اصول اعتقادی اسلام
معاد
گواهان روز قیامت
آیت الله حسین نوری
یکی از مواقف روز قیامت موقفی است که
گواهان درباره اعمال انسانها گواهی می دهند و به همین مناسبت است که خداوند در
قرآن مجید روز قیامت رابعنوان «یوم یقوم الاشهاد»[1] یعنی
روزی که شاهدان برای ادای شهادت قیام می کنند معرفی می کند.
خداوند متعال با اینکه خود عالم غیب و
شهود است و کلیه حقایق همه عوالم در پیشگاه حضرتش روشن و اساسا عالم محضر خدا است
و:
بر او عِلم یکذره پوشیده نیست که پیدا و پنهان بنزدش یکیست
با این وصف بر اساس فلسفه و مصلحت،
گواهانی برای اعمال انسانها قرار داده است تا در روز محشر به ادای شهادت برخیزند و
درباره اعمال آنها گواهی بدهند.
شاید فلسفه برانگیختن این همه شاهد برای
اعمال انسانها با اینکه خود همه حقایق و اسرار ار می داند این است که این موضوع در
ترغییب مردم به انجام اعمال نیک و همچنین در بازداشتن آنها از اعمال بد تأثیر
بسزائی دارد زیرا هنگامی که مردم بدانند که غیر از خداوند کریم شاهدان بسیاری
مراقب اعمال آنها می باشند و آنها را زیر نظر دارند و در صحنه قیامت همه آنها در
پیشگاه حضرت حق و در حضورخلائق شهادت خواهند داد این موضوع در سرافرازی و سربلندی
نیکان و سرشکستگی و افتضاح بَدان فوق العاده موثر است و در نتیجه در ترغیب به
انجام حسنات و بازداشتن از سیئات و گناهان تأثیر می گذارد.[2]
حضرت امیر مومنان (ع) فرمودند: «ان الله
سبحانه و تعالی لا یخفی علیه ما العباد مقترفون فی لیلهم و نهارهم لطف به خبرا و
احاط به علما اعضاء کم شهوده و جوارحکم جنوده و ضمائرکم عیونه و خلواتکم عیانه.»[3]
یعنی: هر آن اعمالی را که بندگان خدا در
شب و روز انجام می دهند بر خداوند پنهان نیست به کوچکترین کارشان آگاه و به تمام
کردارشان دانا و محیط است اعضای شما گواهان او و اندامتان لشکرهای وی می باشند
دلهای شما دیده بانان خداوند و خلوتهای شما نزد او آشکار است.
و بطور
خلاصه در روزی که: «ÏMs%uõ°r&ur
ÞÚöF{$#
ÍqãZÎ/
$pkÍh5u
yìÅÊãrur
Ü=»tFÅ3ø9$#
uäü(%É`ur
z`¿ÍhÎ;¨Y9$$Î/
Ïä!#ypk¶9$#ur
zÓÅÓè%ur
NæhuZ÷t/
Èd,ysø9$$Î/
öNèdur
w
tbqßJn=ôàã
»[4] یعنی
زمین به وسیله نور پروردگار روشن گردیده
است بایان
معنا تمام جریانها و حقایقی که در آن بوقوع پیوسته را آشکار کرده است و نامه های
اعمال انسانها در پیشگاه عدل الهی نهاده شده و پیغمبران الهی و گواهان اعمال
انسانها احضار شده اند و میان مردم بر اساس حق و عدالت قضاوت صورت میگیرد و بهیچ
کس ظلم و ستم نخواهد شد در آن روزگواهان اعمال به این شرح است:
1-
خداوند متعال
2-
پیغمبران خدا
(ص)
3-
امامان علیهم
السلام
4-
فرشتگان الهی
5-
زمان
6-
زمین
7-
اعضاء و اندام
انسانها
علیرغم فراموشکاریها خداوند آنها را به
حساب می آورد
نخستین شاهد اعمال، در روز قیامت خداوند
متعال است، قرآن کریم در 18 مورد شهادت خداوند نسبت به اعمال انسانها را مورد تذکر
و تأکید قرار داده است که یکی از آن موارد باین تعبیر است:
«tPöqt
ãNßgèWyèö6t
ª!$#
$YèÏHsd
Oßgã¥Îm7t^ãsù
$yJÎ/
(#þqè=ÏJtã
4
çm9|Áômr&
ª!$#
çnqÝ¡nSur
4
ª!$#ur
4n?tã
Èe@ä.
