اشاره:
بزرگترین آفت یک امت مجاهد آرمانخواه و منتظر ظهور امام زمان(عج) ایستایی و انفعال و تماشاچی بودن است و تلاش مستمر برای مقابله با بدیها و مفاسد و گسترش خوبیها و معروفها در جامعه از ویژگیهای منتظران است؛ هرچند با موانع و مشکلاتی همراه باشد.
منتظران واقعی و مسئولیت آنان در جامعه مهدوی
گذشته از اهمیت و فضیلتهای شناخت حضرت امام مهدی(عج) و لزوم داشتن معرفتهای لازم و نگاه قلبی و اعتقادی به موضوع مهدویت، بنا بر روایات متعدد وارده، منتظران واقعی بایستی آداب و اصولی را رعایت کنند تا بتوان آنان را در جرگه منتظران واقعی امام زمان(عج) قلمداد کرد. یک منتظر واقعی کسی است که همواره گوش به فرمان امام خود و در دوران انتظار با رفتار، گفتار، کردار و اعمال، در شرایط مختلف مکانی و زمانی مطیع امام خود باشد.
یکی از شاخصههای منتظران در عصر غیبت، پاسداری از دین، احساس مسئولیت نسبت به سایر مسلمانان در راستای سلامت و نظم جامعه است.
برای رسیدن به جامعه سالم و مطلوب صرفاً وضع قوانین و وجود نیروی اجرایی و قضایی کفایت نمیکند و تعهد و احساس مسئولیت مردم نسبت به یکدیگر امری اجتنابناپذیر است. از همین رو قرآن کریم در آیات متعدد و همچنین معصومین«ع» در روایات مختلف به این امر مهم پرداخته و تکالیفی را بر دوش همگان قرار دادهاند.
قرآن کریم میفرماید: «کُنْتُم خَیرَ أُمَّهٍ أُخرِجَت لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعرُوفِ وَتَنْهَونَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلَوْ آمَنَ أَهلُ الْکِتَابِ لَکَانَ خَیْرًا لَهُم مِنهُمُ الْمُؤمِنُونَ وَأَکثَرُهُمُ الْفَاسِقُونَ: شما (مسلمانان حقیقی) نیکوترین امت هستید (برای اصلاح بشر که مردم را) به نیکوکاری امر میکنید و از بدکاری باز میدارید و به خدا ایمان دارید…»(۱)
امیرمومنان علی«ع» در بستر شهادت خطاب به فرزندان عزیزشان حسن و حسین«ع» فرمودند: «اُوصیکُما وَ جَمیعَ وَلَدى وَ مَن بَلَغَهُ کِتابى بِتَقوَى اللّهِ وَ نَظْمِ اَمرِکُم… وَ صَلاحِ ذَاتِ بَیْنَکُم: حسن و حسین عزیزم و تمام کسانى که این نوشته من به آنها مىرسد! شما را به رعایت تقواى الهى و نظم و اصلاح امور مردم سفارش مىکنم.»(۲)
به تعبیر استاد شهید مطهری، برای اصلاح جامعه ناگزیر باید افراد آن جامعه را اصلاح کرد. در ساختن یک جامعه سالم باید افراد آن را ساخته پرداخته کنیم، زیرا افراد، جامعه را تشکیل میدهند.(۳) به عبارت دیگر با ساخته شدن انسان خوب، جامعه مطلوب شکل میگیرد، زیرا جامعه جز مجموعهای از افراد نیست و افراد جامعه، عناصر تشکیل دهنده آن هستند.
لذا این وظیفه همگانی، بهویژه مدعیان «انتظار» است که با احساس مسئولیت و تکلیفِ اخلاقی و دینی ضمن رعایت شخصی، بر همه امور جاری در جامعه نیز نظارت و علم و آگاهی داشته باشند و در مقابل زشتیها و منکرات عکسالعمل نشان بدهند و منفعل نباشند.
منتظر در مقابل منکرات سکوت نمیکند
منتظر واقعی کسی است که به حقیقت خواستار و چشمانتظار «فرج» و پیروزی حکومت عدل علوی بر حاکمان ظلم و جور است. این خواسته آنگاه به واقعیت و حقیقت میپیوندد که شخص منتظر، عامل به عدل و گریزان از ستم و تباهی باشد و گرنه این ادعا در حد یک شعار و ادعای بیمحتوا باقی خواهد ماند و هرگز به معنای رکود و رخوت و سکوت نیست.
