مقدمه:
حضرت امام خمینی(س)، فقیهی ژرف‌نگر، حکیمی خردمند، فیلسوفی توانمند، سیاستمداری دوراندیش، رهبری فرزانه، عارفی الهی و از دانشمندان بزرگی بود که تاریخ مشابه ایشان را کمتر به خود دیده است. امام امت را می‌توان از زمره دانشمندانی برشمرد که امیرمؤمنان(ع) در مورد آنان می‌فرماید:
«آنان با نور دانش به حقیقت ادراک و بصیرت رسیدند و جوهره یقین را با جان خود دریافته‌اند.»(۱)
در زمانی که افراد لائیک، دین‌ستیزان، دین‌ناباوران و مخالفان فرهنگ الهی در تمام جهان جولان می‌دادند و تصور می‌کردند استخوان‌های دین را خرد کرده و کمر اسلام را شکسته‌اند، «اسلام ناب محمدی» در قالب انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام فرزانه نمود پیدا کرد و یک بار دیگر قدرت مقاومت دینی را به رخ جهانیان کشید.
«اسلام ناب محمدی»، «کلمه طیبه‌ای» است که همانند «شجره طیبه»، اصل آن ثابت و شاخه‌هایش در جهان گسترده شده‌اند.(۲) هم اکنون در ایران، عراق، افغانستان، پاکستان، بحرین، یمن، عربستان، نیجریه، سوریه، لبنان و دیگر کشورها می‌توان این شاخه‌های مبارک را مشاهده کرد و عنقریب است که آرزوی امام امت محقق شود و با شکستِ دنیای مادی، پرچم لا اله الّا اللَّه و محمداً رسول اللَّه در تمام دنیا به اهتزاز درآید.
امام امت همواره بر اسلام ناب و تقابل آن با اسلام آمریکایی تأکید داشتند و یکی از وظایف مهم دانشوران را تبیین تفاوت این دو اسلام می‌دانستند. به‌عنوان نمونه در نامه‌ای، به یکی از مسئولان کشور نوشتند: «همه باید سعی کنیم تا روح وحدت و پاکی را بر محیط کارمان حاکم گردانیم تا بتوانیم تمام قدرت‌ها و ابرقدرت‌ها را به زانو درآوریم. باید تلاش کنیم زهد و قدس اسلام ناب محمدی را از زنگارهای تقدس‌مآبی و تحجرگرایی اسلام آمریکایی جدا کنیم و به مردم مستضعفمان نشان دهیم.»(۳)
مسجد ضرار نماد اسلام آمریکایی
با بررسی قرآن، سنت و تاریخ نیز متوجه می‌شویم که اسلام ناب همواره در برابر اسلام‌های غیر واقعی و دروغین قرار داشته و در موارد فراوانی افرادی سعی می‌کردند با نام اسلام، به اسلام ناب ضربه بزنند. نمونه‌ی بارز و عینی اسلام دروغین که در قرآن نیز بدان اشاره شده، ساختن مسجد ضرار است.(۴)
مسجد ضرار به وسیله برخی از منافقان و در رأس آنان ابوعامر ساخته شد.(۵) پس از اتمام ساخت مسجد برخی از منافقان از پیامبر اعظم«ص» خواستند که قبل از عزیمت به‌سوی تبوک برای اولین‌بار در این مسجد نماز بگزارد. پیامبر«ص» این امر را به بازگشت از تبوک موکول کردند؛ ولی در بازگشت چون با وحی خداوند از هدف اصلی بانیان مسجد آگاه شدند، به عده‌ای دستور داد مسجد را ویران کنند و در آتش بسوزانند.(۶)
امروزه نیز پیروان اسلام آمریکایی سعی می‌کنند با ساختن مساجدی به ظاهر بسیار زیبا، چاپ و نشر میلیون‌ها نسخه از قرآن و کتاب‌های به ظاهر اسلامی، تیشه به ریشه اسلام ناب بزنند و با ایجاد تفرقه بین صفوف مسلمانان، راه را برای نابودی اسلام ناب محمدی هموار سازند.
