قزاقستان،‌ وسيعترين جمهوري آسياي مركزي

قزاقستان،‌ وسيعترين جمهوري آسياي مركزي

غلامرضا گلي زواره

* اوضاع جغرافيايي:

جمهوري قزاقستان با وسعتي برابر 300/717/2 كيلومترمربع،
بزرگترين جمهوري آسياي مركزي محسوب مي‌شود و با توجه به 16538000 نفر سكنه آن،
تراكم نسبي جمعيت، در اين سرزمين حدود 6 نفر در كيلومتر مربع مي‌باشد. اين جمهوري
از شمال و غرب با جمهوري فدراتيو روسيه، از شرق با چين، از جنوب با ازبكستان،
قرقيزستان و تركمنستان، مرز مشترك دارد. فاصله بين شمالي‌ترين و جنوبي‌ترين نقطه
آن 2000 كيلومتر است و نقطه شرقي و غربي آن حدود 3000 كيلومتر از يكديگر فاصله
دارند.[1] وسعت
زياد موجب تنوع آب و هوايي در اين جمهوري شده است و ضمن داشتن ارتفاعات پوشيده از
برف، از دشتهاي استپي پرآب، مناطق جلگه‌اي مرغزارها و صحاري سوزان برخوردار مي‌باشد.
با وجود آنكه كوههاي تيان‌شان در شرق و درياي خزر در غرب اين جمهوري قرار دارد اما
خشكسالي و كمبود آب از شرايط منفي اين منطقه است. حداكثر دماي آن در تابستان به 40
درجه سانتيگراد و در زمستان به 40- سانتيگراد مي‌رسد. درياچه‌اي معروف «زايسان»،
«بالخاش» و «آرال» و نيز رودخانه سير دريا (سيحون) در جنوب قزاقستان واقعند.

مركز حكومت آن شهر «آلماآتا» (ALMA- ATA) مي‌باشد كه نام عربي آن
«المعطاة» است[2] و اين كلمه
يك لغت قزاقي است كه آن را به «پدر سيب» معنا نموده‌اند زيرا آلماآتا و نواحي
اطراف آن پوشيده از باغهاي سيب مي‌باشد. البته در گذشته به «ورنوي» و «ورني» معروف
بود. طبق جديدترين آمار، تعداد سكنه آلماآتا به 1132000 نفر بالغ مي‌گردد. در حومه
آلماآتا و در كنار كوهستانهاي «آلاتا» (ALata) بزرگترين سالن اسكي روي يخ جهان وجود دارد. در ادوار گذشته،
رؤساي قبايل گوناگون قزاق در بالاي اين قلل سرسبز همديگر را ملاقات مي‌نمودند.[3]
قزاقستان از نظر تقسيمات كشوري 17 استان و 83 شهر دارد كه غالب كانونهاي شهري آن
در نيمه جنوبي آن واقع شده‌اند.

دو بندر شفچنكو 8(Shefchenko) و گوريوف كه در ساحل درياي خزر
واقعند، مربوط به اين جمهوري مي‌باشند. راههاي ارتباطي قزاقستان اعم از شوسه و خط
آهن به اين دو بندر مهم ختم مي‌شوند و از اين لحاظ نواحي ياد شده اهميت سوق الجيشي
مهمي براي جمهوري قزاقستان دارد.

در 26 اكتبر 1920 ميلادي، جمهوري خودمختار شوروي سوسياليستي
قزاق (SSR) در داخل جمهوري سوسياليستي
فدارتيو روسيه RSFSR)) اعلام موجوديت كرد. پس از
مرزبندي سالهاي 1924 و 1925 ميلادي ايالات «سيردريا» و «سميرچي» كه در آغاز، جزء
جمهوري تركستان بودند، به جمهوري خودمختار قزاق واگذار شدند، زيرا غالب سكنه اين
نواحي را قزاقها تشكيل مي‌دادند. در سال 1925 ميلادي ايالت خودمختار «قراقالپاق»
به جمهوري قزاق منضم گرديد ولي در سال 1932 م ايالت مزبور به سطح جمهوري خودمختار،
ارتقاء يافت و در سال 1936 ميلادي از قزاقستان منفك و به جمهوري ازبكستان پيوست.
در پنجم دسامبر همين سال، جمهوري قزاق به يك جمهوري عضو اتحاد جماهير فدراتيو
سوسياليستي شوروي مبدل گرديد.[4]

