سخنان معصومان

ريحانه آفرينش

 رسول اكرم – صلى الله عليه و
آله و سلّم – :

 “نِعْمَ الْوَلَدُ
الْبَناتِ، مُلَطِّفاتٌ مُجَهَّزاتٌ، مُؤنِساتٌ، مُبارَكاتٌ، مُفَلَّياتٌ.”1

دختران، فرزندان خوبى هستند؛ آنان مهربان و
آماده به خدمت و با انس و بركت و پاكيزه‏اند!

 رسول
اكرم – صلى الله عليه و آله و سلّم – :

 “أَوْصانى جَبْرَئيلُ
بِالْمَرأةِ حَتّى ظَنَنْتُ اَنَّهُ لايَنْبَغى طَلاقُها اِلاَّ مِنْ فاحِشَةٍ
مُبَيِّنَةٍ.”2

جبرئيل، آن گونه درباره زن، به من سفارش كرد تا
جايى كه گمان كردم طلاق وى سزاوار نيست، مگر آن گاه كه مرتكب فحشاى آشكار گردد.

 رسول
اكرم – صلى الله عليه و آله و سلّم – :

 “أَلا خَيْرُكُم،
خَيْرُكُمْ لِنِسائِه وَ اَنا خَيْرُكُمْ لِنِسائي.”3

آگاه باشيد بهترين شما، كسى است كه با همسرش نيك
رفتار باشد و من از همگان نسبت به همسرانم خوشرفتارترم.

 امام
على – عليه السلام – :

 “فَدارُوهُنَّ عَلى كُلِّ
حالٍ وَ اَحْسِنُوا لَهُنَّ الْمَقالَ لَعَلَّهُنَّ يُحْسِنَّ الْفِعالَ.”4

در هر حال با همسرانتان مدارا كنيد و با نيكى با
آنان سخن بگوئيد، بدان اميد كه رفتارشان را خوب كنند.

 امام
صادق – عليه السلام – :

 “اَلإمْرَأَةُ الصَّالِحَةُ
خَيْرٌ مِنْ اَلْفِ رَجُلٍ غَيْرِ صالِحٍ… .”5

 امام على – عليه السلام – :

 “خير نسائكم، الخمس. قيل:
يا اميرالمؤمنين و ما الخمس؟ قال: الهينة الليّنة، المؤاتية الّتى اذا غضب زوجها
لم تكتحل بغمض حتى يرضى و اذا غاب عنها زوجها حفظته فى غيبته فتلك عامل من عمّال
اللّه و عامل اللّه لا يخيب.”6

زن درستكار بهتر از هزار مرد ناصالح است.

 بهترين زنان شما داراى پنج
صفتند. عرض شد: اى اميرمؤمنان، آن پنج صفت كدامند؟ فرمود: 1- سبكبار و كم هزينه،
2- نرمخو، 3- مطيع و همراه، 4- آن كه هرگاه شوهرش به خشم آيد، بر ديدگانش خواب
نرود تا او راضى شود، 5- آن كه در غيبت همسرش، نگهبانِ عِرض و مال او باشد. چنين
زنى، كارگزارى از كارگزاران خداوند است و عاملان خداوند، زيانبار نخواهند بود.

 رسول
اكرم – صلى الله عليه و آله و سلّم – :

 “… يا عَلى من كان فى
خدمة العيال فى البيتِ وَ لَمْ يَانِفْ كَتَبَ اللّهُ اِسْمَهُ فى ديوان
الشّهداء… يا عَلى لايخدم الْعِيال إلاّ صدّيق أوْ شَهيدٌ أوْ رَجل يريد اللّه
به خيرالدّنيا وَ الآخرة.”7

اى على! هر كس در خانه به خانواده‏اش يارى
رسانيد و احساس ننگ نكند، خداوند نام او را در دفتر شهيدان مى‏نويسد.

اى على! كسى به خانوده‏اش كمك نمى‏كند مگر آن كه
صدّيق يا شهيد باشد و يا خدا خير دنيا و آخرت را براى او بخواهد.

 رسول
اكرم – صلى الله عليه و آله و سلّم – :

 “ملعونٌ ملعونٌ مَنْ
ضَيّعَ من يعول.”8

 نفرين بر كسى كه حقوق
خانواده‏اش را از بين ببرد و حقّشان را پاس ندارد.

پاورقیها:

 1) وسائل الشيعه، ج15،
ص100.

 2) همان، ج14، ص121.

 3) همان، ج14، ص122.

 4) بحارالانوار، ج100،
ص223.

 5) وسائل الشيعه، ج14،
ص123.

 6) فروع كافى، ج5، ص325.

 7)بحارالانوار، ج101، ص132.

 8) وسائل الشيعه، ج14،
ص122. 

گفتار ماه

 مهار گرانى

 معضل گرانى از پديده‏هايى است
كه همواره مطمح نظر همگان بوده است؛ توده مردم از آن جهت به گرانى اهميت مى‏دهند،
كه تأثير مستقيم بر كالاهايى كه در سبد هزينه خانوادگى آنها مهم است دارد و
كارشناسان اقتصادى نيز، به علت آن كه قيمت كالا را نشانگر موفقيت يا عدم موفقيت
سياستگذاريهاى اقتصادى مى‏دانند و شناخت و درمان آن را جزو مسؤوليتهاى خويش، اين
مهم را تعقيب مى‏نمايند.

 رهبر معظم انقلاب اسلامى، با
توجه به اهميت موضوع و فشارهايى كه قشر محروم جامعه از اين رهگذر متحمل مى‏شدند،
اين مقوله را بطور مؤكد مطرح ساخته و از هيأت دولت، خواستار پى‏گيرى جدى آن شدند.
پيش از اين، دست‏اندركاران امور اقتصادى با اين استدلال كه كاهش توليد و فقدان
سرمايه‏گذارى و وجود چند نرخى ارز و…، مبارزه با گرانى را از كارايى لازم خواهد
انداخت، اهتمام بدين امر نمى‏ورزيدند، ولى توجه نداشتند با وجود اين كه، اين عوامل
از موانع جدّى مبارزه با گرانى‏اند؛ اما افزايش بى‏رويه قيمت‏ها، عملاً بخش عظيمى
از سرمايه‏ها را كه مى‏بايست در عرصه توليد به كار گرفته شود، به سوى واسطه‏گرى در
تجارت و بازرگانى كشاند.

 به هر روى، اكنون كه دولت
محترم با تمام توان و با حمايت قاطعانه مقام معظم رهبرى و توده‏هاى مردم، به ميدان
مبارزه با گرانى آمده است، ضمن اين كه به اقدامى سترگ و ضرورى دست يازيده، در
موقعيت حساس و بسيار ظريفى قرار گرفته كه خداى نخواسته، كوتاهى يا غفلت و عدم
موفقيت در پيمودن اين راه، ضايعه بس بزرگى است. از اين رو مسؤوليت مردم مسلمان
ايران و رسالت دولت اسلامى، سنگينتر گشته و بايسته است كه با شناخت درست آسيبهاى
اين اقدام اساسى، دچار اشتباه در تصميم‏گيرى نشوند. بنابر آنچه گفته آمد، توجه به
نكات ذيل ضرورى مى‏نمايد:

  1- برنامه ريزى براى اقتصاد نظام اسلامى،
نمى‏تواند با اغماض از واقعيتهاى جامعه و با چشم‏پوشى از دستاوردهاى علمى بشر و
اهداف انقلاب اسلامى، به سامان رسد. نظام اقتصاد كنونى، از رژيمى به ارث رسيده كه
با نظام حمايتى (سوبسيد) اداره مى‏شده و پس از آن نيز – به خاطر ضرورتهاى انقلاب و
جنگ تحميلى – چنين بوده است. بنابراين نه حذف يكباره سوبسيدها مطلوب است و نه
ادامه روند گذشته، بل بايد ضمن تعقيب محتاطانه سياست تعديل، اجراى طرحهاى عمرانى
را با پيش‏بينى منابع مالى كافى، دنبال كرد و در عين حال نيازهاى اساسى مردم را
نيز تأمين نمود.

  2- گرانى اجتناب‏پذير را مى‏توان با قيمت‏گذارى
و كنترل و جريمه – كه كارى لازم است – و… ، مهار كرد ولى تورم را، ناشى از يك
عاملِ فى المثل احتكارِ سودجويان دانستن، غير علمى است و نبايد در مبارزه با گرانى
از اين نكته غفلت ورزيد.

  3- درست است كه اشباع بازار از كالاهايى كه در
سبد هزينه خانوارها داراى اهميت است، از انگيزه احتكار خواهد كاست؛ اما مسؤولان
محترم بايد توجه داشته باشند كه وارد نمودن كالاهايى مانند كره، پنير، روغن نباتى
و شكر خارجى، برابر هزينه كردن رقم كلانى ارز است كه چندان با سياستهاى تعديل
هماهنگ نيست. و مردم نيز عنايت كنند كه قناعت و صرفه‏جويى و رعايت حال برادران و
خواهران ايمانى از دستورات شريعت مقدس است و اصولاً بخشى از اهداف انقلاب اسلامى و
جان باختن جوانان اين مرز و بوم، براى عملى شدن اين فرامين بوده است.

 از اين رو، رعايت دو مطلب در
توزيع كالاهايى كه لازم است با قيمت مصوّب عرضه شوند، ضرورى است:

  الف – مردم خود، احتكار را تجزيه نكنند و احتكار
در انبارها را به احتكار در منازل تبديل نسازند، زيرا هم نامشروع است و هم غير
انسانى، براى اين كه بسيارى از هموطنان – چون كارمندان دولت – وقت ايستادن در صفها
را – در هر موقعى از روز – ندارند و لذا خريد كالاى بيش از مورد نياز، موجب تضييع
حقوق آنهاست.

  ب – دولت بايد با تمهيداتى مانند ارائه كالاهاى
ياد شده، از طريق دفترچه‏هاى بسيج، از احتكار به سبك جديد، جلوگيرى كند.

  4- واردكردن كالاهاى مصرفى و غير ضرور و
تبليغاتى كه به مصرف گرايى دامن مى‏زنند و رفاه طلبى را ترويج مى‏كنند، مخل اهداف
مبارزه با گرانى‏اند، از اين رو مبارزه با فرهنگ مصرفى و ارائه الگوى مصرف سالم،
جداى از مبارزه با گرانى نيست.

  5- وجود عناصر متنفذ و قدرتمند در بخشهاى خصوصى
و دولتى، از آسيبهاى مبارزه با گرانى‏اند كه كوتاهى در كنترل و بازرسى شركتها و
اماكن مربوط به آنان از موفقيت كار خواهد كاست. بنابراين هم بايد به اشخاص حقيقى
رسيدگى شود و هم به اشخاص حقوقى و نهادهايى كه در قيمت گذارى خود مختارند.

  6- رسانه‏ها و مسؤولان بايد اين نكته را تبيين
كنند كه مشكل ارز يكى از دلايل اساسى گرانى و تورم است و با توجه به گزارش
دبيرخانه اوپك، درآمد كشورهاى عضو اين سازمان از 275 ميليارد دلار در سال 1980
ميلادى، امروز به كمتر از نصف اين رقم كاهش يافته است، بنابراين اعضاى اوپك و از
جمله ايران، با معضل كمبود سرمايه براى بازسازى صنايع مواجه‏اند و دولت نمى‏تواند،
براى همه كالاها چتر حمايتى بگشايد. مردم نيز لازم است خود مراقبت نمايند كه
سوبسيدهايى كه براى كالاهاى ضرورى، هزينه مى‏شوند، موجب تضييع حقوق ملى و
ثروت‏اندوزىِ گروهى سودجو كه متقاضى واقعى اجناس نيستند، نشوند، چرا كه همه بر اين
باوريم كه كارهاى بزرگ را، اراده بزرگ ملى به سامان خواهد رساند. والسلام.

 سردبير

 ميلاد عدالت

 “ما با كدام مؤونه و با چه
سرمايه‏اى مى‏خواهيم درباره شخصيت على ابن ابى‏طالب، از حقيقت ناشناخته او صحبت
كنيم؟ اصلاً على(ع) يك بشر ملكى و دنيايى است كه ملكيان از او سخن گويند يا يك
موجود ملكوتى است كه ملكوتيان او را اندازه‏گيرى كنند؟ اهل عرفان درباره او جز با
سطح عرفانى خود و فلاسفه و الهيون جز با علوم محدوده خود با چه ابزارى مى‏خواهند
به معرفى او بنشينند؟ تا چه حد او را شناخته‏اند تا ما مهجوران را آگاه كنند؟
دانشمندان و اهل فضيلت و عارفان و اهل فلسفه با همه فضايل و با همه دانش
ارجمندشان، آنچه از آن جلوه تام حق دريافت كرده‏اند، در حجاب وجود خود و در آينه
محدود نفسانيت خويش است و مولا غير از آن است. پس اولى آن است كه از اين وادى
بگذريم و بگوئيم على ابن ابى‏طالب فقط بنده خدا بود و اين بزرگترين شاخصه اوست كه
مى‏توان از آن ياد كرد، و پرورش يافته و تربيت شده پيامبر عظيم‏الشأن است و اين از
بزرگترين افتخارات اوست.”

 )60/2/27(

 “من مى‏گويم اگر چنانچه
پيغمبر اسلام صلى الله عليه وآله وسلم غير از اين موجود تربيت نكرده بود، كافى بود
برايش. اگر چنانچه پيغمبر اسلام مبعوث شده بود براى اين كه يك همچو موجودى را
تحويل جامعه بدهد، اين كافى بود. يك همچو موجودى كه هيچ سراغ ندارد كسى و بعدها هم
سراغ ندارد كسى، يك همچو موجودى امام امت است، البته كس ديگر به پاى او نخواهد
رسيد و بعد از رسول اكرم كسى افضل از او در هيچ معنايى نيست و نخواهد بود.”

 )58/8/18(

 “على عليه السلام كه در هر
جا مى‏رويم اسم او هست، پيش فقها وقتى مى‏رويم فقه على، پيش زاهد وقتى كه مى‏رويم
زهد على، پيش صوفيها وقتى كه مى‏رويم آنها هم مى‏گويند تصوف على، پيش ورزشكاران هم
كه مى‏رويم آنها هم مى‏گويند كه على و با اسم على شروع مى‏كنند. اين على همه چيز
است، يعنى در همه ابعاد انسانيت درجه يك است و لهذا هر طايفه‏اى خودشان را به او
نزديك مى‏كنند و خاصيت هر طبقه‏اى را هم دارد.”

 )58/2/23(

 “بالاترين مصيبتى كه بر
اسلام وارد شد، همين مصيبت سلب حكومت از حضرت امير – سلام الله عليه – بود و عزاى
او از عزاى كربلا بالاتر بود. مصيبت وارده بر اميرالمؤمنين و بر اسلام بالاتر است
از آن مصيبتى كه بر سيدالشهدا – سلام الله عليه – وارد شد. اعظم مصيبت‏ها اين
مصيبت است كه نگذاشتند بفهمند مردم اسلام يعنى چه؟ اسلام حالا هم به حال ابهام
دارد زندگى مى‏كند، الآن هم مبهم است، الآن هم نمى‏دانند مردم كه معناى اسلام
چيست؟ حكومت اسلامى چيست؟ اسلام چه مى‏خواسته بكند؟ چه برنامه‏اى اسلام داشته است
در حكومتش؟ اين 5 سال حكومت، يا 6 5 سال حكومت حضرت امير، اين با همه گرفتاريهايى
كه بوده است و با همه زحمتهايى كه از براى حضرت امير فراهم شد، سلبش عزاى بزرگ است
و همين 5 ساله و 6 ساله، مسلمين تا به آخر بايد برايش جشن بگيرند، جشن براى عدالت.”

 )50/3/6(

 “حضرت امير عليه السلام يك
وقتى كه در خطبه جمعه آمده بودند و منبر بودند، دامنشان را حركت مى‏دادند براى اين
كه پيراهن را شسته بودند و پيراهن عوضى نداشتند. بيدار بشويم ما، دولتمردان بيدار
بشوند، استاندارها بيدار بشوند، دادگاه‏ها بيدار بشوند، ما دعوى شيعه‏گرى را
مى‏كنيم، ادعا هست كه ما شيعه و تابع هستيم، در مقام امتحان باز شيعه هستيم؟ تبع
هستيم آن طورى كه او هست؟ به اندازه‏اى كه وسعت وجودى ما هست تبعيت مى‏كنيم؟ با
دوستانمان، با رفقايمان، با همكيشانمان، با بشر آن طور رفتار مى‏كنيم؟ آن شخصى بود
كه وقتى يك خلخال را از پاى يك ذميه يا يهودى يا نصارا بوده است بيرون آورده بودند
اشرار، قريب به اين معنا فرموده است كه اگر انسان بميرد براى اين ننگى كه واقع شده
و اين چيزى كه واقع شده است، خيلى بعيد نيست.”

 )59/10/7(

امام خمینی ثابت و استواراز آغاز تا پایان

گفتار ماه

سخنان معصومین

مکر کافران                                                 
آیت الله جوادی آملی

پدیده وحی                                                   
آیت الله معرفت

ملاکهای ارزشی در جامعه دینی                           آیت الله مصباح یزدی

شعر و شعور

اسلام و تنظیم خانواده                                       مینا
هاشمی

خوشه های خشم

اسوه کامل(شعر)

زهرا در آینه هدی

مدرس دیانت، در عرصه سیاست                        غلامرضا گلی زواره

نظریه اتحاد آسیایی                                        دکتر
محمدرضا مالک

گفته ها و نوشته ها

پاسخ به نامه ها

جدول

گزارشهای علمی، پژوهشی

نگاهی به رویدادها

رهنودهای مقام معظم رهبری آیت الله خامنه ای

مقام
معظم رهبرى حضرت آيت الله خامنه‏اى:

بنده معتقدم آن كسانى كه فكر مى‏كنند ما بايد با
اين استكبار؛ يعنى آمريكا، مذاكره كنيم يا دچار ساده‏لوحى هستند يا مرعوبند.

 (69/2/13)

آمريكا با ابزار و تكنولوژى گسترده تبليغاتى كه
در اختيار دارد، افكار عمومى مردم دنيا را نسبت به تجاوز به ملتهاى تحت ستم و غارت
ثروت آنان، فريب داده و فجايع خود را به گونه‏اى موجّه جلوه مى‏دهد و به همين دليل
آمريكا نزد ملت ايران و مردم آگاه جهان منفورترين كشور است و لذا سياست قطعى
جمهورى اسلامى ايران، عدم رابطه و مذاكره با آمريكاست.

 (72/6/6)

سياست نظام سرمايه‏دارى آمريكا به گونه‏اى است
كه به كسى رحم نمى‏كند، آمريكا هميشه در پى برقرارى رابطه يكجانبه و استعمارى با
كشورهاست و هرگز اجازه صدور دانش و تكنولوژى اساسى خود را به كشور مقابل نخواهد
داد. از اين رو كشورهاى مقابل آمريكا بايد بدانند كه بدون آمريكا هم مى‏شود زندگى
كرد و آرامش داشت و پيشرفت كرد و ما در پانزده سال قطع رابطه با آمريكا اين حقيقت
را تجربه كرده‏ايم.

 (72/6/6)

مذاكره يعنى چه؟ صرف اين كه شما برويد با آمريكا
حرف بزنيد و مذاكره كنيد آيا مسأله حل مى‏شود؟ اين طور نيست. مذاكره در عرف سياسى؛
يعنى معامله، مذاكره با آمريكا يعنى معامله با آمريكا و معامله يعنى داد و ستد؛
يعنى يك چيزى بگير و يك چيزى بده. تو از انقلاب اسلامى چه چيزى مى‏خواهى به آمريكا
بدهى تا يك چيزى از او بگيرى، بگو بدانم! اين كه شما مى‏خواهيد به آمريكا بدهيد تا
در مقابل از او چيزى بگيريد آن چيست؟ ما چه مى‏توانيم به آمريكا بدهيم، او از ما
چه مى‏خواهد و ما نقموا منهم إلاّ أن يؤمنوا بالله العزيز الحميد.

 (69/2/13)

امروز براى آمريكاييها و هم پيمانان و نيز رقباى
آنها در اروپا و آسيا و حتّى دولتهاى وابسته و ضعيف، روشن شده است كه نه آمريكا و
نه هيچ قدرت ديگرى نمى‏تواند زمام رياست ملتهاى ديگر را به دست بگيرد، زيرا ديگر
ملتها، هرگز زير بار ظلم و قدرتهاى تحميلى نمى‏روند و حادثه فلسطين و حوادث آفريقا
و اروپا نشان داد كه غربيها و بخصوص آمريكاييها نمى‏توانند آقايى دنيا را به خود
اختصاص دهند.

 (73/3/18)

 { والله كه آمريكا از هيچ
چيز ملت ايران به قدر مسلمان بودن و پاى بند اسلام ناب محمدى صلى الله عليه وآله
وسلم بودن ناراحت نيست، او مى‏خواهد شما از اين پاى بنديتان دست برداريد. او
مى‏خواهد شما اين گردن برافراشته و سرافراز را نداشته باشيد، حاضريد؟!

 (69/2/13)

رابطه
با آمريكا !

 “شما مى‏بينيد كه الان
مركز فساد آمريكا را جوانها رفته‏اند گرفته‏اند و آمريكاييهايى هم كه در آن جا
بودند گرفتند و آن لانه فساد را به دست آوردند و آمريكا هم هيچ غلطى نمى‏تواند
بكند و جوانها مطمئن باشند كه آمريكا هيچ غلطى نمى‏تواند بكند. بى‏خود صحبت اين كه
اگر دخالت نظامى ]بشود، نكنيد[، مگر آمريكا مى‏تواند دخالت نظامى در اين مملكت
بكند؟ امكان برايش ندارد. تمام دنيا توجّهشان الان به اين جاست. مگر آمريكا
مى‏تواند مقابل همه دنيا بايستد و دخالت نظامى بكند؟ غلط مى‏كند دخالت نظامى بكند.
نترسيد، نترسانيد.”

 (58/8/16)

 “شاه و آمريكا ما را در
تمام زمينه‏ها وابسته نموده‏اند. قتل و ضرب و شتم و زندان و تبعيد از امور رايج
اين جانيان بوده است. ما تا آخر عمر عليه دولت آمريكا مبارزه مى‏كنيم و تا آن را
به جايش ننشانيم و دستش را از منطقه كوتاه نكنيم و به تمام مبارزان راه آزادى كمك
نكنيم تا آنها را شكست دهند و خود مردم ايران سرنوشت خويش را به دست گيرند، از پاى
نمى‏نشينيم. براى ما شرق تجاوزگر و غرب جنايتكار فرقى نمى‏كند. ما مى‏جنگيم و چون
حق پيروز است پيروزيم. سلطه آمريكا تمام بدبختى‏هاى ملل مستضعف را به دنبال
دارد.”(58/12/20)

 “ما روابط با آمريكا
مى‏خواهيم چه بكنيم؟، روابط ما با آمريكا، روابط يك مظلوم با يك ظالم است. روابط
يك غارت شده با يك غارتگر است. ما مى‏خواهيم چه كنيم… آنها احتياج دارند كه با
ما روابط داشته باشند، ما چه احتياجى به آمريكا داريم، آمريكا آن طرف دنياست، آنها
مى‏خواهند كه بازار داشته باشند اين جا، آنها باز طمع دارند كه نفت ما را بخورند.
ما كه، اسلام كه بنا ندارد كه ظلم به ديگرى بكند، مظلوم هم نخواهد شد.”

 (58/2/2)

 “خيال نكنيد كه روابط ما
با آمريكا… يك چيزى است كه براى ما يك صلاحى دارد. اين مثل رابطه برّه با گرگ است.
رابطه بره با گرگ، رابطه صلاحمندى براى بره نيست. اينها مى‏خواهند از ما بدوشند.
اينها نمى‏خواهند به ما چيزى بدهند.”

 (58/8/4)

 “ايران دستش را به پيش
آمريكا ان شاء الله تا ابد دراز نمى‏كند ولو اين كه فانى بشود. آنها گمان مى‏كنند
كه ما براى – فرض كنيد كه – يك نفت و يا چيزى تسليم آمريكا مى‏شويم در صورتى كه
نه، ما تا فناى خودمان تسليم ديگر نمى‏شويم… آنها اگر يك وقتى توانستند، البته
آن طور كه باز آنها خيال مى‏كنند كه مى‏توانند هر كارى بكنند، باز مسأله آن نيست.”

 (62/6/30)

 “آمريكا پس از شكست در
ايران با استفاده از هم پيمانان غربى خود در اروپا دست به محاصره اقتصادى ما زد و
هر چه توانست انجام داد و ما با گرمى تمام از آن استقبال كرديم. اداره كنندگان كاخ
سفيد بايد بدانند كه دنيا عوض شده است و قدرتهاى شيطانى از حربه‏هاى استعمارى كهنه
و نو خلع سلاح شده‏اند. كارگزاران سياست آمريكا بايد طرز تفكر و سياستهاى خود را
تغيير دهند و گمان نكنند اداره كل جهان در دست آنهاست و همه كشورها چشم و گوش بسته
در اختيار آنان هستند بايد توجه كنند كه قطع رابطه و تحريم اقتصادى و ليستهاى
دروغين آنها، دنيا را بر كشورى تنگ نخواهد كرد.”

 (62/11/22)

 “اگر ما تسليم آمريكا و
ابرقدرتها مى‏شديم، ممكن بود امنيت و رفاه ظاهرى درست مى‏شد و قبرستانهاى ما پُر
از شهداى عزيز ما نمى‏گرديد، ولى مسلماً استقلال و آزادى و شرافتمان از بين
مى‏رفت. آيا ما مى‏توانيم نوكر و اسير آمريكا و دولتهاى كافر شويم تا بعضى چيزها
ارزان شود و شهيد و مجروح ندهيم؟! هرگز ملت زير بار اين ننگ نخواهد رفت و تن به
اين ذلّت نخواهد داد. ملّت ايران در مقابل آمريكا مى‏ايستد و به اميد خداوند پيروز
است.

 (61/7/21)

اخبار  ايران
و جهان

 جهان اسلام‏

11 هزار دانش آموز تُرك، قرآن را فرا گرفتند.(73/6/16)

نخست وزير بوسنى: غرب بايد ميان همكارى و
رويارويى با اسلام يكى را انتخاب كند.

در دور جديد پاكسازى قومى، صربها 2000 مسلمان
بوسنيايى را از خانه‏هايشان بيرون راندند.

نيروهاى امنيتى هند رهبر جماعت اسلامى كشمير را
بازداشت كردند.(73/6/17)

وزيران خارجه كشورهاى اسلامى خواستار لغو تحريم
تسليحاتى بوسنى شدند.

 (73/6/19)

شهر استراتژيك مركزى تاجيكستان به تصرف مبارزان
مسلمان درآمد.

دولت فرانسه با حجاب اسلامى دانش آموزان مسلمان
در اين كشور مخالفت كرد.

رژيم الجزاير با رهبران جبهه نجات اسلامى وارد
مذاكره شد.(73/6/20)

مجله نيوز چاپ وين: غرب نگران نفوذ تفكر اسلامى
در جهان است.(73/6/21)

اعتصاب همگانى سراسر سرزمين‏هاى اشغالى فلسطين
را فرا گرفت.

 (73/6/23)

معاون فنى روسيه : فقط اسلام مى‏تواند مردم
روسيه را نجات دهد.(73/6/24)

حزب الله: عرفات نماينده فلسطينى‏ها نيست.(73/6/26)

رژيم صهيونيستى نيمى از ساختمان مسجد ابراهيم را
ويران كرد.(73/6/27)

صرب‏ها اقدام به گسترده‏ترين پاكسازى نژادى
مسلمانان در شمال شرق بوسنى كردند.(73/6/28)

جبهه نجات اسلامى الجزاير: براى آزادى رهبران
خود هيچ تعهدى نسپرده‏ايم. (73/6/29)

جبهه نجات اسلامى خواستار عفو عمومى زندانيان
سياسى در الجزاير شد.

 (73/6/27)

سازمان كنفرانس اسلامى لغو تحريم صربستان را
پاداش به صربها خواند.

 (73/7/4)

رهبر “گروه اسلامى مسلح” الجزاير كشته شد.(73/7/5)

شريعت اسلامى منبع قانونگذارى يمن شد.(73/7/7)

ساندى تلگراف: اوضاع كنونى عربستان مشابه شرايط
ايران در آستانه انقلاب اسلامى است.(73/7/11)

ارتش نجات اسلامى الجزاير خواستار تحريم تجارى و
فرهنگى فرانسه شد.

يك زن مسلمان به علت حفظ حجاب اسلامى در آمريكا
به جريمه نقدى محكوم شد.(73/7/12)

 اخبار داخلی

سفير ايران در آلمان: اتهام غرب مبنى بر وجود
سلاح اتمى در ايران، ابلهانه و احمقانه است.(73/6/13)

از سوى هيأت دولت، وزارت بازرگانى مأمور كنترل
قيمتها و معرفى متخلفان به مراجع قضائى شد.(73/6/14)

در يك عمل جراحى بى‏سابقه در بندر عباس ميلگرد
1/5 مترى از بدن پسر 8 ساله خارج شد.(73/6/15)

اولين كارخانه قالب سازى صنايع در كشور آغاز
بكار كرد.(73/6/16)

دكتر ولايتى در اجلاس سازمان كنفرانس اسلامى:
كنترل جمعيت بدون توسل به تجويز قتل و اقدامات غيراخلاقى هم امكان پذير است.

جمهورى اسلامى ايران از فهرست كشورهاى بى‏سواد
جهان خارج شد.

جمهورى اسلواكى خواستار حذف رواديد با ايران
اسلامى شد.(73/6/17)

سيد محمد حسين نواب خبرنگار كيهان و امدادرسان
ايران در بوسنى پس از ربوده شدن توسط شبه نظاميان كروات در شهر موستار (داخل بوسنى)
و شكنجه با اصابت شش گلوله به شهادت رسيد.

آيت الله جنتى: تهاجم فرهنگى دشمنان خطرى جدى
براى جوانان و نوجوانان است.

آلمان ادعاى چاپ دلار تقلبى توسط ايران را رد
كرد.(73/6/19)

رئيس سازمان زندانها: تمامى زندانيان باسواد
شده‏اند.

رئيس جمهور: ايران و پاكستان از معدود كشورهاى
همسايه هستند كه هم دولت و هم ملتشان از تمام جهات با هم تفاهم دارند.

رئيس جمهورى بوسنى و دولت كرواسى ترور سيد محمد
حسين نواب، خبرنگار كيهان در موستار را محكوم كردند.

رئيس مجلس شوراى اسلامى: غرب در پى حذف كشور
مسلمان “بوسنى هرزگوين” از نقشه جهان است.

رئيس مجلس: اگر كشورهاى مسلمان و علماى اسلامى
هم صدا شوند مى‏توانند در مقابل بزرگترين توطئه‏ها بايستند.

 (73/6/20)

رئيس جمهور، عدم تمايل ايران را به برقرارى
رابطه با آمريكا، مصر و اسرائيل اعلام كرد.(73/6/21)

با تلاش پيگير ايران، سقط جنين به عنوان شيوه
تنظيم خانواده از سند اجلاس قاهره حذف شد.

توسط مجلس: طرح ادغام وزارتخانه‏هاى صنعتى و
تشكيل وزارت صنايع تصويب شد.

رئيس جمهور: دولت اسرائيل نامشروع است.
فلسطينى‏ها بايد به وطن خود بازگردند.

 (73/6/22)

مجلس لايحه نظام هماهنگ حقوق بازنشستگى و وظيفه را
تصويب كرد.

خلبان زبردست ايرانى هواپيماى حادثه ديده را
سالم به زمين نشاند.

تمامى دانش‏آموزان يك كلاس دبيرستان در گناباد
به دانشگاه راه يافتند.(73/6/23)

دكتر محسن نوربخش رئيس كل بانك مركزى شد.

شبكه بزرگ توزيع چاى تقلّبى در كشور كشف شد.

دبير شوراى عالى مناطق آزاد كشور: رشد نقدينگى،
صادرات كالا، انجام پروژه‏هاى زيربنايى، نابسامانى در سيستم توزيع و مصرف گرايى
عوامل گرانى در جامعه است.

 (73/6/24)

سخنگوى وزارت خارجه: تعلّق جزاير سه‏گانه به
ايران،ابدى و قطعى‏است.(73/6/26)

دكتر نوربخش: سياستهاى پولى و ارزى كشور تغيير
نمى‏كند.

رجائى خراسانى: جزاير سه گانه قبل از شناسائى
كشور امارات جزئى از خاك ايران بوده است.

وزير كشور: ايجاد فساد در جامعه اسلامى ايران در
دستور كار ابرقدرتهاست.(73/6/27)

سخنگوى وزارت خارجه: ايران، مالكيت و حاكميت خود
را بر جزاير سه گانه به بحث نمى‏گذارد.(73/6/28)

كليات طرح ممنوعيت استفاده از آنتن ماهواره
تصويب شد.(73/6/29)

حجةالاسلام والمسلمين سيد احمد خمينى: هر قدمى
كه براى استقلال برمى‏داريم، بايد آماده دفاع در برابر تهاجم دشمن باشيم.

مجلس داشتن بيش از يك شغل دولتى را ممنوع كرد.

عالى ترين نشان بين‏المللى پليسى مبارزه با مواد
مخدّر به ايران اعطا شد.

رئيس جمهور: امام خمينى موفق‏ترين الگوى دفاع
نزد ملل مسلمان و ملتهاى محروم است.(73/6/30)

آيت الله يزدى: جزيره ابوموسى قبل از موجوديت
امارات در حاكميت ايران بوده و براى هميشه خواهد بود.

دانش آموزان ايرانى در نخستين المپياد رياضى
كشورهاى عضو “اكو” اوّل شدند.

 (73/7/2)

مدت اعتبار گذرنامه جديد ده سال شد.

130 ميليون دلار در اثر به صفر رساندن جريمه تأخير در تخليه و
بارگيرى كشتى نصيب ايران شد.(73/7/3)

حجةالاسلام والمسلمين سيد احمد خمينى: با سرمايه‏داران
كه هر روز سنگى در مقابل مردم مى‏اندازند و اقتصاد كشور را به بازى مى‏گيرند بايد
برخورد قاطع شود.(73/7/4)

سوبسيد كالاهاى اساسى در برنامه پنجساله دوم
افزايش مى‏يابد.

سردار سرلشكر پاسدار محسن رضائى: سپاه پاسداران
به موضوع تهاجم فرهنگى به عنوان يك مسأله امنيت ملى مى‏نگرد.

 (73/7/5)

 اخبار خارجى

52
درصد مردم آمريكا از كلينتون نااميد شده‏اند.(73/6/13)

ارتش جمهوريخواه ايرلند اعلام كرد سلاح خود را
تسليم نمى‏كند.(73/6/14)

عرفات: اسرائيل به تعهدات خود پاى‏بند نيست.(73/6/15)

راديو روسيه: اوضاع جمهورى چچن به شدت متشنّج
است.(73/6/17)

چيللر: اجازه نمى‏دهيم دولت اسلامى در تركيه
تشكيل شود.

كنگره آمريكا خواستار لغو تحريمهاى اقتصادى كوبا
شد.(73/6/19)

حافظ اسد: سوريه براى تأمين نيازهاى صلح آماده
هماهنگى با اسرائيل است.

 (73/6/21)

مقامات آمريكايى به عمدى بودن سقوط هواپيما در
محوطه كاخ سفيد و ناتوانى سيستم دفاعى اعتراف كردند.

 (73/6/22)

عباس مدنى و على بلحاج از زندان رژيم الجزاير
آزاد شدند.

كنفرانس “جمعيت و توسعه” در قاهره با تأمين
نظرات كشورهاى اسلامى و واتيكان به كار خود پايان داد.

كارشناسان سازمان ملل از تأسيسات هسته‏اى كره
شمالى بازديد كردند.

وزارت خارجه آمريكا به نقض حقوق بشر در اين كشور
اعتراف كرد.(73/6/23)

جرج حبش: در صورت ادامه بازداشتها با پليس عرفات
مى‏جنگيم.

اتحاديه عرب از حاكميّت فلسطينى‏ها بر
بيت‏المقدّس پشتيبانى كرد.

كره شمالى تسليم خواسته‏هاى آمريكا شد.

اسحاق رابين: گروههاى اسلامى بزرگترين تهديد
براى اسرائيل و صلح خاورميانه هستند.(73/6/24)

نيوز: ايران در سياست خارجى همچنان باقدرت به
پيش مى‏رود.

رئيس “سيا” استعفا كرد.(73/6/26)

قرارداد آتش بس موقت در جنگ داخلى تاجيكستان با
ميانجيگرى ايران امضاء شد.

كارل پوپر در يك بيمارستان در لندن درگذشت.(73/6/27)

ساندى تايمز از مذاكرات محرمانه عراق و اسرائيل
پرده برداشت.

در نپال، مردى 80 هزار دلار را بلعيد.

 (73/6/28)

فرودگاه “پورت اوپرنس” و مراكز حساس‌هائيتى به
اشغال نظاميان آمريكايى درآمد.

 (73/6/29)

وزير آموزش و پرورش فرانسه استفاده از هرگونه
حجاب اسلامى را در مدارس اين كشور ممنوع اعلام كرد.(73/6/30)

مقام اطلاعاتى آلمان از تسليح صربستان توسط
روسيه پرده برداشت.

 (73/7/3)

كاسترو: حاضرم سرم را در راه استقلال كوبا بدهم.

مبارك: ايران منشأ فتنه‏ها و آشوبهاست.

هرگونه اعتراض در‌هائيتى با شليك سربازان
آمريكائى سركوب مى‏شود.

آمريكا به شكست در كنفرانس جمعيت و توسعه اعتراف
كرد.(73/7/4)

ژنرال سدراس، آمريكا را به وحشى‏گرى در‌هائيتى
متهم كرد.

رئيس سازمان دفاع از حقوق ملت عربستان: سقوط فهد
و آل سعود قريب‏الوقوع است.

دستور آتش مستقيم به سوى مردم‌هائيتى توسط
كلينتون صادر شد.

آمريكا، كره شمالى را تهديد به حمله نظامى كرد.(73/7/5)

گزارشهاى علمى – پژوهشى

  درمان فلج نخاعى

 كشف دو پروتئين كه در تكامل ارتباطات سلول عصبى جنين نقش مهمى دارند
ممكن است در يافتن درمانهايى براى معالجه فلج ناشى از آسيب نخاعى مثمر ثمر واقع
شوند.

 به گزارش خبرگزارى يونايتدپرس، شرح اين كشف كه تا به امروز روشنترين
شعاع اميد را در درمان فلج قسمت سفلاى بدن و دست و پا گشوده است، توسط دانشمندان
دانشگاه كاليفرنيا در سانفرانسيسكو در مجله سل CELL به چاپ رسيده
است.

 پژوهشگران در تجربيات آزمايشگاهى بر روى جنين‏جوجه‏وموش پروتئين‏هاى
نترين يك و نترين‏دو را شناسايى‏واقدام به توليد مثل غير جنسى آنهاكردند.

 مارك تسيه لاوين، استاديار كالبد شناسى دانشگاه ياد شده مى‏گويد: همين
پروتئينها در غلظت‏هاى كمتر در نخاع جوجه‏هاى بالغ يافت مى‏شوند و بدون شك در
انسان نيز وجود دارند.

 وى مى‏گويد: گرچه نترين‏ها را بايد مورد آزمايش قرار داد ولى مطمئناً
مولكولها كانديد خوبى هستند و ممكن است در درمانهاى احياى ارتباطات سلول عصبى قطع
شده كه در اثر آسيب نخاعى از بين رفته‏اند، مفيد واقع شوند. در حال حاضر كانديدهاى
مناسب و خوب ديگرى در اين زمينه وجود ندارد.

  داروهاى استروئيدى و  خطر پوك استخوانى

 بيماران مبتلا با آسم و كسانى كه براى معالجه بيماريهاى شديد خود از
داروهاى كورتيكو استروئيد استفاده مى‏كنند ممكن است راحتتر نفس بكشند اما در معرض
خطر پوك استخوانى و ضايعات استخوانى قرار دارند.

 عوارض جانبى استروئيدها با درمان تركيب كلسيم، ويتامين دى و يك داروى
استخوان‏ساز قابل پيشگيرى است.

  رابطه چربى با سرطان

 خوردن روزانه 10 گرم چربى اشباع شده ممكن است خطر ابتلا به سرطان
تخمدان را در زنان به ميزان 20 درصد افزايش دهد.

 تحقيقى كه به تازگى منتشر شده حاكى است كه دوبار مصرف روزانه مقدار كمى
سبزيجات مى‏تواند خطر ابتلا به اين نوع سرطان را بيش از پيش خنثى كند.

 دكترهاروى‏ريچ، ازدانشگاه”يل” مى‏گويد:اگر من زن بودم رژيم غذايى خود
را تغيير مى‏دادم.

 سرطان تخمدان هر ساله حدود 20 هزار زن را در آمريكا مبتلا مى‏كند و
باعث مرگ 12500 نفر از آنان مى‏شود. اين عمدتاً به دليل عدم وجود راه مناسبى براى
تشخيص به موقع سرطان است.

 عامل اصلى خطرزا در اين رابطه قرار گرفتن در معرض هورمون استروژن است.
زنانى كه چندين باردارى را پشت سر گذاشته‏اند يا از قرصهاى خوراكى جلوگيرى از
باردارى استفاده مى‏كنند كه هر دو مانع ترشح هورمون استروژن مى‏شود كمتر در معرض
خطر ابتلا به سرطان تخمدان قرار دارند.

  ترك اعتياد بدون تحمل درد

 يك روش جديد كه توسط روانشناسى در شهر سويل اسپانيا ارائه شده است اين
امكان را به معتادان مى‏دهد كه طى يك روز و در حالت بيهوشى بدون تحمل عوارض ترك
اعتياد و تحمل درد و رنج سريعاً اعتياد خود را ترك كنند.

 به گزارش رويتر از سويل خوان خوزه لگاردا مبتكر اين طرح مى‏گويد: به
وسيله روش رفع مسموميت سريع، كه وى براى ترك اعتياد اعمال مى‏كند معتادان قديمى به
هروئين و كوكائين نيز مى‏توانند اعتياد خود را كنار گذارند.

 خوزه لگاردا خاطر نشان ساخت بر اساس تجارب به دست آمده تنها نيمى از
معتادانى كه داوطلب ترك اعتياد بوسيله روشهاى متعارف و از طريق داروهاى شناخته شده
مى‏باشند مى‏توانند شرايط دردناك ترك اعتياد را تحمل كنند در حالى كه 30 درصد از
معتادان به خاطر ترس از شرايط دردناك كنار گذاشتن مواد مخدر درصدد ترك اعتياد از
طريق روشهاى معمول پزشكى بر نمى‏آيند.

  داروهاى ضد التهاب و فشار خون

 محققان دانشكده پزشكى دانشگاه‌هاروارد معتقدند سالمندانى كه براى
بيماريهايى نظير التهاب مفاصل، آرتروز، داروهاى ضدالتهابى مصرف مى‏كنند احتمالاً
خطر ازدياد فشار خون را در خود افزايش مى‏دهند.

 بيمارانى كه داروهاى ضدالتهابى غير آسپيرين و غير استروئيدى NSAIDSنظير ايبوپروفن،
ناپروكسن، و پيروكسيكام مصرف مى‏كنند احتمالاً بطور متوسط 60 درصد بيشتر از
بيمارانى كه از اين داروها مصرف نمى‏كنند نياز به دريافت داروهاى ضد فشار خون پيدا
مى‏كنند.

  پدران الكلى و بروز نقائص در
فرزندان

 بر اساس مطالعه جديدى كه در مجله LIFESCIENCES منتشر شده،
پدرانى كه مبادرت به نوشيدن مشروبات الكلى مى‏كنند همچون مادران باردار ممكن است
باعث بروز مشكلاتى براى جنين در حال رشد شوند.

 به گزارش خبرگزارى يونايتدپرس، محققان دانشكده پزشكى در سنت لوئيز
ايالت ميسورى، دريافتند موشهاى نر كه يك واحد الكل معادل دو برابرسطح‏مجاز الكل
خون در بيشتر ايالتها دريافت كردند پس از جفت‏گيرى ميزان بارورى در آنها در مقايسه
با موشهاى عادى به نصف كاهش يافت.

 در اين موشها چنانچه جفت‏گيرى به بارورى انجاميده بود بچه موشهاى حاصل
از جفت‏گيريهاى در حال مستى كوچكتر بودند و در مقايسه با بچه موشهاى‏گروه‏كنترل
احتمال مرگ آنها دو برابربود.

 تئودور سيسرو، بانى اين تحقيق حدس مى‏زند الكل امكان دارد تعداد
اسپرمها را كاهش دهد يا باعث بروز جهش ژنتيكى در اسپرم شود.

 سيسرو مى‏گويد: در حالى كه براى اثبات تأثير الكل بر انسان نياز به
انجام مطالعات بيشترى است ولى احتمال دارد نوشيدن مشروبات الكلى توسط پدر با سقط
جنين و بروز نقائص مادرزادى در نوزاد ارتباط داشته باشد.

جدول

 افقى:

 1- امام‏قدس سره اشغال لانه
جاسوسى را اين انقلاب خواندند! – به دو آيه از سوره بقره كه در نماز ليلةالدفن
خوانده مى‏شوند، مى‏گويند.

 2- پهلوان – زبان بين‏المللى.

 3- تجاوز اخير آمريكا به اين
كشور بود – مصلّى.

 4- ترن برقى زيرزمينى – وارونه
شريك – زبان فارسى كه بعد از زبان پهلوى متداول شده است.

 5- ضمير اشاره به دور – پسوند
نسبت در سيمينه.

 6- ديروز – كافى – علامت جمع
در اشيا.

 7- آيه حجاب در اين سوره است –
رنگ كننده.

 8- از شهرهاى قديمى ايران –
مردى كه پس از حضرت رسول‏صلى الله عليه وآله وسلم مرتد شد و دعوى نبوّت كرد.

 9- زيادى بخشش – پرچم.

 10- همان آب خضر است – درخت
كُنار.

 11- وزير معروف و دانشمند الب
ارسلان سلجوقى – چاشنى برخى خوراكها.

 12- جمع نجيب – پايتخت
ايتاليا.

 13- ضمير اشاره به شخص غايب.

 14- ورزشى شبيه فوتبال – از
فلاسفه قديم در قرن سوم ميلادى.

 15- به يك طريق – كشتى جنگى.

 عمودى:

 1- خونبها – در وصيت‏نامه‏الهى
سياسى امام‏قدس سره يكى از دو ركن رمز پيروزى و بقاى انقلاب اسلامى ذكر شده است.

 2- محبّت، دوستى – سستى – مخفف
نوك.

 3- دريا – پنهان كردن.

 4- در عربى با افزودن آن
به اسم، مصدر جعلى ساخته مى‏شود – معكوس آن، جمع ظريف است – رايحه.

 5- خاك – ابوى وارونه – مخفف
اگر.

 6- پيامبرى ملقب به ذوالنون –
تركمن درهم ريخته – دشمن سخت؛ جوال.

 7- نام ديگرى براى راه شيرى.

 8- آمريكايى – سازنده زنبيل.

 9- فربه كردن – همان هماور
است.

 10- فراخ و هموار – لحظه –
پشته – دهان.

 11- رعشه – يخ – يكى از اقسام
آب مطلق.

 12- قصر – گلى خوشبو.

 13- جمع رند – رياضيدان معروف
يونان قديم – واحد پول ژاپن.

 14- بسيار پوشاننده – همان
مترسك است – پيشوندى به معنى دوباره، باز.

 15- مؤسسه‏اى وابسته به سازمان
ملل – طرف.

 توجه :

 به سه نفر از برندگان – به قيد
قرعه – سالنامه پاسدار اسلام – سال 72 – اهدا مى‏گردد.

 لطفاً پاسخهاى درست را تا
بيستم آبان ارسال فرماييد.

 برنده اين ماه، خواهر اقدس
رنجبران است كه جايزه ايشان با پست ارسال مى‏گردد. 

پرسش و پاسخ

 سؤال:

 1- افرادى كه ديوانه هستند و
بعضى از آنها هيچ يك از اعمال مربوط به يك مسلمان را انجام نمى‏دهند، در روز
رستاخيز حكم خدا در مورد اين افراد چيست؟

 2- هنگام وضو گرفتن يا غسل
كردن بايد اعضاء بدن خشك باشند اگر خشك نباشد هم مى‏توان اين اعمال را انجام داد؟

 3- در مورد موهاى زايد بدن
(مثل موهاى زير بغل)، بعضى از مردم معتقدند اگر رُشد اين موها آن قدر زياد شود كه
از يك دانه جَوْ بزرگتر شود اعمالى را كه شخص انجام مى‏دهد مثل نماز يا روزه، باطل
است آيا اين اعتقاد صحّت دارد؟

 (خمينى شهر اصفهان: س. ع)

 پاسخ:

 1- بدون شك ديوانه، مورد
مؤاخذه قرار نمى‏گيرد و حكم كودك خردسال را دارد ولى چون عمل با ارزشى هم ندارد
طبيعتاً مستحق مقامات عالى بهشت هم نيست، ولى هر جا هست مشمول لطف و فضل بى‏پايان
خداوند است.

 2- جاى مسح بايد خشك باشد يا
به‏طورى باشد كه اثر مسح پيدا شود ولى محل شستن چه در وضو و چه در غسل لازم نيست،
خشك باشد.

 3- چنين چيزى نيست و ازاله
آن موها مستحب است مگر اين كه بر آنها چرك يا هر چيز ديگرى كه مانع رسيدن آب است
وجود داشته باشد، كه در اين صورت براى صحّت غسل، نياز به تميز كردن آنها است و چون
اين كار مشكل است، ازاله آنها بهترين راه است.

 × × ×

 سؤال:

 آيا مى‏توان با مراجعه به
دعانويسان بخت دخترى را به نام خود نوشت؟ و آيا اين كار مشروع است؟(ساوه: و.ى)

 پاسخ:

 در اسلام راه صحيح دستيابى به
اهداف مشروع، راههاى طبيعى همراه با توكّل و درخواست كمك از خداوند شناخته شده است
و راههاى غير طبيعى؛ مانند سحر و جادو و امثال آنها حرام و نامشروع است.

 × × ×

 سؤال:

 1- در حال حاضر، موسيقيهايى كه
از راديو و تلويزيون پخش مى‏شوند آيا تفاوتى با موسيقيهاى قبل از انقلاب دارند چون
آهنگهاى آنها كه با هم تفاوتى ندارند. يكى از فاميلهاى ما، ترانه يا موسيقى، گوش
مى‏دهد، من به او مى‏گويم اين كار را نكن و او در پاسخ مى‏گويد: چه فرقى مى‏كند
راديو و تلويزيون همين آهنگها و موسيقيها را پخش مى‏كنند! بلكه از اين هم شادتر
پخش مى‏كنند. خواهش مى‏كنم بنده را راهنمايى كنيد.

 2- در وضو وقتى مى‏خواهيم
جوراب را از پايمان در بياوريم و مسح پا بكشيم، دستمان خشك مى‏شود و ترى آن از بين
مى‏رود.(ساوه: زهرا. م)

 پاسخ:

 1- اگر در ميان موسيقيها و
سرودهايى كه پخش مى‏شوند مى‏دانيد بعضى از آنها همان صدا و موسيقى است كه در
ترانه‏ها است، گوش دادن به آنها جايز نيست، ولى بعيد است چنين باشد.

 2- قبل از وضو جوراب را در
بياوريد تا مشكلى پيش نيايد.

 × × ×

 سؤال:

 1- چه كار كنم كه يقين كنم
خداوند گناهم را بخشيده؟

 2- چگونه مى‏شود در درسهاى
حوزه موفق شد؟ آيا فقط تقوى موجب رسيدن علماى بزرگ به مقامات بالاى علمى شده است؟(اراك:
ر. ى)

 پاسخ:

 1- هيچ راهى براى تحصيل اين
يقين نيست. و اصولاً نبايد انسان كاملاً مطمئن باشد، بلكه خوف از عقاب خدا و از
تأثير منفى گناهان، خود يك انگيزه، براى توجه بيشتر و زارى و تضرّع بيشتر است و
همين زارى و تضرّع است كه انسان را به سوى كمال سوق مى‏دهد و نفس را جَلا مى‏دهد و
لايق تابش انوار معرفت

 مى‏سازد، مؤمن هميشه بايد
ميان خوف و رجا باشد. از آثار منفى و سوء گناهان خويش ترسان و به لطف و رحمت
بى‏پايان الهى – كه ممكن است بسيارى از گناهكاران بى‏توبه را هم شامل شود –
اميدوار باشد.

 2- تحصيل علوم دينى و معارف
الهى هم مانند ساير علوم و دانشها نياز به سعى و كوشش و تلاش فراوان دارد و هرگز
كسى از راه تقوا به مقامات والاى علمى نمى‏رسد. البته تقوا شرط دستيابى به معرفت
صحيح و خداشناسى واقعى است كه آن هم به نوبه خود در شناخت ساير معارف دينى لازم و
ضرورى است، ولى تقوا، بدون تحصيل علم و تلاش و دقت، هرگز مفيد نيست، هر كارى نياز
به سعى و كوشش دارد.

 × × ×

 سؤال:

 1- اگر كسى يك روز از روزه‏ها
را به عللى نگرفته باشد بايد آن را قضا كند اگر در همان سال نتوانست قضا كند و چند
سال طول كشيد، آيا علاوه بر قضاى روزه‏اى كه بايد بگيرد، كفّاره‏اى را كه بايد
بدهد به سيد باشد يا غير سيّد؟ و آن 750 گرم كفاره براى هر چند سال است، همه
سالها، يا براى هر سال بايد 750 گرم بدهد؟ كفاره را بايد به كسانى كه سر خيابانها
نشسته‏اند بدهيم يا خير واگركسى رانمى‏شناسيم چه بايدبكنيم؟

 2- كسى كه به خطبه نماز جمعه
نرسد (يك خطبه يا هر دو خطبه يا چند دقيقه از خطبه اول) آيا بايد نماز ظهر را
بخواند؟

 3- اگر انسان بعد از غسل،
احساس سرما كند و بدنش بلرزد، اشكال دارد و باعث بطلان غسل است؟

 4- آيا كسى كه جنب است پس از
غسل براى نماز بايد وضو بگيرد؟(كرج: م. د)

 پاسخ:

 1- اگر كسى بيمار بود و قضا را
تا رمضان بعد نتوانست بگيرد (يعنى در تمام سال بيمار بود) قضا ساقط است و فقط 750
گرم غذا بايد بدهد ولى اگر بدون عذر شرعى روزه را نگرفت بايد علاوه بر قضا 750 گرم
به يك فقير بدهد. و اگر خودش سيّد نيست نبايد كفاره را به سيّد بدهد و به گداهايى
كه فقر آنها معلوم نيست نيز نمى‏توان داد. بايد به فقيرى كه فقر او مشخص است،
بدهد. در كميته امداد بخشى براى دريافت كفاره‏ها وجود دارد. و اگر سالهاى متعدد
گذشت همان يك كفاره واجب است.

 2- مى‏تواند نماز جمعه بخواند
حتى اگر به يك ركعت نماز جمعه برسد. خواندن يك ركعت فرادى بعد از آن كافى است.

 3- لرزيدن و سرما اثرى ندارد و
غسل صحيح است.

 4- غسل جنابت كفايت مى‏كند و
وضو لازم نيست.

 × × ×

 × تهران: برادر ى. د

 جايى براى استخاره و تفأل
نيست. سعى كنيد خود را از اين افكار شيطانى نجات دهيد.

 × جهرم: برادر ف. ع

 راهى براى اطلاع از وضعيّت
زندگى امام زمان‏عليه السلام در دست نيست، بنابراين جاى سؤال از داشتن زن و فرزند
يا نداشتن و كيفيّت زندگى آنان نيست.

 × تهران: برادر س. ر. ب

 آن آب پاك است و غسل ندارد.

 × برادر: ك

 بايد سعى كنيد صاحب آن مغازه
را پيدا كنيد و اگر ميان چند نفر و يا چند مغازه مردّد است با همه آنها صحبت كنيد
و از آنها رضايت بخواهيد و اگر بطور كلى از يافتن آن مأيوس شديد قيمت آن را صدقه
بدهيد.

 × يافت آباد: برادر ح. م.
الف

 غسل بر هر دو واجب است.

 × اردبيل: برادر اللهوردى
شيدى

 لطفاً آدرس بدهيد.

 × برادران و خواهران:

  مباركه: ه . ج، 305 فرادبند: سيد مجتبى حسينى فراشبند:
افشارى قزوين: مظاهر نجفى تهران: م. خ سيد جواد پيراسته تهران: دكتر سيد مصطفى
طباطبائى – دكتر محمد حسين احمدزاده.

 از نامه‏ها، مقالات، اشعار،
انتقادها و پيشنهادهاى ارزنده شما قدردانى و تشكر مى‏شود. اميد است همچنان ما را
مورد لطف قرار دهيد و مطالب مربوط به مناسبتها را، قبل از آنها ارسال فرماييد.

گفته‌ها و نوشته‌ها

 حقيقت نعمت

 بدان كه هر چه خداى تعالى
بيافريده در حق آدمى چهار قسم است:

 اول: آن است كه هم در اين جهان
سودمند است و هم در آن جهان، چون علم و خُلق نيكو و در اين جهان نعمتِ بحقيقت اين
است.

 دوم: آن كه در دو جهان مضرّ
است، چون نادانى و بدخويى و بلاىِ بحقيقت اين است.

 سوم: آن كه در اين جهان با
راحت است و در آن جهان با رنج، چون بسيارى نعمت و لذّت بردن از آن. و اين نعمت است
به نزديك ابلهان و بلاست به نزديك عاقلان. و مَثَل اين چون گرسنه است كه انگبين
يابد وليكن در وى زهر بُوَد.

 چهارم: آن كه در اين جهان با
رنج بود و در آن جهان باراحت، چون‏رياضت‏ومخالفت‏باشهوات.واين‏به‏نزديك عارفان چون
داروى تلخ بُوَد و بلاست نزديك ابلهان.

 (كيمياى سعادت)

 توفان بلا

  ما چو داديم دل و ديده به
توفان بلا

 گو بيا سيل غم و خانه
زبنياد ببر

 زلف چون عنبر خامش كه ببويد
هيهات

 اى دل خام، طمع اين سخن از
ياد ببر

 سينه گو شعله آتشكده پارس
بكش

 ديده گو آب رخ دجله بغداد
ببر

 سعى نابرد در اين راه به
جايى نرسى

 مزد اگر مى‏طلبى، طاعت
استاد ببر

 (حافظ شيرازى)

 شكر واجب

  آورده‏اند كه شيخ بوسعيد روزى در نيشابور، با جمعى بسيار به كويى
مى‏رفتند زنى پاره خاكستر از بام مى‏انداخت، بعضى از آن بر جامه شيخ افتاد، شيخ از
آن متأثر نگشت. جمع در اضطراب آمدند و خواستند كه حركتى ]برخوردى[ كنند با صاحب
خانه.

 شيخ بوسعيد گفت: آرام گيريد!
كسى كه مستوجب آتش بُوَد و با او به خاكستر قناعت كنند، بسيار شكر واجب آيد!

 (اسرار التوحيد فى مقامات
الشيخ ابى سعيد)

  تفاخر

 دو مرد به نزديك رسول(ص) تفاخر
كردند.

 يكى گفت: “من پسر فلان فلانم
تو كيستى؟”

 رسول(ص) فرمود: “دو كس پيش
موسى(ع) فخر كردند، يكى گفت: من پسر فلان فلانم، و تا نُه پدر برشمرد از مهتران.
به موسى وحى آمد كه وى را بگوى كه هر آن نُه نفر در دوزخند. و تو هم دَهم ايشانى!.

 و رسول (ص) گفت: كسانى كه
ايشان اندر دوزخ زغال شده‏اند، از فخر كردن بديشان دست بداريد.

 (كيمياى سعادت)

 دريا باش

 مردى نزد ابوالقاسمِ خلالِ
مروزى شد و از او دستورى خواست كه به سفر شود.

 پير گفت: چرا مى‏روى؟

 گفت: آب كه نرود، تيره گردد.

 پير گفت: تو خود، دريا باش كه
نرود و تيره نگردد.(طبقات الصوفيه)

 امثال و حكم

  جاهلى كفر و عاقلى دين
است

 عيب جوى آن وعيب پوش اين
است1

 خداى يوسف صديق را عزيز
نكرد

 به خوبرويى، لكن به خوب
كردارى2

 رنج غربت به كه اَندر خانه
جنگ

 پا تهى گشتن، به است از
كفش تنگ3

 شرم شيران راست نى سگ را،
بدان

 كه نگيرد صيد از همسايگان4

 1) سنايى 2) سعدى 3 و 4)
مولوى

 پير راه

  بوسعيد آسيايى را در حال گردش مى‏نگريست و محو حركت دايم او شده بود.
پس از ساعتى تفكّر و توجّه، به سوى مريدانش بازگشت و گفت: اين آسيا بهترين استاد
ماست. اما دريغ كه چشم نامحرم آن را نمى‏بيند. آسيا در نهانى به من گفت: كاين زمان
صوفى منم اندر جهان؛ اگر تو در مقام و طريق عرفان گام مى‏گذارى و تحمّل رنج اين
راه مى‏كنى، من پير تو هستم. روز و شب دايم در خود سفر مى‏كنم و پاى برجايم
مى‏جنبم، اما در يك جاى ساكنم، از پاى به سر و از سر به پاى مى‏روم. از هر كس
درشتى مى‏ستانم و نرمى پس مى‏دهم و مى‏چرخم. اگر همه عالم زير و زبر شود، كار من
جز سرگشتگى نيست. تو نيز چون من شو اگر مرد كارى و هرگاه درد كار ندارى، از اين
راه دست بردار و پى كار خويش گير!

 نان حق

 روزى شيخ بوسعيد را دعوتى كرده
بودند، چون شيخ آن جا حاضر شد، كسى را نزد خواجه بوسعيد حدّاد فرستاد – كه بزرگ
عصر بود -. او گفت: مدت چهل سال است كه من نان خود خورده‏ام و نان هيچ كس
نخورده‏ام! خبر نزديك شيخ آوردند.

 شيخ گفت: مدت پنجاه و اند سال
است كه نه نانِ خود خورده‏ام و نه نان كسى ديگر، هر چه خورده‏ام از آن حق خورده‏ام
و از آن او دانسته.

 (اسرار التوحيد)

 شناخت خردمند

  نقل است كه امام صادق(ع) از ابوحنيفه پرسيد كه: “عاقل چه كسى است؟”
گفت: آن كه تمييز كند ]فرق بگذارد[ ميان خير و شر.

 صادق(ع) گفت: بهايم نيز تمييز
توانند كرد، ميان آن كه او را بزنند يا علف دهند.

 ابوحنيفه گفت: به نزديك تو
عاقل چه كسى است؟

 فرمود: آن كه تمييز كند ميان
دو خير و دو شر تا از دو خير خير الخيرين را اختيار كند و از دو شر، خير الشرين را
برگزيند.

 (تذكرة الاولياء)

گرانى لجام گسيخته

حجة الاسلام والمسلمين محمد تقى رهبر

 “گرانفروشى پديده زشت و
ظالمانه‏اى است كه بار سنگين آن غالباً بر دوش مردم ضعيف قرار مى‏گيرد و از طرفى
تلاشهاى اقتصادى مسؤولان دولتى را – كه بحمداللّه از موفقيتهاى چشمگيرى برخوردار
بوده است – ناموفق جلوه مى‏دهد و زمينه را براى تبليغات خصمانه و دروغين دشمنان
فراهم مى‏آورد.”

 از پيام مقام معظم رهبرى به
رئيس جمهور

 “ما نمى‏توانيم در شرايطى
كه دشمنان در دنيا به ما زخم كارى وارد مى‏كنند افكار عمومى جامعه را ناديده
بگيريم واز عوامل ناراضى كننده جامعه چشم پوشى كنيم.”

 از بيانات رياست محترم جمهورى
در خطبه‏هاى نماز جمعه

 سخنان اخير رياست جمهورى در
خصوص توزيع و ضرورت مبارزه با گرانفروشى و سوء استفاده‏هاى تجارى در امر توزيع،
پاسخى بود به افكار عمومى و درد و رنج طبقات آسيب‏پذير كه زير فشارهاى اقتصادى و
گرانى جانشان به لب رسيده و آه و ناله‏هايشان به جايى نمى‏رسد. و اينك در انتظار
عمل، لحظه شمارى مى‏كنند. خوانندگان گرامى به خاطر دارند كه در تيرماه سال جارى در
همين سلسله مقالات، مطلبى را با عنوان “بى‏ثباتى اقتصادى و پيامدهاى وخيم آن” مطرح
كرديم، با توجه به عكس العملهاى نامطلوبى كه از افكار عمومى مشاهده مى‏شد، مسؤولين
امر را به بازشناسى عميق‏ترى از وضعيت نامعقول اقتصادى و تورّم و گرانى و ضرورت
توجّه جدّى به آن فرا خوانديم. در آن‏جا گفتيم فشار اقتصادى يك واقعيت است كه قبل
از هر عامل ديگرى در وضع كنونى بر روحيه توده‏ها ضربه مى‏زند و معاش و نقش آن در
دين و عقايد و عمل و اخلاق و سياست و فرهنگ را نبايد ناديده گرفت و با توصيه‏هاى
اخلاقى و وعده و وعيد از كنار آن گذشت. و نيز يادآور شديم كه فشارهاى اقتصادى و
تورم لجام گسيخته و پاره‏اى سياستهاى نسنجيده در مسائل اقتصادى، بازتابهاى منفى
متعددى خواهد داشت؛ از جمله اين كه: داورى مردم را نسبت به دستاوردهاى انقلاب
مخدوش مى‏سازد، مسؤولين را به ناتوانى در مديريت اقتصادى متهم مى‏كند، از اقتصاد
اسلامى چهره نامطلوبى ارائه مى‏دهد، شكاف فقر و غنا را عميقتر مى‏كند، روحانيت را
با جوّ بدبينى و عقده و عدم اعتماد مواجه مى‏سازد، روح تعاون و همكارى را
مى‏ميراند، بذر فساد اخلاق را در جامعه مى‏پاشد و طرح مبارزه با منكرات و تهاجم
فرهنگى را به بن بست مى‏كشاند، گستاخى و دهن كجى و فساد ادارى و رشوه و حق و حساب
و بى‏تقوايى در امر معيشت و عدم اعتماد اجتماعى را باعث مى‏شود.

