ساختار نظام اجرائی کشور
محمدرضا حافظ نیا
قسمت یازدهم
در حال حاضر نیز بدلیل مشکلات و
مسائل متعدّد، متأسفانه حوزه های ستادی دستگاهها نمی تواند بطور کامل کارآئی داشته
باشند و برخی به نسبت انرژی و توان استانها و بخصوص شهرستانها عقب ترند. مشکلات
زندگی و ایاب و ذهاب و غیره در تهران، در فضای شغلی حوزه های ستادی اثر مستقیم
گذاشته است ومشکلات مربوط به متمرکز بودن سیستم اداری را پیچیده تر می نماید. در
اینجا وضعیّت کارمندی که زبانحال تقریباً اکثریت کارمندان در تهران میباشد بیان
میگردد:
وضعیّت کارمندی در تهران
در تهران فرو رفته در انبوهی از
مشکلات اقتصادی ـ اجتماعی ـ خدماتی ـ رفاهی ـ ارتباطی و غیره معمولاً کارمند برای
اینکه تا ساعت حدود هفت ونیم (اگر برسد) سرکار حاضر باشد باید صبح زود از خانه
بیرون آمده ودر فضای دودآلود وترافیک و پس از طی کیلومترها مسافت، با وسایل نقلیه
عمومی مانند اتوبوس ها و تاکسی ها خود را به محلّ کار برساند وکارمند خسته وگاهی
دچار سرگیجه شده تا مدّتی در محلّ کار باید بماند تا آرامش خود را بازیابد وتا
بخواهد کارش را آغاز نماید باید سفره صبحانه اش را در پشت میز یا آبدارخانه پهن
کرده و مدتی را به صبحانه خوردن صرف کند چرا که صبح زود از خانه بیرون آمده و فرصت
برای صبحانه خوردن نداشته است! (حال اگر زن و شوهر کارمند باشند بیچاره بچه ها در
خانه چه باید بکنند!) و مقداری از فکر کارمند متوجّه فرزندان خواهد بود. کار را
آغاز می نماید. خاطرات روز گذشته همکاران در تهرانِ خاطره انگیز و احیاناً بحثهای
سیاسی پیش کشیده میشود، تراکم نامه، ارباب رجوع استانی و شهرستانی (که محصول سیستم
متمرکز میباشد). جلسه و و… فرصت فکر کردن را از او میگیرد. نزدیک ظهر، صدای اذان
بلند میشود و او برای نماز خواندن آماده میشود و مراسم نماز معمولاً تا ساعت یک
بعدازظهر طول میکشد و گاهی اوقات بیشتر. او به محل کار می آید باید ناهار ظهر را
میل نماید چرا که جای دیگری برای ناهار خوردن در اختیار ندارد. کافه و ساندویچ
گران است، خانه دور است وباید در صف اتوبوس و مسیر راه که در اوج ترافیک بعدازظهر
تهران میباشد و کارمندان جملگی به ایستگاههای اتوبوس هجوم آورده اند چند ساعت وقت
صرف کند تا به خانه برسد. لذا اگر ناهار نخورد زخم معده میگیرد ناهار خوردن هم
ممکن است نیم ساعت طول بکشد و نزدیک ساعت 2 بعدازظهر آماده رفتن میشود تا اینکه
ساعت 2 یا 2ربع اداره را ترک گوید چرا که مدت زیادی باید در راه باشد. نگران
فرزندانش که در خانه یا مدرسه بوده اند می باشد. همسرش نیز وضع مشابه او دارد و
گاهی باید بچه ها را از مدرسه بیاورند یا از مهد کودک تحویل بگیرند و اگر بموقع
نرسد معلوم نیست بچه ها چه بر سرشان خواهد آمد. در محیط کار گرفتاری های خانه ـ
وضع بچه ها ـ مشکل مسکن و احیاناً بیماری او، فکرش را بخود مشغول داشته است وگاهی
در ارباب رجوع از او چهره ای عبوس و خشن میسازد. حوصله ندارد با دو یا سه بار
تکرار موضوع توسط ارباب رجوع از کوره در میرود وصدایش بلند میشود.
