انتظار فرج

سید محمد جواد مهری

یکی از مسائل مهم و حسّاسی که در رابطه با ظهور امام زمان صلوات الله علیه
مطرح است ، مسئله انتظار فرج می باشد .

آنچه تمام شیعیان بلکه مسلمانان بر آن اتفاق دارند، این است که در آخر
الزمان ، پس از یک فترت تاریخی نسبتاً طولانی که ما آن را دوران غیبت کبری می
نامیم ، و پس از اینکه مردم جهان از ظلم و ستم و هرج و مرج حاکم بر دنیا به ستوه
می آیند و زمین پر از خونریزی و حق کشی و استضعاف می شود ، به امر خداوند ، مصلحی
جهانی پدید می آید و زمین را پر از عدل و داد می کند و ستمگران و ظالمان و خون
آشامان را به روز سیاه می نشاند و حکومت عدل الهی را برپا می دارد .

در این مطلب هیچ شک و تردیدی نیست ، تنها اختلافی که بین ما و برادران اهل
سنت در این زمینه وجود دارد ، این است که ما معتقدیم آن حضرت هم اکنون در همین
جهان زندگی می کنند و ایشان فرزند بلافصل امام یازدهم ـ امام حسن عسکری علیه
السلام ـ می باشند که طبق مصالحی در پشت پرده غیبت ، از انظار مردم غایب و پنهان
است و روزی که اراده حضرت حق تعلّق بگیرد ، پرده غیبت بالا زده می شود ومصلح موعود
می رسد ، ولی اکثر اهل سنت معتقدند که آن حضرت در آخرالزمان متولّد می شود و پس از
اذن خداوند ، حکومت الهی را بدست می گیرد .

نه تنها مسلمانان ، آمدن مصلح جهانی را انتظار می کشند بلکه این انتظار و
چشم امید بستن به حکومت دادگستر جهانی در تمام ادیان و مذاهب موجود است که فعلاً
مجال بحث در این زمینه نیست .

آن بحثی که شاید در زمان حاضر بیشتر مورد گفتگو و سوال قرار می گیرد ، بحث
پیرامون انتظار فرج است که برخی از مرتجعان چنین می پندارند که انتظار چیزی جز
تسلیم زورگوئی های زمان و صبر ـ به معنای غلط ـ در برابر ظلم ها و ستم های
روزافزون نیست و اگر توان برپائی حکومت اسلامی هم داشته باشیم، نباید اقدام به
چنین کاری بکنیم زیرا امامان به ما دستور انتظار داده اند و معنای انتظار همین است
که ظلم ها را با جان و دل تحمل کنیم ! و منتظر قدوم مبارک آن حضرت باشیم تا او
انتقام ما را از ستمگران بگیرد! ما هیچ وظیفه ای جز سکوت و تحمّل مصیبت ها و رنج
ها نداریم و باید منتظر باشیم که حضرت حکومت را به دست بگیرند و حقوق از دست رفته
ما را برگردانند!!

این سخن آن ساده اندیشان ویا بیماردلانی است که واژه انتظار را فهمیده یا
نفهمیده به غلط معنی کرده اند « یحرقون الکلم عن مواضعه » اکنون به خواست خداوند
بحث مختصری در این زمینه خواهیم داشت که در ضمن بحث ، جواب اشکال آن اشکال کنندگان
نیز روشن می شود .

انتظار چیست ؟

انتظار : دیده دوختن به راه تحقّق امری است که منتظر را به حالت انتظار
رواداشته است و هر چه آن امر در نظر او مهم تر باشد ، برای تحقق آن کوشش و جدّیت بیشتری
ـ خواه ناخواه ـ خواهد کرد. و این مسئله ای است روانی که منحصر در منتظران فرج نمی
باشد زیرا:

هر انسانی که از وضعیت بدی ناراحت است و رنج می برد، منتظر دورانی است که
آن وضعیّت بد سپری شود و به جای ناراحتی، آسایش و به جای ناگواری ، خرسندی آید .
آیا چنین انسانی برای رسیدن به آن حالت صلح و صفا ، دم فرو می بندد و از هر کاری
باز می ماند یا اینکه در تلاش و کوشش مداوم برای رسیدن به آن وضعیّت به سر می برد
؟!