 مع الأسف اين آثار نامطلوب را
كم و بيش شاهديم و اگر اين وضع ادامه يابد آينده بدى در انتظار است و هرچه سريعتر
بايد چاره‏اى انديشيد كه تسامح و تساهل در آن تهديدى است بر ارزشها و باورهاى
اعتقادى مردم كه با هيچ چيز ديگر قابل جبران نيست. خوشبختانه بيانات اخير رياست
جمهورى و تأييد مقام معظم رهبرى – كه قبلاً نيز در ديدار با هيأت دولت رهنمودهاى
لازم را در اين خصوص فرموده بودند – بارقه اميدى را در دلها برافروخت و حركت جديدى
را نويد داد.

 هرچند اين حركت، زودتر از اين
مى‏بايست انجام مى‏شد اما در هر حال، جلو ضرر از هر كجا گرفته شود باز هم منفعت
است.

 اينك تذكر چند نكته ضرورى است:

 1- سخن در مرحله شعار و مصاحبه
و اعلام حمايتهاى معمول خاتمه نپذيرد و نهادها، ستادها و كميته‏هاى مسؤول، همگام
با رئيس‏جمهور و مجلس و دستگاههاى قضايى، پشت سر مطلب به‏طور جدّى بايستند تا در
مهار گرانى و ريشه‏كن ساختن علل و عوامل آن با همان اقتدارى كه از دولت انتظار
مى‏رود كسب توفيق كنند و با طرحهاى ضربتى، جهت اشباع بازار و توقف سير صعودى
قيمتها و بازگشت به نرخهاى عادلانه متناسب با توان توده‏هاى مردم و برخورد با
متخلّفين اقدام كنند و به افكار عمومى، آرامش و اطمينان بخشند.

 بديهى است كه مبارزه با مفسدين
اقتصادى مى‏بايست از بستن چند مغازه خواربار فروشى فراتر رود و گريبان مفسدان پشت
پرده و عمده فروشان سودجو و ثروت اندوزان بى‏انصاف و واسطه‏هاى مفت‏خوار و محتكرين
و قاچاقچيان ارزاق عمومى و عوامل داخلى و خارجى را بگيرد تا آب آلوده از سرچشمه
بخشكد وگرنه مطلب، لوث شده و رهاورد قابل توجّهى نخواهد داشت (همچنان كه مسأله
مبارزه با منكرات و بدحجابى).

 2- مبارزه با گرانفروشى نبايد
در برخورد با تجّار و كسبه محتكر و مؤسسات توليدى جزء و واسطه‏ها خلاصه شود كه اين
يك بُعد مسأله است و ديگر ابعاد را نبايد به طاق نسيان افكند كه در اين صورت، حركت
در مسير انحرافى است، بلكه در سياستگذاريهاى اقتصادى، ارز خارجى، سود بازرگانى،
صادرات و واردات و تعيين نرخ عادلانه براى محصولات كارخانه‏هاى وابسته به دولت،
تأمّل و تجديد نظر شود و سازمانها و مؤسسات وابسته، مشمول بررسى و برنامه‏ريزى
صحيح قرار گيرند؛ فى‏المثل چنان كه مى‏دانيم كارخانه‏هاى خودروسازى در سالهاى اخير
قيمت توليداتشان را چند برابر و حتى بيش از افزايش نرخ دلار، بالا برده‏اند و
مثلاً پيكان در طول ده، پانزده سال اخير تا بيست برابر سير صعودى پيموده است. اين
افزايش نامعقول، كه در كل مسائل زندگى مردم نقش دارد، دست واسطه‏ها و بورسهاى
اتومبيل نيست؛ بلكه به كارخانه‏هاى دولتى مربوط است. مسؤولين صنايع، مثل پاره‏اى
موارد ديگر دليل مى‏آورند كه اگر بنا باشد سود را واسطه‏ها و دلالها بخورند چرا ما
آن را به خزانه دولت و ملت نكشانيم؟! كه عذر بدتر از گناه است!

 فقط اين يك قلم نيست كه با اين
سرنوشت روبه روست؛ نمونه ديگر سيمان و آهن ساختمانى است كه در اين روزهاى وانفساى
مسكن – و على رغم حمايت وزارت مسكن از توليد انبوه مسكن – رشد تصاعدى پيموده و هر
كيسه سيمان در طول سه ماه، دو برابر شده است و آهن، هر شاخه چند هزار تومان بالا
كشيده كه آثار آن را در حيات اقتصادى مردم چون حلقه‏هاى زنجير مى‏بينيم.

 بر اين قياس، سياستگذارى ارزى
از سوى بانك مركزى، نرخ ماليات دارايى و عوارض شهردارى و افزايش نرخ خدماتى پستى،
تلفن و برق هرچند مقدارى از آنها اجتناب ناپذير و منطقى است، امّا بايد حد و مرزى
داشته باشد وگرنه سنگ روى سنگ بند نخواهد شد.

 مسؤولين خواهند گفت: اتخاذ اين
سياست، براى بازسازى كشور و صنايع مادر و آبادى و عمران و زيباسازى شهرهاست. ما
نيز بر اين باوريم كه كارهاى زيربنايى، شايان توجه است و انكار آن دور از انصاف
مى‏باشد، اما توجه به يك نكته ضرورى است و آن اين كه: طرحهاى زيربنايى و مسائل
كلان نبايد به معناى ناديده گرفتن مسائل اورژانسى و روزمرّه مردم شود و افكار
عمومى را دچار تشنّج و يأس و نوميدى سازد. مى‏توان در مسائل كلان، قدرى آهسته‏تر
حركت كرد و ديرتر به مقصد رسيد و زيربناى اعتقادى و روانى و ايمانى مردم را پاس
داشت كه اگر اين در مخاطره بيفتد ديگر قابل جبران نيست. حقيقت اين است كه توده
مردم به جاى اين كه به زيباييهاى شهر و گل كاريهاى پاركها و حتى برنامه‏هاى اساسى
آينده فكر كنند به فكر روغن نباتى و پنير و قند و شكر و تخم مرغ و كفش و لباس و
لوازم مدرسه و دفتر مشق بچه‏هايشان – كه اين روزها گرانتر شده است – و اجاره بهاى
سنگين، كه تمام حقوقشان را مى‏بلعد، مى‏باشند و با اين وصف، آن گلهاى پاركها خارى
است در چشم آنان و تنها سودش را خوشگذرانهاى اهل تفرّج و تجمّل خواهند برد. به‏طور
خلاصه: نبايد نوسازى يا زيباسازى، مسائل عينى و ملموس روزمره را به دست فراموشى
بسپارد و پشتوانه روحى مردم را، كه از هر كارخانه و پروژه‏اى براى ما مهمتر است،
با خطر روبه رو سازد.

 3- صرفه جويى براى هر كشور و
ملتى كه بخواهد وابسته نباشد و زير ننگ بيگانه و وامهاى كمرشكن نرود، يك اصل
عقلايى و امر حياتى است، به علاوه تضييع و اسراف و اتلاف نعمتهاى الهى گناهى است
كه نمى‏توان از آن گذشت، سيره عملى امامان – بويژه اميرمؤمنان‏عليه السلام – در دوران
خلافت خويش براى پيروان آن حضرت، اسوه است.

 در اين خصوص، مسؤولان امر
نخستين كسانى هستند كه بايد از اسراف و تبذير بپرهيزند و جلو خرجهاى اضافى را
بگيرند و گرايشِ به تجمّل و رفاه و اتومبيلهاى لوكس خارجى و تعويض دكوراسيون
وزارتخانه‏ها و مؤسسات و سفرهاى خارجى غير ضرورى و سمينارهاى تشريفاتى بويژه خارجى
را كه هر يك نفر مهمان، يك تا دو ميليون تومان مى‏بلعد و واردات كالاهاى لوكس را
دور بريزند، كه اين مورد با فرهنگ صرفه‏جويى در تضاد است.

 چنان كه مقام معظم رهبرى هم در
اين باره فرمودند:

 “مسأله صرفه‏جويى يك برنامه
است. راجع به صرفه‏جويى خيلى حرف مى‏زنيم هم شما و هم ما در اين‏جا و آن‏جا
مى‏گوييم، اما تنها حرف است. صرفه‏جويى را به مثابه يك برنامه براى كشور مطرح
كنيد؛ اول هم از خودمان شروع كنيم، از دستگاههاى دولتى شروع كنيم. تصور اين است كه
در بخشى از كارهايى كه در دستگاههاى دولتى مى‏شود مى‏توان صرفه‏جويى كرد…”

 همچنين آحاد مردم بايد به اصل
صرفه‏جويى به عنوان يك مسؤوليت انسانى و شرعى اهتمام ورزند و در مصرف، حد و مرز را
نگه دارند و نعمتهاى الهى را تضييع نكنند.

 4- مطلب ديگر توجه به مسأله
صادرات و واردات است كه همواره به عنوان يك امتياز از آن سخن گفته مى‏شود، بديهى
است كه صدور كالاهاى غير نفتى، اگر به شيوه معقول باشد به سود ملّت و كشور و نشانه
رشد توليد و صنعت و واقعاً امتياز است اما اين امر نبايد به ايجاد كمبود در داخل
منجر شود. آنچه اخيراً از سوى وزارت بازرگانى در مورد لغو مجوّز صدور 26 قلم كالا
مطرح شده در اين راستا شكل مى‏گيرد. صدور بى‏رويه ارزاق و مايحتاج عمومى به صورت
مجاز و يا قاچاق در ماههاى اخير از عوامل مؤثر در كمبود و گرانى بوده است، لذا
مرزهاى ما بايد تحت كنترل بيشترى باشد و محاسبه در صدور كالا به‏طور دقيق انجام
پذيرد و نوسانات عرضه و تقاضا با برنامه‏ريزى مورد توجه قرار گيرد كه هر از چند
گاه مردم با ناز و كرشمه كالاهاى بى‏ارزشى مانند سير و پياز رو به رو نباشند.

 در واردات، ما نبايد كشور را
به صورت كلكسيون كالاهاى لوكس خارجى درآوريم و در و ديوار شهر و اتوبوسها و
نمايشگاهها و مغازه‏ها و بازارها را پر از تبليغات خارجى و اخيراً آمريكايى كنيم
كه اين با روح استقلال طلبى ما در تضاد است. و توليدات داخلى را به ركود خواهد
كشاند و روحيه مصرف را بالا خواهد برد.

 مطالب گفتنى در اين مقال، زياد
است. در هر حال انتظار جدّى مى‏رود كه كلّيه دست‏اندركاران طرح مبارزه با گرانى با
نگرش واقع بينانه و همه جانبه وارد عمل شوند و در پيشگاه عدالت همه را يكسان
بنگرند و تا قطع ريشه‏هاى اين بحران لحظه‏اى درنگ نكنند و بويژه به اين نكته فكر
كنند كه نابسامانيهاى اقتصادى، تهديدى بر ارزشها و معتقدات است كه در صورت لطمه
خوردن، هيچ چيز آن را جبران نخواهد كرد.

نظريه اتحاد آسيايى

اهداف و كاركردها

قسمت چهارم

دكتر محمد رضا حافظ نيا

 اتحاد آسيايى مى‏تواند با هدف تعميق مودّت و دوستى و توسعه همكاريهاى
چند جانبه و نزديك سازى ديدگاهها و كنشهاى بين المللى كشورهاى آسيايى و تقويت
همزيستى مسالمت‏آميز بين آنها و مقابله با تهديدات مشترك و پاسخگويى به نيازهاى
متقابل بين آنها تشكيل گردد.

 براى حصول به اهداف ياد شده، اتحاد آسيايى بايد كاركردها و نقشهاى
متنوع و گسترده‏اى را به عهده بگيرد و به عبارتى بايد ابعاد فعاليت خود را گسترش
دهد. ايفاى وظيفه براى اتحاد مزبور در زمينه‏هاى زير متصور است:

 1-
بازار مشترك اقتصادى :

 هر يك از كشورهاى قاره آسيا كاركردهاى اقتصادى ويژه دارند و هر كدام در
يك يا چند زمينه داراى مازاد توليد كالا و خدماتند. از سوى ديگر هر كدام در عين
اين كه در بعضى از توليدات داراى مازادند در ساير زمينه‏ها نياز به مازاد توليد
ديگران دارند و در نتيجه اقدام به صدور كالا و خدمات در موارد مازاد، و ورود كالا
و خدمات در موارد كمبود مى‏نمايد. اصل مبادله بر اين پايه استوار است. كثرت
كشورهاى قاره آسيا از سويى، و تنوع توليدات كالا و خدمات از سوى ديگر به گونه‏اى
است كه آسياييها مى‏توانند يك نظام مبادله درون قاره‏اى كالا و خدمات را سازمان
دهند و به نيازهاى يكديگر پاسخ گويند. سازماندهى چنين نظامى مستلزم وجود نهاد
ويژه‏اى است كه مى‏توان آن را “بازار مشترك اقتصادى آسيا” ناميد. اين بازار كه به
عنوان يكى از جلوه‏ها و ابعاد عملى اتحاد آسيايى به وجود مى‏آيد قادر خواهد بود مکانیزمی
را طراحى و به مورد اجرا گذارد كه بر اساس آن مازاد توليد مواد اوليه صنعتى اعم از
معدنى و كشاورزى و دامى، توليدات صنعتى اعم از سبك و سنگين و استخراجى و مصرفى،
انرژى و توليدات سوختى اعم از نفت و گاز و زغال سنگ و الكتريسيته، مواد غذايى اعم
از كشاورزى و دام و شيلات، خدمات مالى اعم از سرمايه‏گذارى و پول و بانك و بيمه،
خدمات فنى اعم از صنعت و معدن و حمل و نقل و ساختمان و تأسيسات و ارتباطات، خدمات
فرهنگى اعم از سينما، تئاتر، هنر، ادبيات، نشر كتاب، اطلاع رسانى، خدمات آموزشى
اعم از دانشگاهى و پيش دانشگاهى در همه زمينه‏هاى علمى و فنى و تكنولوژيكى و نيز
آموزشهاى كوتاه مدت و خدمات بهداشتى و طبى، خدمات اجتماعى نظير توان‏بخشى، ورزش،
محيط زيست و توريسم و غيره بين كشورهاى آسيايى مبادله شود. در واقع هم مازاد توليد
در درون آسيا جذب گردد و هم بدين طريق به نيازهاى متقابل پاسخ داده شود. علاوه بر آن، اين
بازار مشترك خواهد توانست مكانيسمى را براى انتقال مازاد توليد آسيا به قاره‏هاى
ديگر و نيز تأمين نيازهاى قاره آسيا به مازاد توليد ساير قاره‏ها طراحى و به مورد
اجرا گذارد.

 2-
تعرفه گمركى مشترك:

 با شكل‏گيرى بازار مشترك اقتصادى، مسأله سازماندهى تعرفه‏هاى گمركى
متنوع كشورهاى آسيايى مطرح مى‏شود كه خواه و ناخواه بايد به آن توجه شده و
سياستهاى گمركى كشورها به يكديگر نزديك شوند. اتخاذ وحدت رويه گمركى و تشكيل يك
جامعه گمركى ويژه آسيا مى‏تواند امر مبادله كالا و خدمات و جريان آن را بين
كشورهاى آسيايى تسهيل نمايد. تحقق اين تعرفه مشترك گمركى بين خانواده آسيا از
قِبَل اتحاد آسيايى قابل تحصيل است. همچنين اين سياست قادر خواهد بود ضمن حفظ
استقلال سياست گذارى گمركى كشورهاى آسيا نسبت به مبادلات آنها با ساير قاره‏ها،
ترتيبى اتخاذ نمايد تا رويه گمركى مشتركى براى كشورهاى آسيايى با ساير قاره‏ها
تنظيم نمايد.

 3-
توليد و توزيع انرژى:

 انرژى يكى از نيازهاى بنيادين و اساسى حيات كشورها و جوامع انسانى است.
كشورى كه نتواند انرژى مورد نياز خود را تأمين نمايد نخواهد توانست گام مؤثرى در
مسير توسعه و رشد خود بردارد. منابع توليد انرژى نيز متعدد است. منابع فسيلى شامل
نفت و گاز و زغال سنگ، منابع هيدرو الكتريك و منابع هسته‏اى و غيره. منابع سه گانه
ياد شده در بيلان انرژى جهان و قاره آسيا سهم زيادى دارند. بخش عمده‏اى از انرژى
فسيلى جهان در قاره آسيا قرار دارد و در زمينه‏هاى توليد انرژى از آب و اتم نيز
قابليتهاى خوبى را داراست. تعدادى از كشورهاى آسيايى توليد كننده انرژى بوده و
داراى مازاد توليد حتى باكاركرد بين‏المللى هستند و تعداد زيادى نيز نيازمند انرژى
وارداتى‏اند. بنابراين تشكيل سازمان توليد و توزيع انرژى در آسيا – كه از جلوه‏هاى
اتحاد آسيايى است – مى‏تواند اولاً به مبادله انرژى بين كشورهاى آسيايى اقدام نموده و نيازها را در
درون قاره پاسخ دهد. ثانياً توليد كنندگان انرژى آسيا را متّحد نموده و از اين
طريق از منافع ملى آنها در قبال مصرف كنندگان قدرتمند جهان در قاره‏هاى اروپا و
آمريكا دفاع نمايد. ثالثاً خدمات فنى و تكنولوژيك لازم را براى توليد و بهره‏ورى
بيشتر از منابع انرژى تهيه و در اختيار قرار دهد. رابعاً شبكه مناسب توزيع
انرژيهاى فسيلى (نفت و گاز) و نيروى الكتريسيته را در مقياس قاره‏اى طراحى و اجرا
كند. خامساً سياستهاى زيست محيطى مناسبى را براى حفاظت از محيط زيست آسيا در قبال
آلودگيهاى ناشى از مواد سوختى تنظيم و به كشورهاى توليد كننده و مصرف كننده انرژى
توصيه كند.

 4-
ارتباطات مشترك:

 در سايه اتحاد آسيايى امكان ايجاد شبكه ارتباطى و رسانه‏هاى مشترك وجود
دارد، اين شبكه مى‏تواند شامل ارتباطات مخابراتى، راديو و تلويزيونى و خبرپراكنى،
خبرگزارى، GIS1 سنجش از دور و ماهواره و اطلاع رسانى كامپيوترى باشد. در حال حاضر
مراكز اصلى توليد كننده و پردازش دهنده اخبار و كانونهاى اصلى توزيع خبر و پيام در
سطح جهان در قاره‏هاى آمريكا و اروپا قرار دارند و با كنترل اين شبكه عظيم
اطلاعاتى و مخابراتى، سلطه خود را بر جهان گسترش مى‏دهند. آسيا نياز به سازماندهى
شبكه مشترك ارتباطى و اطلاع‏رسانى با بُرد جهانى و بين‏المللى و با مشاركت كشورهاى
اين قاره دارد. تا ضمن پاسخگويى به نيازهاى درون قاره‏اى و مبادله پيامها بين
اعضاى خانواده آسيا، از يك سو تفاهم عمومى آسياييها را افزايش داده و به نزديكتر
شدن و درك آنها نسبت به يكديگر كمك كند و از سوى ديگر با فشارهاى تبليغاتى و رسانه‏هاى اروپا و آمريكا عليه
كشورهاى آسيا مقابله نمايد.

 5-
حمل و نقل مشترك:

 آسيا در حال حاضر نيازمند شبكه فضايى حمل و نقل منسجم است. چنين
شبكه‏اى هر چند به صورت ناقص وجود دارد ولى قادر نيست جريان جابجايى و انتقال
كالا، مواد و انسانها را تسهيل نمايد و علاوه بر آن، از انسجام برخوردار نيست.
شبكه حمل و نقل قاره‏اى آسيا در هوا و دريا و خشكى (ماشين و قطار) بايد طورى طراحى
شود كه چرخش انسانها و مواد را در درون قاره تسهيل نمايد. در همين باره شبكه‏هاى
زير پيشنهاد مى‏شود:

  الف – شبكه‏كمربندى
زمينى‏آسيابراى راه‏آسفالته و راه‏آهن:

 به نحوى كه كانونهاى پكن – اولان باتور، كاشغر – آلماآتا، سمرقند –
دوشنبه، مشهد – زاهدان – كويته، لاهور – دهلى، داكا – رانگون، بانكوك – پنوم پن،‌هانوى
– هونگ كونك، شانگهاى و پكن را به همديگر پيوند دهد. البته اين شبكه عظيم كمربندى
آسيا در بسيارى جاها وجود دارد و در خصوص راه‏آهن، شبكه مزبور فقط در دو مسير
كوتاه سرخس به زاهدان و چيتاكونگ به بانكوك قطع است. علاوه بر آن اين شبكه عظيم
بايد به شبكه‏هاى فراقاره‏اى نظير اروپا و آفريقا نيز پيوند بخورد كه در مسير
شمالى از آلماآتا به مسكو ارتباط برقرار است ولى در مسير جنوبى كه داراى اهميت
بيشترى است اين مسير متأسفانه در محور زاهدان به كرمان در داخل كشور ايران قطع است
و ايران بايد براى پيوند دادن اين دو شبكه بزرگ جهانى، راه‏آهن مسير كرمان به
زاهدان را در درجه اول و راه آهن مسير سرخس به زاهدان را در درجه دوم احداث نمايد. ايجاد سازمان مشترك حمل و نقل،
راه را براى تمركز همكاريهاى درون قاره‏اى جهت احداث محورهاى مزبور هموار مى‏كند.

  ب – شبكه كمربندى هوايى:

 اين شبكه هوايى بايد كانونهاى اصلى ارتباط، نظير توكيو – پكن، سنگاپور
– بمبئى، كراچى – تهران، دوشنبه و آلماآتا را در درجه اول و پايتختهاى كليه
كشورهاى آسيايى را در درجه دوم به هم پيوند دهد.

 6-
داورى مشترك:

 همان طور كه قبلاً بيان شد در هر منطقه جغرافيايى اختلافاتى بين كشورها
وجود دارد و امكان دارد تحت شرايطى گسترش پيدا نمايد. بنابراين به منظور توسعه
اتحاد و وحدت بايد زمينه‏هاى توليدِ تنش و اختلاف كاهش يابد. يكى از عوامل عمده
كاهش اختلاف و حل و فصل دعاوى، نهادِ داورى مشترك است كه اتحاد آسيايى ناگزير از
تشكيل آن است و اميد مى‏رود با تشكيل آن اولاً به اختلافات موجود بين كشورهاى آن
در مقياس قاره‏اى رسيدگى و حل و فصل شود و از دخالت قدرتهاى سلطه‏گر فراقاره‏اى
جلوگيرى به عمل آيد. ثانياً از بروز و ظهورِ تنش و اختلافات جديد نيز ممانعت گردد.

 7-
تبادل فرهنگى:

 كشورهاى آسيايى زير چتر عمومى فرهنگ مشرق زمين مى‏توانند دستاوردهاى
فرهنگى خود را بين همديگر مبادله كنند. مبادله آثار هنرى، فيلم، كتاب، مجله،
روشهاى علمى و تحقيقاتى، استاد و دانشجو و محقق روشهاى آموزشى و تربيتى و ابزارهاى
كمك آموزشى، كتابهاى درسى، اطلاعات جغرافيايى، مردم‏شناسى و غيره بين خانواده آسيا
باعث نزديكى آنها به يكديگر و تكامل فرهنگ و تمدن آنها خواهد گرديد.

 8 –
تبادل تكنولوژى:

 خوشبختانه در آسيا كشورهايى وجود دارند كه داراى پيشرفته‏ترين
تكنولوژيهاى روز جهان بوده و قادر به رقابت با آمريكا و اروپا مى‏باشند و حتى در
بعضى زمينه‏ها پيشانى علم و تكنولوژى جهان را در اختيار دارند. اين در حالى است كه
اكثر كشورهاى آسيايى به اين تكنولوژى‏ها نيازمندند و براى به دست آوردن آنها به
آمريكا و اروپا روآورده و استقلال سياسى، اقتصادى و فرهنگى خود را به مخاطره
مى‏اندازند. اتحاد آسيايى مى‏تواند بازار مبادله تكنولوژى و تربيت نيروى انسانى و
تحصيلات تخصصى و GraduatePost را در داخل قاره آسيا فعّال كند و به تكامل
تكنولوژى و دانش علمى كل آسيا – بخصوص كشورهاى نيازمند – كمك نمايد.

 9-
پيمان سياسى و نظامى:

 به منظور اتخاذ روشهاى مناسب در برخورد با حوادث جهانى و پاسخگويى
منطقى به معضلات جامعه بشرى و نيز به خاطر حفاظت از منافع جامعه آسياييها در صحنه
روابط بين الملل و اتخاذ مواضع مشترك و صحيح در قبال رويدادهاى جهانى، لازم است
كشورهاى آسيايى پيمان مشترك سياسى را تشكيل دهند تا از اين طريق بتوانند از
سياستهاى سلطه‏گرانه اروپا و آمريكا و تداوم حاكميت غيرمنطقى آنها بر امور جهان
جلوگيرى كنند.

 همچنين به خاطر مقابله با تهديدات امنيتى برون قاره‏اى براى كشورهاى
آسيايى ضرورت دارد پيمان نظامى آسيا نيز به وجود آيد كه مسلماً با تركيب قدرت
نظامى پراكنده آسيا، نيروى نظامى قدرتمندى توليد خواهد شد كه آمريكا و اروپا را
توان مقابله با آن نخواهد بود. اين پيمان مى‏تواند به صلح و امنيت بين المللى نيز
كمك مؤثرى كند و با سازماندهى نيروهاى حافظ صلح به حل مناقشات منطقه‏اى آسيا نيز
كمك كند.

 1)G.I.S – Geographical tnFormation System.

 (سيستم اطلاعات جغرافيايى)

تهاجم فرهنگى و راه حلها

 آخرين قسمت

سيد موسى مير مدرّس

 ياد آورى:

 در نوبتهاى پيشين، پيرامون سر
فصلهاى ذيل، مطالبى گفته شد: 1 – ماهيت تهاجم و تبادل فرهنگى. 2 – پيشينه تاريخى
تهاجم فرهنگى. 3 – تهاجم فرهنگى در كشورهاى اسلامى. 4 – ابزارهاى تهاجم فرهنگى. آن‏گاه
به سه مورد از ابزارهاى تهاجم فرهنگى؛ يعنى 1 – مطبوعات 2 – تحصيل كردگان غربزده 3
– سينما، تلويزيون ويدئو و ماهواره، اشاره گرديد و به بررسى ماهواره از ديدگاه
مخالفان و موافقان پرداخته شد، ولى به علت تراكم مطالب، ادامه بحث به اين شماره
موكول گرديد. از اين رو بحث را درباره مورد چهارم از ابزارهاى تهاجم فرهنگى ادامه
مى‏دهيم.

 × × × × ×

 4-4 تجارت و تبليغات

 ترديد نيست كه كاپيتاليسم،
هدفى جز افزون طلبى و ازدياد ثروت ندارد و آنچه در نيل به هدف فوق سهيم است، از
ديدگاه آن مكتب، با اهميّت و گرانبهاست. سرمايه‏دارى براى بازاريابى، ناگزير از
تبليغ فرهنگ مصرفى است و هر چه او را در اين هدف، كمك كند، مشروعيت مى‏يابد.

 از اين رو، قربانى كردن كرامت
انسانى زن و پايين آوردن منزلت او در حدّ مبلّغ كالاهاى تجارتى، امرى رواست، تا با
كمك آن، بتوان جوراب، بلوز، ادكلن، مايعهاى پاك كننده و حتى تاير ماشين را به فروش
رساند. از اين زاويه است كه مى‏بينيم تجارت و اقتصاد، فرهنگ مخصوص خود را
مى‏طلبند، چرا كه تجارت، بدون فرهنگِ مصرفى، راكد خواهد شد و از طرفى تجارت، فرهنگ
همسو با خود را نيز به همراه دارد؛ به ديگر سخن، كالا بدون ايجاد فرهنگ مصرفى،
مبادله نخواهد شد و از طرفى كالاى تجارتى، فرهنگ ويژه خود را نيز به ارمغان خواهد
آورد و بدين ترتيب فرهنگ و تجارت در تبادل و داد و ستدند و هر كدام يك طرف معادله
اين دور معى‏اند.

 در اين رهگذر، تاجر و بازرگان
از فرهنگ سرمايه‏دارى متأثر گرديده و همراه كالاهاى تجارتى، فرهنگ بيگانه را نيز
به سوغات مى‏آورد و چه بسا در پاره‏اى موارد، عامل بدون جيره و مواجب سياستگذاران
تهاجم فرهنگى هم بشود. از اين رو مى‏توان به حساسيت و اهميت روابط تجارى و اقتصادى
و احياناً تأثيرات منفى آنها بر فرهنگ كشورها، آگاهى يافت و به ميزان درستىِ
سياستهايى – كه على رغم قطع رابطه سياسى با آمريكا – اين كشور اسلامى را لبريز از
كالاهاى مصرفى و بعضاً بنجل آمريكايى مانند سيگار و كوكاكولا و برنج و نرم
افزارهاى سرگرم كننده كرده‏اند، پى برد و نيز دريافت كه صدور نيروى كار به كشورى
چون ژاپن، به چه ميزان با اهداف فرهنگى انقلاب اسلامى سازگار است؟

 5- تهاجم فرهنگى و نسل جوان

 از بحثهاى گذشته، آشكار شد كه
نه تنها كشورهاى موسوم به جهان سوم، بل جهان اسلام – بويژه جمهورى اسلامى ايران –
در معرض تهاجم فرهنگى بيگانگانند و در اين ميان، جوان ايرانى به دلايلى، در خاكريز
نخست اين تهاجم جاى دارد. برخى از اين ادله درباره‏نسل‏جوان – از هر كشور و نژاد و
مذهبى – است و پاره‏اى از آنها در خصوص جوانان ايرانى. عمده اين دلايلِ عام،
عبارتند از:

 1 – كمبود تجربه

 نسل جوان، با وجود برخوردارى
از مؤلفه‏هايى چون “آرمان گرايى”، “عدالت خواهى”، “آزادى طلبى”، “پيشرفت گرايى”، “قدرت
انديشه والا”، “نوآورى و خلاّقيت” و “توان جسمانى و فيزيكى”، متأسفانه فاقد تجربه
كافى – كه لازمه عمر زياد است – مى‏باشد و به قول جلال الدين مولوى:

 آنچه اندر آيينه بيند جوان

 پير اندر خشت بيند پيش از
آن

 از اين رو همواره، نقطه آسيب
پذيرى در مرز فرهنگى وى وجود دارد كه گاه مانع تحليل درست توطئه‏هاى دشمنان
مى‏شود.

 2 – دوران بلوغ

 دوران بلوغ، كه روان شناسان آن
را بين سالهاى 18 – 12 سالگى برآورد كرده‏اند، از حساسترين دورانهاى طبيعى و در
عين حال بحرانىِ‏نسل جوان است كه زمينه بروز تحولات فيزيكى و هيجانات روحى و غلبه
شهوانى او را فراهم مى‏سازد. از اين جهت كشش طبيعى نسبت به جنس مخالف در او پديد
مى‏آيد كه همين مى‏تواند روزنه آسيب پذير ديگرى به شمار آيد.

 3 – الگو طلبى

 بشر به طور فطرى در پى يافتن
الگوست تا چون او سرفرازانه بزيد و بدرود حيات گويد؛ اگر اين گرايش فطرى به طور
درست هدايت شود، انسان به رستگارى مى‏رسد وگرنه، نه. سياستگذاران تهاجم فرهنگى با
درك عميق از اين مقوله و با ارائه الگوهاى كاذب، مسير اين جريان فطرى را منحرف
مى‏سازند.

 عمده‏ترين انگيزه‏هاى نشانه
رفتن جوان ايرانى توسط تيرهاى زهرآگين مهاجمان فرهنگى در دو دليل خلاصه مى‏شود:

 1 – جوان بودن كشور

 جمهورى اسلامى ايران از
جوانترين كشورهاست، از اين جهت داراى پتانسيل فراوانى است، لذا به طور طبيعى دشمن
نيز وسوسه مى‏شود تا هدف عملياتى سهمگين خويش را متوجه خاكريزهاى بلند و نقطه‏هاى
قوّت حريف نمايد.

 2 – نقش الگويى جوان
ايرانى

 ضربه‏هاى جبران ناپذيرى كه
امپرياليسم در رهگذر پيروزى انقلاب اسلامى و جنگ تحميلى از جوانان پيكارگر ايرانى
متحمل گشت، اين نسل را به عنوان عمده‏ترين ركن مردمى نظام و دشمن نستوه استكبار شناساند
و او را به عنوان الگويى شايسته در جهان اسلام معرفى نمود و همين كافى است كه آتش
انتقام از وى در دل خصم پايدار بماند.

 6 – زمينه‏هاى‏درون مرزى
تهاجم فرهنگى

 الف – عوامل درونى‏ونفسانى

 عالمان اخلاق، معتقدند نفس
آدمى، داراى قوايى است و چهار قوه عقل، غضب، شهوت و وهم، فرمانرواى قواى ديگرند.
اگر غضب و شهوت و وهم، تسليم “عقل” و “وحى” گردند، سعادت و نيك‏بختى آدمى را به
ارمغان مى‏آورند و اگر اين سه به حال خود رها شوند، انسان را به انحطاط مطلق
مى‏كشانند.

 انگيزه فرستادن پيامبران و
كتابهاى آسمانى، جلوگيرى از لجام گسيختگى و سركشى اين سه قوه است تا انسان در مسير
خوشبختى و قرب به خدا قرار گيرد: “هو الّذى بعث فى الاُمّييّن رسولاً منهم يتلوا
عليهم آياته و يزكّيهم و يعلّمهم الكتاب والحكمة…؛ اوست خدايى كه در ميان امّيان
پيامبرى از ايشان برانگيخت تا آيات خدا را بر آنان بخواند و
پاكشان‏سازدوكتاب‏وحكمت‏راتعليمشان‏دهد.”18

 هيچ يك از انبياى عظام‏عليهم
السلام جلو شهوت و غضب و وهم را به طور كلى نگرفته‏اند، زيرا وجود كنترل شده آنها،
موجب سعادت آدمى است.19 بنابراين شهوت يكى از قوايى است كه در نهاد انسان به وديعت
گذاشته شده و بسان شمشير دولبه‏اى است كه هم مى‏تواند در جهت صلاح و رستگارى به
كار آيد و هم در مسير قهقرا و نابودى تا اسفل السافلين. تهاجم فرهنگى غرب كه بخشى
از آن در قالبهاى گوناگونى از قبيل فيلمها و تصاوير شهوت برانگيز از طريق
تلويزيونهاى ماهواره‏اى و ويدئو و مجلات مبتذل، ارائه مى‏شود، هماهنگ با قوه
شهوانى آدمى است.

 بنابراين، نفس تربيت نايافته،
زمينه درونى براى اقبال و هماهنگ سازى با آن محيط آلوده را دارد. در واقع تهاجم
فرهنگى به مثابه ميكروبى مى‏ماند كه به جان انسانى بيفتد و ابزارهايى مانند
آنتنهاى ماهواره‏اى، فيلمها و مجله‏ها و نوارهاى مبتذل نيز به فضاى آلوده‏اى
مى‏مانند كه زمينه رشد اين ميكروب را دو چندان مى‏كنند. حال اگر آدمى در خودسازى و
تهذيب نفس كوشيده باشد، در برابر ميكروب و فضاى آلوده، واكسينه شده و مقاومت
مى‏كند و در صورت دارا بودنِ تصميم و اراده قوى، بر جوّ تسلط مى‏يابد، اما اگر
زمام امورش را به دست نفس عصيانگر سپرده باشد، خود به پيشواز آن ميكروب مى‏رود و
به اندام لاغر و فرتوتى مى‏ماند كه هر ويروسى او را از پاى در مى‏آورد. از اين رو
بايد سخنان احمد فؤاد اهوانى را حقيقت دانست كه مى‏گويد:

 “هر كه بخواهد راه درمان و
اصلاح را براى جامعه اسلامى ارائه دهد، ناگزير است قوانين روانى را – كه تمام
رفتارهاى انسان تحت تأثير آن قوانين روى مى‏دهد – شناسايى كند. چنانچه اين قوانين،
روشن گردد مى‏توان طبق اصول و مبانى علمى، رفتار مردم را تعديل كرده و آن را در
مسير انسانى قرار داد.”20

 ب – تضاد نسلها

 دير زمانى است كه تضاد نسلها
به عنوان واقعيتى انكار ناپذير، توجه پژوهشگران علوم تربيتى و روان شناسى را به
خود مشغول داشته است. فرزندان، نسل امروزند و پدر و مادر نسل ديروز و چه بسا
روشها، منشها، كنشها و آرزوهاى ديروز با امروز متفاوت افتد. كلام بلند پايه امام
على (ع) كه مى‏فرمايد: “لا تَقْسِروا أولادَكم على آدابِكم فاِنَّهُم مَخْلُوقونَ
لِزَمانٍ غير زمانكم؛ آداب و رسوم خودتان را بر فرزندانتان تحميل نكنيد، زيرا آنها
براى زمان ديگرى آفريده شده‏اند”،21 ضمن اين كه احتمالاً اشاره‏اى به اصل تضادّ
نسلهاست، كوششى در جهت توافق و درك دو نسل از همديگر تواند بود.

 اين كه در دستورات اسلامى به
جوانان سفارش شده كه حرمت سالخوردگان را پاس دارند و به پيران توصيه شده كه جوانان
را گرامى بدارند و حقوقشان را محترم، بدان علت است كه تضاد اين دو نسل، موجب فاصله
نابرابر فرهنگى – عقيدتى در جامعه نگردد. فرهيختگان و فرزانگان مسلمان نيز پيوسته
در جهت كاستن از تضاد ياد شده و توافق نسلها بر اساس معيارهاى ارزشى كوشيده‏اند.
از اين رو حافظ شيرازى به جوانان گوشزد مى‏كند:

 جوانا سر متاب از پند
پيران

 كه رأى پير از بخت جوان به

 و يا اسدى توسى مى‏سرايد:

 جوان كينه را شايد و جنگ
را

 كهن پير، تدبير و فرهنگ را

 بارى اگر پدر و مادر نخواهند
يا نتوانند واقعيت تضاد نسلها را درك كنند و با نيازهاى نسل جوان بيگانه بمانند و
اصول تربيتى را درباره آنان به كار نگيرند، فاصله‏اى ژرف ميان اين دو نسل پديد
خواهد آمد كه در نتيجه، جوان، دچار احساس عدم امنيت و خانه گريزى و گرايش شديد به
دوستان – گرچه ناباب – خواهد شد. و پيداست كه در چنين فضايى، زمينه رويش بذر تهاجم
و جذب جوان به‏وسيله‏برنامه‏هاى بيگانگان، به وجودمى‏آيد.

 ج – نيازها و ناهنجاريهاى
اجتماعى

 راست است كه فقر و تهيدستى،
تنها علتِ جرايم و تخلفات نيست، اما در نقش اساسى آن نيز نبايد ترديد داشت. پيام
آور بزرگ الهى، فقر را همسايه كفر مى‏داند؛ “كادَ الْفَقْرُ أَنْ يَكوُنَ كُفْراً”22
و به كسانى كه پس از او بر مسلمانان حكومت مى‏نمايند، سفارش مى‏كند كه مردم را
دچار فقر و محروميت نسازند تا از دين بيرونشان كنند؛ “و لم يُفْقِرْهُمْ
فَيُكْفِرَهُمْ.”23

 آن حضرت، به اهميّت معيشت مردم
و امور اقتصادى تأكيد ورزيده و مى‏فرمايد: “أللّهم بارك لنا فى الخبز و لاتفرّق
بيننا و بينه، فلو لا الخبزُ ما صَلَّيْنا و لاأدَّيْنا فرائِضَ ربِّنا عزّوجلّ؛
خدايا در نان برايمان بركت قرار ده و ما را از آن محروم مساز، زيرا اگر نان (و
ديگر نيازمنديها) نبود، نه مى‏توانستيم نماز بگزاريم و نه روزه بگيريم و نه ديگر
تكاليف پروردگار عزيز را به جا آوريم.”24

 بنابراين فقر از سويى و سامان
خواهى در امور زندگى و حرص و طمع از جانب ديگر و ضعف ايمان مذهبى، فقدان سرپرست و
عدم تربيت دينى – به علت نبود والدين يا نرسيدن آنها به فرزندان – از جانب سوم،
زمينه گرايش به كارهاى خلاف و بزهكاريهاى اجتماعى را فراهم مى‏سازند. از اين رو
برخى براى رفع نياز و جبران عقده‏هاى روانى و پاره‏اى به خاطر سودجويى و افزون
طلبى در دام شبكه‏هاى توطئه‏گر بانيان تهاجم فرهنگى مى‏افتند و فيلمها، عكسها و
نوارهاى مبتذل و حتّى مواد مخدر و مشروبات الكلى و… را در ميان ناآگاهان فريب
خورده مى‏پراكنند و جامعه را به گناه و آلودگى دچار مى‏سازند.

 د – سياستگذاريها و اقدامهاى
حكومتها

 سياستگذاريها و اقدامهاى
حكومتها در عرصه‏هاى اقتصاد، سياست، مديريت و ديگر مؤلفه‏هاى مربوط به حكومت،
تأثير مستقيمى بر فرهنگ جامعه دارند و در بعضى موارد، خود زمينه‏ساز درونى تهاجم
فرهنگى بيگانگانند. البته اين رشته سر دراز دارد و اين قلم نيز آهنگ بر رسيدن
تفصيلى اين فرايند را ندارد، لكن اشارتى در اين باب لازم است.

 سياست گريزى توده‏ها – كه يكى
از آسيبهاى سهمگين بر پيكر هر انقلاب مردمى است – از جمله اقدامهاى ياد شده است.
وقتى سياستگذاريها، توده مردم بخصوص نسل جوان و انقلابى را از سياست بيگانه
ساختند، زمينه بازگشت ضد ارزشها فراهم مى‏شود و نامحرمان پستهاى كليدى را اشغال
خواهند كرد و چه بسا به نام توسعه و بازسازى، عدالت اجتماعى را نيز به مسلخ ببرند.
در چنين هنگامه‏اى كه دوستان گريزپا و تنگ حوصله به جاى ايثار و مقاومت، يا عَلَم
طلبكارى برخواهند افراشت و يا به گوشه‏اى خواهند خزيد و در برابر همه چيز بى‏تفاوت
خواهند گذشت، بانيان تهاجم فرهنگى، نيز بى‏مقاومت‏به عرصه نبرد خواهند آمد.

 ناگفته پيداست كه اين گونه
تحليلها تنها بخشى از واقعيت را مدّ نظر دارند، زيرا اگر چنين نمى‏شد، باز دشمن به
آخرين دستاويزش (تهاجم فرهنگى) چنگ مى‏انداخت. از اين جهت، بايد گفت در كشورى چون
ايران اسلامى به هيچ وجه پذيرفتنى نيست كه در برابر بى‏مهريها و ميدان دادن به
برخى از غربزدگان و نامحرمان، انقلابيها صحنه را ترك كنند و اصولاً هر كس در هر
انقلابى به همان ميزان سهيم است كه براى به ثمر رساندنش سرمايه گذارى كرده است.
حال چگونه ممكن است، يك انقلابى متعهد در تماشاگه تاراج عزيزتر از جانش (ارزشهاى
اسلامى) بايستد و بى تفاوت بماند.

 اين حقيقت را بايد پذيرفت كه
هيچ كس بستانكار انقلاب نيست، حتى حضرت امام خمينى‏قدس سره – بيانگذار و معمار
بزرگ انقلاب – همواره خود را مديون انقلاب مى‏دانست! او به ما آموخت كه انقلابى
بودن؛ يعنى بدهكار انقلاب ماندن، او هرگز انقلاب را براى منافع شخصى خويش نخواست،
حال چگونه پذيرفتنى است كه پيروان آن امام راحل، به بهانه بى‏مهريها و تنگ نظريهاى
برخى، انقلاب مقدّس و خونبهاى شهيدان را در ميان امواج ويرانگر تهاجم و توطئه رها
سازند؟!

 با وجود اين، بايد به عنوان يك
واقعيت تلخ پذيرفت كه پيامد سياست تعديل كنترل نشده و رها كردن بازار و بازگشت
سرمايه داران غربزده، خواه ناخواه فرهنگ پول معيارى و بى‏تفاوتى را يدك مى‏كشد.
وقتى على رغم باورهاى قلبى، پيشگامان جهاد و مبارزه در پيچ و خم زندگى روزمره غرق
شوند، كى فرصت برخورد با منكرات را به دست خواهند آورد. شهيد مظلوم؛ آية الله دكتر
بهشتى، در اين باره مى‏گفت:

 “يكى از آثار شوم سرمايه‏دارى
اين بود كه براى كارگر، كارمند، كاركنان مغزى و يدى ساعات فراغت كافى، براى انسان
زيستن و خودسازى باقى نمى‏گذاشت. در نظام اقتصادى جمهورى اسلامى، تلاش براى تأمين
نيازمنديهاى اقتصادى نبايد همه وقت ملت قهرمان ما را بگيرد، بلكه مقدارى از وقت
آنان بايد براى خودسازى انسان الهى و رشد معنوى آزاد باشد.”25

 به هر روى آنچه گفته شد، بيت
نخست از قصيده‏اى بلند است وگرنه از سياستگذارى در امور آموزش عالى و كتابهاى
دانشگاهى تا اعزام دانشجو به خارج از كشور و صدور نيروى كار و دعوت از كسانى كه
پيوسته ضربان قلبشان به ياد غرب مى‏زند، گرفته تا پاره‏اى از برنامه‏هاى مراكز
فرهنگى – هنرى رگ وريشه‏هايى ازاين‏اقدامهاوجود داردكه
بررسيدن‏آنها،خارج‏ازحوصله‏اين‏گفتاراست.

 7- رهاورد و راهبرد تهاجم
فرهنگى

 گفته شد كه جوانان بيش از ديگر
اقشار در معرض تهاجم فرهنگى‏اند، حال شما سيماى جوانى را كه در اين موقعيت قرار گرفته، ترسيم‏كنيد، ببينيد كسى كه
شامگاه تا پاسى از شب را با ديدن مناظر شهوت انگيز و جادويى و غيره در فيلمهاى
ويدئويى يا تلويزيونهاى ماهواره‏اى سپرى كرده و با اعصابى ناآرام به رختخواب
مى‏رود و با تصويرى از آنچه ديده است، چشم برهم مى‏بندد و فردا هم با روانى پريشان
و مغزى خسته، رهسپار محل تحصيل يا كار مى‏شود، چه ميزان مى‏تواند كار مفيد ارائه
دهد؟ و مگر نه اين است كه هدف وى از همان مقدار كار، نيز به دست آوردن دست مايه‏اى
است تا به دنبال “كاروان مدپرستانِ تقليد گرا”، از اين سوى به آن سوى بدود و تازه
با هزاران رنج و محنت آن گاه كه به وصال مُد مورد علاقه‏اش رسيد، مصيبت از نو آغاز
مى‏شود!

 زيرا مدل لباس يا كفش و كلاه
عوض گشته و همچنان بايد اين انسان مسخ شده در پى قافله مُد پرستان بدود، با اين
وصف، چنين عنصرى خودباخته، كى فرصت پرداختن به سياست و سرنوشت جامعه‏اش را خواهد
داشت؟ بنابراين اگر نبود ره‏آورد تهاجم فرهنگى، مگر “سياست گريزى” نسل جوان، باز
روا بود كه دشمنان اسلام و بشريت، ميلياردها دلار براى آن هزينه كنند تا نفت
خاورميانه و طلا و اورانيوم و مس آفريقا و آمريكاى لاتين و … را به تاراج ببرند
و جوانان را به كژ راهه‏ها بكشانند.

 گذشته از آن، اكنون در غرب، “كانون
خانواده” متلاشى شده، “ايدز” بيداد مى‏كند، از هر سه نفر در آمريكا، يك نفر مسلح
به سلاح گرم است، جنايت، قتل و آدم‏كشى فرياد كليسا و متفكران آن ديار را بلند
كرده است، ولى امپرياليستها مى‏خواهند اين مشكل را به جهان به اصطلاح سوم نيز
منتقل كنند.

 طرفه آن كه برخى عناصر كژانديش
نيز با تأثر از عقايد فرويد، داد سخن مى‏دهند كه آقا بگذاريد چشم و دل همه پُر شود
تا مسأله حل گردد! ولى اينان پاسخ نمى‏دهند كه مگر در آمريكا و اروپا كه آزادى
جنسى را پيش كشيده‏اند، مشكل حل شده است، مگر تزلزل كانون خانواده، فرزندان
نامشروع، فساد و فحشا هر روز بيشتر نمى‏شود؟ تازه به فرض محال – و با چشم پوشى از
احكام شريعت – مگر سرمايه‏داران و كسانى كه از طريق تحريك غريزه جنسى سودجويى
مى‏كنند، خواهند گذاشت بر جوامع‏بى‏بندوبارآرامش‏حكمفرماشود؟

 8 – راه حلهاى برخورد با تهاجم
فرهنگى

 1-8 بازگشت به فطرت؛تبليغ دين
سارا و شريعت ناب و بازگشت به فطرت و كاشتن بذر ايمان در دلها و نماياندن عظمت
خداوند و كوچكى غير او و دل بستن به خالق هستى و بى اثر شمردن ما سوى الله – كه
هماهنگ با فطرت پاك است – از بهترين راه حلهاى مبارزه با تهاجم فرهنگى است.

 رسول خدا صلى الله عليه وآله
وسلم مى‏فرمايد: “كلّ مولود يولد على الفطرة حتّى يكون ابواه يُهوّدانه و
ينصّرانه؛ هر كس با فطرت پاك خداپرستى، چشم به جهان مى‏گشايد، مگر آن كه پدر و
مادر او، باعث يهودى و نصرانى شدن (انحراف عقيده) وى گردند.”26 بايد باور داشت كه
جوان بيش از ديگران از زمينه انقلاب درونى برخوردار است، از اين رو پيامبر
اسلام‏صلى الله عليه وآله وسلم فرمود: “أوصيكم بالشُّبّان خيراً فإنَّهم أرقُّ
أفئِدةً إنّ اللّه بعثنى بشيراً و نذيراً فحالفنى الشّبّان و خالفنى الشّيوخ…؛
به شما درباره جوانان به نيكى سفارش مى‏كنم، زيرا آنان قلبى رقيقتر (و فضيلت
پذيرتر) دارند. خداوند، مرا به پيامبرى برانگيخت تا مردم را به رحمتش بشارت دهم و
از عذابش بترسانم؛ جوانان، سخنانم را پذيرفتند و با من ميثاق بستند ولى پيران از
پذيرش دعوتم، سر بر تافتند… .”27

 2-8 اهتمام به كانون خانواده؛
در صورتى كه پدر و مادر بتوانند محيط خانه را به كانون امنيت و آسايش براى
فرزندانشان تبديل كنند و با آنان پيوند دوستى برقرار نمايند، آنان، نيازها و
كاستيهاى مادى و معنوى خويش را با والدين در ميان مى‏گذارند و در نتيجه مرجئه‏هاى
زمان (گروههاى منحرف) نخواهند توانست آنها را در دام فريب بيفكنند.

 اين مهم برآورده نخواهد شد مگر
آن كه پدر و مادر خود را مسؤول بدانند و حقوق همديگر را مراعات كنند و احترام
يكديگر را پاس دارند، تضادّ نسلها را باور كنند، دوران بلوغ و نيازهاى جوانان؛
يعنى حرمت طلبى و احترام خواهى، الگوجويى، سامان خواهى و پيشرفت گرايى را درك كنند
و بدانند در قبال آنها چه وظايفى دارند و رفتارى كه ايشان در خانه دارند و احياناً
فيلمى كه مى‏بينند يا نوارى كه گوش مى‏كنند، چه تأثيرى بر نونهالانشان مى‏گذارد. و
به واقع مى‏توان ادّعا كرد كه رستگارى فرزندان به ميزان زيادى در گرو هدايت و
رستگارى پدران و مادران است!

 3 – 8 روشنگرى و تبيين منافع و
مضار ابزارهايى چون تلويزيونهاى ماهواره‏اى و نماياندن هر دو سوى امر، باعث مى‏شود
تا همگان از زيانبار بودن اين ابزار مخرب و انهدام كننده كانون خانواده، بدرستى
آگاهى يابند تا در اين رهگذر نه تنها مانعى براى مجريان قانون ايجاد نكنند بل
داوطلبانه به يارى آنها بشتابند.

 بسيارى از مردم نمى‏دانند كه
حد مفيد استفاده از برنامه‏هاى تلويزيونى چيست؟ دكتر “هريس” روان پزشك باتجربه
غربى، دراين‏باره مى‏نويسد:

 “يكى از مشكلات جدى ناشى
از تماشاى تلويزيون، محروم ماندن ما از انجام يكى از مهمترين فعاليتهاى انسانى؛
يعنى فكر كردن است. وقتى تلويزيون تماشا مى‏كنيد در متن موضوع قرار مى‏گيريد و
همين امر، شما را از فكر كردن باز مى‏دارد… ما نمى‏گوييم تماشاى تلويزيون بد
است، بلكه مى‏گوييم تماشاى كوركورانه آنچه روى صفحه تلويزيون مى‏آيد، خوب نيست.
راه درست، بررسى برنامه‏هاى تلويزيون در روزنامه و انتخاب كردنِ سنجيده آن
برنامه‏هايى است كه مى‏خواهيد تماشا كنيد. به اين ترتيب مى‏توانيد فكر كنيد كه
بقيه اوقات را مى‏خواهيد به چه نحو بگذرانيد.”28

 4 – 8 نظارت ملى و احساس
مسؤوليت همگانى در قبال ناهنجاريهاى اجتماعى و برخورد مناسب و مشفقانه نسبت به
كسانى كه از تهاجم فرهنگى منفعل شده‏اند.

 5 – 8 سامان دادن به امور
اقتصادى، بدان سان كه سرپرست خانواده براى امرار معاش، ناچاراز داشتن چند شغل
نباشد، تا درنتيجه بتواند ضمن نظارت و هميارى با فرزندان،
ارتباطعاطفى‏وكلامى‏كافى‏باآنان‏برقرارنمايد.

 6 – 8 سپردن امور فرهنگى به
دست باكفايت عناصر كاردان، خوش‏فكر و آزادانديش انقلابى و مسلمان و خلع‏يد از
غربزدگان.

 7 – 8 زهدگرايى مسؤولان و
رهبران جامعه، هم از آن رو كه “ألنّاس على دين ملُوكهم” و هم از آن جهت كه جوانان
به علت آرمان گرايى و عدالت طلبى، بيش از هر چيز ديگر از بى عدالتى و رفاه طلبى
كارگزاران آزرده خاطر شده و زودتر از ديگر اقشار، دستخوش نوميدى مى‏گردند.

 8 – 8 كوشش در سياسى كردن نسل
جوان و پذيرش اصل انتقاد سازنده به عنوان موهبتى الهى و تفكيك ميان طرفدارى از
نظام و رهبرى و انتقاد از سياستگذاريها، بدان گونه كه تصوّر نرود هر كس طرفدار
نظام و فرمانبر رهبرى است، لزوماً بايد سياستهاى مثلاً دولت را بى چون و چرا بپذيرد
و اگر به پاره‏اى از سياستها، به طور منطقى انتقاد داشت، از زمره موافقان نظام
بيرون خواهد رفت؟

 9 – 8 بر رسيدن آموزش و پرورش
نوجوانان و جوانان و ارزيابى كيفيت كار آموزشى از مقطع ابتدايى تا دانشگاه، تحول
در مديريتهاى آموزشى بر اساس دو اصل تعهّد و تخصص، تأمين نيازمنديهاى معلّمان و
استادان و حذف ساعتهاى كار اضافى – تا فرصت مطالعه و تحقيق فراهم آيد – آموزش ضمن
خدمت، دگرگونى در سيستم امور تربيتى و اصل را بر هدايت و تذكر قرار دادن و پرهيز
از برخوردهاى تحقيرآميز با دانش آموزان و… .

 10 – 8 تبديل معادله اعزام
دانشجو به خارج از كشور، به دعوت از استادان برجسته دانشگاههاى معتبر دنيا براى
تدريس در دانشگاههاى داخل و كوشش در تدوين كتابهاى علوم انسانى دانشگاهها براساس
معيارهاى ارزشى و فرهنگ خودى.

 11 – 8 بهسازى تبليغات دينى و
محور قرار دادن مسجدها، حسينيه‏ها و توسعه دانشها و هنرهاى قرآنى (روخوانى، تجويد،
تواشيح، حفظ و تفسير).

 12 – 8 بهره‏گيرى از روشهاى
هنرى در ارائه مباحث ارزشى و دينى.

 13 – 8 دريافت، برگردان و پخش
برنامه‏هاى مفيد ماهواره از قبيل اخبار و گزارشهاى سياسى، ورزشى، علمى و غيره.

 14 – 8 فراهم ساختن و توسعه
فضاهاى آموزشى – هنرى در زمينه‏هاى خوشنويسى، نقاشى، مجسمه سازى و… .

 15 – 8 ايجاد كلوپهاى مذهبى با
برنامه‏هاى متنوع، براى جوانان و نوباوگان.

 16 – 8 افزايش سينماها و تلاش
در توليد و ارائه فيلمهاى آموزنده.

 17 – 8 ارتقاء سطح كيفى
توليدات صدا و سيما.

 18 – 8 توسعه فرهنگ كتابخوانى
و كوشش در اقبال عمومى به مجله‏ها و روزنامه‏ها.

 19 – 8 گسترش باشگاهها و
فضاهاى ورزشى و عمومى كردن ورزش.

 20 – 8 افزايش و توسعه پاركها
و تفريحگاههاى سالم.

 پاورقيها:

 18) جمعه (62) آيه 3.

 19) ر ك: امام خمينى، چهل حديث
(چاپ دوم، مركز نشر فرهنگى رجاء، تهران 1368) ص 15؛ احمد نراقى، معراج السعاده (انتشارات
علميه اسلاميه، تهران – بى‏تا) ص31 – 21.

 20) عبدالكريم عثمان، روان
شناسى از ديدگاه غزالى و دانشمندان اسلامى، ترجمه سيد محمد باقر حجتى (دفتر نشر
فرهنگ اسلامى، تهران، 1360) ج1، ص23.

 21) شرح نهج البلاغه، ابن ابى
الحديد، ج20، ص267، ح102.

 22) امالى الصدوق، ص177؛
الخصال، ج1 ص12؛ بحارالانوار ج69، ص30 – 29.

 23) اصول كافى، ج1، ص406.

 24) فروع كافى، ج5، ص73؛ ج6،
ص287.

 25) روزنامه جمهورى اسلامى
شماره 4417 (چهارشنبه 9 شهريور ماه 1373) ص16.

 26) سفينة البحار، ج2، ص373.

 27) شباب قريش، ص1.

 28) امى ب. هريس و تامس آ.
هريس، ماندن در وضعيت آخر، ترجمه اسماعيل فصيح، (چاپ هفتم، نشر فاخته تهران، 1372)
ص315.

مفاتیح ترنم

غراب غرب

 فغان ازين غراب غرب و واى
او

كه بى‏نوا شديم ما زناى او

 زناى او به دهر فتنه سرزند

بريده باد ناى فتنه زاى او

 به هر كجا غراب شد، خراب
شد

ديار و شهر و باغ دلگشاى او

 زما هميشه دور باد سايه‏اش

شكسته باد و بسته پرّ و پاى او

 جهان شده چو دخمه‏اى
پراستخوان

زپنجه پليد جانگزاى او

 زخون خوارى لقايش است خوف
زا

به وحشت است عالم از لقاى او

 چرا هميشه پر به سوى ما
كشد

چرا هميشه مشرق است جاى او

 چرا هميشه جان و مال ما
خورد

 چرا متاع ما بود غذاى او

 در “آسيا” چو دانه‏ها بود
بسى

در “آسيا” بگردد آسياى او

 به يك نفس هزار همنفس خورد

هنوز كم نگردد اشتهاى او

 علوم اوست از پى جهان
خوارى

همين زدانش است مدعاى او

 به مشرق آتش است و دود و
اشك و خون

جهان سوم است مبتلاى او

 نظام تازه جهانيش بود

نشانه غرور و كبرياى او

 خليج و كابل و عراق و
كاشمر1

و بوسنى بود به پنجه‏هاى او

 تمدن بشر ازو تباه شد

جهان خرابه گشت از جفاى او

 جهالت است دادخواهى از درش

چو مركز ستم بود سراى او

 به چاه زشتى و پليدى افتد

هرآن كه مى‏رود به اقتداى او

 عداوتى كه هست بين قومها

بود همه نتيجه ولاى او

 عطاى او گرفت جان بس ملل

كه زهر جانگزا بود عطاى او

 به كرخه و فرات و نيل و هم
ارس

زخون چه موجهاست از جفاى او

 جفاى او به دهر ديد هر كسى

ولى نديد ازو كسى وفاى او

 بناى ما زبيخ و بن همى كند

اگر نمى‏كنيم ما بناى او

 طلاى او اگر چه برق مى‏زند

زمس حقيرتر بود طلاى او

 زگنج او بود تمام فقر ما

زرنج ما بود همه غناى او

 دليل آن كسى كه رفت بر درش

ذليل ملتى كه شد گداى او

 شكارچى به جنگل جهان بود

شكارش آدم است و نسلهاى او

 جهان اسير جهل شد زحكمتش

بشر مريض گشت از دواى او

 تعصب و دروغ و دشمنى بود

معانى محبت و صفاى او

 سخن اگرچه گويد از برابرى

برابرى نداند و جزاى او

 به بردگى بكوشد و به بندگى

چه اولياى او، چه اذكياى او

 زمين كثيف كرد و سوى ماه
شد

كه روى بدنمايد از وراى او

 شهاب ثاقبش سزد در آسمان

كه همچو اهرمن بود اداى او

 غراب غرب جغد جنگ پرورد

كه جغد جنگ مى‏پرد قفاى او

 هميشه بهر جنگ كوششى كند

اگرچه صلح باشد ادعاى او

 عذاب جان و دل بود كراهتش

كراهت لقاى بدنماى او

 بقاى عالم است در فناى وى

فناى عالم است در بقاى او

 لغات صدق و عشق و عفت و
حيا

بدون معنى است از براى او

 نگفتم از هزار عيب او يكى

نگفته بهتر است ماجراى او

  1) كاشمر ) كشمير”دكتر
سيد محمد اكرم”

          از لاهور پاكستان

  نشان سرفرازى

 كس چون تو طريق پاكبازى
نگرفت

با زخم نشان سرفرازى نگرفت

 زين پيش دلاورا كسى چون تو
شگفت

حيثيت مرگ را به بازى نگرفت              حسن حسينى

 لبيك

 با نيت عشق بار بستند همه

از خانه و خانمان گسستند همه

 لبيك چو گفتند به سردار
سحر

يكباره حصار شب شكستند همه

 “سلمان هراتى”

 رجز هجوم

 ناگه رجز هجوم خواندند

برگرده گردباد راندند

 لرزيد زمين چنان كه گفتى

چندين رمه را زجا رماندند

 شستند به خون شب زمين را

شمشير به آسمان رساندند

 بر سينه خصم در شب فتح

صد پرچم خونفشان نشاندند

 تا باغ جنون ثمر دهد باز

در مزرعه بذر جان فشاندند

 زان وادى بى‏نشانه آن شب

يك يك همه را به نام خواندند

 ماندند به عهد خويش و
رفتند

رفتند ولى هميشه ماندند

 “قيصر امين‏پور”

  “مجذوب عشق!”

  يك بوسه زدم، بر رخ او،
مست شدم

مجذوب رخش گشتم، و از دست شدم

 من، او همه گشته بودم و،
او همه من

در او همه نيست گشتم و، هست شدم

     (محمد فكور)

  “قيام خون!”

