دانستنيهايي از قرآن
ويژگيهاي ماه خدا و
عيد سعيد فطر
بسم الله الرحمن
الرحيم
«اِنّا اَنْزَلْناهُ
فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِِِِِِِِِِِِِِِِِ وَ ما ادْريكَ ما لَيْلَةُ الْقَدْرِ،
لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ اَلْفِ شَهرٍ،تَنَزَِّلُّ المَلائكَةُ و الرُّوحُ
فيها بِاِذْنِ‌رَبِّهِمْ مِن كُلّ اَمْ‍رٍ، سَلامٌ هِيَ حَتّي مَطْلَعِ
الْفَجْرِ».
(سوره قدر)
ما آن قرآن را در شب
قدر نازل نموديم، و تو چه داني كه شب قدر چيست؟ شب قدر بهتر از هزار ماه است،
ملائكه و روح در آن شب به اذن پروردگارشان براي (تقدير) هر امر نازل مي گردند. شبي
است آكنده از سلامت تا هنگام سپيده دم.
ليلة القدر: در
روايتي رسول خدا (ص)درباره شب قدر مي فرمايد: يا علي آيا مي داني معني ليلة القدر
چيست؟ عرض كرد: نه يا رسول الله، فرمود: خداوند در اين شب آنچه را كه تا روز قيامت
وجود پيدا مي كند، مقدّر مي سازد، و از جمله آنچه خداي عزوجلّ تقدير مي فرمايد
مسأله ولايت تو و اماماني است كه از فرزندان تو مي باشند تا روز رستاخيز.
ويژگيهاي ماه رمضان
همانگونه كه در ميان
افراد انسان كه همگي آفريده و مخلوق الهي هستند، خداوند بندگاني ويژه و زبده را
برگزيده و آنان را براي انجام رسالتي بزرگ انتخاب نموده و فرموده است: «اِنَّ الله
اصْطَفي آدَمَ و نُوحاً و آلِ اِبْراهيمَ و آلَ عمرانَ عَلَي العالَميْنَ»[1] خدا
آدم و نوح و آل ابراهيم و آل عمران را بر جهانيان برگزيده است. در ميان ماه هاي
سال، ماه مخصوصي را نيز براي اهدافي خاص كه در قرآن و روايات اهل بيت عليهم السلام
بيا ن شده است، برگزيده و آن را به ويژگيهائي اختصاص داده است، چنانچه در سوره
مباركه «بقره» هدف از تشريع روزه رمضان را تحصيل تقوي معرفي نموده و فرموده است:
«يا ايََّهَا الََّذينَ آمَنوا كُتِبَ عليكُمُ الصّيامُ كما كُتِبَ عليكُمُ
الصّيامُ كما كُتِبَ عَلَي الَّذينَ مِن قَبلِكُم ْ لَعَلَكُمْ تَتَّقُِون»[2]_ اي
كساني كه ايمان آورده ايد، روزه بر شما نوشته شده، آن چنان كه بر امتهائي كه پيش
از شما مي زيستند نوشته شده است؛ باشد كه متّقي و پرهيزكار شويد. و در دو آيه بعد
به يكي از مشخصات برجسته اين چنين اشاره فرموده: «شَهرُِ رمضان الََََََّذي
اُنْزِلَ فِيْهِ القرآنُ هُديً لِلنّاسِ و بَيّناتٍ منَ الهُدي و الفرقان»_ ماه
رمضان كه در آن قرآن به عنوان عامل هدايت و وسيله تشخيص حق از باطل نازل گرديده
است. و در روايات آمده كه تمام كتابهاي آسماني در اين ماه نازل شده است.
شب قدر
يكي از ويژگيها و
مشخصات برجسته اين ماه، وجود شب قدر است؛ شبي كه در فضيلت و عظمت بواسطه خيراتي كه
از جانب پروردگار در آن نازل مي شود، بر هزار ماه ـ كه به فرموده حضرت صادق (ع)از
شب قدر برخوردار نباشد ـ برتري دارد، و اين مدت، هشتاد و اندي سال را تشكيل مي دهد
كه عمر طولاني يك انسان به حساب مي آيد. بنابراين، درك يك شب قدر و بهره برداري از
بركات و فيوضات آن، بر يك عمر طولاني انساني كه بواسطه غفلت و بي خبري، از الطاف
خاصه الهي در اين شب خويش را محروم ساخته، و با ديگر شبهاي معمولي تفاوتي نگذارد،
ترجيح و برتري دارد.
