قوانین کیفری در اسلام

قسمت پنجم

محارب

حجهالاسلام والمسلمین موسوی تبریزی

دادستان کل انقلاب اسلامی

عنوان دوم از عناوینی که دادگاههای انقلاب اسلامی در محاکمه مجرمین موردتمسک قرار میدهند عنوان محارب است که از طرف شرع مقدس اسلام کیفرهای متفاوتی برای محارب تعیین شده است.  قبل از اینکه وارد مسئله محارب بشویم، بلحاظ اینکه درسلسله مقالات ما جزای محارب اولین حدی است که درباره آن بحث می‌کنیم لازم است که درمقدمه مطالبی را متذکر شویم:

۱-حکمت اجرای حدود وتعزیرات وکیفرهای اسلامی و منافع آن درجامعه مسلمین: از امام باقر(ع)  نقل شده است که “حَدٌّ یَقَامُ فِی الْاَرْضِ أزْکَی فِیهَا مِنْ مَطَرٍ اَرْبَعِینَ لَیْلهٍ وَ اَیَّامِهَا”(وسائل الشیعه ج۱۸ ص۲۰۸خبر۲)حنان بن سدیر می گوید امام باقر فرمودند: یک حدالهی که بوسیله آن مجرمی در روی زمین کیفر می شود برای پاکسازی وحیات جامعه و تزکیه آن از چهل شبانه روز باران بهتر ومفیدتراست.

“یَحْیَی الْارْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا”

(زنده می کند خداوند زمین را پس از مردنش)فرمودند:

“لَیْسَ یُحْیِیهَا بَا لْقَطْرِ وَلَکِنْ یَبْعُثُ اللهُ رِجَالًا فَیُحْیَونَ الْعَدْلَ فَتَحْیَ الْارْضُ لِاِحْیَاءَ الْعَدْلِ وَالْاِقََامَهُالْحَدِّ فِیَهِ اَنْفَعُ فِی الْاَرْضِ مِنَ الْقَطْرِاَرْبَعِینَ صَبَاحًا”(وسائل ج۱۸ ص۳۰۸ خبر۳)

یعنی مراد این نیست که خداوند با قطرات باران زمین را زنده میکند لکن منظور این است که پروردگار مردان بزرگی رابرانگیخته میکند و آنان عدالت وآثار آنرا در روی زمین احیاء می کنند وزمین با احیاء عدالت زنده میشود و یقینا اجرای حدوددر روی زمین از چهل روز متوالی باران مفیدتر وبارورتر است. از رسول الله(ص) نیز نقل شده است که فرموده اند:

“سَاعَهُ اِمَاٍم عَاِدلٍ اَفْضَلُ مَنْ عِبَادَهِ سَبْعِینَ سِنَه وَ حَدٌّ یُقَامُ لِلَّهِ فِی الْاَرْضِ اَفْضَلَ مِنْ مَطَر اَرْبَعِینَ صَبَا حًا”(وسائل الشیعه ج۱۸ص۳۰۸خبر۵)

یک ساعت حکومت امام و رهبر عادل (که عدالت را در روی زمین میگسترد و احکام حیات بخش اسلام رابا اجرا می گذارد و مردم را باالهام ازقرآن رهبری میکند) از عبادت هفتاد سال بهتر است و یک حدی که درروی زمین اجرا میشود از باران چهل روز برتر است و امثال این روایات در فوائد و فضیلت اجرای حدود الهی و آثار آن درجامعه ودر خصوص فرد مجرم بسیار زیاد است.  ما یک روایت نیز دربارهء فائدهء اجرای حد در خصوص مجرم نقل می کنیم و سپس به توضیح مطلب می پردازیم:

“عَنْ حَمْرَان قَالَ: سَأَلْتُ اَبَا جَعْفَرٍ(ع) عَنْ رَجُلٍ اُقِیمَ عَلَیْهِ الْحَدُّ فِی الدُّنْیَا اَیْعَاقَبُ فِی الْاَخِرَهِ؟فَقَالَ: اللهُ اَکْرَمُ مِنْ ذَلِکَ”(وسائل الشیعه ج۱۸ص۳۰۹خبر۷)

