اصول اعتقادی
اسلام
معاد
قیام قیامت
یکی از
مهمترین مسائل مربوط به «معاد» که قرآن مجید بطور مکرر و با بیان ارعاب آمیز از آن
خبر داده است مساله انقراض جهان و «قیام قیامت» است. براساس بیان قرآن کریم روز
قیامت با یک رستاخیز بزرگ جهانی و عالمگیر از قبیل شکافته شدن آسمانها فروریختن و
از هم پاشیده شدن نظام ستارگان سیاه شدن چهره ی خورشید و ماه تلاطم و اشتعال عجیب
دریاها زلزله ی سخت زمین متلاشی شدن و درهم کوبیده شدن کوهها، آغاز می- شود و
اینها همه از مظاهر این رستاخیز با عظمت جهانی است. برای ما که هم اکنون در پرتو عنایت
الهی در یک وضع آرام زندگی می کنیم تصور این حادثه ی بزرگ مشکل است زیرا ما در
زندگی خود حوادث مهم و تکان دهنده ای که دیده یا شنیده ایم یا زلزله هائی است که
احیاناً در گوشه و کنار پهنه ی این زمین رخ می دهد و یا آتشفشانی است که در بعضی
نقاط بوجود می آید و یا سیلهای خروشان و طوفانهائی است که راه میافتد ولی اینها در
برابر حادثه عظیم و عالمگیر قیامت چیزی نیست و حادثه ی قیام قیامت بسیار عظیم و
کوبنده است که خداوند بزرگ در قرآن مجید آنرا عظیم قلمداد کرده و فرموده است: «يَا
أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمْ إِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَيْءٌ عَظِيمٌ»[1]
یعنی: زلزله ی روز قیامت بسیار بزرگ است. در این مورد همانطور که برای اصل موضوع
راهنمای ما قرآن است برای بیان آن هم راهی جز کمک گرفتن از تعبیرات قرآن مجید
نداریم در این کتاب بزرگ الهی اساساً سوره هائی با عنوان ارعاب و عظمت آمیز
نمایانگر قیامت است باین شرح: باین نام «غاشیه» یعنی فراگیر «قارعه» یعنی کوبنده
«انفطار» یعنی شکافته شدن آسمانها «انشقاق» یعنی پاره پاره شدن آسمانها «تکویر»
یعنی درهم پیچیده شدن خورشید «زلزال» یعنی زلزله ی سخت زمین. برای نمونه سوره
تکویر با این عبارات آغاز می شود: «إِذَا
الشَّمْسُ كُوِّرَتْ (١)وَإِذَا النُّجُومُ انْكَدَرَتْ (٢)وَإِذَا الْجِبَالُ سُيِّرَتْ
(٣)وَإِذَا الْعِشَارُ عُطِّلَتْ (٤)وَإِذَا الْوُحُوشُ حُشِرَتْ (٥)وَإِذَا الْبِحَارُ
سُجِّرَتْ (٦)وَإِذَا النُّفُوسُ زُوِّجَتْ (٧)وَإِذَا الْمَوْءُودَةُ سُئِلَتْ
(٨)بِأَيِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ (٩)وَإِذَا الصُّحُفُ نُشِرَتْ (١٠)وَإِذَا السَّمَاءُ
كُشِطَتْ (١١)وَإِذَا الْجَحِيمُ سُعِّرَتْ (١٢)وَإِذَا الْجَنَّةُ أُزْلِفَتْ
(١٣)عَلِمَتْ نَفْسٌ مَا أَحْضَرَتْ (١٤)فَلا أُقْسِمُ بِالْخُنَّسِ (١٥)الْجَوَارِ
الْكُنَّسِ (١٦)»[2].
