درسهايي از تاريخ تحليل اسلام
حوادث سال اول هجرت- 8
قسمت چهل و نهم
حجة الاسلام و المسلمين رسولي
محلاتي
تعداد غزوات و سرايا
چنانچه مي دانيد غزوات معمولا به
جنگها و يا سفرهاي جنگي گفته مي شود که رسول خدا (ص) در آنها شرکت مي کرد و به
همراه مسلمانان مي رفت، و سرايا- جمع
سريّه- به مأموريت هاي جنگي و اعزام نيرو
از طرف آن حضرت که خود در آن مأموريت ها شرکت نداشت گفته مي شود.
و البته در مورد شماره غزوات و
سرايا و همچنين ترتيب آنها از نظر تاريخ وقوع و انجام آن، در روايات و کتاب ها
اختلاف است، مثلا مسعودي عدد غزوات را بيست و شش غزوه ذکر کرده در صورتي که ديگران
عموماً آنها را بيست و هفت غزوه دانسته اند.
و در مورد سرايا اين اختلاف بيشتر
است، زيرا ابن اسحاق آنها را سي و هشت سريّه ذکر کرده در صورتي که طبري چهل و هشت
دانسته و از برخي شصت وشش سريّه نقل شده، و نويسنده محقق و معاصر مرحوم دکتر آيتي
در کتاب تاريخ پيامبر اسلام تا هشتاد و يک سريّه ذکر کرده که ما عين نوشته ايشان
را در اينجا براي شما مي آوريم:
نام و ترتيب تاريخي غزوه هاي رسول
خدا (ص)
1-
غزوه «ودّان» معروف به غزوه
«ابّواه»- ماه صفر سال دوم.
2-
غزوه «بَواط» در ناحيه «رضوي»- ربيع الاول سال دوم.
3-
غزوه «عشيره» از «بطن ينبع»- جمادي الاولي سال دوم.
4-
غزوه «بدر اولي» يعني غزوه «سفوان»
جمادي الآخره سال دوم.
5-
غزوه «بدر کبري»- 17 رمضان سال دوم.
6-
غزوه بني «سليم» تا سرزمين
«کدر»- شوال سال دوم.
7-
غزوه «بني قينقاع»- شوال سال دوم.
8-
غزوه «سويق» تا سرزمين «قرقرة
الکدر»- ذي الحجة سال دوم.
9-
غزوه «غطفان» يعني غزوه «ذي امر»
در سرزمين نجد- محرّم سال سوم.
10-
غزوه «بحران» که معدِني است در
حِجاز، در ناحيه «فرع»- ربيع الآخر سال
سوم.
11-
غزوه «احد»- شوال سال سوم.
12-
غزوه «حمراء الاسد»- شوال سال سوم.
13-
غزوه «بني نضير»- ربيع الاول سال چهارم.
14-
غزوه «ذات الرّقاع» در سرزمين
«نخل»- جمادي الاولي سال چهارم.
15-
غزوه «بدر آخره»، «بدر الوعد»،
«بدر الصّفراء»- شعبان سال چهارم.
16-
غزوه «دومة الجندل»- ربيع الاول سال پنجم.
17-
غزوه «خندق»، «احزاب»- شوال سال پنجم.
18-
غزوه «بني قريظه»- ذي قعده و ذي حجه سال پنجم.
19-
غزوه «بني لحيان»، غزوه «عسفان» بر
سر طائفه «هُذيل»- جمادي الاولي سال ششم.
20-
غزوه «ذي قرد»، غزوه «غابه»، غزوه
«فزع»- جمادي الاولي سال ششم.
21-
غزوه «بني المصطلق»، غزوه «مريسيع»
بر سر خزاعه- شعبان سال ششم.
22-
غزوه «حديبيه»- ذي قعده سال ششم.
23-
غزوه «خيبر»- محرم سال هفتم. «عمرة القضاء»- ذي قعده سال هفتم.
24-
غزوه «فتح مکه»- رمضان سال هشتم.
25-
غزوه «حنين»- شوال سال هشتم.
26-
غزوه «طائف»- شوال سال هشتم.
27-
غزوه «تبوک»- رجب سال نهم.
ابن اسحاق در سيره، و طرسي در
اعلام الوري مي نويسند: کار رسول خدا در عزوه هاي بدر، احد، خندق، قريظه، مصطلق،
خيبر، فتح، حنين، و طائف با دشمن به جنگ کشيد. اما مسعودي به جاي «مصطلق»، «تبوک»
را نوشته است.
نام و ترتيب تاريخي سريّه هاي رسول
خدا (ص)
نام و ترتيب تاريخي سريّه ها بر
حسب آنکه نگارنده بر آنها دست يافته به قرار زير است:
1- سريه «حمزة بن عبدالمطلب» به ساحل دريا، در ناحيه «عيص»- سال دوم بعد از غزوه ابواء.
2- سريه «عبيدة بن حارث بن مطلب» به پائين تر از «ثنية المرة»- سال دوم بعد از غزوه ابواء.[1]
3- سريه «سعد بن ابي وقاص» به «حرار» آبگاهي در «جحفه»- بعد از سريه حمزه سال دوم.