در تحقیقی که از یکی از واحدهای
ستادی وزارتخانه ای بعمل آمده است: «80% کارکنان آن روزانه بیش از 15 کیلومتر راه
را در ترافیک گیج کننده و هوای دودآلود و خیابانهای شلوغ تهران طی می کنند و 21%
دارای وسیله نقلیه شخصی (موتور یا ماشین) بوده اند و 30% آنها در تهران خانه ملکی
داشته اند».
این سیما که بیان گردید تقریباً یک
حالت عادی بخود گرفته است و مسلّم است که هم از جهت کمّی و زمان کار و هم از جهت
کیفی آثار سوئی از خود بجا می گذارد و میزان کارآئی مفید را کاهش می دهد و مقداری
از وقت کارکنان حوزه ستادی بکار وظایف دستگاه نمی آید و کاهش کارآئی در مقیاس
وزارتخانه و در کارهای ستادی و مراکز سیاست گذاری و تصمیم گیری و برنامه ریزی و
جهت دهی، مشکل بزرگی، خواهد بود، بخصوص زمانی که سیستم اداری و اجرائی کشور متمرکز
باشد و شهرستانها و استانها از مرکز و یا تهران انتظار حلّ مشکلات خود را داشته
باشند.
روال تدوین مقررات
مسئله دیگری که به پیچیده تر شدن
امور و تمرکز گرائی کمک میکند روال تدوین ضوابط و مقررات میباشد بدین معنی که
مسائل پیش پا افتاده و کوچک گاهی اوقات برای تصویب به مراجع بالای کشوری ارجاع
میگردد و وقت مسئولین بالای دستگاه و هیئت محترم دولت و حتّی مجلس را به خود مشغول
می دارد و این امر نیز بر اساس عادتی که در بدنه و روال عملکردی سیستم اجرائی
متمرکز و گاهی خوی کارمندان و کارشناسان و مدیران از گذشته بجای مانده است مایه می
گیرد و بخصوص در شرایط کنونی که حجم گرفتاریهای مربوط به مسائل اساسی کشور زیاد بوده
و مسئولین اجرائی وزارتخانه ها ودستگاهها با تمام قوا و منبعث از ایمان و عشقی که
به نظام اسلامی دارند، صادقانه تلاش کرده و سخت درگیر رتق وفتق امور می باشند و می
بایست وقت و نیروی مجلس و کمیسیونها وهیئت دولت و رأس مخروط وزارتخانه ها ونهادها
برای آن مصروف گردد، ضایعات مربوط به درگیر شدن رده های تصمیم گیری یاد شده در
مسائل پیش پا افتاده زیاد خواهد بود و از طرفی ارجاع امور جزئی به آنها باعث تراکم
و شلوغی کارها شده و تصمیم گیری در مورد آنها بتعویق افتاده و منشأ مشکلات زیادی
خواهد گردید و باعث تأخیر در انجام امور مردم و خود دستگاهها خواهد شد.
