قسمت پنجم
حجه الاسلام سید محمدهاشمی اصفهانی
دکتر حسن عارفی
شیر و شیرخوارگی
در بحثهای گذشته بخشی از مسائل شیرخواری مورد بررسی قرار گرفت و حاصل بحثهای گذشته این بود که دانشمندان علوم تجربی و نیز منابع اسلامی ما اهمیت خاصی برای شیر مادر قائلند و بنا بر آنچه از تحقیقات دانشمندان علوم تجربی بدست آمده فرزندانی که از جهت تغذیه شیرمادر کمبودی نداشته باشند از سلامت نسبتا بهترین برخوردارند و به عکس اطفالی که از شیر مادر تغذیه نشده یا اگر شده اند قابل توجه نبوده است، همواره در معرض ابتلاء به بیماریهای ناشی از آن می باشند. برای روشن شدن اهمیت بحث و توجه دادن بمادران شیرده تازه ترین نظریات دانشمندان علوم تجربی که اخیرا اظهار داشته اند از نظر خوانندگان محترم می گذرد .
به عقیده نویسنده کتاب Avery schaffer آنچه ارجحیت شیر مادر بر شیر غیرمادر را بیان می کند، اختلافات ترکیبات شیمیائی را نباید تنها در نظر گرفت، بلکه مهم جنبه روحی روانی این شیردادن از پستان مادر است.
مطالعه روی پستانداران دیگر غیر از انسان نشان داده است که وضع هیجانی و ثبوت وضع روانی و خرسندی و رضایت خاطر مادر و عکس العمل صحیح در مقابل ترس و وحشت، بستگی به تماس بدن نوزاد پستاندار با بدن گرم مادر دارد. احساس صمیمیت بین مادر و فرزندی و با هم بودن، و موقع تغذیه در تماس جلدی بودن فقط با تغذیه شیرمادر از سینه مادر بحد اعلا در طرفین تجلی می کند.
تذکر این نکته لازم است که بعضی نوزادان با آنکه مدتها از شیر مادر استفاده کرده اند، آن گرمی خاص مادر فرزندی بین آنها بوجود نمی آید و بر عکس نوزادانی هستند که از شیر مادر استفاده نکرده ولی رابطه مادر و فرزند سرشار از عاطفه و محبت می باشد.
کمیته ای که راجع به مسائل مادر و فرزند و تحت نظر انجمن تحقیقاتی ملی توسط Aldrich است بیانیه ای منتشر نمود و امروز هم هنوز نتایج گرفته در آن کمیته مورد قبول است. مفاد بیانیه این است:
«بعنوان غذا، شیر مادر هنوز بهترین نوع شیر برای نوزاد است، گرچه همیشه یک غذای کامل بعد از چند هفته نخواهد بود»
جمع مطالعات دیگران راجع به شیر مادر در یک جمله خلاصه شده:
«شیر مادر روی هم رفته در سطح جهانی در نوزاد و مادر احساس رضایت در طرفین خلق کرده و احساس امنیت برای نوزاد و احساس حمایت در طرفین ایجاد می کند».
شیر مادر خود بخود در پستان مادر ترشح شده، مادر بدون صرف وقت زیاد (در مقایسه با شیر غیر مادر) می تواند نوزاد خود را از این نعمت خدادادی بهره مند کند. تغذیه با شیر مادر نقطه ای از رشد در سیر تکاملی مادر است که از نظر فزیولژیکی و سایکولژیکی برای مادر بسیار مهم است.
«گوردن» در ارتباط با احتیاجات پروتئین نوزاد در دوران رشد، مطالب خود را چنین نتیجه گیری می کند که: تغذیه نوزاد با شیر مادر باید در اجتماع مورد تشویق دیگران قرار گیرد. و این نه تنها از نقطه نظر احساس رضایت مادر و فرزند بلکه از نقطه نظرهای تمیز بودن و سادگی راه تغذیه و فوائد بسیار زیاد شیر مادر است.
باید مادران را به شیر دادن نوزادان خود تشویق و بخصوص توسط اشخاص مطلع راهنمائی نمود ولی بهیچ وجه نباید مادران را به زور وادار کرد که نوزادان خود را شیر بدهند.
«لونف» مادران را به دو گروه تقسیم می کند:
۱- مادرانی که عاشق و شیفته آنند که این نعمت خدا دادی که بنا بگفته نویسندگان شیره جان خود را که محققین علوم انسانی و زمین شناسان قدمت ۱۶۰ میلیون ساله برای آن قائل اند، یعنی شیردادن از پستان خود را با چاشنی لبخند و تبسم مادری به نوزاد عزیز خود به رایگان هدیه کنند.
۲- مادرانی که از شیر دادن به علتهای اجتماعی و عاطفی و خانوادگی و شخصی، از تغذیه نوزاد با شیر خود وحشت دارند و از این عمل طبیعی گریزانند.
۳- در بین دو گروه فوق، گروه هائی دیگر هستند که احتیاج به راهنمائی و ارشاد توسط فامیل، اطرافیان و نرس و پرستار طبیب اطفال و متخصصین زنان و مامائی دارند، تا اطلاعات کافی تقدیم آنها شده و به سئوالات آنها جواب داده شود.
«دوروثی فرانسز» در کتاب خود چنین می نگارد: «شیر انسان با ترکیبی مناسب برای تغذیه نوزاد انسان در سینه مادر آماده شده است. لازم است مادران را به ارزش این نعمت خدادادی آگاه نمود تا در هر محل و در هر زمان از این غذای کافی و مفید برای تغذیه نوزادان استفاده شود.»