4- سريه «عبد الله بن جحش» به «نخله»-
در ماه رجب، بعد از بدر اولي.
5- سريه «عمير بن عدي»[2] براي کشتن
«عصماء» دختر «مروان»- رمضان سال دوم.
6- سريه «سالم بن عمير» براي کشتن «ابي عفک»-
شوال سال دوم.
7- سريه «محمد بن مسلمه» براي کشتن «کعب بن اشرف»- ربيع الاول سال سوم.
8- سريه «زيدبن حارثه» به «قرده»-
جمادي الآخره سال سوم.
9- سريه «مرثد بن ابي مرثد غنوي» سريه «رجيع»-
صفر سال چهارم.[3]
10- سريه «منذر بن عمرو» سريه « بئر معونه» صفر سال چهارم.[4]
11- سريه «ابو سلمه بن عبد الاسد» به سرزمين «قطن»- محرم سال چهارم.
12- سريه «عبدالله بن انيس» جهني براي کشتن «سفيان بن خالدبن نبّيح هذلي
لحياني»- محرّم سال چهارم.
13- سريه «عمرو بن اميه ضمري» و «سلمة بن اسلم بن حريش» به مکه بر سر
«ابوسفيان»- سال چهارم.[5]
14- سريه «ابو عبيده بن جراح» به «سيف البحر»-
ذي الحجّه سال پنجم.[6]
15- سريه «عبدالله بن عتيک» براي کشتن «ابو رافع سلام بن ابي الحقيق»- رمضان سال ششم.
16- سريه «محمدبن مسلمه» به «قرطاء»[7] بر سر «بني
بکر بن کلا»- محرم سال ششم.
17- سريه «عمر بن خطّاب» از غزوه لحيان بر سر قاره- ربيع الاول سال ششم.
18- سريه «هلال بن حارث مزني» از غزوه لحيان بر سر «بني حارث بن کنانه»- ربيع الاول سال ششم.
19- سريه «بشر بن سويد جهني» از غزوه لحيان بر سر «بني حارث بن کنانه»- ربيع الاول سال ششم.
20- سريه «سعد بن عباده جهني» به غميم-
ربيع الاول سال ششم.
21- سريه «عکاشه بن محصن اسدي» تا «غمر» آبگاهي از بني اسد- ربيع الاول سال ششم.
22- سريه «محمد بن مسلمه» به «ذي القصه» بر سر «بني ثعلبه» و «بني عوال»- ربيع الآخر[8] سال ششم.
23- سريه «ابو عبيدة بن جراح» به «ذي القصه» بر سر «بني ثعلبه» و بني عوال- ربيع الآخر سال ششم.
24- سريه «ابوعبيده بر جرّاح» به «ذي القصّة» در راه عراق[9]– ربيع الآخر سال ششم.
25- سريه «زيد بن حارثه» به «جموم» سرزمين «بني سليم»[10]– ربيع الآخر سال ششم.
26- سريه «زيد بن حارثه» به عيص- جمادي
الاولي سال ششم.
27- سريه «زيد بن حارثه» به طرف[11]– جمادي الآخر سال ششم.
28- سريه «زيد بن حارثه» به «حسمي» بر سر جذام-
جمادي الآخره سال ششم.
29- سريه «زيد بن حارثه» به «مدين»[12].
30- سريه «زيد بن حارثه» به «وادي القري» بر سر «ام قرفه»- رجب سال ششم.
31- سريه «علي بن ابي طالب» به «فدک» بر سر «سعد بن بکر» شعبان سال ششم.
32- سريه «عبدالرحمن بن عوف» به «دومة الجندل» بر سر «بني کلب»- شعبان سال سوم.
33- سريه «ابوعبيده بن جرّاح» به دو کوه «اجأ» و «سلمي»[13].
34- سريه «زيد بن حارثه» به «وادي القرّي»-
رمضان سال ششم.
35- سريه «عبدالله بن رواحه» به «خيبر»[14].
36- سريه «عبدالله بن رواحه» به «خيبر» بر سر «يسير بن رزام يهودي»- شوال سال ششم.
37- سريه «کرزبن جابر فهري» به «ذي الجدر»-
شوال سال ششم.
38- سريه «عمر بن خطاب» به «تربه»-
شعبان سال هفتم.
39- سريه «ابوبکر» به «نجد» بر سر «بني کلاب»-
شعبان سال هفتم.
40- سريه «بشير بن سعد» به «فدک» بر سر «بني مره»- شعبان سال هفتم.
41- سريه «زبير بن عوام» به «فدک» بر سر «بني مره».
42- سريه «غالب بن عبدالله ليثي» به «ميفعه» بر سر «بني ثعلبه»، و «بني
عوال»- رمضان سال هفتم.
43- سريه «بشير بن سعد» به «يمن» و «جبار» در ناحيه خيبر[15]– در شوال سال هفتم.
44- سريه «ابن ابي العوجاء» بر سر «بني سليم»-
ذي الحجّه سال هفتم.