* فراز و نشيب در تاريخ قزاقستان

استراتژي روسها اعم از دولتمردان و روسهاي مقيم اين جمهوري
بر اساس جدا نمودن قزاقستان از آسياي مركزي، برنامه‌ريزي شده بود كه متأسفانه اين
روش سياسي همچنان ادامه دارد و رژيم حاكم بر اين سرزمين در راستاي اهداف روسيه اين
جدايي گزيني را عملاً قبول دارد.

بيم نظام حاكم بر روسيه از پيوستن قزاقستان به آسياي مركزي،
به خاطر آن است كه اين كشور پروسعت زرخيز نسبتاً توسعه يافته و تقريباً صنعتي،
ممكن است پتانسيل قدرت را در اين نواحي افزايش دهد و لذا در گذشته، تلاش بر اين
بوده كه قزاقستان به عنوان سرزمين باهويت جداي از جمهوريهاي آسياي ميانه معرفي گردد.

سوابق تاريخي، مسائل قومي و فرهنگي، نه تنها اين انفكاك را
نمي‌پذيرد بلكه پيوندهاي اين سرزمين را با ايران و جمهوريهاي آسياي مركزي در زمينه‌هاي
تاريخي، فرهنگي و ادبي آشكار مي‌نمايد.

قوم «سكاها» در استپ‌هاي قزاقستان و جانب شرقي حوضه آمودريا
مي‌زيسته‌اند و همانگونه كه داريوش در بند ششم سنگ نبشته بيستون مي‌گويد سرزمين
سكاها جزو ساتراپهاي شمال و شمال شرقي هخامنشيان محسوب مي‌شده است. در عصر
اشكانيان و ساسانيان قلمرو مزبور همچنان در داخل مرزهاي ايران آن روز بوده است.
يعقوبي در كتاب «البلدان» خود كه آن را به سال 287 هـ ق تأليف نموده، نواحي جنوي
قزاقستان، را جزء سرزمين خراسان بزرگ معرفي مي‌كند. بعدها و از اواسط قرن چهارم
هجري، «اصطخري» در كتاب «المسالك و الممالك» و نيز مؤلف گمنام «حدود العالم من
المشرق و المغرب» (تأليف شده بسال 372 هـ ق) آنسوي جيحون را ماوراء النهر نام مي‌نهند.

ياقوت حموي در «معجم البلدان» (623 هـ ق) مي‌نويسد: «پاره‌اي
از مردم، اعمال خوارزم را از شهرهاي خراسان مي‌آورند و حتي ماوراء النهر [نيمه
جنوبي قزاقستان] را جزء آن مي‌دانند».[5]

كشفيات باستان شناسي كه در سميرچه و آلماآتا بدست آمده و
عبارت است از سيني قرباني برنزي، عود سوز برنزي، شير بالدار برنزي و… نه تنها
مؤيد قدمت تاريخي اين منطقه است بلكه پيوند فرهنگي، هنري و قومي آن را با خراسان و
ماوراء‌النهر به اثبات مي‌رساند.[6]

قزاقها كه زندگي چادرنشيني و صحراگردي داشتند از قرون ق.م
در سرزميني كه اكنون قزاقستان نام دارد، استقرار يافتند. اين قوم در قرن ششم
ميلادي بخشي از خانات ترك را تشكيل مي‌دادند كه تا دو قرن بعد دوام آوردند. «قره
خانيها» از قرن دهم تا دوازدهم بر نواحي جنوبي قزاقستان به مركزيت سميرچيه (SEMIRCHJE) حكومت مي‌كردند.