  آلاله به چشم، جام خون
مى‏آيد

وز باغ، بگوش، نام خون مى‏آيد

 گلپوش كنيد شهر را، چون
زينب

فريادگر قيام خون، مى‏آيد

     (محمد جواد شفق)

 (تفسير نور )

    “شهر علم “

  ترا دانش و دين رهاند
درست

ره رستگارى ببايدت جست

 اگر دل نخواهى كه ماند
نژند

نخواهى كه دايم بَوِى مستمند

 به گفتار پيغمبرت راه جوى

دل از تيرگيها بدين آب شوى

 چه گفت آن خداوند تنزيل و
وحى

خداوند امر و خداوند نهى

 كه من شهر علمم عليّم(ع)در
است

درست اين سخن گفت پيغمبر است

 گواهى دهم كاين سخن راز
اوست

تو گويى دو گوشم بر آواز اوست

 منم بنده اهل بيت نبى

ستاينده خاك پاى وصى

 ابا ديگران مرمرا كار نيست

جز اين مرمرا راه گفتار نيست

 حكيم اين جهان را چو دريا
نهاد

برانگيخته موج ازو تندباد

 چو هفتاد كشتى برو ساخته

همه بادبانها برافراخته

 يكى پهن كشتى بسان عروس

بياراسته همچو چشم خروس

 محمد(ص) بدو اندرون با على(ع)

همان اهل بيت نبىّ و وصىّ

 خردمند كز دور، دريا بديد

كرانه پيدا و بن ناپديد

 بدانست كو موج خواهد زدن

كس از غرق بيرون نخواهد شدن

 بدل گفت گر با نبىّ و وصىّ

 شوم غرقه دارم دو يار وفى

 همانا كه باشد مرا دستگير

خداوند تاج و لوا و سرير

 اگر چشم دارى بديگر سراى

به نزد نبىّ و علىّ گير جاى

  (حكيم ابوالقاسم فردوسى)

      خرقه موسى

 مصطفى(ص) را وعده كرد
الطاف حق

گر بميرى تو نميرد اين سبق

 من كتاب و معجزت را رافعم

بيش و كم كن راز قرآن مانعم

 من ترا اندر دو عالم رافعم

طاعنان را از حديثت دانعم

 كس نتاند بيش و كم كردن در
او

توبه از من، حافظى ديگر مجو

 رونقت را روزْ روزْ افزون
كنم

نام تو بر زرّ و بر نقره رنم

 منبر و محراب سازم بهرِ تو

در محبّت قهرِ من، شد قهرِ تو

 نام تو از ترس پنهان
مى‏كنند

چون نماز آرند پنهان مى‏شوند

 خُفيه مى‏گويند نامت را
كنون

خفيه هم بانگ نماز، اى ذو فنون

 از هراس و ترس كفّار لعين

دينت پنهان مى‏شود زير زمين

 من مناره پر كنم آفاق را

كور گردانم دو چشم عاق را

 چاكرانت شهرها گيرند و جاه

دين تو گيرد ز ماهى تا به ماه

 تا قيامت باقيش داريم ما

تو مترس از نسخ دين، اى مصطفا(ص)

 اى رسول ما تو جادو نيستى

صادقى هم خرقه موسيستى

 هست قرآن مر تو را همچون
عصا

كفرها را دركشد چون اژدها

 تو اگر در زير خاكى
خفته‏اى

چون عصايش وان تو آنچه گفته‏اى

 قاصدان را بر عصايت دست نى

تو بخُسب اى شهر مبارك خفتى

 تن بخفته نور جان در آسمان

بهر پيكار تو زه كرده كمان

 (مثنوى مولوى، دفتر سوم)

      جمال محمد (ص)

 ماه فرو ماند از جمال محمد

سرو نباشد به اعتدال محمد

 قدر فلك را كمال و منزلتى
نيست

در نظر قدر با كمال محمد

 وعده ديدارِ هر كسى به
قيامت

ليله اسرى، شب وصال محمد

 آدم و نوح و خليل و موسى و
عيسى

آمده مجموع، در ضِلال محمد

 عرصه گيتى مجال همت او
نيست

روز قيامت نگو، مجال محمد

 وآن همه پيرايه بسته جنت
فردوس

بو كه قبولش كند، بلال محمد

 همچون زمين خواهد آسمان كه
بيفتد

تا بدهد بوسه بر نعال محمد

 شمس و قمر در زمين حشر
نتابد

پيش دو ابروى چون هلال محمد

 چشم مرا، تا به خواب ديد
جمالش

خواب نمى‏گيرد از خيال محمد

 “سعدى” اگر عاشقى كنى و جوانى

عشق محمد بس است و آل محمد

 (سعدى شيرازى)

 تقديم به رزمندگان فلسطينى

 از تبار آتش و خونيم ما

از نژاد ايل مجنونيم ما

 بيدلستان مكتب تعليم ما

عشق را عنوان و مضمونيم ما

 از ديار جذبه و كشف و شهود

محرم اسرار مكنونيم ما

 عشق و شور و مستى و حال و
جنون

در سرشت اينگونه معجونيم ما

 خانه زاد كشور آوارگى

واله اندر دشت و‌هامونيم ما

 شير مردانيم در تعقيب گرگ

دشمنان قوم صهيونيم ما

 سينه‏ها آكنده از خشم عدو

آيه‏هاى قهر بيچونيم ما

 بندها بگسسته از زندان تن

تا مپندارند مسجونيم ما

 انتفاضه رهنماى راه ما

تابع اين حكم و قانونيم ما

 رأيت فتح و ظفر بر دوش
ماست

كس مپندارد كه مغبونيم ما

 فاتحان قله آزادگى

بر وصال دوست مفتونيم ما

 با شهادت عهد و پيمان
بسته‏ايم

تا اداى دين مديونيم ما

 لاله‏هاى پرپر بستان دين

اختران سرخ گلگونيم ما

 در هدف سبقت گرفتيم از ملك

تا بقاب قوس مقرونيم ما

 حافظان انقلابيم (احمدى)

از تبار آتش و خونيم ما

 (عباس احمدى)

 بررسى كنفرانس جمعيت و توسعه

 مينا‌هاشمى

 كنفرانس بين المللى “جمعيت و
توسعه” از چهاردهم شهريور سال جارى، برابر سپتامبر 1994 به مدت نه روز در قاهره و
با هدف تعيين جدولِ كارى در بيست سال آينده تشكيل شد. اين كنفرانس جزو سلسله
جلساتى است كه از سال 1934 ميلادى (1313 ه. ش) شروع شده است و در سال آينده نيز
ادامه مى‏يابد.

 پيش نويس سند كنفرانس كه طى
كنفرانس 1353( 1974 ه. ش) در “بخارست” و 1363( 1984ه.ش) در “مكزيكوسيتى” و سه
اجلاس ديگر تنظيم شده بود، حاوى نكته‏هاى جنجال برانگيزى در
ميان‏محافل‏مختلف‏سياسى ومذهبى جهان بود و اعتراض گسترده مردم در نقاط مختلف دنيا
را به‏دنبال‏داشت.

 با توجه به ابعاد اعتقادى،
فرهنگى، سياسى و اجتماعى اين كنفرانس – بويژه آن كه با عَلَم جانبدارى از حقوق زن
همراه بود – برآنيم تا به بررسى موضوع بپردازيم.

 1- بررسى انگيزه
تشكيل‏كنفرانس قاهره:

 چندى پيش انستيتوى بين‏المللى
محيط زيست هشدار داد كه جهان در آستانه دوران گرسنگى است.

 بنا به گفته “كاترين برتينى”،
مدير اجرايى “برنامه تغذيه جهانى”، – وابسته به سازمان ملل – تنها در آفريقا در
سال جارى ميلادى، بيش از 24 ميليون انسان به كمكهاى غذايى انسان دوستانه نيازمند
خواهند بود. در مقياس كلّى‏تر، 35 ميليون انسان در 46 كشور جهان در سال 1994 به
كمك غذايى اضطرارى (بخور و نمير) نياز دارند.

 صندوق جمعيت سازمان ملل نيز
گزارش تكان دهنده‏اى در مورد سرعت رشد جمعيت در دنيا انتشار داده است. بنابر اين
گزارش در پايان قرن بيستم، جمعيت جهان به رقم شش ميليارد و سيصد ميليون نفر خواهد
رسيد و با روند فعلى ميزان رشد جمعيت، در هفت سال آينده افزايش جمعيت، به ميزان يك
ميليارد نفر پيش بينى مى‏گردد. بين سالهاى 1950 تا 1992؛ يعنى تنها 42 سال جمعيت
جهان تا بيش از دو برابر افزايش يافته است؛ يعنى از دو ميليارد و پانصد نفر به پنج
ميليارد و پانصد نفر رسيده است!

 همچنين آخرين برآورد سازمان
ملل متحد حاكى است كه جمعيت جهان تا سال 2025 به 8/5 ميليارد نفر و تا سال 2050 به
ده ميليارد نفر بالغ خواهد شد.

 هشدار دهنده‏تر آن كه در حال
حاضر 59% جمعيت فعلى جهان در آسيا و 12% در آفريقا و مابقى در آمريكاى لاتين و
اروپا و آمريكاى شمالى و استراليا سكنى دارند؛ كه با توجه به وضع توسعه نيافته
كشورهاى اين دو قاره جهان، نسبت به ساير قاره‏ها، روشن است كه اكثر جمعيت جهان را
محرومين تشكيل مى‏دهند!

 هنوز در دنيا 960 ميليون
بى‏سواد وجود دارد؛ يعنى از هر 5/5 آدم يك نفر بى‏سواد است كه 23 آنان، زنان
هستند.

 15 مردم دنيا؛ يعنى 1/1
ميليارد نفر با روزى كمتر از يك دلار زندگى مى‏كنند و تنها 75% مردم جهان به آب
آشاميدنى سالم دسترسى دارند.

 آمار مى‏گويد با ميزان فعلى
رشد جمعيت، جهان به سوى فاجعه بزرگ

 ترديد نيست كه بانى اين
كنفرانس، آمريكا و همدستانش بوده‏اند و تجربه نشان مى‏دهد كه آمريكا به هيچ اقدامى
جز با انگيزه‏هاى شوم سياسى دست نمى‏زند حتى اگر در قالب حقوق بشر،
آزادى،تنظيم‏خانواده‏و…باشد.

 انسانى پيش مى‏رود. فاجعه‏اى
كه زنان به عنوان بخش مولّد بيشترين قربانيان آن خواهند بود، زيرا در هر دقيقه يك
زن در آسيا، آفريقا و آمريكاى لاتين به دليل نبود امكانات بهداشتى و درمانى در
دوران باردارى و زايمان تلف مى‏شوند و سالانه پنجاه هزار زن در كشورهاى جهان سوم
در دوران باردارى جان خود را از دست مى‏دهند. خطر مرگ و مير مادران باردار در
كشورهاى جهان سوم نسبت به كشورهاى صنعتى، سيزده برابر است و 90% مرگ و مير سالانه
زنان باردار تنها در قاره آفريقا و منطقه جنوب آسيا رخ مى‏دهد.

 اين خطر بزرگ جهانى، بهانه
موجّهى شد تا غربيان به سركردگى آمريكا پا در ميدان نهند و در وراى نقاب انسان
دوستى و حقوق بشر، پرچمدارى مبارزه با رشد بى‏رويه جمعيت را در دست گيرند و
غيراخلاقى‏ترين و زشت‏ترين عادتهاى اجتماعى خود را – كه مخالف مسلّم اديان الهى و
حتى فطرت بشرى است – در قالب اخلاق و انسان دوستى تجويز كنند.

 در مقابل – با توجه به بيدارى
و حضور ملتها – مخالفتهاى شديدى از جانب جمعيتهاى اسلامى و مسيحى و غير آن صورت
گرفت؛ پاره‏اى كشورها، شركت در كنفرانس را تحريم كردند و برخى همچون جمهورى اسلامى
ايران، به اميد آن كه منشأ تغييراتى در پيش‏نويس سند كنفرانس باشند در آن شركت
كردند.

 2- تأملى در مواضع مخالفان
پيش نويس سند كنفرانس:

 به طور كلى مواضع مخالفان را
مى‏توان در دومحور مورد مطالعه قرار داد:

 1-2 مخالفان كنترل رشد جمعيت:

 آنان كه به انگيزه اعتقادى يا
سياسى، مخالفت با اصل كنترل جمعيت را در ظرف مقابله با كنفرانس طرح مى‏كردند و
اعتراض اين گروه به سه موضوع جنجال برانگيز پيش نويس كنفرانس (تجويز سقط جنين،
آموزش جنسى كودكان و نوجوانان و همجنس بازى) در حقيقت دستاويزى براى مخالفت با اصل
تنظيم خانواده و اعمال كنترل جمعيتى بود كه به طور طبيعى مخالفتهاى اين گروه شدت
بيشترى داشت، و واتيكان و برخى حكومتها، متفكرين و مردم كشورهاى اسلامى از اين قبيلند
و ما در مقاله آينده به بررسى دلايل اين گروه خواهيم پرداخت.

 2-2 موافقان كنترلِ رشد جمعيت:

 كه خود در دو گروه مشخص موضع
نشان دادند:

 الف: – موافقان شركت ايران در
كنفرانس قاهره:

 اين گروه با مردود دانستن
سياست صندلى خالى، كنفرانس قاهره را “به سود مسائل اجتماعى و انسانى ناشى از
انفجار جمعيت” تحليل نموده، از همه مدافعان ارزشهاى اسلامى دعوت كردند تا براى
جبران ضعفها و تأكيد بر امتيازات اين كنفرانس فعالانه در آن شركت كنند.

 نيز با وجود آن كه نخست وزير
نروژ – در سخنرانى خود در كنفرانس قاهره – از نيّت ضددينى غربيان با جملاتى مانند “دين
مانع پيشرفت زن است” پرده برداشت و حسنى مبارك نيز – پس از كنفرانس و در پى سوء
استفاده سياسى – حضور هيأت ايرانى در اجلاس قاهره را نشانگر مخالفت اسلام با
تروريسم دانست و هيأت ايرانى نيز پس از كنفرانس اعلام كرد كه به نيات پشت پرده آمريكا
با ديد مشكوك مى‏نگرد و نقص اساسى سند، هنوز باقى است و تلاش جبهه اسلامى فقط
توانست از اثرات منفى سند جلوگيرى كند،1 اين دسته، شركت ايران در كنفرانس را يك
تصميم خوب، تحليل مى‏كنند و به طور كلى راضى بوده، احساس مى‏نمايند كه در اين “واقعه
بزرگ تاريخى” حضورى مثبت داشته و گرچه به تمامى خواسته‏هايشان نرسيده‏اند امّا
نتايج بسيارى نيز گرفته‏اند.2

  ب – مخالفان‏حضورايران‏دركنفرانس‏قاهره:

 اين دسته، دلايل زير را وجه
مخالفت خود ذكر مى‏كنند:

 1- ترديد نيست كه بانى اين
كنفرانس، آمريكا و همدستانش بوده‏اند و تجربه نشان مى‏دهد كه آمريكا به هيچ اقدامى
جز با انگيزه‏هاى شوم سياسى دست نمى‏زند، حتى اگر در قالب حقوق بشر، آزادى، تنظيم
خانواده و… باشد و مؤيّد آن تهديد اقتصادى است كه پيش از برپايى كنفرانس نسبت به
كشورهاى مسلمانِ مخالف با آن، انجام داد.3

 2- در سند كنفرانس تحت لواى
كنترل جمعيت، سقط جنين، همجنس بازى و آموزشهاى جنسى به كودكان و نوجوانان تجويز
شده بود كه نه تنها با اعتقادات دينى در تضاد است، بلكه بر خلاف فطرت بشرى است.

 3- با توجه به دليل دوم، به
ناچار مذهبيون – خصوصاً مسلمين – عليه كنفرانس ياد شده موضع گرفتند و در اين
موضع‏گيرى حتى پاپ مسيحى و عربستان وهابى نيز شركت داشتند و از ملل آزاده و
آزاديخواه مسلمان دنيا، گروههاى زيادى از ملت مصر و از كشورهاى ديگر مانند:
پاكستان، بنگلادش، سودان، لبنان و … كنفرانس را تحريم كرده، اعتراضات گسترده‏اى
عليه آن انجام دادند. در اين ميان از جمهورى اسلامى به عنوان طلايه‏دار اسلام،
انتظار مى‏رفت، به جاى شركت و همگامى با كنفرانس، با تحريم آن در صف ديگر مخالفان
قرار گرفته، آن را محكوم نموده، خود رهبرى اين جريان را بر عهده بگيرد.

 4- سوابق شركت در مجالسى با
نتايج از پيش تعيين شده همچون حضور ايران در كنفرانس غير متعهدها، در مصر كه منجر
به تأييد طرح غزه – اريحا شد، خود مى‏توانست رهنمود لازم براى تصميم‏گيرى در شركت،
يا عدم شركت ايران در كنفرانس باشد.

 5- حدود بيست روز قبل از
برپايى كنفرانس، رژيم مصر به واشنگتن اطمينان خاطر داده بود كه اين قطعنامه با
مخالفت كشورهاى اسلامى مواجه نخواهد شد 4 و اگر چه وزير خارجه رژيم مصر، در روزهاى
ابتدايى تشكيل كنفرانس، سخن از تغيير پيش نويس قطعنامه راند و در ظاهر با هيأت
ايرانى “كمال جديت و همكارى را براى رسيدن به يك سند مقبول داشت”،5 ليكن مسلمانان
آزاده جهان به روشنى مى‏دانستند كه رژيم مصر بر عهد و پيمانش با آمريكا بيش از
اعتقادات مردمش پاى بند است.

 3 – كرانه:

 به هر روى تذكر چند نكته در
اين باب لازم به نظر مى‏آيد:

 1 – موجب شگفتى است كه گروهى
با آن كه پيش از برگزارى كنفرانس قاهره مخالفتهاى بسيارى از خود ابراز داشتند،
هنگام شركت هيأت ايرانى در كنفرانس چنين اظهار نظر نمودند:

 “يا بايستى اين مسأله از
دستور كار اجلاس قاهره حذف شود يا آن كه كشورهاى اسلامى و ساير كشورهاى معتقد به
موازين الهى با حضور نيرومند خود از تصويب اين پيش نويس، جلوگيرى به عمل آورند.
اگر كشورهاى اسلامى با قدرت كامل در اين اجلاس شركت كنند و مواضع يكپارچه‏اى را
مبتنى بر آموزشهاى اسلامى در پيش بگيرند، ترديدى نيست كه آمريكا نخواهد توانست از
ديدگاههاى ضد انسانى و ضد مذهبى خود دفاع كند… .”

 و آنگاه پس از اتمام كنفرانس
به شماتت هيأت ايرانى پرداخته نگاشتند:

 “سؤال مهمى كه مطرح مى‏شود
اين است كه شركت در چنين كنفرانسى كه به طور طبيعى بى‏اعتنايى به نظرات علما و
مراكز علمى معتبر جهان اسلام و برخى دولتهاى اسلامى تلقى شد، آيا به مصلحت نظام
جمهورى اسلامى بود يا بى‏اعتنايى به برگزار كنندگان اين كنفرانس، عدم شركت در آن و
همسويى با جهان اسلام؟ با توجه به اين كه ترديدى نيست كه همسويى با جهان اسلام
اساس سياست جمهورى اسلامى را تشكيل مى‏دهد، پاسخ هم روشن است.”

 اين نوع عملكرد؛ يعنى سياست “يكى
به نعل و يكى ميخ”، نه تنها در شأن مطبوعات مهم و مؤثر نيست، بل همواره مورد
انتقاد آنان نيز بوده است!

 2 – در اين جا لازم مى‏دانم به
عنوان يك زن مسلمان، نسبت به سخنان نخست وزير نروژ، خانم “گروهارلم بروندتلند” –
در اولين روز كنفرانس قاهره – تذكراتى ارائه دهم:

 وى در نطق خود، هدف از اجلاس
را پاسخ به يك درخواست اخلاقى عنوان كرد و خواستار توجه به مسائل انسانى شد و آن
گونه كه گذشت، دين را مانع پيشرفت زن خواند.6

 از ايشان بايد پرسيد: در كدام
يك از كشورهايى كه در گسترش آموزشهاى جنسى كودكان و نوجوانان پيش رفته‏اند، اصول
اخلاقى حاكم است؟ آيا شمار زياد كودكان نامشروع، همجنس بازى – حتى در حد مسؤولين
حكومتى برخى كشورها – سوء استفاده جنسى از كودكان، گسترش تهيه و توزيع فيلمهاى
مشمئز كننده، درهم ريختن بنياد اصيل خانواده، اشاعه بيمارى خطرناك ايدز، قتل و
جنايت حتى در مدارس و كلاسهاى درس و مانند آن در كشورهاى غربى جزو اخلاقيات است كه
ديگر ملل محروم! دنيا را به آن فرا مى‏خوانيد؟

 شما كه پيشنهاد مى‏كنيد
مسلمانان و واتيكان در مورد سقط جنين واقع بين باشند! چگونه جهان را به توجه به
مسائل انسانى دعوت مى‏كنيد در حالى كه خود يكى از كمترين اصول بشرى كه همانا حفظ
جان انسانها – كوچك يا بزرگ – است را ناديده مى‏انگاريد؟ اگر دين در نظر شما مانع
پيشرفت زن است، لابد بى دينى را سبب پيشرفت او مى‏دانيد؛ ليكن لازم است بدانيد كه
دين مبين اسلام، مانع تحقير زن است، تا بتواند با آزادى از اسارت سوء استفاده‏هاى
غير انسانى از او، به نقش عظيم و جهانى خود، يعنى تربيت نسلهايى به دور از
عقده‏هاى روانى و با فرهنگى استوار بپردازد؛ همان چيزى كه جوامع بى‏دين از فقدان
آن رنج مى‏برند و البته اين به معناى قبول ظلم و ستمى كه بر زنان و دختران مى‏شود
– و دين به شدت با آن مقابله كرده – نيست.

 3 – اگر چه جمهورى اسلامى، در
مجامع بين المللى – براى رساندن پيام انقلاب اسلامى – شركت مى‏كند، ولى به علت
اسلامى بودن نظام و بيگانگى و مخالفت گردانندگان آن مجامع با اسلام، نمى‏توان
تصميمات آنها را اصل گرفته، برنامه‏هاى خود را بر آن اساس استوار ساخت و به اقدامى
دست يازيد كه منجر به پايين آوردن شأن والاى جمهورى اسلامى گردد كه از پيامدهاى آن
نيز تعريف و تمجيدهاى نمايندگان كشورهاى غربى از ايران و سوء استفاده‏هاى سياسى بى
شمار آنها و دولت خائن مصر باشد؛ تا جايى كه رئيس هيأت شركت كننده در كنفرانس
اذعان نمايد:

 “]در پى تعريف‏هاى غربيان
[ما نيز در خود شك كرديم و واقعاً بررسى كرديم كه يك جاى كار ما مى‏لنگد… .”7

 4 – به هر روى مسؤولان محترم
جمهورى اسلامى بخوبى بر اين امر واقفند كه: مردم و حوزه‏هاى علميه با تمام وجود در
صحنه‏اند و با حساسيت و هوشيارى، اقدامات و تصميمات را – بخصوص در سطح جهانى و آن
جا كه با آبروى نظام و حفظ ارزشهاى انقلاب بر اساس خط ولايت – در ارتباط مستقيم
است، دنبال مى‏كند و حتى احتمال ايجاد روابط پنهانى با كسانى كه رهبرى انقلاب
اسلامى رابطه با آنان را منع نموده‏اند، نمى‏پذيرند و از نمايندگان مجلس شوراى
اسلامى انتظار حساسيت و پيگيرى جدى نسبت به اقدامات و موضع گيريهاى اين چنينى را
دارند.

 پاورقيها:

  1- روزنامه جمهورى
اسلامى، شماره 1373/7/2 ،4437، گفتگوى اختصاصى با حجةالاسلام تسخيرى درباره
پيامدهاى شركت هيأت ايرانى در كنفرانس قاهره.

 2- همان، شماره 1373/6/26 ،4431،
به نقل از گزارش رويتر از قاهره.

 3- همان، شماره 1373/5/30 ،4408.

 4- همان.

 5- همان – شماره 1373/7/2 ،4437،
گفتگوى اختصاصى با حجةالاسلام تسخيرى در مورد پيامدهاى شركت هيأت ايرانى در
كنفرانس قاهره.

 6- همان، شماره 1373/6/16 ،4423.

 7- همان، شماره1373/7/2 ،4437،
گفتگوى اختصاصى با حجةالاسلام تسخيرى در مورد پيامدهاى شركت هيأت ايرانى در
كنفرانس قاهره.

شعر و شعور

 قال علىٌ عليه السلام : “ألنّاسُ
نيامٌ فإذا ماتوا انتبهوا؛1 مردمان در خواب غفلتند و آن گاه كه بميرند، بيدار (و
متنبّه) مى‏شوند.”

 مرد كلّ عمر را در خواب
زيست

تا كه مرگش داد فرمان كه بايست

 عمر را در خواب، خورد و
خفت و گفت

تا كه روزش طىّ شد و در خاك خفت

 چونكه تن خوابيد، جان
بيدار شد

محرم خلوتگه اسرار شد

 چشم خاكى بست و چشم جان
گشود

يك نظر افكند از روى شهود

 كاخ هستى را بديد آن سان
بلند

كه زحيرت عقل را آرد به بند

 تا زچاه حسّ برون آورد سر

آفتاب حق بديد آن بى‏خبر

 ديد بر درگاه سلطانِ وجود

جمله ذرّاتِ جهان را در سجود

 تا كه اقيانوس معنا را
بديد

جمله صورتها چو كف شد ناپديد

 ديد آن اِحسان و اِنعامِ
بهشت

كه بر آن حق، رمز هستى را نبشت

 جايگاه زشتكاران را بديد

دوزخى كز خشم، رحمن آفريد

 خويشتن را خاكسارى يافت
پست

كه پراكنده كند بادش به دست

 آتش حسرت به جانش زد شرر

پر زآتش شد دل بيدادگر

 ناله زد كى باوفا مونس،
خدا

تو بپيوستى و من بودم جدا

 من ز اصل خود، جدا ماندم
جدا

اين جدايى، همچو دوزخ شد مرا

 بر درخت زندگى بودم چو برگ

اى دريغا زود آمد باد مرگ

 عاقبت پاييز كردارم رسيد

نو بهار عمر من شد ناپديد

 كاش فرجامم نبودى اين چنين

كاش پنهانم كنون سازد زمين

 × × × × × × × × ×

 قال علىٌ عليه السلام : “مَن
كثرت ريبتهُ، كثرت غيبتهُ؛2 كسى كه گمان و وهمش زياد شود، غيبت نمودنش فراوان
مى‏شود.”

 در پى آيد هر كسى را دشمنى

هر دلى را ره زند اهريمنى

 نيك بنگر، دشمن خود را
شناس

كه چه دامى مى‏نهد، آن ناسپاس

 دام جان توست، اين وهم و
گمان

وهم بگذار و يقين كن اين زمان

 چون به فعل زشت خود دارى
يقين

از گمان، طعنه مزن بر پاك دين

 مر تو را ظنّ و گمان، اين
جا كشاند

بر سر اسرار انسانها نشاند

 در نهان خلق كردى جستجو

چون مگس ناپاك خوى و عيب‏جو

 ستر حق اين زشتها پوشيده
بود

چشم كس، اين عيبها كى ديده بود

 چركها در سينه‏ها بودى
نهان

تو گشودى زخم بهر امتحان

 چون گشوده شد عفونت، گند
خاست

ليك خيزد گند، زين خو كه تراست

 1(
بحارالانوار، ج4، ص43.”اثر : محمد رضا مالك”

 2(
غررالحكم، ج5، ص226.

 آگاهيهاى غيبى

حجة الاسلام والمسلمين سيد مرتضى مُهرى

  س1 : در قرآن آمده است كه فقط خدا مى‏داند بچه
در رحم، پسر است يا دختر، در حالى كه امروز با سونوگرافى مى‏توان وضعيّت بچه را
مشخص نمود؟

  س2 : آيا پيامبران و ائمه‏عليهم السلام غيب
مى‏دانند؟ پس چرا در قرآن آمده است كه كسى جز خدا غيب نمى‏داند؟

  س3 : چرا غيبگويى فالگيران و امثال آنها معجزه
به حساب نمى‏آيد ولى غيبگويى معصومين معجزه شمرده مى‏شود؟

  ج1: غيب يعنى چيز پوشيده؛ هر چيزى كه انسان به
صورت طبيعى از آن اطلاع ندارد و براى كشف آن نياز به تحقيق و تفحّص دارد مادامى كه
حواس و مشاعر انسان به آن دست نيافته است غيب به حساب مى‏آيد؛ مثلاً اطلاع از درون
انسانها براى انسانهاى ديگر غيب است ولى براى خود او غيب نيست و از آن واضحتر اگر
كسى از حادثه‏اى كه پشت يك ديوار اتفاق افتاده خبر دهد يا از درون يك جعبه كه با
آن به هيچ وجه تماسّى نداشته است اطلاع دهد، خبر غيبى شمرده مى‏شود، در حالى كه
اطلاع يافتن از آن براى او با باز كردن در جعبه يا رفتن به آن سوى ديوار، ممكن است
و اين بدون توسّل به اسباب ووسايل ظاهرى وطبيعى براى افراد معمولى ممكن‏نيست ولذا
اگركسى‏از چنين چيزى، بدون وسايل طبيعى و معمولى خبر دهد كار او يك‏كارخلاف
معمول‏وخارق‏عادت‏يامعجزه‏وكرامت‏به‏حساب‏مى‏آيد.

 اطلاع از وضعيت جنين در رحم،
بدون توسّل به اسباب از اين قبيل است. اين كه خداوند علم به آن را خاصّ خود
مى‏داند از باب ذكر نمونه است وگرنه اختصاصى به آن ندارد علم به غيب كلاًّ اختصاص
به خدا دارد. و امّا كشف از وضعيت جنين به وسيله سونوگرافى مانند رفتن به آن سوى
ديوار و كشف از اتفاقى كه در آن سو رخ مى‏دهد، موضوع را از غيب بودن خارج مى‏سازد
و غيب تبديل به شهود مى‏شود آن گاه اطلاع يافتن از آن يك امر عادى و معمولى و
طبيعى است.

  ج2: در آيات قرآن مكرر بر اين مطلب تأكيد شده
است كه هيچ كس جز خداوند متعال، علم به غيب ندارد. در سوره نمل آيه 60 مى‏فرمايد: “قل
لا يعلم من فى السماوات والأرض الغيب الا اللّه…؛ بگو (اى پيامبر) در آسمانها و
زمين كسى جز خدا، غيب جهان را نمى‏داند.” اين آيه از همه آيات در نفى علم به غيب
از غير خدا صريحتر و روشنتر و مفهومش گسترده‏تر است. در سوره انعام آيه 59
مى‏فرمايد: “و عنده مفاتح الغيب لايعلمها إلاَّ هو…؛ كليدهاى غيب نزد خداست و فقط
او به آنها علم و آگاهى دارد.” در سوره يونس آيه 20 مى‏فرمايد: “فقل إنّما الغيب
للّه…؛ بگو غيب فقط از آن خداست.

 در بعضى از آيات صريحاً علم به
غيب را از پيامبر اكرم‏صلى الله عليه وآله وسلم و بعضى ديگر از پيامبران نفى
مى‏كند. در سوره هود آيه 31 از زبان حضرت نوح عليه السلام آمده است: “و لا أقول
لكم عندي خزائن اللّه و لا أعلم الغيب…؛ من ادّعا نمى‏كنم كه خزائن و ذخاير
خداوند نزد من است و از غيب جهان آگاهى ندارم.” و در سوره انعام آيه 50 به رسول
خداصلى الله عليه وآله وسلم چنين امر فرموده است: “قل لا أقول لكم عندي خزائن
اللّه و لا أعلم الغيب…؛ بگو من نمى‏گويم خزائن خداوند نزد من است و از غيب جهان
آگاهى ندارم…”

 از آيه 14 سوره سبأ معلوم
مى‏شود جنها تصور مى‏كردند كه از غيبِ جهان آگاهند، خداوند پس از اين كه آنها را
مسخّر كرد تا در خدمت حضرت سليمان‏عليه السلام باشند، صحنه‏اى به وجود آورد تا
آنها بدانند كه علم به غيب ندارند: حضرت سليمان در حالى كه بر عصاى خويش تكيه داده
بود مراقب انجام وظايف آنها بود، در همان حال، مرگ او فرا رسيد و همچنان كه تكيه
داده بود جان سپرد ولى مدّتى به همان حال باقى ماند تا اين كه موريانه عصاى او را
خورد و او بر زمين افتاد، آن گاه جنّيانِ دربند، متوجّه شدند كه مدتى به اين خيال،
كه آن حضرت، مراقب آنهاست، خدمت اجبارى كرده‏اند: “فلمّا خرّ تبيّنت الجن ان لو
كانوا يعلمون الغيب ما لبثوا فى العذاب المهين؛ و چون او بر زمين افتاد جنّيان
متوجه شدند كه اگر از غيب آگاهى داشتند هرگز گرفتار عذاب خوار كننده (خدمت اجبارى)
نمى‏شدند.” ولى از همين آيه و همين داستان معلوم مى‏شود آنها به نحوى بخشى از غيب
جهان را متوجه مى‏شدند كه منشأ اين توهّم آنها شده است. بنابراين همين آيه دلالت
مى‏كند كه به‏طور كامل روزنه غيب بسته نيست.

 در سوره جن، راهى كه جنّيان از
آن راه به اخبار غيب دست مى‏يافتند به نحوى بيان شده است؛ در آيه 8 و 9 از زبان
آنها مى‏فرمايد: “و أنّا لمسنا السماء فوجدناها ملئت حرساً شديداً و شهباً و أنّا
كنّا نقعد منها مقاعد للسمع فمن يستمع الآن يجد له شهاباً رصداً؛ و ما آسمان را
ديديم كه پر از نگهبانان نيرومند و شهابهاست و ما پيش از اين در جايگاهى از آسمان
مى‏نشستيم و (به اخبار آسمان) گوش مى‏داديم ولى اكنون اگر كسى گوش فرا دهد
شهابهايى براى او در كمين است.”

 نظير اين مطلب در آياتى ديگر
نيز آمده است. به هر حال از اين آيات، روشن مى‏شود كه راههايى براى اطلاع از غيب
وجود دارد و جنّيان از بعضى از آن راهها استفاده مى‏كرده‏اند.

 از سوى ديگر در قرآن گرچه علم
به غيب از همه كس حتى انبيا نفى شده است ولى در بعضى از آيات تصريح شده است كه
خداوند پيامبران را به قسمتى از غيب جهان آگاه مى‏سازد و البته طبيعت امر هم چنين
اقتضا مى‏كند، زيرا اصولاً پيامبرى مستلزم ارتباط با وحى و عالم ماوراى طبيعت است
كه از احساس و شعور انسانهاى معمولى به دور است و طبعاً مستوجب آگاهى از حقايق پشت
پرده جهان است.

 در سوره آل عمران آيه 179 آمده
است: “… و ما كان الله ليطلعكم على الغيب ولكن الله يجتبى من رسله من يشاء…؛ و
چنين نيست كه خداوند شما را از غيب جهان آگاه سازد بلكه از ميان پيامبران خود
كسانى را انتخاب مى‏كند (و حقايقى از غيب به آگاهى آنها مى‏رساند).” و در سوره جن
آيه 26 و 27 مى‏فرمايد: “عالم الغيب فلا يظهر على غيبه أحداً إلاَّ من ارتضى من
رسول…؛ خداوند عالم به غيب است و كسى را از غيب خويش آگاه نمى‏سازد مگر
پيامبرانى را كه انتخاب مى‏كند… .” و شايد منظور، آگاهى از طريق وحى باشد، زيرا
بى‏شك ملائكه و ائمه‏عليهم السلام و ساير اولياى خدا به نحوى از قسمتى از غيب
آگاهند ولى آگاهى از طريق وحى اختصاص به انبياعليهم السلام دارد. مضافاً بر اين،
در قرآن به مواردى اشاره شده است كه انبيا خبر از غيب مى‏دادند، علاوه بر اصل
رسالت كه خود نيز اِخبار از غيب است.

 در داستان حضرت يعقوب‏عليه
السلام آمده است كه چون كاروان از مصر حركت كرد و پيراهن يوسف را همراه داشتند
ايشان فرمودند: “من بوى يوسف به مشامم مى‏رسد”1 و در مورد حضرت يوسف‏عليه السلام
آمده است كه به دو زندانى همراه خود فرمود: “خوراكى براى شما آورده نمى‏شود مگر
اين كه من شما را از نتيجه آن آگاه مى‏سازم”2 و از آينده آنها طبق خوابى كه ديده
بودند خبر داد3 و همچنين آينده وضع اقتصادى كشور مصر را بر اساس خواب پادشاه
پيش‏بينى كرد.4 گرچه اين هر دو، تعبير خواب بود ولى بيان قطعى آن حضرت – بخصوص در
مورد دوم كه بسيار مهم و حساس بود – حكايت از آگاهى او از غيب دارد و تعبير خواب
چيزى جز حدس و گمان نيست و حضرت عيسى‏عليه السلام فرمود: و شما را از آنچه
مى‏خوريد يا در خانه ذخيره مى‏كنيد آگاه مى‏سازم.5 و در سوره تحريم اشاره به
داستانى از رسول اكرم‏صلى الله عليه وآله وسلم آمده است كه آن حضرت به يكى از
همسران خود رازى را گفت و او آن را افشا كرد و حضرت وى را ملامت كرد، آن زن گفت:
از كجا دانستى كه من اين راز را فاش كرده‏ام؟ فرمود: خداوند آگاه و دانا مرا مطّلع
ساخت.6

 جالب اين است كه در اين موارد
اشاره به اين مطلب شده است كه علم آنان از خداوند است. حضرت يعقوب‏عليه السلام پس
از رسيدن كاروان و روشن شدن حقيقت فرمود: “ألم أقل لكم إنّي أعلم من اللّه مالا
تعلمون؛7 مگر نگفتم به شما كه من از سوى خدا چيزى را مى‏دانم كه شما نمى‏دانيد.” و
حضرت يوسف‏عليه السلام به آن دو زندانى فرمود: “ذلكما مما علّمني ربّي8؛ آنچه به
شما خبر دادم پروردگارم مرا آموخته است.” و حضرت عيسى‏عليه السلام در ابتداى سخن
فرمود: “أنّي قد جئتكم بآيةٍ من ربكم..؛9 من نشانه‏اى از پروردگارتان آورده‏ام.”
كه يكى از نشانه‏ها همان اِخبار از غيب بود. حضرت رسول‏صلى الله عليه وآله وسلم
نيز در داستانى كه به آن اشاره شد، فرمود: “نبّأني العليم الخبير”10 و علاوه بر
اينها روايات در زمينه اِخبار غيبى حضرت رسول‏صلى الله عليه وآله وسلم و ائمه
هدى‏عليهم السلام فراوان است كه بعضى از آنها متواتر است، مانند خبر دادن آن حضرت(ص)
از مصائب اهل‏بيت و بخصوص قضيّه عاشورا و يا خبر دادن از جنگ عايشه با اميرالمؤمنين‏عليه
السلام كه‏اين‏مطلب‏نيز به‏طور متواتر و قطعى نقل شده است.

 اخيراً تلاشى براى جمع‏آورى
اين روايات تحت عنوان “الاحاديث الغيبية” از سوى “بنياد معارف اسلامى قم” به عمل
آمده است. بنابراين قابل انكار نيست كه آن بزرگواران از غيب آگاه بودند و گاهى هم
براى اثبات ارتباط خود با خدا بخشى از آن را براى مردم مى‏گفتند. گذشته از اين،
راههاى ديگرى – همان گونه كه اشاره شد – براى دستيابى به غيب و آينده جهان وجود
دارد؛ راههايى كه مى‏توان گفت طبيعى و معمولى نيستند مانند اِخبار بعضى از مرتاضان
و منجّمان و كاهنان كه در زمان انبيا بوده‏اند و اكنون نيز هستند، و بعضى از
گفته‏هاى آنها راست مى‏آيد.

 حال سخن در اين است كه اين امر
با آنچه در قرآن آمده است كه: “فقط خداوند، علم به غيب دارد” چگونه با هم جمع
مى‏شوند؟

 اما اخبار پيامبران و ائمه و
امثال آنها كه طبق فرموده قرآن روشن شد كه به وحى يا الهام خداوند است و شايد هم
راههاى ديگرى جز الهام در ميان باشد كه ما را از آن رازها آگاهى چندانى نيست.

 و اما اخبار ساير افراد مانند
مرتاضان كه با رياضت و تحمّل سختيهاى غير معمول، نفس و روح خود را قوّت و بصيرت
زيادى مى‏بخشند كه مى‏توانند از جاهاى دور دست و از آينده خبر دهند، اين گونه خبر
دادنها مشمول آن آيات نيست، زيرا اينها علم به غيب به حساب نمى‏آيد بلكه حدس است
كه گاهى درست مى‏آيد و گاهى نادرست و معمولاً طورى بيان مى‏شود كه دو پهلو باشد و
به‏طور قطع و جزم گفته نمى‏شود و در بسيارى از اوقات با قدرى اختلاف محقق مى‏شود.
حدس، ممكن است براى افراد عادى هم در بعضى موارد، حاصل شود. در موارد زيادى انسان
به‏طور مرموزى آينده‏اى را پيش‏بينى مى‏كند و اين را فراست مى‏گويند و معمولاً اين
گونه فراستها هم با قدرى كم و زياد محقق مى‏شود ولى هيچ كدام از اينها علم به غيب
نيست بلكه حدس است. عالِم به غيب كه آينده و حال براى او يكسان است فقط خداوند است
و اولياى او هم از راه او بر غيب جهان آگاه مى‏شوند. بنابراين مرتاضان و جادوگران
و فال‏بينان و امثال آنها گرچه خبر از غيب مى‏دهند ولى علم به آن ندارند و قرآن
علم به غيب را منحصر در خدا دانسته است نه حدس و گمان را.

  ج 3 : معجزه كارى است كه بشر به‏طور عادى و
معمولى قادر به انجام آن نيست و لذا دليل ارتباط انسان با خدا و شاهدى محكم بر
صحّت ادّعاى نبوّت يا امامت مى‏شود. شكّى نيست كه معجزه مانند هر پديده ديگر نياز
به علّت دارد. قانون علّت و معلول يك قانون عقلى است و قابل استثنا نيست ولى سخن
در دو جهت است:

 1- اين كه فرق بين معجزه و
ساير پديده‏ها چيست؟ آيا علت معجزه يك علت طبيعى ناشناخته براى بشر است يا يك علت
غير طبيعى و خارج از جهان مادّه؟ بعضى از دانشمندان معتقدند كه هر معجزه يك علّت
طبيعى دارد ولى بشر به آن دست نيافته است. بنابراين پديد آوردن يك معجزه فقط يك
عمل غير عادى و غير معمول است نه اين كه خرق طبيعت و قوانين طبيعت باشد. دليل اين
سخن را چنين گفته‏اند كه هر معلول طبيعى، نياز به يك علت طبيعى دارد. و ظاهراً
مبناى اين قانون، يك اصل فلسفى است كه سنخيّت ميان علت و معلول را لازم مى‏داند،
گذشته از اصل اين مسأله كه جاى بحث است ممكن است گفته شود كل طبيعت يا هسته نخستين
جهان مادّه با اين كه خود يك امر مادّى است مسلّماً نمى‏تواند علت مادى داشته
باشد. و قانون عقلى استثنا ندارد نتيجه اين كه ممكن است يك پديده مادّى و طبيعى،
علت غير مادى و خارج از جهان طبيعت داشته باشد و ممكن است معجزه عموماً يا در بعضى
از موارد از اين قبيل باشد.

 شايد بتوان گفت ادّعاى استناد
يك پديده طبيعى به يك علت غير طبيعى بدون اينكه به عوامل طبيعى و جهان مادّه
ارتباط داشته باشد بسيار آسانتر از تصوّر يك علت طبيعى براى بعضى از معجزات است؛
مثلاً تصوّر اين كه يك علت طبيعى ناشناخته وجود دارد كه با يك اراده، عصايى را
تبديل به مارى عظيم مى‏كند كه آن همه عصا و ريسمان را مى‏بلعد و با يك اراده ديگر
آن مار، تبديل به عصا مى‏شود و اثرى از آن همه عصا و ريسمان باقى نمى‏ماند – همان
گونه كه در قضيه حضرت موسى‏عليه السلام با ساحران فرعون بود – بسيار مشكلتر از اين
ادعاست كه يك عامل غيبى و خارج از جهان مادّه در اين پديده مؤثر شده است و هيچ
علّت طبيعى ندارد.

 2- چگونه معجزه را از كارهاى
مشابه آن كه جادوگران و غيبگويان و مرتاضان و امثال آنها انجام مى‏دهند تشخيص دهيم
با اين كه از نظر ظاهرى فرقى با هم ندارند؟ و همين جهت يعنى مشابهت معجزه با سحر و
جادو سبب مى‏شود بسيارى از مردم به انبيا ايمان نياورند و آنها را جادوگر بدانند و
تبليغات سوء دشمنان آنها رواج پيدا كند. و لذا فرعونها و ابوجهلها به همين دستاويز
براى خنثى كردن فعاليت انبيا متوسل مى‏شدند. بنابراين لازم است دقّت شود و مرز
ميان معجزه و سحر و امثال آن مشخص شود.

 علامه طباطبايى‏قدس سره در اين
باره فرموده است: معجزه اين خصوصيت را دارد كه هرگاه به مصاف سحر و جادو و هر كار
مشابهى آيد بر آن غالب مى‏شود؛ مثلاً در مورد ساحرانى كه فرعون براى مبارزه با
حضرت موسى‏عليه السلام گرد آورده بود با اين كه آنها، به تعبير قرآن، جادوى عظيمى
نشان دادند ولى آن حضرت با افكندن يك عصا همه آنها را باطل كرد. آن عصا تبديل به
يك اژدهاى سترگ شد كه همه آن بافته‏ها را بلعيد و سپس با برداشتن آن حضرت، تبديل
به همان عصا شد و آن همه شگفتيها كه آنها آفريدند نابود شد، گويى كه اصلاً نبوده و
همچنين ساير موارد و از آن جمله قرآن كريم، كه همه انس و جن را به مبارزه طلبيد و
هيچ كس را ياراى آوردن مشابهى براى آن – حتى يك سوره – نبود و نيست.

 اين سخن كاملاً درست است كه
معجزه اگر به مصاف هر مخالفى آيد آن را شكست مى‏دهد، زيرا معجزه كارى است كه از
جانب خدا براى اثبات مدّعاى انبيا آورده مى‏شود و هيچ موجودى نمى‏تواند در مقابل
اراده خدا عرض اندام كند همچنان كه انسان، مجبور و ناچار است در مقابل قوانين قطعى
طبيعت سر تسليم فرود آورد، زيرا آن هم اراده خداوند است.

 ولى گذشته از اين، فرق اساسى و
ذاتى ميان معجزه و كارهاى مشابه وجود دارد و آن، اين كه معجزه مستند به يك علّت
طبيعى نيست. انسان، احساس مى‏كند طبيعت معجزه با سحر و امثال آن فرق دارد. در واقع
سحر و جادو، چيزى نيست جز استفاده از يك قانون طبيعى كه عامه مردم از آن بى‏خبرند.
گفته شده است كه ساحران فرعون از خاصيّت جيوه كه در حرارت سريعاً امتداد مى‏يابد
استفاده كردند و آن را ميان آن ريسمانها و عصاها جا دادند كه در حرارت آفتاب به
حركت درآمد. آنها در واقع كار بسيار بزرگى در آن زمان كردند و لذا خداوند آن را
سحر عظيم دانسته است و تماشاگران همه تحت تأثير قرار گرفتند، زيرا نمى‏دانستند كه
آنها از يك فرمول طبيعى استفاده كرده‏اند و اگر امروز كسى از آن مردم زنده شود
خواهد ديد كه همه جاى جهان را سحر فرا گرفته است. بنابراين، سحر چيزى نيست جز استفاده
از جهالت و نادانى مردم. كارهايى كه شيميدانان با تركيبات مختلف مواد و عناصر
انجام مى‏دهند براى يك انسان جاهل، سحر و جادو است و همين كه انسان راز آن را درك
كند يك امر بسيار عادى تلقّى مى‏شود، ولى معجزه چنين نيست و اگر اين مطلب درست بود
كه معجزه يك علت طبيعى ناشناخته دارد سخن دشمنان انبيا كه معجزه را سحر مى‏دانستند
راست مى‏آمد ولى نه آن درست است و نه اين. كارى كه پيامبر و امام به عنوان معجزه
انجام مى‏دهند با ملاحظه همه شرايط، صدور آن از هيچ بشرى ممكن نيست، زيرا راز
طبيعى ندارد.

 و همين جهت موجب شد كه ساحران
فرعون، ايمان سريع و عميقى به حضرت موسى‏عليه السلام و رسالت او آورند، به‏طورى كه
فوراً در برابر كار بزرگ او به سجده افتادند و گفتند: به خداى موسى و‌هارون ايمان
آورديم. اين سرعت عمل آنان فرعون را خشمگين كرد و گفت: چرا پيش از اجازه من ايمان
آورديد. و ايمان آنان چنان عميق بود كه تهديد فرعون به قطع دست و پا و به دار
آويختن آنها ذرّه‏اى تزلزل در دلهاى آنها به وجود نياورد. گفتند: آنچه خواهى بكن
كه تو فقط در اين جهان قدرت دارى و ما دست از ايمان خود برنخواهيم داشت. اين تحوّل
عظيم، انسان را شگفت زده مى‏كند. راز اين تحول شگرف اين است كه آنان دانشمند بودند
و مى‏دانستند كارى كه حضرت موسىعليه السلام كرد سحر نيست تا از يك دانشمند برآيد،
اين كار خداست كه به دست او انجام گرفته است. خود آن حضرت هم چيزى از حقيقت آن كار
نمى‏دانست و لذا در اوّلين لحظه كه در كوه طور، عصاى او به امر خدا تبديل به مار
عظيم شد ترسيد و فرار كرد. به هر حال، ساحران فرعون مى‏دانستند كه سحر چيزى جز
استفاده از يك قانون طبيعى نيست و هيچ قانونى وجود ندارد كه با يك اراده، عصاى
واقعى را تبديل به مار واقعى كند و سپس آن را با يك اراده به عصاى واقعى برگرداند
و آن خوراكهاى هضم شده را به كلّى نابود سازد.

 غيبگوييهاى پيامبران و امامان
با غيبگويى ديگران هم فرق دارد: پيامبران از هر چه خبر دهند، قطعاً واقع مى‏شود،
ولى آنان گاهى خبرشان درست درمى‏آيد، انبيا و ائمه، واضح و روشن خبر مى‏دهند و
ديگران به صورت مبهم، به‏طورى كه قابل توجيه باشد. بنابراين، فرق روشنى ميان اين
دو غيبگويى است؛ پيامبران، واقع و آينده را به اذن خدا مى‏بينند و مى‏گويند و
اينان حدس مى‏زنند و از هر چه خبر دهند ترديد آميز و مبهم است. و اين فرق را
دشمنان انبيا نيز مى‏دانستند و به آن اذعان داشتند و تاريخ شاهد اين مطلب است به
عنوان نمونه به اين داستان توجه كنيد:

 “ابىّ بن خلف” يكى از سران
مشركين قريش و دشمنان سرسخت رسول خداصلى الله عليه وآله وسلم بود و در مكه، مكرر
آن حضرت را تهديد به قتل مى‏كرد و حضرت در پاسخش مى‏فرمود: “بلكه من تو را مى‏كشم
ان شاءالله” در جنگ احد به سوى آن حضرت هجوم آورد و شعار مى‏داد، مسلمانان خواستند
به او حمله كنند كه حضرت رسول‏صلى الله عليه وآله وسلم فرمود او را رها كنيد تا
نزديك بيايد، همين كه نزديك شد حضرت سر نيزه‏اى را به سوى او پرتاب كردند، گردنش
خراش مختصرى برداشت و چندان خونى از او خارج نشد، او فرار كرد و چون به جمع يارانش
رسيد گفت: محمّد مرا كشت، گفتند: ديوانه شده‏اى اين يك خراشى بيش نيست، او گفت:
محمّد به من گفته است كه من تو را مى‏كشم و من مى‏دانم اگر بر من آب دهان
مى‏انداخت من مى‏مردم. و همان گونه شد كه از آن زخم در راه بازگشت به مكّه مرد.11

 اين مطلب كه: “هرچه پيامبر خبر
داده است، محقق مى‏شود” دشمنان او مكرّر اظهار داشته‏اند.

 فرق ديگرى نيز ميان معجزه و
سحر و امثال آن است كه آن هم به همان خاصيّت ذاتى معجزه برمى‏گردد و آن، اين كه:
آورندگان معجزه راههاى طبيعى و معمولى دست يافتن به چنان قدرتى را نپيموده‏اند
بلكه در ميان مردم به عنوان افراد عادى از نظر علم و دانش شناخته مى‏شدند. پيامبر
اكرم‏صلى الله عليه وآله وسلم نمى‏خواند و نمى‏نوشت: “و ما كنت تتلوا من قبله من
كتاب و لا تخطّه بيمينك اذاً لارتاب المبطلون؛12 اى پيامبر! تو قبل از قرآن نه
نوشته‏اى را مى‏خواندى ونه با دست مى‏نگاشتى كه اگر چنين بود ياوه‏گويان ترديد
مى‏كردند.” يعنى اگر تو علم و حكمت و خواندن و نوشتن معهود داشتى، آنان مى‏گفتند
دانشمندى است كه سرآمد ديگران است و توانسته است چنين كتاب نغز و پرمعنى و شيرين و
پر از اخبار غيبى و حكمت و دانشى بياورد، ولى چون تو هيچ سابقه علم و دانش در ميان
آنان نداشتى چنين پندارى درباره تو قابل قبول نيست. مردم مى‏ديدند كه او به ظاهر،
يك انسان بى‏سواد مانند اكثر خود آنهاست و از نظر ادبى هم هرگز شعرى نسروده است،
پس مشخّص مى‏شد كه آن همه دانش و معرفت و آن همه فصاحت و بلاغت و آن همه اخبار
غيبى از جاى ديگر است. شايد ساحران فرعون اين نكته را نيز مدّ نظر داشتند. حضرت
موسىعليه السلام شبانى بود كه مانند ديگر مردمان مى‏زيست و هرگز در كلاسهاى درس
دانشمندان حاضر نشده بود و سحرى نياموخته بود، اين را همه مى‏ديدند و مى‏دانستند
پس اين تحوّل عظيم از خود او نيست.

 حضرت عيسىعليه السلام هم كه
بيماران غير قابل علاج و كوران مادرزاد را شفا مى‏داد و مرده‏ها را زنده مى‏كرد
هيچ سابقه پزشكى نداشت وگرنه گفته مى‏شد پزشكى است كه سرآمد پزشكان است. پس در
شفاى او هم دو فرق بود: يكى اين كه از ابزارهاى معمولى استفاده نمى‏كرد، بيمار را
با يك دست زدن و يا دعا كردن و حتّى بدون آن بلكه به محض اراده علاج مى‏نمود و اين
غير از تأثير روانى و تلقين است. بيمار اصلاً از وجود او اطلاع نداشت يا كودك بود
و چيزى نمى‏دانست بلكه گاهى مرده بود كه زنده مى‏شد و اين ربطى به تلقين و تأثير
روانى آن ندارد و دوم اين كه خود او يك انسان دانشمندى كه از راه تحصيل علم و حضور
كلاس و تجربه و كار چيزى را آموخته باشد نبود. و همچنين ساير پيامبران و امامان كه
بر سر هيچ كلاسى حاضر نشده و از هيچ كسى علمى نياموخته‏اند و خود به غمزه
مسأله‏آموز صد مدرس شده‏اند.

 بنابراين گرچه ممكن است يك
مرتاض كارى مانند كار پيامبر كند يا خبرى از غيب دهد و راست آيد ولى اين كار طبيعى
و استفاده از نيروى عظيم و شگرف روح مجرد انسان است كه او با رياضت و تحمّل سختيها
و ورزشهاى روحى آن را تقويت كرده و به آن قدرت عظيم دست يافته است، دقيقاً مانند
ورزشكاران كه كارهاى جسمى شگرفى انجام مى‏دهند كه مردم معمولى از انجام آن عاجزند
بلكه مانند هر هنرمند و دانشمندى كه در فن و هنر و دانش خود نوآورى دارد و كسى
مانند او نمى‏تواند انجام دهد ولى هرگز اين گونه كارها شباهتى به معجزه ندارد
اولاً: از اين جهت كه در معجزه از ابزارهاى طبيعى استفاده نمى‏شود و ثانياً: كسى
كه به دست او معجزه تحقق مى‏يابد مراحل طبيعى دست يافتن به قدرت روانى خارق العاده
را همچون مرتاضان يا دانشمندان نپيموده است علاوه بر اين كه معجزه در هر مصافى بر
كارهاى مشابه غالب مى‏آيد.

 اين فرقها و شايد فرقهاى ديگر
ميان معجزه و سحر است كه نشان مى‏دهد اعجاز، يك عمل طبيعى نيست بلكه مربوط به غيب
اين جهان است و كار خداوند است كه به دست آنها انجام مى‏گيرد.

 “و قالوا لولا أُنزل عليه
آيات من ربّه قُل إنّما الآيات عنداللّه و إنّما أنا نذيرٌ مبين؛13 كافران گفتند
چرا بر اين پيامبر، معجزه‏ها و نشانه‏هاى پروردگار نازل نمى‏شود، بگو آيات و
معجزات نزد خداست و من فقط يك هشدار دهنده روشنگرم.”

 پاورقيها:

 1) يوسف (12) آيه 94.

 2) همان، آيه 37.

 3) همان، آيه 41.

 4) همان، آيه 49 – 47.

 5) آل عمران (3) آيه 49.

 6) تحريم (66) آيه 3.

 7) يوسف (12) آيه 96.

 8) همان، آيه 37.

 9) آل عمران (3) آيه 49.

 10) تحريم (66) آيه 3.

 11) بحارالانوار، ج20، ص27
و 95.

 12) عنكبوت (29) آيه 48.

 13) همان، آيه 50.

گردآورى قرآن

قسمت سوم

آية الله معرفت

 جمع آورى قرآن به وسيله

 زيد بن ثابت

 پس از آن كه مسؤولين امر، مصحف
على(ع) را نپذيرفتند و با خشونت، آن را ردّ كردند، مى‏بايد خود به انجام اين مهم
قيام كنند و با همه مشكلات آن، قرآن را جمع آورند، بخصوص كه مردم، ضرورت جمع‏آورى
قرآن را احساس كرده بودند و وصيت پيامبرشان(ص) نيز اين بود كه قرآن را جمع آورند
تا مانند تورات يهود، دستخوش تغيير و تحريف نگردد.1 زيرا قرآن، مرجع اوّليه تشريع
اسلامى و بنيان محكم ساخت حيات اجتماعى، در تمام شؤون مختلف آن، در آن زمان به
شمار مى‏آمد و معقول نبود كه همچنان بر قطعات چوب و استخوان و در سينه‏هاى مردم
پراكنده باشد، بخصوص كه بسيارى از حافظان آن در همان زمان كشته شدند. به طورى كه
در حادثه “يمامه”، هفتاد تن و به روايتى، چهارصد تن از اين گروه به قتل رسيدند و
بيم آن بود كه قرآن، با كشته شدن حافظان آن، از بين برود.2

 نخست عمر بن خطّاب، ضرورت اين
كار را مطرح كرد و به ابوبكر – كه در آن زمان در مسند خلافت بود – پيشنهاد كرد تا
شرايط انجام اين مهم را فراهم آورد پس از آن، توافق كردند كه انجام اين كار را به “زيد
بن ثابت” بسپارند. زيد گرچه جوان بود، مع الوصف سابقه كتابت وحى را نيز داشت و
بالذّات صلاحيّت انجام اين كار را دارا بود. از طرف ديگر، مسؤولين امر به خاطر
مصالح حكومت نوپاى خود، از او بيمى نداشتند]كه اين كار موجب شهرتى براى او شود[.

 زيد مى‏گويد:

 “ابوبكر مرا نزد خود خواند
و با اشاره به عمر كه در آن جا بود گفت: او مى‏گويد: “بسيارى از قاريان قرآن،
در حادثه “يمامه” كشته شدند و بيم آن است كه در موارد ديگرى نيز گروهى ديگر از
اينان كشته شوند و قسمت عمده‏اى از قرآن، از ميان برود، پس لازم است قرآن را جمع
آورى كنيم.” من به عمر گفتم: كارى را كه پيامبر صلى الله عليه وآله وسلم
انجام نداد چگونه ما انجام دهيم؟ عمر گفت: “قسم به خدا، اين كار، خوب و ضرورى
است.” و تا آن جا با من سخن گفت كه خداوند سعه صدرى براى قبول اين فكر به من
عطا كرد و رأى عمر را پذيرفتم و در اين وقت ابوبكر به من گفت: “تو جوان
خردمندى هستى كه ما تو را متهم نخواهيم كرد، كاتب وحى بوده‏اى، اين كار را دنبال
كرده و قرآن را جمع آورى كن.”گفتم: قسم به خدا اگر حمل و نقل كوهى را به من
تكليف مى‏كرديد، برايم آسانتر از اين كار بود. شما چگونه مى‏خواهيد كارى را انجام دهيد كه پيامبر انجام نداد؟ ولى عمر و
ابوبكر، تا آن جا به من اصرار كردند كه خداوند براى انجام اين كار به من سعه صدرى
عطا فرمود. سپس من به اين كار مشغول شدم و قرآن را كه بر صفحه‏هايى از سنگ و چوب
نوشته شده بود، جمع آوردم.”3

 روش زيد در جمع‏آورى قرآن

 زيد، به انجام اين كار مشغول
شد و قرآن را كه به قطعاتى از چوب و سنگ و چرم و كاغذ نوشته شده و به طور پراكنده،
در دست اصحاب بود و هم با استفاده از حافظان آن جمع‏آورى كرد و در اين كار گروهى
با او همكارى مى‏كردند.

 اولين اقدام زيد، اين بود كه
به مردم اعلام كرد: هر كس، قسمتى از قرآن را كه از پيامبرصلى الله عليه وآله وسلم شنيده
است، بياورد. به طورى كه در روايت يعقوبى آمده است: وى كميته‏اى مركب از 25 عضو
تشكيل داد كه زيد خود بر آن اشراف داشت. اين كميته، همه روزه در مسجد تشكيل مى‏شد
و افرادى كه آيه و يا سوره‏اى از قرآن را در اختيار داشتند به اين كميته مراجعه
مى‏كردند.4 ]و بدين ترتيب – با استفاده از متقن‏ترين روشها يعنى جمع‏آورى نوشته‏ها
و تطبيق آنها با آنچه در سينه حافظان متعدد انباشته بود و آن هم زير نظر گروهى
خبره و قرآن شناس – قرآن جمع آورى شد[.

 البته زيد سوره‏هاى قرآن را به
عنوان يك مصحف مرتّب نكرد، بلكه قرآن را در صحيفه‏هايى گرد آورد و آيات و سوره‏ها
را در صحيفه‏هاى متعدد قرار داد و همه آن را در محفظه‏اى گذاشت تا پراكنده نباشد و
از بين نرود، از اين رو يك مصحف به شمار نمى‏آيد.

 محاسبى مى‏گويد:

 قرآن در قطعاتى از چوب و
استخوان، پراكنده بود. ابوبكر به جمع‏آورى آنها در يك جا امر كرد و در واقع قطعات
پراكنده را جمع آوردند و آن را با ريسمانى بستند تا چيزى از آن از بين نرود.5

 ابن حَجَر گفته است:

 فرق بين صحيفه‏هايى كه زيد جمع
آورى كرده، با مصحف اين است كه صحيفه‏ها، صرف اوراقى بودند كه در زمان ابوبكر،
قرآن در آنها جمع‏آورى شده بود و مشتمل بر سوره‏هاى قرآن، به طور پراكنده بود؛ به
اين نحو كه آيات هر سوره‏اى مرتب شده ولى سوره‏ها به ترتيبى كه بايد، مرتّب نبوده
است و پس از آن كه سوره‏ها يكى پس از ديگرى مرتّب شد، به صورت مصحف درآمد.6

 احمد امين مى‏گويد: در زمان
خليفه اوّل، جمع‏آورى قرآن انجام شد، ولى نه در مصحف واحد، بلكه در صحيفه‏هاى
مختلفى كه آيات و سوره‏ها، در آنها بود و اين صحيفه‏هاى متعدد حاوى قرآن، به
ابوبكر سپرده شد.7

 زرقانى نيز مى‏گويد:

 اين صحيفه‏ها به ابوبكر سپرده
شد و تا پايان زندگى وى نزد او بود، سپس در اختيار عمر قرار گرفت و پس از وى در
اختيار دخترش “حفصه” و به هنگام يكى كردن مصحفها، عثمان آن را به عاريت گرفت تا
نسخه‏هاى ديگر را با آن مقابله كند و سپس آن را به حفصه بازگرداند.8

بنابراين، قرآن از همان قرن اول، گردآورى شد و
همان طور كه خود قرآن مى‏فرمايد: “إنّا نحن نزّلنا الذّكر و إنّا له لحافظون”9، از
اين كه دستخوش تحريف گردد، محفوظ و در امان ماند.

پاورقیها:

 1)
تفسير قمى، ص745.

 2) شرح القسطلانى بر
بخارى، ج7، ص427.

 3) صحيح بخارى، ج6، ص225؛
مصاحف السجساتى، ص6؛ الكامل فى التاريخ، ج3، ص56 و ج2، ص247؛ البرهان زركشى، ج1،
ص233.

 4) تاريخ يعقوبى، ج3،
ص113.

 5) تفسير ابن كثير، ج3،
ص261؛ البرهان زركشى، ج2، ص35؛ الاتقان، ج2، ص26.

 6) الاتقان، ج1، ص59.

 7) فتح البارى، ج9، ص16.

 8) قسطلانى، شرح بخارى ج7،
ص449.

 9) حجر (15) آيه9.

 قرآن از همان قرن اول، گردآورى
شد و همان طور كه خود قرآن مى‏فرمايد: “إنّا نحن نزّلنا الذّكر و إنّا له لحافظون”،
ازاين‏كه‏دستخوش تحريف گردد، محفوظ ودرامان‏ماند.

 تفسير سوره رعد

 زينت انسان

 آية اللَّه جوادى آملى

 “أفمن هو قائمٌ على كلّ
نفسٍ بما كسبت و جعلوا للَّه شركاء، قل سمّوهم أم تنبّئونه بما لا يعلم في‏الأرض
أم بظاهرٍ من القول، بل زيّن للذين كفروا مكرهم و صدّوا عن السّبيل و من يضلل
اللّه فما له من‌هادٍ”.

 (سوره رعد، آيه 33)

 آيا خدايى را كه بر تمام نفوس عالم و
اعمالشان، مسلّط است (فراموش كرده‏اند) و براى خدا شريكانى قرار داده‏اند؟ بگو كه
نام خدايان خود را بگوييد يا اين كه شما مى‏خواهيد خدا را به چيزى كه در زمين از
آن آگاه نيست، باخبر سازيد؟ يا آن كه به ظاهر سخنى مى‏گوييد، بلكه كافران را مكر و
كيدشان، برايشان جلوه‏اى دارد و از راه خدا مردم را باز مى‏دارند و همانا كسى را
كه خدا گمراهش كرده، ديگر هيچ كس نمى‏تواند هدايتش كند.

 خداوند سبحان، بعد از اين كه
شبهات مشركين را بيان فرمود و جواب آنها را ذكر كرد و فرمود اين شرك نه عقلى است
ونه نقلى معتبر. و اگر سخن، نه عقلانى بود و نه وحيانى، پس حرف سطحى است كه فقط از
دهان خارج مى‏شود و فكر همراه او نيست. آن گاه به رسولش خطاب مى‏فرمايد: با اين
مشركين احتجاج نكن، چون حرفى ندارند. اينها فقط اهل دسيسه‏اند و اين دسيسه هم براى
اينها زيبا جلوه كرده، از اين رو، از راه راست مانده و در دنيا و آخرت گرفتار
عذابند. اين دسيسه‏ها نه مشكلى را براى آنان حل مى‏كند و نه مشكلى براى شما ايجاد
مى‏كند. شما از دسيسه و مكر آنان هراسناك نباشيد.

 اين امورى است كه در ذيل اين
آيه كريمه مطرح است.

 فرمود: با اينها به احتجاج
نپرداز، زيرا حيله و دسيسه اينها براى خودشان زيبا جلوه كرده است: “بل زيّن للذين
كفروا مكرهم” انسان موجودى متفكر است؛ اگر هدايت مى‏شود در اثر هدايت فكرى است، و
اگر گمراه مى‏شود در اثر ضلالت فكرى است. انسان را جز از راه فكر، نمى‏توان هدايت
كرد و يا فريب داد. شيطان وقتى نقشه اغواى انسانها را مطرح مى‏كند مى‏گويد: من
آنها را از راه تزيين، گمراه مى‏كنم؛ يعنى چيزهايى را براى انسان زيبا جلوه مى‏دهم
و چون چيزهايى را براى او زيبا جلوه دهم به دنبالش حركت مى‏كند و انتخاب مى‏نمايد.
خداى سبحان هم فرمود: من با عقل و وحى، زيبايى را براى انسان تبيين مى‏كنم و
مى‏گويم چه چيزى زيباست و چه چيزى نازيبا، آن گاه براى برگزيدن آنچه من و شيطان
براى او به عنوان زيبايى معيّن كرده‏ايم، مختار است.