مبارزه اسلام ناب با اسلام دروغین، مختص صدر اسلام نبود و در برهه‌های زیادی از تاریخ می‌توان شاهد این مبارزه همه‌جانبه بود. مرارت‌های حضرت زهرا «س» پس از پیامبر اعظم«ص» به‌حدی بود که فرمودند: «بر من مصیبت‌هایی فرو ریختند که اگر بر روز روشن ریخته می‌شدند، شب تار می‌شد.»(۷) چنانکه سختی‌های ائمه معصومان«ع» همگی از دست کسانی بود که به نام اسلام، در برابر اسلام ناب می‌ایستادند.
اسلام دروغین در زمان بنی‌امیه زیر پرچم «اسلام اموی» رخ نمود و در هر عصر و نسلی به شکلی ادامه یافت و هم اکنون در چهره «اسلام آمریکایی» هویدا شده است.
مرزهای اسلام ناب و اسلام آمریکایی
حضرت امام ضمن تأکید بر لزوم شناخت معیارهای اسلام آمریکایی و ضرورت مبارزه با آن، به این نکته نیز توجه داشتند که «راه مبارزه با اسلام آمریکایی از پیچیدگی خاصی برخوردار است که تمامی زوایای آن باید برای مسلمانان پابرهنه روشن شوند.» متأسفانه هنوز برای بسیاری از ملت‌های اسلامی مرز بین «اسلام آمریکایی» و «اسلام ناب محمدی» و اسلام پابرهنگان و محرومان و اسلام مقدسنماهای متحجر و سرمایه‌داران خدانشناس و مرفهین بی‌درد، کاملاً مشخص نشده است و روشن ساختن این حقیقت… وظیفه همه علماست که با روشن کردن این دو تفکر، اسلام عزیز را از ایادی شرق و غرب نجات دهند.»(۸)
حضرت امام ضمن تبیین وظیفه خواص برای شناخت و معرفی سردمداران و پیروان اسلام آمریکایی، وظایف مردم را در مواجهه با آنان نیز بیان می‌کردند. از جمله می‌فرمودند:
«مردم شجاع ایران با دقت تمام به نمایندگانی رأی دهند که متعبد به اسلام و وفادار به مردم باشند و در خدمت به آنان احساس مسئولیت کنند و طعم تلخ فقر را چشیده باشند و در قول و عمل مدافع اسلام پابرهنگان زمین، اسلام مستضعفین، اسلام رنجدیدگان تاریخ، اسلام عارفان مبارزه‌جو، اسلام پاک‌طینتان عارف و در یک‌کلمه، مدافع اسلام ناب محمدی(ص) باشند؛ و افرادی را که طرفدار اسلام سرمایهداری، اسلام مستکبرین، اسلام مرفهین بی‌درد، اسلام منافقین، اسلام راحت‌طلبان، اسلام فرصت‌طلبان و در یک کلمه، اسلام آمریکایی هستند طرد و به مردم معرفی کنند.»(۹)
رهبر معظم انقلاب نیز همواره بر اسلام ناب و تقابل آن با اسلام آمریکایی تأکید دارند و مرزهای آن دو را تبیین کرده‌اند. از نگاه سکان‌دار انقلاب اسلامی، «اسلام آمریکایی دو شاخه دارد: یک شاخه اسلام متحجر، یک شاخه اسلام سکولار…، استکبار و قدرت‌های مادی از هر دو شاخه پشتیبانی کرده‌اند و می‌کنند؛ یک جاهایی آنها را به وجود می‌آورند، یک جاهایی آنها را راهنمایی می‌کنند، یک جاهایی به آنها کمک می‌کنند؛ اسلام ناب در مقابل آنهاست. اسلام ناب اسلامی است همه‌جانبه. از زندگی و خلوت فردی تا تشکیل نظام اسلامی، همه را شامل می‌شود. اسلام ناب اسلامی است که هم تکلیف من و شما را در خانواده، هم با خود و در خلوت شخصی، هم در جامعه و هم در قبال نظام اسلامی و ایجاد نظام اسلامی معین می‌کند. این اسلام ناب است.»(۱۰)
از آنجا که، یادکرد همه تفاوت‌های دو اسلام از منظر امام خمینی(ره) از حوصله‌ی یک مقاله کوتاه خارج است، در ادامه به مهم‌ترین تفاوت‌های این دو اسلام اشاره می‌کنیم.
