غدير روز اکمال دين

الحمدالله الذي جعلنا منم المتمسکين بولايه
علي بن ابيطالب والائمة المعصومين عليهم السلام حمد و ستايش مختص پروردگاري است که
ما را از متمسکين و چنگ زنندگان به ولايت و دوستي حضرت علي و ائمه معصومين علهيم
السلام قرار داد

«اليوم يئس الذين کفروا من دينکم فلا تخشوهم
واخشون، اليوم اکملت لکم دينکم واتممت عليکم نعمتي و رضيت لکم الاسلام دينا» (سوره
مائده آيه 3)

امروز کافران از زوال آئين شما مأيوس شدند،
بنابراين از آنان نترسيد و از مخالفت من بترسيد. امروز دين شما را کامل کردم و
نعمت خود را بر شما تکميل نمودم و اسلام را به عنوان آئين جاويدان شما پذيرفتم.

اين آيه، هم از نظر محلي که قرار گرفته و هم
از نظر دلالتي که دارد حائز اهميت است و بايد مورد بحث و بررسي قرار گيرد.

صدر و ذيل آيه اشاره به حرام بودن گوشت بعضي
از چهارپايان است و اين قسمت از آيه که مورد بحث ماست جمله معترضه‌اي است که با
هنگام جمع‌آوري و تأليف قرآن کريم در اينجاي بخصوص قرار گرفته و يا پيامبر گرامي
اسلام به کتاب وحي دستور داده‌اند که اين جمله در بين اين آيه قرار داده شود.
بنابراين هنگامي که اصل آيه نازل شده اين جملات «اليوم …» همراه آن نبوده است. و
اين قسمت از آيه در روزي خاص و به مناسبتي خاص بر حضرت نازل شده است و ربطي به صدر
و ذيل آيه ندارد. و مرا از «اليوم» در [اليوم يئس الذين کفروا] و در [اليوم اکملت
لکم دينکم] يک روز است که در ان روز، کفار مأيوس گشته و دين کامل شده است.

مقصود از يوم چيست

منظور از «اليوم» که در اين آيه کريمه دو بار
تکرار شده چيست؟ و کدام روز است که اين چهار جهت در آن جمع شده است:

1-   
کافران در آن مأيوس
شده‌اند

2-   
دين کامل شده است.

3-   
نعمت خدا تکامل يافته
است.

4-   
خداوند اسلام را به
عنوان آئين نهائي مردم جهان پذيرفته است.

در بين مفسران بحث‌هاي فراوانيشده و هر کدام
احتمالي را بيان و اظهار کرده‌اند و ما بايد از روي قرائن و نشانه‌ها و تاريخ نزول
اين آيه و اين سوره و تاريخ زندگاني پيامبر اکرم (ص) و رواياتي که از منابع مختلف
اسلامي به دست ما رسيده، اين روز مهم را پيدا کنيم.

احتمال اول

مراد، زمان ظهور اسلام وبعثت نبي اکرم صلي
الله عليه و آله و سلم و دعوت آن حضرت است و آيه به آن روز نظر دارد.

اين احتمال را نمي‌توانيم بپذيريم، زيرا ظاهر
سياق آيه اين است که مردم ديني داشته‌اند که کفار، در باطل کردن و يا تغيير دادن
آن طمع مي‌ورزيدند و مسلمين درباره دينشان از ايشان مي تراشيده‌اند و خدا کفار را
نااميد کرده و به مسلمانان امنيت داد. و باز سياق آيه حاکي است که دين مردم ناقص
بوده و خداوند دين آنان را کامل کرده و نعمتش را بر آنان تمام کرده است در حالي که
مردم قبل از اسلام ديني نداشتند تا خداوند کاملش کند.

احتمال دوم

مقصود از «اليوم» روزگار بعد از فتح مکه است
خداوند در اين فتح، کيد و مکر مشرکين قريش را باطل ساخت و شوکتشان را از بين برد و
بنيان دينشان را ويران کرد و بتهايشان را شکست و اين اميد را که بتوانند روي پاي
خود بايستند و با اسلام به ضديت بپردازند و از نفوذ سيطره اسلام جلوگيري کنند، قطع
نمود.

اين نظريه را هم نمي توانيم قبول کنيم زيرا
ايه دلالت دارد که دين، کامل و نعمت تمام شده، در حالي که با فتح مکه که در سال
هشتم هجري اتفاق افتاد هنوز دين کامل نشده بود و واجبات زيادي پس از فتح مکه تشريع
شد. به علاوه، جمله «الذين کفروا» شامل همه مشرکين عرب مي‌شود در حاليکه در فتح
مکه همگي آنان از دين مسلمين مأيوس نشده بودند و هنوز رسوم جاهليت در ميان آنان
ابطال نشده بود و زنان اعمال حج را برهنه انجام مي‌دادند.

احتمال سوم

منظور از «اليوم» زمان بعد از نزول سوره برائت
است که تقريبا اسلام بر تمام جزيرة العرب گسترش يافته و آثار شرک از ميان رفته و
راه و رسم‌هاي جاهليت مرده بود و مسلمانان در مراکز ديني و مناسک حج يک نفر مشرک
نمي‌ديدند و خداوند امنيتي به آنان عطا فرمود که خدا را بپرستند و چيزي را با او
شريک قرار ندهند.

اين نظر هم مورد تأييد نيست زيرا گرچه مشرکين
عرب بعد از نزول آيات سوره برائت و برچيده شدن بساط شرک از جزيرة العرب و از بين
بردن رسوم جاهليت از دين مسلمانها مأيوس شده بودند ولي دين هنوز کامل نشده بود
زيرا بعد از اين آيه فرائض و احکام ديگري بر رسول اکرم نازل شد که در همين سوره
مائده آمده است.

احتمال چهارم

جمي از مفسران احتمال داده اند که مقصود از
«اليوم» روز عرفه حجة الوداع است. که با نازل شدن بقيه آيات حلال و حرام در اين
روز (عرفه) در سوره مائده که ديگر بعد از اين سوره حلال و حرامي باقي نمانده و به
واسطه کامل کردن دين نوميدي بر دلهاي کفار مسلط شده است.

اين احتمال نيز قابل خدشه است، زيرا در
روزعرفه حادثه خاصي که باعث يأس کفار بشود واقع نشد به علاوه روايات زيادي داريم
که مي‌رساند بعضي از احکام مانند حکم کلاله و آيات ريا بعد از روز عرفه نازل شده
است.

در اين زمينه بحث‌هاي مفصل مفسرين انجام داده‌اند
که براي توضيح بيشتر بايد به تفاسير مراجعه شود.

احتمال ديگر

احتمال ديگري در اينجا مطرح استکه تمام مفسران
شيعه آن را در کتب خود نقل کرده‌اند و روايات متعددي آن را تأييد مي‌کند و با سياق
آيه کاملا سازگار است و مرحوم علامه طباطبايي رضوان الله تعالي عليه در تفسير
الميزان، مفصلا پيرامون آن بحث کرده که نقل تمامي آن، در اين مختصر نمي‌گنجد و
قسمت کوتاهي از آن را يادآور مي‌شويم و آن احتمال اين است که آيه در روز غديرخم
روز هيجدهم ذي الحجه سال دهم هجري درباره ولايت علي عليه السلام نازل شده است به
اين تقرير که: آخرين چيزي که کفار اميد بدان داشتند و اميدوار بودند که با آن، دين
از بين برود و دعوت مقرون به حق پيغمبر؛ بميرد اين بود که عنقريب دين با وفات اين
شخصي که اين دين را بپا داشته و فرزند ذکوري در پي ندارد مي‌ميرد. زيرا به نظر
ايشان اين ماجرا سلطنتي در لباس دعوت و رسالت بود و بنابراين؛ اگر آن کسي که
پرچمدار اين دعوت است بميرد و يا کشته شود، اثرش از بين خواهد رفت و نام او و نام
دين او خواهد مرد، به طوري که عادتا حال سلاطين و جبابره و ستمکاران اين است که
کارشان بهر اندازه بالا گيرد و زور گويند و برگردن مردم سوار شوند ولي وقتي که
مردند، هم نامشان و هم رسوم و قوانيني که بين مردم حکومت مي‌کرد و بر خود آنان نيز
حاکم بود از بين مي‌رود و به همراهشان در خاک دفن مي‌شود.

اين مطلب وامثال آن آرزوهائي بود که اميد را
در دل آنان جاي مي‌داد و آنان را به طمع خاموش کردن نور دين مي‌انداخت و اوهام
آنان را چنين مي‌آراست که اين دعوت پاک، تنها احدوثه (دروغ تازه) اي است که تقدير،
عنقريب آن را تکذيب خواهد کرد و گذشت روزها و شبها بر آن حاکم خواهد شد و اثرش را
محو خواهد کرد. ولي اسلام تدريجا بر هر دين و صاحب ديني که با او به پيکار برخاست،
غالب شد و آوازاه آن منتشر گشت و کلمه اسلام با شوکت و نيرومندي بلندي يافت و
برهمه اين آرزوها، حکومت کرد و در نتيجه از اين که بتوانند در پاره‌اي از تصميماتي
که پيغمبر مي‌گيرد، عزيمت و تصميم او را فاسد کنند و جلو همتش را بگيرند و او را
با مال و جاه تطميع کنند نااميد شده بودند.

قوت و شوکت اسلام،آنها را از همه دين اسباب
يعني همه عواملي که موجب اميدواريشان بود، نااميد کرده بود به استثناي يک مطلب و
آن اين بود که پيغمبر(ص) مقطوع العقب است وفرزندي که به جاي او بنشيند و به همان
ترتيبي که او قيام به کار دعوت ديني کرد، او هم قيام کند. ندارد و به همين دليل،
دين او با مردن خودش مي‌ميرد زيرا بديهي است که هر چند ديني از نظر احکام و معارف،
به کمال رسد به خودي خود، قادر نيست خودش را حفظ کند و هيچ آئين تازه و دين متبع و
مطاعي نيست که به خودي خود بر حال خرمي و صفاي اولي باقي بماند. پخش شدن آوازه و
تعداد زياد وابستگان و معتقدين به آن دين هم نمي‌تواند نگاهداريش کند کما اين که
به قهر و جبر و تهديد و فتنه انگيزي و شکنجه وامثال آن هم از بين نمي‌رود مگر آنکه
دارندگان و پاسداران و آنان که به تدبير امر آن قيام کرده‌اند، بميرند.

پس تمام نااميدي‌ کفار هنگامي محقق مي‌شود که
خدا براي اين دين کسي را منصوب کند که در پاسداري و تدبير امر دين و ارشاد و هدايت
کردن امتي که بر اثر همين دين سرپا ايستاده‌اند، قائم مقام پيغمبر‌(ص) باشد دنباله‌
اين کار، نااميدي کفار از دين مسلمانان است زيرا مشاهده مي‌کردند که دين از اين
مرحله خارج شده که با يک عهده‌دار «شخصي» سرپا بايستد و به مرحله‌اي رسيده که عهده‌دار
و حامل نوعي دارد و اين، کامل ساختن دين است که دين را از حالت حدوث و زوال پذير
بودن، به حالت دوام و بقاء بگرداند اين تمام کردن نعمت دين است. براي تحقق اين امر
بزرگترين حادثه تاريخ اسلام واقع مي‌شود و مي‌بينيم خداوند حکيم در روز غدير خم
هيجده ذي الحجه سال دهم هجري به پيامبر رحمت حضرت ختمي مرتبت دستور مي‌دهد که «بلغ
ما انزل الیک من ربک فان لم تفعل فما بلغت رسالته…» رسول خدا هم در جمعی که تا
آن روز این چنین جمعیتی از مسلمین یکجا جمع نشده بودند برخاست و پس از ایراد خطبه
ای غرا، امیرمؤمنان را رسما برای جانشینی خود تعیین کرد. آن روز بود که کفار در
میان امواج یأس فرو رفتند، زیرا انتظار داشتند که آئین اسلام قائم به شخص باشد و
با از میان رفتن پیغمبر اوضاع به حال سابق برگردد و اسلام تدریجا برچیده شود، اما
هنگامی که مشاهده کردند مردی که از نظر علم و تقوی و قدرت و عدالت و شجاعت بعد از
پیامبر در میان مسلمانان بی نظیر بود به عنوان جانشینی پیامبر انتخاب شد و رسول
خدا (ص) از مردم برای او بیعت گرفت، یأس و نومیدی نسبت به آینده اسلام آنها را فرا
گرفت و فهمیدند که اسلام آئینی است ریشه دار و پایدار.

در این روز بود که آئین اسلام به تکامل نهائی
رسید [الیوم اکملت لکم دینکم] زیرا بدون تعیین جانشین برای پیامبر و بدون روشن
بودن آینده مسلمانان این آئین به تکامل نمی رسید و آن روز بود که نعمت خدا با
تعیین رهبری لایق همچون علی(ع) برای آینده مردم کامل شد. (و اتممت علیکم نعمتی]

و آن روز بود که اسلام با تکمیل برنامه هایش
به عنوان آئین نهائی از طرف اسلام پذیرفته شد [و رضیت لکم الاسلام دینا]

در اینجا بود که حسان بن ثابت شاعر معروف با
کسب اجازه از پیامبر عظیم الشأن بپا می خیزد و قصیده معروف خود را چنین آغاز می
کند:

ینادیهم یوم الغدیر نبیهم          بخم و أسمع بالرسول منادیا

فقال فمن مولاکم و نبیکم؟      فقالوا ولم یبدوا هناک التعامیا

الهک مولانا و انت نبینا            ولم تلق منا فی الولایة عاصیا

فقال له قم یا علی فاننی               رضیتک من بعدی اماما و هادیا

فمن کنت مولاه فهذا ولیه                فکونوا له اتباع صدق موالیا

هناک دعا اللهم وال ولیه        وکن للذی عادا علیا معادیا

که ترجمه اش چنین است:

پیامبرشان در روز غدیر، در سرزمین خم به آنها
نداداد، و چه ندا دهنده گرانقدری، پس فرمود: مولای شما و پیامبر شما چه کیست؟ و
آنها بدون چشم پوشی و اغماض صریحا پاسخ گفتند: خدای تو مولای ماست و تو پیامبر
مائی و ما از پذیرش ولایت تو سرپیچی نخواهیم کرد.

پیامبر خدا به علی علیه السلام فرمود: برخیز، زیرا
من تو را بعد از خودم امام و رهبرانتخاب کردم.

سپس فرمود: هر کس من مولا و رهبر اویم، این
مرد مولا و رهبر اوست، پس شما همه از سر صدق و راستی از او پیروی کنید.

در این هنگام پیامبر عرض کرد بارالها دوست او
را دوست بدار و دشمن او را دشمن بدار.

و چه خوش سروده شاعر شیرین سخن مرحوم محیط
قمی:

گرفت عهد زاشیا دو روز رب قدیر

یکی به روز الست و یکی به روز غدیر

گرفت عهد ز ذرات بر خدایی خویش

نخست روز، دوم روز بر خلافت میر

شه سریر ولایت علی عمرانی

که از فزونی نتوان فضایلش تقریر

نخست روز، الست بربکم فرمود

بدون واسطه بعثت رسول و سفیر

الست اولی بالمؤمنین من انفسهم

سرود روز دوم ز امر حق رسول بشیر

ولی به روز دوم یافت دین حق تکمیل

به نص آیه اکمال و بینات کثیر

گشای گوش حقیقت نیوش تا بر تو

ز شرح روز دوم شمه یی کنم تقریر

به حکم نصر صریح و تواتر و اجماع

ثبوت یافته در نزد عالمان خبیر

که روز ثامن عشر دوم ز ذی حجه

که از الست به عید غدیر گشته شهیر

پس از فراغت اعمال حج باز پسین

رسید خواجه لولاک چون به خم غدیر

بدند ملتزم موکب شرف زایش

ز سرفرازان جمعی کثیر و جم غفیر

به حضرت نبوی جبرئیل شد نازل

به 
امر بار خدا ایزد سمیع و بصیر

بخواند آیه یا ایهاالرسول بر او

که هست امر به نصب امیر خیبر گیر

مفاد آیه که اصلی غرض رسالت را

بود رساندن و تبلیغ این مهم خطیر

نکرده یی تو رسالت خویش را تبلیغ

گر این رسالت ماند به پرده تستیر

مدار ییم زمردم که حفظ یزدانت

نگاه دارد از شر منکران شریر

رسول اکرم ابلاغ امر یزدان را

فرود آمد در آن مقام، بی تأخیر

نمود انجمنی آنچنان که مانندش

ندیده است و نبیند دگر سپهر اثیر

شمار خلق ز سبعین الف افزون بود

سخن کنم زکمی، درگذشتم از تکثیر

برای آنکه تمامی خلق بینندش

که کس نگوید تبلیغ را شده تقصیر

نمود منبری آماده از جهاز شتر

فراز عرشه برآمد رسول عرش سریر

بخواند آیت تبلیغ را به صوت بلند

پس از ستایش یزدان بی شریک و نظیر

بلی به پاسخ گفتند اهل انجمنش

تمام متفق القول از کبیر و صغیر

گرفت عهد از ایشان چو بررسالت خویش

نمود آمدن جبرئیل را تقریر

گرفت دست علی را به دست و کرد بلند

چنانکه در نظر ناظران نماند ستیر

بگفت هر که منش مقتدا و مولایم

علیست او را مولا، علی بر اوست امیر

چنانکه هارون از بهر موسی عمران

علی مراست وصی و، علی مراست وزیر

نموداز پی اتمام حجت و تبلیغ

مر این کلام فرحبخش جانفزا تقریر

سپس سرود که یا رب وال من والاه

هیر و ناصر او را ظهیرباش و نصیر

نخست تابع او را عزیز دار مدام

حسود و منکر او را نمای خوار و حقیر

نزول آیه الیوم را پس از این امر

بگفت از پی تکمیل امر حق تکبیر

سه روز کرد در آنجا وقوف و از مردم

گرفت بیعت بهر امیر خیبر گیر

ربان به خب بخ گشود بن خطاب

برای تهنیت میر بی عدیل و نظیر

که بد منافق و کافر دل و خبیث و شریر

بر رسول خدا آمد و زبان گشود

ز روی کینه خصمانه برکشیدنفیر

به خشم گفت که ما را بهر چه کردی امر

به ظاهر از تو شنیدیم چون نبود گزیر

کنون بگویی: باشد علی پسر عم من

امیر بر همه خلق از صغیر و کبیر

خدای گفته چنین یا تو خویش می گویی؟

رسول اکرم فرمود: گفته حی قدیر

سرود حرث: خدایا گراین سخن صدق است

بمن فرست عذابی در آن مکن تأخیر

فرود آمد سنگی از آسمان به سرش

زخشم ایزد و، شد رهسپار سوی سعیر

«محیط» را خط بطلان کشیده شد به گناه

به دست شوق چو کرد این حدیث را تحریر

روایتی در این زمینه

ابوسعید خدری صحابی معروف می گوید:

«پیامبر(ص) در غدیر خم علی (ع) را به عنوان
ولایت به مردم معرفی کرد و مردم متفرق نشده بودند که آیه «الیوم اکملت لکم دینکم
…» نازل شد، در این موقع رسول خدا(ص) فرمود: «الله  اکبر علی اکمال الدین و اتمام النعمته و رضی الرب
برسالتی و بالولایة لعلی (ع) من بعدی ثم قال م کنت مولاه، فعلی مولا، اللهم وال من
ولاه و عاد من عاداه وانصر من نصره واخذل من خذله.»

الله اکبر بر 
تکمیل دین و اتمام نعمت پروردگار و خشنودی خداوند از رسالت من و ولایت علی
بعد از من، سپس فرمود: هر کس من مولای اویم علی مولای اوست، خداوندا آن کس که او
را دوست دارد دوست بدار و آن کس که او را دشمن دارد دشمن بدار هر کس او را یاری
کند یاری کن و هر کس دست از یاریش بردارد دست از او بردار.

روایات زیادی را مرحوم علامه امینی در کتاب
الغدیرش جمع آوری نموده که مؤید این نظر است که آیه کریمه [الیوم اکملت لکم دینکم
…] پس از اعلام ولایت امیرمؤمنان علی علیه السلام نازل شده است.

امیدواریم خداوند منان همه ما را از متمسکین
به ولایتش قرار دهد و از فیوضات این روز عزیز همه را بهره مند گرداند.

فرا رسیدن عید سعید غدیر را به ولی الله
الاعظم ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف مقام معظم رهبری و پیروان آن حضرت در
اقصی نقاط جهان بالخصوص ملت سرفراز ایران اسلامی که افتخار پیروی از حضرتش را
دارند تبریک و تهنیت عرض نموده و از همگان می خواهیم خاطره این عید ولایت را که به
فرموده امام صادق (ع) بزرگترین عید است؛ زنده نگهدارند.

سخنان معصومين

نبرد اسلام با فقر

رسول اکرم‌(ص): «الفقر أشد من القتل»
(بحارالانوار ج 72 ص 74)

فقر از کشتن سخت‌تر است.

رسول اکرم‌(ص): «أوحي الله تعالي الي ابراهيم
فقال: يا ابراهيم، خلقتک و ابتليتک بنار نمرود، فلو ابتليتک بالفقر و رفعت عنک
الصبر، فما تصنع؟ قال ابراهيم (ع): يا رب، الفقر أشد من نار نمرود» (بحار- ج 72، ص
47)

خداي متعال بر حضرت ابراهيم وحي فرستاد و
فرمود: يا ابراهيم! من تو را آفريدم و به آتش نمرود، مبتلايت کردم؛ پس اگر تو را
به فقر آزمايش مي‌نمودم و صبر را از تو بر مي‌داشتم، چه مي‌کردي؟ عرض کرد: بارالها
فقر از آتش نمرود، بسيار شديدتر است.

اميرالمؤمنين(ع): «الفقر مع الدين، الشقاء
الأکبر» (غرر الحکم- ص 28)

فقر همراه با بدکاري بدبختي بزرگ است.

اميرالمؤمنين(ع):

«يا بني اني اخاف عليک الفقر، فاستعذ بالله
منه، فان الفقر منقصة للدين» (نهج البلاغه ج 3 ص 229)

فرزندم! بر تو از فقر مي‌هراسم، پس به خدا
پناه ببر از آن، چرا که فقر دين را مي‌کاهد.

اميرالمؤمنين(ع):

«ان الفقر مذهلة للنفس، مدهشة للعقل، جالب
للهموم» (غررالحم- 102)

همانا فقر، انسان را سراسيمه مي‌کند، عقل را
مي‌زدايد و غم و اندوه مي‌آفريند.

اميرالمؤمنين (ع): «الفقر في الوطن غربة» (نهج
البلاغه- ج 3 ص 164)

فقر، غربت است هر چند انسان در وطن باشد.

اميرالمؤمنين(ع): «يا بني، الفقير لا يسمع
کلامه، و لايعرف مقامه» (بحار ج 72 ص 47)

فرزندم! فقير، سخنش شنيده نمي‌شود و شخصيتش
شناخته نمي‌شود.

اميرالمؤمنين(ع): «اللهم ان اعوذبک أن أفتقر
في غناک» (نهج البلاغه حکمت 679)

بارالها، به تو پناه مي‌برم که در سايه غنايت،
فقير گردم.

امام باقر(ع): «أسألک اللهم الرفاهية في
معيشتي ما أبقيتني، معيشة أقوي بها علي طاعتک، و أبلغ بها رضوانک … و لا ترزقني
رزقا يطغيني و لا تبتليني بفقر أشقي به» (بحار ج 97، ص 379)

پروردگارا! از تو مي‌خواهم که زندگيم را تا
آخرين دم، مرفه گرداني، چنان رفاهي به من بخشي که بتوانم در اطاعتت نيرو گيرم و
رضايتت را جلب کنم … و آنچنان روزي به من نده که مرا به طغيان وا دارد و مرا به
فقري مبتلا مساز، که بدبختم سازد.

امام صادق(ع): «قال لقمان: ذقت المرارات کلها
فما ذقت شيئا أمر من الفقر» (بحار ج 13 ص 421)

حضرت لقمان گفت: تمام تلخي‌هاي روزگار را
چشيدم، هيچ تلخي و مرارتي، تلخ‌تر از فقير فقر نيافتم.

امام رضا(ع): «المسکنة مفتاح البؤس» (بحار ج
78، ص 353)

فقر کليد بيچارگي است.

دانستني‌هائي از قرآن

«tûïÏ%©!$# tbqà)ÏÿZムöNßgs9ºuqøBr& ’Îû È@‹Î6y™ «!$# §NèO Ÿw tbqãèÎ7÷Gム!$tB (#qà)xÿRr& $xYtB Iwur “]Œr&   öNçl°; öNèdãô_r& y‰YÏã öNÎgÎn/u‘ Ÿwur ì$öqyz óOÎgøŠn=tæ Ÿwur öNèd šcqçRt“óstƒ * ×Aöqs% Ô$rã÷è¨B îotÏÿøótBur ׎öyz `ÏiB 7ps%y‰|¹ !$ygãèt7÷Ktƒ “]Œr& 3 ª!$#ur ;ÓÍ_xî ÒOŠÎ=ym  »  (سوره بقره آيات 262 و 263)

آنان که اموالشان را در راه خدا انفاق مي‌کنند،
سپس در اين انفاق هيچ منتي بر مستحقان نمي‌گذارند و آنان را آزار نمي‌دهند، بي‌گمان
پاداش خود را از پروردگارشان دريافت خواهند کرد و در روز رستاخيز نه تس و نه اندهي
خواهند داشت. با زبان خوش و طلب آمرزش براي سائل، بهتر است از صدقه‌اي که در پي آن
اذيت و آزار باشد و همانا خداوند بي‌نياز و بردبار است.

اين آيات، در ضمن آيات زيادي آمده است که
درباره روش صدقه دادن و انفاق در راه خدا در اين سوره مبارکه نازل شده است؛ و همه
اين آيات دلالت بر تشويق و ترغيب بيش از حد مردم در صدقه دادن و انفاق نمودن دارد
که بي‌گمان اگر مؤمنين زيادي مال خود را انفاق مي‌کردند، در ميان آنان هرگز يک
فقير پيدا نمي‌شد. آنچه در اين آيات مورد نظر است، روش صدقه دادن و انفاق است:

1-   
نخستين مسئله‌اي که
به چشم مي‌خورد، انگيزه انفاق مي‌باشد. انسان بايد فقط براي کسب رضايت حق‌تعالي و
در راه صدقه دهد و انفاق کند. اگر انگيزه خدائي بود، آنجا است که نتيجه انفاق،
زيادي روزي و نمو آن در دنيا و پاداش بزرگتر در آخرت مي‌باشد. ولي هر انگيزه
ديگري، نمي‌تواند مثمر ثمر باشد. انفاقي ارزشمند است که فقط به خاطر خدا و در راه
کسب رضايت او باشد؛ اينجا است که جز خير و خوبي و سعادت دارين، نتيجه‌اي نخواهد
داشت.

2-   
انفاق همراه با آزار
و اذيت سائل نباشد. گاهي ديده مي‌شود که افرادي با اکراه و اجبار، صدقه مي‌دهند و
يا اينکه در مقابل چند تومان ناقابلي که 
مي‌خواهند به فقير بدهند، توقع‌هاي زيادي دارند؛ بر او منت مي‌نهند يا با
زبان، او را اذيت مي‌کنند؛ سخن ناروا مي‌گويند و بالأخره خيال مي‌کنند، خداوند
آنها را مزيتي داده که پول بيشتري به آنها عطا فرموده است؛ گو اينکه پول را از خود
مي‌دانند و مالک اصلي را خدا نمي‌دانند. اگر واقعا انسان، خدا را مالک بداند،
کوچکترين منتي نبايد بر سائل و فقير بگذارد چه اينکه اين سائل نيست که صدقه را از
ما دريافت مي‌کند، بلکه اين پروردگار است؛ همو که خود به ما لطف کرده و پول را به
دست ما داده است، اکنون، پول را با طيب خاطر بايد به او برگردانيم؛ با اين حال،
خداوند در برابر بازگرداندن پول خودش به خودش، اينچنين ما را موردلطف و عنايت
بيشتر قرار مي‌دهد که هم در دنيا و هم در آخرت رو سفيد باشيم. حال اگر کسي با اين
چند توماني که در حقيقت مال خودش نيست، بلکه يک واسطه بيشتر نمي‌باشد و اين پول را
دارد به صاحب اصليش باز مي‌گرداند، بخواهد منتي بر سائل بگذارد يا زخم زبان به او
بزند، در حقيقت منت بر خدا نهاده است، و اين کار او نه تنها ارزش ندارد که بي‌گمان
بسيار نکوهيده است.

3-   
نباید صدقه را با منت
یا اذیت و آزار سائل از بین برد. و بدتر اینکه نباید برای ریاکاری انفاق نمود. ان
کسی که به خاطر خوشایند مردم و تعریف آنان، انفاق می کند هر چند پولی بسیار زیادی
را هم در این راه بپردازد، هيچ ارزشي براي او ندارد. و اصلا نفاقي که همراه با ريا
است، باطل است. خداوند در آيات بعد به رياکاران چنين مثل مي‌زند که مانند دانه‌هايي
است که بر روي سنگ سختي بريزند و تند باراني ببارد و آن دانه‌ها را با غبارشان
بزدايد و اثري از آنها نگذاريد؛ اين دانه‌هايي که بر سنگ بريزند و باران هم آنها
را ببرد، بي‌گمان هيچ محصولي نخواهد داشت. انفاق رياکاران هم‌نظير همين است.

4-   
در صورتي که نخواستي
به سائل پول بدهي، با يک زبان خوش و دعايي که براي او مي‌کني، او را راضي نگه‌دار
و هرگز با تندي و خشونت با او رفتار مکن، چه اينکه پول را پيش از دادن به سائل،
داري به خدا مي‌دهي و خداوند از تو و امثال تو بي‌نياز است و بر عصيان‌ها و
تمردهاي مردم، بردبار است. پس چه انسان بخواهد سائل را صدقه دهد و چه بخواهد او را
نااميد گرداند، هرگز با زبان تند يا با منت رفتار نکند تا خداوند نيز از او راضي و
خشنود باشد.

امام خميني ثابت و استوار از آغاز تا پايان

امام حسين(ع) عصاره نبوت و يادگار ولايت

«اگر سيدالشهدا نبود، اين نهضت هم پيش نمي‌رفت،
سيدالشهدا همه جا هست «کل ارض کربلا» همه جا محضر سيدالشهداست، همه منبرها محضر
سيدالشهداست، همه محراب‌ها از سيدالشهداست اگر سيدالشهدا نبود يزيد و پدرش و
اعقابشان اسلام را منسي کرده بودند، اگر نسيان شده بود، يک رژيم طاغوتي در خارج
منعکس شده بود. معاويه و يزيد، يک رژيم اسلامي را رژيم طاغوتي داشتند معرفي مي‌کردند،
به جاهليت برمي‌گرداندند، اگر حالا من و تو هم مسلم بوديم مسلم طاغوتي بوديم، نه
مسلم امام حسيني. امام حسين نجات داد اسلام را، ما براي يک آدمي که نجات داده
اسلام را و رفته کشته شده هي سکوت کنيم؟ ما هر روز بايد گريه کنيم، ما هر روز بايد
منبر برويم براي حفظ اين مکتب، براي حفظ اين نهضت‌ها، اين نهضت‌ها مرهون امام حسين
سلام الله عليه هست». (17/4/58)

«امام حسين با عده کم همه چيزش را فداي اسلام
کرد، مقابل يک امپراطوري بزرگ ايستاد و «نه» گفت. هر روز بايد در هر جا اين «نه»
محفوظ بماند و  اين مجالسي که هست، مجالسي
است که دنبال همين است که اين «نه» را محفوظ بدارد». (30/7/58)

«اگر عاشورا و فداکاري خاندان پيامبر نبود
بعثت و زحمات جانفرساي نبي اکرم را طاغوتيان آن زمان به نابودي کشانده بودند و اگر
عاشوار نبود، منطق جاهليت ابوسفيانيان که مي‌خواستند قلم سرخ بر وحي و کتاب بکشند
و يزيد يادگار عصر تاريک بت‌پرستي که به گمان خود با کشتن و به شهادت کشيدن فرزندان
وحي اميد داشت اساس اسلام را برچيند و با صراحت و اعلام «لاخبر جاء و لا وحي نزل»
بنياد حکومت الهي را برکند، نمي‌دانستيم به سر قرآن کريم و اسلام عزيز چه مي‌آمد.
لکن اراده خداوند متعال بر آن بوده و هست که اسلام رهائي بخش و قرآن هدايت افروز
را جاويد نگه دارد و با خون شهيداني چون فرزندان وحي احياء و پشتيباني فرمايد و از
آسيب دهر نگه دارد و حسين بن علي آن عصاره نبوت و يادگار ولايت را برانگيزد، تا
جان خود و عزيزانش را فداي عقيدت خويش و امت معظم پيامبر اکرم نمايد، تا در امتداد
تاريخ، خون پاک او بجوشد و دين خدا را آبياري فرمايد و از وحي و از ره آوردهاي آن
پاسداري نمايد». (16/3/60)

«اين خون سيدالشهداست که خون‌هاي همه ملت‌هاي
اسلامي را به جوش مي‌آورد و اين دستجات عزيز عاشوراست که مردم را به هيجان مي‌آورد
و براي اسلام و براي حفظ مقاصد اسلامي مهيا مي‌کند. در اين امر سستي نبايد کرد».
(4/8/60)

«حضرت سيدالشهدا سلام الله عليه به همه آموخت
که در مقابل ظلم، در مقابل ستم، در مقابل حکومت جائر چه بايد کرد. اينکه از اول مي‌دانست
که در اين راه که مي‌رود راهي است که بايد همه اصحاب خودش و خانواده خويش را فدا
کند و اين عزيزان اسلام را براي اسلام قرباني کند، لکن عاقبتش را هم مي‌دانست. اگر
نبود اين نهضت، نهضت حسين‌بن علي، يزيد و اتباع يزيد اسلام را وارونه به مردم نشان
مي‌دادند و از اول، اينها اعتقاد به اسلام نداشتند و نسبت به اولياء اسلام حقد و
حسد داشتند. سيدالشهدا با اين فداکاري که کرد علاوه بر اينکه آنها را به شکست
رساند و ا ندکي که گذشت مردم متوجه شدند که چه غائله‌اي و چه مصيبتي وارد شد و
همين مصيبت موجب به هم خوردن اوضاع بني‌اميه شد، علاوه بر اين، در طول تاريخ آموخت
به همه که راه همين است. از قلت عدد نترسيد، عدد کار پيش نمي‌برد، کيفيت اعداد،
کيفيت جهاد اعداء مقابل اعداء، آن است که کار را پيش مي‌برد. افراد ممکن است خيلي
زياد باشند، لکن در کيفيت ناقص باشند يا پوچ، و افراد ممکن است کم باشند، لکن در
کيفيت توانا باشند و سرافراز» (25/7/61)

«شما ملاحظه کنيد که بهترين خلق الله در عصر
خودش، حضرت سيدالشهداء سلام الله عليه  و
بهترين جوانان بني‌هاشم و اصحاب او شهيد شدند و از اين دنيا رفتند با شهادت، لکن
وقتي که در آن مجلس پليد يزيد صحبت مي‌شود، حضرت زينب سلام الله عليها قسم مي‌خورد
که «ما رأينا الا جميلا» رفتن يک انسان کامل، شهادت يک انسان کامل در نظر اولياء
خدا جميل است، نه براي اينکه جنگ کرده و کشته شده براي اينکه جنگ براي خدا بوده
است، قيام براي خدا بوده است». (21/11/65)

امام خمینی ثابت و استوار(امام حسین(ع) عصاره
نبوت و یادگار ولایت)

دانستنیهایی ازقرآن(روش انفاق)

سخنان معصومین(نبرداسلام با فقر)

غدیر روز اکمال دین

ماهیت نهضت امام حسین علیه السلام                          استادشهید مرتضی مطهری

پر توی از زندگانی امام هادی علیه السلام

پیام مهم ولی امرمسلمین حضرت آیت الله خامنه ای
خطاب به زائران بیت الله الحرام

خرداد، ماه حماسه و خاطره

شرح زیارت امین الله علیه السلام                                 آیت
الله محمدی گیلانی

امام خمینی و جهان اسلام

گفته ها و نوشته ها

ضرورت همسو بودن سیاست ها با عدالت                      حجة الاسلام  والمسلمین اسدالله بیات

شمال – جنوب بازاربین المللی خدمات-
بازارنقابدار          مهندس محمدباقریان

قفقاز، مهد دلیر مردان مبارز                                    غلامرضا گلی زواره

پاسخ به نامه ها

نگاهی به رویدادها

رهنمودها

مقام معظم
رهبری حضرت آیت الله خامنه ای:

* از پخش
موسیقی مبتذل و لهوی بویژه آنچه در این رشته هنری فاقد هویت ملی و اصالت ایرانی
است پرهیز شود. موسیقی ابزاری است که می تواند حرام و می تواند حلال باشد. نوع
حلال آن بدرستی شناسائی و برابر نظرات روشنگر امام راحل (طاب ثراه) در معرض
استفاده قرار گیرد و در این باره بیشتر از هنر اصیل ایرانی که با ساخت روحی و
عاطفی مردم ما همخوان و همنوا است کار گرفته شود.

* در همه
برنامه ها جهت کلی مقابله با تهاجم تبلیغاتی و فرهنگی و خبری استکبار باشد. این
اصل مهم نه تنها در خبر که در گزارش ها، برنامه های علمی و اجتماعی و سیاسی و
بخصوص در برنامه های هنری و سرگرم کننده مانند نمایش و داستان های یکه یا دنباله
دار باید رعایت شود.

* بطور کلی
صدا و سیما چنانکه امام بزرگوار راحل (قدس سره) تعبیر فرمودند دانشگاهی همگانی
باشد که در آن دین و اخلاق و ارزش های اسلامی و راه و روش زندگی و         تازه های جهان علم و سیاست و اندیشه های
نوین و راهگشا به زبانهای رسا و باب فهم  
همه ی قشرها آموخته شود و همه از ذهن های ساده تا مغزهای متفکر و انسانهای
برجسته بتوانند به تناسب آمادگی خود از آن بهره ببرند و از فیض آن سیراب شوند.

(24/11/1372)

* سقوط به
دنبال بی تقوایی است و ملتهای فاقد تقوا دچار غرور استکبار، انحراف و انهدام
خواهند شد و این واقعیت نشان می دهد که ملتهای مقتدر دنیا در جای جای تاریخ دچار
آن شده اند لذا تمام افراد و ملت های بی تقوا در جهان باید در انتظار چنین سقوطی
باشند.

(29/11/1372)

* مردم
مسلمان ایران باید حفظ قرآن را جدی بگیرند و برای این منظور لازم است برنامه- ریزی
در مدارس کشور بگونه ای باشد که نوجوانان و جوانان بتوانند قرآن کریم را حفظ کنند
و آن را بعنوان سرمایه ای بزرگ در زندگی خویش بکار گیرند.

(5/12/1372)

* فلسطینی ها
با مسلح شدن و ضربه زدن به منافع دولت غاصب است که می توانند حق حیات و حق زندگانی
در خانه خود را به دست آورند. این است عبرت حادثه صبح جمعه «الخلیل».

(7/12/1372)

* صرف محکوم
کردن این اقدام جنایتکارانه «مسجد الخلیل» مشکلی را از فلسطینی ها درمان نمی کند،
سازمانهای مدعی حقوق بشر اگر در ادعای خود راست می گویند باید همه غوغا و قیام می
کردند و به حامیان رژیم خونریز و فاسق صهیونیستی هشدار می- دادند و آنها را تهدید
می کردند.

* فلسطینی ها
باید خود مسئولیت زنده کردن مساله فلسطین را بطور جدی برعهده بگیرند و در این راه
مجاهدت کنند و مطمئن باشند که در سایه این مجاهدت آینده روشنی در انتظار آنها
خواهد بود.

(13/12/1372)

* امروز آهنگ
یگانگی و وحدت و جماعت در میان ملتهای مسلمان در اقصی نقاط جهان محسوس است اما مهم
آن است که حکومتها و دولتها نیز به آن توجه ویژه ای را مبذول کنند. اگر امت اسلامی
از یگانگی نسبی برخوردار می بود و می توانست موضع واحدی را در قبال مسائلی چون
جنایت بزرگ رژیم صهیونیستی در حرم شریف حضرت ابراهیم اتخاذ کنند قطعا مجامع جهانی
تا این حد نسبت به آنها با بی اعتنائی برخورد نمی کرد.

(22/12/1372)

* حج حق
مسلمانان است و خانه خدا به ملتهای مسلمان تعلق دارد. لذا کسانی که افتخار مدیریت
خانه خدا را دارند باید به جای سنگ اندازی وسیله رفاه ملت ها را برای رفتن به مکه
مکرمه فراهم آورند. ملت بزرگ و مومن ایران شور و علاقه فراوانی برای زیارت خانه
خدا و قبر مطهر نبی اکرم «ص» و قبور ائمه بقیع (ع) دارد و شایسته است که برای طواف
خانه خدا و زیارت حج در مقام ملتهای مسلمان قرار گیرد. مساله حج یک مساله اسلامی
است و باید اسلامی باقی بماند و قربانی سیاستهای بین المللی استکبار نشود.

(22/12/1372)

اخبار

نگاهی به
رویدادها

جهان اسلام

* رهبر
صربهای بوسنی تشکیل دولت اسلامی در مرکز اروپا را خطرناک خواند.

* حسنی مبارک
با ارسال پیامی برای مدرسین مصر، خواستار جلوگیری از گسترش عقاید اسلامی در مصر
شد.

(14/12/72)

* سازمان عفو
بین الملل: دولت تونس مسلمانها را در زندان به شدت شکنجه می کند.

* «علی
عبدالله صالح» رئیس جمهور یمن از علمای این کشور برای جلوگیری از تجزیه یمن
درخواست کمک کرد.

(17/12/72)

* ساختمان
حزب اسلام گرایان رفاه ترکیه بر اثر انفجار بمب منفجر شد.

* یک مقام
رسمی واتیکان: 10 هزار مسیحی در ایتالیا طی سالیان اخیر به اسلام     گرویده اند.

(19/12/72)

* انقلابیون
مسلمان الجزایری با حمله به یک زندان هزار نفر از مبارزین را آزاد کردند.

* صربها با
موشکهای روسی شهر «ماگلای» در بوسنی را مورد حمله قرار دادند.

(21/12/72)

* رئیس جبهه
آزادیبخش جامو و کشمیر از سوی ارتش هند بازداشت شد.

* ارتش
الجزایر به تلافی فرار زندانیان مسلمان، یک منطقه را با ناپالم بمباران کرد.

(24/12/72)

* لیبی از
عربستان بخاطر مانع تراشی بر سر راه اعزام حجاج شدیدا انتقاد کرد.

(26/12/72)

* با
درگیرشدن ارتش یمن در جنوب با افراد حزب اسلامی «اصلاح» اوضاع یمن به شدت بحرانی
شد.

* نیروهای
امنیتی الجزایر طی سه هفته گذشته 200 تن از فعالان مسلمان را کشتند و 167 نفر را
دستگیر کردند.

(6/1/73)

* اولین
مسابقه قرآن پس از 74 سال در عشق آباد ترکمنستان برگزار شد.

(8/1/73)

* نامزدهای
حزب اسلام گرای رفاه ترکیه در انتخابات شهرداریها در دو شهر آنکارا و اسلامبول
بیشترین آراء را به خود اختصاص دادند.

* نخست وزیر
ترکیه خواستار ادغام احزاب راست و چپ برای مقابله با اسلام گرایان شد.

(10/1/73)

* پیروزیهای
حزب اسلام گرای رفاه در انتخابات بسیاری از شهرهای ترکیه موجب نگرانی بسیاری از
محافل داخلی از جمله دولت و ژنرالها شده است.

* دانشجویان
مسلمان اردن در انتخابات دانشگاه پیروز شدند.

(11/1/73)

* پاپ رهبر
مسیحیان جهان برای مقابله با اوج گرفتن اصولگرایی اسلامی در کشورهای آفریقائی رئیس
اطلاعات واتیکان را به عنوان نماینده خود برای دیدار و گفتگو با رهبران بعضی
کشورهای آفریقایی اعزام نمود.

* رئیس
پارلمان ترکیه در قبال پیروزی انتخاباتی مسلمانان واکنش نشان داد.

* روز گذشته
13 اسلام گرا در الجزایر به اعدام محکوم شدند.

(14/1/73)

اخبار داخلی

* بر اثر
حرکت زمین و رانش کوه، یک روستای خلخال در زیر خاک مدفون شد.

* وزیر خارجه
چین در راس هیاتی وارد تهران شد.

* کلنگ احداث
1000 واحد مسکونی در فاز اول توسط وزیر مسکن و شهرسازی به زمین زده شد.

(14/12/72)

* اسناد 250
هکتار مرتع به دامداران اعطا شد.

* برای
نخستین بار در کشور یک دانش آموز ایلامی موفق به ساخت دستگاه نوار قلب و ضربان سنج
کامپیوتری شد.

* سید حمید
هروی و یوسف افراش دو تن از قاریان قرآن کریم، لوح یاد بود مسابقه        بین المللی قرائت قرآن در آفریقای جنوبی
را به خود اختصاص دادند.

(18/12/72)

* بودجه سال
73 بالغ بر 69772 میلیارد ریال تصویب شد.

(19/12/72)

* مردم همیشه
در صحنه کشورمان با راهپیمائی باشکوه خود در روز «قدس» نشان دادند که هیچگاه صحنه
را ترک نخواهند کرد. و همچنان برای آزادی قدس عزیز تلاش و پافشاری می کنند.

* وزارت امور
خارجه اقدام غیر مسولانه کمیسیون حقوق بشر را قویا محکوم کرد.

* نخستین
پرواز خارجی فرودگاه آبادان پس از 13 سال وقفه انجام شد.

(21/12/72)

* رئیس جمهور
در راس هیاتی وارد خرم آباد شد.

(25/12/72)

* مانور آبی-
خاکی شهامت در محدوده آبهای خلیج فارس و دریای عمان آغاز شد.

(26/12/72)

* مجتمع
معدنی گل گهر و بزرگترین اسکله انتقال مواد معدنی در سیرجان و بندرعباس با حضور
رئیس جمهور افتتاح شد.

* مهندس
غفرانیان طراح دستگاه الحاق سفینه فضائی اتلانتیس آمریکا به ایستگاه فضایی میر
روسیه به عنوان مهندس سال معرفی شد.

* یک فروند
هواپیمای «سی- 130) ایران با 32 سرنشین در اثر حمله موشکی ارمنستان سرنگون شد و 32
نفر سرنشین آن کشته شدند.

(6/1/73)

* تیم کشتی
آزاد ایران در رقابتهای جام جهانی کانادا، نایب قهرمان جهان شد.

* رئیس
جمهور: چهار اصل تولید، صرفه جوئی، وجدان کاری و انضباط اجتماعی باید مورد توجه و
پیگیری قرار گیرد.

(8/1/73)

* تولید
انبوه مروارید در جزیره خارک آغاز شد.

* ایران و
کویت موافقت نامه حمل و نقل دریایی امضاء کردند.

* یک دختر 23
ساله که از سن 3 سالگی از ناحیه پا و کمر فلج شده بود با توسل به حضرت شاهچراغ (ع)
شفای کامل یافت.

(11/1/73)

* وزیر خارجه
مصر: ایران یک کشور دوست است و دشمن کشورهای عربی نیست.

(14/1/73)

اخبار خارجی

* عرفات
اعتراف کرد که بازیچه اسرائیلی ها شده است.

* 105 هزار
واحد تجاری و شرکت در ایتالیا در اثر ورشکستگی تعطیل شدند.

* 7 نماینده
مجلس ترکیه به اتهام بی احترامی به آتاتورک بازداشت شدند.

(14/12/72)

* به دنبال
شدت گرفتن ماجرای رسوایی مالی کلینتون، مشاور حقوقی وی استعفا کرد.

* مجسمه
آتاتورک از سوی افراد ناشناس در استانبول تخریب شد.

(15/12/72)

* یک ملوان
آمریکائی دو کودک سومالیائی را به گلوله بست.

(17/12/72)

* به گزارش
(سی. ان. ان)، 26 میلیون نفر از مردم آمریکا از گرسنگی رنج می برند.

* انفجار
چندین موشک، فرودگاه لندن را به لرزه درآورد.

* سه پلیس
سارق در نیویورک دستگیر شدند.

* یک مقام
سازمان ملل به دلیل سوء استفاده جنسی در دادگاه محکوم شد.

(19/12/72)

* درگیریهای
شدید میان سفید پوستان افراطی و سیاهپوستان در آفریقا 50 کشته برجای گذاشت.

* بودجه 5/1
تریلیون دلاری آمریکا به تصویب رسید.

* چین و
سنگاپور از سیاستهای مداخله گرانه آمریکا در امور داخلی کشورها انتقاد کردند.

* آمریکا،
انگلیس، فرانسه و ترکیه پیرامون کردهای شمال عراق در آنکارا تشکیل جلسه دادند.

(21/12/72)

* چند مرد
مسلح یک قایق حامل 14 جهانگرد انگلیسی را در «اسیوط» مصر به رگبار بستند.

* پلیس
آمریکا برای مقابله با خشونت در مدارس واشنگتن مستقر شد.

* اولین گروه
از کشیش های زن در انگلیس فعالیت رسمی خود را در کلیساهای این کشور شروع کردند.

* پایگاه
هوائی آمریکا در ترکیه هدف حمله مسلحانه قرار گرفت.

(23/12/72)

* برخورد دو
کشتی غول پیکر، تنگه بسفر را به جهنمی از آتش و دود تبدیل کرد.

* وال استریت
ژورنال: توافقهای اقتصادی آلمان و ژاپن با ایران، آمریکا را بی آبرو کرد.

(24/12/72)

* نماینده
آلمان در کمیسیون حقوق بشر: کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل تحت فشارهای سیاسی است و
مستقل عمل نمی کند.

* آمریکا و
روسیه به رغم بیشترین بهره سیاسی که از سازمان ملل می برند مقروض ترین کشورها به
سازمان ملل هستند.

(26/12/72)

* انگلیس،
اسپانیا، بلژیک و فرانسه به اتباع خود در الجزایر توصیه کردند هرچه زودتر خاک این
کشور را ترک کنند.

* مقاومت
مردم سومالی آمریکا را به پایان مداخله نظامی در این کشور وادار کرد. آخرین
سربازان آمریکائی خاک سومالی را ترک کردند.

* نماینده
محیط زیست سازمان ملل: کمبود آب آشامیدنی در جهان روزانه 25 هزار نفر قربانی می
گیرد.

* بحران در
مکزیک پس از ترور نامزد انتخابات ریاست جمهوری بالا گرفت.

(6/1/73)

* عربستان
سعودی با کاهش سقف تولید اوپک مخالفت کرد.

* وزرای
خارجه اتحادیه عرب بر سر رفع تحریم اسرائیل به توافق نرسیدند.

* نیویورک
تایمز: عملیات در سومالی حقارت آورترین فصل در تاریخ عملیات نظامی آمریکا بود.

* درگیری
انتخاباتی در ترکیه 31 کشته بر جای گذاشت.

* انفجار
شدیدی شهر «تل آویو» را به لرزه درآورد.

* صدها هزار
دانشجو و جوانان بیکار در فرانسه علیه سیاستهای اقتصادی و اجتماعی این کشور دست به
تظاهرات زدند.

(7/1/73)

* کارشکنی
عربستان در اوپک مانع تثبیت قیمت جهانی نفت شد.

(8/1/73)

* راننده
سفارت روسیه و یک مقام وزارت خارجه الجزایر در این کشور ترور شدند.

* 109 نفر بر
اثر طوفان شدید در یک کلیسای آمریکا کشته و مجروح شدند.

(9/1/73)

* انبار
مهمات نیروهای هندی در سرینگر با انفجار مهیبی نابود شد.

* روسیه سلاح
جدیدی تولید کرده است که 200 کیلوگرم آن قادر است 500000 نفر را بکشد.

(10/1/73)

* هیات صلح
سازمان ملل وارد کابل شد.

* بیش از 230
میلیون نفر در جهان معلول هستند.

* آغاز به
کار قریب الوقوع یک کانال ماهواره ای در سطح اروپا که به نمایش صحنه های مستهجن
تلویزیونی همجنس بازان اختصاص یافته، نگرانی شدیدی در میان مردم انگلیس بوجود
آورده است.

(11/1/73)

* پرچم
آمریکا در آتش خشم دانشجویان کره جنوبی سوخت.

* دائی صدام
به جرم احتکار ارز اعدام شد.

* عایدات
اروپا از مالیات بر نفت سه برابر درآمد اوپک است.

* مدیر
اجرائی برنامه بین المللی سازمان ملل برای کنترل مواد مخدر گفت: هند، پاکستان و
افغانستان سه کشور اصلی تولید کننده، مصرف کننده و قاچاق مواد مخدر در جهان       می باشند.

* انفجار بمب
قوی در نزدیکی آپارتمان یلتسین یک کشته و پنج مجروح بر جای گذاشت.

* عرفات
همزمان با چهلمین روز شهدای الخلیل، موافقتنامه ننگین ساف-اسرائیل را در قاهره
امضاء کرد.

(14/1/73)

تازه های
علمی

* مصونیت
مادران شیرده از سرطان

* پیشگیری از
یرقان در نوزادان

* اختراع
فیلمی جدید

* کاغذ،
سرطان زا است!

* مصونیت
مادران شیرده از سرطان

نتایج یک
مطالعه که در نشریه ی پزشکی «نیوا نیگلند» منتشر شده، نشان می دهد، زمانی که به
کودکان خود، شیر مادر می دهند به ویژه آن دسته از زنان که این کار را در سنین
جوانی و به مدت طولانی انجام می دهند، کمتر در معرض ابتلا به بیماری سرطان سینه
قرار می گیرند.

این مطالعه
که توسط یک گروه تحقیق در دانشگاه «ویسکانسین» انجام شده، نشان داده است، مادرانی
که قبل از سن 20 سالگی و حداقل به مدت شش ماه به کودکان خود شیر مادر داده اند، به
میزان 26% کمتر در معرض خطر ابتلا به بیماری سرطان سینه    بوده اند. و همچنین نشان داده است، زمانی که
در سنین بالا به کودکان خود شیر       داده
اند، فقط 22% کمتر در معرض خطر ابتلا به سرطان سینه هستند.

کارشناسان می
گویند: شیر دادن به کودک، ممکن است به دلیل ایجاد تغییر در ترشحات هورمونی، قطع
تخمک گذاری یا تغییراتی در سینه، خطر ابتلا به بیماری را کاهش دهد.

* اختراع
فیلمی جدید

یک شرکت
سازنده ماشینهای فتوکپی، موفق به تهیه نوعی فیلم رنگی جدید شده است که بدون
استفاده از حلالهای شیمیایی یا تاریک خانه می توان آن را ظاهر کرد.

شرکت سازنده
اعلام کرد که ابتدا فیلم جدید، تنها برای کارهای چاپ تجاری، طراحی شده و برای ظهور
عکس، نیاز به ماشینهای جدید یا تغییر تجهیزات قدیم بود.

کارشناسان
خاطر نشان کرده اند که فیلم جدید این شرکت، در میان مدت، ممکن است در بازارهای
فیلمهای عکاسی آماتور که اکنون تحت سلطه شرکتهای کداک، فوجی، یادوپونت است به
رقابت بپردازد.

فیلم جدید
بگفته محققان، در مقایسه با فیلمهای معمولی، یک انتخاب مقرون به صرفه است و به
کاهش آلودگی نیز کمک می کند.

* پیشگیری از
یرقان در نوزادان

محققان مرکز
پزشکی دانشگاه «راکفلر» نیویورک، دارویی را برای پیشگیری از ابتلای نوزادان به
بیماری یرقان (زردی) که رایج ترین بیماری نوزادان در جهان است، ارائه کرده اند.

روزنامه
نیویورک با اشاره به نتیجه تحقیقات دکتر عطاءالله کاپاس و همکارانش که در شماره
اخیر نشریه پزشکی «اطفال آمریکا» به چاپ رسیده است، می نویسد:

مزیت این
داروبروشهای «فتوپروپی» متداول این است که این دارو را می توان برای کلیه نوزادان،
در بدو تولد، تجویز نمود.

عارضه یرقان
در نوزادان، ناشی از ترشح «بیلی روبین» در خون و ناتوانی کبد، در رفع آن است که در
موارد پیشرفته، به ضایعات مغزی و آسیب سیستم عصبی نوزاد می انجامد.

* کاغذ،
سرطان زا است!

براساس
تحقیقات سازمان جهانی حفظ محیط زیست، کاغذ که در واقع یک محصول طبیعی محسوب می
شود، پر از مواد سمی خطرناک و سرطان زا است.

بنابر گزارش
این سازمان از هامبورگ در فرایند تولید کاغذ و چاپ بیش از سه هزار ماده شیمیایی
مختلف مورد استفاده قرار می گید که بیشتر آنها سمی هستند و حتی مقادیر کمی از آنها
می تواند موجب تغییر ژن و بروز سرطان و آلرژی در انسان شود؛ موادی مانند کلر و
دیوکسین نه تنها برای سلامتی بسیار مضرند. بلکه محیط زیست و طبیعت را نیز به شدت
آلوده می کنند.

براساس این
گزارش، مقدار و نوع مواد شیمیایی، بستگی به نوع کاغذ دارد. کاغذ روزنامه، چون
بیشتر از کاغذهای باطله، بازیافت و تولید می شود، لذا حاوی مقادیر زیادی                         مواد مختلف سمی و
شیمیایی است.

«بمناسبت
12 اردیبهشت، سالروز شهادت استاد مطهری و روز معلم»

درسی که از
فصل بهار باید آموخت

استاد شهید
مرتضی مطهری

فصل بهار است
و سالروز شهادت استاد بزرگ و محقق گرانمایه اسلام و ایران، آیة الله مرتضی مطهری،
و مصادف با روز معلم. چه بهتر که یادی از آن استاد بزرگوار کنیم؛ او که معلم یک یک
ما است و تحقیقات و پژوهشهای عمیقش، تشنگان علوم و معارف اسلامی را سیراب کرده است
چرا که به فرموده ی حضرت امام قدس سره «تمام مطالبش بدون استثناء خوب و انسان ساز
است» و این بار این استاد عزیز سخن از بهار می گوید و درسی را که بهار به ما می
آموزد، برای ما بازگو می کند و چه شیرین و دلربا و چه پرمغز و ارزنده سخن می گوید؛
پس با هم به درس استاد بنشینیم:

میل به تنوع
و تجدد

انسان حالتی
دارد که از یکنواختی ملول می شود. طالب تجدد و تنوع است، تجدد و نوخواهی احتیاجی
است در وجود بشر. اما اینکه رمز این کار چیست؟ چرا بشر در کمال اشتیاق چیزی را طلب
می کند و همین که به او رسید از شدت و هیجانش کاسته می- شود، کم کم به سردی و
خستگی و احیانا به تنفر و انزجار منتهی می شود، مطلبی است که نمی خواهم وارد بحث
آن شوم.

بعضی گمان می
کنند که این خصیصه، ذاتی بشر است. بشر همیشه مشتاق و آرزومند چیزهائی است که
ندارد، داشتن، مدفن عشق و علاقه و خواستن است. اما بعضی دیگر نظر دقیقتری دارند،
می گویند:

«اگر واقعا
چیزی مطلوب غریزی و ذاتی بشر باشد ممکن نیست که وصال، او را سرد و افسرده بکند».

در نهاد و
غریزه بشر معشوق و محبوبی کاملتر و عالی تر است، محبوبی که کمال لایتناهی است. به
دنبال هر محبوبی که می رود در حقیقت نشانی از محبوب اصلی و واقعی خود در او می
بیند و به گمان محبوب اصلی به سراغ او می رود، اما پس از وصال چون خاصیت آن محبوب
اصلی را در او نمی بیند، احساس می کند که این موجود قادر نیست خلا وجودی او را پر
کند، به سراغ محبوبی دیگر می رود، و همین طور. مگر آن که روزی به محبوب اصلی و
حقیقی خود نائل گردد، آن وقت به کمال واقعی خود که اتصال به کمال لایتناهی است
خواهد رسید و در بهجت و سعادت کامل غرق می گردد و برای همیشه آرام می گیرد و دیگر
خستگی و افسردگی و کسالت در او راه نمی یابد.

«الا بذکر
الله تطمئن القلوب».

– آری با یاد
خدا دلها آرامش گیرد.

قرآن کریم
درباره ی بهشت می فرماید:

«لا یبغون
عنها حولا». یعنی این تفاوت میان نعمتهای آخرت و این دنیا هست که در این دنیا
انسان طالب تحول و تغییر است، اما در آخرت طالب تغییر و تحول و نو شدن و عوض شدن
نیست.

بهرحال مسلما
انسان در این دنیا طالب تجدد و تنوع است، تجدد موجب انبساط و شکفتگی خاطر می گردد.
خصوصا اگر آن تجدد و تنوع در جهت حیات و تازگی زندگی باشد. تجدد و تنوع، کدورت و
ملال را از خاطر می زداید.

هر زمان نو
صورتی و نو جمال                                              
تا زنو دیدن فرو میرد ملال

در تشریع نیز
این نکته رعایت شده، در هفته، روزی و در سال، ماهی برای عبادت اختصاص داده شده
است، یعنی تشریع به بدرقه ی تکوین رفته است. روز جمعه در هفته، و ماه رمضان در
سال، اوقات تجدید حیات معنوی و زدودن خاطر از ملالها و کدورت های مادی است.

در حدیث است:

«لکل شیء
ربیع القرآن شهر رمضان».

– هر چیزی
بهار و فصل تجدید حیاتی دارد؛ بهار و فصل تجدید حیات قرآن در دل اهل ایمان، ماه
رمضان است.

حضرت علی
علیه السلام می فرماید:

«تعلموا
القرآن فانه ربیع القلوب».

– قرآن را
بیاموزید که بهار دلها قرآن است.

بهار طبیعی
را خورشید به وجود می آورد که پس از مدتی دوری و فاصله با اشعه ی گرم خود طبیعت
مرده را زنده و زمین خفته را بیدار می کند، و بهار معنوی را خورشید تا بنده ی قرآن
در دلهای مرده و روح های افسرده ایجاد می کند.

هم از فرصت
بهار معنوی باید استفاده کرد و هم از فرصت بهار طبیعی.

رسول اکرم
(ص) درباره ی بهار معنوی یعنی ماه مبارک رمضان فرمود:

«فاسئلوا
الله بنیات صادقة و قلوب طاهرة ان یوفقکم لعبادته و تلاوة کتابه».

– از خداوند
با نیتهای جدی و راستین و با دل های پاک بخواهید که توفیق بندگی و تلاوت کتاب الهی
به شما عنایت کند.

سهم انسان از
فصل بهار

در قرآن کریم
مکرر از این تجدید حیاتی که برای زمین رخ می دهد یاد شده ولی به عنوان یک درس و
تعلیم و به عنوان راهنمائی بشر که از این فصل چه استفاده ای باید بکند و چه الهامی
باید بگیرد. هر یک از فرزندان زمین از گیاهان و حیوانات و انسان از این فصل       حیات بخش سهمی و حقی دارند. گلها و سبزه
ها در این فصل خود را به کمال رشد می- رسانند. به حد اعلی جمال خود را طراوت می
دهند. اسب و گاو و گوسفند خود را به آب و علف می رسانند. خود را فربه می سازند.
جست و خیزی می کنند.

انسان هم از
آن جهت که انسان است، عقلی دارد و فهمی، دلی دارد و احساساتی و عواطفی، او هم از
این فیض عام سهمی دارد.

سهم انسان
چیست؟

برای بعضی از
مردم فصل حیات بخش بهار، الهام دهنده است، درس است، آموزنده است، نکته ها و رمزها
و حقیقت ها در می یابند. اما متاسفانه استفاده ی بعضی دیگر از افراد، از حد
استفاده ی یک حیوان تجاوز نمی کند، حاصل بهره ی آنها از این تجلی باشکوه خلقت، شکم
پرکردن و عربده کشیدن و بدمستی کردن و سقوط در منتها درجه ی حیوانیت است. آنها در
این فصل الهام می گیرند اما نه از این فصل بلکه از صفات و ملکات پلید خودشان.

الهام می
گیرند اما از چه چیز الهام می گیرند؟

جنایت و آدم
کشی، فحشاء و فساد اخلاق، شکستن قیود و حدود انسانی.

آیا این
منتهای بدبختی نیست که محصول رسیدن ایامی به این لطف و صفا و طراوت،     تیره گی دل و تاریکی روح و قساوت قلب باشد.

آری هر کس بر
طینت خود می تند.

بهرحال فصل
بهار، فصل تجدید حیات و زندگی از سرگرفتن زمین ما است، فصل نشاط و خرمی زمین است،
فصلی است که زمین در شرایط تازه و جدیدی قرار می گیرد و مستعد می شود که بزرگترین
موهبت های الهی یعنی حیات و زندگی به او اضافه شود.

در قرآن کریم
از این حالت زمین، از این تجدید حیاتی که برای این موجود رخ می دهد مکرر یاد شده،
در حدود پانزده بار و شاید بیشتر در قرآن کریم به این موضوع اشاره شد، ولی به
عنوان یک درس و یک تعلیم و یک حکمت آموختنی.

حقیقت و آثار
حیات

این که حقیقت
حیات و زندگی چیست؟

مطلبی است که
هنوز دانش بشر، پرده از روی آن برنداشته و به عقیده ی یک عده از اهل تحقیق هیچگاه
هم از این راز پرده برداشته نخواهد شد. زیرا به عقیده ی این دسته، حقیقت حیات و
حقیقت وجود یکی است، همان طوری که حقیقت وجود قابل تعریف و تحدید و تصور نیست،
حقیقت حیات و زندگی نیز قابل تعریف و تصور نیست، و همانطوری که حقیقت وجود دارای
مراتب شدید و ضعیف و اشد و اضعف است، حقیقت حیات نیز همین طور است، هر موجودی به
اندازه ی حظ و بهره ای که از وجود دارد از حقیقت حیات و زندگی بهرمند است، زنده
شدن زمین و هر موجود مرده ی دیگر عبارتست از یافتن یک درجه ی عالی تر و کامل تر از
حیات، مرده ی مطلق وجود ندارد، مرده ی مطلق، معدوم مطلق است.