سلسله دنباله دار مراحل تدوین ضوابط
و مقرّرات نیز یکی از مشکلات اجرائی برای دستگاهها و ادارات و کارکنان آنها و مردم
می باشد. وقتی قانونی در مجلس تصویب می شود پس از آن نیاز به آئین نامه اجرائی می
باشد که باید با پیشنهاد مشخّص وزارتخانه و کمیسیون مربوطه در هیئت دولت نهایتاً
به تصویب هیئت دولت برسد و آئین نامه ها بتنهائی روشنگر همه مسائل نمی باشند لذا
ضرورت ایجاب می کند که بعضی موارد به کمیسیونها و شوراها و کمیته ها در سطح
وزارتخانه ها و استانها واگذار گردد یا اینکه منجر به صدور بخشنامه ها و
دستورالعملها از ناحیه وزارتخانه بشود ونهایتاً اگر مجری در سطح مرکز یا استان یا
شهرستان یا بخش صادقانه برخورد نماید، امید حل شدن مشکل مردم وجود دارد ولی
متأسّفانه با توجّه به روحیّه و خصلت کارمندی مرسوم در سیستم اداری موجود معمولاً
بعضی از مجریان با احتیاطات بیجا و به سمت استنباط منفی بافانه از ضوابط و مقررات
غش می نمایند وبقول معروف برای روشن شدن ابهام موجود در مقرّرات، سلسله مکاتبات
جدید و دور و دراز مرجع قانونی مربوطه آغاز می گردد و مجدّداً چند مرحله 30اقدامی
(قرطاس بازی) صورت می پذیرد.
مسائل یاد شده باعث ایجاد مقرّرات
دست وپا گیر و پیچیده گردیده وکلاف سردرگمی را بوجود می آورد که هم سازمان و
وزارتخانه محوری و هم وزارتخانه مجری و هم کارمندان و هم مردم را دچار نوعی
سرگردانی می نماید. خانه عنکبوتی مقررات و ضوابط مربوط به مسائل مالی در ارتباط با
وزارت دارائی و امور اقتصادی و نیز مسائل ادارای باعث سرگردانی خودشان و وزارتخانه
های دیگر و مردم می گردد.
آنچه که بیان گردید بخشی از مصائب
ناشی از متمرکز بودن امور اجرائی کشور می باشد که باعث بهدر رفتن امکانات و منابع
مالی و بودجه و نیروی انسانی و وقت دولت و مدم و تأخیر در پیشرفت امور می گردد و
متأسّفانه دامنگیر بعضی از نهادهای انقلاب اسلامی هم گردیده است و آنها نیز بطور
ناخواسته درگیر این جریان می باشند و دلیل اصلی این امر نیز خصلت تمرکز گرائی
وماهیّت سیستم اجرائی بارث رسیده از گذشته می باشد که قبلاً دلیل سیاسی شکل گیری
آن ذکر گردید و بیش از هر زمان دیگری ضرورت دارد با تفکّری پویا و تحوّلی وبا
نگرشی عمیق، سیستم اجرائی موجود که بر اساس عدم اعتماد بنیانگذاری و شکل یافته است
زیر سؤال رود و سیستم جدید با خصلت غیر متمرکز بودن بمعنی واقعی پایه گذاری گردد
تا رده های بالای تصمیم گیری کشور چون مجلس و دولت بتوانند به امور اساسی و بنیادی
بپردازند و حوزه ای ستادی دستگاههای اجرائی و وزارتخانه ها بجای انجام وظایف اداری
سنّتی به تفکّر و تفحّص در امور کشور در ارتباط با وظایف مربوطه پرداخته و با
تدبیر و تفکّر، مسائل مختلف، ریشه یابی ـ علت شناسی ـ پیش بینی و برای آنها برنامه
ریزی و سیاست گذاری بنیادین صورت پذیرد.
در اینجا یادآور می گردد که تأکید بر
ضرورت تفکّر پویا و نگرشی تحوّلی و سیستمی و منظومه ای در تغییر بنیادی ساختارهای
اداری و مالی ـ بودجه ریزی ـ برنامه ریزی و آموزشی و و… بخاطر این است که افراد
مختلف ادعای یکنواخت تغییر بنیادی در ساختارها را دارند منتها درک و شناخت و قلمرو
موضوع در بین آنها تفاوت می کند. گاهی مشاهده می گردد افرادی معدود، که برخی از
آنها مسئولیت کاری را دارند مدّعی تغییر بنیادی بوده واظهاراتی نیز بیان می دارند
ولی وقتی خوب دقّت می شود قلمرو تغییر بنیادی مورد دعوی ایشان در حقیقت نوعی رفرم
و بازسازی و رنگ و آب زدن به سیستم موجود و با حفظ اسکلت وساختار گذشته می باشد.