حمران می گوید از امام باقر(ع)سئوال کردم کسی که درباره او حد الهی اجرا شده است و دردنیا به کیفر گناه خود رسیده است آیا در روز قیامت نیز مجازات میشود ؟حضرت فرمودند: خداوند بزرگتر و مهربان‌تر از این است دوباره زور قیامت او را مجازات کند پر واضح است که وقتی جزایی اعمال بد وگناهان درروزقیامت بوسیله اجرای حد در دنیا ساقط شود چقدر به نفع خود مجرم است چرا که مجازات دنیوی محدودو ناچیز است درحالی که عقاب اخروی ابدی و نامحدود ودردناک است. توضیح مطلب: اسلام دو راه را برای تزکیه وپاکسازی مجامع انسانها و اصلاح آنان از آلودگیها و پلیدیها پیش گرفته است. یک راه که نسبتا دراز مدت است راه ارشاد و تعلیم انسانها و تربیت آْنان با اعتقادات و اخلاقیات اسلامی و تقویت ایمان وتقوی درقلوب مسلمین تا بوسیله ایمان قوی و تقوی وخوف از عقاب اخروی دنبال گناهان وآلودگیها نروند واز ظلم وزوروخیانت اجتناب کنند.

قرآن کریم درآیات متعددی هدف وحکمت وارسال واعزام انبیاءرا همین مسئله ذکر کرده است و در آیه شریفه ۱۶۲سوره آل عمران میفرماید:

“لَقَدْ مَنَّ اللهَ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ اِذْ بَعَثَ فِیِهمْ رَسوُلًامِنْ اَنْفُسِهُمْ یَتْلوُا عَلَیْهِمْ آیَهوَیُزَکِیهِمْ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَهَ وَاِنْ کَانوُامِنْْ قَبْل لَفِی َظلالٍ مُبِین”

خداوند منت نهاد بر مسلمین که از خود آنان رسولی را مبعوث نمود که بخواند برای آنها آیات الهی را و پاک سازی کند قلوب و اجتماع آنان را و تعلیم دهد کتاب و دانش های محکم را برای آنان اگر چه قبلاً در گمراهی آشکاربودند.

وهمینطور آیه۱۲۹سوره بقره که حضرت ابراهیم دردعای خویش در زمان بنای کعبه از خداوند میخواهدومیگوید:

رَبَّنَا وَبْعَثْ فِیهِمْ رَسُولًا مِنْهُمْ یَتْلوُا عَلَیْهِمْ آیَاتُکَ وَ یُعَلِّمُهُمْ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَهَوَیُزَکِّیهِمْ اِنَّکَ اَنْتَ الْعَزِیزُالْحَکِیمُ”

وآیه شریفه ۱۵۷سوره اعراف که در تعریف پیامبر اسلام وبرنامه‌های ارشادی وو اصلاحی ایشان چنین می فرماید:

“اَلَّذِینَ یَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ االنَّبیَّ اَلْأُمِّیَ الَّذِی یَجِدوُنَهُ مَکْتوُبًاعِنْدَهُمْ فِی التَّوْرَاهَ وَالْإِنْجِیلَ یَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَیَْنْهَهُمْ عَنَ الْمُنْکَرِ وَ یَحِلُّ لَهُمْ الطَّیِّبَاتِ وَ یُحَرِّمُ عَلَیْهِمُ الْخَبَائِثَ وَ یَضَعُ عَنْهُمْ اَصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِی کَانَتْ عَلَیْهِمْ”

