حوادث سال اول هجرت

درسهايي از تاريخ تحليل اسلام

حوادث سال اول هجرت-  8

قسمت چهل و نهم

حجة الاسلام و المسلمين رسولي
محلاتي

تعداد غزوات و سرايا

چنانچه مي دانيد غزوات معمولا به
جنگها و يا سفرهاي جنگي گفته مي شود که رسول خدا (ص) در آنها شرکت مي کرد و به
همراه مسلمانان مي رفت، و سرايا-  جمع
سريّه-  به مأموريت هاي جنگي و اعزام نيرو
از طرف آن حضرت که خود در آن مأموريت ها شرکت نداشت گفته مي شود.

و البته در مورد شماره غزوات و
سرايا و همچنين ترتيب آنها از نظر تاريخ وقوع و انجام آن، در روايات و کتاب ها
اختلاف است، مثلا مسعودي عدد غزوات را بيست و شش غزوه ذکر کرده در صورتي که ديگران
عموماً آنها را بيست و هفت غزوه دانسته اند.

و در مورد سرايا اين اختلاف بيشتر
است، زيرا ابن اسحاق آنها را سي و هشت سريّه ذکر کرده در صورتي که طبري چهل و هشت
دانسته و از برخي شصت وشش سريّه نقل شده، و نويسنده محقق و معاصر مرحوم دکتر آيتي
در کتاب تاريخ پيامبر اسلام تا هشتاد و يک سريّه ذکر کرده که ما عين نوشته ايشان
را در اينجا براي شما مي آوريم:

نام و ترتيب تاريخي غزوه هاي رسول
خدا (ص)

1-   
غزوه «ودّان» معروف به غزوه
«ابّواه»-  ماه صفر سال دوم.

2-   
غزوه «بَواط» در ناحيه «رضوي»-  ربيع الاول سال دوم.

3-   
غزوه «عشيره» از «بطن ينبع»-  جمادي الاولي سال دوم.

4-   
غزوه «بدر اولي» يعني غزوه «سفوان»
جمادي الآخره سال دوم.

5-   
غزوه «بدر کبري»-  17 رمضان سال دوم.

6-   
غزوه بني «سليم» تا سرزمين
«کدر»-  شوال سال دوم.

7-   
غزوه «بني قينقاع»-  شوال سال دوم.

8-   
غزوه «سويق» تا سرزمين «قرقرة
الکدر»-  ذي الحجة سال دوم.

9-   
غزوه «غطفان» يعني غزوه «ذي امر»
در سرزمين نجد-  محرّم سال سوم.

10-          
غزوه «بحران» که معدِني است در
حِجاز، در ناحيه «فرع»-  ربيع الآخر سال
سوم.

11-          
غزوه «احد»-  شوال سال سوم.

12-          
غزوه «حمراء الاسد»-  شوال سال سوم.

13-          
غزوه «بني نضير»-  ربيع الاول سال چهارم.

14-          
غزوه «ذات الرّقاع» در سرزمين
«نخل»-  جمادي الاولي سال چهارم.

15-          
غزوه «بدر آخره»، «بدر الوعد»،
«بدر الصّفراء»-  شعبان سال چهارم.

16-          
غزوه «دومة الجندل»-  ربيع الاول سال پنجم.

17-          
غزوه «خندق»، «احزاب»-  شوال سال پنجم.

18-          
غزوه «بني قريظه»-  ذي قعده و ذي حجه سال پنجم.

19-          
غزوه «بني لحيان»، غزوه «عسفان» بر
سر طائفه «هُذيل»-  جمادي الاولي سال ششم.

20-          
غزوه «ذي قرد»، غزوه «غابه»، غزوه
«فزع»-  جمادي الاولي سال ششم.

21-          
غزوه «بني المصطلق»، غزوه «مريسيع»
بر سر خزاعه-  شعبان سال ششم.

22-          
غزوه «حديبيه»-  ذي قعده سال ششم.