مثلاً تعویض درب و پنجره ساختمان و تغییر رنگ آنرا تغییر بنیادی می داند و این
دقیقاً منبعث از سطحی نگری آنها در موضوع تغییر بنیادی ساختار می باشد امّا در
مقابل، بعضی افراد معتقد به تغییر بنیادی با تغییر در ساختار و اسکلت ساختمان و
نقشه و هدف و مکان و پایه ریزی و اجزاء و و… میباشند تا آنرا متناسب با هدفهای
مورد نظر از نوشکل دهند. در مسئله تمرکز زدائی نیز گاهی در بخشنامه های بعضی
وزارتخانه ها با همان دید سطحی نگرانه دعوی غیر متمرکز کردن امور می شود که اولاً
کاری جزئی و سطحی است ثانیاً غیر متمرکز کردن امور با حفظ ساختار سیستم اجرائی
موجود که متمرکز بودن، صفت ذاتی آن است، تقریباً امری غیر ممکن میباشد.
با توجّه به آثار سوء متمرکز بودن و
فوائد غیر متمرکز کردن امور اجرائی کشور، بعضی از ممالک نسبت به حلّ این مشکل
اقدام نموده و اداره امور کشور را بصورت غیر متمرکز انجام میدهند و این امر در
کشورهای مختلف سرمایه داری ـ سوسیالیستی ـ جهان سوم بچشم میخورد و کشور بصورت
استانی وایالتی یا فوراتیو یا کانتی یا جمهوری تقسیم بندی وامور آنها توسط مسئولین
محلّی در چارچوب سیاستها و جهت گیریهای کلّی کشور که توسط دولت مرکزی تعیین میگردد
انجام می پذیرد.
ژاپن و غیر متمرکز کردن امور اجرائی
برای نمونه میتوان از ژاپن ـ آمریکا
ـ شوروی ـ استرالیا ـ کانادا ـ هندوستان ـ آلمانغربی ـ مالزی و … نامبرد. بعنوان
مثال ژاپن که جزو کشورهای پیشرفته جهان بحساب می آید به 47 استان یا کانتی تقسیم
شده وامور کانتیها توسط انجمنهای محلّی و شهرداریها انجام می شود و شهرداریها نقش
های سیاسی وخدماتی و انتظامی را تواَماً بعهده دارند. این کشور که بیش از هزار
دانشگاه و مؤسسه آموزش عالی و کالج (457 مورد فقط دانشگاه میباشد) داشته و از طرفی
خدمات آموزشی و مدرسه ای را برای دانش آموزان جمعیّت 120 میلیونی خود تأمین می
نماید، دارای یک وزارتخانه بنام فرهنگ و آموزش و پرورش می باشد که همه مدارس و
دانشگاههای کشور را اداره می نماید و در مقام مقایسه با سیستم اجرائی کشور ایران
نقش وزارت آموزش و پرورش ووزارت فرهنگ و آموزش عالی وبخشی از وظایف وزارت ارشاد
اسلامی را با یک وزارتخانه انجام میدهد و این وزارتخانه نیز در مرکز شهر توکیو
دارای ساختمان نسبتاً قدیمی، و به نسبت کوچک میباشد و آنچه در آن وجود دارد فکر
است و اندیشیدن کارشناسان ومدیران که وظیفه ستادی خود را انجام می دهند و با ارباب
رجوع سروکاری ندارند چرا که کار ارباب رجوع با مرکز نیست و نیازی هم به متورم شدن
سیستم اداری ندارند. کارمند کم لازم دارند، ساختمان و تجهیزات اداری زیادی لازم
ندارند، و ژاپنی صرفه جو حساب لحظه های وقت کارشناس ـ ارباب رجوع و معلّم و هزینه
های اداری و و… را کم کرده و از اسراف و بهدر رفتن آنها جلوگیری کرده است و اگر
چه تجربه ژاپن می تواند از بعضی جهات مورد توجّه قرار گیرد و دلالت بر محسنات غیر
متمرکز کردن اداره امور کشور می نماید لکن فواید غیر متمرکز شدن اساسی امور و آثار
سوءِ تمرکز امور، آنقدر بدیهی و روشن است که عقل انسان تأکید می کند که برای نجات
مردم و کشور از این سیستم پیچیده، می بایست بطور جدی به آن توجّه نمود.