هنگامی که
خورشید درهم پیچیده و تاریک شود، ستارگان آسمان فرو بریزند، کوهها بحرکت و رفتار
درآیند شتران آبستن «کارها و کالاهای دنیوی) تعطیل شود وقتیکه حیوانات وحشی نیز
محشور گردند دریاها روان و بهم پیوسته شوند ارواح با بدنها پیوند شوند در مورد
دختران زنده بگور شده باز پرسی بعمل بیاید که بچه گناهی کشته شده اند؟ هنگامی که
نامه اعمال انسانها گشوده شود، آسمانها از جای خود کنده شود و جهنم را افروخته و
بهشت را نزدیک بیاورند آن وقت هر انسانی خواهد دانست که برای چنین روزی چه چیز را
حاضر کرده است. در این مورد ما در ابتدا به شرح قسمتی از آیات قرآن که سرنوشت زمین
و کوهها را بیان می کند می پردازیم از آن پس آیاتی که با سرگذشت دریاها و آسمانها
ارتباط پیدا می کند را توضیح میدهیم: 1- «إِذَا وَقَعَتِ الْوَاقِعَةُ (١)لَيْسَ لِوَقْعَتِهَا
كَاذِبَةٌ (٢)خَافِضَةٌ رَافِعَةٌ (٣)إِذَا رُجَّتِ الأرْضُ رَجًّا (٤)وَبُسَّتِ الْجِبَالُ
بَسًّا (٥)فَكَانَتْ هَبَاءً مُنْبَثًّا (٦)»[3].
هنگامیکه آن واقعه ی بزرگ قیامت که در وقوعش هیچ جای خلاف و تردید نیست واقع شود
واقعه ای که گروهی را به حضیض ذلت و جمعی را به اوج رفعت می رساند هنگامی که زمین سخت به حرکت و لرزه
درآید و کوهها متلاشی شده و مانند ذرات گرد و غبار پراکنده شود. 2- «فَإِذَا نُفِخَ
فِي الصُّورِ نَفْخَةٌ وَاحِدَةٌ (١٣)وَحُمِلَتِ الأرْضُ وَالْجِبَالُ فَدُكَّتَا دَكَّةً
وَاحِدَةً (١٤)فَيَوْمَئِذٍ وَقَعَتِ الْوَاقِعَةُ (١٥)»[4].
هنگامی که در صور (اسرافیل) دمیده شود و زمین و کوهها از جا کنده شده درهم کوبنده
شوند آنروز واقعه ی بزرگ قیامت واقع میشود. تعبیر شگفتی است از کتاب شگفت کره ی
زمین با این عظمت که از لحاظ وزن 000،000،000،000،000،000،5955 (پنجزار و نهصد و
پنجاه و پنج میلیارد میلیارد) تن[5]
و از لحاظ حجم به 1083325000،000 (یکهزار و هشتادو سه میلیارد و سیصد و بیست و پنج
میلیون) کیلومتر مکعب[6]بالغ
می شود از جای معمول خود کنده شده در یک طرف قرار داده شود. کوهها نیز که در سطح
آن هر یک در نقطه ی معینی نصب شده اند همگی از جای خود جدا گردیده در طرف دیگر آن
وقت این دو جسم با این جرم و عظمت یکدفعه با شدت (چون در واژه ی عربی «دکَّ» که
نتیجه ی آن اندکاک است به کوبیدن با شدت زیاد می گویند) بهم کوبیده شوند! چه حادثه
ای پیش خواهد آمد؟ و چه واقعه ی مهمی رخ خواهد داد؟ 3- «وَجِيءَ يَوْمَئِذٍ بِجَهَنَّمَ
يَوْمَئِذٍ يَتَذَكَّرُ الإنْسَانُ وَأَنَّى لَهُ الذِّكْرَى (٢٣)يَقُولُ يَا لَيْتَنِي
قَدَّمْتُ لِحَيَاتِي (٢٤)فَيَوْمَئِذٍ لا يُعَذِّبُ عَذَابَهُ أَحَدٌ (٢٥)وَلا يُوثِقُ
