درآمد

جوانان مهم‌ترین و اثرگذارترین قشر جامعه هستند که باید به آنان توجه ویژه شود. مقام معظم رهبری نیز همواره به جوانان توجه خاصی مبذول کرده و در سخنرانی‌های خود بارها از نقش جوانان در پیشرفت کشور، در جنگ تحمیلی و حفظ انقلاب سخن گفته‌اند. با توجه به شبیخون فرهنگی و همه‌جانبه‌ای که امروزه از سوی دشمنان اسلام و ایران مدیریت می‌شود، شناخت ویژگی‌های جوان مؤمن انقلابی بسیار مهم است، زیرا باعث می‌شود جوانان ویژگی‌های یادشده را در خود ایجاد و در برابر شبیخون دشمن مقاومت کنند.

 رهبر معظم انقلاب بر این باورند که: «امروز جوان‌های ما در معرض تبلیغات مضر هستند. این را ما قبول داریم.  این واقعیتی است. از روزنه‌های مختلف صدا می‌آید، صداهای گمراه‌کننده به گوش می‌رسد و این جوان [که] در این وسط میدان، مُحاطِ(۱) به این صداها و به این تصویرهای فریبنده و اغواگر است و احتیاج دارد به اینکه یک شاخصی به او نشان داده بشود. این شاخص را جمهوری اسلامی و نظام اسلامی می‌تواند نشان بدهد.»(۲)

 با توجه به آنچه گذشت در این مقاله برآنیم تا ویژگی‌های جوان مؤمن انقلابی از دیدگاه مقام معظم رهبری را مرور‌کنیم.

این شاخص‌ها که در دوازده بخش از سخنان مقام معظم رهبری استخراج‌ و به قرآن کریم و روایات اهل‌بیت«ع» نیز عرضه‌شده‌اند عبارتند از:  بصیرت، عزم راسخ و همت بلند، شجاعت، ایمان قوی، اخلاص، انقلابی ماندن، عبادت، نشاط جوانی، ثبات قدم (استقامت)، دانش‌افزایی، توجه به عنایات الهی، نقد عادلانه و عالمانه.

 بی‌شک شاخصه‌های یک جوان مؤمن انقلابی به دوازده شاخصه یاد شده منحصر نیستند  و با بررسی دقیق‌تر در سخنان رهبری می‌توان به شاخصه‌های دیگری نیز دست یافت. سعی ما بر آن بوده از بین شاخصه‌هایی که در سخنان ایشان آمده، آنچه مهم‌تر بوده و ایشان بر آن تأکید بیشتری داشته یا به ‌عنوان شاخصه اصلی مطرح کرده‌اند، ارائه شوند. در تبیین شاخصه نیز برای رعایت اختصار به ارائه یکی دو آیه و روایت بسنده شده است.

 

۱ـ بصیرت

یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های جوان مؤمن انقلابی بصیرت است که رهبری بارها بر ضرورت آن تأکید کرده‌اند از این رو شایسته است ضمن شناخت مفهوم بصیرت، ویژگی‌ها و موانع بصیرت را از نظر قرآن و روایات بررسی کنیم.

بصیرت به معنای بینش تشخیص حق از باطل و همچنین تشخیص راه صحیح از کج‌راهه و شناخت دوست و دشمن است. مقام معظم رهبری در این باره می‌گویند: «بصیرت این است که انسان  حقایق (نقاط ضعف و قوت خودش و دشمن) را درک کند و جایگاه خود، کشور، جایگاه ملت، منطق انقلاب، آن خط مستقیم و صراط مستقیمی را که امام در کشور ترسیم کرد؛ بداند. این بصیرت است.»(۳)

واژه بصیرت از ماده «ب ـ ص ـ ر» مشتق شده و به معنای آگاهی پیدا کردن به چیزی است.(۴) این واژه بیش از چهل و پنج مرتبه در قرآن شریف ذکر شده است.

واژه‌های قرآنی بصر و بصیرت با عنایت بر روایات اسلامی و تفاسیر، به بینایی ظاهری و باطنی تفسیر شده‌اند. به‌طورکلی بصیرت و ابصار به معنای بینایی است که گاه با چشم ظاهر صورت می‏گیرد و جنبه حسی دارد و گاه با چشم درون و عقل و به معنای ادراکات عقلی و قلبی است.(۵)

 

۲ـ عزم راسخ و همت بلند

 یکی دیگر از شاخصه‌های یک جوان مؤمن انقلابی، عزم راسخ و همت بلند است که در قرآن و روایات بر آن تأکید فراوان شده است.

