احمد بروایه
معرفی صحرای سینا
شبه‌جزیره سینا منطقه‌ای استراتژیک است که در شرق مصر و در منطقه مرزی میان مصر و اسرائیل واقع شده است. این منطقه به دلیل اینکه تنها راه زمینی متصل‌کننده قاره آسیا و آفریقا می‌باشد و به همین دلیل در مسیر مهاجرت‌های بشری قرار گرفته است، از اهمیت بسیاری برخوردار است. عبور پیامبران الهی مانند حضرت موسی علی نبینا و آله و علیه‌السلام از این منطقه در طول تاریخ و وجود مزارهای دینی متعدد و ذکر شدن نام این منطقه در قرآن کریم، سبب شده است این منطقه از جنبه فرهنگی نیز برای پیروان ادیان ابراهیمی اهمیت داشته باشد.
صحرای سینا شبه‌جزیره‌ای در مرز قاره آفریقا و آسیا و جزئی از خاک کشور مصر می‌باشد. این شبه‌جزیره با دارا بودن مساحتی در حدود ۶۱۰۰۰ کیلومترمربع، حدود ۶ درصد مساحت مصر را تشکیل می‌دهد و در میان مدار‌های ۲۱٫۷ و ۳۱٫۲ درجه شمالی و نصف‌النهارهای ۳۲٫۱ و ۳۴٫۳ درجه شرقی واقع شده است. از نظر سیاسی صحرای سینا بین ۵ استان شمال سینا، جنوب سینا، پورت‌سعید، اسماعیلیه و سوئز تقسیم شده است. مساحت استان شمال سینا ۲۷۵۶۴ کیلومتر مربع و مساحت استان جنوب سینا ۲۸۴۳۸ کیلومتر مربع می‌باشد. بقیه مساحت سینا در حوزه اداری استان‌های حاشیه کانال سوئز یعنی پورت‌سعید، اسماعیلیه و سوئز می‌باشد. مردم بومی صحرای سینا قبایل بدوی هستند که بیشتر در استان‌های شمال سینا و جنوب سینا سکونت دارند. علاوه بر بدوی‌ها، اقلیتی پرتعداد از فلسطینیان و مصری‌های جلگه نیل نیز در این منطقه زندگی می‌کنند.(۱)
صحرای سینا به دلیل وجود کوه‌ها و صحرا‌های متعدد، دژ دفاع از مصر در برابر هر هجوم از جانب شرق به حساب می‌آید. به دلیل وضعیت خاص زمین در صحرای سینا، عبور و مرور مردم از مرز فلسطین به منطقه کانال سوئز اساساً از ۲ ناحیه خط ساحلی و منطقه تنگه‌ها صورت می‌گیرد و بر این اساس می‌توان ۳ خط دفاعی اساسی برای مصر در صحرای سینا متصور بود.
۱ـ خط دفاعی اول که تقریباً منطبق بر مرز سیاسی میان مصر و اسرائیل است. این خط فرضی در حقیقت نقطه التقای تمامی راه‌های ارتباطی سینا محسوب می‌شود زیرا تمامی راه‌های سینا به سمت فلسطین، این خط را قطع می‌کنند و این خط به دلیل نزدیکی به اسرائیل، اردن و عربستان اهمیت دارد. این خط به دلیل وجود پستی و بلندی‌های فراوان و سپس تپه‌های شن‌های روان و دره‌های متعدد خطی، برای دفاع از مصر مهم محسوب می‌گردد.
۲ـ خط دفاعی تنگه‌ها که در مرکز سینا قرار دارد و شاه‌کلید اصلی سیطره بر صحرای سینا می‌باشد. این منطقه به دلیل وجود تنگه‌های فراوان می‌تواند سدی منیع در برابر نفوذ ارتش‌های مهاجم باشد. این خط به صورت شمال‌شرقی به جنوب‌غربی می‌باشد و در جنوب و مرکز آن کوه‌ها و تنگه‌های فراوانی در خود دارد و منطقه شمالی آن، دشت و منطقه‌ای از شن‌های روان است که عبور و مرور را محدود می‌کند. در صورت تسخیر این خط دفاعی، نیروهای اشغالگر بدون هیچگونه مشکلی خواهند توانست تا منطقه کانال سوئز پیشروی نمایند.