23-          
غزوه «خيبر»-  محرم سال هفتم. «عمرة القضاء»-  ذي قعده سال هفتم.

24-          
غزوه «فتح مکه»-  رمضان سال هشتم.

25-          
غزوه «حنين»-  شوال سال هشتم.

26-          
غزوه «طائف»-  شوال سال هشتم.

27-          
غزوه «تبوک»-  رجب سال نهم.

ابن اسحاق در سيره، و طرسي در
اعلام الوري مي نويسند: کار رسول خدا در عزوه هاي بدر، احد، خندق، قريظه، مصطلق،
خيبر، فتح، حنين، و طائف با دشمن به جنگ کشيد. اما مسعودي به جاي «مصطلق»، «تبوک»
را نوشته است.

نام و ترتيب تاريخي سريّه هاي رسول
خدا (ص)

نام و ترتيب تاريخي سريّه ها بر
حسب آنکه نگارنده بر آنها دست يافته به قرار زير است:

1-    سريه «حمزة بن عبدالمطلب» به ساحل دريا، در ناحيه «عيص»-  سال دوم بعد از غزوه ابواء.

2-    سريه «عبيدة بن حارث بن مطلب» به پائين تر از «ثنية المرة»-  سال دوم بعد از غزوه ابواء.[1]

3-    سريه «سعد بن ابي وقاص» به «حرار» آبگاهي در «جحفه»-  بعد از سريه حمزه سال دوم.

4-    سريه «عبد الله بن جحش» به «نخله»- 
در ماه رجب، بعد از بدر اولي.

5-    سريه «عمير بن عدي»[2] براي کشتن
«عصماء» دختر «مروان»-  رمضان سال دوم.

6-    سريه «سالم بن عمير» براي کشتن «ابي عفک»- 
شوال سال دوم.

7-    سريه «محمد بن مسلمه» براي کشتن «کعب بن اشرف»-  ربيع الاول سال سوم.

8-    سريه «زيدبن حارثه» به «قرده»- 
جمادي الآخره سال سوم.

9-    سريه «مرثد بن ابي مرثد غنوي» سريه «رجيع»- 
صفر سال چهارم.[3]

10-      سريه «منذر بن عمرو» سريه « بئر معونه» صفر سال چهارم.[4]

11-      سريه «ابو سلمه بن عبد الاسد» به سرزمين «قطن»-  محرم سال چهارم.

12-      سريه «عبدالله بن انيس» جهني براي کشتن «سفيان بن خالدبن نبّيح هذلي
لحياني»-  محرّم سال چهارم.

13-      سريه «عمرو بن اميه ضمري» و «سلمة بن اسلم بن حريش» به مکه بر سر
«ابوسفيان»-  سال چهارم.[5]

14-      سريه «ابو عبيده بن جراح» به «سيف البحر»- 
ذي الحجّه سال پنجم.[6]

15-      سريه «عبدالله بن عتيک» براي کشتن «ابو رافع سلام بن ابي الحقيق»-  رمضان سال ششم.

16-      سريه «محمدبن مسلمه» به «قرطاء»[7] بر سر «بني
بکر بن کلا»-  محرم سال ششم.

17-      سريه «عمر بن خطّاب» از غزوه لحيان بر سر قاره-  ربيع الاول سال ششم.

18-      سريه «هلال بن حارث مزني» از غزوه لحيان بر سر «بني حارث بن کنانه»-  ربيع الاول سال ششم.

19-      سريه «بشر بن سويد جهني» از غزوه لحيان بر سر «بني حارث بن کنانه»-  ربيع الاول سال ششم.

20-      سريه «سعد بن عباده جهني» به غميم- 
ربيع الاول سال ششم.

21-      سريه «عکاشه بن محصن اسدي» تا «غمر» آبگاهي از بني اسد-  ربيع الاول سال ششم.

22-      سريه «محمد بن مسلمه» به «ذي القصه» بر سر «بني ثعلبه» و «بني عوال»-  ربيع الآخر[8] سال ششم.