عزم و عزیمت در لغت به معنای تصمیم و پیمان قلبی بر انجام کار است. عزمت الأمر یعنی آهنگ آن کار را کردم. در قرآن چند بار از عزم سخن به میان آمده است از جمله می‌فرماید: «فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ(۶)؛ وقتی تصمیم گرفتی به خدا توکل کن.» همچنین لقمان به فرزندش توصیه کرد که نماز بخواند و امر به معروف و نهی از منکر و صبر کند و آن را از «عزم الامور» و کارهای استوار می‌داند: «یا بُنَیَّ أَقِمِ الصَّلاهَ وَ أْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَ انْهَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ اصْبِرْ عَلی‏ ما أَصابَکَ إِنَّ ذلِکَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ».(۷)

«عزم» به معنی اراده محکم است و تعبیر به «عزم الامور» در اینجا یا به معنی کارهایی است که دستور مؤکد از سوی پروردگار به آن داده شده است و یا کارهایی که انسان باید نسبت به آن عزم آهنین و تصمیم راسخ داشته باشد و هرکدام از این دو معنی باشد، اشاره به اهمیت آن است.(۸)

خداوند در آیه ۱۸۶ سوره آل‌عمران نیز بر عزم راسخ تأکید می‌کند و می‌فرماید: «لَتُبْلَوُنَّ فی‏ أَمْوالِکُمْ وَ أَنْفُسِکُمْ وَ لَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلِکُمْ وَ مِنَ الَّذینَ أَشْرَکُوا أَذی کَثیراً وَ إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ ذلِکَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ؛ هر آینه شما در مال‌ها و جان‌هایتان آزموده خواهید شد و از کسانی که پیش از شما به آنان کتاب داده شد و از کسانی که شرک ورزیدند، زخم‌زبان بسیار خواهید شنید. اگر شکیبایی و پرهیزگاری پیشه کنید، همانا این از استوارترین، جدی‏ترین و راست و درست‏ترین کارهاست.»

خداوند در این آیه از مسلمانان می‌خواهد از مقاومت خسته نشوند و با عزمی راسخ به استقبال آزمایش‌های الهی بروند.(۹)

از نگاه رهبری، فکر روشن همراه با عزم راسخ، شجاعت و اخلاص، عواملی هستند که جوان مؤمن و انقلابی را در رسیدن به آرزوهای بزرگ ملی هدایت خواهد کرد. ایشان در نامه‌ای به نهمین نشست سالیانه اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل این‌گونه می‌نویسند:

جوانان عزیز!

دست یافتن به آرزوهای بزرگ ملی نیازمند فکر روشن و عزم راسخ و شجاعت و اخلاص است و جوان مؤمن که مبانی جمهوری اسلامی و راه امام بزرگوار را عمیقاً پذیرفته است، امیدبخش‌ترین نیرویی است که می‌تواند ملت ایران را در رسیدن به آرزوهای بزرگش یاری برساند.

نقشه راه برای رسیدن به پیشرفت و عدالت در دهه چهارم را فقط با اذعان به این حقیقت می‌توان ترسیم کرد.(۱۰)

همت بلند و عزم راسخ یکی از شاخص‌های مهم انقلابی‌گری است که رهبری در سخنرانی در مرقد امام امت نیز بر آن تأکید کردند. از نظر ایشان، «همت بلند برای رسیدن به آرمان‌ها» به معنای «صرفِ‌نظر نکردن از آرمان‌ها و منصرف نشدن از هدف‌های بزرگ [است‌]. نقطه‌ مقابل آن، تنبلی و محافظه‌کاری و ناامیدی است.» ایشان معتقدند: «بعضی سعی می‌کنند جامعه و جوان‌های ما را دچار ناامیدی کنند، بگویند «آقا فایده‌ای ندارد، نمی‌شود، نمی‌رسیم؛ چه‌جوری ممکن است با این‌ همه مخالفت، با این‌همه دشمنی؟

«این نقطه مقابل آن شاخص دوم است. شاخص دوم این است که هرگز منصرف نشویم از رسیدن به آن اهداف بلند و آرمان‌های بلند؛ تسلیم نشویم در مقابل فشارها. البته شما وقتی‌که در یک راهی می‌روید که دشمنی بر سر آن راه هست، برای شما مانع ایجاد می‌کند؛ [اما] این مانع بایستی مانع نشود از رفتن شما، از ادامه‌ حرکت شما؛ تسلیم فشارها نشویم، رضایت به وضع موجود ندهیم که اگر رضایت به وضع موجود دادیم نتیجه‌اش عقبگرد است. بنده بارها تکرار کرده‌ام؛ جوان‌ها باید به سمت پیشرفت حرکت کنند؛ به سمت تحول مثبت حرکت کنند؛ اینکه ما به همان چیزی که داریم قانع بشویم ـ فرض کنید ما در زمینه علمی به یک پیشرفت‌هایی رسیده‌ایم که البته مورد قبول همه‌ دنیاست؛ قبول دارند که ما پیشرفت کرده‌ایم ـ اگر به همین اندازه قانع شدیم، عقب خواهیم ماند؛ عقب خواهیم رفت؛ نه، راه پیشرفت تمام‌شدنی نیست؛ باید رفت تا رسید به آرمان‌های بلند.»(۱۱)

