اشاره:
تاریخ انقلاب اسلامی، مملو از مبارزه با دشمنی‌های گوناگون استکبار جهانی در عرصه‌های مختلف بوده است و بدون اغراق می‌توان ادعا کرد که از بدو پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن ۱۳۵۷ تا کنون، هر روز و هرلحظه شاهد انواع توطئه‌ها و دسیسه‌ها از ایجاد تفرقه قومی و ترویج جدایی‌طلبی در بین اقوام مختلف گرفته تا ترور شخصیت‌های انقلابی، برنامه‌ریزی برای کودتا و حمله نظامی ناجوانمردانه ۸ ساله، تحریم‌های ظالمانه و محاصره اقتصادی برای جلوگیری از پیشرفت‌های علمی و صنعتی و تحت فشار قرار دادن مردم به‌منظور دلسردی و جدا کردن آنان از نظام اسلامی و…، بوده‌ایم.
امروز در جنگ ترکیبی و نبرد شناختی همه‌جانبه، از طرق گوناگون، با انبوه سیاه‌نمایی‌ها و شایعات و روایت‌های دروغ و تحریف شده به وسیله صدها شبکه تلویزیونی و کانال‌های مختلف در فضایِ ولنگار مجازی حاکم بر کشور، دشمنان نظام سعی میکنند با حمله به باورها و اعتقادات مردم و تزریق یاس و ناامیدی، افق و آینده کشور را برای مردم به‌ویژه جوانان تیره و تار جلوه دهند. در واقع ناامید کردن جامعه، از کلان‌راهبرهایی است که مستکبرین و زورگویان در طول تاریخ به کار گرفته‌اند تا درخت امید را در جان افراد جامعه مورد نظر بخشکانند و در سایه تاریک نومیدی به اهداف شوم خود برسند.
اهمیت و بایستگی امید و امیدواری در قرآن و آموزه‌های اسلامی
در اسلام امید و آرزو جایگاه رفیعی دارد تا جایی که در روایات حضرات معصومین«ع» از امید که منشأ همت و کار به شمار می‌رود، به‌عنوان رحمت الهی یاد شده است. با مطالعه آموزه‌های اصیل اسلامی درمی‌یابیم که اساس زندگانی بر امید بنا شده است. تمام تلاش‌های انبیا و اولیای الهی با محوریت امید صورت گرفتند. براین اساس، انسان و جامعه‌ای رشد یافته و متکامل خواهد بود که با توکّل بر خداوند بتواند بر مشکلات غلبه کند. قرآن کریم مؤمنان، مهاجران و مجاهدان در راه خداوند را امیدوار به رحمت خداوند(۱) و ناامیدی را نشانه گمراهی معرفی می‌کند و از کسانی که امید به رحمت خداوند ندارند، به «گمراه و ضالون» تعبیر کرده است:
«گفت به جز مردم گمراه چه کسی از لطف خدای خود نومید می‌شود؟»(۲) در برخی از آیات قرآن کریم، یأس و ناامیدی از رحمت خداوند، از صفات کافران و موجب کفر دانسته شده است: «…إنَّهُ لاَ یَیْأَسُ مِن رَّوْحِ‌اللّهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْکَافِرُونَ: جز گروه کافران کسی از رحمت خدا نومید نمیشود»(۳)
حضرت سجاد(ع) می‌فرماید: «یأس انسان از نجات، از روی قنوط یعنی ناامیدی مطلق است که از گناهان کبیره است.»(۴)
رسول اکرم(ص) نیز می‌فرمایند: «إنّما الأمل رحمه من اللَّه لامّتی، لولا الأمل ما أرضعت أمّ ولدا و لا غرس غارس شجرا: امید برای امت من مایه رحمت است و اگر امید نبود هیچ مادری فرزندش را شیر نمی‌داد و هیچ باغبانی درختی نمیکاشت.»(۵) و نیز می‌فرمایند: «امید و آرزو، رحمتی برای امت من است.»
