حجت الاسلام دکتر اصغر هادوي
مقام معظم رهبري در سال‌هاي اخير نظريه
اقتصاد مقاومتي را به عنوان راهي براي کاستن از فشارهاي اقتصادي غرب مطرح كرده‌اند.
ایشان در توضيح اين نوع اقتصاد تاکید فرموده‌اند که اين نوع اقتصاد، يك حركت انفعالي
و تدافعي نيست، بلكه اقتصادي فعال است كه در شرايط فشار مي‌تواند رشد و شكوفايي را
به دنبال داشته باشد. براي مشاهده ميوه‌هاي اين شجره طيبه نیز تاکید کرده‌اند که
اين نوع اقتصاد بايد از قالب شعار خارج و به عنوان واقعيتی قابل تحقق به جامعه
معرفي شود. در اين نوشتار با بهره‌گيري از سخنان ايشان، راه‌هایي برای عملي شدن اين نظريه ارائه مي‌شود:
1ـ بهره‌گيري از شركت‌هاي دانش‌بنيان كه
يكي از بهترين و مؤثرترين مؤلفه‌هاي اقتصاد مقاومتي هستند.(1)
2ـ مقاومت همراه با تدبير: زور و فشار و
تهديد نمي‌تواند موجب همبستگي شود، لذا براي همان زمان محدود هم بايد تدبير و
تهديد را به فرصت تبديل کرد.
3ـ برخورد رياضي وار با تحريم‌ها: تبعات
اقتصادي تحريم‌ها يك واقعيت است و این مسئله بايد رياضي‌وار حل و بهترين جواب براي
رفع مشكل ارائه شود.
4ـ عملي شدن شعارهاي اقتصادي سال‌هاي
گذشته: ايشان در سال جاري فرمودند: «من در سال 86 در صحن مطهر علي‌بن موسي‌الرضا«ع»
در سخنراني اول سال گفتم كه اينها دارند مسئله اقتصاد را پيگيري مي‌كنند. بعد هم
آدم مي‌تواند فرض كند كه اين شعارهاي سال حلقه‌هايي بود براي ايجاد يك منظومه كامل
در زمينه مسايل اقتصاد، يعني اصلاح الگوي مصرف، جلوگيري از اسراف، همت مضاعف و كار
مضاعف، جهاد اقتصادي و امسال هم توليد ملي و حمايت از كار و سرمايه ايراني. ما
اينها را به عنوان شعارهاي زودگذر مطرح نكرديم. اينها چيزهايي هستند كه مي‌توانند
حركت عمومي كشور را در زمينه اقتصاد ساماندهي كنند و مي‌توانند ما را پيش ببرند.
ما بايد دنبال اين راه باشيم».(2)
5ـ ايجاد سامانه اقتصاد مقاومتي: با توجه
به شروع جنگ اقتصادي، نياز به مركز واحدي است كه به رصد جريانات موجود و ساماندهي
امور بپردازد. براي گريز از تشكيلات موازي و تداخل مسئوليت‌ها شایسته است که اين
سامانه و اتاق فرماندهي در خود دولت شكل بگيرد و وزراي مسئول همراه با كارشناسان
به تمشيت امور بپردازند.
6ـ بسترسازي براي بومي كردن اقتصاد و
اقتصاد بدون نفت: تا آنجا كه در حافظه ملت ايران مانده است همواره اين سئوال مطرح
بوده است كه نفت برای کشور فرصت است يا تهديد؟ اتفاقات اخير نشان داد كه اتکا به نفت مي‌تواند به يك تهديد تبديل شود.