 خلاصه آنچه كه گفتيم، سه مطلب
است:

 1- انسان جز از راه انديشه نه
هدايت مى‏شود و نه فريب مى‏خورد، زيرا موجود متفكرى است كه كارش با اراده است و
اراده مسبوق به ادراك است، حتماً در ادراك او اين امور بايد راه پيدا كند.

 2 – شيطان جز از راه زينت
دادن، انسان را فريب نمى‏دهد.

 3 – خداى سبحان زينت واقعى
انسان را معيّن كرده است، بعد هم مشخّص كرد كه هر چه از اين معيار و اصل بگذرد
زينت شما نيست. زينت چيز ديگر است و شما خودتان را به آن چيز ديگر ارزان نفروشيد.
بعد از اين ارشاد و راهنمايى فرمود: هر چه به عنوان دسيسه و مكر در شما پيدا شده
است اگر مكرتان هم به قدرى قوى باشد كه كوهها را زايل بكند و زير و رو بكند در
برابر تسليم الهى اين مكرتان، “باير” است (يعنى سرزمين بى‏محصول): “و مكر أولئك هو
يبور؛1 مكر اينها باير است.”

 اينها مطالبى است كه خداى
سبحان يكى پس از ديگرى تبيين مى‏كند.

 اما درباره اصل زينت در سوره
حجر اين چنين آمده است: شيطان مى‏گويد: “قال ربّ بما أغويتنى لا زيّنَنَ لهم فى
الارض”2 من در زمين چيزهايى را براى اينها زيبا جلوه مى‏دهم، اگر انسان چيزى را
زيبا دانست به دنبالش حركت مى‏كند براى توده مردم “زيّن للناس حبّ الشّهوات من
النّساء والبنين و…3” براى فرد فرد انسانها، ايمان زينت است نه متاع حيات دنيا.

 اگر شيطان خواست كسى را بفريبد
از راه تزيين فريب مى‏دهد؛ يعنى اين مى‏ارزد و غير اين نمى‏ارزد، حُسن و قُبح او
را اغواى شيطان تأمين مى‏كند. زشتى و زيبايى كارهاى او را شيطان به عهده مى‏گيرد.
پس زيبا جلوه دادن بعض امور كار شيطان است.

 قرآن كريم هم هدايتش را
فروگزار نكرده است؛ فرمود: آنچه در زمين است زينت زمين است، و زينت انسانها نيست.
يك مضمون در سوره كهف است و يك مضمون در سوره حجرات؛ در سوره كهف مى‏فرمايد: “إنّا
جعلنا ما على الأرض زينةً لها لنبلوهم أيّهم أحسن عملاً”4 گرچه شيطان مردم را با
تزيين فريب مى‏دهد ولى ما هم از راه هدايت، حق را براى آنان تبيين مى‏كنيم. در اين
كريمه فرمود: آنچه بيرون از جان شماست زينت شما نيست، هر چه در جهان طبيعت هست
زينت عالم طبيعت است نه زينت شما. اگر زمين، باغ، ساختمان، فرش، اتومبيل و چيزهاى
ديگر است، اينها همه زينت زمين است نه زينت شما: “إنّا جعلنا ما على الأرض زينةً
لها” نه “لكم” اگر كسى فرش خوبى در اتاق خود گسترانيد، اتاق را مزيّن كرده نه خود
را، و اگر باغى در جايى احداث كرد آن باغ، زينت زمين است نه زينت او و همچنين ساير
متاعهاى دنيا. آيه مى‏فرمايد: هر چه بر روى زمين است ما زينت زمين قرار داديم، نه
زينت شما، و اين براى آزمايش است تا ببينيم چه كسى فريب مى‏خورد و چه كسى فريب
نمى‏خورد.

 اين زيورها هم ماندنى نيست: “و
إنّا لجاعلون ما عليها صعيداً جُرزا”5 در آينده نزديك يا دور ما آنچه كه زينتِ
زمين قرار داديم، از بين مى‏بريم و يك زمين پژمرده و بى‏آب و علف قرار خواهيم داد (صعيد،
وجه‏الأرض است) اين زمين مزيّن را در آينده نزديك يا دور به صورت زمينِ جُزُزْ (يعنى
پژمرده و بى‏آب و علف) قرار مى‏دهيم پس آنچه بيرون از انسان است اولاً: زمين است و
ثانياً: ناپايدار.

 امّا آنچه كه زينت انسان است
را در سوره حجرات بيان فرموده آيه اين است: “و لكنّ اللّه حبّب إليكم الايمان و
زيّنه في قلوبكم”6 خداوند ايمان را زينت دلِ شما قرار داد. و طورى دلِ شما را
آفريد كه ايمان را دوست دارد اگر خود شما دلتان را تيره نكنيد.

 خداى سبحان طورى ايمان را زيور
دل قرار داد كه دل باايمان مزيّن مى‏شود؛ اگر خودش را ارزان نفروشد!

 پس آنچه جداى از حقيقت ايمان و
بيرون از انسان شد، زينت “أرض” است نه زينت انسان و آينده‏اش هم پايدار نيست. و
آنچه كه زينت انسان است و پايدار است و هر دو صفت را دارد، ايمان خواهد بود.
بنابراين شيطان جز از راه تزيين، كسى را فريب نمى‏دهد و خداى سبحان هم زينت انسان
را مشخّص كرده كه از اين به بعد اگر انسانى فريب خورد به سوء اختيار خود اوست چون
خداوند همه راهها را بيان كرده است.

 در تحف العقول آمده كه: يك مرد
مسيحى با لباسى تميز وارد مدينه شد، مسلمين صدر اسلام كه با فقر زندگى مى‏كردند،
وقتى اين مرد مسيحى خوش لباس را ديدند گفتند: “ما اعقل هذا النّصرانى؛ عجب آدم
عاقل و متمدّنى است!.” حضرت فرمود: “مَهُ” نگوييد ما أعقل هذا “انّ العاقل من وحّد
اللّه و عمل بطاعته؛7 عاقل كسى است كه موحّد باشد و به دستور خدا عمل كند.”
اينهايى كه گرفتارتثليثندچه عقلى‏دارند؟! حضرت زينت‏رامشخّص‏كرده است.خوب‏است
كه‏انسان لباس نو بپوشد مخصوصاًدراعياد،درمساجد،درنماز جمعه‏وجماعات.

 اين بابويه رحمه الله در كتاب
شريف “من لا يحضره الفقيه” در بحث لباس مصلّى اين را نقل مى‏كند كه اگر كسى دو دست
لباس دارد، يك دست لباس خوب و يك دست لباس كهنه، اين لباس خوب را گذاشته براى رفت
و آمدهاى عادى و آن لباس كهنه براى نماز و چيزهايى از اين قبيل. خداى سبحان يا
فرشتگان مى‏گويند: “تو براى خدا پوشاكى ندارى”، پس شايسته نيست كه انسان، لباس
خوبش را براى كارهاى عادى و لباس مُندرسش را براى مسجد و نماز، بپوشد.

 در سوره نحل مقدارى از اين
مباحث را بيان فرموده: اين چيزهايى كه براى كفّار زينت داده شد كار چه كسى است؟
قرآن مى‏فرمايد: “زُيّن للذين كفروا مكرهم” مكر اينها براى اينها زيبا نشان داده
شده است. بعد از اين كه معلوم شد انسان از راه زينت فريب مى‏خورد. بعد از اين كه
روشن شد خداى انسان، زينت دنيا و زينت انسان را هم بيان كرده و شيطان نيز انسان را
از راه زينت فريب مى‏دهد. قرآن كريم فرمود: “زيّن للذين كفروا مكرهم” چه كسى اين
مكر را تزيين كرد، فاعل “زُيَّنَ” كيست؟

 در بعضى از آيات اين تزيين را
خدا به شيطان نسبت مى‏دهد و در برخى آيات به خودش. در سوره نحل اين چنين آمده است:
“تاللّه لقد أرسلنا إلى أُمَمٍ من قبلك فزيّن لهم الشّيطان أعمالهم فهو وليّهم
اليوم ولهم عذابٌ اليم؛9 ما براى امّتها، انبيا را فرستاديم و اعزام كرديم، امّا
اين رفتار بدشان را شيطان پيش اينها خوب جلوه داد.”

 در آيات ديگر هم تزيين را به
شيطان نسبت مى‏دهد ولى همين اصل را قرآن كريم در بعضى از آيات به خدا نسبت مى‏دهد،
و مى‏گويد: خداست كه اعمال هر كسى را براى او زيبا نشان مى‏دهد. در سوره نمل اين
چنين آمده است: “انّ الّذين لايؤمنون بالآخرة زيّنا لهم أعمالهم فهم يعمهون؛10
كسانى كه به آخرت ايمان ندارند و كافرند ما اعمال آنان را برايشان مزيّن كرديم.”اينها
اعمال خودوكفرونفاقشان را خوب مى‏بينند، مى‏گويند: عجب كار خوبى كرديم،عجب فكرى
داريم. ماييم كه اعمال اينها را برايشان زيبا نشان داديم و مزيّن كرديم.

 پس اگر در يك جا مى‏فرمايد
شيطان اعمال اينها را برايشان زينت مى‏دهد در جاى ديگر مى‏فرمايد: ما اعمال اينها
را براى اينها زينت مى‏دهيم. اين مؤيّد همان بحثهاى گذشته است كه شيطان به منزله “كَلبِ
مُعَلَّمْ” است، مأمور الهى است، اگر خدا خواست كسى را بگيرد به وسيله شيطان
مى‏گيرد. شيطان مستقيماً در برابر خواست خدا نيست، نظير اهرمن در برابر يزدان
نيست. شيطان نسبت به اكثر مردم حقّ وسوسه دارد و وسوسه بسيار چيز خوبى است براى
اين كه با وسوسه اوست كه انسان مبارزه مى‏كند، در جهاد اكبر پيروز مى‏شود، از اين
طرف عقل و وحى هست و وسوسه باعث درگيرى عقل و وحى با هوس و موجب پيروزى انسان در
جبهه جهاد اكبر مى‏شود. ولى همين شيطان نسبت به انسانى كه عقل و وحى را پشت سر
گذاشت “فنبذوه وراء ظهورهم”11 مثل كلبِ معلّمى است كه خداى سبحان همين شيطان را بر
آن گروه مسلّط مى‏كند. لذا فرمود: “إنّا جعلنا الشّياطين أولياء للذين لايؤمنون.”12
و فرمود: “إنّا أرسلنا الشّياطين على الكافرين تؤزّهم أزّاً.”13 شيطان يك رسالتى
دارد، هر كسى را كه گاز نمى‏گيرد، اين سگ تربيت شده هر كسى را كه نمى‏گزد، سارقين
را مى‏گزد نه واردين و مهمانها را. شيطان نسبت به اولياى خاص اصلاً حق وسوسه هم
ندارد نسبت به ديگران يك پا جلو، يك پا عقب، تا انسان بگويد: “أستغفر اللّه” او
فرار مى‏كند تا بگويد: “أعوذ باللّه من الشّيطان الرّجيم” او فرار مى‏كند.

 جريان شيطان را حضرت امير عليه
السلام در نهج البلاغه تمثيل و تبيين فرموده است: “يقدّم رجلاً و يؤخّر أخرى” كسى
كه ناشناس است، مى‏خواهد چيزى را از جايى سرقت كند، مستقيماً از آن مركز نمى‏رود
تا آن چيز را بردارد، يك پا جلو برمى‏دارد، يك پا عقب مى‏گذارد و آماده است كه اگر
يك موقع او را ديدند فرار كند. شيطان براى وسوسه يك پا جلو مى‏گذارد يك پا عقب كه
تا شخص استغفار كرد و توبه نمود او خود را كنار بكشد و فرار كند، در همين حدّ
شيطان اثر دارد، آنقدرها قوى نيست و انسان اگر با داشتن همه اين وسايل رحمت،
گرفتار اين فريب بشود بَدا به حال او.

 بنابراين شيطان براى اكثر مردم
در حد وسوسه است، و به اولياى خدا هم كه دسترسى ندارد. امّا نسبت به كفار و
منافقين، ولىّ آنهاست و آنها در تحت ولايت شيطانند. اين ولايت هم به اين نحو است
كه آنها آمدند زير چتر شيطان و او را ولىّ انتخاب كردند، نه اين كه خداى سبحان او
را ولىّ منافقين قرار داده باشد: “إنّهم اتخذوا الشياطين اولياء من دون الله.”14
اينها اتخاذ كردند، اول اينها سر سپردند! خدا هم مهلت داد كه برگردند، برنگشتند آن
گاه خداى سبحان لطفش را گرفت، وقتى لطفش را از يك انسانى بگيرد او در تحت ولايت
شيطان قرار مى‏گيرد. لذا در اين كريمه فرمود: “فهو وليّهم اليوم؛15 شيطان ولىّ
آنهاست” آنها عُمرى در تحت ولايت شيطانند و نمى‏دانند چه مى‏كنند.

 در اين آيه سوره نمل هم فرمود:
“انّ الذين لايؤمنون بالآخرة زيّنا لهم أعمالهم فهم يعمهون” اينها در تاريكى با
چشم كم نور مشغول راه رفتن هستند و مسلّم است كه مى‏افتند. پس اگر شيطان تزيين
مى‏كند بالاستقلال نيست، چون چيزى در جهان امكان، نيست كه مستقلاً كار بكند بلكه
همه، مأموران الهى‏اند.

 × تزيين به چه معناست؟

 تزيين به چه معناست؟ و چند قسم
زينت هست؟ و زينة الأرض و زينة الإنسان يعنى چه؟ و زينت دهنده چه كسى است؟

 امّا اين كه فرمود: “و زيّن
للذين كفروا مكرهم” مكر، نقشه‏كشى و توطئه‏چينى است كه از يك راه خاصّى انسان به
مقصد برسد. كفّار همواره در برابر انبياى عظام مكر داشتند تا بتوانند مكتب آنها را
بپوشانند و يا خود آنها را از پا در آورند. خداى سبحان مى‏فرمايد اين مكرها كارى
نيست، چون مكر وقتى اثر مى‏كند كه طرف مكر از مكر مكّار بى‏خبر باشد اينها كه در
برابر مكتب الهى به مكر و دسيسه پرداختند ممكن است افراد عادى را فريب بدهند، اما
آيا ممكن است كه در برابر دينِ خدا مكر بكنند و خدا نداند؟ خداى سبحان برهان اقامه
مى‏كند و مى‏فرمايد: مكر اينها به جايى نمى‏رسد، چرا؟ چون من مى‏دانم اينها چه
مى‏كنند، اگر طرفى كه درباره او مكر مى‏شود بداند كه مكّار چه نقشه‏اى دارد، نقشه
او ديگر اثر نخواهد داشت.

 برهان ديگر اين كه فرمود: من
هستم كه بايد كارهاى اينها را سامان بدهم: “أفمن هو قائم على كلّ نفسٍ بما كسبت”
خدا مسلّط بر تمام نفوس است و تمام كارها به تدبير او بايد اداره بشود. هرگز اجازه
نمى‏دهد كه عدّه‏اى با مكر به دين او آسيب برسانند. فرمود: ممكن نيست كسى بخواهد
در برابر دين، دسيسه كند و ما به او مهلت بدهيم، چون اوّلاً: مى‏دانيم او چه
دسيسه‏اى دارد براى اين كه: “يعلم ما تكسب كلّ نفس”16 ثانياً: مگر ما متولّى امور
مردم نيستيم؟: “أفمن هو قائم على كل نفس” كه خدا دو نوع قيام دارد: قيام دارد بر
كلّ ذاتها؛ يعنى بر همه سيطره دارد ]بما كسبت[: يعنى قيّم كارهاست. وقتى ما در فقه
مى‏گوئيم: “جَدّ، قائم به امور صبى است” يعنى چه؟ يعنى كارهاى صبىِ را او سامان مى‏دهد.
اگر خداى سبحان قائم به كلّ امر است، پس او بايد سامان بدهد و حال آن كه او سامان
نمى‏دهد، لذا برهان را در همين سوره رعد فرمود و موارد را در آيات ديگر. اگر خداى
سبحان بر كل نفس سلطه دارد، و همه كارها را او بايد سامان بدهد، چگونه ممكن است
كسى در برابر دين او مكر كند و خدا كار او را سامان ببخشد، اين شدنى نيست.

 در اواخر سوره رعد مى‏فرمايد: “و
قد مكر الّذين من قبلهم” اينها اولين گروهى نيستند كه به دسيسه و مكر پرداختند پيش
از اينها هم اقوامى بودند كه به مكر و دسيسه، عمر را گذراندند. امّا “فللَّه المكر
جميعاً” تمام اين نقشه‏ها از آنِ خداست. “يَعْلَمُ ما تكسب كلّ نفسٍ”17 هر كس هر
چه مى‏كند او مى‏داند. حال اگر شخصى در برابر شخص ديگر مكر كرد، ممكن است آن شخصى
كه درباره او مكر شده آسيب ببيند چون آگاه نيست، ولى اگر كسى در برابر دين خدا
خواست مكر بكند، خدا مى‏داند كه آن مكر كننده چه هدفى دارد. چون “يعلم ما تكسب كلّ
نفس” و اگر او قيّم كارهاست و بايد سامان ببخشد، فرمود: من مكر و دسيسه را سامان
نمى‏بخشم.

 در سوره نحل آيه 26 چنين آمده
است: “قد مكر الّذين من قبلهم” خداى سبحان از مكر افرادى كه قبل از اينها بودند
آگاه بود. “فاَتَى اللّه بنيانهم من القواعد” اينها مكر كردند، خانه امنى ساختند
كه از اين خانه امن، بر اسلام و مسلمين بتازند، فرمود: خدا همين خانه را بر سر
اينها خراب كرد، اينها مى‏خواهند مكر كنند، خدا نسبت به اينها مكر مى‏كند. مكر
اينها بى‏اثر است، چون خدا مى‏داند و اجازه نمى‏دهد كه اين مكرها به سامان برسد.
خدا كه نسبت به اينها مكر مى‏كند اينها نمى‏دانند، لذا در يك خانه امن نشسته‏اند: “فأتى
اللّه بنيانهم من القواعد” خدا آن پايه را مى‏زند، نه اين كه از در و ديوار بيايد.
خداى سبحان اگر بخواهد عمر مردمى را بگيرد اين طور نيست كه از دَرْ بيايد تا اينها
از پنجره فرار كنند، فرمود خدا اگر بخواهد كسى را بگيرد از همان پايه ويران مى‏كند
و سقف خانه امن، بر سَرِ آنها فرود مى‏آيد.

 خصوصيّت مكر الهى اين است كه
انسان نمى‏داند خداى سبحان با او چگونه مكر مى‏كند و او را مى‏گيرد: “فخرّ عليهم
السقف من فوقهم و آتيهم العذاب من حيث لايشعرون” اين خاصيّت مكر است، پس اينها
نمى‏توانند به خدا مكر بزنند.

 در سوره فاطر – كه قبلاً تذكر
داده شد – اين چنين فرموده است: “والّذين يمكرون السّيئات لهم عذاب شديد”آنها كه
دسيسه بازى مى‏كنند گرفتار عذاب دردناك خواهند شد. “و مكر أولئك هو يبور” نقشه
آنها “باير” مى‏شود. و گفتيم كه باير زمينى است كه چون آب ندارد محصول هم ندارد،
خدا نمى‏گذارد دسيسه كفّار داير بشود، چرا؟ چون مى‏داند كه اينها چه مى‏كنند. در
آيه ديگر آمده است كه: “و إن كان مكرهم لتزول منه الجبال” اگر هم مكرهاى قوى و كوه
كَنِ داشته باشند؛ يعنى دسيسه‏هايى داشته باشند كه كوهها با آن دسيسه‏ها زايل
مى‏شود، اگر ما نخواهيم، باير مى‏ماند. و فرمود: اگر سخن از دين باشد ما هرگز
نمى‏گذاريم مَكر كفّار نسبت به دين داير بشود و همواره باير است.والحمد لله ربّ
العالمين‏ادامه دارد

 پاورقيها:

 1) فاطر (35) آيه10.

 2) حجر (15) آيه 39.

 3) آل عمران (3) آيه 14.

 4) كهف (18) آيه 7.

 5) همان، آيه 8.

 6) حجرات (49) آيه 7.

 7) تحف العقول، ص 38.

 8) رعد (13) آيه 33.

 9) نحل (16) آيه 63.

 10) نمل (37) آيه 4.

 11) آل عمران (3) آيه 187.

 12) اعراف (7) آيه 27.

 13) مريم (19) آيه 83.

 14) اعراف (7) آيه 30.

 15) نحل(16) آيه 63.

 16) رعد (13) آيه 42.

 17) همان.

فاطمه (س) ؛ بانوى ناشناخته

صديقه كبرى و انسيّه حورا؛ فاطمه زهرا – سلام
الله عليها – بانوى بزرگوارى است كه نه تنها عوام به منزلت او پى نبرده‏اند بلكه
خواص نيز از درك‏جايگاه رفيع آن فلسفه هستى عاجز مانده‏اند. شخصيت آن حضرت هم بر
سنّيان مجهول است هم بر شيعيان!

 منزلت فاطمه (س)

 رسول گرامى اسلام صلى الله
عليه وآله وسلم فرموده است: “فاطمة بضعةٌ منّى من أغضبها فقد أغضبنى؛1 فاطمه پاره
تن من است آن كه او را به خشم آورد، مرا به خشم آورده است.”

 در اين روايت از دو جنبه بايد
نظر كرد: جنبه دليلى و جنبه مدلولى.

 جنبه دليلى:

 اين روايت از نظر سند، در درجه
اعلى است كه قابل مناقشه و ترديد نيست، به طورى كه “ذهبى” – منتقد برجسته اهل سنّت
– مى‏گويد: اين روايت صحيح است.

 روايت ديگرى است كه آن حضرت(ص)
مى‏فرمايد: “انّ اللّه يغضب لغضب فاطمه و يرضى لرضاها؛2 همانا خداوند براى خشم
فاطمه، به خشم مى‏آيد و براى رضايت او، خشنود مى‏شود.”

 اين روايت نيز متواتر است؛
يعنى قطعى الصّدور بودنش از جانب پيامبرصلى الله عليه وآله وسلم ترديد ناپذير است.

 جنبه مدلولى:

 مدلول و معناى روايت چيست؟
روايت “فاطمة بضعةٌ منّى من أغضبها فقد أغضبنى” مقدمه است براى روايت “انّ اللّه
يغضب لغضب فاطمه و يرضى لرضاها”. رضا و غضب چيست؟ از كجا پيدا مى‏شوند و به كجا
مى‏رسند؟ و از چه چيزى مايه‏مى‏گيرند؟

 از زندگى نباتى دو قوّه پيدا
مى‏شود: يكى قوه جذب ملايمات و ديگرى قوه دفع منافرات، اين دو قوّه در زندگى
حيوانى كه رسيدند از صورت جذب و دفع خارج مى‏شوند و به صورت رضا و غضب در مى‏آيند.
تا مى‏رسند به زندگى انسانى و زندگى انسانى موقعى است كه مبدأ رضا و غضب، بتمامه
عقل باشد. وقتى رضا و غضب هر دو از عقل مايه بگيرند، اين موجود، انسانى و عقلانى
مى‏شود كه: “يغضب لغضب العقل و يرضى لرضا العقل”. فوق اين مرتبه، مقامى است كه
اراده انسانى، فانى در اراده خداوند مى‏شود، وقتى در اراده خدا فانى شد، مى‏شود “يغضب
لغضب الله و يرضى لرضا الله”. كسى كه به اين مقام رسيد، به مرتبه “عصمتِ خاتميّت”
رسيده است؛ عصمتِ آن موجود كاملى كه در عالم وجود نظيرش نيست؛ يعنى كسى كه حبّ و
بغض او در حبّ و بغض خدا، محو شده است، دوست ندارد إلاَّ آنچه خدا دوست مى‏دارد و
مبغوض ندارد مگر آنچه خدا مبغوض
دارد، اين چنين
بشرى مى‏شود: “و ما ينطق عن الهوى، ان هو الا وحى يوحى”.3

 فاطمه زهراعليها السلام كسى
است كه “انّ اللّه يغضب لغضب فاطمه و يرضى لرضاها” گاه گفته مى‏شود: “يغضب لغضب
الله و يرضى لرضا الله”. يعنى حرف “لام” از طرف “الله” مى‏آيد و تأثير مى‏كند در
رضا و غضب؛ يعنى خشنود مى‏شود، براى خشنودى خدا و به خشم مى‏آيد، براى خشم خدا،
اين همان “عصمت كبرى” است. و گاه حرف “لام” از اين طرف مى‏آيد كه “إنّ اللّه يغضب
لغضب فاطمه و يرضى لرضاها”، كه بسيار بالاتر از صورت اول است چون لام بر سر “رضا
فاطمه” در آمده كه رضايت فاطمه در رضايت خالق هستى، تأثير مى‏گذارد؛ يعنى خداوند
خشنود مى‏شود براى خشنودى فاطمه و به خشم مى‏آيد، براى خشم فاطمه!

 فاطمه شناس امام جعفر
صادق‏عليه السلام است كه مى‏گويد: “انما سميت (فاطمة)، فاطمة لان الخلق فطموا عن
معرفتها؛4 فاطمه را از آن رو، فاطمه گفته‏اند كه مردم از شناخت او عاجزند.”
بنابراين ما از شناخت فاطمه، ناتوانيم. كسى او را شناخت كه پس از شهادت زهراعليها
السلام گفت: “… قلّ يا رسول اللّه عن صفيّتِكَ صبري و عفا عن سيّدةِ نساء
العالمين تجلّدي… فما أقبح الخضراء و الغبراء يا رسول اللّه، امّا حُزنى فسرمد و
أمّا ليلى فمسهّد؛5 اى رسول خدا! پس از دخترت، شكيبايى من به پايان رسيده و خويشتن
دارى‏ام از دست رفته است… پس از او آسمان و زمين زشت مى‏نمايد و هيچ‏گاه اندوه
دلم نمى‏گشايد و ديدگانم (در فراق او) بى‏خواب است.”

 نقش فاطمه در مباهله

 فخر رازى،6 زمخشرى،7 قاضى
بيضاوى، حاكم نيشابورى و جلال الدّين سيوطى نقل مى‏كنند: پس از آن كه، هنگام
مباهله (لعن بر كاذب) با نصاراى نجران فرا رسيد، پيامبرصلى الله عليه وآله وسلم
براى مباهله بيرون آمد در حالى كه حسين‏عليه السلام را در آغوش و دست حسن‏عليه
السلام را در دست گرفته بود و فاطمه‏زهراعليها السلام پشت سر آن حضرت و على‏ابن
ابى‏طالب‏عليه السلام پشت سر حضرت زهرا بود.

 اين همان پيغمبرى است كه “و ما
ينطق عن الهوى” و همان رسولى است كه “و ما آتيكم الرّسول فخذوه و ما نهيكم عنه
فانتهوا”8، اين همان كسى است كه سنّت او، “قول”، “تقرير” و “فعل” اوست. تمام حركات
و سَكَنات او سنّت است. اطوار و احوال او بتمامه مرتبط است با مقام “فدنى فتدلاَّ
فكان قاب قوسين أو أدنى”.9 او خلاصه عالَم است و پيغمبر خاتم. او جوهر وجود و فرد
اوّل عالم هستى است. چنين بشرى هر نگاهش دنيايى از حكمت است و هر عملش، سرچشمه
جوشان معارف.

 اين كه خودش در جلو است، على
پشت سر و فاطمه در وسط، داراى معناى عميقى است، معناى اين عمل اين است كه
فاطمه‏عليها السلام، برزخ بين “نبوت كبرى” و “ولايت عظمى” است؛ يعنى فاطمه جنبه
قطبيت و حساب مركزيت را دارد، او بين مقام وحى اعظم و مقام تبليغ وحى و مقام تفسير
وحى، حركت مى‏كند، جلوى فاطمه، مبلّغ وحى است و پشت سر او، مفسّر وحى و اين است كه
قدر او همچنان ناشناخته است.

 بارى، وقتى پيامبرصلى الله
عليه وآله وسلم با چنين تركيبى، عازم مباهله شد، پيشواى مسيحيان نجران به آنان
گفت: چهره‏هايى به سوى ما رو نهاده‏اند كه اگر بخواهند كوه را از ريشه در
مى‏آورند. اينان اگر لب به دعا بگشايند، تمام اين وادى در آتش خواهد سوخت و احدى
از شما باقى نخواهد ماند!

 وقتى پيامبرصلى الله عليه وآله
وسلم بيرون آمد به اين چهار وجود مقدّس فرمود: “إذا أنا دعوتُ فأمّنوا؛10 زمانى كه
من دعا كردم شما آمين بگوييد.” معناى اين جمله آن است كه عمل من انعكاس وحى است. و
وحى چنين است: “فمن حاجّك فيه من بعد ما جاءَك من العلم فقل تعالوا ندع أبناءَنا و
أبناءَكم و نساءنا و نساءَكم و أنفسنا و أنفسكم ثمّ نبتهل فنجعل لعنة الله على
الكاذبين؛11 پس هر كس با تو در امر عيسى – كه بنده خداست نه پسر خدا – مجادله كند،
پس از علمى كه تو از خلقت او پيدا كردى، پس بگو بخوانيم و حاضر كنيم پسران، زنان و
خودمان را، پس از آن لابه و تضرّع نماييم و بگوييم لعنت خدا بر دروغگويان باد.”

 “إذا أنا دعوتُ
فأمّنوا”؛ يعنى دعاى من كه پيغمبر خاتم هستم، مقتضى است، اما شرط فعليت اين
مقتضى، نفس فاطمه‏عليها السلام است و بايد آمين او به دعاى من، ضميمه شود تا
مستجاب گردد.

 وحى و سنّت مى‏گويند كه دعاى
زهرا شرط است و مقتضى بدون شرط، محال است. گرچه هنگام مباهله با نصاراى نجران است
ولى اگر دست پيمبر به دعا بالا مى‏رود، بايد چهار دست ديگر هم همراه او به سوى
آسمان بلند شوند. پس اگر چنين است، على كيست؟ فاطمه كدام است؟ حسن بن على كيست؟ و
حسين بن على كدام؟

 زمخشرى مى‏گويد: أبناءنا و
نساءنا بر أنفسنا مقدم شده است؛ يعنى حسن و حسين و فاطمه بر جان پيغمبرصلى الله
عليه وآله وسلم مقدم شده‏اند؛ يعنى اشرف مخلوقات مى‏گويد: جان من فداى اينها
باد.12

 همو پس از نقل ماجراى مباهله و
حديث كسا مى‏گويد: اين قضيه قوى‏ترين دليل است بر فضل اصحاب كسا و برهان روشنى است
بر نبوّت پيغمبرصلى الله عليه وآله وسلم.13 قاضى بيضاوى نيز در تفسير مشهورش همين
مطلب را تأييد نموده است.

 فاطمه(س)، پيشگام‏بهشتيان

 ابن حجر در “لسان الميزان” و
حافظ ذهبى در “ميزان الإعتدال”، نقل مى‏كنند كه: “اوّل شخص يدخل الجنة فاطمة بنت
محمد(ص).”14

 قيامت روز حق است، پس اولويت
ورود در بهشت، براى شخص اول در وجود است و اول شخص بايد، اول شخص در انسانيّت
باشد، بنابراين عقلاً و نقلاً ممكن نيست، غير از پيغمبر خاتم‏صلى الله عليه وآله
وسلم، اولين وارد شونده به بهشت، كس ديگرى باشد. پيامبر بزرگ اسلام‏صلى الله عليه
وآله وسلم از نظر صورت و سيرت، گفتار و كردار، علم و دانش و تقوا، شخص اوّل عالم
وجود است. اول شخصى هم كه بر سفره ضيافت و جزاى الهى وارد مى‏شود بايد اين بشر
باشد – ولكن بين عقل و نقل تناقضى نيست – اوّل كسى كه وارد بهشت مى‏شود، فاطمه
است، چون فاطمه عين پيغمبر است، با او متّحد است، ورود فاطمه؛ يعنى ورود پيغمبر.

 سرّ عجيبى در اين روايت نهفته
است كه شرح آن را بايد در رواياتى كه در كتابهاى عامه و خاصّه نقل شده، پيدا كرد،
عايشه مى‏گويد: هر وقت آرزو داشتم، راه رفتن پيغمبر را ببينم به فاطمه نگاه
مى‏كردم؛ در راه رفتن به طرف راست يا چپ كه حركت مى‏كرد، عين حضرت بود، فاطمه، در
منطق، چهره، بيان، همانند پيامبر بود. بلكه مطلب بالاتر از اين سخن عايشه است؛
يعنى همان كه پيامبرصلى الله عليه وآله وسلم فرمود: “فاطمة بضعة منّي” وقتى پاره
تن او شد، پيغمبر بايد اول شخص باشد، و فاطمه پاره تن اوست و جدا از او نيست.
بالاتر از آن فرمود: “روحى التى بين جَنبىّ؛ فاطمه روحى است كه در كالبد من است.”
اول شخصى كه وارد بهشت مى‏شود، اول فرد عالم وجود است و خدا مى‏خواهد نشان بدهد كه
اين دختر، شخص پيامبر است.

 چگونگى ورود فاطمه(س) به
بهشت

 كيفيت ورود آن حضرت به بهشت
چنين است كه: “عليها حُلّة الكرامة قد عُجِنَت بماء الحيوان… على أحسن صورةٍ و
أحسن كرامة و أحسن منظرٍ…”.15 نظام عدل وجود – كه ظهورش در قيامت كبراست – محال
است “أحسن صور” را به كسى بدهد، مگر اين كه آن بشر “أحسن سِيَر” را پيش خدا
بياورد. اگر در كمالات علمى، اخلاقى، عملى، برتر از تمام عالمان، صالحان و عابدان
نباشد، محال است كه در آن روزبه احسن صور وارد بهشت شود چرا كه آن روز “فمن يعمل
مثقال ذرّة خيراً يره”.16

 وضعيت چنين است، كسى كه به
احسن صور مى‏آيد، بشرى است كه در ميدان كار، علم،تقوا،عمل، پا جاى‏پاى
خاتم‏گذاشته‏است.

 در اين مطالب بايد انديشيد كه
عايشه مى‏گويد: رسول خداصلى الله عليه وآله وسلم اوّل كسى را كه پس از سفر به
ديدنش مى‏رفت فاطمه بود و آخر كسى را هم كه وقت رفتن به سفر از او جدا مى‏شد،
فاطمه بود. اينها معنا دارد؛ يعنى در جدايى جسمانى كمترين فاصله‏ها را اعلم اولين
و آخرين و ادق انظار تمام انبيا و مرسلين، مراعات مى‏كرد كه فاصله بين او و فاطمه
در اين سفر به كمترين حد ممكن برسد.

 وقتى هم كه وارد مى‏شد، دست
فاطمه را مى‏بوسيد، كسى كه جبرئيل، خاك پايش را مى‏بوسيد او دست فاطمه را
مى‏بوسيد، اين مهر پدرى نبود، بعد سينه‏اش را مى‏بوييد، بعد تمام پيشانى‏اش را.
فرمود: من بوى بهشت را از تو استشمام مى‏كنم، تو را كه مى‏بوسم، جنّت قُرب را مى‏بويم.

 روزى پيامبرصلى الله عليه وآله
وسلم وارد شد، ديد فاطمه لباسى از پشم شتر به تن دارد و مشغول دستاس است، ديد همان
كسى كه ديشب تا صبح در محراب عبادت بوده، صبح برخاسته با چنين لباسى، مشغول دستاس
است. حضرت گريه كرد، وقتى او گريه كند، اشك باطن وجود جارى مى‏شود، بعد فرمود: “اصبرى
على مرارة الدّنيا؛ بر سختى دنيا، شكيبايى كن” و پيغمبر حركت كرد و رفت و جبرئيل
اين آيه را آورد: “و لسوف يعطيك ربك فترضى؛17 و به زودى پروردگارت آن قدر به تو
عطا مى‏كند، كه خشنود گردى.” و بدين ترتيب فاطمه‏عليها السلام پاداش شايسته‏اش را از
خداوند متعال دريافت خواهد كرد.

 پاورقيها:

  1) صحيح بخارى، تحقيق
مصطفى ديب البغا، ج3، ص1361، ح3510.

 2) ميزان الاعتدال، ج1،
ص535، ح2002؛ كنزل العمال، ج12، ص111، ح34237.

 3) نجم (53) آيه3.

 4) تفسير فرات الكوفي، چاپ
تهران، ص581.

 5) اصول كافى، ج1، ص459؛
نهج البلاغه، فيض الاسلام، ص652 ،651.

 6) التفسير الكبير، ج8،
ص80.

 7) الكشّاف، ج1، ص368.

 8) حشر (59) آيه7.

 9) نجم (53) آيه9.

 10) الكشاف، همان.

 11) آل عمران (3) آيه61.

 12) الكشاف، همان، ص370.

 13) همان.

 14) كنزالعمال، ج12، ص110،
ح34234؛ لسان الميزان، ج4، ص16، ح34؛ ميزان الاعتدال، ج2، ص618، ح5057.

 15) مقتل خوارزمى، ج1،
ص52؛ تاريخ دمشق، لابن عساكر، ج12، ص86؛ عيون اخبار الرضا(ع)، ج2، ص29، ح38.

 16) زلزله (99) آيه7.

 17) ضحى (93) آيه5.

امام خمینی ثابت و استوار از آغاز تا پایان

گفتارماه

فاطمه؛ بانوى ناشناخته

 زينت انسان                                                               آية
الله جوادى آملى

 گردآورى قرآن                                                             آية
الله معرفت

 آگاهيهاى غيبى                                                            حجةالاسلام
والمسلمين مُهرى

شعر و شعور

 بررسى كنفرانس جمعيت و
توسعه                                        مينا‌هاشمى

 غراب غرب                                                                   دكتر سيد محمد اكرام

 تهاجم فرهنگى و راه حلها                                                سيد
موسى ميرمدرس

روسيه و مسلمانان                                                          غلامرضا
گلى زواره

 سرگذشت قهرمانان رجيع 3

 نظريه اتحاد آسيايى                                                      دكتر
محمد رضا حافظنيا

 گرانى لجام گسيخته                                                      حجةالاسلام
والمسلمين رهبر

 گفته‏ها و نوشته‏ها

 پاسخ به نامه‏ها

 جدول

گزارشهاى علمى – پژوهشى  

 نگاهى به رويدادها

رهنمودهای مقام معظم رهبری آیت الله خامنه ای

ماهنامه پاسدار اسلام.

صاحب امتياز: دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه
قم.

مدير مسؤول: محمد حسن رحيميان.

دفتر مركزى: قم خيابان شهدا- صندوق پستى
37185/777 – تلفن 24803 – فاكس32332

شعبه تهران : خيابان انقلاب اسلامى – بين فلسطين
و وصال – تلفن 6468283

حساب جارى 600/9 بانك ملت قم- شعبه آموزش و
پرورش.

تك شماره 400 ريال – اشتراك ساليانه 4800 ريال.

چاپ : چاپخانه دفتر تبليغات اسلامى.

يادآوريها

 1- پاسدار اسلام از مقالات،
اشعار، داستانها و ديگر آثار شما استقبال مى‏كند.

 2- آثار رسيده، بر اساس ضوابط
شوراى نويسندگان، به ترتيب اولويت به چاپ خواهند رسيد. و حتى‏المقدور، مقالات همه
نويسندگان – در صورت برخوردارى از جنبه‏هاى پژوهشى – منتشر خواهند شد، ولكن مطالب
نو و آثار مذهبى در عرصه‏هاى گوناگون، در اولويت قرار دارند.

 3- لازم است، مقاله‏ها براى يك
شماره، در نظر گرفته شوند (حداكثر 15 صفحه دست‏نويس) و در صورت ناگزير بودن، از سه
شماره پى در پى، افزايش نيابند.

 4- فرستادن نسخه اصلى مطالب
لازم است و در صورت ترجمه، ضميمه ساختنِ متن، ضرورى مى‏باشد.

 5- مطالب رسيده، بايد پيش از
اين، چاپ نشده باشند.

 6- مجله در ويرايش و تلخيص
مقاله‏ها، مختار است.

 7- آثار ارسالى، بازگردانده
نمى‏شوند.

 8- بهره جستن از مطالب مجله –
با يادآورى مأخذ – آزاد است.

مقام
معظم رهبرى حضرت آيت الله خامنه‏اى

من عقيده ندارم كه اين گرانى كه الآن در كشور ما
وجود دارد، غير قابل اجتناب است. اين را من قبول ندارم. من مى‏گويم يك مقدارى از
آن قابل اجتناب است. البته اگر ما كشور خودمان را با كشورهاى همسايه مقايسه كنيم،
در كشور ما ارزانى است. اما ما به كشورهاى همسايه چكار داريم؟ ما امكاناتى در كشور
داريم. اين گرانى البته براى بعضى‏ها اصلاً محسوس نيست. اما يك قشرى هم هستند كه
اين گرانى را با همه وجود حس مى‏كنند. من اين افراد را مى‏بينم. من مى‏گويم مى‏شود
جلوى اين گرانى را تا حدودى گرفت و بايد تلاش كرد… بايد حتماً براى قشرهايى از
مردم تلاش بشود. مثلاً اين اتيكت زدن كه اخيراً قرار شد انجام بگيرد، بخشى از كار
است و همه كار نيست البته همين هم بايد كنترل بشود كه درست انجام بشود. دوستانى كه
مسئول اين كار هستند بايد به اين نكته توجه كنند.

دولت مظهر اقتدار يك ملت است. اگر اقتدار شما كم
شد به اين معنى نيست كه شما و چيزى را كه متعلق به خودتان است از دست داده‏ايد،
خير! شما چيزى را كه متعلق به مردم است از دست داده‏ايد. نگذاريد اقتدار دولت
شكسته بشود. بعضى‏ها دوست دارند اقتدار دولت را بشكنند كه اينها در حقيقت
مى‏خواهند اقتدار ملى را بشكنند. شما اين را اجازه ندهيد. دستگاههاى امنيتى و
انتظامى مسؤوليت دارند. بايد با كسى كه با نظم عمومى مقابله و معارضه مى‏كند و
اختلال و خدشه ايجاد مى‏كند برخورد بشود. نبايد نسبت به كسى كه نظم عمومى را خراب
مى‏كند حتى اندك اغماض روا داشت. كسانى هستند كه امنيت و نظم را به هم مى‏زنند.
يكى از مظاهر حفظ اقتدار دولت اين است كه سياستهايى كه اعلام مى‏شود، سياستهاى
سنجيده‏اى باشد كه البته بنا هم بر همين است.

هيچ كس بنا ندارد سياست نسنجيده اعلام بكند. اما
گاهى از اوقات انسان احساس مى‏كند سياستهايى كه از برخى از دستگاهها مشاهده
مى‏شود، گويا نسنجيده است. بعد هم بعضى از سياستها و تصميم‏ها به خاطر اينكه فلان
كس مخالف بوده يا فلان كس در فلان جا اعتراض را كرده، بلافاصله عوض مى‏شود. من عرض
مى‏كنم كه اولاً سياستها و تصميم‏هايى كه اتّخاذ شد روى آن پافشارى بشود. مردم از
اين خوششان مى‏آيد و اين را دوست مى‏دارند. البته پافشارى بر تصميم غلط مورد قبول
و توقع نيست، تصميم‏هاى درست مورد نظر است. تبدل رأى‏ها و تغيير زود به زود آنها
درست نيست.

نكته ديگرى را كه باز از برادران عزيز مى‏خواهم
آن را دنبال كنند، مسأله احياء روحيه حمايت از توليدات داخلى است.

 در مردم اين تعصب را بوجود
بياوريد كه توليد دست خودشان را دوست بدارند. يك روز اروپائيها افسانه‏اى را در
ايران رايج كردند كه ايرانى قادر نيست لوله هنگ هم بسازد. اگر كسى چيز خوبى هم
مى‏ساخت مى‏گفتند خوب نساخته و بد ساخته است. بعضى از سازندگان اجناس باورشان آمده
بود كه ايرانى بايد سست و بد بسازد. آن روز گذشت و امروز، ما مصنوعات و توليدات
بسيار خوب و بهتر از توليدات خارجى در كشورمان داريم. نمونه‏هاى زيادى دارد.

آخرين سخن كه ترجيع بند همه حرفهاى ماست، اهتمام
به قشرهاى ضعيف و عقب مانده جامعه است. شما هر چه براى اينها تلاش كنيد، كم تلاش
كرده‏ايد. برادران عزيز واقعاً يك عده در اين كشور هستند كه از لحاظ گذراندن زندگى
به اينها سخت مى‏گذرد و با سختى زندگى را مى‏گذرانند. ما اساساً مبارزات و تلاشمان
قبل و بعد از تشكيل جمهورى اسلامى و تلاشهايى كه مسئولين اين كشور كرده‏اند براى
چه بوده است؟ ما براى تأمين عدالت اجتماعى اين كارها را كرديم.1373/6/10

تعليم و تربيت

 “خداى تبارك و تعالى در يك
سطر آموزش و پرورش را ذكر مى‏فرمايد و در هيچ چيز از امور دنيايى خدا نفرموده است
كه من منّت بر مردم گذاشتم، لكن در قضّيه آموزش و پرورش مى‏فرمايد كه “لقد منّ
الله على المؤمنين اذ بعث فيهم رسولاً من انفسهم يتلوا عليهم آياته و يزكّيهم و
يعلّمهم الكتاب و الحكمة”.

 خداى تبارك و تعالى در
مورد تزكيه، در مورد تعليم، تربيت، آموزش و پرورش با تعبير منّت گذاشتن بر مردم
مى‏فرمايد منّت گذاشته و پيغمبر را براى آموزش و پرورش فرستاده و پرورش را قبل از
آموزش ذكر مى‏فرمايد: “يزكيهم و يعلّمهم الكتاب و الحكمة”. اول تزكيه است… با آن
تعبير “منّ الله على المؤمنين” فرستادن پيغمبر. از اين آيه شريفه استفاده مى‏شود
كه اصلِ آمدن پيغمبر براى آموزش و پرورش بوده است”.59/4/10

 “بيشتر صدماتى كه به بشر
وارد مى‏شود، از طريق آموزش و پرورش است. تمام اين آلاتى كه درست شده است، تمام
اين آلات جنگى كه درست شده است، آلات منهدم كنى كه درست شده است، به دست اشخاصى
بوده است كه آموزش داشته‏اند لكن پرورش صحيح نداشتند و لهذا با علم خودشان طرح
فناى برادرهاى خودشان، همجنسهاى خودشان را مى‏ريزند. در مملكت ما هم آن مقدار كه
از دست آموزش و پرورش خواهان و آنهايى كه آموزششان زياد بوده است صدمه ديده‏اند
ملّتها، از دست ديگران نديده‏اند، براى اين كه اين متفكران و اين دانشمندان بودند
كه طرحهاى تخريبى را، طرحهاى فنا كننده ملّت را مى‏ريختند براى اين كه آموزش
داشتند لكن آموزش در كنارش پرورش نبود”.58/1/24

 “انسان از اوّل اين طور
نيست كه فاسد به دنيا آمده باشد، از اول با فطرت خوب به دنيا آمده، با فطرت الهى
به دنيا آمده، “كلّ مولودٍ يولد على الفطرة” كه همان فطرت انسانيّت، فطرت صراط
مستقيم، فطرت اسلام، فطرت توحيد است، اين تربيتهاست كه يا همين فطرت را شكوفا
مى‏كنند، و يا جلوى شكوفايى فطرتها را مى‏گيرند، اين تربيتهاست كه يك كشور را ممكن
است به كمال مطلوبى كه از هر جامعه انسانى است برسانند و يك كشور، كشور انسانى
باشد، كشور مطلوب اسلام باشد و همين تربيتها يا تعليم‏هاى بدون تربيت ممكن است كه
اينها را در آن وقتى كه مقدرّات يك كشورى دست آنهاست و همه چيز كشور به دست
آنهاست، كشور را به تباهى بكشند”.59/11/10

 “ملت عزيز ايران و ساير
كشورهاى مستضعف جهان اگر بخواهند از دامهاى شيطنت آميز قدرتهاى بزرگ تا آخر نجات
پيدا كنند چاره‏اى جز اصلاح فرهنگ و استقلال آن ندارند و اين ميسر نيست جز با دست
اساتيد و معلمان متعهدى كه در دبستانها تا دانشگاه‏ها راه يافته‏اند و با تعليم و
كوشش در رشته‏هاى مختلف علوم و تربيت صحيح و تهذيب مراكز تربيت و تعليم از عناصر
منحرف و كج انديش، نوباوگان را كه ذخاير كشور و مايه اميد ملتند، همدوش با تعليم
در همه رشته‏ها به حسب تعاليم اسلامى تربيت و تهذيب نمايند و علوم اسلامى را كه
مربّى اخلاق و مهذّب نفوس است به دست كارشناسان اسلامى داده تا نوباوگان و جوانان
عزيز را بدين مكتب جامع روانبخش آشنا و از تعاليم علمى و عملى آن برخوردار سازند و
به يقين بدانند كه اسلام مكتبى است كه انسانها را به گونه‏اى مى‏سازد كه به جز حق
و مبدأ خلق به هيچ مكتبى تسليم نشوند و تحت تأثير هيچ قدرتى واقع نگردند”.

60/10/7

 “اين كودكها مورد علاقه من
هستند، بچه‏هاى منند، عزيزان منند، به ملكوت نزديكترند، از آلودگيهاى طبيعت دورند
و من اميدوارم كه معلمهاى اين بچه‏ها و اين كودكها در تربيت انسانى – اسلامى اينها
كوشا باشند و از آن تعليمات سويى كه در سابق بود مبرا باشند.

 معلمان مدارس در هر جا
هستند عنايتشان به اين كودكها بيشتر باشد اين كودكها اميد آتيه مملكت ما هستند و
از اين كودكهاى امروز، انسانها و دانشمندان فردا درست مى‏شود. اينها هستند كه در
آتيه مملكت ما را اداره مى‏كنند و پس از ما اينها بايد استقلال مملكت و آزادى را
حفظ كنند. معلمان از اين كودكهاى نورس قدردانى كنند و اين كودكهاى نورس را كه
آلوده نيستند به آن چيزهايى كه ما بزرگها آلوده هستيم، نگذارند آلوده شوند”.58/7/1

اخبار ايران

 جهان اسلام

 جوانان مسلمان شهر “بيرمنگام”
– در انگليس – براى مبارزه با فساد و فحشا، گروههاى گشتى تشكيل دادند.(73/5/17)

هشت حزب و سازمان اسلامى و غير اسلامى اردن، ضمن
انتقاد از گشوده شدن نخستين پاسگاه مرزى ميان اردن و فلسطين اشغالى، از مردم خواستند
با عادى شدن روابط با دشمن صهيونيستى مبارزه كنند.

پليس فرانسه 23 مسلمان الجزايرى را در پاريس
دستگير كرد.(73/5/18)

نويسنده مرتد بنگلادشى از “داكا” به سوئد گريخت.(73/5/20)

نماز جمعه پس از ده ماه در زيارتگاه حضرت “بال”
در كشمير برگزار شد.(73/5/22)

لبنان درخواست آمريكا را براى جلوگيرى از فعاليت
حزب الله، رد كرد.

يك مركز اسلامى جديد در واشنگتن آغاز به فعاليت
كرد.(73/5/29)

عوامل رژيم عراق، جواهرات و طلاهاى نفيس خزانه
مرقد مطهر حضرت على – عليه‏السّلام – را ربوده ودراختيار صدام و افراد خانواده‏اش
قرار دادند.

جبهه نجات اسلامى الجزاير، مذاكره با رژيم كودتا
را رد كرد.

سازمان كنفرانس اسلامى با انتشار بيانيه‏اى، به
از بين بردن هويت اسلامى بيت المقدس از سوى رژيم صهيونيستى، اعتراض كرد.(73/5/31)

استاد دانشگاه داكا اعلام كرد: غير سياسى كردن
حج توسط سعوديها بزرگترين ضربه به اسلام است.

جرج حبش گروههاى اسلامى و ملى فلسطين را به
سرنگونى عرفات فراخواند.(73/6/1)

انديشمندان مسلمان شركت كننده در كنفرانس وحدت
اسلامى: تأسيس حكومت اسلامى، مهمترين راه عملى وحدت جهان اسلام است.

سيد حسن نصرالله رهبر حزب الله لبنان: در صورت
سازش لبنان با رژيم صهيونيستى، به عمليات ضد صهيونيستى ادامه مى‏دهيم.

سيد حسن نصرالله: آمريكا و رژيم صهيونيستى در
صدد نابودى حزب الله هستند.

“جبهه خلق براى آزادى فلسطين” مسؤوليت حمله به قرارگاه نظامى
صهيونيستها را در “بيت‏اللحم” بر عهده گرفت.(73/6/3)

امام جماعت مسجد واشنگتن: اسلام در آينده نزديك
به كليه ايالتهاى آمريكا راه خواهد يافت.

جبهه نجات اسلامى خواستار استعفاى دولت الجزاير
شد.(73/6/5)

رژيم صهيونيستى مسجد الخليل را به دو بخش مسلمان
و يهودى تقسيم كرد.(73/6/9)

 اخبار داخلى

147 هزار كيلو مواد مخدر طى سال گذشته در سطح كشور كشف گرديد.

يكى از مترجمان وزارت امور خارجه ايران به اتهام
همكارى با سرويس اطلاعاتى آمريكا، دستگير شد.(73/5/17)

دانشجويان اولين دوره خلبانى شكارى بمب‏افكن “سوخو
– 24” فارغ التحصيل شدند.

اولين كارخانه توليد كاغذ بازيافتى توسط
رئيس‏جمهور افتتاح شد.

هفته نامه “جينز ديفنس” چاپ لندن: ساخت تانك “ذوالفقار”
ايران، غرب را سر در گم كرده است.(73/5/20)

بهرام عباس زاده منافق تروريست در نزديكى مسجد
مكى زاهدان به دار مجازات آويخته شد.

 (73/5/24)

ايران نايب قهرمان كشتى آزاد جوانان جهان شد.

 (73/5/25)

دو ايرانى متهم به بمب گذارى در حوالى سفارت
اسرائيل در بانكوك آزاد شدند.

دكتر “محمد حسن قره آغاجلو” پزشك جوان ايران در
ميان 5 هزار نفر شركت كننده مقام نخست كنكور ورودى دوره تخصصى دانشكده پزشكى
دانشگاه پاريس را كسب كرد.(73/5/26)

وزير خارجه آرژانتين: آرژانتين هيچ مدركى در
مورد دخالت ايران در انفجار مركز يهوديان ندارد.

 (73/5/29)

بيش از يك تُن ترياك در درگيرى مأموران انتظامى
با كاروان بزرگ سوداگران مرگ در شرق كشور كشف و ضبط گرديد.(73/5/30)

يكصد و ده هزار بسيجى با گذراندن كلاسهاى آموزشى
و دريافت كارت به عنوان ضابطين قوه قضائيه در زمينه امر به معروف و نهى از منكر و
مبارزه با مظاهر فرهنگى غرب فعاليت خود را آغاز كردند.(73/5/31)

هفته نامه اكونوميست: اتهامات آرژانتين عليه
ايران تحت فشارهاى سياسى و هجوم تبليغاتى صورت گرفت.(73/6/1)

ايران با داشتن پنجمين ناوگان دريايى جهان و 3
هزار كاميون به موفقيتهاى چشمگيرى در حمل و نقل دست يافته است.

800 كيلومتر مرز مشترك ايران، پاكستان و افغانستان به روى
كاروانهاى قاچاقچيان بسته شد.

رئيس جمهور تركمنستان هنگام ترك تهران: طرح
انتقال گاز تركمنستان از طريق ايران به اروپا يك پيروزى بزرگ است.

آسوشيتدپرس: احداث خط لوله انتقال گاز تركمنستان
به اروپا از طريق ايران يك كودتاى سياسى و اقتصادى عليه آمريكا بود.

رئيس مجلس: بزرگترين دغدغه مجلس و دولت،
پشتيبانى از اقشار محروم است.(73/6/3)

عوامل شبكه جاسوسى و بمب گذارى عراق در كردستان
شناسايى و دستگير شدند.(73/6/6)

رسول خادم قهرمان كشتى جهان شد.

رئيس مجلس: وارد كوچه بن بست آمريكا نمى‏شويم.

رئيس جمهور: سكوت اروپا در برابر جنايات
بى‏شمارصربها، سؤال برانگيز ومايه شرمندگى‏است.

رئيس جمهور: نبايد اجازه دهيم بحران در بوسنى و جهان
به جنگ اسلام و مسيحيت تبديل شود.(73/6/7)

خانه شهيد رجائى به موزه شهدا تبديل شد.

رئيس جمهور: نيروهاى اطلاعاتى، سربازان وفادار
انقلابند و بيشترين تلاش را براى امنيت كشور به عمل مى‏آورند.(73/6/9)

رئيس مجلس: موفقيت انقلاب در گرو اجراى عدالت
اجتماعى و توزيع عادلانه ثروت ملى است.

بزرگترين مخزن فرآورده‏هاى نفتى خاور ميانه توسط
صنعتگران ايرانى در اصفهان ساخته شد.

 (73/6/10)

  اخبار خارجى

قاضى آرژانتين: اتهامات وارده به ايران در مورد
انفجار ساختمان مركز يهوديان آرژانتين، جعلى و ساخته “سيا” بود.

پليس فرانسه براى مقابله با عمليات تلافى‏جويانه
مسلمانان الجزايرى به حال آماده باش درآمد.

شوارد نادزه: قفقاز، بحرانى‏ترين منطقه دنياست.

شيمون پرز، از انجام مذاكرات پنهانى با يمن براى
انتقال يهوديان به اسرائيل پرده برداشت.

آمريكا از مطرح شدن تجاوزات اسرائيل به جنوب
لبنان در شوراى امنيت جلوگيرى كرد.

كويت قراردادى را امضاء كرد كه به موجب آن يك
سيستم پيشرفته شليك چند منظوره موشك و خودروهاى حمل و نقل زرهى از روسيه خريدارى
كرد.(73/5/18)

واتيكان رسماً مخالفت خود را با سقط جنين اعلام
كرد.

“سيا”: سعوديها براى بمباران شمال يمن هواپيماهاى روسى اجير كرده
بودند.

خانواده‏هاى هندى دختران خود را بخاطر مخارج
سنگين ازدواج به قتل مى‏رسانند.(73/5/19)

واشنگتن پست: اكثريت مردم آمريكا از سياست خارجى
كلينتون ناخشنود هستند.

قاضى آرژانتينى تحت فشار آمريكا و اسرائيل وادار
به تغيير موضع عليه ايران شد.

وزارت خارجه انگليس: هيچگونه مدركى دال بر دخالت
ايران در انفجارات بوئنوس آيرس و لندن وجود ندارد.

شهردار “اريحا” در اعتراض به سياست‏هاى عرفات
استعفا داد.(73/5/20)

بى‏نظير بوتو: هيچ قدرتى نمى‏تواند با توسل به
زور برنامه اتمى پاكستان را متوقف كند.

ژنرال سدراس رهبر نظامى‌هائيتى: من صدام نيستم،
در برابر حمله آمريكا به‌هائيتى مقاومت مى‏كنم.

رئيس جمهور آرژانتين: قضاوت من در مورد جمهورى
اسلامى ايران اشتباه بوده است.

غنا و رژيم صهيونيستى پس از 20 سال انقطاع،
روابط ديپلماتيك برقرار كردند.

اسرائيل و مصر يك كمك 5 ميليارد دلارى از آمريكا
دريافت كردند.

34 هزار نفر قربانى جنگ ده ساله ارتش تركيه با كردها شده‏اند.

عمان خواستار همبستگى اعراب براى سازش با
اسرائيل شد!

كره جنوبى دولت آمريكا را به مداخله در امور
داخلى اين كشور متهم كرد.

پطروس غالى: سازمان ملل در وضعيت كنونى خود
نمى‏تواند به كمك ملتها بشتابد.

مجلس نمايندگان آمريكا – در يك شكست دردناك براى
كلينتون – لايحه مبارزه با جنايت را رد كرد.(73/5/22)

زنان هندى يك مغازه مشروب فروشى و يك انبار آن
را در پنجاب هند به آتش كشيدند.

دبير كل ناتو در سن 59 سالگى درگذشت.

آمريكا بار ديگر مانع محكوميت جنايات اسرائيل
توسط شوراى امنيت شد.(73/5/23)

مجمع فرهنگ و دمكراسى الجزاير دعوت رئيس جمهورى
اين كشور براى گفتگو را رد كرد.

بوتو: پاكستان بر سر منابع امنيتى خود با آمريكا
معامله نمى‏كند.(73/5/24)

دادگاه عالى آرژانتين: درخواست قاضى براى
بازداشت چهار ايرانى غير قانونى است.

كارلوس عامل حملات مسلحانه و بمب گذاريهاى مختلف
پس از بيست سال در سودان دستگير شد.(73/5/25)

الراى العام: همپيمانى آمريكا و اسرائيل عليه
ايران، بازى با آتش در خليج فارس است.

آب در “توكيو” جيره‏بندى شد.

واتيكان اولين سفير خود در تل آويو را اعزام
نمود.(73/5/26)

پليس روسيه تظاهرات خيابانى مسكو را سركوب كرد.

درآمد روزانه بيش از يك ميليارد نفر از جمعيت
جهان كمتر از يك دلار است.

آمريكا خواستار قطع روابط محرمانه رژيم
صهيونيستى با عراق شد.(73/5/29)

آمريكا چند كشور اسلامى را به خاطر مخالفت با
قطعنامه ضد اخلاقى (آزادى سقط جنين، روابط جنسى قبل از ازدواج و همجنس‏گرائى)
تهديد كرد.

 (73/5/30)

بغداد از اسلام‏آباد خواست تا ميان عراق و كويت
ميانجيگرى كند.

وزراى خارجه ايران، تركيه و سوريه در بيانيه
پايان اجلاس 3 جانبه در دمشق، با هر گونه اقدامى كه هدف آن تجزيه عراق باشد مخالفت
كردند.

آخرين گروه سربازان فرانسوى، خاك رواندا را ترك
كردند.(73/5/30)

قلعه كوه فوجى در ژاپن توسط يك مرد 100 ساله فتح
شد.

سركرده صربهاى بوسنى براى چندمين بار طرح صلح
بين‏المللى را رد كرد.

روتسكوى: اعتماد به يلتسين بزرگترين اشتباه
زندگى من بود.(73/6/1)

آلمان تسليم فشارهاى اسرائيل عليه ايران نشد.

82 عضو شوراى ملى فلسطين خواستار محدود شدن اختيارات عرفات شدند.

پليس ساف و اسرائيل 16 عضو “حماس” را دستگير
كردند.(73/6/2)

نواز شريف: پاكستان بمب اتمى دارد.

170 شخصيت فلسطينى با تغيير منشور ساف به نفع اسرائيل مخالفت
كردند.

آرژانتين به فقدان مدارك كافى عليه ايران اعتراف
كرد.(73/6/3)

مشاور وزير امور خارجه آمريكا: دولت آمريكا تلاش
دارد حداكثر فشار را به ايران وارد كند.

اتحاديه عرب با درخواست كلينتون براى لغو تحريم
اسرائيل مخالفت كرد.(73/6/6)

“جبهه اقدام اسلامى اردن” نسبت به ادامه بازداشت اعضاى “حماس” از
سوى دولت خودگردان فلسطين هشدار داد.(73/6/8)

در پى اعتراض گسترده مردم مالزى، ناو آمريكائى “وينس”
آبهاى مالزى را ترك كرد.

روسيه به حضور نظامى 54 ساله در جمهوريهاى
بالتيك پايان داد.(73/6/9)

جمهورى خواهان ايرمند به 25 سال جنگ با انگليس
پايان دادند.(73/6/10)

گزارشهاى علمى – پژوهشى

 كامپيوتر و توانايى ذهنى

  به گزارش خبرگزارى يونايتدپرس گروهى از محققان به سرپرستى روان‏شناس
آرتور كرامر، با استفاده از ابزار اندازه‏گيرى كامپيوترى فعاليت الكتريكى مغز
مى‏توانند به ميزان نود درصد توانائى‏يك فرد را در انجام يك كار پيش‏بينى كنند.

 در اين تحقيق ابتدا كنترل و
تنظيم شش درجه متغير و سپس انجام يك سرى محاسبات به شركت كنندگان سپرده شد. (افراد
در اين آزمايش همزمان با تنظيم درجه‏هايى كه دايم در تغيير بودند، كار محاسبات را
نيز انجام مى‏دادند).

 هرچه درجه‏ها سريعتر تغيير
مى‏كردند فعاليت الكتريكى مرتبط با آن كار قويتر مى‏شد و فعاليت الكتريكى مرتبط با
محاسبات رياضى ضعيف‏تر مى‏گرديد.

 قدرت نسبى اين دو نشانه به
محققان فرصت داد در مورد نحوه انجام كار هر شركت كننده آگاهى يابند. بدين ترتيب
اكنون پژوهشگران پنجره‏اى به سوى ظرفيت كارى ذهن گشوده‏اند.

  كشيدن دندان بدون درد

 يك دندانپزشك چينى براى افرادى
كه از آمپول، مته و انبر دندانپزشكى مى‏ترسند روشى را ارائه داده است كه بوسيله
فشار آوردن به گردن، دندان را بدون درد مى‏كشد.

 به گزارش خبرگزارى فرانسه از
پكن، خبرگزارى “شين هوا” دويان شيانگ، دندانپزشك 44 ساله چينى 150 هزار دندان را
در طول 25 سال كار دندانپزشكى كشيده است.

 دو در تكنيك خود بر نقطه خاصى
از گردن بيمار فشار وارد مى‏آورد كه در نتيجه دندان شل شده و براحتى مى‏توان آن را
از لثه جدا كرد.

  ورزش و شنوايى

 تحقيقات جديد پژوهشگران دانشگاه
ميامى نشان داده است كه ورزش در بهبود قدرت شنوايى موثر است.

 روزنامه واشنگتن پست به نقل از
محققان اين دانشگاه نوشته است افرادى كه ورزش مى‏كنند كمتر از افرادى كه تمايل به
ورزش ندارند دچار اختلالات شنوايى مى‏شوند.