پیامبر اکرم(ص) بهترین الگو و سرمشق
خداوند، پیامبراکرم(ص) را برای انسان‌ها الگو و سرمشقى نیکو معرفی می‌فرماید: «لَقَد کَانَ لَکُم فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَهٌ حَسَنَهٌ لِمَن کَانَ یَرْجُو اللَّهَ وَالْیَومَ الْآخِرَ وَذَکَرَ اللَّهَ کَثِیرًا: البته شما را به رسول خدا (چه در صبر و مقاومت با دشمن و چه دیگر اوصاف و افعال نیکو) اقتدایی نیکوست، برای آن کس که به (ثواب) خدا و روز قیامت امیدوار باشد…،(۶)
و در یازده آیه با عناوینی مانند: «أَطیعُوا اللَّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُول»، «أَطیعُوا اللَّهَ وَ الرَّسُول» و «وَ أَطیعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَه»، مردم را به اطاعت و پیروی از خود و رسولش دعوت می‌کند. البته عناوین دیگری نیز وجود دارند که بیانگر همین معنا است مانند: «مَنْ یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللَّهَ…»(۷)
در منابع روایی اسلام در حدیثی از حضرت مسیح(ع) می‌خوانیم: ایشان در جایی نشسته بود و پیرمردی را مشاهده کرد که با کمک بیل و کلنگ به شکافتن زمین مشغول است. حضرت مسیح(ع) به پیشگاه خدا عرضه داشت: خدایا! امید و آرزو را از او بگیر. ناگهان پیرمرد بیل را به کناری انداخت و روی زمین دراز کشید و خوابید. کمی بعد حضرت مسیح(ع) عرضه داشت؛ بارالها! امید و آرزو را به او برگردان. ناگهان مشاهده کرد که پیرمرد برخاست و دوباره مشغول فعالیت و کار شد. حضرت مسیح(ع) از او سئوال کرد که من دو حال مختلف از تو دیدم. یک بار بیل را به کنار افکندی و روی زمین خوابیدی، اما در مرحله دوم برخاستی و مشغول به کار شدی؟ پیرمرد در جواب گفت: در مرتبه اول فکر کردم پیر و ناتوان شده‌ام، چرا این همه به خود زحمت بدهم و تلاش کنم؟ بیل را به کنار انداختم و بر زمین خوابیدم؛ ولی چیزی نگذشت که این فکر به خاطرم خطور کرد که از کجا معلوم که سال‌های زیادی زنده نمانم؟ انسان تا زنده است باید تلاش کند، ازاین رو برخاستم و مشغول کار شدم.(۸)
وعده‌های خداوند بر یاری مومنین
افزون بر موارد یاد شده، خداوند برای امیدواری مسلمین، بر خود واجب کرده است که مومنان را نجات دهد، چنانکه می‌فرماید: «ثُمَّ نُنَجِّی رُسُلَنَا وَالَّذِینَ آمَنُوا کَذَلِکَ حَقًّا عَلَیْنَا نُنْجِ الْمُؤْمِنِینَ، آنگاه پیامبرانمان و کسانى را که ایمان آورده‌اند مى‌رهانیم؛ زیرا بر ما فریضه است که مؤمنان را برهانیم.»(۹)
و نیز: «…کَم مِن فِئَهٍ قَلِیلَهٍ غَلَبَت فِئَهً کَثِیرَهً بِإِذْنِ اللَّهِ وَاللَّهُ مَعَ الصَّابِرِینَ؛ چه بسیار شده که گروهی اندک به یاری خدا بر سپاهی بسیار غالب آمده‌اند و خدا با صابران است.»(۱۰)