حضرت امام رضا«ع» میفرمایند: «…لَیُسلِّطُنَّ اللَّه عَلَیْکم شِرارکم فَیَدْعُوا خِیارُکُم فلا یُسْتَجابُ لَهُم؛ …نهی از منکر نکنید، افراد بد کردار بر شما مسلط خواهند شد و خوبهایتان دعا میکنند اما مستجاب نمىشوند.(۴)
و حضرت ولیعصر امام زمان«عج» برای یاران خود پیمان و شروطی را قرار دادند و ضمن نهی از گرایش به فحشا و فساد، بدگویی نسبت به مومنین، لعنت نفرستادن بر خداپرستان و عدم حیله و نیرنگ نسبت به سایر مسلمانان و تاکید بر سادهزیستی و بردباری در سختیها و …، بیزاری جستنِ مردمان از فساد و فحشا و سرلوحه قرار دادن امر به معروف و تاکید مؤکد فرمودهاند بر «همواره نهی از منکر کردن».(۵)
در واقع یکی از راههای اصلاح جامعه از طریق امر به معروف و نهی از منکر تحقق مییابد و بر این امر در متن آموزههای اسلامی و توسط معصومین«ع» مکرراً تأکید شده است. همچنین احساس مسئولیت یک تکلیف دینی است که بر دوش تکتک مسلمین قرار گرفته است. لذا مدعیان منتظر منجی عالم بشریت حضرت حضرت ولیعصر«عج» باید احساس تعهد و تکلیف کنند و منفعل نباشند.
اثرات سکوت در برابر ظلم و منکرات
در صورت کنارهگیری از انجام وظیفه دینی و اجتماعی و سکوت و بیتفاوتی، از یکسو منکرات و مفاسد دامنگیر همه جامعه میشود و از سوی دیگر بنا بر سنت الهی همه مردم به خاطر سکوتشان بایستی منتظر عقوبت الهی باشند.
قرآن کریم میفرماید: «وَاتَّقُوا فِتْنَهً لَا تُصِیبَنَّ الَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْکُمْ خَاصَّهً وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ: بترسید از بلایی که چون آید تنها مخصوص ستمکاران شما نباشد (بلکه ظالمان و مظلومان همه را فرا گیرد) و بدانید که عقاب خدا بسیار سخت است.»(۶) به تعبیر دیگر: عذاب الهی فقط به ستمکاران نمیرسد، بلکه وقتی نازل شود، همه را فرا میگیرد، ستمکاران را به خاطر ستم و اهل ایمان را به سبب اختلاف و سکوت در مقابل ترک منکرات ـ به نشانه رضایت به منکر تلقی شده ـ فرا خواهد گرفت و این از سنتهای الهی است.
رسول خدا«ص» میفرمایند: «هرگاه مردم منکر و زشتی را ببینند و جلوی آن را نگیرند، کیفر الهی همه را فرا میگیرد.»(۷)
پیامبر«ص» فرمودند: «خداوند هرگز تمام مردم را به خاطر گناه بعضى از آنان مجازات نمىکند، مگر زمانى که منکرات در میان آنان آشکار شود و دیگران در حالى که توان انکار و برخورد با آن را داشته باشند، سکوت کنند که اگر چنین شد، خداوند همه آنان را عذاب مىکند.»(۸)
امیر مومنان حضرت علی«ع» «میّتُالأحیاء» «مرده زندهنما» را در وصف ساکتین و افراد منفعل در مقابل منکرات و زشتیها به کار برده و فرمودهاند: «َو مِنهُم تارِکٌ لاِءنکارِ المُنْکَرِ بِقَلْبِهِ وَ لِسانِهِ وَ یَدهِ فـَذلِکَ مَیـِّتُ الأَحـیاء:آنان که مبارزه با منکر را با دل و زبان و دست ترک مىکنند، پس اینها در حقیقت مردگانى زندهنما هستند.(۹)
مهمترین امر به معروف «جهاد تبیین» است
«تبیین» بیان حقایق است و «جهاد تبیین» مقابله با هر گونه انحراف و تحریف در گفتمان ارزشهای انقلاب اسلامی است.