وَثَاقَهُ أَحَدٌ (٢٦)يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ (٢٧)ارْجِعِي إِلَى
رَبِّكِ رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً (٢٨)فَادْخُلِي فِي عِبَادِي (٢٩)وَادْخُلِي جَنَّتِي
(٣٠)»[7]یعنی:
هنگامی که «زمین» از شدت زلزله های پی در پی درهم کوبیده شده خرد و متلاشی شود
فرمان خداوند فرا رسد و فرشتگان در صفوف منظمی بعرصه محشر بیایند و جهنم را نیز
حاضر نمایند آنروز انسان متذکر می شود که چه کاری انجام داده است ولی تذکر چه سودی
بحال او خواهد داشت؟ 4- «يَوْمَ تَرْجُفُ الأرْضُ وَالْجِبَالُ وَكَانَتِ الْجِبَالُ
كَثِيبًا مَهِيلا»[8]. روزی
که زمین و کوهها به لرزه در آمده به تل ریگی تبدیل و چون موج روان گردد. 5- «إِذَا
زُلْزِلَتِ الأرْضُ زِلْزَالَهَا (١)وَأَخْرَجَتِ الأرْضُ أَثْقَالَهَا (٢)وَقَالَ
الإنْسَانُ مَا لَهَا (٣)يَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبَارَهَا (٤)بِأَنَّ رَبَّكَ أَوْحَى
لَهَا (٥)يَوْمَئِذٍ يَصْدُرُ النَّاسُ أَشْتَاتًا لِيُرَوْا أَعْمَالَهُمْ (٦)فَمَنْ
يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ (٧)وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا
يَرَهُ (٨)»[9].
هنگامی که زمین با سخت ترین لرزه ی خود بلرزه درآید و بارهای خود را که شاید همان
ذرات بدن مردگان است بیرون بیفکند در آن روز انسان می گوید این زمین را چه شده
است؟ آن روز زمین مردم را از اخباریکه با اعمال مردم ارتباط دارد آگاه خواهد ساخت
و این آگاه ساختن زمین در نتیجه الهام الهی است آن روز مردم از قبرهای خود پراکنده
بیرون می آیند تا نتیجه ی اعمال خود را
بدست بیاورند در آن روز هر کس باندازه ی ذره ای کار نیک کرده پاداش آنرا خواهد دید
و هر کس باندازه ذره ای مرتکب کار بد گردیده است به کیفر آن خواهد رسید. 6- «الْمَالُ
وَالْبَنُونَ زِينَةُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَالْبَاقِيَاتُ الصَّالِحَاتُ خَيْرٌ
عِنْدَ رَبِّكَ ثَوَابًا وَخَيْرٌ أَمَلا (٤٦)وَيَوْمَ نُسَيِّرُ الْجِبَالَ وَتَرَى
الأرْضَ بَارِزَةً وَحَشَرْنَاهُمْ فَلَمْ نُغَادِرْ مِنْهُمْ أَحَدًا (٤٧)وَعُرِضُوا
عَلَى رَبِّكَ صَفًّا لَقَدْ جِئْتُمُونَا كَمَا خَلَقْنَاكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ بَلْ
زَعَمْتُمْ أَلَّنْ نَجْعَلَ لَكُمْ مَوْعِدًا (٤٨)وَوُضِعَ الْكِتَابُ فَتَرَى الْمُجْرِمِينَ
مُشْفِقِينَ مِمَّا فِيهِ وَيَقُولُونَ يَا وَيْلَتَنَا مَالِ هَذَا الْكِتَابِ لا
يُغَادِرُ صَغِيرَةً وَلا كَبِيرَةً إِلا أَحْصَاهَا وَوَجَدُوا مَا عَمِلُوا حَاضِرًا
وَلا يَظْلِمُ رَبُّكَ أَحَدًا (٤٩)»[10].