در حدود قرن دوازدهم (1130 م) قراختائيان كه بودايي مذهب
بودند و با اسلام و مسلمانان سر ستيز داشتند و به قزاقستان كنوني رسيدند و در سال
1136 م دولت قره خانيان را برانداختند و اين تعرض قراختائيان به آسياي ميانه،
نخستين حمله و واكنش در برابر فرايند اسلامي بود، آنان در اندك مدتي نواحي آسياي
ميانه را به زير سلطه خود درآوردند. و اين براي مسلمانان بسيار ناپسند بود كه
سرزميني اسلامي بدست كفاري بت‌پرست مي‌افتاد. اين قوم در اوايل قرن سيزدهم به دست
مغولها ريشه‌كن شدند و پس از آن «اردوي سفيد» كه توسط «اوردا»- فرزند ارشد جوجي-
تشكيل شده بود، به زودي توانست نواحي جنوبي قزاقستان را تصاحب شود.

در اوايل قرن شانزدهم، غالب قبايل قزاق، تحت حكمراني قاسم
خان با يكديگر متحد گرديدند كه با مرگ وي بين قزاقها انشقاق پديد آمد و در قرن
هفدهم ميلادي، سه اردوي مستقل قزاق- از يكديگر- بوجود آمد.[7]

در سالهاي نخست قرن هفدهم يكي از ايلهاي غرب مغولستان كه
«تورقوت» (TORGET) نام داشت جونگاريه را ترك گفته و
از شمال تا به جنوب آسياي ميانه را درنورديده و در اراضي جنوبي ولگا استقرار
يافتند. اين قوم بعدها به «قلموقها» معروف شدند، قلموقها به همراه قوم «اويراتها»
با مسلمانان آسياي ميانه نبرد سنگيني را آغاز كردند و اويراتها در 1718 م در كنار
درياچه بالخاش با يكي از اردوهاي قزاق روبرو شده، آنها را درهم شكستند. اينان با
نهب و غارت و كشتارهاي وحشيانه، هول و هراسي عجيب در قلوب ساكنين اين مناطق پديد
آوردند.[8]

در سالهاي دهه 1820 م حاكميت روسها، جايگزين سيطره خانها بر
مرغزارهاي قزاق شد و از سال 1891م نخستين موج مهاجرين روسي و اوكرايني راهي
قزاقستان شد، اين حركت سازمان يافته از سوي دولت مركزي برنامه‌ريزي شد و از آن
تاريخ تا اوايل قرن بيستم (1914 م) متجاوز از يك ميليون «اسلاو» از داخل روسيه و
اوكراين در اراضي مرغوب و حاصلخيز بويژه مرغزاهاي حاشيه شمالي قزاقستان امروزي
اسكان يافتند. تصرف زمينها، اغلب تحت فشار خشونت بار مأموران دولتي انجام مي‌گرفت
و منجر به بيرون كردن مردمان بومي از زمينهاي خود مي‌شد، اين برنامه‌ها كه در
نهايت سنگدلي صورت مي‌گرفت موجب پيدايش قحطي، طي سالهاي 1913 و 1915 م در ميان
مسلمانان گرديد.[9] خانم «مارتا
بريل اولكات» مي‌نويسد: «ظلم و استثمار روسيه بر قزاقها همراه با تبديل تدريجي
جامعه قزاقستان از چادرنشيني به نوعي زندگي غير مهاجر و تغيير پيشه شباني به
كشاورزي صورت پذيرفت، روسها انتقال دهنده تمدن خود و اروپائي‌ها به قزاق بوده و
اين امر روح زندگي آنان را مورد چالش قرار داده است».[10]