آنان که پیروی می کنند از پیامبر ورسولی که امی است(مکتب ندیده و درس نخوانده ویا اهل ام القری یعنی مکه است)،کسی که اوصاف اورا درکتابهای آسمانی تورات وانجیل خوانده‌اند و شناخته اند،آنان رابه پاکترین وبهترین عملها، راهها و انتخابها هدایت می کند و وادار میسازد و از زشتی ها و فسادها و مضرات اجتماعی و فردی نهی مینماید و پاکیهارا برای آنان حلال و پلیدیها و فسادها را حرام میکند و زنجیرهای اسارت از هر نوع که باشد از پشت آنان بر می‌دارد و آنان رااز محاصره قدرتهای شیطانی طاغوتیان و زنجیر هواهای نفسانی درنده و غرائز سرکش نجات می بخشد. و روایت و آیات زیادی که در این زمینه وارد شده است بعلاوه رفتار و روش خود رسول الله و ائمه اطهار (ع) که همگی دلالت میکند بر اینکه: مرحله اول و اصیل در اسلام و اهداف و روشهای اولیاء خدا اصلاح مردم و پاکسازی جوامع بشری بوسیله ارشاد وتعلیم وتربیت است و از این طریق است که انسانها می توانند سیر تکاملی الهی خود را بپیمایند وبر نفس وغرائز خود غالب آیند وریشه ظلم وفساد و زورگوئی و قدرت نمائی قدرت طلبی و استثمار و استعمار برچیده شود ونه‌ تنها مردم بسوی گناه نروند که از ارتکاب گناه نزد وجدان خود شرمنده باشندو احساس ناراحتی وشرم وخجلت کنند. ما با یک سیر مختصر در حالات اصحاب رسول الله و ائمه اطهار (ع) میبینیم که اصحاب خاص آنان، آنچنان ساخته شده بودند که بسوی گناه نمی رفته و آلوده نمی شدند و اگر احتمالا یک از آنها لغزش پیدا میکرد و به گناه آلوده می شد، خواب راحت نداشت تا اینکه خودرا به پیشگاه رسول الله و یا امیر المؤمنین(ع)  معرفی کند واعلام کند و اعتراف نماید که مرتکب گناهی شده است واز مولی درخواست مجازات کند و کیفر الهی را ببیند و سنگینی حد الهی را در بدن خود احساس کند تا راحت شود واز شرمندگی و خجلت وجدان خود نجات پیدا کند و لذا بیشترین وقت ائمه اطهار(ع) و رسول الله صرف ارشاد و تعلیم مردم می شد وروایات ماازترغیب وتشویق مردم برای یاد گیری وتعلیم وتربیت وتزکیه نفس و تهذیب آن و مجاهدت باهواهای نفسانی وایجاد رابطه مستقیم با خداوند در تمامی حالات برای جلو گیری از گناهان فراوان است.

راه دوم که راه کوتاه مدت نیز هست. مجازات وکیفر دادن مجرمین است که از این طریق جلوی هوسرانان وزورمندان واستثمارگران وکسانی که با ارشاد قابل اصلاح نیستند باید گرفت وگرنه همین افراد فاسد اگر خود را در جامعه ببینند و دربرابر اعمال قدرت و ظلم وخیانت وفحشاءومنکر آنها سدی نباشد و مجازات نشوند طغیان می کنند و به اشاعه فحشاء و منکر در جامعه مشغول می شوند و جلو ارشاد و اصلاح مردم را هم از طریق اعمال زور و قدرت و هم از طریق ترویج فحشاء و منکر می گیرند و مردم ارشاد نشده تا را دعی در برابرخود نبینند طبق خواسته غرائز نفسانی خود به سوی گناه کشیده میشوند، همانگونه که در زمان حکومت ستمشاهی پهلوی بر همگان روشن شد که اکثریت جامعه ما آلوده شدند وافراد صالح اگر میخواستند ارشاد واصلاح کنند،موانع ایجاد می کردند و جلوی اصلاح را میگرفتند ودر مقابل تمام امکانات مادی وفرهنگی وتبلیغی را در اختیار فسادگران برای ترویج فحشاءو منکر می گذاشتند: روزنامه ها ومجلات ورادیو و تلویزیون هنرپیشگان خود فروخته و مزدو از داخل وخارج، سینماها و تآترها، وحتی کتب داستان ورمانها، قلمزنها، مدیحه سرایان، شعرا و طنز نویسها، همه وهمه بجز درصد ناچیزی در اختیار مترفین و طغیانگران وفساد گران قرار گرفته و برای ترویج فساد ومنکرکوشیدند وکار را بجائی رساندند که کثیفترین وبی شرمانه‌ترین عمل را در ماه مبارک رمضان سال ۵۵ در شیراز در ملاء عام از هنر پیشگان سیاه پوست آفریقا به نمایش گذاشتند و با کمال وقاحت وبی شرمی اسم آنرا هنر اصیل انسان ویا اصیل ترین هنر انسان نامیدند و بنام فرهنگ وهنر در برابر ملت ما به نماش گذاشتند و با کمال تأسف که بجز عده کمی از علمای بزرگ،آنانکه امروز احساس مسئولیت کرده و در برابر جمهوری اسلامی توطئه میکنند و نق میزنند آن روز لب تکان نداده و گویا آبی از آب تکان نخورده به نماز و روزه وتدریس در حوزه مشغول شدند و در ماه مبارک رمضان گناه به آن بزرگی در دیدگاه آقایان انجام گرفت ودم بر نیاوردند. و سرانجام اگر حدود الهی اجراءشود و مجرم به کیفر خود برسدو توأم با مجازات مجرم، فرهنگ صحیح اسلام در جامعه رشد پیدا کند و مردم تبلیغ و ارشاد بشوند، آن افرادی که آلوده نشده ولی استعدادآلودگی دارند بسوی گناه نمی روند وارشاد وتبلیغ میتواند درقلوب پاک وغیر مسموم آثار خود را بگذارد پس  با اجرای حدود الهی نقطه های سیاه و فاسد قلبهای پاکسازی و قلوب برای اصلاح آماده میشودو جامعه با اجرای دقیق مجازات و کیفرهای اسلامی، راه مستقیم وتکامل خود را طی می کندو اینجاست که معنای کلمات ائمه معصومین (ع) روشن می شود که اجرای یک حد از باران چهل شبانه روز در جامعه بارورترومفیدتر است و مارا دراینجا به همین مقدارکفایت می کنیم وآثار اجتماعی وروانی اجرای حدود دربارۀ خود مجرم و کسانی که اجرای حد را مشاهده میکنند بسیار زیاد و بحث طولانی دارد که امید است خوانندگان گرامی خود به تحقیق وبرسی بپردازند.