در عین حال
با اینکه حقیقت حیات بر بشر مجهول است و یا غیر قابل درک است، آثار حیات و زندگی
از همه چیز نمایان تر و آشکارتر است، با این که خود حیات و زندگی را احساس نمی
کنیم، یعنی خود حیات را نمی بینیم، لمس نمی کنیم، یعنی خود حیات را نمی- بینیم،
لمس نمی کنیم، نمی چشیم، ولی آثارش را می بینیم و لمس می کنیم. آثار حیات ظاهر است
و خود حیات، باطن، ما از این ظاهر به وجود آن باطن پی می بریم، از این قشر و از
این پوست به آن لب و مغز می رسیم.

حقایق
نامحسوس

افرادی در
دنیا پیدا شده اند که گفته اند ما جز به چیزهائی که مستقیما وجود آنها را احساس می
کنیم و به وسیله ی یکی از حواس خود آنها را می یابیم ایمان نداریم، تنها چیزی قابل
اعتقاد و ایمان است که مستقیما بشود آن را احساس کرد، هرچه محسوس نیست موجود نیست،
لذا می گوئیم طبیعت موجود است، زیرا مستقیما قابل لمس و احساس است و ماوراء طبیعت
موجود نیست به دلیل آنکه قابل لمس و احساس نیست.

گذشته از
اینکه این منطق در حد خود ناقص است، زیرا چرا و به چه دلیل هر چیزی که من احساس
نمی کنم، وجود ندارد، یک نقص بزرگتری در این طرز بیان هست و آن اینکه حساب نکرده
اند که در خود طبیعت حقائق مسلم و قطعی و غیر قابل انکاری هست که ما با وجود آنکه
با یکی از حواس خود آنها را درک نکرده ایم از راه آثار وجودی آنها، آنها را شناخته
ایم، حیات و زندگی یکی از آنها است. لازم نیست که هرچه نامحسوس است متعلق به
ماوراء طبیعت باشد، ماوراء طبیعت نامحسوس است اما هر نامحسوسی جزء ماوراء طبیعت
نیست.

دانشمندانی
که دقیقا در این موضوعات حساب کرده اند و دقت کامل نموده اند به ثبوت رسانیده اند
که خیلی از حقائق مسلم در همین جهان طبیعت که در دامن او هستیم و در دامن او پرورش
می یابیم هست و قطعا وجود دارد و حال آنکه مستقیما قابل احساس و لمس نیست. مگر ما
خود جسم و ماده را مستقیما احساس می کنیم؟! آنچه مستقیما حواس ما درک می کند یا از
نوع رنگ و شکل است، یا از نوع اندازه و مقدار، و یا از نوع حرارت و برودت، و یا از
نوع نرمی و زبری، هیچ کدام از اینها عین ماده خارجی نیست، همه اینها عوارض و آثار
ماده است، حیات و زندگی طبیعی که برای زمین و فرزندان زمین پیدا می شود یک حقیقت
مسلم و در عین حال نامحسوسی است که ما چون غرق در آثار و تجلیاتش هستیم می پنداریم
که مستقیما حواس ما با خود او سر و کار دارد، ما در یک گل چه می بینیم؟ رشد و نمو
می بینیم، خرمی و شادابی و طراوت می بینیم، رنگ آمیزی و عطر می بینیم، و از راه
وجود اینها حکم می کنیم که زندگی در او پیدا شده. این حکم و قضاوت ما درباره ی
باطن این گل که همان حقیقت زندگی است به وسیله ی حواس ظاهره نیست. به وسیله ی قوه
ی دیگری است در ما که او هم باطن ما شمرده می- شود. ما با ظاهر و پوسته ی وجود خود
یعنی با حواس بدنی و آلات بدنی خود، ظاهر و پوسته ی عالم را درک می کنیم و با باطن
و هسته ی وجود خود یعنی با نیروی عقل و ضمیر خود، کم و بیش با باطن و هسته ی عالم
ارتباط پیدا می کنیم، یعنی حقایق       
غیر محسوس را درک می کنیم.

لب در قرآن

در قرآن مجید
تعبیر بسیار لطیفی است: گاهی که می خواهد از حقایق زیر پرده ظواهر بحثی بکند می
گوید:

«اولوا
الالباب».

– این حقیقت
را در می یابند، یعنی صاحبان لب.

لب یعنی مغز
خالص و جدا شده از پوست.

المنجد می
گوید:

«اللب خالص
کل شیء، العقل الخالص من الشوائب».

راغب اصفهانی
نیز در مفردات غریب القرآن می گوید:

«اللب العقل
الخالص من الشوائب».

– لب به عقلی
می گویند که از آنچه با او مخلوط شده است جدا شده باشد.

نمی گوید عقل
خالی از شوائب، می گوید عقل خالص یعنی جدا شده از شوائب. چون واقعا در ابتدا که
هنوز فکر انسان خام است نوعی آمیختگی میان محسوسات و تخیلات و معقولات هست، بعدها
اینها از یکدیگر جدا می شوند و حساب هر یک جدا می گردد.

عقل انسان
هرگاه به این درجه رسد که از مقهوریت وهم و خیال و حس بیرون آید و خلاص گردد، لب
نامیده می شود. زیرا نسبت عقل انسان که باطن است با قوای ظاهری حسی نسبت مغز است
به پوست و مغز در یک بادام و یک گردو و امثال اینها ابتدا به یکدیگر آمیخته است و
از هم جدائی ندارند، تدریجا که این میوه کامل و رسیده می شود، پوستها از مغزها جدا
می شوند و هر کدام خاصیت و اثر مخصوص به خود را حفظ می کند و اثر هیچ کدام با اثر
دیگری مخلوط نمی شود.

انسان اگر در
علم و معرفت کامل گردد، عقلش از حس و وهم و خیالش جدا و مستقل می شود. احکام هیچ
یک از آنها را با دیگری اشتباه نمی کند، در این هنگام به چنین شخصی گفته می شود
«لبیب» یعنی کسی که قوه ی عاقله اش استقلال خود را بازیافته است.

عرفا می
گویند: مراتب وجود انسان با عوالم وجود متطابق است، انسان در مراتب وجودی خود
دارای جبروت و ملکوت و ناسوت است و با هر مرتبه ای از مراتب وجود و هستی خود با یک
مرتبه و درجه از عالم کلی می تواند مرتبط شود.

دستگاه عقل و
فکر انسان از همین راه حس و حواس قوام و مایه و قوت می گیرد، راه عبور به معقولات
از میان محسوسات است. قرآن کریم دعوت به تدبر در همین محسوسات می- کند زیرا از
همین محسوسات باید به معقولات پی برد و نباید در عالم محسوسات متوقف شد.

«ان فی خلق
السموات و الارض و اختلاف اللیل و النهار لایات لاولی الالباب».

– در خلقت
آسمان و زمین، در مشاهده همین پیکر عالم و پوسته و قشر عالم، نشانه ها و دلائلی بر
روح عالم و لب و مغز عالم هست، ولی از برای کسانی که خودشان دارای لب و مغز و هسته
هستند و عقل قوی و خلاص شده از حس دارند.

«الذین
یذکرون الله قیاما و قعودا و علی جنوبهم و یتفکرون فی خلق السموات و الارض ربنا ما
خلقت هذا باطلا سبحانک فقنا عذاب النار».

– آن کسانی
که خدا را در دل خود یاد می کنند، در لب خود و مغز و هسته وجودی خود با خدای عالم
و مرکز و روح عالم ارتباط پیدا می کنند، در همه حال در یاد او هستند، در حالی که
ایستاده اند و در حالی که نشسته اند، در حال سستی و در حال سختی، در همه حال در
نظام عالم فکر می کنند، می رسند به آنجا که به حرکت غائی و تسخیری موجودات پی می
برند و می فهمند که عبث نیست، خودشان عبث آفریده نشده اند، قیامت، و رسیدن نتیجه ی
اعمالی در کار هست.

در جای دیگر
می فرماید:

«فبشر عباد
الذین یستمعون القول فیتبعون احسنه اولئک الذین هدیهم الله و اولئک هم
اولواالالباب».

– نوید بده
آن دسته از بندگان مرا که به سخن گوش فرا می دهند. اما از میان آنچه می- شنوند
آنکه بهتر است برای عمل و پیروی انتخاب می کنند، آنها هستند کسانی که خداوند آنها
را رهبری کرده و آنها هستند صاحبان «لب».

سخنی که
انسان می شنود به وسیله ی گوش می شنود، گوش یک حاسه است در بدن ما، برای گوش
تفاوتی نیست که آنچه می شنود چه باشد، تمیزدادن و غربال کردن   شنیده ها کار گوش نیست. اما نیروی دیگری در
انسان هست که قادر است فرآورده های گوش را مورد رسیدگی قرار دهد، روی آنها حساب
کند، خوبی و بدی و صحت و سقم و درستی و نادرستی هر یک از آنها را به دست آورد. آن
قوه و نیرو، باطن و نامحسوس است نه ظاهر و محسوس، کاری هم که صورت می دهد از نوع
کارهای محسوس نیست.

آری انسان با
قشر و پوسته و قسمت محسوس و ظاهر جهان وجود خود، با قشر و پوسته محسوس جهان بزرگ
ارتباط پیدا می کند، و با قسمت هسته و مغز نامحسوس جهان وجود خود، با باطن و هسته
و مغز و جنبه های نامحسوس جهان بزرگ ارتباط پیدا می کند.

شخصی از
امیرالمومنین (ع) سوال کرد:

«هل رایت
ربک»؟

– آیا خدای
خود را دیده ای؟

فرمود:

«لم اعبد ربا
اره».

– من خدائی
که ندیده ام بندگی نکرده ام.

بعد فرمود:

«لم تره
العیون بمشاهدة العیان ولکن راته القلوب بحقایق الایمان».

– بلی خدا
دیده می شود اما نه با چشم، چشم ابزار این کار نیست و برای این کار آفریده نشده
است، او را دل روشن به نور ایمان می بیند.

دیده ی دل
است که می تواند او را شهود کند:

دیدن روی تو
را دیده ی جان بین باید             این
کجا مرتبه ی چشم جهان بین من است

محدودیت حواس

انسان در
ناحیه ی بدن و ساختمان جسمی خود بسیار محدود است، در تحت یک شرائط معین فقط می
تواند باقی بماند، در حد معینی از حرارت و حد معینی از فشار هوا و با میزان معینی
از مواد غذائی و در اندازه معینی از زمان و قدر معینی از مکان می تواند به حیات و
زندگی خود ادامه دهد، ولی در قسمت باطن و روح خود این قیود و حدود را ندارد، این
شروط و اندازه ها برایش نیست. و اگر انسان در ناحیه ی روح خود متعین به این حدود و
اشکال و قالبها بود، نمی توانست کلی و مرسل و نامحدود را -یعنی همین قواعد کلی که
در علوم طبیعی و ریاضی هست- درک کند و به آنها نائل شود. چون در قسمت جسم محدود و
معین است، هرچیزی را که به واسطه ی آلات جسمانی یعنی به واسطه ی یکی از حواس خود
ادراک می کند، محدود و متعین است، چاره ای از این ادراک محدود نیست همین محدود راه
عبور نامحدود است، بشر از محدود به نامحدود را و از جزئی به کلی و از نسبی به مطلق
سیر می کند. ممکن نیست که انسان بتواند نامحدود را با یکی از حواس جسمانی خود احساس
کند، اما می تواند نامحدود را تعقل کند، انسان می تواند با دیده بصیرت و با چشم
غیر جسمانی، نامحدود را شهود کند، ولی ممکن نیست که نامحدود در محدود و نامتعین در
متعین جا بگیرد.

قرآن و فصل
بهار

قرآن کریم در
یکی از مواردی که به این درس آموزنده اشاره می کند، می فرماید:

«و تری الارض
هامدة فاذا انزلنا علیها الماء اهتزت و ربت و انبتت من کل زوج بهیج * ذلک بانّ
الله هو الحق و انه یحیی الموتی و انه علی کل شیء قدیر».

– زمین را می
بینی جامد و افسرده و بی روح و بی جنبش، اما همین که آب باران بر آن می پاشیم به
جنبش و حرکت در می آید و فزونی می گیرد و انواع گیاههای بهجت افزا می رویاند، این
از آن جهت است که خدا حق مطلق است و نظام زنده کردن مرده ها در قبضه ی او است و
اوست که بر هر چیزی توانا است، قادر مطلق و توانای مطلق است.

در همه عالم
وجود -چه در موجودات جاندار و چه در موجودات بی جان- یک نظم و حساب و تالیف و هم
آهنگی بین موجودات هست که تمام عالم به منزله ی یک پیکر دیده می- شود، بین اجزاء و
اعضاء این پیکر ارتباط و اتصال و هم آهنگی است و نمودار می سازد که یک مشیت و یک
تدبیر کلی در همه ی عالم هست که به عالم، وحدت و هم آهنگی می- دهد، می نمایاند که
اجزاء این عالم به خود واگذاشته نیست که هر جزئی و هر ذره ای بدون آنکه هدفی در
ضمن این مجموعه و وظیفه ای در داخل این دستگاه داشته باشد کاری انجام دهد، بلکه به
عکس، وضع عالم و جهان دلالت دارد که هر ذره ای و هر جزئی مانند یک پیچ، یا مهره یا
چرخ، یا میله، یا لوله ای است که در یک کارخانه گذاشته شده که در عین اینکه یک
کاری به تنهائی انجام می دهد، کار او با کار سایر اجزاء این کارخانه مربوط و
وابسته است، و به تعبیری که در قرآن مجید آمده همه موجودات عالم با همه قوا و
نیروهائی که دارند «مسخر» یک مشیت و یک اراده می باشند. این همان راهی است که
معمولا از راه نظم و انتظامی که در کار عالم هست به وجود ناظم و نظم دهنده اعتراف
می کنند، انسان از این راه خداوند را در جلوه نظم و صنع و اتقان می بیند.

ولی در خصوص
مورد جانداران یک درس دیگری علاوه هست و آن این که خداوند به موجودات مرده حیات می
بخشد یعنی علاوه بر نظم و انتظام بین اجزاء مادی وجود این موجود، یک حقیقت و کمالی
را که فاقد است به او می بخشد، ذرات مرده ی عالم را به هر صورت و هر شکل که نظم و
ترتیب بدهیم، نظم و ترتیب قادر نیست که حقیقتی را که موجود نیست موجود کند، اما در
مورد جانداران تنها نظم و تشکل نیست، بلکه حقیقتی که وجود ندارد افاضه می شود. در
ماده ی مرده زندگی نیست، زندگی پیدا می شود؛ شعور و ادراک نیست، شعور و ادراک پیدا
می شود؛ ذوق و عشق و شور نیست، ذوق و عشق و شور پیدا می شود؛ احساس و ادراک و لذت
نیست، همه اینها پیدا می شود؛ این است که ما خدا را در موجودات زنده در لباس
بخشندگی و فیاضیت و تکمیل و افاضه ی وجود و کمال، در لباس قبض و بسط، احیاء و
اماته می بینیم، می بخشد و می گیرد، موجود می- کند و معدوم می سازد.

نگاهی به
آسیای میانه

غلامرضا گلی
زواره

* آسیای
میانه قلمرو سیاسی یا منطقه ای جغرافیایی

در پاره ای
منابع جغرافیایی و تاریخی دو اصطلاح آسیای مرکزی⁽¹⁾ و آسیای میانه⁽²⁾
به صورت مترادف بکار رفته اند، در حالی که واژه ی آسیای مرکزی از یک منطقه ی
جغرافیایی که در واقع بخش مرکزی قاره ی آسیاست، حکایت می کند که پنج کشور مستقل
آسیای میانه، قفقاز، بخش غربی چین، کشمیر، تبت شمالی، نواحی شمالی پاکستان، خراسان
شمالی و افغانستان، این بخش از آسیا را تشکیل می دهند. به عبارت دیگر آسیای مرکزی
مفهومی جغرافیایی را در اذهان تداعی می نماید ولی آسیای میانه مفهومی دیدگاهی و
سیاسی را. و رژیم حاکم بر شوروی سابق به منظور محو هویت فرهنگی و تاریخی این بخش
از جهان اسلام، چنین لفظی را عنوان نمود.

از نظر
تاریخی منطقه ی بین دو رودسیر دریا (سیحون) و آمودریا (جیحون) ماوراءالنهر نام
داشت که مدتها جزو خراسان بزرگ زیر نظر دولت ایران اداره می گردید. ماوراءالنهر
خود شامل دو واحد سیاسی خودمختار خانات خیوه و امیرنشین بخارا بود. مرو و تجن در
جنوب نواحی مذکور قرار داشت. روسها از اوایل قرن نوزدهم شروع به دست یازی به این
منطقه نمودند و با قتل عامها و فشارهای سخت در وحله ی اول نواحی تحت قلمرو قزاقها
را متصرف گردیدند. از اواسط قرن نوزدهم روسها به مدت 20 سال سلطه خود را بر
ماوراءالنهر، دره حاصلخیز فرغانه و حکومت خوقند ادامه دادند و تنها به خیوه و
بخارا اجازه دادند به صورت نواحی دست نشانده باقی بمانند. از اواخر قرن نوزدهم تا
اوایل قرن بیستم با حمله به قبایل ترکمن و قتل عام قبیله تکه در گوک تپه و تسلیم
قبایل، ترکمنستان امروزی به تصرف روسها درآمد و مرز میان ایران و شوروی سابق در
قرارنامه ی آخال تعیین گردید.

مقارن با
وقوع انقلاب اکتبر 1917م و روی کارآمدن کمونیستها سه منطقه در آسیای میانه- ی فعلی
مطرح بود. نواحی تحت قلمرو قزاقها، خانات خیوه و امیرنشین بخارا که تمامی این
محدوده را روسها به نام ترکستان روس نامیده بودند و در سال 1899م به نام فرمانداری
کل ترکستان شناخته شده بود. بخش شرقی که زیر نظر چینی ها بود به ترکستان چین شهرت
یافت و این نامگذاری استعماری تا چند سال پس از انقلاب بلشویکها ادامه داشت. در
فرهنگ النسیکلوپدیک روسیه تزاری که بین سالهای 1890 تا 1904 میلادی تنظیم و انتشار
یافته بود، این مجموعه که هویت اسلامی داشت و روح فرهنگ ایرانی بر آن حاکم بود، به
عنوان ترکستان معرفی شده و از ماوراءالنهر در درون آن، سخن گفته شده است.⁽³⁾ و
مدخلی به نام آسیای میانه در این مجموعه نداریم ولی در سال 1957 میلادی وقتی
کمونیستها اولین دائرة المعارف را انتشار دادند برای نخستین بار عنوان آسیای میانه⁽⁴⁾
را مطرح کردند. در خلال هفت سال اول حاکمیت نظام جدید، رهبری شوروی همان
تقسیمات اداری سابق را که نه بر اساس قومیت بلکه بر حسب          شکل بندیهای تاریخی و جغرافیایی،
استوار بود حفظ نمود و حکومت کل مرغزارها نام خود را به جمهوری قزاقستان تبدیل
کرد، حکومت کل ترکستان نیز براساس همان مرزهای گذشته به جمهوری خودمختار ترکستان
تبدیل شد. دو دولت تحت الحمایه امارات بخارا و خانات خیوه نیز جمهوریهای خلق بخارا
و خوارزم نام گرفتند. ولی این وحدت ترکستان گذرا خوارزم نام گرفتند. ولی این وحدت
ترکستان گذرا بود و استالین در سال 1924م منطقه را براساس قومی و زبانی به شش دولت
تقسیم کرد و روی هر قومی تکیه نمود تا هیچ وقت حاضر به وحدت با قوم دیگر نشود و
برای حفظ هویت خویش جنگ و ستیز بین اقوام استمرار داشته باشد، این روند، قدرت
واحدهای سیاسی مذکور را به شدت تحلیل برد و آنان را از نظر سیاسی و اقتصادی به
حکومت مرکزی وابسته نمود. برای دائمی نمودن شورش و تشنج در آسیای میانه عده ای از
مسلمانان قفقاز و ماورای قفقاز را به دلایل گوناگون به صورت گروههای چندین هزار
نفری به این نقاط کوچ داده تا گروههای چندین هزار نفری به این نقاط کوچ داده تا از
اختلاف مهاجرین جدید با اقوام بومی آرامش از منطقه رخت بربندد.⁽⁵⁾ واحدهای
سیاسی بوجود آمده به شرح زیرند:

1- ازبکستان
(27 اکتبر 1924م) 2- ترکمنستان (127 اکتبر 1924م) 3- تاجیکستان که نخست به صورت
منطقه خودمختار و سپس به جمهوری خودمختار و در 15 اکتبر 1929م به یک جمهوری فدرال
تبدیل شد. 4- جمهوری قرقیزستان که در آغاز به صورت منطقه خودمختار قراقرقیز تشکیل
شد و از اول فوریه 1926م به یک جمهوری خودمختار و از 5 دسامبر 1936م به جمهوری
فدرال تغییر نام یافت. 5- قزاقستان، این واحد سیاسی در 26 اوت 1920م تحت عنوان
منطقه ی خودمختار قرقیز و سپس در آوریل 1925م به نام جمهوری خودمختار قرقیز و از 5
دسامبر 1936م به صورت جمهوری فدرال قزاقستان درآمد.⁽⁶⁾ در تشکیل این
جمهوری ها به جای ایجاد یک ملت ترکستانی تعداد کثیری از اقوام گوناگون پدید
آوردند. در ازبکستان تاجیکها را وادار نمودند که باید به عنوان ازبک ثبت نام کنند.
جمهوری خودمختار قراقالپاق را که اول جزو قزاقستان بود در سال 1936م به ازبکستان
دادند و این حرکت منجر به بروز اختلافات مرزی بین این دو جمهوری گردید و هنوز هم
ادامه دارد. خوارزم را به دو بخش تقسیم کردند و بخشی را به ازبکستان و سهمی را به
ترکمنستان دادند که بر سر اراضی واقع در سواحل رودخانه بین این دو جمهوری اختلاف
وجود دارد.

دره وسیع و
سرسبز فرغانه را که از حاصلخیزترین مناطق آسیای میانه و محل عبور رودخانه های
متعددی است به قطعاتی تقسیم و به هر کدام از جمهوری ها قطعه ای از آن داده شد و
نقشه سیاسی جمهوری های مزبور در این بخش شکل پیچیده ای به خود گرفته به گونه ای که
امتداد خاک هر جمهوری به صورت پیشرفتگی باریکی در داخل دره ی مزبور کشیده شده است.
این منطقه به واسطه برخورداری از آب فراوان و خاک مرغوب از دیرباز به عنوان
سرزمینی آباد اهمیت داشته و اکنون مهمترین کانون های شهری، فرهنگی و اقتصادی آسیای
میانه در آن واقعند و همین موقع سوق الجیشی و با اهمیت، موجب آن شده که کشورهای
آسیای میانه بر سرزمین و آب در قلمرو مزبور با هم در کشمکش و نزاع باشند.

* ترسیمی از
چهره ی جغرافیایی منطقه

مجموعه ی 5
واحد سیاسی آسیای میانه حدود چهار میلیون کیلومتر مربع وسعت دارند که قریب به 50
میلیون نفر سکنه را در خود جای داده اند، تراکم نسبی جمعیت در این منطقه نزدیک به
13 نفر است. پر وسعت ترین کشور قزاقستان و کوچکترین آنها تاجیکستان می باشد. از
لحاظ سکنه، بیشترین جمعیت را با 20 میلیون نفر سکنه ازبکستان دارد، در حالی که
ترکمنستان با 5/3 میلیون نفر جمعیت، کم جمعیت ترین واحد سیاسی آسیای میانه است.
این قلمرو از شرق با مغولستان و چین، از جنوب با ایران و افغانستان، از غرب با
دریای خزر و از شمال با جنوب سیبری هم مرز می باشد. سرزمین نسبتا پروسعت آسیای
میانه از نظر جغرافیایی اختلاف منظر بسیاری دارد و کوههای عظیم، دره های حاصلخیز،
بیابانهای خشک، حوضه های پر آب و بستر رودخانه های بزرگ با خاک رسوبی حاصلخیز،
سیمای آن را تشکیل می دهد. به طور کلی از نظر طبیعی چهار منطقه در آسیای میانه
دیده می شود. منطقه استپی شمال که نیمه ی شمالی جمهوری قزاقستان را در بر می گیرد
ناحیه ی نیمه بیابانی مرکز که جنوب قزاقستان را در بر می گیرد ناحیه ی نیمه
بیابانی مرکز که جنوب قزاقستان و شمال ازبکستان جزء آن است، بخش خشک و بیابانی
جنوب که ترکمنستان را شامل می شود. منطقه ی کوهستانی که در جنوب کوههای مرزی ایران
و ترکمنستان و در جنوب شرقی کوههای آلتایی و پامیر می باشد و برفها و یخچالهای آن
منبع و تغذیه کننده ی دو رودخانه ی سیردریا و آمودریاست که پس از عبور از دشتهای
داخلی به بیابانهای شنی منتهی می- گردند.

آمودریا از
ارتفاعات شمال غربی پاکستان و سیردریا از کوههای قرقیزستان سرچشمه گرفته و به سوی
شمال غربی جاری می شوند و پس از طی مسافتی نسبتا زیاد وارد دریاچه آرال می شوند.
با وجود آنکه آسیای میانه در محدوده ی عرض جغرافیایی 38 درجه تا 55 درجه عرض شمالی
قرار گرفته، آب و هوای خشک و صحرایی بر آن حاکم است و اختلاف دما در آن بسیار زیاد
بوده و طول تابستان بین یک تا پنج ماه بر حسب موقع جغرافیایی تفاوت می کند.
میانگین بارندگی سالانه حدود 200 میلی متر می باشد در حالی که معدل ریزشهای جوی
مناطق کوهستانی گاهی از 1000 میلی متر متجاوز است و در صحاری خشک متوسط باران
سالانه حتی به 80 میلی متر هم نمی رسد. همین خصایص طبیعی متنوع موجب آن گشته تا هم
سکنه ی آسیای میانه نسبت به وسعتش کم باشد و هم نحوه ی توزیع آن یکنواخت نباشد.
بخشهای وسیعی از آن به دلیل غلبه آب و هوای خشک صحرایی، شنزارها و کم آبی، خالی از
سکنه است در حالی که نواحی مرکزی و شرقی به دلیل برخورداری از شرایط مطلوب
جغرافیایی وجود اراضی بابرکت و زرخیز از دیرباز به عنوان کانونهای عمده جمعیت و
پایگاههای فرهنگی و اقتصادی از اهمیت به سزایی برخوردار بوده است. دره سرسبز و غنی
فرغانه یکی از پرتراکم ترین مناطق آسیای میانه است. تاشکند (مرکز ازبکستان) دوشنبه
(مرکز تاجیکستان) بیشکک (پایتخت قرقیزستان) با فواصل کمی در مجاورت این قلمرو قرار
گرفته اند. شهرهای تاریخی اندیجان، خوقند، فرغانه، و نمنگان در مدخل دره ی مزبور
واقعند.⁽⁷⁾

گرچه آسیای
میانه محصور در خشکی است و به دریای آزاد راه ندارد و در مسیر راههای بزرگ تجاری
جهان هم قرار نگرفته است، با این حال از نقطه نظر ناحیه ای دارای اهمیت خاصی است و
به عنوان منطقه ای ژئواستراتژیک حتی در سیاستهای جهانی از اعتبار ویژه ای برخوردار
است به همین دلیل غرب از روی کار آمدن نیروهای مذهبی در این مناطق به شدت نگران
است و می کوشد تا مدل غربی و شیوه های تجویز شده توسط عوامل آنان در آسیای میانه
پیاده شود و نیز ابرقدرتها درصدد آن هستند تا از نقش حساس ایران بر این ناحیه
بکاهند و در این راستا از اهرمهای ناحیه ای از جمله ترکیه کمک می- گیرند.

آسیای میانه
از نقطه نظر منابع معدنی و کشاورزی غنی می باشد. در سال 1974م تولید گاز طبیعی
آسیای میانه حدود 80 میلیارد متر مکعب از مجموع 261 میلیارد متر مکعب شوروی سابق
بود.⁽⁸⁾ پس از گاز طبیعی مهمترین منابع این سرزمین نفت می باشد. مس،
سنگ آهن، اورانیوم، سرب، روی، قلع، ذغال سنگ، نیکل، آنتیموان، تنکستن، جیوه و
سولفات سدیم از دیگر منابع معدنی این نواحی است. مهمترین محصول کشاورزی آن پنبه
است که در سال 1986م 90% کل پنبه ی شوروی سابق از آسیای میانه تامین می- گردید.
البته بر اثر سیاست استعماری روسها زمینهای زیر کشت غلات تحت تاثیر افزایش کشت
پنبه تنزل یافت و با اشتراکی کردن مزارع و دامها، تعداد دامهای آسیای مرکزی از 23
میلیون راس در سال 1923م به 1/9 میلیون راس در سال 1933م تنزل یافت.⁽⁹⁾

* آسیای
میانه در مسیر تاریخ

کشفیات
باستان شناسی و پژوهشهای تاریخی قدمت تاریخی این ناحیه را به اعصار ماقبل تاریخ می
رساند و از تمدنهای این منطقه حکایت می کند. تحقیقات مزبور علاوه بر آنکه هویت
تاریخی آسیای میانه را به اثبات می رساند، مشترکات تاریخی و فرهنگی این سرزمین با
ایران را مشخص می سازد. تمدنهای معروف و شناخته شده ی پیش از تاریخ این سرزمین عبارتند
از: آثار ارزنده دوره پارینه سنگی و تمدن موسترین که کشفیات غار تشیک تاش در جنوب
شرقی ترمذ موید آن می باشد. آثار مربوط به دوره ی نو سنگی (نئولیتیک) در
ماوراءالنهر دارای اهمیت و اعتباری خاص هستند زیرا به گونه ای واضح اوضاع و احوال
و مشخصات مربوط به زندگی اجتماعات ساکن منطقه را در این دوران بازگو می- کند و
رابطه ی آن را با تمدنهای مستقر در دیگر ناحیه های سرزمین ایران مشخص می- سازد. از
تمدنهای دوران نئولیتیک می توان تمدن شناخته شده در آنو واقع در 12 کیلومتری عشق
آباد، تمدن مکشوف در ناحیه خوارزم، تمدم حصار واقع در تاجیکستان، محلهای باستانی
ساحل چپ سیحون نیز به عنوان محل تمدن قراقوم موسوم است. در دره ی فرغانه و در بخش
پایین دره زرافشان با آثار تمدنهای ارزنده ای از دوران برنز برخورد شده است.⁽¹⁰⁾

حفریات مربوط
به انئولیت و عصر مفرغ که در ترکمنستان جنوبی صورت گرفته و سفالهای منقوش به دست
آمده آن با سفالهای تپه سیالک ایران شباهت دارد. معروفترین مجموعه اشیاء مختلفی که
از آسیای میانه مربوط به هخامنشیان کشف شده، گنجینه ی نفیس جیحون است که در موزه
بریتانیا نگاهداری می شود. در سالهای اخیر در شهر نسا (نزدیک شهر عشق آباد) که مقر
سلاطین اشکانی بوده آرشیو بزرگی شامل اسناد مالی که بر روی پاره های سفال نوشته
شده، به دست آمده، که به زبان اشکانی است.⁽¹¹⁾

زبان نوشتاری
هپتالیان فارسی میانه بوده در ناحیه بالای جیحون مملکتی بنیان نهادند ولی از 565م
از قوای مشترک ساسانی و ترکان شکست خوردند.⁽¹²⁾ سکاها که غالبا آریایی
بودند، قبل از هخامنشیان و در زمان آنان بین ترکستان چین و دریاچه آرال پراکنده
بوده اند، اینان نیز زبان فارسی میانه داشتند.⁽¹³⁾ سغدیان در مرکنده
(سمرقند) استقرار داشتند و ایرانی الاصل بودند و از زمان داریوش تابع دولت ایران
قرار گرفتند، زبان سغدی که از زبانهای معروف آسیای میانه می باشد تا قرن ششم هجری
رواج داشته است.⁽¹⁴⁾

جوامع آسیای
میانه در ادوار باستانی غالبا کوچ نشین بوده و زندگی دامداری داشته اند. چنانچه در
منابع تاریخی آمده، در سرزمینهای خوارزم، سغد، مارگیان (بین سیحون و مرغاب) در
هزار چهارم و سوم ق.م شکارچیان، دامداران و ماهیگیران نیمه کوچ نشین زندگی می کرده
اند که در جوامع طایفه ای گرد آمده بودند.⁽¹⁵⁾

گسترش اسلام
در مناطقی که به آسیای میانه موسوم است در قرن اول هجری صورت گرفت. سپاهیان اسلام
در سال 56 هجری بخارا را فتح نمودند و در فاصله سالهای 87 تا 98 هجری بر سراسر
قلمرو یکجانشینهای جنوب سیحون فایق آمده و سرانجام در قرن چهارم هجری، اسلام به
عنوان مذهب آسیای میانه قلمداد گردید. و از این تاریخ سرزمین یاد شده به یکی از
معتبرترین کانونهای فرهنگی جهان اسلام تبدیل شد.

در عصر عباسیان
خراسان و ماوراءالنهر به طاهریان تعلق داشت و در اوایل فتوحات اسلام در این نواحی
مرو و بلخ کرسی خراسان بود. در آن سوی جیحون بلاد چغانیان، قبادیان، ختلان، خشاب،
نسف، بخارا، سمرقند، اشروسنه و فرغانه تحت فرمان امیرخراسان بود.⁽¹⁶⁾ در
قرن چهارم هجری بخشی از آسیای میانه تابع دولت قراخانیان شد و از نیمه دوم قرن ششم
دولت خوارزم به تدریج کسب اهمیت نمود و در عصر سلطان علاءالدین محمد خوارزمشاه به
اوج اقتدار خود رسید. وی توانست قراختائیان را از ماوراءالنهر و جنوب قزاقستان
بیرون راند. ترکمانان در عهد سلجوقیان در آسیای مرکزی و بخش وسیعی از غرب آسیا
پراکنده شده و در آسیای صغیر دولت سلاجقه روم را تشکیل دادند. در قرون نهم و دهم
هجری بخشی از اراضی آسیای میانه به تصرف قبایل کوچ نشین ازبک درآمد. در راس این
قبایل محمد خان شیبانی قرار داشت که در سال 897 هجری تصرف ماوراءالنهر را آغاز کرد
و در اوایل قرن دهم هجری پس از جنگ با نوادگان تیمور، شهر سمرقند را فتح نمود و
دولت شیبانیان را تاسیس کرد. در سال 915 هجری شاه اسماعیل صفوی به قصد رهایی
خراسان و ماوراءالنهر در راس قوای ایران با خان ازبک جنگید و در پیکاری که حوالی
مرو رخ داد ازبکان مقهور گشته و خان شیبانی کشته شد. با این حال شیبانیان تا سال
1007 هجری بر بخشی از اراضی آسیای میانه فرمانروایی داشتند. از این تاریخ دودمان
هشترخان قدرت را به دست گرفتند. بعد از آن نادرشاه افشار بخارا را به تصرف خود
درآورد. از قرن نوزدهم میلادی فعالیت دولت روس در این اراضی شدت گرفت و سرزمین
مزبور به چند خان نشین منقسم گردید. در زمان بلشویکها، خان نشینان مزبور تحت سیطره
کامل مسکو درآمدند و با فروپاشی شوروی سابق به استقلال دست یافتند.

* هویت
راستین فرهنگی آسیای میانه

پس از طلوع و
نشر اسلام در آسیای میانه، توسعه ی این آیین در قلمرو یاد شده با ایجاد تحول در
سنتهای اجتماعی و گرایشهای فکری و شیوه های قومی همچنان ادامه یافت و مبانی
ارزشمند این آیین از قبیله های وحشی، انسانهای نیک اندیش و درست کردار و دانشورانی
فاضل پدید آورد. اسلام موجب آن گشت تا مردمان آسیای میانه خود را کشف و به جای
عقیده به سنتهای جاهلی و خرافات، بت پرستی و چندگانگی در باورها به توحید بگراید.
نیروی معنوی اسلام موجب اتحاد قبایل با یکدیگر شد و آنان را در مقابل هجوم سلطه
گران مقاوم نمود. مردمان این سرزمین با شکوفایی شگفت انگیزی که ارمغان دین اسلام بود
به فرهنگ و اندیشه روی آوردند و با شکستن حصار اسارت آور جهل توانایی- های فکری و
نبوغ علمی خویش را بروز دادند و زمینه انتقال کمالات علمی در بین این اقوام به نحو
جالبی فراهم شد. آسیای میانه با بهره مندی از فروغ معنوی اسلام در پی ریزی تمدن
اسلام نقشی مهم را ایفا کرد. دو شهر بخارا و سمرقند زادگاه بزرگترین متفکران علم و
ادب اسلامی و ایرانی شد. در دربار سامانیان (در بخارا) بود که نخستین متون تاریخی
و دینی که جنبه های ادبی خوبی داشت همچون تاریخ بلعمی و ترجمه تفسیر طبری و تاریخ
طبری پدید آمد. ابوعلی سینا، فارابی، ابوریحان بیرونی، محمد بن موس خوارزمی و دهها
دانشور نامدار دیگر که از افتخارات جهان اسلام و ایران می باشند از این خطه
برخاسته اند. روی آوردن به اسلام، بین مردم آسیای میانه و کشورهای اسلامی دیگر
پیوندهایی فراتر از مشترکات ملی، قومی، تاریخی و زبانی ایجاد نمود و باورهای دینی
مرزهای سیاسی و جغرافیایی را کم رنگ ساخت. اسلام در اینجا نه صرفا به عنوان آیین
مشترک اقوام، بلکه همچون عالی ترین مظهر استقلال ملی و مهمترین عامل هویت بخشی به
حیات سیاسی و فرهنگی مردم نقش بسیار ارزنده ای به عهده دارد. مسلمانان آسیای میانه
در عین تحمل فشار حکومت کمونیستی و مرزبندیهای خشن بین اقوام این قلمرو و نیز بین
آسیای میانه و نقاط همجوار، هرگز به قطع ارتباط کامل نرسیدند و فرهنگ اسلامی
فراگیرتر، عمیق تر و جا افتاده تر از آن بود که در مقابل حمله های بی- محتوا و
تبلیغات پوچ کمونیستی از هم بپاشد.

از نظر
کمونیستها دوران تاریخی فرهنگ اسلامی در آسیای میانه به سر آمده بود و آنان با این
ایده ی موهوم و بی اساس شیوه ای بسیار خطرناک را برای انهدام مسلمین پیش گرفتند.
تبعیدهای دسته جمعی، ایجاد اختلافات فرقه ای، از بین بردن تمایزات اعتقادی، در
مقابل هم قراردادن گروههای قومی و دینی و مرزبندیهای مصنوعی به انضمام تبلیغات
شدید الحادی بر علیه السلام، روشهای مبارزه با هویت دینی بود.⁽¹⁷⁾ از
سال 1925م موقوفات مصادره شد تا توان اقتصادی مراکز مذهبی به تحلیل رود. در همان
ایام قوانین اسلامی (شریعت) و سنتهای مذهبی مورد هجوم قرار گرفت و پس از چند سال
تا 1927م کلیه محاکم سنتی اسلامی برچیده شد. مراکز تعلیمات دینی تعطیل شد و حدود
8000 مکتب و مدرسه مذهبی تا اواخر سال 1928م به طور کامل از ادامه فعالیت بازداشته
شدند. در آستانه انقلاب خونین اکتبر 1917م متجاوز از 26000 مسجد در آسیای میانه
وجود داشت که در یورش وحشیانه ی سال 1928م که ده سال به درازا کشید تعداد مساجد
فعال به 1300 باب کاهش یافت. در زمان خروشچف و در پی سیاست ضد- اسلامی وی که از
سال 1953م آغاز شد تعداد مسجدهای فعال به 400 باب تنزل یافت.

تعداد مبلغین
دینی و روحانیون در آستانه ی سال 1927م 45000 نفر بود که تهاجم وسیع سال 1928م بر
علیه آنان آغاز شد و تبلیغات گسترده ای در جهت هتک حرمت و اعتبار از آنان با
اتهامات واهی صورت گرفت. برخی به عنوان ضد انقلاب! و عده ای تحت عنوان جاسوس!!
ژاپن و آلمان تحت تعقیب و مورد تصفیه قرار گرفتند. در دوران نسبتا ناشناخته تصفیه
سال 1953م تعداد روحانیون به حدود 2000 نفر کاهش یافت. تمامی این اقدامات به منظور
شناختن انسان شوروی (Homo Sovieticus) که خالی از هرگونه هویت دینی و فرهنگی بود
صورت می گرفت،⁽¹⁸⁾ اما این فشارها و رفتارهای خشن سیاسی اثری معکوس به
دنبال داشت و باعث غیرت و بیداری بیشتر مسلمانان شد و اسلام به عنوان وجه اشتراک
ملتهای تحت فشار حکومت مسکو قلمداد گردید. اعتقادات مذهبی مقاومتها را به هم پیوست
و وجه تمایز آشکار روسها و مسلمانان محسوب شد. حتی جزیی ترین سنت اجتماعی و فرهنگی
فراموش نگردید و آدابی چون احترام به ریش سفیدان، طرز لباس پوشیدن و استفاده از
مواد غذایی با نگرش دینی همچنان پایدار برجای ماند. رژیم مارکسیستی کوشید تا یکی
از مهم ترین مناطق مسلمان نشین جهان اسلام را از پیکره- ی دنیای اسلام جدا کند اما
بیشترین مقاومت در برابر استراتژی مسکو برای تخریب وحدت مسلمانان از سوی اقوام
آسیای میانه صورت گرفت و حتی گروهی از اقوام آسیای میانه که شناختی کمتر نسبت به
اسلام داشتند و یا کمتر به مسائل دینی پای بند بودند با اسکان اقوام تبعید شده ی
قفقازی و تاتارها در نواحی تحت قلمرو آنان و تبلیغات مداوم مهاجرین، بیش از گذشته
به اسلام علاقه مند شدند و در مبارزه با روسها نهضتها و جنبشهای اسلامی را ترتیب
دادند.

* آسیای
میانه و حاکمیت سیاسی

منطقه ی قومی
اجتماعی (Ethno
Socialzones) آسیای میانه از گذشته چهار راه برخورد چهار تمدن چین، هند، تمدن
اسلامی و مسیحی بوده است، در قرون وسطی از مراکز عمده تجاری بوده که با کشف راههای
دریایی به وسیله اروپائیان راه زمینی آسیای میانه از اهمیت افتاد و تجارت به آرامی
جای خود را به کشاورزی و دامداری داد. سلطه بیش از 200 سال حکومت تزاری روسیه و
نظام کمونیستی بر این منطقه ناگواریهای سیاسی و اقتصادی عمده ای را برای آسیای
میانه به ارمغان آورد که در روند رشد و توسعه ی این کشورها تاثیری منفی گذاشته است
و این منطقه را برخلاف منابع غنی و امکانات قابل توجه و ذخایر سرشار جزو نقاط عقب
افتاده، قلمداد نموده است. نظام مارکسیستی با کنترل نظامی -سیاسی- آسیای میانه،
استخراج منابع اولیه در مقیاس وسیع، ایجاد وابستگی اقتصادی و تکنولوژیک آسیای
میانه به حکومت مرکزی، سرکوب فرهنگ و نهادهای بومی و برنامه ریزی در جهت تولید
محصولات زراعی مورد نیاز کارخانجات، این منطقه را از رونق باز داشت. زینوویوف از
همکاران لنین در کادر رهبری شوروی سابق در سال 1920م اعلام داشت:

«ما بدون نفت
آذربایجان و پنبه ی ترکستان قادر به ادامه حیات نیستیم و باید آنها را به دست
آوریم».

چنین سیاستها
و فشارهای سیاسی اقتصادی موجب آن گشت تا کشورهای آسیای میانه پس از فروپاشی شوروی
در جهت حاکمیت سیاسی و استقلال به معنای واقعی دچار مشکلات اساسی بشوند. تعیین
هویت ملی، و انتخاب بین شیوه ی حکومتی با دخالت موثر عامل مذهب و نظام سکولار (Secular)،
شرایط فقر، بی سوادی، رشد بی- رویه جمعیت، عدم تطابق مرزهای سیاسی با تقسیم
بندیهای سیاسی دشواریهای اساسی این کشورها پس از وزیدن نسیم استقلال بر آنها، می
باشد. در خصوص آسیای میانه پس از فروپاشی شوروی در غرب سه تفکر نضج گرفت:

1- روند
غربزده یا وحشت نوع غربی از گسترش اسلام از همان آبشخور فهم غرب از اسلام به عنوان
مانعی برای مدرن گرایی.

2- اسلام تحت
کنترل درآید و از متن زندگی سیاسی اجتماعی مردم حذف شود.

3- تفکری که
با پختگی بیشتری به اسلام می نگرد و آن را به عنوان بخشی از ارزشهای بشری قلمداد
می کند ولی عقیده دارد باید تفکر اسلامی غیرسیاسی باشد که هیچ کدام از این تفکرات
با واقعیتهای فرهنگی و تاریخی و گرایشهای دینی مردم این سامان مطابقت ندارد.

دکتر الیزابت
والکینر از دانشگاه کلمبیا معتقد است که غرب تمایل دارد در آسیای میانه غیرمذهبی
ها روی کار آیند و ضمن اعطای وام به تکنولوژی و تسهیل نمودن ورود این کشورها به
مجامع بین المللی در جهت اجرای این سیاست می کوشد، وی می افزاید: اگر بحران داخلی
این کشورها عمیق تر شوند، حمایت و کمکهای غرب کافی نخواهد بود و عناصر اسلامی در
راس امور سیاسی قرار خواهند گرفت و لذا باید در امور سیاسی جایگاه مذهب مشخص شود.

ناظرین سیاسی
غرب از پیوند سیاسی-فرهنگی ایران با آسیای میانه به شدت در هراس می باشند. صف
بندیهای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی آسیای میانه پس از فروپاشی شوروی تحت ترفندهای
قدرتهای سلطه جو آغاز شد. با گزینش و تاکید ملی گرایی و قومیت و زبان دولتمردان
این کشورها با تشویق و همکاری اروپا و آمریکا سعی نمودند تا از گسترش جنبشها و
گرایشهای اسلامی و اتحادیه های منطقه ای جلوگیری کنند. از طرفی ناسیونالیست های
ترکیه کوشیدند تا با اشاعه و ترویج ملی گرایی منطقه ای تحت لوای زبان و سرزمین
تورانی و ترک رویای قدیمی خود را زنده کنند. با مطرح کردن مساله توسعه و پشتیبانی
و حمایت از سکولاریزم و علم کردن نوگرایی ترکیه به عنوان الگوی مورد پسند غربیها
خواستند از گسترش نفوذ جمهوری اسلامی ایران در آسیای میانه و احتمال تشکیل
حکومتهای اسلامی در این منطقه جلوگیری کنند. در این راستا فعالیتهای   گسترده ای برای اثبات این مطلب که رژیم لائیک
سودمندترین راه حلهاست و باز گذاشتن درها بر روی غرب تنها راه حل مشکلات آسیای
میانه است، صورت می گیرد. همچنین در این کشورها جنگ خانمانسوزی علیه جنبش های
اسلامی به بهانه رویارویی با تروریسم  و
بنیادگرایی اسلامی در جریان است. در میان هیاهوی رسانه های گروهی غرب رژیم
صهیونیستی درصدد است تا بطور گسترده ای به این سرزمین ها رخنه کند، روزنامه فیگار
و چاپ فرانسه طی تفسیری در این رابطه نوشت:

«اسرائیل به
منظور یافتن جای پا در جمهوریهای مسلمان نشین آسیای میانه فرستاده- های خود را به
دورترین مناطق این جمهوری ها روانه کرده است».

در بین
کشورهای اسلامی، غرب دولت لائیک ترکیه را به صورت الگویی برای کشورهای سیاسی آسیای
میانه توصیه می کند، مانفردورنر دبیر کل ناتو گفته است:

«متحد ما
ترکیه نقش تعیین کننده ای در مورد آینده و جهت گیریهای جمهوریهای مسلمان در جنوب
روسیه خواهد داشت».

اجرای این
نقش از سوی ترکیه مورد تاکید قرار گرفته به طوری که مسعو یلماز رهبر حزب مام میهن
ترکیه اظهار داشت:

«ترکیه در
مرکز این منطقه پرآشوب قرار دارد و می تواند به صلح این ناحیه کمک کند».⁽¹⁹⁾

و وزیر دفاع
ترکیه برای رویارویی با حرکتهای اسلامی در آسیای میانه به ناتو اطمینان داد، یکی
از شخصیتهای سیاسی ترکیه هم اظهار داشته بود «ترکیه تنها کشور جدا کننده ی دین از
سیاست و سازش دهنده ی اسلام و ارزشهای غربی است».⁽²⁰⁾

متاسفانه
برخی شخصیتهای سیاسی آسیای میانه نیز گرایش خود را به ترکیه اعلام داشته اند.
جوراباراموف (Jurabairamor)
رئیس انستیتوی اقتصادی ترکمنستان طی اظهاراتی گفته بود:

«ما ترکیه را
دریچه ای به غرب می بینیم». و عبدی کولیف وزیر امور خارجه ترکمنستان می گوید: «با
ترکیه ما رابطه ی دیگری داریم، ما زبان همدیگر را می فهمیم و ما دارای رفتار
یکسانی نسبت به مذهب هستیم».⁽²¹⁾

اما
واقعیتهای سیاسی و فرهنگی چنین نفوذی را سست و بی اعتبار کرده است و سیاست ترکیه
در سالهای اخیر مبنی بر تاسیس اتحادیه ای از کشورهای ترک زبان آسیای میانه تحت
رهبری آنکارا بی تاثیر مانده است، زیرا ترکیه نه منابع اقتصادی و مالی قابل توجهی
دارد که به کشورهای مورد نیاز آسیای میانه کمک کند و چالشهای اقتصادی آنان را
برطرف سازد و نه گرایشهای پان ترکیزم تاثیر قدیمی تاریخی خود را حفظ کرده است.⁽²²⁾
تشنجات قفقاز و اختلافات جمهوریهای آذربایجان و ارمنستان از مسائل نگران کننده
ی برای ترکیه است و چه بسا که در آینده مشکل آفرین باشد.⁽²³⁾ مسئله
اکراد که بزرگترین اقلیت این کشورند و به ویژه زمزمه های استقلال طلبی آنان برای
ترکیه معظلی اساسی است که در فرسایش توان سیاسی ترکیه دخالت دارد. بیداری اسلامی و
هویت مذهبی مردمان آسیای میانه نیز از سیاستهای رژیم لائیک ترکیه استقبال نمی کند
و از چنین الگویی گریزان است.

اما موقعیت
ایران نسبت به آسیای میانه با ترکیه تفاوت زیادی دارد، زمینه های فرهنگی، تاریخی و
ادبی بسیار قوی بین ایران و کشورهای تازه استقلال یافته آسیای میانه و تاثیر
انقلاب شکوهمند اسلامی ایران بر مردمان این سرزمین و کمک در جهت احیای هویت اسلامی
در نقاط یاد شده، در تحکیم روابط سیاسی، فرهنگی ایران و کشورهای یاد شده تاثیر
زیادی دارد به همین دلیل است که تایمزمالی اعتراف می کند که:

«ایران برگ
برنده ی مسابقه ی قدرت در آسیای میانه را در دست دارد».

موسسه صلح
ایالات متحده⁽²⁴⁾ معترف است که: «نزدیکی جغرافیایی و اشتراک زبانی و
قرابت فرهنگی، نفوذ ایران را بر آسیای میانه تقویت می کند». به وجود آمدن شورای
همکاری بحر خزر که از کشورهای ساحلی دریای مازندران تشکیل شده نیز به استحکام
روابط این کشورها با ایران می افزاید. سازمان اکو (ECO)
حوزه ی فعالیت خود را گسترش داده و جمهوریهای آسیای مرکزی را در کنفرانس این
سازمان در تهران که در فوریه 1992م تشکیل شد، به عضویت پذیرفت. احساس وابستگی این
جمهوریها به یک اتحادیه منطقه ای از دیدگاه ایران هم به حفظ استقلال و توسعه ی
اقتصادی آنان کمک می کند و هم در بهسازی روابط سیاسی آنها با دول عضو اکو موثر است
و در میان کشورهای عضو اکو تنها کشوری که هم مرزهای شمالی خلیج فارس را در حاکمیت
خود دارد و هم عضو اکوست، ایران می باشد. بنابراین نقش جمهوری اسلامی ایران از نظر
اتصال بین این جمهوریها و خلیج فارس بسیار مهم است و آنان از این طریق با دریای
آزاد ارتباط می یابند، چون کوتاهترین راه بین ترکمنستان و ازبکستان با دریای آزاد
از طریق راه آهن سرخس-مشهد به خلیج فارس و دریای عمان و سرانجام اقیانوس هند میسر
است.

[1]

پاسخ به نامه
ها

سوال

1- مدتی است
هم نماز خوانده ام و هم روزه گرفته ام و گناههایی هم انجام داده ام. آیا آن نماز و
روزه ها قضا دارند؟

2- اول وقت
تا چند ساعت بعد از اذان حساب می شود؟

3- آیا در
حال جنابت، صلوات فرستادن اشکال دارد؟

4- قرآن می
گوید: ما آن را در شب قدر نازل کردیم در صورتی که قرآن طی 23 سال بر پیامبر نازل
شده است لطفا توضیح دهید؟

(جایدشت- ص-
علی)

پاسخ:

1- گناه موجب
نمی شود نماز و روزه باطل گردد. عبادات شما ان شاءالله صحیح است و از گناهان باید
توبه کنید.

2- هنگامی که
یقین کردید وقت داخل شده است اول وقت است و بهتر است همان وقت نماز بخوانید و اگر
نشد هرچه زودتر نماز بخوانید.

3- اشکال
ندارد.

4- شاید
منظور این باشد که اولین آیه در شب قدر نازل شده است یعنی شروع نزول قرآن در شب
قدر بوده است. احتمالات دیگری نیز در تفسیر این آیه آمده است به تفاسیر مراجعه
کنید.

سوال

1- آیا کسی
که تا حال دستور چگونه غسل کردن (ترتیبی و ارتماسی) را نمی دانسته و همینطور زیر
آب می رفته و یا زیر دوش حمام (بدون اینکه اعمال غسل را انجام دهد) به نیت اینکه
غسل می کند، آیا غسل این فرد درست است یا خیر؟ اگر درست نیست آیا اعمالی که تا
حالا انجام داده (نماز، روزه و …) صحیح می باشد یا اینکه نه و باید قضای آنها را
بگیرد؟

2- اگر فردی
هنگام سحر از خواب بیدار شد و دید جنب است و در خانه حمام ندارد که غسل کند و
حمامهای عمومی داخل شهر یا روستائی که زندگی می کند بسته است حالا وظیفه این فرد
چیست تا بتواند روزه فردای خود را بگیرد؟

3- آیا از
پولی که خمس آن را داده ایم در بانک بگذاریم و در قرعه کشی شرکت کرده و جوایز نقدی
اعم از پول یا سکه بهار آزادی به ما تعلق گرفته آیا این پول یا سکه، خمس دارند یا
نه؟

(زرند کرمان-
ع- ع)

پاسخ

1- اگر در
حوض و امثال آن غسل می کرده یا به هر نحوی که همه ی بدن او را یک باره آب فرا
بگیرد غسل او به نحو ارتماسی صحیح است و لازم نیست نام آن را بداند. ولی اگر زیر
دوش و مانند آن غسل می کرده و رعایت ترتیب را نکرده است مثلا قسمتی از طرف چپ را
قبل از قسمتی از طرف راست یا قسمتی از طرف راست را قبل از سر و گردن می- شسته است
غسل او باطل است و نمازهای او که بعد از اولین موجب غسل مانند جنابت خوانده باطل
است و باید قضا کند ولی روزه های او به دلیل جهالت صحیح است.

2- غسل نیاز
به حمام ندارد. با یک سطل آب گرم در توالت خانه یا هر جای دیگر می توان غسل کرد و
بهرحال اگر امکان غسل کردن برای او نباشد یا حرجی باشد باید تیمم کند.

3- به جوایز
بانک و مانند آن به فتوای حضرت امام خمس تعلق نمی گیرد گرچه احتیاط خوب است و به
فتوای آیة الله العظمی اراکی خمس دارد.

4- در مورد
سوال دیگر شما ازدواج با او به هیچ وجه جایز نیست و هیچ راه حلی ندارد.

سوال:

پدر و مادرم
جاهل هستند، نماز که ظاهرا من می بینم طبق فتوای مراجع باطل می باشد و فعلا خودم
از مال و ثروت محرومم. پس بعد از فوت پدر و مادرم این نمازهای باطل را چه باید کرد
با این که من پسر بزرگ آنها هستم.

(تهران- ع-
ق)

پاسخ:

شما نباید
تحقیق کنید که آنها چگونه نماز می خوانند شاید بیش از آن تکلیف نداشته باشند. و
بهرحال بر فرض باطل بودن قضای نماز پدر -به فتوای حضرت امام- بر پسر بزرگتر واجب
است اما قضای نماز مادر واجب نیست ولی به فتوای آیة الله العظمی اراکی قضای نماز
او هم بر پسر بزرگتر واجب است.

سوال:

1- من نسبت
به خوراکیها و غیره که دیگران به منزل ما می آورند حساسیت نشان می- دهم و می پرسم
چه کسی آورده و اگر متوجه بشوم از خانواده ای رسیده که به نظرم مطلوب نیستند نمی
خورم. آیا لزومی دارد که انسان نسبت به آنچه که می خواهد مصرف کند علی الخصوص
خوراکیها حساسیت نشان بدهد؟

2- در رابطه
با اجابت دعوت دیگران متاسفانه شاید سالها می گذرد و یکبار هم به منزل خواهرها و
یا برادرها و دایی و … نمی روم و اصلا از این دعوتها خوشم نمی آید و دوست ندارم
که در این مجالس حاضر شوم چون هم اتلاف وقت می دانم و هم احتمال می دهم که معاصی
مانند غیبت و اختلاط و … که البته بعید هم نیست اتفاق بیفتد. اما می دانم که
سفارشهای بسیار زیادی در رابطه با صله ی ارحام شده است. آیا به نظر شما چه کنم تا
خدا نیز راضی باشد و مرتکب معصیت هم نشده باشم؟

3- اگر کسی
به نیت فروش اتومبیل و یا چیز دیگری جهت به دست آوردن سود آن برای خرید آن ثبت نام
نماید آیا چنین کاری از نظر شرع درست است؟ و کسانی که در عرض یکسال چند بار
اتومبیل و یا خانه خرید و فروش می کنند حکم شرعیش چگونه است؟

4- یک سری
مسابقات وجود دارند که با جایزه می باشد و برای ثبت نام می بایست مقداری پول واریز
نمود آیا ثبت نام به این صورت اشکال ندارد؟

5- اگر وسیله
ای را در اختیار کسی قرار دهیم و او استفاده نادرست از آن نماید که موجب معصیت شود
آیا ما مقصر هستیم و در نزد خدا مواخذه خواهیم شد؟

6- در دوران
دانش آموزی یکی از برادرهای بزرگم هرچند روز یکبار مقداری پول به اینجانب جهت کمک
به تحصیلم می داد و اکنون که کمی بزرگتر شده ام می خواهم پولهائی را که به من داده
است به او برگردانم آیا این تصمیم کار درستی است؟

(قم- ف- ه-
ن)

1- لازم نیست
تحقیق کنید و حتی اگر از شخص غیر مطلوبی باشد هم مصرف آن اشکال ندارد ولی اگر می
خواهید از حرامهای واقعی هم اجتناب کنید کار خوبی است ولی نباید به حد افراط برسد
که عکس العملهای نامطلوبی را در خود شما و دیگران موجب می شود.

2-همانگونه
که قبلا در همین بخش تذکر دادیم صله ی رحم منحصر به حضور در این گونه مجالس نیست و
اگر به هر نحوی به ارحام نزدیک خود اظهار محبت کنید صله رحم است و کافی است ولی
حضور در این مجالس هم در صورتی که مستلزم گناه نباشد خوب است. رفت و آمد را به طور
کلی ترک نکنید ولی از مجالس غیبت و گناه و اختلاط محرم و نامحرم شدیدا اجتناب
کنید. متاسفانه وضعیت زنان بحدی ناهنجار است که حتی اختلاط محارم هم مشتمل بر گناه
است که اگر باشد گناهش بزرگتر است زیرا گناه نگاه شهوت آلود به محارم سنگینتر از
گناه نگاه به نامحرم است.

3- اشکال
ندارد.

4- ظاهرا این
گونه مسابقات فرقی با بلیط های بخت آزمائی ندارد و حضرت امام در تحریرالوسیله خرید
و فروش آنها و گرفتن جایزه ی آنها را حرام دانسته اند و فقط یک مورد را استثنا
کرده اند و آن این است که موسسه ای واقعا پول را برای کمک یا ایجاد یک موسسه خیریه
مانند بیمارستان جمع کند و بلیطها به همین عنوان توزیع شود و پول دهندگان به عنوان
کمک به آن موسسه پول بپردازند و موسسه ای که پول جمع آوری    می کند از پیش خود یا از همان پولهای جمع
آوری شده با رضایت صاحبانش پولی را به عنوان جایزه به قید قرعه به بعضی از آنها
بدهد که در این صورت اشکال ندارد.

5- اگر
بدانید آن وسیله را برای ارتکاب گناه می خواهد نباید به او بدهید و اگر بدهید و او
در گناه به کار ببرد شریک گناه او خواهید بود. خداوند می فرماید: «و لا تعاونوا
علی الاثم و العدوان» بر گناه و تجاوز کمک نکنید.

6- لازم نیست
به او برگردانید ولی اگر او را ناراحت نکند مانعی ندارد.

– در مورد
سوال دیگر شما، مقصر اصلی در آن قضیه پدر و مادر شما و تا حدودی خود شما هستید.
داماد فقط با مادر همسر خویش محرم است و با خواهران همسر خود محرم نیست و هیچ فرقی
با سایر نامحرمان ندارد. چرا باید او اجازه داشته باشد که در اندرون خانه وارد
شود؟! بهرحال برخوردی که شما کرده اید کاملا بجا و بلکه بیشتر و شدیدتر از آن باید
برخورد کنید و پدر و مادر خود را نیز متوجه حساسیت مساله بنمائید. و در مورد
پدرتان ظاهرا بیش از این نمی توانید او را از عادات دیرینه ی خود بازگردانید.

سوال

اینجانب مدت
یکسال است که به خاطر سر و سامان بخشیدن به زندگی خود به کویت عزیمت نمودم و از
آنجائی که مدت یازده سال در خدمت نظام مقدس جمهوری اسلامی در بسیج مشغول خدمت بودم
و فعلا جوی که بر کویت حکمفرماست از نظر بی حجابی بنده هیچگونه تحمل چنین وضعی را
ندارم. یعنی اینکه وضعیت بازار کشور یاد شده طوری است که هر آن ممکن است که انسان
را به گناهی بزرگ وادار کند. و احساس می کنم که هر روز بر گناهانم افزوده می شود و
در ایران هم که می دانم خرج و دخل بنده به هم نمی- خورد. مثلا بچه ام دائما احتیاج
به امکانات امروزه ی جامعه را دارد که در توان بنده نیست. خواهش می کنم ضمن اینکه
مرا راهنمائی می کنید بفرمائید چنین وضعی از نظر اسلام چه حکمی دارد آیا مرتکب
گناه می شود یا خیر؟

(دشتک
شهرکرد- ک- مرادپور)

پاسخ:

اگر ناچارید
در آنجا زندگی کنید باید سعی کنید از مراکزی که موجب به گناه افتادن است دوری
نمائید و اگر به هیچ وجه دور شدن از گناه ممکن نباشد و یقین داشته باشید که رفتن
آنجا موجب گناه می شود نباید بروید. این نیست بجز مقدم داشتن دنیا بر آخرت و
فروختن سعادت ابدی و رضایت الهی به یک متاع بی ارزش و آن زرق و برق دنیا است. به
نظر ما زندگی با قناعت و با کمترین امکانات در ایران و در سایه ی حکومت اسلامی و
همراه با مومنان و صالحان و در جامعه ای که متعهد به احکام اسلام است، هزاران بار
اشرف و افضل و برتر است از بهترین زندگی پر از تجمل و به گفته شما امکانات امروز
جامعه در هر جای دیگر دنیا. این امکانات امروز جامعه که شما آن را برای بچه خود
لازم  می دانید و به خاطر آن آخرت خود را
به خطر می اندازید چیزی نیست بجز توقعات نابجا که هر روز در این دنیای سردرگم
گسترده تر و پیچیده تر می شود و برای انسان راهی برای نجات از این دام شیطان نیست
مگر با قناعت به آن چه برای او میسر است، هرچند کمترین امکانات زندگی باشد. برای
قانع ساختن خویش نگاهی به بیچارگان دنیا کنید که وضعیت افراد پائین تر از معمول در
ایران به مراتب از آنها بهتر است. چرا نگاه به زندگی اشرافی و پوچ و بی ارزش
قارونهای نفتی می کنید تا خود را بیچاره ببینید. قناعت گنجی است فناناپذیر.

سوال و پاسخ:

چنانچه
بخواهم بدون مراجعه به روحانی، خودم شخصا خمس سال های قبل را حساب و پرداخت نمایم
لطفا در خصوص موارد ذیل مرا راهنمائی فرمائید:

(علیرضا 817)

* س- خمس
اموال شما چه چیزهائی می شود (وسایل، هدایا و یا جهیزیه همسر چطور)؟

* ج- جهیزیه
همسر ملک اوست و خمس ندارد. و هدایا نیز به فتوای حضرت امام خمس ندارد. و وسائل
خانه هم اگر با پول در عرض سال خریده باشید و به مقدار نیاز در حد معمول و متعارف
باشد خمس ندارد ولی اگر اضافی باشد یا با پولی خریده باشید که سال از آن گذشته و
خمس آن را نداده اید، خمس تعلق می گیرد.

* س- چگونه
از نظر قیمت محاسبه می گردد:

* ج- چیزی که
خمس در آن واجب است در واقع یک پنجم خود آن واجب است ولی می- توانید یک پنجم قیمت
را بدهید و در این صورت باید قیمت عادلانه روز براساس بازار آزاد حساب کنید.

س- باتوجه به
گذشت چند سال، سالهای قبل را بر چه مبنائی محاسبه کنم؟

* ج- مشکل در
محاسبه ی سالهای قبل این است که اگر پولی سر سال، باقی مانده باشد و خمس آن را
نداده باشید و با عین آن پول معامله ای کرده باشید آن معامله صحیح نیست، زیرا با
پول دیگران انجام گرفته است و مانند این است که شما با پول کسی بدون اجازه ی او
معامله کنید. واضح است که در این صورت اگر او اجازه دهد معامله صحیح است و برای او
واقع می شود. اینجا است که شما نیاز به مراجعه به حاکم شرع دارید و بدون مراجعه به
او مشکل حل نمی شود. او باید آن معامله ها را اجازه دهد، آنگاه در رابطه با
بدهکاری شما به نحوی با شما مصالحه کند. منظور از حاکم شرع مرجع تقلید است یا کسی
که وکالت رسمی از سوی ایشان داشته باشد، دقت کنید.

