قسمت اول
تشخيص،درمان و پيشگيری بيماری ها
دكتر سيد حسن عارفی
مقدمه:
سلامتی، بزرگترین نعمتی است كه خداوند منّان
به موجودات ارزانی داشته است. راجع به ارزش آن جائی برای بحث و گفتگو وجود ندارد.
سلامتی يك موجود تا زمانی ادامه می يابد كه
فعل و انفعالات، مبادلات ملكوتر داخل و خارج سلولی، مكانيسم های دقيق تعادلی و
تبادلی داخل و خارج سلولی با نظم خيره كننده اش ادامه يابد.
انحراف از نظم تعيين شده سبب ايجاد بيماری و
در نهايت مرگ می شود.
برای ايجاد بيماری ها، عوامل محيطی، ژنيتيكی و
يا مجموعه ای از دو عامل فوق دخالت دارند و با پی بردن به عوامل ايجاد كننده می
توان از ايجاد بيماری جلوگيری ( پيشگيری ) و اقدامات موثری در جهت بيماری ها نمود.
برای رسيدن به دو هدف اساسی؛ پيشگيری و درمان،احتياج
به دانشی وسيع و دانستنی هایی عميق در رشته پزشكی دارد. قسمت اعظم اين وظيفه سنگين
به عهده̾ طبيب و سيستم بهداشتی اجتماع، و قسمتی از آن نيز به عهده̾ فرد فرد هر
اجتماع می باشد.
برای مثال: در رابطه با سكته قلبی، طبيب بايد
آخرين اطلاعات راجع به عوامل مستعد كننده، علائم بيماری و راه های پيشگيری اين
بيماری خطرناك و كشنده را بداند ولی آحاد اجتماع نيز بايد اطلاعاتی ـ گرچه در خور
دانش و پايه معلومات خود ـ در ارتباط با علل و علائم پيشگيری اين بيماری خانمانسوز
و جانسوز داشته باشند.
برای رسيدن به اهداف فوق و انجام وظيفه علمی
دانشگاهی بر خود وظيفه می دانم تا بدين وسيله گرچه به زبان ساده ولی آخرين اطلاعات
پزشكی را از دو ديدگاه پزشكی جديد ( علم پزشكی و هنر پزشكی ) در آينده به رشته̾
تحرير در آورم.
همانگونه كه افتخار داشتم در حدود ده سال از
نظر پزشكی در خدمت عزيز ملتمان و قلب ملت انقلابی و بنيانگذار جمهوری اسلامی ايران
امام خمينی كبير « قدّس سرّه » باشيم، از اين به بعد با ادامه̾ اين سری مقالات در
خدمت رهروان راه خمينی و هم نوعان عزيزمان خواهم بود.
ذكر اين نكته لازم است كه تشخيص و درمان و
پيشگيری بيماری بر مبنای علوم جديد و با استفاده از آخرين اطلاعات پزشكی جهان
تنظيم خواهد شد.
امروزه علم پزشكی باكسب آخرين و پيشرفته ترين
معلومات و با استفاده از مدرن ترين و مجهز ترين امكانات تكنولوژی در خدمت اشرف
مخلوقات برای باز گرداندن و تداوم بزرگترين و ارزشمند ترين نعمت خدادادی يعنی
سلامتی است و ما در اين نوشتجات كاری با تجربيات شخصی و بی اساس و غير علمی افرادی
بيگانه نسبت به پيشرفت ها و اختراعات پزشكی نخواهد بود و طب علفی و يونجه ای و
كاهی، نه علمی است و نه قابل استفاده برای انسان ها.
زيرا مصرف دارویی در طب جديد بر مبنای خلوص
داروئی، مقدار معين و مشخص دارو و اختصاصی بودن خواص دارو برای بيمار يا بيماری
های استوار است. و مصرف گياهی با خواص نا مشخص و ناخالصی فراوان و مقدار نامشخص نه
تنها مفيد نخواهد بود بلكه مضر هم می تواند باشد.