 

۳ـ شجاعت

یکی دیگر از معیارها و شاخصه‌های جوان مؤمن انقلابی، از نگاه رهبری، شجاعت است. شجاعت‏ به مفهوم پیروی کردن نیروی خشم و انتقام از نیروی خردمندی در اقدام بر کارهای مهم و تشویش نداشتن در انجام دادن آن است.(۱۲) به بیان دیگر می‏توان حد  اعتدال غضب را شجاعت دانست.(۱۳)

از نگاه قرآن، ابلاغ رسالت‌های الهی باید با شجاعت و بدون ذره‌ای ترس انجام شود: «الَّذِینَ یُبَلِّغُونَ رِسالاتِ اللَّهِ وَ یَخْشَوْنَهُ وَ لا یَخْشَوْنَ أَحَداً إِلَّا اللَّهَ وَ کَفی‏ بِاللَّهِ حَسِیباً»(۱۴) و شهامت رزمندگان مؤمن در برابر کافران، از اسباب پیروزی است از این رو در نبرد سرنوشت‌ساز طالوت و جالوت، شجاعت مثال‌زدنی طالوت باعث شکست جالوت و پیروزی مؤمنان شد: «وَ لَمَّا بَرَزُوا لِجالُوتَ وَ جُنُودِهِ قالُوا رَبَّنا أَفْرِغْ عَلَیْنا صَبْراً وَ ثَبِّتْ أَقْدامَنا وَ انْصُرْنا عَلَی الْقَوْمِ الْکافِرِینَ‏ فَهَزَمُوهُمْ بِإِذْنِ اللَّهِ وَ قَتَلَ داوُدُ جالُوتَ».(۱۵)

به فرموده قرآن، شجاعت صابران در جهاد، نشانه تقواپیشگی آنان است: «… وَ الصَّابِرِینَ فِی الْبَأْساءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ حِینَ الْبَأْسِ أُولئِکَ الَّذِینَ صَدَقُوا وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُتَّقُونَ».(۱۶) چنانکه شجاعت مجاهدان در برابر کافران، موجب تفضل خدا بر آنان خواهد بود: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا مَنْ یَرْتَدَّ مِنْکُمْ عَنْ دِینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اللَّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَهُ أَذِلَّهٍ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ أَعِزَّهٍ عَلَی الْکافِرِینَ یُجاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ لا یَخافُونَ لَوْمَهَ لائِمٍ ذلِکَ فَضْلُ اللَّهِ یُؤْتِیهِ مَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلِیمٌ».(۱۷)

در روایات نیز بر شجاعت تأکید فراوانی شده است. به عنوان نمونه به فرموده امام علی«ع»، شجاعت یکی از دو عزت و در روایتی دیگر عزتی نقد و برابر روایتی فضیلتی آشکار است. به فرموده امام علی«ع» اگر خصلت‌ها از یکدیگر متمایز و جدا شوند، هرآینه راستی با شجاعت باشد و بزدلی با دروغ از نگاه مولای متقیان، سـخـاوت و شـجاعت خصلت‌های والایی هستند که خداوند سبحان آن دو را در وجود هرکس که دوستش داشته و او را آزموده باشد می‌گذارد.(۱۸)

همچنین ایشان در فـرمـان اسـتـانـداری مصر به مالک اشتر می‌نویسد: دیگر آنکه با ارباب مروت و آنان که از خانواده‌های شریف و شایسته هستند و پیشینه‌های نیکو دارند و سپس با کسانی که دلاور و شجاع و بخشنده و گشاده دست‌ هستند همنشین باش که اینان خان کرم و بزرگوارند.

 رهبری نیز همواره بر شجاعت تأکید و این صفت را یکی از اوصاف جوان مؤمن انقلابی می‌دانند:

جوانان عزیز!

دست یافتن به آرزوهای بزرگ ملی، نیازمند فکر روشن و عزم راسخ و شجاعت و اخلاص است.(۱۹)

 

۴ـ ایمان قوی

کلیدواژه ایمان یکی از شاخصه‌های مهم تشکیل‌دهنده‌ منویات رهبر معظم انقلاب است و به‌دفعات در سخنرانی‌ها، نامه‌ها و دیدارهای خصوصی و عمومی ایشان به آن اشارات فراوانی شده است. از نگاه مقام معظم رهبری یکی دیگر از ویژگی‌های جوان مؤمن و انقلابی، ایمان قوی است و جوان در سایه ایمان به خداوند متعال و همچنین عزم راسخ در رسیدن به اهداف می‌تواند آینده‌ این مرز و بوم را در رسیدن به آرمان‌های انقلاب اسلامی تضمین کند.