خوشبختانه نظام جمهوری اسلامی با
ویژگیهای خاص ومثبت خود برای اداره امور کشور مانند نظام طاغوتی گذشته نیازی به
فلسفه سیاسی برای سیستم متمرکز کشور ندارد چرا که نظام حکومت اسلامی پایگاه مردمی
دارد و وحدت سیاسی بر اساس وحدت عقیدتی و با وجود نظام امّت و امام خود بخود حاصل
می شود و برای ایجاد وحدت سیاسی در کشور نیازی به ابزار سیستم اداری متمرکز ندارد
و وحدت سیاسی در جامعه با محور امامتِ امّت و از طریق نمایندگان حضرت امام و ائمه
محترم جمعه منصوب از طرف مقام رهبری ونیز روحانیت محترم در استانها و مناطق مختلف
کشور بوجود می آید ولذا نمایندگان مجلس و دولت وکمیسیونهای مربوطه لازم است بفوریت
طرح نظام اجرائی کشور را با لحاظ داشتن اصل غیر متمرکز نمودن امور بطور اساسی
وبنیانی (نه سطحی) وتفویض اختیار کردن و واگذاری امور اجرائی مناطق به خود آنها
تهیه و بمورد اجرا گذارند و حوزه های ستادی وزارتخانه ها صرفاً به سیاست گذاریهای
کلّی ـ جهت گیری ـ تدوین اصول و چارچوبهای کلّی
برنامه های توسعه و تنظیم سیاست عمومی دولت بپردازند و رتق و فتق امور
اجرائی ـ اداری ـ مالی و بودجه ای و برنامه ریزیهای منطقه ای و محلّی واتخاذ
سیاستهای محلّی در قالب سیاستهای کلّی کشور در مسائل اقتصادی ـ اجتماعی ـ اداری ـ
آموزشی و غیره بعهده استانها گذاشته شود (البته استان بندی و تعیین حدود مرزهای
استانها ومناطق باید بر اساس یک مطالعه جغرافیائی دقیق و با رعایت تعادل جوئی در
پراکندگی استانها صورت پذیرد) و مقرّرات داخلی استان و بهمان نسبت مقررات
شهرستانها و مناطق بعهده کمیته ها یا شورهای استانی یا منطقه ای مرکب از نماینده
مقام رهبری ـ امام جمعه ـ نماینده سیاسی دولت ـ شورای اسلامی استانی یا منطقه ای ـ
نمایندگان مجلس شورای اسلامی گذاشته شود و حتّی استانها خودشان را از جهات مختلف
اداره نمایند و برای تأمین آن برنامه ریزی کنند. مثلاً خراسان با وجود آستان قدس
رضوی ـ منابع طبیعی ـ منابع انسانی ـ دانشگاهها ـ فضای کافی و غیره خودش را اداره
نماید و با برنامه ریزی منطقه ای پایه های اقتصاد خودکافی خود را پایه ریزی نماید.
