نظام اداري

ريشه­هاي گره­ها

نظام اداري

ساختار نظام اجرائي كشور

محمدرضا حافظ نيا

تمركزگرائي غيررسمي

مسئله تمركزگرائي
غيررسمي گاهي اوقات معلول روحيات كاركنان است. بدين معني كه ممكن است كارمندي يا
كارشناسي خود را ضعيف و ناتوان احساس كند و تصور نمايد كه در كوچكترين مسئله هم كه
به وظايفش برمي­گردد از خود توانائي و اداره تصميم گيري و احياناً پاسخگوئي به
متقاضي را ندارد و لذا موضوع را مرتباً به مسئول و مديريت بالاتر خود احاله مي­نمايد
و از او كسب تلكيف مي­كند. گاهي اوقات هم بعضي از كارمندان روحيه­اي دارند كه مي­خواهند
مسئول بالاتر در جريان تلاشها و فعاليتهايشان قرار داشته باشد و همواره براي رفع
تكليف و بقول خودشان كسب تكليف نزد مديريت مي­روند و باعث گرفتن وقت او مي­شوند،
گاهي اوقات نيز واقعاً كارمند و كارشناس از انجام وظايف مربوطه ناتوان است و كشش
لازم را ندارد و مديريت ناگزير از دخالت در امور مربوط به وي بوده تا او را در
انجام وظايفش كمك نمايد. در بعضي موارد نيز موذي گري و رند بودن معدودي از كاركنان
به احاله امور جزئي به مديريت نقش مؤثّري دارد و بخصوص زمانيكه بين او و مديريت
اصطكاك وجود داشته باشد و يا بناي براندازي مديريت در ميان باشد كه در چنين شرايطي
كارمند موذي و با سياست خود را به ندانم كاري زده و اتخاذ تصميم و صدور دستور را
به مديريت احاله مي­دهد و در پاسخ ارباب رجوع جواب روشنش اين است كه «آقاي رئيس
بايد دستور بدهند»! و يا در حاشيه نامه­ها با قيد «باستحضار برسد» و مشابه آن از
خود رفع تكليف كرده و تراكم كار وسيعي براي مديريت بوجود مي­آورد تا باصطلاح خود،
او را فلج نمايد و اگر مديريت كمي بي­توجّهي كند به مرحله­اي مي­رسد كه پس از
مدّتي بجاي اينكه او بر حيطه مسئوليت و نظارت خود مديريت كند و كاركنان را هدايت
اداري و  اجرائي نمايد، آنها او را هدايت
كرده و راه مي­برند و كار بجائي مي­رسد كه امور دستگاه متوقف شده و نارضايتي بوجود
آمده و مي­بايست كم كم از مسئوليت برداشته شود.

يكي ديگر از شگردي اين
كاركنان رند و موذي اين است كه بمحض انتصاب مديريّت جديد، شروع مي­كنند به آوردن
كارهاي معوقه و بلاتلكيف، و حتّي غيرقابل تصميم گيري آني براي مديريت تازه وارد تا
او را بقول خودشان وَرانداز كنند كه آيا فردي است بي دست و پا و قابل سوار شدن! و
يا نه، فردي است مسلّط و وارد و باصطلاح خط آنها را مي­خواند و به شگردهاي آنها
وارد است و اجازه نمي­دهد آلت دست قرار گيرد. در هر دو حالت عملكرد دستگاهها در
انجام وظايف محوله بازده متفاوت خواهند داشت.

بهرحال نتيجه اينكه در
هر صورت احاله امور جزئي به مديريتها باعث گرفتاري شديد آنها شده و فرصت فكر كردن
و انديشيدن و تعمّق را از آنها گرفته و نخواهد توانست در اداره امور دستگاه مربوطه
و حل و فصل مسائل آن و ترسيم برنامه­هاي آينده و حركت­هاي جديد دستگاه و بهره­وري
كامل از امكانات موجود و رفع و رجوع مسائل مردم بنحو مطلوب عمل كنند و مشكلات و
كارها، پيچيده و گره خورده­تر از گذشته باقي خواهند ماند. بنابراين بايستي
مديريتها هميشه مراقبت نموده تا اوّلاً- از 
درگير شدن و افتادن به جرگه مسائل جزئي پرهيز نمايند. و ثانياً- در صورتيكه
ناگزير از چنين حالتي بودند، با بررسي سازمان و تفويض اختيار و سازمان دهي جديد
نسبت به احاله امور جزئي به واحدهاي ذيربط و تابعه اقدام نمايند تا هميشه فرصت
تفكر و انديشه براي پيشبرد برنامه­ها و اهداف دستگاه براي خود باقي گذارند.

2- تشكيلات نامتناسب

تشكيلات نظام اجرائي
كشور در جهت انجام وظايف دولت بايد سازمان و شكل داده شود تا دولت بتواند امور
كشور و  امور عمومي را اداره نمايد، و با
توجّه به حدود وظايف و اختيارات دولت، اين تشكيلات بايد از گسترش لازم برخوردار
باشد و هر دستگاه اجرائي و يا وزارتخانه­اي كه مسئوليت اداره يكي از امور عمومي
كشور (نظير خدمات بهداشتي و يا درماني- يا تعليم و  تربيت) را عهده­دار مي­باشد، معمولاً داراي
تشكيلات عمومي استاني و شهرستاني و حتِّي بخشي و دهستاني مي­باشد و در حال حاضر
اكثر دستگاهها، تشكيلات عمودي خود را تا حدّ شهرستان گسترش داده و تعدادي نيز در
بخشها، واحدهاي اجرائي دارند.