در خاتمه، هدف اصلی از اين سری مقالات، طروق
پيشنهادی در جهت پيشگيری از بيماری هاست ولی برای تفهيم مطلب خلاصه ای راجع به علل
و علائم بيماری ها نيز خواهيم نگاشت.
در ابتدا مختصری راجع به تعريف پزشكی و نكاتی
چند در رابطه با مريض و طبيب خواهم نگاشت، سپس هر بيماری را جداگانه مورد بحث قرار
می دهيم:
تعريف رشته پزشكی
رشته پزشكی ( طب و طبابت ) رشته ای است كه با
كسب علوم مختلف و چگونگی استفاده از علوم اندوخته شده ( نو آفرينی و هنر آفرينی )
در جهت شناخت وضع طبيعی و غير طبيعی بدن انسانی و پيشگيری و درمان بيماری ها بحث
می كند.
بنابراين رشته پزشكی شامل دو قسمت زير است:
1-
علم پزشكی به عنوان
علم [1].
2-
هنر پزشكی به عنوان
هنر [2].
رشته پزشكی جديد بر مبنای دو اصل فوق پايه
گذاری شده است و برای رسيدن به نتيجه̾ مطلوب از تمام علوم پيشرفته برای تشخيص و
درمان استفاده می كند. رشته پزشكی بر پايه و اساس مطالب علمی استوار است نه بر
تجربه شخصی، و بدون اساس و پايه علمی ( مثل تب سنتی و تب گياهی ).
با پيشرفت علوم مختلف و تكنولوژی های پيشرفته
و پيچيده هر روز به رازهای جديدی از خلقت پی برده می شود كه اين ها خود تأثيری در
پی بردن به راز ها و مكانيسم های مختلف بيماری ها خواهد داشت. به اين دليل، رشته̾
پزشكی دائما در تغيير بوده و خواهد بود و مهارت پزشكی بر اين اصل استوار است كه
طبيب بايد تغييرات و پيشرفت های سريع پزشكی را به عنوان علم در قالبی جديد،
هنرمندانه نوآفرينی كند.
رشته پزشكی امروز يك علم خالص هم نيست، بلكه
رشته ای است كه بر مبنای علوم اندوخته شده استوار و احتياج به نحوه بكارگيری از
علوم را دارد. بنابراين يك رشته و حرفه آموختنی است.
تأكيد بر اين است كه رشته̾ پزشكی ريشه ها و
اساس آن بر علوم متعدد استوار است و چون علوم در سير تكاملی و تغيير می باشند،
بنابراين افرادی كه مسئوليت پزشكی جامعه را بر عهده دارند، موظفند دوش به دوش علوم
پيشرفته در تكاپو بوده و هر لحظه دانشجو و دانش پژوهی پيگير و علاقمند باشند.
پزشكی به عنوان علم
پزشكی جديد با استفاده از علوم مختلف به خصوص
علم بيولوژی [3] و علم
رفتاری، بيولوژی مولكولی [4]
و بيو شيمی، فيزيك، بيو فيزيك، رياضيات و روان شناسی و اپيدميولژی، وسايل دقيق و
پيچيده آزمايشگاهی، امكانات كامپيوتری، وسايل تكنولوژی هسته ای و اتمی، امواج
ماوراء صوت و ليزر، ميكروسكوپ نوری، ميكروسكوپ الكترونيك؛ در رشته های فيزيولوژی (
طرز كار دستگاه های بدن )، با كتریولوژی ( علم موجودات ذره بينی )، پاتولوژی (
آسيب شناسی )، كارديولوژی ( قلب )، كاستروانتر و لوژی( گوارش )، نفرو لوژی ( كليه
)، نرولوژی (اعصاب )، افتالمولوژی ( چشم ) و انكولوژی (سرطان ) و ده ها لوژی ديگر
پی به مقداری از مكانيسم ها و رازهای بيماری ها برده و موفقيت های چشمگيری در
پيشگيری و درمان ارائه داده است.