۱) ولایتمداری
ولایتمداری از نبوت آغاز شد و در ادامه به امامت رسید و به ولایت فقیه ختم شد.
امامت در لغت به معناى پیشوایى(۱۱) پیشروى، و رهبرى و در اصطلاح، به معناى ریاست عمومى فردى خاص بر امور دین و دنیاى مردم در دنیا بالاصاله یا به جانشینى از پیامبر«ص» است. امامت داراى شئونى همچون رهبرى سیاسى و زعامت اجتماعى و مرجعیت دینى و تبیین و تفسیر وحى و ولایت باطنى و معنوى است که از این جهت امام حجت خدا در زمان، ولى الله و انسان کامل است.(۱۲) و چون امامت داراى شئون والایى است، شیعه آن را همانند نبوت به نص و امر الهى و از اصول مذهب مىداند.
در زمان غیبت امام معصوم، ولایتی که امام معصوم دارد به ولی فقیه منتقل می‌شود. قرآن در آیات متعددی به شرایط زمامدار و رهبری اشاره می‌کند؛ از جمله:۱٫ عدالت؛(۱۳) ۲٫ علم؛(۱۴) ۳٫ امانتداری؛(۱۵) ۴٫ توانایی و حسن تدبیر؛(۱۶) ۵٫ یقین و پایداری و استقامت(۱۷) و…
این شرایط در زمان حضور در پیامبر«ص» و ائمه معصومان«ع» متبلور است و کاملترین مصداق ویژگیهایی که در آیات ذکرشده، پیشوایان معصوم«ع» و در عصر غیبت، نزدیکترین افراد به معصومین هستند.
بنابراین یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های اسلام ناب، اسلامی است که حاکم آن معصوم یا نزدیک به عصمت باشد تا هم از لحاظ احاطه علمی به احکام و قوانین الهی و هم از لحاظ شناخت اوضاع و احوال موجود و مصالح و مفاسد جزئی و هم از لحاظ تقوی، ورع و عدالت در عالیترین حد ممکن باشد.
در برابر ولایتمداری اسلام ناب، طاغوت‌پذیری است. یکی از ویژگی‌های اسلام آمریکایی پذیرش طاغوت است؛ چنانکه رهبر فرزانه انقلاب می‌فرمایند: «دشمنان اسلام به نام اسلام و در پوشش اسلام با اسلام مقابله می‌کنند؛ همان تعبیرى که امام بزرگوار ما (رضوان الله تعالى علیه) فرمودند: اسلام آمریکایى، در مقابل اسلام ناب محمّدى. اسلام آمریکایى، اسلامى است که با طاغوت می‌سازد، با صهیونیسم می‌سازد، در خدمت هدف‌هاى آمریکا قرار می‌گیرد، ظاهر آن هم اسلام است، اسم آن هم اسلام است،… امّا آنچه مسلم است، در جهت کّى قطعاً ۱۸۰ درجه در جهت مخالف اسلام حرکت می‌کند. قرآن، اسلام، همراهى و ولایت دشمنان دین و مستکبرین را جزو چیزهایى دانسته است که مؤمن باید از آن بر کنار باشد؛ «اَلَّذینَ ءامَنُوا یُقاتِلُونَ فى‌سَبیلِ‌الله وَ الَّذینَ کَفَرُوا یُقاتِلُونَ فى‌سَبیلِ الطّاغُوت»(۱۸) اگر شما با نام اسلام، در راه طاغوت حرکت می‌کنید، بدانید که این اسلام، اسلام درست و حسابى و اسلام واقعى نیست.»(۱۹)
در نتیجه یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های اسلام ناب، پذیرش اصل مترقی ولایت فقیه است. امام خمینی در این باره می‌فرمایند:
«قضیه ولایت فقیه یک چیزى نیست که مجلس خبرگان ایجاد کرده باشد. ولایت فقیه یک چیزى است که خداى تبارک و تعالى درست کرده است. همان ولایت رسول اللَّه«ص» است. اینها از ولایت رسول اللَّه«ص» هم مىترسند! شما بدانید که اگر امام زمان- سلام اللَّه علیه- حالا بیاید، باز این قلم‌ها مخالفاند با او.»(۲۰)
رهبر معظم انقلاب نیز بارها بر آنچه گذشت تأکید کرده‌اند. ایشان اعتقاد راسخ دارند که: «این اسلام ناب هم که در فرمایش امام بود، ناظر به همین است؛ چون امام اسلام ناب را در مقابل اسلام آمریکایی فرمودند. اسلام آمریکایی فقط آن نیست که آمریکاپسند باشد؛ بلکه هر چیزی است که خارج از اسلام ناب باشد. اسلام سلطنتی، اسلام التقاطی، اسلام سرمایهداری، اسلام سوسیالیستی، اسلام‌هایی که با شکل‌ها و رنگ‌های مختلفی عرضه می‌شود و عناصر اصلی در آنها وجود ندارند، همه مقابل اسلام ناب و در واقع اسلام آمریکایی هستند.(۲۱)
۲) همراهی دیانت و سیاست
یکی دیگر از ویژگی‌های اسلام ناب، هماهنگی کامل سیاست و دیانت است.
امام امت در این باره می‌گویند: «اسلام فقط عبادت نیست؛ فقط تعلیم و تعلم عبادى و امثال اینها نیست. اسلامْ سیاست است. اسلام از سیاست دور نیست. اسلام یک حکومت بزرگ و یک مملکت بزرگ را به وجود آورده است.»(۲۲) از منظر امام خمینی، جدایى سیاست از دین یعنى اسلام‌زدایى. سیاستى که در صدر اسلام بود یک سیاست جهانى بود. پیامبر اعظم«ص» به سیاست اسلامی دعوت می‌کرد و حکومت تشکیل داد و از صدر اسلام از زمان رسول خدا«ص» تا آن وقتى که انحراف در کار نبود، سیاست و دیانت توأم بودند. اسلام دین سیاست است و کسانی که از اسلام غیرسیاسی دم می‌زنند، بوق‌های استعماری هستند و هدفشان اسلام‌زدایی و تهی کردن اسلام از محتوای حقیقی است.(۲۳)
۳) مبارزه و قیام
یکی دیگر از ویژگی‌های مهم اسلام ناب، مبارزه و جهاد است. اسلام ناب انسان‌ها را به گونهاى مىسازد که به جز حق و مبدأ خلق به هیچ مکتبى تسلیم نشوند و تحت تأثیر هیچ قدرتى واقع نگردند. در حالی که اسلام آمریکایی، اسلام راحت‌طلبان و سازشکاران است. امام امت در این باره می‌فرمایند:
«از صدر اسلام تا کنون دو طریقه، و دو خط بوده است: یک خط، خط اشخاص راحتطلب که تمام همّشان به این است که یک طعمهاى پیدا بکنند و بخورند و بخوابند و عبادت خدا هم آنهایى که مسلمان بودند، مىکردند، اما مقدم بر هر چیزى در نظر آنها راحتطلبى بود… این در طول تاریخ تا حالا بوده است. از اول نهضت اسلامى، ما شاهد اشخاصى که به این وضع بودهاند، راحت را بر هر چیزى مقدم مىداشتهاند، تکلیف را این مىدانستند که نمازى بخوانند و روزهاى بگیرند و بنشینند در منزلشان ذکرى بگویند و فکرى بکنند و چنانچه یک اشخاص انحرافى هم باشند غیبت بکنند، بروند عبادتشان را بکنند و بنشینند و در مجالسشان غیبت بکنند، تهمت بزنند، [بودهایم.] این یک راهى بود که یک دست‌هاى از مردم داشتند… این دست‌هاى که خودشان را از اول مهیا کردند براى مقابله؛ مقابله با ظلم، این