در سال 1916 م دولت تزاري براي رفع نياز نيروي انساني خود،
گروهي از نيروهاي قزاق را به واحدهاي كار فرا خواند كه اين اقدام، صبر و تحمل مردم
بومي را سرآورد و در قزاقستان قيامي به رهبري «امام گلدي ايمانوف»، «عبدالغفار
جامبوسين» و «كاظم اسپان» آغاز شد، در اين سال، ايلات كوچرو بر مهاجمين بيگانه
حمله آوردند و در برابر واكنش نيروهاي نظامي و دهقانهاي مسلح روس، قتل عام شدند و
آنان كه جان سالم بدر بردند به چين پناهنده شدند. با وجود اين رفتارهاي وحشيانه،
در سال 1917 م هنوز قزاقها در اين سرزمين، اكثريت اهالي منطقه را تشكيل مي‌دادند
كه تسويه نهايي با اين ملت مقاوم را مقامات شوروي بعهده گرفتند كه اولين اقدام
رژيم ماركسيستي جديد در سالهاي دهد 1920 م با كشتار احشام عشاير آغاز گرديد و با
رفتارهاي خشونت‌بار آنان طي 1926 م تا 1939 م متجاوز از 5/1 ميليون قزاق از گرسنگي
تلف شدند. هجوم گسترده مهاجرين شهري و روستايي روس به قزاقستان رفته رفته سكنه
قزاق را به اقليت رسانيد. در سال 1926م سكنه قزاق در اين جمهوري قريب به چهار
ميليون نفر بود كه در سال 1939 م به حدود سه ميليون نفر تقليل يافت.[11] و
بدين گونه قزاقستان ضمن آنكه به سوي يك توسعه اقتصادي و سرزمين تكامل يافته‌اي قدم
مي‌نهاد، ساكنين اصلي خود را به ميزان قابل توجهي با سياست جايگزيني، سركوب و قتل
عام از دست داد و روسهاي مهاجر جايگزين اين افراد شدند.[12]

استالين نيز در جنگ جهاني دوم،‌قزاقستان را به تبعيدگاهي
براي تمام مليت‌ها تبديل كرد و در اولين گام يك ميليون نفر از آلماني‌هاي تبعيدي
از ولگا به آنجا رفتند. كليه تاتارهاي قوم بازداشت شده و با وضع فجيعي به سيبري و
قزاقستان روانه شدند، اين عمليات در سال 1944 م صورت گرفت، در نوامبر همين سال،
مقامات شوروي بدون هيچ دليل آشكاري برخي از «مسختي‌هاي» جنوب گرجستان را بازداشت و
به قزاقستان و ازبكستان كوچ دادند.[13]

* اسلام در قزاقستان

اسلام بين قرن هفتم تا نهم ميلادي در بين جوامع اسكان يافته
قزاقستان تثبيت شد، گروهي ديگر در طول قزن شانزدهم اسلام را به عنوان آيين خود
پذيرفتند، با اين وجود قبايل صحرانشين و عشاير قزاق در معرض دين اسلام قرار نگرفته
بودند آنهايي هم كه مسلمان بودند، شناختي محدود و ناقص و سطحي از آيين خود داشتند
و كمتر نماز مي‌خواندند. در قرن نوزدهم، كاترين دوم به منظور ايجاد زمينه پذيرش
مسيحيت و وحدت بخشي به قبايل قزاق، بر آن شد تا نخست موجبات گرايش اين افراد را به
اسلام فراهم آورد و براي تحقق چنين منظوري تاتارها را به ميان ايشان روانه ساخت و
مسجدسازي را در بين قزاقها تشويق نمود.

تاتارها با نهايت شوق و تلاش همه جانبه موفق شدند كه در مدت
كوتاهي تمامي قزاقهاي چادرنشين را به سوي اسلام دعوت كنند و بر اثر اين تبليغات آن
چنان تعصب ديني و هويت اسلامي در بين قزاقها پديد آمد كه بر خلاف تلاشهاي تبليغاتي
و حست سركوبگرانه روسها، همچنان مسلمان باقي ماندند.[14] و
اين آيين بر سنت‌ها و روابط اجتماعي آنان تأثير گذاشت و در وحدت قبايل و استواري و
استقامت آنان در مقابل سركوبي‌هاي متجاوزين روس و شوروي، دخالت عمده‌اي داشت و
بدين گونه عدو سبب خير شد.