از کودکی که به دبستان می رود تا آن دانشجوئی که مراحل بالای آموزش را می
گذارند ، همه در حالت انتظار برای روز امتحان وآزمون نهائی به سر می برند . آیا
این دانش آموزان و دانش پژوهان برای آن آزمون نهائی ، و دست یابی به نمره های خوب
، به حالت جمود می گذرانند یا اینکه برای تحقق آن آرمان ، لحظه ای از کوشش باز نمی
ایستند ؟ و آیا آن کس که انتظار دارد در آزمون نهائی رو سفید و برنده شود ، اوقاتش
را به بطالت و بیکاری می گذراند یا اینکه درس بیشتر می خواند و بحث عمیق تر می کند
؟

آن بازرگانی که وضع آشفته بازار را می نگرد ، آیا برای بیرون آمدن از آن
وضع و بهره بیشتری بردن ، دست روی دست می گذارد یا در طول مدت انتظار ، تلاش و سعی
بیشتر برای بهبودی وضع بازار می کند ؟

بنابراین ، لازمه انتظار به کار بستن قوّه تفکر و توجیه اندیشه به سوی امر
مورد انتطار وکوشش بی دریغ در تحقق آن است . یعنی انتظار ، انسان را بی گمان به
کار و کوشش برای رسیدن به هدف منتظر وامی دارد زیرا هر گاه کسی به فکر چیزی است و
برای رسیدن به آرمانی روزشماری می کند ، قطعاً از فکر و اندیشه آن بیرون نمی رود ،
بلکه همیشه آن مطلب در مدّ نظر او است ، پس برای اینکه این اندیشه تحقق یابد ،
ناچار است که نیروی کار را فعّالتر کند و هر چه انگیزه مهم تر باشد وارزش انتظار
کشیدن امری بیشتری باشد ، بدون تردید کار و تلاش بیشتر خواهد شد .

ما که منتظریم روزی جهان گلستان شود وظلم وستم رخت بربندد ، آیا در راه
تحقق آن هدف و رسیدن به آن زمان ، باید دست روی دست گذاشته ، بیکار بمانیم یا
اینکه برای آن روز خود را آماده کنیم ؟ مگر ممکن است با آسودگی و خیال راحت
بگذرانیم و فکری برای آزمون نهائی نکنیم ؟

وانگهی کسی که خود ظالم و ستمگر است یا ظلم پذیر و سازشکار می باشد چگونه
می تواند منتظر کسی باشد که ظالمان را در هم خواهد کوبید ؟!

کسی که بعضی از احکام را پذیرفته و دیگر احکام مانند جهاد را کنار می گذارد
، چگونه می تواند خود را برای جهاد در راه خدا ودر رکاب امام زمان «ع» آماده سازد
؟

پس اولین فایده انتظار همین است که آماده باش کامل است و انسان ناچار است
برای رسیدن به هدف مورد انتظار ، بیشترین سعی و تلاش خود را بکند.

مگر هر یک از ما انتظار ندارد که جزء یاران نزدیک و باوفای امام زمان علیه
السلام باشد ؟ و مگر امام زمان علیه السلام در نهضت مبارکش ، به جنگ و نبرد بی
امان با دشمنان نمی پردازد ؟ ومگر ممکن است کسی در جنگ شرکت کند که آمادگی لازم را
نداشته باشد ؟ پس باید ما با تمام فنون و رموز جنگ آگاهی داشته باشیم و چه بهتر که
در جنگ هائی شرکت کرده باشیم تا اینکه در هر زمانی که حضرت تشریف آوردند ، دوره
دیده وتحصیلکرده باشیم .و بدون شک کسی که امروز در مقابل ظلم و ستم سکوت کند و تن
به سازش در دهد ، فردا نیز با هزار بهانه و عذر ، از زیر بار جهاد شانه خالی می
کند . کسی که امروز حاضر نیست برای دفاع از شرف و شخصیت و کیان و دین وناموس خود
فعالیتی کند، فردا برای جهادـ به طریق اولی ـ فعّالیتی نخواهد داشت. کسی که در این
دوران آمادگی ، در امتحان ردشود، بدون شک در آزمون نهائی راهش نخواهند داد .