بنابراين، بهترين فرصت به دست آمده است تا اقتصاد بدون نفت را تجربه كنيم. آمارها
نشان مي‌دهند قبل از انقلاب به هنگام افزايش درآمدهاي نفتي، سهم ارزش افزوده در
بخش كشاورزي از 21 درصد به 10 درصد كاهش و بيكاري در اين بخش افزايش يافته و چهار
فصل بودن ايران و مزيت نسبي کشور در بخش كشاورزي به فراموشي سپرده شده است.(3)
7ـ پرهيز از سواري مجاني و رانت‌خواري در
اقتصاد: آموزش و ترويج كسب حلال و پرهيز از حرام‌خواري از مؤلفه‌هاي اقتصاد
مقاومتي است. حلال‌خوري منجر به بركت در زندگي مي‌شود. علامه طباطبايي بركت در همه
پديده‌ها را متصور مي‌داند بركت در وقت، بركت در غذا، بركت در نسل و معتقد است
بركت باعث زيادي نامحسوسي در پديده‌ها مي‌شود.(4) به جاي رانت‌خواري و
حرام‌خواري، باید فرهنگ حلال‌خواري و بركت در جامعه ترويج شود تا زندگي معنوي جاي
خود را به زندگي صرفاً مادي ندهد.
8ـ بهره بردن از نظام آموزشي: گنجاندن
بحث‌هاي اقتصاد مقاومتي و آشنا نمودن دانش‌آموزان از دوره ابتدايي، خودگرداني نظم
و انضباط مدارس توسط دانش‌آموزان و ايجاد روحيه اعتماد به نفس ملي از همان دوران
مي‌تواند در درازمدت روحيه جهادي را در جامعه زنده كند.
9ـ استفاده از تبليغات و تریبونها: موج
رسانه‌اي و استفاده از اين ابزار مي‌تواند بستر مناسب براي تحقق اقتصاد مقاومتي را
فراهم کند. ايام محرم و صفر و شب‌هاي قدر و حضور انبوه مخاطبان، اين فرصت را فراهم
مي‌كند كه افزون بر مسايل رايج و مذهبي، مباحث متناسب با فضاي جامعه مطرح شوند.
يادمان باشد كه امام«ره» با استفاده از همين دسته‌هاي سينه‌زني و روضه‌خواني
توانست نظام درهم تنيده 2500 ساله را به قصه‌اي تبديل كند كه فقط در مجالس از آن
گفت‌وگو شود و هيچ اثري از پادشاهي برجاي نماند.
10ـ ترويج روحيه قناعت و پرهيز از اسراف:
در اوصاف امام علي«ع» آمده است: خفيف المئونه و كثير المعونه،(5) هزينه‌اش
كم بود، ولي براي ديگران زياد خرج مي‌كرد.
فرهنگ كم‌مصرفي باید در جامعه ترويج شود
تا مفهوم زيباي «مواسات» و برادري شكل بگيرد. با اين فرهنگ اگر كالاها كم هم باشند،
جامعه از كمبود رنج نمي‌برد.
11ـ حمايت از توليدكنندگان: در اقتصاد
مقاومتي كه دست نياز از خارج به درون كشور دراز شده است و اقتصاد در حال بومي شدن
است، مدارا با توليدكنندگان و حمايت از آنها مي‌تواند مشكلات را آسان كند. در نامه
امام علي«ع» به مالك اشتر آمده است: سفارش مرا به بازرگانان و صاحبان صنايع بپذير،
زیرا آنان منابع اصلي منفعت و پديدآورندگان وسايل زندگي و آسايش و آورندگان وسايل
زندگي از نقاط دوردست و دشوارند.(6)
12ـ ايجاد گرايش اقتصاد مقاومتي در
دانشگاه‌ها: بحث مقاومت مربوط به امروز نيست. بسياري از جوامع در گذشته، درگير اين
مهم بوده و عده‌اي از آنها سربلند بيرون آمده‌اند و در آينده نيز چنين خواهد بود،
بنابراين با ايجاد درس‌ها و گفتمان‌ها، كرسي‌هاي نظريه‌‌پردازي و در صورت لزوم
ايجاد رشته‌اي با اين عنوان مي‌توان به تمام ملت‌هاي آزادیخواه خدمت كرد.