ناگفته‌ نماند كه روحاني اهل تصوف يعني «احمد ياسوي» از
مشايخ قرن دوازدهم، در نشر اسلام در بين قزاقها نقش مهمي را عهده‌دار بود و حتي
پيروانش اسلام را در سراسر دنياي ترك زبان انتشار دادند. آرامگاه وي در «ياسوي»
يكي از زيارتگاههاي مقدس در آسياي ميانه است و تيمور در سال 1397 م بر مزارش مسجدي
را بنا نمود. قزاقها سني مذهبند و پيرو مكتب حنفي مي‌باشند و بين آنها تصوف رواج
داردو مسلمانان قفقازي كه نوميدانه در تبعيدگاه خود- قزاقستان- مي‌زيستند به صورت
پرچمداران مبلغان اصيل اسلامي درآمدند و به آثار و علائم اسلام كه نزد قزاقها در
شرف انهدام و فراموشي بود حيات تازه‌اي بخشيدند.[15]

دكتر پيتر شولاتور[16] وقتي
از يكي از آلمانيهاي ساكن در قزاقستان پرسيده بود كه ريشه‌هاي اسلامي در نزد اهالي
بومي تا چه اندازه‌ عميق و قوي است؟، آلماني ولگايي گفته بود: «در سنين كودكي،
پسرها ختنه مي‌شوند و وقتي به سنين بالاتر مي‌روند به ايمان و تقدس علاقه پيدا مي‌كنند،
از خوردن مشروبات الكلي اجتناب مي‌نمايند و پاره‌اي از اوقات خود را در مساجد مي‌گذرانند،
بزرگترها و ريش سفيدها از احترام فوق العاده اي نزد جوانان برخوردارند و حتي برادر
كوچكتر در مقابل برادر مسن‌تر، نهايت احترام و ادب را بجا مي‌آورد». وي اضافه كرده
بود كه: «قفقازي‌ها توانسته‌اند هويت خود را حفظ كنند و حتي مسلمانان قفقاز
توانسته‌اند انديشه‌هاي خود را به كرسي بنشانند ولي روسها ما را متفرقه كرده و با
اين تفرقه كمرمان را شكسته‌اند!».

خانم «مارتا بريل اولكات» در كتاب «قزاقها» مي‌نويسد:
«تهديدآميزترين موضوعي كه روسها با آن مواجه‌اند، نفوذ مستمر اسلام در بين بوميان
قزاق مي‌باشد» وي مي‌افزايد: «طبق قراين، شمار فزاينده‌اي از جوانان قزاق به منظور
پر كردن خلأ اخلاقي، در حال روي آوردن به اسلام مي‌باشند» و بنا به اظهارات دكتر
«سرگئي پانارين» از آكادمي علوم روسيه: «اين قابليت تحسين برانگيز جوامع مسلمان در
تطبيق با شرايط نامساعد محيطي، عامل اميدوار كننده‌اي در آينده آنها به شمار مي‌رود».

«آلاش»، جنبش اسلامي قزاقستان مي‌باشد كه به اتهامي واهي از
سوي رئيس جمهور وقت «سلطان نظربايف» متهم گرديده و هفت نفر از اعضاي آن دست گير
شده‌اند.[17]نظربايف با
وجود آنكه مسلمان است، در يك اظهار نظر، نگراني خود را از گسترش بالقوه نفوذ اسلام
در آسياي مركزي اعلام كرده و سپس با اشاره به اين موضوع كه بسياري از قزاقها
مسلمانند ولي با اسلام سياسي آشنا نمي‌باشند و با بنيادگرايي هيچ ارتباطي ندارند،
گفته است: «من درباره بنيادگرايي اسلامي خيلي نگرام هستم»[18]

ناآرامي‌ها و نهضت‌هايي كه قزاقها بوجود آورده‌اند، غالباً
ريشه اسلامي داشته است. به عنوان نمونه در سال 1980 ميلادي در آلماآتا، شورش‌هايي
بوقوع پيوست كه علت آن، اين بود كه مأموران دولتي دستور خاكسپاري سربازان قزاقي را
كه در افغانستان كشته شده بودند در يك گورستان نظامي، به جاي قبرستان مسلمانان
صادر كرده بودند.

