اشاره:
در بهار ۱۳۶۷ رخدادهای مختلفی در کشور به‌وقوع پیوست. از جمله: انشعاب در «جامعه روحانیت مبارز» و آغاز فعالیت «مجمع روحانیون مبارز». و برگزاری انتخابات سومین دوره مجلس شورای اسلامی در زیر موشکباران رژیم بعثی عراق، انتخاباتی که در جریان آن گروهی با سوء‌استفاده از پیام امام خمینی(ره) از حربه «اسلام آمریکایی» علیه گروه رقیب استفاده و مجلس را تصاحب کردند. و اینکه در اردیبهشت همین سال آمریکا به صورت مستقیم در حمایت از صدام وارد جنگ با ایران شد و از سوی دیگر نیز عراق موشکباران شهرهای ایران را شدت بخشید. و در خرداد ماه ۱۳۶۷ نیز عربستان از پذیرش حجاج ایرانی سر باز زد…
در این گزارش خواهیم کوشید مهم‌ترین رخدادهای بهار سال ۱۳۶۷ را بازخوانی کنیم.
عملیات موفق والفجر ۱۰ و فتح پنج شهر عراق
در سوم فروردین ماه ۱۳۶۷، رزمندگان اسلام در ادامه عملیات «والفجر ۱۰» پنج شهر در شمال عراق را فتح کردند. این عملیات در اسفند سال ۱۳۶۶ آغاز شده بود. پنجم فروردین ماه همین سال نیز رزمندگان کشورمان با آزادسازی شهرهای خرمال، حلبچه، دوجیله، بیاره و طویله و بیش از ۱۰۰ روستای منطقه و ارتفاعات سورن، ۲۲۰۰، ۲۳۰۰، ۱۰۵۸، ریشن و گوزیل به دست رزمندگان اسلام آزاد شد. همچنین شهر نوسود که بیش از هفت سال در اشغال دشمن بود، دوباره به خاک ایران ملحق شد. در این عملیات ۱۰ فروند هواپیما، یک فروند چرخبال، ۴۵۰ دستگاه تانک و نفربر، صدها دستگاه خودرو، ده ها قبضه انواع توپ و خمپاره‌انداز و تعداد زیادی تجهیزات و سلاح‌های سبک و نیمه‌سنگین دشمن منهدم شدند. همچنین یک لشگر، قریب به هفت تیپ و ۱۰ گردان مستقل عراق منهدم و از بین رفت.
در این عملیات تعداد کشته و زخمی‌ها و اسرای دشمن به ۱۵ هزار و ۴۰۰ نفر رسید. غنائم این عملیات عبارت بودند از: ۲۵دستگاه تانک و نفربر، صدها دستگاه خودرو نظامی، ۷۰ قبضه توپ و کاتیوشا، ده‌ها دستگاه خودرو مهندسی، ده‌ها قبضه خمپاره‌انداز، تعداد زیادی تجهیزات انفرادی، تعداد زیادی سلاح سبک و نیمه‌سنگین را شامل می شود.
در آن روزها برای چندمین بار تهران به‌طور پی‌درپی مورد حملات موشکی عراق واقع شد. عراق با اطمینان از حمایت‌های جهانی، به بمباران شهرهای ایران ادامه داد.
ورود مستقیم آمریکا به جنگ در حمایت از صدام!
در چند ماه باقیمانده تا پایان جنگ، آمریکا نیز به صورت عیان‌تری در حمایت از صدام وارد جنگ با ایران شد و به عنوان نمونه ۲۱ فروردین این سال سکوی نفتی ساسان توسط سه ناو جنگی آمریکا مورد حمله قرار گرفت. در ۲۸ فروردین نیز ناوهای جنگی آمریکا سکوی نفتی ساسان متعلق به ایران را در آب‌های خلیج‌فارس منهدم کردند. آنها همچنین به ناوچه ایرانی جوشن نیز حمله و آن را غرق کردند. ناوهای سهند و سبلان نیز در همین روز مورد حمله ناوگان جنگی آمریکا قرار گرفتند.
یک روز بعد در ۲۹ فروردین، سکوهای نفتی سلمان، نصر و مبارک توسط نظامیان آمریکایی محاصره شدند و زیر آتش شدید قرار گرفتند. در جریان این حمله یکی از ناوچه‌های جنگی جمهوری اسلامی ایران به نام «جوشن» با ۴ موشک «هاریون» و اصابت ۳۰۰ گلوله توپ در آب‌های خلیج فارس غرق شد. در این جنایت ۱۱ ملوان شهید و ۳۳ نفر دیگر مجروح شدند.
در ۳۰ فروردین ماه جمهوری اسلامی ایران رسماً علیه حملات آمریکا به سازمان ملل شکایت کرد.