 بنابراين گزارش در اين تحقيقات
28 داوطلب 26 ساله كه همگى قدرت شنوايى طبيعى داشتند و نسبتاً افرادى ورزيده و
سالم بودند به سه گروه تقسيم شدند. هر يك از اين سه گروه در معرض صداى موسيقى بلند
و ناراحت كننده قرار گرفته و در عين حال به دوچرخه سوارى پرداختند. سپس هر سه گروه
بدون ورزش و حركت در معرض همان ميزان صدا قرار گرفتند و نهايتاً هر سه گروه تنها
در سكوت به دوچرخه سوارى مشغول شدند. در جريان اين تحقيقات، متخصصين دائماً ضربان
قلب، فشار خون و درجه حرارت بدن اين افراد را تحت نظر داشتند. تستهاى شنوايى در پى
اين آزمايشها نشان داد گروهى كه بيش از دو گروه ديگر ورزيده و سالم بودند از
شنوايى بهترى برخوردار بودند.

 گروه دوم كه از سلامت و
ورزيدگى متوسطى برخوردار بودند شنوايى متوسطى داشتند و افراد گروه سوم كه از نظر
ورزيدگى و سلامت از دو گروه ديگر ضعيف‏تر بودند به مراتب ضعف شنوايى بيشترى از خود
نشان دادند.

 به گفته ديگر محققان ورزش موجب
جريان يافتن خون و اكسيژن در سراسر بدن مى‏گردد و سلولها و بافت‏هاى عصبى درون گوش
نيز اكسيژن و خون بيشترى دريافت مى‏كنند كه همين امر موجب بهبود قدرت شنوايى
مى‏شود.

  خواب، فراگيرى و حافظه

 براساس شواهد بدست آمده از دو
مورد تحقيقات، در حاليكه بدن ما به هنگام خواب بى‏حركت است، مغز سرگرم رسيدگى به
كار محفوظات و آموخته‏هايى است كه هر روز بر روى هم انباشته مى‏شوند.

 به گزارش خبرگزارى يونايتدپرس،
محققان دريافته‏اند خوابيدن بخصوص مرحله‏اى از خواب كه شامل چند حركت سريع چشم است
و اصطلاحاً خواب رم پأأبت بأت ناميده مى‏شود به همان اندازه كه در بهبود مهارتهايى
مانند نواختن پيانو اهميت دارد براى تمرين كردن نيز مهم است. همچنين مرحله‏اى از
خواب كه در آن حركت سريع چشم صورت نمى‏گيرد يا به اصطلاح خواب غير نقش قابل
ملاحظه‏اى در سپردن اسامى و اجزاء مشابه اطلاعاتى به حافظه دارد.

 خواب، غير – رم در متمركز كردن
و سپس آشفته‏كردن‏مجدد حافظه در سراسر مغز مهم است.

  يافتن حيوانات خانگى گمشده

 انجمن جلوگيرى از اعمال خشونت
نسبت به حيوانات چيپهاى الكترونيكى در بدن حيوانات خانگى‏قرارمى‏دهدتادرصورت گم
شدن توسط اين انجمن به صاحبانشان برگردانده شوند. اين چيپها
همچنين‏مى‏تواننددرتحت‏تعقيب‏قراردادن‏كسانى‏كه حيوانات‏خود را درخيابانها
رهامى‏كنند مؤثرباشد.

 به گزارش خبرگزارى يونايتدپرس
يك گروه از دامپزشكان چيپهايى به اندازه يك دانه برنج را در بدن يك سگ‏تنومندو يك
گربه خانگى تزريق كردند. اين چيپها در زير پوست و بين استخوانهاى شانه جاسازى شده
است. در طول عمل حيوانات بندرت از خود مقاومتى نشان مى‏دهند.

  كانگورو درختى

  يك دنشمند استراليايى در يك سفر اكتشافى به مناطق دورافتاده كوهستانى
در استان ايريان جايا در اندونزى موفق به كشف گونه جديدى از كانگوروهاى درختى شده
است.

 اين كانگورو كه هنوز نام علمى
ندارد گونه كانگوروى درختى يافت‏شده‏ويكى از 8 پستاندار بزرگ كشف شده در قرن اخير
است.

 “تيم فلانرى” دانشمندى از “موزه
استراليا” مى‏گويد: قبلاً هيچ مدركى دال بر وجود اين حيوان عجيب اما رام كه نام
محلى آن “بوندگزو”به‏معناى “بشرجنگلهاى‏مرتفع”است‏به دست نيامده بود.

 فلانرى تخمين مى‏زند كه هزاران
كانگورو درختى در آب و هواى سرد، و مرطوقب منطقه كوهستانى “مائوكاپ” در ارتفاع
4500 مترى به حيات خود ادامه مى‏دهند.

 كانگورو درختى براى دو قبيله “دنى”
كه اين حيوانات را شكار مى‏كرد و قبيله “مونى” كه معتقد بود كانگورو درختى يكى از
نياكان آنها بوده و هرگز اين حيوانات را نمى‏كشت شناخته شده بود.

 وايزبرگر” كه 40 سال از
عمر خود را صرف تحقيق در زمينه سرطان كرده است مى‏افزايد مطالعات وى نشان داده خطر
ابتلا موشها به سرطان سينه، قولون و پانكراس كه بر اثر عوامل سرطان‏زا در گوشت و
ماهى سرخ كرده يافت مى‏شود به وسيله نوشيدن چاى بطور قابل ملاحظه‏اى كاهش يافته
است.

جدول

 افقى:

 1- پرشورترين حماسه ملت ايران
پس از پيروزى انقلاب – طمع.

 2- بر عكس آن شهرى است كه
سابقاً از مراكز حديث بوده – جنباند – ناشكيبا.

 3- غوزه پنبه – پيرو آيين موسى(ع)
– دعاكننده.

 4- بر عكس آن در عربى – به
معناى “نتيجه داد” است – ظرف – كرانه رود – نشانه مفعول بى‏واسطه.

 5- تخم مرغ فرنگى – يكى از
مقياسهاى طول – از سردمداران رژيم صهيونيستى كه خيزش اسلامى را خمينيسم بدون خمينى
خواند – ورم كوچك.

 6- خالص – از قوى‏ترين قبايل
عهد جاهليت – با افزودن “پ” به اول آن نام تسليم كننده حضرت عيسى “ع” به يهود
خواهد شد.

 7- زنان سنى – آخرين.

 8- اندك – شاعر مشهور ايرانى،
صاحب كتاب خمسه – علامت جمع مؤنث سالم در عربى.

 9- بهترين دوست – شنيدن.

 10- آب نمكين – گواهينامه –
ريشه كلمه “ارتقاء”.

 11- مترجم و دانشمند اوايل قرن
چهارم ه.ق – خبر – دشنام دادن – حرف نداى دور.

 12- قلب قرآن – بازگرداندن –
همان جمشيد است – خو گرفته.

 13- فرمانروايى – نيش پشه – ضد
كهنه.

 14- گازى كه در جو خورشيد به
وجود آن پى برده‏اند – رشد آن موضوع اصلى كنفرانس قاهره بود – كلمه‏اى كه هنگام
خوشايند بودن چيزى گويند.

 15- معلم دوم – منسوب به
صهيون.

 عمودى:

 1- فيلسوف يونانى پيرو مكتب
كلبى – ولايتى بين هند و پاكستان.

 2- كسى كه عقلش بر شهوتش چيره
گردد از آنان افضل است – قبيله‏اى كه اخيراً زمام امور را در رواندا به دست گرفت.

 3- يكى از عوارض اقتصاد ناسالم
– از حروف مقطعه قرآن.

 4- اولين كسى كه بنا به وصيت
پيامبر(ص) به جمع آورى قرآن قيام كرد – با يك “لا” معنى هم‏قد مى‏دهد – قاره‏اى كه
بيش از 75% ذخاير نفتى جهان را در اختيار دارد.

 5- از جديدترين ابزارهاى تهاجم
فرهنگى غرب – آش – عربى “پشيمان كرد”.

 6- قانع – مؤسس – مخفف اگر –
يكى از ماههاى ميلادى.

 7- قابل ديدن – عدل.

 8- در سوره “قيامت” در معنى “بيهوده”
استعمال شده است – ورقه‏اى كه از طرف جمعيتى براى اطلاع عموم منتشر شود – سه حرف
از علائم وقف در قرائت قرآن.

 9- مانند – زيرجامه.

 10- آبرو – نام قبيله‏اى از
عرب – جارى – چراگاه.

 11- در پيمان برادرى مدينه،
حمزة بن عبدالمطلب با او پيمان بست – نيست – آفتاب – آب دهان.

 12- از جوانان مكه كه به
نمايندگى پيامبر(ص) به مدينه اعزام شد – درخشان – دوده عربى.

 13- نام سوره‏اى در قرآن –
كاشف‏ميكروب‏هارى.

 14- آتش گرفتى! – امپراتور
ظالم روم كه اصحاب كهف را معاصر وى دانسته‏اند.

 15- مايه – ياد نگرفت.

 × × ×

 توجه :

 به سه نفر از برندگان – به قيد
قرعه – تا شش ماه اشتراك پاسدار اسلام، اهدا مى‏گردد.(و حق اشتراك مشتركان نيز
تمديد مى‏شود)

 لطفاً پاسخهاى درست را تا
بيستم مهر ارسال فرماييد.

پرسشها و پاسخها:

 سؤال:

 1- آيا مى‏توان جملات و كلمات
نماز را كه به زبان عربى است ترجمه كرده؛ يعنى به فارسى درآورده و جملات نماز را
به صورت فارسى خواند؟ چون براى ما فارسى زبانها درك معنا و مفهوم نماز بيشتر روشن
مى‏شود.

 2- آب دهان موقعى كه از دهان
خارج مى‏شود چه حكمى دارد آيا پاك است يا خير؟

 3- اگر كسى در حين نماز خواندن
متوجه خطرى در مال يا جانش بشود آيا مى‏تواند براى برطرف كردن خطر، نماز خود را
بشكند؟

 (مهدى. ع : خمينى شهر اصفهان)

 پاسخ:

 1- اذكار و اوراد واجب نماز و
همچنين اذكار مستحبى كه به خصوص وارد شده است بايد به همان صورت كه وارد شده است
خوانده شود و ترجمه آن كافى نيست. و همچنين قرائت سوره حمد و يك سوره ديگر بايد به
همان زبان عربى – كه اصل قرآن است – خوانده شود. و اگر ترجمه آن كافى بود پيامبر –
صلّى اللّه عليه و آله و سلّم – يا ائمه – عليهم السّلام – اجازه مى‏فرمودند. ولى
دعا چه در قنوت و چه در ساير مواضع مانند سجده، مانعى ندارد كه به زبان ديگرى
خوانده شود. گرچه باز هم عربى بهتر است.

 2- پاك است.

 3- اگر رفع خطر متوقّف بر باطل
كردن نماز است اشكال ندارد، بلكه واجب است انسان براى حفظ نفس اقدام نمايد.

 × × ×

 سؤال

 1- در سالهاى حيات حضرت امام (ره)
كه تقريباً 10 – 11 ساله بودم در مسائل شرعى از حضرت امام تقليد مى‏كردم. با توجه
به اين كه در آن زمان من به سن تكليف نرسيده بودم آيا مى‏توانم اكنون از حضرت امام
تقليد كنم يا نه؟

 2- آيا شخصى كه فقط مادرش سيده
باشد مى‏توان به آن شخص سيّد گفت و او را از خاندان پيامبر – صلى الله عليه و آله
و سلم – حساب كرد يا نه؟(سلطانى : اصفهان)

 پاسخ:

 1- اگر در حيات حضرت امام –
قدس سره – به فتواى ايشان به عنوان تقليد از ايشان عمل كرده‏ايد مى‏توانيد بر
تقليد ايشان باقى باشيد هر چند قبل از سن تكليف باشد.

 2- اگر منظور از سيّد بودن
استحقاق خمس باشد طبق فتواى حضرت امام و مشهور ميان فقها شرط آن اين است كه از
جانب پدر به عبدالمطلب جدّ پيامبر برسد – هر چند از اولاد پيامبر هم نباشد – مانند
بنى‏عباس و اگر منظور احترام آنهاست به عنوان انتساب به رسول اكرم، كسانى كه مادر
آنها سيّده است نيز احترام دارند گرچه احترام براى هر مؤمن لازم است و غير مؤمن
احترام مؤمن را ندارد حتى اگر سيد باشد.

 × × ×

 سؤال:

 چرا نماز ظهر و عصر و مغرب و
عشا را ما با هم مى‏خوانيم؟ مگر نبايد هر چيزى را در جاى خودش انجام داد؟

 2- آيا يك شخصى كه گناهان
كبيره انجام داده است و توبه كرده و شخص ديگر گناهى نكرده و هر دو كارهايشان را تا
آخر عمر مانند هم انجام داده‏اند، آن شخص كه گناه نكرده جايگاه و مقامش با شخص
گناهكار و توبه‏كار در آن جهان يكى‏است؟ وآيا گناهى هست كه خداوند نبخشد؟

 3- آيا خمس به پول ثابت تعلق
مى‏گيرد يا به پولى كه هر ماه كم و زياد مى‏شود هم تعلق مى‏گيرد؟ اگر كتابى درباره
خمس است لطفاً راهنمايى فرماييد.

 4- اگر شخصى گناهى انجام داده
باشد – از روى ناآگاهى – و بعد از آگاهى به آن گناه، آن را ترك كند آيا گناهان پيش
كه از روى بى‏اطلاعى انجام داده است با آن گناهى كه از روى آگاهى انجام داده،
يكسان است؟

 5- من در جايى كار مى‏كنم كه
غذا و وسايل مربوط به مسافر داخل هواپيما در آن جا جمع‏آورى ياتهيه مى‏شود. آيا
اگر از وسايل و خوراكيها و چيزهاى ديگر آن جا استفاده كنم حلال است يا حرام؟

 6- من در سال 65 به علت حضور
در جبهه نتوانستم روزه بگيرم و نمى‏دانستم كه تا قبل از رمضان سال بعد بايد روزه
قضا را بگيرم، تكليف من چيست؟(تهران : برادر م. ح)

 پاسخ:

 1- البته خواندن هر كدام از
نمازها در زمان فضيلت خود بهتر است و ثواب آن بيشتر است، ولى طبق روايات زيادى كه
از حضرت رسول – صلى اللّه عليه و آله و سلم – و ائمه هدى – عليهم‏السلام – رسيده
است جمع بين دو نمازى كه وقت مشترك دارند اشكال ندارد و اين امر را براى آسان كردن
تكليف بر امت تشريع فرموده‏اند و در كتب حديث اهل سنّت نيز رواياتى در اين مورد
آمده است.

 2- بدون شك ترك گناه يك امتياز
است. انسان بايد تا مى‏تواند سعى كند به دام شيطان نيفتد و مخالفت فرمان الهى نكند
و هرگز گناهكار تائب، به مقام آنان كه اصلاً گناه نكرده‏اند نخواهد رسيد و لذا
مردم عادى هرچه سعى كنند به مقام معصومان كه گناه نكرده‏اند نمى‏رسند. گذشته از
اين كه چه بسا انسان به اميد توبه،گناهى مى‏كند و اجل او را مهلت نمى‏دهد.

 امّا اين كه آيا گناهى هست كه
خداوند آن را نبخشد، اگر منظور بدون توبه باشد طبق آيه قرآن خداوند هر گناهى را
ممكن است ببخشد به جز شرك. و اين بخشش بدون توبه است زيرا شرك هم با توبه بخشيده
مى‏شود. و امّا با توبه، طبق وعده الهى توبه همه گناهكاران پذيرفته است ولى نبايد
مطمئن بود زيرا ممكن است بعضى از گناهها قبل از بخشيده شدن پيامدهاى ناگوارى داشته
باشند، همچنان كه در اين جهان قطعاً دارد. و خداوند براى پذيرش توبه دو شرط ذكر فرموده
است: “انما التوبة على اللّه للذين يعملون السوء بجهالة ثم يتوبون من قريب فأولئك
يتوب اللّه عليهم و كان اللّه عليماً حكيماً × و ليست التوبة للذين يعملون
السّيئات حتّى اذا حضر أحدهم الموت قال انّى تبت الآن و لا الّذين يموتون و هم
كفار اولئك أعتدنا لهم عذاباً اليماً”.

 (نساء 17 و 18)

 خداوند بر خود، اين تعهد را
پذيرفته است كه توبه كسانى كه كارهاى نادرست از روى جهالت انجام مى‏دهند و زود
توبه مى‏كنند را بپذيرد و توبه‏اى نيست براى بدكارانى كه تا دم مرگ گناه مى‏كنند و
چون مرگ را پيش روى خود مى‏بينند اظهار پشيمانى مى‏نمايند و همچنين توبه‏اى نيست
براى آنان كه با كفر مى‏ميرند…

 شايد منظور از جهالت و نادانى
اين باشد كه گناه را از روى تأثير غرايز و هواهاى نفسانى انجام مى‏دهند. جهالت به
معناى سفاهت و كار احمقانه است، در مقابل آن، گناه كسانى است كه از روى عناد و تكبر
بر حق و نپذيرفتن فرمان الهى گناه مى‏كنند. شايد چنين باشد كه اين گونه افراد
اصلاً موفّق به توبه جدّى و واقعى نمى‏شوند.

 پس دو دسته توبه آنها پذيرفته
نيست: يكى آنها كه از روى عناد و كبر در مقابل حق مى‏ايستند و دوم كسانى كه تمام
عمر را در گناه غوطه‏ورند و توبه را براى دم مرگ مى‏گذارند. و نمونه‏اى كه هر دو
در او جمع شد فرعون بود. او هم با علم به حقانيت دعوت حضرت موسى – عليه‏السلام –
از روى كبر و غرور و عناد با حق ايمان نمى‏آورد و هم در آخرين دم كه مى‏خواست غرق
شود گفت: ايمان آوردم به خداى موسى و‌هارون! ولى خطاب رسيد: اكنون ايمان مى‏آورى
در حالى كه تاكنون سرپيچى مى‏كردى و توبه او پذيرفته نشد.

 3- از اين جهت فرقى ندارد. و
مسائل خمس در توضيح المسائل ذكر شده است.

 4- واضح است كه يكسان نيست و
گناه پس از علم و اطلاع بزرگتر است؛ چيزى كه هست انسان جاهل به مسأله اگر عذرى در
جهل خود نداشته باشد، خودِ جهل او نيز موجب مؤاخذه است زيرا تعلم احكام شرع يك
وظيفه و تكليف است و ندانستن عذر نيست.

 5- اگر طبق مقررات و قرارداد
عمل كنيد اشكال ندارد.

 6- بايد آن روزه‏ها را قضا
كنيد و براى تأخير از سال اول براى هر روز 750 گرم غذا – ولو نان خالى باشد – به
يك فقير بدهيد.

 × × ×

 × تهران: برادر مسعود. ك،
300

 هرگز تسليم ازدواج تحميلى
نشويد. پدر و مادر حق ندارند فرزند را به ازدواج با فرد بخصوصى مجبور سازند و
اصلاً عقد بدون رضايت شما صحيح نيست. و امّا تهديد آنها به اين كه بايد از خانه
خارج شوى، باز هم خلاف شرع است و وظيفه پدر در صورت تمكّن و نياز فرزند تهيه مسكن
براى اوست و حق ندارد در مقابل حق مسكن چيزى را مطالبه كند يا فرزند را به كارى
مجبور سازد. در عين حال شما نهايت احترام و تواضع را در برابر آنها داشته باشيد و
اگر براى شما مشكل نيست و مانعى نمى‏بينيد مورد پيشنهادى آنها را ردّ نكنيد ولى
اگر مانعى مى‏بينيد يا علاقه‏اى نداريد هرگز تسليم نشويد و با نهايت احترام و
تواضع پاسخ منفى بدهيد.

 × تهران: برادر ك. م.
افغانى

 آنچه از بودجه مدرسه
برداشته‏ايد بايد برگردانيد.

 × برادر ك

 بايد سعى كنيد صاحب آن مغازه
را پيدا كنيد و اگر ميان چند نفر و يا چند مغازه مردّد است با همه آنها صحبت كنيد
و از آنها رضايت بخواهيد و اگر بطور كلى از يافتن آن مأيوس شديد قيمت آن را صدقه
بدهيد.

گفته‌ها و نوشته‌ها

 سرّ
همدلى

 روزى بقراط نزديك بيمارى آمد و
نبض او را گرفت. آن گاه وى را گفت: بدان كه من و تو و بيمارى سه كس هستيم و هر سه
مخالف يكديگر. اگر تو يارِ من شوى و آنچه تو را بگويم از آن نگذرى و آنچه تو را از
خوردن آن باز دارم، دست باز دارى، ما دو تن شويم و علت (بيمارى) تنها ماند و بر وى
غالب (پيروز) آييم! چه هر گاه كه دو تن، هم‏پشت و يكدل شوند بر يك كس غلبه توانند
كرد و اين حكمتى عظيم و لطيف است و عاقل حقيقت سرّ اين داند.

 (جوامع الحكايات و لوامع
الروايات)

 سخن نغز

 زگيتى دو چيز است جاويد و
بس

 دگر هر چه باشد نماند به
كس

 سخن گفتن نغز و كردار نيك

 بماند چنان تا جهانست ديگ

 زخورشيد و از آب و از باد
و خاك

 نگردد تبه نام و گفتار پاك

 بدين سان بود گردش روزگار

 خنك مرد با شرم و پرهيزكار

 (ابوالقاسم فردوسى)

 مقبول خَلق

 بايزيد بسطامى از راهى مى‏گذشت
و سگى او را دنبال كرد. وى جامه برگرفت تا به بدن سگ نيالايد، سگ زبان حال بگشود و
گفت: اگر من خشكم كه دامن تو، نجس نخواهد شد و اگر تر باشم، به هفت بار شستن پاك
خواهد شد ولى تو هرگاه به خود آلوده شوى و با آب صد دريا غسل كنى، پاك نخواهى شد.
پس دامن از خود نگاه دار، نه از من!

 شيخ گفت: تو ظاهرى پليد و من
باطنى از تو پليدتر دارم، بيا همراه شويم، شايد پاكى حاصل شود.

 سگ گفت: همراهى ممكن نيست،
زيرا تو مقبول خلقى و من مردود جهانم!

 امثال و حكم

 درويش و غنى بنده اين خاك
درند

 و آنان كه غنى‏ترند،
محتاجترند1

 از اين در كآمدى نوميد
برگرد

 به بيهوده مكوب اين آهن
سرد2

 عيب‏رندان‏مكن
اى‏زاهدپاكيزه‏سرشت

 كه گناه دگرى بر تو
نخواهند نوشت3

 آلوده منّت كسان، كم شو

 تا يك شبه در وثاق تو نان
است4

 1) سعدى 2) ويس ورامين 3)
حافظ 4) انورى

 در سفر فرنگ

 آورده‏اند كه اعتماد
السلطنه از دانستن زبان فرانسه، بر خود مى‏باليد تا اين كه روزى با ناصرالدين شاه
به سفر فرنگ رفت. شاه در يكى از كوچه‏هاى فرانسه، پسر بچه‏اى فرانسوى را به اعتماد
السلطنه نشان داد و براى رو كم كردن وى، گفت: ياد بگير، اين بچه نصف توست ولى زبان
فرانسه را مثل بلبل حرف مى‏زند.

 قضاوت

 دو كودك، دو نوع خط نوشتند و
نزد امام حسين(ع) آوردند تا ميانشان قضاوت كند. امام على(ع) به آن حضرت هشدار داد
كه مواظب قضاوتت باش؛ هر چه امروز، قضاوت كنى، بايد فرداى قيامت در پيشگاه عدل
الهى، پاسخگو باشى.(مجمع البيان ج3، ص64)

 نايب الحكومه جوشقان

  در يكى از منزلهاى بين راه كاشان، بعد از نصف شب نوكر مسافرى كه به آن
جا رسيده بود با كمال شدت در زد. كاروانسرادار از پشت در پرسيد: كيست؟

 نوكر گفت: جناب مستطاب اجل
اكرم افخم عالى سركار بندگان آقاى حاجى ميرزا محمد حسينعلى خان مستوفى اول ديوان
اعلى نايب الحكومه جوشقان و مضافات دام اقباله المتعالى است كه تشريف آورده‏اند در
را باز كن.

 كاروانسرادار گفت: اى بابا خدا
پدرت را بيامرزد ما براى اين همه مسافر در كاروانسرا جا نداريم.

 (هزار و يك حكايت)

 سردار و عارف

  سردارى بنام از عارفى پرسيد: آيا بهشت و جهنم وجود دارد؟

 عارف پرسيد:تو كيستى؟

 پاسخ داد: من سرباز گارد شخصى
امپراتور هستم.

 عارف گفت: امپراتور، آدم احمقى
است كه چون تو را به سربازى گمارده!

 سردار خشمگين شد و شمشير از
غلاف بركشيد و به قصد سياست، پيش رفت.

 عارف گفت: اكنون نيمى از پاسخت
را دريافتى و درِ جهنم را بر خود باز كردى!

 سرباز به خود آمد و با متانت
شمشير در نيام كرد.

 عارف گفت: اكنون نيم ديگر
پاسخت را دانستى، تو درهاى بهشت را بر خود گشودى!

 (صد حكايت)

 نصيحت بى‏اثر

  آورده‏اند كه كشيشى براى موعظه بالاى منبر رفت، چون خواست سخن بگويد،
مطلبى را كه قصد نموده بود، فراموش كرد، لذا پس از قدرى تأمّل گفت: خيلى از چيزها
بود كه مى‏خواستم امروز براى شما ذكر نموده موعظه كنم؛ اما چون از روى تجربت
مى‏دانم كه نصيحت شما، بى‏اثر و موعظه بى‏ثمر است، لهذا بيش از اين زحمت نداده،
جلسه را به همين جا ختم نموده، مى‏روم.

پيروى على (ع)

 محمد بن ادريس شافعى – يكى از
پيشوايان چهارگانه اهل سنت – كه ارادت و محبت زيادى به خاندان پيامبر(ص) داشت،
روزى شخصى از وى مسأله‏اى پرسيد و او نيز پاسخش داد.

 آن‏مردگفت:در
اين‏مسأله‏باعلى‏بن‏ابى‏طالب(ع)مخالفت‏كردى!

 شافعى گفت: تو اين مسأله را از
قول على(ع) براى من ثابت كن تا من صورتم را بر خاك بگذارم و بگويم خطا كردم!

 (نامه دانشوران)

 نماز سحرگاهان

 پس از مرگ جنيد، به خوابش
ديدند و پرسيدندش: پروردگار، با تو چه كرد؟

 گفت: آن اشارتها و عبادتها و
دانشها و نقشها از ميان رفتند، تنها چيزى كه ما را سودى بخشيد، چند ركعت نمازى بود
كه سحرگاهان خوانده بوديم.(كشكول شيخ بهايى)

 كيمياى محبت

 از كنفوسيوس پرسيدند: آيا با
يك كلمه مى‏توان تمام زندگانى را روشن و پاك نگاه داشت و آن كلمه كدام است؟

 گفت: بلى، آن كلمه، محبت
به ديگران است.

 (روانهاى روشن)

 آداب سخن

 وقت سخن مترس بگو آنچه
گفتنى است

 شمشير روز معركه، زشت است
در نيام

 در مقام حرف بر لب مهر
خاموشى زدن

 تيغ را زير سپر در جنگ
پنهان كردن است

 (مصلح الدين سعدى)

من دزدم يا تو؟

 دزدى به خانه‏اى رفت، هيچ
نيافت، ناگاه در گوشه خانه قدرى آهك ديد، چنين پنداشت كه آرد است؛ دستار خود را كه
ارزشى داشت در ميان خانه پهن كرد و رفت كه دامنى آرد بياورد و در دستار بريزد.

 در آن وقت، صاحب خانه، آهسته
دستارش را بدزديد. دزد چون ديد آهك است و آرد نيست، برگشت كه دستار خود را بردارد،
ديد نيست و آن را برده‏اند. قدم گذاشت كه از خانه بيرون رود و فرار كند، صاحب خانه
فرياد كشيد كه: آى دزد! آى دزد! بگيريد او را.

 دزد يقه صاحب خانه را گرفت و
گفت:

 انصاف بده، در اينجا من دزدم
يا تو؟!

 حكم
سردارى!

 در ساليان پيش كه “نايب
حسين” ياغى معروف كاشان، براى خود حكومتى تشكيل داده و مشغول چپاول مردم بود، حاكم
تهران تلگرافى براى فرزند وى يعنى “ماشاءالله خان” بدين مضمون ارسال داشت:

 ماشاءالله خان به اين نيت كه
از طرف حكومت مركزى به وى مقام سردارى خواهند داد، به تهران رفت ولى هنگامى كه
وارد تهران شد، به دستور حاكم او را گرفته و فى الفور به دار كشيدند.

 يكى از ياران حاكم به وى گفت:
مگر شما سوگند ياد نكردى كه به محض ورود ماشاءالله خان او را سر دار كنى؟

 حاكم خنديد و گفت: چرا! و به
اين قول هم عمل كردم. اگر ماشاءالله خان قدرى درايت داشت متوجه مى‏شد كه منظور از
حكم ما، بر سر دار كردن اوست نه سردار كردن!!

 خليفه
خسيس و شاعر بدبخت

 ابودلامه با قصيده‏اى بلند،
منصور را ستود. منصور به ربيع كه حاجب او بود نوشت كه سه هزار درهم به او بدهد. و
اين نوع سخاوت كه از منصور عباسى هيچ كس نديده بود، مايه حيرت و اعجاب ابودلامه شد
زيرا منصور سخت لئيم و خسيس بود.

 از آن روز به بعد، ابودلامه از
ربيع مطالبه پول مى‏كرد و ربيع، او را به روز ديگر وعده مى‏داد و آن روز ديگر نيز
نمى‏داد.

 عاقبت ابودلامه عاجز شد و
شكايت به منصور برد و گفت: حاجب حواله‏ات را نمى‏خواند و پولى را كه به رسم صله
دادى، نمى‏دهد.

 منصور پرسيد: كدام پول؟

 ابودلامه گفت: مگر سه هزار
درهم در برابر قصيده‏اى كه برايت سرودم، ندادى؟

 منصور گفت: اگر نوشته مرا
مى‏گوئى، راست است كه نوشتم به تو بدهند تا با آن نوشته تو را پاداشى داده باشم،
اما نگفته‏ام كه پول بدهند!!

 ابودلامه با حيرت گفت: پس
اينكه نوشتى حواله پول نيست؟

 منصور جواب داد: گوش كن تا به
تو بگويم: مگر نه اين است كه تو ابياتى گفتى كه ما را خوش آيد؟

 ابودلامه گفت: آرى!

 منصور گفت: ما هم به پاداش آن
چيزى نوشتيم كه تو را خوش آيد!!

 ياران
بد

 نجيب زاده‏اى پس از مرگ پدر،
بر اثر نداشتن تدبير و اشتغال به لهو و لعب، ارث پدر را از دست داد و كارش به
گدائى كشيد.

 روزى عده‏اى از دوستانش، او را
به باغى دعوت كردند، باغبان ديگى از گوشت بار كرد تا براى آنها بپزد و خود پى كارى
رفت. از قضا سگى آمد، گوشت‏ها را خورد و رفت. وقت خوردن چون گوشت را نيافتند آن را
به گردن همان نجيب زاده انداختند او سخت نگران شد و قسم ياد كرد كه من نخورده‏ام
ولى آنها نپذيرفتند او دل شكسته خارج شد و به گوشه‏اى نشست. دايه‏اى داشت، او را
بدانحال ديد، بسته‏اى را نزد او آورد و گفت: پدرت سفارش كرده كه چون پسرم همّت
درستى ندارد و روزى درمانده خواهد شد، پس تو اين بسته را به او بده. وقتى آن بسته
را گشود سه كاغذ در آن يافت كه در هر يك نوشته شده: ده هزار دينار در فلان جا
نهاده‏ام آن را بردار.

 سرانجام پول فراوانى بدست آورد
و دوباره دم و دستگاهى بهم زد. آن دوستان با معذرت خواهى و چاپلوسى دوباره اطرافش
گردآمدند.

 روزى در باغى جشنى برپا ساخت و
آنها را به آنجا دعوت كرد. و قبلاً دستور داده بود چند سنگ را با الماس سوراخ
بكنند و بدانجا بياورند. آن دوستان با تعجب پرسيدند: چه كسى اينچنين سنگ‏ها را
سوراخ كرده و حكمت اين كار چيست؟

 پاسخ داد: در زمان پدرم مرد
عربى چند مورچه همراه خود آورده بود و آنها سنگ سوراخ كردند!! گفتند: همينطور است!
ما هم شنيده بوديم. نجيب زاده گفت: آن روز براى اندكى گوشت هر چه قسم خوردم از من
باور نكرديد اما امروز سخنى به اين دروغى كه با هيچ عقلى نمى‏گنجد، بر زبانم جارى
مى‏شود و همه مرا تصديق مى‏كنيد! شما ياران روز شادى هستيد و بدرد من نمى‏خوريد.
من دوستانى مى‏خواهم كه در هنگام سختى به كارم آيند. و دستور داد همه را با خفت و
خوارى از آن مجلس بيرون راندند.

 تب امير

 عربى يكى از روزهاى گرم
تابستان به تب دچار شد. هنگام ظهر عريان شد و بدن خود را روغن ماليد و سپس زير نور
خورشيد، روى ريگهاى داغ، شروع به غلطيدن كرد و گفت: اى تب! حال مى‏فهمى كه چه
بلائى بر سرت آورده‏ام. اى موذى پست فطرت! شاهزادگان و اميران را گذاشته‏اى و به
سراغ من بى‏نوا آمده‏اى؟!

 بهر حال آنقدر در آن حالت به
غلطيدن ادامه داد تا عرق كرد و تب از تن او بيرون رفت.

 روز ديگر از كسى شنيد كه امير
ديشب به تب دچار گشته است. اعرابى گفت: به خدا قسم آن تب را من به سراغ او
فرستادم. اين گفت و پا به فرار نهاد.

 ملانصر
الدين و دزد

 ملانصرالدين شبى براى قضاى حاجت
به حياط خانه رفت، ديد دزدى در گوشه خانه ايستاده؛ زن خود را صدا كرد؛ تير و كمان
مرا بياور. وقتى كه آورد، تيرى به سوى دزد رها كرد.

 چون صبح شد، به سراغ دزد آمده،
ديد دزد همان قباى خودش بوده كه زنش شسته و به ميخ آويزان بوده و تير هم به قبا
خورده و آن را سوراخ كرده است. به زنش گفت: برو شكر خدا كن كه خودم در ميان قبا
نبودم وگرنه من بجاى دزد مرده بودم!

 نتيجه
شوخى بى‏مزه

 پير مردى پينه دوز بود كه
علاوه بر پينه دوزى هرگاه ميتى شب در مسجد تنها مى‏ماند او را خبر مى‏كردند تا صبح
بالاى سر ميت كشيك بدهد. او هم براى اينكه خوابش نگيرد معمولاً وسائل پينه دوزى
خود را مى‏برد و مشغول كار خود مى‏شد.

 يك شب جوانهاى ده براى تفريح،
شخصى را مرده‏وار در تابوت خوابانده و پينه دوز را اجير كردند تا صبح در كنارش
كشيك بدهد.

 پينه دوز طبق معمول خويش،
وسائل كارش را آورده مشغول كار شد كه تا صبح خوابش نبرد. نيمى از شب گذشته بود، با
خود به زمزمه افتاد و شروع به خواندن يك تصنيف قديمى كرد.

 مرده قلابى سر از تابوت بلند
كرده گفت: رسم نيست كه بالاى سر مرده تصنيف بخوانند!

 پينه دوز گفت: مرده هم رسم
نيست كه در كار زنده‏ها فضولى كند. معلوم مى‏شود درست نمرده‏اى بگذار خلاصت كنم!
فوراً با مشته آهنى خود بر سر او كوبيد و او را از زندگى رهانيد!! رفقاى او كه صبح
به ديدنش آمدند، با جسد مرده واقعى رفيقشان برخورد كردند و پى به نتيجه شوخى
بى‏مزه شان بردند.

 من
ديوانه نيستم!

 روزى هيتلر براى بازديد
ديوانگان به تيمارستان رفته بود. تمام ديوانگان با لباس سفيد در يك خط ايستاده و
همه در كمال ادب – همانطور كه قبلا تعليم ديده بودند – به هيتلر سلام دادند. ولى
در آخر صف يك نفر اصلاً سلام و اداى احترام نكرد.

 هيتلر خودخواه كه از اين مرد
ديوانه و لجوج سخت ناراحت و عصبانى شده بود، فرياد زد: احمق! چرا احترام
نمى‏گذارى؟

 آن مرد يكقدم جلو گذاشت و گفت:
قربان! ببخشيد، من مثل اينها ديوانه نيستم، من پرستارم!

 زيره به
كرمان

 شركت انگليسى “پرمافلكس”
سالانه معادل 50000 پوند نفت به صورت “بنزين فندك” به كشورهاى عربى نفت‏خيز حوزه
خليج فارس، صادر مى‏كند.

 چرا برج “پيزا” كج است؟

 در سال 1174 هنگامى كه معمار
ايتاليايى به نام “بونانو” ساختن برج معروف “پيزا” را آغاز كرد، يك اشتباه
محاسباتى در پى برج مرتكب شد و عمق پى را فقط 3 متر در نظر گرفت. در اواسط كار، به
علت جابجايى قشرهاى خاك، ساختمان نيمه تمام برج انحراف پيدا كرد و كار تعطيل شد.

 در سال 1350 كار تكميل برج از
سر گرفته شد و سعى گرديد كه طبقات فوقانى با خط عمود طراز باشد و از انحناء قبلى
پيروى نكند تا بتوان مركز ثقل برج را تعديل كرد.

 امروزه اين برج حدود 5 متر
نسبت به خط عمود، انحراف دارد و سالانه 8 ميلى متر بر انحراف آن افزوده مى‏شود.

 بانك و
بالنگ

 روزى در مجلسى شوراى ملى، سخن
از تشكيل بانك به ميان آمد. يك نفر محسنات آن را ذكر مى‏نمود و مى‏گفت: لذت و
منافع بانك براى ايرانى مجهول است؛ هر جا كه تخم او را كاشته‏اند، اهالى آنجا ثمر
او را مى‏دانند.

 يكى از وزرا كه گويى در خواب
بود، بيدار شد و گفت: گمان ندارم بالنگ ما از بانك فرنگى‏ها بهتر نباشد! چه عيب
دارد؟ بادنجان سرخ (گوجه فرنگى) را كاشتيد، خورديم بد چيزى نيست! بالنگتان را هم
بياوريد، بكاريد، ما مى‏خوريم!!

 خليفه و
زاهد قلابى

 شخصى براى طلب حكومت ناحيه‏اى
از عراق بر خليفه وارد شد، در حالتى كه آثار زهد و تقوا از او نمايان و بر پيشانيش
آثار سجود به مثل كوهان زانوى شترى نمودار بود.

 بعد از اظهار مطلب، خليفه از
او سؤال كرد كه اين چيست بر پيشانيت؟

 گفت: اثر سجود است!

 خليفه گفت: اين حايل است بين
تو و اين عمل كه خواهان آن هستى، به جهت آنكه اگر از كثرت عبادت و خداپرستى شده
است، پس روا نيست ترا از خداوند مشغول داريم، و اگر براى ما كرده‏اى، سزاوار نيست
كه فريب و خدعه تو بر ما اثر كند.

 آن شخص منفعل شده، نوميدانه از
مجلس بيرون رفت.

 شكم سير

 پروفسور” پاستور والرى
رادو” مى‏گويد:

 “كسانى كه با شكم سير غذا
مى‏خورند، معمولاً بيشتر از خودشان، پزشكان را سير مى‏كنند”.

 ازدواج

 سقراط به جوانى كه قصد ازدواج
داشت چنين مى‏گفت:

 دوست من! ازدواج چيز خوبى است.
اگر زن خوبى نصيبت شود، سعادتمند مى‏شوى و اگر زن خوبى نصيبت نشود، مثل من فيلسوف
خواهى شد!

 واحد شمارش

 اصله: درخت و چوب والوار

 باب: دكان، خانه.

 تخته: قالى و پتو و فرش

 توپ: پارچه

 جلد: كتاب

 جفت: كفش، جوراب، دستكش

 دست: لباس، مبل و ظرف به
تعداد معين

 حلقه: اشياء گرد، چاه

 دانه: اشياء قابل شمارش
مثل گردو و مداد

 برگ: كاغذهاى جلد نشده

 رأس: جانوران اهلى

 رشته: اشياء نوار مانند (كمربند،
گردنبند)، قنات

 دسته: گل و گياه

 عراده: اسلحه سنگين
چرخ‏دار

 فروند: وسايل نقليه هوايى
و دريايى

 فقره: اسناد پرداختنى

 قطعه: عكس، شعر، زمين

 قواره: زمين و لباس

 نسخه: كتاب، روزنامه، مجله

 نفر: انسان

 قطره: اشك، خون و بعضى
مايعات

 تير: فشنگ

 قبضه: از چاقو تا مسلسل

 اگر من
به جاى تو بودم

 وقتى اسكندر، آسياى صغير را
گرفت و در ايسوس، داريوش سوم را شكست داد و زن و دختر و مادر داريوش را اسير كرد و
صور را گرفت و مصر را زير مهميز كشيد و عازم فتح بابل شد، نامه‏اى از دارا به او
رسيد كه به اين شرايط تكليف صلح به اسكندر كرد: دختر خود را به زنى به اسكندر
مى‏دهد، ده هزار تالان براى باز خريد اعضاء خانواده سلطنتى مى‏پردازد و ممالك را
كه از فرات تا بحرالجزائر است، به اسكندر وامى‏گذارد.

 اسكندر بر اثر اين نامه، مجلسى
از سرداران خود بياراست و نامه را خواند. “پارمن‏يون” گفت: اگر من به جاى تو بودم،
اين نامه را مى‏پذيرفتم!

 اسكندر جواب داد: اگر من هم به
جاى تو بودم، مى‏پذيرفتم.

 درس زد
و خورد

 شبلى كه از علماى عامه است درس
نحو مى‏خواند. استادش گفت: بخوان: ضَرَبَ زيدٌ عمرواً.

 پرسيد: به چه جهت زيد، عمرو را
زد؟!

 استاد گفت: نه، اين مثال است،
مى‏خواهم تو بفهمى.

 شبلى برخاست. استاد گفت: به
كجا مى‏روى؟

 گفت: نمى‏خواهم علمى را بخوانم
كه از همين اول با زد و خورد شروع مى‏شود!!

 كرامت
عبدالسلام بصرى

 عبدالسلام بصرى از اكابر صوفيه
است و مريدانش اعتقادات عجيبى درباره او داشتند. شيخ نيز در حيله كوتاهى نمى‏كرد و
هر روز ادعائى نو مى‏نمود – مانند بسيارى از ديگر از صوفيان كه براى آنان كرامت
نقل مى‏كنند و متاسفانه در مجلات و كتابها و روزنامه‏هاى ما هم از آنان به بزرگى!
ياد مى‏شود – و مريدان نادان مى‏پذيرفتند.

 روزى شيخ عبدالسلام در جامع
بصره مشغول نماز بود. ناگاه در ميان نماز گفت: چخ! چخ! پس از نماز از او پرسيدند،
چه بود؟ گفت: در حالت نماز سگى را ديدم كه به خانه كعبه رفت، به اين آواز او را از
مسجد الحرام بيرون كردم. مريدان از اين قضيه بسيار تعجب كردند و به دست و پاى او
افتادند و مزيد بر اعتقاد و ارادت ايشان شده، اين كرامت را به مجالس نقل مى‏كردند.

 يكى از اين مريدها براى زن خود
نقل كرد: زن گفت: شيخ را به خانه خود دعوت نما تا در اينجا طعام صرف نمايد و من هم
به زيارتش مشرف گردم. مرد به نزد شيخ رفت و استدعاى زن را رسانيد. شيخ قبول كرد و
روزى را مقرر داشت.

 روز موعود با جمعى از مريدان
به خانه اين مريدش آمد. زن چون طعام فرستاد؛ نزد هر كس يك خوان بگذارد و در آن
خوان يك ظرف چلو و يك مرغ بريان بالاى آن، مگر در خوانى كه نزد شيخ گذارند؛ مرغ را
به زير چلو كرده بود. شيخ راگمان رسيد كه براى او مرغ نگذارده‏اند.

 صاحب خانه او را گفت: چرا غذا
نمى‏خوريد؟ گفت: در خوان همه مرغ گذارده‏اى مگر در خوانى كه در نزد من است.

 زن از پشت پرده دست برد و از
زير چلو، مرغ را بيرون آورده گفت:

 كسى كه در مسجد بصره در وسط
نماز سگ را مى‏بيند كه در خانه كعبه داخل شده، چگونه يك مرغ را در زير نيم بند
انگشت چلو نمى‏بيند؟!!

 شيخ از اين كيفيت خجل شد و
اغلب مريدهايى كه در آن مجلس بودند، از او برگشتند ولى امروز پس از صدها سال هنوز
نابخردان جاهل، از او و امثال او كرامات! نقل مى‏كنند.

 اقسام
واعظان

 احمد سمرقندى دانشمندى عارف
بود و در مقصورة هرات وعظ مى‏گفت و همه علما و عرفاى هرات به مجلس او حاضر
مى‏شدند. روزى در ميان وعظ گفت:

 واعظان دوقسم‏اند:

 اول – آن كه به همگى روى در حق
دارند و پشت بر خلق و باعث ايشان بر وعظ گفتن، اعلاء كلمه حق است و اكمال شفقت و
رأفت بر خلق، پس ايشان دائم وعظ گويند و تعطيل جايز ندارند.

 دوم – آنان‏اند كه به همگى روى
در خلق دارند و پشت بر حق و غرض ايشان از وعظ گفتن، جمع حُطام دنيوى و طلب جاه و
خودنمائى است. پس اين طايفه نيز دائم وعظ گويند و تعطيل روا ندارند.

 در واقع من از قسم اول نيستم
كه به همگى روى خود در حق داشته باشم، بلكه دواعى نفس من بسيار است و در وعظ خود
اغراض فاسده دارم و در نفس الامر از قسم دوم نيستم زيرا كه در وعظ گفتن، نيتهاى
صالح نيز دارم و همت بر صدق حال و مقال مى‏گمارم، پس من گاهى وعظ مى‏گويم و گاهى
تعطيل مى‏نمايم.

 سلام
عريان

 “سائل نهاوندى” پس از
سالها توقّف در همدان، قصد مراجعت به وطن كرد. از قضا نزديك به شهر خود كه رسيد،
دزدان، اموال او را بردند و خود او را نيز عريان كرده حتى لباسهايش را نيز به غارت
گرفتند.

 وقتى خويشاوندان او كه به
استقبالش آمده بودند، سبب عريان بودنش را پرسيدند گفت:

 چون از شهر همدان، شهر بابا
طاهر عريان، آمده‏ام بهتر اين ديدم كه سلام او را عريان به شما برسانم.

 برنجش
دهيد نه رنج

 پيرزنى مرجمك نام نزد قائم
مقام فراهانى رفت و از او درخواست عدس كرد. او به انبار دولت عبارت ذيل را نوشت و
به دست آن زن داد كه خود برود و تقاضايش را تحويل انباردار بدهد:

 “ارزنى آمد مرجمك نام، ماش
فرستاديم، نخود آمد، برنجش دهيد نه رنج”

 ارزنى ) اگر زنى

 ماش ) ما او را

 نخود – نه خود

 اى روى تو

 اى روى تو نوربخش خلوتگاهم

 ياد تو فروغ دل ناآگاهم

 آن سرو بلند باغ زيبائى را

 ديدن نتوان با نظر كوتاهم

 در جستن وصل تو

 چون آتش سوداى تو جز دود
نداشت

 مسكين دل من اميد بهبود
نداشت

 در جستن وصل تو بسى كوشيدم

 چون بخت نبود، كوششم سود
نداشت

 “انورى”

 … كه
مپرس

 ياد دارم به نظر خط غبارى
كه مپرس

 سايه كردست به من ابر
بهارى كه مپرس

 كرده‏ام عهد كه كارى
نگزينم جز عشق

 بى‏تامل زده‏ام دست به
كارى كه مپرس

 من نه آنم كه خورم بار دگر
بازى چرخ

 خورده‏ام زين قفس تنگ
فشارى كه مپرس

 غنچه چينان گلستان جهان را
صائب

 هست در پرده دل باغ و
بهارى كه مپرس

 “صائب تبريزى”

 اين
را… آن را

 رفتيم من و دل دوش
ناخوانده به مهمانش

 دزديده نظر كرديم در حسن
درخشانش

 مدهوش رخش شد دل، مفتون
لبش شد جان

 اين را بگرفت اينش آن را
بربود آنش

 “فيض كاشانى”

 دامن
پاك

 هر نشان كز خون دل بر دامن
چاك من است

 پيش اهل دل، دليل دامن پاك
من است

 عشق تو بگرفت بالا تا دل و
جانم بسوخت

 آرى اين آتش بلند از خار و
خاشاك من است

 “جامى”

 تو به
جاى ما

 دل و جان ز تن برون شد، تو
همان به جا نشسته

 شده ما زخويش بيرون، تو به
جاى ما نشسته

 زغم زمانه ما را، نفتد،
گره بر ابرو

 كه ز راه عشق، گردى، به
جبين ما نشسته

 “اديب الممالك فراهانى”

 غم عشق

 گفتم نگرم روى تو، گفتا به
قيامت

 گفتم روم از كوى تو، گفتا
به سلامت

 گفتم چه خوش از كار جهان
گفت غم عشق

 گفتم چه بود حاصل آن، گفت
ندامت

 “هاتف اصفهانى”

 كارت ويزيت

 روزى يكى از اشخاص از خود
راضى، “ولتر” نويسنده شهير فرانسوى به ديدنش رفته بود. برخلاف انتظار ديد كه وضع
اطاق ولتر بسيار درهم و آشفته و گرد وخاك زيادى روى ميز تحريرش نشست است.

 از فرط ناراحتى با انگشت خود
روى همان ميز گرد آلود نوشت “احمق” و رفت.

 فرداى آن روز تصادفاً ولتر را
در خيابان ديد و گفت: ديروز خدمت رسيدم، تشريف نداشتيد.

 ولتر با نگاهى فيلسوفانه گفت:
بله! كارت ويزيت شما را روى ميز تحرير ديدم!

‌هاشم و عبد شمس

 نوشته‏اند كه براى عبد مناف (نياى
حضرت رسول صلى الله عليه و آله و سلم) دو پسر دوقلو، متولد شدند كه پيشانى و يا
پشت آنها به هم پيوستگى داشت. پس با شمشير آن دو را از هم جدا ساختند؛ يكى را‌هاشم
و ديگرى را عبدالشمس نهادند.

 يكى از خردمندان عرب چون اين
بدانست گفت: در ميان فرزندان اين دو پسر، جز با شمشير هيچ كارى فيصله نخواهد يافت
و چنان نيز شد؛ زيرا عبدالشمس پدر اميّه بود و اولاد او هميشه با فرزندان‌هاشم از
درِ دشمنى و كينه وارد شدند چنانكه ابوسفيان يا حضرت رسول مكرّر جنگ نمود و معاويه
با حضرت امير و و…

 مردانگى و مهمان نوازى

 در سال 322 هجرى قمرى، معز
الدوله احمد بن بويه به فرمان برادر، به گرفتن “كرمان” ماموريت يافت. بدينسان امير
على بن الياس، حاكم كرمان را با قوايش محاصره كرد. امير على در روز مردانه
مى‏جنگيد و داد مردى مى‏داد، و شب هنگام، براى ديالمه طعام مى‏فرستاد.

 معزالدوله پيغام داد كه اگر با
ديالمه دشمنى، غذا فرستادن سزاوار تو نيست و اگر دوستى چرا جنگ مى‏كنى؟

 امير على پاسخ داد: چون در روز
دشمنى مى‏كنيد و سر جنگ داريد، از روى غيرت، در دفع شما به جان مى‏كوشم و در شب
چون غريب و مهمانيد به لقمه نانى كه در دسترس است، خدمت مى‏كنم.

 معزالدوله از مردانگى و مهمان
نوازى اميرعلى خجل شده، از محاصره كرمان دست برداشت.

 جان دگرم بخش

 از ضعف به هر جا كه نشستيم
وطن شد

 وز گريه به هر سو كه
گذشتيم چمن شد

 جان دگرم بخش كه آن جان كه
تو دادى

 چندان زغمت خاك به سر ريخت
كه تن شد

 (طالب آملى)

 برگرديد كه روز كار برگشت

 ابن مقله وزير خوشنويس و مقرّب
درگاه خليفه غاصب عبّاصى “الراضى بالله” بود. راضى را نظر به تهمتى كه ساعيان به
ابن مقله زدند، از وى ناراضى گرديد و او را از وزارت خلع و دستور دارد دست راستش
را قطع كردند!!

 ابن مقله به ناچار خانه‏نشين
گرديد. در مدت خانه نشينى او، يك نفر از دوستان سابقش، حالى از او نمى‏پرسيد با
اينكه خانه او پيوسته از جمعيّت موج مى‏زد و هيچ وقت خالى نمى‏شد!

 سرانجام بر راضى ثابت شد كه او
جرمى نداشت و بر او افترا بسته‏اند؛ امر كرد سعايت كنندگان را اعدام كردند و او را
بر سر شغل سابق خود باز گرداند.

 ابن مقله اين دو بيت را بر سر
در خانه‏اش نوشت:

 تحالف الناس والزمان

 فحيث كان الزمان كانوا

 يا ايها المعرضون عينى

 عودوا فقد عاد الزمان

 يعنى: مردم با زمانه پيمان
بسته‏اند كه هر جا آن باشد، اينها هم باشند. پس اى آنان كه از من روى گردانيديد،
باز گرديد كه روزگار برگشت!

 ارزش حكومت

 عبدالله بن عباس گويد: وقتى
اميرالمؤمنين(ع) به جنگ جمل مى‏رفت، دزدى قار بر آن حضرت وارد شدم، ديدم كفش پاره
خود را وصله مى‏زند.

 حضرت از من پرسيد: ارزش اين
نعلين نزد شما چقدر است؟

 گفتم: هيچ ارزش ندارد.

 فرمود: به خدا قسم اين نعلين
در نظر من با ارزش‏تر است از حكومت كردن بر شما مگر آنكه حقى را برپا نمايم يا
باطلى را از سر مردم دفع كنم.

 انيشتين و ميزبان بى‏سواد

 يك روز “انيشتين” رياضى دان
معروف و صاحب فرضيه نسبى، در خانه يكى از تاجران مهمان بود. ميزبان كه هيچ اطلاعى
از رياضيات عالى نداشت، از انيشتين خواهش كرد كه به طور ساده و مختصر فرضيه نسبى
را برايش شرح دهد.

 انيشتين گفت: اين موضوع را
نمى‏توان ساده و مختصر بيان كرد و چون ميزبان اصرار ورزيد، انيشتين گفت: بسيار
خوب، سعى مى‏كنم ضمن حكايتى آن را عرض كنم:

 يك روز من با يكى از دوستان
خود – كه نابيناى مادرزادى بود – صحبت مى‏كرديم و ضمن گردش گفتم: اى كاش در اينجا
قدرى شير پيدا مى‏كرديم و مى‏خورديم:

 رفيق نابينايم گفت: شير! من
شير را وقتى مى‏خورم مى‏شناسم! اما مشخصات آن را پيش از خوردن نمى‏دانم.

 گفتم: شير مايعى است سفيد رنگ!

 گفت: مايع را مى‏دانم، اما
سفيد را نفهميدم.

 گفتم: سفيد؛ رنگ برف، رنگ پَر
غاز است.

 گفت: پَر نمى‏دانم چيست! اما
غاز كدام است؟

 گفتم: غاز حيوانى است كه گردنش
كج است!

 گفت: گردن مى‏دانم چيست، اما
كج چه شكلى است؟

 اينجا ديگر حوصله‏ام سر رفت،
دست او را گرفته و راست نگهداشتم و گفتم: اين كج است!

 آن وقت دوست نابينايم گفت:
حالا فهميدم كه مقصود از شير چيست!!

من هم همينطور!

 چند كودك با يكديگر مشغول بازى
بودند. ناگهان زنى از دور پيدا شد و كودكى را از آن ميان صدا كرد و لحظه‏اى چند با
كودك نجوا كرد.

 پس از آن كه كودك بازگشت، هم
بازى‏هاى او اصرار كردند كه از صحبت او با آن زن، مطّلع شوند و به دور او حلقه
زدند.

 كودك از آنها پرسيد: آيا شما
مى‏توانيد يك راز مهمّى را پيش خود نگهداريد؟

 همه با صداى بلند فرياد
زدند:آرى! آرى!

 كودك گفت: من هم همينطور!

 هر كسى در عشق تازد

 هر كه دارد درد عشقى ياد
درمان كى كند؟

 هيچ عاقل عيش خود را
ماتمستان كى كند؟

 هر كسى در عشق تازد، عشق
او را سر شود

 وآنكه عشقش شد به سامان
فكر سامان كى كند؟

 “فيض كاشانى”

 از درد رو متاب

 هر بلبلى كه زمزمه بنياد
مى‏كند

 اول مرا به برگ گلى ياد
مى‏كند

 از درد رو متاب كه يك قطره
خون گرم

 در دل هزار ميكده ايجاد
مى‏كند

 “صائب تبريزى”

 مدرس يزدى و حاكم يزد

 مرحوم ميرزا محمد على مدرس
يزدى از روحانيون بنام يزد در دوران فتحعلى شاه بود. شاهزاده محمد على ميرزا پسر
فتحعلى شاه – كه حاكم يزد بود – به او ارادت داشت. بد خواهان به گوش او رسانده
بودند كه مدرس يزدى اعتقاد درستى ندارد، زيرا گفته است:

 از آن شيرى كه در پستان
تاك است

 اگر با كودكى نوشم چه باك
است

 حاكم، مدرس را طلبيد و گفت:
آيا اين شعر از شما است؟

 مدرس پاسخ داد: آرى! ولى شعر
قبل و بعد آن را نشنيده‏ايد. و آن وقت ارتجالاً چند بيت ديگر سرود و با بيتى كه
حاكم شنيده بود خواند، و حاكم را به ارادت سابق خود واداشت:

 شبى دردى كشى با پارسايى

 سخن رندانه راندى تا به
جايى

 از آن شيرى كه در پستان
تاك است

 اگر با كودكى نوشم چه باك
است

 جوابش داد داناى سخن سنج

 كه مستى راحتت بخشد به هر
رنج

 ولى آن مى كه خوشتر ز
انگبين است

 مزاجش “لذة للشاربين” است

 دزد و اسكندر

 اسكندر به كشتن دزدى فرمان
داد. دزد گفت: من در اين كار كه كردم، قلبم راضى نبود.

 اسكندر گفت: در كشته شدن تو
نيز قلبت راضى نباشد!

 دلدارى

 شخصى در آب افتاده دست و پا
مى‏زد و با فرياد و فغان، استمداد و طلب يارى مى‏كرد.

 شخصى از آنجا مى‏گذشت، پرسيد:
چرا اينقدر داد و فرياد مى‏كنى؟

 گفت: شنا ندانم.

 گفت: خدا پدرت را بيامرزد: من
هم شنا نمى‏دانم و اينقدر فرياد نمى‏زنم!

 چه مى‏كارى؟

 مسعود رمّال در راه به شاه
مجدالدين رسيد، پرسيد: چه مى‏كارى؟

 گفت: چيزى نمى‏كارم كه به كار
آيد.

 گفت: پدرت نيز هم چنين بود،
هرگز چيزى نكاشت كه به كار آيد!

 دو منجم ماهر

 جوحى گفت: من و مادرم هر دو
منجم ماهريم كه در حكم ما خطا واقع نمى‏شود.

 گفتند: اين دعوى بزرگ است، از
كجا مى‏گويى؟

 گفت: از آنجا كه چون ابرى
برآيد، من مى‏گويم: باران خواهد آمد و مادرم گويد: نخواهد آمد! البته يا آن شود كه
من گويم يا آن شود كه او بگويد!!

 برهان قاطع

 طاسى از حمام بيرون آمد. كلاهش
را دزديده بودند. با حمامى ماجرا مى‏كرد.

 حمامى گفت: تو اينجا آمدى كلاه
نداشتى!

 طاس گفت: اى مسلمانان! آخر اين
سر از آن سرها است كه بى‏كلاه براه توان برد؟

 قيامت است نه قامت

 اين كه تو دارى قيامت است
نه قامت

 وين نه تبسّم كه معجز است
و كرامت

 هر كه تماشاى روى چون قمرت
كرد

 سينه سپر كرد پيش تير
ملامت

 “سعدى”

 خرّم از او است

 خاطرم با همه تيغ ستمش
خرّم از او است

 كه گرم زخم از او مرهم
زخمم هم از او است

 گر چه هر لحظه جفائى رسد
از دوست وليك

 هم بما از سر رأفت نظرى هر
دم از او است

 “وفاى نورى”

 موعظه خداوند

 خداوند به حضرت موسى(ع) خطاب
فرمود:

 موسى! من سه كار نسبت به تو
كردم، تو نيز در مقابل، سه عمل انجام ده.

 گفت: آنها چيست؟

 فرمود: من نعمت‏هاى فراوان
بى‏منّت به تو دادم، تو هم اگر به كسى چيزى دادى، منّت مگذار.

 من عذر و توبه تو را مى‏پذيرم
هر چند نافرمانى بسيار كرده باشى، تو نيز عذر جفاكاران را بپذير.

 من عمل فردا را امروز نخواهم،
تو هم، امروز روزى فردا نخواه.

 آواز خوش

 مؤذنى بانك مى‏گفت و مى‏دويد.
پرسيدند: چرا مى‏دوى؟ گفت: مى‏گويند آواز تو از دور خوش است.

 گزيده سخن

 با آن كه سخن به لطف آن
است

 كم گفتن اين سخن صواب است

 كم گوى و گزيده گوى چون در

 تا از سخنت جهان شود پر

 (مصلح الدين سعدى)

 امثال و حكم

 درويش و غنى بنده اين خاك
درند

 وآنان كه غنى‏ترند،
محتاج‏ترند.

 (سعدى)

 آنچه اندر آيينه بيند جوان

 پير اندر خشت بيند بيش از
آن

 (مولوى)

 از اين در كآمدى نوميد
برگرد

 خبر ده تا نكوبم آهن سرد

 (؟؟ و رامين)

 عيب رندان مكن اى زاهد
پاكيزه سرشت

 كه گناه دگرى بر تو
نخواهند نوشت

 (حافظ)

سرگذشت قهرمانان رجيع

  مقدمه:

 تحقيق درباره سرگذشت مجاهدان
بزرگ اسلام، كارى پر بها و بايسته است و همّتى والا مى‏طلبد، گروه تاريخ “مركز
علوم اسلامى جانبازان” به اين مهم پرداخته و ثمره پژوهشهاى خويش را در اختيار “پاسدار
اسلام” قرار داده است.

 با تشكر از اين واحد و آرزوى
توفيق دست اندركاران آن، قسمت نخست اين مباحث مستند و ارزشمند را تقديم مى‏كنيم.”واحد
مقالات مجله”

 در نزديك سرزمين طائف و خيبر،
صحرايى قرار دارد كه آن را “رجيع” مى‏خواندند. در دل اين صحرا در گذشته، آبگاهى
وجود داشت كه به همين نام معروف بود. مسافرانى كه از رجيع رهسپار مدينه مى‏شدند،
مسافتى حدود پنج روز راه را مى‏بايست بپيمايند تا به مدينه درآيند.1 اين آبگاه از
آنِ قبيله بزرگ “هذيل” بود. “هذيل” شامل طوايف كوچكترى، همچون “بنى‏لحيان” و “بنى‏سعيد”
مى‏شد. بر كنار اين آب بود كه هفت تن از ياران رسول خدا(ص) به دست گروهى فريبكار،
ناجوانمردانه به شهادت رسيدند. اين واقعه آنچنان غم افزا و حزن انگيز بود كه تا
مدتها اثر آن در اشعارى كه شاعران مسلمان در رثاى “اصحاب رجيع” مى‏سرودند به جاى
ماند.

 × كشته شدن بزرگ قبيله “هذيل”
و آغاز ماجراى رجيع

 رسول خدا(ص) آگاه شد كه “سفيان
بن خالد” به ناحيه “عرنه”2 وارد شده است و خويشاوندان وى و بسيارى از مردم ديگر،
گِرد او را گرفته و براى جنگ با اسلام بسيج شده‏اند. پيامبر اكرم(ص) كه از دشمنى “سفيان”
نسبت به اسلام، به خوبى آگاه بود، “عبدالله بن انيس” را فرا خواند و از وى خواست
كه به تنهايى براى كشتن “سفيان” روانه شود. عبداللّه عرض كرد: “اى رسول خدا! من او
را نمى‏شناسم، شمايل او را برايم توصيف نماييد”. حضرت(ص) فرمود: “آن گاه كه او را
ببينى از هيبتش بيمناك مى‏گردى و شيطان را به ياد مى‏آورى!” عبدالله گفت: “من
تاكنون از كسى نترسيده‏ام!” حضرت(ص) فرمود: “چنين است، ليكن اين نشانه‏اى ميان تو
و او خواهد بود. تو خود را از افراد قبيله خزاعه معرفى كن”.