این امر باعث بروز خلاقیّتها و ابتکارات گردیده و استانها در یک صحنه رقابت عمومی
قرار خواهند گرفت و رُشدی پُرشتابتر خواهند داشت ودولت مرکزی میتواند هماهنگ کننده
لازم بین آنها بوده و تجربیات آنها را به دیگران منتقل نماید وخود، سیاستهای کلّی
کشور را تعیین و سیاست عمومی کشور در داخل و خارج را تنظیم ونظارتهای کلّی ودفاع
عمومی را معمول داشته و کشور را به سوی رشد وتوسعه معنوی و مادّی در ارتباط با
مقام رهبری امت اسلامی و قوای مقنّنه و قضائیه هدایت نماید.
جالب است که در صدر اسلام نیز بهنگام
حکومت حضرت مولا علی (ع) فرمانداران منصوب شده از ناحیه حضرتشان کلیّه امور قلمرو
مسئولیت خویش را در ارتباط با امامت امّت رتق و فتق می نمودند و در حقیقت کارها
بصورت غیر متمرکز انجام می پذیرفت و همین روش میتواند همانند سایر جنبه های حکومت
حضرت علی (ع) برای ما الگو و نمونه قرار بگیرد.
توضیح اینکه برای دگرگونی سیستم
اداری و طراحی سیستم جدید قبل از آنکه به دانش اداری وتخصّصهای نظری وتئوریک
دانشگاهی که از نزدیک مسائل اجرائی را در سطوح و رده های مختلف اداری لمس نکرده
اند نیاز باشد به عقل اجرائی و تجربیات عملی در سطوح مختلف و لمس مسائل و درک عمیق
آنها و تفکّری خلاق و مبتکر و متحوّل همراه با دانش اداری نیاز می باشد و باید
توجّه کنیم که وقتی بر اساس برداشتهای ذهنی و تئوریک وبدون اینکه در عمل با مسائل
مختلف برخورد شود، خواسته باشیم نظام اجرائی را طراحی کنیم ولو طراحان از متخصصان
متعهّد و دانشمند علوم اداری و استاد دانشگاه بوده ولی در عمل و در سطوح و رده های
مختلف مسائل را لمس نکرده باشند، نمی توانیم نظام مطلوبی را طراحی کنیم و نتیجه
اینگونه اقدام کردن چیزی شبیه سیستم موجود خواهد بود چرا که خودش شاید محصول آن
باشد. البته این بمعنای نفی دانش اداری و تخصّص دانشگاهی نیست بلکه بمعنی این است
که فرد ولو بسیار متعهّد هم باشد نمی تواند واقعیّات را آنطور که هستند بفهمد و
درک کند لذا باید مجموعه ای از عوامل مانند عقل اجرائی ـ دانش اداری ـ تخصّص
دانشگاهی ـ تجربه اداری و اجرائی در کلیّه سطوح و رده ها اعمّ از شهرستان و استان
و حوزه ستادی ـ جوشش و تلاش ـ تفکّر خلاّق و متحول و دید انقلابی ـ بینش و نگرش
سیستمی و منظومه ای و دلسوزی و و… فراهم آیند تا بتوان سیستم مطلوب را طراحی کرد
و از این میان عقل اجرائی، دانش تجربی در سطوح مختلف و دانش علمی اهمیّت دارند.
مسئله دیگر اینکه با غیر متمرکز شدن
امور اجرائی کشور قطعاً حوزه های ستادی وزارتخانه ها و سازمانهای مرکزی و نهادهای
انقلاب اسلامی کوچک تر شده و میتوان با انجام مطالعه جغرافیائی و انتخاب محلّ
مناسبی در کشور، شهرک دولتی را پایه گذاری نمود و حوزه های ستادی کوچک شده را به
آنجا منتقل کرده تا هم آنها از شرّ مسائل و مشکلات پیچیده شهر تهران نجات یابند
وهم شهر تهران از پیامدها ومعضلات ناشی از آنها آزاد گردد و بعبارتی میتوان نقش
اداری و سیاسی شهر تهران را برای کلّ کشور از آن گرفت و به یک شهرک دولتی محوّل
نمود. (این شهرک فقط محلّ تمرکز وزارتخانه ها و سازمانهای مرکزی و نهادهای انقلاب
اسلامی که نقش اداری را دارند خواهد بود و سایر ارگانهای مسئول و حسّاس کشور نباید
به آن منتقل گردند).