پزشكی جديد با وارد شدن به مرحله̾ جديدی به
نام بيولوژی مولكولی و علم اصلی بيولوژی سلولی، پی به راز علل و معلول ها و عوامل
و مكانيسم های پيچيده بيماری ها برده و راز بيماری ها را بر مبنای بيولوژی داخلی
سلولی جستجو می كند.
پزشكی جديد بر مبنای اختلالات و نقص های انواع
پروتئين های انواع پروتئين ها و اسيد های امينه موجود در كروموزم های داخل هسته
سلولی و جابه جایی آن ها و تعداد و تغيير شكل كروموزم ها و ژن های مستقر در روی
كروموزم ها بحث می كند.
به عبارت ديگر پزشكی جديد راز و مكانيسم
بيماری را در ريزترين اجزای داخلی سولی جستجو می كند.
برای نمونه، بيش از 200 بيماری مادر زادی كه
علل آن ها غير طبيعی بودن يا نبودن يك يا چند آنزيم يا پروتئين ها می باشد شناخته
شده است. و بيش از 240 هموگلوبين غير طبيعی در انسان تشخيص داده شده كه هر يك قادر
به ايجاد يك نوع بيماری خونی می باشند.
تشخيص گيرنده های سه گانه زير:
1-
گيرنده های غشاء سلولی [5].
2-
گيرنده های
سيتوپلاسميك [6].
3-
گيرنده های هسته ای [7].
و اثر و عكس العمل های هورمون ها و دارو ها با
اين گيرنده و غير طبيعی بودن آن ها در بيماری های مختلف، دريچه̾ ديگری در شناخت
بيماری ها و مكانيسم ايجاد آن ها گشوده است.
( مثال: هيبر كلسترلمی تيب II ( بالا بودن
كلسترول ) و ديابت ( بيماری قند )، بيماری قند غير شيرين ( انسيپيدوس نفروژينك )،
شناخت دريافت كننده های مواد مخدر در مغز و كشف مواد مخدره اندوژنوس [8]
به نام اندروفين [9] در
مغز با فعاليت ضد دردی، كمك ديگری به تشخيص بيماری ها، مخصوصا بيماری های روانی
خواهد كرد.
كشف انتقال دهنده های عصبی [10]
و پيشرفت های سريع در علم اعصاب [11]،
دريچه ديگری در تشخيص و درمان بيماری های مغز باز كرده است.
در گذشته در تشخيص و درمان بيماری ها، بررسی
های انجام شده، بيشتر روی كليات بيماری ها استوار بود ولی امروزه اصطلاحی است به
نام ردوكشنيسم [12].
ردو كشنيسم يعنی از جزئيات به كليات پی بردن و
اخيرا اين مطلب با ريزبينی دقيق تری بررسی می شود بدين ترتيب كه از بررسی جزئيات
كوچك تر و كوچك به كليات پی می برند.
چنان كه ذكر شد، راز خلقت و راز بيماری ها و
سلامتی را در ذرات و اجزاء ريز داخل سلولی با ميكروسكوپ های الكترونيك و تكنولوژی
های پيشرفته ديگر جستجو می كنند.
پزشكی جديد تنها بر مبنای فيزيولوژی،
فارماكولوژی، نروسيانس، بيولوژی سلولی، بيولوژی مولكولی بيوشيمی، ايمونولوژی،
بيوفيزيك استوار نيست، بكله متكی بر علوم ديگر مثل روانشناسی، علم الاجتماع، علم
اقتصاد، واپيدميولوژی نيز استوار است. علم پزشكی با استفاده از علم محيط زيست، علم
تغذيه، پی بردن به دنيای ميكروب های ذره بينی وكنترل آن ها قدم های مؤثری در تشخيص
و پيشگيری و درمان بيماری ها برداشته است.
پزشكی به عنوان هنر
دانش و آگاهی وسيع علمی و بررسی های دقيق علمی
برای تشخيص و پيشگيری و درمان بيماری ها لازم است ولی كافی نخواهد بود. بلكه طبيب
بايد با كسب آخرين اطلاعات علمی و تحقيقاتی و پژوهشی جهان طب با هنر چگونگی بكاری
گيری و قضاوت صحيح در استفاده از علوم در جهت تشخيص و پيشگيری و درمان بيماری ها
را درخود با هنرنمائی خاصی نو آفرينی كند تا با بكارگرفتن به مورد و منطقی آن ها
پی به تشخيص صحيح بيماری ها ببرد.