یعنی روزی که کوهها را از جا کنده به حرکت در می آوریم و زمین را هموار و بدون پست
و بلندی می بینی و انسانها را همه را از قبر برانگیخته محشور می سازیم و یک نفر را
فرو نگذاریم و همه ی مردم با قرار گرفتن در صف مخصوص بر خداوند عرضه می شوند و با
آنها که این حقیقت را باور نداشتند گفته می شود همانطور که شما را تنها در دنیا
بوجود آوردیم امروز نیز تنها بسوی ما باز آمده اید و گمان می کردید که چنین وعده
گاهی برای شما فراهم نخواهد شد آن روز کتاب اعمال نیک و بد خلق را در برابر آنها بگذارند
گناهکاران را خواهی دید که از آنچه که در کتاب خود می بینند ترسان و هراسان می
باشند و می- گویند ای وای بر ما این چه کتابی است که اعمال کوچک و بزرگ ما را سر
موئی فرو نگذاشته و همه را اِحصا کرده است آن روز همه ی انسانها اعمال خود را حاضر
می بینند. 7- «نَحْنُ أَعْلَمُ بِمَا يَقُولُونَ إِذْ يَقُولُ أَمْثَلُهُمْ طَرِيقَةً
إِنْ لَبِثْتُمْ إِلا يَوْمًا (١٠٤)وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الْجِبَالِ فَقُلْ يَنْسِفُهَا
رَبِّي نَسْفًا (١٠٥)فَيَذَرُهَا قَاعًا صَفْصَفًا (١٠٦)لا تَرَى فِيهَا عِوَجًا وَلا
أَمْتًا (١٠٧)يَوْمَئِذٍ يَتَّبِعُونَ الدَّاعِيَ لا عِوَجَ لَهُ وَخَشَعَتِ الأصْوَاتُ
لِلرَّحْمَنِ فَلا تَسْمَعُ إِلا هَمْسًا (١٠٨)»[11].
یعنی: ای رسول ما از تو می پرسند که در روز قیامت چه جریانی در رابطه با کوهها به
وقوع خواهد پیوست؟ در پاسخ بگو که خدای من کوهها را از بنیاد بر می کند و متلاشی
کرده به خاک تبدیل می کند و آنگاه پست و بلندیهای زمین را چنان هموار می گرداند که هرگز در آن پست و بلندی نمی
بینی و همه ی مردم در پی کسی که آنها را به عرصه ی قیامت دعوت می کند روان می شوند
و همه ی صداها پیش خدای رحمان خاشع و خاموش می گردد و از هیچ کس جز صدای آهسته
نخواهی شنید. و به طور خلاصه از آیاتی که درباره ی زمین و کوهها در رابطه ی با
قیام قیامت آمده است این 2 نکته بدست می آید: الف- زلزله های بسیار سخت و پیاپی
زمین را به حرکت در می آورد و مانند غربالی ذرات بدن مردگانی را که در طول قرون و
اعصار که به میلیاردها سال می- رسد با خاک زمین مخلوط شده است جدا می کند و از دل
زمین بیرون می افکند تا مجدداً پیکرهائی از آن ساخته شود و برای پیوند با ارواحشان
که در عالم برزخ بسر می برده است آماده گردد. ب- کوهها نیز در نتیجه ی همین زلزله
های سخت و حرکت های شدید و پیاپی از جا کنده شده درهم کوبیده و خرد و متلاشی می
شود و سطح زمین هموار می گردد فراز و
نشیبی در آن باقی نمی ماند تا این پهنه ی پهناور برای حشر این همه انسانها که در
طی میلیاردها سال در روی زمین زندگی کرده از این دنیا رفته اند آماده شود و همه ی
انسانها در یک مجمع بزرگ در ضمن صفوف معینی گِرد بیایند و در محضر عدل الهی حضور بیابند تا براساس قسط و عدل
خداوند درباره ی اعمال آنها رسیدگی کامل به عمل بیاید. «وَأَشْرَقَتِ الأرْضُ بِنُورِ
رَبِّهَا وَوُضِعَ الْكِتَابُ وَجِيءَ بِالنَّبِيِّينَ وَالشُّهَدَاءِ وَقُضِيَ بَيْنَهُمْ
بِالْحَقِّ وَهُمْ لا يُظْلَمُونَ»[12].
یعنی: زمین با نور پروردگارش روشن می گردد و نامه ی اعمال مردم در پیشگاه عدل حضرت
حق نهاده شود و پیغمبران خدا و گواهان اعمال انسانها حضور بیابند و میان مردم
براساس حق و عدالت، قضاوت الهی تحقق می یابد و به هیچ کس ابدا ظلم نخواهد شد.
ادامه دارد