دانستنیهائی
از قرآن

قرآن، جامع
تمام خیرات

و قیل للذین
اتقوا ماذا انزل ربکم قالوا خیراً، للذین أحسنوا فی هذه الدنیا حسنه و لدار الاخره
خیر و لنعم دار المتقین* جنات عدن یدخلونها تجری من تحتها الانهار لهم فیها ما
یشاؤون، کذلک یجزی الله المتقین». (سوره نحل، آیات 30 و 31)

– و هنگامی
که از تقوا پیشگان پرسیده می شود که پروردگارتان چه قرآنی فرستاد؟ پاسخ می دهند که
خیرو نیکو قرآنی فرستاد. چرا که نیکوکاران در دنیا خیر خواهند دید و همانا آخرتشان
خیر بیشتر و برتری دارد که چه نیکو خانها ی، خانه اهل تقوا خواهد بود؛ باغهای بهشت
عدن که در زیر آن، نهر ها جاری است و هرچه بخواهند به آنها داده خواهد شد؛ این است
پاداش تقوا پیشگان.

از این آیه
مبارکه چنین برمی آید که عمل کردن به آیات قرآن، موجب سرفرازی دارین می شود و عامل
به آیات قرآن، خیر دنیا و آخرت را می بیند و اگر قرآن بر گروهی حاکم باشد به این
معنی که احکام آن در تمام شئون زندگیشان وارد شود و به آن عمل گردد، بی گمان هم
دنیای شیرین و لذت بخشی خواهند داشت و هم در آخرت، والاترین پاداش به آنان داده
خواهد شد. جالب است که خانه اهل تقوی مفرد آمده ولی توصیف آن به بهشت ها (بصورت
جمع) آمده است. پس اگر ملتی بخواهد هم در دنیا و هم در آخرت سرفراز باشد و خوشبختی
– که گمشده بشر است- را در دو جهان بدست آورد، باید به قرآن باز گردد چرا که عدل و
احسان و به زیستی و سعادت در عمل کردن به قرآن بدست می آید و قطعا اگر در اینجا به
چنین خوشبختی و سعادتی دست یابد، اجر و پاداشش در آخرت به مراتب بالارتر و زیباتر
خواهد بود که در آنجا همه اش نعمت و همه اش سعادت است.

پس خیر در
این آیه اشاره به عمل به آیات قرآنی است و اشراه با این است که هرچه قرآن دستور
داده، عبارت از اعمل حسنه ای است که دنیای شما را شیرین و آخرتتان را شیرین تر و
گواراتر خواهد ساخعت و عامل به این احکام، همان انسان متقی و پرهیزکار است.

در نامه ای
که حضرت امیر علیه السلام به اهل مصر نوشت، آمده است: ای بندگان خدا! بنده خدا اگر
اطاعت از احکام خدا کند و در بازگشت خویش، خیرخواه باشد، نزدیکترین انسان به مغفرت
و رحمت پروردگار است. پس شما را باد به تقوای الهی که تقوا جامع تمام خیرات است و
هیچ خیری جز این نیست و هرکس تقوا داشت، خیر دنیا و آخرت را دریافته است که خداوند
می فرماید:

[و قیل للذین
اتقوا ماذا انزل ربکم قالوا خیرا، للذین احسنوا فی هذه الدنیا حسنه و لدار الآخره
خیر و لنعم دار المتقین].

بنابراین،
معلوم شد که خیر دنیا و آخرت در عمل به قرآن است و عامل به قرآن کسی جز اهل تقوی
نیست یعنی لازمه خوشبختی دراین، وجود ملکه تقوا در انسان است که اگر تقوا بود
سعادت هست و اگر تقوا بود، خیر دنیا و آخرت هست. و چه پاداشی برای تقوا پیشگان
بالاتر از اینکه در آخرت هر چه بخواهند به آنها داده می شود «لهم فیها ما یشاؤون»
یعنی نه تنها بهشت برینی که جوی ها و نهرهای جاری در زیر آن جریان دارد و آن همه
میوه ها و درختان بهشتی در آن وجود دارد بلکه بالاتر اینکه هرچه بخواهند نیز به
آنان داده می شود. از اول خداوند بهشت را با درختان و نهرهایش به عنوان نمونه نقل
کرده است ولی پس از آن یک پاداش کلی متذکر شده که همان «لهم فیها ما یشاؤون» است
یعنی هرچه دل بخواهد ودیده بپسندد برای آنان، حاضر و مهیا می شود.

پس بیائیم
همه با هم دست به دست یکدیگر بدهیم و از آیات و احکام قرآن دفاع کنیم و نگذاریم که
جز قرآن در میان ما حکومت کند. باید با تمام وجود در پی اجرای احکام قرآن در کشور
اسلامیمان باشیم تا هم دنیای خوب و هم آخرت پسندیده ای داشته باشیم. به خدا راه
رسیده به خوشبختی، چه در دنیا و چه در عقبی، تنها و تنها در عمل به قرآن خلاصه می
شود پس نباید از قرآن فاصله بگیریم، بلکه در تمام زوایای زندگی آن را حاکم خود
قرار دهیم.

والسلام

امام خمینی
ثابت و استوار از آغاز تا کنون

دانشگاه

«اگردر
دانشگاه بخواهد آرامش نباشد، این دانشگاه نمی تواند تخصص های متخصصین را پذیرا
باشد، شما اساتید محترم نمی توانید علم خودتان را به دیگران صادر کنید، مگر در یک
محیط آرام، آرامش دانشگاه ها از همه جا لازم تراست. اگر آرامش در دانشگاه نباشد،
تمام زحمت های اساتید به باد فنا خواهد رفت، اگر آرامش در دانشگاه نباشد و در محیط
های تعلیمی نباشد، چطور امکان دارد که متفکران افکار خودشان را به جوانان ما صادر
کنند و مغزهای آنها را متفکر و متخصص بار بیاورند». (24/1/1360)

«این کاری که
شما دانشجوهای عزیز دارید و آن کار توجه به مسائل اسلامی دانشگاه، از امور بسیار
با اهمیت و ارزشمند است و از آن طرف بسیار با مسؤولیت.

آن چیزی که
من به نوع قشرهایی که ملاقات کرده ام سفارش کرده ام و امروز به شما جوان های عزیز
سفارش می کنم و تأکید می کنم این است که انجمن های اسلامی باید توجه کنند که در
بین این انجمن ها از این منحرفین نفوذ نکنند. شما مطمئن باشید که این منحرفین و
منافقین و آنهائی که دستشان از این کشور کوتاه شده است با هر حیله ای که شده است
می خواهند در همه جای کشور خصوصاً در دانشگاه که مرکز علم و مرکز همه جهات کمالی
انسان است، می خواهند نفوذ کنند و چه بسا اشخاصی با ظاهر بسیار صالح و در حضور
شماها بیشتر از شما ها قید و بند اسلام و فریاد «وا اسلاما» می زند، خدای نا
خواسته از منحرفین باشد. آنها همانطوری که شیطان با هر صورتی در می آید و با هر
حیله ای انسان را منحرف می کند، اینها هم شیاطین انسی هستند که به هر صورتی و به
هر شکلی درمی آیند و ممکن است که در بین شما خدای نخواسته یک نفوذی بکنند و اگر
خدای نخواسته یک همچو نفوذی بشود، بدانید که انحراف در پیش است. گرچه به کوتاه مدت
نشود، در دراز مدت انحراف خواهد شد». (6/9/1361)

«امروز که
کشور از استقلال شایسته برخوردار است، قید و بند غرب و شرق و غربزدگان و شرقزدگان
از کشور و دانشگاه گسسته شده است، جوانان عزیز دانشگاهی هرچه بیشتر در کسب علوم و
فنون در اعتلای کشور معظم خود کوشش نمایند و از نفوذ عناصر منحرف و وابسته به چپ و
راست قاطعانه جلوگیری کنند و نگذارند محیط مقدس دانشگاه آلوده به اغراض منحرفان و
وابستگان به اجانب گردد و اگر انحراف و گرایشی به شرق و غرب خدای نخواسته از
اساتید یا دانشجویان مشاهده کردند به ستاد فرهنگی اطلاع دهند و در رفع آن با ستاد
همراهی لازم را بنمایند». (8/6/1362)

«شما باید
کوشش کنید و دانشگاه را اصلاح کنید و احساس کنید که اسلام است که می تواند دانشگاه
را اصلاح کند و اصلاح دانشگاه زمانی آسان است که فرزندانمان را از دوره دانش آمزی
زیر نظر بگیریم که اگر فرزندانما در کودکی درست تربیت شدند، دانشگاه زحمتش کمتر می
شود». (27/1/1364)

«دانشگاه را
باید شما رو به خدا ببرید، رو به معنویت ببرید و همه درس ها هم خوانده بشود، همه
درس ها هم برای خدا خوانده بشود. اگر این را می توانستید که شما برای این کار
بروید و این کار را بکنید در کارتان موفقید، چه برسید به مقصدتان، چه نرسید به
مقصدتان». (19/9/1364)

«اکنون که
دانشگاه ها و دانشسراها در دست اصلاح و پاکسازی است بر همه ما لازم است با متصدیان
کمک کنیم و برای همیشه نگذاریم دانشگاه ها به انحراف کشیده شود و هرجا انحرافی به
چشم خورد با اقدام سریع به رفع آن کوشیم و این امر حیاتی باید در مرحله اول با دست
پرتوان خود جوانان دانشگاه ها و دانشسراها انجام گیرد که نجات دانشگاه از انحراف،
نجات کشور و ملت است.

و اینجانب به
همه نوجوانان و جوانان در مرحله اول و پدران و مادران و دوستان آنها در مرحله دوم
و به دولتمردان و روشنفکران دلسوز برای کشور در مرحله بعد وصیت می کنم که در این
امر مهم که کشورتان را از آسیب نگه می دارد با جان و دل کوشش کنید و دانشگاه
ها  را به نسل بعد بسپرید. و به همه نسل
های مسلسل توصیه می کنم که برای نجات خود و کشور عزیز  اسلام آدم ساز، دانشگاه ها را از انحراف و غرب
و شرق زدگی حفظ و پاسداری کنید، و با این عمل انسانی اسلامی خود دست قدرت های بزرگ
را از کشور قطع و آنان را ناامید نمایید». (وصیت نامه سیاسی الهی)

امام خمینی ثابت و استوار(دانشگاه)

دانستنیهایی ازقرآن(قرآن جامع تمام خیرات)

سخنان معصومین(خیر دنیا و آخرت)

میلاد بزرگ بانوی نمونه

امام باقر(ع) احیاگر مکتب و شکافنده علوم پیامبر

توصیه های بسیار مهم رهبرانقلاب پیرامون مسائل
سیاسی و برقراری روابط باآمریکا

اصول کلی نبوت                                                  
آیت الله جوادی آملی

شرح زیارت امین الله علیه السلام                                 آیت
الله محمدی گیلانی

رهبری و اجتهاد                                                    حجة السلام
و المسلمین محمدی ری شهری

گوش شنوا کجاست؟                                              
حجة السلام والمسلمین محمد تقی رهبر

امام و رسالت نویسندگان                                         حجة
الاسلام  والمسلمین اسدالله بیات

نگاهی به بحران کشمیر                                         دکتر محمدرضا حافظ نیا

تحلیل پدیده های سیاسی                                         سید موسی میرمدرس

اخطار در مورد خطر غفلت ازبسیج                          محسن محمدی معین

چچن اینگوش،قلمرومسلمانان مقاوم                           غلامرضا گلی زواره

پاسخ به نامه ها

نگاهی به رویدادها

رهنمودها

مقام معظم
رهبري حضرت آيت الله خامنه‌اي:

·       
تمامي مديران كشور در
سطوح مختلف بايد رد هر لحظه كار خود به ياد داشته باشند كه اساس نظام ما بر مكتب
اسلام استوار است و در چنين نظامي هدف خدمت، بر پايه تفكر توحيدي است كه مردم براي
پايداري آن جان و مال خود را تقديم كرده‌اند.

·       
در دستگاه اجرائي از
همه تخصص‌ها و توانائي‌ها بايد به نحو احسن استفاده شود، اما هر فردي بايد در
جايگاه خود قرار بگيرد و در رأس آنها تفكر اسلامي غالب شود و در فضاي كاري شما
روحيه حزب اللهي حاكم گردد. 3/6/72

·       
هيچ سياستمدار و ملتي
نيست كه شعارهاي جمهوري اسلامي ايران مبتني بر تأمين عدالت، نفي استبداد و مخالفت
با زورگويي‌هاي استعمار و استكبار را نپذيرد. از اين رو ما بايد پيام ارزش‌هاي خود
را براي جهانيان به درستي تبيين نمائيم. 4/6/72

·       
عقب ماندگي علمي تأسف
آور است اما پيشرفت علمي دليلي بر رستگاري يك كشور و ملت نيست بلكه امروز ملتهايي
وجود دارند كه در اوج علم و پيشرفت هستند اما در فساد و تباهي غوطه مي‌خورند و
دستهاي فساد و فحشا و اعتياد و جنايت، زندگي انسانها را به نابودي كشانده است.
14/6/72

·       
نماز سرچشمه جوشاني
است كه اين همه و بسي فيوضات ديگر را در دل و جان نمازگزار سرازير مي‌كند و از او
انساني روشن ضمير و ثابت قدم و بي دغدغه و اميدوار مي‌سازد. 17/6/72

·       
قضيه فلسطين تمام شده
نيست. قضيه فلسطين به حال خود باقي است. در قضيه فلسطين، نماينده فلسطين، آن امضا
كننده حقير، بدنام، روسياه و علي الظاهر فلسطيني (علي الباطنش را خدا مي‌داند)
نبوده كه برود و يك چيز را بفروشد. مگر ملت فلسطين عرفات است؟ عرفت چه كاره است كه
برود فلسطين را با غاصبين آن معامله كند.

·       
جمهوري اسلامي ايران
حرفش را از زبان امام بزرگوارش و از زبان ملت ايران در اين 15 سال گفته است و باز
هم حرف همان است؛ حق با گذشت زمان كهنه و ناحق نمي‌شود و ظلم با گذشت زمان مشروعيت
پيدا نمي‌كند. چهل و پنج سال پيش ظلمي انجام گرفته است و خانه ملت فلسطين از آنها
غصب شده است. تمامي اين خانه بدون قيد و شرط بايد به ملت فلسطين برگردد. 27/6/72

·       
نماز جمعه يك كانون
اجتماعي در فكر، مشي سياسي عواطف و محبت مردم و در حركت عمومي كشور است لذا ترديدي
نيست كه دشمنان اسلام از پديده‌اي با چنين ويژگيهاي مهم غافل نخواهند بود و به
شيوه‌هاي مختلف عليه آن كار مي‌كنند. 28/6/72

·       
ملت ايران همه روزها
و سراسر تاريخ خود را مديون و مرهون جوانمرداني است كه با حضور فداكارانه خود در
صف دفاع از ميهن عزيز، انقلاب بزرگ خود را پيروز و ملت كهن خود را سربلند و رو
سفيد كردند.

·       
مردم ما بايد آن
روزهاي پر محنتي را كه كشور اسلامي مورد تهاجم دشمنان قرار داشت و در بيرون و درون
مرزها، در لباس‌ها و زير نامهاي گوناگون به ملت و كشور ما جفا و دشمني و خيانت مي‌شد
هرگز از ياد نبرند.

·       
وظيفه قدرداني از
ايثارگران به ويژه، شهيدان فريضه‌اي عيني و هميشگي است. 1/7/72

·       
آمريكا با ابراز و
تكنولوژي گسترده تبليغاتي كه در اختيار دارد افكار عمومي مردم دنيا را نسبت به
تجاوز به ملتهاي تحت ستم و غارت ثروت آنان، فريب داده و فجايع خود را به گونه‌اي
موجه جلوه مي‌دهد و به همين دليل آمريكا نزد ملت ايران و مردم آگاه جهان منفورترين
كشور است و لذا سياست قطعي جمهوري اسلامي ايران عدم رابطه و مذاكره با آمريكاست.
4/6/72

اخبار ايران
و جهان

نگاهي به
رويدادها

جهان اسلام

* نايب رئيس
مجلس كويت بر ضرورت اجراي احكام اسلامي در اين كشور تأكيد كرد.

* سلمان
رشدي: ديگر قادر به زندگي در مخفيگاه نيستم. 18/6/72

* متجاوزان
صرب 3 مسجد را در شمال بوسني تخريب كردند.

* 13 مسلمان
الجزايري به دست نيروي امنيتي در منطقه اخصريه به شهادت رسيدند. 22/6/72

* تيراندازي
ارتش لبنان به مخالفان ساف اسرائيل، 38 كشته و زخمي بر جاي گذاشت.

* 30 مسلمان
انقلابي توسط نيروهاي امنيتي مصر بازداشت شدند.

* محافل
سياسي- مذهبي لبنان خواستار استعفاي دولت اين كشور شدند.

* گروههاي
فلسطيني با اعلام موجوديت “ساف سوم” جبهه جديدي را در مقابل عرفات
گشودند.

* هواداران
عرفات با كمك سربازان اسرائيلي مبارزه با «انتفاضه» را آغاز كردند. 24/6/72

* پخش اذان
از تلويزيون الجزاير ممنوع شد.

* ده گروه
فلسطيني براي مخالفت با موافقتنامه سازش عرفات- تل آويو پيمان بستند. 28/6/72

* چندين
قرارگاه نيروهاي دولتي تاجيكستان به تصرف نيروهاي نهضت اسلامي اين كشور درآمد.

* بدنبال
درگيريهاي شديد نيروهاي امنيتي هند و مبازران مسلمان كشمير حداقل سي نفر كشته شد.
30/6/72

* 14 تن از
مسيحيان تبعه كشورهاي بيلوروسي فدراسيون روسيه به دين اسلام گرويدند.

* سازمان
ملل: 4 هزار مسلمان بوسنيايي در اسارت كرواتها هستند.

* شيمون پرز:
ايران و اسلام مهمترين خطر براي شيوخ عربي است. 5/7/72

* صهيونيستها
در نخستين عمليات سركوبگرانه پس از امضاي پيمان سازش «ساف- تل آويو»، در يورش 11 ساعته
از مواد منفجره، موشك‌هاي ضد تانك و هليكوپتر استفاده كردند. 11/7/72

* در آستانه
برگزاري انتخابات در مصر 11 تن بر اثر ديگري ميان مسلمانان انقلابي و پليس رژيم
مصر كشته و زخمي شدند. 12/7/72

* نظاميان
آمريكا 1300 مسلمان سومالي را به خاك و خون كشيدند.

* رژيم عراق
هورهاي جنوب را به سم آغشته كرد. 14/7/72

اخبار داخلي

* دستگاه
دروگر برنج در مازندران ساخته شد.

* 810 هزار
مهاجر جنگ تحميلي به شهرهاي خود بازگشتند. 18/6/72

* وزارت امور
خارجه: ايران هيچ گونه پيش شرطي را براي مذاكره با امارات نمي‌پذيرد.

* آمريكا در
يك موضعگيري رياكارانه بار ديگر براي بهبود روابط با ايران ابراز تمايل كرد.

* اولين
كنگره بين المللي نفت، گزا و پتروشيمي در اصفهان آغاز به كار كرد.

* مانور
مشترك نيروي دريائي سپاه و ارتش در آبهاي مناطق شمالي و مياني خليج فارس آغاز شد.

* بيش از 145
هزار واحد مسكوني در جريان سيلهاي اخير تخريب شد.

* اولين واحد
توليد برق خورشيدي در كشور مورد بهره‌برداري قرار گرفت. 22/6/72

* رئيس
جمهور: مسلمانان از خيانت “ساف” به انقلاب فلسطين نخواهند گذشت.

* هشتم آبان
ماه به عنوان روز بسيج دانش‌آموزي كشور تعيين شد. 24/6/72

* رئيس جمهور
زنگها را براي 5/17 ميليون دانش آموز به صدا در آورد. 27/6/72

* اولين
سمينار تبيين انديشه‌هاي دفاعي امام آغاز به كار كرد.

* طي بخشنامه‌اي
از سوي دبير كل حمل و نقل هوائي بين المللي (ياتا)، واژه «خليج فارس» در همه نقشه‌هاي
بين المللي شركتهاي هواپيمائي جهان استفاده مي‌شود. 29/6/72

* اولين طرح
مستقل لاستيك ايران با سرمايه ‌گذاري 65 ميليارد ريال در كرمان شروع به توليد كرد.

* ائمه جمعه
سراسر كشور پيمان ذلت‌بار ساف- تل آويو را محكوم كردند.

* 400
كليومتر از ارتفاعات چهارگنبد سيرجان از وجود اشرار مسلح پاكسازي شد.

* ميزان
توليد گندم در كشور از مرز 11 ميليون تن گذشت. 4/7/72

* آقاي هاشمي
رفسنجاني پيرامون راههاي افزايش قيمت نفت، تلفني با فهد گفتگو كرد.

* امارات
آمادگي خود را براي مذاكره مستقيم پيرامون جزاير ايراني اعلام كرد

* معارضين
مسلمان عراقي با حمله به يك گروه از عناصر گروهك منافقين در جاده بغداد- كويت 12
تن از آنان را بهلاكت رساندند. 6/7/72

* بازسازي 82
شهر جنگزده پايان يافت و 5 شهر باقي مانده در حال بازسازي است.

* سقف توليد
نفت ايران در اجلاس اخير «اوپك» از 34/3 به 6/3 ميليون شبكه در روز افزايش يافت.
8/7/72

* نوزدهمين
نمايشگاه بين المللي تهران با سخنان رئيس جمهور آغاز بكار كرد.

* 2 ميليون
نوآموز زير پوشش نهضت سوادآموزي قرار گرفتند. 10/7/72

* استان
خراسان با توليد يك ميليون و 413 هزار تن گندم،‌ مقام اول را در كشور به خود
اختصاص داد.

* جراحي لثه
با استفاده از هيپنوتيزم در ايران براي اولين بار انجام شد. 14/7/72

اخبار خارجي

* يك مرد
مسلح، با حمله به كاخ فهد دو نفر را مجروح كرد.

* حكمتيار
خواستار استعفاي رباني و انحلال دولت افغانستان شد.

* رئيس جمهور
لبنان ملاقات با عرفات را نپذيرفت. 17/6/72

* دو فروند
هواپيماي جنگي (اي- 6) آمريكا در بخش شمالي خليج فارس سقوط كرد.

* آمريكا
بانك جهاني را مجبور به قطع وام به ايران كرد.

* نيروهاي
آمريكايي در يك كشتار وحشيانه 450 سوماليايي را در موگاديشو به خاك و خون كشيدند.

* چين خواهان
پرداخت 93/12 ميليون دلار غرامت «كشتي ينهي» از سوي آمريكا شد.

* صدر اعظم
آلمان: انزواي بين المللي ايارن كمكي به صلح نمي‌كند. 20/6/72

* انفجار
مهيب در دهلي 12 كشته و 36 زخمي بر جاي گذاشت.

* اسحق
رابين: با عرفات شرط كردم جلوي انتفاضه را بگيرد. 21/6/72

* سند خفت
بار تسليم عرفات در برابر اسرائيل همزمان با اعتصاب و كشتار در فلسطين و لبنان
امضاء شد. 23/6/72

* رهبران
بوسني و كرواسي در مورد برقراري آتش بس به توافق رسيدند.

* با امضاي
توافق  ننگين غزه- اريحا، رقابت كشورهاي
عربي براي برقراري روابط با رژيم صهيونيستي آغاز شد.

* كلينتون در
مراسم امضاي قرار داد سازش گفت: “قرآن به مسلمانان مي‌گويد هرگاه دشمن به طرف
صلح متمايل شد شما نيز به طرف صلح تمايل كنيد!” 24/6/72

* نيروهاي
ويژه آمريكا به سوي نيروهاي ايتاليايي سازمان ملل در سومالي آتش گشودند. 25/6/72

* آخرين گروه
نظاميان روسي پس از 54 سال حضور نظامي، خاك لهستان را ترك كردند.

* ژنرال
«ممدوح محمد عبدو» به ضرب گلوله افراد ناشناس در «اسوان» مصر به هلاكت رسيد.

* نيروي
هوائي فيليپين جنوب اين كشور را بمباران كرد. 29/6/72

* آمريكا از
اردن خواست مطالب ضد اسرائيلي را از كتابهاي درسي آن كشور حذف كند.

* نخستين
هيئت رسمي صهيونيستي وارد تونس شد.

* قطعنامه
استقرار صلح در افغانستان تصويب شد.

* همكاري
اطلاعاتي شاه حسين با رژيم صهيونيستي فاش شد.

* واشنگتن
تايمز: فرهنگ آمريكا بر پايه ابتذال استوار است. 31/6/72

* پارلمان
روسيه، يلتسين را به مرگ محكوم كرد.

* در پي توافق
ساف با اسرائيل، عرفات يك اتومبيل 250 هزار دلاري ضد انفجار از آمريكا جايزه گرفت.
1/7/72

* جمهوري
آذربايجان رسماً به عضويت جامعه كشورهاي مستقل مشترك المنافع درآمد.

* آموزش زبان
و ادبيات فارسي در مدارس تاجيكستان اجباري شد.

* عرفات
دستور توقف عمليات فلسطيني عليه صهيونيستها را صادر كرد.

* ورود ارتش
به مسكو اوضاع روسيه را بحراني‌تر كرد. 3/7/72

* مخالفان
يلتسين با شعار مرگ بر آمريكا خواستار محاكمخ وي شدند.

* 89 نوجوان
بوسنيائي در فلسطين اشغالي مفقودالاثر شدند.

* پاكستان
براي جلب كمكهاي آمريكا برنامه هسته‌اي خود را متوقف رد.

* رئيس پليس
رشوه خوار در چين به اعدام محكوم شد. 4/7/72

* هفت كشور
صنعتي با صدور بيانيه‌اي از يلتسين حمايت كردند.

* سفارت
آمريكا در كامبوج پس از 18 سال بازگشائي شد.

* بازداشت
مخالفان يلتسين در روسيه آغاز شد.

* شركت
هواپيمائي انگليسي «بريتيش ايرويز» از سوار كردن «سلمان رشدي» خودداري كرد. 6/7/72

* كلينتون:
آمريكا قصد رهبري جهان را دارد!

* رئيس ستاد
نيروهاي مسلح آمريكا: ايران براي آمريكا خطرناك است حتي اگر با آن درگير نباشيم.

* پطروس
غالي: اهداف سياسي سازمان ملل بر سياست خارجي آمريكا منطبق است!

* پارلمان
روسيه خواستار مذاكره با نمايندگان يلتسين شد. 8/7/72

* زلزله در
هند 28 هزار قرباني گرفت.