طبيبی كه به علوم پزشكی و علوم وابسته به
پزشكی می باشد، اگر هنر استفاده منطقی و به مورد تكنولوژی ها و تست های پيچيده و
امكانات دقيق و گران قيمت و خطرناك پزشكی را هنرمندانه در خود به مرحله آفرينش در
نياورد و خلق نكرده باشد، مسلما پزشك خوبی در جهت تشخيص و درمان بيماران نخواهد
بود.
چگونگی استفاده از تكنولوژی های جديد و تست
های پيچيده و ذی قيمت و خطرناك فقط در كنار تخت بيمار و بررسی بيمار حاصل می شود.
بعد از آموختن علم پزشكی بايد هنر پزشكی در
طبيب به وجود آيد تا با مجموعه علم و هنر پزشكی بتواند طبيبی خوب در خدمت اجتماع
باشد.
بيمار كيست؟
بيمار فردی است از اجتماع كه سلامتی او در خطر
افتاده است.
بيمار انسانی است وحشت زده ولی اميدوار به علم
و هنر پزشكی در جهت تشخيص و درمان بيماری او.
نگرانی در اغلب موارد حتی در صبورترين بيماران
ظاهر می شود. اين نگرانی ممكن است ناشی از ترس از بيماری به خصوصی مثل سرطان، يا
ترس از، از دست دادن شغل، از نرسيدن به هدف مورد علاقه، يا ترس ازمرگ باشد.
در برخورد با هر بيمار مطلب زير بسيار مهم است:
همان طور كه هر فردی در اجتماع از نظر ارثی،
تجربيات، فرهنگی،محيط روانی، آموزشی، موفقيت ها، موقعيت ها، شكست ها، مسائل هيجانی،
عوامل محرك محيطی، عوامل بازدارنده̾ محيطی، عوامل آرامش بخش محيطی، عوامل تطبيقی
با محيط، مخصوص همان شخص است و هر فردی از نظر عوامل فوق و هزاران عامل ديگر با
ديگران متفاوت است به همين دليل تأثير عوامل فوق در قالب هر انسان موجودی با شخصيت
و خصوصيات اخلاقی منحصر به همان فرد به وجود آورده و طرح ريزی و شكل می دهد،
بنابراين هر بيماری با شخصيت و خميره انسانی مخصوص به خود ولی مبتلی به بيماری و
دردمند به طبيب پناه می آورد.
به همين دليل يك بيماری مشخص در افراد مختلف
مشخص در افراد مختلف به صور متفاوت تظاهر خواهد كرد. زيرا فرهنگ ها، شخصيت ها،
استاندارد ها، تحمل ها، زودرنجی ها، مقاومت در مقابل آلام و سختی ها می توانند در
تظاهرات بالينی و جواب گوئی به درمان بيماری ها اثرات متفاوت داشته باشند.
با ذكر مطالب فوق تذكر اين نكته ضرورت پيدا می
كند كه با وجود يك نوع بيماری مشخص، برخورد طبيب با هر بيمار منحصر بخود و كتابی
مجزا خوهد بود و به ندرت نوشته های كتاب كلاسيك با تظاهرات يك بيماری كاملا تطبيق
می كند.
طبيب كيست؟
طبيب، پناهگاه انسان هایی است كه بزرگترين
موهبت الهی آن ها يعنی « سلامتی » به خطر افتاده است.
طبيب نيز انسانی است كه از نظر ارثی، تجربيات،
محيط روانی، محيط آموزشی، موقعيت ها، موفقيت ها، شكست ها،مسائل هيجانی، عوامل
محرك محيطی، عوامل تطبيقی با محيط، منحصر به خود و منحصر به فرد می باشد.
