اشاره:
پیامبراکرم«ص» «رَحمَهٌ لِلعَالَمین» و «اسلام» دین رحمت، مودّت و دوستی است و خداوند متعال پیغمبر اکرم«ص» را امر به صبر و شکیبایی کرده است. چنانکه می‌فرماید: «وَ لِرَبِّکَ فَاصبِر؛ و به خاطر پروردگارت شکیبایی کن.»(۱) و همچنین می‌فرماید: «وَ اصبِر عَلی ما یَقولون»؛ و در برابر آنچه (دشمنان) می‌گویند شکیبا باش و به‌طرزی شایسته از آنان دوری گزین!» و نیز دستور به استقامت و پایداری می‌دهد: «وَ استَقِم کَما اُمِرت…»(۲). اما در عین حال این دستورات به معنای دست روی دست گذاشتن و انتظار نتایج و حوادث را کشیدن نیست. طبق فرمایشات قرآن و روایات، جبهه حق همواره و همیشه زمان در مواجهه با جبهه باطل است و طواغیت و ظالمان زورگو و متجاوزان توسعه‌طلب همیشه در طول تاریخ وجود داشته‌اند، همچنان که از بدو بعثت پیامبر اکرم«ص» ظالمان و ستمگران عصر، اعم از یهودیان و مشرکین و اشراف متکبّر قدرتمند متنفذ مکه و…، که با تعالیم اسلام منافعشان به خطر افتاد به دشمنی با رسول خدا«ص» پرداختند و جنگ‌های متعددی را بر مسلمانان تحمیل کردند، لذا خداوند رحمان در آیات متعدد بر لزوم آمادگی مسلمین برای مقابله با دشمنان صریحاً دستور و تاکید می‌فرماید.
دوستی با دوستان و دشمنی با دشمنان خدا
همان‌‌گونه که اشاره شد، اسلام دین رحمت و مودّت و دوستی است و مبنای اصلی رسالت پیامبر اکرم«ص» نیز محبت بود. این از مزیّت‌های ویژه اسلام است که خداوند به رسول اکرم«ص» دستور می‌دهد با کسانی که در پی جنگ و فتنه‌گری نیستند، در هر جای عالم که باشند، با عدالت و محبّت رفتار کند.
«لَا یَنْهَاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ لَم یُقَاتِلُوکُم فِی‌الدِّینِ وَلَم یُخرِجُوکُم مِن دِیَارِکُمْ أَن تَبَرُّوهُم وَتُقْسِطُوا إِلَیْهِم، خدا شما را از آنان که با شما در دین قتال و دشمنی و شما را از دیارتان بیرون نکردند نهی نمی‌کند که با آنان نیکی و به عدالت و انصاف رفتار کنید.(۳)
و با وجود تاکید بر مهربانی با یکدیگر، اما اجازه هیچ گونه سستی در مقابل دشمنان اسلام و ظالمان و ستمگران را نداده و مسلمانان را موظف به دفاع و مقابله با مستکبرین و زورگویان کرده است. چنانکه می‌فرماید:
«مُحَمَّدٌ رَسُولُ‌اللَّهِ وَالَّذِینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى‌الْکُفَّارِ رُحَمَاءُ بَیْنَهُم؛ محمد«ص» فرستاده خداست و یاران و همراهانش بر کافران بسیار قویدل و سخت و با یکدیگر بسیار مشفق و مهربانند.»(۴)
و بر سختگیری بر دشمنان «أَشِدّاءُ عَلَی الْکُفّارِ» و مقابله و جنگ با دشمنان تاکید دارد: «وَقَاتِلُوا فِی‌سَبِیلِ‌اللَّهِ الَّذِینَ یُقَاتِلُونَکُم وَلَا تَعتَدُوا؛ و در راه خدا با آنان که به جنگ و دشمنی شما برخیزند جهاد کنید،»(۵)
در قرآن کریم آیات متعددی بر امر توانمندی و آمادگی نظامی دلالت دارند. مهمترین آیات عبارتند از:
الف): «وَأَعِدُّوا لَهُم مَا استَطَعْتُم مِن قُوَّهٍ وَمِن رِبَاطِ الْخَیْلِ تُرهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّکُم وَآخَرِینَ مِن دُونِهِم لَا تَعلَمُونَهُمُ‌اللَّهُ یَعلَمُهُم…؛(۶) در برابر آنها (دشمنان) آنچه توانائی دارید از نیرو آماده سازید (و همچنین) اسب‌های ورزیده (برای میدان نبرد) تا به‌وسیله آن دشمن خدا و دشمن خویش را بترسانید و (همچنین) گروه دیگری غیر از اینها را که شما نمی‌شناسید» این آیه با تاکیدات تمام به آمادگی نظامی: «وَ‌أعِدُّوا» سفارش می‌کند.