آنچه كه در اينجا
موردنظر مي­باشد جنبه­هاي ماهيّتي و عارضي تشكيلات موجود نظامي اجرائي است كه باعث
ايجاد مشكلات و مسائل و احياناً تداوم آنها مي­شود.

گسترش بي­رويه تشكيلات

اوّلين مسئله قابل توجه
در نظام اجرائي موجود، گسترش بي­رويه تشكيلات و متورم بودن آن است. البته ذكر اين
نكته لازم است،‌ همان طور كه در بحث تمركز در نظام اجرائي اشاره گرديد، روش كار و
شيوه­هاي مرسوم  و بوروكراسي حاكم بر آن
بطور جبري باعث مي­گردد كه به كارمندان اضافي و طبعاً پست سازماني اضافي و گسترش
تشكيلات نياز داشته باشيم و ماهيّت نظام اجرائي موجود با توجّه به روش كار مطمئناً
به كارمند اضافي و تورّم غير معقول نياز دارد و بر خلاف تصوّر بعضيها،‌ راه و چاره
اين نيست كه با حذف مثلاً پستهاي سازماني و كم كردن كارمند و غيره، جلوي تورّم و
هزينه­هاي اضافي گرفته شود. اگر مي­خواهيم امور كشور را با كار متمركز و هزينه
كمتر اداره كنيم بايد دنبال تغيير كلّ سيستم باشيم كه در بحث تمركز به آن مختصراً
اشاره گرديد. با حفظ ساختار و چارچوبه نظام اجرائي موجود، كم كردن پُستها و حذف
تعداد كارمندان و ممنوعيّت استخدام و … نه تنها دردي را دوا نخواهد كرد بلكه
مشكلات را بيشتر و امور را پيچيده­تر خواهد نمود و هم اكنون ما شاهد اين هستيم كه
در دستگاههاي اجرائي فشار زيادي بر روي كادرهاي موجود بوده و با حداكثر ظرفيت كار
مي­كنند و با وجود اين از پس انجام وظايف محوله بر نمي­آيند و كارها بر روي زمين
مي­ماند.

بنابراين بطور كلّي
سيستم اجرائي موجود، سيستمي است كه نيروي انساني فراواني مي­خواهد و طلب مي­كند تا
بتواند اداره امور را انجام دهد و بسيار نيروبر و هزينه بر و تلف كننده امكانات مي­باشد،
و كاهش نيروي انساني و حذف پستها با حفظ هيئت اين سيستم، كاري عبث و مسئله آفرين
خواهد بود، و لذا سيستم اجرائي جديد را از نظر روش كار طوري بايد طراحي كرد كه به
نيروي انساني كمتر نياز داشته باشد. بعنوان مثال متمركز بودن امور كشور، نيروي
انساني فراواني را بخود مي­طلبد، و غير متمركز بودن امور باعث كاهش نيروي انساني
مي­شود. كاغذبازي و بوروكراسي كه جزو ماهيت اين سيستم مي­باشد نيروي انساني
فراواني را مي­طلبد. حال اگر سيستم با مشخصه­هاي آن مانند تمركز و كاغذبازي و غيره
بقوّت خود باقي بماند و ما بخواهيم با تصويب قانون و مقرّرات در مجلس و يا دولت،
نيروي انساني را كاهش دهيم و يا با بعضي سياستها مانع از كاهش نيرو بشويم، نتيجه
اين خواهد شد كه علاوه بر فشار زياد بر روي دوش كادرهاي موجود، امور مردم بر روي
زمين باقي مانده و تأخير بيشتري بوجود خواهد آمد. پس وقتي صحبت از گسترش بي رويه
تشكيلات و تورّم آن مي­شود منظور اين است كه اين سيستم اجرائي ماهيتاً به تورّم
تشكيلاتي و نيروي انساني نياز دارد و در عوض بازده آن بسيار ناچيز مي­باشد. اين
صفت اين سيستم است كه جهت اداره امور سرمايه بر نيروبر است ولي بازده آن كم مي­باشد،‌
پرخور است ولي خيلي تنبل و كندرو است.

لذا راه چاره كاهش نيروي
انساني، برخورد بنيادي با سيستم است نه ممنوعيت استخدام يا حذف پُستها و غيره و
بايد ترتيبي داده شود كه كميت نيروي انساني در سيستم موجود به كيفيت نيروي انساني
در سيستم مطلوب بدل گردد. سياهي لشكر در سيستم موجود كه ناگزير از وجود آن هستيم
به عدّه قليل ولي كارآمد تبديل يابد. وقتي پستهاي سازماني و تشكيلات عمدتاً به
عوامل خدماتي جهت امور كم ارزش اختصاص داده شده باشد مثلاً براي كاغذبازي كه صفت
سيستم مي­باشد و قطعاً به ماشين نويسها- بايگانها- نامه رسانها- پيش نويس گيرها و
غيره نياز مي­باشد يقيناً بازدهي كيفي و مطلوب نمي­توان از آن انتظار داشت و اگر
اين كاردها وجود نداشته باشند همه كارها روي زمين معطل مي­ماند!