جنگ احزاب می‌تواند نمونه‌ای از نقش تربیتی امیـد و اطاعت از دستور خدای متعال و رسول مکرم اسلام«ص» باشد که خدای متعال در سوره مبارکه احزاب بدان اشاره دارد.(۱۱)
در جنگ احزاب قبایل عرب، یهود و همه گروه‌های ضد اسلام با مشرکان همدست شدند و با لشکری عظیم به استعداد ده هزار نفر با تمام تجهیزات به شهر مدینه حمله کردند و مسلمانان را که تعدادشان بیش از سه هزار نفر نبود در شهر مدینه محاصره کردند. مسلمانان از داخل و خارج مدینه در محاصره دشمن قرارگرفته بودند. لشکر احزاب در بیرون مدینه و کارشکنی منافقان و تهدیدات قبایل یهود مقیم مدینه از داخل، روحیه آنان را تضعیف کرده بود. شرایط چنان دشوار بود که جان هم به حلق رسیده بود.(۱۲). منافقان، اسلام را نابودشده تلقی می‌کردند. در این موقعیت، گروهی که به خدا و به نصرت و امداد الهی امیـد داشتند، با روبه‌رو شدن با مشکلات و لشکر احزاب نه تنها سست نشدند، بلکه بر ایمان، استقامت و تلاششان افزوده شد. وقتی لشکر احزاب را دیدند گفتند این همان وعده خدا و رسول خداست و ما پیروزیم و سرانجام نیز با فداکاری و تلاش امیر مؤمنان (ع) و امداد الهی، لشکر اسلام پیروز شد و لشکر احزاب شکست خورد و این میسر نشد مگر با امیـد و اعتماد به‌نفس و ایمان رزمندگان اسلام به یاری خداوند.
آری مومنان واقعی وعده‌های تخلف‌ناپذیر خداوند را باور دارند و چنان نسیم روح‌بخش رحمت الهی و امید در دل‌هایشان نقش می‌بندد که اگر همۀ دنیا با تمام گستره‌اش بر آنان تنگ شود و همه دشمنان دست به دست هم بدهند تا نابودشان کنند و زیر فشار مشکلات، محاصره‌ها و جنگ‌های روانی و… به نفس نفس بیفتند، تمام تلاش خود را انجام می‌دهند و جز به رحمت و وعده‌های الهی امید نمی‌بندند.
تلاش دشمن برای از بین بردن امید ملت ایران
رهبر معظم انقلاب مکرراً در بیاناتشان، ضمن اشاره به نقشه‌های گوناگون دشمنان برای از بین بردن امید و اعتماد به‌نفس ملت ایران، به عامل مهم امیـد و امیدواری و لزوم داشتن اعتماد به‌نفس ملت تأکید فرمودهاند که به اختصار به چند مؤلفه اشاره می‌شود:
القای ناامیدی، شگرد دشمن
بنا به تعبیر رهبر معظم انقلاب، «استمرارِ انقلاب»، دشمن را به ستوه آورده و عزم خود را جزم کرده تا «از این استمرار و استقامت جلوگیری کند.»(۱۳) دشمن به دنبال آن است که: «احساس بُن‌بست به مردم بدهد.»(۱۴) و «ملّت ایران را به این نتیجه برساند که بن‌بست است، راه‌حل وجود ندارد مگر پناه بردن به آمریکا و زانو زدن و تسلیم شدن در مقابل آمریکا.»(۱۵)
«شما ببینید امروز دشمنان ما که از برخورد چهره به چهره با این ملت مأیوس‌اند و از طرق گوناگون میخواهند روی این ملت اثر بگذارند، از همین وسایل استفاده میکنند؛ یعنی سعی میکنند افق را تیره و تار نشان بدهند و جوانان را ناامید کنند.»(۱۶)
