گامهای موفقیت در زندگی مشترک
مقدمه: در گام هشتم از گامهای موفقیت در زندگی مشترک در بارۀ جایگاه خوشاخلاقی در زندگی مشترک و راههای مبارزه با عصبانیت سخن گفتیم. اینک به برخی از پرسشها در این باره پاسخ خواهیم گفت.
طرز رفتار با شوهر بداخلاق
شوهرم اخلاق تندی دارد، اما اگر من با او برخورد خوب کنم، او هم با خوشاخلاقی رفتار میکند. من همیشه کوتاه میآیم، چون دوست ندارم در خانه دعوا بشود؛ اما پسرم میگوید نباید این قدر کوتاه بیایی، چون خودت را خُرد میکنی. کار من درست است یا حرف پسرم؟
ما قبل از هر چیز از کار ارزشمند این خواهر محترم و مادر هنرمند تقدیر و تشکر میکنیم و به این صفت زیبای ایشان احترام میگذاریم.
اصالت با فضای آرام و به دور از تنش
فراموش نکنید که در محیط خانواده، اصالت با ایجاد فضایی آرام، بدون تنش و همراه با مهربانی است. مفهوم این اصالت آن است که همه چیز در خانه باید به گونهای اداره شود که این فضا ایجاد شود و اگر هست، از بین نرود.
کسی که میخواهد کاری را انجام بدهد که فضای خانه متشنج شود، باید حداقل دو شرط لازم را در نظر بگیرد: اول آنکه مسئلهای که میخواهد برای آن خانه را متشنج کند، ارزش تشج را داشته باشد. مثلاً بحث از حقوق شخصی نباشد، بلکه سخن از زیر پا گذاشتن واجبی الهی و یا انجام دادن معصیتی در میان باشد. دوم آنکه راه حلی جز آنچه فضای خانه را متشنج میکند، وجود نداشته باشد. وقتی شما میتوانید بدون ایجاد تنش به پیمودن مسیر آفرینش خود ـ که همان عبودیت و بندگی است ـ بپردازید، چه دلیلی دارد که به بهانههای پیش پا افتاده و عوامانه، فضای خانه را به تنش و دعوا بکشانید؟
رابطه مهربانانه، راهی برای رسیدن به هدف آفرینش
اتفاقاً در چنین مواردی، رابطۀ خوب، مهربانانه و نرمخویانه موجب میشود انسان بیش از گذشته به هدف آفرینش خود نزدیک شود. یادمان باشد که ما برای چه به این دنیا آمدهایم و چه کارهایی ما را به هدفمان میرساند؟ خوشاخلاقی، حِلم و گذشت، همان طور که در معارف دینی آمده، از مهمترین عوامل رسیدن انسان به هدف آفرینش است.
این حرفها به این معنا نیست که ما برای تغییر طرف مقابلمان هیچ فعالیتی نکنیم. اولاً خود این رفتارها زمینه تغییر طرف مقابل را ایجاد میکند. همان طور که این خواهر محترم گفتند، وقتی که ایشان با همسرشان با خوشاخلاقی برخورد میکنند، همسرشان هم نرم میشود. این یعنی تغییر. ثانیاً میتوانیم با استحکام بخشیدن به رابطۀ زناشویی، در شرایط مناسب و با در نظر گرفتن قوانین گفتگو فضایی را ایجاد کنیم که در آن همسرمان به فکر تغییر بیفتد.
عزت، تنها در دست خداست.(۱) پس مطمئن باشید با عمل کردن به آنچه خدا به عهده شما گذاشته، عزت واقعی را به دست خواهید آورد.
همسری خوب، اما عصبانی و اهل توهین
همسری دارم که خیلی خوب است، شغل خوبی هم دارد، اما خیلی زود به من و بچهها توهین میکند و خیلی داد میزند. تا یک بار اشتباه میکنیم، تمام خوبیهایمان را فراموش میکند. مثلاً اگر یک بار بچهها را برای مدرسه دیر حاضر کنم، میگوید تو هیچ وقت بچهها را زود حاضر نمیکنی.
هیچ وقت خوبیهای همسرتان را فراموش نکنید. همسر شما به قول خودتان خوبیهای بسیاری دارد که نبودن هر یک از آنها میتوانست زندگی شما را با مشکلات فراوانی مواجه کند. گاهی فراموش کردن خوبیهای همسر موجب میشود که انسان انگیزهای برای تحمل عیبهای او پیدا نکند. به همین دلیل هم درجه تحملش در زندگی پایین میآید. برای مثال، احتمالاً همسر شما اهل نماز است. نسبت به لقمه حرام حساسیت ویژه دارد. نانی را که با زحمت درآورده در سفره خانوادهاش میگذارد. در ارتباط با زنان غریبه هرزه نیست. اعتیاد ندارد. نسبت به رفع نیازهای خانواده خود بیقید نیست و دهها صفت خوب دیگر دارد که گاهی غفلت از اینها موجب میشود چهره همسرتان در نگاه شما تیره و تار شود. پس با تفکر روی خوبیهای همسر، آستانه تحملتان را در برابر رفتار نادرست او بالا ببرید.