وجود تشكيلات مشابه

مسئله ديگر در نظام
اجرائي موجود، وجود تشكيلات مشابه براي يك امر واحد در كشور مي­باشد. مثلاً براي
امر مسكن در كشور چند تشكيلات و سازمان كار مي­كنند. وزارت مسكن و مؤسسات تابعه
–بنياد مستعضفان- بنياد مسكن- بانكهاي ذيربط و… يا در مورد آب آشاميدني كشور،
دستگاههاي مختلفي چون وزارت نيرو- سازمانهاي آب منطقه­اي- شهرداريها- بنگاههاي آب
خيريه- جهاد سازندگي – وزارت بهداري- بهداشت محيط- فرمانداريها و بخشداريها- و
اخيراً گويا مراكز خدمات وزارت كشاورزي و…

يا در مورد آب كشاورزي
كشور، وزارت نيرو- وزارت كشاورزي- وزارت جهاد سازندگي- بنياد مستعضفان- فرمانداريها
و بخشداريها- بانك كشاورزي و غيره و در ساير زمينه­ها مانند سمعي و بصري- تبليغات-
امور اداري و… نيز وضع مشابهي داريم.

اين تعدّد مسئولين براي
يك امر واحد اوّلاً- باعث مي­گردد كه هيچ يك از آنها خود را بطور كامل مسئول واقعي
اداره امور مربوطه در كشور نداند، اگرچه ممكن است بگوييم وزير مربوط در مقابل مجلس
پاسخگو مي­باشد ولي آيا واقعاً يك وزير مي­تواند با وجود مراكز متعدّد مربوطه
مسئول امور آنها بوده و عملاً بر آنها اشراف لازم داشته و جهتِ برنامه­اي به آنها
بدهد؟

ثانياً- وقتي چند دستگاه
بر روي يك مسئله در كشور كار مي­كنند و 
عمدتاً بدون ارتباط با همديگر، چگونه مي­توان براي حل مسائل كنوني و نيز
آينده آن برنامه­ريزي كرد و يا چگونه مي­توان هماهنگي برنامه­اي بين آنها ايجاد
كرد.

ثالثا- هر كدام از اين
دستگاهها براي انجام آن امر مشخص ناچار به ايجاد تشكيلات ويژه مي­باشند كه خود به
گسترش و تورّم تشكيلات كشور و ايجاد هزينه­هاي فراوان عدم استفاده مطلوب از نيروي
انساني كمك مي­كند. مثال ساده در اين مورد اينكه اگر بنا باشد سازمان آب منطقه­اي
استاني بر روي لوله كشي چند شهر استان كار كند و در همان حال چند شهرداري هم بطور
جداگانه كار كنند، و همين طور جهاد- بهداشت محيط- فرمانداري- بنگاه خيريه آب لوله-
مركز خدمات هم هر كدام طرحهايي داشته باشند، مسلماً همه به مهندس ويژه، دستگاه
نقشه بردار و… نياز دارند در صورتيكه از يك دستگاه نقشه برداري كه ممكن است در
يك شهرداري كه جزو اموال آن است براي يك شهر آن هم در مدّت محدود استفاده كرده و
بقيّه سال بلا استفاده بماند و همين طور شهرداريهاي ديگر و سازمانهاي ديگر، در چند
شهر و چندين طرح مي­توان استفاده نموده و در حقيقت حداكثر استفاده از دستگاه و
مهندس و تكنسين و تجربيات و مطالعات مي­تواند 
بعمل آيد در صورتيكه با وجود مشكلات جداگانه، اين امر مقدور نبوده و
امكانات وسيعي بلااستفاده مانده و يا باعث افزايش هزينه­هاي دولت مي­شود. در
حاليكه مي­توان با تعيين يك دستگاه مسئول و انتقال تمامي اين امكانات به آن، هم
حداكثر بهره­برداري، را به عمل آورد و كارآئي بيشتر و وسيع­تري در كلّ بوجود آورد
و هم تجربيات و مطالعات در يك جا جمع آوري گردد و هم براي مقدار كاري معيّن، در
پستهاي سازماني و امكانات، صرفه جوئي به عمل آورد. بعنوان مثال اگر 10 سازمان بطور
جداگانه در استاني كار مشابه انجام دهند و جمعاً 100 طرح در حال اجرا داشته بشند
مطمئناً به ده وسيله نياز دارند ولي اگر اين طرحها توسط يك سازمان مسئول انجام
پذيرد مسلماً به تعداد كمتري وسيله نياز خواهند داشت و در مورد بقيه، صرفه جوئي
بعمل مي­آيد.

و لذا مي­بينيم اين
تعداد مراكز اقدام كننده در مورد يك امر واحد در كشور به گسترش تشكيلات- بازدهي
كم- و افزايش هزينه­ها و معطّل ماندن امور كشور كمك مي­كند كه در يك نظام اجرائي
مطلوب و با حفظ روحيه نهادي در دستگاههاي اجرائي بايد از تعدّد مراكز مشابه كار،
جدّاً پرهيز و يك دستگاه را مسئول قررا داده و آنرا در جهت انجام وظايفش تقويت
نمود با اين اقدام ضمن اينكه يك دستگاه مسئول مي­تواند براي آينده كشور برنامه
ريزي نمايد، از تداخل وظايف نيز جلوگيري بعمل آمده و تشكيلات غير ضرور نيز حذف
خواهد گرديد.