* س- آیا می
توان خمس تمامی سنوات قبل و حال را در چند نوبت پرداخت؟

* ج- این
مساله نیز در همان مصالحه با حاکم شرع یا نماینده ی او حل می شود.

* س- آیا
قروض و وام ها را باید جزء اموال حساب کنیم؟

* ج- وامی که
گرفته اید و هنوز قسط آن را نپرداخته اید خمس ندارد.

* س- چنانچه
کمک هایی به مستمندان به نیت خمس داده باشم، آیا می توانم جزء خمس به حساب آورم؟
خمس شامل چه کسانی می شود که می توان به آنان پرداخت؟ سهم امام چیست؟

* ج- خمس یک
پنجم مال است که به دو قسمت تقسیم می شود. نصف آن به مصرف سادات فقیر با شرایطی که
در رساله ذکر شده است می رسد و نصف آن سهم امام علیه السلام است و در این زمان که
دست ما از دامان امام زمان سلام الله علیه کوتاه است باید به مجتهد عادل که نایب
عام او است برسانیم. به فتوای حضرت امام نصفی که سهم سادات است نیز باید به مجتهد
داده شود ولی به نظر بعضی دیگر از مراجع، من جمله حضرت آیت الله العظمی اراکی مکلف
می تواند خود به سادات مستحق برساند ولی باید در تشخیص مستحق و شرایط آن دقت کافی
بشود.

* ارومیه- ا-
س- 27

سوال خود را
از دفتر استفتا (قم- دفتر استفتاء حضرت آیة الله العظمی اراکی) با ذکر آدرس و نام
کامل بپرسید و از ذکر نام خود نترسید. کافی است که سوال را به طور فرض بنویسید که
چنین کسی حکمش چیست.

* مازندران-
برادر عبدالصمد، ع- 500

به احتمال
قوی شما هیچ ناراحتی بجز خیالات ناشی از خواندن بعضی کتابها ندارید و اگر هم چیزی
باشد ربطی به آن مساله ندارد و آن نوشته ها نادرست است.

* برادر، ج-
ن

همسر پدر
بزرگ محرم است هرچند مادر بزرگ شما نباشد ولی دختر او از مرد دیگر با شما نامحرم
است و هیچ فرقی با سایر نامحرمان ندارد. او را خاله صدا کردن و رفتار محرمانه طی
سالها داشتن هیچ تاثیری در حکم خدا ندارد و همچنان او نامحرم است و باید او را
متوجه مساله بنمائید. و در شرع چیزی به نام شبه محرمیت وجود ندارد. از روزی که
متوجه مساله شدید حتما باید مانند سایر نامحرمان با او رفتار کنید هرچند بر شما
سخت باشد.

* خوی- ع- ک-
پ

نمازها و
روزه های فوت شده را تدریجا قضا کنید و لازم نیست خود را در زحمت و مشقت بیاندازید
البته بهتر است هرچه زودتر تکلیف خود را انجام دهید. و در مورد کفاره ی        روزه هایی که عمدا خورده اید هم به تدریج
کفاره بدهید و کفاره ی آن را اگر بخواهید نان بدهید زیاد نیست و نان تنها هم کافی
است.

* کاشان-
1248- ع* قم- م- مهربان* اصفهان- برادر سید جواد حسینی* خمینی شهر- برادر ابراهیم
حدادبان* زرند کرمان- برادر مهدی* شیراز- برادر محسن قنبری* ارومیه- میرچنگیز ذاکی
یکانی

آدرس بدهید.

* برادران و
خواهران

* اردبیل-
میر حسین حسنعلی *تهران- مرادی * شهر ری- سید احمد حجازی * ساوه- علی اصغری
*اصفهان- عباس احمدی *میبد- سید هدایت جلال زاده *همدان- علی نظامی *اهواز- محمد
خوشنویس زاده *اصفهان- مرادی *قروه- معصومه حسینی *تهران- محمد رضا علی گل *یزد-
سید رضا حسینی.

از نامه ها،
مقالات، اشعار، انتقادها و پیشنهادهای ارزنده ی شما عزیزان تشکر و قدردانی می شود.
امید است همچنان ما را مورد لطف و محبت خویش قرار دهید.

تحلیل پدیده
های سیاسی

دانشها و
روشهای تحلیل

یادآوری:

در نه قسمت
گذشته، پیرامون اقسام تحلیل، مفاهیم آن و ویژگیهای تحلیل گر و تعدادی از
پارامترهای تحلیل سیاسی سخنانی گفته آمد، و اکنون در دهمین و آخرین قسمت، ادامه- ی
مبحث پارامترها یا دانشها و روشهای تحلیل را پی می گیریم.

9- نقش
جغرافیای سیاسی و ژئوپولتیک در تحلیل سیاسی

بسیاری از
سیاستمداران و نویسندگان و مترجمان علوم سیاسی، جغرافیای سیاسی و ژئوپولتیک را
معادل هم می دانند؛ شاید از آن رو که ژئوپولتیک، واژه ای است مرکب از دو جزو ژئو
(جغرافیا) و پولتیک (سیاست)، پس ترجمان آن، جغرافیای سیاسی است!

ولی متخصصان
مباحث جغرافیای سیاسی و ژئوپولتیک بر این باورند که ژئوپولتیک یکی از موضوعهای
مورد بحث در جغرافیای سیاسی است؛ و نه معادل و مترادف آن! و به واقع باید «سیاست
جغرافیایی» را ترجمان آن دانست.

زیرا
جغرافیای سیاسی عمدتا به بررسی ابعاد فضایی سیاست می پردازد. و مراد از سیاست -از
این دیدگاه- فعالیتهای رسمی حکومت است. چون فعالیتهای رسمی حکومت در خلا صورت نمی
گیرد، بل در یک فضای جغرافیایی توسط مردم و برای جامعه انجام می- شود.

بنابراین
محیط فیزیکی یا اجتماعی، این فعالیتها را تحت تاثیر قرار می دهد. از سویی دیگر،
فعالیتهای دولت و عملکرد آن نیز چشم انداز جغرافیایی را تغییر می دهند. لکن بررسی
نقش عوامل جغرافیایی در چگونگی روابط میان دولتها، موضوع ژئوپولتیک است. از این
باب گفته اند: ژئوپولتیک یکی از مباحث مورد گفت و گو در جغرافیای سیاسی است.

بنابراین،
جغرافیای سیاسی، رفتار دولتها با یکدیگر (مانند کشمکشها، مبارزات، جنگها، صلح ها،
اتحادها) را از این نظر مورد مطالعه قرار می دهد که چه عامل جغرافیایی باعث شکل
گرفتن آنها شده، یا از جهت آثاری که در چشم انداز جغرافیایی می گذارند.

نتیجه آن که
ژئوپولتیک به آینده بیشتر توجه دارد تا به زمان حال؛ یعنی روی جنبه های سیاسی و
نظامی عوامل جغرافیایی و اهمیت آنها در افزایش قدرت دولت تاکید دارد. به عبارت
دیگر ژئوپولتیک می خواهد با برنامه ریزی، از عوامل مذکور، برای یک آینده ی بهتر و
مطلوبتر بهره گیری کند، در حالی که جغرافیای سیاسی به زمان حال توجه دارد؛ یعنی
بیشتر جنبه ی جغرافیایی دارد و عمدتا به تشریح وضع موجود می پردازد. اگر به این
گفته- ی بارش (Barres)
توجه شود که می گوید:

«سیاست بر
زمین و مردگان یعنی بر جغرافیا و تاریخ پایه گذاری شده است، و تاریخ بستگی زیاد به
جغرافیا دارد»،⁽¹⁾ آنگاه نقش جغرافیای سیاسی و ژئوپولتیک در تحلیل  پدیده های عالم سیاست، آشکارتر خواهد شد.

برای این که
از مهمترین مسائل سیاست، مباحث مربوط به قدرت است -و به قولی موضوع سیاست، قدرت
است- و بسیاری از عوامل موثر در ایجاد قدرت دولت، مربوط به محیط فیزیکی یا
جغرافیای طبیعی است؛⁽²⁾ مانند ناهمواریها و آب و هوا. و در واقع یکی از
روشهای مطالعاتی در جغرافیای سیاسی که از قدیم در میان جغرافی دانان مرسوم بوده،
روش مبتنی بر تجزیه و تحلیل قدرت است.

هنگامی که یک
دولت قدرت نمایی می کند، سعی دارد نظام بین الملل را به نفع خود تغییر دهد. و همین
تلاشهاست که در عین حال موجب تغییرات جغرافیایی در داخل کشور می شود. گسترده ی این
تغییرات را می توان از مقیاس کوچک؛ یعنی بازنگری در استفاده از منابع ملی تا مقیاس
بزرگ -که تحرکات نظامی به منظور آغاز یک جنگ است- مشاهده کرد.

اشغال کویت
توسط رژیم عراق و جنگ نفت، نسل کشی صربها و کرواتها در کشور بوسنی هرزه گووین و
پیکار میان آذربایجان و ارمنستان و … را بدون توجه به نقش جغرافیای سیاسی و
ژئوپولتیک نمی توان بدرستی تحلیل کرد. همچنین نباید فراموش کرد کشورهایی که در
کنار یک معبر بسیار مهم یا تنگه ی بین المللی واقع شده اند از اهمیت استراتژیک
برخوردارند، لذا در تحلیل بسیاری از پدیده های سیاسی، باید این محور را مورد توجه
قرار داد.

تنگه های مهم
هرمز، بسفر، دار دانل، باب المندب، جبل الطارق، مالاکا، سنگاپور و کانالهای سوئز و
پاناما، همگی آبراههایی هستند که از نظر سیاسی و استراتژیک اهمیت فراوان دارند. و
از همین زاویه، می توان به اهمیت کشوری مانند ترکیه -به دلیل داشتن کنترل و نظارت
بر تنگه های بسفر و دار دانل- برای قدرتهای بزرگ، آگاه گشت.

ناگفته
پیداست که نقش جغرافیای سیاسی و ژئوپولتیک در عصر کنونی، دارای اهمیت ویژه ای است؛
چرا که در پی فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی، پانزده جمهوری مستقل در عرصه
ی جغرافیای عالم، به منصه ی ظهور رسیدند و پس از تجزیه دولت فدرال یوگسلاوی سابق،
پنج کشور؛ صربستان و مونته نگرو (دولت فدرال)، بوسنی و هرزه گووین، مقدونیه،
کرواسی و اسلوانی، از خاکستر آن پدید آمد، و بعد از تجزیه چکسلواکی، دو کشور، چک و
اسلواکی، تولد یافتند که موارد یاد شده باعث دگرگونی در جغرافیای عالم و پدیدآمدن
رخدادهای بی شماری از قبیل جنگ، اتحاد، مذاکرات سیاسی چند جانبه، و قراردادهای مهم
منطقه ای و بین المللی گردید؛ از جمله می توان به اتحادیه کشورهای مستقل مشترک
المنافع (ClS)
که مرکب از جمهوریهای روسیه، اوکراین، بالادروس، مولدوا، قزاقستان، قرقیزستان،
تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان، آذربایجان و ارمنستان است، اشاره نمود.

اکو (سازمان
همکاریهای اقتصادی) که پیش از این، مرکب از سه دولت؛ ایران، ترکیه و پاکستان بود،
به شش کشور از جمهوریهای تازه استقلال یافته ی شوروی سابق و افغانستان نیز توسعه
یافت.

پس از اتحاد
آلمان شرقی و غربی، جامعه ی اروپا یا اروپای متحد، از وحدت سیاسی، اقتصادی و نظامی
حدود 12 کشور اروپای غربی و شمال شکل گرفت.

و نیز در
راستای تحولات یاد شده، اولین اجلاس «شورای همکاری خزر»؛ متشکل از جمهوری اسلامی و
جمهوریهای آسیایی تازه استقلال یافته از شوروی سابق -که در اطراف دریای خزر واقع
شده اند- در ایران، تشکیل شد.⁽³⁾

10- بهره
گیری از شیوه ی آماری

«آمار، عبارت
از مجموعه ای از فنون یا روشهای ریاضی است برای جمع آوری، تنظیم، تحلیل و تعبیر و
تفسیر داده های عدد. چون در پژوهش با چنین داده های کمی سر و کار داریم، بنابراین
آمار ابزار اساسی اندازه گیری، ارزشیابی و تحقیق است».⁽⁴⁾

فی المثل در
سیاست با ثبت حوادث مشابه یک جریان، به اخذ ارتباط و نتیجه ی کلی می- پردازند، یا
بطور نمونه گیری، از مردم کشور A نظرخواهی می کنند و به میزان درصد محبوبیت
حزب × آگاهی می یابند.

گرچه امروزه
استفاده از علم آمار در تمام شعب علوم الزامی شده است و به تبع، سیاست را نیز
دربرگرفته ولی نتایج حاصله از تحقیقات نشان می دهد که استفاده از آمار در سیاست از
کاربرد بالایی برخوردار نیست و باید در به کاربردن روشهای ریاضی در سیاست خیلی با
احتیاط قدم برداشت.⁽⁵⁾

11- آشنایی
با شیوه های استدلال (استقراء، تمثیل و قیاس)

آشنایی با
روشهای استدلالی از دو جهت ضروری می نماید؛ نخست این که تحلیل گر باید بتواند بر
مدعای خویش، حداقل برای اقناع هواداران و کسانی که به تحلیل او وقعی می- نهند،
استدلال نماید و دوم این که باید قادر به شناخت اشتباهها و نتیجه گیری نادرست
رقبای سیاسی و نظریه پردازان این رشته از علوم باشد.

* الف-
استقراء

«استقراء
حجتی است که در آن ذهن از قضایای جزئی به نتیجه ای کلی می رسد».

در مثل با
آمارگیری و سرشماری از بخشی از افراد یک مملکت نتیجه می گیریم که اکثریت آن کشور،
طرفدار حزب الف هستند!

* ب- تمثیل

«تمثیل (قیاس
فقهی) حجتی است که در آن حکمی را برای چیزی از راه شباهت آن، با چیز دیگر معلوم می
کنند».

در حقیقت،
حکم به جزئی است از روی حکم جزئی دیگر که در معنای جامعی با آن موافق است. فی
المثل حزب جمهوری خواه آمریکا، مدافع رژیم صهیونیستی است -چرا که سران آن وابسته
به صهیونیزم بین الملل هستند -بنابراین می توان حکم کرد که حزب دموکرات نیز از
رژیم صهیونیستی حمایت می کند -بخاطر وابستگی سرانش به صهیونیسم بین الملل-.

* ج- قیاس

«قیاس قولی
است فراهم آمده از چند قضیه، به نحوی که از آن قول ذاتا قول دیگری لازم آید».⁽⁶⁾

مثلا آمریکا
و اروپا نسبت به کشتار مسلمانان بوسنی، بی تفاوت یا خشنودند، و هرجا آنان چنین
موضعی را اتخاذ کنند نشانگر موافقت آنها با آن جنایتهاست، پس آمریکا و اروپا با
کشتار مسلمانان موافق هستند!

پوشیده نماند
که مردم بطور طبیعی، براساس معیارهای منطقی استدلال می کنند، و یادگیری این روشها،
برای مصون بودن از خطاهای احتمالی است. بنابراین یادگرفتن مباحث منطقی، از شرایط
الزامی تحلیل نیست!

12- آشنایی
با روشهای حکومتی و مکاتب سیاسی بویِژه شناخت نقش امپریالیزم در جهان

آشنایی با
روشهای حکومتی و مکاتب سیاسی بویژه شناخت نقش امپریالیزم در جهان نیز از امور غیر
قابل انکار در تحلیل پدیده های سیاسی است، زیرا حوادث سیاسی را آن چنان که هست
باید تحلیل کرد، نه آن چنان که باید باشد، و این در گرو آشناییهای مذکور است.

13- شناخت
امپریالیسم خبری و شیوه ی اخذ خبر

این شناخت از
آن رو ضروری است که خبر، مایه ی اصلی تحلیل را سامان می دهد. و طبیعی است که بدون
ارزیابی درست اخبار -گرچه تحلیل گر از دانشها و روشهای تحلیل برخوردار باشد- تحلیل
استوار، مقدور نخواهد بود.

14- آشنایی
با حقوق، جامعه شناسی و روان شناسی اجتماعی

در پاره ای
موارد، تحلیل درست حوادث داخلی و خارجی یک کشور به آشنایی با نظام حقوقی و قانون
اساسی آن بستگی دارد. و همینطور تحلیل گر جهت بررسی علل و عوامل رخدادها، ناچار
است جامعه ای را که بستر این حوادث گردیده بشناسد؛ بویژه این که جامعه متشکل از
مردم، گروهها و سازمانهایی است که دارای گرایشها، اهداف،   روحیه ها و اخلاقهای متفاوتی هستند که بسا
روحیه ها و گرایشها و خُلق و خوی جامعه، یکی از مجموعه ی عوامل پدیده آورنده ی یک
رخداد باشند.

پارامترهای
دیگری هم وجود دارند؛ مانند: توجه به فعل و انفعالات سیاسی، چون حرکتهای سیاسی،
سیاست گام به گام، محک زدن و امثال آن و نیز توجه به نقش مردم، که در تحلیل مسائل
سیاسی نباید از آنها غفلت شود.

در همین جا،
مباحث پارامترهای تحلیل پدیده های سیاسی را به پایان می رسانیم و از خدای بزرگ
مسالت می نماییم که توفیق دهد تا با کسب دانشهای لازم و به کار بستن روشها و شیوه
های تحلیل، حوادث عالم سیاست را تجزیه و تحلیل کرده و به وظایف انسانی اسلامی خود
در قبال آنان عمل نماییم.

مخفی نماند
دو بحث دیگر؛ یعنی آفتهای تحلیل، یا آسیب شناسی تحلیل و روش تحلیل گروههای سیاسی،
باقی ماند که سزاوار است در فرصتی دیگر تعقیب شوند.

و آخر دعوانا
ان الحمد لله رب العالمین

شمال – جنوب
عرصه ی رقابت یا غارت با نزاکت

بازار بین
المللی کالاهای اولیه و ساخته شده

اشاره:

در نوبت های
پیشین با استناد به گزارش توسعه ی انسانی سال 1992 م برنامه ی توسعه ی سازمان ملل
متحد تصویری از شکاف فاجعه آمیز اقتصادی اجتماعی رو به افزایش بین شمال (کشورهای
صنعتی) و جنوب (کشورهای در حال توسعه) و تبیین شرایطی که منجر به کاهش مستمر سهم
مشارکت و میزان دسترسی کشورهای جنوب به بازارهای چهارگانه ی بین المللی کار
-سرمایه- تکنولوژی و کالا و خدمات تجاری می- گردد، ارائه گردید.

شرایطی که
کشورهای در حال توسعه را چنین گرفتار کرده است بیان کننده ی این واقعیت تلخ است که
کشورهای شمال تحت عنوان توسعه و آبادانی جنوب و در قالب توصیه های نهادهای به
اصطلاح بین المللی و در پوشش نیات به ظاهر خیرخواهانه سیل محصولات خود را به سوی
کشورهای جنوب سرازیر می نمایند و با درهم ریختن الگوهای مصرف آنان، جامعه ای مصرفی
و بی در و دروازه و مفتون دنیای غرب را شکل می دهند و کمبود منابع آنان را با
انواع و اقسام وام ها و اعتبارات بین المللی در کوتاه مدت و دوره ای مشخص پر نموده
و سرانجام آنان را در چرخه ی شوم اسارت بار قرضه های جهانی گرفتار می نمایند.
پیامدهای این روند در بازار بین المللی کار به صورت غارت منابع انسانی متخصص
کشورهای جنوب چهره می نماید و توان توسعه ی آنان در این مبادله ی نابرابر رو به
نابودی گذاشته و در چرخه ی شوم دیگری به نام چرخه ی فقر انسانی یا اضمحلال توان
توسعه گرفتار می آیند. صحنه دیگر این روابط نابرابر بازار بین المللی تکنولوژی می-
باشد که جنوب محروم را اسیر و وابسته به خود نموده است و با وعده و وعیدهای توسعه
علمی و فنی منابع آنان به تاراج برده می شود و فرصت های تاریخی آنان جهت پایه ریزی
توسعه ای درون جوش در غفلتی خانمان برانداز از دست می رود. در این نوبت به مرور
اجمالی عملکرد و تجزیه و تحلیل روندهای حاکم بر بازار کالاهای اساسی اولیه و ساخته
شده بین المللی می پردازیم.

بررسی
مناسبات شمال – جنوب در بازارهای بین المللی کار، سرمایه و تکنولوژی همگی حاکی از
برخوردی غیر عادلانه از ناحیه کشورهای صنعتی با کشورهای در حال توسعه می باشد.
گزارشات سازمان ملل ادعا می کند که این تبعیض ها و محدودیت های ناشی از آن در
بازار کالا و خدمات کمتر وجود دارد. در این نوبت با تشریح مناسبات حاکم بر این
بازار و با استناد به آمار و ارقام ارائه شده در گزارش توسعه انسانی 1992 سازمان
ملل، صحت این مدعا نیز بررسی و تلاش می گردد ابزارها و شیوه هائی که در این زمینه
برای حفظ روند چپاول کشورهای جنوب به کار گرفته می شود معرفی گردد. واقعیت این است
که اینگونه مناسبات آنچنان زیرکانه در پوشش اصطلاحات علمی و اقتصادی و در قالب ابزارهای
بین المللی تحت کنترل کشورهای شمال نظیر بانک جهانی و صندوق بین المللی پول سازمان
و آرایش داده شده که جز با تجزیه و تحلیل روند و نتایج اعمال این مناسبات و تاثیری
که بر توسعه کشورهای جنوب گذاشته اند نمی توان از ماهیت واقعی و مخرب آن و نیات
دست اندرکاران آن با خبر شد. هرچند آمار و ارقام منتشره توسط این گونه نهادها و
تبلیغات وسیع رسانه های غربی سعی در توجیه عملکرد اینگونه بازارها داشته و دارند
معهذا با استناد به همین گزارشات می توان آثار واقعی این روابط را در توسعه ملی
کشورهای جنوب و هزینه ای که بابت آن پرداخته اند تجزیه و تحلیل نمود. و چه مظلوم
اند کشورهای در حال توسعه ای که در این هیاهو، سیاستمداران به اصطلاح اهل عمل آنان
با این گونه عملکردها خوشدل گشته و با این تبلیغات هم نوا می گردند و بجای برنامه
ریزی برای برپائی توسعه ای درون جوش و متکی به منابع داخلی در چنبره ی این مناسبات
و فرصت های کاذب و ترفندهای نهادهای باصطلاح بین المللی و زرق و برق همکاری با
شمال توش و توان ملی را سودا می نمایند و مهمتر از آن باور به خود را در ملت
هایشان می کشند و در پس دوران حاکمیت خود، ملتی مفتوتن غرب، مصرفی و بالاخره طفیلی
برجای می گذارند.

در این نوبت
به مرور اجمالی بر روابط شمال – جنوب در بازار مواد اولیه و کالاهای ساخته شده می
پردازیم تا قضاوت گردد که بر جنوبی های امروزه چه می گذرد.

بازار مواد
اولیه – غارت منابع جنوب

گزارش های
عملکرد بازرگانی شمال – جنوب در زمینه مواد اولیه یا کالاهای اساسی معمولا تحت
سرفصلهای مواد اولیه غذائی نظیر کاکائو، قهوه، شکر، …، مواد خام نفتی نظیر نفت
خام و گاز، … و مواد معدنی نظیر مس، سرب و روی دسته بندی و ارائه می- گردد.
اینگونه نمایش عملکرد ماهیت این روابط را نشان نداده و چنین تداعی می گردد که در
این بازارها کشورهای مختلف توسعه یافته و در حال توسعه محصولات خود را به این
بازارها عرضه و نیازمندیهایشان را متقابلا تامین می نمایند و حال آنکه بگونه ای
دیگر نیز می توان به این بازارها نگاه کرد. با کمی دقت می توان دریافت که محصولات
این بازارها عموما مواد خام و اولیه یا بهتر بگوئیم ثروت های تجدیدپذیر و
تجدیدناپذیری است که همواره توسط گروهی از کشورهای در حال توسعه مستمرا در طول
سالیان متمادی به این بازارها عرضه می گردد. در واقع فروشندگان یا صادرکنندگان این
مواد تحت شرایط تحمیلی این بازارها را نوعا کشورهای جنوبی نظیر گروه کشورهای نفتی،
گروه کشورهای آفریقائی و یا گروه کشورهای آمریکای لاتین تشکیل می دهند که هر یک به
لحاظ استمرار نقش خود با اسم صادرات تک محصولی خود نزد شمال شهرت دارند عربستان
سعودی و کویت را با نفت، شیلی را با مس و کوبا را با شکر می شناسند. به عبارتی
فروشندگان این بازارها کشورهای ثابتی هستند که تحت مناسبات ظالمانه ای اسیر و
مستمرا دوشیده می شوند و فرصت دگرگونی این روابط را به آنها نمی دهند. و طرف دیگر
این بازار کشورهای صنعتی هستند که با خرید ارزان و یا غارت منابع جنوب روز به روز
فربه تر می- گردند. برای دریافت روشنتری از این حقایق تلخ لطفا به آمار و گزارشات
توجه فرمائید!

تولید بیشتر
– وابستگی عمیق تر

بررسی های
سازمان ملل اعلام می نماید که قیمت کالاهای اولیه ای نظیر کاکائو، قهوه، پنبه،
سرب، روی، بُکسید، … در دهه 1980 به شدت کاهش یافته و این افت سنگین عمدتا ناشی
از رکود صنعتی، رشد آهسته تقاضا، تلاش کشورهای صنعتی برای پیداکردن مواد جایگزین
نظیر الیاف مصنوعی به جای پنبه، و یا الیاف شیشه ای به جای مس، و بالاخره تولید
بیش از تقاضای بازار توسط کشورهای صادر کننده این نوع کالاها می باشد. این گزارشات
تاکید می نماید که این دسته از کشورها توانائی صدور کالای دیگری را به علت عدم
دسترسی به منابع مالی کافی و فقدان توان سرمایه گذاری برای تولید کالاهای جدید جهت
ایجاد تنوع در ترکیب محصولات صادراتی خویش را نداشته و لذا برای تامین این منابع
ترغیب به استخراج و صدور مواد اولیه بیشتری می گردند.

شروع این
روند با وسوسه کشورهای صنعتی و نهادهای بین المللی مالی شکل می گیرد که دولتمردان
جنوب در آرزوی دستیابی به یک توسعه سریع را فریفته و با وعده و وعیدهای رنگارنگ و
دادن قرضه های بین المللی اولین تسمه های استثمار را بر گرده ی آنان استوار می
نمایند و عملا آهنگ ایجاد امکانات تولیدی و زیربنائی از محل منابع خارجی و استقراض
های بی رویه؛ آنهم در زمینه ها و با ابعادی با توجیه و توصیه این محافل      بین المللی، و در جهت تامین کار برای
پیمانکاران کشورهای صنعتی، فروش محصولات و ماشین آلات آنها و یا بهتر بگوئیم ایجاد
و تضمین بازار خارجی به گونه ای تنظیم می گردد که همواره کشور مقروض برای پرداخت
اصل و بهره، ناچار به تنها منابع داخلی خود، یعنی استخراج و صدور مواد اولیه روی
می آورد. شروع این جریان و زیر فشار قروض ایجاد شده اتفاق بعدی تولید بیشتر و
بیشتر این مواد و عرضه به بازار جهت تامین درآمد بیشتر است که نهایتا موجب عرضه
اضافی، افت قیمت ها، تخریب بازار در بلند مدت و خلاصه تامین مواد اولیه ارزانتر
برای شمال و درآمد کمتر برای جنوبی ها می گردد. از این پس زیر فشار اهرمهای مالی و
دیگر ترفندهای بازرگانی چرخه تولید بیشتر، درآمد کمتر شکل می گیرد و عوامل دیگری
نظیر نابسامانی های اقتصاد داخلی این کشورها، تغییرات آب و هوا به این مصیبت دامن
می زند و این بازارها روز به روز به مرداب وحشتناک تری برای این کشورها تبدیل می
گردد که خروج از آن تدریجا ناممکن می گردد. این روند نهایتا منجر به وابستگی شدید
این کشورها به این نوع محصولات می گردد؛ به گونه ای که امروزه 3/2 صادرات کشورهای
آمریکای لاتین و نود درصد (90%) صادرات نیمی از کشورهای آفریقائی را این نوع
کالاها تشکیل می دهند. و از سوئی دیگر چنین واقعیت تلخی با تبلیغات بین المللی
کشورهای صنعتی در محافل و مجامع گوناگون چنین نمایش داده می شود که علیرغم کمک های
غرب! اینگونه کشورها ناتوان از اجرای برنامه های توسعه ملی خود می باشند و بر
شرایط این کشورها چه بسیار که دل نمی سوزانند و توصیه به تلاش برای ایجاد تنوع در
محصولات صادراتی را می نمایند و لابد با تولید بیشتر مواد اولیه برای تامین درآمد
اضافی! گزارشات منتشره نشان می دهد که برای رهائی از این شرائط کشورهای جنوبی
تلاشهای خود را از سالهای 1950 شروع و از اوائل 1970 تدریجا تعداد معدودی از آنها
به جمع صادرکنندگان کالاهای ساخته شده پیوسته اند که عمدتا چند کشور در شرق و جنوب
شرقی آسیا نظیر کره جنوبی، تایوان، سنگاپور می باشند و البته اغلب این کشورها مواد
اولیه دندان گیری نداشته اند تا از این طریق در دام گرفتار آیند و به گونه ای دیگر
تاوان این ستم ها را می پردازند که در بازار محصولات ساخته شده بدان پرداخته خواهد
شد.

فروشندگان بی
اختیار

گفتنی است که
کاهش قیمت کالاهای اولیه اختصاص به دوره ای خاص نداشته و همواره صادرکنندگان این
کالاها در جنوب مجبور به فروش محصولات خود به قیمت های پائین تر از قیمت واقعی می
باشند که در بالا به پدیده تولید بیشتر، درآمد کمتر و وابستگی گریزناپذیر این
کشورها به این گونه محصولات اشاره رفت.

بررسیهای به
عمل آمده نشان می دهد که در فاصله سالهای 91-1989 قیمت مواد اولیه صادراتی این
کشورها تا بیست درصد (20%) کاهش یافته است. نتایج مطالعه در مورد این بازارها حاکی
از آن است که بین سالهای 1965-1961 مجموعا کشورهای جنوب، حدود دوازده درصد (12%)،
و در سالهای 1975-1971 تا پانزده درصد (15%) زیر قیمت بازار مجبور به فروش محصولات
اولیه خود شده اند که در طی همین دوره اخیرالذکر کشورهای آفریقائی تا نوزده درصد
(19%) زیر قیمت بازار محصولات خود را به فروش رسانده اند. برای نمونه درآمد
کشورهای جنوب از محل صادرات قهوه که بعد از نفت مهمترین قلم کالاهای اولیه صادراتی
را تشکیل می دهد در دهه گذشته به نصف تقلیل پیدا نموده است. نظیر همین مصیبت در
مورد تولیدکنندگان کاکائو در طی سالهای 87-1980 اتفاق افتاده که قیمت هر تن آن از
دو هزار دلار به هزار دلار سقوط نمود و کشورهای آفریقای غربی را یکباره فلج نمود و
به طور کلی این پدیده و روند فاجعه آمیز در مورد مواد اولیه لاستیک، مواد معدنی و
دیگر کالاهای نفتی و غیر نفتی طی سالها ادامه داشته و دارد.

بررسی این
حقایق تلخ یکبار دیگر نشان می دهد که در پشت صحنه، این قدرت مالی و اهرمهای طراحی
شده بین المللی کشورهای صنعتی است که چنین بساطی را ایجاد نموده است.

یکی از
مهمترین مصادیق این امر عدم توان ذخیره سازی محصولات تولیدی توسط کشورهای
صادرکننده است. در واقع حضور به موقع در بازار نیاز به دسترسی به منابع مالی برای
ایجاد توان ذخیره سازی کالا دارد. چنانچه تولید کننده ای هر زمان به محصول دست
پیدا می کند ناچار از عرضه به بازار باشد. بازار اشباع و قیمت ها کاهش پیدا می-
کند و این کشورهای ثروتمند و کمپانی های چند ملیتی وابسته به آنها می باشند که با
خرید به موقع و ذخیره سازی و از همه مهمتر با بورس بازی در این میان سود سرشاری
عایدشان می گردد. عامل دیگر برای عرضه زود هنگام سوء استفاده کشورهای صنعتی و
نهادهای پولی از اهرم فشار قرضه های بین المللی است که به دلیل مقروض بودن تمامی
این کشورها هر از چند گاهی و در مواقع مقتضی برای بازپرداخت مطالبات تحت فشار قرار
می گیرند که ناچار از تولید بیشتر و عرضه سریعتر محصولات خود به بازار می شوند. و
همه ی این عوامل موجب کاهش قیمت ها و از آن طرف خرید محصولات اینگونه کشورها تا
پنجاه درصد زیر قیمت بازار توسط کشورهای شمال و صاحبان سرمایه وابسته به آنها می-
گردد. در این بازار ناعادلانه کشورهای جنوب جز گروهی تولیدکننده مستاصل و بی
اختیار و تحت ستم نیستند که هرچه تولید می کنند و می فروشند فقیر تر می
گردند. 

ناگفته نماند
که آنچه در این سوی بازار به اصطلاح بین المللی این کالاها رخ می دهد تنها یک روی
سکه است و تبعات خانمان برانداز آن در اقتصاد داخلی این کشورها روی دیگر سکه می
باشد. عملکرد این بازارها زیر فشارهای وارده شمال نهایتا موجب بروز نوسانات شدید
در قیمت ها می گردد. از آنجا که دامنه این نوسانات بسیار شدید می باشد وقوع هربار
آن باعث می شود که شمار بسیاری از کارگران این کشورها بیکار و به صنایع و تاسیسات
صنعتی و طرح های عمرانی و بالاخره بودجه کلی این کشورها که وابسته به تحصیل این
منابع هستند آسیب شدید وارد گردد و برنامه های توسعه اقتصادی-اجتماعی آنان را مختل
گرداند.

بازار آزاد
به روایت شمال!

آنچه که در
بالا بدان اشاره شد در حقیقت ماجرای اسف بار بخشی از بازار ساخته و پرداخته
کشورهای صنعتی برای آن دسته از مواد اولیه و خام صادرات کشورهای جنوب است که بدان
نیاز دارند و بدیهی است برای اقلامی که خود در داخل تولید می نمایند چنانچه درهای
کشور را باز نمایند صنایع داخلی زیر فشار رقابت کالاهای ارزان جنوب یکسره درهم می
ریزد و لذا ناگفته می توان حدس زد که بازار داخلی این کشورها به شدت محافظت می
گردد هرچند منادی بازار آزاد خود ایشان می باشند فعالیت ها و اقداماتی نظیر وضع و
اعمال تعرفه های گمرکی و بازرگانی مختلف برای جلوگیری از ورود کالاهای با زمینه
تولید داخلی، سهمیه بندی واردات مجاز، اخذ مالیات های بسیار سنگین بر مصرف این نوع
کالاهای خارجی جنوبی، تامین سوبسید برای محصولات داخلی و حتی وضع قوانین و مقرراتی
که در صورت نیاز به این کالاها، کشورهای صنعتی را بر کشورهای در حال توسعه رجحان
بخشد، همه و همه حکایت از مرقبت شدیدی است که از این بازارها به عمل می آورند
بگونه ای که 20 کشور از 24 کشور صنعتی میزان این گونه موانع را در دهه گذشته نسبت
به دهه قبل آن تا دو برابر افزایش داده اند. در مقابل این مضایق و محدودیت ها در
مقابل جنوب، همزمان بازار مصرف کشورهای در حال توسعه با فشار نهادهای مالی بین
المللی و کشورهای صنعتی مورد تهاجم قرار می گیرد و همه جا تبلیغ دروازه های باز و
بازار آزاد می شود و بانک های کشورهای صنعتی و مجموعه اهرم های مالی و سیاسی به
گونه ای شکل داده می شود که متضمن ایجاد یک بازار مصرف بی- دفاع در جنوب گردد.

در برخی
موارد اعتراضات مکرر و فشارهای بین المللی منجر به عقد موافقتنامه های مختلفی برای
تعدیل شرایط بازار و حفظ و ثبات قیمت های این گونه کالاها گردیده که عملا هر کجا
منافع شمال به خطر افتاده است ادامه فعالیت این پیمانها متوقف گردیده و هر کجا
مصالح کشورهای صنعتی حاکم گردیده به طور طبیعی رفتار سلطه جویانه و غارتگر این
کشورها بر تعرفه های این پیمانها حاکم و بساطی که تشریح شد تشدید گردیده است و
نهایتا تمام ترتیبات و محدودیت های تجاری فراهم شده بخش مهمی از بازار را از
دسترسی کشورهای جنوب خارج نموده است. بدین ترتیب مشاهده می شود که یکبار دیگر
تعریف بازار، آزاد، قیمت و خلاصه همه مفاهیم برای شمال و جنوب دو گونه معنی می شود
و وقتی گزارشات مجامع کارشناسی این واقعیت ها را ولو کمرنگ بر ملا می- سازند اشک
تمساح می ریزند و توصیه ها می نمایند و وای به حال ملتی و دولتی که صدای اعتراض
برآورد، آن وقت است که گوش فلک از تبلیغات منافقانه و مزورانه آنان کر می گردد که
حقوق بشر و آزادی … پایمال شد و چه محشری برپا می شود!

بازار
کالاهای ساخته شده یا جولانگه شمال!

در بازار
کالاهای ساخته شده به اصطلاح بین المللی نقش شمال و جنوب عرض می گردد. اینجا دیگر
صحبت از مواد اولیه خام و خروج ثروت های ملل تحت ستم در حال توسعه نیست. اینجا
صحبت از فروش انبوه کالاهای شمال است که بایستی راهی بازارهای مصرف جنوب گردد. در
این میان چند کشور جنوبی که اغلب فاقد مواد اولیه می باشند عملا سهمی از این بازار
را به خود اختصاص داده اند به گونه ای که بیشتر از پنجاه و چهار درصد (54%) از
مجموع صادرات کالاهای ساخته شده کشورهای در حال توسعه در سال 1989 متعلق به پنج
کشور آسیای جنوب شرقی یعنی کره جنوبی، تایوان، سنگاپور، چین و هنگ کنگ می باشد.
لازم به تذکر است که در سال مذکور سهم جنوب از کل صادرات کالاهای ساخته شده در سطح
جهان به حدود بیست درصد (20%) می رسیده است. با عنایت به موانع برشمرده شده دسترسی
به این عملکردها همواره با فشار سنگین برای شکستن سدهای تجاری بین المللی و
انحصارات ایجاد شده توسط کشورهای صنعتی همراه بوده است. مرور مشروح گزارشات نشان
می دهد که کالاهای ساخته شده صادراتی جنوب در طول سالهای 90-1980 تنها دوازده درصد
(12%) افزایش قیمت داشته و حال آنکه در طی همین مدت کالاهای ساخته شده صادراتی
شمال از افزایش قیمتی حدود سی و پنج درصد (35%) برخوردار بوده است و در واقع درآمد
و بهره کمتری از این بازارها نصیب جنوب گردیده است.

تحمل چنین
قیمت های پائینی در بازار ریشه در استثمار و اعمال شیوه های زالو صفتانه- ای دارد
که شمال در روابط مالی-اقتصادی خود با جنوب به کار گرفته و می گیرد. گفتنی است که
بسیاری از کشورهای در حال توسعه صادرکننده کالاهای ساخته شده در شرایطی که تقاضای
بازار برای کالاهای خاصی اشباع یا در حال افول بوده است مجبور گردیده اند صادرات
خود را همچنان افزایش دهند. این اجبار ناشی از فشار وام دهندگان بین المللی و یا
موسسات مالی است که در شرایط خود قبلا ضوابطی را برای الزام صادرات کالاهای وام
گیرندگان قائل گردیده اند که به نوعی متضمن منافع کشورهای متبوع آنها و حمایت از
تولیدات ملی خودشان می باشد.

از طرف دیگر
شدت حمایت کشورهای صنعتی از محصولات تولیدی و بازارهای داخلی به گونه ای افزایش
یافته که اثرات ناشی از این مضایق سالانه حدود 75 میلیارد دلار ضرر را به کشورهای
در حال توسعه تحمیل می نماید.

گروهی از این
محدودیت های تجاری را تعرفه هائی تشکیل می دهند که متناسب با میزان کار انجام
یافته روی محصول، عوارض بازرگانی و گمرکی آن افزایش می یابد. بدین ترتیب یا بایستی
کالاهای ساخته شده آنچنان ارزان عرضه گردد که پس از گذشتن از انواع موانع تجاری و
افزایش قیمت ها هنوز در بازار این کشورها مطلوبیت داشته باشد و یا اصولا جنوب را
از صدور کالای ساخته شده به بازار به اصطلاح آزاد شمال باز دارد و تنها مواد خام
را به نازلترین قیمت عرضه نمایند. برای نمونه عوارض گمرکی متعلق به کاکائوی آماده
بیش از دو برابر عوارض وارداتی است که به کاکائوی خام تعلق می گیرد. در زمینه
موانع غیر تعرفه ای نظیر سهمیه بندی واردات مجاز، و یا توافق های بین المللی فی
مابین کشورهای صنعتی که مهمترین موانع در مقابل کشورهای در حال توسعه می باشند به
ترتیبی عمل گردیده که در سال 1987 واردات کشورهای مشترک المنافع اروپا از کشورهای
جنوب به 3/1 مجموع وارداتش کاهش پیدا کرده است و در انتهای سال 1990 اعضاء
موافقنامه تجارت جهانی (گات) که عمدتا توسط کشورهای صنعتی مدیریت می- گردد بیش از
دویست و هشتاد و چهار (284) موافقتنامه محدودیت صادراتی امضاء کرده- اند که اغلب
آنها مضایقی برای محصولات صادراتی کشورهای در حال توسعه ایجاد نموده است که تحت
پوشش و عناوین رعایت مقررات بهداشتی، مقررات ایمنی و اخیرا محیط زیست در واقع
منافع این کشورها را در مقابل رقبا حفظ می نماید. نتیجه آنکه مدعیان تجارت آزاد
جهانی در حالی که تماما بازارهای خود را به شدت محافظت نموده و حتی میزان این
حمایت را روز به روز شدت می بخشند همزمان با استفاده از اهرمهای مالی ناشی از قرضه
های بین المللی، تقسیم کار جهانی بازارهای جنوب بین خودشان و بالاخره اعمال فشار و
توصیه های نهادهای مالی جهانی به روی کشورهای جنوب از یکطرف بازاری بی دفاع را
برای خویش تدارک می نمایند که نه تنها مقرراتی متضمن حمایت از بازار جنوب را در آن
تحمل نمی نمایند بلکه با انواع و اقسام معاملات مالی و به اصطلاح با اعطای
اعتبارات بانکی و کمکهای به اصطلاح بین المللی بازار فروش محصولات خویش را پیشاپیش
تضمین می نمایند. و از طرف دیگر محصولات ساخته شده جنوب را با نازلترین قیمت آنهم
در بخشی از بازار اجازه حضور می دهند.

در نتیجه در
این بازار هم که صحبت از صادرات کالاهای ساخته شده جنوب مطرح است علاوه بر دسترسی
محدود آنها به این بازار، این کارگران و ملل تحت ستم کشورهای در حال توسعه است که
برای تولید مساوی و برابر با شمال بایستی هم درآمد کمتری داشته باشند و هم هزینه ی
بیشتری را تحمل نمایند و باز هم شعار و تبلیغ که مزیت های جنوب کارگر ارزان! و
مواد اولیه در دسترس! می باشد و بایستی بیشتر تلاش کنند! تا در بازارهای آزاد بین
المللی! حضور بیشتری پیدا نمایند. یعنی همچنان از محل تلاش و کوشش کارگران و غارت
ثروتهای طبیعی سرزمین های جنوب نان بخور و نمیری به آنان و پول کلانی به جیب
کشورهای شمال سرازیر گردد و روز به روز شکاف شمال و جنوب افزوده و افزوده تر گردد.

ادامه دارد

گفته ها و
نوشته ها

نعمتهای بزرگ

امام صادق
علیه السلام:

خدای عزوجل
می فرماید: به تحقیق که من بر بندگانم با سه نعمت بزرگ، منت نهاده ام:

1- بدنهایشان
را پس از قبض روح، بدبو کردم؛ و اگر این نبود هیچ دوستی جنازه ی دوست عزیزش را به
خاک نمی سپرد.

2- پس از هر
مصیبت و پیش آمد ناگوار و تلخ، آن مصیبت را از یاد آنها بردم و آنان را خرسند
نمودم که اگر این تسلی خاطر از سوی من نبود، زندگی همواره در کامشان تلخ می شد.

3- این جانور
(یعنی کرم) را آفریدم و آن را بر گندم و جو مسلط نمودم که اگر این کار را نمی
کردم، بی گمان پادشاهان و امیرانشان، گندم و جو را نیز مانند طلا و نقره می-
اندوختند و مردم را از آن محروم می کردند.

امید وصال و
بیم هجر

هم عمر به
بوی تو به آخر بردیم                               هم لوح دل از نقش
جهان بستردیم

زامید وصال و
بیم هجرت هر روز                                صد بار بزیستیم و صد ره مردیم

«عطار
نیشابوری»

در راه وفا

در راه
وفاگاه زما یاد توان کرد                                    آن را که
زیادش نروی یاد توان کرد

زین بعد کسی
ناله زمن نشنود آری                           
تا چند مگر ناله و فریاد توان کرد؟

«صفائی
نراقی»

جواب دندان
شکن

در نیمه اول
قرن نوزدهم فشار حکومت تزاری روس بر مسلمانان ترکستان و قفقاز بسیار زیاد شد. در
این دوره شورشهای متعددی در این مناطق به وقوع پیوست اما سربازان تزاری با خشونت،
این شورشها را سرکوب کردند. سرانجام در سال 1833 یک روحانی آزاده آن دیار به نام
«محمد شامیل» نیروهای رزمنده ی مسلمان را متشکل ساخت و نبرد سختی را با حکومت
تزاری روس آغاز کرد.

محمد شامیل
مدت 26 سال در مقابل نیروهای دشمن مقاومت کرد ولی سرانجام در سال 1859 رزمندگان
مسلمان از نیروهای تزاری شکست خوردند و شامیل دستگیر شد.

روزی به
فرمان امپراطور او را به قصر تزار بردند. در تالار قصر، ژنرال ها و درباریان به
دور شامیل که کت بسته روی زمین افتاده بود، جمع شدند. زنی چاق که همسر یکی از   ژنرال های روسی بود، جلو رفت و برای تحقیر
محمد شامیل با صدای بلند گفت:

واه! چه
جانور عجیبی! با اینکه کت بسته است، می ترسم برخیزد و مرا بخورد!!

محمد شامیل
با صدای بلند -و در کمال متانت- در پاسخ آن زن بی تربیت گفت:

بی جهت نترس!
خدا گوشت خوک را بر مسلمانان حرام کرده است!

وطن دوستی
کمال الملک

روزی کمال
الملک در اتاقش میزبان رفقای پر حرارت و صمیمی اش بود. گروهی از آنان، شکوه و
شکایت از خود داشتند و تمام خرابی را به گردن ایرانی می انداختند و بد و بی راه می
گفتند و عده ای پیوسته از اروپا تعریف می کردند و از ایران بد می گفتند. کاسه ی
صبر کمال لبریز شد ولی چون صاحبخانه بود نمی خواست در اتاقش کسی از او برنجد ولی
آن مطالب برایش قابل تحمل نبود، سرانجام گفت:

«من مادر
پیری دارم که او را فراوان دوست می دارم و احترام و نگاهبانیش را وظیفه خود می
دانم. این دوستی فراوان و وظیفه نگاهبانی به طور طبیعی در من تولید شده است. با
شیر، درون من آمده و با جان به در می رود و هیچ چیز جایش را نمی گیرد. یک عمر انس،
هزاران نمونه عشق و محبت شب و روز، دیدار و علاقه ی پی در پی با ودیعه ی اولی که
از او دارم، رمزی در دل من تولید کرده که با هیچ زیبایی و تجمل، قابل معاوضه و
معامله پذیر نیست. آیا می شود یک دختر زیبای آراسته و سراپا کامل اروپایی را عوض
مادر پذیرفت، آن احساسات درونی را که از مادر داریم، از او سیراب کنیم!! تمام
ایرادات و نواقصی را که شما به وطن من نسبت دادید، نظیر پیری، ناتوانی و بی قدرتی،
مادر من هم دارد؛ با وجود این، من با همه ی وجودم مادرم را دوست دارم و آن را با
دختر زیبای اروپایی عوض نمی- کنم!».

علت وحشت
ندیمان دربار

ابو ایوب
موریانی از مقربان و ندیمان منصور، خلیفه جائر و خونخوار عباسی بود. هرگاه منصور
او را می طلبید، رنگش زرد می شد و لرزه بر اندامش می افتاد.

روزی محرمی
او را در خلوت گفت: تو مقرب و صاحب خلیفه ای و پیش او کسی به قرب تو نیست، سبب
چیست که هرگاه از پی تو می فرستد، متغیر می شوی و از بیم و ترس، دست و پا گم می
کنی؟

ابو ایوب در
جواب آن محرم گفت:

بازی از
خروسی پرسید که: تو از خردی در خانه ی بنی آدمی و ایشان به دست خود آب و دانه ی تو
را مهیا می کنند و برای تو کنار خانه ی خود، خانه می سازند؛ جهت چیست که هرگاه بر
سر تو می آیند و می خواهند تو را بگیرند، غوغا و فتنه می انگیزی و از این خانه
بدان خانه و از این بام، بر آن بام می گریزی؟ و اما من مرغی وحشیم که در کوهسار
بزرگ می شوم؛ چون مردم را صید کنند، بر سر دست ایشان آرام گیرم و چون مرا از پی
صید فرستند، با آنکه فارغ البال پرواز می نمایم، صید را گرفته، به خدمت باز می آیم
و هرگز عربده و غوغا نکنم.

خروس گفت: ای
باز! هیچ جا دیده ای و یا از کسی شنیده ای که بازی را بر سیخ کشیده باشند و بر آتش
گردانیده؟

گفت: نی

خروس گفت: تا
من در این خانه ام و نیک از بد باز می دانم، صد خروس را دیده ام که سربریده اند و
بال و پراکنده، شکم آن را شکافته، بر سیخ کشیده اند و کباب کرده، گوشت آن را خورده
اند و از هم گذرانیده. نوحه و فریاد مرا جهت این است و از این بابت خاطرم مجروح و
دلم اندوهگین است.

جاودانگی راه
امام

ضرورت همسو
بودن سیاست ها با عدالت

عدالت
اجتماعی

در استراتژی
توسعه این انتظار نابجا است. اما در استراتژی عدالت و عدالتخواهی، هم از حیث فکری
و نظری یک اصل جاودانه و غیر قابل تغییر است و هم از حیث اجرائی و دستوری و
کاربردی مانند روح و روان در تمامی شئون زندگی و رفتارها و سیاست گذاریها و حشر و
نشرها و اعطاء مسئولیتها و برنامه ریزی ها، ساری و جاری می باشد و در نظام اسلامی
آنچه که از همه اشیاء بالاتر و مهم تر است و مسئولان موظف هستند آن را در عمل
پیاده کرده و در سر لوحه ی تمامی کارهای خود قرار دهند عدالت است، زیرا که آسمان و
زمین با عدالت پابرجا است و انسان روی عدالت خلق شده است و حکومتها باید عدالت را
مورد حمایت قرار داده و اجراء نمایند و بالاخره تصدی مسئولیتهای کلی و یا جزئی از
بالاترین آنها گرفته تا پائین ترین آنها، مشروط است به اینکه متصدیان باید دارای
عدالت بوده و برای احیاء عدالت و اجراء آن، مسئولیت را به عهده بگیرند و در صورتی
که دارای عدالت نباشند نه تنها نمی توانند مسئولیتی را عهده دار گردند، بلکه اگر
دارای مسئولیت باشند، خود به خود معزول و برکنار می گردند و حتی اگر خبری آورده
باشند، قابل اعتماد نبوده و تبین و تفحص در آن لازم است و بدون تبین و تفحص بر
اخبار افراد غیر عادل نمی- توان ترتیب اثر داد کما اینکه قرآن با صراحت می فرماید:

«ای کسانی که
ایمان آورده اید اگر فاسقی خبری آورد، بدون بررسی و تفتیش نپذیرید؛ مبادا در اثر
عدم بررسی و در اثر عدم تفتیش به گروهی آسیب برسانید و بر کرده ی خود پشیمان
گردید».⁽¹⁾

و عدالت تنها
شرط ابتدائی و به اصطلاح شرط حدوث مسئولیت نمی باشد، بلکه شرط حدوث و بقاء هر دو
می باشد و در صورتی که فردی در آغاز کار دارای عدالت بوده و در ادامه، آن را از
دست بدهد و فاسق گردد، بر امت اسلامی لازم است رسما اعلام کنند و او را از آن
مسئولیت خلع نمایند و اگر در راس نظام سیاسی قرار گرفته باشند و شرایط تصدی را در
ادامه از دست بدهند، هر اندازه روی کار بمانند و از اموال عمومی استفاده کنند،
متخلف محسوب شده و ضامن اموالی هستند که به مصرف رسانده اند و اگر نظامی در روند
تکاملی خود، تدریجا از مسیر عدالت، منحرف گردد و روی آن تکیه نکرده و در واقع
رفتار ظالمانه نماید، از مصادیق طاغوت به شمار رفته و در صورتی که انحراف، اساسی و
محوری باشد و موجب لطمه به اصل مکتب و اساس اسلام گردد، از باب لزوم مبارزه با
منکر و نهی از آن، برخورد ضروری و واجب است و این نوع برخورد تا مرحله نابودی آن و
جایگزینی نظام عدم و استقرار آن ادامه خواهد داشت.

البته این
بعد از امر به معروف بیش از آنکه جهت اقتصادی داشته باشد، از جهت سیاسی و اجتماعی
و فرهنگی برخوردار است و از حیث حکم فقهی و اسلامی در ضرورت و لزوم آن بحثی وجود
ندارد اگرچه ممکن است و حتما از حیث اجرائی و نحوه ی آن تفاوتهائی دارد.

در این رساله
آنچه که از عدالت و لزوم دفاع از آن و تلاش برای استقرار پایه های عدالت سخن به
میان می آید، عدالت اجتماعی باتوجه به بعد اقتصادی آن می باشد و این نوع عدالت را
ما علل احکام الهی می دانیم و تحقق این نوع عدالت به عنوان هدف والا و بلند اعزام
رسولان خداوند است و اگر چنین عدالتی در سایه حاکمیت عدل و عادلانه تحقق خارجی
پیدا نکند و مردم از اثرات و ثمرات آن محروم بمانند بالضروره در سایه تاریک و سیاه
ظلم و تجاوز و تعدی زندگی خواهند کرد، چون میان ظلم و عدل تقابل وجود دارد و خاصیت
این نوع تقابل در میان این دو، این است که اگر این یکی وجود نیافت و تحقق خارجی
پیدا نکرد، آن دیگری جای آن خواهد نشست. در جامعه اگر عدل حاکم نشد و عدالت به
عنوان یک اصل محوریت خودش را از دست داد و رابطه این دو مانند رابطه متناقضین گشت
که نه قابل جمع شدن می باشند و نه قابل رفع، بالطبع اگر عدل وجود نیافت ظلم وجود
خواهد یافت و اگر حکومت عادلانه لباس تحقق نپوشید، حکومت جور و ستم خودش را ظاهر و
آشکار خواهد ساخت.

پس ما نمی
گوئیم ظلم و عدل از قبیل متناقضین می باشند تا افرادی ساده لوحانه به انتقادات
مدرسه ای مشغول گردند و ما نمی گوئیم مانند ضدین مصطلح می باشند، بلکه منظور ما
این است که ظلم و عدل از مقولاتی هستند وقتی که در ارتباط با اجتماع و روابط
اجتماعی سنجیده شوند قطعا طوری خواهند بود که نه قابل جمع خواهند شد و نه قابل
رفع. و روابط حاکم بر اجتماع هر نوع اجتماعی باشد یا از مصادیق رابطه ی ظالمانه و
تجاوزکارانه است و یا از مصادیق روابط عادلانه است و امکان ندارد باتوجه به اینکه
در دیدگاه ما حسن عدالت و قبح ظلم، امری ذاتی و در متن خود عدل و ظلم خوابیده است
یک نوع روابط هم از مصادیق عدل بشمار برود و هم از مصادیق ظلم به شمار آید و این
دو قابل جمع و صدق در مورد یگانه نمی باشند منتهی چیزی که الآن مطرح می باشد این
است که بدانیم عدالت چیست و ظلم چیست؟

عدالت چیست؟

برای عدالت
معانی مختلفی نقل کرده اند و با توجه به هر کدام از آن معانی عدالت دارای اثرات و
جایگاه خاصی خواهد بود و از اهمیت ویژه ای برخوردار خواهد شد و ما همه آنها را می
آوریم و با مقایسه به هرکدام از آن معانی رابطه عدالت را با مسایل دیگر مورد تحلیل
و بررسی قرار می دهیم:

الف:

اولین معنی
که برای عدل و عدالت نقل شده است، به معنی تساوی و برابری است. عدالت بدین معنا در
ارتباط با اجتماع بوده و روابط اجتماعی انسان ها را در برابر قانون و عرضه امکانات
و توزیع عادلانه و فراهم کردن زمینه های بهره برداری از امکانات خدادادی تبیین می
نماید زیرا که انسان ها از هر نژادی باشند و تابع هر ملیتی بشوند و در هر جای عالم
واقع شده باشند و دارای هر نوع شرایط و امکانات اکتسابی باشند، در برابر قانون
مساوی بوده و از حیث برخورداری و بهره برداری از امکانات عمومی و نظامی حاکم به
طور یکسان دارای حق می باشند و در این مقوله هیچ شخص و گروهی کوچکترین حق امتیاز و
انحصاری را نداشته و نمی تواند عرصه را بر دیگران تنگ نموده و تحت هر بهانه و
توجیهی از امکانات عمومی، بیش از دیگران استفاده کنند و حق استفاده خصوصی و شخصی
ندارند ولو اینکه غیر اختیاری و بدون قصد اثرات اجتماعی و عمومی هم داشته باشد و
اگر کسی به خاطر مسئولیت های اجتماعی و سیاسی ولو به ظاهر مشروع از اموال عمومی،
بهره برداری شخصی کرده باشد و امکاناتی را تحت سلطه خود درآورده باشد، مسئولان
بالای نظام موظف هستند با کمال امانت، از ناحیه ی مردم، آنها را استرداد نموده و
به بیت المال مسلمین برگردانند، زیرا که حیازت و در اختیار قرار دادن امکانات
عمومی باید در راستای اهداف عمومی قرار گیرد و از تملک قومی و ارثی و باندی، حتی
تحت پوشش های قانونی مصون و محفوظ باشد و در غیر این صورت در ردیف تجاوز و تعدی به
اموال عمومی محسوب و مشمول مقررات شدید کیفری می باشد و این نوع عدالت آن قدر موکد
و دقیق و جدی است که تحت هیچ شرایطی از آن نتوان عدول کرد و هیچ قدرتی حتی ولی امر
معصوم (ع) نمی تواند از آن عدول و تخطی کرده و در نحوه ی کاربرد آن اعمال سلیقه و
یا به تعبیر دیگر اعمال ولایت نماید، بلکه وی نیز موظف به رعایت آن و حراست از
حریم مساوات و اخوت اسلامی و انسانی هستند، کما اینکه امام علی         بن ابیطالب (ع) در یکی از دستورالعملهای
جاودانه اش با صراحت این طور بیان کرده است:

به خدای عالم
قسم، اگر از اموال عمومی و بیت المال مسلمانان در جایی یافته شود و توسط آنها
خانواده ها تشکیل شده باشد و کنیزانی را خریداری کرده باشند، همه ی آنها را به جای
اصلی خود مسترد کرده و باز خواهم گرداند و به خزانه بیت المال پس خواهم داد، زیرا
که در سایه اجراء عدالت، آسایش عمومی و همگانی قابل تضمین بوده و باعث راحتی عمومی
می گردد. اگر فردی نتواند عدالت را تحمل نماید و از اجراء عدالت در سختی واقع شود،
جور و ستم برای وی سخت تر خواهد بود.⁽²⁾

آری وقتی که
در جامعه مردم از حق برابر درباره ی بهره برداری از امکانات موجود محروم شدند و در
میان آنان عدالت اجراء نگشت و در میان افراد جامعه تبعیض به طور ناحق حاکم گردید،
عده ای به خاطر دست در مراکز اطلاعات دست اول و ارتباطات با مسئولان بالای و
خویشاوندی با آنان توانستند از امکانات بیشتری بهره برداری کنند و از مجازاتها و
نظارتها و کنترل ها در امان بمانند و با همه مسایل بطور طبقاتی رفتار کنند، آن وقت
است که باید در انتظار حوادث تلخ و خطرناکی بود که هیچ قدرتی توان برخورد و مقابله
با آنها را نداشته باشد. در نتیجه تر و خشک همگی در آتشهای هولناک الهی که به صورت
قهر ملت ها خود را ظاهر می سازد قرار گرفته و نابود گردد و هر روز که می گذرد بهتر
از روز بعد بوده و آتیه زندگی و بال آور و به تعبیر قرآن کریم به صورت «وَمَنْ أَعْرَضَ
عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكًا وَنَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَعْمَى»⁽³⁾
و طاقت فرسا درآید و ادامه حیات را برای انسان امری مبهم و تاریک و غیر ممکن
نماید.

پس یکی از
معانی عدالت، تساوی آنان در برابر قانون و امکانات عرضه شده از ناحیه   دست اندرکاران نظام است و عدالت به این معنا
که توضیح داده شد مورد قبول اسلام و از مسایل موکد دستورات قرآن کریم است و هر
انسان منصفی که با الفباء معارف اسلامی آشنائی دارد به وضوح و صراحت این حقیقت را
در تمامی رفتارها و شیوه های حکومتی پیامبر اسلام (ص) و امام علی (ع) می بیند و
دستگاه قضائی را موظف به اجراء آن فرموده و مامور کیفر دادن کسانی قرار داده است
که می خواهند نوعی تبعیض و نابرابری در محیط زندگی اجتماعی به وجود آورده و از
اموال و امکانات عمومی استفاده های شخصی نمایند و در نتیجه موجب اجحافات و ستمها
بر دیگران گردند کما اینکه امام علی (ع) به عبدالله زمعه -که از شیعیان و پیروان
راستین او بوده است و مقداری از اموال عمومی را به محضرش رسانده بود- اینطور می
فرماید:

ای عبدالله!
این مال را که می بینید و در اختیار ما است؛ نه مال من است و نه مال تو است و این
فیء مسلمانان و نتیجه و محصول مبارزات و شمشیر آنان است. اگر شما هم در این مبارزه
بوده اید و با آنان در این امر خطیر شرکت داشته اید مانند دیگران سهمی خواهید داشت
و مثل آنها دارای حظی خواهید بود و اگر با آنان نبوده اید و در مبارزات شرکت
نداشته اید و در پشت صحنه قرار گرفته بودید دسترنج مبارزان اسلامی و          رنج دیدگان صحنه های نبرد برای دیگران
نخواهد بود و آنان سهمی و حظی از این اموال عمومی نخواهند داشت.⁽⁴⁾

زیرا که خلاف
عدالت و معیارهای ارزشی اسلام است. اگر دفاع از اسلام وظیفه است و یک تکلیف الهی
است به طور یکسان متوجه همگان می باشد و اگر تحمل بارهای سنگین رنجها و گرفتاریها
در راه خدای عالم و احیاء ارزشهای دینی و نجات انسانها وظیفه است، مال همه است و
اگر افرادی از روابط و بعضی از خصوصیات سوء استفاده کنند و در غم و شادی دیگران
شرکت ننمایند و تن به کوچکترین زحمتها در مسیر مبارزه نداده و در تمامی مراحل
مبارزه همیشه شانه خالی کنند چگونه می توانند از دست رنج دیگران مثل آنان استفاده
نمایند و در منافع آنها سهیم گردند آیا این نوع برخورد ظلم فاحش و تعدی آشکار به
حریم اصالتها و ارزشها نمی باشد و آیا این نوع شیوه ها، افراد فداکار را به انزوا
و دلسردی و یاس و ناامیدی سوق نمی دهد؟

روی این
تحلیل اسلامی و فلسفی و قرآنی است که ما مدعی هستیم همیشه میان پاداش و عمل انسان
ها تساوی و برابری حاکم است و میان کارهای زشت و کیفرها تساوی و برابری حاکم است و
اگر در ثوابها، خدای جهان به یک عمل صالح و نیک ده برابر عنایت می فرماید و «قُلْ إِنَّنِي
هَدَانِي رَبِّي إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ دِينًا قِيَمًا مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ
حَنِيفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ»⁽⁵⁾ را سند محکم این موضوع
به حساب می آورد منافاتی با اصل عدالت ندارد، زیرا که خدای جهان از باب عدالت اگر
رفتار نماید همانطور خواهد بود که قبلا توضیح داده شد، لیکن در اینجا اصل دیگری
حاکم است و آن اصل حاکمیت تفضل می- باشد. پروردگار عالم با بندگان خود، از روی
تفضل مدارات می نماید و الا مقتضای عدالت برابری و تساوی است. و نظام حاکم موظف به
اجراء و رعایت آن می باشد و لذا دیده می- شود امام علی (ع) به عنوان فردی که برای
عدالت برخاست و برای عدالت مورد ستم قرار گرفت و در راه پیاده شدن آن کشته شد و
مدت پنج سال و اندی نمونه ای از حکومت عادلانه را در تمام زمینه ها نشان داد در
یکی از پیامهایشان چنین می فرماید:

ای مردم با
من آنطور صحبت نکنید که با جباران عالم سخن می گوئید و خود را از ترس عقاب و ظلم
من نگه ندارید و سخنانتان را در دل پنهان نکنید، آنطور که در نزد افراد غضبناک
نگهمیدارند و مطلبشان را پنهان می نمایند و با من به صورت تصنعی و متظاهرانه و
ریاکارانه رفتار ننمائید و فکر نکنید اگر حقی را بر من متذکر شوید و یادآوری کنید،
ناراحت می شوم و یا انتظار تکریم و اعظام خود را دارم! نه چنین نمی باشد، برای
اینکه اگر کسی یادآوری مراعات حق، وی را ناراحت نماید و بر او سنگینی کند و یا
عرضه ی عدالت و اجراء آن بر وی مشکل گردد و دفاع از آن سخت شود، عمل کردن و رعایت
حق و عدالت در میدان عمل و اجراء و حاکمیت مشکل تر و سخت تر خواهد بود، پس آزادی
خود را از دست ندهید و از جبروت حاکمان هراس بر خود راه ندهید و زبان از گفتن حق
باز نداشته باشید و از مشورت و نظرخواهی کردن برای عدالت و اجراء عدالت غفلت
ننمائید و دست نگه ندارید و حتی بر خود من حق و عدل را یادآوری کنید و نقطه نظرات
خودتان را برای حاکمیت عدالت در اختیار بگذارید، برای این که من هم مانند شما هستم
و بالاتر از این نیستم که ممکن است خطا کرده باشم و از مراعات بعضی از مسایل و
جریانات غفلت نموده باشم و من از کارهای خودم چنین مطمئن و ایمن نیستم مگر آنکه
خدای مالک جهان و انسان کفایت نماید و از خطاها و لغزشها حراست کند که او از خود
من بر من مسلط تر و مالک تر است و من و شما بندگانی هستیم که مملوک رب الاربابیم
که بالاتر از او خدایی نیست، او مالک هستی عالم و هستی ما است که خود مالک آن
نیستیم و ما را از مرتبه ی پائین و لاشیء بیرون آورد و در مسیر صلاح و اصلاحمان
قرار داد و پس از گمراهی راه هدایت را نشان داد و پس از کوری و بی بصیرتی عقل و
دل، هدایت کرد و راه رشد و سعادت را نشان داد.⁽⁶⁾

امام علی (ع)
این خطبه را در صفین خوانده است و در شرایطی این سخنان را به زبان آورده است که
جریانات ظالم و نیرنگ و فساد و ریاکاری و دروغ، با تمام قدرت خود را سازماندهی
کرده و پایه های خود را محکم می ساخت و با ایجاد جو ناسالم و تاریک شرایط را برای
حاکمیت های ابلیسی آماده می کرد. امام عادل و عدالت خواه باتوجه به همه ی این
زوایا و خطرات، از مردم می خواهد مواظب باشند و رفتارها و برخوردهای حکومت و
حاکمان را زیر نظر بگیرند، مبادا این جریانات تحمیلی و موردی و مقطعی قدرت حاکمه
را وادار نماید تحت بهانه های واهی و استدلالهای غلط و توجیه های بی منطق اطرافیان
متملق از خط مشی عدالت خواهانه و عادلانه عدول کرده و محیط را برای حاکمیت فردی و
استبدادی مساعد نماید و به تدریج قانون، حرمت خود را از دست داده و عدالت و حقیقت
فدای مصلحت اندیشهای جاهلانه و عوام فریبانه گردد.