در سوم اردیبهشت این سال پنتاگون اعلام کرد رئیس‌جمهور آمریکا شخصاً فرمان آتش به سوی ناوچه‌های ایرانی را به ناو هواپیمابر کشورش در خلیج فارس داده است.
در ۲۴ اردیبهشت این سال ۱۲۸ تن از حقوقدانان، شخصیت‌های مذهبی، اساتید دانشگاه، پزشکان، نویسندگان، فیلمسازان، محققان، شعرا و وکلای آمریکایی در اعلامیه مشترکی حضور نظامی آمریکا در خلیج فارس را دیوانگی و بازی با مرگ خواندند. تعدادی از امضاکنندگان این اعلامیه از سیاستمداران مشهور مخالف جنگ آمریکا در ویتنام بودند.
شکل‌گیری تشکل مجمع روحانیون مبارز
در ۷ خرداد ماه سال ۱۳۶۷ نخستین جلسه مجلس سوم برگزار شد. مهم‌ترین موضوع در بررسی آنچه که در انتخابات مجلس سوم روی داد، انشعاب در جامعه روحانیت مبارز و شکل‌گیری تشکل جدیدی به نام مجمع روحانیون مبارز بود.
در آستانه مجلس سوم و هنگامی که جامعه روحانیت مبارز اقدام به تهیه فهرستی از کاندیداهای پیشنهادی برای مجلس کرد اختلافات قبلی تشدید شدند. ریشه این اختلافات در نگرش‌های مختلف روحانیون اسلام‌گرا بود که در باره مسائلی همچون میزان نقش دولت در اقتصاد، بحث فقه پویا و فقه سنتی، نحوه نگرش به ولایت فقیه و اختیارات ایشان و… بود به‌طوری که جریان مخالف دولت موسوی که اکثریت را در جامعه روحانیت مبارز تشکیل می‌داد مایل به کاندیدا کردن نیروهای غیر همفکر خود نبودند و به همین دلیل روحانیون اقلیت که از سیاست‌های دولت موسوی حمایت می‌کردند، احساس کردند که توسط اکثریت کنار گذاشته خواهند شد و به‌همین دلیل اقدام به انشعاب از جامعه روحانیت و ایجاد تشکل جدیدی به نام «مجمع روحانیون مبارز» کردند.
امام خمینی انشعاب تشکیلاتی و اظهار عقیده مستقل را به معنای اختلاف ندانستند و خواستار توفیق آنها شدند. امام طی نامه‌ای اعلام کردند چون دو گروه مذکور در اصول با هم مشترکند آنها را تایید می‌کنند، زیرا در اسلام باب اجتهاد باز است و انتقاد سازنده باعث رشد جامعه می‌شود و حتی به گفته یکی از اعضای روحانیون مبارز به این تشکل جدید کمک مالی کردند.(۱)
برگزاری انتخابات در اوج حملات موشکی به شهرها
مرحله اول انتخابات سومین دوره مجلس شورای اسلامی در روز جمعه ۱۹ فروردین ۱۳۶۷ برگزار شد. در حدود ۳۰ هزار شعبه اخذ رأی که بیش از ۲۶۰ شعبه آن به تهران اختصاص داشت در ۱۹۱ حوزه انتخابیه در سراسر کشور آماده اخذ رأی از مردم بودند. امام خمینی(ره) نیز در آستانه این انتخابات ضمن ارسال پیامی خطاب به مردم ایران و توصیه‌های لازم به مردم و بیان اهداف دشمنان در ایجاد تفرقه، همه مردم را به وحدت دعوت و با اشاره به جنگ شهرها و شرایط خاص کشور اعلام کردند: «…اینجانب تحت هر شرایطی در انتخابات شرکت می‌کنم…»
به‌رغم حملات موشکی و هوایی عراق به تعدادی از استان‌ها و بحران جنگ شهرها و بر خلاف تبلیغات وسیع رسانه‌های خارجی مبنی بر بمباران شهرهای ایران در روز برگزاری انتخابات، آرای مردم از افزایش قابل توجهی نسبت به دوره دوم مجلس برخوردار بود.
چرخ پوپولیسم و زیر گرفتن ارابه‌ران!
در مرحله‌ی دوم انتخابات مجلس سوم که در روز جمعه ۲۳ اردیبهشت ۱۳۶۷ مصادف با روز جهانی قدس برگزار شد در تهران ۱۶ نفر انتخاب شدند. بیشتر منتخبان از تهران و شهرستان‌ها از مجمع روحانیون مبارز، دفتر تحکیم وحدت، انجمن اسلامی معلمان ایران و انجمن اسلامی مدرسین دانشگاه‌ها و خانه کارگر بودند.