البته فراموش نکنید که پس از تفکر روی خوبیهای همسر باید شکر آن را به جا آورید. فکر نکنید که شما از کسانی که همسرشان خوبیهای همسر شما را ندارد، برترید. خیال نکنید به هیچوجه امکان نداشت همسر شما یکی از این ویژگیهایی که هزاران زندگی را به طلاق کشانده، داشته باشد. پس حالا که او از این عیبها بر کنار است، شکر آن را به جا آورید.
حداقل شکر آن است که هر روز در پیشگاه الهی با زبان بندگی از خدای مهربان تشکر کنید که همسری با این ویژگیها به شما داده است. بعد هم در مقام عمل سعی کنید حق این نعمتها را ادا کنید. یکی از موارد شکر عملی، تحمل همین رفتارهای نادرست است.
اگر واقعاً به دنبال اصلاح رفتار همسرتان هستید، در هنگام عصبانیت به او تذکر ندهید. تذکر در هنگام عصبانیت موجب میشود طرف مقابل عصبانیتر شود. انسان عصبانی بهویژه وقتی که عصبانیت او شدت دارد، نمیتواند منطقی فکر و تذکر شما را تحلیل کند و اگر حق بود، بپذیرد. امیرمؤمنان علی«ع» فرمودند: «شدت خشم، نحوه سخن گفتن را تغییر میدهد، ریشۀ برهان و دلیل را قطع میکند و فهم را از هم میگسلد.»(۲)
پس بهتر است در مواقعی که همسرتان از آرامش کافی برخوردار است، با در نظر گرفتن قوانین گفتگو در باره این صفت و تأثیرهای بد آن با او صحبت کنید.(۳)
همیشه تلاش کنید در هنگام عصبانیت همسرتان، شما عصبانی نشوید. بهترین راه برای درمان عصبانیت، برخورد همراه با بردباری و ملایم است. انسان عصبانی، آتشدانی برافروخته است.(۴) عصبانیت شما آتش غضب همسرتان را فروزانتر میکند. حتی اگر واقعاً هم عصبانی هستید، تلاش کنید با رعایت نکاتی که درباره راههای مبارزه با عصبانیت گفته شد، خود را آرام نشان دهید و مانند کسی که عصبانی نیست برخورد کنید.
یکی از عوامل پیشگیری از عصبانیت، برقراری رابطه محبتآمیز است. هر اندازه عاطفه میان شما و همسرتان بیشتر شود، دلهایتان نسبت به هم مهربانتر میشود. همین نکته موجب میشود تعداد و شدت عصبانیتهای همسرتان کمتر شود و در مواردی هم که عصبانی میشود، مسئله زودتر خاتمه پیدا کند. محبت، توان پذیرش اشتباه طرف مقابل را بالا میبرد. پس مراقب باشید عصبانیتهای او موجب نشوند که شما در رابطه محبتآمیز چیزی کم بگذارید.
جلوگیری از سرد شدن رابطه فرزندان با پدر
به فرزندانتان هم بفهمانید که نباید به خاطر این صفت ناپسند پدر، خوبیهای او را فراموش و از برقراری رابطه محبتآمیز با او دوری کنند. به هم ریختن رابطه پدر با فرزندان تأثیر جبرانناپذیری در تربیت آنها خواهد داشت.
اگر به صورت دستهجمعی در مقابل پدر خانواده، سیاست حلم و محبت را پیش بگیرید، حتماً اگر هم عصبانیت او کمتر نشود، بیشتر نخواهد شد.
همیشه نباید عصبانیت را تنها یک مشکل اخلاقی دانست؛ بلکه گاهی این رفتار ریشه پزشکی دارد. مثلاً برخی در تغذیه به مزاج خود توجه ندارند و غذاهایی را مصرف میکنند که اعصابشان را ضعیف میکند. در این صورت باید به پزشک مراجعه و بیماری را درمان کرد. بدون مداوای این بیماری، نکات مشاورهای تأثیر مطلوبی نخواهند داشت.