امروزه بر کسی پوشیده نیست که دشمنان قسمخورده ایران اسلامی و در رأس آن آمریکای جنایتکار پس از ناکامی و شکستهای مکرر در طول بیش از چهار دهه گذشته پس از به کار بستن انواع توطئهها و ترفندهای مختلف، از قبیل تحمیل جنگ و انواع شیوههای سیاسی و تحریمهای بیسابقه، راه به جایی نبردهاند. در سالهای اخیر با پشتوانههای مالی وهابیون ضد شیعه آلسعود و صهیونیستهای غاصب با استفاده از صدها شبکه و رسانههای خبری و رسانهای، بهویژه در فضای ولنگار مجازی و حتی با استخدام اراذل و اوباش برای ایجاد ناامنی در جامعه (که اخیراً تعداد زیادی از آنان توسط سربازان گمنام امام زمان«عج» شناسایی و دستگیر شدند و به اجیر شدن خود توسط رژیم صهیونیستی اعتراف کردند) و حتی با کمک گرفتن از از دشمنان خانگی، به ایجاد چالشهای ذهنی» در جامعه پرداختهاند و با شیوه جنگ ترکیبیِ ” تحریم” و ” تاثیر منفی بر اذهان” و با بزرگنمایی کاستیها و ضعفها و بیارزش نشان دادن دستاوردها و موفقیتهای انقلاب اسلامی و با شایعه و دروغپراکنی در پی پیشبرد اهداف سیاه خود هستند. آنان دائماً در حال برنامهریزی و اجرای توطئه برای رسیدن به مطامع شوم سیاسی خود هستند، بهگونهای که به فرموده رهبر معظم انقلاب، امروز مهمترین چالش کشور ما «چالش ذهنی» است.
البته هیچ عقل سلیمی نمیتواند منکر مشکلات و کاستیهای موجود شود و ادعا کند که همه امور بر وفق مراد است و مشکلی وجود ندارد و ضعف مدیریتها و تصمیمگیریهای غلط و اجرای سیاستهای ناکارآمد اقتصادی را در بروز بسیاری از معظلات را که – مستلزم بحث مفصلی است – نادیده بگیرد؛ ولی با وجود مشکلات و کاستیها نباید کیـد دشمنان را نادیده گرفت. باید با تلاش مستمر از غبارآلود شدن فضای جامعه جلوگیری کرد.
بایستی با بیان منطقی و مستدل و به دور از جنجال و تشدید اختلافات، تبیین و روشنگری کرد. با دعوا و هیاهو نتیجه معکوس خواهد داشت و همانی خواهد شد که دشمن میخواهد. «بدون تبیین و تبیین بلیـغ، قطعاً هیچ فکر و اندیشه متقنی توفیق رواج و اعتقاد عمومی را پیدا نخواهد کرد.»(۱۰)
چرایی تاکید مکرر بر «جهاد تبیین»
نباید افکار عمومی در ظلمت و فضای غبارآلود باقی بمانند و واقعیتها نادیده گرفته شوند. بدون تبیین حقیقت، افکار عمومی در ظلمت و فضای غبارآلود باقی خواهد ماند و دشمن سوء استفاده خواهد کرد.
بایستی:
اولاً:با وجود همه موانع و تحریمها باید پیشرفتهای چهل ساله را در نظر داشت و تبیین کرد و مورد توجه قرار داد، از جمله: قرار گرفتن در فهرست صدرنشینها در بسیاری از عرصههای علمی و تکنولوژیک؛ دومین کشور دارای توانایی ساخت دریچه قلب در جهان؛ سومین تولیدکننده دکلهای انتقال برق؛ رتبه دهم جهانی در فناوری لیزر؛ مقام دوم جهان در زمینه تولید نانو دارو؛ چهارمین کشور در تولید اتانول در دنیا؛ رتبه سوم جهان در صنعت سد سازی؛ نهمین کشور دارای چرخه کامل فناوری فضایی؛ دومین کشور دارای فناوری تولید پهپاد رادارگریز؛ اولین کشور تولیدکننده صنعتی بیوایمپلنت؛ چهارمین قدرت موشکی جهان؛ جزو ۱۰ کشور سازنده زیردریایی در جهان؛ تولیدکننده سریعترین اژدر رادارگریز در جهان؛ دارای مؤلفه استراتژیک خودکفایی در بنزین؛ پنجمین کشور برتر سازنده ربات انساننما؛ چهارمین کشور صاحب فناوری ساخت نیروگاه خورشیدی در جهان؛ چهارمین قدرت دریایی جهان، جزو معدود کشورهای تولیدکننده واکسن کرونا و…،
ثانیاً: آگاهی از علت دشمنی دشمنان – بویژه آمریکا – که از یک سو بهواسطه استقلالطلبی و پایبندی به اسلام و ظلمستیزی ایران اسلامی، دستشان از منافع سرشار از منابع کشورمان کوتاه شده و عصبانیاند و از سوی دیگر خوف سرایت و گسترش تفکر انقلابی و اسلامی به سایر کشورها، بهویژه کشورهای منطقه را دارند.