دسته از اول توجه به این معنا داشتند که این مقابله زحمت دارد، شهادت دارد، حبس دارد. اینها در حبس هم بعضی‌شان مىرفتند و آن زجرها را مىکشیدند، قدمشان راکه از حبس بیرون مىگذاشتند، باز مىرفتند سراغ مقابله؛ براى اینکه این یک مکتبى بود و یک خطى بود؛ خطى که ترسیمش را انبیاء از صدر عالم کرده‌اند؛ آن انبیایى را که در آتش سوزاندند آنها را و ارّه کردند آنها را…»(۲۴)، «ملت ایران مسلمان است و اسلام را مىخواهد؛ آن اسلامى که در پناه آن آزادى و استقلال است، رفع ایادى اجانب است، هَدم پایگاه‌هاى ظلم و فساد است، قطع کردن دست‌هاى خیانتکاران و جنایتکاران است.»(۲۵)
۴) حمایت از مستضعفان
یکی از موضوعاتی که بیشترین نمود و تکرار را در سخنان امام خمینی داشت، «حمایت از محرومان و مستضعفان» بود. از دیدگاه ایشان، اسلام طرفدار مستضعفان و پابرهنه‌هاست. در اسلام، بالانشینی جایی ندارد. حتی در مجالس رسول الله«ص» نیز وقتی کسی می‌آمد نمی‌توانست پیامبر را از ظاهرش بشناسد…، آن حضرت به همراه اصحابشان همه با هم دور هم مىنشستند، یکى بالا و یکى پایین، مطرح نبود؛ همه روی زمین می‌نشستند و اگر هم یک بوریایى بود، همگی روى آن بوریا دور هم مىنشستند.»(۲۶)
امام با اشاره بهآیه ۵ و ۶ سوره قصص(۲۷) براین مطلب تأکید داشتند که خداوند اراده فرمود بر مستضعفین منت بگذارد و زمین را از لَوْث مستکبرین پاک کند و مستضعفین را به حکومت زمین برساند.(۲۸)
امام خامنه‌ای نیز بر این نکته تأکید داشتند که از دیدگاه قرآن بنیان امام خمینی، اولین و اصلیترین نقطه در مبانی و نظرات امام، مسئله اسلام ناب محمدی است؛ یعنی اسلام ظلمستیز، اسلام عدالتخواه، اسلام مجاهد، اسلام طرفدار محرومان، اسلام مدافع حقوق پابرهنگان و رنجدیدگان و مستضعفان،… اسلام آمریکایی یعنی اسلام تشریفاتی، اسلام بیتفاوت در مقابل ظلم، در مقابل زیادهخواهی، اسلام بیتفاوت در مقابل دستاندازی به حقوق مظلومان، اسلام کمک به زورگویان، اسلام کمک به اقویا، اسلامی که با همه اینها می‌سازد. این اسلام را امام نامگذاری کرد: اسلام آمریکایی.(۲۹)
۵) زهـد
از نگاه امام راحل یکی دیگر از مهم‌ترین ویژگی‌های اسلام ناب محمدی، ساده‌زیستی و زهد اسلامی است. در برابر آن اسلام آمریکایی، اسلام اشرافی‌گری و اسلام مرفهان بی‌درد است. ایشان می‌فرمایند: «پیامبر اسلام«ص» نیازى به مساجد اشرافى و منارههاى تزئیناتى ندارد. پیامبر اسلام(ص) دنبال مجد و عظمت پیروان خود بوده است که متأسفانه با سیاست‌هاى غلط حاکمان دست نشانده به خاک مذلت نشستهاند. مگر مسلمانان جهان فاجعه قتل عام صدها عالم و هزاران زن و مرد فرقههاى مسلمین را در طول حیات ننگین آل‌سعود و نیز جنایت قتل عام زائران خانه خدا را فراموش مىکنند؟ مگر مسلمانان نمىبینند که امروز مراکز وهابیت در جهان به کانون‌هاى فتنه و جاسوسى مبدل شدهاندکه از یک طرف اسلام اشرافیت، اسلام ابوسفیان، اسلام ملاهاى کثیف دربارى، اسلام مقدسنماهاى بی‌شعور حوزههاى علمى و دانشگاهى، اسلام ذلت و نکبت، اسلام پول و زور، اسلام فریب و سازش و اسارت، اسلام حاکمیت سرمایه و سرمایه داران بر مظلومین و پابرهنهها و در یک کلمه «اسلام آمریکایى» را ترویج مىکنند و از طرف دیگر، سر بر آستان سرور خویش، آمریکاى جهانخوار، مىگذارند.»(۳۰)