&äóÓx«
îÍky
»[5]
روزیکه خداوند همه مردم را برمیانگیزد و
آنها را از آنچه که در دنیا انجام داده اند آگاه می سازد و همه آن اعمال را که
آنها فراموش کرده اند خداوند با شماره و عدد می شمارد و خداوند بر همه موجودات
گواهست.
و یکی دیگر از آن موارد با این عبارت
است:
«$tBur
ãbqä3s?
Îû
5bù’x©
$tBur
(#qè=÷Gs?
çm÷ZÏB
`ÏB
5b#uäöè%
wur
tbqè=yJ÷ès?
ô`ÏB
@@yJtã
wÎ)
$¨Zà2
ö/ä3øn=tæ
#·qåkà
øÎ)
tbqàÒÏÿè?
ÏmÏù
4
$tBur
Ü>â÷èt
`tã
y7Îi/¢
`ÏB
ÉA$s)÷WÏiB
;o§s
Îû
ÇÚöF{$#
wur
Îû
Ïä!$yJ¡¡9$#
Iwur
ttóô¹r&
`ÏB
y7Ï9ºs
Iwur
uy9ø.r&
wÎ)
Îû
5=»tGÏ.
AûüÎ7B
»[6]
در هر حالی از احوال که باشی و هر آیه
از قرآن را که بخوانی و هیچ عملی را انجام ندهی مگر اینکه ما بر آن شاهد هستیم و
هیچ ذره ای در همه زمین و آسمان از خدای تو پنهان نیست و کوچکتر از ذره و بزرگتر
ازآن هرچه هست در کتاب مبین حق (لوح علم الهی) ثبت و ضبط می باشد.
و در مورد سوم می فرماید:
«öª!$#ur
îÍky
4n?tã
$tB
tbqè=yJ÷ès?
»[7]
خداوند بر هر عملی که انجام می دهید
گواه است.
گواهی پیغمبران و امامان
آیاتی از
قرآن مجید با تعبیراتی از قبیل «tPöqtur
ß]yèö7tR
`ÏB
Èe@ä.
7p¨Bé&
#YÎgx©
»[8] یعنی
روزیکه از هر امتی شاهدی را برمیانگیزیم دلالت بر
این مطلب
دارند که خداوند در روز قیامت با هر ملتی شاهدی را برمیانگیزد تا به اعمال آن امت
گواهی بدهد مفسران قرآن در تفسیر این قبیل از آیاتِ قرآن شاهدی که با هر امت
برانگیخته می شود را به پیغمبر آن امت در عصر و زمان خود و از آن پس به امامی که
قائم مقام آن پیغمبر است تفسیر کرده اند.
در تفسیر مجمع البیان می گوید: این
نمونه از آیات دلالت دارند که خداوند در هر عصری در میان مردم کسی که گفتاراو حجت
است را قرار داده است و هیچ عصری از اعصار از وجود چنین کسی خالی نیست و از حضرت
صادق (ع) نقل می کند که حضرتش می فرمایند:
برای هر عصری و هر امتی امامی وجود دارد
وآن امت در روز قیامت با امام خود محشور می گردد.[9]
این موضوع را در تفسیر برهان و صافی نیز
از آن حضرت نقل کرده است.[10]
و در زیارت
جامعه کبیره نیز ائمه علیهم السلام در جند مورد به گواه اعمال مردم بودن توصیف شده
اند. از برخی از آیات قرآن کریم استفاده می شود که در روز قیامت هر پیغمبری گواه
اعمال امت خود و پیغمبر معظم اسلام (ص) گواه تبلیغ رسالت پیغمبران دیگر نیز خواهد
بود و این موضوع را مفسرین در تفسیر این آیه «y#øs3sù
#sÎ)
$uZ÷¥Å_
`ÏB
Èe@ä.