مقامات آمریکایی کراراً مستقیم و غیرمستقیم به این امر اذعان کردهاند. از جمله «نوام چامسکی» نظریهپرداز مشهور آمریکایی معتقد است دشمنیها و کینهتوزیهای آمریکا نسبت به جمهوری اسلامی به دلیل استقلالطلبی این کشور است و میگوید: «جمهوری اسلامی ایران چون از استقلال خود چشمپوشی نمیکند، از نظر آمریکا غیرقابل پذیرش است.»(۱۱)وی در مصاحبهای با «روزنامه تهران تایمز» در مورخ ۱۵ آوریل ۲۰۰۹ اظهار داشت: «انقلاب ایران، نخستین عبور از خط قرمز آمریکا بود.»(۱۲)
و «مارتین ایندایک»، معاون خاورمیانهای سابق وزارت خارجه آمریکا، صراحتاً و گستاخانه تصریح میکند: «مجازات و تنبیه انقلاب اسلامی درس عبرتی برای کشورهایی خواهد بود که در مسیر استقلال و رهایی از سلطه آمریکا گام بر میدارند.»(۱۳)
«دشمنی آمریکا و استکبار جهانی با ایران اسلامی به خاطر حرکت قدرتمندانه مردمی است، چون ایمان و علاقه مردم به استقلال و اعتماد به نفس آنان به ضرر استکبار است… اینها طبعاً از یک کشور مستقل و با اعتماد به نفس که در راهی که او را به اهدافی والا میرساند حرکت میکند، ناراضی میشوند. دشمنان ما وقتی راضی میشوند که ملت ایران اختیار دین و فرهنگ و اقتصاد خود را یکسره به آنها بسپارد.(۱۴)
استاد شهید مرتضی مطهری در مورد تساهل وتسامح و بیاعتنایی مردم به رواج منکرات میفرماید: «یک نفر در جامعه مشغول فساد و مرتکب منکرات مىشود و یکى نگاه مىکند مىگوید به من چه؟! دیگرى مىگوید من و او را که در یک قبر دفن نمىکنند. فکر نمىکند که مَثل جامعه، مثل کشتى است. اگر در یک کشتى آب وارد بشود، ولو از یک جا،همه مسافرین را یکجا غرق مىکند.»(۱۵)
پینوشتها:
- آل عمران / ۱۱۰
- نهج البلاغه، شریف الرضى، محمد بن حسین، محقق / مصحح: صبحی صالح، هجرت، قم، ۱۴۱۴ قمری، چاپ: اول، ص. ۴۲۱، (نامه ۴۷)
- مطهری، مرتضی، فلسفه تاریخ، انتشارات صدرا، ۱۳۶۹، ص ۱۴۲٫
- الکافی ،کلینی ج ۵ ص ۵۶ ؛ تهذیبالأحکام،شیخ طوسی ج ۶ ص ۱۷۶ ؛ مشکاهالأنوار، على بن حسن طبرسى ص۵۰ ؛ بحارالأنوار ، علامه مجلسی ج ۹۷ ص ۹۳ ،
- ۳۰ شرط امام زمان(عج) برای یارانش https://www.farsnews.ir/news/1400010700055.
- سوره مبارکه انفال/ آیه ۲۵
- تفسیرتبیان، ج.۴،ص.۴۴ برگرفته از «زندگی مهدوی (اخلاق و اوصاف منتظران)»، حجتالاسلام والمسلمین جواد محدثی
- محقق،محمدباقر؛ نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه،ص.۳۷۷
- تصنیف غررالحکم، حدیث ٧۶۵١
- رهبر معظم انقلاب / ۱۴/۴/۸۹
- روزنامه رسالت ۲۷/۲/۱۳۸۰http://raaznews.ir/articles11.
- https://www.tabnak.ir/fa/news/877072
- روزنامه کیهان ، ۲۶/۱/۷۸
- رهبر معظم انقلاب / ۱۸/۲/۸۴
- .سیری درسیره نبوی، ج.۱، ص.۲۷۹٫