* ويژگي‌هاي انساني

قزاقها از اخلاف قبايل ترك و مغول هستند و ممكن است
«كازاخها» (KASHAK) اسلاف آنها باشند و اين قوم، غير
از قزاقهاي سواره نظام روسي هستند كه در زمان قاجاريه در ايران نيز حضور داشتند و
جناياتي را مرتكب شدند. سياست روسها و بعد از آن كمونيست‌ها بر همسان سازي(Sorietization) و نابود كردن ويژگي‌هاي مذهبي و
فرهنگي و قومي كه با خشونت، قتل عام و رفتارهاي هراس انگيز توام بود، استوار
گرديد. رفتارهاي مزبور، تأثير خود را در اين جمهوري به گونه‌اي نشان داد كه قزاقها
را كه صاحبان اصلي اين سرزمين بودند نسبت به مهاجرين، بويژه روسها در اقليت قرار
داد و بر خلاف رشد جمعيت قزاقها، هر زمان كه مي‌گذشت از درصد اين قوم كاسته مي‌شد[19] و با
وجود آنكه 81% از كل قزاقهاي آسياي مركزي در اين سرزمين سكونت دارند ولي در مقابل،
40% سكنه روس اين جمهوري، با 36% سكنه، از آنها كمترند. كارشناسان و صاحب نظران
عقيده دراند تا توجه به رشد 2/3% سكنه قزاق، در آينده‌اي نه چندان دور قزاقها به
اكثريت خواهند رسيد. غير از روسها اقوام اوكرايني، ژرمن، اويغور، تاتار، كره‌اي،
ازبك و …. در قزاقستان زندگي مي‌كنند. حدود 8% قزاقها در روسيه، 10% در ازبكستان
و بقيه در ساير نواحي آسياي ميانه سكونت دارند.[20]

در سال 1959 م 44% سكنه قزاقستان در نقاط شهري سكونت داشته‌اند
كه اين ميزان در سال 1985 م به 57% بالغ گرديد. البته از كل قزاقها 36% شهرنشين و
64% روستا نشين هستند.

* زبان و فرهنگ در قزاقستان

زبان قزاقي از گروه زبانهاي تركي مركزي مي‌باشد كه جزء گروه
زبانهاي قبچاق، طبقه‌بندي مي‌شود. زبانهاي نوگاي و قراقالپاق با اين زبان پيوند و
قرابت دارند. واژه‌هاي مغولي، عربي، روسي و فارسي در اين زبان و گويش‌هاي مردمي
مشاهده مي‌شود. در برخي مدارس قزاقستان، زبان تدريس، زبان قزاقي مي‌باشد. همچنين
زبان تدريس دانشگاه دولتي كيروف اين جمهوري قزاقي است. اما زبان تدريس در مراكز
فني و تخصصي و هنرستانها اكثراً روسي مي‌باشد. آكادمي علوم قزاقستان در سال 1946
ميلادي تأسيس گرديده است. برنامه‌هاي راديو و تلويزيون قزاقستان به زبان قزاق،
روسي، ازبك، اويغور و ژرمني پخش مي‌شود. در امور اداري، قضايي و بازرگاني و فعاليت‌هاي
رسمي از زبان قزاق در كنار زبان روسي استفاده مي‌گردد.