ادامه دارد
پاسخ به نامه ها
یاسوج ـ برادر حاج سید عبدالخالق
رضائی
ظاهراً معنای جمله «و همّ بها لولا
ان رای برهان ربه» که درباره حضرت یوسف علیه السلام در قرآن کریم آمده این است که
اگر آن حضرت برهان خداوند را که مخصوص بندگان خالص او است به روشنی مشاهده نمی کرد
هر آینه او نیز قصد گناه می کرد ولی چون آن برهان الهی را می دید حتی قصد گناه نیز
از او سر نزد.
برادر 2000
پرسیده اید که اگر یک پسر و یک دختر
بواسطه خوردن شیر (با همدیگر برادر و خواهر رضاعی شوند) آیا برادران و خواهران
دیگر آنها می توانند با همدیگر ازدواج کنند؟
در این سؤال یک اشتباهی است که در
میان عامه مردم رایج است ما ضمن توضیح آن از همه کسانی که می خواهند با مواردی از
این قبیل ازدواج کنند هشدار می دهیم که قبلاً مسأله خود را دقیقاً بپرسند یا از
مورد مشکوک صرف نظر کنند. نکته مورد اشتباه این است که اگر پسری از خانواده شما از
مادر آن خانواده شیر بمقدار کافی خورده با همه دختران آنها محرم است نه تنها با
دختری که به اصطلاح با او هم شیر بوده و همچنین اگر دختری از آن خانواده از مادر
شما شیر خورده با همه پسران خانواده شما محرم است. ولی بجز آنکه شیر خورده دیگری
محرم نیست ولی احتیاط آن است که در این مورد نیز ازدواج نکنند. بنابراین بهتر است
شما با دختر دیگر آن خانواده ازدواج نکنید که به فتوای بعضی از علما جایز نیست.
قائمشهار ـ برادر، م ـ حسینی
توبه شما قبول می شود انشاءالله
نگران نباشید و از زندگی ودرس مأیوس نشوید و به تلاش خود ادامه دهید پاسخ مسأله
شما نیاز به آدرس و نامه خصوصی دارد.
دولت آباد ـ ارد ـ زیر بافقع
شما حق ندارید حتی به کنایه واشاره
به او اظهار تمایل کنید. او در حریم دیگری است. حدود الهی را رعایت کنید. روابط
پیشین شما گناه بوده و اظهار تمایل شما اکنون گناهی بسیار بزرگتر.
تبریز ـ برادر حسن الف ـ ج
شما سالم و طبیعی هستید نگران
نباشید.
جبهه خرمشهر ـ برادر عبدالحسین قاهری
1ـ خداجوئی در فطرت ونهاد انسان
موجود است و هر انسان مادامی که تحت تأثیر عوامل خارجی با انگیزه های درونی خویش
به ستیز برنخیزد انگیزه خداجوئی از درون او را به تحقیق درباره خداشناسی وامی
دارد.
2ـ قرآن به دو نحو نازل شده است.
نزول تدریجی که هر قسمت به مناسبت شأن نزول خاصی نازل شده و نزول دفعی بطور کامل.
ولی نزول دفعی آن معنای دقیقی دارد که مقام را گنجایش توضیح آن نیست به تفاسیر ذیل
سومین آیه سوره دخان مراجعه کنید.
3ـ از وسایلی که در خانه های ویران
شده مناطق جنگی بجای مانده بدون کسب رضایت صاحبانشان جایز نیست استفاده کنید.
اصفهان ـ برادر، ی ـ ن
گرچه گناهتان بسیار بزرگ است ولی
توبه کنید و به لطف خداوند امیدوار باشید. با برادرتان قطع رابطه نکنید فرزندانتان
می توانند با یکدیگر ازدواج نمایند.
