دانستنیهائی
از قرآن
صدقه ی به
ارزش
بسم الله
الرحمن الرحیم
«يَا أَيُّهَا
الَّذِينَ آمَنُوا لا تُبْطِلُوا صَدَقَاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَالأذَى كَالَّذِي يُنْفِقُ
مَالَهُ رِئَاءَ النَّاسِ وَلا يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ فَمَثَلُهُ
كَمَثَلِ صَفْوَانٍ عَلَيْهِ تُرَابٌ فَأَصَابَهُ وَابِلٌ فَتَرَكَهُ صَلْدًا لا يَقْدِرُونَ
عَلَى شَيْءٍ مِمَّا كَسَبُوا وَاللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ».
(سوره
بقره-آیه 264)
ای آنان که
ایمان آوردید، صدقه های خود را با منّت و آزار، باطل نسازید مانند کسی که مال خود
را از روی ریا و خودنمائی، انفاق می کند و به خدا و روز قیامت ایمان ندارد، بدان
می ماند که دانه ای را بر روی سنگ سخت ریزد و تند بارانی گرد و خاک آن را نیز
بشوید که دیگر هیچ حاصلی از آن بدست نیاید، و خداوند گروه کافران را هدایت نمی
کند.
در این آیه
صدقه دادنی را که همراه با منّت گذاشتن بر مستمندان باشد یا اینکه خدای نخواسته در
آن اذیت و آزاری به طرف مقابل برسد، مانند انفاق دروغین و ریائی تشبیه شده است. و
این تشبیه کار را خیلی مشکل می کند زیرا آن کس که برای خودنمائی و ریا، پولی را می
دهد، مومن نیست و اصلا خدا و روز جزا را قبول ندارد، برای اینکه اگر به خدا ایمان
و اعتقاد داشت، پول خود را برای رضای او می داد، نه برای کسب وجاهت و شخصیت در
میان مردم. و اگر کسی بگوید که هم برای خدا می دهد و هم برای اینکه مردم از او
تعریف و تمجید کنند، معلوم می شود، برای خدا شریک قرار داده و چنین شخصی مشرک است.
پس عملی از انسان پذیرفته می شود که اخلاص در نیت داشته باشد و «وجه الله» را
اراده کرده باشد. حال اگر مومنی، صدقه ای را به فقیری بدهد و در عین حال بر او منت
گذارد یا او را از خود برنجاند، این صدقه نه تنها برای او نفعی ندارد که باطل شده
است و در این آیه شریفه، خداوند او را تشبیه به کافری کرده است که ایمان به خدا و
روز رستاخیز ندارد و فقط برای خودنمائی و کسب وجاهت در میان مردم انفاق می- کند.
ولی فرقی که
میان این دو هست این است که انفاق با منّت و آزار را انسان مومن انجام می دهد چون
آیه خطاب به مومنین است، ولی این انفاق، ارزش و قیمت نزد خداوند ندارد و عملی است
حبط شده، چون هرگاه مومن نیّت کند چیزی را به فقیر و مستمندی بدهد، و برای خدا این
کار را می کند، نه تنها نباید طرف مقابل را تحقیر و کوچک بشمارد که باید احترام و
تقدیر نیز بنماید زیرا او در حقیقت به خدا قرض می دهد. و قرض دادن به خدا که در
بیش از ده آیه از قرآن آمده است و از آن به عنوان «قرض حسن» یاد کرده است، همان
صدقه دادن به نیازمندان و فقرا است، که برخی به اشتباه آن را قرض و وام دادن به
مردم می دانند. چنین نیست بلکه این همان صدقه است که قرض به خداوند، معرفی شده
است، و پاداشی بزرگ برای آن درنظر گرفته شده است.
پس باید
برادران و خواهران دقت کنند که هرگز این کار بسیار با ارزش و پرثمر را با منّت گذاشتن یا کوچک شمردن طرف مقابل،
به تباهی نکشند و آن را باطل نکنند.
و از این آیه
نیز استفاده می شود که هر کاری را انسان، اگر برای غیر خدا انجام دهد، باطل است و
بی ارزش، و پذیرفتن اعمال از سوی پروردگار، نیاز به خلوص و اخلاص در نیّت دارد و
اینکه انسان تنها خدا را درنظر بگیرد. پس نه تنها خودنمائی برای مردم، زیانبار است
که اگر خدا و خلق را با هم شریک کند نیز، شرک است و زیانبار، و سودی عاید و حاصلش
نمی شود.
حال به
تشبیهی که خداوند کرده است توجه نمائید: آب و خاک دو عامل مهم در سبزشدن گیاهان و
ادامه ی زندگی بشر در روی زمین است، و در این هیچ شک و تردیدی نیست، و اگر این آب،
بوسیله ی ریزش باران باشد، قطعا کشاورزی و زراعت، بهتر انجام می پذیرد، اکنون اگر
سنگی سخت وجود داشته باشد و روی آن مقداری خاک باشد، باران خصوصاً اگر تند ببارد،
آن خاک نرم که قابلیت زراعت دارد، در اثر شدت باران از روی سنگ کنار رفته و پخش می
شود و دانه هائی که، به فرض در آن کاشته شده، از بین می رود و زیر آن، سنگ سخت و
بی ارزشی باقی می ماند که هرچه هم باران بر آن ببارد، نتیجه ای دربر نخواهد داشت. و قلب انسان ریاکار که
هرگز رحمت و مهربانی در آن نیست به همین سنگ سخت می ماند و نتیجه عملش نیز، چیزی
جز نتیجه همین بارندگی بر خاکی که روی سنگ خارا است ندارد. و صدقه ای که مومن می
دهد اگر مقرون با منت و آزار باشد، بی ارزش و بی ثمر است مانند همین عملی که انسان
ریاکار و کافر انجام می دهد.