با توجه به اصل سادگی و زهدی که در اسلام ناب وجود دارد، حضرت امام تأکید داشتند که مصلای تهران باید ساده و بدون آرایش ساخته شود: «سادگى مصلا باید یادآور سادگى محل عبادت مسلمانان صدر اسلام باشد و شدیداً از زرق و برق ساختمان‌هاى مساجد اسلام آمریکایى جلوگیرى شود.»(۳۱)
رهبر معظم انقلاب نیز یکی از ویژگی‌های اسلام آمریکایی را مصرف‌زدگی می‌دانند و می‌فرمایند: «به اسلام آمریکایی و انگلیسی بدبین باشید، که شما را به دام سرمایهداری غرب و مصرف‌زدگی و انحطاط اخلاقی می‌کشانند.(۳۲)
۶) اتحـاد
یکی دیگر از ویژگی‌های اسلام ناب محمدی اتحادمداری و اختلاف‌گریزی است؛ از این‌رو امام امت از دانشوران و عالمان می‌خواستند به نقش عظیم و رسالت الهی خودشان عمل کنند و در راستای اتحاد جامعه اسلامی بکوشند. از نگاه قرآن‌بنیان امام خمینی، علما و خطبا و ائمه جمعه بلاد و روشنفکران اسلامى با وحدت و انسجام و احساس مسئولیت و عمل به وظیفه سنگین هدایت و رهبرى مردم، مىتوانند دنیا را در قبضه نفوذ و حاکمیت قرآن در آورند و جلوى فساد و استثمار و حقارت مسلمین را بگیرند و از لانه کردن شیاطین کوچک و بزرگ، خصوصاً آمریکا در ممالک اسلامى جلوگیرى کنند «و به‌جاى نوشتن و گفتن لاطائلات و کلمات تفرقهانگیز و مدح و ثناى سلاطین جور و بدبین کردن مستضعفان به مسائل اسلام و ایجاد نفاق در صفوف مسلمین، به تحقیق و نشر احکام نورانى اسلام همت بگمارند و با استفاده از این دریاى بیکران، ملت‌هاى اسلامى، هم عزت خود را و هم اعتبار امت محمدى(ص) را پایدار کنند.»(۳۳)
رهبر معظم انقلاب نیز به اتحادمداری اسلام ناب و اختلاف‌افکنی اسلام آمریکایی اشاره می‌کنند و می‌فرمایند: «فعالان دلسوز جهان اسلام باید به تفاوت میان اسلام ناب محمدی و اسلام آمریکایی توجه داشته باشند و خود و دیگران را از خلط و اشتباه میان این دو برحذر بدارند….اسلامِ آمریکایی، پوشاندن لباس اسلام بر نوکری اجانب و دشمنی با امت اسلامی است. اسلامی که آتش تفرقه میان مسلمین را دامن بزند، به جای اعتماد به وعده الهی، به دشمنان خدا اعتماد کند، به جای مبارزه با صهیونیسم و استکبار با برادر مسلمان بجنگد، با آمریکای مستکبر علیه ملت خود یا ملت‌های دیگر متحد شود، اسلام نیست؛ نفاق خطرناک و مهلکی است که هر مسلمان صادقی باید با آن مبارزه کند.»(۳۴)
پی‌نوشت:
- تصنیف غرر الحکم و درر الکلم ، ص.۱۲۱٫
- اشاره به آیات ۲۴ و ۲۵ سوره ابراهیم(ع).