فایده انتظار

همانگونه که ذکر شد ، یکی از مهم ترین فواید انتظار این است که انسان برای
رسیدن به هدف ، تلاش و کوشش می کند و طبعاً هر چه تلاش بیشتر باشد ، در سرنوشت
آینده تأثیر بیشتری خواهد داشت .

یکی دیگر از فواید مهم انتظار این است که مرهمی است بر جراحتهای وارده از
سوی دشمن یعنی کسی که مصیبت و بلائی دیده است ، در صورتی آن بلا بر او آسان می شود
که بداند در حال رفع شدن است و طبعاً کسی که چنین امیدی دارد مانند آن کسی نیست که
بلا می بیند وهیچ امید و آرزوئی برای رفع آن انتقام از آن ندارد . در آیه شریفه
آمده است « ان تکونوا تألمون فانّهم یألمون کما تألمون و ترجون من الله مالایرجون
» همان گونه که شما ـ درپیکار هایتان ـ اذیت و آزار می بینید ، آنان نیز اذیت و
آزار می بینند ( شما کشته می شوید ، آنان نیز به هلاکت می رسند ، و شما زخمی
ومجروح می شوید و آنان نیز می شوند، خانه های شما ویران می شود ، خانه های آنان
نیز ویران می شود ) … ولی شما از خداوند آرزو و امیدی دارید که آنها ندارند .
زیرا شما برای خدا و برای به دست آوردن رضایت و خشنودی او می جنگید ولی آنها برای
هوای نفس و پیروی ازشیطان می جنگند .

بنابراین ، امید و آرزوئی که ما داریم ، از نظر روانی مهم ترین عامل در
کسب پیروزی های بزرگ و آسان شدن مصیبت ها است . ما که منتظریم به زودی ـ ان شاء
الله ـ اما زمان « ع» ظهور خواهد کرد و هر آن این انتظار بیشتر می شود ، و با ظهور
آن حضرت زمین پر از عدل و داد شده ، ظلم و ظالمان از بین می روند ، ديگر چه باك از
آن همه دشمنان قسم خورده و ديگر چه هراسی از مرگ در راه حق . و اين نيز شايد يكی‌از
فلسفه های‌معلوم نبودن زمان ظهور است ، زيرا اين حالت انتظار هم ما را نويد می‌دهد
كه منتقم از راه خواهد رسيد و انتقام خون شهيدان و مظلومان را از ظالمان و ستمگران
خواهد گرفت .

و هم اينكه چون هر لحظه و هر آن امكان دارد امام زمان عليه السلام از پشت
پرده غيبت بيرون آيد ،‌خود را بيشتر و بهتر برای‌ آن لحظه آماده می كنيم و زمينه
را با به كار بستن احكام و برپائی حكومت اسلامی و تمرين جنگ ، هموار تر می سازيم .

يكی ديگر از فوايد انتظار اين است كه ما برای‌ تحصيل و فراگيری مقدّمات
جهاد بزرگ و دسترسی به اسلحه ای كه در پيروزی امام بر دشمنان مؤثر خواهد بود، كوشش
زيادی خواهيم داشت ، و به آيه مباركه « و اعدّوا لهم ما استطعتم من قوّه» بهتر عمل
خواهيم كرد ، كه به حمد الله اكنون خود شاهديم كه متخصصان متعهّد ما همواره در
زمينه تسليحات می كوشند و تا كنون پيشرفت های چشم گيری داشته اند و اميدواريم به
تلاش بی وقفه خود ـ حتی‌ پس از خاتمه جنگ تحميلی ـ‌ادامه دهند زيرا جنگ ما تنها با
صداميان نيست . ما منتظر نبردی بزرگ در ركاب امام زمان صلوات الله عليه با تمام
دشمنان دين هستيم و بايد از نظر اخلاقی، عملی و تسليحاتی ، آمادگی‌ كامل داشته
باشيم .