 عبدالله از نزد رسول خدا(ص)
بيرون آمد، وسايل سفرش را آماده ساخت و به جز شمشير، سلاحى ديگر با خود برنداشت.
سپس مدينه را ترك گفت. چون به سرزمين “عرنه” رسيد سفيان را ديد كه پياده راه
مى‏رفت و يارانش او را همراهى مى‏نمودند. عبدالله چون چشمش به سفيان افتاد ترسيد و
اندامش به لرزه درآمد و از روى نشانه‏اى كه پيامبر(ص) به او گفته بود دانست كه آن
شخص، كسى جز “سفيان بن خالد” نيست. پيش رفت تا به نزديك وى رسيد. سفيان از عبدالله
پرسيد: “كيستى!؟” گفت: “مردى از قبيله خزاعه هستم، شنيده‏ام كه مردم را براى نبرد
با محمد گردآورده‏اى، آمده‏ام تا تو را يارى نمايم! سفيان لبخندى زد و گفت: “آرى!
در همين انديشه‏ام”. سپس با يكديگر به راه افتادند. عبدالله با وى، شروع به سخن
گفتن كرد. سخنان عبداللّه در نظر سفيان بسى شيرين و دلپسند آمد، به همين خاطر او
را به خيمه‏اش دعوت كرد. هنگامى كه شب فرا رسيد و ياران سفيان از گرد وى پراكنده
شده و همگان را خواب در ربود، عبدالله برخاست و سفيان را در خواب به قتل رساند و
سرش را به مدينه نزد حضرت(ص) آورد.3

 × “بنى لحيان” در انديشه
انتقام

 هنگامى كه سفيان بن خالد كشته
شد، بنى‏لحيان درصدد انتقام برآمدند و نزد افراد دو قبيله “عضل” و “قاره” – از
شاخه‏هاى قبيله بزرگ “خزيمه” – رفته و براى آنان پاداشى قرار دادند تا در مقابل،
آنها به مدينه نزد پيامبر بروند و از آن حضرت(ص) درخواست كنند چند تن از يارانش را
براى تبليغ اسلام بين اين دو قبيله بفرستد. آنان اين پيشنهاد را پذيرفتند. قصد
بنى‏لحيان از اين نيرنگ بازى اين بود كه بر قاتل سفيان دست يابند و او را بكشند و
باقى افراد را تسليم قريش نمايند تا مالى نصيب آنان گردد، زيرا قريشيان دوست
داشتند هرطور شده گروهى از اصحاب پيامبر(ص) را به اسارت درآورند تا آنها را به
انتقام كسانى كه در جنگ بدر به دست مسلمانان كشته شده بودند به قتل رسانده و بدنشان
را قطعه قطعه نمايند.4

 هفت تن از مردان قبيله “عضل” و
“قاره” در حالى كه چنين وانمود مى‏كردند مسلمان شده‏اند به مدينه آمده و به حضور
پيامبر اكرم(ص) رسيدند و به ايشان عرض كردند: “قبيله ما به اسلام روى آورده است،
چند تن از يارانت را با ما همراه كن تا به مردم ما قرآن و احكام اسلامى را
بياموزند.5 رسول خدا(ص) اين خواهش را پذيرفت و به شش نفر از يارانش امر فرمود با
آنان بروند.6 اين شش تن كه همگى از سابقين در اسلام و از شركت كنندگان در جنگهاى
بدر و احد به شمار مى‏رفتند، عبارت بودند از:

 1- عاصم بن ثابت 2- خالد بن
بكير 3- مرثد بن ابى‏مرثد 4- خبيب بن عدى 5- عبدالله بن طارق 6- زيد بن دثنه.7

 رسول خدا(ص) “مرثد بن ابى‏مرثد”8
را به عنوان سرپرست گروه اعزامى تعيين فرمود. سپس آنها با فرستادگان “عضل” و “قاره”
در يكى از نخستين روزهاى ماه ذى‏قعده سال سوم هجرى9 مدينه را ترك گفتند.

 چون مسير پنج روزه راه را
پيمودند، صبحگاهان بود كه به آبگاه “رجيع” رسيدند، نشستند تا اندكى بياسايند. در
اين لحظه گروه دعوت كننده از آن محل خارج شده و كسانى را كه بنى‏لحيان براى جنگ
آماده ساخته بودند به يارى خواستند. چيزى نگذشت كه صد تن10 از جنگجويان بنى‏لحيان
در حالى كه به شمشير و تير و كمان مجهّز بودند، ياران رسول خدا(ص) را محاصره
كردند. اصحاب، شمشيرهايشان را از نيام بيرون كشيده و مهيّاى نبرد شدند. دشمنان چون
اين وضع را مشاهده كردند گفتند: “به خدا سوگند ما قصد كشتنتان را نداريم بلكه
مى‏خواهيم شما را تسليم قريش نماييم و در برابر از آنان پاداش بگيريم. با شما نيز
پيمان مى‏بنديم و خدا را گواه مى‏گيريم كه اگر خود را تسليم سازيد، زنده خواهيد
ماند!”.11

 × “شهادت” تنها راه نجات

 “مرثد” و “خالد” فرياد
زدند: “به خدا قسم هرگز ما عهد و پيمان مشركى را نخواهيم پذيرفت!” و هنوز چند
لحظه‏اى نگذشته بود كه آن دو با افراد دشمن درگير شده و به شهادت رسيدند. عاصم نيز
گفت: “من نذر كرده‏ام هيچ‏گاه امان كافرى را نپذيرم!” سپس به آنها حمله نمود و در
حالى كه اين اشعار را مى‏خواند، شروع به جنگيدن كرد:

 مرا از نبرد چه باك! در حالى
كه تيراندازى توانا هستم و كمان من، زهى محكم و قوى دارد.

 از كمانم تيرهاى بلند فرو
مى‏ريزد.

 مرگ حق است و زندگى باطل.

 هر آنچه تقدير الهى باشد به
انسان مى‏رسد و آدمى به سوى خدا باز مى‏گردد.

 اگر با شما نجنگم مادرم به
عزايم بنشيند!12

 عاصم به فنون جنگ، آگاهى تمام
داشت13 و تيراندازى بسيار زبردست و ماهر بود. ليكن بيش از هفت چوبه تير با خود
نداشت. نخست با هر تيرى يكى از بزرگان مشركان را به خاك افكند و چون تيرهايش تمام
شد14 با نيزه‏اش به جنگيدن پرداخت و به نبرد ادامه داد تا آن كه نيزه‏اش شكست.
اينك تنها سلاحى كه برايش باقى مانده بود، شمشير بود. پس تيغ از نيام بركشيد و روى
به آسمان كرد و عرضه داشت: “پروردگارا! من در آغاز روز، دين تو را يارى نمودم، تو
نيز در پايان آن جسم مرا در پناه خود گير!”. اين دعاى عاصم به خاطر آن بود كه دشمن
هر كس را مى‏كشت پيكرش را برهنه مى‏ساخت.

 عاصم به سختى با جنگجويان
بنى‏لحيان درآويخت و چندان جنگيد كه دسته شمشيرش شكست. اما باز هم دست از نبرد
نكشيد تا اين كه يك تن را كشته و چند نفر ديگر را مجروح ساخت. سرانجام دشمنان
اطرافش را گرفتند و با نيزه‏هاى خود به او ضربه زدند تا آن كه از پاى درآمد و به
شرف شهادت نائل گشت.15

 “سلافه” دختر سعد كه دو تن
از پسرانش در جنگ احد با تيرهاى عاصم كشته شده بودند، نذر كرده بود كه در كاسه سر
عاصم شراب بنوشد!16 به همين خاطر براى آورنده سر عاصم، صد شتر جايزه تعيين كرده
بود. اين موضوع را تمام بنى‏لحيان و بسيارى از اعراب مى‏دانستند، لذا عاصم كه به
شهادت رسيد تصميم گرفتند سرش را از پيكر جدا ساخته و نزد سلافه ببرند تا جايزه
نصيب آنان گردد.17

 چون به سوى عاصم آمدند، خداوند
متعال زنبوران بسيارى را فرستاد تا از پيكر مطهر عاصم حفاظت كنند، پس هر كس از دشمنان
مى‏خواست‏به وى نزديك شود مورد حمله آنان قرار مى‏گرفت. تعداد زنبورها آنچنان زياد
بود كه كسى توان مقابله با آنها را نيافت،18 براى همين با يكديگر گفتند: “او را
واگذاريد تا شب فرا رسد، چون هوا تاريك گردد زنبورها از گرد وى پراكنده خواهند شد”
شب فرا رسيد و با اين كه‏درآسمان‏ابرى‏به‏چشم‏نمى‏خوردبارانى‏سيل‏آسا فرو ريخت و
آب جسد عاصم را با خود برد به گونه‏اى كه هر چه گشتند وى را نيافتند.

 عاصم پيش از آن از خداى خويش
خواسته بود كه به هيچ مشركى دست نزند و دست مشركى نيز بدو نرسد. خداوند بزرگ اين
دعا را پذيرفت و مانع از اين شد كه بنى‏لحيان پس از شهادت عاصم به پيكر وى دست
بزنند. خود عاصم نيز تا زنده بود اجازه نداد كه مشركين بر او دست يابند.19

 × آزادمردان اسير

 آن سه تن ديگر يعنى “زيد بن
دثنه”، “خبيب بن عدى” و “عبدالله طارق” تن به اسارت سپردند و خويشتن را تسليم آنان
كردند.20 بنى‏لحيان زه كمانهايشان را باز كرده و دستهاى اين سه نفر را بستند. سپس
راهى مكه شدند تا آنها را به قريش بفروشند.21

 چون به ناحيه “مر الظهران”22
رسيدند “عبدالله طارق” از كرده خويش پشيمان گشت و به بنى‏لحيان گفت: “اين آغاز مكر
و فريب شما بود كه دستان ما را بستيد. سوگند به خدا! من همراه‏شمانخواهم‏آمد. به
راستى كردار دوستانم كه شهادت رابرگزيدند براى من سرمشقى نيكوست”.

 آنان كوشيدند تا وى را با خود
ببرند اما عبدالله نمى‏پذيرفت، تا اين كه با تلاش بسيار دستهاى خود را از بند
رهانيد و شمشير برگرفت. دشمنان از اطراف عبدالله پراكنده شده و از وى فاصله
گرفتند. عبدالله به سختى به مشركين حمله مى‏برد تا اين كه فرومايگان وى را آماج
سنگها قرار داده و به شهادت رساندند.23

 وقتى “عبدالله بن طارق” شهيد
شد، مشركين به راه خويش ادامه داده و “زيد” و “خبيب” را به مكه بردند. مردان قريش
چون آنان را ديدند شادمان گرديدند. “خبيب” را “حجير بن ابى‏اهاب” به هشتاد مثقال
طلا خريد تا برادرزاده‏اش كه “عقبة بن حارث” نام داشت وى را به جاى پدرش “حارث بن
عامر” بكشد،24 زيرا “خبيب”، “حارث بن عامر” را در جنگ بدر از پاى درآورده بود.25

 “صفوان بن اميه” نيز كه از
مسلمانان دلى پركينه داشت “زيد” را به پنجاه شتر خريد، تا به انتقام پدرش “امية بن
خلف” كه از كشته شدگان نبرد بدر بود، به قتل رساند.26

 مشركين قريش، زيد و خبيب را در
ماه ذى‏قعده خريده بودند بدين سبب آن دو را زندانى نمودند تا ماههاى حرام سپرى
گردد. زيد كه در خانه “صفوان بن اميه” به زنجير كشيده شده بود، شبها نمى‏خفت و به
پرستش پروردگار مى‏پرداخت. روزها نيز روزه داشت و از گوشتهايى كه به عنوان غذا نزد
وى مى‏آوردند نمى‏خورد. اين امر بر صفوان كه خود را شخصى كريم مى‏پنداشت گران آمد،
لذا مردى را پيش زيد فرستاد و پرسيد: “پس تو چه غذايى را مى‏خورى!؟” زيد پاسخ داد:
“من از گوشت حيوانى كه با نام غير خدا ذبح شده است نخواهم خورد. ليكن اگر شير
بياوريد آن را خواهم آشاميد”. از آن پس صفوان هنگام غروب براى زيد قدحى شير مى‏فرستاد
و زيد با آن افطار مى‏كرد و اين تنها خوراك وى بود تا فردا كه چون خورشيد فرو
مى‏نشست دوباره برايش شير مى‏آوردند.27

 خبيب را نيز به زنجير بسته و
زندانى كردند. در آغاز با وى رفتارى ناجوانمردانه و ناشايست پيش گرفتند تا اين كه
روزى خبيب به آنان گفت: “مردم بزرگوار با اسيران خود اين چنين رفتار نمى‏كنند!” از
آن پس رويه آنان تغيير يافت و دست از آزار وى كشيدند.28 “حجير بن ابى‏اهاب” كنيزى
به نام “ماويه” داشت كه خبيب را در خانه وى زندانى ساخته بود29 “ماويه” بعدها
اسلام آورد و مسلمانى نيك كردار شد30 وى هيچ گاه كسى را به خوبى خبيب نديده بود.
خبيب، شبها را با تلاوت قرآن مى‏گذراند و زنان مكه چون صداى گيرا و دلنشين وى را
مى‏شنيدند، مى‏گريستند و بر حال او رقّت مى‏آوردند.31

 روزى “ماويه” از شكاف در به
درون زندان نگريست و با منظره‏اى شگفت‏آور رو به رو گشت. خبيب در حالى كه به زنجير
بسته شده بود، خوشه بزرگى از انگور در دست داشت و از آن مى‏خورد. در آن زمان فصل
انگور نبود و براى نمونه در هيچ كدام از خانه‏هاى مكه، حبّه انگورى هم يافت نمى‏شد
و بى‏ترديد اين روزىِ مخصوص بود كه خداوند متعال به وى ارزانى داشته بود.32 “ماويه”
از خبيب – كه در چشمانش بسى بزرگ آمده بود – پرسيد: “آيا حاجتى دارى كه آن را
برآورده سازم؟” خبيب پاسخ گفت: “خير، تنها مى‏خواهم آب شيرين و گوارا برايم بياورى
و از گوشت چهارپايانى كه در پيشگاه بتها قربانى مى‏شوند برايم طعامى نياورى. خواهش
ديگر من اين است هرگاه خبر يافتى كه تصميم گرفته‏اند مرا بكشند، آگاهم سازى”.ادامه
دارد

 پاورقيها:

 1) معجم البلدان، ج3، ص29.

 2) عرنه نام بيابانى است
كه مقابل صحراى عرفات قرار دارد. “معجم البلدان، ج4، ص111”.

 3) طبقات كبرى، ج2، ص51 –
50؛ مغازى واقدى، ج2، ص532 – 531؛ سيره زينى دحلان، ج2، ص68 و 69.

 4) مغازى واقدى، ج1، ص354.

 5) همان مدرك، سيره ابن
هشام، ج3، ص178؛ تاريخ طبرى، ج2، ص214؛ سيره زينى‏د حلان، ج2، ص70.

 6) اسد الغابه، ج3، ص180؛
الاستيعاب، ج2، ص313؛ كامل ابن اثير، ج2، ص167؛ سيره ابن هشام، ج3، ص178؛ سيره
زينى دحلان، ج2، ص70؛ تاريخ طبرى، ج2، ص114.

 7) دثنه به فتح دال و كسر
مثلثه و شد النون المفتوحه (سيره زينى دحلان، ج2، ص70).

 8) سيره ابن هشام، ج3،
ص179، طبقات كبرى، ج2، ص55؛ تاريخ طبرى، ج2، ص 214؛ تاريخ يعقوبى، ج2، ص70؛ سيره
ابن هشام، ج3، ص192.

 9) در اين كه “سريه رجيع”
در چه تاريخى اتفاق افتاده است، بين مورخين اختلاف وجود دارد.

 10) مغازى واقدى، ج1،
ص355. در سيره زينى دحلان ج2، ص70 تعداد آنها دويست نفر ذكر شده است.

 11) مغازى واقدى، ج1،
ص355؛ سيره ابن هشام، ج3، ص179؛ سيره زينى دحلان، ج2، ص71؛ تاريخ طبرى، ج2، ص214.

 12) سيره ابن هشام، ج3،
ص179؛ مغازى واقدى، ج1، ص355. سيره زينى دحلان، ج2، ص71؛ البداية و النهايه، ج4،
ص73. البته اشعار در سيره زينى دحلان نيامده است. در ضمن مصرع دوم بيت اول در
مغازى با آنچه در سيره ابن هشام مذكور است اختلاف عبارتى دارد.

 13) سيره زينى دحلان، ج2،
ص70؛ الاصابه، ج2، ص244.

 14) نقل از سيره زينى
دحلان ج2، ص71. در البداية و النهايه ج4، ص72 نيز مطالب با اختلاف آورده شده است.

 15) مغازى واقدى، ج1،
ص356.

 16) سيره حلبيه، ج2، ص224
– 223؛ كامل ابن اثير، ج2، ص156؛ سيره ابن هشام، ج2، ص134 – 79؛ مغازى واقدى، ج1،
ص307 228 – 227؛ طبقات كبرى، ج2، ص41.

 17) نقل از مغازى واقدى،
ج1، ص356. در سيره ابن هشام، ج3، ص180 و كامل ابن اثير، ج2، ص168 نيز با اندك
اختلاف ذكر شده است.

 18) به همين جهت عاصم را “حمى
الدبر”؛ يعنى حمايت شده به وسيله زنبورها مى‏گويند.

 19) تاريخ طبرى، ج2، ص214؛
سيره ابن هشام، ج3، ص25؛ مغازى واقدى، ج1، ص356.

 20) سيره ابن هشام، ج3،
ص180؛ تاريخ طبرى، ج2، ص214.

 21) همان مدرك؛ سيره زينى
دحلان ج2، ص71؛ مغازى واقدى، ج1، ص357.

 22) “ظهران” نام بيابانى
نزديك مكه است كه دهكده‏اى به نام “مر” در آن واقع شده و بدين سبب به “مر الظهران”
شهرت يافته است. “مر” در گذشته داراى نخلستانها و باغهاى بسيارى بود كه قبائل “اسلم”،
“هذيل”، “غاضره” مالك آنها بودند. )معجم البلدان، ج4، ص63).

 23) طبقات كبرى، ج2، ص56؛
سيره ابن هشام، ج3، ص180؛ مغازى واقدى، ج1، ص357.

 24) سيره ابن هشام و مغازى
واقدى، همان صفحات؛ تاريخ طبرى، ج2، ص214.

 بعضى نيز گفته‏اند: او را دختر
حارث، خريد (مغازى واقدى، ج1، ص357).

 25) مغازى واقدى، ج1،
ص357؛ الاصابه، ج1، ص418؛ الاستيعاب، ج1، ص429؛ اسدالغابه، ج1، ص597؛ بدايه و
نهايه، ج4، ص72؛ سيره زينى دحلان ج2، ص72.

 26) الاستيعاب، ج1، ص554؛
سيره ابن هشام، ج3، ص181؛

 سيره زينى دحلان ج2، ص72؛
مغازى واقدى، ج1، ص357.

 27) مغازى واقدى، ج1؛ ص362
– 361.

 28) سيره زينى دحلان ج2،
ص72

 29) سيره زينى دحلان، همان
ص – ؛ سيره ابن هشام، ج3، ص181.

 30) مغازى واقدى، ج1،
ص357.

 31) سيره زينى دحلان ج2،
ص72؛ مغازى واقدى، ج1، ص358 – 357.

 32) سيره ابن هشام، ج3،
ص181؛ مغازى واقدى، ج1، ص357؛ سيره‏زينى دحلان، همان. بدايه و نهايه، ج4، ص72.

 نظريه اتحاد آسيايى

 موانع اتحاد آسيا

 قسمت سوم

دكتر محمد رضا حافظ نيا

 در مقاله‏هاى پيشين، در خصوص
ويژگيهاى عمده قاره آسيا بحث شد و ضرورتها و دلايلِ توجيهى تشكيل اتحاد آسيايى
بيان گرديد. اينك به ذكر موانع و عوامل بازدارنده شكل‏گيرى آن پرداخته مى‏شود.

 بر سر راه پيدايش و تكامل
اتحاد آسيايى سه مشكل عمده وجود دارد كه در صورت عزم قطعى تعدادى از كشورهاى عمده
آسيا يا اكثر آنها مى‏توان بر آن فايق آمد، بنابراين، مشكلات لاينحلى نيستند كه
ايده اتحاد آسيايى را خنثى سازند ولى در صورت فقدان عزم آنها و عدم اهتمام بر
تشكيل اتحاديه ياد شده، عوامل مزبور مى‏توانند مانع جدّى بر سر راه تحقق آن به
شمار آيند.

 الف – بزرگى قاره آسيا و
تفكيك ناحيه‏اى آن:

 قاره آسيا از وسعت جغرافيايى
بالايى نسبت به قاره‏هاى ديگر برخوردار است و بين وسعت جغرافيايى و ميزان تجانس و
يكپارچگىِ خصيصه‏هاى طبيعى و انسانى، رابطه معكوس وجود دارد؛ يعنى هرچه فضاى
جغرافيايى كوچكتر باشد تجانس خصيصه‏هاى آن بيشتر و برعكس هر چه فضا بزرگتر و
وسيعتر باشد ميزان تجانس كمتر است. از سوى ديگر، فضاى جغرافيايى آسيا در اثر عوامل
طبيعى نظير رشته كوههاى بزرگ، كويرها، درياها، درياچه‏ها، خليجها، گذرگاهها،
فلاتها، يخچالها و جنگلها گسسته شده و يكپارچگى فضايى خود را از دست داده است.
علاوه بر آن از مناطق اقليمى سه گانه استوايى، معتدله و قطبى همراه با مناطق
فرعيتر فى ما بين نيز برخوردار است. بنابراين، سه عامل جغرافيايىِ فضا، عوارض و
اقليم در قاره آسيا با يكديگر تركيب شده و با كنش هماهنگ خود بر درجه گسستگى و
ميزان تفاوت خصيصه‏هاى ناحيه‏اى آن افزوده است. در واقع اين عوامل رابطه معكوس با
ميزان تجانس خصيصه‏ها دارند. از اين رو قاره آسيا را مى‏توان در تقسيم‏بندى
ناحيه‏اى به چند بخش تقسيم كرد كه هر بخش ضمن برخوردارى از خصيصه‏هاى مشترك عمومى
آسيا، واجد خصيصه‏هاى منطقه‏اى مشترك نيز مى‏باشد، كه بر همين اساس هر كدام از
آنها يك ناحيه ژئوپليتيكى و يك زير سيستم را در نظام قاره‏اى و بين‏المللى به وجود
مى‏آورد. در تقسيم بندى اوليه، قاره آسيا به نواحى جغرافيايى و ژئوپليتيكى زير
تقسيم مى‏شود:

 1- آسياى شرقى بحرى (دريايى):

 شامل ژاپن، كره جنوبى، تايوان،
فيليپين، برونئى، هونگ كونك و سنگاپور است كه در اين ناحيه، ژاپن از منزلت
ژئوپليتيكى و موقعيت قطبى برخوردار است. اين ناحيه به سوى تشكلى ديگر تحت عنوان جامعه
اقيانوس آرام كه متشكل از سواحل غربى و شرقى اين اقيانوس است گرايش پيدا كرده و
هويت آسيايى خود را كم كم از دست مى‏دهد. رهبرى و موقعيت قطبى جامعه اقيانوس آرام
را آمريكا عهده‏دار شده است.

 2- آسياى شرقى برى (خشكى):

 شامل چين و كره شمالى و
مغولستان است كه در اين ناحيه، چين داراى منزلت ژئوپليتيكى است. اين ناحيه و ناحيه
قبلى (در قالب جامعه اقيانوس آرام) در حال كشمكش و رقابتند و نزاع بين آنها در سطح
استراتژيك در مسائل اقتصادى، نظامى و سياسى ادامه دارد و ظاهراً ناحيه اقيانوس
آرام از ابزارهاى قويترى براى اعمال فشار عليه اين ناحيه برخوردار است.

 3- ناحيه آسياى جنوب شرقى:

 شامل اندونزى، مالزى، ويتنام،
كامبوج، تايلند، لائوس و برمه است كه در اين ناحيه، اندونزى و سپس تايلند، منزلت
ژئوپليتيكى بيشترى دارند. اين ناحيه در صحنه كشاكش و رقابت نواحى آسياى شرقى برى و
آسياى شرقى بحرى و اقيانوس آرام گرفتار آمده و دچار نزاعهاى محلى است.

 4- ناحيه آسياى جنوبى:

 شامل هند، پاكستان، بنگلادش،
سريلانكا، بوتان، نپال و مالديو است كه در آن هندوستان و سپس پاكستان از وزن و
منزلت ژئوپليتيكى بيشتر برخوردارند. اين منطقه در شمال اقيانوس هند قرار داشته و
داراى اهميت زيادى است و درگير نزاعهاى محلى و ميان ناحيه‏اى پيرامون خود است كه
در يك طرفِ اين نزاعها هندوستان قرار دارد.

 5- ناحيه آسياى جنوب غربى:

 شامل ايران، افغانستان، عمان،
امارات متحده عربى، عراق، قطر، بحرين، كويت، عربستان و يمن است كه در اين ناحيه
ايران از منزلت ژئوپليتيكى بالاتر برخوردار است. اين ناحيه ژئوپليتيكى به دليل
برخوردار بودن از بزرگترين مخزن انرژى جهان (خليج فارس) كانون حضور و رقابت
قدرتهاى جهانى (انگليس، آمريكا، شوروى سابق) گرديده و بدين لحاظ از گسستگى قدرت و
نزاعِ درون منطقه‏اى برخوردار شده است.

 6- آسياى غربى:

 شامل سوريه، لبنان، فلسطين،
تركيه، ارمنستان، آذربايجان و گرجستان است كه در بين آنها تركيه و سپس سوريه،
منزلت ژئوپليتيكى بالاترى دارند. اين ناحيه، فاقد همبستگى جغرافيايى است و خود به
سه خرده ناحيه قفقاز، تركيه و شرق مديترانه تقسيم مى‏شود كه ناحيه قفقاز و شرق
مديترانه دچار نزاعهاى محلى است و به نظر مى‏رسد تظاهر رقابتهاى بين‏المللى با
اهداف سياسى و فرهنگى باشد.

 7- ناحيه آسياى شمال غربى:

 اين ناحيه همان است كه به غلط آسياى
مركزى يا ميانه خوانده مى‏شود، زيرا اين ناحيه از نظر جغرافيايى در مركز آسيا يا
ميانه آن قرار ندارد، بلكه در حاشيه شمال غرب قاره آسيا واقع است و شامل قزاقستان،
ازبكستان، تاجيكستان، تركمنستان و قرقيزستان مى‏باشد كه قزاقستان و سپس ازبكستان
از منزلت ژئوپليتيكى بالاترى برخوردارند. پس از فروپاشى شوروى سابق اين منطقه آزاد
گرديد و دچار خلأ ژئوپليتيكى شد و رقابتهاى جهانى و منطقه‏اى در آن اوج گرفت و
احتمالاً در آينده، نزاعهاى محلى بيشترى خواهد داشت.

 8- آسياى شمالى و شمال شرقى:

 اين ناحيه تقريباً يكپارچه، بر
قلمرو منطقه سرد و قطبى شمال آسيا نيز تطبيق مى‏كند. ناحيه‏اى است بسيار بزرگ كه
در قلمرو و نفوذ كشور روسيه قرار دارد. در واقع بخشى از آسياست كه هنوز روسيه به
عنوان يك دولت اروپايى آن را در استعمار مستقيم خود دارد. اين ناحيه به دليل فقر
شديد جمعيت و دور بودن از صحنه رقابت قدرتهاى بزرگ و سختيهاى محيط طبيعى، در حال
حاضر فاقد بحران است.

 همان طور كه مشاهده مى‏شود
آسيا به هشت ناحيه جغرافيايى و ژئوپليتيكى تقسيم مى‏گردد، كه بجز مورد اخير در
بقيه موارد هر كدام قادرند يك تشكل و نظام منطقه‏اى و يا زير سيستمى را در چهارچوب
نظام قاره‏اى تشكيل دهند و على‏رغم برخوردارى از خصيصه‏هاى منطقه‏اى داراى
خصيصه‏هاى مشترك و كليترى نيز مى‏باشند كه مى‏تواند مبنايى براى سازماندهى، تشكل و
نطام قاره‏اى باشد. نظير خصيصه‏هاى تعلق به قاره آسيا، فرهنگ مشترك شرقى، تجارب و
درد تاريخى مشترك، همزيستى تاريخى در قالب تمدنها و ملتها و دولتها، احساس تهديد
مشترك از قدرتهاى برون قاره‏اى (اروپا و آمريكا)، داشتن نياز متقابل به يكديگر و
قابليت خوداتكايى خانواده آسيا.

 ضمن اين كه توسعه شبكه ارتباطى
مشترك عينى (مسيرهاى حمل و نقل) و غير عينى (رسانه‏ها)، مى‏تواند پيوندهاى خانواده
آسيا و مشتركات و ميزان تجانس آنها را افزايش دهد كه در حال حاضر چنين شبكه
ارتباطى مشتركى وجود ندارد. نكته ديگرى كه بايد مد نظر فرار گيرد اين است كه
قاره‏هاى ديگر نيز به نواحى جغرافيايى همراه با خصيصه‏هاى خاص خود تقسيم مى‏شوند و
حتى بعضى نواحى به خرده نواحى كوچكتر. ولى اين عامل نتوانسته است مانعى بر سر راه
ايجاد تشكل قاره‏اى باشد. قاره‏هاى آفريقا، اروپا و آمريكاى شمالى هر يك به نواحى
جغرافيايى كوچكتر تقسيم مى‏شوند ولى توانسته‏اند بر اساس خصيصه‏هاى مشترك و كليتر
گردهم آيند و اتحاد قاره‏اى را تشكيل دهند.

 ب – نزاعهاى محلى و
منطقه‏اى ميان كشورها:

 اختلاف و نزاع در نقطه مقابل
همگرايى و اتحاد قرار دارد و بنابراين به عنوان مانعى بر سر راه اتحاد، تجلى
مى‏نمايد. در قاره آسيا نيز همانند ساير قاره‏ها اختلافات و كنشهاى خصمانه بين
تعدادى از كشورها وجود دارد كه عوامل ارضى، ايدئولوژيكى، انسانى، سياسى و اقتصادى
در پيدايش آن مؤثرند. ولى اين اختلافات فراگير نيست و اكثر كشورها از چنين ويژگى
بركنارند. علاوه بر آن تعدادى از بحرانهاى آسيا داخلى هستند و ربطى به رابطه بين
دو يا چند كشور ندارند؛ مانند افغانستان، تاجيكستان، يمن، تركيه و فيليپين. اما
تعدادى از آنها ميان كشورى‏اند و دو يا چند كشور در آن دخالت دارند؛ مانند هند و
پاكستان بر سر مسأله كشمير، چين و هند، هند و سريلانكا، كامبوج و ويتنام، برمه و
بنگلادش، چين و تايوان، كره جنوبى و كره شمالى، عراق و ايران، ارمنستان و
آذربايجان.

 اين اختلافات به گونه‏اى
نيستند كه غيرقابل حل باشند ولى تحت شرايطى امكان توسعه آنها وجود دارد. اما نكته
اين است كه اولاً عامل اختلافات ياد شده در قاره‏هاى ديگر نيز وجود دارد و اختصاص
به آسيا ندارد، زيرا عموماً ماهيتى دو جانبه دارند و لذا نمى‏توانند مانع يك تشكل
چند جانبه و فراگير شوند. كما اين كه در خصوص يكى از حادترين آنها كه شامل سه مورد
اختلاف نسبتاً بزرگ مى‏باشد ما شاهد وجود اتحاد و تشكل منطقه‏اى هستيم و اين مورد
ناحيه جغرافيايى جنوب آسياست كه پيمان سارك (آت‏اات) را متشكل از كشورهاى جنوب
آسيا – بويژه هند و پاكستان – به وجود آورده است. ثانياً سازمانهاى بين‏المللى و
يا منطقه‏اى وجود دارند كه تعدادى از اعضاى آنها با يكديگر نزاع داشته و در عين
حال عضو آن سازمانند. (نمونه اوپك). ثالثاً با نگاه ديگرى به مسأله مى‏توان ادعا
كرد كه نه تنها نزاعها مانع شكل‏گيرى اتحادها نيستند بلكه اتحادها و تشكلهاى چند
جانبه قادرند در درون خود نهادهاى رفع منازعه دو جانبه را بين اعضا به وجود آورند
تا به اختلافات فى ما بين رسيدگى و آن را در درون تشكل حل و فصل كرده و مانع از
حضور بيگانگان شوند. طبيعى است كه حضور بيگانگان راه را براى تحصيل اهداف آنها در
منطقه باز مى‏نمايد. بنابراين انتظار مى‏رود اتحاد آسيايى در درون خود نهاد رفع
منازعه را به وجود آورد تا بتواند به اختلافات دو جانبه كه بعضاً چندان اهميتى
ندارند رسيدگى و آن را حل و فصل كند.

 ج – واكنش قدرتهاى برون
قاره‏اى (اروپا و آمريكا):

 قدرتهاى اروپايى و آمريكايى در
قرون اخير سلطه خود را بر آسيا گسترش دادند و از ضعف قدرت دولتهاى آسيايى استفاده
نموده و حضور مستقيم و غيرمستقيم خود را در آسيا تثبيت كردند. آنها خوب مى‏دانند
كه آسيا امروزه داراى وزن ژئوپليتيكى بالايى در جهان است كه اگر عوامل ژنوپليتيكى
آسيا، كه در قالب كشورهاى منفرد و فاقد قدرت يكپارچه و نيرومند است، روزى با
يكديگر تركيب شوند خواه ناخواه كانون جغرافيايى تصميم‏گيرى و رهبرى جهان از اروپا
و آمريكا و به عبارتى از بخش شمالى اقيانوس اطلس، به آسيا منتقل خواهد شد و تمام
مناسبات جهانى و نظام بين‏الملل را متحول و دگرگون خواهد ساخت. طبيعى است كه تحقق
اين امر به قيمت از دست دادن موقعيت سرورى و رهبرى جهان براى آنها، تمام مى‏شود.
از اين رو هيچ گاه موافق بروز چنين واقعه‏اى نخواهند بود. بنابراين اهتمام خود را
براى جلوگيرى از پيدايش اتحاد معنادار آسيايى به كار خواهند گرفت1 انتظار مى‏رود
در آغاز با تجزيه و تحليلهاى نظرى در خصوص امكان سنجى تشكيل اين اتحاد، مانع از
تقويت اين طرز تفكر و نزديك شدن آن به مرحله اجرا شوند و تحقق آن را بسادگى غير
عملى جلوه دهند.2 و اگر آسياييها مصمم به تشكيل آن گردند انتظار مى‏رود قدرتهاى
اروپايى و آمريكايى تلاش گسترده‏اى براى رايزنى با كشورهاى آسيايى – بويژه
طرفداران خود – جهت ممانعت از آن آغاز كنند و تدابير لازم را براى به كارگيرى
اهرمهاى سياسى، اقتصادى و فرهنگى در جهت خنثى كردن تلاش كشورهاى آسيايى اتخاذ
نمايند. بديهى است هوشيارى و تصميم جدى آسياييها مى‏تواند مانع تلاشها و تدابير
قدرتهاى اروپايى و آمريكايى گردد.

پاورقیها:

 1. كيهان هوائى،
1372/7/28، ص 5

 2. روزنامه خبرين پاكستان،
شماره 28، ص 1994

جايگاه پژوهش در آموزش و پرورش

 غلامرضا گُلى زواره

 ارزش پژوهش

 تحقيق زيربناى اغلب ابتكارات و
كليد حل مشكلات انسانى و توسعه همه جانبه است. تحقيق، مطالعه دقيق و منظمى است كه
پژوهشگر را به هدف مورد نظر خود نزديك مى‏سازد. فكر انسان محقق به سوى مجهولات و
ناشناخته‏ها رهنمون گرديده و در اين راستا مى‏كوشد تيرگيهاى جهل را با فجر پژوهش
از هم شكافته و خورشيد دانش را بر مشتاقان، نويد دهد. قرآن كريم انسانها را به
تفكر، تدبر، تعقل و مشاهده در پديده‏هاى هستى و جهان آفرينش دعوت مى‏نمايد و بر
تحقيق و كنجكاوى تاكيد وافرى دارد. كلام حق و نور وحى با فرمان “اقراء” (بخوان)
آغاز مى‏شود. مهمترين معجزه رسول گرامى اسلام(ص) كتاب است و ما پيرو آيينى هستيم
كه خواندن و نوشتن و دانش‏اندوزى و نيل به كمالات و طى مدارج علمى را ارج مى‏نهد و
اهل دانش را مورد توجه و عنايت قرار مى‏دهد. ستارگان درخشان آسمان ولايت وامامت
براى دانشوران و انديشمندان احترام والايى قائل بودند و در احاديث منقول از آنان،
پيروان اهل‏بيت به انجام چنين عملى دعوت شده‏اند. ارزش دانش و پژوهش در اسلام به
حدى است كه دانشمندى كه به اصول اسلامى معتقد باشد و مردمان از دانش او بهره‏مند
شوند بر هفتاد هزار عابد برترى دارد. در نظرگاه اسلام، انتشار علم در جامعه،
زمينه‏اى است براى روشن شدن حقايق، تحقق عدالت و رفع جهالتها و تبعات سوء آن و نيز
رسيدن جامعه اسلامى به استقلال واقعى.

 از سويى يكى از عاليترين
گرايشهاى فطرى انسان، حقيقت‏جويى است، اين انگيزه به رغم موانع و مشكلات، انسان
جستجوگر را به سوى درك حقايق، رهنمون مى‏سازد به طورى كه كشف حقيقت و نايل گرديدن
به قله كمال براى انسان وجد و سرور خاصى دارد. دانشهاى متنوعى كه اكنون پديدار
گشته حاصل تكاپوى بى‏وقفه انسانهاى تلاشگرى بوده كه چون تشنه‏اى به دنبال چشمه ناب
حقايق و حكمتها بود و سرانجام موفق شده‏اند از منبع پرفيض انديشه بهره‏مند گردند.
در تعاليم اسلامى به رشد و پرورش و شكوفايى اين ميل درونى توجّه خاصّى شده است.

 انقلاب اسلامى كه با الهام از
تعاليم اسلام و رهبرى حضرت امام خمينى – قدس سره – به پيروزى رسيد ارزشهاى معنوى
را ارج مى‏نهد و براى دانشوران متعهّد و محققين دلسوز، احترامى زايد الوصف قائل
است. نظام آموزش و پرورش؛ بازوى توانمند فكرى و فرهنگى انقلاب اسلامى است و توسعه
كشور در گرو تعليم و تربيت صحيح است. اين سازمان وسيع، كه هر روز گستره فعاليت آن
رو به تزايد است، بايد در تعيين خط مشى و برنامه ريزى‏ها از روشهاى منطقى، عاقلانه
و عالمانه بهره گيرد. در راستاى تحقق چنين آرمانى بايد نظام آموزشى كشور به تحقيق
و پژوهش به عنوان زيربناى فعاليتهاى آموزشى ارج نهد و به اين نكته توجه داشته باشد
كه توان فرهنگى اين تشكيلات عظيم را پژوهشهاى علمى و فرهنگى افزون مى‏نمايد. آنچه
آموزش را به نتيجه مى‏رساند و قلمرو آن را توسعه مى‏دهد پژوهش است، اعتلاى دانش در
گرو اعتنا به تحقيق است و بايد نهادهاى آموزشى و دست اندركاران تعليم و تربيت بدين
سو روى آورند و معلمان را به اين فعاليت علاقه‏مند كنند. مطالعه و تحقيق در محيطى
سالم و در جوّى صميمى براى عرضه افكار ضرورتى اجتناب ناپذير است و هر چه تعاطى
افكار سالمتر و بازار مباحثه و نقّادى و ارزيابى مسائل آموزشى داغتر باشد و تحقيق
رونق يابد، كيفيت آموزشى رو به تزايد مى‏رود و ارتقاى فهم و بينش را سبب مى‏شود.

  اهميت تحقيق در نظام آموزش جديد

 نظام جديد آموزشى طرح عظيمى
است كه پياده كردن آن بسى عظيمتر مى‏نمايد و تنها معلمان دانا و مبتكر و مجهّز به
جديدترين يافته‏هاى علمى مى‏توانند در خصوص اجراى آن اقدام كنند و هر چه توان علمى
و كارآيى اين قشر اميدبخش افزايش يابد زمينه براى توسعه فرهنگى و رشد ملى بيشتر
فراهم مى‏شود. بديهى است كه اجراى اين طرح در قالب انجام وظايف روزانه و عمل كردن
به چندين بخشنامه ممكن نخواهد شد و به هدف مورد نظر خود نخواهد رسيد. بايد با
تلاشهاى روز مره، معلمان در جهت به كار گرفتن روشها و راههاى ابتكارى و نوآورى‏هاى
آموزشى، مطالعه منابع مفيد علمى، انجام برخى تحقيقات موردى، ايجاد مراكز، منابع و
رسانه‏هاى آموزشى، مشورت و جدال احسن علمى بر سر روشهاى ابتكارى و بديع سوق داده
شوند تا در اين ميدان مفيد و پرثمر فرهنگى كارشناسانى خبره، ورزيده و توانمند به
بار آيند چرا كه به فرمايش مقام معظم رهبرى حضرت آيت الله خامنه‏اى:

 “تا تحقيق و پژوهش انجام نگيرد
كار تدريس به نتيجه نخواهد رسيد.”

 مسلّم است كه آموزشهاى ضمن
خدمت و كوتاه مدت و امتحان دادن چند جزوه و شركت در كلاسهاى مشخص شده، آن هم توسط
بخشنامه‏هاى صورى و تحت رفتارهاى ادارى براى اين امر مهم كارساز نخواهد بود و بايد
براى تحقق هدفهاى نظام آموزشى جديد، تعالى فرهنگ تعليم و تربيت و شكوفايى
استعدادهاى معلمان، مربيان و دست اندركاران آموزشى يك بسيج فكرى و فرهنگى ايجاد
شود و سنگرهاى پژوهش و تحقيق در ادارات و آموزش و پرورش مستقر گردد.

 نگرش توأم با پژوهش

 از وظايف مهم فرهنگيان، پرورش
و آماده سازى دانش آموزان براى خودآموزى و حركت به سوى يادگيرى خود انگيخته و تلاش
به سوى پويايى است. آنان براى رسيدن به اين امر مهم و سرنوشت ساز، بايد به موازات
تدريس به مطالعه، به عنوان وسيله‏اى حياتى در جهت ارتقاى فكرى، و يافتن روحيه
تحقيق و نگرش توأم با پژوهش اهميت بدهند. هر معلم در نظام آموزشى برحسب رشته‏اى كه
تدريس مى‏كند و نيز به دليل آن كه با نوجوانان و جوانان سر و كار دارد و بايد با
جنبه‏هاى روحى و رفتارى و گرايشهاى شخصيتى اين نسل آشنا باشد و از سويى چون با
اعتقاد به مبانى اسلامى و در نظام اسلامى به جوانان مسلمان مطالبى را تدريس مى‏كند
با سه موضوع برخورد مى‏كند كه بايد در خصوص آنها مطالعه داشته باشد:

 الف: شناخت ارزشهاى اسلامى،
باورهاى دينى و موازين اخلاقى.

 ب: مطالعه درباره مسائل روان
شناسى و شخصيتى نسلى كه به وى درس مى‏دهد.

 ج : آشنايى و تسلط به رشته‏اى
كه بايد تدريس كند.

 بديهى است كه معلّم به دليل
ضيق وقت و مشكلاتى كه دارد نمى‏تواند خود شخصاً منابع مورد مطالعه را شناسايى كند
و به دليل عدم وسع مالى قادر نيست كتابها و نشريه‏هاى گران قيمت را بخرد، البته
موارد نادرى وجود دارد كه از اين امر جداست. بنابراين ادارات آموزش و پرورش بايد
ترتيبى اتخاذ كنند كه همكاران فرهنگى در تهيه متون و منابع مورد تحقيق – كه در
افزايش راندمان كارى آنان تأثير بسزايى دارد – اقدامات بايسته‏اى كه شايسته اين
برنامه باشد به عمل آورند. با وجود آن كه در برخى مناطق به اين امور توجه شده و با
وسعت نظر مسؤولين، توسط افرادى كارشناس، علاقه‏مند و پرتلاش و باهمّت به صورت
خودجوش، كتابخانه‏هاى پژوهشى و آرشيو مجلات و جرايد ايجاد شده امّا متأسفانه بايد
اعتراف كرد كه در تشكيلات آموزش و پرورش در پاره‏اى شهرستانها نه تنها به اين امر
حياتى بهايى داده نمى‏شود بلكه اگر حركتى پويا و مفيد و كارساز از سوى فرد يا
افراد دلسوزى صورت پذيرد به عنوان كارى زايد و فوق برنامه بدان نگريسته مى‏شود و
گاهى حركات تنگ نظرانه، برخوردهاى منفى ادارى و رفتارهاى توأم با رشك و حسادت،
چنين جوشش و كوششى را كم رنگ مى‏سازد.

 ادارات آموزش و پرورش براى
تقويت شركت تعاونى فرهنگيان، خانه معلم و رفاه مادى كاركنان در تشكيلات مشخصى
فعاليتهايى را انجام مى‏دهند ولى براى تغذيه فكرى و افزايش توانمندى علمى معلمان،
كه اساسى‏ترين نياز دستگاه تعليم و تربيت است و چون خون در شريان فرهنگ و انديشه
بايد جريان داشته باشد، كمتر برنامه‏اى دارند و گاهى حتى يك فضاى كوچكِ چند مترى
براى فعاليتهاى فكرى و علمى معلمان و مربيان در نظر گرفته نشده است. راستى اگر
معلمى بخواهد با آثار جديد منتشر شده كه با رشته‏اش ارتباط دارد و احياناً منابعى
كه بدانها نياز دارد و مقالاتى كه در نشريات گوناگون انتشار مى‏يابد، آشنا شود
بايد چه كند و به كجا مراجعه نمايد. مربى پرورشى كه با بسيارى از مشكلات و معضلات
و گرايشهاى گوناگون روحى و اخلاقى دانش آموزان رو به روست به منظور افزايش بصيرت و
بالابردن ميزان دانسته‏هاى خود در خصوص دانش آموزان بايد از چه كسى كمك بگيرد و به
كجا مراجعه كند و در چه مركزى به مطالعه و تحقيق بپردازد؟ اين در حالى است كه در
برخى كشورهاى پيشرفته نه تنها معلمان در مركزى خاص كه از سوى آموزش و پرورش در نظر
گرفته شده، مشغول مطالعه و تحقيق‏اند بلكه با راهنمايى معلمان، دانش آموزان سالهاى
آخر دبيرستان در خصوص درسهايى كه مى‏خوانند به تهيه مقاله، گزارش و تحقيق
مى‏پردازند و افرادى با پست سازمانى مشخص با مدارس ارتباط دارند تا معلمان را براى
آشنايى با منابع مورد نياز و يافتن خوراك فكرى مناسب يارى دهند و يا احياناً با
يكديگر مشورت كنند و راههاى ترغيب دانش آموزان را به مطالعه پى گيرند.

 فرهنگ و پژوهش

 توجه و رويكرد به تبليغ و
ترويج كتابخوانى و بازآورى فرهنگ كتابخوانى بين معلمان، كار ضرورى است كه عملاً به
آن اعتنا نمى‏شود و يا توجه به آن ناچيز و صورى است. در نظام آموزشى ما كتابخانه و
استفاده از منابع آن، جايگاه فعالى ندارد و اصولاً مدار فعاليت آموزشى، كتاب درسى
است كه محتواى آن هم به صورتى كه هدف اصلى آن بوده تدريس نمى‏شود. دانش آموزى كه
در اين نظام تربيت مى‏شود، كمتر پويايى و ابتكار و روحيه كاوش و جوشش دارد و در
دانشگاه اغلب دانشجويى است جزوه‏خوان و بيزار و بى‏رغبت نسبت به تلاشهاى فكرى. اگر
بافت نظام آموزشى به گونه‏اى بود كه براى دست يافتن به مقاصد و اهداف آموزش و
پرورش استفاده از كتابخانه به عنوان ابزارى اجتناب ناپذير مورد توجه بود طبعاً
ميزان توجه به كتابخانه و منابع تحقيق از سوى دست اندركاران مسائل آموزشى بالا
مى‏رفت. به علاوه چگونگى نگرش معلمان به مثابه الگوهاى رفتارى نسبت به كتاب و
كتابخوانى در ايجاد آمادگى ذهنى و انگيزه مطالعه در دانش آموزان اثرى بسيار دارد.
برخوردارى هر اداره از كتابخانه‏اى زنده و پويا و برخوردار از منابع پرارزش و
معلمانى علاقه‏مند به كتاب و كتابخوانى، مناسبترين بستر براى گرايش دانش آموزان به
دانش افزايى است و اگر ما بخواهيم فرمايش مقام معظم رهبرى را مبنى بر آن كه: “فرهنگ
مطالعه و كتابخوانى بايد وارد زندگى مردم شود” تحقق بخشيم بايد از مدرسه شروع
كنيم، زيرا الگوهاى رفتارى بيشترين نقش را در ايجاد نگرش مثبت و عادتهاى مطلوب
فرهنگى دارد.

  وقتى كه معلمى بر فرض علاقه به كتاب و كوشش،
براى به دست آوردن منابع مورد نياز مركزى را در اختيار نداشته باشد كه از آن
استفاده كند و از سويى خود شخصاً در تهيه منابع و احياناً خريد آنها توانايى لازم
را نداشته باشد چگونه توقع داريم اهداف علمى و آموزشى مندرج در بند يك طرح كليات
نظام آموزشى را كه ذيلاً مى‏آيد تحقق بخشيم:

 تقويت روحيه حقيقت جويى، تعقل،
تفكر، تعمق، تحقيق، ابتكار و نقّادى در تمامى زمينه‏هاى اسلامى، فرهنگى و علمى.(طرح
كليات، ص6)

 و در جاى ديگر اين طرح آمده
است:

 توجه به تحقيق و پژوهش به
عنوان ابزار مؤثر ايجاد زمينه براى نوجويى، خلاقيت و ابتكار.

 (طرح كليات، ص56)

 وقتى يك معلم، مشتى اطلاعات را
كه برخى از آنها از نظر علمى هم چندان معتبر نيستند و با يافته‏هاى جديد و شرايط
فعلى همخوانى ندارند، تحت حاكميت كتابهاى درسى و بخشنامه‏هايى كه مدام به سوى دفتر
مدرسه سرازير مى‏شود، كسب مى‏كند و همراه با انبوهى از مشكلات رفاهى و اجتماعى،
سال تحصيلى را به انتها مى‏رساند قطعاً در تحقق عوامل مذكور موفق نخواهد بود.

 خوشبختانه در طرح جديد نظام
آموزشى به هويت واقعى و نقش شايسته معلم در امور آموزشى، توجه خاصى شده و معلم به
جاى وسيله انتقال مطالب، به عنوان يك هدايتگر ايفاى نقش مى‏كند. البته مقدمه اين
كار بازآموزى، تحقيق و پناه بردن به تازه‏هاى دانش و پژوهش است.

 در صفحه 68 طرح كليات آمده
است:

 “هر معلم در كلاس خود بايد
نقشى فعال و تعيين كننده داشته باشد و كتابهاى درسى تنها به عنوان يك منبع معتبر
درسى به كار گرفته مى‏شود و نقشى در حد مشخص ساختن عناوين اصلى مطالب و موضوعات
مشترك براى عموم دانش آموزان يك پايه را خواهند داشت. بدين ترتيب محتواى آموزشى هر
كلاس با مشاركت دانش آموزان و فرايندى سازنده از ميان كليه منابع مكتوب و متنوع
موجود در محيط و فعاليت خلاق ذهنى و عملى معلم و دانش آموزان توليد خواهد شد.”

 در بند يك از اصل 33 آمده است:

 “به طور كلى شيوه آموزش و
پرورش در اجراى برنامه‏ها شيوه‏اى فعال مى‏باشد.تربيت معلمان براى آشنايى با اين
شيوه و تسلّط و چيرگى آنها در كاربرد آن در كلاس و در محيط آموزشى و فراهم نمودن
تسهيلات لازم براى به كارگيرى اين شيوه همواره مورد توجه خواهد بود.”

 (طرح كليات، ص94)

 و در صفحه 60 طرح كليات آمده
است:

 “در تدوين و اجراى برنامه‏هاى
آموزشى و پرورشى بايد از شيوه‏هايى استفاده شود كه توان تفكر، تحليل و نقد، ابتكار
و خلاقيت را تقويت كند و زمينه مناسب براى خودآموزى آنان را فراهم كند.”

 بند 4 از اهداف مرحله اركان و
ارشاد براى رسيدن به اين منظور مى‏گويد:

 “معلم در اين دوره تمام وقت
است و بخشى از وقت خود را صرف رسيدگى به دانش آموزان مخصوصاً دانش آموزان مشكلدار،
تهيه مواد و منابع آموزشى، مطالعه و تحقيق و ارائه خدمات مشاوره‏اى به دانش آموزان
و اولياء و اجراى طرحهاى ارزشيابى و برنامه‏هاى تجربى مى‏نمايد.”

 بنابراين در اكثر بخشهاى طرح
كليات نظام آموزشى به امور تحقيقى، توجه خاصى شده و تقويت روحيه حقيقت جويى از
مسائل اساسى در اين طرح است. براى تحقق اين امرو يارى بخشيدن به معلم جهت عينيّت
يافتن موارد ذكر شده، تعيين محتواى آموزشى و انتخاب منابع مناسب با توجه به متغيرهاى
گوناگون، كمك به دانش آموز براى يادگيرى عميق‏تر، فراهم آوردن فرصت بيشتر براى
تكميل مطالعات در زمينه موضوعات محورى كتب درسى، كسب اطلاعات جديد و محدود نشدن به
كتب درسى، ضرورت دارد ادارات آموزش و پرورش در شاخه “معاونت پرورشى” كتابخانه
پژوهشى را تدارك ببينند تا اين مركز به عنوان خانه علمى معلم بتواند مراجعين را به
لحاظ منابع مورد نياز تغذيه كند و در اطلاع رسانى يار و مددكار معلمان باشد. علاوه
بر منابع علمى مورد نياز معلم بايد به اين نكته توجه داشت كه معلم با انسان رو به
روست و علاوه بر تدريس، نقش تربيتى هم به عهده دارد. او باغبان بوستانى است با
گلهاى رنگارنگ و رايحه گوناگون. انسانهايى با روحيه‏ها، گرايشها، هيجانات،
تربيتهاى اجتماعى و ضد و نقيض خانواده، باورهاى سنّتى و بومى و توقّعات خاص كه
بايد در جهت تعديل و كنترل و هدايت رفتارهاى دانش آموزانى اين گونه از يافته‏هاى
تربيتى و روان شناسى و اخلاقى مدد بگيرد و چون به متخصصين اين رشته كمتر دسترسى
دارد بايد حداقل تأليفات و آثار نگاشته شده در اين خصوص را، كه نتايج تلاش محققان
و مؤلفان مجرب است، در اختيار داشته باشد و توسط اين منابع، اطلاعات خود را در
زمينه‏هاى مزبور غنى سازد.

 البته كتابخانه‏هاى آموزشگاهى،
مى‏توانند كارساز باشند ولى وضع فعلى اين مراكز چندان مطلوب نيست، چون از كتابها و
نشريه‏هاى جديد و متنوع، بى‏بهره‏اند و اصولاً در اغلب شهرستانها به جز موارد نادر
اين كتابخانه‏ها وضعيت بسيار نامطلوبى دارند و از نظر امكانات و تجهيزات و مكان در
تنگنا هستند. نگارنده كه در سه استان تهران، اصفهان و چهار محال و بختيارى از دهها
كتابخانه دبيرستانها و مدارس راهنمايى بازديد دقيق به عمل آورده در عمل، چنين وضعى
را مشاهده نموده است و اين به خاطر آن است كه كتابخانه در آموزشگاه نه تنها اصل
نيست بلكه در مواردى فعاليتى فوق برنامه هم به حساب نمى‏آيد. و كتابداران اين
كتابخانه‏ها اغلب كتابشناس نيستند و علاقه‏اى به كتاب و كتابخانه ندارند و بيشتر
آنان افرادى هستند كه از حضور در كلاس عاجزند يا به دليل بيمارى و مشكلات ديگر
قادر به انجام كارهاى ديگر نيستند. البته در بين اين كتابداران انسانهاى
علاقه‏مند، كوشا و كارشناس هم ديده مى‏شود. اگر طالب مراكز آموزشى با محيط پويا
هستيم و درصدد آنيم تا در مسائل آموزشى تحركى حاصل شود و معلم را فردى جستجوگر و
عمل تعليم و تربيت را جستجو بدانيم، به اين واقعيت مى‏رسيم كه معلم بايد در ارتباط
با رشد كمى و كيفى فعاليتهاى آموزشى خود در مطالعه و تحقيق باشد و اين كار بدون
دسترسى به يك مركز پژوهشى و علمى، كه آرشيوى نسبتاً غنى از منابع گوناگون داشته
باشد، امكان پذير نيست.

 تأسيس و گسترش پژوهشگاه معلم و
كتابخانه‏اى مركزى از سوى ادارات آموزش و پرورش، معلمان و مربيان را در جهت كسب
دانش بيشتر و سهيم شدن در رشد علمى جامعه مهيا مى‏كند و تحقق اين كار منوط به
استفاده مؤثر و كارآمد از گنجينه‏اى است كه كتابخانه و مركز اطلاعاتى به فرهنگيان
عرضه مى‏دارد. مسؤولين ادارات آموزش و پرورش، نيك مستحضرند كه كتاب وسيله خوبى
براى ارتباط و ابلاغ پيام و تربيت انسانها و حفظ ميراث بشرى است و در شكوفايى
استعدادها و رشد خلاقيتها تأثير بسزا دارد و در يك كلام، كتاب از آثار جاويدانى
است كه حضورش در مسير سازندگى سير تصاعدى دارد و وجود كتابخانه‏اى با منابع
ارزشمند، خود مى‏تواند نردبان مفيدى براى رشد و تعالى فكرى معلم باشد و روند منطقى
تحقيق و پژوهش را به عنوان ابزارى مهم براى تحرك علمى و كسب آگاهى در مراكز آموزشى
برقرار سازد.

شعر و شعور

 قال علىٌ – عليه السلام – : “كَفى
بالقِناعَةِ مُلْكاً؛ قناعت براى پادشاهى كافى است.”1

گر خدا خواهد ترا گنجى دهد

كه بدان جانت زهر فقرى رهد

 فتح اقليم قناعت، آن نگار

بهر تو روزى كند اى شهريار

 پادشاهِ مُلكِ استغنا شوى

تشنه بودى، خود كنون دريا شوى

 از قناعت مى‏شوى بخشنده خو

كه ببخشى گنجها بى‏گفتگو

 ديوهاى حرص و بخل و آز را

تو سليمان‏وار بندى دست و پا

 گر كه بخشى جمله زيورهاى
خاك

چون ترا نقصان نباشد نيست باك

 بى‏نيازى را همى سازى شعار

همچو حق، مُلك تو دايم برقرار

 پادشاهان جهان، اندر ملال

كه نخيزد ناگهان، سيلِ زوال

 ليك تو بر مسند معنا شدى

نوح گشتى ايمن از دريا شدى

 هيچ بر تخت تو كس را دست
نيست

جز كه با حق، مر تو را پيوست نيست

 قال علىٌ – عليه السلام – : “مَن
صارَعَ الحق صَرَعَهُ؛ هر كه با حق درآويزد، حق او را به خاك افكند.”2

حق همه پيروز آمد در ستيز

گر كه بر حق نيستى واپس گريز

 راستى را دان سلاحى بس
شگفت

كه جهانى را بدان بتوان گرفت

 مصطفى(ص) را راستى همراه
بود

با كليد صدق دژها را گشود

 هر كه كذّابش بگفت او با
زبان

صادقش مى‏خواند، در اعماق جان

 گفته‏هاى صدق او چون تير
بود

قلبها و مغزها نخجير بود

 تا كه تيرى افكند صيادِ دل

هفت جوشن بردرد، از آب و گل

 زان كه بنياد جهان بر
راستى است

چون دروغ آيد، كژى و كاستى است

 قال علىٌ – عليه السلام – : “أَكْبَرُ
العيب أَن تَعِيْبَ ما فيكَ مثلُه؛ بزرگترين عيب آن است كه صفتى را كه خود داراى آن
هستى، بر ديگران زشت شمارى.”3

عيبها گفتى تو جمله خلق را

ليك خود كردى رها اى بينوا

 آينه روشن، طلب كن از خدا

چهره خود را در آيينه نما

 تا ببينى زشتهاى خويش را

حيله‏هاى نفس كافر كيش را

 خويهاى بد چو مار هفت سر

لانه كرده در دل و جانت پدر

 مصلحى خواهد اگر چون
مارگير

دشمن جان تو را سازد اسير

 در شگفتم، با كه احسان
مى‏كنى

از چه عيب خويش پنهان مى‏كنى

 1(
نهج البلاغه، كلمات قصار، ش2 .220
(
همان، ش3 .400( همان، ش345.اثر محمد رضا
مالك.

 جوان و تبليغ

 آخرين قسمت

مينا‌هاشمى

 اشاره:

 در نوبت پيشين، گفته شد كه اين
مقال در دو محور: 1 – جوان در اسلام 2- شيوه‏هاى تبليغ در بين نسل جوان، پى‏گيرى
خواهد شد. آن گاه در تعقيب بخش نخست، به اهميت نسل جوان در اسلام؛ از ديدگاه قرآن
و تاريخ صدر اسلام پرداخته شد و اينك ادامه بحث:

 2- اهميت نسل‏جوان
ازديدگاه امام – رضوان‏الله تعالى عليه –

 امام خمينى، طلايه‏دار راستينِ
انقلاب، و حكيم بلندپايه در وصيت‏نامه سياسى – الهى خود، كه مى‏توان آن را چكيده
افكار بلند و خواستهاى ارزشمندش دانست، بر نقش آينده سازانِ انقلاب تأكيد ويژه‏اى
نموده‏اند كه در اين جا به ذكر فرازهايى از آن، بسنده مى‏كنيم:

 1-2 “توصيه اين جانب آن است كه
نسل حاضر و آينده غفلت نكنند و دانشگاهيان و جوانان برومند عزيز هر چه بيشتر با
روحانيون و طلاب علوم اسلامى پيوند دوستى و تفاهم را محكم‏تر و استوارتر سازند و
از نقشه‏ها و توطئه‏هاى دشمن غدّار غافل نباشند.”14

 2-2 “از جوانان، دختران و
پسران مى‏خواهم كه استقلال و آزادى و ارزشهاى انسانى را ولو با تحمل زحمت و رنج،
فداى تجملات و عشرتها و بى‏بند وباريها و حضور در مراكز فحشا، كه از طرف غرب و
عمّال بى‏وطن به شما عرضه مى‏شود، نكنند كه آنان – چنانچه تجربه نشان داده – جز
تباهى شما و اغفالتان از سرنوشت كشورتان به چيز ديگر، فكر نمى‏كنند و مى‏خواهند با
اين وسايل و امثال آن شما را عقب مانده و به اصطلاح آنان نيمه‏وحشى نگهدارند”.15

 3-2 “بايد همه بدانيم كه آزادى
به شكل غربى آن – كه موجب تباهى جوانان و پسران مى‏شود – از نظر اسلام و عقل محكوم
است و تبليغات و مقالات و سخنرانيها و كتب و مجلات بر خلاف اسلام و عفت عمومى و
مصالح كشور حرام است”.16

 × × × × ×

 اين نمونه‏ها در صحيفه انقلاب
و غير از آن در پيامها و سخنرانيهاى ايشان كم نيستند و نظر بلند آن بزرگ مرد الهى
را – كه بقا و تداوم انقلاب را بر دوش نسل‏جوان‏سپرده‏است –
مى‏رساند.امّافراترازآن،قشرجوان‏انقلاب،پيوند معنوى
عميقى‏باپيرعشق‏يافته‏بودندكه‏ازخصوصيات‏بى‏نظيررهبريش‏محسوب‏مى‏گردد.

 وى، آن گاه كه از شور و عشق و
شهادت‏طلبى، ايثارگرى و ساير ارزشهاى والاى انسانى سخن مى‏راند يا قلم مى‏زد، گويى
از زبان يا قلم جوانى پرشور و بسيجى مى‏گويد يا مى‏نويسد. او كه هرگز اهل گزافه و
غلو نبود و صداقتش، نقطه جاذبه تمامى مردم و ملتهاى محروم خصوصاً نورستگان و
جوانان انقلابى بود، بانگ مى‏زد كه:

 “رهبر ما، آن طفل دوازده
ساله‏اى است كه با قلب كوچك خود – كه ارزشش از صدها زبان و قلم ما بزرگتر است – با
نارنجك خود را به زير تانك دشمن انداخت و آن را منهدم نمود و خود نيز شربت شهادت
نوشيد”.17

 او به توانايى و كارآيى و
ايمان و نشاط جوانان اين مرز و بوم ايمان داشت، او مراد جوانان بود، او راهنما بود
و جوانان سر سپرده راه او، خمينى، جانِ جوانان شده بود و به آنها اميد داشت و
مى‏دانست كه آرمانهايش تنها با تلاش نسل جوانى خود ساخته و در راه خدا، محقق خواهد
شد.

 × × × × ×

 3- اهميت نسل جوان در
رهنمودهاى مقام معظم رهبرى

 جانشين بحق خمينى؛ رهبر عزيز
انقلاب، با اقتدا به علمدار بزرگ انقلاب، بارها نقطه پيروزى و موفقيّت ملّت مسلمان
ايران را بر جوانان منطبق دانسته‏اند، كه به فرازهايى از آن اشاره مى‏گردد:

 1-3 “شما دانشجويان و دانش
آموزان – چه پسرها و چه دخترها – وظايف سنگينى بر دوش داريد. شما غير از وظيفه درس
خواندن كه وظيفه دانش آموزى و دانشجويى است، وظيفه انقلابى و اسلامى و دينى هم در
محيط دانشگاه و مدرسه بر دوش داريد. اين مبارزه، مبارزه امروز و يك روز و دو روز و
يك سال و دو سال نيست. مبارزه نسلهاست… شما دانشجويان و دانش آموزان امروز،
گردانندگان فرداى چرخهاى اين كشور هستيد.”18

 2-3 “در محيط دانشگاه، جوانان
انقلابى و مسلمان، مانند يك دست و يك تن با يك فكر حركت كنند كه آن فكر، اسلام و
انقلاب است. محيط را اسلامى و انقلابى كنيد. از هر چيزى كه مخلّ به يگانگى در راه
خدا و انقلاب باشد، پرهيز كنيد.”19

 3-3 “در حال حاضر تلاش وسيعى
براى سوق دادن نسل جوان جامعه به سوى ابتذال و فساد اخلاقى صورت مى‏گيرد و اين
مسأله يكى از بخشهاى اساسى تهاجم فرهنگى است.