* درگيري
ميان ارتش سريلانكا و چريكهاي تاميل 300 كشته بر جاي گذاشت.

* وليعهد
اردن با وزير خارجه رژيم صهيونيستي در كاخ سفيد مذاكره كرد. 10/7/72

* تاچر:
اروپا با توجه به پرونده ننگين خود در بوسني نبايد از حقوق بشر دم بزند. 12/7/72

آذربايجان

مرز و بوم
شيعيان مظلوم

غلامرضا گلي
زواره

جمهوري
آذربايجان از مناطق مسلمان نشين قفقاز است كه داراي تاريخ و فرهنگي غني و كهن مي‌باشد
و در حفظ و صيانت دين و باورهاي خويش نقش مهمي را عهده‌دار بوده است. اين ناحيه
بدليل واقع شدن در ساحل بحر خزر و استقرار بين شرق و غرب محل تلاقي و تبادل تمدنها
و فرهنگهاي گوناگون بوده و طي قرون متمادي در زمينه‌هاي فرهنگي، علمي و سياسي، از
اهميت ويژه‌اي برخوردار بوده است.

اين سرزمين
نسبتاً كوهستاني كه داراي آب و هوايي معتدل مي‌باشد و از 8 رودخانه بزرگ و حدود
1200 روخانه كوچك و چشمه‌هاي متعدد بهره‌مند است به لحاظ مناظر طبيعي و پوشش گياهي
پرجاذبه بوده و 4200 گونه گياهي در آن قابل مشاهده است.

جغرافي‌دانان
مسلمان در آثار خويش لفظ آذربايجان را به سرزمين جنوب ارس و لفظ اران را به بخش
شمالي ارس تا دربند و كوههاي قفقاز و مرز گرجستان، اطلاق نموده‌اند، ابن فقيه در
كتاب «البلدان» ابن خرداذ به در «المسالك و الممالك» و «ابن حوقل» در «صورة الارض»
خود چنين نظري دارند. در كتاب «حدود العالم من المشرق الي المغرب» كه در سال 372
هـ ق تأليف شده، آمده كه آذربايجان، اران و ارمينيه سه ناحيه مي‌باشد.[1]

ابوالقاسم بن
احمد جيهاني نيز اين سه منطقه را از يكديگر تفكيك كرده است.[2]

مقدسي در
خصوص سرزمين رحاب مي‌نويسد: من اين سرزمين را به سه خوره بخش كرده‌ام. نخستين آنها
از بالاي درياچه اران [الران] است سپس ارمينيه و در پايان « آذربايجان» باشد.[3]
مسعودي نيز در «مروج الذهب» از اين مناطق بطور جداگانه اسم مي‌برد.[4]

* بيداري
اسلامي در جمهوري آذربايجان

نخستين بار
«حذيفة بن يمان» فرمانده سپاهيان اسلام به آذربايجان يورش برد و چنانچه «واقدي» در
مغازي خود مي‌گويد اين خطه توسط مغيرة بن شعبه در سال 20 هجري فتح گرديد. «بلاذري»
از منابع ديگر نقل مي‌كند كه وليد به عقبه به همراه اشعث بن قيس به آذربايجان
آمدند. اشعث بتدريج اين سرزمين را فتح نمود و گروهي از مسلمانان را در اين نواحي
اسكان داد تا افراد بومي را به سوي اسلام دعوت كنند.[5]
اشعث در زمان حضرت علي(ع) والي آذربايجان بود كه نحوه حكمراني وي مورد انتقاد شديد
حضرت علي(ع) قرار گرفته است. با ضميمه شدن آذربايجان به قلمرو اسلامي، اهالي
بتدريج آئين جاوداني اسلام را پذيرا شدند، اما طوايف غُز كه در قرون هفتم و هشتم
باين نواحي سرازير شدند، در اواسط قرن دهم ميلادي اسلام آوردند.

هنگامي كه روسها
به آذربايجان دست يافتند با وضع قوانين تبعيض آميز و اقدامات تنبيهي و به آتش
كشانيدن اموال مردم، مي‌كوشيدند تا مسلمانان را تحت شرايط سختي قرار دهند، ولي در
پايان قرن هيجدهم از كينه ورزي روسيه نسبت به افراد مسلمان كاسته شد و مسلمانان در
بر پايي آيين‌هاي مذهبي و شعائر ديني آزادي داشتند.

با اين حال
مردم آذربايجان چون ديگر افراد مسلمان در امور سياسي و اداري نقشي نداشتند و از
استبداد تزارها در امان نبودند و دولت روسيه در قرن نوزدهم ميلادي به بهانه
اصلاحات فرهنگي، با باورهاي مذهبي مردم به مبارزه برخاست و از آنجا كه تعاليم
مذهبي هرگونه سلطه كفار را نفي مي‌نمود، مسلمانان براي دفع اين تهاجم فرهنگي با
استواري خاصي از خود مقاومت نشان دادند.

پس از انقلاب
اكتبر 1917 م كه بلشويكها قدرت را در دست گرفتند، حكومتي را بر شوروي سابق حاكم
نمودند كه بر ايدئولوژي ماركسيستي استوار بود و تعارض علني با مذهب، از اهداف مهم
آن بود.

اعمال فشار
به روحانيون و افراد مؤمن و متهم كردن اين افراد تحت عناوين: ضد انقلاب، خرابكار و
جاسوس. جلوگيري از تعليمات مذهبي با وضع قوانين ويژه. گنجانيدن تعليماتي در برنامه
درسي مدارس به نحوي كه ذهن كودكان را نسبت به مذهب نظير انجمن دانش و باشگاههاي بي
ديني و طرح آموزش ماده گرايي علمي و اشاعه تفكر ضد ديني كه گاهي متأسفانه با كمك
گرفتن از مفتيان وابسته، براي اين حاكميت ضد ديني، توجيه شرعي مي‌آورد.[6]

يكي از
مبارزات دولت ماركسيستي با مذهب به صورت شكنجه‌هاي بسيار وحشتناك بروز مي‌يافت كه
به برخي از اين جنايات اشاره مي‌شود:

كوبيدن
ميخهاي آهنين در كاسه سرزندانيان، نفت پاشيدن بر روي زندانيان مسلمان و آتش زدن
آنان، كاسه سر زندانيان را بين صفحات آهني گذاشته و اين صفحات را به برق وصل مي‌نمودند،
روغن جوشيده را بر سر و روي مسلماني كه به جرم ديانت محكوم شده بود مي‌ريختند. سر
افراد را به يك وسيله نقليه وصل و پاي آنان را به وسيله نقليه ديگر بسته و اين دو
را در جهت عكس هم حركت مي‌دادند و…[7]

با وجود اين
همه شكنجه و مخالفت علني با مسلمانان، رژيم ماركسيستي موفق به جدا نمودن مردم از
مذهب نشد و باورهاي اسلامي بيش از گذشته در قلوب مردمان اين سامان رسوخ يافت و
تنفر مردم از نظام الحادي افزون گرديد و اعتقادات ديني، آنان را براي مبارزه با
عوامل حكومتي قوي‌تر نمود و اسلام حتي در بين گروههايي از مردم آذربايجان كه
تمايلات قوي ديني ندارند به عنوان بخشي از هويت آنان تلقي گرديد و اينان حمله به
نهادهاي اسلامي را هجوم بر عليه هويت ملي، مي‌دانند و در وضع كنوني كه با حمايت
استكبار، آذربايجان مواجه با بحراني عميق شده؛ مردم راه رهايي از اين معضل را در
دين و باورهاي مذهبي و گرايش‌هاي معنوي جستجو مي‌كنند.

غرب و
دولتهاي مرتجع منطقه كه از چنين بيداري اسلامي سخت نگران شده‌اند مي‌كوشند تا با
بهره‌گيري از بحران سياسي و دامن زدن به تشنج‌هاي منطقه‌اي، به تبليغلت ضد ديني در
منطقه دامن زده و حركتهاي غير مذهبي و خالي از محتواي اسلامي را تقويت كنند.

* شيعيان
عاشق

اكثريت سكنه
آذربايجان پيرو آيين پرصلابت تشيع مي‌باشند و آنان اين اعتقاد را در مراسم ولادت و
نامگذاري اعياد و مراسم و سنت‌هاي اجتماعي بروز مي‌دهند. مراسم عزاداري براي حضرت
اباعبدالله الحسين(ع) را با شكوه ويژه‌اي برگزار مي‌كنند و براي سلامتي كودكان،
آنان را از زير پرچمهاي عزاداران امام حسين(ع) عبور مي‌دهند. اين مراسم در شرايط
اختناق در خانه‌ها برگزار مي‌گرديد و مراسم شادي در ايام محرم و صفر تعطيل مي‌شد.

قرآن در نزد
مسلمانان جايگاه و احترام والايي دارد و با شنيدن نام حضرت محمد(ص) با دست به صورت
خود كشيده و صلوات مي‌فرستند. هر سال در روز عاشورا دهها هزار نفر در كنار مقبره
رحيمه خانم (كه عقيده دارند خواهر حضرت فاطمه معصومه(س) است) اجتماع نموده و به
سوگواري مي‌پردازند.

در سالگرد
پيروزي انقلاب اسلامي ايران به جشن و سرور پرداخته و كوچه و بازار را چراغاني مي‌كنند.
در غم از دست دادن شهيد مظلوم دكتر بهشتي 40 روز سوگواري كردند. خاك ايران را مي‌بوسند
و به ياد شهيدان ايران در رود ارس وضو مي‌گيرند و تأثر خود را از زيارت ننمودن
حضرت امام خميني(ره) اعلام مي‌دارند.

آرم جمهوري
اسلامي ايران را به نشانه ديانت و مذهبي بودن بر سنگ مزار اموات خويش حك مي‌نمايند،
قرآن اهدايي فهد را پس داده و با كمال ميل قرآنهايي را كه از سوي ايران تهيه شده و
داراي آرم جمهوري اسلامي است حتي با مبالغي گزاف، تهيه مي‌كنند.

اهل سنت
آذربايجان كه تابع فقه حنفي هستند مسجد جامعي بنام مسجد آجاربك دارند. پيروان تسنن
در شهرهاي شكي، شاماخي، گوي چاي و اطراف شهر قبا سكونت دارند.

بر خلاف اين
باورهاي عميق ديني و گرايش مذهبي، در مواردي بدليل فشار و سلطه 70 ساله كمونيسم و
ضعف تبليغات عميق مذهبي، امكان رشد حركتهاي غير مذهبي در اين سرزمين تقويت شده و
اين پديده براي رستاخيز اسلامي مانعي جدي به شمار مي‌رود. حزب كمونيست سابق، جبهه
ملي آذربايجان، حزب سوسيال دموكرات آذربايجان و رهبران مسلمانان چهار نيروي مهم
داخلي آذربايجان هستند كه در ميان اينها، نقش افراد مسلمان در مسايل سياسي و اداري
تا حدودي ضعيف شده و احزاب ملي كه از سوي تركيه حمايت مي‌شوند و تشكيلات ضد ديني
يا لائيك با حمايت استكبار چون علفهاي هرزي در اين گلستان تشيع، در حال روئين مي‌باشند.

بر اثر اين
حركتهاي غير مذهبي، فرهنگ مبتذل غرب از طريق تركيه وارد منطقه شده و در
ويدئوكلوپها بدترين فيلمها نمايش داده مي‌شود، زنهاي روسي نيز در صدد به فساد
كشيدن جوانان مسلمان مي‌باشند و اين برنامه‌اي است كه از سوي دولت روسيه حمايت مي‌شود
تا از اين طريق گرايش‌هاي معنوي مردم را به تحليل برده و به اهداف شوم خويش دست
يابد.

توليد شراب و
خريد و فروش مشروبات الكلي نيز امري معمولي شده و بين عده‌اي از مردم فاقد قباحت
است. بي حجابي نيز حركت وقيحانه‌اي است كه چون آفتي زنان اين خطه را مورد تهديد
جدي قرار داده و احتمال دارد در آينده تأثير منفي خود را در جامعه مذهبي آذربايجان
نشان دهد.

* مسايل
سياسي آذربايجان

رقابت پنهان
بازيگران سياسي يعني آمريكا و روسيه از يك سو و سياست‌هاي حاكم بر اين جمهوري در
نحوه بهر‌ه‌گيري از شرايط سياسي در جهت دست‌يابي به منافع ملي و اسلامي از سوي
ديگر، به آذربايجان ناگواريهايي را تحميل نموده است. بنيان‌هاي اصيل مذهبي و
اعتقادات اسلامي مردم به همراه همجواري اين منطقه با جمهوري اسلامي ايران و شرايط
ژئوپليتيكي موجب آن گشته تا استكبار و در رأس آن آمريكا نسبت به تحولات سياسي اين
جمهوري حساس باشد و احياناً به تحركات و تشنجاتي دامن بزند.

وجود منافع
غني نفت و واقع شدن آذربايجان در ساحل غربي بحر خزر و اينكه مي‌تواند مدخلي براي
ورود غرب به آسياي ميانه باشد و از اين طريق اهرمهاي فشار را بر عليه ايران بكار
گيرد، موجب آن گشته تا آمريكا در منطقه سرمايه‌گذاري‌هاي سياسي و فرهنگي به عمل
آورد و حلقه‌اي از زنجير امنيت با گرايش به غرب در آن پديد آورد. بكار بردن
ديپلماسي بازدارنده در مقابل تلاشهاي جمهوري اسلامي ايران مبني بر ايفاي نقش
ميانجي صلح و مورد اعتماد آذريها و ارامنه در بحران قره‌باغ از جمله واكنش‌هاي
لجوجانه آمريكاست.

معاون كميته
هماهنگي كمكهاي آمريكا به جمهوري مشترك المنافع طي مصاحبه‌اي اعلام نمود: «واشنگتن
از الگو قرار گرفتن تركيه براي جمهوريهاي آسياي ميانه حمايت مي‌كند»[8]
در راستاي چنين سياستي است كه تركيه مشغول سرمايه‌گذاري فرهنگي و فكري در
آذربايجان است تا موقعيت و نفوذ خود را در منطقه عميق ساخته و بتواند بيش از گذشته
بر تصميمات و تحركات اين جمهوري تأثير بگذارد، تمام تلاش تركيه در اين جهت است كه
چهره‌هاي سياسي، فرهنگي مسلمان مجالي براي عرضه انديشه‌ها و تفكرات اسلامي خود در
بافت اجتماعي و سياسي آذربايجان نداشته باشند.

در اين
راستا، تركيه ضمن تربيت نيروهاي متخصص و فني و اعزام آنان به آذربايجان، فليمهاي
مبتذل توليد نموده و از طريق باكو آنان را پخش مي‌كند.

دولت تركيه
در سالهاي اخير تلاش نمود تا بين آذربايجان و رژيم اشغالگر قدس، روابط ديپلماتيك
برقرار شود و انعقاد توافق‌نامه بين باكو و تل آويو، خينت بزرگ سياسي بود كه با
تحريك و تشويق زمامداران لائيك تركيه صورت گرفت.

سياستهاي
افراطي و ناسيوناليستي ابوالفضل ايلچي بيك در طول يك سال اخير كه در جهت منافع
آمريكا و تركيه بود، اختلاف بين احزاب و گروههاي دموكرات و مذهبي را تشديد نمود كه
ارمغان شوم آن تضعيف جبهه آذربايجان و پيشروي ارتش ارمنستان در خاك اين كشور تازه
از بند رسته بود. سرنگوني ابوالفضل ايلچي بيگ رئيس جمهور آذربايجان و فرار وي به
نخجوان و رأي عدم اعتماد 93% مردم اين جمهوري به سياستمدار متواري شده، از مظاهر
شكست ديپلماسي تركيه و آمريكا در منطقه است. آري مسلماناني كه نفرت خود را از
الحاد با تمامي وجود اعلام كردند نمي‌توانند شاهد و ناظر رشد نوع ديگري از كمونيسم
كه همان لائيك و بي قيدي مذهبي است باشند. گرايش‌هاي مذهبي همچنان هويت ملي اين
جمهوري را تشكيل مي‌دهد و بين مسائل مذهبي و ملي آنان پيوندي عميق وجود دارد.

* معضل قره‌باغ

نخستين بار
حمدالله مستوفي، مورخ قرن هشتم هجري به نام «قره‌باغ» اشاره نمود.[9]

اين قلمرو
قبل ازمسيحيت و در قرون اوليه بعد از ميلاد حضرت عيسي(ع) به عنوان سرزمين تاريخي
«آرت سخ» (Artsak)
ناميده مي‌شد و همچون ديگر سرزمينهاي قفقاز بخشي از امپراطوري ايران قبل از اسلام،
قلمداد مي‌گرديد. با ظهور و نشر اسلام، «قره‌باغ»[10]
به عنوان بخشي از امپراطوري اسلام، به حساب آمد.

سپاهيان مغول
در قرن سيزده ميلادي و تيموريان در قرن چهاردهم، قره‌باغ را اشغال نمودند و در طي
دهه دوم قرن هفدهم، ساكنين اين منطقه مبارزاتي را بر عليه دولت عثماني آغاز كردند
و مقارن با سلطنت نادرشاه افشار 5 ايالت از ولايات قره‌باغ كوهستاني، خودمختار
شدند. منابع ايراني و آذري عقيده دارند كه در عصر قاجاريه با كوچ اجباري خانوارهاي
ارمني ساكن ايران به اين منطقه، قره‌باغ ارمني نشين شد، در اين عصر (اواسط قرن
هيجدهم) قره‌باغ يكي از واحدهاي دولت قاجار به شمار مي‌رفت كه با پيوستن قره‌باغ
كوهستاني به قره‌باغ تاريخي، خانات قره‌باغ بوجود آمد كه با انعقاد معاهده تركمن
چاي بين ايران و روسيه و تسلط قواي روسي بر اين ناحيه، خانات قره‌باغ منحل و در
سال 1822 ميلادي ايالت قره‌باغ، تشكيل شد. پس از سال 1828 م با تركيب مناطق
اليزابت پل و شوشا با يكديگر، منطقه «زنگه زور» بوجود آمد كه با الحاق زنگه زور و
جوانشير به جمهوري ارمنستان در ناحيه باقي مانده ايالت، استاني تحت عنوان «ناگورنو
قره‌باغ» پديد آمد. در دوران كوتاه استقلال جمهوريهاي ارمنستان، گرجستان و
آذربايجان جمهوري آذربايجان مدعي مالكيت بر قره‌باغ بود كه ارمني‌هاي ساكن قره‌باغ
در مقابل اين ادعا، واكنش سختي نشان دادند، اين واكنش با هجوم دولت عثماني به
منطقه، خنثي گرديد.

در اوايل دهه
1920، ارمني‌هاي ساكن قره‌باغ با حمايت ارمنستان بر عليه حكمرانان آذربايجان قيام
كرده و اين جريان منجر به جنگي تمام عيار بين ارمنستان و آذربايجان شد. در تابستان
1921 م در دوران استالين ناگورنو قره‌باغ و نخجوان رسماً به عنوان جزيي از جمهوري
آذربايجان قلمداد گرديد و طي حكمي در 24 ژوئيه 1923 و منطقه خودمختار قره‌باغ
موجوديت يافت. طبق مفاد اين حكم، منطقه ياد شده قسمت كوهستاني بخشهايي از
آذربايجان را در بر مي‌گرفت كه شامل قره‌باغ قديمي و بخش كوچكي از كوباتلينسك (كه
قبلاً جزو زنگه زور محسوب مي‌شد) بود.[11]

مرزهاي
ناگورنو قره‌باغ طوري ترسيم گرديد تا ارامنه اكثريت خود را در اين منطقه حفظ كنند.
با اين حركت استالين، شرايط وخيمي پيش آمد كه باعث تداوم كينه جويي و رقابت بين
ارمنستان و آذربايجان گرديد و آنقدر اين دو جمهوري درگير مناقشه بر سر قره‌باغ
شدند كه از فشارهاي دولت ماركسيستي غافل گشتند.

ايالت
ناگورنو قره‌باغ فعلي با مساحت حدود 4400 كيلومترمربع در جنوب غربي آذربايجان قرار
دارد و به 5 ناحيه عمده تقسيم مي‌شود و دو شهر و 7 شهرك دارد. طبق آمار سال 1989
ميلادي حدود 190000 نفر سكنه داشته كه 77% آن ارمني و 5/22% آذربايجاني بوده‌اند.[12]
انواع سنگهاي ساختماني و منابع فلزي جزء معادن اين منطقه هستند و انگور، پنبه و
غلات در آن بدست مي‌آيد. پرورش گوسفند، تربيت كرم ابريشم و كندوداري در آن رواج
دارد.[13]

با روي كار
آمدن گورباچف در 11مارس 1985 م به عنوان رهبر جديد شوروي و اعلام سياستهاي
پرسترويكا و گلاسنوست ارامنه قره‌باغ در خصوص سرنوشت خويش، عكس العمل نشان دادند و
در پاييز 1987 م با انجام تظاهراتي در «استپاناكرت» (مركز ناگورنو قره‌باغ)
خواستار الحاق اين منطقه به ارمنستان شدند و با ارسال طوماري حاوي هشتاد هزار
امضاء خطاب به ديوان عالي شوروي سابق، از خواسته خود دفاع كردند، در ژوئن 1988 م
شوراي عالي ارمنستان به اتفاق آراء، پيوستن قره‌باغ به ارمنستان را اعلام كرد كه
قوه مقننه آذربايجان چنين تصميمي را بي اساس و مردود اعلام نمود.

از اين
تاريخ، بحران قره‌باغ شكل حادتري بخود گرفت و طي سالهاي (1981-1988) جنگ ميان دو
قوم آذري و ارمني وارد مرحله جدي‌تر شد، مسكو در ظاهر نسبت به اين بحران، ادعاي بي
طرفي داشت ولي بتدريج جانب ارامنه را گرفت. اقدامات دولت مركزي به نفع ارامنه و بر
عليه آذري‌ها، خشم مسلمانان اين جمهوري را موجب گرديد و باكو صحنه اصلي تظاهرات شد
و آذريهاي مسلمان آشكارا خشم و نفرت خود را از عملكرد كرملين اعلام نمودند، حكومت
مركزي به جاي توجه به خواست مردم آذربايجان، فاجعه كشتار باكو را در سال 1990 م
بوجود آورد كه منجر به شهادت 3500 نفر مسلمان آذري گرديد. با فروپاشي شوروي و
همزمان با بروز ناآراميهاي سياسي در جمهوري آذربايجان، نيروهاي ارمني با گشودن دو
جبهه جديد، خشن‌ترين حملات خود را عليه اين سرزمين اسلامي آغاز كردند. حملات ارامنه
منجر به اشغال شهر آذري نشين «شوشا» در «دالان لاچين» گرديد و با تصرف اين گذرگاه،
ارامنه موفق شدند قره‌باغ را به ارمنستان متصل نمايند.

ايران با
تلاش صادقانه‌اي موفق شد آتش بس پايداري را به مدت دوازده روز در بهار سال 1371 ش
بين ارمنستان و آذربايجان ايجاد كند كه با تحريك استكبار و كاستن نقش مؤثر جمهوري
اسلامي از سوي دشمنان نامرئي اين آتش بس شكسته و جنگ با شعله‌هاي افزونتر آغاز شد،
در وضع فعلي ارتش ارمنستان تعدادي از شهرها، روستاها و مناطق استراتژيك جنوب غربي
آذربايجان را به تصرف خود درآورده و دهها نفر مسلمان غير نظامي را در نقاط تحت
اشغال به شهادت رسانيده است، رد اين اوضاع نابسامان، روسيه از آب گل آلود ماهي مي‌گيرد
و به بهره‌برداري از اوضاع ناهنجار، درصدد توسعه منافع خود در منطقه قفقاز مي‌باشد.

* نگاهي به
جمهوري خودمختار نخجوان

نخجوان كه در
برخي منابع بصورت «ناخ جاوان» آمده، سرزميني است كهن كه بر حسب عقيده عده‌اي، حضرت
نوح(ع) پس از طوفان معروف- كه عذاب خداوند بود- در آن مسكن گزيد. بطلميوس آن را
«ناكسوآنا» (Naxouana)
ضبط كرده و در منابع اسلامي به صورت «نشوي» (نشوه) آمده است. ياقوت حموي آن را
موضعي از ولايت آذربايجان مي‌داند.[14]
«لسترنج» مي‌نويسد: «نخجوان همان «نشوي» در نزد جغرافي‌نويسان عرب است كه در كتب
ذكر آن مكرر ‌آمده است.»[15]
بلاذري بناي نخجوان را به خسرو انوشيروان نسبت مي‌دهد.

نخجوان در
قرن هفتم ق-م بخشي از اراضي دولتهاي ماناوماد بود. در اوايل قرن اول هجري نخجوان
به دست لشكريان اسلام به فرماندهي «جيب بن مسلمه فهري» فتح گرديد.[16]
در قرون دهم و يازدهم ميلادي مورد هجوم غزان و در اوايل قرن سيزدهم ميلادي
هدف  تهاجم مغولان قرار گرفت. از سال 1501
م (907 هـ ق) نخجوان تحت حاكميت صفويان درآمد و در قرون 16 و 17 ميلادي كه مصادف
با جنگهاي ايران و عثماني بود، اراضي نخجوان به صحنه منازعه بين سپاهيان اين دو
دولت تبديل شد.[17]
در طي جنگهاي ايران و روس در سالهاي 1826-1828 م نخجوان از سوي ارتش روسيه تزاري
اشغال گرديد و طبق «معاهده تركمانچاي» اراضي اين سرزمين به تصرف دولت روسيه درآمد.[18]

در مارس 1921
م نخجوان به صورت بخشي از جمهوري آذربايجان درآمد و در نهم فوريه 1924 م به صورت
جمهوري خودمختار تأسيس يافت. نخجوان با وجود آنكه در جنوب ارمنستان واقع شده از
لحاظ اداري و جغرافيايي به آذربايجان تعلق دارد.[19]

مساحت نخجوان
5500 كيلومترمربع است و با ارمنستان در شمال 224 كيلومتر، با تركيه 11 كيلومتر(در
غرب) با ايران (در جنوب) 163 كيلومتر مرز مشترك دارد. به 5 منطقه اداري- كشوري
تقسيم مي‌شود و سه شهر و سه شهرك و 250 روستا دارد و مركز حكومت آن نخجوان مي‌باشد.
سيصد هزار نفر سكنه دارد كه 95% آن آذري هستند.