قطع زودرس شیر مادر و جانشین نمودن موادی غیر از شیر مادر ممکن است ایجاد مسائل طبی و بیماریهای مختلف در سنین بالا بنماید. گو اینکه کوشش فراوان برای تهیه و ساختن شیری دقیقا مشابه با شیر مادر شده است ولی تا کنون موفق به ساختن چنین شیری که دقیقا با شیر مادر از نظر ترکیب و خواص و فوائد تطبیق کند ساخته نشده است. بنابراین مادران باید از این حقیقت آگاه بوده و گول تبلیغات شرکتهای سازنده شیرهای ساختگی را نخورند، زیرا شرکتهای داروئی و سازنده شیرهای ساختگی- چنانچه بعدا خواهد آمد- فقط جبنه انتفاعی موضوع را در نظر داشته و با تبلیغات جهانی سعی در به فروش رساندن چیزهائی می شود که فرسنگها با شیر حقیقی و نوع تغذیه و راه و روش – تغذیه- از نظر غذائی، شیمیائی، امکان بیماری زائی و مرگ و میر در نوزادان- با شیر والای مادر که می توان آن را آب حیات انسانها نامید، فرق دارد.
به تفصیل خواهیم گفت که شیرهای غیر مادر چگونه در جهان و با چه سیاستی جایگزین شیر مادر شده است، و شرکتهای سازنده شیر فقط جنبه مالی موضوع را در نظر داشته و دارند، و به قول معروف: گربه به هیچ وجه برای رضای خدا موش نمی گیرد، بلکه فقط و فقط برای برطرف کردن گرسنگی او است. L.A.Hanson از دانشگاه سوئد در مقاله خود می نویسد میکروبهای مخصوص Anaronic Bacterium Bifidum در داخل روده ها به میکروب های روده ای Colifirm Bacteria در نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می کنند، به نوزادانی که از شیر غیر مادر تغذیه می کنند از نظر تعداد غلبه دارد. و این ترکیب در نوزادانی که از شیر غیر مادر تغذیه می کنند معکوس است. بهمین دلیل نوزادانی که شیر مادر می نوشند کمتر به اسهال مبتلا می شوند.
در گلوی نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می کنند اغلب تعداد کمتری از میکروبهای Escherichia Coli در مقایسه با نوزادانی که کاملا از شیر غیر مادر تغذیه می کنند وجود دارد. شاید علت شیوع بیماریهای عفونی معلول میکروب فوق و بعلت وجود بیش از حد این میکروب در گلو باشد. در این مقاله نیز مجددا ذکر شده است که نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می کنند به بیماریهای ریوی و گوش درد Otitis Media کمتر مبتلا می شوند و همچنین سپتی سمی (عفونت خونی) در نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می کنند کمتر است.
از نقطه نظر ایجاد مصونیت، شیرمادر حاوی مقدار فراوان IGA می باشد و این برخلاف مقداری است که در سرم مادر وجود دارد. شیر مادر حاوی IGA بر ضد میکروبهای E.Coli او ویروسهای poliovirus و میکروب pneumo strepto Cocci Coccus, می باشد.
IGA شیر مادر از نظر انتی زنی با IGAسرم مادر متفاوت است. IGA موجود در شیر مادر سبب ایجاد سیستم مقاومتی موضعی می شود و بدین ترتیب ایجاد محافظت مخاط ها از اثر میکروبها می شود.
در کتاب سال مربوط به زنان و مامائی G. G. Bacon and G.M. Wylie همین گزارش را داده است که خانواده هائی که از نظر اجتماعی در سطح بالاتری هستند در آمریکا و ممالک دیگر، نوزادان خود را با شیر مادر تغذیه می کنند. و این بر عکس چیزی است که در گذشته وجود داشته است.
«برورو» در نیوزیلند اطفال مدرسه ای را معاینه و مورد بررسی قرار داد و نتیجه مطالعاتش چنین است که اطفالی که از شیر مادر تغذیه شده اند دارای کیفیت صحبت کردن و قدرت خواندن بهتر و روانی تری از اطفالی هستند که از شیر غیر مادر تغذیه شده اند.
«هودز» و همکارانش نوشته اند که در شیر بعد از تولد (انموز) انتی باری های متعدد بر ضد ویروسهای Loxackievirus و E. Coli و استافیلوکک وجود دارد. و این IGA که از شیر مادر وارد دستگاه گوارش نوزاد می شود بدون تغییر در مدفوع وجود داشته و دفع می شود. نوزادانی که از شیر غیرمادر تغذیه می شوند از این IGA که مقاومت روده ها را در مقابل بیماریها بالا می برد محروم اند. ویروسهای شیر که بر مبنای شیر گاو ساخته شده دارای نمک به مقدار فراوان می باشند فرمول شیر موجود در تجارت نیز دارای مقداری نمک بیش از شیر مادر می باشد و این مقدار نمک چه در شیر گاو و چه در شیرهائی که بر مبنای شیر گاو ساخته شده و همچنین شیرهای ساخته شده از ترکیبات دیگر، همگی دارای نمک بیش از مقدار لزوم و احتیاج می باشد.
و این ازدیاد نمک شیرهای مختلف در مقایسه با شیر مادر را مسئول فشارخون های بالای دوران بعدی زندگی می دانند. بعلت نارس بودن انزیم ها در اوائل دوران بعد از تولد Enzyme Immaturity ممکن است بعضی اسیدهای امینه در خون بالا رود و بیماری های مختلف زیر را به وجود آورند.
مثل:
Tyrosinosis
Temporary Hyper me
Thioninaemia
Phenyl Alaninaemia
بیماریهای فوق در نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می نمایند نادر و بیشتر در نوزادانی دیده می شود که از شیر غیرمادر تغذیه شده اند.
ادامه دارد.