تا سال 1924 ميلادي خط و الفباي قزاقستان عربي بود كه در
سالهاي 1929تا 1938، خط لاتين جايگزين آن شد و از سال 1940 م خط سيريلي رايج
گرديد، الفباي فعلي كاملاً گوياي زبان قزاق است. بر خلاف يك قرن زندگي روسها و
قزاقها در كنار يكديگر كمتر از 1% روس‌هاي ساكن در قزاقستان مي‌توانند به زبان قزاقي
تكلم كنند و اين در حالي است كه بيش از50% قزاقها، زبان روسي را زبان دوم خود مي‌دانند،
روسها از قرن نوزدهم ميلادي كه قزاقها به اسلام روي آوردند به منظور تحت الشعاع
قرار دادن هويت اسلامي و باروهاي مذهبي و جلوگيري از نفوذ فرهنگ اسلامي در بين
قزاقها كه با اشتياق اين آيين را پذيرفته بودند به القاء روحيه ملي گرايي و هويتي
نژادي منهاي مذهب پرداختند. قزاقها الفباي عربي را كه در ميان ازبكها رواج داشت
برگزيدند ولي روسها با تشويق و ترغيب آنان در جهت تدوين و انتشار اساطير و
فرهنگهاي قديمي كوشيدند تا هويتي جداي از هويت اسلامي براي قزاقها ايجاد كنند اما
بعدها همين فرهنگ بومي همراه با اعتقادات اسلامي، قزاقها را در مقابله با هجوم
فرهنگي و سياسي روسها مقاوم نمود.

در قزاقستان بويژه نواحي جنوبي، نمونه‌هايي از فرهنگ كهن و
گنجينه‌هاي نبوغ بشري قابل مشاهده مي‌باشد كه اشتراك اين فرهنگ را با فرهنگ ايراني
نشان مي‌دهد.

طبق آمار سال 1989 م تعداد 453نشريه در قزاقستان منتشر مي‌شده
كه از ميان آنها 160 نشريه به زبان قزاقي بوده است، مشهورترين نشريات قزاقستان از
آوريل 1990 تا 1992 م به شرح زير بوده است:

سويتي قزاقستان، روزنامه قزاقستان پراودا، يگه مندي
قزاقستان و نشريه آلماني فروند شافت. كازتاگ (KAZ-TAG) معتبرترين آژانس خبري اين كشور
است كه در سال 1920 م تأسيس شده و براي مدت 70 سال تنها خبرگزاري و صداي رسمي
قزاقستان مي‌باشد.[21]