ممکن است عده‌ای استقامت داشته باشند، ولی دین قوی نداشته باشند. ضرر استقامت و ثبات قدم این افراد، از کافران سست‌عنصر بسیار بیشتر است. شاید بتوان یاران معاویه را نمونه‌ای از افرادی دانست که در باطل خود ثبات قدم داشتند و در برابر آنان برخی از یاران حضرت علی«ع» بودند که در عین اینکه ایمان داشتند، ولی سست‌عنصر بودند و ثبات قدم نداشتند. هر دو گروه اشکال داشتند. حضرت علی«ع» ثبات قدم یاران معاویه و سستی یاران خودشان را این‌گونه تصویر می‌کنند: «به‌خدا می‏بینم که این مردم به‌زودی بر شما چیره می‏شوند که آنان بر باطل خود فراهم‌اند و شما در حق خود پراکنده و پریش. شما امام خود را در حق نافرمانی می‏کنید و آنان در باطل پیرو امام خویش. آنان با حاکم خود کار به امانت می‏کنند و شما کار به خیانت. آنان در شهرهای خود درستکارند و شما فاسد و بدکردار.»(۲۰)

ثبات قدم و استقامت و پایداری هنگامی می‌تواند سودمند باشد که با قوت ایمان همراه باشد. امام صادق«ع» با اشاره به ثبات قدم فرد با ایمان در راه خدا می‌فرمایند: «مؤمن از آهن هم سخت‏تر است، زیرا آهن هنگامی ‌که در آتش گذاشته شود نرم می‏گردد، ولی مؤمن اگر کشته شود و بار دیگر زنده شود و بازگردد، دلش تغییر نمی‏کند.»(۲۱)

مقام معظم رهبری نیز علاج کار کشور را چند چیز می‌دانند که در رأس آن تقویت ایمان است: «علاج کار کشور عبارت است از بیداری مردم، حفظ انگیزه‌های ایمانی مردم، به ‌کار گرفتن جوانان پُرانگیزه و مؤمن و تقویت درونی کشور. این تنها راه است. ملت ایران باید از درون قوی بشود؛ اقتصادش قوی بشود، علمش قوی بشود، دستگاه‌های مدیریتیش قوی بشوند و بالاتر از همه، ایمانش روزبه‌روز قوی‌تر شود. این راه علاج است. این همان راهی است که تا امروز ملت ایران رفته است.»(۲۲)

 

۵ـ اخلاص

یکی دیگر از شاخصه‌های جوان مؤمن انقلابی که رهبر معظم انقلاب بارها بر آن تأکید کرده‌اند اخلاص است.

خداوند در آیات قرآن شرایطی را برای پذیرش اعمال صالح بیان کرده است؛ زیرا بدون قبولی عمل صالح نمی‌توان امیدی نسبت به آثار و برکات آن داشت. اصولاً انسان هر کار نیکی را که انجام می‌دهد به هدف دستیابی به آثار مادی و معنوی آن است. این آثار زمانی تحقق می‌یابند که شرایط تأثیرگذاری عمل فراهم باشد. از مهم‌ترین شرایطی که قرآن برای هر عملی بیان کرده اخلاص است، اخلاص مصدر باب افعال از ریشه خلوص و خلاص به معنای پاک شدن از آمیختگی است.(۲۳) خالص یعنی کالائی که با چیزی ممزوج و مخلوط نباشد و حقیقت اخلاص، انجام دادن عمل برای خدا و به انگیزه تقرب به اوست.(۲۴)

از نظر قرآن ارزش هر فردی بستگی به اعمال عبادی دارد که با اخلاص به‌جا می‌آورد.(۲۵) خداوند می‌فرماید کسب اخلاص در اعتقاد و عمل، مایه ارزشمندی انسان در نزد او خواهد شد.(۲۶) پس اگر عملی فاقد عنصر اخلاص باشد و عمل صالح با اموری دیگر چون شرک و ریا آمیخته شود، آن عمل فاقد ارزش خواهد بود و خداوند آن را نمی‌پذیرد.(۲۷)

در قرآن به صور گوناگونی به حقیقت اخلاص پرداخته شده است. تعبیر برخی آیات، به‌جا آوردن عبادات و اعمال و قرار دادن همه شئون زندگی و مرگ فقط برای خدا (للّه) است(۲۸) و تعبیر آیاتی دیگر، انجام دادن عمل برای طلب وجه خداست.(۲۹)