- صحیفه امام، ج.۲۱، ص. ۱۴۳٫
- توبه/ ۱۰۷-۱۱۰٫
- سبزواری نجفی، ارشاد الاذهان الی تفسیر القرآن، ص. ۲۱۰؛ گنابادی، بیان السعاده فی مقامات العباده، ج.۲، ص ۲۷۶٫
- ابن هشام، السیره النبویه، ج. ۴، ص. ۹۵۶٫ ابن سید الناس، عیون الاثر، ج. ۲، ص. ۲۶۳٫
- علامه مجلسی، بحارالانوار، ج. ۷۹، ص. ۱۰۶٫
- همان، ص. ۱۲۱٫
- همان، ص. ۱۱٫
- http://farsi.khamenei.ir/speech.content?id=33259
- معین، فرهنگ معین، ج.۱، صص. ۳۴۷-۳۴۶٫
- مطهری، مجموعه آثار، ج. ۴، صص. ۸۴۱-۸۵۴٫
- هود/ ۱۱۳
- بقره/ ۲۴۷
- شعراء/ ۱۴۳
- بقره/ ۲۴۷٫
- سجده/ ۲۴٫
- نساء/ ۷۶٫
- بیانات در محفل انس با قرآن؛ ۰۸/۰۴/۱۳۹۳٫
- صحیفه امام، ج۱۰، ص. ۳۰۸٫
- ۰۲/۰۷/۱۳۸۸ بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری.
- صحیفه امام، ج.۶، ص. ۲۰۰٫
- همان، ج.۱۷، صص۲۰۵-۲۰۴٫
- صحیفه امام، ج.۱۴، ص. ۵۲۲٫
- صحیفه امام، ج.۳، ص. ۲۶۲٫
- صحیفه امام، ج.۹، صص۵۱-۵۰٫
- وَ نُرِیدُ أَن نَّمُنَّ عَلىَ الَّذِینَ اسْتُضْعِفُواْ فىِ الْأَرْضِ وَ نجَعَلَهُمْ أَئمَّهً وَ نجَعَلَهُمُ الْوَارِثِینَ* وَ نُمَکِّنَ لهَمْ فىِ الْأَرْضِ وَ نُرِىَ فِرْعَوْنَ وَ هَامَانَ وَ جُنُودَهُمَا مِنْهُم مَّا کَانُواْ یحَذَرُونَ.
- صحیفه امام، ج.۷، ص. ۱۱۷٫
- خطبه‌های نمازجمعه در بیست و یکمین سالگرد رحلت امام خمینی (رحمه‌الله) ۱۴/۰۳/۱۳۸۹)
- همان، ج.۲۱، ص. ۸۱٫
- همان، ص. ۱۸۹٫
- ۱۴/۱۱/۱۳۹۹ خطبه‌های نماز جمعه تهران.
- صحیفه امام، ج. ۲۰، صص۳۳۷-۳۳۶٫
- ۰۸/۰۷/۱۳۹۳ ؛ پیام به حجاج بیت‌الله‌الحرام.