23-      سريه «ابو عبيدة بن جراح» به «ذي القصه» بر سر «بني ثعلبه» و بني عوال-  ربيع الآخر سال ششم.

24-      سريه «ابوعبيده بر جرّاح» به «ذي القصّة» در راه عراق[9]–  ربيع الآخر سال ششم.

25-      سريه «زيد بن حارثه» به «جموم» سرزمين «بني سليم»[10]–  ربيع الآخر سال ششم.

26-      سريه «زيد بن حارثه» به عيص-  جمادي
الاولي سال ششم.

27-      سريه «زيد بن حارثه» به طرف[11]–  جمادي الآخر سال ششم.

28-      سريه «زيد بن حارثه» به «حسمي» بر سر جذام- 
جمادي الآخره سال ششم.

29-      سريه «زيد بن حارثه» به «مدين»[12].

30-      سريه «زيد بن حارثه» به «وادي القري» بر سر «ام قرفه»-  رجب سال ششم.

31-      سريه «علي بن ابي طالب» به «فدک» بر سر «سعد بن بکر» شعبان سال ششم.

32-      سريه «عبدالرحمن بن عوف» به «دومة الجندل» بر سر «بني کلب»-  شعبان سال سوم.

33-      سريه «ابوعبيده بن جرّاح» به دو کوه «اجأ» و «سلمي»[13].

34-      سريه «زيد بن حارثه» به «وادي القرّي»- 
رمضان سال ششم.

35-      سريه «عبدالله بن رواحه» به «خيبر»[14].

36-      سريه «عبدالله بن رواحه» به «خيبر» بر سر «يسير بن رزام يهودي»-  شوال سال ششم.

37-      سريه «کرزبن جابر فهري» به «ذي الجدر»- 
شوال سال ششم.

38-      سريه «عمر بن خطاب» به «تربه»- 
شعبان سال هفتم.

39-      سريه «ابوبکر» به «نجد» بر سر «بني کلاب»- 
شعبان سال هفتم.

40-      سريه «بشير بن سعد» به «فدک» بر سر «بني مره»-  شعبان سال هفتم.

41-      سريه «زبير بن عوام» به «فدک» بر سر «بني مره».

42-      سريه «غالب بن عبدالله ليثي» به «ميفعه» بر سر «بني ثعلبه»، و «بني
عوال»-  رمضان سال هفتم.

43-      سريه «بشير بن سعد» به «يمن» و «جبار» در ناحيه خيبر[15]–  در شوال سال هفتم.

44-      سريه «ابن ابي العوجاء» بر سر «بني سليم»- 
ذي الحجّه سال هفتم.

45-      سريه «عبدالله بن ابي حدرد اسلمي» به «غابه»-  ذي حجّه سال هفتم.

46-      سريه «محيصة بن مسعود» به ناحيه فدک- 
ذي حجّه سال هفتم.

47-      سريه «عبدالله بن ابي حدرد» به «اضم»- 
ذي حجّه سال هفتم.

48-      سريه «غالب بن عبدالله ليثي» به «کديد» بر سر «بني ملوّح»[16]–  صفر سال هشتم.

49-      سريه «غالب بن عبدالله ليثي» به «فدک» بر سر «بني مرّه»-  صفر سال هشتم.

50-      سريه «کعب بن عمير غفاري» به «ذات اطلاح» از سرزمين شام-  ربيع الاول سال هشتم.

51-      سريه «شجاع بن وهب اسدي» به «سيّ» آبي از «ذات عرق» ربيع الاول سال هشتم.

52-      سريه «عييينة بن حصن فزاري» بر سر «بني العنبر».

53-      سريه «قطبة بن عامر بن حديده» به «تباله» بر سر قبيله «خثعم» بعد از سريّه
شجاع بن وهب.

54-      سريه «مؤته»-  جمادي الاولي سال هشتم.