 امروز دشمن جبهه وسيعى را با
استفاده از ابزارهاى خطرناك و كارآمد و نيز با بهره‏گيرى از علم و تكنولوژى تشكيل
داده است تا جمهورى اسلامى ايران را هدف يك يورش همه جانبه فرهنگى قرار دهد و
مقابله با اين تهاجم بسيار خطرناك ويرانگر نيازمند هوشيارى و استفاده از ابزار و
روشهاى مناسب مى‏باشد.”20

 4-3 “جوانان با ايمان و مخلص
پاسدار و بسيجى كه بهترين فرصت زندگى خود را براى رضاى خدا و حفاظت از انقلاب و
آرمانهاى والاى آن در ميدان جنگ صرف كردند، چگونه مى‏توانند نظاره‏گر اظهار
نظرهايى در مورد ارتباط و آشتى با مستكبران و دشمنان و به تعبير امام، گرگها
باشند؟”21

 5-3 “وظيفه بزرگ جوانان مؤمن
كشور اين است كه نظام را به شكل پيراسته، سالم و خالص حفظ كنند.”22

 ب – شيوه‏هاى تبليغ در بين
نسل جوان:

 1- استفاده از فطرت پاك و
خداجوى جوانان:

 از آن جا كه افكار جوان، آلايش
كمترى دارد تعلقات دنيوى و مادى آن را در حصار خويش قرار نداده و چشمه‏سار زلال
فطرتش با شوائب مختلف مخلوط نگشته است، دلش همچون آينه، پاك مى‏باشد و افكارش دست
نخورده، لذا در برخورد با حرف حق زمينه پذيرش بيشترى دارد و آن گاه كه حق را
پذيرفت و به آن اعتقاد ورزيد تا عمق جانش ريشه مى‏دواند. پس ابلاغ كلام حق به او
معمولاً نتيجه بخش است و دشمن نيز از همين فطرت خداجوى جوان، سوء استفاده كرده و
مى‏كند و با توجيهات ظاهر فريب و زينت دادن باطل خويش، به عنوان هدف نهايى و كمالِ
عالى، سعى در منحرف ساختن آنان دارد.

 از عمده‏ترين دلايل گرايش
جوانان به ابتذال غرب دست يافتن به كمالى است كه در ذهنشان جلوه‏گر شده است.

 داستان حضرت ابراهيم را به
خاطر آوريد. آن پيام‏آور بزرگ توحيد در مواجهه با ستاره پرستى و ماه‏پرستى و
خورشيد پرستىِ قوم جاهل خويش، كه در تشخيص كمال مطلق به اشتباه و انحراف افتاده
بودند، دست به شگردى ابتكارى و جالب زد كه بر اساس نماياندن طريق صحيح پاسخگويى به
فطرت اصيل، طرح گرديده بود.

 او با ديدن ستاره و ستاره
پرستان گفت: اين خداى من است و آنگاه كه ستاره ناپديد شد، فرمود: من غروب كننده را
دوست ندارم. چون ماه را ديد، گفت: اين پروردگار من است و چون غروب كرد گفت: اين را
هم كه نمى‏ماند، نمى‏خواهم و اگر خداى، من را به راه راست راهنما نباشد، از
گمراهان خواهم بود. چون روز شد و خورشيد را ديد، گفت: اين پروردگار من است اين
خورشيد، بزرگتر است و چون غروب كرد، گفت: اى مردم، من از آنچه شريك خدا مى‏گيريد
بيزارم، من روى به كسى آوردم كه آسمانها و زمين را آفريد (يعنى تمام اينها از آن
اوست)، روى آوردنى در كمال استقامت و ثبات، و از شرك آورندگان نيستم.23

 توجه دادن جوان به كمال مطلق و
منصرف ساختن ذهن و جانش از گرايشهاى زودگذر، اصلى ترين اقدام يك مبلّغ و كار
تبليغى است. كه بهترين شيوه آن همانا روش پرچمدار توحيد است يعنى نماياندن علايق و
گرايشهاى دروغين آن گونه كه هستند و افول پذيرى و موقتى بودن هر آنچه دشمن، سعى در
ساختن بت از آن دارد، همچون مد و لباس و مسائل اقتصادى و جنسى و… و اين كه تنها
راه بقا و جاودانگى و كمال بشرى – كه اساسى ترين خواسته اوست – سرسپردن در راهى
است، كه خداوند متعال در پيش رويش نهاده است.

 تذكّر اين نكته بجاست كه روان
شناسان، ايمان و اعتقاد قلبى به خداوند و رابطه معنوى با او را بهترين راه پيشگيرى
و درمان اختلالات روانى تجربه كرده‏اند كه در نوجوانان و جوانان با توجه به
خصوصيات سنّى آنان بيشتر احتمال بروز دارد.

 × × ×

 2- بارور ساختن جوانه‏هاى اميد

 يكى از عوامل كج روى انسان از
جاده نورانى حق و روى آوردن به خدايان دروغين، روحيه يأس و نااميدى است. قرآن
مى‏فرمايد:

 “و لا تيأسوا من روح اللّه
اِنَّهُ لا ييأس من روح اللّه الاّ القوم الكافرون؛24 از رحمت خدا نااميد نباشيد
كه جز مردم كافر از رحمت خدا نااميد نمى‏شود.”

 نااميدىِ جوان، زمينه كشانيدن
او به بسيارى مفاسد اجتماعى را فراهم مى‏سازد؛ زيرا عواطف و احساسات در او شدّت
بيشترى داشته، كمترين بهانه و يا شكستى وى را مأيوس ساخته، موجبات بدبينى و عوارض
ديگر آن را فراهم مى‏آورد. اين عارضه در مورد انجام وظايف و تكاليفى كه دين بر
عهده جوان نهاده، خطرناكتر و در بروز از شدت و حدّت بيشترى برخوردار است. گاه گناه
و يا لغزش گذشته با يأس منضم شده، به جاى جبران گذشته، هر چه بيشتر وى را در
منجلاب خطا غوطه‏ور مى‏سازد.

 جوان مى‏بايست اميدوار باشد و
اين امكان ندارد مگر آن كه مَنظَر فرد به زندگى خويش و اجتماعِ پيرامونش از فراز
قله بصيرت و شناخت باشد. چه، انسانى كه به رحمت واسعه الهى تكيه دارد و از او مدد
مى‏خواهد و بدو اميد بسته، نه تنها مصائب و ناملايمات، وجودش را نمى‏لرزاند، بلكه
او را با سپردن تجربيات ارزشمند در غلبه بر مشكلات و موانع بعدى كمك و يارى
مى‏رساند.

 توصيه‏هاى دينى و عبادتهاى “واجب
يا مستحب” در پيوند انسان با درياى بيكران الهى، سهمى بسيار مؤثر داشته، دهشت و
وحشت تنهايى او را به غنا و بى‏نيازى و سلطه بر خويشتن و بر مشكلات، مبدّل
مى‏سازد.

 اين است كه در جهت زدودن يأس و
نوميدى، تلاش در ايجاد انس هر چه بيشتر جوانان با دعا و نيايش و نماز، لازم و
ضرورى است و اين همان ابزارى است كه در طول دفاع مقدس، در دل سنگرهاى تنگ و تاريك
از رزمندگان ما، شيرمردانى پولادين ساخت كه نعره اللّه اكبرشان دشمن زبون را فوج
فوج به تسليم و يا فرار وا مى‏داشت؛ همان وسيله‏اى كه به يك باره، تمامى درهاى
نااميدى را بسته، افق “احدى الحسنيين” را به جوانان رزمنده نماياند و آنها را در
ميان آتش و خون شجاعانه به پيش راند. جنگ تحميلى و دفاع مقدس، تجربيات ارزنده‏اى
براى ملت ما، بويژه جوانان، به يادگار نهاده است ولى با كمال تأسف برخى از مسؤولين
عهده‏دار مسائل فرهنگى، اتمام جنگ تحميلى را برابر بستن كتاب پر رمز و راز ارزشهاى
آن تلقى مى‏نمايند و تغيير ميدان نبرد با دشمن را دليلى موجه براى ترويج ضد ارزشها
مى‏دانند؛ تا آن جا كه مانع نصب يادمانِ شهيدان مى‏گردند! به زعم اين گروه اگر در
دوره دفاع مقدس، معنويّت و معيارهاى اخلاقى رواج داشت اكنون ديگر بايد به انجام
كارهاى بى‏هدف در قالبهاى مختلف بپردازند، بهانه هم ايجاد فضاى شاد براى توده است.
اما مگر شادى جز در سايه سعادت و خوشبختى و عزّت يك ملّت حاصل مى‏شود؟ اسلام هم
براى پيروان خود شادى به ارمغان مى‏آورد. امّا نشاطى پايدار و همگانى نه زودگذر و
فردى، وگرنه تفرعن عده‏اى مرفّه بى‏درد در حال رنج بردنِ دهها تن در زير بار فقر و
مشكلات اجتماعى ديگر و يا در زمانى‏كه‏هويّت‏فرهنگى ما در خطرى جدّى قرار گرفته
است، چه ارزشى دارد؟

 اينان بايد باور كنند كه
يادآورى مسؤوليتهاى بزرگ جوان به او و موقعيت حسّاسى كه دارد، همراه با اميد و شور
و نشاط ناشى از توجه به حق و مدد جستن از او، سعادت وى و جامعه‏اش را تأمين خواهد
نمود.

 كلام گهربار مولى الموحدين على
بن ابى‏طالب(ع) را كه فرمود: “روزى كه در آن، معصيت خدا نباشد عيد است.”25 مى‏توان
بر ملتها نيز تعميم داد؛ آن روزى كه يك ملت در مسير خويش توجه به آرمانهاى بلند
الهى داشته باشد و روى پاى خود بايستدو در سلوك و زندگى خويش سر دريوزگى بر آستان
بيگانگان نسايد، آن روز عيد آن امّت است و مگر چه معصيتى بالاتر از چراغ سبز نشان
دادن به قدرتهاى جهانخوارى است كه استثمار و به استضعاف كشاندن ملل مظلوم، ذاتى
آنان است؟ و مگر رابطه گرگ و ميش با شرط و شروط و اگر و مگر، اصلاح پذير است؟

 در يك جمله: بايد جوانان كشور
را اميدوار ساخت و اين كار تنها از طريق شناساندن مسؤوليتها و باور تواناييها
امكان پذير است، نه بى‏تفاوتى و سرگرم ساختن آنان به سبك غربى.

 × × ×

 3- دادن پاسخ منطقى به
سؤالات اعتقادى و شبهات موجود

 معارف اسلامى براى جوان
نبايستى تنها به عنوان كتاب درسى در كنار كتابهاى درسى ديگر مطرح باشد بلكه بايد
باور نمايد، آيين مقدس اسلام، برنامه كامل زندگى اوست كه در تمامى ابعاد وى را
رهنماست. خوشبختانه جوانان ميهن اسلامى به لطف الهى علاقه‏اى وافر به اسلام، قرآن
و اهل بيت عصمت و طهارت دارند، اما هنوز سطح شناخت و معرفت دينى آنان به حد مطلوب
نرسيده و يكى از بزرگترين نقاط ضعف ما در برابر تهاجم فرهنگى دشمن همين نكته اساسى
است، چون جوان، توانايى رويارويى با شبهات القا شده از طرف خصم را ندارد و به علت
فقدان تجربه و وجود احساسات كنترل نشده در او در خطر دادن پاسخ مثبت به دسائس دشمن
است.

 جوانان ما تشنگانى هستند كه
سراسيمه به دنبال آب به هر سوى در جستجويند، اما به طور غالب آب نمى‏يابند و آن
گاه شيطانِ عداوت‏پيشه از راه رسيده و چقدر نزديك است تا شراب زهرآگين خود را بر
حلق اين پاكان سرازير سازد تا در سايه مستى آنان، به اهداف شوم و ددمنشانه خود دست
يازد.

 در كارهاى تبليغاتى، بايد
سؤالات اعتقادىِ جوان، طرح شود و پاسخى منطقى بيابد. در اين راستا جداى از مجالس
سخنرانى و وعظ و خطابه، مطبوعات و صدا و سيما نقش تعيين كننده‏اى ايفا مى‏نمايند.

 × × ×

 4- تشكيل كانونهاى فرهنگى
جوانان

 با عنايت به بند پيشين،
كانونهاى فرهنگىِ جوانان مى‏توانند همراهِ ارائه تفريحات سالم زير نظر مربيانِ
باتقوا و متعهّد به انقلاب و اسلام، برنامه‏هايى در جهت آشناسازى اين گروه سنّى با
قرآن و تفسير و ايجاد زمينه انس بيشتر آنان با قرآن و نيز آموزش احكام مبتلابه
آنان، طرح‏ريزى كنند. بدين ترتيب انرژى سرشار نوجوانان و جوانان در جهت مثبت و
بسيار مؤثر به كار گرفته مى‏شود.

 امام جعفر صادق(ع) فرمودند:

 “من قرأ القرآنَ و هو
شابٌّ مؤمنٌ اختلط القرآن بلحمه و دمه و جَعَلَهُ اللّه عزّوجلّ مع السفرةِ
الكرامِ البَرَرَه و كان القرآن حجيزاً عنه يوم القيامة؛26 كسى كه در حال جوانى
قرآن بخواند و با ايمان هم باشد، قرآن با گوشت و خونش بياميزد و خداى عزّوجلّ او
را با فرشتگان پيغام برنده نيكرفتارش رفيق كند و قرآن براى او در روز قيامت پرده و
مانعى از آتش باشد.”

 اختلاطِ قرآن با گوشت و خون
جوان براين حقيقت اشعار دارد كه آشنايى وى با كتاب بيان آنچنان در جانش اثر دارد،
كه با او عجين مى‏گردد و از او جدانشدنى است و همين او را شايسته همنشينى با
فرشتگان الهى مى‏سازد و در قيامت مانعى از آتش خشم الهى است كه خود بر اهميت آموزش
قرآن و مفاهيم بالاى آن در اين سنين مى‏افزايد.

 × × ×

 5- بهره‏گيرى از روشهاى
هنرى

 از ابزارهاى قوى دشمن، كه
بهره‏هاى فراوان از آن گرفته و مى‏گيرد، سود جستن از رشته‏هاى مختلف هنرى براى
القاى مفاهيم ضد اخلاقى و ضد انسانى و گرايشهاى مادّى است.

 فعاليتهاى دشمن در زمينه فيلم،
عكس، نقاشى، موسيقى و… ابعاد بسيار گسترده‏اى دارد ولى محتواى ارائه شده پوچ و
بى‏اساس است. چنانچه تبليغات ما با توجّه به گنجينه بى‏نظيرى كه از اسلام در دست
داريم با لطايف هنرى، زينت بيشترى يابد و با در نظر آوردن احساسات و گرايشات جوان،
تدوين گردد، ولو با توجه به امكانات ما، به گستردگى تبليغات دشمن نباشد، گيرايى و
جاذبه‏اى صد چندان خواهد داشت.

 × × ×

 6- ايجاد پيوند محكم با اهل
بيت – عليهم السلام – و تقويت محبت به آنان:

 خاندان رسالت، حجّت خدا در
زمينند. خداوند خانه‏ها و حرمهايشان را بهترين محل براى اوج‏گيرى ذكرش بر شمرده27
و محبّت و مودّت آنان را (و نه تنها شناخت و اعتقاد به حقّانيتشان) اجر رسالت پر
رنج و درد رسول گرامى اسلام(ص) دانسته است28 و اطاعت از آنان را همرديف فرمانبرى
از پيامبر و اطاعت از خود ذكر فرموده است.29

 اينكه پيامبر(ص) فرمود: “أنا
مدينة العلم و علىٌ بابها؛30 من شهر علم هستم و على درِ آن شهر” و با تأكيد فراوان
فرمود: “إنّي تاركٌ فيكم الثّقلين كتاب اللَّه و عترتي اهل بيتى و قرابتي31؛ من در
ميان شما دو ثقل گرانبها به وديعت گذاشتم: كتاب خدا و اهل بيتم” و آنگاه فرمود اين
دو از هم جدا نمى‏شوند تا كنار حوض كوثر بر من وارد شوند، بيانگر اين است كه دست
يافتن به معارف الهى و علوم اسلامى و قرآنى جز با مددجستن از رهنمايى على بن
ابى‏طالب و خاندان بزرگوارش امكان‏پذير نيست.

 پس جوانِ مسلمان بايد، براى
مصون ماندن از آفاتِ راه، قلبش با محبّت اهل بيت(ع) عجين گردد. البته محبّتى از سرِ
شناخت و معرفت. جوانان را بايد با زندگانى و سيره آن بزرگواران آشنا كرد و نقاط
مبهم و شبهه‏انگيز را در ذهن آنان برطرف ساخت و براى تحقّق اين امر بايد به اسناد
معتبر و قابل اعتماد، تكيه كرد و كوشش نمود تا در نقل برخى روايات و احاديث و
حوادث تاريخى مربوط به زندگى پرافتخارشان، موقعيت اجتماعى و فرهنگى و سياسى آن
زمان – در حد امكان – تشريح گردد.

 نيز جوان را بايد به گونه‏اى
راهنمايى نمود كه از سلوك آن برترين و خود ساخته‏ترين انسانها، ملاك حق را تشخيص
بدهد تا بتواند الگوسازى مناسب را به انجام برساند.

 در يك قرن اخير، اقدامات
گسترده‏اى از جانب قدرتهاى استكبارى براى زدودن ذهن مسلمانان از توجّه به ائمه(ع)
و انصراف از آنان، صورت گرفته كه فرقه گمراه و گمراه‏كننده وهّابى سهم عمده آن را
بر دوش مى‏كشد و آثار شبهات القا شده آنان در ميان جوانان و آثار برخى روشنفكران
مشهود است. بجاست شبهات و القائات به نحو صحيح و پيش از آن كه افكار قشر جوان را
طعمه خويش سازد، پاسخ داده شوند.

 بقيه در صفحه 50

 بقيه از جوان و تبليغ

 7- از ميان بردن
محدوديتهايى كه عرف به نام شرع بر دست و پاى جوان بسته است:

 از چشمگيرترين خصوصيات مكتب
نورانى اسلام، جاذبه فراوان آن است. هر ضمير پاكى كه نواى دعوت به اسلام ناب را
شنيده، دلباخته بر گرد شمع وجودش حلقه زده و تا سوختن، پروانه‏وار آن را طواف كرده
است، امّا برخى تندرويها، انحرافات و خرافاتِ ناشى از تعصبات قومى و فردى، جهالتها
و توطئه دشمنان، موجب تحميل محدوديتهاى غيرمنطقى بر مسلمانان گرديده، كه اصلاً
ربطى به دين ندارد و تنها با ظاهرى از دين زينت يافته است.

 برخى اقشار جامعه، در مقابل
تحميلات و كج انديشيهاى اين چنينى، آسيب پذيرند و متحمل خسارات بيشترى هستند كه
يكى از آنان، جوانان مى‏باشند كه آداب و رسوم و خرافات، به نام دين، گاه آنها را
در حصارى تنگ قرار مى‏دهد، تا آنجا كه جوان، براى فرار از آن، خود را مجبور به ترك
ديندارى مى‏بيند.

 به راستى ازدواج و آداب آن و
ملاك شايستگى و عدم شايستگى دختر يا پسر براى پذيرش مسؤوليت همسرى در اسلام، چقدر
با آنچه در جامعه ما حكمفرماست فاصله دارد.

 در اسلام فرزند دختر و زن تا
چه اندازه ارج دارد و حقوقش حفظ شده است و تلقّى خانواده‏ها از او چيست و تا چه
اندازه براى او ارزش قائلند؟

 روابط انسانها در اسلام چگونه
و با چه ملاكى تنظيم مى‏گردد و ضوابط و روابط ما چگونه است؟

 حيا و شرم و سازگارى و… در
اسلام چه مفهومى دارد و محدوده‏اش تا كجاست و در جامعه ما چسان تعريف مى‏شود؟ و…
.

 در كارهاى تبليغى بايد افكار
خرافى را به شدت زدود و مرز تلقّيات عرفى باتكاليف شرعى
را،براى‏جوانانى‏كه‏درمرحله انتخاب راه هستند، مشخص كرد.

 × × ×

 8 – راهنمايى جنسى جوانان

 دوران نوجوانى و جوانى – آن
گونه كه گذشت – به واسطه تحولات شديد جسمى، مرحله غليان احساسات جنسى است. خواهش
جنسى و عدم شناخت كافى از مسائل مربوط بدان، زمينه غلتيدن جوانان را به دام مفاسد
فراهم مى‏كند، از اين رو براى داشتن جامعه‏اى پاك و به دور از چنين آلودگيهايى
لازم است جوان در جهت ازدواج به موقع و آموزشهاى جنسى لازم و وظايف و تكاليف؛
راهنمايى گردد و البته اين كار بايد با ظرافت توأم باشد و بايد توجّه داشت كه
راهنمايى جنسى با تحريك آن تفاوت دارد.پايان

پاورقيها:

  14 ) صحيفه انقلاب، ص13.

 15 ) همان، ص16.

 16 ) همان، ص27.

 17 ) صحيفه نور، ج14، ص60.

 18 ) پاسدار اسلام، شماره
132، ص11.

 19 ) همان، ص12.

20) 71/9/19

21) 71/11/6

 22 ) همان.

 23 ) انعام )6) آيات 79 –
75.

 24 ) يوسف )12) آيه 87.

 25 ) كل يوم لايعصى اللّه
فيه فهو عيدٌ، نهج البلاغه، فيض‏الاسلام، ص1286.

 26 ) اصول كافى، ج2، ص603.

 27 ) فى بيوتٍ اذن اللّه
ان ترفع و يذكر فيها اسمه “نور )24) آيه 36”.

 28 ) قل لا اسئلكم عليه
أجراً إلاّ المودة فى القربى “شورى )42) آيه23”.

 29 ) يا أيّها الّذين
آمنوا أطيعوا اللّه و أطيعوا الرّسول و أولى الأمر منكم “نساء)4) آيه 59”.

 30 ) ميزان الحكمة، ج1،
ص210.

 31 ) بحارالأنوار، ج23،
ص109.

دفاع مقدس در شعر

 هنگامه آزمون

چو هنگامه آزمون تازه شد

دگر باره ايران پر آوازه شد

 دليران جانباز ايران زمين

هژبران جنگاور روز كين

 چنان بر صف اهرمن تاختند

كه نام وطن جاودان ساختند

 زنام آوران هوايى گرفت

وطن نام وشد عالمى در شگفت

 به پيكار چون برگشودند دست

ز نيرويشان پشت باطل شكست

 گروه زمينى يلان دلير

به ميدان دشمن به كردار شير

 بگردى به خصم اندر آويختند

زجانشان همه گرد انگيختند

 دگر پاسداران دشمن شكار

كه جان مى‏كنند از پى حق نثار

 كه اينان زآب و گل ديگرند

نگهبان دين، پيرو رهبرند

 بدريا نگر سوى رزم يلان

همان قهرمانان و دريادلان

 كه فرعونيان را به امر
جليل

چو موسى فرستند در قعر نيل

 ببين رزم شور آفرينان كرد

يلان دلير مسلمان گرد

 عشاير كه چون شيرگاه ستيز

به بندند بر خصم راه گريز

 نديده دگر ديده روزگار

بگيتى چنين رزم و اين كارزار

 نگويد كس از مهر، صدام را

همان ديو برگشته ايام را

 كه اى بى‏خرد مرد
بيهوده‏گو

كزين جنگ بردى ز خود آبرو

 هرانكو كه راه حسينى گزيد

كجا مى‏نهد سر به حكم يزيد

 ندانى كه ملت زروى يقين

به توفيق يزدان به فرمان دين

 سر خصم آن سان بكوبد به
سنگ

كز انديشه‏اش بسترد نقش جنگ

 الا خلق جانباز ايران زمين

زجان آفرين بر شما آفرين

              “محمود
شاهرخى”

انتظار سحر

 با تندر تكبير خود
پيمانه‏داران

پيمان خون بستند بر بام بهاران

 در ديده‏شان بغض قديمى موج
مى‏زد

در سينه‏شان كين موجها تا اوج مى‏زد

 در گوش يكديگر به شادى راز
خواندند

ادراك سبز مردمان را، باز خواندند:

 ياران نداى استعانت از
حسين است

حلقوم سرخ عاشقان پير خمين است

 در انتهاى شب سحر در
انتظار است

مصراع بيت عاشقى، ديدار يار است

 در انفجار خشمشان خورشيد
خنديد

از روشناى راهشان ابليس لرزيد

 با بانگ يا زهرا سفر آغاز
كردند

تا روشناى لطف حق، پرواز كردند

 شهد شهادت را شبانه نوش
كردند

خونجامه آزادگى تن پوش كردند

 صدها قبس از قلب خود بر
طور دادند

موسى صفت جان را سر منشور دادند

    “عبداللّه گيويان”

 آذرخش خشم

 روسپيدى شد نصيب تيره
چنگيزيان

زانچه بر اين خطه از صدام بدگوهر گذشت

 نى زآب و نى زآبادى نشان
بينى به جاى

سو به سو از هر كجا اين قوم غارتگر گذشت

 رفت بر مهران چنان ظلمى كه
بر صيدا رسيد

بر هويزه صد چنان آمد كه بر زعتر گذشت

 خصم صهيونى سبق در فتنه از
نازى گرفت

دشمن بعثى از آن خونخواره آن سوتر گذشت

 هر چه بگذشت از فسون و
كينه و ظلم و نفاق

بر ديار مسلمين زين زمره كافر گذشت

 آفرين اى رزمجويان فداكار
وطن

اى كه برق تيغتان از گنبد اخضر گذشت

 آذرخش خشمتان بهرام را
پهلو شكافت

تندر فريادتان از گوش كيوان برگذشت

 عرصه پيكارتان را هر كه
بيند گويدا

زين كران نتوان مگر با همت حيدر گذشت

 بوسم آن دستى كه صد
پولادگون جوشن دريد

نازم آن تيغى كه از صد آهنين مغفر گذشت

 فتح خرمشهر نقشى تازه بر
دفتر نهاد

راست چون نقشى كه از احزاب و از خيبر گذشت

 فخرتان بادا كه صيت فتح
دشمن سوزتان

آتشى در باختر زد كز سر خاور گذشت

 خائن بغداد را گو خاك غم
بر سر كند

تا سپاه ما زمرز بصره چون، صر صر گذشت

 شاه اردن را به سوك خويشتن
دعوت كنيد

زآن كه از قلب قشون بعثيان نشتر گذشت

 حكمران مصر گو تا خويش در
نيل افكند

زآن كه آب دجله بر تكريتيان از سر گذشت

 گوى تا درمان درد خود كند
زين پس “بگين”

زآن كه درد بعث از درمان و درمانگر گذشت

 شرق را گو شامگاه نكبتت
آمد فراز

غرب را گو صبحگاه قدرتت ايدر گذشت

 زوزه صهيونيان بشنو چو در
ميدان رزم

كار از صدام و از صداميان ديگر گذشت

 هين فرو خوان دفتر تاريخ
را بر سركشان

تا چه بر كسرى رسيد و تا چه بر قيصر گذشت

 تا كه جمهورى اسلامى علم
زد بر عراق

نغمه تكبير حزب الله از اختر گذشت

 آفرين بادا بر آن رهبر كه
ما را رهنمود

تا نداى انقلاب ما ز بحر و بر گذشت

              “حميد
سبزوارى”

 ترانه فتح

 به روح دهكده آميخت تا
فسانه فتح

درخت نقره مهتاب زد جوانه فتح

 دريد سينه ضحاك شب ز دشنه
داد

نويد كاوه خورشيد در كرانه فتح

 درفش نور بر افراشت بر
فراز فلك

ستاره‏اى كه درخشيد در شبانه فتح

 زقله‏هاى سپيده عقاب زخمى
روز

گشوده شهپر خونين به آشيانه فتح

 سپاه فاتح خورشيد با سرود
سحر

بساط خيمه شب سوخت در زبانه فتح

 پى گشودن درهاى بسته
مى‏آيد

كسى زنسل مسيحا به آستانه فتح

 رداى سبزه بر اندام دشتها
پوشد

بهار معجزه‏گر باز با ترانه فتح

 عبور باد زمرز درختهاى
بلوط

به ذهن خاك بود نغمه چغانه فتح

 بروى جاده گل كاروان مست
نسيم

به رقص آمده زآهنگ جاودانه فتح

             “نصرالله مردانى”

  نشان سرفرازى

كس چون تو طريق پاكبازى نگرفت

با زخم نشان سرفرازى نگرفت

 زين پيش دلاورا كسى چون تو
شگفت

حيثيت مرگ را به بازى نگرفت              حسن حسينى

 لبيك

 با نيت عشق بار بستند همه

از خانه و خانمان گسستند همه

 لبيك چو گفتند به سردار
سحر

يكباره حصار شب شكستند همه

 “سلمان هراتى”

 رجز هجوم

ناگه رجز هجوم خواندند

برگرده گردباد راندند

 لرزيد زمين چنان كه گفتى

چندين رمه را زجا رماندند

 شستند به خون شب زمين را

شمشير به آسمان رساندند

 بر سينه خصم در شب فتح

صد پرچم خونفشان نشاندند

 تا باغ جنون ثمر دهد باز

در مزرعه بذر جان فشاندند

 زان وادى بى‏نشانه آن شب

يك يك همه را به نام خواندند

 ماندند به عهد خويش و
رفتند

رفتند ولى هميشه ماندند

 “قيصر امين‏پور”

  “مجذوب عشق!”

 يك بوسه زدم، بر رخ او،
مست شدم

مجذوب رخش گشتم، و از دست شدم

 من، او همه گشته بودم و،
او همه من

در او همه نيست گشتم و، هست شدم

    (محمد فكور)

  “قيام خون!”

آلاله به چشم، جام خون مى‏آيد

وز باغ، بگوش، نام خون مى‏آيد

 گلپوش كنيد شهر را، چون
زينب

فريادگر قيام خون، مى‏آيد

    (محمد جواد شفق)

 (تفسير نور )

   “شهر علم “

ترا دانش و دين رهاند درست

ره رستگارى ببايدت جست

 اگر دل نخواهى كه ماند
نژند

نخواهى كه دايم بَوِى مستمند

 به گفتار پيغمبرت راه جوى

دل از تيرگيها بدين آب شوى

 چه گفت آن خداوند تنزيل و
وحى

خداوند امر و خداوند نهى

 كه من شهر علمم عليّم(ع)در
است

درست اين سخن گفت پيغمبر است

 گواهى دهم كاين سخن راز
اوست

تو گويى دو گوشم بر آواز اوست

 منم بنده اهل بيت نبى

ستاينده خاك پاى وصى

 ابا ديگران مرمرا كار نيست

جز اين مرمرا راه گفتار نيست

 حكيم اين جهان را چو دريا
نهاد

برانگيخته موج ازو تندباد

 چو هفتاد كشتى برو ساخته

همه بادبانها برافراخته

 يكى پهن كشتى بسان عروس

بياراسته همچو چشم خروس

 محمد(ص) بدو اندرون با على(ع)

همان اهل بيت نبىّ و وصىّ

 خردمند كز دور، دريا بديد

كرانه پيدا و بن ناپديد

 بدانست كو موج خواهد زدن

كس از غرق بيرون نخواهد شدن

 بدل گفت گر با نبىّ و وصىّ

 شوم غرقه دارم دو يار وفى

 همانا كه باشد مرا دستگير

خداوند تاج و لوا و سرير

 اگر چشم دارى بديگر سراى

به نزد نبىّ و علىّ گير جاى

(حكيم ابوالقاسم فردوسى)

خرقه موسى

مصطفى(ص) را وعده كرد الطاف حق

گر بميرى تو نميرد اين سبق

 من كتاب و معجزت را رافعم

بيش و كم كن راز قرآن مانعم

 من ترا اندر دو عالم رافعم

طاعنان را از حديثت دانعم

 كس نتاند بيش و كم كردن در
او

توبه از من، حافظى ديگر مجو

 رونقت را روزْ روزْ افزون
كنم

نام تو بر زرّ و بر نقره رنم

 منبر و محراب سازم بهرِ تو

در محبّت قهرِ من، شد قهرِ تو

 نام تو از ترس پنهان
مى‏كنند

چون نماز آرند پنهان مى‏شوند

 خُفيه مى‏گويند نامت را
كنون

خفيه هم بانگ نماز، اى ذو فنون

 از هراس و ترس كفّار لعين

دينت پنهان مى‏شود زير زمين

 من مناره پر كنم آفاق را

كور گردانم دو چشم عاق را

 چاكرانت شهرها گيرند و جاه

دين تو گيرد ز ماهى تا به ماه

 تا قيامت باقيش داريم ما

تو مترس از نسخ دين، اى مصطفا(ص)

 اى رسول ما تو جادو نيستى

صادقى هم خرقه موسيستى

 هست قرآن مر تو را همچون
عصا

كفرها را دركشد چون اژدها

 تو اگر در زير خاكى
خفته‏اى

چون عصايش وان تو آنچه گفته‏اى

 قاصدان را بر عصايت دست نى

تو بخُسب اى شهر مبارك خفتى

 تن بخفته نور جان در آسمان

بهر پيكار تو زه كرده كمان

 (مثنوى مولوى، دفتر سوم)

جمال محمد (ص)

ماه فرو ماند از جمال محمد

سرو نباشد به اعتدال محمد

 قدر فلك را كمال و منزلتى
نيست

در نظر قدر با كمال محمد

 وعده ديدارِ هر كسى به
قيامت

ليله اسرى، شب وصال محمد

 آدم و نوح و خليل و موسى و
عيسى

آمده مجموع، در ضِلال محمد

 عرصه گيتى مجال همت او
نيست

روز قيامت نگو، مجال محمد

 وآن همه پيرايه بسته جنت
فردوس

بو كه قبولش كند، بلال محمد

 همچون زمين خواهد آسمان كه
بيفتد

تا بدهد بوسه بر نعال محمد

 شمس و قمر در زمين حشر
نتابد

پيش دو ابروى چون هلال محمد

 چشم مرا، تا به خواب ديد
جمالش

خواب نمى‏گيرد از خيال محمد

 “سعدى” اگر عاشقى كنى و جوانى

عشق محمد بس است و آل محمد

 (سعدى شيرازى)

دفاع مقدس در شعر

 هنگامه آزمون

چو هنگامه آزمون تازه شد

دگر باره ايران پر آوازه شد

 دليران جانباز ايران زمين

هژبران جنگاور روز كين

 چنان بر صف اهرمن تاختند

كه نام وطن جاودان ساختند

 زنام آوران هوايى گرفت

وطن نام وشد عالمى در شگفت

 به پيكار چون برگشودند دست

ز نيرويشان پشت باطل شكست

 گروه زمينى يلان دلير

به ميدان دشمن به كردار شير

 بگردى به خصم اندر آويختند

زجانشان همه گرد انگيختند

 دگر پاسداران دشمن شكار

كه جان مى‏كنند از پى حق نثار

 كه اينان زآب و گل ديگرند

نگهبان دين، پيرو رهبرند

 بدريا نگر سوى رزم يلان

همان قهرمانان و دريادلان

 كه فرعونيان را به امر
جليل

چو موسى فرستند در قعر نيل

 ببين رزم شور آفرينان كرد

يلان دلير مسلمان گرد

 عشاير كه چون شيرگاه ستيز

به بندند بر خصم راه گريز

 نديده دگر ديده روزگار

بگيتى چنين رزم و اين كارزار

 نگويد كس از مهر، صدام را

همان ديو برگشته ايام را

 كه اى بى‏خرد مرد
بيهوده‏گو

كزين جنگ بردى ز خود آبرو

 هرانكو كه راه حسينى گزيد

كجا مى‏نهد سر به حكم يزيد

 ندانى كه ملت زروى يقين

به توفيق يزدان به فرمان دين

 سر خصم آن سان بكوبد به
سنگ

كز انديشه‏اش بسترد نقش جنگ

 الا خلق جانباز ايران زمين

زجان آفرين بر شما آفرين

              “محمود
شاهرخى”

انتظار سحر

 با تندر تكبير خود
پيمانه‏داران

پيمان خون بستند بر بام بهاران

 در ديده‏شان بغض قديمى موج
مى‏زد

در سينه‏شان كين موجها تا اوج مى‏زد

 در گوش يكديگر به شادى راز
خواندند

ادراك سبز مردمان را، باز خواندند:

 ياران نداى استعانت از
حسين است

حلقوم سرخ عاشقان پير خمين است

 در انتهاى شب سحر در
انتظار است

مصراع بيت عاشقى، ديدار يار است

 در انفجار خشمشان خورشيد
خنديد

از روشناى راهشان ابليس لرزيد

 با بانگ يا زهرا سفر آغاز
كردند

تا روشناى لطف حق، پرواز كردند

 شهد شهادت را شبانه نوش
كردند

خونجامه آزادگى تن پوش كردند

 صدها قبس از قلب خود بر
طور دادند

موسى صفت جان را سر منشور دادند

    “عبداللّه گيويان”

 آذرخش خشم

 روسپيدى شد نصيب تيره
چنگيزيان

زانچه بر اين خطه از صدام بدگوهر گذشت

 نى زآب و نى زآبادى نشان
بينى به جاى

سو به سو از هر كجا اين قوم غارتگر گذشت

 رفت بر مهران چنان ظلمى كه
بر صيدا رسيد

بر هويزه صد چنان آمد كه بر زعتر گذشت

 خصم صهيونى سبق در فتنه از
نازى گرفت

دشمن بعثى از آن خونخواره آن سوتر گذشت

 هر چه بگذشت از فسون و
كينه و ظلم و نفاق

بر ديار مسلمين زين زمره كافر گذشت

 آفرين اى رزمجويان فداكار
وطن

اى كه برق تيغتان از گنبد اخضر گذشت

 آذرخش خشمتان بهرام را
پهلو شكافت

تندر فريادتان از گوش كيوان برگذشت

 عرصه پيكارتان را هر كه
بيند گويدا

زين كران نتوان مگر با همت حيدر گذشت

 بوسم آن دستى كه صد
پولادگون جوشن دريد

نازم آن تيغى كه از صد آهنين مغفر گذشت

 فتح خرمشهر نقشى تازه بر
دفتر نهاد

راست چون نقشى كه از احزاب و از خيبر گذشت

 فخرتان بادا كه صيت فتح
دشمن سوزتان

آتشى در باختر زد كز سر خاور گذشت

 خائن بغداد را گو خاك غم
بر سر كند

تا سپاه ما زمرز بصره چون، صر صر گذشت

 شاه اردن را به سوك خويشتن
دعوت كنيد

زآن كه از قلب قشون بعثيان نشتر گذشت

 حكمران مصر گو تا خويش در
نيل افكند

زآن كه آب دجله بر تكريتيان از سر گذشت

 گوى تا درمان درد خود كند
زين پس “بگين”

زآن كه درد بعث از درمان و درمانگر گذشت

 شرق را گو شامگاه نكبتت
آمد فراز

غرب را گو صبحگاه قدرتت ايدر گذشت

 زوزه صهيونيان بشنو چو در
ميدان رزم

كار از صدام و از صداميان ديگر گذشت

 هين فرو خوان دفتر تاريخ
را بر سركشان

تا چه بر كسرى رسيد و تا چه بر قيصر گذشت

 تا كه جمهورى اسلامى علم
زد بر عراق

نغمه تكبير حزب الله از اختر گذشت

 آفرين بادا بر آن رهبر كه
ما را رهنمود

تا نداى انقلاب ما ز بحر و بر گذشت

              “حميد
سبزوارى”

 ترانه فتح

 به روح دهكده آميخت تا
فسانه فتح

درخت نقره مهتاب زد جوانه فتح

 دريد سينه ضحاك شب ز دشنه
داد

نويد كاوه خورشيد در كرانه فتح

 درفش نور بر افراشت بر
فراز فلك

ستاره‏اى كه درخشيد در شبانه فتح

 زقله‏هاى سپيده عقاب زخمى
روز

گشوده شهپر خونين به آشيانه فتح

 سپاه فاتح خورشيد با سرود
سحر

بساط خيمه شب سوخت در زبانه فتح

 پى گشودن درهاى بسته
مى‏آيد

كسى زنسل مسيحا به آستانه فتح

 رداى سبزه بر اندام دشتها
پوشد

بهار معجزه‏گر باز با ترانه فتح

 عبور باد زمرز درختهاى
بلوط

به ذهن خاك بود نغمه چغانه فتح

 بروى جاده گل كاروان مست
نسيم

به رقص آمده زآهنگ جاودانه فتح

             “نصرالله مردانى”

  نشان سرفرازى

كس چون تو طريق پاكبازى نگرفت

با زخم نشان سرفرازى نگرفت

 زين پيش دلاورا كسى چون تو
شگفت

حيثيت مرگ را به بازى نگرفت              حسن حسينى

 لبيك

 با نيت عشق بار بستند همه

از خانه و خانمان گسستند همه

 لبيك چو گفتند به سردار
سحر

يكباره حصار شب شكستند همه

 “سلمان هراتى”

 رجز هجوم

ناگه رجز هجوم خواندند

برگرده گردباد راندند

 لرزيد زمين چنان كه گفتى

چندين رمه را زجا رماندند

 شستند به خون شب زمين را

شمشير به آسمان رساندند

 بر سينه خصم در شب فتح

صد پرچم خونفشان نشاندند

 تا باغ جنون ثمر دهد باز

در مزرعه بذر جان فشاندند

 زان وادى بى‏نشانه آن شب

يك يك همه را به نام خواندند

 ماندند به عهد خويش و
رفتند

رفتند ولى هميشه ماندند

 “قيصر امين‏پور”

  “مجذوب عشق!”

 يك بوسه زدم، بر رخ او،
مست شدم

مجذوب رخش گشتم، و از دست شدم

 من، او همه گشته بودم و،
او همه من

در او همه نيست گشتم و، هست شدم

    (محمد فكور)

  “قيام خون!”

آلاله به چشم، جام خون مى‏آيد

وز باغ، بگوش، نام خون مى‏آيد

 گلپوش كنيد شهر را، چون
زينب

فريادگر قيام خون، مى‏آيد

    (محمد جواد شفق)

 (تفسير نور )

   “شهر علم “

ترا دانش و دين رهاند درست

ره رستگارى ببايدت جست

 اگر دل نخواهى كه ماند
نژند

نخواهى كه دايم بَوِى مستمند

 به گفتار پيغمبرت راه جوى

دل از تيرگيها بدين آب شوى

 چه گفت آن خداوند تنزيل و
وحى

خداوند امر و خداوند نهى

 كه من شهر علمم عليّم(ع)در
است

درست اين سخن گفت پيغمبر است

 گواهى دهم كاين سخن راز
اوست

تو گويى دو گوشم بر آواز اوست

 منم بنده اهل بيت نبى

ستاينده خاك پاى وصى

 ابا ديگران مرمرا كار نيست

جز اين مرمرا راه گفتار نيست

 حكيم اين جهان را چو دريا
نهاد

برانگيخته موج ازو تندباد

 چو هفتاد كشتى برو ساخته

همه بادبانها برافراخته

 يكى پهن كشتى بسان عروس

بياراسته همچو چشم خروس

 محمد(ص) بدو اندرون با على(ع)

همان اهل بيت نبىّ و وصىّ

 خردمند كز دور، دريا بديد

كرانه پيدا و بن ناپديد

 بدانست كو موج خواهد زدن

كس از غرق بيرون نخواهد شدن

 بدل گفت گر با نبىّ و وصىّ

 شوم غرقه دارم دو يار وفى

 همانا كه باشد مرا دستگير

خداوند تاج و لوا و سرير

 اگر چشم دارى بديگر سراى

به نزد نبىّ و علىّ گير جاى

(حكيم ابوالقاسم فردوسى)

خرقه موسى

مصطفى(ص) را وعده كرد الطاف حق

گر بميرى تو نميرد اين سبق

 من كتاب و معجزت را رافعم

بيش و كم كن راز قرآن مانعم

 من ترا اندر دو عالم رافعم

طاعنان را از حديثت دانعم

 كس نتاند بيش و كم كردن در
او

توبه از من، حافظى ديگر مجو

 رونقت را روزْ روزْ افزون
كنم

نام تو بر زرّ و بر نقره رنم

 منبر و محراب سازم بهرِ تو

در محبّت قهرِ من، شد قهرِ تو

 نام تو از ترس پنهان
مى‏كنند

چون نماز آرند پنهان مى‏شوند

 خُفيه مى‏گويند نامت را
كنون

خفيه هم بانگ نماز، اى ذو فنون

 از هراس و ترس كفّار لعين

دينت پنهان مى‏شود زير زمين

 من مناره پر كنم آفاق را

كور گردانم دو چشم عاق را

 چاكرانت شهرها گيرند و جاه

دين تو گيرد ز ماهى تا به ماه

 تا قيامت باقيش داريم ما

تو مترس از نسخ دين، اى مصطفا(ص)

 اى رسول ما تو جادو نيستى

صادقى هم خرقه موسيستى

 هست قرآن مر تو را همچون
عصا

كفرها را دركشد چون اژدها

 تو اگر در زير خاكى
خفته‏اى

چون عصايش وان تو آنچه گفته‏اى

 قاصدان را بر عصايت دست نى

تو بخُسب اى شهر مبارك خفتى

 تن بخفته نور جان در آسمان

بهر پيكار تو زه كرده كمان

 (مثنوى مولوى، دفتر سوم)

جمال محمد (ص)

ماه فرو ماند از جمال محمد

سرو نباشد به اعتدال محمد

 قدر فلك را كمال و منزلتى
نيست

در نظر قدر با كمال محمد

 وعده ديدارِ هر كسى به
قيامت

ليله اسرى، شب وصال محمد

 آدم و نوح و خليل و موسى و
عيسى

آمده مجموع، در ضِلال محمد

 عرصه گيتى مجال همت او
نيست

روز قيامت نگو، مجال محمد

 وآن همه پيرايه بسته جنت
فردوس

بو كه قبولش كند، بلال محمد

 همچون زمين خواهد آسمان كه
بيفتد

تا بدهد بوسه بر نعال محمد

 شمس و قمر در زمين حشر
نتابد

پيش دو ابروى چون هلال محمد

 چشم مرا، تا به خواب ديد
جمالش

خواب نمى‏گيرد از خيال محمد

 “سعدى” اگر عاشقى كنى و جوانى

عشق محمد بس است و آل محمد

 (سعدى شيرازى)

ماهواره در نگاهى ديگر

حجة الاسلام والمسلمين محمد تقى رهبر

 استفاده از ماهواره و فيلمهاى
تلويزيون ماهواره‏اى، بخشى از توطئه گسترده و حمله وحشيانه غرب، بويژه آمريكا،
عليه ملل محروم، خصوصاً انقلاب اسلامى است.

 هرچند توطئه‏هاى امپرياليسمِ
خبرى، سخن تازه‏اى نيست و بيش از دويست سال است كه در كشورهاى اسلامى جبهه گشوده و
غرب با هدف سلطه بر ثروت كشورهاى اسلامى بويژه خاور ميانه و بالاخص آبراه
استراتژيك خليج فارس و منابع سرشار نفت و قبضه كردن چهار راه بين‏المللى منطقه (ايران)،
از هرگونه اقدام جنايتكارانه‏اى دريغ نكرده است، امّا سخن از فيلمهاى ماهواره سخن
از تكنيك جديدى است كه غرب مى‏خواهد از طريق امواج، فساد خود را به اعماق خانه‏ها
بكشاند و اگر در برابر اين توطئه موضع‏گيرى قاطع و عملى نشود آثار اين جنايت بر
نسل موجود، غير قابل جبران خواهد بود. تفوق تكنولوژى پيچيده غربيان آنها را بر آن
داشته تا توطئه تبليغى خود را بر سطح جهان گسترش دهند. امروزه غرب با استفاده از
90% امواج تبليغى و امكانات بى‏شمار، تيرهاى زهرآگينش را بر ملل محروم نشانه
مى‏رود تا با مسخ انديشه‏ها و بى‏هويت كردن انسانها جريانات منحرف فكرى و اخلاقى
را القا كند و فساد و ابتذال را تزريق نمايد. كشورهاى سلطه‏جو يكى از عمده‏ترين
ارقام بودجه‏ها را به تبليغات اختصاص داده تا راه را براى هجوم و غارت هر چه بيشتر
هموار سازند؛ مثلاً چندى پيش در رسانه‏ها آمده بود كه ايالات متحده هر سال، نود
ميليارد دلار به تبليغات اختصاص داده است و با صدها كانال ماهواره‏اى به استثمار
فكرى ملل جهان مى‏پردازد. راديو صداى آمريكا بيش از 5000 ايستگاه در اقصى نقاط
جهان دارد كه برنامه‏ها و پيامهاى آن را به 38 زبان پخش مى‏كند و 115 دستگاه تقويت
كننده دارد و اخيراً برنامه‏هاى فارسى آن شش برابر شده است و به طور شبانه روز،
برنامه عربى اجرا مى‏كند.

 آژانس ارتباطات بين‏المللى
آمريكا، كه با سازمان سيا همكارى دارد و مركز گسترش ايدئولوژى غرب در آسيا، آفريقا
و آمريكاى لاتين است، سالانه چهار صد ميليون دلار بودجه دارد و دوازده مجله به 22
زبان منتشر مى‏كند و هر سال نهصد فيلم توليد مى‏كند و برنامه‏هاى تلويزيونى آن در
صد كشور جهان به نمايش گذاشته مى‏شود و پنج ميليون نسخه كتاب تبليغاتى به 25 زبان
در كشورهاى در حال توسعه توزيع مى‏كند. سازمان جاسوسى سيا تاكنون دوازده هزار كتاب
در تيراژ وسيع در سراسر جهان منتشر كرده است.

 اينها بخش كوچكى است از
فعاليتهاى تبليغى غرب كه بدون شك هر لحظه سير صعودى داشته و دارد. سياست تبليغى –
خبرى كشورهاى امپرياليستى رابطه تنگاتنگ با استراتژى حفظ تسلط نظامى و سياسى و
اقتصادى او دارد. مطبوعات و آژانسهاى خبرى غرب ضمن گزارشها و اخبار خود، علاوه بر
اين كه كشورهاى در حال رشد را مورد تهاجم ايدئولوژيكى قرار مى‏دهد، افكار عمومى و
اذهان مردم كشورهاى خودشان را نيز با اخبار تحريف شده و گزارشهاى جعلى منحرف كرده
و آنها را براى پذيرش اقدامات ماجراجويانه و دخالتهاى استعمارى در حيات سياسى و
فرهنگى ممالك در حال رشد آماده مى‏سازند.

 پس از فروپاشى نظامهاى
سوسياليستى، آمريكا به عنوان سردمدار نظم نوين جهانى، مى‏كوشد تا سلطه خبرى –
تبليغى خود را بر سراسر جهان گسترش دهد و يكه تاز عرصه تبليغات و خبر و تغذيه
كننده فكرى و الگوى اخلاقى! كشورهاى ديگر حتى اروپايى باشد. به همين خاطر چندى پيش
كشورهاى اروپايى با ابراز نارضايتى از ايالات متحده، اين كشور را متهم كردند كه
مى‏خواهد از طريق ماهواره‏ها و رسانه‏ها و پخش برنامه‏هاى گمراه كننده و مبتذل
اروپائيان را مورد هجوم تبليغاتى قرار دهد! كه اين اعتراف از سوى اروپا كه هم
پياله آمريكا در اقدامات استعمارى است و در نشر فساد و ترويج ابتذال دست كمى از
همتاى خود ندارند، نشان دهنده عمق فاجعه است كه حتى اروپاى بى‏بند و بار و آلوده
به الكل و ايدز و مستغرق در لجنزار فساد، تاب تحمل آن را ندارد. همچنان كه
رسانه‏ها از ممنوعيت استفاده از آنتنهاى ماهواره‏اى در كشور سعودى – كه از اقمار
آمريكاست – حكايت كردند، هر چند در عمل اثر جدى از آن مشاهده نشد.

  با اين حال ساده‏انديشى است كه برخى فكر كنند،
ماهواره پيامهاى علمى و تكنولوژيكى و احياناً سودمند به همراه دارد و ما مى‏توانيم
از آن استفاده كنيم و بنابر اين نبايد به جنگ ماهواره برويم و بگذاريم جامعه ما از
ره‏آوردهاى مفيد آن بهره گيرد! به اين كسان بايد گفت: شما در كجاى دنيا ديده‏ايد
كه غرب و بويژه آمريكا براى رشد و حيات ملى و فرهنگى ملتى گام برداشته باشد كه اين
بار بدان اميدوار باشيد؟ بلى اگر استفاده از اين ابزار پيشرفته به وجه صحيح امكان
پذير بود و رشد جامعه‏ها بدانجا رسيده بود كه بتوانند نقاط مثبت را گرفته و نقاط
منفى را به دور افكنند هيچ انسان عاقلى بدان معترض نبود اما سخن اين است كه
كارگزاران سياست جهانى و گردانندگان رسانه‏هاى امپرياليستى و صهيونيستى از هر
ابزارى در جهت اهداف شيطانى خود بهره خواهند گرفت و ماهواره نيز از جمله اين
ابزارهاست. هرچند ممكن است براى فريب عوام، برخى برنامه‏هاى علمى نيز ارائه دهند
اما بايد ديد آنها كه آنتن ماهواره را به‏خانه‏خودمى‏آورندمشترى‏كدام‏يك‏ازكالاهاى
آن هستند و جوانان و كودكان، كنترل را با كدامين كانال و برنامه جفت و جور
مى‏كنند؟!

 در هر حال اژدهاى زخم خورده
استعمار، بويژه آمريكا، كه صولت و ابهت اهريمنى‏اش در رهگذر انقلاب اسلامى ايران و
به دست بت شكن تاريخ معاصر جهان اسلام حضرت امام خمينى – قدس اللّه روحه – شكسته
شده و اثر ضربه گيج كننده آن تا قرنها نظام آمريكايى را به گيجى و حقارت و ذلت
مى‏كشاند، بر آن شده تا انتقام اين حقارت و ذلت را بگيرد، از اين رو به هر سلاحى
كه در تصور مى‏گنجد رو مى‏آورد، و اين بار مى‏خواهد از ماهواره به عنوان سلاح و
سپر اين نبرد بهره گيرد و با مسخ و تحريف افكار و انديشه‏ها و به فساد كشيدن نسل
جوان، از طريق الكل و ايدز و مسائل جنسى و غيره زمينه‏هاى معنوى و اخلاقى و فكرى و
انقلابى را به تدريج به نابودى بكشد تا بتوانند اهداف شيطانى خود را، هرچند طى
ساليان دراز، دوباره تحقق بخشد و مى‏دانيم كه حربه تبليغات و نشر فساد در طول
تاريخ كارآيى خود را نشان داده و از وقايع اندلس اسلامى و مانند آن گرفته، تا آنچه
را امروزه در كشورهاى اسلامى و غير اسلامى تحت سلطه استعمار مى‏گذرد، مى‏توان
شاهدى بر اين مدّعا گرفت.

 فساد و انحطاط اخلاقى غرب،
بويژه آمريكاييان، در ميان افراد بشر همانند ندارد گويى نسل و نژاد اين كشورها
اغلب از شرف و عفت و انسانيت بويى نبرده‏اند و اينك حكومت همجنس بازان آمريكا كمر
بسته كه از طريق فيلمهاى مبتذل ماهواره آنچه را كه جامعه‏اش تا حلقوم در لجنزارش
فرو رفته – تا بدانجا كه حتى اعتراض كشيشان آمريكايى را نسبت به عملكرد رئيس جمهور
برانگيخته است – به خانه‏هاى ما بياورد و جلو چشم خانواده‏ها و كودكان معصوم به
نمايش گذارد. و جاى تأسف است كه برخى خانواده‏ها و پدران و مادران نسبت به سرنوشت
فرزندان خود بى‏تفاوتند و به آينده شوم آنها نمى‏انديشند و اجازه مى‏دهند كودكان و
جوانانشان در چنين فضاى آلوده‏اى تنفس كنند!

 به اعتقاد ما و همه كسانى كه
به صلاح كشور و ملت و دين و انقلاب مى‏انديشند مقابله جدى با استفاده از ماهواره
با اين خصوصيات به هر نوع ممكن فريضه است. با توجه به اين نكته حياتى است كه مرجع
بزرگ عالم تشيع حضرت آيت الله العظمى آقاى اراكى – دام‏ظله – به تحريم استفاده از
ماهواره فتوا دادند و اين بايد براى ساير فقهاى عظام الگو باشد. اين فتوا نه به
عنوان معارضه با يك تكنيك علمى است بلكه به معناى ممنوعيت شرعى ابزارى است كه ما
نمى‏توانيم آن را به كنترل درآوريم و از اين طريق خانواده‏ها دستخوش سقوط اخلاقى
خواهند شد، اين فتوا، حجتى است براى آن عده از مسلمانانى كه گوش به فرمان فقها و
مراجع خود هستند و به سلامت اخلاق زن و فرزند خود تمايل نشان مى‏دهند وگرنه
بسيارند كسانى كه حتى ضروريات اسلام را زير پا مى‏گذارند كه با آنان سخنى نداريم!
بنابراين آنان كه آنتنهاى ماهواره‏اى را بر خانه‏هاى خود نصب مى‏كنند با اسلام و
ارزشهاى اسلامى اعلام جنگ نموده و بايد در جامعه منزوى شوند و مردم آنها را طرد
كنند و در صورت لزوم به دستگاههاى انتظامى و اطلاعاتى معرفى نمايند. استفاده از
آنتنهاى ماهواره‏اى درست به مثابه آن است كه شخصى بر سر در خانه خود تابلوى
شرابخوارى و فحشا نصب كند، آيا مردم باغيرت چنين اجازه‏اى به او مى‏دهند و آيا
دولت به عنوان حافظ و مجرى اسلام بى‏تفاوت از كنار آن مى‏گذرد و آيا نمايندگان
مجلس شوراى اسلامى در تصويب طرح ممنوعيت استفاده از آنتنهاى ماهواره‏اى با اين
شيوه معمول، ترديد به خود راه مى‏دهند؟ نهادهاى قانونگذارى، قضايى و اجرايى كشور
خود مى‏دانند كه هر اندازه به مروجين فساد و مرتكبين منكرات، آزادى داده شود نه
تنها از عمل خود دست برنمى‏دارند بلكه با جسارت بيشتر سنگر به سنگر پيش مى‏آيند.
لذا با اين قبيل مسائل بايد جدى برخورد شود و امروز و فردا نبايد كرد و اين تصور
را بايد از سر به در كرد كه آزادى دادن به افراد بيش از حق قانونى و شرعى و خارج
از محدوده ملاكها و ارزشهاى اسلام و انقلاب نه تنها به سود كشور و ملت نيست و آنها
را سر عقل نمى‏آورد بلكه زمينه تجرّى و وقاهت بيشتر مرتكبين را فراهم مى‏سازد و
نشانه ضعف ما و فتح و پيروزى دشمن در جبهه‏هاى گوناگون خواهد بود و ما اين تجربه
تلخ را دوباره نبايد به آزمايش گذاريم كه جز ندامت ثمرى ندارد. از تبليغات
رسانه‏هاى امپرياليستى و صهيونيستى و هوادارشان بيم و هراس نداشته باشيم كه تهمت
سلب آزادى و انگ ارتجاعى به ما بزنند و يا مجامع به اصطلاح حقوق بشر و بين‏الملل!
– كه مدافع منافقين و بهائى‏ها هستند – ما را به نقض حقوق بشر متهم كنند! دولت و
ملت ما، با افراد يا گروههايى كه با ارزشهاى اسلامى بازى مى‏كنند در هر قالبى كه
باشد برخورد خواهند كرد و به حكم وظيفه پاسدارى از ارزشهاى اسلام و آرامش خاطر
شهيدان، بايد بدون ملاحظه و سازشكارى دست آنان را كوتاه كرد تا نهال انقلاب اسلامى
از آفات و حوادث ساعت شمار، مصون بماند. بايسته است كه آحاد مردم با هر جريانى كه
با آرمانهاى آنها بازى كند، به مقابله برخيزند.

خاطراتى از مقام معظم رهبرى در مصاحبه با برادر شوشترى از فرماندهان سپاه
نور

  اشاره:

 يادمان دفاع مقدس را با انتشار
خاطراتى درباره فرماندهى معظم كل قوا، گرامى مى‏داريم. در اين گفت‏وگوى صميمى
برادر شوشترى به ذكر خاطرات خويش از رهبر و محبوب بسيجيان؛ حضرت آيت‏الله خامنه‏اى
در هنگامه دفاع مقدس، مى‏پردازد و از محورهاى گوناگونى چون منظم بودن و اطاعت
ايشان از حضرت امام – قدس سره – و نشستهاى صميمانه معظم‏له با رزمندگان و پرهيز از
تشريفات و اهتمام زايدالوصف نسبت به رعايت بيت‏المال و زهد ورزيدن در زندگى شخصى و
حضور در خط مقدم ايشان، سخن رانده است.

 با تشكر و آرزوى موفقيت براى
برادران “واحد ثبت خاطرات” تيپ 83 امام جعفر صادق – عليه السلام – (طلاب رزمى –
تبليغى) كه اين خاطرات را تهيه و در اختيار “پاسدار اسلام” قرار داده‏اند.

 “واحد فرهنگى مجله”

 × × ×

 لطفاً درباره انضباط آقا اگر
مطالبى به ياد داريد بفرماييد:

 – به طور كلى مقام معظم رهبرى،
بسيار منضبطاند، و همين نظم در كسانى كه با ايشان مرتبطند و يا به ايشان مراجعه
مى‏كنند تأثير بسزايى مى‏گذارد و خود به خود آنان را منضبط و مقيد مى‏كند.
برخوردهاى پدرانه و محبت آميزى كه ايشان با مجموعه فرماندهان داشتند – چه برادران
ارتش و چه سپاه و چه بسيجى و چه سرباز – عملاً آنان را به انضباط فرا مى‏خواند.
گاهى اوقات، همراه ايشان به يگانها مى‏رفتيم و مى‏ديديم كه ايشان با يك سرباز كه
دم در پادگان ايستاده آن چنان با محبت و مودّت و الفت و بزرگوارانه برخورد مى‏كرد
كه من واقعاً هم از عملكرد خودم خجالت مى‏كشيدم و هم از تواضعى كه از ايشان به
عنوان رئيس جمهور يك مملكت و نماينده امام و رئيس شوراى عالى دفاع در برابر يك
سرباز مى‏ديدم، من واقعاً شرمنده مى‏شدم كه ما در چه فكرى هستيم و چه عملكردى
داريم! ايشان هر وقت با فرماندهان برنامه‏اى داشتند همان برخوردها و رفتار و
كردارهاى ايشان فرماندهان را مى‏ساخت و آنان را براى انجام يك حركت موفق، ترغيب و
هدايت مى‏كرد،

 آقا فرمودند: ما همه يك
اسلحه آماده هستيم در دست امام كه گلنگدن آن كشيده شده و فشنگش هم آماده است و ما
همه انگشت امام هستيم اگر امام انگشتش را تكان داد و ماشه را چكاند ما شليك مى‏شويم
اگر نه كه ما آماده هستيم و منتظر آن اشاره انگشت حضرت امام.

 ضمن اين كه ايشان واقعاً
قاطعيت داشت.

 اگر خاطره‏اى در خصوص ارادت
ايشان به حضرت امام داريد بيان فرماييد:

 – يك خاطره‏اى كه دارم اين است
كه: در روزهاى آخر جنگ، در جنوب براى منطقه كوشك و طلايه طراحى خوبى شده بود، حدود
سيصد گردان نيرو هم در اختيارمان بود، ايشان حضور داشتند و در آن جا طراحيها هم
كامل شده بود. ما همه اصرار داشتيم كه حتماً اين جا عمليات بشود ايشان هم آمدند با
فرماندهان لشكرها و گردانها صحبت كردند و همه طرحها را چك كردند و سرانجام ايشان
هم، طرح را پذيرفتند و موفقيت آن را نيز حتى در سطح 70% به بالا مى‏ديدند. به هر
جهت، قطعى بود كه برويم و پاتك بزنيم و حدود پنج هزار اسير بگيريم و مقدارى غنايم
و برگرديم و در مرزهاى خودى مستقر شويم. ايشان هم اينها را ديدند؛ يعنى از يك طرف
استدلال و اصرار فرماندهان و از طرف ديگر، شور و شوق و احساس نيروها. ولى با اين
همه فرمودند: من حتماً بايد با امام تماس بگيرم و از ايشان كسب تكليف كنم، زنگ
زدند خدمت حضرت امام(ره) كه امام در آن موقع در حال استراحت بودند. با احمدآقا
صحبت كردند و بنا شد كه چند دقيقه بعد تماس بگيرند، بعد تماس گرفتند، امام
فرمودند: شما خودتان اين حركت را تأييد مى‏كنيد. و ايشان فرمودند: به ديد ظاهر و
ديد امكانات و طرح و نيرويى كه نگاه مى‏كنم، احتمال مى‏دهم كه ان‏شاءالله اين، يك
حركت موفقيت آميز باشد. ما جواب امام را نشنيديم ولى تقريباً اين طور شد كه ساعتى
را مشخص كردند كه در اين ساعت تماس بگيريد. در قرارگاه نشسته بوديم شايد ده دقيقه
مانده بود به سر وقت كه آقا يكسره ساعت خودش را كنترل مى‏كرد كه آن لحظه كه امام
فرمودند همان لحظه تماس بگيرند، تماس گرفتند. حضرت امام فرمودند: من صلاح نمى‏دانم
كه اين عمليات انجام بشود!

 قبل از آن بچه‏ها دور ايشان
بودند و همه فكر مى‏كردند كه عمليات انجام مى‏شود چون قبلاً نيرو در دست ما نبود
حالا كه نيرو در دست ما بود و همه شرايط براى حمله آماده بود، امام فرمودند: من
مصلحت نمى‏دانم كه عمليات بشود. من احساس كردم آن لحظه كه با هم صحبت مى‏كردند از
حضرت امام خواستند كه استخاره بكنند و نمى‏دانم حضرت امام در جواب چه فرمودند كه
آقا فرمودند: چشم هر چه شما بفرماييد. يعنى خواستند اصرار بكنند و امام هم متوجه
شدند و آقا اجازه خواستند كه عمليات بشود و حالا جواب امام نمى‏دانم چه بود كه آقا
فرمودند: چشم هر چه شما بفرماييد.

 آقا گوشى را گذاشتند و آن گاه
با احساسات بچه‏ها مواجه شدند و در مقابل اين احساسات، آقا فرمودند: ما همه يك
اسلحه آماده هستيم در دست امام كه گلنگدن آن كشيده شده و فشنگش هم آماده است و ما
همه انگشت امام هستيم اگر امام انگشتش را تكان داد و ماشه را چكاند ما شليك
مى‏شويم اگر نه كه ما آماده هستيم و منتظر آن اشاره انگشت حضرت امام.

 وقتى آقا با بچه‏ها اين برخورد
و صحبت را كردند بچه‏ها هم متقاعد شدند با اين كه همه اصرار داشتند ولى همه متقاعد
شدند و عمليات تأخير افتاد البته يك حركتهاى كوچكى آن جا انجام شد براى بيرون كردن
دشمن از داخل خاك خودمان كه آنها فرق مى‏كرد.