«برادران عزیز، خواهران عزیز! بدانید امروز بیشترین نقشه دشمنان، این کارهای عظیم، متوجه این است که ملت ایران این اعتماد به نفسی را که دارد از دست بدهد….برای یک ملّت بدترین حادثه این است که اعتمادبه‌نفس و امیدش به آینده را از دست بدهد.»(۱۷)
«سعی دشمن این است که نشان دهد آینده، مبهم و تیره و تار است و معلوم نیست که چه خواهد شد و به کجا می‌‌رسند…»(۱۸)
۱٫امید، نعمت بزرگ الهی
«یکی از بزرگترین نعم الهی، امید و اعتماد به نفس در مردم است. روح امیدواری، بسیار نعمت بزرگی است. مردمِ مأیوس، ناامید و بدون افق دید، بی‌‌صبری میکنند؛ نه تنها کار نمی‌‌کنند، مانع کار هم می‌شوند؛ ولی مردمِ امیدوار، خودشان جلو جلو می‌‌دوند و مسئولان را به دنبال خودشان می‌‌کشانند. این اتفاق امروز در کشور افتاده است و روح امید بر مردم حاکم است. مردم به آینده امیدوارند. این، خیلی نعمت بزرگی است. باید قدر این نعمت را بدانیم و شکر کنیم.»(۱۹)
۳٫امید، منشأ پیشرفت‌ها
رهبر معظم انقلاب با یادآوری امید به عنوان مهم‌ترین ابزار پیشرفت فرمودهاند: «امید، مهم‌ترین ابزار پیشرفت است و دشمن روی این موضوع متمرکز شده است. دشمن دارد از همه توان خود برای القای ناامیدی و بن‌بست استفاده می‌کند… پیشرفت به امید احتیاج دارد. دشمن روی امید ملت ایران متمرکز است. این امکانات گسترده‌ای که دشمن به کار گرفته، این رسانه‌ها، ماهواره‌ها، فضای مجازیِ عجیب و غریب، تلویزیون‌های مزدور، همه اینها برای این است که امید را در مردم بکشند.»(۲۰)
ایشان امیدآفرینی را پیش‌نیاز پیشرفت ملی می‌دانند: «بعضی‌ها خیال میکنند «امیدآفرینی» پنهان کردن ضعف‌ها و خودفریبی است. خیـر. ضعف‌ها هم باید بیان بشوند، اشکالی هم ندارد؛ اما در کنار بیان ضعف‌ها بایستی امیدآفرینی هم بشود. آینده و افق روشن در مقابل چشم قرار بگیرد و نشان داده بشود. وضع ما بحمداللّه وضع خوبی است. ما امروز باید این آیه شریفه را در نظر بگیریم: «وَ لا تَهِنوا»، سست نشوید، «وَ لا تَحزَنوا»، اندوهگین نشوید، «وَ اَنتُمُ الاَعلَون»، شما برترین هستید، «اِن کُنتُم مُؤمِنین»(۲۱) ایمان شما موجب علوّ شماست، موجب برتری شماست».(۲۲)
این «امید به پیشرفت» است که زمینه‌سازِ حرکت تک تک افراد یک ملت و دستیابی به قله‌های افتخار می‌شود: «امید، بزرگترین قوه محرکه انسان است. امید به پیروزی، پیشرفت و موفقیت، هر انسانی را به حرکت وامی‌دارد. اگر قرار باشد یک انسان فعال و سرزنده و شاداب از حرکت بیفتد، کافی است او را ناامید کنند. اگر ناامید شد، دست‌های فعال او سست خواهند شد و زانوان فعال و استوارش به لرزه خواهند افتاد. میخواهند ملت ایران را ناامید کنند. چرا؟ چون می‌بینند که ملت ایران امروز به سوی یک آینده خوب و روشن که در آن، هم دنیای مادی او تأمین است و هم عزت و سربلندی و ایمان و نفوذ او در سطح دنیای اسلام تأمین می‌شود، حرکت می‌کند… ما هنوز در میانه راهیم.»(۲۳)