۳ـ خط سوم دفاع از مصر کانال سوئز است که تنها راه برای رسیدن به سرزمین مصر می‌باشد.(۲)
نقش سینا در امنیت رژیم صهیونیستی
صحرای سینا از چند جهت برای رژیم صهیونیستی اهمیت دارد: ۱٫ مجاورت با تنگه عقبه که تنها گذرگاه دریایی این رژیم در دریای سرخ یعنی بندر ایلات بر آن واقع است؛ ۲. امنیت دریانوردی در کانال سوئز؛ ۳. اهمیتی که این صحرا به عنوان یک مانع طبیعی میان مصر و فلسطین اشغالی ایفا می‌کند به گونه‌ای که این منطقه با خصوصیات جغرافیایی آن می‌تواند به عنوان دژی دفاعی برای این رژیم مورد استفاده قرار گیرد. مساحت بسیار کم فلسطین اشغالی، نزدیکی مراکز صنعتی و جمعیتی به مرزها و جمعیت بسیار زیاد مصر در مقایسه با رژیم صهیونیستی موجب شده سیاست این رژیم ایجاد منطقه‌ای حائل در سینا باشد. از همین رو این رژیم همواره به دنبال کنترل صحرای سینا و تبدیل آن به منطقه‌ای حائل میان مصر و فلسطین اشغالی بوده است. رژیم صهیونیستی صحرای سینا را ۲ نوبت در سال‌های ۱۹۵۶ به مدت کمی و در پی بحران کانال سوئز و ۱۹۶۷ در پی جنگ ۶ روزه بین عرب‌ها و این رژیم به مدت ۱۵ سال اشغال کرد. رژیم صهیونیستی در مدتی که صحرای سینا را در اشغال داشت، دست به بهره‌برداری از منابع طبیعی و شهرک‌سازی در صحرای سینا زد و توریست‌های صهیونیست را به سفر به این منطقه تشویق می‌کرد. با وجود آنکه رژیم صهیونیستی در پی موافقت‌نامه صلح میان این رژیم و مصر تعهد کرد از صحرای سینا عقب‌نشینی کند، ولی موافقت‌نامه صلح میان مصر و اسرائیل این منطقه را به سه ناحیه A، B و C تقسیم کرد و ورود نیروهای نظامی و سلاح را در صحرای سینا بدون هماهنگی رژیم صهیونیستی ممنوع کرد. وجود اکثر مراکز پرجمعیت صحرای سینا در منطقه C، صعب‌العبور بودن منطقه و همچنین طبیعت اجتماعی قبیله‌ای شبه‌جزیره سینا سبب شده سیطره مصر بر صحرای سینا سست باشد و این منطقه تبدیل به جولانگاهی برای باندهای قاچاق مواد مخدر، سلاح، انسان و همچنین نیروهای اطلاعاتی صهیونیست باشد.(۳)
پیدایش تروریسم در سینا
رفتار نامناسب نیروهای امنیتی مصر با مردم محلی، گسترش افکار وهابی در میان جوانان منطقه و فقر و نابرابری اقتصادی سبب شد صحرای سینا به منطقه‌ای مستعد برای گسترش افکار تکفیری و تروریسم تبدیل شود. نخستین موج حملات تروریستی در صحرای سینا بین سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۶ رخ داد که طی آن در حملاتی تروریستی به مناطق گردشگری جنوب سینا مانند طابا، شرم‌الشیخ و رأس‌الشیطان، ده‌ها مصری و تعدادی از گردشگران خارجی از جمله چند صهیونیست کشته شدند.(۴) عاملان این حملات جوانان بدوی اهل سینا بودند که تحت تأثیر افکار وهابی، جماعتی به نام «توحید و جهاد» را تشکیل داده بودند. این جماعت در پی سرکوب گسترده رژیم «حسنی مبارک» خیلی زود از هم پاشید و بعدها به جماعت‌های دیگری منشعب شد، ولی با وجود این بازداشت‌های گسترده در میان غیرنظامیان و رفتار خشن دولت با مردم محلی زمینه‌های نارضایتی را در منطقه افزایش داد. این امر باعث شد پس از سال ۲۰۱۱ موج جدیدی از فعالیت‌های تروریستی در شمال سینا به وجود آید. این اعمال ابتدا تنها به برخی حملات به خاک اسرائیل و حمله به خط لوله گاز مصر به اسرائیل و اردن محدود بود(۵) ولی خیلی زود از اواخر سال ۲۰۱۱ این حملات به سمت ارتش، نیروهای امنیتی و مردم عادی منحرف شد. ارتباط این گروه‌ها با نوار غزه و عقیده این گروه‌ها در کفرآمیز دانستن حکومت حماس نیز باعث شده این گروه‌ها علاوه بر مصر، تهدیدی برای نوار غزه نیز محسوب شوند. با وجود این، حملات به نیروهای امنیتی مصر تا سال ۲۰۱۳ محدود بود.