با توجه به اهمیت فوق‌العاده اخلاص در اسلام، رهبر معظم انقلاب نیز یکی از مهم‌ترین عناصر و شاخصه‌های جوان مؤمن انقلابی را اخلاص می‌دانند. ایشان می‌فرمایند: «عنصر دیگری که برای همه بسیجیان و جوان‌ها در هر نقطه‌ای از این عرصه‌ عظیم که مشغول کار هستند، باید به ‌عنوان شاخص مطرح باشد اخلاص است. فرمود اگر کسی در میدان جهاد فی‌سبیل‌اللَّه دنبال یک خواسته شخصی برود، دنبال غنیمت برود و کشته شود، شهید فی‌سبیل‌اللَّه نیست. شرط شهادت و شرط مجاهد فی‌سبیل‌اللَّه بودن این است که حرکت او فی‌سبیل‌اللَّه باشد، للَّه باشد؛ یعنی اخلاص داشته باشد. انگیزه‌های شخصی، گروهی و فامیلی، رودربایستی‌های رفاقتی اگر در حرکت ما تأثیر گذاشت، این اخلاص را مشوب و مشکل درست می‌کند. بی‌اخلاصی در یک جایی خودش را نشان خواهد داد.»(۳۰)

 

۶ـ انقلابی ماندن

یکی دیگر از شاخصه‌های جوان مؤمن انقلابی، انقلابی ماندن است. با نگاهی به صدر اسلام و جریانات آن درمی‌یابیم افرادی که در زمان پیامبر«ص» از انقلابیون طراز اول بودند، پس از رحلت ایشان، مشکلات بزرگی را برای اسلام ایجاد کردند. برخی از آنان با نادیده گرفتن دستورات نبوی، مسیر اسلام را از ولایت به خلافت منحرف کردند و برخی نیز پس از خلافت ظاهری مولای متقیان، چند نبرد بزرگ و خونین را بر امام زمان خود یعنی حضرت علی«ع» تحمیل کردند.

نمونه‌ای از افرادی که انقلابی بودند، ولی انقلابی نماندند، گروهی از بنی‌اسرائیل بودند که در سوره بقره داستان آن آمده است: «اینان پس از حضرت موسی«ع» به پیامبرشان گفتند برای ما رهبری انتخاب کن تا در راه خدا جهاد کنیم. پیامبرشان آنان را از عهدشکنی هشدار داد، ولی آنان تأکید کردند که بر عهد خود پایدار خواهند ماند، ولی وقتی پیامبرشان برای آنان رهبری تعیین کرد، آنان بنای مخالفت با رهبر را گذاشتند و منحرف شدند.»(۳۱)

در روایات نیز بر انقلابی ماندن تأکید فراوانی شده است. به ‌عنوان نمونه در روایتی که از پیامبر اعظم«ص» نقل شده است: «انکم الیوم علی دین و انه سیرفع لی اقوام عندالحوض. فاقول ای ربی اصحابی. فیقال آنک لا تدری ما احدثوا بعد ذکل. فلا ترجعوا علی اعقابلکم القهقری.»(۳۲)

مقام معظم رهبری نیز همواره بر انقلابی ماندن تأکید کرده‌اند: «یکی از مهم‌ترین راه‌های تقویت درونی، حفظ روحیه انقلابی‌گری است در مردم؛ به‌خصوص در جوان‌ها. سعی دشمنان این است که جوان ما را لاابالی و نسبت به انقلاب بی‌تفاوت بار بیاورند، روحیه حماسه و انقلابی‌گری را در او بکُشند و از بین ببرند. جلوی این باید ایستاد. جوان، روحیه انقلابی‌گری را باید حفظ کند و مسئولین کشور جوان‌های انقلابی را گرامی بدارند…جوان انقلابی را باید گرامی داشت، باید روحیه‌ انقلابی‌گری را تشویق کرد؛ این روحیه است که کشور را حفظ و از کشور دفاع می‌کند؛ این روحیه است که در هنگام خطر به داد کشور می‌رسد.»(۳۳)

 

۷ـ عبادت

یکی دیگر از ویژگی‌های جوان مؤمن انقلابی عبادت اوست. در قرآن کریم، بر عبادت تأکید فراوانی شده است. خداوند به پیامبر اکرم«ص» و دیگر انسان‌ها دستور داده است که او را عبادت کنند و هیچ ‏کسی را در عبادت شریک او نکنند: «قُل انَّما امرت ان اعبُدَ اللَّهَ ولا اشرِکَ بِهِ»،(۳۴) «امَرَ الّا تَعبُدوا الّا ایّاهُ».(۳۵)

بی‌تردید یکی از عوامل تقویت و رشد انقلاب اسلامی ایران نیز جوانان مؤمن آن هستند. معنویت پایه‌های اساسی انقلاب را مستحکم‌تر از قبل نگه داشته و دشمنان این انقلاب را انگشت به دهان از نتیجه دسیسه‌ها و فتنه‌هایشان در سه دهه گذشته گذاشته است. رهبر معظم انقلاب در دیدار با شرکت‌کنندگان در مسابقات بین‌المللی قرآن کریم می‌فرمایند:

«معنویت هم بحمدالله‌ در کشور ما رو به رشد است. جوانان ما اهل ذکر، دعا، اهل قرآن‌، و اعتکاف‌اند. ما آن تعداد از جوان‌هائی را که در این کشور اهل توجه به معنویت‌اند، به نسبت در جای دیگری سراغ نداریم و نشنیده‌ایم. آن ‌طوری که از قرائن داریم مشاهده می‌کنیم، وجود ندارد این تعداد جوان مؤمن، علاقه‌مند، با این همه عوامل تخریب و اغوائی که برای جوان‌ها در سرتاسر دنیای امروز با وسایل مدرن دارند فراهم می‌کنند.»(۳۶)

با نگاهی واقع‌بینانه به وضعیت جوان امروزی که در تیررس هزاران فتنه دینی و فرهنگی قرار گرفته است، حفظ ایمان و تقویت معنویت یکی از نشانه‌های مبارزه آشکار جوانان مؤمن و انقلابی با دسیسه‌ها و فتنه‌گری‌های دشمنان این انقلاب است.