دزفول ـ برادر امیر، م ـ ا ـ ص ـ ن
1ـ نمی توانید اورکت یا هر چیز دیگر
شخصی خود را با چیزی که از بیت المال است تعویض کنید.
2ـ برای یاد دادن نماز می توانید
صورت نماز انجام دهید واما بقصد نماز واجب نمی توانید بخاطر یاد دادن، تسبیحات یا
قرائت را در رکعت سوم و چهارم بلند بخوانید.
بهبهان ـ برادر آب روشن
پدر نمی تواند فرزند را از ارث محروم
کند هر چند بداند او پول را در راه حرام مصرف می کند ولی می تواند در حال حیات خود همه اموال را به وارث دیگر یا
به هر کس دیگر هر چند وارث نباشد ببخشد و فرزند حق اعتراض ندارد.
ماهشهر ـ برادر، م ـ ع ـ 145
شما سالمید نگران نباشید.
تهران ـ برادر امید ـ 10 ـ 200
نه خودکشی کنید ونه خود را به دادگاه
مفرفی نمائید. توبه کنید و راه و روش صالحان و پاکان را در پیش بگیرید و به رحمت
خداوند امیدوار باشید و از او کمک بخواهید وزندگی خود را با پیدا کردن کار مناسب
سروسامان بدهید وچه زودتر ازدواج کنید.
شیراز ـ برادر، ن ـ م
راهی که به آن اشاره کرده اید راه حل
نیست بلکه راه حل صحیح ومنطقی آن شکایت به دادگاه مدنی است. البته به اتفاق
یکدیگر.
باختران ـ برادر مهرداد ـ ح
کسی که در راه خدا مبارزه می کند
وکشته می شود شهید است چه خواهان شهادت باشد و چه نباشد.
ماهشهر ـ برادر، ع ـ م ـ ژ
خودکشی چرا؟! به پزشک مراجعه کنید.
تهران برادر، م ـ ش
در رابطه با فروش کالاهای دولتی که
تعاونی اداره در اختیار کارمندان قرار می دهد در بازار آزاد باید مقررات دولت
اسلامی را رعایت نمائید.
تهران ـ برادر حسن پورحسینی
رجوع از غیر اعلم به اعلم واجب است
به احتیاط وجوبی.
سمنان ـ خواهر، ح ـ گ 312
شما سالمید نگران نباشید ولی از
ادامه آن کار بپرهیزید که گناه است.
برادر علی رحیم پور
به نظر ما تأخیر روا نیست هر چه
زودتر اقدام نمائید.
اراک ـ خواهر طلعت ـ ق ـ 599
گناهی در آن مورد نیست ولی شما می
توانید نپذیرید و اطاعت در آن زمینه واجب نیست.
تهران برادر، س ـ ن 5555
شما اشتباه می کنید و آنچه دیده اید
دلیل خیانت او نیست اگر توضیح می خواهید آدرس بدهید.
ایلام ـ الف ـ ر ـ خ
این گونه مسائل باید دردادگاه حل شود
و افراد متفرقه حق دخالت ندارند.
مازندران ـ م ـ ی ـ س
به هر بهانه ای هست باید آن وسیله را
به آن ارگان برگردانید چه مال شما پیدا شود و چه نشود زیرا عمداً برداشته اید.
قم ـ برادر سید ع ـ موسوی
معلولیت شما تأثیری در فرزندتان
ندارد.
شیراز ـ برادر، س ـ ش ـ ح
رضایت پدر و مادر در ازدواج شما شرط
نیست ولی بهتر است به صلاح اندیشی آنان احترام بگذارید و سعی کنید رضایت آنها را
بدست آورید و بهر حال با موردی که خودتان تمایل ندارید ازدواج نکنید و تسلیم
ازدواج تحمیلی نشوید.