طبيب انسانی است كه در قالب جسم خاكی خود با
اندوختن علوم مختلف و با بكارگيری هنر پزشكی و نو آفرينی، هنرمند و عالمی است در
خدمت مردم برای تشخيص، درمان و پيشگيری بيماری ها. آن چه يك فرد را تبديل به يك
طبيب حاذق و ارزشمند می كند، تنها هوش و حافظه بالا و والای او نيست بلكه اندوختن
علوم، كسب تجربيات فراوان ( با تماس با بيماران ) و تعمق و تفكر در علل و معلول ها
و تقويت و نو آفرينی هنر پزشكی در خويشتن است.
هدف طبيب پيشگيری از مبتلی شدن به بيماری ها و
متوقف كردن سير قهقرایی بيمار به طرف نيستی است.
هدف طبيب بهبودی آلام و بازگرداندن سلامتی
بيماران است.
تنها راه رسيدن به اهداف فوق كسب علوم مختلف
وابسته به پزشكی و هنر بكارگيرر علوم در تشخيص و درمان و پيشگيری بيماری هاست.
طبيب ايده آل، انسانی است عالم به علوم مختلف
وابسته به پزشكی كه با ممارست، هنر پزشكی را در خود خلق كرده و عاشقانه خود را وقف
اجتماع نمايد و پيوسته و مستمر و بدون وقفه شبانه روز در پی بردن به علل و معلول
های بيماری ها و درمان و پيشگيری آن ها
كوشا باشد.
نكاتی كه در طبابت مهمّ می باشند
1-
اغلب بيماران با از
دست دادن سلامتی خود، مبتلی به نگرانی و اضطراب می شوند. بنابراين وظيفه طبيب است
كه با اطمينان دادن به بيمار از شدت نگرانی و اضطراب بيماران كاسته و در موارد
ضرورت از دارو استفاده كند.
2-
بعضی بيماران، بيماری
خود را منكر می شوند و دردها و ناراحتی های خود را به گونه ای ديگر بيان می كنند.
در اين موارد وظيفه اطرافيان و طبيب خانواده سنگين بوده و بايد با حذاقت كافی و
هنرمندانه زائدالوصف با استفاده از معاينات پزشكی و آزمايشگاهی پی به بيماری ببرد.
3-
برای رسيدن به تشخيص
بايد راجع به قبل و دوران بعد از تولد، كودكی، مدرسه، جوانی و كهولت و عادت های
خوب مثل ورزش، راهپيمایی و عادت های زشت و مضر مثل مصرف دخانيات و الكل و نيز مصرف
دارو ها و مبتلی شدن به بيماری ها، اطلاعات كافی كسب كند.
4-
انتظار بيمار از پزشك
آن است كه پزشك او آگاهی كامل از طب امروز داشته و علم اكتسابی امروز را با هنر
پزشكی مخلوط كرده و شناخت بيماری با امكانات تكنولوژی امروز گام بردارد.
5-
طبابت يك شغل است و
هر بيمار بايد يك پزشك مسئول داشته و اطلاعت كامل راجع به گذشته و حال كسب كند.
6-
طبيب يك مهره ای است
در يك مجموعه، بنابراين، پرستار، بيمارستان، داروخانه، دارو، آزمايشگاه، امكانات
پيشرفته تكنولوژی همه و همه می توانند در جهت تشخيص، درمان و پيشگيری بيماران به
طبيب كمك كنند و بر عكس.
7-
قرار گرفتن بيمار در
ميان امكانات پزشكی و اشياء و افراد مثل دستگاه های پيچيده با انواع چراغ های
رنگی و چشمك زن و صدا دار و وجود ترس، دانشجو، افراد عادی، كارمند و غيره سبب به
وجود آمدن يك عدم ثبات عصبی خواهد شد.
در اين مورد تنها پزشك است كه با دانش پيش
آموخته خود و هنر پزشكی می تواند به كمك بيمار شتافته و بيمار را آرامش بخشد.
8-
طبيب بايد برای
جلوگيری از اشتباه هر بيمار را جدا از شخصيت، مقام و وضع مالی و روحی تحت نظر
بگيرد. به عبارت بهتر، انسان بيماری است كه به حضور طبيب پناه آورده و ناظر به
نيات و افكار و اعمال او، خداست.