در زمان سلطه
ماركسيستها، شيعيان اين سامان تحت فشارها و تنگناهاي شديدي بودند و كليه اماكن
مذهبي و مساجد آنان تخريب و به مراكز غير مذهبي تبديل گرديد و امروزه كمتر آثار
معماري اسلامي در اين جمهوري به چشم مي‌خورد. كه از گرايش مذهبي حكايت كند.
فروپاشي نظام كمونيستي و عدم پيش‌بيني برنامه‌هاي اقتصادي و مشخص نبودن وضع مالكيت
به همراه بحرانهاي سياسي آذربايجان و تهاجم نظامي ارمنستان، وضع اسفناكي را بر اين
سرزمين حاكم نموده است.[20]

* سيماي
اقتصادي آذربايجان

توليدات
كشاورزي در آذربايجان بدليل شرايط مناسب آب و هوايي و موقعيت جغرافيايي متنوع است.
مهمترين اين محصولات عبارتند از: انگور، پنبه، مركبات، چاي سبز، ميوه، سبزيجات،
غلات، زيتون و زعفران. بخش كشاورزي يك سوم توليدات ناخالص ملي را به خود اختصاص
داده است، متأسفانه بخش عظيمي از انگور اين جمهوري به شراب تبديل مي‌شود كه در
داخل اين كشور، روسيه و جمهوريهاي ديگر قفقاز به فروش مي‌رسد.

نفت خام، گاز
طبيعي، سنگ آهن، بوكسيت و انواع سنگهاي ساختماني از جمله منابع معدني اين جمهوري
است كه در بين اين منابع، نفت از اهميت ويژه‌اي برخوردار مي‌باشد. سابقه استخراج
نفت در آذربايجان به قرن نوزدهم ميلادي مي‌رسد و بخاطر استخراج منابع نفتي، وضع
اقتصادي آن متحول گرديد و بتدريج به سوي توسعه صنعتي و شكوفايي اقتصادي گام
برداشت. كل ذخاير نفتي آن به 3/3 ميليلارد بشكه مي‌رسد ولي اخيراً بدليل بحرانهاي
داخلي و تداوم كشمكشها و دخالت نظامي ارمنستان استخراج و صدور نفت آن به ميزان
قابل توجهي سير نزولي يافته است.

آب و هواي
معتدل، شرايط مناسب اقليمي و مراتع سرسبز، سبب توسعه دامپروري در آذربايجان مي‌ّاشد
و پرورش گوسفند، بز، بوفالو، شتر و اسب در آن بطريق سنتي رواج دارد[21]،
كندوداري و تربيت كرم ابريشم نيز شغل عده‌اي از مردمان اين سامان است. همچنين
بدليل مجاورت با درياي خزر شيلات و ماهيگيري در آن توسعه يافته است.

علاوه بر
صنايع وابسته به نفت انواع صنايع آهن و فولاد، الكترونيك، صنايع نساجي و توليد
آلومينيوم در اين جمهوري استقرار دارد.

در آذربايجان
متجاوز از 1200 كيلومتر خطوط راه آهن وجود دارد كه 75% محموله‌ها در اين جمهوري
توسط راه آهن حمل و نقل مي‌شود.[22]

مهار نفس
سركش

اميرالمؤمنين(ع):

«اقمعوا هذه
النفوس فانها طلقة ان تطيعوها تنزع بكم الي شر غاية»(غرر الحكم- ص 138)

اين نفوس
سركش را مهار كنيد و از خواهشهاي نادرستشان باز داريد كه خودسر و بي‌قيدند. اگر
خواسته‌هاي آنها را پيروي نمائيد و به تمنيات نامشروعشان جامه عمل بپوشيد سرانجام
شما را در بدترين پرتگاه مي‌افكنند.

اخطار امام
براي بقاي انقلاب و نظام

اخطار به
مشتاقان رابطه با آمريكا!

قسمت دوم

محسن محمدي
معين

$pkš‰r’¯»tƒ tûïÏ%©!$# (#qãYtB#uä Ÿw (#rä‹Ï‚­Gs? ZptR$sÜÎ/ `ÏiB öNä3ÏRrߊ Ÿw öNä3tRqä9ù’tƒ Zw$t6yz (#r–Šur $tB ÷L—êÏYtã ô‰s% ÏNy‰t/ âä!$ŸÒøót7ø9$# ô`ÏB öNÎgÏdºuqøùr& $tBur ‘Ïÿ÷‚è? öNèdâ‘r߉߹ çŽt9ø.r& 4 ô‰s% $¨Y¨t/ ãNä3s9 ÏM»tƒFy$# ( bÎ) ÷LäêZä. tbqè=É)÷ès? ÇÊÊÑÈ  

    (قرآن كريم، سوره آل عمران، آيه 118)

***

 قسمت اول اين مقال بر معطوف ساختن توجهات در
خصوص خطر مهلك عدم تحقق عدالت اجتماعي- آنهم تنها در حد يك تذكر بسيار بسيار مختصر
و مجمل- بعنوان اصلي‌ترين و مهمترين خطري كه ماهيت اصيل و بنيادين انقلاب اسلامي و
نظام جمهوري اسلامي ايران را تهديد به نابودي كامل مي‌كند، اختصاص داشت. درباره
عدالت اجتماعي اگر چه حكومت واقعي اسلامي بايد در عرصه عمل و صحنه اجتماع اين مهم
را معرفي نمايد ليكن سخن گفتن و مطلب نوشتن در مورد عدالت به معناي اسلامي ناب آن
نيز ضرورت دارد، فلذا لازم است تمامي پيروان راستين امام مسأله عدالت و تبيين صحيح
آن را در كانون توجه خود قرار داده و نسبت به تبيين و تشريح اين اصل، حساسيت خاصي
از خود نشان دهند. از اين رو مقاله كوتاه پيشين با عنايت به بضاعت اندك نگارنده و
همچنين محدوديت فضاي درج يك نوشتار در مجله، صرفاً در حد يك “عنوان” و
به اصطلاح “تيتر” بايد تلقي شود و نه چيزي بيشتر از آن. و نظر به اينكه
حيات و نابودي اصالت انقلاب و نظام ما در گرو اين اصل مي‌باشد، شايسته است از آثار
دانشمندان و صاحبنظراني كه آيات قرآن و روايات ائمه اطهار(ع) را با ديدگاه عدالت
محور گردآوري و منتشر ساخته و مي‌سازند بهره‌گيري نموده و به تشنگان فرهنگ اسلام
ناب محمدي(ص) اين آثار را معرفي و تبليغ كنيم.

اما خطر دومي
كه هويت انقلاب و نظام ما را در معرض تهديد از درون قرار مي‌دهد، مخدوش گشتن چهره
كفر ستيزي و ستم سوزي انقلاب اسلامي است. بر هيچكس پوشيده نيست كه انقلاب اسلامي
بدون اصل مبارزه با قدرتهاي استكباري بالاخص آمريكاي جهانخوار، اصلاً معنا و
مفهومي در عصر كنوني ندارد. به عبارت ديگر ادعاي اعتقاد داشتن به انقلاب اسلامي و
رهبري امام خميني (ره)، الزاماً به معناي نفي فرهنگ استكباري رايج در عالم و تلاش
نظري و عملي در نابودي كامل همه وجوه فرهنگي، سياسي، اقتصادي، نظامي و اجتماعي آن
مي‌باشد.

اما علي رغم
اين اصل بيّن، گروههاي مختلفي در طول عمر انقلاب سعي نمودند و مي‌نمايند كه بدون
نفي سيستم ظالمانه استكباري، خود را در صف معتقدان به انقلاب و رهبري امام
خميني(ره) قرار داده و به اصطلاح “جابزنند”. اين گروهها چهره‌هاي مختلف
و ظاهرالصلاحي دارند و حتي الفاظ گوناگوني را در توجيه اعتقادات منحط خود بكار مي‌برند
از موضع همسويي با سيستم اقتصاد سرمايه‌داري فعلي جهان و پذيرش بي چون و چراي
سياستهاي جهاني با محمل “استفاده از علم و تكنولوژي روز”، مردم و
مسئولين متعهد به نظام امام را دعوت به سازش و تسليم در برابر بزرگترين دشمن اسلام
و مستضعفين يعني آمريكاي جهانخوار مي‌نمايند.

در واقع اين
اشخاص و گروهها در وراي تقدس مآبي‌ها و شعارهاي فريب دهنده عاميانه‌شان در يك
مسأله، داراي اشتراك شعار و عمل مي‌باشند و اين فصل مشترك چيزي نيست جز اشتياق
زايد الوصف اينان براي رابطه با آمريكا و غرب.

اين مشتاقان
رابطه با آمريكا همان پيروان اسلام آمريكايي‌اند كه امام خطر آنها را خصوصاً در دو
ساله آخر عمر پربركتش به پيروان اسلام ناب محمدي(ص) گوشزد مي‌فرمودند و مواضع فوق ‌الذكر
طيف‌هاي مشتاقان رابطه با آمريكا، في الواقع بعضي وجوه اسلام آمريكايي در جامعه ما
مي‌باشد. اينان به محض اينكه احساس كنند ركني از اركان انقلاب اسلامي به ضعف
گرائيده و يا در حال ضعف گرائيده و يا در حال ضعيف شدن مي‌باشد با تمام استعداد و
توان خود در صحنه جامعه ظاهر گشته و با شادماني از اينكه انقلاب اسلامي هم بالاخره
در حل مشكلات مستأصل شده، دعوت به بالابردن دستهاي انقلابيون مسلمان و نشستن بر سر
ميز “مذاكره مستقيم” با آمريكا و “حل اختلافات في مابين دولتين
ايران و آمريكا” مي‌نمايند.

بحمدالله ملت
ما در همان سال نخستين تشكيل نظام جمهوري اسلامي، طعم تلخ حاكميت طيفي از جريان
اسلام آمريكايي را در قالب “دولت موقت” و “رياست جمهوري بني صدر”
چشيد و وجه ليبرال مآبانه مشتاقان رابطه با آمريكا را با مشت محكم تسخير لانه
جاسوسي آمريكا توسط دانشجويان مسلمان پيرو خط امام تا مدتها طرد و نفي نمود
بطوريكه آن سنخ پيروان اسلام آمريكايي هنوز كه هنوز است نتوانسته‌اند پايگاه
مناسبي را حتي در بين اقليت مرفه سرمايه‌دار- كه غالباً تمايلات ضد انقلابي دارند-
براي خود دست و پا كنند و ناچارند اعلاميه‌هايشان را توسط همان اعضاي كادر مركزي
قديمي بازنشسته و بالاي شصت سال خود توزيع نمايند!

در اثناي
فتوحات و عدم الفتح‌هاي رزمندگان در جنگ تحميلي نيز گروه ديگري از اين پيروان
اسلام آمريكايي، سر از پا نشناخته مشتاق ملاقات با رابرت مك فارلين فرستاده ويژه
كاخ سفيد بودند كه با درايت امام خميني(ره) بر شعله اشتياق اين عده نيز، افشاي
توطئه يك فارلين در مراسم سيزدهم آبان- 66 كه به امر امام انجام شد- “آب
سرد” ريخته شد.

بدنبال پذيرش
جام زهر قبول قطعنامه 598، وجه ديگري از پيروان اسلام آمريكايي به تصور تضعيف اصل
فرهنگ شهادت و ايثار و فداكاري، با پيش كشيدن پايان يافتن دوره آن فرهنگ و آغاز
“دوره حاكميت عقل و شعور”، در جامعه به خودنمايي پرداخته و حتي به
فراخواني ليبرالهاي خود فروخته و فراريان خارج از كشور مبادرت ورزيده و به اين
عناصر خائن به انقلاب اطمينان مي‌دادند كه بر گذشته‌هاي آنها صلوات فرستاده خواهد
شد و … شش ماهه دوم سال 1367 زمان ميدانداري و بر روي صحنه آمدن اين بخش از
معتقدان اسلام آمريكايي بود يعني پيچيده‌ترين بخشي كه نحوه برخورد و مقابله با آن
به سادگي و سهولت بخشهاي قبلي نبوده و نيست. در اين زمان امام با افراد و جرياناتي
مواجه بود كه از متن انقلاب اسلامي بوده و به عنوان ياران انقلاب و امام- بعضاً و
شايد اكثر آنان- اشتهار داشتند و با حضور در چنين بستر و فضايي، محكوم ساختن ارزشها
و اصول انقلاب اسلامي و دفاع مقدس و … را در نوشته‌ها، مصاحبه‌ها، سخنراني‌ها و
محافل عمومي و خصوصي مطرح مي‌نمودند و كا را به جايي رساندند كه در سالگرد پيروزي
انقلاب اسلامي- دهه فجر 67- ديگر چيزي نمانده بود كه اينان در استخفاف خط امام و
اسلام ناب محمدي(ص) مطرح نكرده باشند و غير از اعلام اشتياق جهت رابطه با آمريكا-
كه شايد از خوف برخورد قاطع و خرد كننده امام با خود، جرأت مطرح نمودن علني آن را
نداشتند- از تسخير لانه جاسوسي گرفته تا دستگيري و اعدام منافقين مسلح قاتل مردم
بيگناه و از مصادره اموال سرمايه‌داران توسط دادگاههاي انقلاب تا راه پيمايي برائت
از مشركين در مكه حتي سردادن شعار مرگ بر آمريكا و مرگ بر اسرائيل را محكوم كرده و
به باد انتقاد گرفتند.

در واقع مي‌توان
در يك جمله شرايط و اوضاع آن دوران را- به اعتقاد نگارنده اين سطور- اينگونه توصيف
كرد كه جريان اسلام آمريكايي با تمام قوا و نفرات خود به ميدان آمد. بالطبع در
چنين اوضاعي كه امام، جبهه‌اي متحد را فراروي مسير حركت انقلاب اسلامي مي‌ديد و
بسياري از كساني كه مي‌بايست در كنارش باشند را، پيشقراولان جبهه مقابل خود مشاهده
مي‌نمود، نحوه مقابله و برخوردش پيچيدگي بيشتري را طلب مي‌نمود و شايد راز و رمز
جاودانگي خط امام كه ضمن بيانات و پيامهاي دو سال آخر عمر پربركت امام خميني(ره)
به صورتي محوري توسط ايشان مطرح مي‌شد، همين پيچيدگي نحوه مبارزه با اين جريان
خطرناك باشد. به بيان امام خميني(ره):

«راه مبارزه
با اسلام آمريكايي از پيچيدگي خاصي برخوردار است كه تمامي زواياي آن بايد براي
مسلمانان پابرهنه روشن گردد و متأسفانه هنوز براي بسياري از ملتهاي اسلامي مرز بين
اسلام آمريكايي و اسلام ناب محمدي(ص) و اسلام پابرهنگان و محرومان و اسلام مقدس
نماهاي متحجر و سرمايه‌داران خدانشناس و مرفهين بي درد كاملاً مشخص نشده است و
روشن ساختن اين حقيقت كه ممكن نيست در يك مكتب و آئين، دو تفكر متضاد و رو در رو
وجود داشته باشد از واجبات سياسي بسيار مهمي است كه…».

(23 محرم
1409 هـ ق برابر با 14/6/1367)

امام با
اعلام آماده باش به پيروانش در همه جا براي آنكه معتقدين به اسلام ناب محمدي(ص) از
عده و عُده جريان اسلام آمريكايي خصوصاً از عناوين “دهان پركن” و
عوامفريبانه بعضي صاحبان تفكر اسلام سرمايه‌داري مرعوب نگردند، قبل از به روي صحنه
آمدن جريان اسلام آمريكايي و يكپارچه شدن جبهه مذكور در عرصه سياسي و اجتماعي
كشور، اقدام به افشاي تمام عيار وجوه مختلف تفكر جريان اسلام آمريكايي نمود و چهره
واقعي بسياري از صاحبان اين تفكر را كه سردمداران جريان فوق‌الذكر به اين زودي‌ها
قصد “خرج كردن” و به روي صحنه آوردن آنها را نداشتند، به مردم شناساند و
از موضع قدرت مكتبي- يك تنه با اتكال به خدا- با مقابله و رويارويي با جبهه اسلام
آمريكايي در تمام وجوه آن پرداخت. مطالبي كه امام در تمامي پيامهاي دو سال آخر
عمرشان به انحاء گوناگون تكرار كرده و متذكر مي‌شدند ناظر به همين معناست به عنوان
مثال:

 «ما بايد سعي كنيم تا حصارهاي جهل و خرافه را
شكسته تا به سرچشمه زلال اسلام ناب محمدي(ص) برسيم و امروز غريب‌ترين چيزها در
دنيا همين اسلام است و نجات آن قرباني مي‌خواهد و دعا كنيد من نيز يكي از قرباني‌هاي
آن گردم».

 (امام خميني-14/7/67)

«آمريكا و
استكبار در تمامي زمينه‌ها افرادي را براي شكست انقلاب اسلامي در آستين دارند. در
حوزه‌ها و دانشگاهها، مقدس نماها را كه خطر آنان را بارها گوشزد كرده‌ام اينان با
تزويرشان از درون، محتواي انقلاب و اسلام را 
نابود مي‌كنند. اينها با قيافه‌اي حق به جانب و طرفدار دين و ولايت، همه را
بي دين معرفي مي‌كنند. بايد از شر اينها به خدا پناه بريم». (امام خميني- 29/4/67)

«آن قدر كه
اسلام از اين مقدسين روحاني نما ضربه خورده است از هيچ قشر ديگر نخورده است و
نمونه بارز آن مظلوميت و غربت اميرالمؤمنين(ع) كه در تاريخ روشن است. بگذارم و
بگذرم و ذائقه‌ها را بيش از اين تلخ نكنم ولي طلاب جوان بايد بدانند كه پرونده
تفكر اين گروه همچنان باز است و شيوه مقدس مآبي و دين فروشي عوض شده است… طلاب
عزيز لحظه‌اي از فكر اين مارهاي خوش خط و خال كوتاهي نكنند، اينها مروج اسلام
آمريكايي‌اند و دشمن رسول الله». (امام خميني- 3/12/67)

في الواقع
امام با اين بمبارانهاي افشاگري، جريان قوي و متحد اسلام آمريكايي را دچار انفعال
ساخت. بگونه‌اي كه آنها را از حالت تهاجمي به وضعيت دفاع و حفظ مهره‌ها و عناصر
خود كشانيد. اين حملات پي در پي امام به تمامي مواضع صاحبان تفكر اسالم آمريكايي
به قدري مؤثر بوده كه حتي امروز بعد از گذشت چهار سال از ارتحال جانگداز و جگرسوز
خميني كبير(ره)، هنوز سردمداران اصلي اين جريان جرأت علني ساختن مواضع‌شان را
ندارند و از اين روست كه مي‌بينيم براي خروج از انفعال بار ديگر چند عنصر تكنوكرات
و ليبرال مآب را هر از گاهي با احتياط به صحنه مي‌آورند تا اين عناصر با طرح
مسائلي همچون “مذاكره مستقيم با آمريكا” كه در سال 1369 مطرح شد و
نيروهاي انقلاب برخورد قاطعي را به طراح آن نشان دادند و طرح وي نيز مسكوت ماند تا
همين ماههاي اخير كه عنصر تكنوكرات و ليبرال مسلك ديگري از موضع يك نماينده مجلس
شوراي اسلامي (منتهي با احتياط بيشتري) طي نامه‌اي نه چندان محرمانه دعوت به
مذاكره و مراوده مستقيم با آمريكا و حل اختلافات! في مابين دو دولت ايران و آمريكا
نموده است. نامه دوازده صفحه‌اي اين نماينده مجلس كه در تمامي سطور و جملاتش ضعف و
زبوني وافري در برابر آمريكا به چشم مي‌خورد در واقع چيزي جز دعوت به خود فروختگي
نيست و به نظر مي‌رسد كه سردمداران جريان اسلام آمريكايي با اين محمل قصد ارزيابي
مجدد مردم و مسئولين را در اين باره داشته‌اند تا با سنجش ميزان عكس العمل و
واكنشي كه در برابر اين حقارت نامه نشان داده مي‌شود، زمان به روي صحنه آمدن خويش
را ارزيابي نمايند. البته اينجانب كه نامه مذكور را خواندم فقط براي نويسنده آن كه
سالها “طعم شيرين زندگي آمريكايي” را چشيده و حالا بايد چهره‌هاي بي‌كراوات
ديپلماتهاي جمهوري اسلامي و نمايندگان پارلمان ايران را “تحمل”! كند،
متأثر شدم! ليكن به يادم آمد براي اتمام حجت همه كه شده ضمن ذكر آيه‌اي از آيات
نوراني قرآن كريم در صدر اين مقال، جملات و اخطارهايي را كه امام خميني(ره) به
صاحبان چنين تفكري در سالهاي پر اضطراب دهه اول انقلاب اسامي مي‌دادند- بدليل
اينكه شايد اين پيامها به نيويورك نمي‌رسيده و به گوش ايشان نخورده- به ايشان كه
در جايگلاه معظم نمايندگي مجلس شوراي اسلامي قرار گرفته‌اند يادآور گردم، شايد كه
بخود آيند:

«ملت عزيز
ايران! شما شرق تجاوزگر و غرب جنايتكار را به وحشت انداخته‌ايد؛ هيچگاه با هيچ
قدرتي سازش نكنيد كه يقين دارم نمي‌كنيد و هر كس در هر مقام كه سازش با شرق و غرب
را داشت، بي مهابا و بدون هيچ ملاحظه‌اي، او را از صفحه روزگار براندازيد. كه سازش
با شرق و غرب، خودباختگي است و خيانت به اسلام و مسلمين است». (امام خميني-
22/11/58)

«سياست نه
شرقي و نه غربي را در تمام زمينه‌هاي داخلي و روابط خارجي حفظ كنيد و كسي را كه
خداي نخواسته به شرق و يا غرب گرايش دارد، هدايت كنيد و اگر نپذيرفت او را منزوي
نمائيد و اگز در وزارتخانه‌ها و نهادهاي ديگر كشور چنين گرايشي باشد كه مخالف مسير
اسلام و ملت است اول هدايت و در صورت تخلف، استيضاح نمائيد كه وجود چنين عناصر
توطئه‌گر در رأس امور يا در قطبهاي حساس، موجب تباهي كشور خواهد شد». (امام خميني-
7/3/59)

«يك جرياني
در كار است كه آن جريان انسان را از اين معنا مي‌ترساند كه بخواهد به طور خزنده
اين كشور را باز هل بدهد به طرف آمريكا، بخواهند از اين راه پيش بروند. و اين يك
مسأله‌اي است كه به قدري اهميت دارد از نظر اسلام و بايد آنقدر اهميت داشته باشد
در نظر شما فرماندهان و ديگران كه اگر احتمال اين را بدهيد، بايد مقابلش بايستيد
نه اينكه اول يقين كنيد به اينكه مسأله اينطوري است…». (امام خميني- 24/3/60)

البته
همانگونه كه ذكر شد فردي كه اخيراً حقارت نامه فوق الاشاره را به رشته تحرير
درآورده عنصر بسيار دون پايه جريان اسلام آمريكايي است و اصلاً در حد و اندازه‌اي
نيست كه او را مخاطب جملات امام عظيم الشأنمان خميني كبير(ره) تلقي نمائيم ليكن
همانگونه كه جريان اسلام آمريكايي و سردمداران آن، اين فرد را تريبون ابراز اشتياق
خويش براي برقراري رابطه با آمريكا قرار دادند، چه بسا اين شخص بي اطلاع (از عاقبت
عملي كه به انجام رسانده) در سيزدهم آبان امسال آماج شعارهاي كوبنده و مشتهاي گره
كرده عاشقان انقلاب اسلامي و ادامه دهندگان راه شهيدان و پيروان راستين امام
راحلمان قرار گيرد تا فرياد جاوداني مرگ بر آمريكا همه اندك مشتاقان تجديد رابطه
با آمريكا را بار ديگر به بايگاني تاريخ انقلابمان بسپرد. انشاءالله.

در خصوص اين
اخطار امام براي بقاي انقلاب، سخن بسيار است اما به قول معروف:

اندكي با تو
بگفتم غم دل ترسيدم             كه دل آزرده
شود ورنه سخن بسيار است

لذا بهمين
مختصر بسنده مي‌شود و بحول و قوه الهي در شماره آتي به موردي ديگر از اخطارهاي
امام خواهيم پرداخت. ادامه دارد

سقوط شهوتران

امام
جواد(ع):

«راكب الشهوات
لا تقال عثرته» (بحارالانوار- ج 17 ص 214)

كسي كه بر
مركب شهوات خويش سوار است و خودسرانه مي‌تازد، هرگز از لغزش و سقوط رهائي نخواهد
داشت.

13
آبان

روز عزت
اسلام و ذلت شيطان بزرگ

در روز هفتم
آبان ماه 1358 بود كه امام خميني(ره) طي نطق شديد اللحني، آمريكا را عامل تمام
گرفتاري‌هاي مسلمين دانست و به مردم ايران هشدار داد كه منتظر اقدام ديگران نباشند
تا براي آنها كاري بكنند بلكه در صورت مصلحت، خود ملت هشيارانه اقدام به فعاليت
نمايند.

اين هشدار
صريح و بي پرده امام به خاطر اين بود كه دولت موقت وقت حركت‌هاي مرموزي را براي
تثبيت قدرت شكست خورده آمريكا در ايران، انجام داده بود و در همان روزها كه امام
عزيزمان شديدترين حملات خود را عليه آمريكا و ديگر ابرقدرتها آغاز كرده بود، مهندس
بازرگان با برژينسكي، مشاور امنيتي كارتر، ملاقات نموده بود و در حقيقت دولت موقت
نه تنها اعتنائي به سخنان و هشدارهاي مكرر امام نمي‌كرد كه توافق‌هائي محرمانه با
شيطان بزرگ، پي ريزي كرده بود كه پس از تسخير لانه جاسوسي، برخي از اسنادش به دست
دانشجويان عزيز خط امام افتاد و جاسوسي سخنگوي دولت براي همگان محرز شد.

در روز دهم
آبان ماه بود كه بمناسبت عيد سعيد قربان، ميليون‌ها تن در تظاهرات سراسري كشور
شركت كرده و با شعارهاي كوبنده، آمريكاي جنايتكار را به خاطر پناه دادن به شاه
مخلوع، به شدت محكوم كردند.

سه روز بعد
يعني درست در همان روزي كه امام به دستور آمريكا در سال 43، به تركيه تبعيد شده
بود  و همان روز كه به دستور جيره خواران و
مزدوران آمريكا در سال 57 بر دانشجويان و دانش‌آموزان، در زمين دانشگاه آتش گشوده
شده بود و صدها تن به خاك و خون كشيده شده بودند،‌ در روز 13 آبان 58، جمعي از
زبده‌ترين و مخلص‌ترين نور چشمان و عزيزان امام، دانشجويان مسلمان پيرو خط امام،
سفارت آمريكا يا لانه جاسوسي شيطان بزرگ را به اشغال خود در آوردند و ابهت آمريكا
به كلي شكسته شد و اسلام عزتي ديگر يافت.