برای پیش
گیری از این خطر عظیم و بزرگ با اینکه خود معصوم است و مورد عنایت ویژه خداوند است
و طبق میل و علاقه فردی و نفسی اقدام به چیزی نمی نماید و همیشه در مسیر حق و
حقیقت قدم برمی دارد، چون او مع الحق است و حق با او است، در عین حال با کمال
تواضع و فروتنی از مردم می خواهد حریم حق و عدل را حفظ کرده و در حراست از آن کوچک
ترین ملاحظه ای از کسانی و یا مقاماتی نداشته باشند و هرجا مطلبی را در ارتباط با
رعایت حق و عدالت لازم دیدند و مشورتی را برای پیاده کردن و اجراء عدالت ضروری
تشخیص دادند، با کمال شهامت و قدرت به زبان آورند و هشدارهای لازم را بدهند و به
خاطر ملاحظه قدرت و حکومت اشخاص و افراد ولو اینکه خیلی هم بزرگ و عظیم باشند، حق
و عدل را سبک نشمارند و از تحت فشار قرار دادن دست اندرکاران هیئت حاکمه کوتاهی
نکنند.

ادامه دارد

شرح زیارت
امین الله علیه السلام

* نسیان
مقابل ذکر، باعث عما و کوری در عالم آخرت است و طبعا ذکر، موجب بصیرت است.

* تذکر آیات
حقتعالی اگر ملکه شود، تجلی حق در آیات کونی شهود می گردد.

* و تذکر
اسماء و صفات، تجلی حق را در تجلیات اسمائیه و صفاتیه مشاهده می کند.

* و تذکر
ذات، موجب تجلی یار بی پرده از در و دیوار است. و این تذکرات ثلاثه، شاید همان
فتوحات سه گانه: «فتح قریب، فتح مبین، فتح مطلق» باشد.

* خواطر:
ربانی، ملکی روحانی، نفسانی، شیطانی و اشاره به میزان فرق بین آنها.

* نبای عظیم،
القاء اصل صحیح از ناحیه شیطان -مانند اصل توحید- به عالم گرفتار عقده و متفرع شدن
نتائج و ثمرات تلخ بر آن اصل صحیح.

قوله علیه
السلام:

«… مولعة
بذکرک و دعائک». – نفس و جانم را به ذکر و دعایت حریص گردان.

گفتیم:
ذکرالله تعالی سبب طمانینه ی قلب می شود، و طمانینه مزبور، عوامل اضطراب و تعصب ها
و غرورها و تقلیدها و سالوسی ها و تزویرها را بر باد می دهد…

لازم به
تنبیه است که مقابل این ذکر آن نسیانی است که خداوند متعال درباره ی متلبس به آن
نسیان می فرماید:

«وَمَنْ أَعْرَضَ
عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكًا وَنَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَعْمَى
(١٢٤)قَالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِي أَعْمَى وَقَدْ كُنْتُ بَصِيرًا (١٢٥)قَالَ كَذَلِكَ
أَتَتْكَ آيَاتُنَا فَنَسِيتَهَا وَكَذَلِكَ الْيَوْمَ تُنْسَى (١٢٦)».

– هر کس از
یاد من اعراض کند، زندگیش تنگ می شود، و روز قیامت نابینا محشورش   می کنیم. گوید: ای پروردگارم، چرا مرا نابینا
محشور کردی و حال آنکه من بینا بودم؟

می فرماید:
همچنان که تو آیات مرا فراموش می کردی امروز خود فراموش گشته ای.

(سوره طه-
آیات 126-124)

مدلول این
آیات کریمه این است که نسیان آیات الهی و کوری باطنی از رویت مظاهر جمال و جلال حق
در این عالم، موجب عما و کوری در عالم آخرت می شود. مقابل این نسیان که ذکر است،
موجب بصیرت باطن است، و تذکر آیات و اسماء و صفات خدای تعالی و یادآوری جمال و
جلال حق سبحانه، فروغ دیده ی دل را قوت می بخشد و هر اندازه تذکر قویتر باشد، فروغ
دیده ی دل قویتر خواهد بود.

و چنانچه
تذکر آیات حقتعالی به صورت ملکه درآید، بصیرت باطنی و فروغ دیدگان دل، چنان قوی
گردد که تجلی جمال حق را در آیات و مظاهر کونی مشاهده نماید، چنانکه تذکر اسماء و
صفات حضرت حق، موجب می شود که حق متعال را در تجلیات اسمائیه و صفاتیه مشاهده کند،
و تذکر ذات مقدس حضرتش بدون حجاب آیات و اسماء و صفات، موجب می- گردد که همه ی
حجابها مرتفع شود، و یار بی پرده جلوه گر آید.

بعضی از
وارثان علوم حضرت سید المرسلین صلوات الله علیه و آله الاطیبین می فرماید:

«این -تذکرات
سه گانه- یکی از توجیهات و تاویلات فتوحات ثلاثه است که قرة العین عرفا و اولیاء
است: «فتح قریب» و «فتح مبین» و «فتح مطلق» که فتح الفتوح است».

اهل معرفت در
آنجا که از «مراتب کشف و انواع آن» بحث می کنند، اشاره ی اجمالی به فتوحات می
نمایند و مراد از فتح، ظهور سالک به کمال علمی و غیر آن است و فتح قریب عبارت است
از ظهور سالک به کمالات روحی و قلبی بعد از عبور از منازل نفسی، که آیه کریمه:
«نصر من الله و فتح قریب» را بدان اشارت می گیرند.

و فتح مبین،
ظهور سالک است به مقام ولایت و تجلیات انوار اسماء الهیه که پدیدآور کمالات مرتبه
ی سر انسانی است و می گویند آیه ی: «انا فتحنا لک فتحا مبینا» ایماء بدان است.

و فتح مطلق،
فناء همه ی رسوم و آثار خلقیه به تجلی ذات احدیت است که آیه ی   شریفه ی «اذا جاء نصرالله والفتح» را اشاره به
آن می دانند.

تعامی و
اعراض از یاد خدای سبحان طبع اولی انسان را که مفطور بر گرایش به حق و حب اوست،
دگرگون می کند، وقتی که آیات حق یکی پس از دیگری بر وی، عرضه شد و او اعراض کرد و
پیروی از هوای نفس نمود، قلب وی گرفتار طبع و ختم می شود و کوری باطنی در وی، تحقق
می یابد و در محدوده ولایت شیطان محصور می گردد:

«وَمَنْ يَعْشُ
عَنْ ذِكْرِ الرَّحْمَنِ نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطَانًا فَهُوَ لَهُ قَرِينٌ (٣٦)وَإِنَّهُمْ
لَيَصُدُّونَهُمْ عَنِ السَّبِيلِ وَيَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ مُهْتَدُونَ (٣٧)».

– هر کس از
ذکر خدای رحمان روی برتابد، شیطانی را بر وی محیط و مسلط کنیم            -همانطور که پوست تخم مرغ محیط بر
محتوای تخم است- که همیشه قرین اوست، و آن شیاطین حتما آنان را از راه خدایتعالی
باز می دارند و آنان می پندارند که هدایت یافته اند.

(سوره
الزخرف- آیات 36 و 37)

آیات کریمه
با تعبیر: «یحسبون انهم مهتدون» اخطار می کند که این گروه که در حیطه ولایت و
سلطنت شیطانند از تمیز بین حق و باطل محرومند و القائات و خواطر شیطانی را حق می
پندارند و شیطان قرین آنها با القاء باطل وادارشان می کند که آن باطل القاء شده را
حق فطری بپندارند و خویشتن را در عین ضلال، مهتدی می انگارند و در عین خسران و
زیانکاری می پندارند که سود کلانی می برند چنانکه در آیه ی شریفه ی:

«الَّذِينَ ضَلَّ
سَعْيُهُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَهُمْ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ يُحْسِنُونَ صُنْعًا».

نیز آنان را
وصف می نماید:

– بگو آیا
خبر دهیم شما را به زیانکارترین مردمان؟ آنان، آن طایفه ای هستند که سعی و کوشش
آنها در حیات دنیا ضلال است، و حال آنکه آنان می پندارند که کردارشان نیکو است.

(الکهف- 104)

و اما آنهائی
که از موهبت ذکر خدایتعالی بهره ورند، چنین غفلتی در حریم آنان راه ندارد، زیرا
دارای فرقان تمیز بین حق و باطلند، و القاءآت و خطورات شیطانی را از غیر آنها می-
شناسند، بلکه القاءآت شیطان موجب ازدیاد بصیرتشان می شود چنانکه می فرماید:

«إِنَّ الَّذِينَ
اتَّقَوْا إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِنَ الشَّيْطَانِ تَذَكَّرُوا فَإِذَا هُمْ مُبْصِرُونَ».

– آنان که تقوی
پیشه اند، هنگامی که شیطان طواف کننده در حول قلب آنان القاء وسوسه می کنند متذکر
شده و بر بصیرتشان می افزاید.

ارباب معرفت
می گویند: القاء و خطور قلبی، یا صحیح است، یا فاسد، و صحیح یا ربانی است و آن
متعلق است به علوم و معارف، و یا ملکی است و آن القاء و خطوری است که بر اطاعت از
شریعت وادار می کند و آن را الهام می گویند و یا نفسانی است که مطلوب آن التذاذ
نفس است که آن را الهام می گویند و یا نفسانی است که مطلوب آن التذاذ نفس است که
آن را هاجس می خوانند، و یا شیطانی است که به معصیت حقتعالی دعوت می کند و نام آن
وسوسه است.

و خواطر همین
چهار امر است و پنجمی برای آنها نیست و معیار تمیز میان آنها میزان شرع است، آن
خاطری که در آن قربت الی الله تعالی است از دو قسم اول است و آن خاطری که در آن
کراهت شرعیه است از دو قسم اخیر است.

القاء شیطانی
گاهی یک امر خاصی است مثلا به معصیت خاصی دعوت می کند و گاهی القاء شیطانی یک امر
عامی است مثلا یک اصل عامی را در قلب انسان عالمی القاء می- کند و بدین وسیله راهی
برای او به سوی اموری مفتوح می نماید که انجام آنها برای شیاطین ممتنع است و فقط
عالم گرفتار وسوسه و القاء ابلیس می تواند آنها را انجام دهد و در واقع شیاطین
گرچه در القاء آن اصل عام مزبورند و آن عالم است که با دقت نظر و تفقه در آن اصل،
معانی مهلکه ای را استنباط می کند که برای وی از واضحات غیر قابل رد است، و منشا
این ضلال و اضلال همان اصل القاء شده از ناحیه شیطان است، و اگرچه آن اصل بنفسه
اصلی است صحیح، ولی در هنگام تفقه و تدبر در آن اصل، با کج فهمی و تعصب، قلب وی
آماج شبهات و ضلال می گردد و معانی فاسدی را که بر وی ظاهر گردیده صحیح و غیر قابل
رد می پندارد، و بر این اصل است مشی اهل بدع و اهواء خصوصا طائفه وهابیت که شیاطین
بر کبیرشان، اصل صحیح توحید را القاء نمودند تا بدینوسیله برای وی راهی به امور
مهلکه ای بگشایند که شیاطین از انجام آن امور ناتوان بودند مانند تخریب مزار ائمه
ی معصومین علیهم السلام و قبور صحابه ی محترم و صدها بدعت دیگر بنام توحید و ده ها
کتاب و رساله بر رد حجج الهی و افتراء و بهتان صریح بر شیعه ی امامیه که نمونه ی
بارز آنها کتاب منهاج السنة است که ظاهرا به ضد محتوایش نامگذاری گردیده، زیرا
مملو از ضلال و کذب و زورگوئی و تکفیر مسلمین، و اجهار به عداوت با اهل بیت علیهم
السلام است، و نام مناسب برای آن، منهاج البدعة است.

قال الحجة
الامینی قدس سره فی «الغدیر»:

«اذا اردت ان
تنظر الی کتاب سمی بضد معناه فانظر الی هذا الکتاب الذی استعیر له اسم «منهاج
السنة» و هو الحری بان یسمی: منهاج البدعة. و هو کتاب حشوه ضلالات و اکاذیب و
تحکمات و انکار المسلمات… و نصب و عداء محتدم علی اهل بیت الوحی علیهم السلام
فلیس فیه الا تدجیل محض..».

شیطان در
القاء اصل توحید که اصلی است صحیح، مباشرت داشته و معلم وی بوده و با القاء این
اصل صحیح بر وی و وادار کردن او به تفکر و تفقه در آن و لوازمش با مبادی فکری مئوف
و منحرف، نتائج الحادی را ببار آورد که روز به روز در تزاید است، خدایتعالی این
فتنه افروخته را به عنایت خویش خاموش فرماید. آمین

(جلد 3- صفحه
148)

ادامه دارد

حج جایگاه
تبادل نظر و چاره جویی مسلمین

امام خمینی
قدس سره:

«باید توجه
داشته باشید که این اجتماع بزرگ که به امر خداوند تعالی در هر سال در این سرزمین
مقدس فراهم می شود، شما ملتهای مسلمان را مکلف می سازد که در راه اهداف مقدسه ی
اسلام، مقاصد عالیه ی شریعت مطهره و در راه ترقی و تعالی مسلمین و اتحاد و پیوستگی
جامعه ی اسلامی، کوشش کنید. در راه استقلال و ریشه کن کردن سرطان استعمار همفکر و
هم پیمان شوید».

آیت الله
خامنه ای:

«میعادی
همگانی، هر سال تشکیل می شود تا مسلمان، در آن محیط وحدت و تفاهم، و در پرتو ذکر
الهی، راه و جهت زندگی را بیاموزد، آنگاه به سرزمین خود و به میان کسان خود
برگردد، و در سالهای بعد، گروه های دیگر و گروه های دیگر بیایند و بروند، بیاموزند
و بیندوزند، بگویند و عمل کنند، بشنوند و تدبر کنند و در نهایت، همه ی امت، به
آنچه خدا خواسته و دین آموخته برسند».

حج، یکی از
ارکان و پایه های محکم اسلام است و پس از نماز و زکات، به عنوان بافضیلت- ترین
عبادات، نام برده شده است. خدای عزوجل وجوب حج را بر هر انسان مستطیعی که تمکن
مالی و بدنی دارد، در قرآن کریم بیان فرموده است:

«ولله علی
الناس حج البیت من استطاع الیه سبیلا».

رسول خدا صلی
الله علیه و آله در فضیلت حج می فرماید:

«لحجة مقبولة
خیر من عشرین صلاة نافلة و من طاف بهذا البیت طوافا … و احسن رکعتیه، غفرالله
له».

– همانا یک
حج پذیرفته شده در درگاه باریتعالی، برتر است از بیست نماز نافله و هر که خانه ی
خدا را طواف کند و دو رکعت نماز طواف را بجا آورد، خداوند گناهانش را می بخشد.

از آن که
بگذریم، ایام و زمان حج و آن مکان مقدس، اولین خانه ای است که خداوند برای مردم
بنا نهاده است، آنجا تنها جائی است که هیچ کس نباید احساس غربت کند، چرا که خانه ی
خودش است.

«ان اول بیت
وضع للناس للذی ببکة مبارکا».

– این مکان
مبارک و مقدس را خداوند برای گردآمدن مردم و برطرف شدن نیازهای جوامع بشری، قرار
داده است.

حج جایگاه
نزدیک شدن انسان به صاحب خانه است. کعبه، خانه ی خدا است و در کنار آن، خداوند است
که میزبان مهمانانش از شرق و غرب می باشد. جائی که میزبان خدا است و خانه، خانه او
است، اعمال و مناسک حج نیز مناسک زندگی و حیات است. آنجا است که ملت ها از هر نژاد
و قومی باید بیایند و اعمال ابراهیم خلیل الله را انجام دهند تا جزو پیروان محمد
حبیب و رسول خدا قرار گیرند؛ آنجا است که باید وحدت امت های اسلامی بلکه تمام
امتهای جهان محقق گردد و همه ید واحده شوند و با پیروی از رسول خدا، تمرین زندگی
توحیدی را در ایام حج و در آن مکان مقدس بنمایند.

حج، عرصه ی
به قدرت درآمدن نیروی لایزال الهی توسط مردان خداجوی است. حج جایگاه رقم زدن
سرنوشت مسلمانان است؛ در آنجا است که فریاد ستمدیدگان بوسنی و هرزگوین شنیده می
شود و ناله ی هزاران زن و کودک معصوم آن دیار اسلامی، به گوش جهانیان می رسد. آنجا
است که مسلمانان سیاه و سفید از ظلمها و ستمهای جنایت پیشگان و جهانخواران بر
یکدیگر آگاه می شوند. آنجا است که باید گرد فقر و تهی دستی از روی محرومان و
پابرهنگان زدوده شود. آنجا است که باید به تجاوز بی رحمانه صربهای پلید و صهیونیست
های ستمگر، خاتمه داده شود. آنجا است که باید با فریادهای برائت مسلمین، شیطان
زادگان، رجم شوند.

آنجا است که
باید با گفتن «لبیک» به خداوند به تمام شیاطین و طاغوتهای دوران «نه» بگویند و از
آنان برائت جویند.

باز هم سخن
یار در این زمینه از هر سخنی خوش تر است. با هم بشنویم امام عزیزمان «قدس سره» چه
می گوید:

«حج ابراهیمی
محمدی -صلی الله علیهما و آلهما- سالها است غریب و مهجور است، هم از جهات معنوی و
عرفانی و هم از جهات سیاسی و اجتماعی. و حجاج عزیز تمام کشورهای اسلامی باید بیت
خدا را در همه ی ابعادش از این غربت درآورند. اسرار عرفانی و معنویش به عهده ی
عرفای غیر محجوب. و ما اینک با بعد سیاسی و اجتماعی آن سر و کار داریم که باید
گفت: فرسنگها از آن دوریم. ما مامور به جبران مافات هستیم. این کنگره- ی سرا پا
سیاست که به دعوت ابراهیم و محمد -صلی الله علیهما و آلهما- برپا می شود و از هر
گوشه ی دنیا و از هر «فج عمیق» در آن اجتماع می کنند، برای منافع ناس است و قیام
به قسط است و در ادامه ی بت شکنی های ابراهیم و محمد است و طاغوت    شکنی ها و فرعون زدودنهای موسی است.

و کدام بت به
پایه ی شیطان بزرگ و بتها و طاغوتهای جهانخوار می رسد که همه ی مستضعفان جهان را
به سجده ی خود و ستایش خویش فرا خوانند و همه ی بندگان آزاد خدای تعالی را بنده ی
فرمانبردار خویش دانند؟ …»

بهرحال فلسفه
ی حج آنچنان که حضرت امیر علیه السلام در نهج البلاغه فرموده اند، تقویت دین است
«و الحج تقویة للدین» و برای تقویت دین باید قیام کرد و چه جائی بهتر از بیت
الحرام برای قیام «جعل الله الکعبة البیت الحرام قیاما للناس» و این قیام باید با
اعلام برائت از مشرکین و متجاوزین و جهانخواران همراه باشد تا متدینین و اسلام
خواهان، با قناعت بیشتر به اسلام و مکتب محمدی روی آورند و این بعد سیاسی اسلام
برای همگان روشن شود و آزادگان از هر دین و آئینی، با این دید، به سوی اسلام گرایش
پیدا کنند و نجات و رهائی خویش را از چنگال ظالمان در پرتو اسلام محمدی بیابند.

از اینکه در
قرآن کریم، یکی از فواید حج را «لیشهدوا منافع لهم» می داند، قطعا این منافع، تنها
بهره های مادی نیست، بلکه این یکی از منفعتهای جزئی و کناره ای است. مهمترین بهره
ای که مسلمانان در این ایام و در این مکان مقدس می برند، همین است که در این
گردهمائی بزرگ، از مشکلات یکدیگر آگاه می گردند و سعی در برآوردن نیازهای یکدیگر
می کنند و چه نیازی بالاتر و ارزشمندتر از رهایی و آزادی است. چه نیازی ضروری تر
از   پاره کردن بندهای استعمارگران و
استثمارگران است.

باز هم از
امام بشنویم که چه رهنمودمان می دهد:

«بر شما ملت
عزیز اسلام که برای اداء مناسک حج در این سرزمین وحی اجتماع کرده اید، لازم است از
فرصت استفاده کرده، به فکر چاره باشید. برای حل مسائل مشکله مسلمین، تبادل نظر و
تفاهم کنید.

باید توجه
داشته باشید که این اجتماع بزرگ که به امر خداوند تعالی در هر سال در این سرزمین
مقدس فراهم می شود، شما ملتهای مسلمان را مکلف می سازد که در راه اهداف مقدسه ی
اسلام، مقاصد عالیه شریعت مطهره و در راه ترقی و تعالی مسلمین و اتحاد و پیوستگی
جامعه ی اسلامی، کوشش کنید.

در راه
استقلال و ریشه کن کردن سرطان استعمار، همفکر و هم پیمان شوید.

گرفتاری های
ملل مسلم را از زبان اهالی هر مملکت شنیده و در راه حل مشکلات آنان از هیچ گونه
اقدامی فروگذار نکنید.

برای فقرا و
مستمندان کشورهای اسلامی فکری کنید.

برای آزادی
سرزمین اسلامی فلسطین از چنگال صهیونیسم، دشمن سرسخت اسلام و انسانیت، چاره اندیشی
کنید.

از مساعدت و
همکاری با مردان فداکاری که در راه آزادی فلسطین، مبارزه می کنند، غفلت نورزید».

آری! لازم
است در ایام حج، مشکلات یکساله ی مسلمین بررسی گردد و مسلمانان با وحدت و هماهنگی
در پی رفع این مشکلات و درصدد چاره جویی برای آزادی و رهائی مسلمین دربند برآیند.
مشکل بزرگ ولاینحل امتهای اسلامی این است که هیچ مجلس و مرکزی واقعی برای رسیدگی
به مشکلاتشان ندارند و خداوند خانه ی خودش را بهترین مرکز برای این کار مهم قرار
داده است و آن را برای «ناس» وضع کرده است تا با هم مصالح مسلمین را در نظر بگیرند
و در پی چاره اندیشی برای مشکلاتشان باشند. اگر چنین حجی داشته باشیم، حج مقبول
است.

ان شاءالله

به امید
اینکه تمام مسلمین از این راز مهم حج آگاه و مطلع گردند و به این بعد سیاسی و مهم
حج، جامه ی عمل بپوشند.

والسلام

تفسیر سوره
رعد

معنی مهلت
دادن به کفار

«وَلَقَدِ اسْتُهْزِئَ
بِرُسُلٍ مِنْ قَبْلِكَ فَأَمْلَيْتُ لِلَّذِينَ كَفَرُوا ثُمَّ أَخَذْتُهُمْ فَكَيْفَ
كَانَ عِقَابِ».

به تحقیق که
پیامبران قبل از تو مورد استهزاء و مسخره کفار قرار گرفتند و ما به کافران مهلت
دادیم سپس آنها را کیفر نمودیم و با چه عقاب سختی آنها را گرفتیم.

(سوره رعد-
آیه 32)

معنای مهلت

در بحث های
گذشته چند مطلب را در مورد این آیه ی کریمه، توضیح دادیم. آخرین مطلب این است که:
وقتی خداوند بخواهد امتی را بگیرد، هیچ عاملی، قدرت مقاومت را ندارد. آنچه فعلا مورد
بحث است این است که فرمود:

ما استهزاء
کنندگان را مهلت دادیم، سپس آنها را گرفتیم.

آیا معنای
مهلت دادن این است که چند مدتی اینها را به حال خود رها کردیم که متنعم بشوند، سپس
آنها را گرفتیم؟! یا اینکه معنای امهال این است که کسی که قابل هدایت نیست، از
همان لحظه ی تکذیب و کفر و نفاق، ما داریم او را می گیریم، اما او توجه ندارد. آیا
معنای مهلت آن است که اینها را یک مدتی سرگرم به تنعم می کنیم، سپس مواخذه می کنیم
یا هم اکنون داریم اینها را می گیریم و مواخذه می کنیم اما اینها نمی فهمند؟

استدراج

ظاهر امهال
این است که فعلا خدای سبحان آنها را عذاب نمی کند و نمی گیرد ولی بعدا آنها را
عذاب می کند. قرآن کریم این مهلت دادن را به عنوان «استدراج» تبیین می کند.

استدراج یعنی
درجه درجه بردن یا به طرف فضیلت و صعود و یا به طرف رذیلت و سقوط. قرآن در این
زمینه چنین می فرماید که: اینها را استدراج می کنیم، یعنی درجه درجه به طرف پائین
سوق می دهیم و وقتی پائین رفتند ناگهان بیدار می شوند و می فهمند در تمام این مدت
که به حسب ظاهر، متنعم بودند، داشتند راه سقوط را طی می کردند نه اینکه واقعا در
رفاه بودند.

در آیه 178
سوره آل عمران، این مطلب را چنین بیان می فرماید:

«وَلا يَحْسَبَنَّ
الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّمَا نُمْلِي لَهُمْ خَيْرٌ لأنْفُسِهِمْ إِنَّمَا نُمْلِي
لَهُمْ لِيَزْدَادُوا إِثْمًا وَلَهُمْ عَذَابٌ مُهِينٌ».

– این کافران
نپندارند ما اگر به آنا مهلت دادیم، این مهلت؛ برای آنها خیر است بلکه هرچه بر این
مدت امهال بگذرد، گناهان اینها بیشتر می شود و عذاب ذلت باری در انتظارشان است. پس
این مهلت، نتیجه تلخی در بر دارد که گناهان بیشتری آنها را احاطه می کند و باعث
هوان و ذلت و خواری آنها خواهد شد. اینها که بر حسب ظاهر عزیز هستند، باطنا ذلیل و
خوار می باشند، چون هر امر مجاز یک حقیقتی را در بر دارد، پس عزت اینها مجازی و
دروغ است.

«اخذته العزة
بالاثم».

بنابراین،
اگر عزت اینها مجاز و دروغ باشد، ذلت اینان حقیقت است و راست، زیرا امکان ندارد هم
عزتشان مجازی باشد و هم ذلتشان. یعنی روزی که حقیقت ظاهر می شود، اینها ذلیل و
خوار خواهند بود. و قرآن این ذلت و خواری را به عنوان «عذاب هون» یا     «عذاب مهین» در قیامت، تعبیر می کند. پس
امهال نه به این معنی است که مدتی در رفاه هستند و بعدا مواخذه و گرفتار می شوند.
همین مدت هم مدت تراکم ذنوب و گناهان اینها است. در سوره ی اعراف این معنی را واضح
تر بیان می کند.

در آیه 182
سوره ی اعراف آمده است:

«وَالَّذِينَ
كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَيْثُ لا يَعْلَمُونَ».

– آنان که
آیات ما را تکذیب می کنند، درجه درجه به طرف سقوط می بریم درحالی که   نمی دانند.

اگر کسی مشرک
شد، اینطور نیست که بعدا سقوط می کند، بلکه هم اکنون سقوط کرده است ولی وقتی سرش
به سنگ خورد، به هوش می آید، نه اینکه فقط چند لحظه ای که در فضا بود راحت بود و
الآن معذب شده است.

سنستدرجهم،
یعنی کم کم و درجه درجه آنها را به ته دره می بریم. پس هم اکنون دارند راه جهنم را
طی می کنند ولی الآن نمی دانند و آن هنگام که دستشان به آتش رسید، ناگهان بیدار می
شوند.

در حدیث آمده
است که روزی رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم در جمع اصحاب نشسته بودند،
فرمودند:

صدائی به
گوشم رسید که این صدا در اثر رسیدن سنگی است که هفتاد سال قبل از    لبه ی جهنم پرت شد و هم اکنون به قعر جهنم
رسید.

حضرت این
جمله را در جمع اصحاب فرمودند ولی پس از اینکه از آن محفل بیرون آمدند، از کنار
کوچه که می گذشتند، صدای شیون بازماندگان منافقی که سنش هفتاد سال بوده و اکنون
مرده بود، شنیدند.

حضرت با بیان
خویش تبیین فرمود که این شخص از همان لحظه تولد همان سنگی بود که از لبه ی جهنم به
ته جهنم می رفت؛ مسیر او مسیر آتش بود و اکنون باز ایستاد.

در دنیا هم
در جهنم اند

در سوره ی
نساء، آیه 10 می خوانیم:

«إِنَّ الَّذِينَ
يَأْكُلُونَ أَمْوَالَ الْيَتَامَى ظُلْمًا إِنَّمَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ نَارًا
وَسَيَصْلَوْنَ سَعِيرًا».

– آنان که
اموال یتیمان را به زور و ستم می خورند، اینها هم اکنون دارند آتش می خورند و بعدا
هم گرفتار آتش افروخته جهنم خواهند شد.

این چنین
آدمی اینطور نیست که الآن راحت باشد؛ او الآن هم معذب است ولی          نمی فهمد. او الآن هم در حال عذاب شدن
و خوردن آتش جهنم است، هرچند به صورت ظاهر نان می خورد!

جامع این
اصول، آیه ای است که در سوره ی «ق»، آیه 22 بیان فرموده است:

«لَقَدْ كُنْتَ
فِي غَفْلَةٍ مِنْ هَذَا فَكَشَفْنَا عَنْكَ غِطَاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيدٌ».

–  تو از این عذاب غافل بودی -و سرگرم عیش و نوش
خویش بودی- ولی اکنون پرده را از جلوی دیدگانت برداشتیم، و امروز چشم تو تیزبین
است.

به عنوان
مثال: اگر کسی سرگرم پذیرائی از مهمانهایش باشد و از اول صبح تا غروب آفتاب، غرق
در عیش و نوش باشد، اصلا احساس خستگی نمی کند ولی وقتی مهمان ها رفتند، به حال
خودش می آید و می بیند که مثلا پایش دارد می سوزد؛ با دقت به آن می- نگرد، تازه
متوجه می شود که میخی در کفشش بوده، جوراب را پاره کرده و پا را زخم نموده است.
خون، پا و جوراب او را فراگرفته و او اصلا توجه نداشته است. این خون و این زخم شدن
پا، که در آخر روز پیدا نشده! بلکه در وسط و یا اول روز بوده است ولی چون آن شخص
مشغول مهمان ها بوده و سرگرم عیش و نوش، اصلا احساس نمی کرده است. اکنون که
سرگرمیش به پایان رسید، سوزش پا را احساس می کند.

آیه کریمه ای
که ذکر شد، می خواهد بفرماید که از اول، آتش جهنم، کافران را دربرگرفته است ولی تا
آخرین لحظه ی دنیایی نمی فهمند و پس از مرگ خواهند فهمید؛ در قیامت احساس خواهند
کرد.

گروهی از
قبیله بنی سلیم یا بنی قیس بود که آمدند خدمت حضرت رسول صلی الله علیه و آله وسلم
و عرض کردند: ما را موعظه کنید.

حضرت خطاب به
آنها فرمود:

بدانید که هر
یک از شما، رفیقی دارد که همراه او است و با او دفن می شود. شما می- میرید و او
زنده است و با هم به قبر می روید و با هم سر از قبر برمی دارید. اگر آن رفیقی که
با شما به قبر می رود، خوب بود، شما را گرامی می دارد و در قبر پذیرائی می کند و
اگر بد بود شما را می گزد: «فان کان کریما اکرمک و ان کان لئیما اسلمک». آن رفیق و
یار شما کیست؟ آن عمل شما است. «و هو عملک». بنابراین، مار و عقربی که در قبر ما
را می گزند، با خود ما همراهند و ما نمی دانیم.

لسانی صریح
تر و دلالتی روشن تر از این نیست که فرمود:

تو تنها به
قبر نمی روی، بلکه کس دیگری با تو هست که همراهت می آید و با تو دفن می شود: «تدفن
معه و یدفن معک و انت میت و هو حی و تحشر معه و یحشر معک، فان کان کریما اکرمک و
ان کان لئیما اسلمک و هو عملک».

در قیامت هم
می فرماید: «لقد کنت فی غفلة من هذا …».

– تو از این
آتش غافل بودی هر چند که با تو بود و الآن که پرده برداشته شد و بیدارشدی، آن را
می بینی، نه اینکه تازه این آتش پدید آمده است بلکه همواره با تو بوده است.

پس کسی که
راه باطل را طی می کند، هم اکنون، دارد در آتش حرکت می کند ولی وقتی به آخر رسید و
سرش به سنگ خورد و به ته جهنم رسید، یک مرتبه بیدار می شود.

این است
معنای مهلت دادن که در آیه ی شریفه ی مورد بحث آمده است، نه اینکه معنایش این باشد
که چند صباحی اینها راحت هستند و در نعمت به سر می برند و بعدا خدای سبحان اینها
را عذاب می کند، نه چنین نیست.

«سنستدرجهم»
فعل مضارع است و سین هم علامت تحقیق است، یعنی از هم اکنون تا آینده، نه اینکه در
آینده شروع می شود یعنی تکذیب آیات ما همان و استدراج خدای سبحان همان. استدراج از
حال شروع می شود و به مستقبل ختم می شود.

در ادامه آیه
می فرماید: «وَأُمْلِي لَهُمْ إِنَّ كَيْدِي مَتِينٌ».

– و مهلت می
دهم به آنان و همانا نقشه من خیلی محکم است.

(اعراف- آیه
183)

اینجا دیگر
سخن از متکلم مع الغیر نیست، بلکه سخن از متکلم وحده است. در اینجا خدای سبحان
متکلم وحده است و می فرماید: من به اینها مهلت می دهم. چرا؟ برای اینکه نقشه من
خیلی محکم و متین است. آنها نه می فهمند و نه می توانند مقاومت کنند.

در آیه محل
بحث هم می فرماید: «فاخذتهم فکیف کان عقاب» یعنی «کیف کان عقابی». در اینجا یاء
محذوف است و کسره دلالت بر حذف یاء می کند.

اعضا و جوارح
سپاهیان حق اند

چرا کید خدا
متین است؟ چرا عقاب الهی آنچنان عقابی است که چیزی به آن مشابهت ندارد؟ برای اینکه
اگر خدای سبحان خواست کسی را بگیرد، هیچ چیزی نمی تواند مقاومت کند، نه اینکه چیزی
مقاومت می کند و شکست می خورد. اگر اراده تکوینی خداوند تعلق گرفته است که کسی را
عقاب کند -چه در دنیا و چه در آخرت- او اصلا تاب مقاومت را ندارد نه اینکه مقاومت
می کند و شکست می خورد. مگر نه این است که سراسر جهان سپاهیان حق هستند.

«هُوَ الَّذِي
أَنْزَلَ السَّكِينَةَ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ لِيَزْدَادُوا إِيمَانًا مَعَ إِيمَانِهِمْ
وَلِلَّهِ جُنُودُ السَّمَاوَاتِ وَالأرْضِ وَكَانَ اللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمًا».

و ارقام این
سپاه را هم احدی جز خدا نمی داند!

«وَمَا جَعَلْنَا
أَصْحَابَ النَّارِ إِلا مَلائِكَةً وَمَا جَعَلْنَا عِدَّتَهُمْ إِلا فِتْنَةً لِلَّذِينَ
كَفَرُوا لِيَسْتَيْقِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ وَيَزْدَادَ الَّذِينَ آمَنُوا
إِيمَانًا وَلا يَرْتَابَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ وَالْمُؤْمِنُونَ وَلِيَقُولَ
الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَالْكَافِرُونَ مَاذَا أَرَادَ اللَّهُ بِهَذَا
مَثَلا كَذَلِكَ يُضِلُّ اللَّهُ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِي مَنْ يَشَاءُ وَمَا يَعْلَمُ
جُنُودَ رَبِّكَ إِلا هُوَ وَمَا هِيَ إِلا ذِكْرَى لِلْبَشَرِ».

پس یکی از
سپاهیان حق، خود همین شخص معاقب می باشد؛ پس دیگر معنی ندارد که این شخص معاقب
بتواند در برابر اراده ی الهی مقاومت کند.

بنابراین اگر
روشن شد که آن طرف عقاب، یک لحظه هم نمی تواند مقاومت کند، پایان آیه هم روشن می
شود که عقاب خدا چگونه عقابی است.

و به بیان
دیگر:

خود این شخص
کافر هر چه دارد، جنود حق است؛ فکرش، قدرتش، اندیشه اش، اراده اش و هرچه که دارد
همه و همه سربازان حق هستند، اگر خدا خواست او را بگیرد، با همان اندیشه و قدرتش
او را می گیرد و چیزی نیست که در برابر خواست خدا مقاومت کند. چیزی در جهان تمرد
نمی کند تا ما بگوئیم یک لحظه مقاومت می کند و بعد شکست می- خورد. تمرد کردن اصلا
متصور نیست، لذا می فرماید به اینکه وقتی من بخواهم بگیرم، آن وقت می فهمید که
چگونه می گیرم. اگر خدای ناکرده کسی مستحق عذاب الهی شد، خداوند با همان اعضا و
جوارح او، او را می گیرد.

در بیانات
حضرت امیر علیه السلام آمده است:

«اعضاؤکم
شهوده و جوارحکم جنوده».

– اعضا و
جوارح شما سربازان و گواهان او هستند.

(نهج
البلاغه- 199)

این سرباز دم
دست شما است؛ پس اگر خواست شما را بگیرد، با همان فکر شما، شما را می گیرد؛ با
همان اراده ی شما، شما را می گیرد. این چنین نیست که مقاومتی فرض شود. اگر در
پایان سوره فجر می فرماید: آن روز معلوم می شود که احدی مثل خدا عذاب نمی کند، در
دنیا هم همین طور است، منتهی آن روز معلوم می شود.

«فیومئذ
لایعذب عذابه احد و لا یوثق و ثاقه احد».

– احدی مثل
خدا نمی تواند عذاب کند. احدی مثل خدا نمی تواند بند کند.

البته عذاب
آن روز، به مراتب شدیدتر و سخت تر است و آن روز روشن می شود که احدی نمی تواند مثل
خدا عذاب کند، چرا؟

برای اینکه
در جهان اگر کسی بخواهد شخصی را مورد عذاب قرار دهد، این طرف تعذیب    -ولو یک لحظه هم باشد- می تواند مقاومت کند،
اما در روز قیامت، مقاومت اصلا فرض هم نمی شود. با چه چیزی مقاومت کند؟ اگر تمام
امکانات آن شخص، سربازان حق هستند و همه تسلیم محض در برابر خدا هستند، انسان با
چه قدرتی در برابر خدای سبحان می- خواهد مقاومت کند؟! اعاذنا الله من شرور انفسنا.

ادامه دارد

«توصیه
های بسیار مهم رهبر انقلاب» پیرامون وجدان کار و انضباط اجتماعی

مساله ما این
نیست که زندگی خودمان را نجات دهیم و فقط گلیم خود را از آب بیرون بکشیم، مساله
این است که ملت ایران همچنان که در شان اوست در حال پدیدآوردن یک تمدن است. پایه
تمدن بر صنعت و تکنولوژی و علم نیست، پایه اصلی تمدن بر فرهنگ و بینش و معرفت و
کمال فکری انسانی است. این است که همه چیز را برای یک ملت فراهم می کند و علم را
برای او به ارمغان می آورد. ما در این صراط و جهت هستیم نه اینکه ما تصمیم بگیریم
این کار را بکنیم، بلکه حرکت تاریخی ملت ایران دارد این را بوجود می آورد. در یک
چنین شرایطی با احراز موقعیت عظیم ملت بزرگ ایران همه بایستی بدانند که چه می کنند
و در چه صراطی حرکت می کنند و به نظر من این دو عنوان می- تواند دو شعار برای ما
باشد، که یکی عبادت است از وجدان کار و دومی انضباط اجتماعی، رعایت این دو عنوان
در ما یک تکاملی و تحولی را بوجود خواهد آورد که انشاءالله آن تحول در جهت آشتی با
خدای متعال و با ارزش های الهی و آشتی با مردم و زندگی با مردم است.

بسم الله
الرحمن الرحیم

«یا مقلب
القلوب و الابصار* یا مدبر اللیل و النهار* یا محول الحول و الاحوال* حول حالنا
الی احسن الحال». عید سعید نوروز را به همه هم میهنان عزیز و ایرانیانی که در
سراسر جهان زندگی می کنند و به خصوص به ایثارگران و خانواده های معظمی که به نحوی
از انحاء در حرکت عظیم ملت ایران تلاش و کوشش می کنند و دشواریها را متحمل شدند
تبریک عرض می کنم. مخصوصا به خانواده های معظم شهدای عزیز، جانبازان عزیز و
خانواده- هایشان و آزادگان عزیز و کسانی که هنوز در اسارت هستند و به خانواده
هایشان تبریک می گوئیم و دعا می کنیم که انشاءالله هرچه زودتر مفقودالاثرهای ما و
کسانی که هنوز در زندانهای اسارت هستند باز گردند و دل ما را شاد کنند. همچنین به
ملتهایی که عید نوروز را عید می دانند از جمله مردم عزیز جمهوری آذربایجان و بعضی
دیگر از جمهوریهایی که در اطراف ما هستند و عید نوروز را بزرگ می شمارند، تبریک
عرض می کنم و از خدای متعال برای همه در سال جدید هجری شمسی آرزوی توفیق می کنم،
ما در دعای آغاز تحویل سال از خدای متعال می خواهیم که حال ما را به بهترین حال
برگرداند. در طول ماه مبارک رمضان هم از خدای متعال خواستیم که:

«اللهم غیر
سوء حالنا بحسن حالک».

– یعنی خدا
بدیها و ناهنجاری های حال و منش و زندگی و روح و جسم ما را به برکت خیر و رحمت محض
که در وجود توست تبدیل کن. این تحویل و تغییر یکی از بزرگترین اسرار حرکت تکاملی
انسان است و اسلام ما را به آن امر کرده و دستور داده است، مخصوص کسان خاص هم
نیست، مبادا کسی خیال کند که تغییر حال، مال کسانی است که طبق معیارهای اسلامی دچار
بدحالی هستند، حتی کسانی که حال نیک و اخلاق نیکی دارند، چون بهترین نیستند، از
خدا می خواهند که به سمت بهترین، حرکت کنند. ما هر که هستیم و هرجا هستیم و در هر
مرتبه ای از دانش، معرفت و کمال و اخلاق انسانی قرار داریم، باید از خدا بخواهیم
که حال ما را نیکوتر کند و ما را به سمت کامل تر شدن پیش ببرد.

این سوال پیش
می آید که نشان و جهت این کامل شدن چیست؟ چطور می شود که انسان حالش بهتر می شود و
به سمت کامل تر شدن پیش می رود؟ من دو عنوان را به نشانه این تحول به شما عزیزان
در آغاز سال نو عرض می کنم. این دو نشان عبارت است: از سازش با خدا و سازش با
مردم. آشتی با خدا و آشتی با مردم. هرجا که هستیم و با هر کیفیت حالی که داریم
باید به سمت انس با خدای متعال و آشتی کردن با خدای متعال پیش برویم و گناهان را
کنار بگذاریم و گناهان را در رفتار خودمان جستجو کنیم. انسان غالبا بدی های کار
خودش را نمی شناسد. حب به نفس نمی گذارد که ما به نواقص و عیوب خود آشنا شویم. اول
جستجو کنیم و بشناسیم و بعد آنها را برطرف کنیم و خود را به خدا نزدیک کنیم و با
خدا آشتی کنیم و سپس آشتی با مردم یعنی داشتن صفا و وفا و نیک رفتاری و نیکوکاری
با مردم. با همه قشرها مخصوصا با کسانی که از لحاظ جسمی و مالی و موقعیت اجتماعی و
نداشتن راه و چاره زندگی ضعیف هستند، رفتارمان را با آنها تصحیح کنیم و سعی کنیم
حالت آشتی با مردم خوب و بندگان خدا داشته باشیم اگر در این جهت پیش برویم و
خودمان را لحظه به لحظه پیراسته تر کنیم، آن وقت تحویل حال به احسن حال انجام
گرفته است. نمی گویم بهترین خواهد شد، اما به سمت بهترین شدن انشاءالله حرکت
خواهیم کرد. من از این فرصت استفاده می کنم و یک تذکر اخلاقی در جهت همین بهتر شدن
عرض می کنم. قبلا این را بگویم که در شرایط کنونی ما کشوری جوان، نو و نظامی تازه
و دارای ارزشهای متعالی و شعارهایی بسیار مهم و دارای جهت گیری روشن و پرجاذبه
برای هر انسان با انصاف داریم و از طرفی کشوری بزرگ و با عظمت و دارای سابقه
تاریخی مهم با فرهنگی بسیار متعالی و درخشان در طول تاریخ و با میراث ارزشمندی از
گذشته هستیم و ثروت های فراوان مادی داریم و یکی از آنها که معلوم هم نیست که
بزرگترینش باشد همین نفت و گاز و منابع زیرزمینی ماست. ملتی با این عظمت در کشوری
به این بزرگی و شکوفائی جا دارد که این تحول اخلاقی را در خود به وجود بیاورد.
تذکری که می خواستم عرض کنم این است که دو چیز را از آغاز سال شروع کنیم و به
عنوان شعاری برای خودمان قرار دهیم. آن دو چیز عبارتست از وجدان کار و انضباط
اجتماعی که دو شاخص بسیار مهم است هر کس و در هر کجا که هستیم وجدان کار را در
کاری که به گردن گرفتیم و تعهد کردیم رعایت کنیم، چه این کار شخصی یا کاری برای
نان درآوردن باشد و چه کاری اجتماعی و مردمی و مربوط به دیگران باشد. همانند
کارهای مهم اجتماعی مسئولیت های کشوری همه این امور را با برخورداری از وجدان کار
انجام دهیم، آن را خوب و دقیق و کامل و تمام انجام دهیم و به تعبیر معروف برای
کار، سنگ تمام بگذاریم. اگر ملتی دارای وجدان کار باشد، محصول کار او خوب خواهد شد
و وقتی محصول کار نیکو شد، وضع اجتماعی بطور قطع بهبود پیدا خواهد کرد. ممکن است
هر کسی، افراد اقتصادی و سیاسی تحلیل های گوناگونی نسبت به مسائل مختلف و پدیده-
های مختلف کشور داشته باشند، اما راه حل مشکلات همین دو چیزی است که عرض کردم. اول
وجدان کار و دومی انضباط اجتماعی. انضباط اجتماعی به معنای نظام پذیری در همه امور
است که عبور نکردن از خط عابر پیاده برای اتومبیل ها در خیابان از آن جمله است.
اما از همین جا ما باید انضباط اجتماعی را شروع کنیم و در همه مسائلمان تا مسئولیت
های بالا و برخورد با مسائل کشور به آن توجه کنیم. کسانی که مراجعات مردمی دارند،
در برخورد با مردمی که به آنها مراجعه می کنند و نیز کسانی که کار را بر دوش گرفته
اند نظم و انضباط در انجام کار را باید رعایت کنند. اینها همه آن چیزهایی است که
کشور و ملت ما را به شادابی خواهد رساند و کار آنها را پیش خواهد برد. امروز خوشبختانه
کارها در حال پیشرفت است. من این را با اطلاعات و آگاهی از مسائل به شما عرض می
کنم. البته این مطلب را مردم ما و هم بسیاری از کسانی که در مسائل جاری حضور دارند
حس می کنند. فشارها به سمت ما از طرف قدرتهای قلدر که دشمن ملت و استقلال ما هستند
زیاد است، اما خوشبختانه این کشور باعظمت، ملت بزرگ و دولتمردان مخلص و صمیمی و
دلسوز این فشارها را با کمال قدرت از سر خودشان دفع می کنند و هیچگونه تاثیری بر
زندگی آنها در دراز مدت نمی گذارد، هرچند که ممکن است بعضی از مشکلات را در کوتاه
مدت بوجود بیاورد. همه اینها را می توان به خوبی از سر گذراند. ما در حال پیشرفت،
سازندگی و بنای یک تمدن هستیم. مساله ما این نیست که زندگی خودمان را نجات دهیم و
فقط گلیم خود را از آب بیرون بکشیم، مساله این است که ملت ایران همچنان که در شان
اوست در حال پدیدآوردن یک تمدن است. پایه تمدن بر صنعت و تکنولوژی و علم نیست،
پایه اصلی تمدن بر فرهنگ و بینش و معرفت و کمال فکری انسانی است. این است که همه
چیز را برای یک ملت فراهم می کند و علم را برای او به ارمغان می آورد. ما در این
صراط و جهت هستیم نه اینکه ما تصمیم بگیریم این کار را بکنیم، بلکه حرکت تاریخی ملت
ایران دارد این را بوجود می آورد. در یک چنین شرایطی با احراز موقعیت عظیم ملت
بزرگ ایران همه بایستی بدانند که چه می کنند و در چه صراطی حرکت می کنند و به نظر
من این دو عنوان می تواند دو شعار برای ما باشد، که یکی عبارت است از وجدان کار و
دومی انضباط اجتماعی، رعایت این دو عنوان در ما یک تکاملی و تحولی را بوجود خواهد
آورد که انشاءالله آن تحول در جهت آشتی با خدای متعال و با ارزش های الهی و آشتی
با مردم و زندگی با مردم است. امیدوارم که انشاءالله مردم عزیزمان سال 1373 هجری
شمسی را به نیکی و به برکت بگذرانند و مشمول دعای زاکیه ولی عصر ارواحنا فداه
باشند و انشاءالله مسئولین دولتی بتوانند کارهای بزرگی را که در پیش گرفته اند، به
بهترین وجهی انجام بدهند و اینجانب به روح مطهر امام بزرگوارمان که بازکننده این
راه با عظمت برای ملت ما بود درود می فرستم و امیدوارم که خدای متعال روح مقدس آن
بزرگوار را مثل همیشه مشمول تفضلات خودش و رحمت و برکت و مغفرت و فضل خودش قرار
دههد و دعوات مردم را در حق آن بزرگوار و زندگی خودشان مقبول کند. «والسلام علیکم
و رحمة الله و برکاته»

(پیام نوروز
1373)

«بمناسبت
ولادت با سعادت امام رضا علیه السلام در روز یازدهم ذیقعده»

امام رضا
علیه السلام

برترین الگوی
زندگی

امام علی بن
موسی الرضا علیه الصلاة والسلام، هشتمین ستاره ی تابناک آسمان نبوت و ولایت، در
روز پنجشنبه، یازدهم ذی قعده سال 148 هجری به دنیا آمد.

کنیه مبارک
آن حضرت: ابوالحسن و القاب مبارکش عبارت اند از:

نورالهدی،
فاضل، صابر، سراج الله، وفیّ، صدّیق، رضی و معروفترین آنها رضا.

امام هشتم
سلام الله علیه 29 سال و چند ماه با پدر بزرگوارش امام موسی بن جعفر علیه السلام
زندگی کرد و پس از شهادت پدر، 20 سال دوران امامت آن حضرت به طول انجامید تا
سرانجام توسط مامون عباسی لعنةالله مسموم شد و به شهادت رسید.

مفضل بن عمر
داستان کودکی آن حضرت را چنین بیان می کند:

بر حضرت کاظم
علیه السلام وارد شدم. فرزندش علی را در دامن گرفته و او را پیوسته   می بوسید و زبانش را می لیسید و بر دوشش می
گذاشت و او را در آغوش خود        می گرفت
و به او می فرمود:

«فرزند
دلبندم! چقدر بوی تو خوش و خوی تو پاکیزه و فضیلتت برای همگان روشن است».

به حضرتش عرض
کردم: فدایت شوم!

آنقدر محبت
این کودک در دلم قرار گرفته که مانند چنین محبتی جز در مورد شما برای احدی متصور
نیست. حضرت فرمود:

«ای مفضل!
منزلت و مقام او مانند منزلت و مقام من نسبت به پدرم است». سپس این آیه شریفه را
تلاوت فرمود:

«ذریة بعضها
من بعض والله سمیع علیم».

پس از رحلت
شما، این کودک، ولی امر و پیشوای مردم است؟

فرمود: آری!
هر که او را اطاعت و پیروی کند، رستگار و هدایت شده و هر که با او مخالفت نماید،
کافر است.

فرا رسیدن
این روز خجسته و مبارک را به عموم شیعیان جهان به خصوص پیروان حقیقی آن حضرت در
ایران اسلامی که افتخار خدمت و عتبه بوسی آستان مقدسش در مشهد مقدس را دارند و
همچنین به فرزند عزیزش حضرت ولی الله الاعظم ارواحنا فداه، و به مقام معظم رهبری
که افتخار زاده شدن و رشد کردن در جوار حرم مطهرش را دارند، تبریک و تهنیت عرض
نموده، از خدای بزرگ، توفیق پیروی خالصانه از حضرتش را برای عموم برادران و
خواهران ایمانی خواستاریم.

ضمنا برای
تیمن و تبرک، داستانهای کوچکی از رفتار اجتماعی حضرت با مردم برای استفاده و الگو
قراردادن در زندگی خویش، نقل می کنیم:

1- مردی از
اهل بلخ روایت می کند که: همراه با امام رضا علیه السلام در سفرش به خراسان بودم،
روزی سفره ی غذا را طلبید. سفره که حاضر شد، همه ی خدمتکاران و غلامان را از
سیاهان و دیگران بر سر سفره خویش جمع کرد. گفتم: قربانت گردم! کاش بر این غلامان و
نوکران سفره ای جداگانه قرار می دادی! حضرت فرمود: «ساکت باش! خدا یکی است. پدر و
مادر همه ی آنها هم یکی است، پاداش هم در روز رستاخیز در گروه اعمال انسان است».

(بحارالانوار-
جلد 49- ص 101)

2- یاسر،
خادم امام رضا علیه السلام می گوید: روزی امام رضا علیه السلام ما را جمع کرد به
ما فرمود: «اگر من بالای سر شما ایستادم و شما در حال غذا خوردن بودید، برنخیزید و
بلند نشوید تا اینکه از غذا خوردن فارغ شوید». گاهی اتفاق می افتاد که حضرت یکی از
ما را برای کاری فرا می خواند. وقتی گفته می شد: مشغول غذا خوردن است. می فرمود:
بگذارید تا غذایش تمام شود.

(کافی- جلد
6- صفحه 298)

3- یاسر خادم
همچنین نقل می کند که: امام رضا علیه السلام هرگاه تنها می شد، تمام اطرافیان خود
را از کوچک و بزرگ پیرامون خود جمع می کرد؛ با آنان سخن می گفت، گرم می گرفت و
اظهار علاقه می کرد. آنها نیز با حضرت مانوس می شدند. و هرگاه حضرت بر سر سفره می
نشست، همه افراد و اطرافیان خود را -کوچک و بزرگ- صدا می کرد حتی اصطبل دار و حجام
را و با آنان به غذا خوردن مشغول می شد.

(عیون اخبار
الرضا- جلد 2، صفحه 159)

4-
ابوعبدالله بغدادی می گوید:

شبی مهمانی
بر امام رضا علیه السلام وارد شد. همچنان که حضرت با او مشغول سخن گفتن بود،
ناگهان چراغ خراب شد. او برخاست و دست دراز کرد که چراغ را درست کند. حضرت مانع شد
و خودش اقدام به درست کردن چراغ کرد. سپس فرمود:

«انا قوم لا
نستخدم اضیافنا».

– ما قومی
هستیم که مهمانانمان را به کار نمی گیریم.

(کافی- جلد
6، صفحه 283)

5- در مناقب
آل ابی طالب آمده است: روزی امام رضا علیه السلام وارد حمام شد. شخصی که آن حضرت
را نمی شناخت به ایشان عرض کرد: مرا کیسه بکش! حضرت شروع به کیسه کشیدن آن مرد
ناشناس کرد. مردم که این جریان را دیدند، فورا به آن مرد متعرض شده و حضرت را
معرفی کردند. آن مرد سخت شرمنده و خجل شد و شروع به پوزش و عذرخواهی کرد. حضرت
همچنان به کار خود که کیسه کشیدن آن مرد بود، ادامه می داد و او را دلداری می داد
که خجالت نکشد.

(بحارالانوار-
جلد 49- صفحه 99)

6- یسع بن
حمزه نقل می کند: در مجلس امام رضا علیه السلام نشسته بودم و با حضرت مشغول گفتگو
بودم.گروه بسیاری از مردم آمده بودند و از مسائل شرعی و حلال و حرام خود می
پرسیدند. مرد بلند قد و گندمگونی آمد و سلام کرد و خود را یکی از دوستان آن حضرت و
پدر بزرگوارش معرفی کرد و اظهار نمود که در بازگشت از سفر حج، پولش را گم کرده
است، لذا از آن حضرت درخواست کمک نمود تا به شهرش برسد و آن مقداری را که از حضرت
گرفته است، به جای او صدقه بدهد. حضرت به او دستور داد بنشیند تا وقتی که مردم
متفرق شدند و تنها من و دو نفر دیگر مانده بودیم. سپس حضرت از ما اجازه گرفت و به
اندرون رفت و پس از زمانی برگشت و در را بست و دست خود را از بالای در بیرون آورد
و فرمود: آن مرد خراسانی کجا است؟ آن مرد گفت: اینجا هستم. بفرمائید! حضرت فرمود:
این دویست دینار را بگیر و خرج خود کن و از آن تبرک بجوی و لازم هم نیست از طرف من
صدقه بدهی. خارج شو تا یکدیگر را نبینیم. وقتی آن مرد از خانه بیرون رفت، سلیمان          -که یکی از اصحاب بود- پرسید: قربانت
گردم! بخشش فراوانی به او عطا کردید. پس چرا صورت خود را از او پوشاندید؟ حضرت
فرمود: «مخاقة ان اری ذل السوال فی وجهه لقضائی حاجته، اما سمعت حدیث رسول الله
صلی الله علیه و آله وسلم: المستتر بالحسنه تعدل سبعین حجة، و المذیع بالسیئة
مخذول و المستتر بها مغفورله اما سمعت قول الاول:

متی آته یوما
لاطلب حاجة                                         رجعت
الی اهلی و وجهی بمائه

من روی خود
را از او پوشاندم، از ترس اینکه مبادا خفت و خواری سوال را در چهره اش ببینم، به
این خاطر که نیازش را برطرف کرده ام. آیا نشنیده ای حدیث رسول خدا صلی الله علیه و
آله وسلم را که می فرماید: پاداش کسی که نیکی خود را، بپوشاند معادل هفتاد حج است
و همانا کسی که سیئه ای را افشا کند ذلیل می شود و کسی که آن را بپوشاند، آمرزیده
است. آیا نشنیده ای شاعر را که می گوید: هرگاه روزی برای درخواست حاجتی به او روی
آورم، آن سان به خانه ام باز می گردم که آبرویم محفوظ مانده است.

(کافی- جلد
4، صفحه 23)

7- احمدبن
محمدبن ابی نصر بزنطی گوید: امام رضا علیه السلام مرکبی را برای من فرستاد که بر
آن سوار شوم و به حضور حضرتش برسم. وقتی بر حضرت وارد شدم و مقدار زیادی از زمان
را نزد او گذراندم، پاسی از شب گذشته؛ می خواست برخیزد، فورا به من فرمود: «گمان
نمی کنم این وقت از شب بتوانی به شهر برگردی. عرض کردم: آری جانم به قربانت.
فرمود: پس امشب را نزد ما بمان تا فردا صبح به خواست خدا رهسپار خانه ات گردی. عرض
کردم: چشم! جانم به قربانت. سپس حضرت رو به کنیزش کرد و فرمود: «رختخواب خودم را
برایش بگستر و ملافه ی مرا که در آن می خوابم بر روی آن بکش و بالش مرا زیر سرش
بگذار». پیش خودم گفتم: چه کسی مانند من است. امشب چه نصیب بزرگی افتخارم شده است.
خداوند این منزلت را برای من نزد امام رضا علیه السلام قرار داد که به هیچ یک از
یاران ما نداده است. امام مرکب سواری خود را برایم فرستاد، رختخواب مخصوص خود را
برایم گسترد و مرا در ملافه ی خود خوابانید و متکای خویش را برایم آماده کرد.
راستی هیچ یک از یاران ما به این شرف بزرگ نائل نشده است. در همان حال که با خود
چنین می اندیشیدم، حضرت رو به من کرده فرمود: «یا احمد! ان امیرالمومنین علیه
السلام اتی زید بن صوحان فی مرضه یعوده فافتخر علی الناس بذلک، فلا تذهبن نفسک الی
الفخر، و تذلل لله عز و جل».

– ای احمد!
روزی امیرالمومنین علیه السلام به عیادت زید بن صوحان که بیمار بود، رفت زید به
واسطه ی آن، بر مردم فخر فروشی می کرد. مبادا نفس تو، تو را به فخر بکشد! در برابر
خدا فروتنی و تواضع کن. چقدر این روایت جالب است. حضرت در همان حال که بهترین راه
و روش مهمانداری را به ما می فهماند، که با مهمان به بهترین وجهی رفتار کنیم و
مهمان نوازی را به بالاترین درجه اش برسانیم، درس تواضع و فروتنی را هم به ما می
دهد که مبادا به خاطر دیدار با امام یا آن همه مورد محبت و ملاطفت امام قرار
گرفتن، ما را به فخر فروشی بر مردم وا دارد. البته شکی ندارد که احمد بزنطی، آن شب
خوشبخت ترین انسان روی زمین بوده است و جای افتخار در دل دارد ولی نباید این عمل
امام، باعث غرور و فخر فروشی او بر دیگران شود، چرا که هر کس به جای او مهمان امام
بود، قطعا از همان محبت و ملاطفت امام برخوردار می شد. آری! باید دل را از آلوده
شدن به غرور و تکبر بازداشت و باید خودستایی را کنار گذاشت که افتخار انسان، تنها
به عمل خوب خودش است و لاغیر. هیچ مزیت و فضیلتی برای انسان ها بر یکدیگر نیست جز
با تقوا و پرهیزکاری و در حقیقت این عمل امام است که امتیاز دارد چرا که حق مهمان
نوازی را در بهترین وجه ادا نموده است، هرچند خود بالاترین مقام معنوی را دارا
است. تمام اعمال و رفتار امامان معصوم علیهم السلام برای ما درس زندگی و بهتر
زیستن است که باید با دقت سیره ی امامان را در زندگی روزمره ی خویش، به مرحله ی
اجرا در آوریم و از این الگوهای الهی بهترین الگو برای خود بگیریم تا رستگار و رو
سفید گردیم. به خدا چیزی جز تاسی و پیروی کردن از امامان و پیشوایانمان، ما را به
خدا نزدیک نمی کند و مایه ی افتخار و مباهات در روز رستاخیز بر سایر ملت ها و امت
ها نمی باشد. به امید به زیستی در پرتو رهنمودهای امامان و با تبریک دوباره فرا
رسیدن این عید بزرگ به امت اسلامی ایران.

«بمناسبت
وفات امام محمد باقر علیه السلام در روز هفتم ذی حجه»

امام باقر
علیه السلام

احیاگر آئین
محمدی (ص)

بیست و هشتم
اردیبهشت امسال، مصادف است با هفتم ذوالحجة، سالروز شهادت پنجمین ستاره ی تابناک
آسمان ولایت و امامت، حضرت امام محمد باقر علیه السلام. آن حضرت در سال 57 از هجرت
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم در مدینه منوره به دنیا آمد و در روز هفتم
ذوالحجة از سال 114 هجری قمری در سن 57 سالگی وفات یافت.

امام باقر
علیه السلام چهار سال از عمر شریفش را در جوار جد اطهرش حضرت سیدالشهدا علیه
السلام گذراند و مدت 35 سال در کنار پدر بزرگوارش امام زین العابدین علیه السلام
زیست و پس از پدر، هیجده یا نوزده سال -طبق روایتی- مدت امامتش به طول انجامید، تا
اینکه در آخرین سال از حکومت هشام بن عبدالملک، به شهادت رسید.