آشکار شدن عصبی بودن داماد در دوران نامزدی
چند ماهی است که دخترم را نامزد کردهایم؛ اما حالا فهمیدهایم که دامادمان عصبانی است و داد و هوار میکند. گاهی هم خودش را میزند. او قبول ندارد که مشکل دارد. دخترم هم میترسد. حالا ما چه کار کنیم؟ آیا بگذاریم به زندگی با او ادامه دهد یا نه؟
تصمیمگیرنده اصلی دختر است، نه پدر و مادر
قبل از اینکه شما بخواهید برای دخترتان تصمیم بگیرید، این دختر شماست که باید برای زندگی خود تصمیم بگیرد. آیا با توجه به شناختی که در این مدت از همسر خود پیدا کرده، این ویژگی را قابل تحمل میداند؟ شما فقط میتوانید مشاوره بدهید، نه اینکه تصمیم گیرنده باشد، اما به دخترتان گوشزد کنید که هر تصمیمی میخواهد بگیرد، باید در همین دوران نامزدی باشد.
تلاش کنید خیال دخترتان را از بابت تبعات جدایی راحت کنید تا با فشار روانی کمتری به ادامه این ازدواج یا جدایی فکر کند. به او بگویید که دوران نامزدی برای تصمیمگیری خیلی بهتر از دوران عقد دائم و پس از عروسی است. در این موارد ترس ناشی از تبعات جدایی به دختران اجازه نمیدهد تا تصمیمی را که به صلاحشان است بگیرند. آنها از اینکه مُهر جدایی به پیشانیشان بخورد، واهمه دارند.
گفتگو با داماد.
دعوت به جدایی، ممنوع
البته مراقب باشید که دخترتان را دعوت به جدایی هم نکنید. خود عصبانیت، بهتنهایی نمیتواند دلیلی برای برهم زدن یک ازدواج باشد؛ مگر اینکه واقعاً فراتر از عصبانیت، یک بیماری روانی باشد. شاید عصبانیت داماد شما مشکل حادی نباشد. پس اندکی هم پای صحبت دامادتان بنشینید و دنبال علت عصبانیتهای او بگردید. شاید دختر شما در این میان تقصیر قابل توجهی داشته باشد که اگر آن را بدانید، قضاوت شما در باره دامادتان تغییر کند. هیچگاه در اینگونه قضایا با شنیدن صحبتهای یک طرف قضیه، حتی اگر دخترتان باشد، قضاوت نکنید.
با توجه به توصیفی که از عصبانیت داماد محترمتان کردهاید، به نظر میرسد عصبانیت او عادی نباشد؛ چون در یک عصبانیت عادی، انسان خودش را کتک نمیزند؛ مگر در موارد استثنایی، آن هم تحت فشار مضاعف که فرد به جای اینکه دیگری را کتک بزند، به خودش حمله میکند.
اما اگر این کار یک اخلاق ثابت باشد و فرد هرگاه که عصبانی میشود، بیمهابا به خود حمله میکند، یک مسئله عادی نیست. البته ما توصیه میکنیم برای تشخیص سلامت روانی دامادتان حتماً با هر روش موثری که میشناسید، او را نزد مشاور ببرید.
پینوشتها
۱ـ «مَنْ کانَ یُریدُ الْعِزَّهَ فَلِلّهِ الْعِزَّهُ جَمیعاً؛ هر کس عزت مىخواهد، عزت، یکسره از آنِ خداست» (سورۀ فاطر: ۳۵، آیۀ۱۰).
۲ـ بحارالأنوار، ج۶۸، ص۴۲۸٫
۳ـ در گام اول از جلد سوم درباره قوانین گفتوگو سخن گفتهایم.
۴ـامیرمؤمنان علی«ع» فرمود: «خشم، آتش دلهاست» (عیون الحکم و المواعظ، ص۴۱).
سوتیترها:
۱٫
یکی از عوامل پیشگیری از عصبانیت، برقراری رابطه محبتآمیز است. هر اندازه عاطفه میان شما و همسرتان بیشتر شود، دلهایتان نسبت به هم مهربانتر میشود. همین نکته موجب میشود تعداد و شدت عصبانیتهای همسرتان کمتر شود و در مواردی هم که عصبانی میشود، مسئله زودتر خاتمه پیدا کند
۲٫
همیشه نباید عصبانیت را تنها یک مشکل اخلاقی دانست؛ بلکه گاهی این رفتار ریشه پزشکی دارد. مثلاً برخی در تغذیه به مزاج خود توجه ندارند و غذاهایی را مصرف میکنند که اعصابشان را ضعیف میکند. در این صورت باید به پزشک مراجعه و بیماری را درمان کرد. بدون مداوای این بیماری، نکات مشاورهای تأثیر مطلوبی نخواهند داشت