دانشجويان
مسلمان در پيام خود، خطاب به امام عزيزمان چنين گفتند:

«اي امام!
ديگر تاب تحمل نداشتيم. آخر تو خود فرياد برآورده بودي كه بر دانش آموزان،
دانشگاهيان و محصلين علوم دينيه است كه با قدرت تمام، حملات خود را عليه آمريكا و
اسرائيل گسترش داده تا آمريكا را وادار به استرداد شاه مخلوع جنايتكار نمايند. و
اين چنين بود كه در جهت اجراي فرمان تو و با اعتقاد به پيروي راه تو كه راه خدا
است، بر آن شديم كه گامي هر چند كوچك برداريم و با اشغال سفارت مزدوران آمريكائي
در ايران، بيانگر خشم خداوندي تو و خلق مسلمانمان باشيم».

اين پيام
كوبنده كه همراه با تأييد ملت سراسر ايران و امضاء و موافقت مقام والاي رهبر كبير
انقلاب بود، دولت موقت را وادار به استعفاء و كناره‌گيري كرد، چرا كه ديگر اميد
ادامه دادن به راه انحرافي خود نداشت. و از آن سوي امام عزيزمان، با قدرداني و
سپاس از اين جوانان متعهد و وظيفه شناس فرياد برآورد كه:

«امروز روزي
نيست كه ما بنشينيم و نگاه كنيم. امروز خيانت‌هاي زير زميني در كار است كه در همين
سفارتخانه طرح ريزي مي‌شود و عمده‌اش از شيطان بزرگ است…بايد بدانند امروز در
ايران باز هم انقلاب است، انقلابي بزرگتر از انقلاب اول». (16/8/58)

آري! اين
انقلابي بزرگتر و مهمتر بود، چرا كه حكومت جائرانه پهلوي، بي پروا و به صراحت،
سرسپردگي خود را به آمريكا اعلام مي‌كرد و هيچ نقابي بر چهره نداشت. و اما اكنون
كه نوبت به سرسپردگان مرموز و پشت پرده رسيده بود، نقاب منافقانه بر چهره‌شان زده
بودند و با قيافه‌اي مقدس مأبانه و به ظاهر انقلابي به ميدان آمده بودند ولي در
حقيقت، قسمت دوم آن تراژدي را اجرا كرده و همان قدرت شيطاني را مي‌خواستند بر مردم
ايران تحميل كنند؛ مردمي كه تازه دل خوش داشتند كه از زير يوغ شيطان بزرگ خارج شده‌اند
و با نثار خون عزيزان خود، مزدوران آمريكائي را به جهنم فرستاده بودند؛ مردمي كه
براي رسيدن به استقلال و آزادي و نظام مقدس جمهوري اسلامي، سال‌ها خون دل خورده و
جوانان خود را در ميدان جهاد و شهادت، قرباني كرده بودند و به نداي رهبر و
امامشان، لحظه‌اي از پيكار و مبارزه با رژيم ستمشاهي دريغ نكرده بودند، اكنون چطور
مي‌توانستند، تحمل كنند كه برخي مزدوران آمريكائي با قيافه‌هائي مبدل و به ظاهر
مؤمن و انقلابي، همان حركت سابق شاه خائن را ادامه داده و آمريكا را دگربار به
ايران باز گردانند. اينجا بود كه بپا خاستند و مردانه برابر بزرگترين قدرت مادي روي
زمين ايستادند، و از هيچ نيروئي ترس و واهمه نداشتند چرا كه از قدرت لايزال الهي،
استمداد مي‌كردند و پشتيباني بي دريغ امام و تمام اقشار ملت، همراهشان بود.

شيطان بزرگ
پس از اين اقدام شجاعانه و متهورانه دانشجويان مسلمان، مانند مار گزيده‌اي شده بود
كه مي‌خواست به هر نحو زخم خود را التيام بخشد و آبروي از دست رفته‌اش را باز
گرداند؛ لذا به فكر انتقام افتاد. البته چه اين اقدام جوانان متعهد ما در لانه
جاسوسي مي‌شد و چه نمي‌شد، آمريكا هرگز دست بردار نبود چرا كه تمام پايگاه‌هايش را
در ايران از دست داده بود و تمام اميدهايش به يأس و نوميدي مبدل شده بود ولي اين
بار، به بهانه دستگيري و به گروگان گرفتن چند تن از مزدوران و جاسوسانش، آشكارا و
علني، مبارزه را آغاز كرد.

در روز 4
ارديبهشت 59 هفت هواپيماي غول پيكر نظامي «سي- 130» و 8 هليكوپتر نظامي مجهز را
وارد حريم هوائي ايران نمود و در فرودگاهي متروكه در طبس فرود آورد، و طبق نقشه از
پيش تعيين شده، هدف، تهران و آزادسازي گروگان‌ها و بمباران كردن مراكز مهم پايتخت
بود كه بحمدالله خداوند «ابابيل» خود را به صورت طوفان شن بر سر سپاهيان كاملاً
مجهز آمريكائي فرو فرستاد و آنان را مفتضحانه در آتشي كه خود افروخته بودند،
سوزاند. ناگفته نماند كه در همان زمان، و همگام با آن تجاوز نظامي، آشوب كردستان
نيز آغاز شده و در چند نقطه كشور، بمب گذاري شده بود. با اين حال، ايران اسلامي از
پس هر دو توطئه به خوبي برآمد و خداي بزرگ انقلاب اسلامي را نجات داد.

آمريكا كه
اين بار زخم عميق‌تري برداشته بود، اقدام به كودتاي 18 تير كرد كه به خواست
خداوند، در اين كودتا نيز ناموفق ماند. «ركني» يكي از افسران معدوم كودتاي 18 تير
در بازجوئي،‌ پرده از توطئه بعدي آمريكا برداشته بود. او چنني گفته بود:

«اكنون كه
كودتاي نظامي با شكست روبرو شده است، مسلماً عراق دست به حمله نظامي خواهد زد زيرا
اين دو توطئه با هم طرح ريزي شده كه در صورت شكست يكي، ديگري آن را به نتيجه
برساند».

و همين طور
هم شد. عراق با سركردگي آمريكا، جنگ تحميلي خود را با اسلحه آمريكائي و روسي و با
همياري و همكاري مزدوران و سرسپردگان شيطان بزرگ، آغاز كرد، و هدف به سقوط كشاندن
و نابود كردن انقلاب اسلامي بود كه بحمدالله با ايثارگري‌ها و مقاومت‌ها و پايداري‌ها
و از خود گذشتگي‌هاي ملت مسلمان ايران و با امدادهاي غيبي خداوندي، پس از هشت سال
جنگ تمام عيار، باز هم آمريكا شكست خورد؛ شكستي مفتضحانه. ولي مردم ما بايد بدانند
كه اين مار زخمي هرگز دست از توطئه بر نخواهد داشت و بايد مصمم و پابرجا، و گوش به
زنگ و هشيار، تمام توطئه‌هايش را با استمداد از پروردگار و با وحدت و همبستگي تمام
اقشار ملت، خنثي كرده و نقشه‌هاي شيطانيش را نقش بر آب كنند. همين روزها است كه
نغمه جديدي را شروع كرده و با بهانه قرار دادن جزيره ابوموسي، مي‌خواهد منطقه آرام
خليج فارس را متشنج كند و آرامش را به هم بزند. ملت ما ضمن آماده بودن براي هر
اقدامي، بايد كاملاً‌ هشيار، مواظب اوضاع باشند و مسائل سياسي را با دقت زير نظر
بگيرند و آمادگي رزمي و نظامي خود را پيوسته حفظ كنند تا شيطان بزرگ را در تمام
تصميم‌هاي شيطانيش، به زانو در آوردند و مطمئن باشند كه عزت آنها در مقاومت و
پايداري و مبارزه با سلطه گران و قدرت‌هاي بزرگ شيطاني است.

اين سفارش
جاودانه امام را هميشه به ياد داشته باشيم كه مي‌فرمايد:

«نهضت ملت
شريف ايران براي قطع ايادي دشمنان ادامه دارد و تا آمريكا و ساير ابرقدرت‌ها به
ستمكاري و جنايات خود ادامه مي‌دهند، ملت ما به مقابله و مبارزه خود با آنان،
ادامه مي‌دهد و استقلال همه جانبه خود را با تمام قوا حفظ مي‌كند.

بر روشنفكران
است كه هر چه بيشتر در رسوائي ابرقدرت‌ها و قدرت‌ها بكوشند و اميدوارم كه خميني از
راه مستقيم اسلام كه مبارزه با قدرت‌هاي ستمگر است، هيچگاه منحرف نشود و براي به
ثمر رساندن اهداف اسلام از پاي ننشيند، چنان كه اميدوارم ملت‌هاي مسلمان خصوصاً
ملت مبارز ايران، در اين هدف اسلامي كوشا باشند و مبارزه خود را عليه ستمگران شرق
و غرب ادامه دهند». (20/12/58)

ما هم يكبار
ديگر با روح بلند امام امت تجديد پيمان مي‌كنيم كه از راهش كه راه مبارزه با
ستمگران و ظالمان است، هرگز منحرف نشويم و گامي به عقب نگذاريم و پشت سر رهبر معظم
انقلابمان، حضرت آيت الله خامنه‌اي به مبارزه بي امان خود، در تمام جوانب، با
آمريكا، شيطان بزرگ، ادامه دهيم كه عزت اسلام و مسلمين در اين مبارزه‌ها و مقاومت‌ها
نهفته است.

پايدار باد
اسلام و انقلاب اسلامي و نابود باد شيطان بزرگ و عواملش.

امام
خميني(ره):

«من بار ديگر
خطر آمريكا را در جهان بخصوص منطقه و ايران گوشزد مي‌نمايم. امروز تمامي آناني كه
عليه جمهوري اسلامي ايران متحد شده‌اند، با واسطه يا بدون واسطه، در رابطه با
آمريكا مي‌باشند. ملت ايران بايد با قاطعيت با اين خطر بزرگ مبارزه نمايد».
(22/11/59)

آيت الله
خامنه‌اي:

«توصيه ما به
دولتهاي خليج فارس و همسايه اين است كه دشمن را ببينند و بشناسند. بدانند كه چه
كسي مي‌خواهد در اين منطقه اختلاف بياندازد. اين اختلاف بيشتر به ضرر خود آنهاست.
شما حوادث دو، سه سال پيش منطقه را ديديد. ديديد كه نتيجه حضور قدرتمندانه آمريكا
و انگليس و ديگران در منطقه، تحقير كشورها و ملت‌هاي منطقه و دولت‌هاي جنوب خليج
فارس شد… علاج همه اينها اتحاد كلمه است». (26/6/71)

تحليل پديده‌هاي
سياسي

قسمت پنجم

سيد موسي
ميرمدرس

تذكار:

در نوبتهاي
پيشين، مباحث مفهوم سياست، اقسام تحليل 
سياسي و مفاهيم اصطلاحات تحليل، از نظر گذشت و در اين راستا مبحث مهم تحليل
سياسي ديني يا تحليل دين از سياست نيز خاطرنشان شد. اكنون به بخش ديگري از اين گفت
و گو مي‌پردازيم.

***

اهداف تحليل
سياسي

«يكي از
اهداف مهم تحليل سياسي، افزايش آگاهي بر سلسله شقوق ممكنه‌اي است كه در سياست وجود
دارد».[1]
به ديگر سخن «يكي از دلايل كوشش به كسب مهارت در تحليل سياست اين است كه تحليل
سياسي به انسان كمك مي‌كند تا جهاني را كه در آن زندگي مي‌كند بهتر بشناسد و از
ميان شقوق گوناگون پيش روي خويش بهترين را انتخاب كند و بالاخره موفق شود به
تغييرات كوچك و بزرگ كه هر كدام يكي از جنبه‌هاي لاينفك زندگي مي‌باشند، تأثير
بيشتر ببخشد».[2]

اصولاً تحليل
سياسي، نخست جهت درك و ارزيابي فرد از حوادث، دوم براي تحليل و توجيه هواداران و
كساني كه به تحليل او وقعي مي‌گذارند و سوم براي تدابير لازم و احياناً اتخاذ موضع
اصولي و نيز پيش‌بيني آينده، به عمل مي‌آيد.

بنابراين
تحليل‌گر رخدادهاي سياسي بايد داراي ويژگيهايي باشد كه وي را در رسيدن به اهداف
فوق كمك نمايند. از اين رو به ذكر عمده آنها بسنده مي‌كنيم:

ويژگيهاي
تحليل‌گر

الف- دارا
بودن بينش سياسي

ادعاي گزافي
نيست اگر گفته شود: همه انسانها فطرتاً‌ متمايل به دخالت در سرنوشت سياسي خويش؛ يا
به سخن ديگر، داراي بينش سياسي هستند. ارسطو- شاگرد مبرز و برجسته افلاطون و پرآوازه‌ترين
محقق و حكيم يوناني- بر اين باور است كه «آدمي طبعاً براي زندگي در جامعه سياسي
ساخته شده است»[3]؛
يعني انسان طبعاً موجودي سياسي است. بدين جهت مي‌توان گفت كه تمام مردم بدون
استثنا در مسائل سياسي دخالت مي‌كنند، حتي آنهايي كه انگاره جدايي دين از سياست را
پذيرفته‌اند و آنهايي كه سياست را، كار از ما بهتران مي‌دانند و بطور كلي شعار مي‌دهند:
سياست را بايد به اهلش واگذاشت! نهايت امر هر كدام به گونه‌اي در اين عرصه حضور
دارند و گاه خودشان نيز توجه ندارند كه واقعاً سياسي‌اند!

ناگفته نماند
كه بينش و شم سياسي بسان نور مي‌ماند كه در پاره‌اي از آدميان، كم سوتر از نور شمع
و در برخي ديرگ فزونتر از تابش نورافكنهاي بسيار قوي است و البته خانه، مدرسه- اعم
از مدرسه، دبيرستان، دانشگاه يا حوزه علميه- محيط كرا و زندگي اجتماعي، همگي در
تقويت يا تضعيف و گاه در مضاعف نمودن سرعت انتقال و تقويت بينش سياسي مساعدت مي‌نمايند.

نبايد فراموش
كرد كه نهضتها و انقلابها و برخورد با جريانهاي ظالمانه و بي عدالتي‌ها و … و در
مسير اين حوادث قرار گرفتن، در- تقويت بينش سياسي- اجتماعي مردم فوق العاده مؤثر
است.

از اين رو
مشاهده مي‌كنيم كه مردم ايران به مراتب از توده كشورهاي ديگر، سياسي و انقلابي‌ترند،
بطوري كه بسياري از انسانهاي معمولي، جهت‌گيري كلي سياستهاي بين المللي را مي‌دانند
و معمولاً از حوادث داخلي و خارجي تحليل دارند و از همه مهمتر اين كه در برابر
رخدادهاي سياسي بين المللي از حساسيت زايدالوصف برخوردار هستند.

اين نكته را
هم بايد افزود كه به هر ميزان از انقلاب فاصله گرفته شود- مراد بعد زماني است و نه
لزوماً فاصله از ارزشهاي انقلاب؛ گرچه فاصله از ارزشها، خطر آفرين‌تر است- حساسيت
مردم نسبت به جريانهاي سياسي كاهش خواهد يافت و اين وظيفه سياست گذراران نظام
اسلامي است كه از غلتيدن مردم در چنين وادي مهلكي، جلوگيري نمايند و يكي از موانع
كاهش حساسيت، ورود در وادي تحليل رويدادهاي سياسي و دريافت تداوم ظهور در صحنه
سياسي است.

ب- برخورداري
از آمادگي ذهني و تعمق انديشه

در سياست،
اصولي مانند «اصل تسلسل در حوادث»، «اصل تعدد علل و نفي عامل واحد» و امثال آن
وجود دارد؛ بنابراين چه بسا پديده‌اي رخ مي‌نمايد، در حالي كه:

اولاً: عوامل
متعددي، علت تحقق يافتن آن بوده.

ثانياً: ممكن
است موارد مشابهي داشته باشد.

ثالثاً:
محتمل است كه ريشه برخي از اين عوامل به گذشته دور برگردد. لهذا اولاً آمادگي ذهن
و ثانياً ارتباط دادن اين پديده‌ها به هم است كه مي‌تواند تحليل‌گر را به نقطه
مطلوب برساند. البته جمع‌آوري اطلاعات و منابع لازم، بخشي از مشكل را مرتفع مي‌سازد،
ولي ارتباط بخشيدن ميان پديده‌ها بستگي تام به آمادگي ذهني و تعميق انديشه دارد.

في‌المثل
بارها شده است كه با جريانها و حوادثي برخورد نموده‌ايد كه چه بسا به نتيجه‌اي نيز
رسيده باشد، لكن در مواجهه با ديدگاههاي تحليل‌گران دريافته‌ايد كه يا اصلاً‌
نتيجه‌گيري شما ناقص بوده يا به بسياري از عواملي كه در تحقق آن پديده نقش داشته‌اند،
توجه نكرده‌ايد و پس از بيان تحليل‌گران، آگاه گشته و تازه متوجه پيچيدگي موضوع
شده‌ايد؛ بويژه اين كه بسياري از موضوعات و جريانهاي سياسي به ميزاني از بغرنجي
برخوردارند كه بزرگان دانش و فن سياست با دشواري مي‌توانند به تحليل آنها اقدام
كنند.

ج- عدم تعجيل
در اظهار نظر و بررسي همراه با احتياط پديده‌ها

بسياري از
افراد مايلند كه بدون تأمل و تعمق با اخذ ظواهر، داد سياست داده و تحليلهاي
گوناگون تحويل دهند، در حالي كه بارها و بارها دريافته‌اند كه تحليل‌هاي قشري و
نشأت گرفته از عدم اطلاعات و منابع و روش تحليل، دستاوردي جز اثبات نداشتن شرايط
لازم تحليل، برايشان نداشته است.

شايد بتوان
ادعا كرد كه هيچ دانش و هنري مانند سياست وجود ندارد كه بسياري از تئوريهاي مبتني
بر اصول و قواعدش، در عمل با شكست مواجه مي‌شوند. بر اين اساس گفته‌اند: «تاريخ
يگانه آزمايشگاه علوم سياسي است»، و «گذشته چراغ راه آينده». بنابراين سياست،
اصولاً هويتي حساس و متغير دارد و گام نهادن در اين عرصه، بدون رعايت شرايط تحليل
سياست، غير آزموده و نادرست است!

از اين رو
كساني كه به واقع در انديشه اصلاح شيوه تحليل گري خويش برآمده‌اند، رواست توصيه
علماي اخلاق در بعد محاسبه نفس و ارزيابي اعمال را، رعايت كنند، و اگر در صحت و
سقم نظريات خويش ترديد دارند، يك دوره كارورزي را شروع كنند و پس از ثبت ديدگاههاي
خويش درباره موضوعات گوناگون، هرازگاهي پس از گذشت زمان، رجوع مجدد نمايند و به
نقاط ضعف و قوت آنان دست يابند. و اگر بر بي پايه بودن تحليلهاي خويش واقفند،
رواست كه در صدد يافتن روشهاي صحيح تحليل سياسي برآيند و حوادث را با احتياط دنبال
كنند!

د- آشنايي با
زبان سياست

بسيارند
سياست پيشگاني كه از روي تعمد، مقاصد خويش را با زباني غير از متعارف مردم بازگو
مي‌كنند و چه بسا سخني درباره جريان و حادثه‌اي زشت يا زيبا جلوه كند، ولي واقعيت
در روي ديگر سكه باشد. البته گاهي اوقات، هوشمندي و كياست مي‌طلبد كه سياستمدار با
زبان سياست سخن بگويد. به هر تقدير تحليل‌گر بايد اين زبان را بشناسد تا به مقاصد
صاحبان آن، نايل آيد.

ماجراي اعلام
الحاق چين به شوروي توسط مائوتسه تونگ- رهبر انقلاب سوسياليستي 1949 چين- و رد اين
پيشنهاد از ناحيه ژوزف استالين- رهبر وقت شوروي سابق- به اين دليل كه در واقع مائو
مي‌خواهد شوروي را جزو كشور بزرگ و پر جمعيت چين كند، از مثالهاي بارز سياسي در
اين مورد است. لكن مايلم مثالي بياورم كه شايسته است الگوي عالمان و مؤمنان نيز
قرار گيرد.

سعيد بن جبير
از معروفترين قراء طبقه سوم- كساني كه پيامبر(ص) را درك ننموده و قرآن را از صحابه
يا تابعين فرا گرفته‌اند- و يكي از پنج نفري است كه از مقربان و نزديكان امام
سجاد(ع) به شمار مي‌روند و به واسطه همين تقرب، وسيله حجاج بن يوسف ثقفي، به شهادت
رسيد.

در فضل و
دانش به ميزاني است كه درباره‌اش گفته‌اند: «ما علي وجه الارض احد الا و هو يحتاج
الي علمه» و از نظر عبادت نيز در مقامي بود كه تمام قرآن را در دو ركعت نماز،
قرائت مي‌نمود. وي با حجاج ملاقات مي‌كند، اما آنچنان كه با زبان سياست و
هوشمندانه با وي سخن مي‌گويد كه او را به ناكامي مي‌كشاند!

ماجراي اين
ملاقات را چنين نوشته‌اند:

«لما ادخل
علي الحجاج. قال له: أنت شقي بن كسير. قال: امي كانت اعرف بي، سمتني سعيد به جبير.
فقال له الحجاج: ما تقول في ابي بكر و عمر، هما في الجنة ام في النار؟ قال: لو
دخلتهما لعلمت من فيهما قال: ما قولك في الخلفاء؟ قال: لست عليهم بوكيل. قال ايهم
احب اليك؟ قال: ارضاهم لخالقه. قال: فايهم ارضي للخالق؟ قال: علم ذلك عند الذي
يعلم سرهم و نخواهم. فقال الحجاج: ابيت ان تصدقني؟ قال: بل لم احب ان اكذبك»![4]

حجاج: تو شقي
فرزند پست هستي؟

سعيد: مادرم
به من آگاه‌تر است و مرا سعيد نام، نهاده.

حجاج: درباره
ابوبكر و عمر چه مي‌گويي، آيا آن دو سزاوارتر بهشتند يا دوزخ؟

سعيد: اگر به
فردوس و جهنم وارد مي‌شدم، در مي‌يافتم كه چه كساني را در خود جاي داده‌اند!

حجاج: درباره
خلفاء چه ديدگاهي داري (حق با كداميك است)؟

سعيد: من
وكيل آنها نيستم!

حجاج: كداميك
نزد تو محبوبتر است؟

سعيد: هر
كدام بيشتر تسليم خداست.

حجاج: كداميك
بيشتر تسليم خداست؟

سعيد: خدا
آگاه است.

حجاج: آيا
اِبا داري از تصديق من!

سعيد: دوست
نداردم تو را تكذيب كنم!

4-
پارامترهاي تحليل سياسي

مراد از
پارمترهاي تحليل سياسي، محورهايي است كه تحليل‌گر با كمك آنها خواهد توانست توفيق
تحليل دست كم نزديك به صواب را كسب كند. البته اين محورها اعم از شيوه‌ها و دانشها
هستند؛ به عبارت ديگر در اين مقال هم از مقدمات و دانشهايي كه تحليل‌گر نيازمند
بدانهاست سخن مي‌رود و هم از روشها و شيوه‌هاي تحليل. ادامه دارد

گفته‌ها و
نوشته‌ها

بنده آزاد

به غم خوردن
بنه دل، شادمي باش          خدا را بنده
آزاد مي‌باش

هوا را پشت
پا زن خاك ره شو                  تهي دست
از جهان چون باد مي‌باش

                                                                                   
(فيض كاشاني)

نتيجه
سحرخيزي

ادهم كاشي
بيشتر در بغداد به سر مي‌برد. سالها سياحت كرده و بسياري از شعرا و اديبان را
دريافته بود. در اواخر عمر به تبريز رفت و در همان جا درگذشت. شبي يتيمان تبريز او
را تاراج كردند. اين رباعي را گفته به «ميرزا شرف جهان» گذرانيد و دوازده هزار
دينار صله يافت:

 دوشينه سحر يتيم تبريزي من                 آمد به سر راه به خونريزي من

عريان ز لباس
عاريت ساخت مرا                       اين
بود نتيجه سحرخيزي من

بهره‌گيري از
زندگي

امام صادق(ع)
فرمود:

پنج خصلت است
كه هر كس يكي از آن پنج را نداشته باشد، بهره چنداني از زندگيش نبرده است:

1-   
وفاي به عهد و پيمان.

2-   
تدبير در امور زندگي.

3-   
حيا و شرم.

4-   
اخلاق نيكو.

5-   
و اين خصلت جامع همه
اين صفات است، و آن آزادي است.

و همچنين
فرمود: پنج خصلت است كه هر كس يكي از آن پنج را نداشته باشد، هميشه كار زندگيش نا
تمام و عقلش از دست رفته و خاطرش پريشان است.

1- سلامتي و
تندرستي.

2- امنيت.

3- وسعت
روزي.

4- همدم
مناسب.

راوي گويد:
عرض كردم: همدم مناسب چيست؟ فرمود: همسر شايسته، فرزند خوب و همنشين صالح.

5-و اين
خصلت، جامع همه اين خصلت‌ها است و آن آسايش و آرامش است.

چه خوش است
صوت قرآن

نقل كرده‌اند
كه روزي مرحوم علامه بحرالعلوم(ره) وارد حرم مولا اميرالمؤمنين(ع) شد و شروع كرد
اين بيت را با صداي بلند خواندن و تكرار كردن:

«چه خوش است
صوت قرآن ز تو دلربا شنيدن»

از او
پرسيدند: چرا اين مصراع را در آن روز تكرار مي‌كردي؟

فرمود: وقتي
وارد حرم مطهر شدم، حضرت ولي عصر(عج) را ديدم كه در كنار سر مطهر جدش نشسته و
مشغول خواندن قرآن با صداي بلند است. بي اختيار اين بيت را گفتم و تكرار كردم.

ولي وقتي
داخل حرم شدم، حضرت، قرآن خواندن را رها كرده از حرم خارج شدند.

ترك مسكن و
مأوا…

دلم ز عشق
تبرا نمي‌تواند كرد                 صبوري
از رخ زيبا نمي‌تواند كرد

غم از درون
دل من برون نمي‌آيد                       كه
ترك مسكن و مأوا نمي‌تواند كرد

                                                                                
(عبيد زاكاني)

چگونه به اين
مقام دست يافتي؟

در روايت
آمده است كه روزي مردي بر لقمان گذشت. ديد گروهي انبوه دور او را گرفته‌اند و از
گفته‌ها و نصايح او بهره‌مند مي‌شوند. از روي تعجب پرسيد: تو آن غلامي نيستي كه
زماني شباني مي‌كردي؟

گفت: آري!