پس از سرنگونی «محمد مُرسی» در سال ۲۰۱۳، گروه «انصار بیت‌المقدس» و بزرگ‌ترین گروه تروریستی تکفیری موجود در صحرای سینا با اعلام اینکه ارتش و دولت مصر کافر هستند، هدف اصلی خود را سرنگونی دولت مصر اعلام کرد.(۶) این امر باعث گسترش بی‌سابقه عملیات‌های تروریستی در صحرای سینا شد. از طرفی رفتار خشن و سرکوبگر ارتش مصر با مردم محلی و ترس آن‌ها از گروه‌های تروریستی موجب شده است مردم سینا همکاری مؤثری با نیروهای امنیتی نداشته باشند. گروه انصار بیت‌المقدس سال ۲۰۱۴ با بیعت با داعش نام خود را به «ولایت سینا» تغییر داد.(۷)
رژیم صهیونیستی و تروریسم تکفیری در سینا
در حال حاضر صحرای سینا یکی از مناطق اصلی فعالیت‌های تروریستی در منطقه است و این امر به دلایل زیر به نفع رژیم صهیونیستی است.
۱ـ دشمنی این گروه‌ها با محور مقاومت شامل حماس و جهاد اسلامی و تلاش مستمر آن‌ها برای سرنگونی دولت قانونی فلسطین در غزه؛ ۲ـ نزدیکی دولت ژنرال «عبدالفتاح سیسی» به رژیم صهیونیستی در پی کودتا و اختلاف‌افکنی میان مصر و حماس که منجر به تنگ‌تر شدن حلقه محاصره بر مردم مظلوم غزه شده است؛ ۳ـ متمرکز شدن نیروی ارتش مصر بر مبارزه با تروریسم که به تضعیف ارتش مصر و درگیر شدن آن در یک جنگ داخلی منجر شده است؛ ۴ـ تبدیل صحرای سینا و نوار غزه به منطقه‌ای که نیروهای ارتش مصر و مقاومت حضور جدی در آن ندارند و به دلیل درگیری با تروریسم تمرکز از دشمن اصلی به دشمن داخلی(تروریسم) منحرف می‌شود.
در همین راستا سیاست رژیم صهیونیستی در صحرای سینا ادامه تروریسم کنترل‌شده در منطقه می‌باشد که علاوه بر تضعیف دولت مصر و جنبش حماس، مانع حملات مقاومت به خاک این رژیم شود. دشمنی نظام ژنرال سیسی با جنبش حماس به عنوان بخشی از اخوان‌المسلمین سبب شده است مصر محدودیت‌های بیشتری را بر مردم غزه تحمیل کند و حتی با ایجاد دیواری حائل در مرز غزه و تخریب تونل‌ها، محاصره غزه را تنگ‌تر کند. دلیل دیگر این رفتار دولت مصر، نگاه آن‌ها به رژیم صهیونیستی به عنوان کسانی است که می‌توانند مشکلات خارجی مصر را با جهان غرب بر سر مسائل حقوق بشری حل کنند و برای رژیم مصر مشروعیت‌زایی کنند. از طرفی وابستگی مردم غزه به سینا برای تأمین اساسی‌ترین نیازهای خود ممکن است موجب نوعی همکاری اجباری میان حماس و وابستگان گروه‌های تروریستی شود و این امر موجب خواهد شد رژیم صهیونیستی بتواند حماس را به داعش مرتبط جلوه دهد. رژیم صهیونیستی همچنین در برخی موارد با مداخله مستقیم در صحرای سینا از طریق بمباران مواضع تروریست‌ها به وسیله پهپادهایش تلاش کرده مانع نفوذ تروریست‌ها به اراضی سینا شود.(۸)
نتیجه‌گیری