رهبر معظم انقلاب در دیدار با اعضای مجلس خبرگان رهبری می‌فرمایند: ‌«واقعیت دیگری که از آن نباید غفلت کرد، انگیزه‌های دینی در نسل امروز انقلاب است. یک‌ وقت هست که ما پیرمردهایی که از دوره‌ انقلاب باقی مانده‌ایم، ما انقلابی باقی مانده‌ایم، اما جوان‌های ما از دست رفته‌اند. می‌بینیم این‌جوری نیست. ما امروز در سرتاسر کشور، از همه قشرها و در دانشگاه‌ها جوانان انقلابی بسیار داریم. جوانی که هم متدین است و هم انقلابی.

به اعتقاد من شأن این جوان از جوان انقلابی اول انقلاب بالاتر است. چرا؟ چون آن ‌روز اولاً آن انقلاب با آن عظمت و پرهیجان اتفاق افتاده بود؛ ثانیاً اینترنت و ماهواره نبود و این همه تبلیغات گوناگون نبود. جوان در معرض این همه آسیب نبود. جوان امروز در معرض این همه آسیب‌هاست. اینترنت جلوی اوست، این همه تلاش دارد می‌شود برای اینکه این جوان را منحرف کنند، [اما] این جوان متدین باقی می‌ماند؛ نمازخوان است، به نماز اهمیت می‌دهد، نمازِ شب می‌خواند، نافله می‌خواند، در مراسم مهم دینی شرکت می‌کند، پای انقلاب می‌ایستد، شعارهای از دل برآمده می‌دهد. اینها چیزهای مهمی هستند. نسل امروز انقلاب به نظر ما یکی از افتخارات بزرگ است. این یک واقعیتی است، باید این را دید.»(۳۷)

 

۸ـ نشاط جوانی

یکی از عواملی که به رشد و تعالی یک انقلاب در زمینه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کمک شایانی می‌کند، حضور جوانانی با شور، نشاط و انگیزه بالای جوانی است. ایران اسلامی با برخورداری از جمعیت جوان و تحصیلکرده استعداد بالایی برای طی کردن سیر پیشرفت و تعالی در پیش رو دارد.

شور و هیجان شکوفایی در ابتدای جوانی عاملی مهم در پیشرفت در عرصه‌های مختلف برای رسیدن به آرمان‌های اصیل اسلامی و همچنین پیشرفت و تعالی در عرصه‌های مهم بعد از انقلاب اسلامی است. دین اسلام نیز به شور و نشاط جوانی توجه ویژه کرده و از جوانان می‌خواهد که نشاط جوانی خودشان را در راه دین و اعتلای آن به کار گیرند.

با بررسی قرآن کریم به این واقعیت برمی‌خوریم که در غالب موارد، پیروان پیامبران را جوانان تشکیل می‌دادند؛ یعنی کسانی که شور جوانی را در راه اعتلای دین به کار می‌گرفتند. خداوند هنگام یادکرد از اصحاب کهف، دو بار از آنان با صفت جوانی یاد می‌کند و می‌فرماید: «زمانی را به خاطر بیاور که آن جوانان به غار پناه بردند و گفتند: «پروردگارا! ما را از سوی خودت رحمتی عطا کن و راه نجاتی برای ما فراهم‌ساز!» …ما داستان آنان را به‌حق برای تو بازگو می‏کنیم آنها جوانانی بودند که به پروردگارشان ایمان آوردند و ما بر هدایتشان افزودیم.»

مفسرانی چون علامه طباطبایی و دیگران معتقدند «فتی» به معنای جوان است و این کلمه خالی از شائبه مدح نیست و منظور از آن، جوان خوب است.(۳۸)

رسیدن موسی«ع» به مقام حکم و علم الهی، نیز در دوران جوانی بوده است. قرآن کریم می‌فرماید: «و هنگامی‌که (موسی) نیرومند و کامل شد، حکمت و دانش به او دادیم و این‌گونه نیکوکاران را جزا می‏دهیم.» (۳۹)  

مقصود از بلوغ اشد، رسیدن به سن جوانی است. سن یادشده بین ۱۸ تا ۴۰ سال مشخص‌شده، چنانکه بر اساس حدیثی منقول از امام صادق«ع» در تفسیر آیه که رسیدن موسی«ع» به مقام حکم و علم را در سن ۱۸ سالگی دانسته است.(۴۰)

آنچه باعث شده جوانانی چون حضرت اسماعیل عاشق کشته شدن در راه خدا باشند و ابراهیم عاشقانه به استقبال شعله‌های فروزان آتش برود و اصحاب کهف به‌راحتی مقامات دنیوی را رها کنند و خطرات را به جان بخرند و پیروان حضرت موسی«ع» به آن حضرت لبیک بگویند، استفاده مثبت و سازنده و بهینه از شور جوانی است.