وجود تشكيلات غيرضروري

مسئله ديگر در اين نظام
اجرائي وجود تشكيلات و مؤسساتي است كه اساساً وجود آنها غير ضرروي بوده و يا
دستگاههاي ديگري وجود دارند كه مي­توانند امور آنها را انجام دهند و در حقيقت زايد
بوده و نه تنها سودي ندارد بلكه بخشي از هزينه­هاي كشور را به خود اختصاص مي­دهند،
براي نمونه مي­توان به (سازمان پيشاهنگي) كه اخيراً توسط مجلس شوراي اسلامي منحل
گرديد، اشاره نمود.

يكي از نتايج وجود
تشكيلات مشابه كار و نيز زايد و غير ضروري در نظام اجرائي موجود، گسترش وزارتخانه­ها
و سازمانهاي دولتي است كه مي­بينيم هر چند گاهي زمزمه تشكيل يك وزارتخانه جديد
بوجود مي­آيد و اين تصوّر شايد ايجاد گرد كه با تشكيل وزارتخانه جديد مشكلي از
مشكلات مربوط حلّ گردد! در صورتيكه اين طور نيست و گسترش وزارتخانه­ها خود باعث
مشكلات بيشتر و افزايش هزينه­ها مي­شود و در نظام اجرائي مطلوب و با توجّه به
وظايف دولت و مشخّص شدن ميزان و حدود بخش خصوصي چه بسا، تعدادي از وزارتخانه­هاي
موجود منحل و يا در همديگر ادغام گردند و لذا بايد از ايجاد هر گونه وزارتخانه در
قالب نظام اجرائي موجود پرهيز گرديده و پس از طراحي نظام اجرائي مطلوب، تعداد
وزارتخانه­ها و سازمانها را مشخص و نسبت به تأسيس آن اقدام نمود تا دوباره كاري
پيش نيايد و وقت دولت و مجلس بي­جهت صرف آن نگردد.

ناهماهنگي درون سازماني
دستگاه­هاي اجرائي

مسئله ديگر در تشكيلات
موجود ناهماهنگي درون سازماني دستگاهها است و آن اينكه در داخل يك وزارتخانه
تشكيلات مشابه كار و يا گاهي متناقض مي­بينيم بخشهاي مختلف سمعي و بصري وجود دارد،
يا واحدهاي مختلف­ برنامه ريزي وجود دارد. يا در وزارتخانه-هايي مثل كشاورزي-
بازرگاني- سازمانها و شركتهاي مختلف كه هر كدام براي انجام امور مشابه مثلاً
كارگزيني نياز به تشكيلات ويژه دارند وجود دارد. فرضاً سازمان غلّه- شركت فرش-
سازمان قند و شكر- دخانيات- سازمان چاي زير نظر وزارت بازرگاني و هر كدام تشكيلات
منحصر بخود دارند و در استانها و شهرستانها نيز علاوه بر اداره كلّ‌ بازرگاني و يا
اداره بازرگاني ادارت كل و ادارات ويژه خود داشته و در ارتباط مستقيم نيز با
سازمانهاي مركزي مي­باشند. در حاليكه مي­توان با سازماندهي جديد نظام اجرائي همه
اينها را كه وابسته به يك وزارتخانه هستند طوري سازمان داد كه هم تسهيلات ناشي از
سازماني بودن را داشته باشند و هم از جهت مديريت در آنها وحدت مديريت ايجاد كرد و
هم از جهت صرفه جوئي­هاي فراوان تشكيلاتي و نيروي انساني و هزينه­هاي اداري و غيره
به نتايج بسيار مفيدي رسيد. و متأسفانه غالب وزارتخانه­ها مانند وزارت كشاورزي-
وزارت بازرگاني- وزارت راه- وزارت نيرو- وزارت آموزش و پرورش- وزارت كشور- وزارت
درمان و بهداشت و غيره از چنين وضع تشكيلاتي پراكنده و سرمايه خور و نيروبر،
برخوردار مي­باشند

ادامه دارد

پاسخ به نامه­ها

تذكرّ مهم

نامه­هاي بسياري از
برادران و خواهران مي­رسد كه چاره­اي نداريم بجز ناديده گرفتن و به آن پاسخ ندادن.
و دليل اين كار، بي اعتنايي به نامه هاي خوانندگان عزيز مجله نيست بلكه دليل آن
اين است كه آدرس كامل و نام كامل يا يكي از اين دو را ندارد.

همه توقع دارند كه پاسخ
آنها در مجله درج شود غافل از اينكه در اين صورت، بايد تمام مجله را به اين بخش
اختصاص دهيم. لذا براي چندمين بار اين مطلب را متذكر مي­شويم كه تنها نامه­هائي در
مجله درج مي­شود كه پاسخ آنها براي عموم مفيد باشد يا به تشخيص هيئت تحريريه، عذر
نويسنده در عدم ذكر آدرس و نام كامل پذيرفته باشد.

بخش پاسخ به نامه­ها

قم- برادر حسين آبروشن

1-     جمله «من عشقته قتله» يك جمله بي معنائي است كه در ضمن يك
حديث به اصطلاح قدسي آمده و آن حديث نه مدرك صحيحي دارد و نه معناي صحيحي.

2-     مقرارت جمهوري اسلامي و از جمله خدمت نظام وظيفه بايد رعايت
شود.