13ـ پرهيز از شتاب‌زدگي: مقام معظم رهبري
مي‌فرمايند: حركت براساس برنامه يكي از كارهاي اساسي است. تصميم‌هاي خلق‌الساعه و
تغيير دائمی مقررات جزو ضربه‌هايي است كه به «اقتصاد مقاومتي» وارد مي‌شود و به
مقاومت ملت نیز ضربه مي‌زند.(7) اگر گام‌های فوق بطور اساسي برداشته و
بسترهاي اقتصاد مقاومتي فراهم شوند، در گرداب اين شتاب و عجله نخواهيم افتاد.
14ـ بازيابي مزيت‌های نسبي: وجود معادن فراوان
در كشور، چاه‌هاي نفت، بخش كشاورزي، استعدادهاي فراوان براي توسعه شركت‌هاي دانش‌بنيان،
ما را بر آن مي‌دارد كه بار ديگر مزيت‌های نسبي کشور را پيدا و در آن زمینه سرمايه‌گذاري
كنيم. اگر به اين نتيجه رسيديم كه نفت بهترين مزيت ماست، از صدور نفت خام جلوگيری
و اقتصاد بدون صادرات نفت خام را تجربه كنيم و به جاي آن به صادرات مشتقات نفتي
بپردازيم.
اگر در كشاورزي مزيت داريم، با توجه به
مراكز فراوان آموزش كشاورزي، به كشاورزي علمي بپردازيم و از اين راه سهم خود را در
توليد جهاني افزايش دهيم. همچنین به سنجش موارد ديگر بپردازیم و با كمترين هزينه و
بيشترين درآمد به حيات بالنده و رو به جلوی خود ادامه دهيم و نام جمهوري اسلامي
ايران را كه يادگار فاخر امام امت و ثمره خون شهيدان است، در جهان پرآوازه كنيم.
پي‌نوشت‌ها
1ـ
بيانات در ديدار جمعي از پژوهشگران و مسئولان شركت‌هاي دانش‌بنيان، 8/5/91.
2ـ
ديدار با كارگزاران نظام، 3/5/90.
3ـ
ربع قرن نشيب و فراز، ص 62، گردآوري و تنظيم آمارهاي اقتصادي (74ـ1338) ص 25 و
167.
4ـ
الميزان، ج 7، ص 280.
5ـ
بحارالانوار، ج 23، ص 211، ح 19.
6ـ
نهج‌البلاغه، نامه 53.
7ـ
ديدار با كارگزاران نظام، 3/5/91.
سوتیترها:
1. اتفاقات اخير نشان داد كه اتکا به نفت مي‌تواند به يك تهديد تبديل شود.
بنابراين، بهترين فرصت به دست آمده است تا اقتصاد بدون نفت را تجربه كنيم. آمارها
نشان مي‌دهند قبل از انقلاب به هنگام افزايش درآمدهاي نفتي، سهم ارزش افزوده در
بخش كشاورزي از 21 درصد به 10 درصد كاهش و بيكاري در اين بخش افزايش يافته و چهار
فصل بودن ايران و مزيت نسبي کشور در بخش كشاورزي به فراموشي سپرده شده است.
2.
وجود معادن فراوان در كشور، چاه‌هاي نفت،
بخش كشاورزي، استعدادهاي فراوان براي توسعه شركت‌هاي دانش‌بنيان، ما را بر آن مي‌دارد
كه بار ديگر مزيت‌های نسبي کشور را پيدا و در آن زمینه سرمايه‌گذاري كنيم. اگر به اين
نتيجه رسيديم كه نفت بهترين مزيت ماست، از صدور نفت خام جلوگيری و اقتصاد بدون صادرات
نفت خام را تجربه كنيم و به جاي آن به صادرات مشتقات نفتي بپردازيم.