55-      سريه «عمرو بن عاص»، سريه «ذات السلاسل» آبي در آنطرف وادي القري بر سر
«بليّ» و «قضاعه» جمادي الآخره سال هشتم.

56-      سريه «ابو عبيده جراح» سريه «خبط» بر سر «جهينه»-  رجب سال هشتم.

57-      سريه «ابو قتادة بي ربعي انصاري» به «خضره» از سرزمين نجد، مسکن محارب بر سر
«غطفان» شعبان سال هشتم.

58-      سريه «ابو قتاده» به «بطن اضم» رمضان سال هشتم[17].

59-      سريه «خالد بن وليد» براي ويران کردن بتخانه «عزّي»[18].

60-      سريه «ابو عامر اشعري» به «اوطاس»- 
بعد از حنين[19].

61-      سريه «عمرو بن عاص» به «رهاط» براي ويران کردن بتخانه «سواع»-  رمضان سال هشتم.

62-      سريه «سعد بن زيد اشهلي» به «مشلّل» براي ويران کردن بتخانه «مناة»-  رمضان سال هشتم.

63-      سريه «خالد بن سعيد بن عاص» به «عرّنه»- 
رمضان سال هشتم.

64-      سريه «هشام بن عاص» به «يلملم»- 
رمضان سال هشتم.

65-      سريه «طفيل بن عمرو دوسي» براي خراب کردن بتخانه «ذي الکفين» بت «عمرو بن
حممه دوسي»-  شوال سال هشتم.

66-      سريه «غالب بن عبدالله» بر سر «بني مدلج» (بعد از فتح مکه).

67-      سريه «عمرو بن اميّه» بر سر «بني الهذيل»[20]–  بعد از فتح مکه.

68-      سريه «عبد الله بن سهيل بن عمرو» بر سر «بني معيص» و «محارب بن فهر»-  بعد از فتح مکه.

69-      سريه «خالد بن وليد» بر سر «بني جذيمه».

70-      سريه «ضحّاک بن سفيان کلابي» بر سر «بني کلاب»-  ربيع الاول سال نهم.

71-      سريه اي که «ثمامة بن اثال حنفيّ» را اسير کرد[21].

72-      سريه «علقمة بن مجزّز مدلجي» به بندر «شعيبه» ربيع الآخر سال نهم.

73-      سريه «عکّاشة بن محصن اسدي» به جِناب: سرزمين عذره و بليّ[22] ربيع الآخر
سال نهم.

74-      سريه «علي بن ابي طالب» براي خراب کردن بتخانه «فلس» از «بني طيّ» ربيع
الآخر سال نهم.

75-      سريه «خالدبن وليد» به «دومة الجندل» بر سر «اکيدر بن عبدالملک»-  ربيع الآخر سال نهم.

76-      سريه «خالدبن وليد» بر سر بني حارث بن کعب- 
ربيع الاخر يا جمادي الاولي سال دهم.

77-      سريه «اسامة بن زيد» به «ابني» از ناحيه «بلقا»-  صفر سال دهم.

78-      سريه «خالدبن وليد» بر سر «بني عبد المدان»در نجران[23]–  ربيع الاول سال دهم.

79-      سريه «علي بن ابي طالب» به يمن[24]–  رمضان سال دهم.

80-      سريه «خالد بن وليد» به يمن[25].

81-      سريه «اسامة بن زيد» به سرزمين «بلقاء» و «اذرعات» و «موته»-  صفر سال يازدهم.

82-      متفرقه: سريه «بني عبس»[26].

و البته بايد دانست که ايشان طبق
عقيده ابن اسحاق آنها را نقل کرده وگرنه بر طبق عقيده واقدي برخي از اين غزوات و
سرايا در سال اول هجرت بوده.

ادامه دارد

 



[1]–  در تقديم و تأخير، و مصادف بودن اين دو سريّه
اختلاف است، بعضي سريه «عبيده» را مقدم، و بعضي هر دو را در يک زمان نوشته اند.