برادر، م- ر- ش

شما طبيعي و سالميد
نگران نباشيد.

تهران- برارد مرتضي،‌ط-
گ

1-     در مورد جبهه تشخيص معذوريت وظيفه ما نيست هر كس خود بهتر
مي­داند كه در پيشگاه خداوند معذور است يا نه. از ساير برادران نيز مي­خواهيم كه
در اين مورد با ما مشورت نكنند.

2-     شما مي­توانيد با نصحيت سعي در هدايت آن شخص كه در محل
كارهاي خلاف شرع انجام مي­دهد داشته باشيد و اگر مفيد واقع نشد با تهديد جلوي
كارهاي او را بگيريد و اگر ممكن نيست از مسئولين انتظامي كمك بخواهيد.

تبريز – برادر ا- ب- ت

1-     مي­گويند همه بدن از جمله مغز ابزار كار نفس انساني است ولي
حداقل مي­توان گفت رابطه نفس با مغز قويتر است از ساير اعضاء اما اين كار چه رابطه­اي
دارند؟ مشخص نيست و آن چه گفته شده است اطمينان بخش نمي­باشد.

2-     نماز را بايد پس از دخول وقت شرعي كه در رساله مفصلاً آمده
انجام داد. اذان راديو ملاك نيست.

3-     كف شناسي و قيافه شناسي و امثال آنها در اسلام محكوم است و
توسل به اين گونه راههاي غير طبيعي جايز نيست.

4-     آن آب همان مذي است و پاك مي­باشد.

ايلام- برادر، س-م- خ

كتابي كه از نظر شرعي آن
مسائل را توضيح دهد سراغ نداريم ولي اگر نام كامل و آدرس بدهيد و سؤال را واضح
بنويسيد به اندازه اطلاع پاسخ مي­گوئيم.

خرم آباد لرستان- برادر
اسماعيل- س- 1014

توبه شما ان شاءالله
قبول است براي آن ناراحتي حتما به پزشك مراجعه و هر چه زودتر ازدواج كنيد.

بوشهر- برادر، ج- 99- ب-
ك

نه نامه بنويسيد و نه
صحبت كنيد بلكه رسماً از خانواده او خواستگارري كنيد.

زرند- خواهر، ط- م

نبايد با يك پسر نامحرم
كمترين رابطه داشته باشيد شما هنوز از يكي خلاص نشده­ايد و او از شما عكس و نامه
بعنوان مدرك دارد كه هر گاه بخواهد بتواند آبروي شما را بريزد و زندگي شما را از
هم بپاشد چگونه باز مي­خواهيد به دام ديگري بيافتيد آن هم پس از تصميم به توبه و
بقول خودتان پيرو قرآن بود. اگر پيرو قرآنيد هيچ گونه رابطه­اي حتي رد و بدل كردن
نگاه با نامحرم نداشته باشيد و اگر امكان دارد آن مدرك را از آن نابكار پس بگيريد
و پس از اين عفت و پاكدامني خود را نگاه داريد آن كه خواهان شما است خود به
خواستگاري شما به وسيله خانواده مي­آيد.

قم- برارد ح- خ

حتماً به پزشك مراجعه
كنيد.

ملاير- برادر،‌ح- ت –ا-
ك- ي

1-     آن آب پاك است و غسل و وضو ندارد.

2-     ازدواج با فاميل از اين جهت مطلوب نيست كه ممكن است
بيماريهاي ارثي فاميل در فرزندان آنها بروز كند. مي­توانيد با مراجعه به پزشك
اطمينان پيدا كنيد. در مورد ازدواج تحميلي و اصرار نابجاي پدرها و مادرها مقاله­اي
در مجله شماره 53 آورده­ايم مراجعه كنيد.

3-     خوابيدن در مسجد اگر انسان ناچار نباشد مكروه است ولي گناه
نيست و اگر جنب شد بايد فوراً خارج شود.

ماهشهر- برادر، علي –ب ح
س

مجله يك مؤسسه فرهنگي
است كه بايد به آن كمك كرد و موردي براي كمك به افراد مستحق همچون شما ندارد. شما
بايد از جائي خواستگاري كنيد كه حداقل فعلاً پول نقد از شما نخواهند.

ابهر- برادر، اكبر- ن

معمولاً‌ در ازدواج سعي
براينست كه سن زن كمتر از مرد باشد و اين بدان جهت است كه زن زودتر به بلوغ جنسي
مي­رسد و سن جنسي او كوتاهتر است و همچنين امكان بچه دار شدن او نيز مدت كوتاهتري
دارد در عين حال فرق سني چهار سال چندان مهم نيست اگر از جهات ديگر كه مهمتر از
همه موافق اخلاقي است مناسب باشد اقدام نمائيد.

ارسنجان فارس- براد، ص-
ب- هـ

اشتباه شما همين است كه
آن كتابهاي نامربوط را خوانده­ايد و پنداشتيد­ايد كه سعادت و خوشبختي در زندگي
زناشوئي متوقف بر عشق و روابط نامشروع قبل از ازدواج است در حالي كه كاملاً‌ برعكس
است و اكثر ازدواجهاي آن چناني به طلاق كشيده مي­شود آنچه موجب بددلي شما شده
احساس شكست در اين زمينه است ما به شما اطمينان مي­دهيم كه بهترين روش در انتخاب
همسر همين است كه براي شما پيش آمده، پدر و مادر شما حتماً دقت كافي بعمل آورده­اند
و دختري مناسب و با او با نهايت مهر و محبت و صفا و صميميت زندگي كنيد و با محبت
متقابل كانون خانواده را گرم و باصفا بنمائيد.