امام باقر
علیه السلام در طول دوران زندگیش شاهد محنت ها و مصیبت های زیادی بود که توسط
امویان پلید بر خاندان رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم و شیعیان و پیروانشان
پیوسته می بارید.

امام باقر
علیه السلام در کودکی شاهد فاجعه ی بزرگ عاشورا و اسارت اهل بیت عصمت و طهارت
علیهم السلام بود و پس از آن می دید که چگونه بر پدر بزرگوارش و یاران و اصحابش،
پی در پی مصیبت می بارد و چگونه حاکمان غاصب و ظالمان پلیدی که تمام ارزشهای
اسلامی را زیر پا گذاشته و احکام مقدس الهی را لگدمال کرده و انسانیت را نادیده
گرفته اند، در پی انهدام و فروریزی ساختمان محکم و متین اسلام برآمده اند؛ همان ساختمانی
که پیامبر اسلام بیش از 20 سال از عمر پربرکتش را در راه ساختن و معماری آن با
مجاهدت ها و محنت ها و سختی های فراوان صرف کرد و حضرت زهرا               سلام الله علیها در همین راه به
شهادت رسید و امیرالمومنین علیه السلام به خاطر بقای همین ساختمان بیش از 25 سال
خانه نشین شد در حالی که خار را در چشم و استخوان را در گلو احساس می کرد.

امویان برای
ساختن حکومت خویش، از آغاز بر این برآمدند که ساختمان رسالت محمدی را ویران سازند
و سپس تمام پیروان این مکتب را به خاک و خون بکشند و در این راستا از هیچ تلاشی
فرو گذار نبودند و امام باقر علیه السلام در طول چهل سال، شاهد آن همه مصیبت و بلا
بود تا سرانجام، امامت به وی منتقل شد. امام که آن همه انحراف ها و     کژی ها را دیده بود، چاره ای نداشت جز اینکه
برای حفظ و بقای ساختمان مکتب محمدی، چاره ای اندیشد و در این راستا قیام کرد؛
قیامی که همراه با تعلیم و تربیت عالمان و دانشمندان و یاران بود؛ قیامی که با
تدریس و مناظره و احتجاج و آموزش همراه بود. امام باقر علیه السلام، از راه تشکیل
و تاسیس دانشگاه بزرگ اسلامی به دفاع از اصول و ارکان و مبادی و احکام اسلام عزیز
پرداخت و شروع به نشر و تبلیغ احکام و تعالیم قرآن نمود تا اینکه بحمدالله هزاران
شیفته علوم و معارف اهل بیت گرداگرد وجود اقدسش جمع شدند و انقلابی بزرگ در
اندیشیدن و عمل کردن پدید آمد و به تدریج تمام آن انحراف ها و        لغزش هایی که در دوران اقتدار بنی امیه، بر
جامعه حاکم شده بود از بین رفت و به جای آنها ارزشهای عالیه ی اسلام حکمفرما شد.

بنابراین،
حرکت علمی امام باقر علیه السلام، این شکافنده ی علوم رسول الله صلی الله علیه و
آله وسلم، باعث احیای سنت های جاویدان رسول الله و زنده نگهداشتن قرآن کریم شد.
سلام و درود بی پایان خداوند بر آن حضرت و بر پدران و فرزندان کرامش باد.

فرا رسیدن
سالروز شهادت امام محمد باقر علیه السلام را به مقام منیع ولی الله الاعظم ارواحنا
فداه، رهبر معظم انقلاب و شیعیان باوفا و مخلص آن حضرت در ایران اسلامی و سایر
کشورهای جهان، تسلیت عرض نموده، توفیق اطاعت و پیروی از حضرتش را برای عموم
موالیان و محبان مسئلت داریم.

سخنان
معصومین

خشم، کلید
بدی ها

* رسول اکرم
صلی الله علیه و آله وسلم:

«الغضب جمرة
من الشیطان».

خشم، سنگ
آتشین شیطان است.

(بحارالانوار-
جلد 73، ص 265)

* رسول اکرم
صلی الله علیه و آله وسلم:

«قال رجل: یا
رسول الله اوصنی؟ قال: لاتغضب. قال: ففکرت حین قال رسول الله صلی الله علیه و آله
ما قال، فاذا الغضب یجمع الشر کله».

شخصی به رسول
خدا صلی الله علیه و آله وسلم عرض کرد: مرا سفارش و نصیحتی بفرما. حضرت فرمود:
هرگز خشم مکن. آن شخص گوید: پس از سخن رسول خدا، من به فکر فرو رفتم و چنین
دریافتم که براستی خشم، تمام شرها و بدی ها را در بر می گیرد.

(الترغیب-
جلد 3، صفحه 445)

* رسول اکرم
صلی الله علیه و آله وسلم:

«ان هذا
الغضب جمرة من الشیطان تتوقد فی قلب ابن آدم، و ان احدکم اذا غضب احمرت عیناه،
وانتفخت اوداجه و دخل الشیطان فیه».

همانا این
خشم، سنگ آتشین شیطان است که در دل فرزند آدم برافروخته می شود و هرگاه یکی از شما
خشم کرد، چشمهایش سرخ و رگهایش پر از خون می گردد و شیطان در او وارد می شود.

(بحارالانوار-
جلد 5، صفحه 267)

*
امیرالمومنین علیه السلام:

«لانسب اوضع
من الغضب».

هیچ نسبتی
پست تر از غضب نیست.

(بحارالانوار-
جلد 73، ص 262)

*
امیرالمومنین علیه السلام:

«الغضب یثیر
کوامن الحقد».

خشم، کینه
های نهفته را بر می انگیزاند.

(غرر الحکم)

*
امیرالمومنین علیه السلام:

«و احذر
الغضب فانه جند عظیم من جنود ابلیس».

از غضب
بپرهیز که همانا آن سپاه بزرگی از سپاهیان ابلیس است.

(نهج
البلاغه، کتاب 69)

*
امیرالمومنین علیه السلام:

«بئس القرین
الغضب: یبدی المعائب، و یدنی الشر، و یباعد الخیر».

خشم، بدترین
یار است: عیبهای انسان را آشکار می سازد، شر را نزدیک و خیر را دور   می گرداند.

(غرر الحکم)

*
امیرالمومنین علیه السلام:

«شدة الغضب
تغیر المنطق، و تقطع مادة الحجة، و تفرق الفهم».

خشم زیاد،
منطق انسان را بهم می زند و استدلالش را قطع می کند و درکش را نابود   می سازد.

(بحارالانوار-
جلد 71، ص 428)

*
امیرالمومنین علیه السلام:

«الغضب عدو
فلا تملکه نفسک».

خشم، دشمن
است پس هرگز این دشمن را بر خودت چیره مساز.

(غرر الحکم)

*
امیرالمومنین علیه السلام:

«الحدة ضرب
من الجنون، لان صاحبها یندم، فان لم یندم فجنونه مستحکم».

خشم، نوعی
دیوانگی است چرا که صاحبش را به پشیمانی وا می دارد، پس اگر پشیمان نشود، قطعا
دیوانه است.

(بحارالانوار-
جلد 73، ص 266)

* امام صادق
علیه السلام:

«الغضب مفتاح
کل شر».

خشم، کلید
تمام بدی ها است.

(کافی- جلد
2- صفحه 303)

* امام صادق
علیه السلام:

«عن عبد
الاعلی، قال: قلت لابی عبدالله علیه السلام: علمنی عظة اتعظ بها، فقال: ان رسول
الله صلی الله علیه و آله، اتاه رجل فقال: یا رسول الله علمنی عظة اتعظ بها، فقل
له: انطلق و لا تغضب، ثم اعاد الیه فقال له: انطلق و لا تغضب، ثلاث مرات».

عبدالاعلی
گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: مرا پندی ده که به آن پند عمل کنم. حضرت
فرمود: همانا شخصی نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم آمد و عرض کرد: مرا پندی
ده که به آن عمل نمایم. پس حضرت رسول فرمود: برو و خشم مکن. بار دیگر آمد و حضرت
همان سخن را تکرار کرد و تا سه بار این مطلب ادامه داشت.

(کافی- جلد
2- صفحه 303)

دانستنیهائی
از قرآن

در انتخاب
امام دقت کنید

«يَوْمَ نَدْعُو
كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ فَمَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِيَمِينِهِ فَأُولَئِكَ يَقْرَءُونَ
كِتَابَهُمْ وَلا يُظْلَمُونَ فَتِيلا».

(سوره اسراء-
آیه 71)

– در روز
قیامت هر گروهی از مردم را با پیشوا و امامشان می خوانیم، پس هر که کتابش و نامه ی
عملش در دست راستش قرار بگیرد، با خرسندی نامه عملشان را می خوانند و به اندازه ی
پوسته ی نازک هسته ی خرما هم به آنان ظلم نمی شود.

در این آیه
هم بشارت نهفته است و هم هشدار. بشارت به آنان که در انتخاب امام و پیشوایشان راه
درست را پیمود و امام به حق را برای خود برگزیدند و هشدار به سایر  گروه ها و فرقه ها که در انتخاب و اختیار امام
و رهبرشان، دقت لازم را به عمل آورند و به گزینش گذشتگان و نیاکانشان بسنده نکنند،
چرا که اصل در زندگی، پیروی کردن و اطاعت نمودن از امامی است که اطاعت او اطاعت
رسول الله و اطاعت خدا باشد. آن اولواالامری که اطاعتش همانند اطاعت خدا و پیامبر
واجب است و خداوند دستور داده است که ولایت او را برگزینند، باید شخصی باشد که خدا
و رسولش او را برگزیده اند و انتخاب نموده اند و او منحصرا همان کسی است که در حال
نماز به سائل صدقه می دهد و آیه ولایت درباره- ی او نازل می شود که فرمود:

«انما ولیکم
الله و رسوله والذین آمنوا الذین یقیمون الصلاة و یؤتون الزکاة و هم راکعون».

بهرحال از
این آیه چنین برمی آید که در روز قیامت دو صنف از مردم محشور می شوند:

صنف اول:
کسانی هستند که در اختیار امام و رهبرشان، راه خدا را پیموده و در راه ضلالت گام
ننهادند؛ اینان نامه ی عملشان را در دست راستشان می دهند و رو سفید خواهند بود.
«یوم تبیض وجوه و تسود وجوه».

ولی گروه و
صنف دوم: همان سیه رویانی هستند که به جای امام حق، پیشوای باطل را برگزیدند و به
جای تمسک به «حبل الله» به ریسمان شیطان تمسک جستند و به هفتاد و دو فرقه ی گمراه
گرویدند و از فرقه ی ناجیه دوری کردند؛ قطعا اعمال اینان هیچ ارزشی ندارد چون جز
با ولایت، عملی پذیرفته نیست.

بنابراین،
آنچه از آیه برمی آید این است که قطعا انسان با هر امامی که پیروی کرده، محشور می
شود؛ اگر انسان به یک بت سنگی، دل بستگی داشته، با همان بت، در روز قیامت، محشور
می گردد و اگر امام و پیشوایی را برای خود برگزیده، با آن امام محشور می شود؛ این
یک مطلب قطعی و مسلم است؛ پس باید در انتخاب امام دقت لازم را به عمل آورد و به
انتخاب پیشینیان بسنده نکرد و اطاعت و پیروی کورکورانه را از نیکان ننمود و در
جستجوی امام حق و پیشوای الهی بود.

بهرحال، آنان
که در انتخاب امام، راه درست را پیمودند و از خدا و پیامبرش در این زمینه، اطاعت
کردند، افرادی هستند که کتابشان را در دست راستشان می دهند و اینان با خرسندی و
سرور، نامه اعمال خود را مطالعه می کنند و بر سایر امت ها و ملت ها و   گروه ها، مباهات می نمایند؛ و خداوند به
اندازه ی پوسته ی نازک خرما هم به آنان ظلم نمی کند، بلکه پاداش تمام اعمالشان را
به خوبی دریافت خواهند نمود و در بهشت برین، همنشین اولیا و بندگان صالح خدا
خواهند بود.            والسلام

امام خمینی
ثابت و استوار از آغاز تا پایان

«به انگیزه
12 اردیبهشت سالروز شهادت استاد مطهری و روز معلم»

مقام والای
معلم

«مقام معلم
مقام والائی است، مقامی است که بالاتر از مقام معلم نیست، مقامی است که خدای تبارک
و تعالی از آن تعظیم فرموده است لکن مسئولیت جوانان مسئولیت کمی نیست، تمام ملت
باید معلم باشند، معلم فرزندان خود. اسلام تمام افرادش معلم باید باشند و تمام
افرادش متعلم. بانوان هم باید معلم باشند برای فرزندان خود، در دامن خود مثل
استادان، مثل معلمان تربیت کنند. پدران باید معلم باشند از برای فرزندان خود. خانواده
شما باید مدرسه باشد. تعلیم احکام اسلام، تهذیب اخلاق نونهالان. شما باید نونهالان
مهذب تحویل معلمان بدهید و معلمان باید آنها را بیشتر تهذیب کنند. معلمان خیلی
مقام بزرگ دارند و خیلی مسئولیت بزرگ».

(20/2/1358)

«معلمین علوم
اسلامی با فرهنگی ها که شغلشان شغل واحد است، این شغل     شریف ترین شغل ها و پرمسئولیت ترین شغل
هاست. شریف ترین شغل هاست برای اینکه شغل انسان سازی است، همان شغلی است که تمام
انبیا برای همین معنا آمدند. قرآن یک کتاب انسان سازی است و نازل شده است برای
اینکه انسان درست کند و این شغلی که فرهنگی ها دارند، چه فرهنگی های علوم قدیمه و
چه فرهنگی های سایر علوم، این شغل هم شغل آدم سازی است».

(1/3/1358)

«معلم و
دانشجو محصور به معلم های دانشگاه ها یا دبیرستان ها یا سایر جاها نیست و دانشجو
هم محصور نیست به همان هائی که دانشگاه می روند. عالم یک دانشگاهی است و انبیا و
اولیا و تربیت شده های آنها معلم هستند و سایر بشر دانشجو و باید دانشجو باشند.
عالم باید، تمام دنیا باید دو طبقه داشته باشد: یک طبقه، معلم و استاد و یک طبقه
دانشجو و متعلم. وظیفه معلم هدایت جامعه است به سوی الله و وظیفه دانشجو تعلم».

(8/6/1359)

«شما که برای
تربیت معلم قیام کردید و هر کس که برای تربیت معلم قیام کرده است باید بداند که
اولا شغل، شغل الهی است. خدای تبارک و تعالی مربی معلمین است که انبیا باشند، اولا
شغل، شغل الهی است و ثانیا تربیت و تزکیه مقدم بر تعلیم است. مدرسه- های ما،
دانشسراهای ما، دانشگاه های ما و همه مدارس علوم، چه علوم اسلامی یا غیر اسلامی
باشد، اینها اگر چنانچه در آنها تربیت باشد، تزکیه باشد، آنها می توانند خدمت ها
بکنند و برای بشر سعادت را به هدیه بیاورند و همه سعادت های بشر از علم و ایمان و
تزکیه است».

(18/10/1359)

«معلم
امانتداری است که غیر همه امانت ها، انسان امانت اوست. امانت های دیگر را اگر کسی
خیانت به آن بکند خلاف کرده است، لکن یک قالی را که به آن امانت داده بودند از بین
برده است، در جامعه یک چیزی درست نمی شود، یک شخص ضرری کرده است و این هم باید ضرر
او را جبران کند. اما امانت اگر انسان شد، اگر یک طفل قابل تربیت شد، اگر خدای
نخواسته این امانت به آن خیانت شد، یک وقت می بینید خیانت به یک ملت است، خیانت به
یک جامعه است، خیانت به اسلام است. بنابراین شغل در عین حالی که بسیار شریف است و
بسیار ارزنده است، از باب اینکه همان شغل انبیاست که برای انسان سازی آمده بودند
لکن مسئولیت بسیار بزرگ است، چنانچه مسئولیت انبیا هم بسیار بزرگ بود».

(10/11/1359)

«توجه داشته
باشید که ارزش کار شما ارزشی است که قرآن کریم این ارزش را تصدیق فرموده است، لکن
در کنار این آموزش، پرورش هم باشد، دعوت به تقوا هم باشد، آموزش تنها نباشد، آموزش
و تربیت باشد. انسان تا آن آخر عمرش، هم به علم احتیاج دارد و هم به آموزش و هم به
پرورش. هیچ انسانی نیست که مستغنی از علم باشد و مستغنی از پرورش و تربیت».

(5/10/1361)

«همه معلمین
در فکر این باشند که خودشان را تهذیب کنند، باید خود را مهذب کنند تا حرفشان در
دیگران اثر کند. معلمین و همه کسانی که در شغل معلمی بسر می برند باید بدانند که
شغلشان بسیار مهم است؛ باید توجه کنند که بچه ها را از ابتدا خوب بار بیاورند، که
دانشگاه دیر است. معلمین باید احساس کنند که پیش خدا مسئولند، اگر بچه ها بد تربیت
شوند اینها هم مسئولند، اگر در این مورد من و شما هم سکوت کنیم مسئولیم».

(28/12/1363)

امام خمینی ثابت و استوار(مقام والای معلم)

دانستنیهایی ازقرآن(در انتخاب امام دقت کنید)

سخنان معصومین(خشم کلید بدی ها)

امام باقر علیه السلام احیاگر آئین محمدی(ص)

امام رضا علیه السلام برترین الگوی زندگی

توصیه های بسیار مهم انقلاب پیرامون وجدان کار و
انضباط اجتماعی

معنی مهلت دادن به کفار                                           آیت
الله جوادی آملی

حج جایگاه تبادل نظر و چاره جوئی مسلمین

شرح زیارت امین الله علیه السلام                                 آیت
الله محمدی گیلانی

درسی که از فصل بهار باید آموخت                              استادشهید مرتضی مطهری

ضرورت همسو بودن سیاست ها با عدالت                      حجة الاسلام  والمسلمین اسدالله بیات

گفته ها و نوشته ها

شمال – جنوب عرصه رقابت یا غارت بانزاکت              مهندس محمدباقریان

دانشها و روشهای تحلیل                                         سید موسی میرمدرس

نگاهی به آسیای میانه                                           غلامرضا
گلی زواره

پاسخ به نامه ها

تازه های علمی

نگاهی به رویدادها

رهنمودها

مقام معظم
رهبري حضرت آيت الله خامنه‌اي:

* فقه مصطلح
اسلامي از علم حقوق مصطلح جهاني، بسي گسترده‌تر است و در ميان فقه مذاهب مختلف
اسلامي، فقه اماميه که متخذ از مذهب اهل بيت(ع) است داراي ذخيره‌اي گرانبها و
درياي عميقي از تحقيق و تفريع است که نظير ‌آن را در فقه مذاهب ديگر اسلامي نمي‌توان
يافت و اين به فقه شيعه غناي فوق العاده و بي‌همانندي بخشيده است.

* هنوز توان
عظيم فقه، در گره‌گشائي معضلات زندگي و حل نقاط کور در مناسبات اسلامي فرد و
جامعه، به کار گرفته نشده، و بعضا، شناخته نشده است. پديده‌هاي روز بروز زندگي در
مقام استفهام و استفتاء از فقه اسلامي، طبعا بايد به پاسخي قانع کننده و حکمي قابل
استدلال برسد.

* فقها عصر
بايد با روشن‌بيني و احاطهعلمي و پايبندي به روش فقاهت از يکسو، و آزاد انديشي و
شجاعت علمي از سوي ديگر، مفاهيم جديدي را در فقه، 
کشف کرده و احکام تازه‌اي را با استناد به کتاب و سنت، عرضه کنند. و اين
تکميل فقه است.

(14/11/1372)

* هيچ ملتي
و کشوري بدون مجاهدت بهترين فرزندانش نتوانسته است از شر سلطه بيگانگان که زشت‌ترين
خفت و خواري براي يک ملت است، خود را نجات دهد. امروز هم مجاهدت جوانان و برگزيدگان
در ميدان‌هاي ديگر لازم است: ميدان سازندگي، ميدان آگاهي از کيد دشمنان، ميدان
تلاش براي خودسازي علمي و اخلاقي، ميدان ايجاد اميد در مردم و مبارزه با ديو يأس،
ميدان مبارزه با تبليغات دشمنان مستکبر، ميدان وحدت و همکاري و همبستگي ملي.

(16/11/1372)

*  دين و تقوي پايه و قاعده اصلي حرکت عظيم انقلاب
اسلامي است و حضرت امام خميني«ره» مظهر تقوا، توجه، معرفت، اخلاص و عمل براي خدا
بود و اگر جز اين بود چنين حرکتي تحقق نمي‌يافت.

* حضرت امام
خميني«ره» با حمايت دست نيرومند الهي، حکومت اسلامي را در دنياي دور افتاده از
ارزش‌هاي معنوي پايه‌گذاري کرد اما واقعيت آن است که بسياري هنوز عظمت پديده امام
و انقلاب را احساس و درک نکرده‌اند و بايد تلاش کنيم که اين حقيقت بزرگ را در فضاي
زندگي مسلمانان در ايران و جهان ملموس کنيم و آن را گسترش دهيم.

(18/11/1372)

* ارزش­هاي
اسلامي در متن خود، دانش، تخصص، فن، ابتکار و نوآوري را به همراه دارد و کساني که
در ارتش اسلام خدمت مي‌کنند بايد رفتارشان اسلامي باشد و در جهت اسلام حرکت کنند و
کيس که به ارزش‌هاي اسلام نام و انقلاب پايبندگي بيشتري داشته باشد ارزشمندتر
محسوب مي‌شود زيرا چنين فردي در ميدان کار و ابتکار حتي با وجود خطر وارد مي‌شود و
خالصانه قدم برمي‌دارد.

(20/12/1372) 

* دشمنان
اسلام امروز خصومت خود را عليه جمهوري اسلامي ايران با تکيه بر ابزار فرهنگي،
تبليغاتي و رسانه‌اي نشان مي‌دهند که تأثير آن در مواردي از تعارض اقتصادي و سياسي
نيز شديدتر و بيشتر است، لذا در چنين شرايطي جامعه انقلابي و اسلامي ايران بايد
ضمن محاسبه دقيق حضور دشمنان، مواضع خود را در هر مورد متناسب با حرکت دشمن اتخاذ
کند که در اين زمينه صدا و سيما مسئوليتي سنگين، مهم و حساس بر عهده دارد.

(24/11/1372)

* دنياي کفر
و نفاق و ظلم و طغيان که امروز از بيداري ايمان اسلامي در وحشت بسر مي‌برند دست به
دس هم دادند تا خود را از اثرات و نفوذ امواج تقوا و ايمان اسلامي رها سازند و
آنچه که اکنون در اقصي نقاط جهان نظير بوسني، فلسطين، لبنان، الجزاير و کشمير
جريان دارد گوياي بغض و کينه شديد اهل ظلم نسبت به اسلام و نظام جمهوري اسلامي
ايران است.

(18/11/1372)

نگاهي به
رويدادها

جهان اسلام

به دنبال
حمله مسلحانه به يکي از مساجد سودان 10 نمازگزار به شهادت رسيدند.

(16/11/72)

صدها مسلمان
فرانسوي در حمايت از دانش‌آموز محجبه اخراجي تظاهرات کردند.

صربها در
فجيع‌ترين جنايت خود در سارايوو 60 تن را کشته و 160 تن را مجروح کردند.

حمله افراد
مسلح ناشناس به مسجد پنجاب 9 کشته و مجروح بجا گذاشت.

ژنرال مصطفي
عمر به دست انقلابيون مصرفي در «اسيوط» به هلاکت رسيد.

(17/11/72)

ممنوعيت
حجاب اسلامي در مدارس انگليسي لغو شد. (21/11/72)

ايران با
احضار سفير جمهوري چک، به نمايش«آخرين وسوسه‌هاي مسيح» در جمهوري چک، اعتراض کرد.

مبارزان
فلسطيني با شليک 40 گلوله، سه مأمور اطلاعاتي را کشته و زخمي کردند.

(25/11/72)

فرانکفور
تراگماينه، روزنامه معتبر آلمان: شبحي در اروپا و تمامي جهان به حرکت درآمده است و
آن چيزي جز اصول گرايي اسلام نيست و تمامي قدرتهاي جهان با يکديگر متحد شده‌اند تا
اين شبح را متواري سازند.

تهديدها
جديد مبارزين مسلمان مصر عليه خارجي‌ها در اين کشور، دولت آمريکا را شديدا نگران
کرد.

(26/11/72)

26 دانشجوي
مسلمان در اعتراض به عرضه کتاب موهن«آيات شيطاني» درمراکش به زندان محکوم شدند.

(30/11/72)

کميسيون
حقوق بشر سازمان ملل به اجراي احکام اسلامي در سودان اعتراض کرد!

(2/12/72)

مشارکت يک
هيأت رژيم صهيونيستي در سمينار اسلامي مصر با اعتراض محافل مذهبي اين کشور روبرو
شد.

(4/12/72)صهيونيست­ها
در بي­سابقه­ترين جنايت خود، صدها مسلمان روزه­دار را در مسجد حضرت ابراهيم(ع) در
الخليل به خاک و خون کشيدند.

ارتش سفاک
اسرائيل در يک جنايت ديگر 17 نمازگزار فلسطيني را در مسجد الاقصي به شهادت رساند.

ارتش کامرون
55 نفر از اهالي مسلمان يک روستا را قتل عام کردند.

(7/12/72)

28 مسلمان
در درگيري با نيروهاي امنيتي الجزاير به شهادت رسيدند.

اسرائيل به
خاطر هراس از خشم مسلمانان فلسطيني، کرانه باختري 
نوار غزه را منطقه بسته اعلام کرد.

با گذشت 3
روز از قتل عام مسلمانان در مسجد الخليل، تظاهرات ضد اسرائيلي از مصر و اردن به
ترکيه کشيده شد.

(9/12/1372)

نايب رئيس
دفتر نهضت فقه جعفري پاکستان، از سوي مردان مسلح به شهادت رسيد.

(10/12/72)

خشم و خروش
مسلمانان، رژيم اسرائيل را به آزادي 500 زنداني فلسطيني وادار کرد.

همکاري
پنهاني غرب و روسيه براي جلوگيري از تشکيل دولت اسلامي در بوسني فاش شد.

دانشگاهها و
مراکز آموزشي مصر، براي جلوگيري از تظاهرات ضد صهيونيستي، از سوي نيروهاي انتظامي
محاصره شدند.

مسلمانان
جمهوري نخجوان بعد از 70 سال مراسم شب قدر را برگزار کردند.

(12/12/72)

اخبار داخلي

بهره‌برداري
از کارخانه ساخت تراکتورهاي باغي در اروميه آغاز شد.

(16/11/72)

300 هزار
بسيجي فعاليت خود را در زمينه امر به معروف و نهي از منکر آغاز کردند.

300دستگاه
تاکسي مخصوص بانوان در تهران راه‌اندازي شد.

با افتتاح
تونل کوهرنگ، راه ارتباطي استانهاي اصفهان و خوزستان 210 کيلومتر کاهش يافت.

(17/11/72)

واحد توپ
سازي مجتمع جنگ افزار حديد توسط رئيس جمهور افتتاح شد.

(18/11/72)

در انفجار
يک مرکز مهم ارتباطي منافقين در بغداد 19 تن از آنها به هلاکت رسيدند.

ايران با
کسب 12 مدال طلا، قهرمان جام سيزدهمين دوره مسابقات کشتي آزاد و فرنگي دهه مبارک
فجر شد.

(19/11/72)

يک منبع
عظيم گاز در جنوب کشور کشف شد.

ميليونها
حامي انقلاب براي تجديد پيمان با آرمان‌هاي مقدس اسلامي در 22 بهمن به صحنه آمدند.

(22/11/72)

2915 واحد
مسکوني خسارت ديده در دشت آزادگان آماده بهره‌برداري شد.

(25/11/72)

احداث راه
زاهدان ـ ميرجاوه کشورهاي عض«اکو» را به هم متصل کرد.

منافقين دو
عضو نادم خود را در عراق به قتل رساندند.

طي درگيي‌هاي
دو روز گذشته 3 تن مواد مخدر در شرق کشور کشف شد.

هواپيماهاي
توربو کماندر براي اولين بار توسط پرسنل هوانيروز بازسازي شد.

طي چهار سال
گذشته 108 شهرک صنعتي در کشور ايجاد شد.

مانور مشترک
دريايي ايران و پاکستان در آبهاي بندر کراچي آغاز شد.

(1/12/72)

کمپاني‌هاي
بين‌المللي سالانه 20 ميليارد نخ سيگار به ايران قاچاق مي‌کنند.

(2/12/72)

ميرسليم
براي وزارت ارشاد از مجلس رأي اعتماد گرفت.

(3/12/72)

عمل جراحي
روي قاعده جمجمه براي اولين بار در اهواز انجام شد.

(4/12/72)

زلزله‌اي با
6/6 ريشتر، شمال سيستان و بلوچستان را لرزاند، سيصد واحد مسکوني در اثر زلزله
ويران شد و تعدادي کشته و مجروح شدند.

(5/12/72)

به دنبال
شهادت صدها مسلمان روزه‌دار در شهر الخليل توسط صهيونيست‌ها، هيأت دولت امروز را
عزاي عمومي اعلام کرد.

(7/12/72)

زلزله‌اي با
قدرت 7/5 ريشتر در فارس تلفات جاني و مالي به بار آورد.

(10/12/72)

براي نخستين
بار در کشور، اجراي يک روش درمان بيماري‌هاي استخواني در مشهد آغاز شد.

(11/12/72)

وارن
کريستوفر: آمريکا در سياست منزوي کردن ايران ناکام مانده و اروپا و ژاپن از آن
پيروي نکرده‌اند.

(12/12/72)

اخبار خارجي

خط حائل
ميان دو کره پس از 41 سال گشوده شد.

طي يک ماه
گذشته در کابل، 12 هزار نفر کشته و زخمي شدند.

(13/11/72)

نيروهاي
ارمني تظاهرات زنان را در ايروان که عليه ادامه جنگ در قره‌باغ برپا شده بود، به
خاک و خون کشيدند.

(14/11/72)

فرانسه و
روسيه براي اولين بار پيمان نظامي امضاء کردند.

(16/11/72)

وزير خارجه
آلمان: سياست منزوي ساختن ايران اشتباه است.

(17/11/72)

نمايندگان
مجلس مصر بر سر همکاري کشاورزي با اسرائيل به جان هم افتادند.

انفجار
مهيبي وزارت خارجه عراق را به لرزه درآورد.

(18/11/72)

دبير کل
سازمان ملل خواستار حمله هوايي به مواضع صربها شد.

(19/11/72)

شبکه عظيم
جاسوسي آمريکا در فضا آغاز بود کار کرد.

(20/11/72)

حمله
شورشيان يونيتا در آنگولا 425 کشته و زخمي بر جا گذاشت.

ناتو 10 روز
به صربها مهلت داد تا سلاحهاي سنگين را از اطراف سارايوو دور کنند.

اجلاس سه
جانبه مبارک، پرز و عرفات در قاهره تشکيل شد.

(21/11/72)

مذاکرات
بازرگاني آمريکا و ژاپن شکست خورد.

(23/11/72)

انفجار بمب
و مين در ترکيه 46 کشته و زخمي برجاي گذاشت.

در جريان
کودتاي بروندي 50 هزار نفر از جمله رئيس جمهوري کشته شدند.

مأموران
سازمان ملل اورانيوم غني شده عراق را به روسيه بردند.

نيروهاي
امنيتي عراق 30 صراف را که در نوسانات ارزي دست داشتند، کشتند.

روسيه در
سال گذشته با 3 ميليون و 600 هزار سقط جنين، مقام اول جهان را به دست آورد.

(24/11/72)

آمريکا،
ژاپن را به جنگ اقتصادي تهديد کرد.

آمريکا به
منظور باز داشتن قزاقستان از همکاري‌هاي نفتي با تهران دولت اين کشور را تحت فشار
قرار داد.

شوراي امنيت
پس از دو روز گفتگو، بدون اتخاذ تصميم جديد در مورد بحران بوسني، بهکار خود پايان
داد.

(27/11/72)

کلينتون
براي مقابله با جنايت در آمريکا خواستار 28 ميليارد دلار بودجه و استخدام 100 هزار
پليس شد.

(28/11/72)

پاپ تصويب
قوانين همجنس بازي به وسيله پارلمان اروپا را تقبيح کرد.

(2/12/72)

روسيه از
اولتيماتوم جديد ناتو به صربها، ممانعت به عمل آورد.

(4/12/72)

پاپ ژان پل
دوم، يک نامه 100 صفحه‌اي در مورد انحطاط اخلاقي و فروپاشي نظام خانواده در غرب،
منتشر کرد.

بحران
جاسوسي ميان مسکو و واشنگتن با اعدام 10 جاسوس آمريکائي وارد مرحله تازه‌اي شد.

آمريکا يک
ديپلمات ارشد روسيه را از واشنگتن اخراج کرد.

روسيه تهديد
کرد تمامي جاسوسان آمريکايي در مسکو را افشا خواهد کرد.

استراليا 6
ديپلمات روسي را به اتهام جاسوسي اخراج کرد.

(7/12/72)

نيروهاي
شمال و جنوب يمن، با تانک و آتشبار به نبرد با يکديگر پرداختند.

يک نماينده
مجلس فرانسه در نزديکي محل سکونتش به قتل رسيد.

(8/12/72)

انفجار بمب
در کليساي ماروني در شمال بيروت 70 کشته و زخمي بر جاي گذاشت.

(9/12/72)

بحران بوسني
در پي دخالت ناتو و سرنگوني 4 جنگنده صربها، وارد مرحله تازه‌اي شد.

اختلاف راضي
بحرين و قطر بالا گرفت.

واشنگتن
پست: جمهوري اسلامي ايران دشمن اصلي آمريکاست.

مشاور
امنيتي کلينتون: ايران عامل اصلي تروريسم است ولي ما آماده انجام يک گفتگوي رسمي
با اين کشور هستيم.

(10/12/72)

يلتسين،
رئيس سازمان ضد اطلاعات روسيه را برکنار کرد.

5 تن از
کارکنان سازمان ملل توسط شورشيان جنوب سودان به گروگان گرفته شدند.

(11/12/72)

ارمنستان و
کشورهاي اسلامي همسايه

غلامرضا گلي
زواره

* خلاصه‌هاي
تاريخي

نام
ارمنستان در گذشته‌هاي بي‌تاريخ به قله آرارت که به رواتي کشتي حضرت نوح(ع) در آن
به گل نشست، اطلاق مي‌شد. تمدن اورارتو که از قرن هفتم تا نهم قبل از ميلاد در
ارمنستان و شرق آسياي صغير و شمال آذربايجان تشکيل شده بود، نام خود را از کوه
آرارات گرفته بودف زيرا اين ارتفاعات در مرکز کشور آنان قرار داشت. قبل از آنکه
ارمني‌ها به اين نواحي هاجرت کنند، اورارتوها داراي تمدن درخشاني بودند و در حفر
قنوات و تبديل اراضي باير به داير مهارت داشتند، اينان از دشمنان سرسخت آشوريها
محسوب مي‌شدند.[1]

ارمنيان
آريايي تبار به دنبال مهاجرت اقوام هند و اروپايي از طريق قفقاز و به قولي بالکان
به سرمزين ارمنستان مهاجرت نمودند، اختلاط اين اقوام آريايي با اقوام بومي اورارتو
و خالدي که احتمال از اقوام قفقازي بودند، قوم ارمني را بوجود آرود. تمدن
اورارتو  در عصري از اقتدار خود با فرهنگ
پيشرفته مانائيان(Mannaian)
پيرامون اروميه در آميخت. آناتولي و ارمنستان نقطه­اي اصلي بود که فن برهيختن و
استخراج فلزات از آنجا به سرزمين­هاي شرق باستان و نيز اروپا و مشرق آسيا گسترش
يافت.[2]

کهن­ترين
کتبيه­اي که در ارمنستان يافت شده، کتيبه کشف شده دريونجله لو(Yoncalu) در 30 کيلومتري منازکرت مي­باشد که در آن
تيگلات پيلسر(Tiplat Pileser) خويشتن
را فاتح سرزمين­هاي نائيري مي­داند، يکي از گروه­هاي اتحاديه نائيري از تبار
هوريها همان قوم اورارتو بودند که حکومت مرکزي خود را در قلمرو فعلي ارمنستان بنا
نهادند. کهن‌ترين ياد از ارمنيان با تلفظ (Armenoi) در آثار هکائتوس ملطي(550 پس از ميلاد) که سي سال پيش از کتيبه
داريوش اول مي­باشد، ديده مي‌شود.[3]

در کتب
جغرافيايي دانشمندان مسلمان از اين منطقه به عنوان ارمينه ذکري به ميان آمده است،
المغرب که به ميان آمده است، مؤلف ناشناخته کتاب حدود العالم من المشرق الي المغرب
که به سال 372 هجري اين اثر را تأليف نموده، به ذکر توابع آن پرداخته و درباره شهر
دون مي‌نويسد: «شهري است عظيم و اندرو ترسايان بسيارند»[4]
اصطخري جغرافي‌دان قرن چهارم چنين مي‌نگارد:

«و بيشتر
اهل ارمينيه ترسااند و يک حد ارمينيه سوي«بردع» دارد و دوم به حد جزيره و حد سيم
به سوي آذربايگان و جبال ديلم و ري و حد چهارم سوي ثغور روم».[5]
«حمد الله مستوفي» در ذکر مواضع ولايت ارمن توضيح مي‌دهد که: «و آن بر دو قسم است؛
ارمنية الأکبر و ارمنية الأصغر و ارمنية الأصغر داخل ايران نيست و ارمنية الأکبر
در شرق او افتاده است و ولايات روم بر شمالش و ديار شام بر جنوبش و درياي روم در
غربش…»[6]

به هنگامي
که آذربايجان توسط سپاهياناسلام فتح گرديد و سعيد بن عاص والي اين ديار شد، گروهي
از مردم ارمنستان مهياي نبرد با وي شدند، سعيد، جرير بن عبدالله بجلي را به مقابله
با ايشانف رستاد که جرير آنان را منهزم نمود و فرمانده آنان را به اسارت خود
درآورد، أرميه شهري کهنسال بوده که صدقة بن علي بن صدقه بن دينار ـ مولاي آزد ـ با
اهل آن جنگيد و داخل شهر شد و بر آن مستولي گرديد سپس او و همراهيانش در اين ناحيه
دژهايي استوار بساختند، معافي بن طاووس از پيران اهل موصل روايت مي‌کند که ارميه
را عتبة بن فرقد، هنگام جنگ‌هاي موصل فتح کرد،[7]
در اين زمان والي ارمنستان محمد بن مروان بن حکم بود و اين را«واقدي» و «مغازي» خود
آورده است. بهر حال ارمنستان پس از درگيريهاي خونين به تصرف مسلمين درآمد ولي با
دريافت خراج و نيروي نظامي از آنها، خود مختاري ايشان پا بر جا ماند. ولي ارامنه
در مقابل تغيير دين مسيحي به اسلام به شدت مقاومت کرده و مرکز حکومت مسلمين هم در
اين مورد اصرار و ابرامي نداشت و ارمنستان نقش خود را بين مسلمين و روم شرقي عهده­دار
گرديد. هر چند اشتراک مسيحيت بين بيزانس و ارامنه موجب گرايش ارامنه به بيزانس مي‌شد،
لکن اختلاف مذهب و رهبري کليساي اين دو و عدم حاکميت واحد بر ارمنستان سبب شد کهب
يزانس نتواند ارمنستان را کاملا به خود ملحق نمايد. با اين حال نبردهاي بين
مسلمانان وارامنه ک همراه با حمايت بيزانس بود، نهايتا بر تضعيف اقتدار مسلمين
تأثير گذاشت و منجر به فتح بخش‌هايي از سوريه فعلي و بين‌النهرين، توسط امپراتوري
روم شرقي(بيزانس) شد.

در اوايل
قرن پنجم و ششم هجري همزمان با مهاجرت و حمله ترکان سلجوقي به آسياي صغير،
ارمنستان به تصرف کامل دولت بيزانس درآمده و نيروهاي آن در خدمت اين حکومت در آغاز
در مناقشات ناحيه‌اي و سپس در جنگ‌هاي صليبي با مسلمانان به جنگ پرداختند و در به
وجود آوردن آن فجايع خونين و جنايات وحشتناک خود را دخالت دادند و در کشتن
مسلمانان و ريختن خون پيروان آئين محمدي با جانيان صليبي همگام شدند.

ارمنستان در
حال حاضر 88% ارمني و 12% مسلمان دارد و با اين حساب از سکنه 5/3 ميليون نفري آن
حدود 4000000 نفر اسلام را به عنوان آئين خود برگزيده­اند واگرچه اين ميزان مسلمان،
در بين چندين ميليون ارمني در حال اقليت و چه بسا فشار فرهنگي و سياسي بسر مي‌ّرند،
ولي رقم قابل توجهي است و چون نوري در تاريکي درخشندگي خاصي دارد.

* اوضاع
جغرافيايي ارمنستان

ارمنستان با
وسعتي بالغ بر 29800 کيلومتر مربع در 49 درجه و 37 طول شرقي و 5/41 درجه و 5/37
عرض شمالي در جنوب غربي قفقاز واقع است. سرزميني است پوشيده زا ارتفاعات و تپه‌ها
که در شمال آن کوههاي پنتوس و در جنوب دنباله کوههاي توروس قرار گرفته وميان اينها
چند رشته کوه وجود دارد که آن را به چند پاره يا گذاه‌هاي سخت از شمال تا جنوب
تقسيم مي‌کند، مرتفع‌ترين نقطه آن قله آرارات مي‌باشد، چني پديده زئومورفولوژيکي
موجب آن گشته تا زمستان‌هاي طولاني و سختي را در اين قلمرو شاهد باشيم.

رودخانه
ارس، دو شاخه رود فرات، درياچه‌هاي معروف وان و سوان که مناطق سرزمين ارمنستان
بزرگ را از هم جدا مي‌کند نيز از مناظر طبيعي اين کشور است. در تابستان کوتاه
سراسر اين منطقه با روييدن گياهان زنده مي‌شود و در خاک‌هاي ناشي از تجزير رسوبات
آتشفشاني که با رسوبات ميوس و پليوس درهم آميخته‌اند و خاک سياه(چرنوزويوم) را
پديد آورده‌اند، حبوبا کاشته مي‌شود، براي احشام مرغزارهاي خوبي در دامنه ارتفاعات
مشاهده مي‌شود. دره ارس و پيرامون درياچه وان مشحون از تاکستان‌ها  و باغستان‌هاي ميوه است.

ارمنستان از
دسترسي به دريا محروم است و همين موقعيت براي آن دشواري‌هايي را در طول تاريخ پديد
آورده است.اين کشور از شمال با گرجستان، از غرب با ترکيه، از شرق با آذربايجان و
از جنوب با جمهوري اسلامي ايران و نخجوانمرز مشترک دارد.

به دليل
تراکم کوهستاني و کمبود اراضي هموار، اين جمهوري در کشاورزي پيشرفت آنچناني ندارد
ولي در زمينه صنعت، رشد مناسبي کرده و کارخانجات متعدد آن با وارد کردن انبوهي از
مواد اوليه به توليد محصولات جديد مغشولند. همچنين بر خلاف فقدان منابع نفتي وگاز،
يکي از توليد کنندگان مهم انرژي الکتريکي به شمار مي‌رود، اما نرسيدن سوخت به
نيروگاهها، تعطيلي نيروگاه هسته‌اي آن پس از فاجعه چرنوبيل و وقوع زلزله عظيم سال
1988 م ـ که يکصد هزار نفر کشته بر جاي گذاشت ـ عواميل بود که بر اقتصاد ضربه‌پذير
اين کشور فشار وارد نمود،[8]
تشنجات ناحيه‌اي و تجاوز ارمنستان به قلمرو شيعيان آذربايجان، بر نابسامانيهاي
اقتصادي ـ اجتماعي جمهوري يا شده، افزوده است.

زبان ارمني
که از خانواده هند و اروپايي مي‌باشد، مملو از واژه‌هاي ايراني است و چون اين کشور
بين شرق و غرب واقع شده از هر دو فرهنگ در طول تاريخ بهره‌مند بوده و با وجود آنکه
به دليل گرايش‌هاي ديني به غرب اشتياق داشته تأثيرات عميق فرهنگ شرقي بر آداب و
رسوم اجتماعي و آفرينش‌هاي هنري آن بخوبي مشهود است.

* مناسبات
تاريخي و سياسي ايران و ارمنستان

گرچه
ارمنستان و ايران از نقطه نظر باورهاي عقيدتي با يکديگر مغايرت دارند ولي اين دو
قلمرو در مسايل تاريخي مشترکات زيادي دارند. با تشکيل سلسله مادها در شمال غرب
ايران، ارمنستان به صورت منطقه خراجگزار در قلمرو و آنان قرار گرفت. به دنبال
حاکميت هخامنشيان، اين سرزمين تابع دولت مزبور درآمد و در کتيبه بيستون که مربوط
به 521 قبل از ميلاد مي‌باشد، داريوش، پادشان هخامنشي، ارمنستان را جزو سرزمين‌هاي
تحت قلمرو خود برمي‌شمارد.[9]
با حمله اسکندر ارمنستان استقلال خود را از حکومت مضمحل شده هخامنشي به دست آورد.
مع الوصف از 401 تا 331 قبل از ميلاد اورنتيان ـ پادشاهاني از تبال هخامنشي ـ بر
ارمنيان حکومت مي‌کردند.

در عهد
اشکانيان ارمنستان مدام مورد منازعه دو دولت ايران و روم قرار گرفت، بسياري از
سرداران رومي و نيز شماري از پادشاهان پارتي اين سرزمين را مورد تاخت و تاز خود
قرار دادند.[10]

هيچ يک از
دو دولت روم و پارت(اشکاني) مايل به استقلال ارمنستان نبودند و از نظر هر دو، کشور
اخير به لحاظ سوق الجيشي در مرحله اول اهميت قرار داشت.[11]
در زمان مهرداد دوم، ايران و روم براي نخستين بار با يکديگر روبرو شدند، عامل اين
نزاع آن بود که هر دو دولت تسلط بر ارمنستان را ادعا مي‌کردند، مهرداد دوم در
ارمنستان دولت دست نشانده‌اي تشکيل داد که به دست يکي از شاخه‌هاي خانواده اشکاني
اداره مي‌شد، اما پس از چندي پادشاه دست نشانده وي سر از اطاعت ايرانب از زد.
مهرداد دوم مجددا در مورد ارمنستان مداخله نموده و در سال 92 قبل از ميلاد به کمک
لشگريان پارتي، تيگران دوم را به عنوان پادشاه ارمنستان بر سر کار آورد و بدين
طريق نفوذ خويش را در مشرق آسياي صغير و قفقاز مستقر نمود.[12]
در منابع ارمني، دوران سلطنت تيگران به عنوان عصر طلايي ارمنستان به شمار مي‌آيد.[13]
در زمان اشک سيزدهم ـ ارد ـ نبرد سهمگين بين کراسوس رومي  سپاه اشکاني صورت گرفت، که عامل اصلي آن مسئله
ارمنستان بودف در اين جنگ نخست پسر جوان کراسوس و پس از آن خودش کشته شد.[14]
در مشرق ارمنستان بيش از يک قرن دودمان اشکاني که با اشکانيان ارمنستان پيوند
خويشاوندي داشتند، حکومت مي‌کردند.

با روي کار
آمدن ساسانيان، رقابت‌ها و جنگ‌هاي ايشان با روميان شدت يافت و روابط ايرانب ا
ارمنستان به نفع روم تيره شد، زيرا ساسانيان داعيه کشور گشايي بيشتري داشتند و
حکومتي بر اساس دين زرتشت تشکيل داده بودند و تسامح ديني اشکانيان را نداشتند. از
اين تاريخ(ابتداي قرن چهارم ميلادي) ارمنستان به عنوان دست نشانده و خط مقدم روم
با ايران عصر ساسانيان در معارضه است ولي ضعف و فتور امپراتوري روم و تفکيک آن به
دو بخش روم شرقي و روم غربي سبب آن مي‌گردد که ارمنستا در دومرحله از اواخر قرن
چهارم به شکل خودمختار تحت استيلاي ايران قرار بگيرد. با فتح ايران توسط مسلمانان،
ارمنستان نيز به تصرف آنان درآمد.

در درگيري
بين بيزانس(امپراتوري روم شرقي) و قواي اسلام، شهرها و نواحي ارمنستان دست به دست
مي‌گشتند و ساکنان نواحي اين قلمرو در مقابل گرايش به آيين اسلام مقاومت مي‌نمودند.
در اوايل قرن سوم هجري ارمنتسان و آذربايجان در جنگ عليه بابک متحد شدند.[15]

در همين عصر
فرماندار منطقه از سوي خليفه مسلمين معين مي‌گشت. در قرن پنجم هجري و به هنگام
اقتدار سلجوقيان ارمنستان چندين بار مورد يورش اين سلسله قرار گرفت. در سال 446 طغرل
سلجوقي به ارمنستان لشگر کشيد و تا ملازگرد پيش راند و غنايم فراواني بدست آورد.
در سال 462 هجري امپراطور روم شرقي ـ رومانوس ديوجانس ـ(‌Romanos
– Diogenes) با لشکري عظيم به شهرهاي شام بتاخت و لشکر
اسلام را مغلوب ساخت، در اين حال امير حلب بنام الب ارسلان سلجوقي خطبه خواند که
به دنبال آن الب ارسلان، حلب و قسمتي از شام را متصرف گشت، امپراطوري رومي براي
استرداد بلاد از دستر فته ارمنستان و نواحي شرقي قلمرو حکومت خود، با 200000 نيروي
نظامي در شهر ملازگرد(بين درياچه وان و ارز روم) اردو زد اما سپاه الب ارسلان بر قواي
روم فايق آمدند و با اين فتح، نواحي ملازگرد، اورفه و انطاکيه، جزو قلمرو سلجوقيان
محسوب گرديد.[16] بدين
وسيله سلجوقيان روم که شعبه‌اي از سلجوقيان بودند، بر آسياي صغير استيلا يافتند.
در عصر مغول‌ها، حکام محلي ارمني دچار حمله اين قوم شده و مدتي به عنوان دست نشانده
به آنان خدمت مي‌نمودند. در برابر هجوم تيمور لنگ، ارمني‌ها به سوي کوههايي پناه
بردند که در قله آنها کردان سنگر گرفته بودند. مؤسس سلسله آق قويونلو که قراعثمان
نام داشت از جانب امير تيمور به فرمانروايي ارمنستان و عراق عرب منصور شد و پس از
تيمور بر ديار بکر دست يافت. پس از وي نواده‌اش اوزون حسن ارمنستان را فتح نمود و
از آنجا به قلمرو گرجيان هجوم برد.[17]

با شکل
گرفتن دولت عثماني به وسيله بازماندگان ترکان سلجوقي، ارامنه به خدمت آنان درآمدند
و در طول درگيري‌هاي متعدد دو دولت مقتدر صفوي و عثماني، بالأخره ارمنستان
غربي(آناتولي شرقي) به تصرف عثماني درآمد و ارمنستان شرقي يعني ايروان به اضافه
قره باغ و نخجوان جزء قلمرو ايران عصر صفوي به حساب آمد. شاه عباس صفوي حدود 50000
نفر از ارامنه ارمنستان فعلي را به اصفهان کوچ داد تا منطقه مرزي خود با عثماني‌ها
را از ايشان خالي کند، با اين حالت حکومت ايران با ايشان(ارمني‌ها) رفتار توأم با
ملاطفت داشت و از تجربيات آنان بهره مي‌گرفت. طي جنگ‌هاي طولاني ايران و عثماني در
اواخر عصر صفوي فئودال‌هاي ارمني قره باغ از خراجگزاري ايران سر باز زده و
توانستند در آنجا حکومتي را تشکيل دهند ولي پس از هشت سال به همراهب خش‌هاي ديگر،
توسط عثماني‌ها فتح شد. با به قدرت رسيدن نادرشاه افشار، منطقه مکور به تصرف وي
درآمد، در اين زمان بود که ارامنه به سوي روسيه تمايل نشان دادند تا از اين طريق
بتوانند ويت جامعه خود را حفظ کنند و ويژگي قبل منطقه تحت قلمرو و خود را؛ يعني
حلقه اتصال شرق و غرب که در نگام نزاع ايران و عثماني تضعيف شده بودف احيا کنند.
بر اثر اين تماس‌ها به محض نخستين رويارويي ايران و روس در 1804 م ارامنه قفقاز که
در قره‌باغ ساکن بودند به روس‌ها ملحق شدند، ولي مسلمانان ايروان و باکو نه تنها
تسليم مهاجمين روس نشدند بلکه فرمانده روسي يعني سيسيانوف را در حوالي قلعه باکو
از پاي درآوردند. به دنبال جنگ‌هاي خونين بين ايران روسيه تزاري و کمک ارمني‌ها در
شکست دادن عباس ميرزا براساس معاهده ننگين ترکمانچاي(انعقاد يافته در سال 1828م)
ايروان و نخجوان و بقيه شهرههاي ماوراء قفقاز از ايران جدا شد، در خلال اين جنگ‌ها
ارمني‌ها با تشکيل گروههاي داوطلب نظامي، خدمات و کمک‌هاي قابل توجهي به روسها
نموده و راههاي قدرت طلبي و استعمارگري وي را هموار نمودند، زيرا ارامنه جدايي از
دولت مسلمان ايران را قدمي به سوي استقلال قلمرو خود مي‌دانستند. روسها در اوايل
قرن نوزدهم و با شروع جنگ با ايران به نرسس اسقف ارامنه قول ايجاد ايالت خود مختار
ارمني‌نشين در چهارچوب امپراطوري تزاري را داده بودند. ماده سيزدهم قرارداد تحميلي
و زورگويانه ترکمانچاي به متولدين و مهاجرين سرزمين‌هايي که به تصرف روسها درآمده
و در ساير نقاط ايران زندگي مي‌کردند، اجازه مي‌داد با تمايل خود به اين سرزمين‌ها
بازگردند. روسها با اعزام صاحب منصباني چون سرهنگ لازاريان ارمني و با همکاري وزير
مختار روسيه يعني گريبايدوف با اعمال زور، مهاجرت‌هاي وسيعي را تدارک ديدند و براي
اين کار با تهديد واصرار، حتي مي‌خواستند زناني را که صاحب همسر قانوني و شرعي
بودند از شوهران جدا و به روسيه بفرستند. از جمله زناني که به سختي و خشونت از
خانه‌هايشان بيرون آورده و تحويل گرفته شد، دو نفر از زنان آصف الدوله بود که وي
موضوع را با روحاني مبارز ميرزا مسيح مجتهد در ميان گذاشت.

ميرزا مسيح
گفت: چون زنان مسلمان شده و در کنف اسلام مي‌باشند، بر خلاف شرع اسلام عمل شده و
زنها بايد از سفارت روس بيرون آورده شوند. براي اجراي حکم شرعي آن مجتهد مبارز،
مردم به سفارت روسيه مراجعه کردند ولي با مقاومت گريبايدوف مواجه شدند و کشته شدن
يک ايراني خشم مردم را برافروخت، مأمورين سفاتر براي جلوگيري از هجوم مردم آقا
يعقوب خواجه ارمني را که قبلا به سفارت پناهنده شده بود و آن دو نفر زن شوهردار را
از سفارت بيرون آورده و تحويل مردم دادند که اهالي تهران آقا يعقوب را تکه تکه
نموده و زنان را به خانه ميرزا مسيح مجتهد بردند و با هجوم به سفارت روس ضمن دادن
بيش از 80 کشته، سفير و تمام مأ‌مورين روس را که گريبايدوف از جمله آنان بود و به
38 نفر بالغ مي‌شدند، هلاک نموده و سفارت روس را تخريب کردند.[18]

سياستمداران
ارمنستان نسبت به گسترش روابط سياسي با ايران به عنوان کشوري که مي‌تواند موجب
نجات ايشان از محاصره ترکيه و آذربايجان شود، مصرانه پي‌گير هستند، به همين دليل
بر خلاف برخورداري از موقع قوي نظامي در درگيريهاي خود با آإربايجان و تهاجم به
اين سرزمين شيعه‌نشين با قعاليتهاي ميانجيگرانه ايران به نحو مثبتي برخورد نمودند
و رئيس جمهوري ارمنستان براي امضاي موافقت ‌نامه آتش بس با آذربايجان در اجلاس
تهران شرکت نمود و ضمن امضاي سند مذکور خطر گسترش نفوذ فرهنگ ترک از سوي ترکيه در
منطقه را گوشزد نمود. هچنين ايران تنها مجراي قابل اعتماد اين کشور با سرزمين‌هاي
غير روس مي‌باشد که آن را به علت موقعيتي سياسي، اهرم احتمالي موازنه در ارتباط با
روسها وديگر همسايگان به شمار مي‌آورد، حضور يکي از بزرگترين اقليت‌هاي ارمني جهان
در ايران و ميل به ارتباط با ايشان، در تحکيم روابط سياسي ارمنستان با ايران دخالت
دارد.

بحران
اقتصادي و بويژه محاصره اقتصادي و کمبود سوخت نيز موجب بروز رفتار سياسي خاص به
صورت اصرار ارمنستان در برقراري رابطه با ايران شده است. از طرفي چون غرب ترکيه را
در بسط نفوذ در مناطق آسياي مرکزي و قفقاز ياري مي‌دهد، ارمنستان بر خلاف اشتراک
مذهبي و گرايش ذاتي و تاريخي به غرب، ترجيح مي‌دهد به آنان اقبالي نشان ندهد و
روابط خود را با ايران و روسيه گسترش دهد.ايران هم به لحاظ موقعيت استراتژيکي
ارمنستان، علاقمند هست که با اين کشور همسايه روابط سياسي ـ تجاري داشته باشد، اما
تجاوز وحسيانه ارمنستان به آذربايجان و به شهادت رسانيدن تعداد زيادي از شيعيان
اين جمهور يتوسط قواي ارمني، ابرهاي تيره و تاري است که آسمان اين روابط را تحت
تأثير خود قرار مي‌دهد. اين پديده ناگوار امنيت منطقه را مورد تهديد جدي قرار داده
و مسئله پناهندگان آذري نگران کنده  تأسف
برانگيز است، به همين دليل ايران در نقش يک ميانجي فعال و خوش طينت کوشيده، معضل
مزبور را حل نمايد. در راستاي اين هدف وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران در
اوايل اسفند 1370 در رأس هيئتي عازم پايتخت‌هاي دو جمهوري آذربايجان و ارمنستان
شد، تا راههاي ختم بحران و برقراري آت بس ميان کشورهاي درگير را مورد بررسي قرار
دهد. هيئت ايراني در نخستين روز ميانجيگري موفق به برقراري آتش بس بينق واي متخاصم
گرديد ول يدر جو متشنج ميان اين دو کشور درگير، دوامي نيافت و نقض گرديد.

تجاوز
آميخته با جنايت وحشيانه ارامنه در قره‌باغ، از بدو امر، حرکتي نامشروع و مطرود از
نظر بين‌المللي بود و جمهوري اسلامي ايراندر اين زمينه مواضع روشني را اتخاذ کرد و
در بيانيه وزارت امور خارجه از يکسو تجاوزات ارمنستان محکوم شد و از سوي ديگر اين
نکته مورد تأکيد قرا رگرفت که هيچ گونه تغييري در مرزهاي جمهوري آذربايجان قابل
تحمل نمي‌باشد. در سال 1371 با وساطت جمهوري اسلامي ايران، رهبران آذربايجان و
ارمنستان در تهران، قراردادي را به امضا رسانيدند که مي‌توانست مبناي حل اختلاف دو
کشور از طريق مسالمت‌آميز بادش ول يبه دليل خوي تجاوزگري ارمنستان و تندروي بعضي
از جناح‌هاي داخل حکومت طرفين درگير، امکان اجراي کامل آن فراهم نشد.

* ارمنستان
و ترکيه

ارمني‌ها
مدت 5/3 قرن تحت استيلاي ترکان عثماني بودند، سلاطين عثماين ضمن اينکه بر حسب برخي
ملاحظات سياسي به اين اقليت مذهبي آزادي‌هايي را اعطا مي‌نمودند در مواقعي دست به
خشونت‌هاي خونين مي‌زدند.

کشتار
سالهاي 1894 م تا 1896 ا زجمله رفتارهاي ناگوار ترک‌هاي عثماني با ارامنه است، تبعيد
ارمني‌ها به نقاط ديگر و تلف شدن تعدادي از آنان در مسير مهاجرت‌هاي اجباري از
جمله مظاهر منفي رفتار سياسي ترک‌ها با ارامنه مي‌باشد. شديدتر از همه اينها فاجعه
کشتار سال 1915 م ارامنه مي‌باشد که در منابع ارمني عثماني‌ها متهم به پديد آوردن
آن هستند وآمار کشته شدگان ارمني را بين يک تا دو ميليون نفر ذکر کرده‌اند. در
کتاب حقايقي پيرامون جنبش انقلابي ارامنه و تصميمات دولت عثماني که در سال 1916 م
در استانبول انتشار يافته؛ دولت عثماني خود به مسئله تبعيدهاي دسته جمعي ارامنه
اعتراف دارد و مي‌گويد: «در جريان اجراي اين تصميمات گاه ارامنه قرباني رفتارهاي
ناشايست و خشونت آميز مأموران مي‌شدند».

طلعت پاشا
وزير کشور عثماني در تلگرامي که در سال 1915 م براي حاکم حلب مخابره مي‌کند به
مسائل مربوط به تبعيد ارامنه اشاره دارد وتأکيد مي‌کند که حکام مواظب رفتار خود
باشند تا موارد سوءظن اروپائيان در اين مورد برانگيخته نشود.

دولت ترکيه
اتهام قتل عام سال 1915 م را به شدتر دت مي‌کند و آن را يک بهتان مي‌داند. در
فوريه 1973 م دولت ترکيه به نشانه اعتراض به پرده‌برداري از مجسمه‌اي که در مارسي
به يادب ود ارمنيان قرباني قتل عام دولت ترکيه در سال 1915 بنا شده بود، سفير خود
را از فرانسه به آنکارا فرا خواند و اعلام کرد: کدام قتل عام!

همزمان با
رفتارهاي خشن دولت عثماني با ارامنه، روسها در تعقيب استيلاي فرهنگ روسي به اقوام
غير روس، کليساهاي ارامنه را محدود نموده و نارضايتي‌هايي را در ارمنستان پديد آوردند
که به دنبال آن تشکل‌هاي سياسي ارمني در روسيه نضج گرفت و مهمترين آنها فدراسيون
انقلاب ارمني(داشناک تسويتون) بود که گروههاي روشنفکري و دانشجويي ارمني روسي آن
را تأسيس نمودند، اگر چه هدف اين گروهر هايي ارمنستان غربي از ترکيه بود ولي با
رژيم تزاري نيز در نزاع بودند. با وقوع انقلاب اکتبر 1917 م ارامنه ارمنستان و
ترکيه دچار تشنج شديد رهبري مي‌شوند، در درگيري‌هاي بلشويک‌ها و منشويک‌ها، عناصر
فعال ارمني در رهبري هر دو طرف حضور داشتند.

در سال 1920
ترک‌ها به بهانه حمايت از اهالي ستمديده مسلمان، تقاضاي عقب‌نشيني قواي ارمني را
از مرزهاي پيش‌بيني شده در پيمان برست ـ ليتوفسک و باطوم نمودند و در سپتامبر همين
سال کماليون(طرفداران مصطفي کمال آتاتورک) پس از نبردهايي در منطقه بارديز،
سارقميش را تصرف مي‌کنند وس رانجم قارص سقوط مي‌کند. حکومت ارمنستان نوميدانه در
جستجوي کمک متفقين برمي‌آيد ولي حکومت ايروان در طوفاني از مواضع ضد و نقيض
متفقين، ترک‌ها و روس‌ها قرار مي‌گيرد، بدون آنکه حمايتي از ناحيه متفقين دريافت
دارد. لذا به شکست خود مطمئن مي‌گردد و از آنکارا تقاضاي ترک مخاصمه مي‌کند.[19]
در 1921 م لنين به رغم سرزنش دانشاک‌ها براي امضاي قرارداد الکساندروپل با دادن
قارص و اردهان به ترکيه توافق نموده و با خروج نيروهاي ترکيه از قفقاز، حاکميت
سنتي و سايه‌اي مسکو بر ارمنستان شرقي برقرار مي‌گردد و سرانجام در سال 1922 م با
تشکيل فدراسيون قفقاز استقلال نوپاي ايشان منقضي و پس از مدت کوتاهي اين فدراسيون
منحل و هر يک از سه جمهوري قفقاز جداگانه به حکومت شوروي منضم مي‌گردند،[20]
با اين همه ارمنستان همراه گرجستان(به عنوان جمهوري‌هاي دوست)روسيه را در مقايسه
با سلطه ترک‌ها شر کمتر تلقي نمود.[21]   

يادآور مي‌شود
که با وجود هم مرزي گرجستان با ارمنستان و حتي اشتراک ديني اين دو سرزمين به علت
تضادهاي خصلتي هيچ گاه روابط مسالمت آميزي بين آنها برقرار نبوده و اتحادهاي مقطعي
و زودگذر اين دو جمهوري بر حسب ملاحظات سياسي صورت مي‌گرفته است.

در تحولات
جديد پس از فروپاشي نظام حاکم بر روسيه، آسياي مرکزي و قفقاز و در جريان درگيريهاي
قره‌باغ ارمني‌ها، ترکيه را متهم نموده که در توطئه‌اي براي حکمراني منطقه از طريق
يک نهضت يان ترکيسم که آذربايجان را شامل مي‌شود از درگيري‌هاي مزبور حمايت مي‌کند
و امروزه بزرگترين خطر براي هويت خد را بسط نفوذ ترک‌ها در قفقاز مي‌دانند و لذا
در صدد يافتن روزنه‌اي از سوي غرب هستند که بدانها اطمينان دهد چنين روشي هويت
ارامنه را تهديد نمي‌نمايد، اقدامات زيرکانه ارامنه جهت برقراري مناسبات با ترکيه
و به موازان آن اقدام ترکيه در عضويت ارمنستان که فاقد هرگونه مرز ساحلي با درياي
سياه، در راستاي تعقيب چنين هدفي صورت گرفت. ترکيه تهاجم ارمنستان را به آذربايجان
نشانه‌اي از قصد ايروان براي تجلي دادن روياي ارمنستان بزرگتر تلقي مي‌کند که به
قيمت تصرف اراضي ترکي تمام مي‌شود.