شرایط زمان نزول آیه:
هنگامی که پیامبراکرم«ص» از مکه به مدینه هجرت کردند، غزوه‌های متعددی پیش آمد: از قبیل بدر، احد، خندق، بنی‌قریظه، بنی‌المصطلق و خیبر آن هم در کمتر از ۸ سال متوالی که حکایت از جدال سخت دشمنان با مسلمانان دارد. آیه مذکور بعد از جنگ بدر در حالی که تمام اموال مسلمانان در مکه باقی مانده بود و در حال تدارک مسکن و معاش مجدد بودند، نازل شد «وَأَعِدّوا لَهُم مَا استَطَعتُم».
ایجاد آمادگی در سپاه اسلام به‌حدی برای پیامبر اکرم«ص» اهمیت داشت که همواره به دنبال جدید‌ترین توانمندی‌ها بودند تا جایی که وقتی به ایشان خبر رسید که در یمن سلاح جدیدی ساخته‌اند. پیامبر«ص» چند نفر از اصحاب را مأمور کردند تا به یمن بروند و فناوری ساخت سلاح جدید را بیاموزند.
ب): «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قَاتِلُوا الَّذِینَ یَلُونَکُمْ مِنَ الْکُفَّارِ وَلْیَجِدُوا فِیکُمْ غِلْظَهًوَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِینَ؛(۷)
ای اهل ایمان با کافران از هر که با شما نزدیک‌تر است شروع به جهاد کنید و باید کفار در شما درشتی و نیرومندی و قوّت و پایداری حس کنند (تا از سپاه اسلام بیمناک شوند و شما مؤمنان هیچ گاه نترسید) و بدانید که خدا همیشه یار پرهیزگاران است.» این آیه نیز بر قوی شدن تأکید دارد.
ج): «انفِروُا خِفافاً وَ ثِقالاً وَ‌جهِدوُا بأمولِکُم و أنفُسِکُم فِی سَبیلِ اللّهِ ذلِکُم خیرٌ لَکُم إن کُنتُم تَعلَمُون».(۸)
در این آیه به بیرون رفتن از وطن که از مصادیق آمادگی است، فرمان داده است. گروهی از فقیهان و مفسّران، آمادگی نظامی را واجب عینی(۹) و گروهی دیگر، واجب کفایی دانسته‌اند؛ از این‌رو، آمادگی نظامی از نظر وجوب و اهمّیّت در حکم جهاد است.(۱۰)
د): تلاش تا رفع فتنه:
«وَقَاتِلُوهُم حَتَّى لَا تَکُونَ فِتْنَهٌ وَیَکُونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِلَّهِ فَإِنِ انْتَهَوْا فَإِنَّ اللَّهَ بِمَا یَعْمَلُونَ بَصِیرٌ؛(۱۱) و با آنان بجنگید تا هیچ نوع فساد و فتنه [و خونریزی و ناامنی] بر جا نماند، و دین [در سراسر گیتی] ویژه خدا شود؛ پس اگر از فتنه بازایستند [با آنان نجنگید] زیرا خدا به آنچه انجام می‌دهند، بیناست.»
در این آیه تاکید بر قدرتی دارد که مسلمین و مؤمنان فتنه را از جهان ریشه‌کن کنند.
ه): حفظ مرزها:
مصداق دیگر برای توانمندی حفظ ثغور و مرزهای اسلامی است.
«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ ؛(۱۲) اى کسانى که ایمان آوردهاید! (در برابر مشکلات و هوس‌ها،) استقامت کنید؛ و در برابر دشمنان، پایدار باشید و از مرزهاى خود، مراقبت کنید….» «رابطو» از « ربط» به معنای محکم کردن چیزی برای حفظ و نگهداری آن است؛ از این رو به مکانی که نگهبانان در آن استقرار می‌یابند، «رباط» گفته می‌شود و منظور از «رابطوا» بنابر احتمالی، حفظ مرزهای سرزمین‌های اسلامی است.(۱۳)
و): آمادگی حتی در نماز:
حتی در نماز که عبادت الهی است ، قدرت و توان نظامی را باید حفظ کرد
«وَ إِذا کُنْتَ فیهِم فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلاهَ فَلْتَقُمْ طائِفَهٌ مِنْهُمْ مَعَکَ وَ لْیَأْخُذُوا أَسْلِحَتَهُمْ فَإِذا سَجَدُوا فَلْیَکُونُوا مِن وَرائِکُمْ وَ لْتَأْتِ طائِفَهٌ أُخْری لَم یُصَلُّوا فَلْیُصَلُّوا مَعَکَ وَ لْیَأْخُذُوا حِذْرَهُمْ وَ أَسْلِحَتَهُمْ وَدَّ الَّذینَ کَفَرُوا لَو تَغْفُلُونَ عَنْ أَسلِحَتِکُمْ وَ أَمْتِعَتِکُمْ فَیَمیلُونَ عَلَیْکُمْ مَیْلَهً واحِدَهً وَ لا جُناحَ عَلَیْکُمْ إِنْ کانَ بِکُمْ أَذیً مِنْ مَطَرٍ أَوْ کُنْتُم مَرضی أَنْ تَضَعُوا أَسْلِحَتَکُمْ وَ خُذُوا حِذْرَکُمْ إِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْکافِرینَ عَذاباً مُهیناً؛(۱۴) و هنگامی که در میان آنها باشی و (در میدان جنگ برای آنها نماز برپا کنی، باید دسته‌‌ای از آنها با تو (به نماز) برخیزند و سلاح‌های خود را با خود برگیرند و هنگامی که سجده کردند (و نماز را به پایان رسانیدند) به پشت سر شما (به میدان نبرد) بروند و آن دسته دیگر که نماز نخوانده‌‌اند (و مشغول پیکار بوده‌‌اند) بیایند و با تو نماز بخوانند و باید آنها وسایل دفاعی و سلاح‌های خود را با خود (در حال نماز) حمل کنند (زیرا) کافران دوست دارند که شما از سلاح‌ها و متاع‌های خود غافل شوید و ناگهان به شما هجوم آورند…»
ز): با قدرت در کمینگاه:
قدرت و توان مسلمین و مؤمنین باید به‌حدی باشد که در هر جا توان مقابله با دشمنان را داشته باشند:
«…فَاقْتُلُوا الْمُشْرِکِینَ حَیْثُ وَجَدْتُمُوهُمْ وَخُذُوهُمْ وَاحْصُرُوهُمْ وَاقْعُدُوا لَهُمْ کُلَّ مَرْصَدٍ..؛(۱۵) مشرکان را هر جا بیابید به قتل برسانید و آنها را اسیر سازید و محاصره کنید و در هر کمینگاه بر سر راه آنها بنشینید.»
ح): لزوم آمادگی پیش از حرکت:
به صورت خاص لزوم آمادگی کامل نیروهای رزمنده پیش از حرکت برای نبرد با دشمن ضروری است:
«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا خُذُوا حِذْرَکُمْ فَانْفِرُوا ثُباتٍ أَوِ انْفِرُوا جَمِیعا ؛(۱۶) ای کسانی که ایمان آوردهاید آمادگی خود را (در برابر دشمن) حفظ کنید و در دسته‌‌های متعدد یا به صورت دسته واحد (طبق شرایط موجود) به سوی دشمن حرکت کنید.»
ط): پاداش عظیم آمادگی و توانمندی نظامی:
گاه لزوم آمادگی رزمی و انجام کارهای مقدماتی جهاد از طریق بیان پاداش بیان شده است:
«وَلَا یُنفِقُونَ نَفَقَهً صَغِیرَهً وَلَا کَبِیرَهً وَلَا یَقْطَعُونَ وَادِیاً إِلَّا کُتِبَ لَهُمْ لِیَجْزِیَهُمُ اللَّهُ أَحْسَنَ مَا کَانُواْ یَعْمَلُونَ ؛(۱۷) و هیچ مال کوچک یا بزرگی را (در این راه) انفاق نمی‌کنند، و هیچ سرزمینی را (به سوی میدان جهاد و یا در بازگشت) نمی‌پیمایند، مگر اینکه برای آنها نوشته می‌شود؛ تا خداوند آن را به‌عنوان بهترین اعمالشان، پاداش دهد.»
با توجه به این که آیات درباره جنگ تبوک است.(۱۸) و در تبوک، جنگی صورت نگرفت و نیز چون انفاق و پیمودن دره‌ها از مقدمات جنگ است، نکته فوق برداشت می‌شود. البته این پاداش عظیم شرائطی دارد از جمله این که آمادگی رزمی به همراه تقوا و احسان:
«لِلَّذِینَ أَحْسَنُوا مِنْهُمْ وَ اتَّقَوْا أَجْرٌ عَظِیمٌ. ؛(۱۹) آنها که دعوت خدا و پیامبر(ص) را، پس از آن همه جراحاتی که به ایشان رسید، اجابت کردند؛ برای کسانی از آنها که نیکی کردند و تقوا پیش گرفتند، پاداش بزرگی است.»
ی): آمادگی به‌رغم آسیب‌دیدگی:
شایعه آمادگی نظامی دشمن برای حمله دوباره به مسلمانان پس از جنگ احد، از سوی منافقان: « الَّذِینَ قَالَ لَهُمُ النَّاسُ إِنَّ النَّاسَ قَدْ جَمَعُوا لَکُمْ فَاخْشَوْهُمْ فَزَادَهُمْ إِیمَانًا وَقَالُوا حَسْبُنَا اللَّهُ وَنِعْمَ الْوَکِیلُ؛(۲۰)
اینها کسانی بودند که (بعضی از) مردم، به آنان گفتند: مردم (لشکر دشمن) برای (حمله به) شما اجتماع کرده‌اند؛ از آنها بترسید! اما این سخن، بر ایمانشان افزود و گفتند: خدا ما را کافی است و او بهترین حامی ماست.»
لذا مجاهدان، به‌رغم آسیب‌دیدگی آماده مقابله شدند.(۲۱) آنها که دعوت خدا و پیامبر«ص» را پس از آن همه جراحاتی که به ایشان رسید، اجابت کردند…» با این که هنوز زخم‌های میدان احد التیام نیافته بود، به سوی میدان «حمرار الاسد» حرکت کردند.»
این آیه در شأن مجاهدان و مجروحان غزوه حمراءالاسد نازل شده و در صدد ستایش از مجاهدانی است که به‌رغم شکست و آسیب دیدن در غزوه احد، با شنیدن ندای پیامبر(ص) به صورت شگفت‌آوری پاسخ دادند و آمادگی خود را برای نبرد با دشمن اعلام کردند.(۲۲)
ک): آمادگی دائمی: خداوند بر آمادگی دائمی تاکید می‌کند: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا خُذُوا حِذْرَکُمْ فَانْفِرُوا ثُباتٍ أَوِ انْفِرُوا جَمِیعاً؛(۲۳)؛
ای کسانی که ایمان آوردهاید آمادگی خود را (در برابر دشمن) حفظ و در دسته‌‌های متعدد یا به صورت دسته واحد (طبق شرایط موجود) به سوی دشمن حرکت کنید.»
ل): باید نیرومند باشید:
قرآن می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قَاتِلُوا الَّذِینَ یَلُونَکُم مِنَ الْکُفَّارِ وَلْیَجِدُوا فِیکُمْ غِلْظَهً وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِینَ»(۲۴)
«ای اهل ایمان با کافران از هر که با شما نزدیک‌تر است شروع به جهاد کنید و باید کفار در شما درشتی و نیرومندی و قوّت و پایداری حس کنند (تا از سپاه اسلام بیمناک شوند و شما مؤمنان هیچ گاه نترسید و بدانید که خدا همیشه یار پرهیزگاران است.»
پیامبر اکرم«ص» و تربیت نظامی
رسول اکرم«ص» همان‌‌گونه که در مقابل نیازمندان و محرومان جامعه فروتن بودند، همان گونه هم در مقابل مستکبران و ستمگران با صلابت و قاطعیت عمل می‌کردند و ابهت و غرور آنان را می‌شکستند.
در تفسیر نورالثقلین آمده است که آمادگی سپاه اسلام تنها به تجهیزات و افراد محدود نمی‌شد و نیروهای اسلام در جنگ‌ها برای ایجاد رعب و وحشت در دل دشمن با خضاب کردن موى صورت، دشمن را به هراس می‌انداختند. از دیگر اهداف این کار این بود که افرادی که محاسن سفید داشتند در لشکر محسوس نباشند تا دشمن گمان نکند که لشکریان مسلمان پیرند.(۲۵)
تاکید امامین انقلاب بروجوب توانمندی و آمادگی نظامی
موضوع آمادگی نظامی در نظام جمهوری اسلامی ایران همواره بر مبنای دستورات الهی بوده است تا جایی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در حالی که جمعیت کشورمان حدود ۳۰ میلیون نفر بود، امام خمینی(ره) فرمود: «ما باید ارتشی ۲۰ میلیونی داشته باشیم.» و «دفاع از مملکت اسلامی، دفاع از نوامیس مسلمین، از واجبات شرعیۀ الهیه‌ای است که بر همۀ ما واجب است.»(۲۶)
همچنین امام راحل (ره) با استناد به آیه: «وَ اَعِدّوا لَهُم مَااستَطَعتُم مِن قُوَّه» بر لزوم توجه کامل به آن آیه فرموده‌اند:
«مطمئناً غفلت از تقویت بنیه دفاعی کشور طمع تهاجم و تجاوز بیگانگان و نهایتاً تحمیل جنگ‌ها و توطئه‌ها را به دنبال می‌آورد.»(۲۷)
در اندیشه امام خمینی(ره) قطع وابستگی به قدرت‌های استکباری تنها با توسعه تکنولوژی دفاعی و خودکفایی کامل در این زمینه امکان‌پذیر است و غفلت از این امر حیاتی موجب طمع بیگانگان در حمله به کشور می‌شود. (۲۸)
امام(ره) در این زمینه می‌فرمایند:
«من به‌عنوان فرمانده کل قوا به مسئولین و تصمیم‌گیرندگان نیز دستور می‌دهم که در هیچ شرایطی از تقویت نیروهای مسلح و بالا بردن آموزش‌های عقیدتی و نظامی و توسعه تخصص‌های لازم و خصوصاً حرکت به طرف خودکفایی نظامی غفلت نکنند.»(۲۹)
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای نیز با تاکید مکرر بر وجوب توانمندی و آمادگی نظامی می‌فرمایند:
«لازمه مسلمانی، هوشیاری و آمادگی است. مسلمان آن نیست که بنشیند تا خطر او را غافلگیر کند و سراسیمه دنبال علاج باشد؛ بلکه مسلمان آن است که به حکم قرآن که فرموده است: «وَ اَعِدّوا لَهُم مَااستَطَعتُم مِن قُوَّه…» خود را از پیش در حد اعلای توان آماده می‌کند.»(۳۰)
آیه فوق تاکنون بیش از ۱۵ بار به‌طور مستقیم در بیانات رهبر معظم انقلاب به کار رفته است که اکثر آنها مربوط به دیدارهای نیروهای مسلح بوده است. معظم‌له تمام جوانب آیه را به‌طور مفصل در سخنرانی‌های خویش تبیین می‌کنند که خلاصه آنها آورده می‌شود:
«قرآن صریحاً، یعنی بدون تأویل، دستور داده که «وَ اَعِدّوا لَهُم»، در مقابل دشمنان آماده‌سازی کنید؛ «مَا استَطَعتُم»، هر چه می‌توانید. ببینید، این قرآن است. این دیگر یک احتمال دینی، [یک] روایت ضعیف نیست، بلکه نص صریح قرآن است. دشمن هم وقتی که این را می‌بیند، مجبور می‌شود دست و پایش را جمع کند؛ به‌طور طبیعی این جور است. در همین آیه هم دارد:
«تُرهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَه»؛ شما آماده‌سازی‌تان را زیاد کنید تا دشمن احساس کند که شما آماده‌اید.»(۳۱)
معنای «ترهبون به»؛ رسیدن به قدرت بازدارندگی:
۱٫احساس مصونیت: ملاک تقویت و پیشرفت در ابزار آلات و توانمندی‌های مختلف کشور را نیز قرآن مشخص کرده است. پیشرفت باید تا جایی باشد که علاوه بر اینکه خودمان احساس مصونیت می‌کنیم، در دل دشمنان نیز هراسی ایجاد شود تا جرئت تجاوز و تعرض به کشور را به خود راه ندهد.
۲٫ترسیدن دشمن: «تُرهِبون فقط به معنای این نیست که آنها را بترسانید که از شما بترسند؛ نه، این ترس، بازدارنده است. اگر چنانچه دشمن از قدرت و آمادگی شما بیمناک شد، آن وقت این بیمناکی، بازدارنده دشمن است. باید کاری کنید که دشمن از هیبت مردان جوان مؤمن فداکار پرُانگیزه احساس بیم بکند؛ و خودِ این مهمترین بخشِ بازدارنده است.»(۳۲) و نیز فرمود: «دشمن اگر نترسد، تعرّض می‌کند و به خود جرئت می‌دهد که تجاوز بکند.»(۳۳)
۳٫بازدارندگی دشمن: «بعضی خیال می‌کنند باید در لاک دفاعی برویم. این جوری نیست. در لاک دفاعی نمی‌رویم و در موضع انفعال قرار نمی‌گیریم، بلکه ما در موضع «اَعِدّوا لَهُم مَا استَطَعتُم…» قرار می‌گیریم. در موضعی قرار می‌گیریم که در این آیه شریفه از آن تعبیر شده است به «تُرهِبونَ بِه»؛ «تُرهِبونَ بِه» همان چیزی است که در ادبیات سیاسی امروز به آن «قدرت بازدارندگی» می‌گویند. جمهوری اسلامی در جایگاهی قرار می‌گیرد که دارای قدرت بازدارندگی و دارای اقتدار بازدارنده است.»(۳۴)
برو قوی شو اگر راحت جهان طلبی
که در نظام طبیعت ضعیف پامال است
«می‌خواهم به مسئولین کشور و ملّت عزیزمان توصیه کنم سعی کنند قوی بشوند؛ به قول شاعر خراسانی ما: «برو قوی شو اگر راحت جهان طلبی» باید قوی بشوید؛ هم در اقتصاد؛ هم در علم؛ هم در فنّاوری؛ هم در دفاع نظامی.تا قوی نشوید، دشمن‌ها به شما طمع و تعرّض و تجاوز خواهند کرد. این توصیه اوّل که توصیه همیشگی من است و من خودم تا توان دارم و تا توفیق از طرف پروردگار داشته باشم، این قضیه را دنبال می‌کنم؛ مسئولین هم موظفند دنبال کنند.»(۳۵)
معظم‌له در بیانات مختلف ضمن اشاره به آیه «وَ اَعِدّوا لَهُم مَا استَطَعتُم مِن قُوَّهٍ…» به نکاتی از این آیه شریفه اشاره می‌فرمایند:
اوّلاً: اِعداد -[یعنی] آماده کردن- به اندازه استطاعت؛ یعنی هیچ قانع نباشید به یک حدّی. هرچه می‌توانید، این آمادگی را… تأکید و زیاد کنید.»(۳۶) «معنایش این است که اگر چنانچه دشمنی به شما حمله کرد، شما بر اثر کمبود امکانات، و سلاح و مهمّات وآمادگی، خسارت تحمّل نکنید که خسارت شما خسارت ملّت و خسارت اسلام است.»(۳۷) «این، آن دستوری است که قرآن به ما داده است. باید این آمادگی‌ها را روز به روز افزایش بدهیم.»(۳۸) «ممکن است ملت ایران و کشور عزیز ما تا سال‌های متمادی هم مورد تهاجم هیچ دشمنی قرار نگیرد. ممکن است دشمنان با نگاه به ملت ایران و آمادگی‌های جوانان مؤمن و سلحشور ما هرگز جرئت نکنند به حریم این ملت نزدیک شوند؛ اما این نباید موجب کاهش آمادگی‌ها شود. هرچه در توان یک ملت است، باید آن را برای آمادگی در مقابل زورگویی و تجاوز و تحقیری که از سوی قدرت‌های ظالم پیش می‌آید، به‌کار بگیرد.»(۳۹)
دوم: معنای «قوّه»: توانمندی در تمام زمینه‌ها:
- تفوق: «منظور از قوّه در آیه شریفه توانمندی و قدرت است که به اقتضای زمانه و اجتماع می‌تواند در هر عنصری اعم از سیاسی، نظامی، اقتصادی، فرهنگی و علمی ظهور پیدا کند. در زمانی منظور از قوّه ظهور تفنگ و سلاح بود، اما اکنون در هرآنچه که سبب تفوق بر دشمن شود، قابل استفاده است.»(۴۰)
- توانمندی علمی: «از مهمترین پیش نیازهای سیر تکاملی دولت‌ها پیشرفت و توانمندی علمی است. در سایه علم است که قدرت و ثروت و اقتدار محقق خواهد شد. از مهمترین مصادیق قوه تقویت توان علمی است. …همه حرکت موفّقِ مجموعه‌های گوناگونِ بشری ابتدائاً در سایه علم انجام گرفته‌است. در سایه علم است که به قدرت، ثروت، اقتدار بین‌المللی و عزّت دست پیدا می‌کنند. این همه هم که در اسلام روی علم تکیه شده، به خاطر این است. پس یک بخش مهم از «قُوَّه» عبارت است از علم.»(۴۱)
- بیداری دائم: [قوّه] در زمینه بیداری و آماده‌به‌کاری. غفلت مطلقاً مورد قبول نیست بایستی دائم بیدار و هوشیار بود. به فرموده امیرالمومنین«ع» فرمود: «مَن نامَ لَم یُنَم عَنه: اگر شما در سنگر خوابت برد، معنایش این نیست که دشمن در سنگر مقابل شما هم خوابش برده است. او ممکن است بیدار باشد؛ باید همواره در سنگر بیدار و آماده به‌کار بود. قوّت [یعنی] عزم راسخ و پولادین؛ ایمان قوی و خالص و انگیزه روزافزون. اینها همه قوّت هستند. اَعِدّوا لَهُم مَا استَطَعتُم مِن قُوَّه. همه اینها را باید آماده کنید. قوّت، تربیت جوانان بلندهمّت و پُرانگیزه است»(۴۲)
در یک جمع‌بندی کلی می‌توان گفت اندیشه نظامی از منظر امامین انقلاب اسلامی، اجرای دستورات صریح قرآن کریم و برگرفته از اندیشه اسلامی و آموزه‌های دینی است.
پاورقی‌ها:
- المدثر /۷
- هود / ۱۱۲
- ممتحنه/۸
- الفتح/۲۹
- بقره/۱۹۰
- انفال /۶۰٫
- توبه/ ۱۲۳.
- توبه/ ۴۱
- ابن عربی، محمد بن علی، احکام القرآن، ج۲، ص۴۲۱.
- فخررازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، ج۱۶، ص۵۶.
- انفال/ ۳۹
- آل عمران/ ۲۰۰.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن،ص.۱۸۵، ذیل ربط .
- نساء/ ۱۰۲
- توبه/ ۵
- نساء/ ۷۱
- توبه/ ۱۲۱
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج.۵،ص.۱۴۲
- آل عمران/ ۱۷۲
- آل عمران/ ۱۷۳
- آل عمران/ ۱۷۲
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن،ج.۲،ص.۴۴۶
- نساء/ ۷۱
- توبه/ ۱۲۳
- https://www.farsnews.ir/news/13990709000086
- صحیفه امام؛ ج.۱۳، ص. ۱۸۲
- صحیفه امام، ج. ۲۱، ص. ۱۰۱
- منصوری لاریجانی، ۱۳۷۷: ۷۲
- صحیفه امام، ج. ۲۱، ص. ۳۵۷
- بیانات ۲۴/۹/۱۳۶۹
- بیانات ۱۵/۵/۱۴۰۲
- بیانات ۲۱/۰۷/۱۳۹۸٫
- بیانات ۱۵/۰۷/۱۳۹۴٫
- بیانات ۲۰/۰۲/۱۳۹۶٫
- بیانات ۲۶/۹/۱۳۹۹
- بیانات ۲۱/۰۷/۱۳۹۸٫
- بیانات ۳۰/۰۱/۱۳۹۴٫
- بیانات ۱۸/۰۶/۱۳۹۷٫
- بیانات۱۹/۱۲/۱۳۸۳٫
- بیانات۲۱/۰۷/۱۳۹۸٫
- همان
- همان