گيلانغرب- برادر محمدي

1-     آدرس آيه «فاحذرهم قاتلهم الله…» در دانستنيهائي از قرآن
شماره گذشته اشتباه است اين آيه در سوره منافقون آيه 4 است از تذكر شما متشكريم.

2-     با خانواده او در ميان بگذاريد.

باختران- برادر مختار
باوقار

قبول توبه با آيه (و من
يعمل مثقال ذرة شرا يره) منافات ندارد زيرا توبه و عمل صالح اثر گناه را از بين مي­برد
و به گونه­اي كه گوئي آن عمل را انجام نداده است و لذا در روايات است كه مانند روز
ولادت مي­شود. البته اين در صورتي است كه توبه قبول شده باشد و ضمناً آثار وضعي
گناه از بين نمي­رود و در همين جهان انسان گرفتاريهائي از همين گناهان مي­بيند.

زرند كرمان- برادر، غ-
ي- 100

1-     خودكشي گناه كبيره است.

2-     به رساله توضح المسائل مراجعه كنيد و مساله 306 تا 315 را
به دقت مطالعه نمائيد تكليف شما مشخص شده است.

لاهيجان- برادر علي
اكبر- 125

1-     استفاده شما از سهميه رزمندگان در دانشگاه موجب نقص در ثواب
شما نخواهد شد ان شاءالله.

2-     گذاشتن ريش- به اصطلاح- پروفسوري كه روي گونه­ها را به كلي
مي­تراشند و فقط براي چانه باقي مي­گذارند كافي نيست.

چابهار- برادر، ن-ق

مكرر برادران از ما مي­خواهند
كه توضيحات بيشتري در رابطه با اختراعات و اكتشافات كه در مجله درج مي­شود در مورد
خاصي كه براي آنها محل نياز واقع شده داده شود مثلاً آدرس شخص مخترع يا راه
دستيابي به داروي كشف شده و امثال آن،‌ بايد به عرض برسانيم كه ما اين اطلاعات را
از روزنامه­ها گردآوري ودرج مي­نمائيم و هيچ ارتباط خاصي با آنها نداريم.

آبكنار- برادر، احمد – ك

ما نمي­توانيم در كار
دادگاه دخالت كنيم و هيچ كس ديگر حق ندارد دخالت كند. دادگاه وظيفه خود را مي­داند
اگر بنا بود هر كسي حق داشته با تشخيص خود حكم كند كه فلان كس مستحق شلاق است و
ديگري مستحق اعدام، ديگري نيازي به دادگاه نبود. احكام خدا بر مبناي ظاهر اجرا مي­شود
نه بر مبناي واقع، چه بسيار كساني كه مستحق اعدام­اند ولي مجازات نمي­شوند چون
دليل كافي نيست يا به هر دليل ديگر. دادگاهي كه هيچ جنايتكار نمي­تواند از آن فرار
كند محكمه عدل الهي در رو زواپسين است ضمناً مواظب گفتار و نوشتار خود باشيد كه
تهمت به مراتب بدتر از شرب خمر و زنا است بلكه غيبت نيز از آنها بدتر است.

گتوند- برادر م-س خ- 175

آن ازدواج به احتياط
واجب صحيح نيست.

شيروان- برارد ش-ش-ش- م-
پ- م- 1323

به عهد خود وفادار باشيد
خانواده شما نبايد بهانه جوئي كنند عذر آنها موجه بوده است. و شما به هرحال دست از
قول خود برنداريد.

سبزوار- خواهر منير- ت

از خدا بترسيد. و فريب
وعده­هاي آن شخص را نخوريد و با شوهر خود خوشرفتاري نمائيد و اگر حقوق شما را
ناديده مي­گيرد از دادگاه مدني استمداد كنيد ولي اگر او با رضايت خاطر شما را طلاق
داد ازدواج بعد جايز است.

مراغه- برادر، ح- خ- د-
ذ-ر

نامه شما با همه طول و
تفصيل نكته اصلي مساله را دارا نيست تا پاسخ مختصر در مجله داده شود حتماً بايد
آدرس بدهيد تا تفصيلاً پاسخ داده شود ضمناً مطلب خود را دوباره تذكر بدهيد.

برادر، ا-ب-ج-د – كد
4004

1-     گناهي كه انجام مي­دهيد هزاران بار از اين نوميدي آسانتر
است. شخصي حميدبن قحطبه را ديد كه با بي شرمي روزه ماه رمضان را علناً مي­خورد و
چون اعتراض كرد وي در جواب گفت كه من در يك شب به امر هارون الرشيد 60 نفر از ذريه
پيغمبر صلي الله عليه و آله را كشته­ام ديگر روزه چه فايده­اي دارد. راوي اين مطلب
را خدمت امام (ع) عرض كرد امام فرمود: نوميدي او از رحمت خدا از گناهش بزرگتر است.