در روایات نیز بر استفاده از شور جوانی برای پیشرفت علمی و معنوی تأکید شده است. امام صادق«ع» فرمودند: «دوست ندارم جوان شما را جز در دو حال ببینم: دانشمند یا دانش‌آموز، زیرا اگر چنین نباشد کوتاهی کرده است و چون کوتاهی کند، ضایع می‌شود و چون ضایع شود، گنهکار باشد و چون گنهکار باشد، سوگند به آنکه محمد را به‌حق برانگیخت، در آتش جای گیرد.»(۴۱)

امام خمینی«ره» و خلف صالح ایشان نیز همواره بر استفاده از نیروی جوانی در راه پیشبرد آرمان‌های انقلاب تأکید کرده‌اند و می‌کنند.

رهبر معظم می‌فرمایند: «نیروهای مؤمن ما در سرتا سر کشور بدانند که حرکت به سمت اهداف و آرمان‌های اسلامی است. در این هیچ تردیدی نیست. همه خودشان را آماده نگه بدارند. همه آماده باشند. نیروهای مؤمن، نیروهای اصیل و معتقد در سرتاسر کشور ـ که بحمدالله اکثریت قاطع این کشور را هم تشکیل می‌دهند ـ آماده‌ ‌کار باشند. آماده ‌کار بودن به معنای آماده‌ جنگ نیست؛ یعنی هم آماده‌ کار اقتصادی باشند، هم آماده‌ کار فرهنگی، هم کار سیاسی و حضور در میدان‌ها و عرصه‌های مختلف. ما همه باید آماده باشیم. در مقابل این جهت‌گیری‌های دشمنان ـ که دشمنان ما شب و روز نمی‌شناسند ـ ما هم بایستی شب و روز نشناسیم و همه آماده باشیم. وعده‌ الهی هم راست است؛ خدای متعال وعده‌اش راست است، ما سوءظن به وعده‌ الهی [نباید داشته باشیم‌]».(۴۲)

 

۹ـ ثبات قدم (استقامت)

یکی دیگر از ویژگی‌های جوان مؤمن انقلابی، ثبات قدم و استقامت او در راه انقلاب و دین و در مقابل مشکلات است. در این بخش نیز ابتدا استقامت و ثبات قدم را از نگاه قرآن و روایات و سپس از منظر مقام معظم رهبری مورد بحث قرار خواهیم داد.

استقامت در آیات و روایات

برای استقامت معانی مختلفی مانند اعتدال،(۴۳) ثبات و مداومت(۴۴) استمرار،(۴۵) پایداری، ایستادن، درست شدن و قیمت نهادن(۴۶) را تعریف کرده‏اند. معنای اعتدال شهرت بیشتری دارد.(۴۷) استقامت در مفهوم قرآنی آن اصطلاحی برای پایداری در دین و مسیر حق در برابر کژی‌هاست.(۴۸)

 با توجه به موارد کاربرد استقامت و صبر در قرآن، شاید استقامت به معنای پافشاری و پایداری در اصل دین و ارزش‌های دینی و عدم انحراف از راه حق به بیراهه‏های کفر و شرک و نفاق است که بیشتر بعد فکری و عقیدتی در آن لحاظ شده است و صبر به معنای شکیبایی در برابر سختی‌های اطاعت و دشواری‌های مصائب و عدم تمکین در برابر طغیان شهوات است که بیشتر در مقام عمل متصور است، افزون بر این، کاربرد استقامت و صبر در روایات(۴۹) به‏ صورت قسیم یکدیگر و به‏ صورت دو مفهوم جدا از هم، بر استقلال مفهومی هریک دلالت دارد. اعتدال هم در لغت به معنای مراعات تساوی و حد وسط بین دو چیز و ثبات به معنای دوام شیء است. برخی گفته‏اند ثبات ویژه امور مادی و استقامت مربوط به امور معنوی است.

 

۱۰ـ دانش‌افزایی

یکی دیگر از ویژگی‌های جوان مؤمن انقلابی از دیدگاه مقام معظم رهبری، «دانش‌افزایی» است که در دین اسلام مورد تأکید فراوان قرار گرفته و رهبری نیز بارها بر آن تأکید کرده‌اند.