گفت: چگونه
بدين مقام دست يافتي؟

لقمان گفت:
با راستگويي، اداي امانت و ترك كارهاي بيهوده.

پرستاري دل

فرصتي كو كه
كنم فكر پرستاري دل          آخر عمر من و
اول بيماري دل

عندليبي به
چمن بود و زغم مي‌ناليد         گفتمش چيست
غمت گفت پرستاري دل

                                                                                      
(عاشق اصفهاني)

از خودش
نترسيد، از اسمش مي‌ترسد؟

روزي طلحك به
مسجد رفت. واعظ بالاي منبر مي‌گفت:

هر كه نام
آدم و حوا را بنويسد و توي خانه خودش آويزان كند، شيطان هرگز به خانه‌اش وارد نمي‌شود!

در اين وقت
طلحك از پاي منبر برخاست و خطاب به واعظ گفت:

مولانا!
شيطان در بهشت نترسيد بنزد ايشان رفت و آنها را فريفت، چگونه مي‌شود كه در خانه ما
از اسم ايشان بپرهيزد؟!

ارزش حكومت

عبدالله بن
عباس گويد: وقتي اميرالمؤمنين(ع) به جنگ جمل مي‌رفت، در ذي قار بر آن حضرت وارد
شدم، ديدم كفش پاره خود را وصله مي‌زند.

حضرت از من
پرسيد: ارزش اين نعلين نزد شما چقدر است؟

گفتم: هيچ ارزش
ندارد.

فرمود: به
خدا قسم اين نعلين در نظر من با ارزش‌تر است از حكومت كردن بر شما مگر آنكه حقي را
بر پا نمايم يا باطلي ار از سر مردم دفع كنم.

دل خون
شد….

دل خون شد و
سر رشته اين راز نيافت              جز غصه
زانجام و ز آغاز نيافت

مرغ دل من
زآشيان دور افتاد                           اي
بس كه طپيد و آشيان باز نيافت

                                                                                        
(عطار نيشابوري)

لقمه‌هاي
طولاني!

شخصي با
بخيلي دوست بود. روزي به او گفت: چه علت دارد با اين همه دوستي و رفاقت، يك روز
مرا مهمان نمي‌كني.

بخيل گفت: به
جهت آنكه از قوه اشتهاي تو باخبرم، هنوز لقمه به دهانت نرسيده، لقمه ديگر بر مي‌داري!

گفت: مرا
مهمان كن، شرط مي‌كنم كه در ميان هر دو لقمه، دو ركعت نماز بجاي آورم!

كشمكش ميان
من و دل

ز بس به زلف
تو دل بر سر دل افتاده است  گذار شانه بر آن
طره، مشكل افتاده است

ز فرقه بازي
احزاب دل در آن سر زلف         چه كشمكش كه
ميان من و دل افتاده است

                                                                                                
(عارف قزويني)

امام
خميني(ره):

«مسأله دخالت
در سياست در رأس تعليمات انبياست… بايد ما اين سد عدم دخالت در سياست را
بشكنيم…». (صحيفه نور، ج 15، ص 146 و 147)

ارزشهاي
اسلام و انقلاب را پاسداري كنيم

حجةالاسلام و
المسلمين محمد تقي رهبر

گرايشهاي
نامرئي به سوي غرب

دگرگوني در
حيات فكري ملت‌ها بصورت دفعي اتفاق نمي‌افتد، بلكه عوامل مختلف اجتماعي، فرهنگي،
اقتصادي، سياسي و نظامي دست به دست هم مي‌دهند و يا بصورت فردي عمل كرده و سبب
تحولات مي‌شوند و انديشه و عمل ملتي را استحاله مي‌كنند. اگر سياستگذاران يك نظام
ژرف‌انديشان دلسوز و نهادهاي فرهنگي و راهنمايان فكري بويژه رهبران مذهبي و همژنين
افراد و واحدهاي اجتماعي هشيار نباشند بدون ترديد، آگاهانه و يا ناخودآگاه در
فرهنگ بيگانه هضم شده و بطور تدريجي استحاله مي‌شوند.

از اين رو
شناخت كانالهاي نفوذ بيگانه در زمينه‌هاي ياد شده (اقتصادي، سياسي و فرهنگي) از
ضرورت‌هاي اجتناب‌ناپذيري است كه غفلت از آن جامعه را از سنت‌ها و ارزشهايش جدا
ساخته و در كام امواج جبهه مهاجم فرو مي‌برد و به بردگي و اسارت مي‌كشاند، بويژه
آنكه دشمن زخم خورده باشد و از خاكريزهايش در صحنه نبرد بحكم اجبار به عقب رانده
شده و در صدد يافتن فرصتي براي پاتك باشد.

امروز سرنوشت
ما با غرب بويژه سردمدار استكبار غربي، آمريكاي جهانخوار چنين است. در رهگذر
انقلاب اسلامي، غرب سلطه‌گر و بويژه شيطان بزرگ تحقير شد و پايگاهي را در ميهن
اسلامي ما از دست داد و در حقيقت مطمئن‌ترين نقطه جغرافيائي استراتژيك را باخت و
با پايان يافتن جنگ سرد ميان شرق و غرب و فروپاشي ماركسيسم، رؤياي رهبري جهان در
نظم نوين آمريكائي با ظهور اسلامي انقلابي با آشفتگي روبرو است كه دولتمردان
آمريكائي را، راحت نمي‌گذارد و بارها بدين مطلب اعتراف كرده و رسانه‌هايشان اعلام
نموده‌اند.

بوش رئيس
جمهوري سابق آمريكا گفته بود: خطر ايران براي منافع غرب و آمريكا از خطر بمب‌هاي
هسته‌اي بيشتر است.

چندي پيش
«دانيل بابيس» رئيس انجمن سياست خارجي آمريكا طي سخناني در كنفرانس استانبول تركيه
با تشريح سياست خارجي آمريكا در برابر انقلاب اسلامي ايران گفته بود: بايد اعتراف
كنيم كه ما براي افكار ديني و مذهبي حسابي پيش از انقلاب اسلامي باز نكرده بوديم
ولي از اين پس براي ما آمريكائي‌ها ضروري است كه زمينه‌اي جهت مطالعات و تحقيق
پيرامون مذهب فراهم نمائيم چرا كه ما ناگزيريم كه آگاه و بيدار باشيم…

نامبرده با
تشريح انديشه‌هاي امام راحل(ره) اضافه كرد: «اينان حكومت و آقائي اسلام را در سر
مي‌پرورند بعبارت ديگر با عملي شدن اين حكومت مسلمين در نظر دارند بر سراسر جهان
حكومت نمايند».

روزنامه
اينديپندنت در مورد حمايت ايران از مسئله فلسطين چنين نوشت:

«پس از سقوط
شوروي اكنون تنها ايران است كه مي‌تواند مأوي و پناه گروههاي مخالف آمريكا در
خاورميانه شمرده شود. جا دارد آمريكا به گذشته روابط خود با ايران  بينديشد، زيرا اين كشور در موارد متعدد جمهوري
اسلامي ايران را دست كم گرفته و نتايج آن را ديده است».

روزنامه لوس
آنجلس تايمز نوشت:

كابوس ايران
ارثيه‌اي است كه رؤساي جمهوري آمريكا براي يكديگر باقي مي‌گذارند.

فيگار و چاپ
پاريس نوشت:

«ايران
تهديدي است براي فرداي آمريكا».

اين روزنامه
به كلينتون توصيه مي‌كند حضور مستمر خود را در خليج فارس حفظ كند و همزمان تبليغات
خود را با دستاويز حقوق بشر عليه ايران ادامه دهد.

همچنين
واشنگتن تايمز مي‌نويسد:

«گرايش
مسلمانان به فرهنگ پايدار اصول‌گرائي نمايانگر احساسات ضد غربي در جهان اسلام است».

به گزارش اين
نشريه آمريكايي: مشاوران كلينتون در حال بررسي طرح‌هائي براي مقابله جدي با
ايرانند!!

اعترافات از
اين دست در رسانه‌هاي امپرياليسي بسيار است كه از مفصل آن مجملي گفتيم. و اينها
همه طبيعي است اينها نشانگر عمق وحشتي است كه غرب از اسلامگرائي نوين پس ازانقلاب
اسلامي و به قول آنها «اصولگرائي» براي منافع نامشروع و سلطه اهريمني خود بر جهان
دارد و بايد هم چنين باشد. زيرا حضرت امام راحل رهبر كبير امت اسلامي طرحي را براي
حاكميت اسلام درافكند و ضربه‌اي را براي هميشه بر پيكر استكبار جهاني به سردمداري
آمريكا فرود آورد كه آمريكا و ساير قدرتهاي غربي از آثار پايدارش در طول تاريخ در
امان نخواهند بود و همانگونه كه حضرت امام در بخشي از پيام تاريخي خود به مسلمانان
جهان اعلام داشتند:

«مسلمانان
جهان همراه نظام جمهوري اسلامي ايران عزم خود را جزم كنند تا دندانهاي آمريكا را
در دهانش خرد كنند و نظاره‌گر شكوفائي گل آزادي و توحيد و امامت جهاني نبي اكرم
باشند».

«مسلمانان از
هياهو و طبل تو خالي تبليغات ظالمانه نهراسند كه كاخها و قدرتهاي نظامي و سياسي
استكبار جهاني همانند لانه عنكبوت سست و در حال فرو ريختن است».

                                                                                 (فرياد
برائت- مرداد 1366)

اين سياست
خدشه ناپذير نظام ماست كه حضرت امام(ره) ترسيم فرمود و مقام معظم رهبري نيز بارها
بر آن تأكيد فرموده‌اند از جمله اينكه:

«ملت‌ها از
سلطه پنجه‌هاي خونين استكبار به جان آمده‌اند با آگاهي ملت اين سلطه جهنمي بايد از
يمان برداشته شود تا ملت‌ها بر سرنوشت خود حاكم باشند. بي شك قدرت آمريكا از بين
رفتني است و كساني كه به آن چشم دوخته‌اند دچار توهم و بدفهمي هستند». (19/7/70)

به طور
خلاصه، اين استراتژي و سياست هرگز قابل تغيير نيست و هيچكس حق تخلف از آن را
نخواهد داشت. زشتي و پليدي آمريكا در سطح جهاني و رسوائيهايش در گوشه و كنار جهان
حتي پس از خارج شدن اتحاد جماهير شوروي از صحنه رقابت قدرت و داعيه طلايه‌داري نظم
نوين از سوي شيطان بزرگ، تا بدانجاست كه افول ستاره اقبال آمريكا را نشان مي‌دهد و
براي مثال شكستهاي مفتضحانه ارتش آمريكا حتي در كشور محرومي چون سومالي و هائيتي،
و ديگر نقاط جهان و در صحنه‌هاي سياسي و حتي اقتصادي است و بدين ترتيب نزديك شدن
به چنين عفريت جهنمي براي بي آبروئي يك نظام كافي است.

رابطه با
آمريكا حتي در مرحله خواب و خيال به مفهوم بي ارزش تلقي كردن ارزشها و مفاهيم
اسلامي و انقلابي و شكسته شدن صلابت و ابهت قدرت ملتي است كه حركت طوفان‌زايش خواب
از چشم جهانخواران ربوده و بارقه اميد را در دل مستضعفان جهان بر افروخته است.

براي امت
اسلامي ما هيچ چيز نفرت بارتر از حتي تفوه به ايجاد رابطه با آمريكا نيست چرا كه
مي‌داند آنكه در اين رابطه زيان مي‌كند اسلام است و مسلمين جز خاطره تلخ از اين
غول جهانخوار ندارند، و آمريكا مي‌خواهد با هر تلاشي كه شده كشور و ملت و نظام ما
را ملكوك و آلوده كند و ارزشهايش را مخدوش سازد و ابزار آن همان ايجاد ارتباط است
و يا جلب تمايل ايران است كه بارها در جهت آن تلاش كرده و توفيقي حاصل نكرده است.
لذا آنكس كه رابطه با آمريكا را حتي به صورت يك فرضيه مطرح كند چيزي جز بدنامي از
نظر نسل انقلابي ما براي خود به ارمغان نياورده، اين تنفر و انزجار تا بدان جاست
كه حتي اگر صنايع آمريكائي مثلاً در فروشگاه يا نمايشگاهي در ايران عرضه شود خشم و
تنفر عموم را بر مي‌انگيزد. به عنوان مثال خلاصه اشاره‌اي گزارش گونه را از برخورد
امت ما با عرضه چند نمونه از كالاهاي آمريكائي در نوزدهمين نمايشگاه بين المللي
بازرگاني در تهران از يكي از جرايد مي‌نگريم:

«در مقابل
ساختمان “مينا” اين گرانترين فضاي نمايشگاهي، اتومبيل‌هاي آمريكائي
كاديلاك، شورلت، بليذر، كه عمدتاً توليدات شركت جنرال موتورز آمريكا مي‌باشند به
نمايش گذاشته شده‌اند. در داخل ساختمان مينا نيز تعدادي شركت ايراني، توليدات
آمريكا را به نمايش گذاشته بودند. به عنوان مثال توليدات شركت يخچال سازي آدميرال
آمريكا و… و بر سر در غرفه “بهي” با افتخار جمله (ساخت: يو. اس آ.) را
نوشته بودند. مسئول غرفه در پاسخ به اين سئوال بازديد كنندگان كه كالاها را از كجا
وارد مي‌كنيد گفت: مستقيماً از آمريكا وارد مي‌كنيم! و يك شركت ديگر ايراني كه
واردكننده كالاهاي ديگر آمريكائي بود در توجيه اين مسئله گفت: عدم جلوگيري از
واردات كالاهاي آمريكائي ما را به وارد كردن اين كالاها راغب كرده است ضمن اينكه
مسئولان نمايشگاه هم نسبت به آمريكائي بودن كالاها حساسيتي نشان نمي‌دادند».
(كيهان 18/7/72)

خوب، نبايد
از اين جريان به سادگي گذشت و بايد مسئولين نمايشگاه و امور بازرگاني پاسخ دهند:

چه كساني
عاملان حضور كمپانيهاي آمريكائي در نمايشگاه بين المللي تهران هستند؟

آيا باز شدن
پاي شركتها و كمپانيهاي آمريكائي در كشور ما جاي پائي براي نفوذ اقتصادي و تدريجاً‌
گسترش آن به ساير زمينه‌ها (فرهنگي و سياسي) نيست؟

آيا اين حركت
گامهاي نخستين به منظور زدودن تنفر عمومي و استحياش ملت ما از رابطه با آمريكا نمي‌باشد؟

عرضه و نمايش
كالاي آمريكائي آنهم از نوع اتومبيل‌هائي كه ويژه اشراف و رفاه‌طلبان است به معني
بازگشت تدريجي و علني اشرافيت و ليبراليسم غربي آنهم از نوع آمريكائيش تلقي نمي‌شود؟

آيا اينها
سنگ محكي نيست از سوي برگزار كنندگان نمايشگاه كه حساسيت و افكار عمومي را نسبت به
رابطه- فعلاً‌ اقتصادي- با آمريكا را به آزمايش نهاده و محك بزنند؟ و آيا… و
آيا؟

اگر ساده‌انديشي
را كنار نهاده و واقع بينانه بنگريم چنين برمي‌آيد كه نوعي حركت نامرئي به سوي غرب
و آمريكا از سوي برخي جريانها در قالبهاي مختلف به چشم مي‌خورد كه جاده صاف كن راه
نفوذ و جاي پاباز كردن براي اين دشمنان شناخته شده اسلام و انقلاب است كه هرگز با
اصول و ارزشهاي انقلابي ما سازگار نبوده و افكار عمومي آنرا به شدت محكوم مي‌كند و
همانگونه كه در خطبه‌هاي نماز جمعه تهران نيز مطرح شد عاملينش افشا مي‌شوند.

ما فراموش
كرده‌ايم كه رخنه در ميان يك ملت در صحنه اخلاق و فرهنگ، يعني همان چيزي كه امروزه
به نام تهاجم فرهنگي موسوم است، همواره مستقيم نيست، اگر درها و دروازه‌ها را باز
كنيم و حساسيت‌ها را بزدائيم و يا از دست بدهيم و با عنوان روابط اقتصادي و
بازرگاني و امثال آن كانال نفوذ بيگانه را به طور رسمي بگشائيم آيا جاده تهاجم را
هموار نساخته‌ايم؟

كساني كه از
اين نمايشگاه و مانند آن ديدن كرده دقيقاً شيوه عمل را پياده كردن انديشه
ليبراليستي و كنار زدن قيد و بندها و مجال عرضه فرهنگ مصرف به ويژه از نوع غربي آن
و فضائي براي ترويج الگوي تجمل و حتي پشت پا زدن به اخلاق اسلامي و نمايش مد و
لباس و آرايش و زيبائي تلقي كرده كه آن را مي‌توان در سيماي اكثر بازديدكنندگان
پسر و دختر نيز تماشا كرد و از زبان اهل نظر شنيد.

گرچه اين
گونه نمايشگاهها خالي از نقاط مثبت در جهت صنعت و فن و ارائه كارآمدهاي تكنيكي
داخلي و زدودن تا حدودي فضاي تبليغاتي بيگانه نيست تو ما نيز از آن غفلت نداريم،
اما از نقاط منفي و ضعفهاي آن بايد پيشگيري كرد كه تبادل به صورت تهاجم در نيايد و
بازار عرضه كالاي تجاري وسيله تبليغات و سلطه غربي و اعاده نفوذ اجنبي نباشد و به
اصطلاح غرب و آمريكا از بازا آشفته سوء استفاه نكنند و آن را وسيله نفوذ قرار
ندهند و بيگانه گرائي گريبان خوديها را نگيرد و عرضه كالاهاي خارجي زمينه توليدات
داخلي را مختل نكند كه از اين ناحيه ضربه ديگري نيز خورده باشيم.

به اميد آنكه
كارگزاران امور و برنامه ريزان به اين نكته توجه كنند كه سخن در اينجا فراوان است.

واي بر حال
كسي كه….

پيامبر گرامي
اسلام(ص):

«ويل لمن
تزكيه الناس مخافة شره، ويل لمن أطيع مخافة جوره، ويل لمن أكرم مخافة شره» (مجموعه
ورام- ج 2- ص 115)

واي بر حال
كسي كه از ترس شرش تمجيد مي‌شود، واي بر حال كسي كه از خوف ستمگريش مورد اطاعت
باشد، والي بر حال كسي كه از ترس آزارش او را احترام كنند.

پرسشها و
پاسخها

اعجاز شب
ولادت پيامبر(ص)

حجة الاسلام
و المسلمين سيد مرتضي مُهري

سئوال:

شما هميشه
حديث عجيب مي‌نويسيد و
مردك آن را هم در پاروقي نمي‌نويسيد وقتي هم كه تحقيق مي‌كنيم مي‌بينيم حديث
ضعيف است. وقايع شب ولادت حضرت محمد(ص) در شماره 141 شهريور ماه را كه نوشته‌ايد آيا همه
موثق هستند؟ و همچنين خبر (سجده كردن درختان حضرت محمد(ص) را) مربوط به مهر 70 و
خبر خاموش شدن آتشكده فارس و ريختن چند كنگره از طاق كسري. آيا در همه تاريخهاي
معتبر امده؟ اين خبر در قديميترين مأخذ آن تاريخ يعقوبي آمده كه يعقوبي هم براي خبر
خود سندي ذكر نكرده و در اول كتاب خود هم نوشته روايات مورد اختلاف زياد است و ما
همه را ضبط كرديم يعني خود يعقوبي هم به قطعيت آن گواهي نداده است. يا مثلاً خبر
نوري كه به آسمان بلند شده است از كدام كتاب است؟ آيا مثل خبر مجله مهرماه 70 است
كه وقتي از علماي رجال حوزه مشهد مي‌پرسيم خبر سجده كردن درختان در زمان عبور حضرت
محمد(ص) در چه درجه‌اي است مي‌گويند در سلسله راويان آن‌
«سهل بن زياد» است كه مورد وثوق نيست. خوب اگر مورد وثوق نيست چرا مي‌نويسيد؟
حتماً مي‌گوئيد نظر
علماي رجال متفاوت است. حال نمي‌شود شما احاديثي را كه ظاهراً ضعيف است
ننويسيد. چه مي‌شود اگر
اخبار معتبر را بنويسيد و مدرك آن را هم در پاورقي ذكر كنيد. با عرض معذرت بسيار و
تشكر فراوان. (سرخس- مجيد امينيان- 31/6/72)

****

پاسخ:

بسم الله
الرحمن الرحيم

براي روشن
شدن مطلب لازم است به چند نكته توجه نمائيد:

نكته اول:

در ميان
رواياتي كه معجزات شب ولادت حضرت رسول(ص) وارد شده است، رواياتي كه از نظر سند بر
اساس نظر مشهور علماي رجال معتبر است، وجود دارد كه در اينجا به بعضي از آنها
اشاره مي‌كنيم:

كليني
رحمةالله عليه در روضه كافي ص 300 حديثي نقل كرده است كه همه راويان سند آن از نظر
علم رجال معتبرند: علي بن ابراهيم، پدرش ابراهيم بن هاشم، احمد بن محمد، كه منظور
بزنطي است و از اصحاب اجماع[1]
است، أبان بن عثمان كه او نيز از اصحاب اجماع است، ابوبصير كه يا اسدي است و يا
مرادي و هر دو از بزرگان اصحاب امام باقر و امام صادق(ع) و هر كدام را جماعتي از
اصحاب اجماع دانسته‌اند. و روايت از امام باقر(ع) است و مضمون اين
روايت چنين است كه در شب ولادت حضرت رسول(ص) مردي از اهل كتاب بر مجلسي از سران
قريش وارد شد و پرسيد كه: آيا در ميان شما امشب پسري متولد شده است؟ گفتند: نه. و
سپس متوجه شدند كه در خانه عبدالله بن عبدالمطلب آن شب پسري متولد شده است و چون
به آنجا آمدند، مادر آن حضرت گفت: فرزندم متولد شد نه آن گونه كه ديگران به دنيا
مي‌آيند، او خود
دستان خود را بر زمين نهاد و سر به آسمان بلند كرد و از او نوري ساطع شد كه من از
آن كاخهاي بصرا(شهري در شام) را ديدم و هاتفي را شنيدم كه مي‌گفت او سيد و
سالار امت است….تا آخر حديث.

همچنين در
همان كتاب ص 302 حديث 460 نيز آمده است كه سند آن از نظر بسياري از علما معتبر و
مورد اطمينان است و در آن حديث نيز آمده است كه فاطمة بنت اسد مادر
اميرالمؤمنني(ع) هنگام ولادت حضرت رسول(ص) حاضر بود و نوري را از آن حضرت مشاهده
كرد كه مشرق و مغرب را روشن ساخت. و جز اينها نيز هست كه نياز به تحقيق وسيعتري
دارد.

نكته دوم:

هميشه لازم
نيست روايت را از نظر سند جداگانه مورد بررسي قرار دهيم. در بسياري از موارد از
نقلهاي مختلف در كتابهاي مختلف به سندهاي مختلف، انسان اطمينان پيدا مي‌كند كه خبر
مطابق با واقع است. و اصولاً در مسائل مربوط به زندگي معمولي مردم همين‌گونه با
اخبار برخورد مي‌كنند و
حوادثي كه نقل مي‌شود با
ملاحظه شواهد و مؤيدات و كثرت و تعدد نقل و اختلاف مصادر نقل مورد بررسي قرار مي‌دهند. اخبار
معجزات شب ولادت حضرت رسول(ص) بصورت اجمالي از اين قبيل است. ممكن است تك تك آن
حوادث كه نقل مي‌شود سند
معتبري نداشته باشد ولي در مجموع آن قدر به نقلهاي مختلف به دست ما رسيده است كه
قابل تشكيك نيست.

اخباري كه در
اين باره در بحار الانوار جلد 15 از صفحه 254 تا 329 از كتب مختلف شيعه و سني نقل
كرده است، حداقل در بعضي از آن معجزات موجب قطع به صحت خبر است. گذشته از اين كه
بعضي از آن روايات امكان اعتماد بر سند آنها به تنهايي نيز هست مانند روايت نهم در
صفحه 257 كه از امالي صدوق نقل شده است و بر اساس آن روايت امام صادق(ع) بسياري از
اين معجزات را ذكر فرموده‌اند:

منع ابليس از
استراق سمع از آسمانها، و زدن شياطين با سنگهاي آسماني، و سرنگون شدن بتها، و لرزش
ايوان انوشيروان و فروريختن چهارده كنگره از آن، و خشكيدن درياچه ساوه، و طغيان
رود سماوه، و خاموش شدن آتشكده فارس، و سرنگون شدن تخت پادشاهان، و باطل شدن سحر
جادوگران، و غيبگوئي كاهنان و اموري ديگر.

خبر مربوط به
نور شب ولادت در اكثر كتب سيره و تاريخ شيعه و سني به سندهاي مختلف نقل شده است و
همچنين در بسياري از آنها خبر ايوان انوشيروان و آتشكده پارس و امثال آن نقل شده
است. مراجعه كنيد به تاريخ طبري، و سيره ابن هشام و تاريخ ابن اثير و سيره حلبي، و
كتب ديگر.

نكته سوم:

دقت در رجال
سند روايت در جاي لازم است كه يك حكم شرعي عملاً بر آن مترتب مي‌شود. ولي در
مسائل تاريخي، صحت و سقم روايت چندان ارتباطي به سند آن ندارد گرچه بي تأثير نيست
ولي بيشتر با ديگر شواهد تاريخي، بايد مورد بررسي قرار گيرد و اين نه به دليل عدم
اهميت به تاريخ است بلكه به اين دليل است كه آن چه در استنباط حكم شرعي معتبر است
حجت شرعي است و فقيه قبل از استنباط فقهي، مبناي خود را در آن چه معيار حجيت خبر
است، مشخص مي‌كند و بر
اساس آن معيار در جستجوي حجت شرعي در ميان انواع مختلف خبر كاوش مي‌كند. البته
اين جدا از مواردي است كه به دليل شواهد خارجي و داخلي، علم يا اطمينان به صحت يك
خبر يا واقعيت داشتن يك حكم شرعي، به دست مي‌آيد. ولي در
بررسي مسائل تاريخي، حجت شرعي نياز نيست بلكه مطابقت با شواهد مسلم تاريخي لازم
است، مگر در جايي كه بر يك امر تاريخ يك حكم شرعي مترتب باشد. البته گاهي تاريخ در
اعتقاد و انتخاب مذهب و دين مؤثر است كه در آنجا فقط شواهد قطعي و حصول اطمينان به
كار مي‌آيد.