* مسائل سياسي و اقتصادي

در انتخابات اول دسامبر 1991 م قزاقستان، سلطان نظربايف
پيروزي پر سر و صدايي بدست آورد و 8/98% آراء را به خود اختصاص داد، اين كشور پس
از استقلال با مشكل ايجاد هويت ملي با ثبات براي مردمان خود مواجه شد. خصوص آنكه
بسياري از سكنه غير بومي آن، نسبت به ارزشهاي قومي و مذهبي قزاقها بي‌تفاوتند و
خود را در سطح بالاتري از مليت كشور متبوع خود مي‌دانند و مليت صاحب امتياز در آن،
در اقليت هستند. وجود يك اكثريت روسي كه در اقتصاد و صنعت و حتي مسايل سياسي اين
سرزمين نقش مهمي را به عهده دارند و در نواحي شمالي اسكان يافته‌اند احتمال دارد
يك جنبش رو به رشد تجزيه طلبي روسي را به وجود آورد. از اين لحاظ نظربايف مي‌كوشد
براي مقابله با اين بي ثباتي بالقوه از طريق‌هايي، وفاداري سياسي شهروندان روسي را
تأمين كند و مداوماً سعي مي‌كند به صورت رهبر قزاق و مسلمان ظاهر نشود تا از ايجاد
شكاف بيشتر در اقوام جمهوري خود، جلوگيري كرده باشد. نظربايف عقيده دارد كه اگر
قزاقستان به عنوان پلي ميان اروپا و آسيا عمل كند، ثبات سياسي افزونتر و توسعه
اقتصادي بهتري خواهد داشت و شايد از اين لحاظ است كه تركيه را به عنوان الگوي
توسعه سياسي قزاقستان انتخاب كرده و در مصاحبه با روزنامه «دي ولت» آلمان اعلام
كرده كه در نظر دارد در راه پيشرفت كشورش از تركيه به عنوان كشوري نمونه استفاده
كند.[22] و به
همين بهانه از فعاليت‌هاي اسلامي بشدت نگران استو بر تحركهاي مذهبي، بيش از
جمهوريهاي ديگر نظارت مي‌كند و بارها اعلام كرده: «قزاقستان محتاج يك حكومت اقتدار
گر است و آمادگي لازم براي پذيرش سيستم چند حزبي را ندارد»، حزب سوسياليست
(كمونيست سابق) و مجلس شوراي ملي هم از خواستهاي وي پيروي مي‌كنند و به جنبش
اسلامي «آلاش» اجازه فعاليت نداده و موافقت مفتي بزرگ قزاقستان را جلب كرده است.
اما برخلاف اين رفتارها، وي نمي‌تواند از خشونت‌هاي مردم كه صبغه مذهبي و جنبه
اسلامي دارد در امان باشد. قيام روزهاي 16 و 17 دسامبر 1986 م خود نمونه‌اي از يك
خشونت ملي و مذهبي بود كه نخستين مقاومت در مقابل اصلاحات سياسي، اقتصادي و
اجتماعي گورباچف- كه پروسترويكا (PRESTROYKA) و گلاسنوسنت (GLASNOST) نام داشت- محسوب گرديد و بدان ضربه سختي وارد كرد. تحليل‌اي
گوناگوني در پيرامون اين شورش ارائه شد و الكساندر بنيگسن مدير مؤسسه مطالعات عالي
علوم اجتماعي در پاريس و يكي از برجسته‌ترين كارشناسان در امور مسلمانان شوروي
سابق در مصاحبه با مجله «لوپوان» چاپ پاريس (اول فوريه 1987 م) گفت: «بعيد نيست كه
در پس اين آشوبها، سازمانهاي مذهبي قرار داشته باشد و احتمال مي‌رود كه گروههاي
مذهبي به صورت شگفت‌انگيزي در ميان آنان نفوذ كرده باشند»، مطبوعات شوروي سابق نيز
نوشتند كه اين شورش تحت تأثير مسلمانان متعصب صوفي كه به محيط دانشجويي خزيده
بودند، بوجود آمد.

توانايي اتمي قزاقستان با داشتن 1690 كلاهل هسته‌اي و 104
موشك قاره‌پيماي زمين پايه، خود نگراني مقامات روسي و اروپايي را برانگيخته است و
براي آنان غير قابل تحمل است كه اين جمهوري، چهارمين قدرت اتمي جهان (پس از
آمريكا، روسيه، اوكراين) باشد، همچنين يكي از مراكز مهم توليد راديو اكتيو و
تانتاليوم و مواد سوخت هسته‌اي در اين جمهوري قرار دارد[23] كه
وجود چنين پديده‌اي بر نگراني غرب مي‌افزايد.

قزاقستان با داشتن ذخاير فراوان، سرزمين زرخيزي مي‌باشد:
منابع معدني آن عبارتند از: زغال سنگ، سنگ آهن، سرب، روي، مس، نفت، طلا، كروميت،
قلع، موليبدن و آنتيموان همچنين از چراگاهها و اراضي حاصلخيزي برخوردار بوده و
محصولات كشاورزي آن شامل غلات، ميوه، سبزي، انواع انگور، نيشكر، سيب زميني و پنبه
هستند. پرورش گوسفند (براي توليد پشم لطيف و پوست آستراخاني) و صيد ماهي نيز در
قزاقستان رواج دارد.

قزاقستان در صنايع سبك و سنگين نيز پيشرفتهاي قابل ملاحظه‌اي
بدست آورده است.