2-     ازدواج تنها راه حل صحيح و منطقي است كه به شما امكان كنترل
خويش را مي­دهد و آن گونه كه نوشته­ايد مشكل نيست و دو سه ميليون تومان نمي­خواهد.
ما خود بار سنگين مي­كنيم آن گاه فرياد برمي­آوريم. شرايط را كم كنيد و از خانواده
مؤمن و قانع خواستگاري نمائيد و خودتان هم چشم طمع به جهيزيه­هاي پرزرق و برق
نداشته باشيد بلكه بكلي چيزي را مطالبه نكنيد مهر كه از شما نمي­گيرند اكثر اين
مخارج سنگين براي تهيه جهيزيه و زندگي تجملاتي است اگر آن را حذف كنيد به آساني مي­توانيد
ازدواج كنيد و از اين همه رنج و ناراحتي رها شويد.

اروميه- خواهر، ف- س
2930

روزه ايشان صحيح است و
غسلي بر او واجب نيست ولي از ادامه آن تخيلات اجتناب نمايد.

برادر، ن- ر-ع

هر پدري حق دارد بر اساس
مصلحت دختر خويش، خواستگاري را بپذيرد يا رد كند و اين نه تحقير شما است و نه
مستوجب انتقام. اگر نپذيرفتند شما از جاي ديگر خواستگاري كنيد. و اما فكر انتقام و
كشتن ديوانگي و وحشيگري است و گناهي بزرگ و مستوجب عقوبت اعدام در دنيا و عذاب
ابدي در آخرت است.

همدان- برارد موسي ح

اگر انتقام بگيريد در
دنيا و آخرت مورد مؤاخذه قرار خواهيد گرفت. در دنيا به حكم دادگاه، زيرا دليلي بر
گناه او نداريد و در آخرت به دليلي ديگر، بهرحال از فكر انتقام بگذريد و به فكر
خود باشيد.

گيلانغرب- برادر علي مير
جعفري

اگر آيه­اي را كه سجده
واجب دارد از نوار بشنويد سجده براي آن واجب نيست ولي احتياط مستحب اين است كه
سجده كنيد.

اهواز- برادر، الف- ب- ي

پيش از عقد شرعي نامزد
نامحرم است بايد مانند هر زن نامحرم ديگر با او رفتار كنيد. عقد موقت گذشته از
اينكه اجازه پدر لازم است موجب مشكلاتي است و بر فرض كه ممكن باشد بايد رعايت همه
مسائل شرعي آن را بنمائيد. بعضي از برادران تصور مي­كنند كه خداوند را هم مي­توان
فريب داد و يك عقد ساختگي از پيش خود مي­خوانند غافل از اين كه اين گونه عقدهاي
موقت اين است كه گاهي قبل از پايان وقت آن عقد دائم را مي­خوانند و در اين صورت
عقد دائم آنها باطل است بايد قبل از خواندن عقد دائم شوهر باقيمانده وقت را به زن
ببخشد. غفلت از اين گونه مسائل موجب هلاكت و بدبختي است از اين راههاي انحرافي و
مشكوك بپرهيزيد.

خرامه شيراز- برادر عبدالحسين
محمدي

لطفاً بيش از اين در
خواندن مطالب دقت كنيد در مقاله «رسول اكرم از ديدگاه قرآن» آمده است كه در قرآن
آن حضرت به نام خطاب نشده است نه اين كه نام او در قرآن نيامده. در قرآن سوره­اي
به نام آن حضرت است و كلاً‌ چهاربار به نام محمد(ص) و يك بار به نام احمد ذكر شده
ولي در موقع خطاب او را به عنوان پيامبر و رسول خطاب فرموده است.

برادرت- ع- 974

ما مكرر تذكر داده­ايم
كه تاخير ازدواج به دليل فوت بعضي از فاميل از رسوم و عادات نامربوط و گاهي موجب
گناه است همچنانكه در مورد شما به گفته خودتان تاخير موجب گناه مي­شود. بنابراين
در مقابل خواسته شما كه مي­خواهيد ما تذكر بدهيم ما نيز از شما مي­خواهيم كه عملاً
در محل خودتان اين رسم را بشكنيد و اعتنائي به اخمهاي بي جهت نكنيد تا ديگران نيز
از شما پيروي كنند.

دهدشت چرام- برادر هـ –
م

بازهم رسمها و سنتهاي
جاهلي! شما دختري را خواستگاري كرده­ايد وديگري نيز به خواستگاري آمده و سعي دارد
پيشدستي كند شما او را تهديد مي­كنيد زيرا اين در عرف شما دست بالاي دست كردن است
و اين مثلاً ننگ و عار است و موجب انتقام و خونريزي!! مگر چه شده؟ كه انتقام
بگيريد او زني را خواسته و شما نيز خواسته­ايد شرعاً و قانوناً هر كه را او بخواهد
و پدرش موافقت كند مي­تواند ازدواج نمايد. از سنتهاي جاهلي دست برداريد و تقوي را
پيشه كنيد آن چه را خدا و رسول گفته­اند بايد مدنظر باشد نه افكار جاهلي پوسيده! و
اگر دختر با ازدواج با او موافق نيست حتماً بايد اعلام نمايد و نبايد تسليم ازدواج
تحميلي شود دادگاه مدني نيز از او حمايت خواهد كرد.

تاكستان- برادر قاسم
نصيرني

1-     سجده بر خاك و سنگ و چون و امثال آن جايز است و خلاصه سجده
بر هر چيز از جنس زمين باشد يا از زمين برويد و پوشيدني و خوردني نباشد جايز است.
تفصيل اين مطلب را در رساله بخوانيد.

