از
پراكندگي بپرهيزند
«وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللّهِ جَميعًا وَ لا
تَفَرَّقُوا وَ اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنْتُمْ أَعْداءً
فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوانًا»
آل عمران ـ آيه 103
ترجمه
همگي
به ريسمان خدا چنگ بزنيد و پراكنده نشويد و به ياد آوريد نعمت خدا را بر شما آنگاه
كه با هم دشمن بوديد و خداوند بين دل‌هايتان پيوند قرارداد و به نعمت او با هم
برادر شديد …
شأن
نزول
در
مجمع البيان آمده است: دو نفر از قبيله اوس و خزرج با هم به مفاخره پرداخته و هر
يك قوم خود را بهتر از ديگري قلمداد مي‌كرد. آن كه از اوس بود مي‌گفت: خزيمه بن
ثابت (ذوالشهادتين) و حنظله (غسيل الملائكه) و و … از ما هستند.
آن
ديگري پاسخ مي‌داد: اُبي بن كعب، زيدبن ثابت، سعدبن عباده و و… از ما هستند. و
در اثر رد و بدل شدن سخنان ياوه دو طرف، نزاعي سخت بين آنان درگرفت و تا آن‌جا به
پيش رفت كه نزديك بود بين دو قبيله تازه مسلمان، جنگي ناخواسته برپا شود.
پيامبر
اكرم(ص) از شنيدن اين حادثه دردناك، سخت متأثر شد و براي پايان دادن به اين نزاع
جاهلي، به سوي آنان شتافت و آن‌جا بود كه اين آيه و آيه قبل از آن نازل شد و در هر
صورت پيامبر اكرم(ص) بين آن‌ها صلح را برقرار كرد.
لغت
اعتصام:
چنگ زدن. راغب در مفردات گويد: «العصم، الامساك و الاعتصام، الاستمساك» عصم به
معني منع و امساك است. در آيه آمده است: «مالهم من الله من عاصم» آنان را از عذاب
خداف مانعي نيست يعني كسي نمي‌تواند آنان را از عذاب الهي نگهدارد.
و
اما اعتصام به معناي تمسّك جستن و چنگ زدن است. «واعتصموا بحبل‌الله» يعني به
ريسمان الهي چنگ زنيد و به آن تمسّك جوئيد.
حبل‌الله:
برخي مقصود از حبل‌الله را، قرآن و برخي ديگر، اسلام دانسته‌اند. روايتي هم ابان‌بن
تغلب از امام صادق(ع) نقل مي‌كند كه فرمود: «نحن حبل‌الله الذي قابل واعتصموا بحبل‌الله»
ما ريسمان الهي هستيم كه خدا فرمود: به ريسمان الهي تمسّك جوئيد. در هر صورت هر سه
معني را بر يكديگر مي‌شود حمل كرد، چه قرآن و اسلام با هم فرقي ندارند و اهل بيت
مفسّر قرآن اند. پيامبر اكرم(ص) در روايتي كه سني و شعيه آن را نثقل كرده‌اند مي‌فرمايد:
من از ميان شما مي‌روم و قرآن و عترت را در ميان شما مي‌گذارم، پس اگر به اين دو
تمسّك جوئيد، پس از من هيچ‌گاه گمراه نشويد.
لا
تفرقوا: هيچ‌گاه متفرق و پراكنده نشويد. لا تفرقوا، همان لا تفرقوا است، و تفرق،
به معناي پراكندگي و اختلاف است.
نعمه‌الله:
نعمت الهي ـ كه در اين آيه آمده ـ همان منّتي است كه خداوند بر شما مسلمان نهاد و
بين دل‌هاي پراكنده شما، الفت و دوستي قرار داد كه پس از دشمني با هم برادر شديد.
پس اين نعمت بزرگ را هميشه به ياد آوريد و ديگر با هم به نزاع و اختلاف برنخيزيد.
استفاده
از آيه
اين
آيه خطاب به تمام مسلمانان در هر زمان و مكان است كه آنان را امر به وحدت و يگانگي
مي‌كند و از تفرق و پراكندگي برحذر مي‌دارد:
هان!
اي مسلمانان! همه با هم به ريسمان الهي چنگ زنيد و زير پرچم توحيد، به وحدت كلمه
روي آوريد و هر نداي تفرقه و اختلافي را ـ از هر حنجره‌اي و در هر لباس و مقامي ـ
بلند شد، نا شنيده بگيريد، چرا كه خداوند بر شما منّت نهاد و دل‌هاي رميده‌تان را
به هم پيوند داد و پس از ذلّت به عزت و پس از كفر به اسلام رهنمون ساخت، پس اين
نعمت بزرگ را هماره به ياد آريد و خداي را حمد و سپاس گوئيد و مواظب باشيد كه اين
وحدت و يگانگي براي هميشه بين شما بماند تا پيروز و رستگار شويد.
آري!
شما ملت ارجمند ايران نيز، آن همه رنج و محنت را كه در دوران جاهلي شاهنشاهي
كشيديد به ياد آوريد و بر اين نعمت بزرگ الهي و اين رهبر دلسوز و مهربان كه خداوند
بر شما ارزاني داشت او را، سپاس گوئيد و سپاس شما به اين است كه سخنان مشفقانه و
رهنمودهاي حكيمانه او را خوب فرا گيرد و خوب به مرحله اجرا گذاريد. و همانا مهم‌ترين
رهنمود امام عزيزمان، وحدت و انسجام و هماهنگي امت اسلامي است كه اميد است، روز‌به‌روز
انسجام ما بيشتر و وحدت‌مان محكم‌تر و ضفوف‌مان فشرده‌تر شود، ان‌شاء‌الله.