 اين خاطره خيلى خوبى براى من
بود از ارادت قلبى و خالصانه رئيس جمهور يك كشور (حضرت آيت الله خامنه‏اى) به
رهبرش. آمده نشسته در سنگر قرارگاه تاكتيكى لشكرها و همه چيز براى عمليات آماده
است ولى وقتى امام دستور انجام نشدن عمليات را مى‏دهند مى‏پذيرند. آرى، ايشان به
امام اعتقاد زيادى داشتند به طورى كه فرمودند: “هرچه امام بفرمايد براى ما درست
است.”

 تشويق و تنبيه ايشان چگونه
بود؟

 به طور كلى تنبيهات به آن صورت
نظامى نبود. ايشان آنقدر در روحيه بچه‏ها اثر گذاشته بود كه كوچكترين بى‏توجهى
براى آنها يك تنبيه سخت بود؛ يعنى اصلاً نياز به اين نبود كه ايشان بفرمايند كه
شما اين كار را نكرديد بايد تنبيه بشويد. بلكه فقط يك عدم توجه آقا به كسى واقعاً
براى ما از هر تنبيه بدنى و از هر تنبيه نظامى سخت‏تر بود.

 من در بين بچه‏هاى لشكر امام
رضا يا 5 نصر يا الغدير بودم، درست نمى‏دانم، رفته بوديم خدمتشان بچه‏ها سؤال و
جوابهايى داشتند خدمت ايشان نشسته بوديم و هر كس سؤالى مى‏كرد و از كوچك و بزرگ
نشسته بودند و سه ساعتى طول كشيد در آن هواى گرم عرق مى‏ريختند و جواب مى‏دادند.
در زيرزمينى كه واقعاً گرم بود و ما كه نسبت به ايشان از نظر بدنى سالمتر و جوانتر
بوديم و به عنوان يك رزمنده در ميدان هميشه حضور داشتيم ماندن در آنجا سخت بود.
آقا شروع به صحبت كردند كه يك ساعت و نيم طول كشيد و بعد بچه‏ها سؤالهاى خود را
طرح كردند كه چهار ساعت هم اين سؤال و جوابها زمان برد كه كُلاً پنج ساعت صحبت
كردند، و ايشان يك شالى داشتند در جبهه و آن را هميشه همراه خود داشتند، آن قدر
عرق كرده بودند و با اين شال خشك كرده بودند كه اگر دستمال كاغذى بود جواب
نمى‏داد. اگر اين شال را مى‏پيچاندى يقيناً آب مى‏داد. تمام لباسهاى ايشان خيس شده بود.

 ايشان دقيقاً تا آخرين سؤال را
جواب دادند و بعد فرمودند: كسى سؤال ندارد. و در آن لحظه من داشتم از شرمندگى آب
مى‏شدم و در آن جا يكى از بچه‏ها سؤالى درباره مسائل اجتماعى مملكت داشت، ايشان،
سه مرتبه به اين سؤال پاسخ داده بودند، لذا فرمودند كه من به اين سؤال پاسخ
داده‏ام اگر شما متقاعد نشده‏ايد بيا جداگانه جواب بدهم ولى با نهايت محبتى كه
داشتند يك مقدار سرد جوابش را دادند و آن كسى كه سؤال كرده بود و از فرماندهان بود
بيرون كه آمد شروع كرد به گريه كردن كه من اگر شعور داشتم با اين همه جوابى كه
دادند و اين همه توجه بايد آدم مى‏شدم، و اصرار داشت كه پيش آقا برود، گفتم آقا
اين طور نيست كه به دل بگيرد. خلاصه بعد از چند روزى آقا آمدند در پادگان لشكر، شهيد
چراغچى باز آن جا اصرار داشتند كه پيش آقا بروند، گفتم برويد ولى نگوييد كه به اين
منظور رفته‏ايد. من نشسته بودم سر سفره و ديدم ايشان وقتى رفت خدمت آقا كه دستش را
ببوسد، آقا نهايت محبت را به ايشان نمودند و اشاره كردند كه حالا توجيه شدى. بعد
وقتى كنار نشست اشك از چشمانش جارى شد. و اين جا حضور ذهن آقا را ديدم و خيلى براى
ما اهميت داشت.

 ما ده الى پانزده فرمانده لشكر
هنگامى كه گزارش مى‏داديم خدمت ايشان، هر كدام بيست دقيقه در محورها و زمينه‏هاى
مختلف و پراكنده نظامى صحبت مى‏كرديم و فكر مى‏كرديم كه اين در تخصص آقا نيست كه
ما بحث نظامى مى‏كنيم، ولى در آخر، آقا به تك تك اين سؤالها پاسخ مى‏داد بدون اين
كه در طول صحبتهاى ما، يادداشتى بردارد. يا بعضى وقتها در جلسات، مغلطه‏اى بين
بچه‏ها پيش مى‏آمد كه مثلاً اين جا عمليات بشود يا آن جا، مثلاً سه روز بعد، يك
هفته بعد خدمت آقا كه مى‏رسيديم آقا مى‏فرمودند كه: اين مطلب درست است و آن يكى
ناقص است. اين حضور ذهن در آقاى‌هاشمى هم هست؛ مثلاً در يك جلسه كه پنجاه نفر شركت
داشتند آخر كار به همه پنجاه نفر جواب مى‏داد و من فكر مى‏كنم اين يك لطف الهى است
كه شامل حال اين عزيزان و ملت ما شده است.

 نمونه ديگر در اين مورد اين كه
روزى آقا در بين بچه‏هاى تيپ الغدير رفتند و آن جا هم حدود سه ساعت و نيم سؤالها
طول كشيد بدون اين كه وقت را از بين ببرند. نحوه ورود آقا هم اين طور بود كه همان
اول بدون تشريفات وارد مى‏شدند و بچه‏ها دور و برش را مى‏گرفتند و ايشان هم مثل
بچه‏هاى خودشان با آنان صحبت مى‏كرد. بچه‏ها هم يكى از چپ و يكى از راست دست
مى‏انداختند به گردن آقا، يكى دستش را مى‏بوسيد و ديگرى صورتش را، آن هم در جمع
بزرگى كه همه مسلح‏اند. خلاصه رفتيم آن جا نشستيم و سؤالها مطرح شد و آقا هم پاسخ
آنها را دادند و آن جا هم بعضى سؤالها مربوط به مسائل اجتماعى و خط و خطوطهايى كه
در آن زمان، زياد بود مطرح مى‏شد و ايشان(آقا) گاهى دو، سه مرتبه با بيانهاى مختلف
پاسخشان را مى‏دادند و با نهايت محبت و نهايت توجيه، ولى باز در آخر يكى از اين
برادرانى كه در اواخر جنگ شهيد شد، گفت: آقا اين طور كه شما فرموديد ما قانع نشديم. من از شرم و خجالت سرم
را پايين انداختم آقا فرمودند: من فكر مى‏كنم در اين مورد بيشتر از همه جا اين
مسأله را باز كردم ولى اگر باز هم شما توجيه نشديد جداگانه با شما صحبت مى‏كنم.

 همين نحوه برخورد در روحيه طرف
اثر مى‏گذاشت و تشويق و تنبيه در ميدانهاى نبرد از طرف ايشان اين گونه بود كه اگر
كوچكترين بى‏توجهى به كسى مى‏كرد، اين شديدترين تنبيه بود.

  در خصوص حفظ بيت المال و نظر مقام معظم رهبرى
درباره اين امر مهم اگر خاطره‏اى در جبهه داريد بفرماييد:

 – همان طور كه عرض كردم در اين
جور موارد واقعاً براى ما خيلى سخت است كه در مورد مقام معظم رهبرى نظر بدهيم ولى
آن چيزهايى كه ما ديديم و براى خودمان درس است، يكى دو نمونه آن را عرض مى‏كنيم:

 ما در قرارگاه عملياتى والفجر
10 در خدمت ايشان بوديم، خوب رئيس جمهور مملكت تشريف آوردند به قرارگاه تاكتيكى و
عمليات هم موفقيت آميز بود، همه خوشحال بودند و مى‏خواستند خوشحالى خود را از حضور
ايشان اظهار كنند. براى غذاى ظهر رفته بودند و يك مقدار بيش از آنچه بود تهيه ديده
بودند و آوردند، در آن چادرى كه براى آقا در نظر گرفته بودند ما شش نفر بيشتر
نبوديم: آقا محسن و من و آقاى شمخانى، آقاى رحيم صفوى و به نظرم آقاى غلامپور و
همچنين آقاى جعفرى، غذا را كه آوردند آقا فرمودند: خوب فلانى، من به شما كه داريد
تلاش مى‏كنيد، زحمت مى‏كشيد، كار مى‏كنيد و بدنتان نياز به انرژى دارد نمى‏گويم
چرا اين غذا را مى‏خوريد. من قبول دارم كه بايد از اين بيشتر را برايتان بياورند
ولى آيا بقيه پرسنل شما هم از اين غذا استفاده مى‏كنند؟! مانديم ديگر تا اين كه
آقا فرمودند: حالا من مى‏خورم به خاطر اين كه شما

 آقا فرمودند: براى ما همان
غذاى سرباز را بياوريد كه ببيند كه من چه دارم مى‏خورم. من كه رئيس جمهور هستم و
آمدم اين جا با آنها هيچ تفاوتى ندارم، چون اگر اين طور نباشد حضور ما تشريفاتى
مى‏شود.

 دانسته باشيد كه من مايلم
كه شما به خودتان برسيد ولى هر چيز جايى و مكانى دارد و الآن كه شما اين طور
كرده‏ايد مى‏گويند حالا رئيس جمهور مملكت آمده اين طور برايش تهيه ديده‏اند. براى
ما همان غذاى سرباز را بياوريد كه ببيند كه من چه دارم مى‏خورم. من كه رئيس جمهور
هستم و آمدم اين جا با آنها هيچ تفاوتى ندارم، چون اگر اين طور نباشد حضور ما
تشريفاتى مى‏شود. بعد هم تذكراتى دادند كه در حفظ بيت المال همت كنيد.

 نمونه ديگر زمانى بود كه با
محافظ ايشان براى بازديد از لشكر 21 مى‏رفتيم. آقا از قبل فرموده بودند ماشين كم
بياوريد و دو ماشين كافى است، و ما از اهواز آمديم بيرون ديديم كه ده تا ماشين
ديگر افتاده بودند دنبال ما و اين ماشينها جزء كاروان هم نبودند و ما اصلاً توجه
نداشتيم و سرمان پايين بود، داشتيم مى‏رفتيم كه آقا يك مرتبه به راننده گفت كه
نگهدار و به من فرمودند كه از ماشين دومى به بعد برگردند اهواز يا اگر مى‏خواهند
بيايند خودشان تنها بيايند چه دليلى دارد كه افتاده‏اند پشت سر ما و بعد كه من
آمدم نشستم داخل ماشين، آقا فرمودند: فلانى حواستان باشد وقتى كه من با اين كاروان
حركت مى‏كنم خودش سرمشقى مى‏شود براى ديگران كه اين تشريفات را براى خودشان قائل
بشوند. مثل يك آدم معمولى مملكت دو نفر محافظ در يك الى دو ماشين كافى است بقيه هم
اگر خواستند بيايند ما همان جا همديگر را مى‏بينيم وگرنه مى‏خواهند بيايند چه كار بكنند. خلاصه رفتيم پايين و
گفتيم آقا فرمودند از همين جا برگرديد! اين يك نمونه بود كه براى ما خيلى تعيين
كننده بود.

 نمونه بعد، در زمان رياست
جمهورى ايشان بود كه به منزل ايشان رفته بوديم من در حقيقت فكر نمى‏كردم كه زندگى
ايشان اين گونه باشد چون رفته بوديم به مقرّ رياست جمهورى فكر مى‏كردم كه زندگى
ايشان يك چيزى نزديك به آن باشد. زندگى ايشان را من به مراتب از زندگى خودم
ساده‏تر مى‏ديدم و آن جا كه نشسته بودم اين مرا آزار مى‏داد كه واقعاً رئيس جمهور
مملكت خانه‏اش اين طور باشد. يك وضع ساده اتاق مطالعه، محل زندگى زن و بچه‏اش، محل
استراحت يك اتاق كه محل پذيرايى مهمانش است، من واقعاً احساس كردم كه اين گونه
زندگى‏ها براى مردم ارائه نمى‏شود مثل همان زندگى حضرت امام(ره) آن زمانى كه بايد
براى مردم واقعاً ارائه مى‏شد، نشد و بعد از رحلت ايشان گوشه‏اى از آن ارائه شد.
من نمى‏خواهم بگويم بى‏اثر است ولى آن زمان، امام با آن عظمتش اگر واقعاً امام يك
فرش امانتى زير پايش است از دنيا فقط يك فرش دارد. حالا شايد بعضاً قبول نمى‏كردند با آن قلبهاى مريض، ولى
خيلى‏ها كه به امام عشق مى‏ورزيدند وقتى كه آن طور مى‏شنيدند در آن زمان پيامهاى
امام، تذكرات امام چندين برابر جاى خودش را باز مى‏كرد.

 يك روز با آقاى رفيق دوست
نشسته بوديم و با هم، نسبت به بعضى از مسائل درد دل مى‏كرديم. آقاى رفيق دوست گفت:
فلانى مى‏دانى كه در خانه آقا يخچال نيست؛ يعنى در زندگى شخصى‏اش يخچال نداشته
است. بعد گفت: من يك روز رفتم به خانه ايشان صبحانه پنير بود و بچه‏هاى ايشان با
اشتهاى زياد مى‏خوردند، آقا فرمودند: مدتى پنير نداشتيم چون كوپن پنير اعلام نشده
بود، حالا كه پنير گيرمان آمده بچه‏ها اين جور مى‏كنند. خوب آدم وقتى اين جور
چيزها را مى‏بيند خيلى مهم است. يك زمان من ادّعا مى‏كنم كه در بيت‏المال حيف و
ميل نمى‏كنم، خوب چيزى از بيت المال دستم نيست. و حالا رهبر و رئيس جمهور مملكت
اين طور زندگى مى‏كند. بعد از هشت سال رئيس جمهورى در يك مملكت وضع زندگيش آن است
و اين براى مملكت واقعاً افتخار است. براى يك فرهنگ، افتخار است كه رئيس جمهور و
رهبر مملكتش اين گونه زندگى مى‏كند.

 باز آقاى رفيق دوست مى‏گفت:
مقدارى زيلو در خانه آقا بود، آنها را جمع كرديم و فروختيم و يك مقدار هم من از
پول شخصى خودم گذاشتم كه براى آقا فرشى تهيه بكنم، رفتيم فرشها را عوض كرديم وقتى
انداختيم و پهن كرديم آقا تشريف آوردند و گفتند: اينها چيست آقا محسن؟! گفتم:
فرشها را عوض كرديم، گفتند: اشتباه كرديد كه عوض كرديد، برويد و همان فرشها را
بياوريد. با هزار مكافات فرشها را پيدا كردم و آوردم توى خانه انداختم. من آن
فرشها را ديده بودم وقتى رفته بودم در خانه آقا واقعاً يك زيلويى كه نخهايش درآمده
بود.

 اينها براى ما درس است و خوب
است اگر اجازه بدهند اينها را در زمان حياتشان بيان كنند كه رهبر اين مملكت اين
طور زندگى مى‏كند. چون خيلى از آقايان در اين حرفها و صحبتها از اين طرف و آن طرف
كه بالأخره وضعيت سياسى – اجتماعى مملكت ايجاب مى‏كند كه از ايشان يك تشريفاتى به
عمل بيايد و اين يك برنامه شخصى نيست اين يك چيزى است كه نياز مملكت است بايد اين
گونه عمل بشود. اصلاً نمى‏شود كه رئيس جمهور يك مملكت برود يك جايى حالا از نظر
سياسى دشمنان مسائل ديگرى طرح خواهند كرد ولى بايد رفت در زندگى شخصى و آن را در
حدّ ممكن براى مردم بيان كرد و بهترين آموزش براى مردم و بهترين سخنرانى اين مسأله
است كه بايد از آن بهره‏گيرى كرد.

 درباره حضور مستقيم ايشان در
خط مقدم و صحنه‏هاى مختلف جنگ چيزى يادتان هست؟

 – اوايل جنگ بود كه ما در
منطقه “دُب حردان” بوديم، در آن موقع فرمانده گروهان و بعد فرمانده گردان بودم،
داشتم با لندرور به خط مى‏رفتم آقا با لباس و كلاه نظامى آمدند و دقيقاً در ذهنم
هست اين جاده خرمشهر اهواز كه مى‏روى از كارخانه نورد كه رد مى‏شوى اولين جايى كه مى‏رسى
به جنگل، خط ما بود و دشمن تقريباً يك كيلومتر آن طرفتر بود و آن زمان لشكر 92
همان جايى كه مى‏رفتيم دست چپ آرايش گرفته بود و يكى دو مرتبه در همان منطقه
عمليات كرده بود و موفق نشده بود، تانكهايش روى جاده بود. من همين طور داشتم
مى‏رفتم در خط خودمان، كه دست راست آن جاده بود، برادران ارتشى دست چپ بودند،
داشتم مى‏رفتم سبقت گرفتم از ماشين آقا و خبر نداشتم كه ايشان در آن ماشين است،
توى ماشين كه نگاه كردم ايشان را شناختم. ايشان رفتند و پيچيدند پشت خاكريز خودى
از آن جا به جلو، خط خودى نبود يك جوى آب عبور مى‏كرد كه ايجاد خاكريز كرده بودند،
لشكر 92 هم پشت سر ما مستقر شده بود و ما وقتى ديديم آقا هست (البته ما آن زمان
مثل حالا آقا را نمى‏شناختيم) رفتيم خودمان را قاطى كرديم. در سمت چپ جاده و يك
پانصد متر مى‏رفتى جلوتر كه يك مقدار نسبت به اين طرف بلندتر بود. آقا آمدند بالا
و منطقه را ديد زدند، بعد آمدند پايين و سنگر به سنگر با برادران ارتشى احوالپرسى
مى‏كردند به حدى كه ما خسته شديم و رفتيم. اين گذشت، بعد از چند روز ما صبح كه از
خواب بيدار شديم ديديم كه يكى دارد توى خط ما راه مى‏رود، من فكر كردم از برادران
ارتشى است آن زمان افسرى بود به نام “سروان فراهانى” از برادران شهربانى، كه آدم
بزرگوارى بود، گاهى وقتى از تهران برمى‏گشت پيش ما هم مى‏آمد (البته خط ما جاى
بسيار بدى بود سمت راست و سمت چپمان دشمن بود) و با خودش يكسرى امكانات هم
مى‏آورد. ما يك روز ديديم كه دو سه نفرى در سنگر راه مى‏روند تازه از خواب بيدار
شده بوديم من تصور كردم كه حتماً همراه سروان فراهانى آمده‏اند چون آقا هم لباس
نظامى پوشيده بودند، من نرفتم به سراغشان گفتم كه حتماً همان برادران شهربانى
هستند بعد هم مى‏آيند در سنگر ما، من همين جورى رفتم توى سنگر داشتم كارهاى خودم
را انجام مى‏دادم كه متوجه شدم جضرت آية الله خامنه‏اى است، بلند شدم و با شهيد
عمرانى (كه يكى از بچه‏هاى نيشابور بود و بسيار شيرين بود و صداى شين هم
نمى‏توانست بگويد و سين مى‏گفت مثلاً شوشترى را مى‏گفت: “سوسترى”، البته ما با او
شوخى مى‏كرديم و مى‏گفتيم مقاله بخوان مقاله‏اى تهيه مى‏كرديم كه شين زياد داشته
باشد و خلاصه بچه خيلى شيرينى بود) رفتيم توى سنگر ديده‏بانى از آن جا يك خط را
نگاه كرديم و برگشتيم، آقا آن جا ايستاده بودند و بعد به مسؤول تداركات ما گفتند
بياييد كمى امكانات بگيريد، آقا آن جا ايستاده بودند و يك اسلحه كلت به كمرشان بود و در ماشين هم يك اسلحه
قنداق تاشو ژ – 3 بود، آمدند توى خط راه رفتند فرمودند: اين جايى كه شما مستقر
شديد بسيار جاى حساسى است، مواظب باشيد كه از سمت راست دور نخوريد و يك دستوراتى
به ما دادند و تشريف بردند.

 والسلام عليكم و رحمة الله
و بركاته

زكات، قانون پايدار

حجة الاسلام والمسلمين سيد مرتضى مُهرى

 س: كسى كه زكات ندهد به
نصّ صريح قرآن، مشرك است: “ويل للمشركين الّذين لايؤتون الزّكوة و هم بالآخرة هم
كافرون”1 و خداوند مشركين را ابداً نمى‏بخشد: “انّ اللّه لا يغفر أن يشرك به…”2،
زيرا او بر مردم عصيان كرده است و اين گناهى است نابخشودنى بنابراين اكثر مردم
مشركند، زيرا زكات نمى‏دهند. شما هم فقط براى نماز تبليغ مى‏كنيد و زكات را فراموش
كرده‏ايد (نؤمن ببعض و نكفر ببعض) و به پولدارانى كه اسكناس و دلار دارند مى‏گوييد
زكات بر شما واجب نيست چون شتر و گوسفند و طلا نداريد، اين شرك و كفر است. اگر هم
از اينان پولى گرفته شود به عنوان خمس گرفته مى‏شود كه بيشتر آن را روحانيون مصرف
مى‏كنند و قدرى هم به سادات مى‏دهند. چرا شما قرآن را رها كرديد و به احاديث غير
علمى و غير فطرى و غير عقلى عمل مى‏كنيد با اين كه سخنان ائمه – عليهم السلام –
مدرك صد در صد علمى نيست، زيرا با وحى
در ارتباط نيست
و تنها سخنانى كه از طريق وحى رسيده ثابتند، چون بعضى از فرمايشات ائمه بر اساس
زمان و مكان بيان شده است، از اين رو بايد در برابر همه احاديث يك علامت سؤال
گذاشت، و علت منطقى و عملى حكم را جويا شد. حتى آن قسمت از سخنان پيامبر كه از
جانب وحى نبوده است نيز تغيير پذير است، پس چرا شما قرآن را كه دليل علمى و ثابت
است رها كرديد و به روايات كه دليل علمى نيستند عمل مى‏كنيد و زكات را كه يك ركن
مهم دين است ناديده مى‏گيريد؟

 (دانشجو: ح. ر)

  ج : اين چكيده‏اى از يك نامه طولانى است كه اين دانشجوى عزيز و بحسب
ظاهر دلسوز براى ما فرستاده كه البته خيلى مفصل است و مشتمل بر انتقادهاى تند و
زننده‏اى از علماست و حتى تعدى بدون علم به حريم ائمه و انبيا – عليهم السلام –
نيز در آن شده و گفته شده كه آنها از اشتباه مصون نيستند هر چند خيانت و گناه
نمى‏كنند. همچنين در اين نامه، عزاداريها و احترام به قبور ائمه و امامزادگان و
استشفا از آنان نيز شديداً نكوهش شده است كه اينها خود بحث مستقلى دارد و شايد به
آنها نيز پاسخى بدهيم. در اين مقاله، فقط قسمتى را كه در ابتدا نقل كرديم؛ بررسى
مى‏كنيم. البته ما آن را از صورت انتقاد بسيار تند و زننده به صورت سؤال درآورديم،
زيرا حتماً اين گونه سؤالها و شبهه‏ها در ذهن بسيارى از خوانندگان ديگر هم مى‏گذرد
و لازم است برطرف گردد.

 اولين مطلبى كه بايد مورد بحث
قرار گيرد شناخت جايگاه روايات در به دست آوردن احكام و معارف الهى است. آيا اين
سخن درست است كه احاديث معصومان ثابت نيستند زيرا با وحى ارتباط ندارند؟

 بايد بگوييم: اين پندار كه
آنچه از طريق وحى رسيده ثابت و لايتغير است و آنچه پيامبر از غير طريق وحى فرموده
و آنچه ائمه فرموده‏اند به تناسب زمان و مكان متغيرند، سخن نادرستى است. و باز اين
مطلب كه ما بايد احكام را پس از تحقيق و دستيابى به علت واقعى آنها، بپذيريم و
بايد از امام، چرائى احكام را بپرسيم و آن گاه عمل كنيم، حرف اشتباهى است، و هيچ
مسلمانى به اين امر معتقد نيست و نمى‏تواند معتقد باشد حتى نويسنده همين نامه!
زيرا اين مطلب با صريح قرآن مخالف است. در قرآن به طور مكرّر آمده است: “اطيعوا
اللّه و اطيعوا الرّسول” اطاعت از وحى، اطاعت رسول نيست بلكه اطاعت خداست. و تكرار
“اطيعوا” مفيد اين معنى است كه اطاعت رسول، غير از اطاعت خداست و آن در مواردى است
كه فرمان خود حضرت رسول(ص) است نه اخبار و تبليغ از وحى. و فرموده است: “فليحذر
الّذين يخالفون عن امره ان تصيبهم فتنة أو يصيبهم عذاب اليم3؛ كسانى كه از فرمان
رسول خدا سرپيچى مى‏كنند بايد بترسند از اين كه دچار مشكل يا عذاب دردناكى شوند” و
مى‏فرمايد:”ما آتاكم الرّسول فخذوه و ما نهيكم عنه فانتهوا4؛ آنچه پيامبر به شما
بدهد بگيريد و آنچه را نهى كند از آن اجتناب نماييد و تنها پيامبر اسلام نيست كه
واجب الاطاعة است بلكه اين سنت و فرمان خدا درباره همه پيامبران است. “و ما أرسلنا
من رسول الاّ ليطاع باذن الله…5؛ ما هيچ پيامبرى را نفرستاديم مگر براى اين كه
مردم از او به فرمان خدا اطاعت كنند”.

 اگر منظور از سخنان ثابت و
لايتغيّر اين باشد كه قابل نسخ و تبديل نيست اين مطلب حتى در وحى هم راست نمى‏آيد،
زيرا آيات قرآن هم نسخ نشده است همچنان كه كتابها و شريعتهاى آسمانى گذشته – كه
آنها هم وحى الهى هستند – به وسيله شريعت بعد نسخ شده‏اند. در قرآن آياتى است كه
احكام آيات قبل رانسخ كرده است. جالب است كه گاهى آيه ناسخ، بلافاصله پس از آيه
منسوخ آمده است، بنابراين حتى احكام قرآن هم برخى از آنها مربوط به زمان و مكان خاص
است. مهم تشخيص ناسخ از منسوخ و حكم ثابت از متغير است و اين يكى از مواردى است كه
بدون توسّل به احاديث ميسّر نيست.

 و اگر منظور اين باشد كه
احكامى كه از طريق وحى ثابت شده تا نسخ نشده، ثابت و واجب الاطاعه است هر چند پس
از نسخ ساقط مى‏شود ولى احكامى كه از غير وحى رسيده است حتى اگر نسخ آن ثابت شده
باشد اطاعت آن واجب نيست و تا علّت آن معلوم نشود نبايد به آن عمل شود و ظاهراً
منظور نويسنده هم همين جهت است.

 اين سخن را هيچ مسلمانى
نمى‏تواند بگويد. البته كسانى در صدر اسلام با شعار “حسبنا كتاب الله” گفتند و تا
حدود يك قرن، و شايد بيشتر، علما را از تدوين حديث منع كردند ولى عملاً خود آنها
ناچار بودند احكام شريعت را از همين احاديث بگيرند. هيچ مسلمانى نمى‏تواند از سنّت
رسول اكرم – صلى الله عليه و آله و سلم – مستغنى باشد. و اين امر بسيار روشن و
واضح است. در قرآن اين همه تأكيد بر نماز و روزه و زكات و ساير احكام شده است و
بخصوص نماز كه بيش از همه چيز به آن اهميت داده شده است. و هيچ توضيحى حتى در عدد
و وقت دقيق آن داده نشده است و بدون توسل به سنّت و احاديث هيچ راهى براى رفع اين
ابهام وجود ندارد.

 بعضى از به اصطلاح مسلمانان،
مانند وهابيان معتقدند كه رسول اكرم – صلى الله عليه و آله و سلم – فقط نقش مبلغ و
پيام‏آور را دارد و حتّى بعضى گفته‏اند ممكن است ما معنى آيات را بهتر از ايشان
بدانيم، بنابراين اگر آنچه ما از آيه مى‏فهميم با روايت قطعى پيامبر در تناقض بود
فهم ما از آيه مقدم است. اين سخن دقيقاً مخالف با آيات قرآن است.

 خداوند مى‏فرمايد: “لقد منَّ
اللّه على المؤمنين اذ بعث فيهم رسولاً من أنفسهم يتلوا عليهم آياته و يزكيهم و
يعلمهم الكتاب و الحكمة…”6 نظير اين مضمون در سوره بقره آيه 129 و سوره جمعه آيه
2 نيز آمده است.

 كتاب نياز به تعليم رسول اكرم
دارد و بدون تعليم آن حضرت اصلاً معناى بسيارى از آيات روشن نيست و نمى‏تواند مورد
استفاده و عمل قرار گيرد.

 همين زكات كه اين همه در قرآن
بر آن تأكيد شده است هيچ توضيحى درباره مقدار و شرايط آن ذكر نشده است و اين مسائل
همه به رسول اكرم – صلى الله عليه و آله و سلم – واگذار شده است. او مبيّن و مفسّر
قرآن است و ابهام و اجمال آن فقط با توضيحات آن حضرت برطرف مى‏شود. در سوره نمل
آيه 44 آمده است: “و انزلنا اليك الذّكر لتبيّن للناس ما نُزّل اليهم…؛ قرآن را
بر تو فرو فرستاديم تا آنچه بر مردم نازل شده است براى آنها توضيح دهى و تبيين
نمايى”. و در آيه 64 همان سوره مى‏فرمايد: “و ما انزلنا عليك الكتاب الاّ لتبين
لهم الّذى اختلفوا فيه…؛ و ما قرآن را بر تو نازل نكرديم مگر براى اين كه موارد
اختلاف ميان مردم را براى آنها روشن سازى”.

 ممكن است گفته شود بعضى از
اخبار رسول اكرم(ص) نيز حكايت از وحى مى‏كند و همه وحى در قرآن نيامده است
بنابراين اطاعت از آنها نيز اطاعت از وحى است ولى با توجه به آياتى كه اطاعت رسول
اكرم را مستقلاً واجب كرده است پاسخ اين سؤال روشن مى‏شود گذشته از اين كه اخبار
فراوانى در كتابهاى سنى و شيعه از خود آن حضرت و از ائمه(ع) رسيده است كه حق تشريع
احكام را براى ايشان ثابت مى‏كند؛ مثلاً در مورد نماز، آيات فراوانى رسيده است كه
خداوند نمازها را دو ركعت دو ركعت واجب كرده است ولى چون حق تشريع به رسول اكرم(ص)
واگذار شده است آن حضرت، ركعتى را بر نماز مغرب ودو ركعت بر نمازهاى ظهر و عشا
واجب كرده است و طبق بعضى از روايات خداوند تشريع آن حضرت را تنفيذ نموده است. از
اين روايات روشن مى‏شود كه حضرت رسول(ص) تنها مبلّغ و مفسّر نيست مشرّع و
قانونگذار نيز هست ولى تشريع آن حضرت در محدوده‏اى است كه تشريع الهى نباشد يعنى
تشريع او مكمّل شريعت است نه معارض و اين تشريع غير از تشريعات ولايتى است كه هر
امام و نايب امام و حاكم شرع در محدوده حكومت ولايت خويش حق قانونگذارى دارد و آن
امر اختصاص به رسول اكرم(ص) ندارد بلكه شامل همه اولى‏الامر است. ولى اين گونه تشريعات
مانند زياد كردن ركعات نماز و امثال آن مخصوص آن حضرت است و كسى حق ندارد آن را
نسخ و نقض كند و اين امر به صراحت در روايات ائمه(ع) آمده است.

 اصطلاحاً تشريعات الهى را “فرايض”
مى‏گويند چه با قرآن ثابت شده باشد مانند قبله، طهارت، ركوع، سجود و چه با روايات
مانند تكبيرةا الاحرام. اين چند چيز به عنوان اركان و اجزاى اصلى نماز در هيچ
شرايطى ساقط نمى‏شود و تشريعات مكمل را كه از جانب پيامبر تشريع شده است “سنن
مى‏گويند”، منظور از اين سنن، فقط مستحبات نيست بلكه واجباتى را كه رسول اكرم(ص)
واجب كرده است نيز شامل مى‏شود.

 و اما احاديث ائمه – عليهم
السلام – و جايگاه آنها: ائمه – عليهم السلام – نيز مبيّن و مفسّر قرآنند و بدون
توسّل و تمسّك به آنان، عمل به قرآن ممكن نيست و هر كس آنان را رها كرده و به فهم
خود از قرآن اكتفا كند گمراه و منحرف است. اين مطلب در روايات قطعى رسول اكرم(ص)
به طور صريح و روشن بيان شده است كه از همه آنها واضحتر و روشنتر و قطعى‏تر حديث
ثقلين است: “انى تارك فيكم الثقلين كتاب اللّه و عترتى ما ان تمسكتم بهما لن
تضلّوا بعدى ابداً و لن يفترقاً حتى يردا علىّ الحوض؛ من در ميان شما دو چيز
گرانبها باقى مى‏گذارم: قرآن و عترت، تا هنگامى كه به آنها تمسك كنيد هرگز گمراه
نخواهيد شد و اين دو از هم جدا نمى‏شوند تا بر من وارد شوند (تا روز قيامت)”.

 متأسفانه برخى از امت، به طور
كلى عترت را رها كردند و با اين كه علما و فقهاى معاصر ائمه به علم و عدالت و ورع
آنها اعتراف داشتندقول و رأى آنها را حتى به عنوان يك رأى فقهى در ضمن ساير آراى
فقها در كتابهاى خود ذكر نمى‏كنند و اين واقعاً شگفت‏آور است! گويا پيامبر دستور
داده است كه آنها را كاملاً بايكوت كنند و از آنها نامى نبرند! و به طور قطع، آن
محور اساسى كه شيعه را از ساير مذاهب جدا مى‏سازد همين است؟ آنچه اكنون مهم است و
براى ما جنبه عملى دارد و اختلاف بر سر خلافت هم در آن نتيجه مى‏دهد و تنها آن
نتيجه‏اش مهم است همين است كه ما معارف دين و احكام شريعت را از چه منبعى بايد به
دست آوريم؟ با توجه به اين كه كتاب، مجمل است و احكام در آن به وضوح نيامده است و
همه احكام ذكر نشده است و روايات حضرت رسول(ص) نيز شامل همه احكام نمى‏شود. گذشته
از اين كه آنها نيز معمولاً نياز به تبيين دارد، شيعه معتقد است كه طبق فرمان حضرت
رسول(ص) تنها مرجع رفع اختلاف و بيان احكام، ائمه(ع) هستند. قرآن نيز بر اين امر
به كمك تفسير مأثور دلالت دارد. در سوره نساء آيه 59 مى‏فرمايد: “يا ايها الّذين
آمنوا اطيعوا الله و اطيعوا الرسول و اولى الأمر منكم…” منظور از اولى الامر،
طبق احاديث معتبر، ائمه(ع) است. شگفتا كه كسانى اين آيه را به هر كس كه بر جامعه
مسلمين مسلط شود تفسير كرده‏اند هر چند به زور سرنيزه باشد هر چند منحرفى همچون
معاويه و يزيد و ساير خلفاى جور و يا حاكمانى مانند شاهان عربستان، باشد!

 آيات ديگرى نيز در قرآن آمده
است كه به اهل بيت(ع) تفسير شده است. به هر حال حديث قطعى و كاملاً روشن ثقلين
كفايت مى‏كند با اين كه حضرت رسول(ص) بارها و بارها بر اين امر تأكيد فرموده‏اند.
يك نمونه معروف و مشهور آن كه همه محدثين آن را متواتر مى‏دانند؛ يعنى لفظ اين
حديث، بطور قطع از آن حضرت رسيده است، اين حديث است: “أنا مدينة العلم و على بابها
فمن أراد المدينة فليأتها من بابها؛ من شهر علمم و على درِ آن است راهى براى شهر
بجز درب آن نيست”. و همچنين حديث: “على مع الحق و الحق مع على…؛ حق همراه با على
است هرگونه كه او حركت كند حق با اوست” و صدها حديث ديگر.

 بنابراين، احاديث ثابت شده و
معتبر اهل‏بيت هم مانند احاديث حضرت رسول(ص) در كنار آيات قرآن، معتبر است و تا
ناسخى براى آنها از خود آنها نرسيده است بايد به آنها عمل شود. بلكه طبق بعضى از
احاديث، روايات اهل بيت – عليهم السلام – همان روايات رسول اكرم(ص) است و اينها از
آن علم مكنونى است كه پيامبر در نزد آنها به وديعه گذاشته است و آنها در موقع مناسب
اظهار مى‏كنند. در واقع رسالت آن حضرت با آنها امتداد داشته است و همچنان طبق حديث
ثقلين امتداد دارد تا روز قيامت.

 حال كه معلوم شد تنها مبين
قرآن و سنّت پيامبر و احاديث، عترت است، مسأله زكات را بررسى مى‏كنيم. با احاديث
فراوان و معتبر بلكه به طور متواتر، ثابت شده كه پيامبر(ص) زكات را فقط در نُه چيز
قرار داد و از غير آن عفو فرمود. و آن نه چيز عبارتند از: شتر، گاو، گوسفند، گندم،
جو، مويز و كشمش، خرما، طلا و نقره مسكوك. در اين جا اين سؤال مطرح مى‏شود كه
چگونه ممكن است زكات را در اين چند چيز منحصر كرد؟ و آيا اين موجب تضييع حق فقرا
در اين زمان كه اكثر اموال مردم غير از اينها است نمى‏شود؟

 در پاسخ بايد گفت: زكاتى كه در
قرآن بر آن تأكيد شده است و حق فقرا شناخته مى‏شود شامل هرگونه پرداخت مال فى سبيل
اللّه است؛ چه واجب و چه مستحب، چه خمس و چه زكات مصطلح و چه غير از آنها. و حتى
شامل مالياتى كه دولت اسلامى بر مردم قرار مى‏دهد نيز مى‏شود. پس زكات به طور
عموم، پرداخت مال است در راه خدا به هر عنوان كه باشد.

 حال بحث در اين است كه آيا اين
تخصيصى كه رسول اكرم(ص) تشريع فرموده و زكات واجب را منحصراً در اين چند چيز قرار
داده است آيا از قبيل تشريعات مكمّل شريعت است يا از قبيل تشريعات حكومتى و ولايتى
است و يك قانون موقّت براى زمان و مكان خاص است؟ اگر از قبيل اول باشد هيچ كس حق
ندارد آن را تغيير دهد و اگر از قبيل دوم باشد هر ولىّ امر شرعى و قانونى يعنى
امام معصوم و نماينده تام الاختيار او در هر زمان و مكان مى‏تواند در آن تجديد نظر
كند. روى اين احتمال حتى در زمان خود آن حضرت هم يك والى و حاكم منصوب از جانب او
در يك منطقه ديگر – كه شرايط ديگر دارد – مى‏تواند زكات را از يكى از اين اشياء
بردارد يا در چيز ديگرى واجب كند و همچنين در مقدار آن و در نصاب آن طبق مصلحت
انديشى خود، كه خاص آن منطقه و آن زمان است، تغييراتى به وجود آورد. اين مسأله بحث
فقهى دارد و ممكن است بعضى از
فقها از بعضى
از ادلّه به اين نتيجه برسند و طبق اين نتيجه گيرى در اين زمان زكات را در اسكناس
يا محصولات صنعتى يا كشاورزى ديگر مانند برنج و ذرّت قرار دهند. البته در روايات
فراوانى بر اين مسأله تأكيد شده است كه زكات بر غير اين نُه چيز واجب نيست و ظاهر
آن روايات اين است كه اين تشريع حضرت رسول(ص) از تشريعاتى است كه مكمّل شريعت الهى
است. لفظ آن روايات چنين است كه خداوند اصل زكات را واجب كرده است و پيامبر آن را
در نُه چيز قرار داده است و از غير آن عفو فرموده است. در بعضى از روايات راوى
اظهار مى‏دارد كه ما در سرزمين عراق برنج و ذرت فراوانى داريم آيا بر اينها زكات
نيست؟ و امام از اين سخن برآشفته مى‏شود كه من مى‏گويم پيامبر از آنها عفو فرموده
است و تو مى‏گويى برنج و ذرت داريم؟! مگر اين چيزها در عصر آن حضرت نبود؟! اگر
نبود كه عفو معنى نداشت. و عبارتهايى نظير اين كه از آن معلوم مى‏شود تحديد حضرت رسول(ص) از تشريعات اساسى و غير قابل تغيير
است ولى باز هم جاى بحث فقهى باقى است و شواهدى برخلاف اين نيز وجود دارد كه در
اين مقاله جاى بحث آن نيست.

 مسأله‏اى كه در اين جا حايز
اهميت است اين است كه اگر به اين نتيجه رسيديم (كه اكنون در فقه مسلّم است) كه
زكات واجب، در اصل شريعت اسلام فقط در اين نُه چيز است و از آن تجاوز نمى‏كند، اين
موجب نمى‏شود كه حقوق فقرا از اغنيا گرفته نشود. ولىّ امر مى‏تواند بر اساس مصلحت
انديشى محدودِ به زمان و مكان خاص، مالياتى بر مردم متمكّن و ثروتمند قرار دهد و
آن را به همان مصارف زكات، كه يكى از آنها محرومين و فقراست، برساند. و هم اكنون
نيز ماليات در ايران مانند ساير كشورها گرفته مى‏شود. همين ماليات را اگر انسان به
قصد قربت و براى تقويت بنيه دولت اسلامى بدهد در واقع همان زكاتى است كه خداوند
واجب كرده است. البته دولت اسلامى هم بايد – همان گونه كه از اهداف تشريع زكات است
– كمك به فقرا و محرومان و تأمين نيازهاى آنان را، به نحوى كه موجب تنبلى و ترك
كسب و كار نشود، از مهمترين وظايف رسمى خود قرار دهد.

 بنابراين زكات كه از تشريعات
اساسى و مهم اديان الهى است مقيد به هيچ شرط و قيد خاصّى نيست. زكات به اين معنى
بر همه پرداختهاى مالى كه در راه خدا و براى مصارفى كه خدا تعيين فرموده است كه
يكى از آنها نيازهاى محرومين است صدق مى‏كند.

 خلاصه از يكى از دو راه، اشكال
برطرف مى‏شود:

 1- اين كه زكات از نظر فقهى،
معناى عامى است كه شامل ماليات مى‏شود و اختصاص آن به نُه چيز، امر حكومتى بوده
است. بنابراين زكات در اين زمان، تعطيل نشده است حال اگر به دست مستحق نرسد و
مجريان امور حق فقرا و محرومين را از بيت المال نپردازند اشكال در مرحله اجراست.

 2- يا اين كه زكات فقهى اختصاص
به همان نُه چيز دارد ولى زكاتى كه در قرآن به آن اهميّت داده شده است اعمّ از آن
است و شامل ماليات هم مى‏شود. و شايد سرّ اين كه تحديد زكات به صراحت در روايات
نيامده است بلكه روايات مشتمل بر نوعى توريه و كتمان است، به اين دليل باشد كه
زكات در آن زمان در مجراى صحيح خود به كار گرفته نمى‏شد و خلفا به زور زكات اموال
را جمع مى‏كردند و به مصارف باطل خود مى‏رساندند. به همين دليل، ائمه نخواستند
زكات تعميم داده شود و درآمد ظالمانه آنها بيشتر شود. و شايد به همين دليل اصولاً
زكات در شيعه اهميت خمس را ندارد. و با اين كه قرآن بر عنوان زكات تأكيد دارد چون
زكات بيشتر به دست حاكمان جور مى‏رسيد و خمس به دليل عدم اعتقاد عامّه فقط به دست
ائمه مى‏رسيد و آنها به فقراى شيعه نيز از همان درآمد و درآمدهاى ديگر رسيدگى
مى‏فرمودند.

 درهمين‏قسمت‏ازنامه‏دوست‏ما،اشتباهاتى
نيز هست كه لازم است تذكر داده شود.

 1- آيه “ويل للمشركين الذين
لايؤتون الزكوة و هم بالآخرة هم كافرون؛ يعنى واى بر مشركانى كه زكات نمى‏پردازند
و زندگى ابدى آخرت را منكرند”. خداوند متعال در اين آيه، مشركان را نكوهش مى‏كند
كه حقوق فقرا را نمى‏پردازند نه اين كه تاركين زكات را مشرك شناخته است.

 2- عدم آمرزش مشرك ربطى به
حقوق مردم ندارد و شرك يعنى كسى را شريك خدا قرار دادن در صفات يا افعال.
بنابراين، اين سخن كه مشرك چون بر مردم عصيان كرده گناهش نابخشودنى است يك مطلب
تخيّلى است و نمى‏توان به قرآن نسبت داد.

 3- گفته شده است خمس را به
روحانيون مى‏دهند كه نيازى ندارند و بر اموالشان افزوده مى‏شود و قدرى هم به سادات
مى‏دهند كه خود را از ديگران برتر بدانند. ممكن است در بعضى موارد چنين باشد ولى
مصرف خمس به حسب نظر فقها چنين نيست. قسمتى از خمس به سادات فقير داده مى‏شود كه
آنها هم به عنوان بخشى از فقرا و محرومين جامعه بايد تحت تكفّل ولىّ امر باشند و
خداوند طبق رواياتى كه از رسول اكرم(ص) و ائمه(ع) رسيده است نخواسته است كه از
زكات به آنها داده شود و اين يك تشريف خاصّى است كه خداوند براى ذرّيه رسول الله(ص)
منظور داشته است و اين نه به خاطر برتر بودن آنهاست كه برترى انسان فقط به علم و
تقواست بلكه احترام به شخص رسول اكرم(ص) و اين شايد براى بعضى از افراد سنگين باشد
ولى خداوند اين احترام را اجر رسالت قرار داده است: “قل لا أسئلكم عليه اجراً الاّ
المودّة فى القربى7؛ بگو اى پيامبر بر اين رسالت اجرى از شما نمى‏خواهم بجز محبّت
با نزديكانم.”

 قسمتى ديگر از خمس به امام يا
نائب او مانند فقيه داده مى‏شود كه در راه تبليغ اسلام و ترويج دين و آنچه را
مصلحت اسلام و مسلمين بدانند مصرف كند كه آن هم در بعضى از موارد به فقرا و
محرومان مى‏رسد. و يكى از موارد صرف آن طبق نظر فقها، حوزه علميه است كه امر ترويج
دين به عهده آنهاست. و حوزه، با تمام نقايصى كه دارد، انصافاً مسؤوليت عظيمى را به
عهده گرفته و خوب از عهده آن بر آمده است. و اگر اين روحانيون پراكنده در اطراف و
اكناف ايران و فارغ التحصيلان حوزه‏هاى علميه نبودند هرگز چنين انقلاب عظيمى رخ
نمى‏داد. انكار نقش اساسى حوزه در به ثمر رساندن اين انقلاب و ابلاغ پيامهاى حضرت
امام نهايت بى‏انصافى و كفران نعمت است. در عين حال انكار نمى‏كنيم كه بسيارند
كسانى كه مستحق اين وجوهات نيستند ولى به دست آنها هم مى‏رسد و طبيعت امر، چنين
اشكالى را باعث شده است و چاره‏اى از آن نيست. همه ارگانها از نظامى و انتظامى و قضائى و دانشگاهى و غير آنها
همين مشكل را دارند كه در ميان آنها افراد نالايق كه مستحق آن هزينه‏ها و امتيازات
نيستند فراوانند؛ معيار، مجموعه ارگان است. و انصافاً مجموعه‏اى به هدف نزديكتر از
اين حوزه نيست با اين كه نقايص و معايب كار فراوان است و حوزه بايد بيش از اين
بازدهى داشته باشد كه البته مسؤولان اداره حوزه درصدد اصلاح و تنظيم امور آن
هستند. خداوند همه خيرخواهان و مصلحان را توفيق دهد.

 پاورقيها:

 1- فصلت )41( آيه6.

 2- نساء )4( آيه 48 و 116.

 3- نور)24( آيه63.

 4- حشر)59( آيه7.

 5- نساء)64( آيه4.

 6- آل عمران)3( آيه 164.

 7- شورى )42( آيه23.

 × × ×

 × × × × ×

 × × × × × × × ×

تاريخ قرآن

قسمت دوم

آية الله معرفت

 جمع آورى قرآن به وسيله

 على بن ابى‏طالب(ع)

 اولين كسى كه پس از درگذشت
پيامبر(ص) جمع آورى قرآن را به طور مستقيم و به وصيّت آن حضرت به عهده گرفت،
على‏بن‏ابى‏طالب(ع) بود.18 وى در خانه نشست و به جمع‏آورى و مرتّب كردن آن، حسب
نزول، با شرح و تفسير موارد مبهم از آيات و بيان علل و زمان نزول پرداخت و آن را
بر اين روش بديع، تكميل كرد.

 ابن نديم به طور مسند نقل كرده
است: “على(ع) پس از درگذشت پيامبر(ص) سوگند ياد كرد كه تا قرآن را جمع نياورد، عبا
بر دوش نگيرد. او سه19 روز در خانه نشست تا قرآن را جمع آورى كرد و آن اولين مصحفى
است كه تمامى قرآن از قلب20 (يعنى حافظه) او، در آن جمع آمده است. اين مصحف در
خاندان جعفر نگهدارى مى‏شد.”

 همو مى‏گويد: “به عهد خود
مصحفى را به خطّ على بن ابى‏طالب(ع) كه اوراقى از آن از بين رفته بود، نزد ابويعلى
حمزه حسنى، ديده است كه به ارث در خاندان حسن حفظ مى‏شد.”21

 احمد بن فارس از سدّى و او از
عبد خير و او از على(ع) موضوع را به همين نحو روايت كرده است.22

 محمد بن سيرين از عكرمه روايت
كرده است: “با آغاز خلافت ابى‏بكر، على‏بن‏ابى‏طالب(ع) در خانه نشست و به جمع آورى
قرآن مشغول شد. وى اضافه مى‏كند، از عكرمه پرسيدم: آيا اين قرآن غير از آن است كه
از اوّل نازل شده است؟ گفت: اگر جنّ و انس گرد آيند كه همانند آن را تأليف كنند،
از عهده بر نخواهند آمد. ابن سيرين مى‏گويد: و من در پى به دست آوردن اين كتاب
بودم، ولى بدان دست نيافتم.”23

 ابن جزى كلبى گفته است: “قرآن،
در عهد پيامبر(ص) در صحيفه‏ها و در سينه مردم پراكنده بود و با رحلت پيامبر(ص)،
على‏بن‏ابى‏طالب(ع) آن را بر حسب نزول، جمع آورد كه اگر به دست آيد در آن دانش
بسيار است، ولى در دست نيست.”24

 امام باقر(ع) مى‏فرمايد: “هيچ
كس نمى‏تواند ادّعا كند كه قرآن را آنچنان كه خداوند نازل كرده جمع آورده است، مگر
آن كه سخن به دروغ بگويد، زيرا هيچ كس جز على(ع) به جمع‏آورى و حفظ آن، آنچنان كه
خداوند نازل فرموده، موفق نبوده است.”25

 شيخ مفيد در “سائل السرويه”
گفته است: “اميرالمؤمنين(ع) قرآن مُنْزَل را از اوّل تا آخر به نحوى كه بايد، جمع
آورد. مكّى را بر مدنى و منسوخ را بر ناسخ مقدّم داشت و هر چيز از آن را در آنجا
كه بايد، جاى داد.”

 علاّمه بلاغى مى‏گويد: “از
مسلّمات بين شيعه است كه اميرالمؤمنين على(ع) پس از درگذشت پيامبر(ص)، رداء بر دوش
نينداخت مگر براى نماز، تا قرآن را حسب نزول آن و بر اساس تقدّم منسوخ بر ناسخ جمع
آورد. ابن‏سعد در “طبقات” و ابن عبدالبرّ در “استيعاب” – كه هر دو از عالمان بزرگ
عامه‏اند – از محمّد بن سيرين روايت كرده‏اند كه على(ع) از بيعت با ابوبكر سرباز
زد و او به على(ع) گفت: امارت مرا نمى‏پسندى؟ على(ع) فرمود: من قسم ياد كرده‏ام كه
عبا بر دوش نگيرم، مگر براى نماز تا قرآن را جمع آورم و گفته‏اند كه وى آن را به حسب
نزول آن بنوشت. ابن سيرين اضافه كرده است: اين كتاب اگر به دست آيد محتواى دانش
عظيمى است.”27

 ابن‏حجرگفته‏است:”على(ع)براثردرگذشت
پيامبر(ص) قرآن را به ترتيب نزول، جمع آورد، ابوداود اين چنين روايت كرده است.”28

 ابن شهر آشوب مى‏گويد: از
شگفتيها اين كه، هيچ علمى نيست مگر اين كه اهل آن، على(ع) را در آن علم رهبر
مى‏دانند، گفته او در شريعت مسموع و نخستين مصدر دريافت قرآن بوده است. شيرازى در
نزول القرآن از ابن‏عباس نقل كرده است: خداوند به پيامبر(ص) تضمين داد كه پس از
وى، على‏بن‏ابى‏طالب(ع) قرآن را جمع آورَد. خداوند قرآن را در قلب على(ع) جمع آورد
و على(ع) پس از درگذشت پيامبر(ص) طى شش ماه به جمع‏آورى آن موفق شد. وى مى‏گويد:
در اخبار ابورافع است كه پيامبر(ص) در هنگام بيمارى و قبل از فوت خود، كتاب خدا را
به على(ع) سپرد، على(ع) آن را در پارچه‏اى پيچيد و به خانه برد و چون پيامبر(ص) از
دنيا رفت، قرآن را آنچنان كه خداوند نازل كرده بود، تأليف كرد كه به آن عالم بود.
او اضافه مى‏كند كه ابوالعلاء العطّار و الموفق، خطيب خوارزم، در كتب خود مسنداً
از على بن رباح نقل كرده‏اند كه: پيامبر(ص) على(ع) را به تأليف و جمع‏آورى قرآن
امر كرد و على(ع) تأليف و كتابت آن را به پايان برد.

 و نيز ابونعيم در “حليه” و
خطيب در “اربعين” – كه هر دو از علماى اهل سنت هستند – بطور مسند از سُدّى و او از
عبد خير و او از على(ع) روايت كرده است كه: چون پيامبر(ص) درگذشت، سوگند ياد كردم
كه رداء بر دوش نگيرم، تا قرآن را در يك مجلّد جمع آورم و رداء خود را به دوش
نگرفتم تا اين كه قرآن را جمع كردم.

 وى اضافه مى‏كند: در اخبار اهل
بيت(ع) است كه على(ع) به قيد قسم، خود را مقيّد كرد كه جز به هنگام نماز رداء بر
دوش نگيرد، تا قرآن را جمع‏آورى كند و زمانى از آنان (سران قوم) كناره گرفت، تا
اين كه آن را جمع آورد و در پارچه‏اى پيچيد و به هنگامى كه در مسجد اجتماع كرده
بودند، آن را به مسجد بُرد. آنان از تغيير وضع بازگشت على(ع)، پس از قطع رابطه او
با جمع، در شگفت شدند و گفتند: ابوالحسن، براى كار مهمّى به مسجد آمده است! در اين
وقت على(ع) كتاب را در بين آنان گذاشت و يادآور شد كه پيامبر(ص) فرمود: من چيزى را
در بين شما باقى مى‏گذارم كه اگر به آن تمسّك كنيد، هرگز گمراه نخواهيد شد: كتاب
خدا و عترت و اهل بيتم و اين است كتاب و منم عترت. آنگاه خليفه دوم، در برابر على(ع)
ايستاد و گفت: اگر قرآن پيش توست، همانند آن نيز پيش ماست و نيازى به تو و آن
نداريم. على(ع) كتاب را برداشت و بازگشت، پس از آن كه حجّت را بر آنان تمام كرده
بود.

 در خبر مفصّلى از امام صادق(ع)
است: در حالى كه على(ع) قرآن را به سوى خانه خود مى‏برد، مى‏گفت: “فَنَبذوُه وراءَ
ظُهُورِهم واشْتروا بِه ثمناً قليلاً فَبِئْس ما يَشْتَرون؛29 پس آن را پشت سر
خويش افكندند و آن را به بهاى كم فروختند و چه بد معامله بود.”30

  توصيف مصحف امام على(ع)

 امتيازات اين مصحف بدين شرح
است:

 1- ترتيب موضوع، برحسب ترتيب
نزولى، به نحوى كه از اوّل بوده است، با دقّتى تمام.

 2- ضبط نصوص كتاب به شكلى كه
بوده بدون هيچ تغيير و تحريفى و بدون آن كه در ضبط كلمه و يا آيه‏اى از آن، از اين
قاعده عدول شده باشد.

 3- ضبط قرائت آن، آنسان كه
پيامبر(ص) حرف به حرف قرائت كرده است.

 4- داشتن توضيحات (قهراً در
حاشيه) و ذكر مناسبتى كه موجب نزول آيه بوده و مكانى كه آيه در آنجا نازل شده و
ساعت نزول آن و افرادى كه آيه درباره آنان نازل شده است.

 5- تشريح جوانب عمومى آيات، به
نحوى كه به زمان و مكان و شخص معيّنى اختصاص ندارد و عامّ و هميشگى است و مقصود از
تأويل در گفته حضرتش: “ولقد جئتهم بالكتاب مشتملاً على التّنزيل و التّأويل”31
همين است تنزيل، همان مناسبتِ زمانى است كه موجب نزول آيه‏اى بوده و تأويل، بيان
مجراى عمومى آن است.

 مصحف حضرت على(ع) مشتمل بر
دقايقى اين چنين بوده كه همه آن دقايق را على(ع) از پيامبر(ص) فرا گرفته است، بدون
آن كه در ضبط آن كوچكترين تغييرى و يا كمترين اشتباهى رخ داده باشد.

 امام على(ع) خود مى‏گويد:
آيه‏اى بر پيامبر(ص) نازل نشد، مگر آن كه آن را براى من قرائت كرد و به اِملاى
حضرتش(ص) آن را به خط خود نوشتم و تأويل و تفسير، ناسخ و منسوخ، محكم و متشابه آن
را به من آموخت و از خدا خواست كه فهم و حفظ آن را بر من ارزانى دارد و از آن
هنگام كه پيامبر(ص) درباره‏ام دعا فرمود، من آيه‏اى از كتاب خدا و مختصّات آن را،
كه رسول خدا(ص) به من املا كرده و نوشته‏ام، فراموش نكردم.32

 از اصبغ بن نباته نقل شده است
كه: وقتى اميرالمؤمنين(ع) به كوفه آمد چهل صبحگاه با وى نماز گزارديم و او فقط “سَبّح
اسم ربّك الأعلى” را در نماز مى‏خواند، منافقان گفتند: به خدا سوگند كه فرزند
ابوطالب قرآن را به خوبى نمى‏داند و اگر مى‏دانست غير از اين سوره را نيز
مى‏خواند. اين خبر به على(ع) رسيد و فرمود: واى بر اينان، من ناسخ و منسوخ، محكم و
متشابه قرآن و هر مقطع از مقاطع و هر حرف از معانى آن را مى‏دانم. به خدا سوگند كه
هيچ حرفى بر محمد(ص) نازل نشد، جز اين كه من مى‏دانم درباره چه كسى و در چه روزى و
در چه مجلسى نازل شده است. واى بر اينان، آيا نخوانده‏اند: “انّ هذا لَفِى
الصُّحُفِ الاولى صُحُفِ ابراهيمَ و موسى”33 به خدا سوگند ميراث ابراهيم و موسى كه
پيامبر(ص) از آن دو گرفته، پيش من است. واى بر اينان، به خدا سوگند درباره من نازل
شده است: وَتَعِيَها أُذُنٌ واعِيَة؛34 و آن را گوشهاى شنوا بشنوند و حفظ كنند.”
من با چند تن ديگر، در محضر پيامبر(ص) بوديم كه ما را به نزول وحى خبر دادند، آنچه
وحى شده بود من و ديگران حفظ كرديم. به محض اين كه از محضر پيامبر(ص) خارج شديم،
همه فراموش كرده بودند و مى‏پرسيدند: موضوع وحى چه بود؟35

 ما اوصاف مصحف على(ع) را
برشمرديم و اوصافى را كه يعقوبى36 از اين مصحف برشمرده، به دور از واقع است.

  سرنوشت مصحف حضرت على(ع)

 سليم بن قيس هلالى از سلمان
فارسى روايت كرده است كه چون اميرالمؤمنين(ع) با عدم وفاى خلق روبه‏رو شد، در خانه
نشست و به جمع و تأليف قرآن پرداخت و تا پايان كار از خانه بيرون نيامد و تمام
قرآن را در صفحاتى از انواع مختلف، گرد آورد. در اين مدت، نمايندگانى از مردم به
وى مراجعه كردند تا به خلافت با او بيعت كنند و او به عذر اشتغال به جمع‏آورى
قرآن، آن را نپذيرفت. ايّامى درباره او ساكت بودند، تا اين كه اين كار را به پايان
برد و قرآن را در يك جا گرد آورد. آن گاه از خانه بيرون آمد و به سوى مردم رفت و
به روايت يعقوبى، اوراق قرآن را بر شترى حمل كرد و نزد مردمى كه در مسجد، اطراف
ابوبكر جمع بودند رفت و خطاب به آنان فرمود: من پس از درگذشت پيامبر(ص) و فراغ از
دفن او به جمع‏آورى قرآن مشغول شدم، تا اين كه آن را در يك جا جمع آوردم. خداوند
آيه‏اى از قرآن را بر پيامبرش(ص) نازل نكرده، مگر آن كه آن را گرد آورده‏ام و
آيه‏اى از قرآن نيست مگر آن كه پيامبر بر من قرائت كرد و تأويل آن را به من آموخت.
فردا نگوييد كه ما از چنين امرى غافل بوديم. آن گاه مردى از بزرگان قوم ايستاد و
به روايت ابوذر: فلان، نگاهى پُر معنى به على(ع) كرد37 و گفت: آن را باز ببر، كه
ما را به آن نيازى نيست و آنچه از قرآن پيش ماست، ما را از آنچه تو مى‏گويى
بى‏نياز مى‏كند. و على(ع) به خانه خود بازگشت.38

 و در روايتى ديگر آمده است كه
على(ع) گفت: قسم به خدا كه از اين پس، هرگز آن را نخواهيد ديد. من پس از آن كه آن
را جمع آوردم خواستم به شما خبر دهم، تا در قرائت از آن استفاده كنيد.39

 قبلاً به نقل از ابن نديم گفته
شد كه مصحف على(ع) به عنوان ميراث در خاندان حسن(ع) نگهدارى مى‏شد،40 امّا اعتقاد
ما اين است كه اين‏مصحف،ميراث‏ائمه(ع)يكى‏پس‏ازديگرى بود و آن را به هيچ كس نشان
ندادند.41

 در زمان عثمان كه مصحفهاى
مختلف، اعتراض مسلمانان را برانگيخته بود، طلحه به امام اميرالمؤمنين گفت: اگر
مصحفى را كه پس از پيامبر(ص) جمع آورده‏اى، بر مردم عرضه كنى، خواهند پذيرفت. ولى
على(ع) آن را رد كرد. طلحه گفت: چه چيز مانع شماست كه كتاب خدا را بر مردم عرضه
كنى؟ على(ع) پاسخى نداد. طلحه موضوع را تكرار كرد و گفت: من معتقدم پاسخى جز اين
كه قرآن را به مردم عرضه كنى، ندارى. آن گاه على(ع) به طلحه گفت: من عمداً از دادن
جواب خوددارى كردم. به من بگو آنچه را اين مردم نوشته‏اند، تمام آن، قرآن هست يا
نيست؟ طلحه پاسخ داد: تمامى آن قرآن است. على(ع) گفت: بنابراين اگر به همان عمل
كنيد، از آتش نجات مى‏يابيد و به بهشت داخل مى‏شويد. و در اين وقت طلحه گفت: مرا
كافى است، اگر آن قرآن است مرا كفايت مى‏كند.42

 و اين چنين است علاقه امام و
اوصياى او(ع) نسبت به حفظ وحدت امّت و از اين پس اختلافى در بين مسلمانان درباره
قرآن رخ نداد.

پاورقیها:

 18 )
رك: تفسير قمى، ص 745؛ بحارالانوار ج92، ص28 و 59.

 19 ) شايد اشتباه از راوى
باشد، زيرا درست آن است كه حضرتش قرآن را در شش ماه جمع آورد و در اين مدت رداء بر
دوش نگرفت مگر براى اداى نماز “مناقب ج2، ص40”.

 20 ) ابن عباس مى‏گويد:
خداوند قرآن را در قلب على(ع) جمع آورد و على(ع)، پس از درگذشت پيامبر(ص) طى شش
ماه آن را جمع آورى كرد “مناقب، ج2، ص40”.

 21 ) فهرست ابن نديم، ص48
– 47.

 22 ) كتاب الصاحبى، ص69؛
حاشيه تأويل شكل القرآن، (چاپ دوم)، ص275.

 23 ) سيوطى، همان،ج1،ص57؛ الطبقات،
ج2، ق2، ص101؛ الاستيعاب‏درحاشيه‏الاصابه، ج2، ص253.

 24 ) التسهيل لعلوم
التنزيل ج1، ص4.

 25 ) بحارالأنوار، ج92،
ص88.

 26 ) همان.

 27 ) آلاء الرحمان، ج1،
ص18، حاشيه الطبقات، ج2، ق2، ص101؛ الاستيعاب در حاشيه الاصابه، ج2، ص253.

 28 ) سيوطى، همان، ج1، ص72
– 71.

 29 ) آل عمران (3) آيه
187.

 30 ) مناقب ابن شهر آشوب،
ج2، ص41 – 40 و نيز بحارالانوار، ج92، ص52 – 51.

 31 ) آلاء الرّحمان ج1،
ص257.

 32 ) تفسير البرهان، ج1،
ص16.

 33 ) اعلى (87) آيات 18 و
19.

 34 ) الحاقه (69) آيه12.

 35 ) تفسير العياشى ج1،
ص14.

 36 ) تاريخ يعقوبى ج2،
ص123.

 37 ) احتجاج طبرسى، ص82.

 38 ) كتاب سليم بن قيس،
ص72.

 39 ) تفسير صافى، ج1، ص25.

 40 ) فهرست ابن نديم، ص48.

 41 ) بحارالانوار ج92، ص43
– 42.