 

دوم: تعریف حد وتعزیر

حد در لغت به معنای منع ومانع شدن است وبه اعتبار اینکه با اجرای حدود وکیفرهای اسلامی از گناه در جامعه منع میشود و برای گناه کار اجرای حدود مانع بحساب میآید وکیفرهای خاصی را که از طرف شارع مقدس اسلام کمیت وکیفیت آنها در مقابل جرائم خاص مشخص شده وتعیین گشته است در اصطلاح فقها وروایات، بر آنها حد اطلاق شده است مانند: حد محارب، زنا، لواط، ارتداد سرقت، شرب وخمروقذف وغیره.  تعزیر: در لغت بمعنای تأدیب، منع کردن کمک و یاری نمودن و با شدت زدن است و باعتبار اینکه بااجرای کیفرهای اسلامی انسانهای مجرم تأدیب می شوندواز گناهان اجتناب میکنند وبه نابودی گناه  در جامعه میکند و سرانجام مجرم بسزای عمل خود میرسد مجازات آن قسم از گنا هانی که در شرع مقدس اسلام از نظر کمی و کیفی مشخص و تعیین نشده است بلکه تعداد و کیفیت آنرا بعهده حاکم شرع گذاشته است تعزیر نامیده میشود که بسیاری از گناهان اینگونه است.  سوم: در شرع مقدس اسلام تمام جرائم وگناهان اعم از کبیره وصغیره مجازات وکیفر دارد.  اگر حد مخصوصی مشخص شده است که همان اجرا می شود و گرنه بحکم حاکم شرع و با تعیین او کیفر میشودوگرنه بحکم حاکم شرع با تعیین او کیفر میشود.

“عَنْ اَبِی عَبْدِاللهِ(ع)  قَالَ: قَالَ رَسوُلُ اللهِ(ص): اِنَّ الله عَزَّوَجَلَّ جَعَلَ لِکُلِّ شَیءٍ حَدًّا وَ جَعَلَ عَلیَ مِنْ تَعَدِّی حَدًّا مِنْ حُدوُدِاللهِ عَزَّوَجَلَّ حَدًّا مَا دُونَ الْأَرْبَعَهِالشُّهَدَاءمَسْتوُرَا عَلیَ الْمُسْلِمِینَ”(وسائل الشیعه ج۱۸ص۳۱۰خبر ۲)

امام صادق(ع) نقل میکند که رسول الله فرمودند: خداوند برای هر جرمی حدی معین فرموده است و برای هر کسی که از حدود الهی تجاوز کند حدی معین کرده است و در زنا کمتر از شهادت را خواسته است که از اطلاع مسلمین مخفی و پوشیده نگاه داشته شود.

و همچنین به روایات اول وسوم وپنجم باب ۲-ابواب مقدمات الحدود ج۱۸ وسائل الشیعه ص۳۰۹مراجعه شود.                                                        ادامه دارد

 

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *