پس از رحلت امام خمینی(ره) و پایان بازنگری قانون اساسی، همه‌پرسی بازنگری قانون اساسی و انتخابات پنجمین دوره ریاست جمهوری همزمان برگزار و با انتخاب حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی، دوره جدیدی با پایان فعالیت نخست وزیری و حذف آن در قانون اساسی کشور آغاز شد. آیت الله محمد یزدی نیز با انتخاب از سوی رهبر معظم انقلاب، فعالیت خود را به عنوان رئیس جدید قوه قضائیه آغاز کرد.
بی‌شک پس از درگذشت امام خمینی(ره) و انتخاب و شروع به کار رهبر جدید و همچنین تغییرات در قانون اساسی و برگزاری رفراندوم و انتخابات در دو ماهه تیر و مرداد بیشترین اخبار را به این امور اختصاص می‌داد که به آن‌ها در ادامه به اختصار خواهیم پرداخت.
در شهریور ماه همین سال نیز آمریکا بر تداوم برنامه همیشگی خود برای براندازی جمهوری اسلامی تاکید کرد برنامه‌ای که بیش از چهار دهه است در رآس برنامه‌های خود دارد و از این همه ناکامی عبرت نمی‌گیرد!
پایان بازنگری قانون اساسی و حذف نخست وزیری
به دنبال دستور امام خمینی(ره) مبنی بر انجام تغییراتی در قانون اساسی مصوب سال ۱۳۵۸ و تشکیل شورای بازنگری قانون اساسی سرانجام تغییرات صورت گرفته در ۶ مرداد ۱۳۶۸ به رأی مردم گذاشته شد و طی رفراندومی که همزمان با پنجمین دوره انتخابات ریاست جمهوری برگزار شد، قانون اساسی بازنویسی شده به تصویب اکثریت ملت ایران رسید.
حذف نخست وزیری
یکم تیر ۱۳۶۸ موضوع حذف منصب نخست وزیری از قوه مجریه و تفویض اختیارات آن به رئیس جمهور در بیست‌وپنجمین جلسه عمومی شورای بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران که به ریاست آیت‌الله مشکینی تشکیل شد به تصویب رسید.
خروج بحث انحلال مجلس از دستور کار شورای بازنگری
۱۰ تیر ماه همین سال نیز به خواست رهبر معظم انقلاب بحث انحلال مجلس شورای اسلامی از دستور کار شورای بازنگری قانون اساسی حذف شد.
در نامه رهبر انقلاب خطاب به آیت‌الله مشکینی رئیس شورای بازنگری قانون اساسی آمده بود: از آنجا که طرح مسئله‌ی حقّ انحلال مجلس براى مقام رهبرى، از سوى جمع کثیرى از نمایندگان محترم مجلس شوراى اسلامى و غیر آنان، مورد حسّاسیّت و اعتراض قرار گرفته است، شایسته است که موضوع یادشده از دستور کار شوراى بازنگرى حذف شود تا موجبى براى اختلاف نظر میان برادران در این جوّ صفا و صمیمیّت به وجود نیاید.
پیشنهاد کمیسیون رهبرى شوراى بازنگرى قانون اساسى به این شرح بود: «منحل نمودن مجلس شوراى اسلامى پس از موافقت اکثریّت مجمع تشخیص مصلحت؛ درصورتى‌که این مجمع رجوع به همه‌پرسى را لازم بداند، رهبر پس از انجام همه‌پرسى مجلس را منحل می‌کند. در فرمان انحلال تاریخ انجام انتخابات جدید که حدّاکثر چهل روز پس از انحلال صورت خواهد گرفت ذکر می‌شود.» (۱)
۱۷۷ نفر از نمایندگان مجلس در نامه‌اى علنى و نیز ۱۳ نفر از اعضاى شوراى بازنگرى در نامه‌اى دیگر به رئیس شوراى بازنگرى قانون اساسى، خواستار حذف این پیشنهاد از دستور کار شورا شده بودند.
آخرین جلسه شورای بازنگری و نامه آیت‌الله مشکینی به رهبر انقلاب
سرانجام ۲۰ تیر ماه همین سال کار بازنگری و تغییر و تصویب کلیه اصولی که امام خمینی(ره) انجام آن را بر عهده شورای بازنگری قانون اساسی محول کرده بودند، خاتمه یافت.
چهل و یکمین جلسه عمومی شورای بازنگری قانون اساسی در روز سه‌شنبه بیستم تیرماه ۱۳۶۸به ریاست آیت‌الله مشکینی تشکیل گردید و پس از بررسی گزارش هیات بررسی و تنظیم اصول مصوب ادامه و بدین ترتیب بازنگری در قانون اساسی با تصویب نهائی کلیه اصول به پایان رسید.
به دنبال پایان کار شورای بازنگری قانون اساسی، آیت‌الله مشکینی طی نامه‌ای خطاب به رهبر معظم انقلاب تصریح کرد: در پى فرمان مورّخ چهارم اردیبهشت ماه ۱۳۶۸ رهبر کبیر انقلاب و بنیان‌گذار جمهورى اسلامى ایران، حضرت امام خمینى(رضوان الله تعالى علیه) دایر به تغییر و تتمیم قانون اساسى توسّط هیئت منتخب، این هیئت تحت عنوان “شوراى بازنگرى قانون اساسى” پس از تشکیل ۴۱ جلسه، کلّیّه‌ى اصلاحات و تغییرات لازم را در موارد ارجاعى انجام و در نهایت در ۴۸ اصل مدوّن، در جلسات سى‌وهشتم تا چهل‌ویکم (هفدهم تا بیستم تیر ماه ۱۳۶۸) به تصویب نهایى رساند. اینک متن مصوّب، در اجراى اصل یکصدوهفتادوهفتم، جهت ملاحظه‌ى حضرتعالى، و در صورت تأیید، صدور فرمان همه‌پرسى تقدیم می‌گردد.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای نیز در پاسخ به این نامه تصریح کردند: با سلام و تحیّت و تشکّر از آنجناب و سایر حضرات آقایان محترم اعضاى شوراى بازنگرى قانون اساسى، بدین‌وسیله مجموعه‌ی مصوّبات شوراى مزبور را که محصول تلاش پیگیر و دلسوزانه و عالمانه‌ی اعضاى محترم آن است، تأیید و امضا مینمایم…. اکنون به دولت محترم و به‌طور خاص به وزیر محترم کشور ابلاغ می‌گردد که متن مصوّب را براى همه‌پرسى، در معرض آراء ملّت عزیز ایران قرار دهند. (۲)
برگزاری رفراندوم قانون اساسی
ششم مرداد ۱۳۶۸، نسخه جدید قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به همه‌پرسی گذاشته شد و به تصویب ملت رسید. در این همه‌پرسی ۱۷میلیون نفر شرکت کردند که در این میان ۱۶ میلیون و ۲۵ هزار و ۴۵۹ نفر به آن رأی مثبت دادند. بدین‌ترتیب بیش از ۹۷٫۵ درصد مردم رأی موافق خود را به اصلاحات اعمال شده در قانون اساسی جدید جمهوری اسلامی ایران پس از بازنگری، اعلام کردند.
پنجمین دوره انتخابات ریاست جمهوری
پنجمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در ششم مرداد ۱۳۶۸ خورشیدی برگزار و حدود ۱۶ میلیون و ۴۳۹ هزار و ۲۴۱ رأی داده شد و حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی به عنوان رئیس جمهوری منتخب مردم، سکان هدایت کشور را بعد از پایان جنگ تحمیلی برای یک دوره سازندگی بر عهده گرفت.
هاشمی رفسنجانی از چندماه قبل، حتی قبل از رحلت امام(ره) از طرف جناح راست و حتی جناح چپ برای انتخابات ریاست جمهوری در نظر گرفته شده بود و به علت بی‌طرفی نسبی در برخورد با ۲ جناح، مورد تأیید هر دو جریان بود. مهدی کروبی، دبیرکل مجمع روحانیون مبارز (جناح چپ) صریحاً از کاندیداتوری هاشمی رفسنجانی حمایت کرد و از حمایت «مجمع روحانیون مبارز تهران» از او خبر داد.
سرانجام پنجمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در فضای آرام و بدون جنجال در ششم مرداد ۱۳۶۸ خورشیدی برگزار شد و حدود ۱۶ میلیون و ۴۳۹ هزار و ۲۴۱ رأی به صندوق آرا واریز شد و حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی به عنوان رییس جمهوری منتخب مردم سکان هدایت کشور را در دست گرفت.
در این دوره میزان رأی نامزدها به این ترتیب بود:
۱- علی اکبر هاشمی رفسنجانی با ۱۵ میلیون و ۵۳۷ هزار و ۳۹۴ رأی
۲- عباس شیبانی با ۶۳۲ هزار و ۲۴۷ رأی
۳- آرای باطله مأخوذه ۲۶۹ هزار و ۶۰۰ رأی (۳)
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب نیز در ۱۲ مرداد ۱۳۶۸ پس از ۲۸ روز تصدی توأم رهبری و ریاست جمهوری، ضمن استعفاء از ریاست قوه مجریه با تنفیذ، آرای مردم هاشمی رفسنجانی را به این مقام منصوب کردند.
سفر رئیس مجلس به شوروی
سی‌ام خرداد ماه ۱۳۶۸ حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی، رئیس وقت مجلس شورای اسلامی در صدر هیئتی بلندپایه وارد مسکو شد. این اولین سفر یک مقام عالیرتبه جمهوری اسلامی ایران به اتحاد جماهیر شوروی محسوب می‌شد و هاشمی رفسنجانی که آن زمان هنوز به مقام ریاست جمهوری نرسیده بود همچون «سران» کشور‌ها در کاخ کرملین مورد استقبال میخائیل گورباچف بالا‌ترین مقام شوروی سابق قرار گرفت.
در دیدار یک تیرماه همین سال هاشمی رفسنجانی با گورباچف در مسکو دیدار کرد و دو طرف در مورد ساخت چند نیروگاه برق، صادرات گاز و… ادامه همکاری‌ها تا سال ۲۰۰۰ به توافق رسیدند.
هاشمی در خاطرات روز ۳۰ خرداد ۶۸ می‌نویسد: «با بدرقه رسمی ساعت یازده به سوی مسکو حرکت کردیم. قبل از ما هواپیمای دیگری همراهان را برد. هیات همراه خیلی بزرگ است؛ به خاطر کارهای فراوان در دستور کار مذاکرات، ترکیبی از دولت و مجلس و نظامی و… در هواپیما مذاکرات و مشاوره انجام شد. بر فراز خاک شوروی منظره‌های کوه‌ها و مزارع و آب‌ها و…را مشاهده می‌کردیم. ساعت دو و نیم بعدازظهر در فرودگاه اختصاصی مهمانان در جنوب مسکو به زمین نشستیم. مطابق برنامه کولیاکف معاون اول گورباچف و [ادوارد شواردنادزده] وزیر خارجه و جمعی از شخصیت‌های شوروی در فرودگاه استقبال کردند، مراسم سان و رژه انجام شد؛ می‌گویند در حد پذیرایی از سران کشورهاست…» (۴)
وی ورود به کاخ کرملین، دیدار با گورباچف و مذاکرات با او را این چنین توصیف می‌کند: «در کاخ کرملین مورد استقبال گورباچف قرار گرفتیم. برخورد اول گرم و صمیمانه بود. عکاس‌ها و فیلمبرداران عکس و فیلم تهیه کردند. بلافاصله در یکی از سالن‌های کاخ با حضور جمعی از همراهان من و شخصیت‌های شوروی مذاکرات رسمی شروع شد. در این مذاکرات صحبت‌ها کلی و دوستانه و مثبت بود. سپس جلسه را با حضور وزرای خارجه و سفیرمان و مترجمی برای دو طرف خصوصی برگزار کردیم. در جلسه خصوصی، مذاکرات در مورد مسائل سیاسی، فنی، اقتصادی و نظامی، صریح و صمیمی بود. دو جلسه مجموعاً دو ساعت طول کشید و دو طرف راضی بودند.»(۵)
در جریان این سفر چهار روزه چندین توافقنامه همکاری میان ایران و شوروی به امضا رسید که بازتاب گسترده‌ای در جهان داشت.» (۶)
پایان هشت سال نخست وزیری میرحسین موسوی
۱۸ مرداد ۱۳۶۸ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در پایان ۸ سال فعالیت مهندس میرحسین موسوی در مقام نخست وزیری از خدمات دولت ایشان تشکر کردند. موسوی تا تشکیل کابینه آیت‌الله هاشمی رفسنجانی به کار خود ادامه داد.
میرحسین موسوی که به همراه اعضای هیئت دولت خود به دیدار رهبر انقلاب رفته بود در این دیدار موفقیت دولت آینده‌ی جمهوری اسلامی ایران به ریاست هاشمی رفسنجانی در حل مسائل کشور و به پیش بردن انقلاب اسلامی را آرزو کرد و اظهار امیدواری نمود که رهبری انقلاب و مردم قهرمان و بزرگ ایران از خدمت ۸ ساله ی دولت راضی باشند. (۷)
۲۴ مرداد ماه همین‌سال نیز میرحسین موسوی از سمت نخست وزیری استعفا داد و با این استعفا نخست وزیری از نظام حکومتی ایران پس از ۸۲ سال و ۶ ماه و ۱۴ روز یعنی از۱۲ بهمن ۱۲۸۵ که اولین هیئت دولت در ایران تشکیل شد، حذف گردید.
انتصاب رئیس جدید قوه قضائیه
۲۴ مرداد ۱۳۶۸ با حکم حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب، آیت‌الله شیخ محمد یزدی به ریاست قوه قضائیه منصوب شد.
در این حکم آمده بود: با توجّه به اصل یکصدوپنجاه‌وهفتم قانون اساسى و با معرفت و اعتقاد به شایستگی‌هاى علمى و عملى جنابعالى، مسئولیّت خطیر و حسّاس و افتخارآمیز ریاست قوّه‌ی قضائیّه را به جنابعالى تفویض می‌کنم.
در بخش دیگری از این حکم آمده بود: انتظار و امید اینجانب آن است که جنابعالى در ادامه‌ی ده سال تلاش و مجاهدتى که عناصر دلسوز و متعهّد در قوّه‌ی قضائیّه مبذول داشته‌اند، با توکّل به خداوند و استمداد از فضل و مدد الهى و با اِعمال قاطعیّت و ابتکار، دستگاه قضائى را به شکل کاملاً اسلامى و برخوردار از عدالت و انصاف کامل، سازمان‌دهى کرده و از عناصر مؤمن و عالم و متعهّد در داخل یا خارج از آن دستگاه استفاده بفرمایید و از همه‌ی علماى محترم و قضات شریف و عناصر مؤمن و غیور که به حفظ حقوق ضعفا و مظلومین اهتمام می‌ورزند، درخواست می‌کنم که دستگاه بسیار حسّاس قضا را یارى داده و هرگونه کمکى که براى آنان مقدور است، به کمال و کارایى روزافزون آن بنمایند. (۸)
۳۰ مرداد ۱۳۶۸ نیز آیت‌الله یزدی رئیس جدید قوه قضائیه طی ۲ حکم جداگانه آقایان مرتضی مقتدایی و محمد محمدی ری‌شهری را به ریاست دیوانعالی کشور و دادستانی کل کشور منصوب کرد.
اظهار تاسف دبیر کل سازمان ملل!
۲۷ مرداد ۱۳۶۸ «خاویر پرز دکوئه‌یار» دبیرکل وقت سازمان ملل طی بیانیه‌ای با اشاره به رکود یک‌ساله‌ی مذاکرات صلح ایران و عراق تاکید کرد برای من مایه تأسف عمیق است که عقب‌نشینی به مرزهای بین‌المللی هنوز انجام نگرفته و ده ها هزار اسیر هنوز قادر به بازگشت به اوطان خود نمی باشند.
۳۱ مرداد ماه همین سال نیز ۶ مزدور سومالیایی که در سال‌های جنگ به اسارت رزمندگان جمهوری اسلامی ایران درآمده بودند با وساطت سفیر سومالی در تهران از زندان آزاد شدند.
نگرانی در سالگرد جنایت!
۱۲ تیر ۱۳۶۸روزنامه واشنگتن‌پست نوشت دولت آمریکا در سالگرد حمله به هواپیمای مسافربری ایران در خلیج فارس، که باعث کشته شدن ۲۹۰ مسافر آن شد، تمامی سفارتخانه‌های خود در کشورهای خاورمیانه را به حال آماده باش درآورد.
۲۷ تیر ماه همین سال نیز دولت آمریکا پس از یک سال سکوت درباره سرنگون کردن هواپیمای ایران، در یک عقب‌نشینی آشکار وادار به پرداخت غرامت به خانواده‌های شهیدان هواپیمای ایرباس شد.
لاجوردی رئیس سازمان زندان‌ها شد
۱۵ شهریور ۱۳۶۸ طی حکمی از سوی آیت‌الله یزدی رئیس قوه قضائیه، اسدالله لاجوردی رئیس سابق زندان اوین به سمت رئیس سازمان زندان ها و اقدامات تأمین و تربیتی کشور منصوب شد.
۱۲ شهریور نیز هاشمی رفسنجانی که مرداد ماه همین سال کار خود را به عنوان رئیس جمهور جدید ایران آغاز کرده بود طی حکمی میرحسین موسوی نخست وزیر سابق را به عنوان مشاور سیاسی رئیس جمهوری منصوب کرد.
آمریکا همچنان به دنبال براندازی جمهوری اسلامی!
۱۸ شهریور ماه ۱۳۶۸، ۱۸۶ تن از اعضای مجلس نمایندگان ایالات متحده با امضای نامه مشترکی از “جیمز بیکر” وزیر خارجه این کشور خواستند با توجه به این که رهبران حکومت اسلامی از آمریکا تمکین نمی‌کنند، برای براندازی حکومت اسلامی ایران به سازمان مجاهدین خلق [منافقین] کمک کند.
در پی انتشار نامه ۱۸۶ نماینده کنگره آمریکا که در آن خواستار براندازی نظام جمهوری اسلامی ایران شده بودند، نمایندگان مجلس شورای اسلامی در بیانیه مشترکی این درخواست را «ابلهانه» و «دخالت در امور داخلی ایران» خواندند.
۲۲ شهریور ماه همین سال نیز سپاه پاسداران در واکنش به نامه جمعی از نمایندگان کنگره آمریکا که خواستار اتکاء به سازمان مجاهدین خلق برای براندازی جمهوری اسلامی ایران شده بودند؛ آمادگی پاسداران و بسیجیان را برای پاسخگویی به سیاست تروریستی آمریکا اعلام کرد.
از سوی دیگر “مریلین دایملی” که رهبری ۱۸۶ نفر از نمایندگان کنگره آمریکا را در انتشار بیانیه‌ای با محتوای «لزوم براندازی جمهوری اسلامی ایران» بر عهده داشت، طی مصاحبه‌ای با «بی.بی.سی» گفت محتوای بیانیه بر اساس اطلاعات سازمان مجاهدین خلق [منافقین] تهیه شده بود.
چند روز پیش از این رخداد یک نظامی بلندپایه آمریکایی به عمدی بودن حادثه حمله ناو «وینسنس» به هواپیمای مسافربری ایران اعتراف کرده بود.
بازگشت به وطن
۱۹ شهریور ۱۳۶۸ کورش فولادی که در سال ۱۳۵۸ به جرم واهیِ دست داشتن در یک انفجار در لندن بازداشت شده بود پس از تحمل ۱۰ سال محکومیت، از زندان انگلیس آزاد و بلافاصله به ایران بازگشت.
۲۸ شهریور ماه همین سال کوروش فولادی در مصاحبه‌ای فاش کرد که در زندان انگلیس چشم مرا کور کردند و به محکومینی که در زندان حاضر شوند با کارد زندانبان، مرا به قتل برسانند، مژده آزادی داده بودند.
پی نوشت‌ها
۱٫پایگاه اطلاع رسانی رهبر معظم انقلاب اسلامی، بخش اخبار، بیانات، پیام ها و نامه‌های تیر و مرداد ۱۳۶۸
۲٫همان
۳- پنجمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، خبرگزاری ایرنا، ۲۱ خرداد ۱۴۰۰
۴- بازسازی و سازندگی؛ کارنامه و خاطرات حجه‌الاسلام هاشمی رفسنجانی سال ۱۳۶۸ ، به اهتمام علی لاهوتی، دفتر نشر معارف انقلاب اسلامی، ص ۱۷۸
۵- همان، ص ۱۷۹
۶- همان، ص ۱۸۹ ، پاورقی خاطرات یک تیر ۱۳۶۸
- پایگاه اطلاع رسانی رهبر معظم انقلاب اسلامی، بخش اخبار، بیانات، پیام ها و نامه‌های تیر و مرداد ۱۳۶۸
- همان