نكته چهارم:

نه همه
اخباري كه سند آنها معتبر است، راست است و نه همه اخباري كه سند آنها معتبر نيست
دروغ است. و اين مسأله بسيار روشن است. زيرا وقتي مي‌گوئيم سند يك
خبر، معتبر است يعني كساني كه آن را نقل كرده اند افراد شناخته شده‌اي هستند و
از حال و وضع آنها معلوم است كه دروغ نمي‌گويند. ولي فاصله
زماني زياد و دخالت فهمها و استنباطها، حصول اطمينان را مشكل مي‌كند چه رسد
به قطع و يقين. فقط در مسائل فقهي دست يابي به حجت ممكن است ميسر شود و در مسائل
تاريخي جزء انبوه شواهد قرار مي‌گيرد. و از سوي ديگر خبر غير معتبر يعني افراد
ناقل آن شناخته شده نيتسند يا متهم به كذب و افترا هستند يا از دقت و حافظه خوب
برخوردار نيستند يا افراد خوش بيني هستند كه همه را خوب مي‌دانند و از
هر كس خبر نقل مي‌كنند و امثال
اين اشكالها. ولي بدون شك اين اشكال‌ها موجب نمي‌شود كه انسان
بطور قطع بگويد كه خبر او دروغ است بلكه در اكثر موارد مي‌تواند مؤيد
يا شاهد براي اثبات مطلبي باشد.

نكته پنجم:

اخباري كه
بعيد به نظر مي‌رسد و غير
قابل قبول است، نبايد فوراً آن را تكذيب كنيم، بلكه بايد از اهل نظر و متخصصان در
حديث بپرسيم شايد براي آن توجيهي داشته باشند. و حتي اگر هيچ كس نتوانست آن را
توجيه كند باز هم نبايد تكذيب شود بلكه بايد كنار گذاشته شود و احتمال صدق آن باقي
است. در روايت است كه اگر حديثي از ما به شما رسيد و معناي آن را ندانستيد(يا قابل
توجيه نبود) براي خود ما برگردانيد تا توضيح دهيم. البته در اين زمان ارجاع اخبار
به ائمه(ع) ممكن نيست؛‌طبعاً بايد ابتدا از اهل فن كمك بخواهيم و اگر
توجيهي پيدا نشد آن را كنار مي‌گذاريم تا زمان ظهور امام زمان(عج).

نكته ششم:

معجزات حضرت
رسول(ص)در طول حيات بسيار فراوان است و بسياري از آنها قطعي و غيرقابل ترديد است
ولي بعضي از چيزهايي كه نقل شده است، گذشته از ضعف سند اگر توجيهي نداشته باشد،
ظاهر آن مشكل است. مثلاً روايتي كه نوشته‌ايد در سند آن سهل بن
زياد است مربوط به اينكه آن حضرت سايه نداشت و بر هر درخت و سنگي عبور مي‌كرد سجده مي‌كردند. البته
گذشته از سهل بن زياد چند راوي مجهول در سند است و گذشته از آن سند منتهي مي‌شود به سلام
بن ابي حفصه كه از منحرفان و گمراهان و دروغگويان است و روايات بسياري در مذمت او
وارد شده است گرچه روايت در اصول كافي ص 442 آمده است. از سند كه بگذريم اصل اين
مطلب كه درخت براي آن حضرت سجده كند كاملاً قابل قبول است و در نهج البلاغه نيز
آمده است كه به فرمان آن حضرت درختي از جاي خود حركت كرد و آمد نزد آن حضرت و به
رسالت شهادت داد و باز به امر او به جاي خود بازگشت. و اين معجزه را پيامبر به
درخواست مشركان قريش انجام داد. و همچنين تسبيح گفتن سنگريزه در دست آن حضرت از
معجزاتي است كه در تواريخ سني و شيعه به نقلهاي مختلف رسيده است. و خلاصه اصل اين
گونه معجزات هيچگونه استبعادي ندارد بلكه بعضي از آنها قطعي و مسلم است ولي آن چه
در اين روايت مشكل به نظر مي‌رسد اين كه ظاهر آن اين است كه هميشه آن حضرت
سايه نداشته اند و هميشه سنگها و درختان براي آن حضرت سجده مي‌كرده‌اند. اگر
چنين چيزي راست باشد نبايد در يك يا دو روايت آمده باشد زيرا يك چنين مطلبي كه
دائماً اين حالت استثنايي و عجيب براي آن حضرت باشد هزاران نفر بايد آن را ديده و
نقل كرده باشند و بايد يك امر قطعي و روشني به حساب بيايد. روي اين اساس اين مطلب
به نظر ضعيف و نادرست مي‌آيد ولي اگر آن را افراد زيادي نقل مي‌كردند، قبول
آن بسيار ساده بود و هيچ مشكلي نداشت.

مؤمن كيست؟

امام محمد
باقر(ع):

«انماالمؤمن
الذي اذا رضي لم يدخله رضاه في اثم و لا باطل، و اذا سخط يخرجه من قول الحق، و
الذي اذا قدر لم يخرجه قدرته الي التعدي الي ما ليس له بحق». (بحارالانوار- ج
15-94)

مؤمن كسي است
كه در هنگام خشنودي، آلوده بگناه و اعمال نادرست نگردد، و در موقع خشم و غضب از
مرز حق و حقيقت خارج نشود و در روز قدرت، تعدي و تجاوز ننمايد و بر خلاف حق عمل
نكند.

جاودانگي راه
امام

حجة الاسلام
و المسلمين اسدالله بيات

ملاكهاي حق و
باطل

در شماره
گذشته دو ملاك از ملاكهاي روشن و مشخص حق و باطل ارائه داده شد كه توجه بدانها
براي تمام افراد ضرورت دارد. در اين بحث، سومين ملاك از ملاكهاي حق و باطل را مورد
بررسي قرار مي‌دهيم:

ج: دولتها و
حكومتها معمولاً اگرچه در تمامي موارد مايل نخواهند بود، مقدمات ضعف و ناتواني و
سقوط خويش را با دست خود فراهم نمايند، مطمئناً آنان در صدد تثبيت و تحكيم پايه‌هاي حكومت
خويش هم بوده و خواهند بود، ليكن بعلت بعضي از غفلتها و ندانم كاريها و اجحافها و
اشتباهات، دست بكارهائي مي‌زنند بر خلاف نظرهاي اوليه و بدوي آنان بجاي
اينكه پايه‌هاي حكومت
خود را محكم سازند بعكس متزلزل كرده و مقدمات سقوط و سرنگوني را فراهم مي‌نمايند. در
حكومت اسلام هدف اصلي و اساسي از حكومت اجزاء عدالت و پياده شدن احكام الهي و
تأمين سعادت و رفاه عمومي و همگاني مي‌باشد. و در يك كلمه: هدف از حكومت اسلامي
احياء حقيقت و دفاع از حريم حق و فضيلت و آزادگي و كرامتهاي انساني در سراسر جهان
مي‌باشد؛ بهمين
دليل در اين حكومت گرايش دولت مردان بر ضعفاء و مستضعفان بيشتر بچشم مي‌خورد و دفاع
از آنان در سرلوحه برنامه‌هاي آنان مي‌باشد. اگر
روزي گرايش دولت مردان برفاه و تجمل گرايي و اشرافيت و اسراف، صورت پذيرد و
مستضعفان جامعه، در انزوا قرار گيرند و برنامه‌ريزيها و
موضع‌گيري‌ها و سياست
گذاريها به نفع سرمايه‌داران و مرفهين صورت يابد، از همان لحظه،
حكومت بتدريج مشروعيت و حقانيت خود را از دست داده و مردمي نخواهد بود و دولت
اسلامي بحساب نتوان آورد و دفاع و حمايت از آن نوع حكومت از وظايف مسلمانان نمي‌باشد. و لذا
امام(ره) مي‌فرمايد:

«و به عيان
مي‌بينند رژيم
فعلي با جان ودل در خدمت خلق و مستمندان هستند».

آري! حكومت اسلامي،
حكومت مردمي و حكومت مستضعفين است و امكانات عمومي و انفال بايد در خدمت آنان و
براي رفع استضعاف آنان بكار گرفته شده و مورد استفاده قرار گيرد. توجيه و نصيحت
مشفقانه حضرت امام براي نوجوانان و جوانان داخل و خارج هم همان است كه از راه
برگردند و با محرومين جامعه كه با جان و دل به جمهوري اسلامي خدمت مي‌كنند، متحد
شوند و براي ايران مستقل و آزاد فعاليت نمايند تا كشور و ملت از شر مخالفان نجات
پيدا كنند و همه با هم به زندگي شرافتمندانه ادامه دهند.

سپس امام
پدرانه آنان را مورد خطاب قرار داده و مي‌فرمايد:

«تا چه وقت و
براي چه گوش به فرمان اشخاصي هستيد كه جز به نفع شخصي خود فكر نمي‌كنند و در
آغوش و پناه ابرقدرتها با ملت خود در ستيز هستند و شما را فداي مقاصد شوم و قدرت
طلبي خويش مي‌نمايند شما
در اين سالهاي پيروزي انقلاب ديديد كه ادعاهاي آنان با رفتار و عملشان مخالف است و
ادعاها فقط براي فريب جوانان صاف دل است و مي‌دانيد كه شما
قدرتي در مقابل سيل خروشان ملت نداريد و كارهايتان جز بضرر خودتان و تباهي عمرتان
نتيجه‌اي ندارد. من
تكليف خود را كه هدايت است اداء كردم و اميد است به اين نصيحت كه پس از مرگ من
بشما مي‌رسد و شائبه
قدرت طلبي در آن نيست گوش فرا دهيد و خودرا از عذاب اليم الهي نجات دهيد. خداوند
منان شما را هدايت فرمايد و صراط مستقيم را بشما بنمايد».

كسي كه در
متن زندگي علمي و سياسي و سلوكي حضرت امام(ره) قرار گيرد و با دقت در آن به مطالعه
بپردازد به روشني خواهد ديد تنها چيزيكه در تمام اين مراحل، برجسته‌تر از همه
خود را نشان مي‌دهد و از
درخشندگي خاصي بر خوردار است، بينش توحيدي و الهي ويژه‌اي است كه
ايشان دارند. انسان اين بينش را در تمام سخنان و رهنمودهاي امام مي‌بيند و تمام
تحليلها كه قبل از پيروزي انقلاب اسلامي و در اوان انقلاب و پس از آن از اوضاع
جهاني و دنياي غرب و شرق و از داخل كشور ارائه داده‌اند، روي
همين ديدگاه و بينش بوقوع پيوسته و از آن نشئت گرفته است. اگر از سقوط شاه و
سرنگوني نظام شاهنشاهي دوهزار و پانصد ساله خبر داده است و امت خود را اميدوار
كرده و بآنها نويد تحقق نظام اسلامي و الهي را داده است،‌با توجه
بهمان ديد و بينش بوده است و اگر از نابودي اسرائيل غاصب سخن گفته است و امت اسلام
را بصورت متحد و منسجم به سوي وحدت خوانده و آنها را بسوي مبارزه بي امان با كفر
جهاني و اسرائيل غاصب و غارتگر خوانده است، از همين بينش نشئت مي‌گيرد و اگر
با رئيس جمهوري وقت آمريكا(كارتر) برخورد كرده و با قاطعيت فرموده است تو
منفورترين چهره در نزد ملت بوده و هستي، و مطمئناً ملت آمريكا اين دوره به تو رأي
نخواهد داد از همين بينش نشئت مي‌گيرد.

از همه اينها
بالاتر و مهمتر، پيش‌بيني دقيق و حتمي بود كه درباره سوسياليسم
فرمودند و نمايندگاني را به اردوگاه ماركسيسم جهاني اعزام كردند و رهبري وقت
سوسياليسم شرق را از افول دوران حاكميت الحاد و فلسفه ماديت و ماترياليستي خبر
دادند و هشدارهاي لازم را بآنان ارائه كردند و با رقت و رأفت الهي و اسلامي منشأ خلأ
و پوچي آن مكتب را شناختند و شناساندند و فرمودند:

«مشكل در اين
است كه مالكيت خصوصي را امضاء كرديد و يا باعمالي مانند اين دست زديد اگرچه خود
اينها هم داراي اشكالات و خللها بوده است،‌بلكه مشكل اصلي شما
در اين است كه بشر و بشريت را از هويت اصلي خود و فطرت لايزال الهي دور ساختيد و
معنويت و سر منشأ آنها توحيد را از وي گرفتند و تنها نجات شما در اين است كه
دوباره بفطرت برگرديد و هويت مسخ شده خود را پيدا كنيد و به سوي خداي خويش كه از
وي به وجود آمده‌ايد برگرديد
و عقل و منطق را بكار گيريد و در آغوش انبياء الهي و عارفان خدائي كه تنها تضمين
كننده سعادت بشر است قرار گرفته و با هدايت آنان راه فراموش شده را پيدا كنيد و در
اين مسير از افكار بلند ملاصدرا و بوعلي و محي الدين عربي و امثال آنان مدد بگيريد
تا بيشتر به حقانيت سخنان ما و پوچي فلسفي و فكري سوسياليزم واقف گرديد و كوركورانه
از آن حمايت و دفاع ننمائيد»

جالب اين است
مانند همين توصيه‌ها را به
هواداران و طرفداران چپ كه در داخل كشور قرار دارند و بطور مطلق و يك جانبه از آن
قدرتها به حمايت برمي‌خيزند و از طربق رابطها خط مشي خود را از
بيرون دريافت كرده و طبق استراتژي آنان تنظيم مي‌نمايند، بعمل
آورده و هشدارها و راهنمائيهاي لازم و ضروري را كرده است و از عواقب خطرناك اين
نوع اعمال و حمايتهاي كور و بي هدف بيم داده و زيانهاي آن را گوشزد فرموده است و
رسالت خود را مانند تمام رهبران آسماني و الهي كه هدايت و ارشاد انسانها است در
تمام زمينه‌ها درباره
همه ملت و همه گروهها و احزاب و هواداران آنها بنحو احسن انجام داده است و آنان را
از نابودي و متلاشي شدن اين اردوگاه مطلع ساخته و خبر داده است.

اين نوع
تحليل در زماني رخ داده است كه دنيا بصورت دو قطبي اداره مي‌شد و از نظم
نوين جهاني امروز خبري نبود و امپرياليزم شرق با رهبر اتحاد جماهير شوروي سابق
بقوت و توان در بيش از نيمي از عالم حكومت داشت و كشورهاي كوچك دنيا يا پيروي از
بلوك غرب مي‌كردند و يا
تابع بلوك شرق. در چنين شرايطي كه در دنيا حاكم بود و انقلاب اسلامي با تمام
مشكلات دست و پنجه نرم مي‌كرد و گردنه‌ها را يكي پس
از ديگري پشت سر، مي‌گذاشت و امت اسلام در برابر كوه‌هاي موانع و
مضايق و مشكلات قرار داشتند، امام مرتبط با جهان غيب و ملهم از ناحيه خداي عالم
اينگونه از آينده خبر مي‌دهد و مسائل جهاني را اينگونه ترسيم مي‌نمايد.
مطمئناً بدون اتكاء و ارتباط تنگاتنگ با عالم پشت پرده و دنياي ماوراء طبيعت، اين
نوع تحليلها و پيش‌بيني‌ها امكان
نداشت و اگر بعمل مي‌آمد و بوقوع مي‌پيوست بصورت
يك امر خرافي و پوچ تلقي مي‌گشت و از صحت لازم برخوردار نبود؛ لذا با كمال
صراحت و قاطعيت مي‌توان گفت:
آنچه كه در همه زواياي زندگي و فكري حضرت امام حاكم بود و محوريت اصلي را نسبت به
مسائل و موضوعات بعهده داشت، ايمان خالص و ديدگاه الهي و بينش توحيدي صرف و خالص
بود كه در عمق وجودي ايشان ريشه دوانده بود و همه هستي او را در برابر اراده حضرت
حق تسخير كرده بود و همه چيز را از آن دانسته و غير او را باطل و هيچ مي شناخت.
عبارت حضرت امام را ملاحظه كنيد:

«وصيت من به
چپ گرايان مثل كمونيستها و چريكهاي فدايي خلق و ديگر گروههاي متمايل به چپ آن است
كه شماها بدون بررسي صحيح از مكتبها و مكتب اسلام نزد كساني كه از مكتبها و خصوص
اسلام اطلاع صحيح دارند با چه انگيزه خودتان را راضي كرديد به مكتبي كه امروز در
دنيا شكست خورده رو آوريد و چه شده كه دل خود را به چند ايسم كه محتواي آن پيش اهل
تحقيق پوچ است خوش كرده‌ايد و شما را چه انگيزه‌اي وادار
كرده كه مي‌خواهيد كشور
خود را به دامن شوروي يا چين بكشيد و با ملت خود به اسم توده دوستي به جنگ برخاسته
يا به توطئه‌هائي باري
نفع اجنبي بضد كشور خود و توده‌هاي ستمديده دست زديد؟ شما مي‌بينيد كه از
اول پيدايش كمونيسم، مدعيان آن ديكتاتورترين و قدرت طلب و انحصار طلب ترين
حكومتهاي جهان بوده و هستند. چه ملتهائي زير دست و پاي شوروي مدعي طرفدار توده‌ها خرد شدند
و از هستي ساقط گرديدند. ملت روسيه مسلمانان و غير مسلمانان تا كنون در زير فشار
ديكتاتوري حزب كمونيست دست و پا مي‌زنند و از هرگونه آزادي محروم و در اختناق
بالاتر از اختناقهاي ديكتاتوري جهان بسر مي‌برند.

استالين كه
يكي از چهره‌هاي باصطلاح
درخشان حزب بود ورود و خروجش را و تشريفات آن و اشرافيت او را ديديم. اكنون كه شما
فريب خوردگان در عشق آن رژيم جان مي‌دهيد مردم مظلوم شوروي و ديگر اقمار او چون
افغانستان از ستمگريهاي آنان جان مي‌سپارند و آن گاه شما كه مدعي طرفداري از خلق
هستيد بر اين خلق محروم در هر جا كه دستتان رسيده چه جناياتي انجام داديد و با
اهالي شريف آمل كه آنان را بغلط طرفدار پروپا قرص خود معرفي مي كرديد و عده بسياري
را به فريب به جنگ مردم و دولت فرستاديد و بكشتن داديد. چه جنايتها كه نكرديد. و
شما طرفدار خلق محروم مي خواهيد خلق مظلوم و محروم ايران را بدست ديكتاتوري شوروي
دهيد و چنين خيانتي را با سرپوش فدايي خلق و طرفدار محرومين در حال اجراء هستيد
منتهي حزب توده و رفقاي آن با توطئه و زير ماسك طرفداري از جمهوري اسلامي و ديگر
گروهها با اسلحه و ترور و انفجار».

پس دامنه
دعوت و هدايت و ارشاد را گسترده تر كرده و همه آنها را كه مدعي طرفداري از شرق
هستند و يا آناني كه آمريكائي هستند و كمونيست آمريكائي هستند و يا گروههاي ديگري
كه تحت عناوين و ايسمهاي ديگر فعاليت كرده و جلو بازسازي كشور را مي گيرند، مورد
خطاب قرار داده و مي فرمايد:

«من به شما
احزاب و گروهها چه آنانكه به چپ گرايي معروف- گرچه بعض شواهد و قرائن دلالت دراد
كه اينان كمونيست آمريكائي هستند- و چه آنان كه از غرب ارتزاق مي كنند و الهام مي
گيرند و چه آنها كه با اسم خودمختاري و طرفداري از كرد و بلوچ دست باسلحه برده و
مردم محروم كردستان و ديگر جاها را از هستي ساقط نموده و مانع از خدمتهاي فرهنگي و
بهداشتي و اقتصادي و بازسازي دولت جمهوري در آن استانها مي شوند مثل حزب دموكرات و
كومله، وصيت مي كنم كه به ملت با پيوندند و تا كنون تجربه كرده اند كه كاري جز
بدبخت كردن اهالي آن مناطق نكرده اند و نمي‌توانند بكنند. پس
مصلحت خود و ملت خود و مناطق خود آن است كه با دولت تشريك مساعي نموده و از ياغي
گري و خدمت به و مطمئن باشند كه اسلام براي آنان هم از قطب جنايتكار غرب و هم از
قطب ديكتاتور شرق بهتر است و آرزوهاي انساني خلق را بهتر انجام مي‌دهد».

آري! ايشان
به حقانيت راهي كه آغاز كرده است، ايمان راسخ دارد و يك ذره در آن احتمال خطا و
اشتباه نمي‌دهد و تنها
راه سعادت بشر را در همين خط سير مي‌داند كه ادامه راه انبياء است و را ه انبياء
راه اسلام و تسليم شدن در برابر اراده[1]
حق و ادامه مبارزه با ظلم و ستم و طاغوت تا حاكميت كملة الله[2]
و رفع فتنه از جهان هستي[3]مي‌باشد و براي
پويندگان آن راه مقصدي بلندتر و والاتر از رضوان اكبر الهي مطرح نبوده و براي نيل
بغير آن خود و عمر خويش را تباه نمي‌سازند و كام خويش جز با شربت شيرين مشاهده
جمال دوست و وصال يار آشنا نمي‌نمايند. هر جا لب بسخن باز كنند سخن دوست به
ميان مي‌آورند و هر
جا سكوت كنند در غم فراق معشوق فرو مي‌روند و لذا در مسير وصال يار، سرهاي خود را در
طبق اخلاص گذاشته و با فرق شكافته شده و با خون خود رنگين كرده و در وادي معرفت و
حضور سر مستي خويش را در عشق و فناء و فدا، قهرماني خويش را به ظهور مي‌رسانند و در
راه رضاي او هر چه باو برسد و هر نوع نگرانيها وي را مورد هدف قرار دهد همه آنها
را با جان و دل خريداري كرده و از عمق جانش پذيرا مي‌گردند. اگر
در ميدان نبرد و جنگ بسر برند در ياد او سخن مي ‌گويند و از
او مدد ميجويند و اگر در كنج زندان بسر برند در خلوت يار سخن مي‌رانند و اگر
در سنگر كار و كوشش و فعاليت بگذرانند در عشق او بكار و كوشش خويش ادامه مي‌دهند و هر جا
مي‌روند و از هر
كسي سخن به زبان مي‌آورند و در هر محيطي قرار مي ‌گيرنددر فكر
و ياد محبوب و معشوق خود هستند و با او زنده‌اند. و براي
آنها غرب و شرق مطرح نيست؛ هر دو از همديگر بدتر بوده و حجاب از راه حق و حقيقت مي‌باشند و
تمايل و گرايش بهر كدام از آنها نوعي كفر و انحراف از اسلام و راه انبياء بحساب مي‌آيد.

اگر انسانها
آزادي مي‌خواهند در
سايه اسلام راستين است نه در سايه غرب و يا شرق. آنچه كه تا كنون امت اسلام را
بذلت كشانده است و آنان را در حالت افول و سقوط قرار داده است، همين است كه از
اعتصام بحبل الله و وحدت متكي باسلام و عدم گرايش بقدرتهاي باطل جهاني دست برداشته
و خود را وابسته به يكي از آن دو بلوك قرار داده‌اند و دست
نياز به سوي آنان دراز كرده ‌اند و تنها راه رهائي و نجاتشان در اين است كه
از آغوش آنان بيرون آيند و د ردامن اسلام و قرآن قرار گيرند و سيل خورشان حرت
اسلامي را بوجود آورند تا از چنگال ظالمان و مستكبران عالم نجات يابند.

در ادامه مي‌فرمايد:

«و وصيت من
بگروههاي مسلمان كه از روي اشتباه به غرب و احياناً به شرق تمايل نشان مي‌دهند و از
منافقان كه اكنون خيانتشان معلوم شد گاهي طرفداري مي‌كردند و  به مخالفان بدخواهان اسلام از روي خطا و اشتباه
گاهي لعن مي‌كردند و طعن
مي‌زدند آن است
كه بر سر اشتباه خود پافشاري نكنند و با شهامت اسلامي به خطاي خود اعتراف و با
دولت و مجلس و ملت مظلوم براي رضاي خداوند هم صدا و هم مسير شده و اين مستضعفان
تاريخ را از شر مستكبران نجات دهيد و كلام مرحوم مدرس آن روحاني متعهد پاك سيرت و
پاك انديشه را به خاطر بسپريد كه در مجلس افسرده آن روز گفت اكنون كه بايد از بين
برويم چرا با دست خود برويم. من هم امروز بياد آن شهيد راه خدا به شما برادران
مؤمن عرض مي‌كنم اگر ما
با دست جنايتكار آمريكا و شوروي از صفحه روزگار محو شويم و با خون سرخ شرافتمندانه
با خداي خويش ملاقات كنيم بهتر از آن است كه در زير پرچم ارتس سرخ شرق و سياه غرب
زندگي اشرافي مرفه داشته باشيم. و اين سيره و طريقه انبياء عظام و ائمه مسلمين و
بزرگان دين مبين بوده است و ما بايد از آن تبعيد كنيم و بايد به خود بباورانيم كه
اگر يك ملت بخواهند بدون وابستگيها زندگي كنند مي‌توانند و
قدرتمندان جهان بر يك ملت نمي‌توانند خلاف ايده آنان را تحميل كنند. از
افغانستان عبرت بايد گرفت با آنكه دولت غاصب و احزاب چپي با شوروي بوده و هستند تا
كنون نتوانسته‌اند توده‌هاي مردم را
سركوب نمايند. علاوه بر اين اكنون ملتهاي محروم جهان بيدار شده‌اند و طولي
نخواهد كشيد كه اين بيداري‌ها به قيام و نهضت و انقلاب انجاميده و خود را
از تحت سلطه ستمگران مستكبر نجات خواهند داد و شما مسلمانان پايبند به ارزشهاي
اسلامي مي‌بينيد كه
جدائي و انقطاع از شرق و غرب بركات خود را دارد نشان مي‌دهد و مغزهاي
متفكر بومي بكار افتاده و به سوي خودكفائي پيشروي مي‌كند و آنچه
كارشناسان خائن غربي و شرقي براي ملت ما محال جلوه مي‌دادند امروز
بطور چشم‌گيري با دست
و فكر ملت انجام گرفته و انشاءالله تعالي در دراز مدت انجام خواهد گرفت و صد افسوس
كه اين انقلاب دير تحقق پيدا كرد و لااقل در اول سلطنت جابرانه كثيف محمدرضا تحقق
نيافت و اگر شده بود ايران غارت زده غير از اين ايران بود». ادامه دارد

قسمت سي و
هشتم

مباني رهبري
در اسلام

حجة الاسلام
و المسلمين محمدي ري شهري

حقوق متقابل
مردم و رهبري

در پايان
مقاله گذشته اشاره شد كه از نظر اسلام حقوق رهبري سياسي جامعه نه تنها با حقوق
مردم در تضاد نيست بلكه حقوق رهبري در گرو اداء حقوق مردم توسط رهبر است و در اين
زمينه سخني از امام علي(ع) مورد استناد قرار گرفت و اينك سخني ديگر از آن امام
بزرگ كه مدعاي مذكور را تأييد مي‌كند:

«حق علي
الامام أن يحكم بما انزل الله و أن يؤدي الامانة فاذا فعل فحق علي الناس أن يسمعوا
له و أن يطيعوا و أن يجيبوا اذا دعوا».[1]

بر امام لازم
است كه طبق آنچه خداوند فرود فرستاده حكومت كند و امانتي را كه خداوند به او سپرده
است ادا كند، هرگاه چنين كرد بر مردم واجب است سخنش را بپذيرند و فرمانش را اطاعت
كنندو به خواسته‌هاي او پاسخ
مثبت دهند.