* آذر به
جان آذربايجان

با وجود
آنکه جوامع ارمني و ترک حدود هزار سال در کنار يکديگر زيسته‌اند، هماره کشمکش‌هايي
ميان آنان وجود داشته که منعکس کننده اختلافات عميق فرهنگي ميان آنان مي‌باشد.
مذهب ارمنستان مسيحي است ولي آذري‌هاي اکثرا شيعه‌اند و اين پديده خود بارزترين
اختلاف اين دو جمهوري است که منجر به تنش‌هاي شديد سياسي در تاريخ معاصر گرديده
است. از مواردي که درگيري و خشونت شديدي را بين ارمنستان و آذربايجان پديد آورد،
موقعيت جغرافيايي ايالت خودمختار ناگورونو قره‌باغ(Nagorno
Karabakh) با اکثريتي ارمني در داخل خاک جمهوري
آذربايجان مي‌باشد که حدود 80% آن ارمني و 20% بقيه آذري هستند. اين منطقه در چهارچوب
سياست عمومي ملي گرايانه تفرقه‌انداز استالين به سال 1921م تحت کنترل آذربايجان
درآمد و در سال 1924م به منطقه خودمختار تبديل شد. استالين با اين حرکت مي‌خواست
گروههاي قومي را در برابر يکديگر قرار دهد تا وابستگي آنها به مسکو به عنوان داور
و قدرت نهايي به حداکثر رسد.

هنگامي که
گورباچف روي کارآمد وعده ناگورنو قره‌باغ را به ارمنستان داد ولي پس از چندي تحقق
قول خود پشيمان شد و اين مسئله منجر به ظهور نهضت قره‌باغ گرديد که خواهان اتحاد
با ارمنستان بود. در سال 1988م در طي زد و خوردهايي که بين آذري‌ها و ارامنه در سومقايت(Sumgait) شعله‌ور گرديد که با اضمحلال شوروي اين
درگيري‌ها شدت يافت. زمامداران کرملين با تشديد اين اختلافات از طريق تحريک ارامنه
و تسليم آنان از يکسو، تلاش داشتند تا اين برخوردهاي تحميلي و سازماندهي شده را به
حساب فرهنگ اقوام قفقاز و شيوه تلقي و بهره‌برداري آنان از فضاي بازسياسي به وجود
آمده بگذارند و ضمن پرداختن به تبليغات منفي، زمينه دخالت نظامي خود را در
آذربايجان براي ارضاي عقده‌هاي ضد اسلامي خود و سرکوب خونين شيعيان اين منطقه،
فراهم آورند و فاجعه کشتار وحشت‌انگيز باکو را در سال 1368 به وجود آورند. بحران
ميان ارمنستان و آذربايجان در واقع آتش کهنه‌اي بود که روس‌هاي فرصت‌طلب در
برافروخته شدن آن دخالت داشتند و با زمينه‌سازي‌هاي سياسي استکبار، نيروهاي ارمني،
حملات مکرر و سازمان يافته‌اي را به روستاها و شهرهاي مسلمان‌نشين منطقه قره‌باغ و
نيز نواحي حد فاصل قره‌باغ تا مرزهاي شرقي ارمنستان ترتيب دادند اين تهاجم خونين و
وحشيانه منجر به کشته، مجروح و آواره شدن هزاران مسلمان آذري گرديده و خسارات و
ضايعات هزاران مسلمان آذري گرديده و خسارات و ضايعات اقتصادي فراواني را متوجه
آذربايجاني که هنوز به هويت سياسي و تثبيت شده‌اي دست نيافته، نموده است.

در وضع فعلي
علاوه بر دالان لاچين که قره‌باغ کوهستان را به ارمنستان مربوط مي‌سازد، تعدادي از
شهرها و روستاهاي مناطق استراتژيک جنوب غربي آذربايجان در تصرف قواي نظامي ارمني
است، کانون‌هاي شهر قبادلي، گوريس، گادروت، زنگلان و جبرييل به دليل تهاجم خونين
متجاوزين ارمني وضع آشفته و ناگواري دارند و صدها شيعه ساکن در اين نقاط در خاک و
خون خود غلطيده‌اند.

سياست
تجاوزکارانه ارمنستان و رؤياي ارمنستان بزرگ که در ذهن زمامداران ارمني پرورديه مي‌شود
به حدي است که تاکنون تلاش‌هاي بين‌الملي، ميانجيگري جمهوري اسلامي ايران و
برگزاري اجلاس مشترک نتايج موفقيت‌آميزي به دست نداشته و اين در حالي است که
هزاران نفر تاکنون بر سر اين تجاوز خونين، جان خود را از دست داده و قريب به يک
ميليون نفر از خانه و کاشانه خويش آواره گشته‌اند، ترديد نيست که مسئوليت خون به
ناحق ريخته شده مردم مسلمان آذربايجان، متوجه نظاميان ارامنه است که مستقيما از
ايروان، دستور کشتار مردم را مي‌گيرند. ارمنستان به اين مسئله هم بسنده نکرده و
ادعا دارد که نخجوان به لحاظ تاريخي، جزو قلمرو ارمنستان مي‌باشد؛ در حالي که اين
جمهوري خودمختار قلمرو شيعيان آذري است و به لحاظ تاريخي، فرهنگي و ويژگي­هاي
مذهبي به جمهوري آذربايجان تعلق دارد.

جديدترين
تلاش‌هايي که در خصوص بحران قره‌باغ، صورت گرفته، طرح صلح روسيه مي‌باشد که با
ميانجيگري پاول گراچف ـ وزير دفاع روسيه ـ و موافقت وزراي دفاع جمهوري آذربايجان و
ارمنستان در مسکو تنظيم شده است. در اين طرح اجراي آتش بس فوري و خروج نيروهاي
طرفين درگير از مناطق اشغالي و استقرار نيروهاي حافظ صلح روسي در منطقه و در نهايت
مابدله اسرا پيش‌بيني شده است. به گزارش خبرگزاري آذري«توران» اين طرح موضوع عقب‌نشيني
نيروهاي ارمني از دالان لاچين که قره‌باغ را به ارمنستان متصل مي‌کند را شامل نمي‌شود
ولي براساس طرحي مبادله دالانها بين دو کشور مورد بحث مي‌باشد که بر اساس آن جهت
اتصال آ جمهوري اتصال جمهوري آذربايجان به نخجوان و قره‌باغ کوهستاني به ارمنستان،
بخش‌هايي از اراضي دو کشور مبادله شود.[22]

همزمان با
اين کوشش­هاي سياسي بايد به بحراني ديگر در جنوب گرجستان اشاره نمود که انفجار پي
در پي خطوط انتقال گاز گرجستان به ارمنستان و خط راه آهن تفليس ـ ايروان در منطقه
آذري نشين مارنولي بر بحران موجود در منطقه افزوده است. دولت ارمنستان ضمن متهم نمودن
آذري­هاي مقيم گرجستان، مقامات تفليس را به برخورد جدي با خرابکاران و تأمين امنيت
خطوط گاز و راه آهن گرجستان ـ ارمنستان فراخوانده است. حملات ايذايي ارامنه به
مناطق آذري‌نشين گرجستان در شمال مرزهاي ارمنستان و يورش افراد مسلح ناشناس به
منازل و مغازه‌هاي مسلمانان آذري اين نقاط، اوضاع نقطه را متشنج نموده است.

تازه‌هاي
علمي

اصلاح ژن
گياهان                          کشف اسرار
ناشناخته مغز

تشخيص نقايص
ژنتيک در جنين                عوامل اصلي
سرطان

اصلاح ژن
گياهان

با يک روش
جديد و با استفاده از«کاربيد سيليسيوم» و اصلاح ژن گياهي، رشد گياهان در يک فاصله
زماين مشابه تا چند برابر افزايش خواهد يافت.

دانشمندان
محقق در يک انستيتو بيولوژي در انگليس که بر روي روش‌هاي اصلاح ژن گياهان مطالعه
مي‌کنند، گفتند: با استفاده از کريستال‌هاي بسيار ريز«کاربيد سيليسيوم» مي‌توان
سوراخ‌هايي در سلول‌هاي گياه ايجاد کرد تا بدينوسيله«دي.ان.ا» ـ اسيدي که داراي
اطلاعات ژنتيکي در يک سلول است ـ جديد اصلاح شده از طريح محلول «کاربيد سيليسيوم»
و آب جذب گياه شده و مأموريت اصلاح ژن گياه را انجام دهد.

به گفته
محققان، به دليل ارزان بودن اين ماده در بازار و آسان بودن اين روش، اصلاح نسل
گياهان از اين پس، بسيار ارزان و راحت انجام خواهد شد.

تشخيص نقايص
ژنتيک در جنين

آزمايش
جديدي که در انگليس به مرحله عمل رسيده است، هزاران تن از زنان باردار را قادر مي‌سازد
تا قبل از تولد کودک خود، از تندرستي او مطمئن شوند. آزمايش خون ساده در  روزهاي اوليه بارداري، اين امکان را باي پزشکان
فراهم مي‌آورد تا شمار زيادي از بيماري‌هاي ژنتيک را نشخيص دهند.

به گزارش
تلويزيون بي.بي.سي، تشخيص نشانه‌هاي«داون» يا ديگر بيماري‌هاي ژنتيک در جنين، پس
از مدتي نسبتا طولاني که از هنگام بارداري گذشته باشد، براي زوج بسيار دردناک است.
اکنون پژوهشهاي انجام شده در مرکز باروري لندن و بيمارستان«سن مري» راه را براي
آزمايش خوني که مي‌توان در روزهاي اول بارداري به عمل آورد، هموار مي‌کند.

دکتر«مارگات
توماس» از بيمارستان«سن ماري» مي‌گويد: امروز آنچه مشکل است، يافتن يک سلول متعلق
به کودک در ميان يک ميليون سلول ديگر است که متعلق به مادر مي‌باشد. بنابراين،
نياز به رشوي داريم که آن سلول‌ها را از هم جدا کنيم تا مطمئن شويم سلولي که
انتخاب مي‌کنيم متعلق به جنين است و آنگاه به دنبال نقايص کروموزومي بگرديم. و
اکنون ما در اين مرحله از کار هستيم. يک آزمايش ساده خون براي تشخيص هرگونه نقص در
جنين، تصميم‌گيري را ساده‌تر و از لحاظ زماني زودتر مي‌کند.

کشف اسرار
ناشناخته مغز

يک تحقيق
گسترده که 6 سال به طول انجاميد و هدفش شناسايي بيشتر پيچيدگي‌هاي مغز انسان بود،
سرانجام به نتيجهر سيد.

به نوشته
مجله نيوزويک: از شش سال ژيش، گروه‌هاي تحقيق صدد برآمدند با کشف اسرار مغز و
بررسي زواياي ناشناخته اين عضو شگفت‌انيگز بدن، آن را از نظر پزشکي، تحت تسلط
انسان درآوردند.

به عنوان
مثال: با استفاده از داروهايي خاص، بتوان هراس و اضطراب يا خجالت و کم‌رويي افراد
را معالجه کرد. و اکنون دانشمندان در اين زمينه به پيشرفت‌هاي بزرگي رسيده‌اند و
داروهايي ساخته‌اند که انسان‌ها مي‌توانند با مصرف آن به مغز خود، قدرت تمرکز
بيشتري بدهند و مثلا در تحصيل يا کار موفق‌تر شوند.

از جمله اين
داروهاي ساخته شده داروي درمان عارضه روحي موسوم به‌Obesession است. اين دارو مي‌تواند فکر آزارد دهنده يا وسواس فکري را تا
درصدهاي بالايي از بين ببرد.

دانشمنداني
که عضو گروه تحقيق هستند، اعلام کرده‌اند که بسياري از عوارض روحي انسان‌ها به اين
ترتيب از بين خواهد رفت و با همين ادعا، متخصصان و کارشناسان را به يک بررسي همه
جانبه براي اثبات اثرات داروي جديد فراخوانده‌اند.

عوامل اصلي
سرطان

به گزارش
خبرگزاري يو.ان.اي، پيش‌بيني‌هاي سازمان بهداشت جهاني نشان مي‌دهد که بيماري
سرطان، دومين بيماري بزرگ کشنده در غرب و سومين بيماري کشنده در کشورهاي در حال
توسعه است.

ژان استيجر
نسوارد، رئيس گروه کنترل سرطان سازمان بهداشت جهاني گفت: عوامل عمده افزايش بيماري
سرطان، تغيير در رژيم غذايي، آلودگي محيط زيست و کار و بالا رفتن متوسط سن مي‌باشد.

وي استفاده
از دخانيات را اصلي‌ترين و اساسي‌ترين عامل ابتلاء به سرطان ناميد. بررسي‌ها نشان
مي‌دهد که در کشورهاي پيشرفته از هر سه نفر، يک نفر و در کشورهاي در حال توسعه، از
هر دو نفر يک نفر از دخانيات استفاده مي‌کنند. 90% قربانيان سرطان ريه مربوط به
کساني است که از دخانيات استفاده مي‌کنند.

نگاهي به
بحران کشمير

قسمت پنجم

دکتر
محمدرضا حافظ‌نيا

چاره چيست؟

همانطور که
مشاهده گرديد موقعيت ژئوپليتيک و ژئواستراتژيک کشمير و خلأ قدرت و نظام سياسي، نقش
اساسي را در بروز و تداوم بحران منطقه دارد. تداوم بحران نيز عواقب نامطلوبي را در
پي دارد. نتيجه محلي بحران مزبور تداوم و تشديد توسعه نيافتگي اقتصادي و اجتماعي و
فرهنگي منطقه کشمير است که دوش به چشم مردم مسلمان و محروم کشمير مي‌رود. از سوي
ديگر صداي اعتراض مردم کشمير نسبت به وضعيت موجود نيز با خشونت و سرکوب از ناحيه
قدرت حاکم بر منطقه همراه است و آرمان سياسي مردم کشمير نه تنها بي‌پاسخ باقي مي‌ماندب
لکه در حذف آن از زندگي سياسي مردم تلاش مي‌شود و مردم محروم کشمير بخاطر منافع
همسايگان خود بويژه از ناحيه جنوب رنج زيادي را تحمل مي‌نمايند و دولت هند بخاطر
اهداف غير منطقي و فاقد توجيه جغرافيائي سعي بر تداوم و توسعه مظالم خود و سرکوب
آرمان سياسي مردم کشمير دارد.

بعضي از
مقامات هندي بجاي تجديد نظر در سياست نادرست دولت هند نسبت به بحران کشمير، تقلاي
مردم کشمير در تعقيب آرمان سياسي خود که کاملا بر منطق ژئوپلتيک استوار است را به
کشورها و دولتهاي ديگري نظير پاکستان و ايران منتسب مي‌دانند در صورتي که خود مي‌دانند
که نه اين ادعا پايه و اساسي دارد، و نه تداوم حضور آنها در منطقه کشمير.

البته يک
نکته در اينجا قابل توجه است و آن اينکه مردم کشمير از رنج دولت هند ممکن است به
ساير همسايگان خود بويژه پاکستان پاه ببرند و اين حق طبيعي آنهاست، زيرا چاره‌اي
ندارند. اساسا يک ملت تحت فشار آنهم از سوي قدرتي که با وي تجانس ندارد، خود بخود
پناهگاهي را جستجو مي‌کند و چنانچه با همسايگان ديگر خود تجانس داشته باشد بطور
طبيعي به سوي آن کشيده مي‌شود و اين امر واکنش طبيعي آنست و تقصيري متوجه وي نيست
بلکه تقصير به عهده قدرت مسلط مزاحم مي‌باشد. در مورد مردم کشمير نيز چنين واقعيتي
وجود دارد.

از يک سو با
فشار قدرت حاکمي که با وي تجانس فرهنگي ندارد يعني دولت هند، روبروست و از سوي
ديگر با همسايه‌اي که با وي تجانس فرهنگي دارد يعني پاکستان مواجه مي‌باشد. بنابراين
گرايش به سوي پاکستان بعنوان ناحيه جغرافيائي متجانس با آنها واکنش و حق طبيعي
آنهاست و اشکالي بر آنها وارد نيست و کشور پاکستان نيز با توجه به سنخيت فرهنگي و
جغرافيائي با منطقه کشمير نمي‌تواند به تمناي کمک آنها پاسخ ندهد. بويژه اينکه دو
متغير ديگر نيز چنين واکنشي از سوي پاکستان را توصيه و تشديد مي‌نمايد. يکي متغير
تمناي ملي پاکستان و درخواست پاکستانيها و احساس همدردي آنها با مردم مظلوم کشمير
که منبعث از همان تجانس ياد شده مي‌باشد، ديگري متغير نارضايتي پاکستان از حضور
هندوستان بعنوان رقيب منطقه‌اي آن در منطقه کشمير و احساس تهديدي که عليه امنيت
ملي خود مي‌نمايد.

بنابراني
اگر پاکستان با مردم آواره و ستمديده کشمير با روي گشاده برخورد نمايد دقيقا وظيفه
انساني خود را انجام داده است و اين اقدا مغايرت ژئوپلتيکي نيز ندارد. بلکه بر عکس
حضور هندوستان که خود باعث پيدايش اين وضعيت مي‌شود توجيه ژئوپلتيکي ندارد و از
سوي ديگر به حادتر شدن بحران نيز کمک مي‌کند.

من تصور نمي‌کنم
مقامات هندي و صاحبنظران اين امور ندانند که منشاء تداوم تشديد بحران، حضور
هندوستان در منطقه کشمير است. همچنين يقينا مي‌دانند که استمرار بلند مدت حاکميت
آنها بر کشمير و منطقه و مردمي که فاقد تجانس فرهنگي و جغرافيائي لازم با آنهاست
به هيچ وجه امکان پذير نيست مگر اينکه به نابودي مردم کشمير بيانجامد که اين امر
غير ممکن است.

تداوم بحران
کشمير براي مردم و کشور هندوستان نيز به مصلحت نيست زيرا تحمل ضرري است که نهايتاً
فاقد سود و منفعت است و از اين بابت بر اقتصاد ملي هند لطمه وارد مي‌نمايد. زيرا
حضور سيصد هزار نظامي هند در منطقه همراه با اعمال و رفتارهاي خشونت‌آميز با مردم
کشمير، هم هزينه‌هاي اقتصادي زيادي را بهمراه دار و هم از نظر سياسي بر حيثيت ملي
و اعتبار بين‌المللي هندوستان لطمه وارد مي‌ُازد. بنابراين خروج هند از کشمير به
نفع خود آن کشور مي‌باشد.

تداوم بحران
کشمير نتايج منفي منطقه‌اي نيز دارد. بدين معني که تغيير وضعيت آن بر روابط دو
کشور پاکستان و هند و حتي چين تأثير گذاشته و آنرا تحت الشعاع قرار مي‌دهد و خر
درگيري نظامي را بين آنها امکان پذير مي‌نمايد. نظير تجارب سالهاي 1947 و 1965 و
1971 م که درگيري نظامي بين آنهار ا باعث گرديد. چنين برخوردهايي مي‌تواند
امنيتمنطقه پر جمعيت جنوب و جنوب غرب آسيا را به خطر اندازد. از سوئي ديگر جنگ جز
در به دري و ضرر اقتصادي و تخريب تأسيسات و نهادهاي توليد و کشتار مردم چيزي را
بهمراه ندارد. بروز پديده جنگ در جنوب آسيا که يکي از مناطق مهم فقير جهان است و
حجم فقرا درآن بالاست، مي‌تواند باعث تشديد فقر و عقب ماندگي اقتصادي و اجتماعي
شده و نتايج زيانباري را از اين حث در کل جهان خود بجا گذارد. جنگ بين دو کشور هند
و پاکستان قوه اقتصادي آنها را کاهش مي‌دهد و گرسنگي و مرگ و مير و بيماري را
بهمراه دارد. آنهم براي دو کشوري که در مرحله جواني و آغازين فرآيند توسعه اقتصادي
ـ اجتماعي و تکنولوژيکي قرار دارند و بصورت بالقوه و بالفعل در زمره قدرتهاي درجه
1 و 2 جهاني محسوب مي‌شوند و جنگ مي‌تواند فرآيند توسعه را دهها سال به عقب
اندازد.

همچنين
تداوم بحران کشمير مي‌تواند خطر جهاني را بهمراه داشته باشد و امنيت و صلح جهاني
را تهديد کند زيرا همانطور که قبلا ذکر شد؛ يکي از ويژگيهاي بحران کشمير اين است
که همسايگان و رقباي پيرامون آن جزو قدرتهاي درجه 1 و 2 جهاني محسوب شده و همگي
مسلح به سلاح اتمي هستند. چين و هند و پاکستان، هر سه داراي امکانات و قابليتهاي
اتمي هستند و آنچه ک باعث تکامل توان تسليحات اتمي آنها شده و مي‌شود وجود برحان
کشمير و رقابت‌هاي منطقه‌اي مي‌باشد. هند و پاکستان که بيشتر در معرض درگيري
مستقيم نظامي قرار دارند دچار مقابله اتمي هستند و اگر درگيري اتمي انجام پذيرد که
در شرايط اوج‌گيري جنگ هيچ تضميني براي ممانعت از آن وجود ندارد، يقينا باعث
گسترده شدن ابعاد آن شده و در مرحله اول بر امنيت جنوب و جنوب غرب آسيا و در مرتبه
بعد بر امنيت کل آسيا و جهان اثر گذاشته و صلح و امنيت بين‌المللي را به خطر مي‌اندازد.

نکته قابل
توجه اينکه مجهز بودن يک طرف درگيري به سلاح اتمي، طرف ديگر را خود بخود وادار به
تجهيز شدن به چنين سلاحي مي‌کند و مجهز بودن هندوستان به سلاح اتمي، پاکستان را
نيز وادار به دستيابي به امکانات هسته‌اي و سلاح اتمي مي‌نمايد. بنابراين، وجود
اسلحه اتمي در دست هند و تداوم و تکامل فعاليتهاي اتمي آن، توجيهي قوي براي تداوم
فعلايتهاي پاکستان براي دستيباي به توانائيهاي هسته‌اي و اتمي ارائه مي‌دهد. و
اساسا پاکستان چاره‌اي جز اين ندارد که اين فعاليتها را ادامه دهد. زيرا ضرورت حفظ
امنيت ملي و تماميت ارضي آن اقتضا مي کند که خود را در مقابل رقيب مجهز به سلاح
اتمي، تجهيز نمايد. بنابراين توصيه به پاکستان و اجبار آن براي دست برداشتن از
فعاليتهاي اتمي‌اش مستلزم خلع سلام اتمي هند و سايرين و ممانعت از تداوم آن مي‌باشد.  

اينک با
توجه به مباحث مطرح شده در زمينه نتايج منفي تداوم بحران کشمير از حيث محلي و
تأثير آن بر فقر و محروميت مردم آن سامان و تداوم عقب‌افتادگي اقتصادي و اجتماعي و
فرهنگي و نيز آثار منفي بحران بر امنيت منطقه‌اي و صلح جهاني لازمست هر چه زودتر
بحران کشمير خاتمه يابد.

به نظر
نگارنده تنها راه حل بحران مزبور، استقلال سياسي منطقه کشمير و استقرار نظام سياسي
مستقل در آن مي‌باشد که ويژگيهاي آن با توجه به خصيه‌هاي فرهنگي و محيطي منطقه
کشمير و با مراجعه به آراء عمومي مشخص خواهد شد. تحقق اين امر در گرو اقتدام مشترک
منطقه‌اي و بين‌اللملي است يعني اينکه تفاهم منطقه‌اي همسايگان کشمير و شناسائي
استقلال سياسي آن از يک طرف و اقدام جدي سازمان ملل متحد براي تحقق اين امر و
پيگيري فرآيند استقرار و تثبيت نظام سياسي متکي به آراء عمومي از طرف ديگر، لازمه
تحقق اين راه حل است. در هر صورت نقش سازمان ملل متحد و جامعه جهاني و کشورهاي
اسلامي در اين امر بسيار تعيين کنده است و کوتاهي و بي‌توجهي آن مي‌تواند به تداوم
رنج جانگاه مردم مظلم کمشير از يک سو و تهديد امنيت و صلح جهاني از سوي ديگر کمک
نمايد.

تحقق اين
راه حل مي‌تواند در سايه يک تفاهم منطقه‌اي به پديده رقابت بر سر مسئله کشمير از
سوي همسايگان و تلقِ‌هاي گوناگون از حضور ديگري در آن نسبت به امنيت ملي خود پايان
دهد و صلح و امنيت را براي قاره آسيا بويژه جنوب و جنوب غرب آن همراه داشتهب اشد و
مردم کشمير نيز روي آسايش و تعيين سرنوشت توسط خود را مشاهده نمايند.

بديهي است
براي شروع بکار و اقدامات اوليه، عقب‌نشيني نيروها از مطقه کشمير، امري ضروري است.
سپس براي ادامه کار حضور رسمي سازمان ملل متحد و سازمان کنفرانس اسلامي و احيانا
نمايندگان کشورهاي همسايه منطقه کمشير براي تحقق فرآيند استقلال و استمرار نظام
سياسي متکي به آراء عمومي در منطقه کشمير را طلب مي‌نمايد.

نکته قابل
توجه اينکه نظام سياسي جديد به عنوان يکي از شرايط کاهش تنش بين همسايگان کشمير مي‌بايست
در روابط خارجي خود تعادل و توازن لازم را با همسايگان رعايت نمايد تا در طرز تلقي
آنها در رابطه با احساس تهديد نسبت به امنيت ملي خود تغييري ايجاد نگردد. تحقق اين
راه حل به نفع مردم کشمير و هم به نفع کشورهاي هند و پاکستان و چين و ساير
همسايگان و هم به نفع امنيت و صلح منطقه‌اي و جهاني است.

پرسشها و
پاسخها

تقيه و حدود
آن

حجة الاسلام
والمسلمين سيد مرتضي مهري

سؤال:

بعضي از
نويسنگان، شيعه را متهم مي کنند که به دليل تقيه که يک از اصول پذيرفته شده مذهب
شيعه است، حقايق مذهب خود را پنهان مي کنند و بنابراين به آنچه اظهار مي دارند
اعتمادي نيست و نمي‌توان مذهب واقعي آنان را براساس اظهارات آنها، ارزيابي کرد.

شمار درمورد
اينا ظهارات چه پاسخي داريد؟

(ا ـ يوسفي)

پاسخ

اين تهمت
اگر در زمان بعضي از ائمه(ع) گفته مي‌شد، قابل توجيه بود، زيرا در آن زمان، شيعه
جماعت قليلي بودند که هميشه مورد تعقيب حاکمان ظالم و جائر بني‌اميه و بني‌عباس
بودند ولي اکنون که ميليون‌ها شيعه در جهان زندگي مي‌کند و در کشور پهناور و
قدرتمندي چون ايران؛ حاکميت دارد وکتاب‌هاي فراوان از سوي علماي شيعه در طول
تاريخ، حقايق مذهبي را بيان داشته‌اند، ديگر اين سخن حتي ارزش پاسخ گفتن هم ندارد!
ولي براي روشن شدن مطلب لازم است تقيه‌اي که در مذهب شيعه واجب است، مورد بررسي
قرار گيرد.

تقيه در
قرآن

تقيه‌اي که
واجب است، دو معني دارد که هر دوي آنها در قرآن به آن سفارش شده است و اصلا اختصاص
به شيعه ندارد و اين که ديده يا شنيده مي‌شود، آن را به شيعه اختصاص مي‌دهند، به
اين دليل است که در دوران‌هاي حاکميت جائرانه بني‌اميه و بني‌عباس، شيعه ناچار بود
به تقيه عمل کند، در حالي که ساير مذاهب، آزاد بودند و موردي براي تقيه نداشتند
وگرنه اصل تشريع تقيه ـ به معنايي که در مذهب شيعه واجب است ـ يک حکم اسلامي، بلکه
يک حکم عقلائي است و هيچ کس نمي‌تواند آن را موردانتقاد قرار دهد.

تقيه دو
معني دارد، يا به عبارت بهتر در دو مورد صدق مي‌کند:

1- تقيه خوف

2- تقيه
مداراتي

تقيه خوف

تقيه خوف در
جايي است که انسان بر جان يا مال يا آبروي خود بترسد و براي حفظ آن، ناچار باشد
گفتار يا رفتاري را انتخاب کند که دشمن را خوش آيد و به او ضرري نزد. و همچنين در
موردي که ضرر جاني اي مالي به کسي از افراد وابسته به او مي‌رسد، بلکه  در مورد حفظ جان حتي در مورد افراد ديگر که حفظ
جان آنها لازم است ـ هم صدق مي‌کند؛ يعني: اگر انسان احساس کند که باب اين يک مطلب
خلاف واقع ـ از روي تقيه ـ جان يک مسلمان ديگر را نجات مي‌دهد، لازم و واجب است
اقدام نمايد. واگر با راست گفتن جان کسي را به خطر بياندازد، گناه بزرگي مرتکب
شدهب لکه در قتل او شريک است.

اين امر،
هيچ دليل شرعي نياز ندارد، بلکه يک امر عقلائي است و مبناي آن ملاحظه اهم و مهم
است. هر انسان که به هر دليل ميان دو چيز مخير شود که هر دو براي او ناخوش آيند يا
مضر است، طبعا با يک محاسبه، آن قسمتي را انتخاب مي‌کند که ضررش کمتر باشد، چه اين
ترديد در اثر عوامل طبيعي باشد و چه در اثر فشار و ظلم شخص يا اشخاصي باشد. و چون
گفتن يک مطلب خلاف واقع که خوش آيند دشمن است، گرچه بر انسان سخت باشد، ولي آسان‌تر
از تحمل ضرر جاني و مالي و امثال آن است، طبعا انسان آن را ترجيح مي‌دهد.

اين امر
هرگز اختصاص به شيعه ندارد و همچنين اختصاص به شريعت اسلام هم ندارد. در قرآن کيم
هم به اين امر سفارش شده و گفتن کلمه کفر آميز در چنين موردي، مجاز شمرده شده
استکه البته اگر ضرر جاني باشد، نه تنها مجاز بلکه واجب است.

خداوند در
سوره آل عمران آيه 28 مي‌فرمايد:

«لا يتخذ
المؤمنون الکافرين اولياء من دون المؤمنين و من يفعل ذلک فليس من الله في شيء الا
ان تتقوا منهم تغية…»

ـ مؤمنان
نبايد کافران را به جاي اهل ايمان، دوست و هم پيمان خود قرار دهند و اگر کسي چنين
کند، رابطه خود را با خدا قطع کردهاست، مگر اين که اين کار از روي تقيه باشد…

و در سوره
نحل آيه 106 مي‌فرمايد:

«من کفر
بالله من بعد ايمانه الا من أکره و قلبه مطمئن بالايمان ولکن من شرح بالکفر صدرا
فعليهم غضب من الله و لهم عذاب عظيم».

ـ آنها که
پس از ايمان، کافر شدند، مورد خشم خداوند قرار گرفته و عذابي گران در انتظار آنان
است؛ نه آنها که تحتف شار و با اکراه سخني گويند، در حالي که قلب آنان مطمئن وآرام
است از ايمان به خدا، بلکه آنان سينه خود را براي پذيرش کفر گشوده‌اند.

طبق روايات،
اين آه در مورد عمار بن ياسر نازل شده است که او و پدرش و مادرش، مورد شکنجه و
آزار طاقت‌فرساد مشرکان قريش قرار گرفتند که ازآن شکنجه، پدر و مادر عمار، شهيد
شدند و عمار که آن صحنه را ديد، با ترس و لرز، سخني را که آنان مي‌خواستند که
تمجيد از بتان بود بر زبان راند و او را رها کردند؛ او ترسان و لرزان خدمت حضرت
رسول(ص) آمد و مي‌پنداشت که با اين خسن خشم خدا و رسول را مستوجب خواهد شد ولي آن
حضرت اشک او را با دست مبارک خويش پاک کرد و فرمود: «اگر باز از تو چنين خواستند،
آن چه را مي‌خواهند بگو و نگران نباش». در اين ميان، آيه مذکور نازل شد.

بهر حال اين
مسأله به هيچ وجه قابل شک و ترديد نيست و آنچه شيعه را در طول تاريخ سراسر ظلم و
جنايت خلفاي بني‌اميه و بني‌عباس ناچار به تقيه مي‌کرده است، حفظ جان خود و امامانخود
بوده است. آنها از هر بهانه‌اي استفاده مي‌کردند و امامان را مورد شکنجه وآزار و
توهين وحبس و قتل قرار مي‌دادند و لذا آن رهبران معصوم، تقيه را از اصول ضروري
شيعه در آن زمان دانستند و شيعه خود را به کتمان مذهب، از دشمنان بدانديش وخونخوار
خويش امر نمودند.

رؤسا و
فقهاي ساير مذاهب که چنين فشاري را از ظالمان نديده‌اند و هرگز مورد تعقيب قرار
نداشته‌اند(بجز موارد نادري براي بعضي از آراء که بعضي از خلفاي نادان در آن
حساسيت نشان مي‌دادند؛ مانند قضيه خلق قرآن) بلکه اکثر آنها از سوي خلفاي جور،
مورد تأييد و کمک مادي و معنوي قرار داشتند و خلفا، مردم را به لزوم پيروي از آنها
دستور داده‌اند و از همين رو مذاهب اهل سنت منحصر در چهار فقيه است وگرنه هيچ دليل
و روايتي در اين مورد نيامده است و فقهاي عامه زيادند، ولي پيوري از حاکميت موجب
اين انحصار شده است. طبيعي اس که آنها سخن از تقيه نرانند، زيرا موردي براي آن
نبوده است.

تقيه
مداراتي

مورد دوم،
تقيه مداراتي است. و منظور از آن، اين است که انسان به جهت ملاحظه بعضي شئون
اجتماعي تصريح به ايده‌هاي واقعي خود نکند، بلکه آن را در هاله‌اي از احتياط قرار
دهد و الفاظي را به کار ببرد که عموم جامعه از آن متأثر نشوند.

اين امر نيز
ـ به طور عموم ـ يک امر عقلائي است و تقريبا همه افراد بشر در موارد مختلف، رعايت
آن را مي‌کنند. رهبران سياسي جهان هيچ‌گاه مطالب خود را به طور صريح و زننده‌اي در
رسانه‌هاي گروهي نمي‌گوند و هر کس لغزشي در اين زمينه از خود نشان دهد او را يک
سياستمدار ضعيف مي‌نامند. البته اين امر تا حدودي لازم و صحيح است و يکاصل سياسي و
اجتماعي به حساب مي‌آيد ولي اگر به نحوي باشد که موجب کتمان حقايق يک ايده و مذهبي
گردد که همگان به سوي آن خوانده مي‌شوند، يک امر ناپسند و نکوهيده است.    

دقت کنيد.

اصل مدارات
و رعايت شئون اجتماعي در گفته‌ها و نوشته‌ها، يک امر مطلوب و عقلائي است و اگر
بخواهيم براي آن مثال‌هاي قانع کننده بياوريم، بهترين شاهد،‌تدرج در احکام است که
خداوند آن را در مورد فرو فرستادن شريعت آسماني رعايت فرموده است.

چرا خداوند
از ابتدا همه احکام را نفرستاده است و به تدريج شريعت را بر انسان لازم فرموده
است؟

طبيعي است؛
هيچ دليلي ندارد بجز مدارات. مردم تحمل اين همه مسئوليت سنگين را ندارند. اگر از
ابتدا آن مردمي که کاملا از قيد و بند احکام شرع خود را آزاد مي‌ديدند، يکباره
مأمور به اين همه احکام شريعت مي‌شدند، کمتر کسي بود که آن را تحمل کند ولي به
تدريج و طي 23 سال شريعت اسلام، فرو فرستاده شد، بلکه در طي سال‌هاي بعد از رسالت
هم احکامي به وسيله اوصياي حضرت رسول(ص) از آن علمي که نزد آنان به وديعه گذاشته
بود، اعلام شد و به همين دليل هم روز نصب خليفه حق، روز«اکمال دين» شناخته شد. و
شايد همين مدارات استکه مانع تصريح به نام خليفه حق است تا رشک‌ها برانگيخته نشود
و اصل اسلام را رها نکنند و شايد فتنه و آزمايش هم انگيزه ديگر باشد.

و بدون شک
همين مدارات موجب ترديد حضرت رسول(ص) در ابلاغ رسمي امامت بود تا آيه:

«يا ايها
الذين الرسول بلغ ما انزل اليک من ربک و ان لم تفعل فما بلغت رسالته و الله يعصمک
من الناس…». نازل شد.

ـ اي
فرستاده ما ابلاغ کن آنچه را از سوي خدا بر تو نازل شده است و اگر نکني رسالت خود
را به طور تمام و کمال ابلاغ نکرده‌اي و از مردم هراس نداشته باش که خداوند تو را
از کيد آنان محفوظ خواهد داشت.

حضرتش از چه
کيدي در هراس بود؟

او که از
کيد مشرکان قريش در سب بتان و خدايان دروغين آنها نهراسيد، چگونه از ابلاغ امامت
مي‌هراسد؟ اين هراس چيزي نيست بجز رعايت حال مردم که مبادا رشک و ديگر انگيزه‌ها
آنها را از دين بازگرداند.

علت مدارات
امامان

و همين
مدارات است که اميرالمؤمنين(ع) را وامي‌دارد بيست و پنج سال خانه نشين شود. او که
در طول دوران رسالت، شمشير را در غلاف نکرد، اکنون به کشاورزي و کارهاي شخصي روي
آورده است. اگر حاکميت را حق مي‌دانست که طبعا وظيفه خود مي‌دانست که همچنان در
رأس مجاهدان باشد. پس معلوم مي‌شود آن را حق نمي‌داند و به اين امر هم تصريح
فرموده است، ولي رعايت وحدت صف اسلامي و شئون جامعه منسجم اسلامي او را ناچار به
سکوت کرده است.

و اما ساير
ائمه اهل بيت، هر دو نحو تقيه را عمل مي‌کردند. در برابر طاغوت‌هاي زمان که همانند
فراعنه، مردم بي‌گناه را مي‌کشتند و خود را به هيچ قانون و شريعتي، پاي بند نمي‌انستند،
علنا شراب مي‌خوردند و قمار مي‌کردند و منکرات و فحشا را ترويح مي‌نمودند و از هيچ
جنايات ابا نداشتند، تقيه خوف لازم بود. و در برابر مردم ناداني که از سوي فقيهان
درباري اغفال شده بودند، تقيه مداراتي لازم بود. البته از هر فرصتي هم براي گفتن
حق و رساندن آن به گوش مردم و اتمام حجت استفاده مي‌کردند و هر کدام ـ به اقتضاي
زمان ـ به نحوي حقايق را مي‌گفتند ولي نه به آن صراحت که وحدت صف جامعه مسلمين از
هم پاشيده شود.

طبق بعضي
روايات، ائمه(ع) در بعضي موارد حتي از خود شيعه هم، تقيه مي‌کردند و نمي‌توانستند
همه حقيقت را برهنه و آشکار در برابر هم شنونده‌اي بگويند. و اين يک امر طبيعي
است. بعضي از مسائل، طرح آن براي افراد عادي، بجز ايجاد شبهه و ماندن در آن نتيجه‌اي
ندارد. مثلا بعضي از افراد اگر از مسأله«قضا و قدر» و «جبر و اختيار» مي‌پرسيدند،
امام يک پاسخ اقناعي مي‌فرمود و به او مي‌گفت که بيش از اين تو را ياراي درک مطلب
نيست واگر در اين امر بش از اين فرو روي، کافر مي‌شوي؛ ولي با بعضي ديگر از
راويان، واضح و صريح،‌مطلب را بيان مي‌فرمودند که همان گفته‌ها، اکنون راهگشاي
مسأله است و هم اکنون عالمان غير شعيه نيز پذيرفته‌اند که سخن حق در اين مسأله
پيچيده، همين است، نه پنداشت اشاعره و معتزله. ولي از روي تعصب، مصدر اين تفکر را
بيان نمي‌کنند.

بهر حال،
تقيه مداراتي يک امر ضروري براي همه، به خصوص رهبران سياسي و اجتماعي است. و هر
رهبري ناچار است آن را رعايت کند و اختصاص به شيعه يا مسلمانان ندارد.

اميرالمؤمنين(ع)
نماز تراويح را که بدعت مي‌دانست، منع نمود. مردم نادان شعار دادند که اين سنت
فلان است و آن حضرت ناچار شد به خاطر حفظ وحدت و انسجام صف مسلمين، آنها را به
انجام آن بدعت اجازه دهد. اين نيست مگر مدارات با مردم.

حد و مرز
تقيه

ولي نکته
مهم در مورد هر دو نوع تقيه، اين است که هر دوي آنها محدود به حدي است و بطور مطلق
مجاز نيست. مثلا تقيه از روي خوف، آنجا که اصل اسلام در خطر باشد و انسان احساس
کند که با نگفتن سخن حق و کتمان يک امر، اصل دين در خطر است، نبايد به خاطر حفظ
جان يا مال خود، سخن حق را کتمان کند يا سخن ناحقي بگويد.

محمد بن ابي
عمير از اصحاب امام کاظم(ع) بود. دوران خلافت‌ هارون الرشيد که از ستمکارترين و
سنگدل‌ترين خلفاي بني‌عباس بود، بسيار دوران سخت و مشکلي بر شيعه گذشت و سران
ايشان از سوي دستگاه جبار و ستمگر، مورد تعقيب و آزار و شکنجه بودند. محمد بن ابي
عمير را جلادان خلافت مي‌زدند که نام شخصيت‌هاي شيعه ـ که علنا اظهار تشيع نمي‌کردند
ـ را بازگويد و او امتناع مي‌ورزيد.

از خود او
نقل شده است که يک بار در زير تازيانه‌هاي طاقت فرسا مقاومتم را از دست دادم و
گفتم:

«رهايم کنيد
تا بگويم»

يکي ديگر از
ياران که در بند بود، فرياد برآورد که:

«ابن ابي
عمير ياد بياوريد هنگامي را که در محضر خداوند بايد پاسخ‌گوي اعمال خويش باشي».

اين امر
موجب شد که مقاوتم را باز يافتم و همچنان سکوت را اختيار کردم.

امثال
اينحادثه در همه دوران‌ها و در همه نهضت‌ها بوده و هست و خواهد بود. بنابراين
کساني که به بهانه تقيه با حاکميت طاغوت، در دوراني که نضهت اسلامي در حال شکفته
شدن بود، از در سازش درآمده و به طور علني آن را تأييد مي‌کردند، معلوم نيست در
پيشگاه خداوند، عذر موجهي داشته باشند.

و اما
مدارات با مردم و حفظ وحدت صف مسلمين و انسجام جامعه اسلامي تا آنجا بايد رعايت
شود که موجب کتمان حقايق اساسي مذهب حق نگردد. شيعه طبق دستور ائمه(ع) در نمازهاي
جماعت ساير مسلمين و ديگر شعائر اسلامي، شرکت مي‌کردند، بلکه گاهي متصدي امامت
جماعت در ميان آنان يا گفتن اذان و ساير شعارها در همان دوران ائمه(ع) مي‌شدند. و
هيچ گاه بدگوئي و لعن و شتم کساني را که به عقيده ما به اهل بيت رسالت، ظلم کرده‌اند
اگر مورد احترام ساير مسلمانان باشند، جايز نمي‌دانند و اصولا سب و شتم که مسأله‌اي
را حل نمي‌کند و کسي را هدايت نمي‌نمايد و نتيجه‌اي جز تشفي ندارد، آن هم در برابر
ضرري که از گسيختن رشته صف مسلمين وارد مي‌شود بسيار ناچيز و بي‌ارزش است. ولي با
همه اينها نبايد مدارات موجب شود که حقايق اساسي مذهب حق کتمان شود. آنچه لازم
نيست گفته شود و مدارات و حفظ وحدت موجب صرف نظر از آن مي‌شود، مطالب فرعي است که
اهميت چنداني ندارد و ناديده گرفتن آنها مانع اتمام حجت بر مردم نيست. همچنان که
مراعات حال مردم در همه موارد نيز منحصرا در اين گونه مسائل لازم و صحيح است و اما
مسائل اساسي که اگر از مردم مخفي نگاه داشته شود، موجب گمراهي جامعه است، حرام و
از بدترين گناهان است، و از مصاديق آيه شريفه حرمت کتمان حقايق دين است.

«ان الذين
يکتمون ما أنزلنا من البينات و الهدي من بعد ما بيناه للناس في الکتاب اولئک
يلعنهم الله و يلعنهم اللاعنون…» (سوره بقره ـ آيه 159)

ـ کساني که
حقايق روشن و هدايتگر دين را پس از بيان آن از سوي خداوند کتمان مي‌کنند و مردم را
از آن محروم مي‌سازند، مورد لعنت خداوند و لعنت همه لعنت کنندگانند.

گويا هر کس
از هر جا، بر هر ستمگر و مستحق لعنتي، لعنت کند، همه لعنت‌ها بر کساني مي‌رسد که
حقايق دين را کتمان مي‌کنند، زيرا همه ستم‌ها و تجاوزها از گمراهي‌ها است و منشأ
همه آنها، کتمان حقايق است و جز اين، آيات ديگري نيز در اين زمينه آمده است.

بهر حال
کتمان حقايق به هيچ وجه مجاز نيست، مگر در شرايطي که کتمان آن به جايي از دين ضرر
نزند و اعلام آن نفعي نداشته باشد و جان انسان در خطر باشد که همان موارد تقيه خوف
است.

بنابراين
آنچه تصور مي‌شود که تقيه شيعه، موجب کتمان حقايق اين مذهب است، نادرست است و شايد
منشأ اين تصور ذهنيتي باشد که از تقيه ملاحده ـ که خود را اسماعيلي معرفي مي‌کردند
و به عنوان شاخه‌اي از تشيع به حساب مي‌آمدند ـ در اذهان اين گونه افراد باقي
مانده است.

اسماعيليان
در يک برهه از زمان، تبديل به يک حزب سياسي نيرومندي شدند و با کتمان حقايق ايده‌هاي
خود، به عنوان تقيه، افراد زيادي را سر و سامان دادند و براي تسلط بر کشورهايي از
قبيل ايران، شامف مصر و ساير کشورهاي اسلامي، فعاليت سياسي و نظامي و تروريستي
شگفت‌انگيزي داشتند. در جامعه اسلامي آن روز، سني و شيعه، آنها را ملاحده مي‌گفتند
و مردم مسلمان، معتقد بودند که اينان، منکر حقايق اسلام‌اند و افراد جوان و ساده‌لوح
را فريب مي‌دهند و واقعيت هم همين بود!

اينان آيات
قرآن را تأويل مي‌کردند و قيامت را همان نهضت ملت‌هاي دربند مي‌دانستند!!

ناصر خسرو
که از داعيان آنها است، صريحا قيامت را در بعضي از اشعار خود انکار مي‌کند. بهر
حال تقيه‌اي که آنها به کار مي‌بردند، مبتني بود بر کتمان واقعيت ايده‌هاي خود تا
بتوانند به نام مذهب و تشيع و خونخواهي اهل بيت(ع) در ميان ساده انديشان، نفوذ
کنند وگرنه سران آنها ظاهراً به هيچ دين و مذهبي پاي‌بند نبودند. ظاهرا درزيها
بقاياي همان تفکر را دارند و لذا گفته مي‌شود تا چهل سالگي پيروان خود ا کاملا از
اصول و اعتقادات مذهب خود آگاه نمي‌سازند و معقتدند که تا چهل سالگي انسان مکلف
نيست.

بعضي از
نويسندگان سني مذهب، هنوز هم تصور مي‌کنند که شيعه همان اسماعيليان و ملاحده هستند
که هنوز مذهب خود را کتمان مي‌کنند، در حايل که از آنها در کتاب‌هاي شيعه وحتي
کتاب‌هاي فقهي به نام ملاحده تعبير شده است. ملاحده جمع محلد است به معناي منحرف و
منظور ـ به حسب اصطلاح عرف ـ کساني است که منکر اصول اديان هستند.

نکته‌اي که
امروز بايد جدا مورد توجه قرار گيرد(و در اينجا روي سخن ما با نويسندگان و عالمان
و سخن پردازان شيعه است) اين که ظاهرا ملاحظه وحدت و برادري به گونه‌اي شده است که
موجب کتمان بسياري از حقايق تاريخي و مذهبي شيعه شده و موجب شده است که حتي جوانان
و نوجوانان شيعه از حقايق مذهب خود و از حقانيت آن بي‌خبر باشند. بايد بيش از اين
در رسانه‌هاي گروهي حقايق تاريخي صدر اسلام بيان شود تار وشنگر جناياتي باشد که
منجر به اين اختلافات شد و وحدت جامعه اسلامي را از هم گسيخت. آنچه بايد از آن
اجتناب شود بدگوئي و سب و شتم است؛ ولي در بيان حقايق نبايد تقيه شود. به نظر مي‌رسد
حتي در مجامع خصوصي هم به صراحت مسائل گفته نمي‌شود و اين خطر جدي است که نسل‌هاي
آينده از شناخت حقايق تاريخ اسلام محروم باشند به دليل اينکه وحدت را بايد رعايت
کرد. البته وحدت مسلمين بسيار مهم است. خداوند فرموده است:

«و اعتصموا
بحبل الله جميعا و لا تفرقوا…»

ـ به ريسمان
الهي چنگ زنيد و همه با هم باشيد و متفرق نشويد.

ولي بايد
توجه داشت که اين وحدت دو معني دارد:

وحدت ايده‌آل
که ظاهرا آيه شريفه مسلمانان را به آن دعوت مي‌کند، وحدت صفوف مسلمين زير پرچم
ولايت است و حبل الله پس از پيامبر(ص) ولايت اميرالمؤمنين علي(ع) و اين آيه گوياي
اين مطلب است که هميشه خداوند براي حفظ وحدت مسلمين، محوري در ميان آنان قرار داده
است ولي حب رياست و جاه‌طلبي، مانع اجتماع آنان بر گرد آن محور الهي شد.

صديقه کبري،
فاطمه زهرا(س) د خطبه معروف خود که حکمت تشريع بعضي از احکام را بيان فرمود در
مورد ولايت اهل بيت(ع) چنين فرموده است:

«… و
امامتنا أماناً من الفرقة».

ـ و امامت
ما را، براي ايمني از اختلاف و تفرقه قرار داد.

معناي دوم،
وحدت صف اسلامي در برابر دشمنان اسلام است. رعايت اين وحدت البته بسيار ضروري و
لازم است، زيرا حفظ اساس دين بر آن متوقف است. اختلافات مسلمين اگر به ستيزه‌جوئي
منجر شود موجب تضعيف نيروهاي آنها و مسلط شدن دشمنان اسلام بر همه آنها است، يعني
همين وضعيتي که اکنون مشاهده مي‌کنيد، ولي بايد توجه داشت که اين يک وحدت
استراتژيک است و هرگز مانع بيان حقايق به نحوي که احساسات را جريحه‌دار نکند، نيست.
البته وضعيت حساس است و بايد همه جوانب رعايت شود.

والسلام  

گفته‌ها و
نوشته‌ها

آرايش جان

از هوس بگذر
و دل پاک از آلايش کن

                                                        ترک
باطل کن و جان را به حق افزايش کن

سر و تن را
به زر و سيم چه مي‌آرائي

                                                        دل
و جان را به کمال و هنر آرايش کن

«فيض
کاشاني»

موعظه و عمل

واعظي براي
تهيه کفش به کفاشي مراجعه کرد و خواست کفش ارزاني را تهيه کند.

کفاش از وي
پرسيد: آيا اين همه وعظ و نصحيت که شما در کتابهايتان مي‌نويسيد و براي مردم بيان
ميکنيد، خودتان هم مطابق آنها عمل مي‌کنيد؟

واعظ گفت:
خير! م گر شما همه کفش‌هائي را که مي‌دوزيد و به مردم مي‌فروشيد، همه را خودتان هم
مي‌پوشيد و با آنها راه مي‌رويد؟!

چهار چيز

چهارچيز مرا
آزرده را ز غم بخرد       

                                                        تن
درست و خوي نيک و نام نيک خرد

هر آنکه
ايزدش اين هر چهار روزي کرد       

                                                        سزد
که شاد زيد جاودان و غم نخورد

«رودکي»

نشانه‌هاي
علما و فقيهان

اميرالمؤمين(ع)
فرمود:

طلبه‌هاي
علوم ديني سه دسته‌اند: هان که آنان را با نشانه‌ها و مشخصاتشان بشناسيد:

1- دسته‌اي
از آنان، علم را به منظور خود نمايي و جهالت‌ورزي مي‌آموزند.

2- دسته
ديگر، هدفشان گردن فرازي و نيرنگ بازي است.

3- و يک
دسته هم براي فهميدن و پايبند بودن، علم را مي‌آموزند.

اما خودنما
و جهالت‌ورز را بيني که در مجالس سخن، به آزار ديگران پردازد و با مردم به جدال
برخيزد. جامه خدا ترسي در بر کرده ولي در دل، پروايي از خدا ندارد. خدا سينه چنين
عالمي را بشکند و بيني‌اش را از بن برکند.

و اما گردن
فراز دغل باز، بر نظيران خود، گردن فرازي کند و در برابر ثروتمندان و اغنيا،
متواضع و فروتن باشد تا از نعمت‌هاي شيرينشان بهره ببرد و دين خود را بشکند. خدا
ديده چنين عالمي را کورد فرمايد و از ميان علما، نام و نشانش را براندازد.

و اما
دانشمند فقيه و خردمند را بيني که اندوهناک و غمگين در دل شب‌هاي تار به نماز و مناجات
با خداوند بي‌نياز برخاسته و کمربند اطاعت و بندگي خدا را بر کمر خود سخت بسته وب
ا همه اطاعت و بندگي، از خداوند هراسناک است و جز با برادران ديني و فهميده، از
ديگران کناره‌گير و گريزان است. خداوند پايه چنين دانشمندي را استوار گرداند  در روز رستاخيز، آرامشش بخشد.

توانگر و
حکيم

توانگري،
حکيمي را گفت: صد دينار زر دارم و مي‌خواهم به تو بدهم، مصلحت چون مي‌بيني؟

حکيم گفت:
اگر بدهي تو را بهتر و اگر ندهي مرا بهتر، يعني اگر بدهي، منتي بر من داري و اگر
ندهي از بار مت تو خلاص باشم.

پاسخ دندان
شکن

شعبي گويد:
وقتي به دربار عبدالملک مي‌رفتم، در بين راه به مرد ترسائي برخوردم. آن مرد از من
خواست تا عريضه‌اش را به خليفه برسانم و در ساندن نامه مرا به پيغمبر(ص) قسم داد!

چون نزد
عبدالملک رفتم، قضيه را به او گفتم و نامه مرد ترسا را دادم. عبدالملک نامه را خواند.
در نامه نوشته بود: مردي را بر ما والي گردانيده‌اي که پوست ما را کنده و گوشت ما
را خورده است.

عبدالملک از
فصاحت ترسا تعجب کرد بر پشت نامه‌اش نوشت: اگر رضاي شما به عزل او است، او را
معزول مي‌سازم.

مرد ترسا که
در بيرون خانه منتظر بود، وقتي نامه را خواند، زير دست خط حاکم نوشت: به عزل او
راضي نيستم.

عبدالملک
ترسا را احضار کرد و از او پرسيد: چرا به عزل او راضي نگشتي؟

مرد ترسا در
پاسخ گفت: چون مرد ديگري را براي ولايت و حکومت بر ما بفرستي، عمري ديگر لازم است
که اور بشناسيم و او با اهالي آشنا شود و او نيز تا مانند اين حاکم، ثروت و اسباب
تجمل بهم نرساند از پاي ننشيند و اگر اين واقعه اتفاق افتد، ديگر از اهالي رمقي
باقي نخواهد ماند. از امير خواهش ما اين است که فقط به او بنويسد:

«چون سير
شوي، ديگران را گرسنه مگذار و سيرت قبيح را تغيير داده، عدل و انصال پيشه کن».

عبدالملک او
را گرامي داشت و خلعتي فاخر داد و نامه‌اي مطابق گفته‌اش به والي نوشت.

بي‌هوسي

در همه کون
و مکان نيست جز اينم هوسي

                                                        که
مگر بي‌هوسي زيست توانم نفسي

شعله‌ها سر
زده‌ام از دل و جان، طور صفت

                                                        موسيي
نيست دريغا که بجوي قبسي

«نشاط
اصفهاني»

دعاي اطفال

جمعي براي
دعاي باران به صحرا رفتند و اطفال دبستان را هم با خود بردند.

شخصي پرسيد:
اين اطفال را کجا مي‌بريد؟

گفتند: براي
دعا کردن که باران ببارد، زيرا که دعاي اطفال مستجاب است.

آن شخص گفت:
اگر دعاي اطفال مستجاب بود، يک معلم در همه عالم زنده نمي‌ماند.

سجود از ما
چه مي‌خواهي

به خود
پيچيدگان، در دل اسيرند

                                                همه
دردند و درمان ناپذيرند

سجود از ما
چه مي‌خواهي که شاهان

                                                خراجي
از ده ويران نگيرند

«اقبال
لاهوري»

ارزشهاي
اسلام و انقلاب را پاداري کنيم

عوامل دلسردي کدامند؟

حجة الاسلام
و المسلمين محمدتقي رهبر

توطئه‌اي در
کار است که با بزرگ جلوه دادن مشکلات و بيش از همه مشکلات اقتصادي ـ که يک واقعيت
اجتماعي ماست ـ بذر دلسردي و نوميدي را در دلها بپاشند و با ايجاد جو متشنج رواني
زمينه‌هاي بي‌تفاوتي را نسبت به آرمان‌هاي مقدس انقلاب به وجود آورد و پشتوانه
روحي مردم را نسبت به آينده متزلزل ساخته و توان مديريت را در تحقق بخشيدن به ايده‌هاي
اجتماعي که مهمترين آنها«قسط و عدالت» است زير سؤال برد ـ که مع الأسف اين توطئه
چندان هم بي‌تأثير نبود ـ و کسي که با افکار عمومي مرتبط باشد آن را ملموس مي‌يابد.

آثار منفي
اين حرکت از سوي هر کس که باشد پوشيده نست و خطر بي‌اعتمادي و ايجاد جو يأس و
دلسري همان مطلبي است که مقام معظم رهبري(مدظله) آن را گناهي خواندن که
دوستانانقلاب بايد از آن برحذر باشند. اين از يک سو، اما از سوي ديگر، غمض عين از
طرح مسائل با نيت خالص و به قصد اصلاح، يک وظيفه است که عدم توجه به آن خيانت به
آرمان‌هاي انقلاب است، در مسأله مورد بحث نيز موضوع اساسي بررسي عوامل دلسري و
تلاش در جهت رفع آنهاست و به فرموده امام صادق(ع):

«صديقک من
صدقک لا من صدقک».

ـ دوست آن
است که با تو راست بگويد نه آنکه هر آنچه مي‌کني تصديق کند.

مطلب فوق را
بر آن داشت که سخن اين ماه را بدان اختصاص داده و به طرح پاره‌اي از مسائل در اين
موضوع بپردازيم. در اينجا نکاتي را يادآور مي‌شويم:

1- ايده‌ها
و آرمان‌ها

توجه به
آرمانها و ايده‌هائي است که انقلاب اسلامي به خاطر آن پا گرفت و تا امروز به راه
خود ادامه داده و انشاءالله ادامه خواهد داد. هسته مرکزي حکومت اسلامي که
بنيانگذار اين نظام مقدس حضرت امام خميني«ره» بر آن تأکيد و تصريح فرمودند بر آن
تأکيد و تصريح فرمودند و مردم با تمام وجود بدان فکر کرده و مي‌کنند و امروزه مورد
توجه رهبري ونظام است، آرمان‌هاي اسلامي و حاکميت حق و حکومت قسط و عدل و رهائي از
سلطه و نفي ظلم و تبعيض و فساد مي‌باشد.

واژه‌هاي
اين انقلاب همه برگرفته از اسلام ناب محمدي«ص» و تشيع مظلوم علوي«ع» و عاشوراي
حسيني(ع) است که بزرگترين حماسه قرن و بلکه هزاره اخير تاريخ اسلام را پديد آورده
است و بايد به هوش باشيم اين هدف والا و مقدس زير چرخ‌هاي اقتصاد و توهم زندگي
مادي و رفاه فردي و جمعي و سياست توسعه و مصرف، لگدکوب نشود. در عين حالي که نمي‌توان
آسيب‌پذيري اهداف اساسي را در کنار بحران‌هاي اقتصادي و جنگ‌هاي رواني ناشي از آن؛
چون تورم و افزايش تصاعدي هزينه‌هاي زندگي نفي کرد که در روايات ما به صراحت گفته‌اند:

«من لا معاش
له لا معاد له».

ـ آن کس که
معاش ندارد، معاد ندارد.

و«هرگاه فقر
به جامعه‌اي رو آورد کفر نيز به دنبال آن حرکت خواهد کرد».

با اين همه،
مايه اميد و اطمينان است که مردم صادق و حق‌جوي ما و ياران وفادار انقلاب، حساب‌ها
را تفکيک مي‌کنند و مثلا براي فشاهرا و نابساماني‌ اقتصادي که بخشي از آن طبيعي و
بخشي ديگر نتيجه بي‌توجهي و يا ضعف برنامه‌هاي اقتصادي است و پاره‌اي مسائل ديگر،
حساب جداگانه باز مي‌کنند و براي آرمان‌هاي اسلام و انقلاب که با معتقدات و سنت‌ها
و خون شهيدانشان آميخته و حاصل خون جگرهاي ميليون‌ها انسان پاک باخته و وارسته
است، حسابي ديگر مي‌گشايند. تجلي اين مطلب را در حضور ميليوني مردم در راهپيمايي 22
بهمن گذشته و روز قدس و… در سراسر کشور مي‌توان جستجو کرد. و چنانکه بارها و
بطور مکرر گفته‌ايم، اينها هرگز دليل رضايت مردم از روند امور و عملکرد اين و آن
نيست و نبايد مايه غرور و خوش‌باوري شود.

در عينحال
از امت فداکار و شهيدپرور انتظار مي‌رود که اي وفاداري را همواره به نمايش گذاشته
و به آثار مثبت و نمودارهاي دلگرم کننده و دست آوردهاي زيباي انقلاب بيانديشند که
نظام کهن سال سلطه طاغوت را از صحنه راند و دست شرق و غرب را از کشور قطع کرد و
شيطان بزرگ را به حقارت کشيد و چهره اسلامي به جامعه و فرهنگ و محيط داد و بذر
معنويت را در دل‌هاي نسل جوان پاشيد و اسلام از غربت به درآمده و در جهان حضور
مجدد پيدا کرده و چشم جهانيان و مستضعفان زمين را به اين کشور دوخت و ايران اسلامي
ام القراي جهان اسلام گرديد و در يک سخن در ظلمتکده جهان مادي و دنياي عفن شرارت و
شهوت و استثمار و زر و زور و تزوير جلوه‌اي ديگر از شکوه و معنويت اسلام تبايدن
گرفته و اگر قدردان باشيم و به درستي اين راه را ادامه دهيم و دستخوش مسخ و تحريف
ـ که خطر يک نظام ارزشي است ـ نشويم و معرکه را نبازيم و بازار و مصرف و رفاه و
تجمل، گيج و گمراهمان نکند، خواهيم توانست به خواست خداوند ميراث مقدس اسلامي را
بر سطح گيتي گسترش داده و پرچم‌ اسلام را به دست صاحب اصلي آن مهدي موجود(عج)
بسپاريم.

2- سخني با
کارگزاران

شريط موفقيت
در مهار کردن خطر خودي و توطئه تبليغي و اقتصادي بيگانه در مرحله نخست بر عهده
مسئولان و سياست‌گذاران است. از قديم گفته‌اند:

«احترام
امامزاده را بايد متولي آن نگه دارد».

نگارنده بر
آن نيست که همه مسئولان را زير سؤال برد که اين بي‌انصافي است؛ چه افراد واسته و
دلسوز بسيارند و جامعه آنها را مي‌شناسد، بلکه مي‌توانم به جرأت بگويم بسياري از
مسئولين و کارگزاران دچار تناقض در شعار و رفتارند! مثلا:  

هنگامي که
عنوان مي‌شود يک کشور نوپا و نظام از جنگ برگشته به فرموده پيامبر اکرم(ص) به
مجاهده نفس نياز دار که يکي از شعب آن مبارزه با خواسته‌هاي مادي و رفاه و تجمل و
ولخرجي است، در اين صورت نبايد ديده شود يک مسئول خواه روحاني يا غير روحاني، خود
يا آقازاده و خانواده و حاشيه او در دام رفاه و تجمل بيافتد. و يا اتاق کار و
دکوراسيون‌هاي اداره و اتومبيل‌هاي سواري هر روز تغيير شکل دهد و با عناوين مختلف
به سير و سفرهاي پرخرج روند و يا سفره‌هاي رنگين بگسترانند.

اميرمؤمنان(ع)
که اسوه سياست و مديريت اسلامي است مي‌فرمايد:

«ان الله
جعلني اماماً لخقه ففرض علي التقدير في نفسي و مطعمي و مشربي و ملبسي کضعفاء الناس
کي يقتدي الفقير بفقري و لا يطغي الغني لغناه».

(اصول کافي
ـ ج 1، ص 410)

ـ خداوند
مرا امام و پيشواي مردم قرار داده و براي من واجب ساخت که در مصارف شخصي و خوردن و
آشاميدن و پوشيدن با احتياط و ميانه‌روي عمل کنم تا مستمندان به من تأسي جويند و
توانگران با تکيه بر ثروت خود هوس طغيان در سرنپرورند.

نکته قابل
توجه در اين سخن امام اين است که ظهور اشرافيت و ارزشي شدن ثروت و تجمل و طغيان و
سرمستي ثروت اندزوان که يک فاجعه اسلامي است مي‌تواند مولود موضع‌گيري‌هاي حکومت و
عملکرد آن باشد و اگر نظام حاکم بخواهد جلوي اين قشر طاغي و لجام گسيخته را بگيرد
مي‌بايست خود را مرحله نخست اصل قناعت و زهد و مداقه در خرج و برج را منظور دارد
تا براي ديگران الگو باشد و اگر بنا باشد نا محدود بودن ثروت‌اندوزي و مصرف‌گرائي
با سياست چراغ سبز و روش‌هاي مصرفانه کارگزاران توأم باشد، چيزي جز ستم اجتماعي و
شکاف فزاينده فقر و غنا بار نخواهد آورد و اين خطري است که بايد از آن هراسيد.

همچنين
علي(ع) به عاصم بن زياد فرمود:

«خداوند بر
زمامداران عدل واجب ساخته که خود را با ضعفاي مردم همگون سازند تا فقر و نياز بر
فقرا و مستمندان فشار نياورد».