در حقیقت نامزدهای معرفی شده توسط جامعه روحانیت مبارز و کسانی که اندیشه‌های مشابه با جامعه روحانیت مبار داشتند رأی کمتری آوردند. در واقع چون جامعه روحانیت مبارز تهران و جامعه مدرسین از سوی رقبای خود – جامعه روحانیون مبارز ـ به عنوان نماد «اسلام آمریکایی» به جامعه مطرح شده بودند. در نتیجه این تبلیغات، اکثر کاندیداهای این تشکل در انتخابات رأی کافی را نیاوردند.
حجت‌الاسلام علی‌اکبر ناطق نوری عضو جامعه روحانیت مبارز در این باره می‌گوید: «…آقایان [روحانیون مبارز تهران] چون کارهای ژورنالیستی و تبلیغاتی را بهتر از ما بلدند این طور جا انداختند که جامعه روحانیت و جامعه مدرسین ضد امام هستند و اسلام آنها نیز آمریکایی است…»(۲) در نهایت می‌توان گفت هر چند که جریان چپ در آن برهه بر ارابه پوپولیسم سوار شد و از عنوان اسلام آمریکایی برای تخریب و حذف رقبا بهره برد؛ ولی همین ارابه در اواسط دهه ۷۰ و این بار به مقتضای فلسفه تاریخ اتفاق افتاد و به گفته ابراهیم اصغرزاده این بار چرخ پوپولیسم ارابه‌ران را زیر گرفت!
ابراهیم اصغرزاده از فعالان در تسخیر لانه جاسوسی در مصاحبه با «هفته‌نامه شهروند امروز» درباره حربه «اسلام آمریکایی» می‌گوید: «این حربه یک تیغ دو دم بود و ما توجهی به این مسئله نداشتیم. ما در آغاز مجلس سوم …لباس اسلام آمریکایی را بر تن تمام مخالفان خودمان پوشاندیم؛ ولی در انتخابات مجلس چهارم عده دیگری همین لباس را بر تن ما پوشاندند. ما شدیم ملقب به طرفداری از اسلام آمریکایی…. چرخ پوپولیسم گاهی ارابه‌ران را هم زیر می‌گیرد و ما به این مسئله بی‌توجه بودیم…
عدم پذیرش حجاج ایرانی توسط عربستان و برقراری روابط مجدد ایران و فرانسه
در۲۰ خرداد ۱۳۶۷ حکام آل‌سعود که در سال گذشته دست به کشتار حجاج ایرانی زده و ۲ هفته قبل نیز روابط دیپلماتیک خود با ایران را قطع کرده بودند، رسماً اعلام کردند حجاج ایرانی را نمی‌پذیرند.
هر چند روابط ایران و سعودی هر روز تیره‌تر از قبل می‌شد؛ اما در ۲۶ خرداد همین سال دو دولت ایران و فرانسه روابط سیاسی متقابل را که از ۲۷ تیر سال قبل قطع شده بود، از سر گرفتند.
هاشمی جانشین فرمانده کل قوا شد
در ۱۲ خرداد ماه ۱۳۶۷ حجه‌الاسلام‌والمسلمین هاشمی رفسنجانی به حکم امام خمینی(ره) به سمت جانشینی فرمانده کل قوا منصوب شد.
در این روز آیت‌الله خامنه‌ای، رئیس جمهور وقت طی نامه‌ای به محضر امام خمینی(ره) ضمن برشماری مقتضات ضروری به محضر امام خمینی(ره) مرقوم داشتند:…با توجه به همۀ جوانب، به نظر اینجانب، تنها فرد مناسب برای تصدی این مسئولیت مهم، جناب آقای هاشمی رفسنجانی است.
امام خمینی(ره) نیز خطاب به آقای هاشمی رفسنجانی ضمن برشماری وظایف جانشینی فرماندهی کل قوا مرقوم فرمودند: «با توجه به درگیری رویاروی آمریکای جهانخوار علیه اسلام و ایران و هماهنگی غرب و شرق و ارتجاع منطقه در مبارزه با انقلاب اسلامی و جلوگیری از پیروزی اسلام، به پیشنهاد رئیس جمهور محترم، جناب حجت‌الاسلام آقای خامنه‌ای ـ دامت افاضاته ـ جنابعالی را با تمام اختیارات به جانشینی فرماندهی کل قوا منصوب می‌نمایم…»(۳)
پی‌نوشت‌ها:
- یحیی فوزی، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی در ایران، تهران: چاپ و نشر عروج،۱۳۸۷، ص۱۱۲ـ ۱۱۱
- خاطرات حجت‌الاسلام علی اکبر ناطق نوری، تدوین مرتضی میردار، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی ، ۱۳۸۴، ص۱۰۹ـ ۱۰۸
- صحیفه امام، جلد ۲۱، صص ۵۶ و ۵۷