45- سريه «عبدالله بن ابي حدرد اسلمي» به «غابه»- ذي حجّه سال هفتم.
46- سريه «محيصة بن مسعود» به ناحيه فدک-
ذي حجّه سال هفتم.
47- سريه «عبدالله بن ابي حدرد» به «اضم»-
ذي حجّه سال هفتم.
48- سريه «غالب بن عبدالله ليثي» به «کديد» بر سر «بني ملوّح»[16]– صفر سال هشتم.
49- سريه «غالب بن عبدالله ليثي» به «فدک» بر سر «بني مرّه»- صفر سال هشتم.
50- سريه «کعب بن عمير غفاري» به «ذات اطلاح» از سرزمين شام- ربيع الاول سال هشتم.
51- سريه «شجاع بن وهب اسدي» به «سيّ» آبي از «ذات عرق» ربيع الاول سال هشتم.
52- سريه «عييينة بن حصن فزاري» بر سر «بني العنبر».
53- سريه «قطبة بن عامر بن حديده» به «تباله» بر سر قبيله «خثعم» بعد از سريّه
شجاع بن وهب.
54- سريه «مؤته»- جمادي الاولي سال هشتم.
55- سريه «عمرو بن عاص»، سريه «ذات السلاسل» آبي در آنطرف وادي القري بر سر
«بليّ» و «قضاعه» جمادي الآخره سال هشتم.
56- سريه «ابو عبيده جراح» سريه «خبط» بر سر «جهينه»- رجب سال هشتم.
57- سريه «ابو قتادة بي ربعي انصاري» به «خضره» از سرزمين نجد، مسکن محارب بر سر
«غطفان» شعبان سال هشتم.
58- سريه «ابو قتاده» به «بطن اضم» رمضان سال هشتم[17].
59- سريه «خالد بن وليد» براي ويران کردن بتخانه «عزّي»[18].
60- سريه «ابو عامر اشعري» به «اوطاس»-
بعد از حنين[19].
61- سريه «عمرو بن عاص» به «رهاط» براي ويران کردن بتخانه «سواع»- رمضان سال هشتم.
62- سريه «سعد بن زيد اشهلي» به «مشلّل» براي ويران کردن بتخانه «مناة»- رمضان سال هشتم.
63- سريه «خالد بن سعيد بن عاص» به «عرّنه»-
رمضان سال هشتم.
64- سريه «هشام بن عاص» به «يلملم»-
رمضان سال هشتم.
65- سريه «طفيل بن عمرو دوسي» براي خراب کردن بتخانه «ذي الکفين» بت «عمرو بن
حممه دوسي»- شوال سال هشتم.
66- سريه «غالب بن عبدالله» بر سر «بني مدلج» (بعد از فتح مکه).
67- سريه «عمرو بن اميّه» بر سر «بني الهذيل»[20]– بعد از فتح مکه.
68- سريه «عبد الله بن سهيل بن عمرو» بر سر «بني معيص» و «محارب بن فهر»- بعد از فتح مکه.
69- سريه «خالد بن وليد» بر سر «بني جذيمه».
70- سريه «ضحّاک بن سفيان کلابي» بر سر «بني کلاب»- ربيع الاول سال نهم.
71- سريه اي که «ثمامة بن اثال حنفيّ» را اسير کرد[21].
72- سريه «علقمة بن مجزّز مدلجي» به بندر «شعيبه» ربيع الآخر سال نهم.
73- سريه «عکّاشة بن محصن اسدي» به جِناب: سرزمين عذره و بليّ[22] ربيع الآخر
سال نهم.
74- سريه «علي بن ابي طالب» براي خراب کردن بتخانه «فلس» از «بني طيّ» ربيع
الآخر سال نهم.
75- سريه «خالدبن وليد» به «دومة الجندل» بر سر «اکيدر بن عبدالملک»- ربيع الآخر سال نهم.
76- سريه «خالدبن وليد» بر سر بني حارث بن کعب-
ربيع الاخر يا جمادي الاولي سال دهم.
77- سريه «اسامة بن زيد» به «ابني» از ناحيه «بلقا»- صفر سال دهم.
78- سريه «خالدبن وليد» بر سر «بني عبد المدان»در نجران[23]– ربيع الاول سال دهم.
79- سريه «علي بن ابي طالب» به يمن[24]– رمضان سال دهم.
80- سريه «خالد بن وليد» به يمن[25].
81- سريه «اسامة بن زيد» به سرزمين «بلقاء» و «اذرعات» و «موته»- صفر سال يازدهم.
82- متفرقه: سريه «بني عبس»[26].
و البته بايد دانست که ايشان طبق
عقيده ابن اسحاق آنها را نقل کرده وگرنه بر طبق عقيده واقدي برخي از اين غزوات و
سرايا در سال اول هجرت بوده.
ادامه دارد
[1]– در تقديم و تأخير، و مصادف بودن اين دو سريّه
اختلاف است، بعضي سريه «عبيده» را مقدم، و بعضي هر دو را در يک زمان نوشته اند.