و اين شب از اين جهت
«قدر» ناميده مي شود كه شب تعيين مقررات يك ساله انسانها است، چنانچه در اوائل
سوره مباركه «دخان» مي فرمايد: «انّا انزلناه في ليلة مباركة انا كنّا منذرين فيها
يفرق كلّ امر حكيم»ـ ما قرآن را در شب مبارك قدر نازل نموديم و ما پيوسته انذار
دهنده ايم، در آن شب هر امري موافق با حكمت الهي (با توجه به صلاحيتها و شايستگي
هاي افراد) تعيين مي گردد، و بگفته مفسران «ما ادريك، ما ليلة القدر» تعبيري است
كه دلالت بر عظمت و بزرگي اين شب دارد، چنانچه مشابه اين تعبير در مورد روز قيامت
و ديگر موارد نيز در قرآن كريم به كار رفته است. پيامبر گرامي اسلام «ص» و ائمه
«ع» كه توجه به عظمت رمضان و اين شب بزرگ در اين ماه پر بركت داشته اند، طي روايات
مختلف، خواسته اند ما را به كمال عظمت آن واقف سازند تا چنين ايام و ليالي پر بركت
را به غفلت نگذرانيم و به فرموده پيامبر اكرم (ص): اگر بنده به خيرات و بركات آن
آگاه باشد دوست خواهد داشت كه تمام سال، رمضان باشد.[3]
عيد سعيد فطر
عيد سعيد فطر از جمله
اعياد بزرگ اسلامي است كه به دليل اهميّت و عظمت خاص آن، در روايات، براي اين روز
دعاها و اعمال خصوصي ذكر شده است، و همانگونه كه حجاج محترم بيت الله الحرام، پس
از انجام يك سلسله مناسك و اعمال حج، توفيق خويش را در اجراي اين دستورات انسان
ساز الهي، عيد مي گيرند، و ديگر مسلمانان جهان هم هماهنگ با آنان به گرامي داشت و
انجام مراسم مذهبي آن روز مي پردازند، تمام مسلمانان كه يك ماه روزه و تسلط بر
غرائز و خواستهاي نفس را، بمنظور اطاعت از خواست الهي پشت سر گذاشته اند، پايان
اين برنامه عظيم عبادي را عيد مي گيرند. و طبيعي است كه ماهي به چنان عظمت، و برخورداري
از فيوضات و بركات فراوان الهي در اين ماه ـ كه ماه ضيافة الله است‌ـ عيدي به
بزرگي و شكوه «فطر» مي طلبد، ولي بايد به اين حقيقت توجه داشت كه اين روز، براي چه
كساني مي تواند روز عيد و سرور باشد. امير مومنان (ع)در اين باره مي فرمايد: «
انّما هو عيدٌ لِمَنْ قَبِلَ صيامَه و شَكَرَ قيامه»[4] همانا
اين روز براي كسي عيد است كه روزه اش قبول و نماز و عبادتش پذيرفته گردد. ولي كسي
كه در انجام صحيح انسان ساز كوتاهي نمايد همان شقي و بدبختي است كه رسول خدا (ص)
در باره اش فرموده «اِنَّ الشقيّ مَن خرج عنه هذا الشهر و لم تغفر ذنوبه، فحينئذٍ
يخسر حين يفوز المحسنين بجوائز الرّبّ الكريم»[5].ـ در
حقيقت شقاوتمند واقعي كسي است كه اين ماه بر او بگذرد، (و كاري نكند ) و گناهانش
آمرزيده نگردد، و در روزي كه نيكوكاران به جوائز و الطاف پروردگار كريم نائل مي
گردند، او محروميت و خسران خواهد ديد، و آن روز پاداش و جوائز، همين روز فطر است
كه امير مومنان (ع)فرمود: «ايُّهَا النّاس اِنَََّ يومَكُمْ يَومَ يُثابُ فيه
المحسنون و يخسر فيه المبطلون»[6]ـ
مردم! بدرستي كه اين روز (عيد) شما روزي است كه نيكوكاران در آن پاداش و آنها كه
(در انجام روزه و عبادات اين ماه) به غفلت و بطالت گذرانيده اند. زيان خواهند ديد،
و چنين روزي با اين عظمت را، نبايد به بازي و بيهوده كاري به هدر داد، لذا در
روايتي رسول خدا (ص) مي فرمايد، خداوند آن دو روزي را كه مردم مدينه در جاهليت
داشتند و در آن به بازي مي گذرانيدند به دو روز بهتر كه روز فطر و قربان است تبديل
ساخت، و در همين رابطه امام مجتبي (ع)از كنار جمعي كه در روز عيد فطر سرگرم بازي و
خنده بودند عبور نمود، لحظه اي در كنارشان ايستاد و فرمود: «انَّ اللهَ جَعَلَ
شهَر رمضان مضماراً لخلقه فيستبقون فيه بطاعته الي مرضاته، فسبق قومٌ فَفازوا
وقصّر آخرون فخابوا، فَالعَحبْ مِنْ كلّ العحب مِنْ ضاحِك لاعِبٍ في اليوم الذي
يُثاب فيه المحسنون، و يخسر فيه المبطلون»[7]
خداوند ماه رمضان را صحنه مسابقه مخلوق خويش براي سبقت گرفتن بوسيله اطاعت از او
بسوي جلب مرضاتش قرار داده، عده اي سبقت گرفته و پيروز شدند و دسته اي كوتاهي
ورزيده و شكست خوردند، پس شگفت و تعجب كامل از كسي است، در روزي كه نيكوكاران
پاداش و بطالت پيشگان زيان مي بينند، به بازي و خنده پردازد، و از اين جهت در عين
حالي كه اين روز، روز سرور و شادماني است، روز دعا و عبادت، و درخواست توبه و انابه
نيز هست، و امام سجاد (ع)در اين روز مي فرمايد: «اللهُمَّ اِنّا نتوبُ اليك في
يوم فِطْرِِنَا الَّذي جعلته لِلُمؤْمنين عيداً و سروراً و لأهل ملّتِكَ مَجْمعاً
و مُحْتشَداً مِنْ كُلِّ ذَنْبٍ اَذْنَبْناه…» [8]ـ
خدوندا در روز فطر خويش كه براي مومنان آن را عيد و روز سرور و شادماني، و براي
اهل دينت، روز گرد همائي و تعاون قرار داده اي، ما بسوي تو بازگشته و توبه مي
نمائيم.