در اين سخن،
نه تنها حق رهبر در گرو اداء حقوق مردم گذاشته شده بلكه حق امامت و ولايت و رهبري
به عنوان حق امانتداري مطرح گرديده است.

در اينجا به
اين نكته بسيار مهم در زمينه مباني رهبري در اسلام مي‌رسيم كه
اصولاً حق حكومت در اسلام در واقع چيزي  جز
حق ارائه نوعي خدمت به جامعه نيست و رهبر خادم مردم است نه مالك آنها و به تعبير
پيامبر گرامي اسلام(ص):

«سيد القوم
خادمهم»[2].

آقاي مردم،
خادم آنها است.

بر اين مبنا
در فرهنگ اسلام زمامداري و رهبري به عنوان امانت داري، نگهباني و خدمتگذاري مردم و
زمامدار به عنوان امين، راعي، و اجير مردم شناخته مي‌شود.

رهبري
امانتداري است

قرآن كريم
قبل از اينكه حق رهبري و لزوم اطاعت مردم از رهبران جامعه اسلامي را مطرح كند، بر
حق مردم به عنوان وجوب امانتداري رهبران الهي تأكيد مي‌نمايد:

«ان الله
يأمركم أن تؤدوا الامانات الي اهلها و اذا حكمتم بين الناس أن تحكموا بالعدل»[3].

خداوند به
شما دستور مي‌دهد كه
امانتها را به صاحبانشان أدا كنيد و هنگامي كه در ميان مردم داوري مي‌كنيد به
عدالت داوري كنيد.

مرحوم طبرسي
در تفسير مجمع البيان در توضيح اين آيه كريمه مي‌فرمايد:

«در معناي
اين آيه چند قول است:

1-   
مقصود مطلق امانتها
است: الهي و غير الهي، مالي و غير مالي.

2-   
مخاطب آيه زمامداران
است، و خداوند با تعبير وجوب اداء امانت به زمامداران دستور داده كه حقوق مردم را
رعايت كنند.

مؤيد
اين معنا اين است كه پس از اين آيه بلافاصله مي‌فرمايد:

«يا
ايها الذين آمنوا أطيعوا الله و أطيعوا الرسول و اولي الامر منكم».

اي
اهل ايمان بر شما لازم است كه از خدا و رسول و زمامداران خود اطاعت كنيد.

در
آيه پيش، حقوق مردم و در اين آيه متقابلاً حقوق زمامداران يادآوري شده است. از
ائمه(ع) روايت است كه از اين دو آيه يكي مال ما است «يعني حقوق ما بر مردم را بيان
مي‌كند» و يكي
مال شما است «يعني حقوق مردم بر ما را بيان مي‌كند».

امام
باقر(ع) فرمود: اداء نماز و زكات و روزه و حج از جمله امانات اس، از جمله امانات
اين است كه به زمامداران دستور داده شوده كه صدقات و غير آنها را و از آنچه مربوط
به حقوق مردم مي‌شود» تقسيم
نمايند[4].

معلي
بن خنيس گويد از امام صادق(ع) درباره آيه «ان الله يأمركم أن تؤدوا الامانات الي
اهلها» توضيح خواستم حضرت فرمود:

«علي
الامام أن يدفع ما عنده الي الامام الذي بعده و أمرت الائمة بالعدل و أمر الناس أن
يتبعوهم»[5]

مقصود
اين است كه بر امام لازم است كه آنچه نزد اوست را به امام پس از خود واگذار نمايد
و نيز به امامان دستور داده كه به عدالت رفتار كنند و همچنين به مردم دستور داده
كه از امامان خود تبعيت نمايند.

بنابراين
رهبري و حكومت بر مردم، از ديدگاه اسلام، امانتداري است و هركس در نظام اسلامي
كاري را بعهده گرفته در حقيقت بخشي از بار امانت الهي را بر دوش گرفته است و هركس
از مقام و موقعيت و قدرت بيشتري برخوردار است بار امانت او سنگين‌تر است.

امام
علي(ع) در نامه‌اي به اشعث
بن قيس فرماندار خود در آذربايجان در زمينه امانت بودن قدرت در نظام اسلامي چنين
مي‌نويسد:

«و
ان عملك ليس لك بطعمة و لكنه في عنقك امانة و انت مسترعي لمن فوقك. ليس لك أن
تفتات في رعيه»[6]

فرمانداري
براي تو وسيله آب و نان نيست! بلكه امانتي است بر گردنت نهاده شده. درواقع تو
نگهبان حقوق مردم ازطرف مافوق خود هستي، حق نداري در مورد كساني كه حافظ حقوق آنها
هستي با استبداد رفتار كني. جز با احتياط و اطمينان به كاري دست مزن. اموال خدا در
اختيار توست و تو يكي از خزانه‌داران او هستي تا اين امانت را به من بسپاري و
اميد است كه من رئيس بدي براي تو نباشم!

و
در نامه 41 از نهج البلاغه امام خطاب به يكي از فرمانداران خود كه پولهاي بيت
المال را برداشته و به حجاز برده و مشغول خوشگذراني گرديده چنين مي‌نويسد:

«اما
بعد، فاني كنت اشركتك في امانتي، و جعلتك شعاري و بطانتي و لم يكن رجل اوثق منك في
نفسي لمواساتي و موازرتي و اداء الامانة الي… فاتق الله واردد الي هؤلاء القوم
اموالهم، فانك ان لم تفعل ثم امكنني الله منك لا عذرن الله فيك و لا ضربنك بسيفي
الذي ما ضربت به احداً الا دخل النار».

من
تو را در امانتم شريك خود داشتم و از هر كس به خويش نزديكتر پنداشتم، ‌از ميان
خاندان و خويشاوندانم مطمئن تر از تو نيافتم. پس از خدا بيم دار و مالهاي اين مردم
را باز سپار، و اگر نكني و خدا مرا امكان دست يابي بر تو دهد، چنان با تو برخورد
كنم كه عذرخواه من گردد، و با شمشيرم كه هيچ كس را با آن نزدم جز كه به آتش درآمد،
تو را خواهم زد!

رهبري
نگهباني است

دومين
عنواني كه مي تواند مبين ديدگاه اسلام در زمينه جايگاه حقوقي مردم در نظام اسلامي
باشد، تعبير «نگهبان» در تبيين جايگاه رهبري و امامت است.

احاديث
اسلامي در بسياري از موارد امام را به عنوان «راعي» و مردم را به عنوان «رعيت» مي‌نامند.

مفهوم
واقعي اين دو واژه در عربي، درست عكس معنايي است كه در زبان فارسي از آنها تداعي
مي‌گردد، در
فارسي اين كلمات نظام ارباب و رعيتي را تداعي مي‌كند يعني
نظامي كه حقوق مردم به كام اربابان و خداوندان زمين فرو مي‌رود.

اين
استعمال از باب نام‌گذاري اشياء به نام اضداد آنها و استفاده از
كلمات مقدس در مفاهيم و مقاصد نامقدس است.

مفهوم
واقعي «راعي» عبارت است از «نگهبان» و «رعيت» به معناي كساني است كه مورد حفظ و
حراست و نگهباني قرار مي‌گيرند.

در
حديث است كه پيامبر اسلام(ص) فرمود:

«كلكم
راع و كلكم مسئول عن رعيته و الامام راع و هو مسئول عن رعيته».[7]

همه
شما نگهبان هستيد و همگي مسئول پاسداري از حوزه مأموريت خويش، و امام نگهبان است و
مسئول حراست از حقوق مردم!

در
اين سخن پيامبر اسلام(ص) ابتدا لزوم پاسداري از حقوق ديگران به عنوان يك اصل كلي و
عام طرح كرده كه در نظام اسلامي همه بايد حافظ حقوق و منافع همه باشند. و بر اين
مبنا هركس حوزه نگهباني او گسترده‌تر باشد مسئوليت او بيشتر و سنگين‌تر است. و
لذا بلافاصله مسئوليت زمامدار را در زمينه حفظ حقوق مردم متذكر مي‌شود، و پس از
آن مسئوليت شوهر در حفظ حقوق همسر و فرزندان و نيز مسئوليت زن در پاسداري از حقوق
شوهر و فرزندان را يادآور مي‌گردد.[8]

بنابراين
همه احاديثي كه رهبر را «راعي» و مردم را «رعيت» مي‌نامند بر اين
نكته بسيار مهم حقوقي تأكيد دارند كه حق ولايت و امامت و رهبري در واقع رعايت و
پاسداري از حقوق مردم است، و نه حق بهره‌كشي از آنها در جهت
اميال و خواسته‌هاي زمامدار.

در
اين رابطه حديثي از پيامبر اسلام(ص) روايت شده كه فرمود:

«لا
اوتيتكم شيئاً و لا امنعكموه ان انا الا خازن اصنع حيث امرت»[9]

من
شخصاً نه چيزي به شما مي‌دهم و نه منع مي‌كنم چيزي را،
من همانا خزانه دارم همان گونه كه به من دستور داده شده عمل مي‌كنم.

خزانه
دار حافظ و نگهبان اموال ديگران است. پيامبر اسلام در اين سخن خود را به عنوان
خزان و كسي كه از طرف خداوند متعال مأموريت حفظ اموال مردم را دارد معرفي مي‌كند و ولايت
خويش را تنها در حوزه مأموريت الهي خود مطرح مي‌نمايد و نه
حوزه خواسته‌هاي شخصي
خود.

رهبري
خدمتگذاري است

يكي
ديگر از عناويني كه بيانگر ديدگاه اسلام در زمينه حقوق مردم در نظام اسلامي است
عنوان «اجير» است. پيامبر اسلام(ص) در اين باره فرمود:

«ألا
و اني انا ابوكم الا و اني انا مولاكم ألا و اني انا أجيركم»[10]

آگاه
باشيد كه همانان من پدر شما هستم! آگاه باشيد كه همانا من زمامدار شما هستم! آگاه
باشيد كه همانا من اجير شما هستم!

در
اين سخن پيامبر اسلام با همان تأكيد كه خود را به عنوان پدر مهربان و زمامدار
تواناي جامعه اسلامي اعلام مي‌كند، خويشتن را اجير مردم مسلمان نيز معرفي مي‌نمايد!

 اجير به معناي كسي است كه در مقابل ارائه خدمتي
به مردم از آنها حقوقي دريافت مي‌كند.

اين
كه پيامبر خود را به عنوان اجير معرفي مي‌كند و در آغاز حديث
مذكور نفرين مي‌فرستد بر كسي
كه حقوق رسالت و رهبري او را مورد تجاوز قرار دهد، اشاره به آياتي است كه در آنها
حقوق پيامبر اسلام مورد تأكيد قرار گرفته است.[11]

و
خلاصه كلام اين كه پيامبر اسلام و همه پيامبران و رهبران الهي خدمتگذاراني هستند
كه انتظار هيچ گونه حقوق و مزد مادي از مردم ندارند، تنها چيزي را كه به عنوان مزد
و حقوق از مردم طلب مي‌كنند پياده كردن برنامه‌هاي حياتبخش
آنها و راه‌يابي به سوي
كمال مطلق است:

«قل
ما اسألكم عليه من اجر الا من شاء أن يتخذ الي ربه سبيلاً»[12]

بگو
من مزدي از شما نمي‌خواهم، مگر اين كه كسي خواسته باشد راهي به
سوي پروردگار خود انتخاب كند.

بنابراين
در نظام اسلامي رهبر خدمتگذاري است كه حقوقش سودي مادي براي شخص او در بر ندارد،
او از قدرت و امكاناتي كه در اختيار دارد نه تنها به نفع شخصي خود استفاده نمي‌كند بلكه
كمتر از ديگران از لذائذ مادي برخوردار مي‌گردد، او از توانايي
خود تنها به عنوان امين و نگهبان و اجير مردم استفاده مي‌نمايد.

و
افزونتر اين كه در نظام اسلامي حقوق رهبري نيز حقوق مردم است و درواقع رهبر
خدمتگذاري است بي مزد و منت و اجيري است بدون حقوق!

«قل ما
سألتكم من اجر فهو لكم ان اجري الا علي الله»[13]

بگو مزدي كه
از شما خواستم براي شما است و مزد من فقط بر خداست.

بر اين اساس،
امام راحل(ره) به حقوق مردم در نظام اسلامي اعتقاد و اعتراف داشت، و خود را مكرر
به عنوان خادم مردم معرفي نمود، و در وصيتنامه سياسي الهي خود به طور كامل از اين
اعتقاد پرده برداشت و با اين جملات زيبا و عميق از مردم عذر قصور و تقصير خواست:

از خداي
رحمان و رحيم مي‌خواهم كه
عذرم را در كوتاهي خدمت و قصور و تقصيرها بپذيرد و از ملت اميدوارم كه عذرم را در
كوتاهي‌ها و قصورها
و تقصيرها بپذيرد و با قدرت و تصميم و اراده به پيش بروند و بدانند كه با رفتن يك
خدمتگذار در سد آهنين ملت خللي حاصل نخواهد شد كه خدمتگذاراني بالا و والاتر در
خدمتند.

و اين است
يكي از مهم‌ترين رازهاي
عشق مردم مظلوم و مقاوم ايران اسلامي به امام عزيز خود…

باري، با
عنايت به شرحي كه درباره جايگاه حقوق مردم در نظام اسلامي گذشت اگر كسي تصور كند
كه ولايت مطلقه فقيه بدين معنا است كه اسلام به زمامدار جامعه اسلامي اجازه داده
هر كاري كه دلش مي‌خواهد انجام
دهد و به صورت يك ديكتاتور مذهبي حقوق مردم را مورد تجاوز قرار دهد، دچار خطاي
بزرگي است، و اگر اين پندار را به ديگران منتقل نمايد مرتكب بزرگترين خيانت به
اسلام و انقلاب اسلامي و جمهوري اسلامي و ولايت فقيه شده است.

آنچه در اين
سلسله مقالات در زمينه اعتقاد رهبري به حقوق مردم از ديدگاه اسلام آمد به روشني
نشان مي‌دهد كه هيچ
حكومتي مردمي‌تر از حكومت
اسلمي نيست، و ولايت مطلقه فقيه، ولايت فقيه و ولايت اسلام است. بدين معنا كه ولي
فقيه در نظام اسلامي اختيار مطلق دارد كه به آنچه قانون اسلام و حكم خداوند متعال
است عمل كند، نه آنچه را كه مي‌خواهد و منافع شخصي او ايجاب مي‌كند. ادامه
دارد

شرح زيارت
امين الله (ع)

قسمت دهم

آيت الله
محمدي گيلاني

* منهاج وصول
بولايةالله تعالي، همين احكام و عبادات است كه صور ملكوتي مي‌شوند.

* اكثر مردم
از عبادات، ظاهري مي‌يابند و از اسرار باطن آن بيخبرند.

* انجماد بر
ظواهر از همان عصر صحابه محترم، فريضه امر به معروف و نهي از منكر را منزوي كرد.

* حديث
«تقاعد در فتنه» دست آويز راحت طلبها گرديد مانند حديث «والله لا يخرج احد منا قبل
خروج القائم…» كه دست آويز طائفه‌اي از متقاعدين عصر ما گرديد.

* معناي فناي
في الله.

* نماز رأس
همه عباداتست ولي هنگامي بعضي از اسرار آن قرة العين اصحاب قلوب، نصيب نماز گزار
مي‌شود كه از
تصرف شيطان محفوظ باشد…

حاصل مقاله
پيشين اين بود كه منهج وصول به ولاية الله تعالي كه همان امانت معروضه است ولاية
الله تعالي تشريعي است، او تبارك و تعالي با تشريع احكام و عبادات، اهل ايمان را
از ظلمات هواي نفس و شقاوت جهل، مي‌رهاند و به نور سعادت مي‌كشاند و با
الزام به عقائد حقه، آنان را در معيت انبياء و صديقان و شهداء و صالحان (ص) در دار
السلام عند ربهم اقامت مي‌بخشد. اين احكام اگر چه وضعي و اعتباري است،
ولي بهمراه انقياد ناشي از عقائد حقه، پديدآور طاعت خدا و رسول است و سازنده و
تنظيم كننده باطن و جان و دل است، و استعداد شكل گيري صور ملكوت اعلا را به روح و
ضمير مي‌بخشد.

مثل اين
احكام مثل حركات و افعال رياضت بدني و ورزشي است كه مربي بدن ساز در حوزه تربيت
بدن، با محاسبه متناسب، وضع مي‌نمايد، و با فرمان پياپي افراد تحت فرمان خويش
را به انجام آن حركات واميدارد و بدينوسيله بدنهاي آنها را در جهت مطلوب ورزيده مي‌كند و اذهان
آنان را از كوري و ابهام نجات مي‌دهد.

اگرچه حركات
و افعال ورزشي، در نظر بي خبران از اسرار ورزش، بازي‌اي بيش نيست
ولي خبره از اسرار ورزش، اين حركات را يك عمل جد و ارزشمندي مي‌بينند كه در
باطن، نظام و استحكام و مقاومت به ورزشكار مي‌بخشد و
سلامتي و شادابي او را بيمه مي‌كند و داروي بسياري از دردهاي او است كه مردم
ساده‌انديش از اين
اسرار بي خبرند.

اين چنين
است، اسرار احكام  و عبادات كه اكثر مردم
از آن غافلند، فقط ظواهري را درك مي‌كنند و از صور ملكوتي آن غافلند. قال الله
تعالي:

«يعلمون
ظاهراً من الحياة الدنيا و هم عن الاخرة هم غافلون». (سوره روم آيه 7)

–        
مردم، بظاهري از حيات
دنيا علم دارند، ولي از صورت اخروي آن غافلند.

و در كثيري
از آيات كريمه، ظاهربيني و نمودزدگي را بازيچه و بازدارنده از سعادت حقيقي اعلام
فرموده:

«و ما هذه
الحياة الدنيا الا لهو و لعب و ان الدار الاخرة لهي الحيوان لو كانوا يعلمون».
(عنكبوت- آيه 64)

–        
اين ظواهر حيات دنيا
جز بازدارنده و بازيچه‌اي نيست، و دار آخرت است كه سراسر آن حيات
حقيقي است، اي كاش كه مردم مي‌دانستند.

نمودزدگي و
ظاهربيني در اين باب قصه درازي دارد و مجال آن نيست كه گره اين زلف باز و قصه دراز
شود، و در تاريخ اسلام، نمودزدگيهائي كه رخ داده چند نمونه‌اي ذكر شود.

اي دريغا:

شد در ره
شكوه ما با سر گيسوي تو باز     شام وصل است
بسي كوته و اين قصه دراز

بلي ظاهربيني
توأمان با عافيت طلبي، عمده منشأ مصائب وارده بر اسلام است، و انجماد بر ظواهر
بعضي از آثار كه مستمسك بعضي از راحت طلبان گرديد و با وسوسه آنها فريضه «امر
بمعروف و نهي از منكر» كه «تقام بها الفرائض» مظلوم و مجروح شد و اهل انجماد و وسوسه
از همان عصر صحابه وزر آن را بر كاهل خويش گرفتند و نظاره گر فتنه شدند و بحديث
«ستكون فتن ألاثم تكون فتنة القاعد فيها خير من الماشي…» (صحيح مسلم بشرح النووي
ج 18 ص 9-10) تمسك جستند. و براي تقاعد خويش آن را مجوز آوردند و مضحك‌تر، صحابي
محترم سعد بن ابي وقاص مي‌گفت:

«لا اقاتل
حتي تأتوني بسيف له عينان و لسان فيقول: هذا، مؤمن، و هذا، كافر» (سير اعلام
النبلاء ج 1 ص 118)

و در اين
انقلاب اسلامي بي نظير بوسيله امام راحل (ره) ديديم كه طائفه‌اي از عافيت
طلبها براي توجيه تقاعد خويش و كشاندن مردم مؤمن بيدار شده، به قعود چگونه بمثل
روايت مرفوعه ربعي از امام زين العابدين(ع) تمسك ميجستند كه امام(ع) فرموده:

«و الله ال
يخرج احد منا قبل خروج القادم الاكان مثله كمثل فرخ طار من وكره قبل ان يستوي
جناحاه فاخذه الصبيان فعبثوا به». (ج 11 وسائل الشيعه ص 36)

–        
بخدا سوگند خروج نمي‌كند كسي از
ما قبل خروج قائم مگر آنكه مثل او مثل جوجه‌اي است كه پيش از
استحكام پروبالش از آشيانه خويش پرواز كرده و اسير دست كودكان گرديده ببازيچه‌اش گرفته‌اند.

آيا مراد
امام زين العابدين از اين كلام كه ظاهر آن تخطئه است، يك معناي عامي است؟ يا يك
مقصود خاصي است كه فقط عموميت آن در همان وجهه خاص است؟

اگر معناي
عام باشد، لازم مي‌آيد «و
العياذ بالله» قيام پدرش سيد الشهداء (ع) را نيز تخطئه كرده باشد؟ پس منظور آنحضرت
معناي خاصي است و آن عبارتست، از قيام با غير اهل اگر چه بنام اهلبيت (ع) باشد كه
اسير دست بازيگران شدن است بلي:

وصف رخساره
خورشيد ز خفاش مپرس              كه در آن آينه صاحب نظران حيرانند

باري اطاعت
از اوامر الهي، باطن را منقلب مي‌كند و نفس، صورت انقياد بخود مي‌گيرد و
عبوديت باطن نفس مي‌شود كه كنه آن ربوبيت است كه مراد از آن فناء
في الله است.

زيرا حقيقت
طاعت، مطابقت عمل، با مراد آمر است، و از مؤمن مطيع آنچه كه در ظرف اطاعت و
فرمانبرداري، صادر مي‌شود، از آن جهت است كه خواسته آمر و محبوب او
است و بعبارتي: علم عبد مطيع به فعل مأموريه كه در وي اراده انجام آن را باعث شده،
درواقع، علم مزبور به مراد و محبوب آمر تعلق گرفته و فقط خواسته و اراده مولا است
كه او را فاعل مأموريه نموده است، پس بديهي است كه منشأ صدور فعل در حقيقت اراده و
محبت آمر است و اراده عبد مطيع، منبعث از اراده مولا است و از اين روي، فاني در
اراده مولا است و چون اراده ناگزير فناء ذاتي اجمالي را مستلزم است.

معنيا منهج
بودن احكام و عبادات همين است كه نهاية، فوز به ولاية الله كه همان امانت معروضه
است، حاصل مي‌گردد، و
اسفار اربعه اهل سلوك، مرجع و مآلش همين است.

اما برادرم،
خواهرم، آنچه كه گفتم، مشروط است به اين كه منهج مزبور را با شروط و آدابش به
پيمائيم مثلاً صلوة كه رأس عمه عباداتست و مقام جامعيت دارد، و در ميان طاعات و
عبادات هيچ يك بمرتبه آن نمي‌رسد، و معجوني است جامع و متكفل سعادت بشر در
همه مواقف و منازل اخروي. و قبولي آن مستلزم قبولي جميع اعمال است و چنانكه ابدان
داراي غذاي متناسب با احوال و اطوار خود هستند و بدينوسيله رشد و نمو مي‌كنند، قلوب و
ارواح نيز غذايشان معارف و طاعاتست و سرآمد همه طاعتها نماز است و هنگامي آثار و
اسرار آن قرة العين اهل معرفت و اصحاب قلوب براي نمازگزار حاصل مي‌شود كه علاوه
بر تحصيل آداب ظاهري و آداب قلبي، آن را بطور كلي از تصرف شياطين محافظت كند چه
ممكن است طائفه از آداب قلبي مثل خشوع و طمأنينه حاصل باشد، ولي از طريق أنانيت
مورد تصرف شيطان واقع شود و اين غذاي روحاني مسموم شود، و اثري معكوس بخشد، مانند
غذاي جسماني كه در صورت مسموميت اثرش معكوس است و از اين رو است كه قرآن كريم بعد
از «الذين هم في صلوتهم خاشعون» (المؤمنون- آيه 2) فرموده: «الذين هم علي صلواتهم
يحافظون» (المؤمنون- آيه 9) كه اشاره به جميع مراتب حفظ است كه اهم مراتب آن، حفظ
از تصرف شيطان است، زيرا اگر اين غذاي روحاني از تصرف اين عدو مبين محفوظ نباشد و
دست پليدش در تهيه آن داخل باشد، آن غذاي روحاني و هر غذاي روحاني چناني موجب
هلاكت است:

«ويل للمصلين
الذين هم عن صلوتهم ساهون» (الماعون- 5)

چه عرفائي كه
غذاي مسموم عرفان، و چه حكمائي كه غذاي زهرآلود حكمت، و چه فقهائي كه غذاي فقه
شيطاني خوردند كه سوكمندانه در سلك شياطين و چارپايان و درندگان، منسلك گرديدند!
ادامه دارد

تفسير سوره
رعد

شجره طوبي

آيت الله
جوادي آملي

قسمت هفتاد و
يكم

«الذين آمنوا
و عملوالصالحات طوبي لهم وحسن مآب». (سوره رعد- آيه 29)

–        
آنان كه ايمان  آوردند و اعمال صالح داشتند خوشا به حال آنان و
چه نيكو بازگشتي دراند.

اين آيه از
دو بخش تشكيل شده: بخش اول اينكه ايمان و عمل صالح باعث تأمين سعادت است. بخش دوم
راجع به پاداش مؤمنين است كه اين نيز به دو قسمت تقسيم شده:

1-   
آب و مرجع نيكو براي
مؤمنين است.

2-   
مؤمنين داراي طوبي
هستند.

بنابراين،
اكنون بحث درباره طوبي و حسن مآب است و چون حسن مآب، روشن‌تر است؛
قبلاً در اين باره بحث مي‌كنيم.

حسن مآب

قرآن كريم،‌
مآب و مرجع همگان را خداي سبحان مي‌داند ولي برخي مآب خوب و برخي مآب بد دارند.

در سوره
مباركه (ص) در چند مورد به مآب برخورد مي‌كنيم:

آيه اول
درباره حضرت داود(ع) است كه پس از مطرح كردن سرگذشت حضرت داود، مي‌فرمايد:

«و ان له
عندنا لزلفي و حسن مآب»[1]–
او نزد ما داراي درجه والاست و بازگشت او نيكو است.