کودتای ۳ جولای ۲۰۱۳/ ۱۲ تیر ۹۲، از بسیاری جهات منافع رژیم صهیونیستی را تأمین می‌کرد. این کودتا توانست مانع ورود آزادانه کالا و سلاح به نوار غزه از طریق تونل‌ها شود و حلقه محاصره را بر حماس تنگ‌تر کند و سطح رابطه مصر و رژیم صهیونیستی را ارتقا بخشد. همچنین تهدیدات تروریستی در صحرای سینا به هر دو رژیم مصر و صهیونیستی اجازه داد به بهانه مبارزه با تروریسم دست به نقض گسترده حقوق بشر بزنند و همچنین به این بهانه کسب مشروعیت کنند. با وجود تمایل دولت مصر برای از بین بردن تهدیدات تروریستی در میان‌مدت، به نظر می‌رسد منفعت رژیم صهیونیستی ادامه این فرآیند تا تضعیف کامل اقتدار مصر در منطقه و حتی جدا کردن سینا و ایجاد دولتی دست‌نشانده از بدوی‌ها در منطقه باشد. هم‌اکنون این سیاست دولت مصر موجب شده صحرای سینا جولانگاه نیروهای اطلاعاتی و پهپادهای صهیونیست باشد.(۹) دولت مصر برای مبارزه با این احتمال باید علاوه بر احترام به حقوق بدوی‌ها و رعایت حقوق قانونی آن‌ها، از بدوی‌ها در حفظ امنیت کمک بگیرد و به جای کمک گرفتن از رژیم صهیونیستی، با کمک حماس تروریست‌ها را از عقبه خود در غزه محروم کند. با این وجود دشمنی ژنرال سیسی با حماس و پیروی او از عربستان و آمریکا مانع تحقق این امر به نظر می‌رسد.
ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ
پی‌نوشت
۱- International Crisis Group, Egypt’s Sinai Question, Middle East/ North Africa report, No.61, 30 January 2007
۲ـ عبدالرحیم علی، سیناء.. إلى أین؟ دلائل ومؤشرات: خریطه الجماعات الجهادیه، ۲۰۱۳، المرکز العربی للبحوث والدراسات، القاهره، مصر
۳ـ الاسکندرانی، اسماعیل، الحرب فی سیناء: مکافحه ارهاب أم تحولات فی التعاون و العداء, تحلیل سیاسات، المرکز العربی للأبحاث و دراسه سیاسات، ینایر۲۰۱۴٫
۴-http://www.alarabiya.net/articles/2006/04/24/23154.html
۶- http://english.ahram.org.eg/News/83702.aspx
۸- http://www.timesofisrael.com/with-egypts-blessing-israel-conducting-drone-strikes-in-sinai-report/
۹ـ الاسکندرانی، اسماعیل، الحرب فی سیناء: مکافحه ارهاب أم تحولات فی التعاون و العداء، تحلیل سیاسات، المرکز العربی للأبحاث و دراسه سیاسات، ینایر ۲۰۱۴٫
منابع
۱ـ عبدالرحیم علی، سیناء.. إلى أین؟ دلائل ومؤشرات: خریطه الجماعات الجهادیه، ۲۰۱۳، المرکز العربی للبحوث والدراسات، القاهره، مصر.
- الاسکندرانی، اسماعیل، الحرب فی سیناء: مکافحه ارهاب أم تحولات فی التعاون و العداء، تحلیل سیاسات، المرکز العربی للأبحاث و دراسه سیاسات، ینایر ۲۰۱۴٫
۳- International Crisis Group, Egypt’s Sinai Question, Middle East/ North Africa report, No.61, 30 January 2007
۴- http://www.alarabiya.net/articles/2006/04/24/23154.html
۶- http://english.ahram.org.eg/News/83702.aspx
۸- http://www.timesofisrael.com/with-egypts-blessing-israel-conducting-drone-strikes-in-sinai-report/
سوتیتر:
*وجود اکثر مراکز پرجمعیت صحرای سینا در منطقه Cصحرای سینا، صعب‌العبور بودن منطقه و همچنین طبیعت اجتماعی قبیله‌ای شبه‌جزیره سینا سبب شده سیطره مصر بر صحرای سینا سست باشد و این منطقه تبدیل به جولانگاهی برای باندهای قاچاق مواد مخدر، سلاح، انسان و همچنین نیروهای اطلاعاتی صهیونیست باشد