(نهج‌‌البلاغه
ـ خطبه 209)

بديهي است
هرگاه فقراي جامعه ناظر باشند که مثلا در منزل فلان آقا يا آقازاده سفره افطاري با
بره بريان شده و کباب و جوجه کباب و مرغ و ماهي و مخلفات متنوع ديگر در ماه رمضان
و به منظور ثواب گسترده مي‌شود! حق دارند بپرسند آيا اين است تأسي به
اميرالمؤمنين(ع) که سفره افطارش از نان و نمک تجاوز نمي‌کرد؟ و آيا اين تناقض در
شعار و عمل نيست؟ آيا در همين اوضاع و احوال مردمي نيستند که از خريد نيم کيلو
گوشت که تا اين ساعت 325 تومان رسيده عاجز و ناتوانند و کودکانشان با دل پر حسرت
سر بر زمين مي‌گذارند؟ و آيا تنها با ارزان بودن نان خالي بقيه حوائج و خواسته‌ها
واقعي نيست؟.

همچنين
علي(ع) به اصبغ بن نباته فرمود:

«من با همين
لباس و زاد و راحله‌اي که دارم به شهرهاي شما آمدم و اگر با بيش از آن از سرزمين
شما خارج شوم از خائنان خواهم بود».

که درسهاي
اين سخن نيز روشن است… اين است سيره و سياست اميرالمؤمنين(ع) که ما مدعي پياده
کردن عدالت و قسط او هستيم؛ ببينيم آيا از اين ادعا تا عمل فاصله نداريم؟!

مسئولين
بايد بدانند اعمال و رفتار آنها و اطرافيانشان زيره ذره‌بين است و هرگز انتظار
ندارند چيزي را که بوي تجمل و اسراف بدهد مشاهده کنند. ما اين واقعيات را بايد درک
کنيم، که مردم پيش از ما آن را درک کرده‌اند.

3- نظارت بر
اقتصاد بازار آزاد

مطلب ديگر:
کنترل جريانات اقتصادي و مهار بازار آزاد است و برخورد با مفسدين اقتصادي و مهار
بازار آزاد است و برخورد با مفسدين اقتصادي که اين روزها بدترين مشکل افزايش ساعت
شمار نرخ‌ها و تورم را باعث شده است و عمدتاً معلول بازار آزاد ارز و سير توطئه‌آميز
تصاعدي آن مي‌باشد و به اعتراف رئيس بانک مرکزي در مصاحبه راديوئي، هجوم برخي
مؤسسات توليدي دولتي به بازار آزاد ارز و حرص و ولع براي خريد آن!! از عوامل کابوس
ارز خارجي بوده و به دنبال آن رشد سرطاني تورم و گراني و سرايت به کل مايحتاج
عمومي مردم از سبزي خوردن سيب و پياز گرفته تا مصالح ساختماني و غيره که مردم را
به صورت بيماران رواني با حيرت روبرو ساخته است.

واقعا قابل
قبول نيست و توجيه منطقي ندارد که مشتي سوداگران ارزش اقتصاد يک کشور را هدايت و
قبضه کنند و اگر واقعاً سياست اقتصادي بدان خشنود نيست، چرا برخورد جدي نمي‌شود!

در جرائد دو
هفته پيش خوانديم که در بازار بغداد 30 نفر از صرافان که در کاهش قيمت دينار عراق
نقش داشتند با اعدام مجازات شده‌اند. صحت و سقم اين خبر موضوع سخن نيست. اما اين
يک واقعيت است که همانگونه که با مفسدني اخلاقي و سوداگران مواد مخدر برخورد مي‌شود،
بايد با ترورسيت‌هاي اقتصادي و سوداگران ارز برخورد شود وگرنه حاکم، آنها خواهند
بود و همه چيز تحت الشعاع آنها و حتي دولت نيز بايد مواضع انفعالي بگيرد و دنباله‌رو
باشد. از طرف ديگر خروج سرمايه‌هاي کشور و وارد کردن سيل کالاهاي لوکس و اتومبيل‌هاي
جور و واجور خارجي که فضاي نفس کشيدن را تنگ کرده است و موج اشرافيت را دامن مي‌زند
که اي نيز سياست ناموجهي است.

شما که
بحمدالله خارج مي‌رويد! نگاه کنيد ببينيد، ژاپني‌ها و آلماني‌ها و کره‌اي و ساير
کشورهاي توليد کنده اين کالاها آنقدر که ما مردم مصرف کننده کالاهايشان هستيم،
مصرف مي‌کنند! در چين اکثر مردم از دوچرخه استفاده مي‌کنند، در کوره مردم چند
برابر مصرف توليد مي‌کنند، در ژاپن که سيل تکنولوژي‌اش جهان را گرفته، مردمش سازه
زيستي را تمرين مي‌کنند، انگليسي‌ها در خانه‌هائي که صد سال پيش ساخته شده زندگي
مي‌کنند، نه مثل کشور ما که زير نظر شهرداري خانه‌هاي هفت، هشت سال پيش بي‌رحمانه
تخريب شود و به جاي آن قصرهاي روحي ساخته شود! و…

به طور
خلاصه جامعه صنعتي جهان به قدر ما مصرف نمي‌کند، بديهي است که با اين وضع
لجامگسيخته واردات و مصرف هيچ چيز ثابت نمي‌ماند. دلار آنگونه مي‌شود که براي يک
اقتصاد سالم شرم‌آور است. و قند و شکر به يک صد و پنجاه تومان مي‌یسد و اين وضع
تدريجا به آب خوردن نيز سرايت مي‌کند اين منطقي نيست که مردم هر روز صبح از خواب
بيدار شوند، ببينند قيمت‌ها سير صعودي دارد، اين روند که هيچ قدرتي جلودارش نيست،
جامعه ما را به کجا مي‌برد، با روحيه‌ها چه مي‌کند؟ و در انديشه‌ها چه علامت سؤال‌هائي
بجاي مي‌نهد؟

بايد به
محاسبه پرداخت.

اين آزمايش
دوره«رخاء» است که رهبر معظم انقلاب، حضرت آيت الله خامنه‌اي، بدان اشاره فرمودند
و آن را سخت‌تر از آزمايش دوران«شدت» خواندند. مراقب باشيم از اين آزمايش روسياه
سر برون نکنيم که سرنوشت فرهنگ و دين و همه چيزمان در مخاطره خواهد افتاد.

اين وضع
بازتاب‌ها سوءاخلاقي نيز به بار مي‌آورد؛ افراد را به اجحاف، بي‌انصافي، بي‌اعتمادي،
و ترس متقابل، و کوشش در خالي کردن جيب يکديگر و بدبيني و دلسردي و يأس و فساد
اخلاق براي نسل جوان که بدترين بلاي يک جامعه است مي‌کشاند و دشمنان درست فهميده‌اند
که ب رکدام نقطه فشار آورند و مسأله کاهش قيمت نفت و افزايش دلار، دو چهره بارز آن
است و ما کوچکترين موضع‌گيري عملي در برابر آن نداشته‌ايم و همچنان که به بازار
مصرف دامن مي‌زنيم و به شعار بسنده کرده و لجام و زمام امر را به دست سوداگران
سپرده‌ايم که هرچه مي خواهند بکنند! از احتکار و کوپن فروشي و سوء استفاده و
ديکتاتوري در ارز و غيره و از عواقب آن غافليم.

4- سخني با
مردم

مي‌خواستم
سخني با مردم بگويم که در مصرف حدود اعتدال را نگاه دارند اما فکر کردم با که
بگويم؟

با آن قشر
لجام گسيخته مصرفي که هرگز مخاطبين ما نبوده‌اند و گوش خود را بدهکار اين حرف‌ها
نمي‌دانند و مستي تجمل و رفاه قوي‌تر ازآن است که به آنان مجال توجه به نداي دين و
وجدان را بدهد و بنابراين به قول سعدي: «چراغ داري در محله کوران» کار عاقلانه
نيست و بايد بگونه‌اي ديگر حلقوم حريص آنان را گرفت.

با مردم
بگويم يعني قشرهاي تلاش‌گر و کم درآمد و به عبارت ديگر توده مستضعف که دلسوز کشور
و دين و انقلابند، باز انديشيدم که اينان نه دستي دارند و نه امکاناتي و کنترل شده
خدائي‌اند! بيشتر اينان کساني هستند که خريد يک کيلو شکر آزاد(يکصد و پنجاه تومان)
براي آنان مقدور نيست تا چه رسد به قصر و تجمل و اتومبيل‌هاي چند ميليوني؟ و حتي
پيکان دو، سه ميليوني!!! که کارخانه‌هاي خودي هر روز بر نرخ آن مي‌افزايند و با
حقوق اندک معادل چهل، پنجاه دلار که درآمد يک آفريقائي است. بناباين به جنگ اينان
رفتن نيز عادلانه نيست.

و در اين
ميان طبقات متوسطند که مي‌توانند مشمول اين خطاب باشند و در زندگي روزمره آنان
هنوز هم جاي صرفه‌جوئي در مسکن و وسيله‌ي سواري و لباس وخوراک و ريخت و پاش‌ها
وجود دارد. اينان بايد اصل صرفه‌جوئي و پرهيز از مصرف بي‌رويه را حتي در روشن کردن
يک لامپ در خاه خود و ريختن يک ليوان آب منظور دارند که تأٍير آن در سرنوشت عمومي
جامعه کم نيست.

سخن در
اينجا بسيار است که به همين قدر فعلا بسنده مي‌کنم.

بازگرديم به
اصل مسئله و آن عوامل يأس و طرق يأس زدائي است. و مجددا تأکيد کنيم که اگر حفظ و
روحيه انقلابي و اميدواري مردم براي ما يک اصل است بايد عوامل يأس‌آور را با دقت و
بدون فوت وقت کاويد و در صدد علاج آن برامد وگرنه همانطور که مي‌دانيم:

«اين درد با
مذاکره درمان نمي‌شود»

همچنانکه
تعارف و غمض عين نيز با آرمان‌هاي انقلابي همخواني ندارد.

انحراف
خودخواهان

امام
صادق(ع):

«من أعجب
بنفسه و فعله فقد ضل عن منهج الرشد و ادعي ما ليس له».

(سفينه ـ
صفحه 161)

کسي که نسبت
به خود و کارهاي خود دچار خود دوستي مفرط گردد، از راه مستقيم هدايت منحرف شده و
به گمراهي گرائيده است و چيزي را که شايسته آن نيست، ادعا مي‌کند.

جاودانگي
راه امام

حجة السلام
و المسلمين اسدالله بيات

ضرورت همسو
بودن سياست‌ها با عدالت

امام
واقتصاداسلامي

از مباحث
گذشته به روشني به دست آمد که اسلام نه تنها طرفدار عدالت و دوست‌دار آن است، بلکه
عدالترا در تمامي ادوار زندگي اجتماع، استراتژي تغيير ناپذير خود مي‌داند از اصول
اوليه‌اي مي‌داند که به هيچ وجه قابل خدشه و تفسير نمي‌باشد. از مطلبي که از حضرت
امام آورده شد، نيز روشن شد که ايشان از آغاز نهضت اسلامي، هدف از مبارزه و قيام
را، اجراء عدالت و پياده شدن آن مي‌داند و آن را از اهداف اوليه انبياء الهي مي‌شناسد
و معتقد است که اگر پيامبران خدا براي عدالت، سيلي خوردند و مورد زجر و شتم قرار
گرفتند، مهم نبوده، ما هم براي عدالت آمادگي داريم سيلي بخوريم.

سياستها
بايد همسو با تئوري اصل عدالت باشد

با توجه به
اصل فوق و ام المسائل بودن عدالت واينکه اصل رعايت آن يک استراتژي ابدي و لا يتغير
مي‌باشد، يکسري سؤالات ديگري ممکن است طرح و عنوان گردد. از جمله اينکه:

اگر عدالت
از اصول است و قابل تغيير و تبديل نمي‌باشد، توسعه در تمامي زمينه‌ها چه در بعد
نيروي انساني ديده شود و يا در بعد سرمايه‌گذاري‌هاي خرد و کلان کشور و يا در
ابعاد فرهنگي ملاحظه شود، وقتي مطلوب بوده و مورد تأييد اسلام و ارزشهاي اسلامي
است که با پيام‌هاي عدالت اجتماعي و مقتضيات آن، تنافي و تضاد نداشته باشد. در
صورت تنافي وتضاد، تقدم و ترجيح با رعايت عدالت مي‌باشد. و لذا سياست‌گذاري‌هاي
اقتصادي و جهت‌گيري‌هاي تصميم گيرندگان مسئولان نظام اسلامي، طوري بايد صورت
پذيرد، که نسيم عدالت و تساوي را در اختيار امت تشنه عدالت قرار داده و بر همه
آنان برکات خود را نشان دهد و از ثمرات آن برخوردار سازد؛ زيرا عدالت و تساوي را
در اختيار امت تشنه عدالت قرار داده و بر همه آنان برکات خود را نشان دهد واز
ثمرات آن برخوردار سازد؛ زيرا عدالت، تنها يک اخلاقي نيست بلکه يک اصل اجتماعي
بزرگ اسلام است. به هر حال، عدالت تنها يک حسنه اخلاقي و يک نافله روحي نيست که از
نظر فردي خوب است اين که آدم عادل باشد، مثل اينکه خوب است اهل رضا و تسليم باشد،
خوب است در مصيبت‌ها، صابر و در غم‌ها شاکر باشد، خوب است حسود نباشد، کينه نداشته
باشد و…، همينطور خوب است که عادل هم باشد. عدالت معني وسيع تري است که شامل
حقوق اجتماعي مي شود و يک اصل اجتماعي بزرگ اسلامي است و اسلام به آن فوق العاده
اهميت داده و آن را يک وظيفه اجتماعي بزرگ مي داند. علي بن ابي طالب (ع) شهيد راه
عدالت شد! علي نه تنها خودش عادل بود، بلکه مردي عدالت‌خواه بود، نه تنها آزاده
بود، که آزادي خواه بود. فرق است ميان عالم بودن و علم دوست بودن، يا بين پول دار
بودن و پول دوست بودن، همچنين فرق است بين عادل بودن و عدالت خواه بودن. علي (ع)
هر دو صفت را داشت.[1]

آري وقتي
عدالت آن قدر مهم است که علي؛ آن مرد الهي و فوق مخلوق و دون خالق، در راه دفاع از
آن و براي پياده کردن عدالت، سر از پا نشناخته و خود را براي هر نوع قرباني شدن و
براي هر نوع مورد اهانت قرار گرفتن، مهيا و آمده کرده و در محراب عبادت، شربت
شهادت را مي‌نوشد و با خون مقدمس خويش درسي جاودانه براي همه آزديخواهان و عدالت
جويان داده و راه و رسم زندگي شرافتمندانه به بشريت ترسيم کرده و نشان مي‌دهد،
معلوم مي‌شود هيچ وقت به خاطر مصلحت، از حقيقت نمي‌شود گذشت و آن را ناديده گرفت و
نمي‌توان تحت عناوين توجيه گرايانه و مصلحت انديشانه، از کنار عدالت گذشت  آن را فداي مصلحت‌ها و عناويني چون فعلا مشکل
است و يا الآن دوران بازسازي است نمود و يا اينکه بايد به تدريج به عدالت برسيم و
يا اينکه بايد تسليم واقعيت‌ها گشت و دوران آرمان‌گرايي و شعار گذشته است و يا
عناوين ديگري که انسان‌هاي رفاه طلب و غير انقلابي و سازشکار براي توجيه اعمال
سازش کارانه خود دنبال چنگ زدن به آن عناوين بوده و مي‌خواهند اعمال و کردارهاي ضد
ارزش خودشان را داراي منطق جلوه داه و نوعي علمي و تحليلي و موجه نشان دهند و الا
تحت هيچ عنواني از عدالت نمي‌توان عدول کرد و آن را نمي‌شود فداي چيزي کرد و اگر
بنا است چيزي بر چيزي قرباني و فدا بشود، آن عدالت نيست بلکه چيزهاي ديگر است که
بايد فداي عدالت شود و آن عدالت هم از حيث فردي داراي اهميت بوده و هم از حيث
اجتماعي داراي اهميت است و از آن نظر که جنبه فردي دارد و يک حسنه اخلاقي است، دون
مرتبه احسان است و از جهت اجتماعي فوق احسان است؛ همان طور يکه امام علي(ع) عدالت
را براي احسان وجود ترجيح داده است!

وقتي که از
وي سؤال کردند: آيا عدل بهتر است و يا جود و احسان؟

در پاسخ
فرمود:

«العدلُ
افضلهما».[2]     

و عدالت به
طور مطلق اگرچه به معني اعطاء کل حق به ذي حق مي‌باشد، اما مراد از عدالت ـ که
الآن براي ما مطرح است و گفته شد آن همه داراي اهميت بوده و به هيچ وجه درباره آن
کوتاهي و سهل انگاري روا و جايز نمي‌باشد ـ تساوي و توازن مي‌باشد. و اين نوع
عدالت مربوط به اجتماع است، يعني اين نوع عدالت مربوط به افراد بشر است، از آن نظر
و جهت که در اجتماع زندگي مي‌نمايند و بايد آن را داشته باشند. و آن رعايت مساوات
در جعل قانون و در اجراي آن است و عدالت بدين معني که يک اصل مهم اجتماعي است و
وظيفه اوليه دولت‌ها است، اين است که دولت‌ها موظف هستند در اجراء قانون و جعل آن
کوچک‌ترين تفاوت و تبعيض در ميان افراد قايل نشوند، بلکه از حيث قانوني براي همه
افراد، امکانات مساوي و برابر براي رشد و پيشرفت و استفاده و سير مدارج ترقي قايل
شده و به بهانه‌هاي واهي و مختلف غير طبيعي، مانع، بوجود نياورد و از طرف مرئي و
يا غير مرئي، تحت عناوين گوناگون من درآوردي، نوعي رعب و دلهره و نگراني در افراد
جامعه ايجاد نکند و محيط را براي اقامه دادرسي و دادخواهي طبق حقيقت و عدالت،
آماده نمايد.

عدالتب ايد
محور باشد

آري! در
صورتي که عدالت محور تمامي موضوعات و مسائل قرار گرفت و همه برنامه‌ها و تصميم‌گيري‌ها،
روي آن خط کلي جريان پيدا کرد، آن وقت مسئولان بالاي نظام، همان اندازه از امکانات
استفاده مي‌نمايند که يک فرد عادي و سرباز وظيفه استفاده مي‌کند و شرايط براي
متصديان امور کشور، همان مقدار فراهم است که براي افراد معمولي آماده و مهيا است و
افراد در چنين محيطي به دو بخش فقير و غني منقسم نمي‌گردند و شرايط براي طبقه‌بندي
اجتماعي و دو قطب بودن آن، به وجود نمي‌آيد و جامعه به صورت سالم، به زندگي خود
ادامه مي‌دهد و در اين صورت نه ظالم جرأت مي‌يابد در حقوق ديگران ظلم کند و نه
مظلوم نگران اين است که حقوق وي مورد تجاوز قرار گرفته و کسي از حريم آن حمايت
ننمايد، بلکه ظالم از اجراء عدالت هراس پيدا کرده و مظلوم از آن اميدوار مي‌گردد.

اگر در
تاريخ بشري حقوق پايمال شده و مي‌شود و عده‌اي از زياده طلبي و رفاه فراوان و
پرخوري نمي‌دانند چه کار بکنند و عده‌اي ديگر از نداري و استضعاف و فقر و تنگدستي
در شرف اضمحلال و نابودي قرار مي‌گرند، براي اين است که عدالت اجرا نشده است و
اساسا اگر بعث انبياء الهي(ع) براي احياي عدالت و دفاع از حريم آن است، تمامي
دعواها و نزاع‌ها و جنگ‌ها براي اين است که عدالت احياء شود و ظلم و ستم‌ها از بين
برود و اگر ميان فقر و غني، جنگ وجود دارد، براي اين است که عدالت از بين رفته است
و اگر عدالت تحقق پيدا کرده بود، تبعيض وجود نداشت و قطب‌بندي ميان فقير و غني نيز
وجود نداشت و مستکبر و مستضعف هم وجود نداشت و ظالم و مظلومي هم وجود نداشت.

اگر عدالت
به معني عام کلمه در تمامي زمينه‌ها لباس عمل مي‌پوشيد، ارزشهاي اسلامي و انقلابي
با توجيهات غير اصولي و غير منطقي اين همه مورد بي‌مهري قرار نمي گرفت و مطمئنا
ابوابي در فقه اسلامي به وجود مي‌آمد که جاي آنها الآن در فقه خالي است و ابوابي
که الآن وجود دارد و در دوره‌هاي بالاي مباحث فقهي که وقت زيادي را از محققان و
فقيهان مي‌گيرد و درباره فروعي که غالبا مصداق واقعي و خارجي ندارد و يا اينکه
کمتر اتفاق مي‌افتد، بحث و بررسي بهعمل مي‌آورد، طور ديگر و نحوه ديگري مطرح مي‌گشت
و به جاي آنها مباحث و مسائل مهمتري طرح و عنوان مي‌گرديد و آيات کريمه‌اي که در
ديف آيات تاريخ و يا توحيد و يا ديگر معارف بحساب آمده است و از آيات احکام به
حساب نيامده است، تغيير وضعيت داده و به عنوان آيات احکام به حساب مي‌آمد.    

عدالت از
اصول اسلام است

پس اينکه
گفته مي‌شود: عدالت از اصول اسلام است و در جايگاهي قرار دارد که احکام الهي و
دستورات خداي جهان براي آن و براي تحقق آن جعل شده است، يک امر گزاف و ساده‌اي
نيست و اين بحث و موضوع، هم از حيث اصل تئوري و تبيين نظري مهم بوده و از جايگاه
رفيعي برخوردار است و هم از حيث اجرا و اگر تاکنون پاسخ جدي از ناحيه اسلام شناسان
در ارتبطات ا نظام اقتصادي اسلام و معرفي آن داده نشده است، عمدتا براي اين بوده
است که عدالت نه درست معني شده و نه درست و دقيق مورد حمايت دفاع قرار گرفته است و
از عدالت جز يک مفهوم و معناي خشک اخلاقي، مفهوم ديگري اراده نکرده‌اند و يا اينکه
نخواسته‌اند اراده نمايند. و اگر عالمان اسلامي و فقيهان دنياي اسلام آنطوري که
بايد و شايد وارد موضوع نشده‌اند و به بعضي از تعاريف جامد و غير کاربردي پرداخته‌اند،
يا براي اين بوده است که در مخيله آنان خطور نکرده و از مصاديق جاهل قاصر مي‌باشند
و يا اينکه متعمداً نخواسته‌اند وارد اين مسائل شوند، زيرا نوعي بامنافع عده‌اي و
گروهي که در رأس قدرت قرار داشته‌اند، در تضاد و تزاحم بوده و براي اينکه در ميدان
مبارزه با آنان واقع نشوند، ازکنار اين نوع مباحث محوري و اصولي، رد شده‌اند و
مسئله را مغفول عنه قرار داده‌اند و لذا هم از حيث اصل تئوري کم آورده‌اند و از
حيث اجرائي هم که روشن است که آنچه در اجراء مطرح است و براي مجريان مورد توجه و
اهميت مي‌باشد با آن تئوري که در لسان قرآن کريم و شارحان کتاب خدا و رهبران الهي
آمده است، تباين کلي وجود داشته و قابل جمع نمي‌باشد، براي اينکه آنچه که اجرا‌ء
شده و يا مي‌شود اگر چه عنوان ونام عدالت و عدالت‌خواهي را يدک مي‌کشد، ليکن مصداق
واقعي ظلم و تجاوز و تسمکاري است و تحت عنوان اسلام و حقيقت خواهي، زورگويي و
تحميل عقايد شخصي و اعمال سلايق متکي به هواهاي نفساني به مرحله اجرا درمي‌آيد.

اينجا است
که بر عهده عالمان اسلامي براي دفاع از حريم مکتب اسلام دامن همت را محکم به کمر
بسته و از آن دفاع علمي و منطقي کنند و از ابتذال و بي‌منطقي بودن آن ممانعت به
عمل آورند امام«قدس سره» در يکي از پيام‌هاي برائتشان در اين مقوله چنين دارند:

«و يکي از
مسائل بسيار مهمي که به عهده علماء و فقهاء و روحانيت است، مقابله جدي با دو فرهنگ
ظالمانه و منحط اقتصادي شرق و غرب و مبارزه با سياست‌هاي اقتصاد سرمايه‌داري و
اشتراکي در جامعه است، هر چند کليه اين بليه دامن‌گير همه ملت‌هاي جهان گرديده است
و عملا بردگي جديدي بر همه ملت‌ها تحميل شده و اکثريت جوامع بشري در زندگي روزمره
خود به اربابان زر و زور پيوند خورده‌اند و حق تصميم‌گيري در مسائل اقتصاد جهان از
آنان سلب شده است و علي رغم منابع سرشار طبيعت و سرزمين‌هاي حاصل خيز جهان و آب‌ها
و درياها و جنگل‌ها و ذخاير، به فقر و درماندگي گرفتار آمده‌اند و کمونيست‌ها و زر
اندوزان و سرمايه‌داران با ايجاد روابط گرم با جهانخواران، حق حيات و ابتکار عمل
را از عامه مردم سلب کرده‌اند و با ايجاد مراکز انحصاري و چند مليتي، عملا نبض
اقتصاد جهان را در دست گرفته و همه راههاي صدور و استخراج و توزيع و عرضه و تقاضا
و حتي نرخ‌گذاري و بانک‌داري را به خود، منتهي نموده‌اند و با القاي تفکرات و
حيقات خود ساخته، به توده‌هاي محروم باورانده‌اند که بايد تحت نفوذ ما زندگي کرده
و الا راهي براي ادامه حيات پا برهنه‌ها، جز تن دادن به فقر، باقي نمانده است. و
اين مقتضاي خلقت و جامعه انساني استکه اکثريت قريب به اتفاق گرسنگان درحسرت يک
لقمه نان بسوزند و بميرند و گروهي اندک هم از پرخوري و اسراف و تعيش‌ها، جانشان به
لب آيد. به هر حال اين مصيبتي است که جهانخواران بر بشريت تحميل کرده‌اند وکشورهاي
اسلامي به واسطه ضعف مديريت‌ها و وابستگي به وضعيتي اسف‌بار گرفتار شده‌اند که اين
به عهده علماي اسلام و محققين و کارشناسان اسلامي است که براي جايگزين کردن سيستم
ناصحيح اقتصاد حاکم بر جهان اسلام، طرح‌ها و برنامه‌هاي سازنده و در برگيرنده
منافع محرومين و پابرهنه‌ها را ارائه دهند و جهان مستضعفين و مسلين را از تنگنا و
فقر معيشت به در آورند. البته پياده کردن مقاصد اسلام در جهان و خصوصا برنامه‌هاي
اقتصادي آن و مقابله با اقتصاد بيمار سرمايه‌داري غرب و اشتراکي شرق، بدون حاکميت
همه جانبه اسلام ميسر نيست و ريشه‌کن شدن آثار سوء و مخرب آن چه بسا بعد از
استقرار نظام عدل و حکومت اسلامي همچون جمهوري اسلامي ايران نيازمند به زمان باشد،
ولي ارائه طرح‌ها و اصولا تبيين جهت‌گيري اقتصاد اسلامي در راستاي حفظ منافع
محرومين و گسترش مشارکت عمومي آنان و مبارزه با اسلام با زراندوزان، بزرگترين‌
هديه و بشارت آزادي انسان از اسارت فقر و تهيدستي به شمار مي‌رود و بيان اين حقيقت
که صاحبان مال و منال در حکومت اسلام هيچ امتياز و برتري‌اي از اين جهت بر فقرا
ندارند و ابدا اولويتي به آنان تعلق نخواهد گرفت. مسلم راه شکوفايي و پرورش
استعدادهاي خفته و سرکوب شده پابرهنگان را فراهم مي‌کند و تذکر اين مطلب که
ثروتمندان هرگز به خاطر تمکن مالي خود نبايد در حکومت و حکمرانان و اداره کنندگان
کشور اسلامي نفوذ کنند ومال و ثروت خود را بهانه فخر فروشي و مباهات قرار بدهند و
به فقراء و مستمندان و زحمت‌کشان، افکار و خواسته‌هاي خود را تحميل کنند. اين خود
بزرگترين عامل تعاون و دخالت دادن مردم درامور و گرايش آنان به اخلاق کريمه و ارزش‌هاي
متعالي وف رار از تملق‌گوئي‌ها مي‌گردد و حتي بعضي ثروتمندان را از اينکه تصور
کنند که مال و امکاناتشان دليل اعتبار آنان در پيشگاه خدا است متنبه مي‌کند».[3] 

آري! در
نظام اقتصادي اسلام، معيار، اجراي عدالت و دفاع و حمايت از محرومين و پابرهنگان
بشريت است. اگر توسعه با اين تعريف سازش دارد و اگر چهارچوب‌ها ـ که امروز براي
توسعه دارند و در قالب مخصوصي آن را قرار مي‌دهند ـ بتواند عدالت را تأمين کرده و
در تأمين امکانات متساوي براي عموم و همگان مؤثر بيافتد، پذيرفته و مقبول است. اما
اين معني صرف فرض است و اينها دو مقوله متفاوت مي‌باشند، زيرا در عدالت محور سياست
گذاري‌ها و برنامه‌ريزي‌ها و جهت‌گيري‌هاي اقتصادي انسان‌ها و افراد بشر مي‌باشد و
هدف، تأمين خواسته‌ها و نيازهاي انسان‌ها است و امکانات مال آنان و راي آنان است و
اما در توسعه، مقصد، رشد درآمد ناخالص ملي است و هدف اين است که اقتصاد و درآمدهاي
سرانه مردم در سطح کلان کشور افزايش پيدا کند ولو اينکه ممکن است در توزيع، تساوي
لازم رعايت نگردد و امکانات بطور يکسان و برابر در اختيار همگان قرار داده نشده
باشد و حتي ممکن است در سايه همان توسعه، يکسري افراد آسيب‌پذير جامعه در اثر
فشارهاي اقتصادي از صحنه خارج گرديده و به تدريج در آستانه مرگ و نابودي قرار گيرند
و به تعبير کارشناسان اقتصادي و برنامه‌ريزي کشور، نوعي جراحي بشوند، براي اينکه
در استراتژي توسعه، هدف مشخص است و توليد تعريف خاص خودر ا دارد و توزيع هم تعريف
خاص خود را دارد و هدف افزايش درآمد ناخالص مالي است و در رونق اقتصادي تشويق به
مصرف يک اصل است. طبعا آن کسي که توان خريد بيشتري دارد از داشتن امکانات بيشتر
ومصرف زيادتري برخوردار خواهد شد و اين در واقعه نه تنها با عدالت همسوئي و اتحاد
ندارد، بلکه ميان آن دو فاصله از زمين تا آسمان است و اين استرتژي نه در ميان مدت
و نه در دراز مدت، امکان ندارد بشريت را به سوي عدالت بخواند و سطح زندگي را طوري
طراحي نمايد که فقرا هم بتوانند به طور نسبي از امکانات مناسب برخوردار
شودند.     

ادامه دارد

مباني رهبري
در اسلام

قسمت چهل و
چهارم

حجة الاسلام
و المسلمين محدي ري شهري

نقش زهد،
شجاعت و صداقت در رهبري

در گذشته
توضيح دادم که ويژگي«يقين» مهمترين و اساسي‌ترين شرايط رهبي در اسلام است و همه
خصايصي که رهبر بايد واجد آن باشد بنحوي با اين ويژگي در ارتباط است، در قسمت چهل
و سوم، سه خصيصه از خصايص رهبري که از آثار يقين است يعني خصيصه صبر، توکل و اخلاص
تبيين شد و اينک تفسير خصيصه چهارم و ارتباط آن با يقين:

***

4- زهد

يکي ديگر از
خصايص رهبران الهي زهد است، زهد نيز يکي از فروع و شاخه‌هاي يقين محسوب مي‌گردد.

زهد چيست؟

زهد، ضد
رغبت به معناي بي‌ميلي است و در متون اسلامي مقصود ازآن دلبستگي نداشتن به مظاهر
مادي و لذائذ و سرگرمي‌هايي است که تمايل به آن موجب توقف، يا کند شدن حرکت تکاملي
انسان است.

از ديدگاه
اسلام، رهبر نه تنها بايد از اين گونه لذائذ اجتناب کند که اجتناب«تزهد» است نه
زدهد، بلکه بايد اصولا تمايل به اين لذائذ را در خود از بين برده باشد و به تعبير
امام در نهج البلاغه«شهوت در وجود او مرده باشد».[1]

زيرا رهبر و
امام در اسلام، اسوه و الگوي امت است و با گفتار و کردار بايد به جامعه نشان دهد و
به پيروان خود بياموزد که چگونه در مسير تکامل حرکت کنند تا در دام جاذبه‌هاي
منحرف کننده گرفتار نشوند و به فلسفه آفرينش خود برسند.

رهبر بايد
عملا به مردم بياموزد که چگونه زندگي کنند تا ثروت، قدرت، رياست و انواع شهوات
آنها را از حرکت به سوي کمال مطلق باز ندارد.

حال اگر
رهبر زاهد نباشد، خود مصونيت از انحراف جاذبه‌هاي مادي ندارد؛ بنابراين چگونه مي‌تواند
الگو براي ديگران باشد و چگونه مي‌تواند به ديگران بگويد در دام جاذبه‌هاي منحرف
کننده نيفتند و بالأخره چگونه مي‌تواند امتي را به کمالات نفساني دعوت نمايد!!

بدين جهت در
فرهنگ اسلام ويژگي زهد از نخستين شرايط قطعي نبوت و امامت و رهبري محسوب مي‌شود، و
همانطور که در آغاز دعاي ندبه آمده: پس از اين که خداوند متعال با بزرگترين
رهبراني که مي‌خواست براي هدايت مردم برگزيدند، اين شرط را مطرح کرد، و آنها
پذيرفتند و خدا مي‌دانست که به اين شرط وفادار خواهند ماند، آنها را مشمول عنايات
عظيم خود قرار داد و به رهبري مردم برگزيد.[2]

نقش يقين در
زهد

در متون
اسلامي زهد به عنوان يکي از آثار و محصولات يقين شمرده شده است. امام علي(ع) در
اين باره مي‌فرمايد:

«اليقين
يثمر الزهد».[3]

ـ يقين ثمري
دارد به نام زهد.

«زهد المرء
فيما يفني علي قدر يقينه بما يبقي».[4]

ـ زهد انسان
در آنچه فاني مي‌شود به اندازه يقين او به آن چيزي است که باقي مي‌ماند.

«لو صح
يقينک ما استبدلت الفاني بالباقي و ما بعت السني بالدني».[5]

ـ اگر يقين
تو درست بود هيچگاه فاني را با باقي عوض نمي‌کردي و گرانبها را به قيمتي پست نمي‌فروختي.

وقتي انسان
در پرتو نور يقين با حقايق هستي آشنا شد و حقيقت دنيا و آخرت را شناخت، نه تنها مي‌فهمد
که لذائذ مادي ارزش دلبستگي ندارند بلکه باور مي‌کنند که آسايش و لذت دنيا به
وارستگي و گسستگي از آنست.

امام راحل
رضوان الله تعالي عليه يکي از آنها بود که حقيقت دنيا و آخرت را درک کرده، آن
بزرگوار شناخت خود از دنيا را براي فرزند خود چنين ترسيم مي‌کند:

«من آنچه
ملاحظه کردم و مطالعه در حال قشرهاي قدرتمند و ثروتمند، رنجهاي دروني و رواني و
روحيشان از ساير اقشار بيشتر و آمال و آرزوهاي زيادي که به آن نرسيده‌اند بسيار
رنج‌آور و جگر خراش‌تر است…

آنچه مايه
نجات انسان‌ها و آرامش قلوب است و وارستگي و گسستگي از دنيا و تعلقات آن است که با
ذکر و ياد دائمي خداي تعالي حاصل شود.

آنان که در
صدد برتري‌ها به هر نحو هستند چه برتري در علوم، حتي الهي آن، يا در قدرت و شهرت و
ثروت، کوشش در افزايش رنج خود مي‌کنند.

وارستگان از
قيود مادي که خود را از اين دام ابليس تا حدودي نجات داده‌اند در همين دنيا در
سعادت و بهشت رحمتند.

در آن
روزهائي که در زمان رضا خان پهلوي و فشار طاقت فرسا براي تغيير لباس بود و
روحانيون در حوزه‌ها در تب و تاب بسر مي‌بردند… شيخ نسبتا وارسته‌اي را نزديک
دکان نانوائي ديدم که قطعه ناني را خالي مي‌خورد، ديدم که گفت: «به من گفتند:
عمامه را بردار و من نيز برداشتم و دادم به ديگري که دو تا پيراهن براي خودش بدوزد
الآن هم نانم را خوردم و سير شدم تا شب هم خدا بزرگ است».

پسرم! من
چنين حالي را اگر بگويم به همه مقامات دنيوي مي‌دهم باور کن، ولي هيهات خصوصا از
مثل من گرفتار به دامهاي ابليس و نفس خبيث».

کسي که دنيا
را اين گونه شناخت، به فضيلت زهد رسيده و ممکن نيست در دام جاذبه‌هاي شيطاني شهوت،
قدرت و رياست گرفتار شود، چنين کسي شايسته رهبري جهان اسلام است.

5- شجاعت

يکي ديگر از
خصوصيات رهبران الهي شجاعت است. امام علي(ع) درباره نياز رهبري به اين خصلت مي‌فرمايد:

«يحتاج
الامام الي قلب عقول و لسان قؤول و جنان علي اقامة الحق صنول».[6]

ـ امام
نيازمند است به ذهني تيز و دراک، زباني پرتوان و گويا و دلي براي اقامه حق شجاع و
پر صولت.

از نظر متون
اسلامي کساني حق دارند زمام رهبري جامعه را به دست گيرند که از ويژگي شجاعت بيش از
ديگران برخوردار باشند.[7]

پيامبر
اسلام(ص) که امام ائمه و رهبر رهبران الهي است، از همه شجاع‌تر بود، او به هنگام
نرد درخط مقدم جبهه نزديک‌ترين فرد به دشمن مي‌جنگيد، امام علي(ع) در اين باره مي‌فرمايد:

«کنا اذا
احمر البأس و لقي القوم القومَ اتقينا برسول الله فما يکون أحد اقرب علي العدو
منه».[8]

ـ ما هميشه
در شرايط سرخي جنگ، آنگاه که دو طرف نبرد با هم برخورد مي‌کردند به رسول خدا«ص»
پناه مي‌برديم و در پشت مي‌جنگيديم هيچکس از او نزديک‌تر به دشمن نبود!

امام
صادق(ع) نيز روايت کرده که:

«کان أشجع
الناس من لاذ برسول الله«ص»».[9]

ـ شجاع‌ترين
مردم کسي بود که در پناه رسول خدا«ص» مي‌جنگيد.

نقش يقين در
شجاعت

از نظر
روايات اسلامي يقين نه تنها به انسان شجاعت مي‌دهد بلکه و آدمي را به بالارتين
مراتب شجاعت مي‌رساند.

ابوبصير مي‌گويدک
از امام صادق(ع) پرسيدم که تعريف يقين چيست؟ امام فرمود:

«أن لا تخاف
مع الله شيئاً».[10] 

ـ اين که با
اعتماد به خدا از هيچ چيز نترسي.

وقتي
انساندر حرکت تکاملي خود به مرتبه يقين رسيد و حقايق هستي را با ديده دل کشف نمود،
مي‌داند که همه ترسها براي کسي که با خدا است موهوم و بي‌معنا است، هيچ چيز ترس
ندارد، همه چيزهايي که افراد ترسو از آن مي‌ترسند چون مترسک براي کودک است.

تنها يک ترس
واقعيت دارد و آن ترس از گناه[11]
و لذا اهل يقين از چيزي جز گناه خود ترس ندارند.

پيشواي اهل
يقين اميرالمؤمنين(ع) که در شجاعت ضرب المثل است در تبيين فلسفه شجاعت بي‌نظير خود
در ميدان نبرد چنين مي‌فرمايد:

«اني و الله
لو لقيتهم واحدا و هم طلاق الأرض کلها ما باليت و لا استوحشت و اني من ضلالتهم الذي
هم فيه و الهدي الذي انا عليه لعلي بصيرة من نفسي رو يقين من ربي و اني الي
لقاءالله لمشتاق».[12]  

ـ سوگند به
خدا! اگر من به تنهايي با سپاه دشمن در حالي که همه روي زمين را پر کرده باشد
برخورد کنم باک ندارم و نمي‌ترسم! زيرا با بصيرت دروني و يقين الهي، ضلالت آنان
وهدايت خويش را کشف کرده و بر اين اساس حرکت مي‌کنم. و من جدا مشتاق ديدار خدايم!.

6- صداقت

يکي از
بزرگترين ويژگي‌هاي رهبران الهي صداقت است. از نظرر قرآن کريم هر کس خصلت صداقت او
به مفهوم مطلق و گسترده آن[13]
در وجود خود پياده کند شايسته رهبري است و مردم موظفند او را پيشوا و مقتداي خود
قرار دهند و در پيمودن راه تکامل همراه او باشند. متن گفتار قرآن اين است:

«يا ايها
الذين آمنوا اتقوا الله و کونوا مع الصادقين».[14]        

ـ اي اهل
ايمان تقوا پيشه کنيد و با راستگويان باشيد.

ميزان
اعتماد مردم به رهبر، به ميزان صداقت او بستگي دارد. هر چه رهبر از صداقت بيشتري
برخوردار باشد اعتماد مردم به او بيشتر مي‌گردد و در نتيجه قدرت رهبري او افزونتر
مي‌شود.

يکي از رموز
موفقيت امام راحل رضوان الله تعالي عليه در رهبري، صراحت و صداقت او بود، امام هر
جا احساس مي‌کرد اشتباه کرده صادقانه و با صراحت به اشتباه خود اعتراف مي‌کرد و در
صدد توجيه آن برنمي‌آمد، اين جمله از امام معروف است که: «حرف مرد دو تا است!»
يعني مرد آنست که وقتي فهميد اشتباه کرده لجاجت نکند و به اشتباه خود اعتراف
نمايد.

يکي از اين
موارد اعتراف صادقانه امام در پايان وصيتنامه سياسي الهي خويش است.

من در طول
مدت نهضت و انقلاب به واسطه سالوسي و اسلام نمائي بعضي افراد ذکري از آنان کرده و
تمجيدي نموده‌ام که بعد فهميدم از دغل بازي آنان اغفال شده‌ام، آن تمجيدها در حالي
بود که خود را به جمهوري اسلامي متعهد و وفادار مي‌نماياندند.

نقش يقين در
صداقت

از نظر
روايات اسلامي اصولا ايمان با عدم صداقت سازگار نيست[15]،
چه رسد که انسان به بالاترين مراتب ايمان که يقين است واصل گردد.

اهل يقين نه
فقط زيبايي‌ها و زشتي‌هاي عقيدتي، اخلاقي وعملي را مي‌دانند، بلکه لمس مي‌‌کنند و
مي‌يابند و کسي که به اين مرتبه از کمالات نفساني رسيد، در وجود او زمينه‌اي براي
عدم صداقت که ريشه‌اي جز عقده حقارت ندارد.[16]  نيست، و لذا امام علي‌(ع) صداقت را شريفترين
خصايص اهل يقين مي‌داند:

«الصدق اشرف
خلائق الموقن».[17]

ـ صداقت
شريف‌ترين خصلت‌هاي اهل يقين است.

بنابراين هر
چه بر ايمان و يقين انسان افزوده شود، بر صداقت او افزوده مي‌گردد و اوج يقين به
بالاترين مراتب صداقت که شرط ولايت و امامت مطلقه است مي‌رسد.

ويژگي‌هاي
رهبر در عالي‌ترين مراتب رهبري

در پايان
اين بخش که پايان سلسله مباحث مباني رهبري در اسلام نيز هست، شايسته است با ويژگي‌هاي
رهبر در عالي‌ترين مراتب امامت و رهبري که مشخصات انسان کامل نيز هست، از زبان
امام علي‌(ع) در نهج البلاغه آشنا شويم:

در خطبه 147
امام پس از ارائه تحليلي عميق و کوتاه از شرايط سياسي اجتماعي تاريخ معاصر خود[18]
و گله از اين که کسي را پيدا نمي‌کند که بتواند دانش انباشته خود را با او در ميان
بگذارد، مي‌فرمايد:

«اللهم بلي!
لا تخلوا الأرض من قائم لله، بحجة. اما ظاهرا مشهوراً و ما خائفاً مغموراً تبطل
حجج الله و بيناته».

ـ آري
خدايا! زمين هرگز از حجت قائم خدا خالي نمي‌ماند، او يا ظاهر و مشهور است و يا
خائف و پنهان! تا خط بطلان بر دلايل و نشانه روشن خدا کشيده نشود.

امام در
ادامه سخن، درباره تعداد و مکان اين انسان‌هاي شايسته که آنها را به عنوان حجت‌هاي
خدا در همه اعصار معرفي مي‌کند، چنين مي‌فرمايد:

«و کم ذا؟ و
أين اولئک؟ اولئک والله الأقلون عددا و الأعظمون عند الله قدرا، يحفظ الله بهم
حججه و بيناته حتي يودعوها نظرائهم و يزرعوها في قلوب أشباههم».

ـ اينها چند
نفرند؟ و کجا هستند؟! ـ چه بگويم! همين قدر که تعدادشان اندک، ولي مقام و منزلتشان
نزد خداوند بسي بزرگ و ارجمند است، خداوند به وسيله آنها حجت‌ها و آثار خود را حفظ
مي‌کند تا آنان نيز اين امانت‌ها را به ترتيب به کساني نظير خود بسپرند واي بذرها
را در دل افرادي مانند خود بکارند!

و در ادامه
درباره ويژگي‌هاي اين انسان‌هاي والا که به عالي‌ترين مراتب انسانيت و امامت
ارتقاء يافته‌اند مي‌فرمايد:

«هجم بهم
العلم علي حقيقة البصيرة، و باشروا روح اليقين، واستلانوا ما استعوره المترفون
وانسوا بما استوحش منه الجاهلون،  صحبوا
الدنيا بأبدان أرواحها معلقة بالمحل الأعلي، اولئک خلفاء الله في أرضه و الدعاة
الي دينه، آه آه شوقاً الي رؤيتهم!!».[19]

ـ علمي که
بر پايه بينش حقيقي است بر آنان تافته، روح يقين را دريافته، آنچه را ناز پروردگان
دشوار دارند، به آساني پذيرفته، و بدانچه افراد نادان از آن وحشت دارند خو گرفته‌اند،
آنها با تني در دنيا بسر مي‌برند که جان آن به ملأ اعلي پيوسته است، اينان
جانشينان خدا در زمين اويند که مردم را به دين او دعوت مي‌کنند. آه! آه! چه
آرزومند ديدار آنانم.

پايان

شرح زيارت
امين الله(ع)

قسمت
پانزدهم

آيت الله
محمدي گيلاني

* عطيه ذکر
الله

* حديث
قدسي: ذکري حسن علي کل حال.

* قرآن و
روايات در فضيلت ذکر.

* اوصاف قلب
در قرآن متجاوز از شصت نوع است.

* از عالي‌ترين
اوصاف قلب در جانب سعادت، طمأنينه است.

* طمأ‌نينه،
ثمره ذکر خداي تعالي است.

* قلب چون
جمره افروخته، هر يک از اميال و شهوات همانند هيزم، بر لهيب آن مي‌افزايند.

* طمأ‌نينه
است که اين اخگر هلوع را خاموش مي‌سازد.

* ذکر خداي
تعالي نه فقط آرامش باطن را در پي دارد، بلکه آرامش ظاهر و ابدان را مستلزم است.

* انتشار
طمأنينه در سطح اجتماع از هزاران جنايت و خيانت و دغل و غيره جلوگيري مي‌کند.

قوله(ع):
«… مولعة بذکرک و دعائک». ـ نفس و جانم را به ذکر و دعايت حريص گردان.

گفتيم که
امان زين‌العابدين(ع)، در کنار مزار شريف اميرالمؤمنين(ع) هنگام زيارت، سيزده عطيه
از حضرت جواد مطلق مسئلت مي‌نمايد که نفس و جانش را بدانها مزين فرمايد که در
هيچيک از آنها چشم داشت به مطلوب مادي و حيواني ندارد، از آن جمله نفس او را به
ذکر و دعاء خويش آزمند و حريص سازد و در همه احوال با حرص و  ولع خدا را ياد کند.

روايت
گرديده که موسي«علي نبينا و آله و(ع)» در مناجات عرض کرد: «آيا از من دوري تا تو
را به آواز بلند بخوانم، يا نزديکي که آهسته بخوانمت»، خدايتعالي به وي وحي فرمود:
«أنا جليس من ذکرني»، موسي عرض کرد: پروردگارا، گه گاه در احوالي هستم که ذکرت را
در آن احوال شايسته نمي‌بينم، خداوند متعال فرمودند: «يا موسي ذکري حسن علي کل
حال».

شايسته است
که در ذکر، قلب و زبان و ارکان بدن با هم هماهنگ باشد و مراد ازهماهنگي ارکان بدن
با قلب و زبان، استيلاء خشوع بر آن است که حياءاً من الحضور بين يدي الولي الجواد
است.

کافي است در
فضيلت ذکر قوله عزّ اسمه: «فاذکروني اذکرکم» ذکر عبد چه ارزشي داردکه خدايتعالي او
را جزاء به مثل دهد و او را ذکر فرمايد، و آن همه تأکيد بليغ در قیآن مجيد در اين
باره آمده است:

«اذکروا
الله ذکراً کثيراً» و «فاذا قضيتم الصلوة فاذکروا الله قياماً و قعوداً و علي
جنبوکم» و «فاذا قضيتم مناسککم فاذکروا الله کذکرکم آباءکم او اشد ذکرا» و «الذين
آمنوا و تطمئن قلوبهم بذکر الله ألا بذکر الله تطمئن القلوب» الي غيرها من الآيات.

اوصاف و
احوال منسوب بقلب، متجاوز از شصت نوع در قرآن آمده است که به دو قسم سعادت خيز و
شقاوت انگيز تقسيم مي‌شودند و يکي از عالي‌ترين اوصاف و اطوار قلب در جانب سعادت
که در قرآن چند بار آمده است، طور طمأ‌نينه است که حاصل و ثمره ذکر خداي تعالي است
که قلب را منقلب و مبدل به سکون و آرامش مي‌کند، و همه اضطراب‌ها و پريشاني‌ها و
غم و اندوهها و نگراني‌ها و دردها و رنج‌هاي سوزان را زدوده مي‌کند.

گوئي که
قلب، جمره افروخته اي است و هر يک از مشتهيات نفس همانند هيزم خشکي است که لهيب آن
را افزون‌تر مي‌نمايد، وهم مال و منال و جاه و کامجوئي‌ها نه فقط آن را سير نمي‌کند
بلکه بر گشنگي و اشتهايش مي‌افزايند و اضطراب و قلق آ ر مضاعف مي‌سازند فقط
طمأنينه بذکر الله تعالي است که همچون آب اين اخگر سوزان را سکون و قرار مي‌بخشد و
در عين دگرگوني و گردوني، آن را ثبات و آرامش مي‌دهد، و غير طمأنينه که حاصل و
ثمره ذکر است هيچ چيز ديگر اين اخگر هلوع را خاموش نمي‌کند: «الا بذکر الله تطمئن
القلوب».

با وجود
طمأنينه، اين محصول مغبوط ذکر الله عزوجل، همه عوامل اضطراب، همه تعصب‌ها و
تقليدها و تلقين‌هاي ابليسي و عجب‌ها و غرورهاي ناشي از بي‌اعتمادي به نفس، و همه
رذائل و پليدي‌ها به صفات حميده و حسنات مبدل مي‌شودند که کيميائي است بي‌همتا.

نماز بي‌ذکر«اقم
الصلوة لذکرِي» و حضور با صدبت در آستين، با باد استغناء بر باد مي‌رود.

بهوش باش که
هنگام باد استغناء                     هزار
خرمن طاعت به نيم جو ننهند

با وجود
طمأنينه، نماز ناهي از فحشاء و منکر و زرق و سالوس و ريا، نمازي که تهذيب نفس و
صفاي روحي و آراستگي به صفات ملکوتيان را موجب است جايگزين«فويل للمصلين» مي‌گردد.

با وجود
طمأنينه اين ثمره ذکر الله، قرآن و مقدسات از دام تزوير بودن منزه مي‌شوند و طبعا
گسترش اين خلق الهي مستلزم آسايش جامعه است و اين آرامش‌هاي دلها آسايش تنها و
معيشت‌ها و معاشرت‌ها را به دنبال خواهد داشت و سعي تلاش در استقرار اين ثمره ذکر
الله در جامعه نه فقط بهبهود بخشيدن به معنويات است، بلکه سعي و تلاش در تأمين
اتقاصد و معيشت جامعه به بهترين طريق است، زيرا انتشار طمأنينه اين وليد ذکر الله،
در اجتماع از هزاران جنايت و دغل و دروغ و دزدي و خيانت و تهمت و بزهکاري و
تبهکاري که ميلياردها بودجه براي پيشگيري و محوآثار بعد الوقوع صرف مي‌شود،
جلوگيري مي‌کندو کسي را با کسي کاري جز مودت و خيرخواهي نيست و چنان اجتماعي بهشتي
است بي‌آزار.

بلکه با
وجود طمأنينه اين مولود مبارک ذکر الله، موضوع براي اين جنايات و خيانات باقي نمي‌ماند،
تا پيشگيري شود يا آثار آنها بعد الوقوع محو و زدوده گردد، زيرا صاحب طمأ‌نينه جز
خدا نمي‌بيند و معيار وي: «انا لله و انا اليه الراجعون» است.

بلي طمأنينه
چنانکه گفتم همه نگرانيها را بر باد مي‌دهد ولي فقط يک نگراني را نمي‌تواند بر باد
دهد و صحاب طمأنينه فقط يک محنت داردو بس و آن محنت خوف مهجوريت است که عالي گفته
است:

محنت قرب ز
بعد افزون است           جگر از هيبت قربم
خون است

هست در قرب
همه بيم زوال           نيست در هجر جز اميد
وصال

و عاليتر
سيد الموحدين فرموده است:

«الهي و سدي
و مولاي و ربي صبرت علي عذابک فکيف اصبر علي فراقک وهبني صبرت علي حر نارک فکيف
اصبر عن النظر الي کرامتک».

بلي:

آتش بيم دل
و جان سوزد                شمع اميد روان افروزد

بعضي از
فقهاء عظام ذکر الله تعالي را به شش نوع تقسيم فرموده‌اند، به اين توضيح:

1- ذکر الله
تعالي علي سبيل التمجيد يعني ذکري که در آن عظمت و مجد و جمال خداي تعالي است.

2- ذکر الله
تعالي علي سبيل التسبيح که در آن تنزه حضرت حق تعالي از صفات نقيصه است.

3- ذکر الله
تعالي علي سبيل التحميد که در آن، حمد و سپاس خداوند سبحان است.

4- ذکر الله
تعالي علي سبيل التهليل که در آن توحي الوهي حضرت«الله» تعالي است.

5- ذکر الله
تعالي علي سبيل التکبير که مدلول کلمه الله اکبر است.

6- ذکر الله
تعالي علي سبل الدعاء است که مخ عبادة الله عزوجل است.

و دعاء يا
استعاذه است يا استغفار يا صلوة بر نبي اکرم و آل بيت آن حضرت صلوات الله عليه و
عليهم يا طلب حوائج است.

از پيمبر
اکرم آمده است:

«ما قلت و
لا قال القائلون من قبلي کلمة افضل من لااله‌الا الله».

ـ نه من
گفتم و نه هيچ قائلي قبل از من گفته کلمه‌اي برتر از لااله‌الاالله.

و باز از آن
حضرتر وايت شده است:

«کلمه لااله‌الاالله
را هيچ ميزاني نمي‌تواند وزن کند زيرا اگر آن را در کفه گذارند و آسمان‌ها و زمين‌ها
با آنچه که در آنها است در کفه ديگر قرار دهند، لااله‌الاالله رجحان خواهد شد و
اين کلمه محبوب‌ترين کلمات نزد خداي تعالي است، و اگر کيس آن را با اخلاص بگويد
داخل بهشت مي‌شود و اين کلمه ثمن بهشت است».

همه اين
تعبيرها و نظائر آن از رسو الله است(ص) و گفته‌اند: افضل ذکره«لااله‌الا هو الحي
القيوم» است.

مستفاد از
بعضي از احاديث، آن است که تلاوت قرآن افضل از ذکر است چه آنکه در حديث نبوي(ص)
است:

«افضل عبادة
امتي تلاوة القرآن». زيرا علاوه بر آنکه قرآن قسمي از اقسام ذکر الله است مزايائي
بر ذکر دارد که از آن جمله کلام الله تعالي است و در آن اسم اعظم است و قرآن ينبوع
علوم است و در خبر ديگر از آن سرور کائنات است:

«قراءة
القرآن افضل من الذکر و الذکر افضل من الصدقه و الصدقه افضل من الصيام، و الصوم
جنة من النار».

بعضي از
علماء گفته‌اند: افضل بودن قرائت قرآن بر ذکر، به نحو عموم نيست بلکه از باب
اکثريت است چه آنکه افضليت قرائت قرآن بر ذکر براي عموم خلق ثابت است مگر براي اهل
سلوک در بدايات احوال وي و برخي از نهايات احوالش که ذکر براي او اضل است، و
مادامي که شخص محتاج به تهذي باخلاق و تحصيل معارف است قرائت قرآن که مشتمل بر
صنوف معارف است براي او افضل است و کسي که از اين منزل گذشته و ذکر الله تعالي بر
قلب وي استيلاء يافته بگونه‌اي که اميد مي‌رود او را به استغراق منتهي سازد مداومت
ذکر براي وي اولي است، زيرا قرائت قرآن براي چنين سالکي ممکن است او را مجذوب به
رياض جنت کند و مريد سالک الي الله را با جنت چه کار.

(در اين باب
به خلاصة الاذکار فيض«ره» مراجعه شود)

ادامه دارد

تفسير سوره
رعد

نتيجه
استهزا

به پيامبران
الهي

آيت الله
جوادي آملي

«و لقد
استهزئ برسلٍ من قبلک فأمليک للذين کفروا ثم أخذتهم فکيف کان عقاب».

و همانا به
تحقيق پيامبراني که قبل از تو آمدند، مورد استهزاء قرار گرفتند؛ پس من به کافران
مهلت دادم سپس آنان را گرفتم تا بدانند عقاب من چگونه خواهد بود.

(سوره رعد ـ
آيه 32)

همانگونه که
قبلا تذکر داديم، خداي سبحان نسبت به کفار و بدانديشان تهديد کرد، وعيد داد که من
شما را سرکوب مي‌کنم؛ اين سرکوب کردن کفار ـ که به عنوان وعيد است ـ محصول وعده‌اي
است که خداوند به مؤمنين داده و فرموده است:

«ان تنصرو
الله ينصرکم و يثبت اقدامکم».[1]
ـ اگر(دين) خدا را ياري کنيد، خداوند ياريتان مي‌کند و شما را ثابت قدم نگه مي‌دارد.

اينگونه
وعيدها که همراه با وعده است، معمولا تخلف در آن راه ندارد.

بهر حال در
ادامه مطلب، خداوند پيامبرش را تسليت مي‌دهد که اگر اين مشرکين تو را مسخره مي‌کنند،
پيامبران پيشين را نيز استهزا و مسخره مي‌کردند. اگر امروز پيشنهاد مي‌دهند که اين
کوه‌ها را کنار ببر؛ اين سرزمين‌هاي سوزان را بجاي جوشش چشمه‌ها قرار بده؛ اين
پيشنهادهاي استهزا آميز تنها نسبت به شما مطرح نمي‌شود، بلکه نسبت به انبياي ديگر
هم اينچنين بود؛ زيرا اينها منظورشان ايمان آوردن نيست بلکه مي‌خواهند معجزه را
مورد استهزا قرار دهند. و به همين خاطر بود که به آن مهلت داديم، سپس آنهار ا
گرفتيم و آن روز معلوم خواهد شد که چگونه اينها را عقاب مي‌کنم؛ عقابي که به فکر
احدي در نمي‌آيد.

برخورد
انبيا با ملت‌ها

مقطع اول:
برخوردي که در آغاز انبيا با مردم داشتند، اين بود که با دليل برهان مردم را دعوت
به هدايت مي‌کردند، ولي آنها در برابر اين برهان، جدال مي‌کردند. آيه مي‌فرمايد:

«قل هاتوا
برهانکم ان کنتم صادقين»[2]
ـ بگو: شما هم برهان خود را بياوريد، اگر راست مي‌گوئيد. اين يکي از مقاطع است که
پيامبران از راه تفکر و انديشه، با امت‌ها برخورد دارند.

مقطع دوم:
وقتي کفار نتوانستند در برابر برهان و استدلال، مطلبي را ارائه دهند، ناچار، ره‌آورد
انبيا را به استهزا مي‌گيرند.

مقطع سوم:
نسبت به انبيا پرخاش مي‌کنند و عليه آنان شورش مي‌نمايند.

اين سه مقطع
در جريان انبياي الهي وجود دارد ولي هرگز ديده و شنيده نشده است که انبيا را تطميع
کنند و قرآن هم در اين باره مطلبي ندارد. علتش آن است که اگر کسي بخواهد جلوي يک
زمامدار يا مدعي را بگيرد، از چند راه مي‌تواند او را فلج کند:

نخست از راه
فکر و انديشه وارد مي‌شود. وقتي با فکر و انديشه او را مجاب کرد، او بساط داعيه
خويش را جمع مي‌کند. اگر از راه فکر نشد که او را مغلوب کنند، به حيله‌ها و دسائس
تمسک مي‌کنند. حيله‌ها هم فراوان است من جمله:

1- تطميع.

2- تهديد.

3- استهزا و
تمسخر کردن.

در هر صورت
مردم اينقدر مسخره مي‌کنند تا پيامبران را از ميدان بيرون ببرند و از ادعاي خويش
دست بردارند و يا اينکه تهديد مي‌کنند و مبارزه مي‌نمايند تا از صحنه خارجشان
سازند. آنها که داعيه دروغين داشتند، با زد و بندها و زر و مال يا اطفاء غرايز،
تمکين کردند و راضي شدند و صحنه را خالي کردند.

درباره
اينها عليهم السلام، همه آن کارها را انجام دادند ولي موفق نشدند، يعني از راه
انديشه و فکر به مبارزه برخاستند و موفق نشدند، از راه سخريه و استهزا با همه
درگير شدند و اثري نکرد، از راه تهديد و يورش و شورش و مبارزه و پرخاش قيام کردند
و اثري نکرد. اما راجع به تطميع اصلاح طرح هم نشده است. انبيا را اصلا به زن و مال
و مانند آن تطميع نکردند. در هيچ جاي قرآن نيامده است که پيغمري را به وسيله زر
تطميع کرده باشند.

چرا اين
دسيسه را اعمال نکردند؟

انبيا
معمولا چهل سال يا کمتر يا بيشتر در ميان مردم زندگي مي‌کردند، سپس به مقام بلند
نبوت نائل مي‌شدند. چهل سال يک دوره از زندگي است. شما تصور کنيد کسي چهل سال طوري
زندگي کند که به آن سخت‌ترين دشمنش هم مجال اين دسيسه را ندهد، چون او هم يقين
دارد کسي که در طول مدت چهل سال، با آن عظمت و صفا و پاکي زندگي کرده، نه اهل زن
است و نه اهل زر، اين شخص را نمي‌شود از اين راه تطميع کرد. هيچ کسي را شما سراغ
نداريد که به خودش اجازه بدهد، براي اخراج بدهد، براي اخراج يک پيامبر از صحنه، او
را تطميع کند.

قرآن کريم
قسم ياد مي‌کند که همه انبيا رامسخره مي‌کردند. اين نشان مي‌دهد که در طي چهل سال
طوري زندگي کردند که دشمن، آنها را مسخره مي‌کرد ولي به خودش اجازه تطميع نمي‌داد،
چون مي‌دانست هيچ اثري ندارد. کسي که حاضر است از بهترين دسترنجش به ديگران ببخشد،
معلوم مي‌شود دنبال مال نيست. سيره او هم سيره‌اي است که کافر و دشمن را قانع کرد
که نمي‌شود از راه تطميع وارد شد. طوري پيامبران زندگي کردند که آن سخت‌ترين دشمن
ـ و به تعبير قرآن کريم «الدّ الخصام» ـ هم به خودش اجازه تطميع نداد که با پول،
پيامبر را از صحنه خارج سازد.

استهزا و
سخريه

در مورد
استهزا، چند امر در اين آيه مطرح است:

1- همه
انبياـ بدون استنثا، گرفتار استهزا و سخريه تبهکاران بودند.

2- خداي
سبحان هرگز از اين استهزا نمي‌گذرد و استهزاکنندگان را به عقاب دردناک کيفر مي‌دهد.

3- عقاب،
نتيجه و عصاره همان استهزا است. يعني وقتي خوب ترسيم مي‌کنيم، مي‌بينيم آن استهزا
به صورت اين عقاب‌ها در مي‌آيد. در آيات مختلف گاهي مي‌فرمايد: [خدا آنها را گرفته
است]. و گاهي مي‌فرمايد: [استهزا آنها را گرفته است]. معلوم مي‌شود عمل است که
انسان را گرفتار مي‌کند.

امر اول

در ورد امر
اول که تمام انبيا را استهزا مي‌کردند، در سوره يس، مي‌فرمايد:

«يا حسرة
علي العباد ما يأتهيم من رسول الا کانوا به يستهزؤن».[3]
ـ يک حسرت و افسوسي است که بندگان خدا هيچ پيامبري را بدون استهزا نگذاشتند.

در سوره
انبيا نيز همين مضمون با عبارتي که مورد بحث است آمده است: مي‌فرمايد:

«و لقد
استهزئ برسل من قبلک».[4]
ـ لام، لام قسم است. يعني: به انبياي قبل از تو هم استهزا کردند.

در سوره حجر
آمده است: «و ما يأتيهم من رسول الا کانوا به يستهزؤن».[5]

در بعضي از
آيات، لسان‌ها، تقريبا لسان موجبه کليه است، بعضي لسان حصر است. يک وقت مي‌فرمايد:
[به انبياء قبل از تو مسخره کردند]. و يک وقت به لسان حصر مي‌فرمايد: [هيچ پيامبري
نيامد مگر اينکه آنها را مسخره کردند]. اين لسان اظهر از آن لسان است، چون در
اينجا حصر است و مي‌رساند که هيچ پيغمبري نيامد مگر اينکه او را مسخره کردند. نسبت
سفاهت و ديوانگي به پيغمبر دادند و گفتند:

«انا لنراک
في سفاهة».[6]
ـ ما به تحقيق تو را ديوانه مي‌يابيم.