9-
بيمار از طبيب خود
اين انتظار را دارد كه به حرف های او گوش داده و روی حرف های بيمار فكر كند.
10-
طبيب بايد دوست بيمار
باشد و بيمار و بيماری وی را با علاقه مورد بررسی قرار دهد.
11-
بيمار از طبيب خود
انتظار دارد كه او را ترك نكرده هميشه پناهگاه او باشد، بيماران در حال احتضار
بايد مكررا به وسيله طبيب خود ملاقات شده و با تجويز دارو و گفتار درمانی از شدت
درد و آلام بيمار بكاهد و به اطرافيان و فاميل بيمار اجازه دهد و حتی دستور دهد تا
بيمار را تنها نگذارند.
12-
در صورت احتياج طبيب
بايد اطباء ديگر در رشته های تخصصی مختلف مشورت كرده ولی در نهايت بايد مسئوليت
تشخيص و درمان به عهده̾ يك طبيب باشد.
فعاليت های جديد برای
خدمت به بيماران
فعاليت های جديد در
جهت خدمت به بيماران بايد شامل قسمت های زير باشد:
1-
كوشش در كاهش هزينه
بيماری ها.
2-
بهبود تكنولوژی در
بكار گيری تكنيك های جديد.
3-
كامپيوترايز كردن
تكنولوژی پزشكی.
4-
سرعت در نقل و انتقال
بيمار و پزشكی.
5-
ايجاد سيستم هایی كه
بدين وسيله بيماران در آن جهت هدايت شده و بيماری های آن ها توسط متخصصين متبحر
بهتر و زود تر تشخيص داده شود.
6-
در مواردی كه بيماری
بيمار، وخيم و پيچيده است، بايد بيش از يك طبيب مسائل بيمار را بررسی كند.
7-
بايد به نحوی رفتار
شود كه اطمينان بيمار به نحوه̾ طبابت و كارهای انجام شده فزون يابد.
8-
بايد با بيماری و
بيمار به گونه ای برخورد شود كه احساس شود از سيستم طبی و محيط و پرسنل بوی
انسانيت و معنويت به مشام می رسد، نه ماديت و جنبه̾ اقتصادی.
9-
تشخيص و درمان بيماری
ها در اكثر موارد متكی به ارتباط خوب طبيب و بيمار ( و بيمار و طبيب ) استوار است.
10-
طبيب بايد محرم اسرار
بيماران باشد و اين مطلب بايد توسط بيماران با تمام وجود محسوس و مورد قبول واقع
شود، زيرا در اين حالت است كه بيمار تمام مطالب نهفته درونی را به پزشك بازگو خواهد
كرد و طبيب به تشخيص و درمان بهتر راهنمایی خواهد شد.
11-
طبيب بايد از
تكنولوژی و وسايل پيچيده پزشكی در تشخيص بيماری ها به عنوان يك وسيله مكمل و متمم
استفاده كند نه آن ها را جايگزين گرفتن شرح حال و معاينه فيزيكی نمايد.
12-
در دو مورد زير نبايد
از تكنولوژی و وسايل پيچيده پاراكلينيك خطرناك و گران قيمت در تشخيص بيماری ها
استفاده كرد:
الف ـ می
توان با معاينه فيزيكی و شرح حال، بيماری را تشخيص داد.
ب ـ روش
درمانی بيماری چندان تغيير نمی‌كند.
13-
معاينه فيزيكی و
گرفتن شرح حال بايد دقيقا اجرا شود و هيچ آزمايش و بكار بردن هيچ تكنولوژی جديد
نبايد قبل از گرفتن شرح حال دقيق و معاينه فيزيكی اجرا شود.
14-
بعد از گرفتن شرح حال
خوب و دقيق و معاينه فيزيكی در صورت احتياج بايد از آزمايش ها و تكنيك هایی كه غير
تهاجمی هستند استفاده كرد.
ادامه دارد