رهبر معظم انقلاب اسلامی بارها بر اهمیت امید و امیدواری در حرکت یک ملت به سوی رشد و تعالی تأکید فرمودهاند: «یک ملت با امید می‌تواند به پیش برود. یک سرباز در جبهه جنگ، فقط با امید می‌تواند بجنگد. اگر امید را از او گرفتند، همه چیز را از او گرفته‌اند»(۲۴)
ایشان در جای دیگری با یادآور شدن اهمیت امید در مجاهدت و ظلم‌ستیزی یک ملت خاطرنشان کردند که: «امید موجب می‌شود انسان تلاش و حرکت کند، پیش برود، مبارزه کند و زنده بماند. فرض کنید ملتی در زیر سلطه ظالمانه قدرت مسلطی قرار دارد و هیچ امیدی هم ندارد. این ملت مجبور است تسلیم شود. اگر تسلیم نشد، کارهای کور و بی‌جهتی انجام می‌دهد. اما اگر این ملت و جماعت، امیدی در دلشان باشد و بدانند که حتماً عاقبتِ خوبی وجود دارد، چه میکنند؟ طبیعی است که مبارزه خواهند کرد و مبارزه را نظم خواهند داد و اگر مانعی در راه مبارزه وجود داشته باشد، آن را بر طرف خواهند کرد.»(۲۵)
پیروزی ملت ایران تضمین شده است!
«…پیروزی این جریان عظیم انقلابی در ایران، تضمین‌شده است. خدای متعال در قرآن می‌فرماید: «اِن یَنصُرکُمُ اللهُ فَلا غالِبَ لَکُم؛(۲۶) اگر خدا شما را یاری کند، هیچ کسی بر شما غلبه نمی‌کند. یاری کردن خدا چگونه است؟ اِن تَنصُرُوا اللهَ یَنصُرکُم؛(۲۷) اگر شما دین خدا، جهت‌گیری الهی، منطق خدایی و راه خدا را یاری کردید، خدا هم شما را یاری خواهد کرد. این همان چیزی است که امروز وجود دارد. این جریان عظیم انقلابی در کشور دارد اهداف الهی و ایجاد جامعه اسلامی و تحقّق شریعت الهی را دنبال می‌کند. پس کار، راه و نصرت خداست. وقتی نصرت خدا شد، خدای متعال هم نصرت خواهد کرد، و وقتی خدای متعال نصرت کرد، فَلا غالِبَ لَکُم؛(۲۸) هیچ کس بر شما غلبه نخواهد کرد.»(۲۹)
پی‌نوشت‌ها:
- بقره ۲۱۸
- حجر/۵۶٫
- یوسف/۸۷٫
- صحیفه سجادیه، ۱۳۸۶ :۲۳۵
- بحارالانوار، ج۷۴، ص۱۷۳
- احزاب / ۲۱
- نسا / ۸۰
- بحارالانوار، ج ۱۴، ص ۳۲۹
- یونس / ۱۰۳
- بقره / ۲۴۹
- آیات ۹ به بعد
- احزاب/۱۰
- بیانات ۱۵/۶/۹۷
- بیانات ۱۹/۱۱/۹۶
- بیانات ۱۲/۷/۹۷
- بیانات ۲۴/۱۲/۱۳۸۳
- بیانات ۶/۱۰/۱۳۹۶
- بیانات ۳/۱۰/۱۳۷۶
- بیانات ۲۹/۳/۱۳۸۵٫
- بیانات ۲۸/۸/۱۴۰۱٫
- آل عمران/۱۳۹٫
- بیانات ۱/۱/۱۴۰۲٫
- بیانات ۲۴/۱/۱۳۷۶٫
- بیانات ۳۰/۵/۱۳۷۰.
- بیانات ۱۷/۱۰/۱۳۷۴٫
- .آل عمران/۱۶۰
- محمد(ص) / ۷
- آل عمران/۱۶۰
- بیانات ۶/۹/۱۳۹۸