یکی از بزرگ‌ترین عوامل ترقی و پیشرفت در کشور، ارتقای سطح دانش و سواد جامعه و ارج نهادن و احترام گذاشتن به علم و اندیشه و تلاش برای پیشبرد اهداف والای انقلاب اسلامی و رسیدن به رشد و تعالی در تمامی زمینه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی است. دانشی که اگر بر قدرت بی‌نهایت الهی متکی باشد، فتح قله‌های علم و ایمان یکی پس از دیگری به وسیله جوانان این مرز بوم میسر خواهد بود.  

 

 

پی‌نوشت‌ها

۱ـ از هر سو احاطه‌شده، در محاصره قرار گرفته.

۲ـ ۳۰ مردادماه ۱۳۹۶.

۳ـ ۴ آذرماه ۱۳۹۴.

۴ـ ابن فارس، معجم مقاییس اللغه، ج ۱، ص ۲۵۳.

۵ـ مکارم شیرازی و دیگران، پیام قرآن، ج ۱، ص ۱۵۵٫

۶ـ آل‌عمران، ۱۵۹٫

۷ـ لقمان، ۱۷٫

۸ـ رک: مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ج‏۱۷، ص ۵۳٫

۹ـ مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ج‏۳، ص ۲۰۵٫

۱۰ـ ۳ شهریورماه ۱۳۸۷،

۱۱-http://farsi.khamenei.ir/speech.content?id=33259

۱۲ـ نراقی، جامع‏السّعادات، ج ۱، ص ۲۴۲٫

۱۳ـ همان، ص ۳۲۳٫

۱۴ـ احزاب، ۳۹٫

۱۵ـ بقره، ۲۴۹ تا ۲۵۱٫

۱۶ـ بقره، ۱۷۷٫

۱۷ـ مائده، ۵۴، رک: هاشمی رفسنجانی و دیگران، فرهنگ قرآن، ج‏۱۶، ص ۶۲۱٫

۱۸ـ ری شهری، میزان الحکمه، ذیل ماده شجع.

۱۹ـ ۳ شهریورماه ۱۳۸۷،

۲۰ـ نهج البلاغه، ص ۶۷٫

۲۱ـ مجلسی، بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، ج‏۶۷، ص ۱۷۸٫

۲۲ـ ۲۸ بهمن‌ماه ۱۳۹۴.

۲۳ـ ابن منظور، لسان العرب، ج ۳، ص ۱۷۳،

۲۴ـ طوسی، التبیان، ج ۹، ص. طباطبایی، المیزان، ج ۱۷، ص ۲۳۳٫

۲۵ـ انعام، ۵۲٫ کهف، ۲۸٫

۲۶ـ بقره، آل‌عمران، ۱۶۲ و ۱۶۳٫

۲۷ـ کهف، ۱۰۰٫ بقره، ۱۱۲٫ اسراء، ۸۰٫

۲۸ـ انعام، ۱۶۲٫ سبأ، ۳۴٫

۲۹ـ انسان، ۹٫ کهف، ۱۸٫ بقره، ۱۷۲٫

۳۰ـ ۲ آبان‌ماه ۱۳۸۹.

۳۱ـ رک: بقره،۲۴۶٫

۳۲ـ کشف الأستار عن زوائد البزار، ج ۴، ص ۱۷۴٫

۳۳ـ ۱۸ شهریورماه ۱۳۹۴،

۳۴ـ رعد، ۳۶٫

۳۵ـ یوسف ۱۱۱٫

۳۶ـ ۴ تیرماه ۱۳۹۱،.

۳۷ـ ۱۵ اسفندماه ۱۳۹۲،

۳۸ـ طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏۱۳، ص ۲۴۷٫

۳۹ـ قصص، ۱۴٫

۴۰ـ فسیر نورالثقلین، ج ۴، ص ۱۱۷، ح ۲۷ ۸۸۸٫

۴۱ـ ری شهری، میزان الحکمه.

۴۲ـ ۱۲ شهریورماه ۱۳۹۴،

۴۳ـ زبیدی، تاج العروس، ج ۱۷، ص ۵۹۲٫ جوهری،

 ۴۴ـ ابن کثیر، النهایه، ج ۴، ص ۱۲۵٫

۴۵ـ ابوهلال العسکری، الفروق اللغویه، ص. خلیل، ترتیب العین، ص ۶۹۴٫

۴۶ـ دهخدا، لغت‌نامه، ج ۶، ص. معین، فرهنگ فارسی، ج ۱، ص ۲۵۵٫

۴۷ـ فیروزآبادی، القاموس‏المحیط، ج ۲، ص ۱۵۱۷؛ جوهری، الصحاح، ج ۵، ص ۲۰۱۷٫

۴۸ـ ابن عاشور، التحریر والتنویر، ج ۱۱، ص ۲۸۲٫

۴۹ـ نهج‌البلاغه، خطبه ۱۷۶٫