انتظار در روايات

در روايتی از حضرت رسول « ص» نقل شده است كه فرمود : « افضل العبادة
انتظار الفرج » ( بحار ـ ج 52 ص 25 ) ـ بهترين عبادت ها انتظار فرج است و در
روايتی‌ امام زين العابدين «ع» می فرمايد :« انتظار الفرج من اعظم العمل » انتظار
فرج از بزرگترين كارها است . در روايت ديگری از حضرت رسول « ص» آمده است كه «
انتظار الفرج عبادة‌ . افضل اعمال امّتي انتظار فرج الله عزّو جلّ » انتظار فرج
عبادت است . بهترين كارهای‌ امّت من انتظار فرج از سوی‌ خداوند است .

انتظار فرج كه بهترين عبادت و بهترين عمل در لسان معصومين معرفی شده است ،
همان ايمان كامل به امام منتظر است و ايمانی‌ كه عمل در آن نباشد ، كامل نيست . و
عمل نيز تا در تمام احكام نباشد ارزش ندارد . مگر ممكن است كسی نماز بخواند ولی حج
نرود يا جهاد را نپذيرد ؟

پس انتظار فرج هم ايمان را معنی می‌دهد و هم عمل در بردارد . ايمان به
ولايت كه بايد پس از ايمان به خدا و رسول «ص» باشد و عمل صالحی كه لازمه̾ ايمان
است . و چقدر جالب است كه حضرت ، انتظار را تنها با ايمان ذكر نمی‌كند بلكه در ضمن
اينكه انتظار را جمود و سازش و سكوت بر ظلم می‌دانند ، چگونه اين روايت ها را
تاويل می كنند .

و از آن گذشته ، در روايت های زيادی‌ با تعبير های‌ مختلف ، انتظار فرج را
مانند شمشير زدن در خدمت پيامبر يا در راه خدا می دانند . در يك جا دارد : «
بمنزلة من كان قاعداً تحت لواء القائم » منتظر فرج مانند كسی است كه در زير پرچم
حضرت قائم «ع» بوده است . حضرت امير «ع» می‌ فرمايد : «و المنتظر للفرج كالمتشحّط
بدمه في سبيل الله »ـ منتظر فرج مانند كسی‌ است كه در راه خدا در خون خود می غلطد
. حضرت سيد الشهدا «ع» چنين كسی را مانند آن كس می داند كه با شمشير در ركاب
پيامبر «ص» جهاد می‌كند . و از امام صادق «ع» چندين روايت به همين مضمون آمده است
كه نياز به مقاله مفصّلی دارد . ولی آنچه از مجموع اين روايت ها در می يابيم اين
است كه منتظران فرج را با پيكارگران و مجاهدان در راه خدا و شمشير زنان در ركاب
حضرت رسول «ص» معرفی می كنند چرا كه انتظار چيزی جز اين نيست .

اگر فرصتی‌ يافتيم ـ به خواست خداوند ـ بحث مفصّلی در اين مورد خواهيم
داشت و به بررسی هر يك از اين روايت ها خواهيم پرداخت ان شاء‌الله . اكنون به همين
مختصر بسنده می كنيم و بار ديگر منتظران حقيقی‌ را برای پيروزی نهائی دعا می‌كنيم
و از خداوند می خواهيم هر چه زود تر اين عزيزان را در اين جنگ تحميلی پيروز كند تا
اينكه در جنگ سرنوشت ساز بزرگ ،‌در ركاب امام زمان « ع» با دشمنان دين به مبارزه بپردازند
گرچه بدون شك امروز نيز اينان در ركاب حضرت ولی عصر «ع» پيكار می كنند و قطعاً
مورد توجه و علاقه آن حضرت می باشند . و به اميد طول عمر امام امّت تا انقلاب مهدی‌
صلوات الله عليه .