و يا گفتند:

«يا ايها
الذين نزل عليه الذکر انک لمجنون».[7]
ـ اي کسي که قرآن بر تو نازل شده، تو قطعا ديوانه‌اي!!

منافقين
وقتي به گروه خودشان مي‌رسيدند، از آنها سؤال مي‌شد که: چرا در جمع مؤمنين رفتيد؟
مي‌گفتند: ما براي مسخره رفتيم. «و اذا لقوا الذين آمنوا قالوا امنا و اذا خلوا
الي شياطينهم قالوا انا معکم انما نحن مسنهزؤن».[8]
ـ و هرگاه با مؤمنين ديدار مي‌کنند مي‌گويند ما ايمان آورديم ولي وقتي بر شياطين
وارد مي‌شوند مي‌گويند ما با شما هستيم و فقط مي‌خواهيم مؤمنين را مسخره و استهزا
کنيم.

يکي از
دسائسشان هم اين بود که مثلا يک عده، صبح وارد بر حضرت مي‌شدند و در مسجد با
پيامبر بيعت مي‌کردند، ولي غروب همانر وز شايعه پراکني مي‌کردند که: ما رفتيم،
ايمان آورديم ولي ديديم خبري نيست، حالا برگشته‌ايم!

اين محصول
توطئه کفار بود که يک باند چند نفري اعزام کنندو به حسب ظاهر بر رقم مسلمين افزوده
شود تا ظهر هم بمانند ولي پس از آن ـ عصر هنگام ـ بازگردند و بگويند ما رفتيم خبري
نبود. «آمنوا بالذي أنزل علي الذين آمنوا وجه النهار و اکفروا آخره لعلهم يرجعون».[9]

در اين امر
اول، گاهي استهزا مستقيما متوجه شخص پيامبر بود، چنانکه بيان کرديمو گاهيهم سنت و
احکام او را مورد استهزا قرار مي‌دادند. در قرآن امده است:

«و اذا
ناديتم الي الصلاة اتخذوها هزوا».[10]
ـ و هرگاه اذان نماز بلند مي‌شد، آنها نماز را به مسخره مي‌گرفتند. و اين مسخره
کردن نماز، در حقيقت مسخره کردن وحي و رسالت بود.

لذا در سوره
توبه، آيه 65 مي‌فرمايد به اينکه تنها شخص رسول الله را استهزا نمي‌کردند بلکه
ماوراء طبيعت و وحي را نيز به استهزا مي‌گرفتند و اگر مي‌گفتند: ما مي‌ترسيم که
آيه‌اي بر پيامبر نازل شود و اسرار ما را فاش کند، نه اينکه به خدا و وحي معتقد
بودند، بلکه اين سخن را هم به عنوان استهزا مي‌گفتند. در آيه شريفه مي‌خواينم:

«يحذر
المنافقون أن تنزل عليهم سورة تنبئهم بما في قلوبهم، قل استهزؤا ان الله مخرج ما
تحذرون». ـ مسخره بکنيد ولي بدانيد، آنچه که شما از آن مي‌ترسيد، خدا آن را بر ملا
و کشف خواهد کرد.

«و لئن
سئلتهم ليقولن انما کنّا نخوض و نلعب، قل أبالله و آياته و رسوله کنتم تستهزؤن». ـ
و اگر از آنها سؤال کنيد، مقصودتان از اين حرفها چيست؟ پاسخ مي‌دهند که ما فقط مي‌خواهيم
بازي کنيم(نه اينکه وحي و غيب را قبول داشته باشيم) به آنها بگو: آيا خدا و آيات
الهي و رسولش را داريد مسخره مي‌کنيد؟!

بهر حال
گاهي صريحا مي‌گفتند: ما مسخره مي‌کنيم و گاهي عمل آنها عمل استهزا بود. «کلما مر
عليه ملأ من قومه سخروا منه.»[11]
ـ هرگاه گروهي از قوم حضرت نوح بر او مي‌گذشتند، او را مسخره مي‌کردند.

امر دوم

خداي سبحان،
عمل آنها را بي‌پاسخ نگذاشت. اين استهزا نه تنها در آخرت که در دنيا نيز کيفر مي‌داد
و بي‌جواب از آن نمي‌گذشت.

در همين آيه
مورد بحث مي‌خوانيم: «و لقد استهزئ برسل من قبلک فامليت للذين کفروا». ـ اين کفار
را که نسبت به پيامبران پيش از تو استهزا مي‌کردند، مهلت داديم. يک مدتي به آنها
مهلت داديم، سپس آنها را گرفتيم. آن روز معلوم خواهد شد که عقاب ما چگونه است. روز
کيفر دادن مشخص مي‌شود که خدا چگونه آنها را مي‌گيرد. آنها با داشتن تمام امکانات
و وسائل، چنان مأخوذ به عقاب الهي شدند که هچي راهي براي فرار نداشتند. بنابراين
خداي سبحان، اين استهزاءها را بي‌پاسخ نخواهد گذاشت.

در سوره
بقره چنين تعبير مي‌فرمايد: «الله يستهزئ بهم و يمدهم في طغيانهم يعمهون».[12]
ـ خداوند آنها را مسخره مي‌کند و مهلتشان مي‌دهد تا در طغيانشان فرو روند. آنجاي
يکه خداي سبحان عقاب مي‌کند، از آنجا استهزاء انتزاع مي‌شود وگرنه اينطور نيست که
خداوند ـ مانند انسان‌ها ـ کسي را مسخره کند.

امر سوم

امر سوم
مربوط به اين بود که عقاب و کيفر الهي، محصول و نتيجه همان استهزا است. خداوند به
تعبيرات مختلف اين مطلب راب يان فرموده است. آن استهزاء شما، شما را به اين روز
درآورده است. آن استهزا شما، شما را در بر گرفته و شما محاط به استهزا شديد و اين
همان عذاب الهي است.

در سوره
انعام مي‌فرمايد:

«و لقد
استهزئ برسل من قبلک فحاق بالذين سخروا منهم ما کانوا به يستهزؤن».[13]
ـ آنچه را که آنها استهزا مي‌کردند، همان امر، آنها را در بر گرفت.

«و لا يحيق
المکر السيئ الا بأهله».[14]
ـ مکر و يله بد فقط خود حيله‌گران را در برمي‌گيرد.

اگر خدا
خواست انسان را بگيرد، عقاب و مؤاخذه الهي، همينعمل خارجي خواهد بود و روز قيامت
هم آتش جهنم در انتظارش مي‌باشد که در جاي خود بحث خواهد شد.

استهزا وقتي
ممثل شود به صورت سقوط و هلاکت و سرنگوني درمي‌آيد. بنابراين، درباره اين گناه
عظيم که وحي را به استهزا گرفته‌اند، خداي سبحان مي‌فرمايد: [همان گناه اينها را
احاطه مي‌کند، و وقتي احاطه کرد، ديگر راهي براي گريز نيست].

بعضي از گناهان،
راه گريزش باز است، مصيبت مي‌آيد و وقتي نزديک شد، انسان متنبه و بيدار مي‌شود و
از راه ديگري خود را نجات مي‌دهد. پس خداوند، راه را براي او باز گذاشته است. اما
در مورد برخي از گناهان، اين چنين نيست، بلکه خداي سبحان تمام درها را بر روي او
مي‌بندد. از اينگونه کيفرها داوند تعبير مي‌کند به«فحاق بهم». ـ يعني آنها را در
بر گرفت.

ابوسفيان پس
از جريان فتح مکه، متحيرانه قدم مي‌زد و مي‌گفت:

«يا ليت
شعري بما ذا غلبني؟». ـ اي کاش مي‌فهميدم چگونه و با چه ابزاري بر من غلبه کرد و
پيروز شد.

يعني اگر
راه‌هاي نظامي بود، که ما در آن راه‌ها غلبه داشتيم. در راه‌هاي اقتصادي هم غلبه
با ما بود، و همچنين ما به رموز جنگي بيشتر واقف و بر آن مسلط بوديم. پس او چه
داشت که توانست بر ما چيره شود؟ حضرت رسول(ص) از پشت سر رسيد، دست مبارک را بر دوش
ابوسفيان گذاشت و فرمود:

«بالله
غلبتک». ـ من از راه خدا بر تو چيره شدم. اين راهي است که تو آن را نمي‌تواني
ببيني.

بنابراين،
در چنين مواردي که کفار پيامبران خدا را مورد استهزا قرار مي‌دادند، خداوند همان
استهزا را به عقاب تبديل مي‌نمود و چنان عقابي که راه فرار نداشتند. گاهي در قرآن
چنين تعبير مي‌شود:

«احاطت به
خطئيته».[15] ـ
گناهش او را فراگرفت. يعني طوري سقوط کرد که هيچ عاملي نمي‌تواند او را نجات دهد.

در آينده ان‌شاءالله
به مهلت خداوند و مدت آن مي‌پردازيم. و الحمد لله رب العالمين.

ادامه دارد.

12
فروردين روزي جاودان درتاريخ انقلاب اسلامي

دوازدهم
فروردين، روز جمهوري اسلامي است؛ روزي است بزرگ و عيدي است ملي، ميهني و مذهبي و
بايد همواره اين روز را با بزرگي و عظمت به ياد آوريم؛ چرا که در مثل چنين روز
خجسته‌اي، پايه‌هاي جمهوري اسلامي، گذاشته شد، و اگر اين ماهيت از اين حکومت گرفته
شده بود، تمام ارزش‌هاي انقلاب از بين مي‌رفت و خون شهيدان عزيز ما پايمال مي‌شد؛
از اينر وي بود که امام خميني«قدس سره» اينر وز مبارک را«يوم الله» خواند و از آن
به عظمت ياد مي‌کرد و آن روز را سرنوشت سازترين روز در تاريخ انقلاب اسلامي مي‌دانست.

بي‌گمان
«يوم الله» خواندن اين روز، مطلب ساده‌اي نيست. ما همان گونه که عيد غدير يا عيد
مبعث را «يوم الله» مي‌دانيم. اين روز را نيز در انقلاب اسلامي«يوم الله» مي‌دانيم.

هيچ فکر
کرده‌ايد چرا امام اين روز را يوم الله خواند؟

براي اينکه
الهام دهنده مطلبي مهم و از جانب خدا بود؛ اين که مي‌گوئيم از جانب خدا، بدين معني
است که:

ملت عزيز و
سرافراز ما با آن همه ايثارها و فداکاري‌ها و شهيد دادن‌ها، غرض و انگيزه‌اي جز
اجابت کردن دعوت«الله» و لبيک گفتن به «رسول الله» نداشت.

ملت ايران
با اطاعت از اوامر و فرامين ولي خدا، حضرت روح الله، تنها هدفش استقرار
حکومت«الله» در سرزمين ايران بود و با پشتکار و بذل جان و مال، سرانجام در روز 22
بهمن 1357 به اين آرزوي خودر سيد و پس از گذشت قرن‌ها از افول حکومت اسلامي، يک
بار ديگر در اين سرزمين، حکومت خدايي اسلام برقرار شد و به جاي طاغوت «الله» حکومت
کرد.

شاهنشاهي از
ميانر فت و دست اجانب و ستمگران قطع شد و اميد جهانخواران به يأس و نوميدي مبدل
گشت و انقلاب با جوشَ‌هاي پي در پي، توطئه‌هاي دشمنان را يکي پس از ديگري از ميان
برد و خنثي کرد تا اينکه توانست قانون قیآن را در ايران حکمفرا کند و«صبغة الله»
را به نظام حکومتيش بخشد.

آيا استقرار
جمهوري اسلامي و نااميد شدن بدخواهان و دشمنان، کار کوچکي بود؟

آيا رسوا
ساختن ليبراليست‌ها و دموکرات‌ها و تفاله‌هاي نظام پوسيده شاهنشاهي و قطع کردن دست
ملي گرايان و منافقان از اين نظام مقدس، بزرگترين ره‌آورد انقلاب به شمار نمي‌رفت؟

آيا اين روز
مقدس که آغاز حکومت رسمي اسلام در ايران بود، شايسته آن نيست که«يوم الله» ناميده
شود؟

آيا بازگشت
اسلام عملي به ايران و جايگزيني نظام طاغوتي به نظام اسلامي اين استحقاق را نداشت
که امام آن را«يوم الله» بنامد؟

آري! اين«يوم
الله» يادآور بعثت رسول الله(ص) و نصب خلافت اميرالمؤمنين(ع) در غديرخم بود.

امروز
دوباره بعثت با آن عظمت و شکوه تکرار شد.

امروز
دوباره رسول خدا به امر پروردگارش علي(ع) را به خلافت در غديرخم نصب کرد.

امروز پس از
گذشت قرن‌ها از حکومت اسلامي علوي، يک بار ديگر، آن حکومت الهي پديد آمد و فرزند
خلف علي(ع)، سکان اين حکومت را به دست گرفت و در طوفان‌هاي متلاطم و بادهاي مخالف
که از شرق و غرب به شدت مي‌وزيد و باران توطئه را با دقت و مهارت و با استمداد از
نيروي لايزال الهي و کمک بي‌دريغ ملت شهيد پرور و سرفراز به سوي ساحل نجات ور
ستگاري راندو لحظه‌اي از خدمت خالصانه دريغ نداشت که خاطره‌هاي پيروزي همواره در
سيماي پرفروغش متجلي گشته و ياد آن يار سفر کرده تا روز ديدار، از يادها هرگز
نخواهد رفت و هر بار که دوازدهم فروردين تازه و تکرار شود، فريادب لند روح الله با
آن دم مسيحائيش زنده مي‌شود که فرمود:

«من از
همبستگي بي‌مانند که جز مشتي ماجراجوا و بي‌خبر از خدا، همه و همه به نداي
آسماني«و اعتصموا بحبل الله جميعا و لا تفرقوا» لبيک گفتند و با تقريبا اتفاق آراء
به[جمهوري اسلامي] رأي مثبت دادند و رشد سياسي و اجتماعي خود را به شرق و غرب ثابت
کردند، تقدير مي‌کنم.

مبارک باد
بر شما روزي که پس از شهادت جوانان برومند و داغ دل مادران و پدران و رنج‌هاي طاقت
فرسا، دشمن غول صفت و فرعون زمان را از پاي درآوريد و با رأي قاطع به[جمهوري
اسلامي]، حکومت عدل الهي را اعلام نموديد؛ حکومتي که درآن، جمع اقشار ملت با يک
چشم ديده مي‌شوند و نور عدل الهي بر همه و همه به يک طور مي‌تابد و باران رحمت
قیآن و سنت بر همه کس به يکسان مي‌بارد.

مبارک باد
شما را چنين حکومتي که در آن اختلاف نژاد سياه و سفيد و ترک و فارس و کرد و بلوچ
مطرح نيست. همه برادر و برابرند، فقط و فقط کرامت در پناه تقوا و برتري به اخلاق
فاضله و اعمال صالحه است».

آري! اين
روز بزرگ، روز مبارکي است، زيرا طاغوت براي هميشه از ايران با سرافکندگي و ذلت
بيرونر فت و ايران از چنگال جهانخواران غارت پيشه براي هميشه رها شد. به اين اميد
که ان‌شاءالله ديده‌ها را باز کنيم و نگذاريم دشمنان قسم خورده ما از راهي ديگر و
دربي ديگر به ايرن اسلامي نفوذ کنند و دوباره آرمان‌هاي پليد خد را بازگردانند.
امروز تهاجم فرهنگي را بايد خيلي جدي بگيريم و بايد ملت شجاع و فداکار ايران که در
آن روز، جلوي تهاجم‌هاي نظامي و تاکتيکي دشمن را به خوبي گرفتند، امروز هم با هدف
پاسداري از اصول و از ارزش‌ها و پايه‌هاي انقلاب اسلامي، با دقت و هشياري بيشتر،
در صحنه نبرد جدي با آمريکا و سرسپردگان داخلي و خارجي‌اش و ساير طاغوتچه‌ها و
قدرت‌هاي جنايت پيشه، به مبارزه بي‌امان با آنان برخاسته و نگذارند«صبغة الشيطان»
جايگزين«صبغة الله» شودو خداي نخواسته، دشمن با تاکتيک‌ها و روش‌هايخود، در تهاجمش
بر ما چيره گردد.

فريب زرق و
برق‌هاي آنان را نخوريد و اين مار خوش خط و خال را که خيلي سمي و خطرناک است از
خود دور سازيد. به خدا خطرناکترين روز، روزي است که به دنيا روي آوريم و از خدا
روي برگردان شويم که نتيجه‌اي جز دوري از رحمت الهي در بر نخواهد داشت؛ هواها و
هوسها را بايد در روز دوازدهم فروردين دفن کرد و به جايش ارزش‌هاي قرآني و خدايي
آورد. به جاي توجه به ماديات، بايد به معنويات روي آورد. و از همه مهمتر اينکه
تهاجم همه جانبه فرهنگي دشمنان را ناديده نگيريم و از ياد نبريم که دشمن هر چند از
ايران، طرد شد ولي اين مار زخمي از راه‌هاي ديگري مي‌خواهد وارد شود؛ امروز
ميخواهد دين ما را و معنويات ما را از ما بگيرد. و اگر خداي ناکرده به هدفش رسيد،
انقلاب را کمرنگ و کمرنگ‌تر کرده تا از بين ببرد. خدا نياورد آن روز را.

بهر حال ملت
عزيز بايد همواره در حال و هواي انقلاب بسر ببرند و تحت لواي اسلام و پرچم قرآن،
تمام آثار طاغوت را از ميان بردارند و نگذارند فرهنگ بيگانه با ترفندهاي ظريف و
دقيق در کشور امام زمان حکمفرما گردد و جلوي غربزدگي در تمام ابعادش، بايد گرفته
شود و استقلال فرهنگي همگام با استقلال سياسي بايد به پيش برود و عدالت اجتماعي در
سراسر کشور بر پا گردد و مجال قدرت و توطئه به دشمنان اسلام و انقلاب داده نشود.

بايد مشعل
فروزان نهضت اسلامي پيوسته، روشن و پر فروغ و افروخته باشد و روحيه اسلامي
درجمهوري اسلامي تقويت گردد و رمز پيروزي که اتکال بر خدا و وحدت کلمه بود نگهداري
شود و جلوي فساد و تباهي ـ در تمام ابعاد و اشکالش ـ گرفته شود، و ملت يک پارچه و
يک هدف، مانند دوران آغازين انقلاب، پشت سر رهبر دلسوز خود، حالت انقلابي بودن را
براي هميشه حفظ کند و با اطاعت از اوامر و رهنمودهاي مقام معظم رهبري در برابر
تمام تهاجمات دشمنان، ايستادگي و مقاومت کرده و راه را بر بدخواهان و غرب زدگان و
دنياپرستان و هواپرستان و مفسده جويان، ببندد و دشمن را دگرباره از طمع در ايران
اسلامي، مأيوس و نااميد گرداند.

«آمين رب
العالمين»

مبارک باد
بر تمام اقشار ملت بويژه رهبر عزيز انقلاب اين روز فرخنده و اين عيد سعيد و به
اميد پيروزي جاودانه حق بر باطل و توفيق همگان در نگهداري راز پيروزي.

درود بي‌پايان
خداوند بر امام راحل و شهيدان جاويدان که اين انقلاب مبارک را براي ما به ارمغان
آوردند و به ما سپردند تا ما هم در عمل ثابت کنيم که پاسداران واقعي انقلاب هستيم.
به اميد ياري خداوند«ان تنصروا الله ينصرکم و يثبت اقدامکم» پيروز رستگار باشيد.

«بمناسبت
25 شوال سالروز شهادت امام جعفر صادق(ع)»

باروري
آموزشگاه علمي امام صادق(ع) در ميان رنج‌ها و محنت‌ها

بيست و پنجم
شوال المکرم، مصادف است با سالگرد رحمت حضرت امام جعفر صادق(ع). فرا رسيدن اين روز
را که يکي از «ايام الحزن» اهل بيت عصمت و طهارت(ع) است، به پيشگاه اقدس ولي الله
الاعظم ارواحناه فداه، و تمام شيعيان و پيروان آن حضرت که افتخار انتساب به وجود
مبارکش را دارند، تسليم عرض مي‌نمائيم.

برخي تصور
مي‌کنند که امام صادق(ع) در دوراني زندگي مي‌کرده است که مشکلات زيادي، فراروي
حضرت نبوده و در امن و امان مي‌زيسته و از تنگناهاي هيئت حاکمه غاصب به دور بوده و
خلاصه زندگي آن حضرت سواي زندگي ديگر امامان معصوم(ع) از يک بهروزي و خوش اقبالي
دائمي برخوردار بوده است و از اين رو است که آن همه روايت و حديث از حضرتش منتشر
شده و محضر درسش جايگاه زانو زدن بيش از دو هزار دانش جوي علوم آل محمد(ع) بوده
است؛ حال آنکه امام صادق در هر دو دوران اموي و عباسي، مواجه با مشکلات زيادي بوده
و در معرض خطرهاي جدي قرار داشته است.

دوران
بهروزي و خوش اقبالي حضرت را مي‌توان در يک مدت نسبتا کوتاه تصور کرد. همان دوراني
که حکومت اموي رو به فرتوتي و فرسودگي مي‌رفت و دولت عباسي هنوز چندان رشد و نموي
نکرده بود، حضرت تنها در اين فرصت کوتاه بود که توانست آن دانشگاه بزرگ راـ که
زبانزد خاص و عام بود ـ تشکيل دهد و بزرگترين آموزشگاه علوم اسلامي تاريخ را بارور
نمايد و پيشرفته‌ترين حرکت علمي و فکري را بنيان گذارد تا آنجا که امام راهبران و
امامان مذاهب اربعه اهل سنت و بزرگان و پيشوايان آنان در محضر درسش حضور يافته و
استفاده شاياني ببرند.

ابن طلحه
شافعي در کتاب مطالب السؤول خود چنين مي‌نويسد:

«برخي از
پيشوايان و رهبران نام‌آور مذهب‌هاي گوناگون از امام صادق(ع) نقل حديث کرده و نزد
ايشان دانش آموختند؛ مانند: يحيي بن سعيد انصاري، ابن جريح، مالک بن انس، ثوري،
ابن عيينه، ابوحنيفه، شعبه، ايوب سجستاني و ديگران. و تمام اينان استفاده از محضر
امام را براي خود مايه افتخار و مباهات مي‌دانستند و آن را عامل اعتبار و شهرت
خويش قرار مي‌دادند.».[1]

ابوحنيفه
خود همواره اعتراف مي‌کرد که: «اگر آن دو سال نبود، نعمان هلاک شده بود». و مقصودش
از دو سال، همان دو سالي است که در خدمت امام صادق(ع) بوده و از محضرش دروس ديني
مي‌آموخته است.

بهر حال
تنها چند سالي که نهايت و پايان دوران امويان و آغاز حکومت عباسيان بود، حضرت تا
اندازه‌اي آرامش بيشتري داشت و از فرصت استفاده کرده، بزرگترين دانشگاه علمي را به
وجود آورد.

پس از به
هلاکت رسيدن سفاح، برادرش منصور به حکومت رسيد. در اين دوران بيشترني فشارها و
شکنجه‌هاي روحي بر حضرت وارد آمد.

منصور آدمي
زيرک وب سيار ظالم بود. او که مي‌ديدند ستون‌هاي حکومتش لرزان است و حرکت‌هاي
علويان را در گوشه و کنار کشور شاهد بود و ترس اين داشت ک رهبران انقلاب اسلامي
علوي يک باره اعلام کود تا عليه او کنند و خود به ميدان بيايند. و از سوي ديگر
ديده بود که لماي مدينه آشکارا فتوا مي‌دادند که حکومت عباسيان نادرست است و بايد
حکومت را به دست علويان بسپرند، و از همه مهمتر؛ وحشت و هراس فوق‌العاده‌اي از
وجود مبارک امام صادق(ع) داشت، لذا در پي اين نبود که به هر نحو شده، علويان را
سرکوب و امام را از جلوي راه خود برارد. از اين روي، براي کوچکترين خيال و واهمه‌اي
از نابودي و متلاشي شدن حکومتش، بر حذر بود تا آنکه حکومت خويش را با شمشير،
سنگربندي کرد و مصونيت داد. او ميان خود و خطرهاي احتمالي، ديواري از اجساد پاره
پاره شده بي‌گناهان کشيد و در دريائي از خون علويان و ذراري زهرا«س»، شنا کرد تا
قدرت را براي خويش مستحکم نمايد. رحمت و رأفت از قلبش بيرون رفته و جائي در آن
نداشت. هرگاه با منظره‌هائي رقت‌بار و حزن انگيز روبرو مي‌شد، نه تنها خم به ابرو
نمي‌آورد که از ريختن خون بي‌گناهان، لذت نيز مي‌برد.

نمونه‌اي از
سنگدلي منصور

هنگامي که
مي‌خواست به حج برود، با دختر عبدالله بن حسن ملاقات کرد. عبدالله بن حسن کسي بود
که با بسياري از علويان در زندان او بسر مي‌بردند.

دختر
عبدالله خواست مهرباني او را نسبت به پدرش جلب کند، شادي به او تا اندازه‌اي
خوشرفتاري نمايد، لذا پيش آمده چند بيت شعر خواند که ترجمه اشعار چنين است:

«رحم کن بر
کهنسالي درهم شکسته که در زندان تو با غل و زنجير به سر مي‌برد. رحم و شفقت داشته
باش نسبت به خردسالان بني يزيد که از فقدان تو يتيم شدند نه از فقد پدرشان! نسبتب
ه ما رحم را پيشه کن و صله رحم نما چرا که جد ما و جد شما با هم خويشند و پسر عموي
يکديگرند».

منصور عباسي
در پاسخ گفت:

خوب شد به
يادم انداختي. آنها را فراموش کرده بودم! برويد پدرش را در سياهچال زيرزميني
بيافکنيد تا جان بسپارد!!

نه عاطفه
خويشاوندي در او تأثير داشت و نه انسانيت شفقت نسبت به اين دختر بچه بيچاره. بي‌گمان
اگر ويرانه‌هاي بغداد، توان سخن گفتن داشتند؛ نخستين رازي را که فاش مي‌کردند،
جسدهاي بي‌گناهاني بود که در لابلاي آنها جاي گرفته بود.

بنابراين هر
چند حضرت صادق(ع) در دوران سفاح، نسبتا در رفاه و آسايش به سر مي‌برد، زيرا اوضاع
سياسي زمان، سياست سفاح را به مدارا و ملاطفت کشانده بود، ولي مشکلاتز مان منصور
از زماني بني‌اميه هم دشوارتر و سخت‌تر بود.

منصور با
زيرکي خاص خود، چنان امام را تحت مراقبت شديد قرار داده بود که از تمام رفت و
آمدهاي خانه امام کاملا آگاه بود با نگراني توجه مردم را نسبت به امام نظاره مي‌کرد
و همواره خيال‌ها و وسوسه‌ها، افکارش را پريشان و آرامش را از قلبش مي‌گرفت.

در ذهن
منصور، انديشه قتل جعفر بن محمد(ع) استوار گشته بود، زير مي‌دانست صدها هزار نفر
به امامت او معتقدند و پول‌هاي خود را براي او مي‌آوردند و با ديده عظمت به او مي‌نگرند
واگر حضرت داراي پول فراواني باشد، چه بسا در يک اقدام فوري، حکومت را از دست
منصور بگيرد و او را به ديار  عدم بفرستد؛
از اين روي کابوس‌ها پي در پي، خواب راحت را از ديدگانش مي‌ربود و او را در هاله‌اي
از خشم و هراس قرار داده بود.

يک بار
خواستامام را آزمايش کند که دستاويزي براي بازخواست حضرت در آينده داشته باشد. ابن
مهاجر را طلبيد و به او گفت:

«اين پول را
بگير و به مدينه برو، با عبدالله بن حسن و جعفر بن محمد و خاندان آنها ديدار کن و
به آنها بگو: من يکي از شيعيان خراساني شما هستم و شيعيان اين مبلغ را توسط من،
براي شما فرستاده‌اند! و به هر يک، مقداري از اين پول بپرداز و بگو: چون من
فرستاده‌اي بيش نيستم، لذا استدعا دارم نوشته‌اي به من بدهيد که يارانتان در
خراسان، مطمئن شوند من در‌آرودن پول خيانتي روا نداشته‌ام!!

اين مهاجر
رهسپار مدينه شد. پس از بازگشت از مدينه، نزد منصور رفت.

منصور از او
پرسيد:

از مدينه چه
خبر داري؟

پاسخ داد:

با همه آنها
ملاقات کردم و از همه قبض و رسيدن دريافت نمودم، جز جعفر بن محمد.

منصور با
تعجب پرسيد: چطور؟

ابن مهاجر
گفت: هنگامي که به ديدارش رفتم، مشغول نماز در مسجد پيامبر(ص) بود. پشت سر او
نشستم و به خود گفتم: هر وقت حضرت خواست به منزل برود، برنامه را نسبت به او اجرا
مي‌کنم. او به سرعت نماز را تمام کرد و برخاست که به منزل برود ناگهان مرا ديد؛ به
من نگاه کرد فرمد:

«اي مرد! از
خدا بترس و اهل بيت پيامبر را فريب مده؛ چرا که آنها تازه از شر امويان رها شده‌اند
و همه نيازمندند».

عرض کردم:
چه مي‌فرمائيد؟ متوجه نشدم!

فرمود:
نزديک‌تر بيا.

کنار حضرت
رفتم. امام آنچه ميان من و تو گذشته بد، همه را با من در ميان گذاشت، گويا او هم
با ما بوده است.

منصور گفت:

اي فرزند
مهاجر! از اين خاندان کسي نيست جز اينکه هر يک در زمان خود، حديث مي‌گويد و حديث
گوي زمان ما، جعفر بن محمد است.[2]   

بهر حال بر
منصور بسيار سخت مي‌گذشت که از هر راهي مي‌خواهد امام را فريب دهد، امام با احتياط
تمام نقشه‌هايش را خنثي مي‌کند. از آن سوي امام، در طول 10 سال که با منصور
گذراند، محنت‌ها و بلاهاي زيادي را متحمل مي‌شد و هماره در معرض خطر جدي بود.

منصور مي‌دانست
که امام صادق، شخصيتي است که از آغاز طلوع پگاه انقلاب فرهنگي، مورد توجه وعلاقه
فزون از حد مردم بود و دانشگاهش داراي حرکتي گسترده و فعاليتي بي‌نظير بود و انبوه
دانش پژوهان بر گرد وجود حضرتش حلقه مي‌زدند و از محضر درسش، کسب فيض مي‌کرند.

منصور از
اين شهرت و نام‌آوري، سخت مي‌هراسيد و بيم آن داشت که ناگهان، انقلابي از سوي
علواين بر پا گردد و دانشمنداني که افتخار شاگردي امام صادق را دارند به علويان
بپيوندند و دولت نوپايش را از ريشه بر کنند.

اما امام
صادق(ع) با ديد تيز بينش و علم لدنيش، پرده‌ها را مي‌شکافت و ماوراي رويدادهاي
آينده را مي‌ديد و به بسياري از رازهاي نهان پيش از آنکه رخ دهد، خبر مي‌داد. ولي
با اينحال، منصور که راهي جز کشتن امام در پيش نداشت و آسايش خود را در به شهادت
رساندن آن حضر مي‌يافت، سرانجام، پس از ده سال معاشرت با امام چنانکه برخي از
تاريخ‌نگاران نوشته‌اند حضرت را مسموم کرده و به شهادت رساند.

ابو ايوم
خوزي گويد: نيمه شب بود که منصور در پي من فرستاد. بر او وارد شدم در حالي که او
را گريان مي‌ديدم و در دستش نامه‌اي و جلوي رويش شمعي روشن بود. وقتي بر او سلام
کرد، نامه را به سوي من پرتاب کرد و گريه کنان!! گفت: اين نامه محمد بن سليمان است
به ما خبر مي‌دهد که جعفر بن محمد از دنيا رفته است! و سه بار آيه ترجيع را خواند
و گفت:

کيست مانند
جعفر؟!

و در همان
حال به من گفت: بنويس.

گفتم: چه
بنويسم؟

گفت: بنويس
به محمد بن سليمان که اگر جعفر وصي خود را تعيين کرده است، بدون معطلي گردنش را
بزند!!

پاسخ از
مدينه چنين آمد: امام صادق پنج نفر را تعيين کرده است: منصور!، محمد بن سليمان،
عبدالله، حميده، و فرزندش موسي.

منصور که از
اين دقت نظر امام سخت شگفت زده شده گفت: نمي‌شود همه اينها را به قتل رساند!!

از اين
داستان معلوم مي‌شود که گريه منصور اشک تمساحي پيش نبوده مي‌خواسته است چنين
وانمود کند که امام خود از دنيا رفته و کسي او را به قتل نرسانده است. ولي چه زود
فراموش مي‌کند و فورا دستور قتل وصي امام را نيز صادر مي‌نمايد.

فرا رسيدن
روز شهادت امام صادق(ع) را ـ يکبار ديگر ـ به جهان تشيع، بويژه مقام معظم رهبري و
پيروان مخلص آن حضرت در کشور اسلامي ايران و ساير کشورهاي مسلمان، تسليم عرض مي‌کنيم
و اميدواريم، لياقت انتساب به وجود مبارکش را داشته باشيم و خداوند توفيق پيروي از
حضرتش را به ما عطا فرمايد.

سخنان
معصومين

بهترين
عبادتها

* رسول
اکرم(ص):

«أفضل
العبادة انتظار الفرج».

(بحارالانوار
ـ ج 52، ص 125)

برترين
عبادت، انتظار فرج آل محمد است.

* رسول
اکرم(ص):

«أفضل
العبادة قول لااله‌الا الله و لا حول و لا قوّة الا بالله و خير الدعاء
الاستغفار».

(المحاسن ـ
ص 291)

بهترين
عبادت، گفتن لااله‌الاالله و لا حول و لا قوة الا بالله است و بهترين دعاها، طلب
آمرزش است.

* رسول
اکرم(ص):

«أفضل الزهد
في الدنيا ذکر الموت و أفضل العبادة ذکر الموت».

(بحارالأنوار
ـ ج 6، ص 137)

بهترين زهد
در دنيا، ياد مرگ و بهترين عبادت‌ها به ياد مردن بودن است.

* رسول
اکرم(ص):

«أفضل
العبادة الفقه و افضل الدين الورع».

(بحارالأنوار
ـ ج 1، ص 167)

بهترين
عبادت فقه و برترين آئين پارسائي است.

* رسول
اکرم(ص):

«العبادة
سبعة أجزاء، أ،ضلها طلب الحلال».

(بحارالأنوار
ـ ج 77، ص 139)

عبادت هفت
بخش است که بهترين درخواست روزي حلال از خداوند است.

*
اميرالمؤمنين(ع):

«عليک
بالتواضع فانّه من أعظم العبادة».

(امالي طوسي
ـ ج 1، ص 6)

بر تو باد
به فروتني و تواضع، چرا که آن بزرگترين عبادت است.

*
اميرالمؤمنين(ع):

«أفضل
العبادة العفاف».

(کافي ـ ج
2، ص 79)

برترين
عبادت‌ها، عفت و پاکدامني است.

*
اميرالمؤمنين(ع):

«أفضل
العبادة الصبر و الصمت و انتظار الفرج».

(بحارـ ج
71، ص 96 از کنز الکراجکي)

بهترين
عبادت‌ها، بردباري، سکوت و انتظار فرج است.

* امام زين‌العابدين(ع):

«ان اشرف
العبادة خدمتک اخوانک المؤمنين».

(تفسير امام
عسکري(ع) ـ ص 260)

شريفترين
عبادت‌ها، خدمت به برادران مؤمنت مي‌باشد.

* امام
باقر(ع):

«ان أفضل
العبادة، عفة البطن و الفرج».

(کافي ـ ج2،
ص 79)

همانا
بهترين عبادت‌ه نگهداري شکم و دامن از حرام است.

* امام
صادق(ع):

«أفضل
العبادة ادمان التفکر في الله و قدرته».

(کافي ـ ج
2، ص 55)

برترين
عبادت‌ها، پيوسته در وجود خدا و قدرتش، انديشيدن و تفکر است.

* امام
صادق(ع):

«أفضل
العبادة العلم بالله».

(بحاالأنوارـ
ج 1، ص 215)

بهترين
عبادت، شناخت خداوند است.

* امام
جواد(ع):

«أفضل
العبادة الأخلاص».

(بحارالأنوار
ـ ج 70، ص 245)

بهترين
عبادت، اخلاص(در عمل) براي خداوند است.

دانستنيهائي
از قرآن

بسم الله
الرحمن الرحيم

ان هذا
القرآن و ان الذين لا يهدي للتي يومنون بالاخرة اقوم و يبشر اعتدنا لهم عذابا
المومنين الذين اليما* و يدع يعملون الانسان بالبشر الصالحات ان دعاءه بالخير و
کان لهم اجراً کبيراً* الانسان عجولا*

اسلام نور
است

«أمن شرح
الله صدره للاسلام فهو علي نور من رّبه فويلٌ للقاسية قلوبهم من ذکر الله، اولئک
في ضلالٍ مبين».

(سوره زمر ـ
آيه 22)

آيا آن کسي
را که خداوند براي اسلام، به او ضرح صدر عطا کرد و سينه‌اش را گشود و انديشه‌اش را
روشن نمود، پس راه او به نور پروردگارش روشن گشت، آيا او با سنگدلان تاريکدل، که
از قساوت، دلهايشان از ذکر خدا فارغ و به دور است، يکسان مي‌باشند و همانا اين
سنگدلان در يک گمراهي روشن و واضحي بسر مي‌برند.

***

اينان که
شايستگي پذيرش اسلام واقعي را دارند، خداوند به آنها نوري عطا مي‌کند که با آن
نور، حق را دريابند و از باطل کناره‌گيري کنند. قلب اينها هرگز قساوت و شقاوت
ندارد، بلکه قلبشان براي پذيرش حق باز است؛ هر جا حق را ببينند، به دبنال آن روند
و هر جا باطلي را بنگرند، از آن دوري جويند.

اينها که
سينه خود را براي قبول اسلام گشودند و تسليم اوامر خداي سبحان گشتند و با بصيرت وب
ينائي، راه خود را يافتند و در آن گام نهادند و از راه باطل و کژي و انحراف، کناره‌گيري
کردند، خداوند به اينان نوري داده است که با آن نور الهي، پيوسته راه او را دبنال
کنند و در ظلمات و تاريکي‌هاي انحراف‌ها و بدعت‌ها و گمراهي‌ها نروند، قطعا اينچنين
مؤمنان هدايت شده‌اي، با آن کافران سنگدل، مساوي نيستند؛ چرا که لازمه سنگدلي و
قساوت، عدم شرح صدر است، چنانکه لازمه رقت قلب، شرح صدر بود. و بي‌گنان کساني که
شرح صدر ندارند و تسليم اوامر خدا نشده‌اند، پيوسته از ذکر خدا دوري جسته و به او
روي نمي‌آوردند. اينها در گمراهي محض فرو رفته‌اند و قابليت پذيرش حق و بازگشت به
خدا و تسليم در برابر اوامرش را ندارند.

لازمه
هدايت، شرح صدر و لازمه گمراهي، قساوت قلب است و همچنين نتيجه هدايت، داشتن نور
الهي و دست آورد گمراهي، غوطه‌ور شدن در تاريکي ضلالت است.

در روايت
آمده است که رسول گرامي اسلام(ص) پس از تلاوت اين آيه مبارکه فرمود:

«ان النّور
اذا وقع في القلب، انفسح له و انشرح».

ـ نور اگر
در قلب انسان قرار گرفت، قلب براي آن نور، گشوده و باز مي‌شود.

از رسول خدا
پرسيدند: فهل لذلک علامة يعرف بها؟

ـ آيا آن را
نشانه و علامتي هست؟

فرمود:

«التّجافي
عن دار الغرور و الانابة الي دار الخلود و الاستعداد للموت قبل نزول الموت».

ـ از دنيا
که دار غرور و خانه فريب استف دوري جستن و به خانه جاويدان آخرت دل بستن و آمادگي
براي رسيدن مرگ پيش از رسيدنش.

آري! مؤمنان
واقعي هستند که از چنين نوري برخوردارند و اين نور اگر در قلبي پيدا شد، ديگر دنيا
و مظاهر فريبنده‌اش هرگز او را فريب نمي‌دهد و دلبستگي جز به آخرت و خانه جاويدان
و دائمي‌اش ندارد. چنين کسي هرگز مرگ را از ياد نمي‌برد و پيوسته آماده رحلت از
اين دنياي فاني و رسيدن به آخرت است.

مي‌گويند:
يکي از علماي بزرگ، مشغول مطالعه بود، از او پرسيدند: اگر الآن به تو خبر بدهند که
تا دو روز يا سه روز ديگر از دنيا مي‌روي، چه مي‌کني؟

فرمود:

همين کاري
را که الآن انجام مي‌دهم.

يعني: من
کاملا آمادگي دارم که مرگ را دريابم، تمام حقوق و واجباتم را انجام داده‌ام و تمام
اعمالم، طبق وظيفه است؛ پس اين مطالعه‌ام در چنين وقتي، جز وظيفه نيست.

اينچنين
انساني با نور الهي راه خود را يافته و قلبش تسليم در برابر خدا است. بايد ما هم
تلاش و سعي کنيم که واجبات و اعمال خود را طبق دستورات اسلام انجام بدهيم تا اينکه
خداوند، قلبهاي ما را نيز براي اسلام بگشايد و با شرح صدر، راه خود را در ميان راه‌هاي
باطل بيابيم و همواره در جستجوي حق و حقيقت باشيم و از باطل و انحراف و فساد و
تباهي در تمام ابعاد و اشکالش، دوري جوئيم.  

آمين رب
العالمين

امام خميني
ثابت و استوار از آغاز تا پايان

عيد واقعي

«عيد ملت
مستضعف روزي است که مستکبرين دفع شوند. عيد ملت ما روزي است که ريشه‌هاي فسادي که
امروز در بعضي از نقاط ايران هستند از بين بروند و مي‌روند».

(11/7/1358)

«عيد مسلمين
وقتي سعيد و مبارکهست که مسلمين خودشان استقلالشان را و مجدشانر ا؛ آن مجدي که در
صدر اسلام براي مسلمين بود، به دست بياورند. مادامي که مسلمين در اين حال هستند،
در حال تفرق و تشتت و در حالي که همه چيزشان پيوسته به غير است، هيچ روزي براي
آنها مبارک نيست. مبارک آن روزي است که دست اجانب از ممالک ما، از ممالک اسلامي
کوتاه شود و مسلمين روي پاي خودشانب ايستند وامور مملکتشان را خودشان به دست
بياورند».

(10/8/1358)

«آن روز
مبارک است بر ما که سلطه جهانخواران بر ملت مظلوم ما و بر ساير ملت‌هاي مستعضف
شکسته شود و تمام ملت‌ها، سرنوشت خودشان را به دست خودشان بگيرند».

(1/1/1360)

«ما آن روز
عيد داريم که مستمندان ما، مستضعفان ما به زندگي صحيحر فاهي و به تربيت‌هاي صحيح
اسلامي ـ انساني برسند».

(23/10/1360)

«تبريک عظيم
در وقتي است که مسلمين توجه بکنند به گرفتاري‌هائي که دارند و توجه بکنند به اينکه
از کجا اين گرفتاري‌ها آمده است و علل آمدن اين گرفتاري‌ها چيست و راه نجات از آن
چيست».

(12/10/1361)

«انشاءالله
خداوند همه را بيدار کند و هشيار کند و اين عيد سعيد را مبارک کند. و مبارک آن
روزي است که دست قدرت‌ها، دست خيانتکارها، دست جنايتکارها از سر مظلومين جهان قطع
بشود و انشاءالله اميداورم نزديک باشد يک همچو وقتي».

(27/6/1362)

«عيد سعيد و
مبارک در حقيقت آن روزي است که باب يداري مسلمين و تعهد علماي اسلام تمام مسلمانان
جهان از تحت سلطه ستمکاران و جهانخواران بيرون آيند و اين مقصد بزرگ زماني ميسر
است که ابعاد مختلفه احکام اسلام را بتوانند به ملت‌هاي زير ستم ارائه دهند و ملت‌ها
را با اسلام ناشناخته آشنا کنند و فرصت‌ها را براي اين امر بزرگ سرنوشت‌ساز مغتنم
شمرده و از دست ندهند».

(7/6/1363)

«عيد براي
ما يک معنا دارد، براي ابراهيم و براي پيغمبرها يک معناي ديگر دارد. ما هم عيد مي‌گيريم،
آنها هم عيد مي‌گيرند، لکن آنهائي که عيد مي‌گيرند؛ عيد لقاء است، آنها عود مي‌کنند
به آن جايي که از آنجا ظاهر شدند و عيد مي‌گيرند براي اين امر، البته بعد از ارجاع
ـ به، باز ـ از آن معناي سير الهي، بعد از ارجاع اسمش عيد مي‌شود. و بعدهاي معنويش
بسيار زياد است و دست ما از آن کوتاه است و بعدهاي سياسي و اجتماعي‌اش هم زياد است
و زياد بوده است و اميدواريم که زياد بشود».

(15/6/1363)

«اميدوارم
که اين عيد سعيد براي همه مسلمين عيد به معناي واقعي باشد و براي ملت ايرانب رکات
عيد از جانب خداي تبارک و تعالي نازل شود. عيد واقعي آن وقتي است که انسان رضاي
خدا را به دست بياورد، درون خود را اصلاح کند».

(19/3/1365)

«تحويل حال
الي احسن الحال اين است که انشاءالله در اين سال نو، ما تغييرات روحي بدهيم، يعني
واقعا تحول بر ايمان حاصل بشود… و ما اميدواريم که ملت ما در اين سال نو، به
طوري عمل بکند که سيره انبيا بوده است، به طوري عمل بکند که سيره اوليا بوده است و
عمده اين است که هواهاي نفس از بين برود، انسان در طول عمر مبتلاي به اين هواي نفس
است که محتاج به رياضت است و من که گوينده‌ام موفق نشدم به اين عمل، و من اميدوارم
که ملت ايران و همه مسلمانان دنيا يک تحولي پيدا کنند در اين سال نو، که براي خدا
کار کنند، براي سلطه خودشان نباشد، براي پيروزي خودشان نباشد، براي هواهاي نفساني
نباشد».

(29/12/1367)

امام خمینی ثابت و استوار(عید واقعی)

دانستنیهایی ازقرآن(اسلام نور است)

سخنان معصومین(بهترین عبادت ها)

باروری آموزشگاه علمی امام صادق(ع) در میان رنج
ها و محنت ها

12فروردین روزی جاودان در تاریخ انقلاب اسلامی

نتیجه استهزاء به پیامبران الهی                                   آیت الله
جوادی آملی

شرح زیارت امین الله علیه السلام                                 آیت
الله محمدی گیلانی

نقش زهد،شجاعت و صداقت در رهبری                        حجة السلام و المسلمین
محمدی ری شهری

ضرورت همسو بودن سیاست ها با عدالت                      حجة الاسلام  والمسلمین اسدالله بیات

عوامل دلسردی کدامند؟                                           حجة
السلام و المسلمین محمدتقی رهبر

گفته ها و نوشته ها

پرسش ها و پاسخها(تقیه و حدودآن)                            حجة الاسلام و المسلمین سیدمرتضی مهری

نگاهی به بحران کشمیر                                          دکتر محمدرضا حافظ نیا

از میان نامه ها

نقش اقتصاد در تحلیل کشمیر                                    سید موسی
میرمدرس

تازه های علمی

ارمنستان و کشورهای اسلامی همسایه                        غلامرضا گلی زواره

پاسخ به نامه ها

نگاهی به رویدادها

رهنمودها

مقام معظم رهبري حضرت
آيت الله خامنه‌اي:

ملت ايران امروز پيش
قراول است و بايد با اعتماد و اتکاء‌به نفس عمل کند زيرا دنيا محتاج به اوست. ما
ملتي قدرتمند با ريشه و پرافتخار هستيم که به هيچ چيز و هيچ‌کس احتياجي نداريم و
از هيچ‌کس نيز نمي‌هراسيم. ملت ما پيام‌آور سخني نو براي جهانيان است و آنچه در
دست دارد، مورد نياز بشريت است. (20/10/72)

امروز شعار قرآن،
اسلام و نداي حق در بين ملت‌هاي مسلمان توسعه پيدا کرده است و اگر ملت‌ها و دولت‌ها
همانند ملت و دولت ايران در کنار هم باشند و به قران کريم تمسک کنند، قدرت‌هاي
استکباري نمي‌توانند بر چنين دولت‌هايي مسلط شوند. (23/10/72)

جوهر خلوص در انقلاب
بزرگ ما مايه‌ ماندگاري و دوام آن شده است و امروز به رغم توطئه‌هاي گوناگون عليه
انقلاب اسلامي درخت تنومند نظام و انقلاب محکم و استوار ايستاده است و اين مهم
ثمره اخلاص امام خميني(ره) و ملت فداکار ايران و بويژه خلوص رزمندگان ميدان جنگ
محسوب مي‌شود.

نتيجه تلاشها، اخلاص‌ها،‌فداکاري‌ها
و زحمات‌ ملت ايران، اقبال بلندي‌ است که خداوند متعال به آنان عنايت کرد تا بار
گران نهضت اسلامي را عهده‌دار شوند. بنابراين ياوه‌گويان و ساده‌انديشاني که براي
تمام شدن اين حرکت خيال پردازي مي‌کنند در انتظار بيهوده‌اي بسر مي‌برند زيرا حرکت
اسلامي و حيات دوباره اسلام ريشه در قرن تلاش و مجاهدات دارد و اساس نهضت‌ اسلامي
تمام ناشدني و پايان ناپذير است.

ملت پرافتخار ايران
در سطح دنيا به هيچ دولت و قدرت بيگانه‌اي و به هيچ دستگاه اطلاعاتي، نظامي و
سياسي اميد ندارد و از آنها جز بدسرشتي نديده است، اميد ما به خداوند است و اين
اميد به ملت ما نيرو و قدرت مي‌بخشد و انقلاب اسلامي را آسيب ناپذير و مقاوم مي‌کند.
(26/10/72)

آنچه که براي جانبازان
بوقوع پيوسته است معامله با خدا محسوب مي‌شود و از آنجا که کريم‌ترين، بهترين،
بخشنده‌ترين قدرتمندترين و عزيزترين طرف معامله جانبازان، خداوند است؛ بهترين اجر
و پاداش را نيز دريافت خواهند کرد و لازمه آن حفظ روحيه اخلاص و فداکاري است.
(27/10/72)

ملت مسلمان ايران،
مسائل ملت‌هاي مسلمان را از مسائل خود جدا نمي‌داند و در عين پرهيز از دخالت در
امور کشورهاي ديگر با دقت به مسائل جهان اسلام توجه دارد و به آن اهميت مي‌دهد و
مسائل کشمير و افغانستان و مسائل ملت‌هاي مظلوم و شجاع فلسطين و لبنان را جزو
مسائل خود مي‌داند و براي حل آنها در عرصه‌هاي سياسي و بين‌المللي تلاش مي‌کند.

کساني که در
افغانستان در رأس امور هستند چه عذري در برابر ملت مسلمان افغانستان و چه پاسخي
براي ملت اسلامي دارند. آنها ضربه‌اي را که کمونيست ها نتوانستند به ملت افغانستان
بزنند، به مردم خود وارد مي‌کنند. آنها بايد بدانند که امت اسلامي کساني را که به
سبب مسائل گروهي، حزبي و شخصي، يک ملت را در معرض اين هم ويراني‌ها و کشتار قرار
داده‌اند بازخواست و مؤاخذه مي‌کنند. (8/11/72)

به آموزش قرآن فرزندانتان اهتمام
بورزيد و براي حفظ قرآن توسط فرزندانتان خصوصا در سنين کودکي اهميت بويژه قائل
شويد. نوجوانان بايد قرآن را حفظ کنند تا معارف آن در سينه‌ها نفوذ پيدا کند.
آموزش قرآن چه در مدارس و چه در دانشگاه‌ها، بايد جدي گرفته شود و در برنامه‌ريزي‌ها
بايد اثري از قرآن باشد. (23/10/72)

نگاهي به رويدادها

جهان اسلام

صدها تن از نظاميان
الجزاير به صفوف انقلابيون پيوستند. (18/10/72)

تيراندازي نيروهاي
سازمان ملل به مسلمانان سوماليائي 2 کشته و 7 زخمي بجا گذاشت. (25/ 10/ 72)

کليساي کاتوليک
اعتراف کرد متن انجيل با کلام الهي مطابقت ندارد.

«مصطفي سي»رهبر
بزرگترين جنبش اسلامي سنگال به اتهام بر هم زدن نظم عمومي به زندان محکوم شد.

در اثر هجوم پليس
آمريکا به مسجد «هارلم» و خشم مسلمانان نيويورک، تعدادي پليس مجروح شدند.
(26/10/72)

دادگاه امنيتي اردن 3
مسلمان را به اعدام محکوم کرد. (27/10/72)

يک هفته‌نامه مصري در
چهارچوب مقابله با اسلامخواهان، بخش‌هائي از کتاب آيات شيطاني را منتشر کرد.
(28/10/72)

دادگاه اداري قاهره،
ممنوعيت ورود دانشجويان با حجاب را به مراکز آموزشي لغو کرد. (29/10/72)

مسلمانان اندونزي به
يک طرح آلماني نسبت به استفاده از آيات قرآني بر روي لباس زنانه اعتراض کردند.

حکم اخراج يک دختر
مسلمان با حجاب از مدارس فرانسه تأييد شد. (2/11/72)

جبهه نجات اسلامي
گفتگو با رژيم الجزاير را رد کرد. (2/11/72)

22 مسلمان مصري توسط
چند رژيم عرب منطقه تحويل مقامات امنيتي رژيم مبارک شدند. (5/11/72)

دو هزرا تن از مسلمانان
بوسني در منطقه تحت نظارت سازمان ملل قتل عام شدند. (6/11/72)

يک روزنامه اتريشي:
به 30 هزار زن مسلمان در اسارت صرب‌ها بسر مي‌برند. (7/11/72)

نخست وزير ترکيه:
نگران نيستمکه همه بدانند ترکيه و اسرائيل عليه حزب الله همکاري مي‌کنند.

طي دو هفته گذشته 117
تن از نيروهاي امنيتي و سياسي الجزاير توسط مبارزين مسلمان کشته شدند. (9/11/72)

دو سينماي نمايش
دهنده فيلم‌هاي مستهجن در اردن منفجر شد. (13/11/72)

14مسلمان انقلابي در
مصر و الجزاير به شهادت رسيدند. (14/11/72)

اخبار داخلي

تصوير کلممه طيبه
«الله» بر روي يک کندوي عسل در روستاي خانقاه از توابع پاوه شگفتي آفريد.
(16/10/72)

پيکرهاي مطهر 850 تن
از شهداي دفاع مقدس در تهران تشييع شد. (18/10/72)

اولين آمبولانس هوايي
کشور کار خود را شروع کرد. (19/10/72)

توليد برق نيروگاه
شهيد رجائي با راه‌اندازي واحد چهارم به 1000 مگاوات رسيد. (21/10/72)

بهره‌برداري از چاه
شماره يک ميدان نفتي انديمشک اغاز شد. (22/10/72)

60 مورد نقض آتش‌بس
توسط رژيم عراق و عوامل ضد انقلاب به سازمان ملل گزارش شد. (23/10/72)

انفجار دو بمب صوتي
توسط منافقين در تهران سه عابر بي‌گناه را مجروح کرد.

پيشروي آب درياي خزر
در بندر انزلي 80 ميليارد ريال خسارت وارد کرد. (25/10/72)

بمب گذاران خيابان
فردوسي تهران ظرف مدت کمتر از 20 ساعت دستگير شدند.

714 کيلو ترياک در يک
درگيري مسلحانه در شمال شهرستان خواف کشف شد. (26/10/72)

جسد 2600 ساله مردي
سالم در زنجان پيدا شد. (29/10/72)

ايران بعد از 24 سال،
نايب قهرمان بوکس آسيا شد. (1/11/72)

نخستين اجلاس وزيران
بهداشت ده کشور عضو «اکو» در تهران گشايش يافت. (2/11/72)

مقام اولي بهترين فرش
جهان در نمايشگاه آلمان به ايران اختصاص يافت. (3/11/72)

مانور مشترک ارتش و
سپاه «فتح 3» در آبهاي خليج فارس آغاز شد. (4/11/72)

از آغاز پيروزي
انقلاب اسلامي تاکنون 1300000 هکتار زمين به کشاورزان واگذار شد.

نخستين نشست مجمع
عمومي جهاني اهل البيت(ع) با سخنان رئيس جمهور کار خود را اغاز کرد. (10/11/72)

در جريان بمباران
مواضع مخالفان دولت ترکيه در خاک عراق، (واصابت موشک به خاک ايران) 9 ايراني به
شهادت رسيده و 19 تن زخمي شدند.

ظرفيت توليد نفت خام
کشور به 4 ميليون و 200 هزار بشکه رسيد.

مجلس با اکثريت قاطع
آراء کليات لايحه بودجه سال 1373 را تصويب کرد. (10/11/72)

موتور جديد بنزيني 6
سيلندر براي اولين بار در ايران ساخته شد.

همزمان با سالروز
ورود حضرت امام«ره» راديو خبر آغاز به کار کرد. (12/11/72)

مجتمع پتروشيمي اراک
توسط رئيس جمهوري رسما افتتاح شد. (14/11/72)

با بهره‌برداري از
فاز اولي پتروشيمي اراک، ايران از واردات 2 ميليارد دلار مواد اوليه پلاستيک بي‌نياز
شد.

اخبار خارجي

رئيس جمهور مکزيک
خواستار مذاکره با شورشيان شد.

رژيم صهيونيستي از
کشورهاي غربي خواست تا ايران را زير فشار قرار دهند. (18/10/72)

درگيري ميان کشاورزان
شورشي و ارتش مکزيک به پايتخت کشيده شد.

گفتگوهاي وزيران
خارجه 8 کشور عرب در دمشق آغاز شد.

ديپلماتهاي سازمان
ملل و 6 کشور جهان کابل را ترک کردند.

صربها ظرف 24 ساعت
1200 گلوله سلاحهاي سنگين بر سارايو فرو ريختند.

انفجار يک بمب قوي
«مکزيکوسيتي» را به لرزه درآورد. (19/10/72)

انفجار بمب مقر ناتو
در رم را لرزاند.

جنگنده‌هاي ژنرال
دوستم و حکمتيار تلويزيون و اطراف کاخ رياست جمهوري افغانستان را بمباران کردند.

480 هزار هکتار از
جنگلهاي استراليا در آتش سوخت. (21/10/72)

يک فرماندار به همراه
ده تن محافظانش در الجزاير به قتل رسيدند. (22/10/72)

«بيل کلينتون» به
منظورب گفتگو و امضاي موافقتنامه سه جانبه روسيه- آمريکا و اوکراين براي انتقال
کليه سلاحهاي اتمي اين کشور به روسيه، وارد مسکو شد.

يکصد هزار نفر در
پايتخت مکزيک با فرياد مرگ بر رئيس جمهور و مرگ بر حزب حاکم دست به تظاهرات زدند.

کشورهاي عضو اوپک به
علت کاهش قيمت نفت در سال گذشته ميلادي مبلغ 13 ميليارد دلار زيان ديدند.

انفجارهاي پياپي
تأسيسات نظامي رژيم صهيونيستي را در شهر غزه به لرزه درآورد. (23/10/72)

فرمانده نيروهاي
اسرائيلي در کرانه باختري رود اردن در جريان سقوط هلي‌کوپتر به هلاکت رسيد.

يک کمونيست مخالف
«يلتسين» به رياست مجلس نمايندگان روسيه انتخاب شد. (25/10/72)

بيل کلينتون و حافظ
اسد رؤساي جمهور آمريکا و سوريه در ژنو مذاکرات خود را آغاز کردند.

صدام کشورهاي عرب
مخالف خود را تهديد به انتقام کرد. (27/10/72)

شهر کابل با بمب‌هاي
خوشه‌اي بمباران شد. (28/10/72)

در سال گذشته ميلادي
14 هزار شرکت ژاپني ورشکست شدند. (29/10/72)

زلزله 6/6 ريشتري لوس
آنجلس 7 هزار بي‌خانمان 30 ميليارد خسارت و 10 هزار خانه ويران برجاي گذاشت.
(30/10/72)

کشتي فرانسوي 200
هزار کيسه مواد سمي را در سواحل هلند تخليه کرد.

تلفات سرماي بي‌سابقه
در آمريکا به 130 تن رسيد.

يک دادستان ويژه براي
بررسي سوء استفاده مالي کلينتون تعيين شد.

«عزت بگوويچ» خواستار
اقدام نظامي «ناتو» براي پايان دادن به محاصره «سارايوو» شد.

مذاکرات «ساف» و رژيم
صهيونيستي در مورد اجراي توافق «غزه – اريحا» بار ديگر بدون نتيجه پايان يافت.
(2/11/72)

حزب جمهوري خواه
آمريکا، «کلينتون» را دروغگو و حقه‌باز خواند. (3/11/72)

غربي‌ها ويروس ايدز
را براي آزمايش بر روي کردها به شمال عراق منتقل کردند.

حمله افراد مسلح به
يک گردهمايي سياسي در کلمبيا 32 کشته بر جاي گذاشت.

نمايندگان مجلس 31
کشور جهان در کنفرانس بين‌المللي کوالالامپور، خواستار برقراري آرامش در بوسني
شدند. (4/11/72)

پاپ تلويزيون را به
عنوان خطري عمده براي خانواده‌هاي غربي مورد حمله قرار داد.

ارتش جمهوري
اذربايجان سراسر منطقه «کلبجر» را از ارمنستان باز پس گرفت.

ديدار 4 روزه رئيس
رژيم صهيونيستي از ترکيه آغاز شد.

18 مسئول برجسته حزب
کمونيست سابق افغانستان به طور دسته جمعي خودکشي کردند. (5/11/72)

موافقتنامه خريد 210
فروند موشک‌ »پاتريوت» و 5 سکوي پرتاب ويژه به مبلغ بيش از 200 ميليون دلار بين
کويت و آمريکا به امضا رسيد.

نقش روسيه در اشغال
اراضي جمهوري اذربايجان فاش شد. (6/11/72)

کشميري‌ها با برافراشتن
پرچم سياه، مراسم سالگرد جمهوري هند را تحريم کردند.

وزير خارجه قطر:
اعراب آماده‌اند به تحريم 40 ساله خود عليه اسرائيل پايان دهند.

کنفرانس «تفاهم ملي»
الجزاير که با تحريم 5 حزب و تحت تدابير شديد امنيتي آغاز به کار کرده بود بدون
نتيجه به کار خود پايان داد. (7/11/72)

جنگنده‌هاي ترکيه
مواضع چريک‌هاي کرد را در عمق 110 کيلومتري خاک عراق بمباران کردند.

سناي آمريکا فروش
سلاح به کشورهاي ضداسرائيل را ممنوع کرد. (9/11/72)

مدير اجراي اسکاپ:
800 ميليون نفر در آسيا و اقيانوسيه زير خط فقر زندگي مي‌کنند.

دولت مکزيک شورشيان
را به رسميت شناخت. (10/11/72)

ژنرال «الامين زروال»
وزير دفاع الجزاير رئيس جمهور اين کشور شد.

کسري بودجه آمريکا در
سال 1995 حدود 171 ميليارد دلار تخمين زده شد. (11/11/72)

نظاميان خارجي پس از برقراري آتش بس در
سومالي 250 نفر را کشتند. (12/11/72)

تاتارهاي مسلمان

پيشينيه تاريخي

تاتارها طايفه‌اي
بزرگ از ترکستان بوده و از اولاد تاتارخان برادر اين دو بني‌اعمام يکديگر بوده و
به مرور زياد شده‌اند.

و – تامسن[1]
محقق اروپائي عقيده دارد که اين قوم در قرن دوم هجري در جنوب غربي بيکل (Baikl)
تا حدود ناحيه کرول (Kerul) سکني داشته‌اند. در مشرق زمين و نيز مغرب
زمين گذشته از عنوان مغول نام تاتار يا تاتار به چشم مي‌خورد و غياث الدين خواند
مير در جلد پنجم کتاب «حبيب السير» خود اين دو نام را گاه به جاي هم و در مواردي،
هم زمان به کار مي‌برد. محمد کاشغري در نيمه قرن پنجم هجري در فرهنگ لغات زبان
ترکي از تاتار نام برده و آگاه بوده که زبان تاتاري غير از زبان ترکي مي‌باشد.
وقتي گفته مي‌شود زبان رسمي دربار باقآن در آغاز قرن هشتم، تاتاري غير از زبان
ترکي مي‌باشد. وقتي گفته مي‌شود زبان رسمي دربار باقآن در آغاز قرن هشتم، تاتاري
بود، منظور زبان مغولي است ولي در زمان‌هاي بعد که از زبان تاتاري ذکري به ماين مي‌ايد
منظور زبان ترکي است زيرا تاتار و ترک با هم درآميخته‌اند، برتولد اشپولر (Bertold
Spuler) عقيده دارد کلمه تاتار به اين معناي به خصوص به ترکاني که امروزه
در روسيه ساکنند اطلاق مي‌شود.[2]
پلان کارپن (Plano carpini) مغول‌ها را به نام تاتار معرفي مي‌کند.[3]

در کتاب «حدود العالم
من المشرق الي المغرب» تاتاران را به «تغزغز» مربوط مي‌داند.[4]

اين منطقه شامل بخش
غربي کشور چين مي‌گردد. در کتب مربوط به فتوحات مغول در قرن هفتم هجري، اين قوم،
تاتار معرفي شده‌آند و ابن‌اثير در تاريخ خود چنگيز را تاتار مي‌داند، خواجه رشيد
الدين فضل الله اين قوم را گروهي غير از مغولان مي‌شناسد و مقر آنان را جنوب شرقي
کرول دانسته است. در «قاموس الاعلام ترکي» آمده که تاتار قومي از مغولان است که در
صف مقدم آنها قرار داشتند. در قرون وسطي تاتار با مغولي مترادف گرديد و در منابع
تاريخي اعم از عربي و فارسي تاتارها را با مغول‌ها يکي پنداشتند ولي از نظر آداب و
رسوم تاتارها به ترک‌ها نزديک‌ترند و در دائرة المعارف اسلام «بارتولد» تاتارها را
ترک اطلاق کرده است.