2-     انسان هر چه تحصيل علم كند باز هم به كمال نهائي علم نخواهد
رسيد. عمل نامحدود است و انسان محدود. خداوند در قرآن به پيامبر گرامي اسلام كه
كامترين انسان است مي­فرمايد «و قل رب زدني علما» بگو خدايا بر دانشم بيافزاي.

اهواز- برادر طالبي

استفاده شما مانند ساير
جانبازان عزيز از امكانات بنياد شهيد براي معالجه كه بر اساس مقررات آن بنياد است
هيچ اشكالي ندارد.

اصفهان- ف- م- س- ك

پيش از عقد شرعي نامزد
نامحرم است و آن گونه روابط وحتي كمتر از آن جايز نيست و خلاصه بايد مانند هر
نامحرم ديگر با او رفتار شود.

تهران- خواهر، م –ص

ظاهراً شما سالميد ولي
براي اطمينان به پزشك مراجعه نمائيد.

اراك- برادر، من- ت- 496

خداوند توبه همه
گناهكاران را مي­پذيرد بشرط آنكه توبه جدّي باشد و انسان از كرده خود پشيمان باشد
و گذشته خود را با اعمال خوب و صالح جبران نمايد.

برادر اسلام خواه

در مورد سؤال كه برادري
در جبهه مفقود الاثر شده و وصيت كرده كه همسرش هيچ حقي نسبت به فرزند او ندارد و
مادر بچه به پدربزرگ او براي نگهداريش مراجعه كرده است دفتر حضرت امام دام ظله
پاسخ داده­اند كه: «وصيت مزبور اثر ندارد و مادر حق حضانت بر فرزند خود را دارد».

نوشهر- برادر، م- ب- ع

عجب توقعي داريد! ناموس
مردم را تعقيب مي­كنيد و با آن همه حركات گناه آلود و خلاف شرع مزاحم او مي­شويد و
اكنون از ما توقع داريد كه راهي به شما ياد بدهيم كه بتوانيد به هدف خود برسيد
زيرا هدف شما مثلاً فقط ازدواج است. اگر راست مي­گوئيد از خانواده­اش خواستگاري
كنيد نه اين كه در كوچه و خيابان او را تعقيب نمائيد اگر كسي با خواهر شما اين
رفتار را داشته باشد چه عكس العملي خواهيد داشت؟!‌ اين كار شما گذشته از اينكه
گناه و خلاف اخلاق و انسانيت است اگر انشاء الله به دست كميته گرفتار شويد علاوه
بر مجازات آبرو و حيثيت خود را نيز از دست خواهيد داد.

سمنان- برادر، 271- الف-
ر

سؤال شما اين است كه آيا
مي­توانيد با دختر برادر مادري خود ازدواج كنيد؟ شما عموي او و محرم او هستيد.
ازدواج شما ممكن نيست. از نگاههاي شهوت آميز بپرهيزيد كه گناه آن از نگاه به
نامحرم به مراتب بيشتر است.

گنبد كاوس- خواهر، ص-
الف

حالتي كه نوشته­ايد
كاملاً طبيعي است براي تحقيق از علت بچه دار نشدن شما و همسرتان به پزشك مراجعه
كنيد.

تكاب- برادر، آ- م- م-
ر- 43

تسليم ازدواج تحميلي
نشويد و با آن طايفه ازدواج نكنيد گرچه اشكال شرعي ندارد.

دهدشت- خواهر، ط-ن

مكرر اين سؤال مطرح مي­شود
كه اگر زن و شوهر براي چهار ماه از يكديگر جدا شوند آيا بايد دوباره عقد بخوانند؟
چنين مساله­اي وجود ندارد و كساني كه اين سؤال را مطرح كرده­اند با مساله­اي ديگر
اشتباه گرفته­اند، سالها اگر از يكديگر دور باشند عقد آنها باقي است.

ايذه- برادر علي- ش 278-
پ- ج

آن زن دام شيطان است از
او گريزان باشيد و هرگونه رابطه­اي را بطور كلي قطع كنيد و دامن خود را آلوده
نسازيد.

اهواز- برارد محمد
رضا44-44

صد بار هم اگر جنب شود
يك غسل كافي است. طريقه غسل ارتماسي را در رساله بخوانيد.

گراش فارس- برادر
محمدرضا خواجه زاده.

بر فرض كه قصه جريره
خضرا راست باشد احتمال انطباق آن بامثلث برمودا اساسي ندارد.

برادرم- 555

شما سالميد نگران نباشيد
ولي دست از آن عادت زشت برداريد كه گناه است و عاقبت بدي دارد.

سراب- برادر روشن زاده

1-     پسران شما از همسر اول با همسر دوم شما محرمند.

2-     آن شخص گناه كرده و بايد كفاره بدهد.

اروميه- خواهر معصومه ك-
ي

مادرتان را هر چه زودتر
در جريان قرار دهيد تا او را تهديد كنند يا به دادگاه شكايت كنند مسأله راه حل
دارد.

گلپايگان- برادر س- س

1-     شما هيچ دليلي بر گناه آنها نداريد. تجسّس در امور شخصي
ديگران نكنيد.

2-     به پزشك مراجعه كنيد.

مرند-برادر، ح- ن- م-ر

شما سالم و طبيعي هستيد.

گراش فارس- برادر منظر
المهدي

شما سالميد نگران
نباشيد.