«نوروز» سمبل تغییر و تحول است، البته تحول به سمت نیکویی و بهتر شدن. از این‌رو بزرگداشت چنین روزی آنچنان که ایرانیان مسلمان انجام می‌دهند، با اهمیت خواهد بود تا همسو با نو شدن و تولد دوباره طبیعت، انسان نیز تلاش کند تا «نو» شود و حیات را در ابعاد مختلف زندگی خود جاری سازد.
در نخستین دعای هنگام تحویل سال، از خداوند، دگرگونی حال و نیکو شدن طلب می‌شود: « یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ یَا مُدَبِّرَ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ یَا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ وَ الْأَحْوَالِ حَوِّلْ حَالَنَا إِلَی أَحْسَنِ الْحَال(۱): ای برگرداننده دل‌ها و دیده‌ها! ای تدبیر کننده شب و روز! ای گرداننده حول و احوال! حال ما را به نیکوترین حال بگردان.
با تأمل در این دعا رهاوردهای برتر نوروز را می‌توان بدین گونه خلاصه کرد:
۱٫تلاش برای تغییر
نوروز باید انسان را به سمت تغییر درون و تحول در زندگی سوق دهد. یکسان ماندن و تن ندادن به تغییر شایسته یک انسان آینده‌نگر نیست. دوری از تغییر و عادت بر عادات نکوهیده ضرری غیرقابل جبران است. پیامبر خدا«ص» می‌فرمایند: «من استوی یوماه فهو مغبون(۲): هرکس دو روزش یکسان باشد، مغبون است و ضرر کرده است.»
- انتخاب راه بهتر
زمانی که انسان تصمیم به تغییر می‌گیرد، گزینش راه بهتر و تلاش برای نیکو شدن، برگ برنده نو شدن در زندگی است. کسی که فردایش بدتر از روز قبل است زندگی را باخته و شایسته شماتت است. رسول‌اکرم«ص» می‌فرمایند: «من کان غده شرا من یومه فهو ملعون»(۳)؛ هر کس فردایش بدتر از امروزش باشد لعنت شده است.
۳٫تبدیل بدی‌ها به خوبی‌ها
در کنار تلاش برای تفاوت امروز از دیروز و قرار گرفتن در مسیر رشد، تغییر به معنای اقدام برای زدودن زشتی‌ها، دوری از پلشتی‌ها، جبران خطاها و جایگزین ساختن آن با خوبی‌ها نیز هست. راهی که قرآن فراروی آدمی قرار داده این است، «فَمَن تَابَ مِن بَعْدِ ظُلْمِهِ وَأَصْلَح(۴): آنکه بعد از ستم کردن توبه کند و به صلاح آید.»
این دگرگون شدن و گذار از بدی به خوبی و اصلاح خود، در ادعیه ما نیز نمایان است: «اللّهُمَ غَیِّرْ سُوءَ حالِنا بِحُسْنِ حالِک(۵): پروردگارا! بدی‌های حال ما را به خوبی صفات خود تغییر ده.»
نقص‌های زیادی بر زندگی ما سایه افکنده و خود، خانواده و حتی جامعه را مکدر ساخته‌اند. نوروز زمانی برای زدودن آنهاست پیش از آنکه دفتر عمر آدمی بسته شود؛ امیرمؤمنان«ع» می‌فرمایند: «آن‌کس که به جبران نقص و بدی خود نپردازد، هوای نفس بر او مستولی خواهد شد و برای چنین انسان ناقص بی‌نشاط و فراری از دگرگونی و بهبود، مردن پسندیده‌تر است.»(۶)
امام سجاد «ع» نیز با محور قراردادن تغییر، همگان را به کنار زدن پرده غفلت توصیه و بر دگرگونی و اصلاح تاکید می‌کنند: «علیک بصرف نفسک عن هواها. فما شیء الذ من الصلاح: بر تو باد که خود را از هوای نفس بازداری، که هیچ چیز لذت بخش‌تر از اصلاح نیست.»
«تاهب للمنیه حین تغدو. کانک لاتعیش قبل الصباح: هرگاه صبح کنی آماده مرگ باش، آنچنان که گویی تا شب نمی‌مانی.»
«فکم من رائح فینا صحیح. نعته نعاته قبل الصباح: چه بسیار شب روی تندرو در من ماست که قاصدان مرگ او، پیش از بامداد خبر مرگش را فریاد می‌زنند.»
«فبادر بالانابه قبل موت. علی ما فیک من عظم الجناح: پیش از مرگ شتاب کن تا از گناهان بزرگی که در آنی توبه کنی.»
«فلیس اخو الرزانه من تجافی. ولکن من تشمر للفلاح(۷): صاحب وقار آن نیست که از خوبی دوری گزیند، بلکه آن کسی است که برای رستگاری آماده شود.»
بی‌شک این تغییر در ابعاد مختلف معنی می‌یابد، نوروز بهترین زمان این دگرگونی است.
پی نوشت‌ها:
- محمد باقر مجلسی، زاد المعاد ، ص ۳۲۸٫
- حسن بن محمد دیلمی ، ارشاد القلوب، ج ۱، ص ۸۸٫
- ورام بن ابی فارس ، مجموعه ورام، ج ۲، ص ۳۰٫
- سوره مائده، آیه ۳۹ .
- کفعمی ، المصباح ، ص ۶۱۸٫
- فتال نیشابوری ، روضه الواعظین، ج ۲، ص ۴۴۵٫
۷٫جیلانی ، الذریعه الی حافظ الشریعه، ج۲، ص ۳۱۸٫