¥p¨Bé&
7Îgt±Î0
$uZ÷¥Å_ur
y7Î/
4n?tã
ÏäIwàs¯»yd
#YÍky
»[11]
یعنی چگونه خواهد بود هنگامی که از هر
امتی گواهی بیاوریم و تو را ای پیغمبر خاتم گواه بر همه آن گواهان بیاوریم از حضرت
امیر مومنان (ع) نقل نموده اند.[12]
گواهی فرشتگان
خداوند متعال نگهبانانی ازفرشتگان بر
انسانها گماشته است که از طرفی وجود آنها را در برابر عواملی که حیات و هستی آنها
را به مخاطره میافکند و به نیستی و نابودی تهدید می کند حفاظت می کنند و از طرف
دیگر مراقب اعمال آنان می باشند و کلیه کردارها و گفتارهای آنها را ضبط و بایگانی
می نمایند و در این رابطه آیاتی از قرآن مجید مطالبی را بیان میکنند مثلا در موردی
می گوید:
«Ïä!$uK¡¡9$#ur
É-Í$©Ü9$#ur
ÇÊÈ !$tBur
y71u÷r&
$tB
ä-Í$©Ü9$#
ÇËÈ ãNôf¨Y9$#
Ü=Ï%$¨W9$#
ÇÌÈ bÎ)
@ä.
<§øÿtR
$®R°Q
$pkön=tæ
ÔáÏù%tn
ÇÍÈ
»[13]
سوگند به آسمان و ستارگانی که شبها
نمودار می گردند و تو چه می دانی که طارق یعنی ستارگانی که شبها نمودار می شوند از
لحاظ عظمت چیست؟ آنها ستارگانی هستند (با فاصله هزاران سال نوری و قدرت درخشندگی
هزاران برابر خورشید و نیز وزن و حجم هزاران برابر خورشید در پهنه فضا حرکت می
کنند) که نورشان اعماق فضا را می شکافد، بر هر فردی حافظ و نگهبان گماشته شده است.
و نیز می
فرماید: «uqèdur
ãÏd$s)ø9$#
s-öqsù
¾ÍnÏ$t6Ïã
(
ã@Åöãur
öNä3øn=tæ
ºpsàxÿym
»[14]
خداوند آن پروردگاری است که بر همه بندگان سلطنت
و تفوق دارد
و برای نگهبانی شما نگهبانانی می فرستد این نگهبانان هم حافظ انسانها و هم دیده
بان اعمال آنها میباشند.[15]
و نیز می
فرماید: «¨bÎ)ur
öNä3øn=tæ
tûüÏàÏÿ»ptm:
ÇÊÉÈ $YB#tÏ.
tûüÎ6ÏF»x.
ÇÊÊÈ tbqçHs>ôèt
$tB
tbqè=yèøÿs?
ÇÊËÈ »[16]
یعنی نگهبانانی مراقب احوال و اعمال شما
هستند که آنها نویسندگانی که در درگاه حضرت حق تقرب و عزت دارند می باشند و شما
هرچه را که انجام بدهید آنها می دانند.
و نیز قرآن
مجید در رابطه با دقت و اهتمام آنها می گوید: «øÎ)
¤+n=tGt
Èb$uÉe)n=tGßJø9$#
Ç`tã
ÈûüÏJuø9$#
Ç`tãur
ÉA$uKÏe±9$#
ÓÏès%
ÇÊÐÈ $¨B
àáÏÿù=t
`ÏB
@Aöqs%
wÎ)
Ïm÷ys9
ë=Ï%u
ÓÏGtã
ÇÊÑÈ »[17]
یعنی دو ملک مأمور نگارش خیر و شر از
طرف راست و چپ او بمراقبت او نشسته اند و هیچ گفتاری را بر زبان نمی آورد مگر
اینکه برای نوشتن او آماده می باشند.
حضرت صادق (ع) فرمودند: با اینکه خداوند
از تمام اعمال و اسرار آگاه است این فرشتگان را باین ترتیب بر انسانها گماشته است
تا همراه انسان ها باشند و این موضوع در اهتمام آدمیان برای اطاعت پروردگار و
خودداری از معاصی تأثیر دارد.[18]
و بالأخره بر اساس منطق قرآن کریم که
میگوید: «و جائت کل نفس معها سائق و شهید» یعنی هرکسی که بر صحنه محشر قدم می
گذارد فرشته ای او را بر آن صحنه سوق می دهد و فرشته دیگری برای انجام گواهی
براعمالش او را همراهی می کند موضوع گواهی فرشتگان درباره اعمال انسانها ثابت و
روشن می گردد.
ادامه دارد