در آيه 40
سوره (ص) نيز همين عبارت را درباره حضرت سليمان نقل مي‌كند.

پس از آن،
درباره متقين- به طور جامع- پس از نامبردن عده‌اي از انبياء
مي‌فرمايد:

«هذا ذكر و
ان للمتقين لحسن مآب»[2]
و اين آيه ديگر اختصاص به يكي از اولياي الهي ندارد، بلكه همه تقواپيشگان را در بر
مي‌گيرد.

شر مآب

همين بازگشت،
وقتي نسبت به تبهكاران و طاغيان داده مي‌شود، «شر مآب» مي‌شود. مي‌فرمايد:

«هذا، و ان
للطاغين لشر مآب»[3]–
و همانا طاغيان و متجاوزان، بازگشتي بد در پيش دارند.

بنابراين،
تمام افراد، بازگشت و مرجع و معادي دارند ولي در اين بازگشت، يكسان نيستند، بلكه
افراد نيك و مؤمن، بازگشتي نيك و خير دارند و بدكاران و فاسدان، بازگشتي بد در
انتظارشان است.

طوبي چيست؟

طوبي صفت است
براي موصوفي محذوف كه ممكن است آن موصوف زندگي، عاقبت و يا شجره و مانند آن باشد.
طوبي، صفت تفضيلي است براي موصوفي محذوف. و طوبي مؤنث اطيب است يعني پاكيزه‌تر و طيب‌تر.

حيات طيب را
قرآن كريم مخصوص مؤمنين با عمل صالح مي‌داند. در يك بخش از
قرآن مي‌فرمايد كه
اگر شما به نداي پيامبر(ص)، جواب مثبت دهيد، دعوت او شما را زنده مي‌كند:

«يا ايها
الذين آمنوا الستجيبوا لله و للرسول اذا دعاكم لما يحييكم»[4]–
اي مؤمنان! وقتي خدا و پيامبرش شما را به امري فرا خواندند، آن امر را اجابت كنيد
كه آن شما را زنده مي‌كند.

حيات طيبه

در اين آيه
ملاحظه مي‌كنيد كه اول
سخن از خدا و پيغمبر با هم است ولي بعداً فعل را به صورت مفرد مي‌آورد و بجاي
«دعوا»، «دعا» مي‌فرمايد، زيرا
دعوت پيامبر جز دعوت خدا نيست. او همان سخن و پيام خدا را مي‌رساند. و اما
اين زنده كردن به چه معني است؟

قرآن كريم
اين حيات را تبيين كرده است و فرموده است به اينكه حياتي كه ما در اثر استجابت
مؤمنين با عمل صالح، به آنها مي‌دهيم، آن حيات طيبه است. حال آيا اين حيات
نيكو و طيب در دنيا است يا در آخرت؟ آيا خداي سبحان، زندگي مؤمنين را طيب مي‌كند يعني وضع
موجود زندگي را تميز و طيب مي‌كند يا اينكه به اينها ابتداءً يك زندگي و
حيات طيبه‌اي مي‌بخشد؟

آنچه در سوره
انفال فرمود، وعده به اصل حيات است:

«استجابت اين
ندا، انسان را زنده مي‌كند». در سوره «يس» خبر از اين مي‌دهد كه
پيامبر(ص)، انذار مي‌كند و مي‌ترساند كساني
را كه داراي حيات مي‌باشند:

«لينذر من
كان حياً و يحق القول علي الكافرين»[5]
زنده است كه مي‌ترسد نه
مرده! پس آنها كه اين نداي خدا و پيامبر را شنيدند، زنده‌اند. سئوال
اين است كه آيا اين زندگي، همان زندگي صوري است يا مصداق ديگري دارد؟

در سوره نحل
مي‌فرمايد:

«من عمل
صالحاً من ذكر او انثي و هو مؤمن فلنحيينه حيوة طيبة و لنجزينهم أجرهم بأحسن ما
كانوا تعملون»[6]–
هر كس ايمان و عمل صالح داشت (هم حسن فاعلي و هم حسن فعلي) چه مرد بود و چه زن، به
تحقيق كه ما او را احيا مي‌كنيم به حياتي طيب و نيكو.

يعني قبلاً
او اين حيات را نداشت؛ الان حيات به او مي‌دهيم.

نفرمود: ما
حيات او را پاكيزه و طيب مي‌كنيم بلكه فرمود: به او حيات طيب مي‌دهيم. چرا؟
چون حيات دنيا قابل تطييب و پاكيزه شدن نيست. اينجا جاي طوبي نيست. اصلاً وقتي كه
دنيا را براي ما توصيف مي‌كنند، آن را مرداري معرفي مي‌نمايند كه
سگها به جانش افتاده‌اند.

«الدنيا جيفة
و طالبها كلاب»- دنياطلبان مانند سگ‌ها به جان هم مي‌افتند و دنيا
را براي خود مي‌خواهند.

تازه بهترين
مقام دنيا، مقام خلافت است كه خلافت با همه طراوتش به اندازه يك نعل وصله زده، در
نظر حضرت امير(ع) ارزش نداشت.

پس اين كه
فرمود: ما به مؤمني كه عمل صالح انجام مي‌دهد، حيات طيب مي‌دهيم، يعني
چه، آيا يعني به او مقام مي‌دهيم؟ او از همه مقام‌ها گريزان
است. آيا اين حيات طيبه مال است؟ او از همه مال‌ها و وسائل
زندگي گريزان است مگر بقدر ضرورت از آن استفاده مي‌كند.

پس حيات
طيبه، چيز ديگري است.

در روايت
آمده است كه روزي عمار ياسر در محضر حضرت امير(ع)، آه بلندي كشيد، حضرت فرمود:

براي چه آه
مي‌كشي؟ اگر اين
آه براي آخرت است، بسيار خوب؛ اما اگر براي دنيا است، من دنيا را برايت تشريح كنم
تا بداني دنيا چاي آن نيست كه اگر كسي نداشت آه بكشد.

بهترين
غذاهاي دنيا عسل مصفا است و بهترين پوشاك دنيا پرنيان و ابريشم است و اين هر دو
محصول دو كرم است، هم آن عسل را يك كرم( يك حشره) توليد مي‌كند و هم اين
ابريشم را. تو براي اينكه به دسترنج يك كرم نرسيدي آه مي‌كشي؟ يعني به
داشتن توليدات دو كرم مي‌خواهي افتخار كني.

اگر حيات
طيبه همان خوردن و پوشيدن است كه حضرت آن را مشخص كرد و اگر رياست هم هست كه حضرت
در پاسخ ابن عباس، آن را از يك لنگه نعلين وصله زده كمتر دانست. پس معلوم مي‌شود حيات
طيبه در نيا نيست. و اين حيات طيبه، يك حيات ابتدائي است كه اگر كسي از آن
برخوردار بود، زنده است و گرنه مرده است.

اين حيات
امني است كه هيچ نگراني و رنج در آن راه ندارد.

«لا لغو فيها
و لا تأثيم»[7]
در چنين موطني نه انسان به حريم كسي تعدي مي‌كند نه ديگري
به حق او تجاوز مي‌كند. نه غم
در آن وجود دارد و نه آسيب و نه باطل.

و چنين حياتي
گوارا است كه انسان از بيرون آسيب نبيند و از درون هم آسيبي به او نرسد. آيا در
دنيا ممكن است انسان از دورن و بيرون، آسيب نبيند؟ يا اينكه دائماً گرفتار نگراني‌ها است؛ از
درون يك سلسله غم و اندوه و از بيرون امراض و اسقام و درگيري‌ها و ساير
گرفتاريها. اما در آن زندگي و حيات طيبه، نه خوف و نه ترس، نه لغو و نه باطل، نه
گرفتاري و نه مرض، وجود ندارد و هيچ آسيبي به انسان نمي‌رسد.

طوبي لهم:
يعني حيات طيبه و طوبي را روايات معصومين بيان كرده است كه مقداري از اين روايات،
در تفسير شريف نورالثقلين در جلد دوم از صفحه 502 به بعد آمده است.

* حديث اول:

رسول اكرم(ص)
در جريان معراج، شجره طوبي را- در ضمن حديثي طولاني- چنين معرفي مي‌فرمايد:

«دخلت الجنة
و اذاً شجرة لو أرسل طائر في أصلها مادارها سبعمائة عام»- وارد بهشت شدم، درختي را
ديدم كه اگر پرنده از پاي آن درخت به پرواز در آيد و هفتصد سال هم پرواز كند، نمي‌تواند به
بالاي آن درخت برسد.

«و ليس في
الجنة منزل الا و فيها شجر منها»- در بهشت هيچ منزلي نيست جز اينكه از اين درخت در
آن وجود دارد. در برخي از روايات آمده است:

«الا و فيه
غصن منها»- شاخه‌اي از اين
درخت در آن منازل هست. ولي در اين روايات شجر آمده است.

«فقلت ما هذه
يا جبرئيل؟ فقال هذه شجرة طوبي. قال الله تعالي: طوبي لهم و حسن مآب»[8]–
پرسيدم از جبرئيل كه اين چه درختي است؟ گفت: اين درخت طوبي است، كه خداي متعال مي‌فرمايد: طوبي
براي آنان و بازگشتي نيكو.

در بعضي از
روايات آمده است كه حضرت جبرئيل(ع) از همان درخت، ميوه‌اي به من داد
و من تناول كردم.

* حديث دوم:

طوبي درخت
اميرالمؤمنين(ع)

عن ابي
عبدالله (ع) قال: طوبي شجرة في الجنة في دار امير المؤمنين(ع) و ليس أحد و ليس أحد
من شيعته الا و في داره غصن من أغصانها و ورقة من أوراقها، تستظل عنها أمة من
الامم»[9]

امام صادق(ع)
فرمود:

طوبي درختي
است در بهشت، در منزل حضرت امير(ع) و هيچ يك از شيعيانش نيست جز اينكه شاخه‌اي از شاخه‌ها و برگه‌اي از برگه‌هاي اين درخت
در منزلش وجود دارد كه در سايه هر برگه‌اي افراد يك امت مي‌توانند
بنشينند و سايه بگيرند.

* حديث سوم:

امام رضا(ع)
از پدرانش، از امام حسين(ع) نقل مي‌كند كه فرمود:

«قال رسول
الله(ص): يا علي! أنت المظلوم بعدي و أنت صاحب شجرة طوبي في الجنة، اصلها في دارك
و أغصانها في دار شيعتك و محبيك»- رسول خدا(ص) فرمود:

يا علي! تو
پس ازمن مظلوم هستي و تو صاحب درخت طوبي در بهشتي كه اصل آن درخت در منزل تو است و
شاخه‌هايش در
منازل شيعيان و علاقمندانت مي‌باشد.

* حديث چهارم

امام كاظم(ع)
نقل مي‌كند كه:

«سئل رسول
الله(ص) عن طوبي. قال: شجرة أصلها في داري و فرعها علي اهل الجنة. ثم سئل عنها مرة
أخري؟ فقال: في دار علي(ع). فقيل له في ذلك؟ فقال: ان داري و دار علي في الجنة
بمكان واحد».

از رسول
خدا(ص) از درخت طوبي پرسيده شد. حضرت فرمود:

درختي است كه
اصل آن در منزل من- در بهشت- است و شاخه‌هايش بر اهل بهشت
تقسيم شده است. بار ديگر از حضرت سئوال شد، حضرت فرمود: اصل آن درخت، در منزل
علي(ع) است. از علت اختلاف دو حديث پرسيده شد، حضرت فرمود: منزل من و منزل علي در
بهشت، در يك جا قرار دارد.

در سوره
مباركه ابراهيم مي‌فرمايد:

«مثل كلمة
طيبة كشجرة طيبة أصلها ثابت و فرعها في السماء»[10]–
مثل يك كلام نيكو مانند درخت طيبه و نيكويي است كه اصلش ثابت و فرعش در آسمان است.

اين هم نمونه
شجره طوبي است. يعني حقيقت انسان مؤمن مانند درختي است كه اصلش ثابت باشد و فرعش
در آسمان و همواره ميوه مي‌دهد.

«تؤتي أكلها
كل حين باذن ربها» اين انسان مؤمن كه خود مانند شجره طوي است، داراي شجره طوبي هم
خواهد بود. ادامه دارد

«فرا
رسيدن شهادت صديقه كبري فاطمه زهرا(س) را تسليت عرض مي‌كنيم»

فاطمه، نور
خدا

هفتم آبان
امسال مصادف است با سيزدهم جمادي الاولي كه به قولي شهادت حضرت زهرا(س) در اين روز
از سال 11 هجري رخ داده است. در تاريخ وفات حضرت زهرا اختلاف است همچنانكه در جاي
قبر مقدسش اختلاف وجود دارد. بهر حال در اختلاف تاريخ وفات، رازي نهفته است و آن
اينكه حداقل دو بار در سال آن هم در هر بار سه روز به نام «فاطميه»، و گاهي 10 روز
مجالس عزاي آن حضرت برگزار مي‌گردد و سخنرانان و مداحان از فضائل و مناقب
زهراي اطهر (س) سخن مي‌گويند و اين روزها فضاي كشور اسلاميمان به عطر
گل محمدي عطرآگين و روح‌افزا مي‌گردد، و در
تكرار ياد از تنها يادگار پيامبر بزرگ اسلام(ص)، بي گمان فوايد بي شماري نهفته
است، چه اينكه حضرت زهرا نه تنها الگوي براي زنان مسلمان كه بهترين الگوي براي زن
و مرد مسلمان است. او نه تنها برترين زن بر روي زمين كه پس از پدر و همسرش برترين
انسان كامل است.

در روايتي
امام صادق(ع) مي‌فرمايد:

«لفاطمة (س)
تسعة أسماء عندالله عزوجل: فاطمه و الصديقه و المباركه و الطاهرة و الزكيه و
الراضية و المرضية و المحدثة والزهراء… ثم قال: لولا أن اميرالمؤمنين(ع) تزوجها
لما كان لها كفو الي يوم القيامة علي وجه الارض آدم فمن دونه».

حضرت زهرا(س)
نه نام نزد خداي عزوجل دارد: فاطمه، صديقه، مباركه، طاهره، زكيه، راضيه، مرضيه،
محدثه و زهرا.

سپس حضرت
فرمود: اگر نه اين بود كه اميرالمؤمنين(ع) با آن حضرت ازدواج كرد، هر آينه تا روز
قيامت بر روي زمين كسب كفو و همطراز زهرا پيدا نمي‌شد از آدم تا
هر كه پس از او باشد.

اين روايت
دلالت دارد بر اينكه حضرت زهرا مقامش از مقام تمام مردان و زنان بالاتر است.

بالاتر از
اين، درباره صديقه كبري از امام صادق(ع) روايتي نقل شده است كه مقام آن حضرت را به
عرش برين مي‌رساند و نورش
را از نور الهي مستمد مي‌داند. جابر از امام صادق(ع) مي‌پرسد: چرا
فاطمه زهرا را زهرا مي‌نامند؟

حضرت پاسخ مي‌دهد:

«لان الله
عزوجل خلقها من نور عظمته، فلما أَشرقت أضاءت السموات و الارض بنورها و غشيت أبصار
الملائكة و خرت الملائكة ساجدين و قالوا: الهنا و سيدنا ما هذا النور؟ فأوحي الله
اليهم هذا نور من نوري و أسكنته في سمائي، خلقته من عظمتي، أخرجه من صلب نبي من
أنبيائي أفضله علي جميع الانبياء و أخرج من ذلك النور، ائمة يقومون بأمري يهدون
الي حقي و أجعلهم خلفائي في أرضي بعد انقضاء وحيي».

خداوند عزوجل
زهرا را زهرا ناميد زيرا او را از نور عظمتش آفريد؛ پس وقتي درخشان شد، آسمان‌ها و زمين را
با نورش، روشن و منور ساخت و ديدگان فرشتگان از آن نور خيره شده به سجده افتادند و
عرضه داشند: بار خدايا! اي پروردگار و سرور ما! اين ديگر چه نوري است؟ خداوند به
آنان وحي فرمود كه اين نوري از نور خودم است،‌آن را در
آسمانم جايگزين نمودم و از عظمتم آفريدم، سپس آن را از صلب پيامبري از پيامبرانم
كه بر تمام انبيا برتري دارد، بيرون مي‌آورم و از آن نور
اماماني خارج مي‌شوند كه به
امر من قيام مي‌كنند و مردم
را به سوي من فرا مي‌خوانند و آنان را پس از تمام شدن مدت وحيم،
جانشينان خود در زمين قرار دادم.

مرحوم مجلسي
اين روايت جالب و زيبا را در بحار از علل الشرايع نقل كرده است و در مصباح الانوار
نيز مانند همين روايت از امام باقر(ع) نقل شده است.

نور وجود
فاطمه كه از نور عظمت الهي آفريده شده بود تا قيام قيامت درخشندگي و روشنائي دارد؛
فقط ديدگان پاك آسمان نشينان را مي‌خواهد تا آن را ببينند و در برابرش سر تعظيم
فرود ‌آورند. و اين
همان نوري است كه وقتي زهرا در محراب عبادت در پيشگاه حضرت ذوالجلال مي‌ايستاد، به
فراز آسمان‌ها بالا مي‌رفت و اهل
آسمان از آن نور روشنائي كسب مي‌كردند چنانكه اهل زمين از ستارگان آسمان
روشنائي فرا مي‌گيرند. و لذا
در اسماء حضرت چنين آمده است كه در آسمان او را «النورية السماويه» مي‌نامند.

در روايت
مفصلي كه ارشاد القلوب از حضرت رسول اكرم(ص) نقل كرده است، پس از بحث از خلقت نور
خود حضرت و اميرالمؤمنين(ع)، سخن از نور فاطمه به ميام مي‌آيد كه حضرت
رسول مي‌فرمايد:

«…. فخلق
نور فاطمة الزهرا يومئذ كالقنديل و علقه في قرط العرش فزهرت السماوات السبع و
الارضون السبع، من اجل ذلك سميت فاطمة بالزهراء. و كانت الملائكة تسبح الله و
تقدسه، فقال الله: و عزتي  جلالي لا جعلن
ثواب تسبيحكم و تقديسكم الي يوم القيامة لمحبي هذه المرأة و أبيها و بعلها و
بنيها».

… و خداوند
در آن روز نور فاطمه زهرا را مانند قنديلي آفريد و در گوشواره عرش آويزان كرد پس
هفت آسمان و هفت زمين را روشن ساخت. از اين روي فاطمه را زهرا ناميدند. و پيوسته
فرشتگان خدا را تسبيح و تقديس مي‌كردند. پس خداوند به آنان فرمود: به عزت و
جلالم سوگند، ثواب تسبيح و تقديستان را تا روز رستاخيز به دوستداران اين زن و پدرش
و همسرش و فرزندانش قرار مي‌دهم.

درباره
فاطمه، اين محبوبه خدا و اين محرم حرم لاهوت و مصباح درخشان مشكات نبوت و محور
مستحكم افلاك امامت؛ اين انسيه حورا و سرچشمه اسرار حقايق و قبله اهل نيايش و مادر
جانشينان خداوند بر روي زمين، چه مي‌توان گفت كه رسول اكرم، سيد و سرور كائنات
درباره‌اش مي‌فرمايد:

«هي بضعة مني
و هي قلبي الذي بين جنبي، فمن آذاها فق آذاني، و من آذاني فقد آذي الله».

–        
فاطمه پاره تن من
است. فاطمه قلب ميان دو پهلوي من است، پس هركه او را اذيت كند، مرا اذيت كرده و هر
كه مرا اذيت كند، خدا را اذيت كرده است.

«يا
فاطمة من صلي عليك غفر الله له و الحقه بي حيث كنت في الجنة»

اي فاطمه! هر
كه بر تو درود بفرستد، خداوند او را مي‌آمرزد و او را با من
در بهشت، ملحق مي‌سازد.

و آنگاه كه
آيه «انما يريدالله…» نازل شده بود، تا هشت ماه حضرت رسول هرگاه به مسجد براي
نماز ظهر مي‌خواست برود،
به در خانه فاطمه مي‌آمد و مي‌فرمود:

«السلام
عليكم اهل البيت و رحمة الله و بركاته الصلاة، انما يريد الله ليذهب عنكم الرجس
أهل البيت و يطهركم تطهيراً».

سلام و درود
و رحمت و بركات خداوند بر شما اهل بيت باد. وقت نماز است. همانا خداوند مي‌خواهد شما
اهل بيت را از هر رجس و پليدي دور سازد و پاك و طاهر نمايد.

«يا فاطمه،
ان الله يغضب لغضبك و يرضي لرضاك».

اي فاطمه!
خداوند از خشم تو به خشم مي‌آيد و از خشنودي تو خشنود مي‌شود.

حال بايد ديد
چرا فاطمه را آنچنان خشمگين كردند كه از آنان روي برگرداند و پس از هر نماز- به
تواتر احاديث فريقين- آنان را نفرين مي‌كرد! همان‌ها كه او را
اذيت كردند، شكنجه‌اش نمودند تا
محسنش سقط شد و بيش از چند صباحي پس از پدر بزرگوارش زنده نبود و سرانجام در سن
جواني به شهادت رسيد و خداوند چه معامله‌اي با آنان خواهد
كرد.

بار خدايا!
ما را توشه‌اي جز ولايت
زهراي اطهر و امامان معصوم (ع) و تبري از دشمنانشان نيست، ما را جزء محبان و
ارادتمندان حضرتش قرار ده و اين تولي را در نامه اعمالمان ثبت فرما. آمين رب
العالمين

به حساب
خويشتن برسيد

حضرت علي(ع):

« من حاسب
نفسه ربح و من غفل عنها خسر» (نهج البلاغه- كلمه 199)

هر كس به
حساب نفس خويش برسد سود مي‌برد و هر كس از اين وظيفه غفلت نمايد زيان مي‌بيند.

سخنان
معصومين

بد گماني

* رسول
اكرم(ص):

«اياكم و
الظن فان الظن اكذب الحديث». (بحارالانوار- ج75 – ص 194)

زنهار از
بدگماني كه همانا بدگماني بدترين دروغ است.

* رسول
اكرم(ص):

«من أساء
بأخيه الظن فقد أساء بربه. ان الله تعالي يقول: [اجتنبوا كثيراً من الظن]». (كنز
العمال- حديث 7587)

هر كه به
برادر مؤمنش سوء ظن پيدا كند، به پروردگارش سوء ظن پيدا كرده است خداوند مي‌فرمايد:
«بپرهيزيد از بسياري گمان‌ها».

* رسول
اكرم(ص):

«اياكم و
الظن فان الظن اكذب و كونوا اخوانا في الله كما امركم الله تتنافروا و لا تجسوا و
لا تتفاحشوا و لا يغتب بعضكم بعضاً و لا تتباغوا و لا تتباغضوا…» (بحارالانوار-
ج 75- ص 252)

زنهار از
گمان بد چرا كه گمان بد از هر دورغي دروغ‌تر است و همانا در
راه خدا با هم برادر باشيد چنانكه خدايتان امر فرمود و از هم جدا نشويد و بر
يكديگر جاسوسي نكنيد و به يكديگر ناسزا نگوئيد و يكديگر را غيبت نكنيد و به هم ظلم
ننمائيد و كينه ميان شما رخنه نكند.

*
اميرالمؤمنين(ع):

«ان الجبن و
البخل و الحرص غرائز شتي يجمعها سوء الظن بالله». (نهج البلاغه- كتاب 53)

ترس، بخل و
آز، غريزه‌ها و خصلت‌هاي گوناگون
است كه بدگماني به خداوند همه آنها را در بر دارد.

* امير
المؤمنين(ع):

«سوء الظن
يفسد الامور و يبعث علي الشرور». (غرر الحكم)

بدگماني
كارها را به تباهي مي‌كشاند و باعث نزاع‌ها و كشمكش‌ها مي‌گردد.

* امير
المؤمنين(ع):

«الرجل السوء
لا يظن بأحد خيراً لانه لا يراه الا بوصف نفسه». (غررالحكم)

آدم بد به
كسي گمان خوب نمي‌برد چرا كه
همه را مانند خويش مي‌بيند.

*
اميرالمؤمنين(ع):

«اطرحوا سوء
الظن بينكم فان الله عزوجل نهي عن ذلك». (بحار الانوار- ج 75- ص 194)

بدگماني را
از ميان خود برداريد كه همانا خواي عزوجل از‌آن نهي كرده
است.

*
اميرالمؤمنين(ع):

«ان البخل و
الجور و الحرص غرائز شتي يجمعها سوء الظن بالله كمونها في الاشرار». (بحار
الانوار- ج 77- ص 243)

بخل، ستم و
آز، غريزه‌هاي مختلفي
هستند كه سوء ظن به خداوند آنها را يك جا در بر مي‌گيرد و مركز
اين سوء ظن، نفوس بدخواهان و اشرار است.

*
اميرالمؤمنين(ع):

«اياك أن
تسيء الظن فان سوء الظن يفسد العبادة» (غرر الحكم)

بپرهيز از
بدگماني چرا كه بدگماني عبادت را نابود مي‌كند.

* امير
المؤمنين(ع):

«مجالسة
الاشرار تورث سوء الظن بالاخيار». (بحارالانوار- ج 77- ص 368)

همنشيني بدان
موجب بدگماني به نيكان است.

* امير
المؤمنين(ع):

«لا يغلبن
عليك سوء الظن فانه لا يدع بينك و بين صديق صفحاً». (بحارالانوار- ج 77- ص 209)

بدگماني بر
تو هرگز چيره نشود چرا  كه ديگر هيچ صلح و
صفائي بين تو و هيچ دوستي باقي نمي‌گذارد.

دانستنيهائي
از قرآن

حقيقت تقوا

«يا ايها
الذين آمنوا اتقوا الله حق تقاته و لا تموتن الا و انتم مسلمون». (سوره آل عمران-
آيه 102)

اي مؤمنان!
تقواي الهي داشته باشيد چنانكه شايسته تقوا است و هرگز نميريد جز اينكه مسلمان
باشيد.

تقواي الهي
داشته باشيد به اين معني است كه در تمام امور، اطاعت كنيد تا اينكه از عذاب و خشم
الهي رهائي يابيد. تقوا بمعناي پرهيزكاري است و تقواي از خدا بمعناي اين است كه
ملكه‌اي در درون
انسان پديد آيد كه او را از گناهان باز دارد، و اين حالت، مطلبي استثنائي و غير
ممكن نيست چرا كه اگر انسان واقعاً از عذاب خدا بترسد، قطعاً كاري كه مستوجب آن
عذاب است هر چند كم، انجام نمي‌دهد و در تمام حالات پيوسته به ياد خدا است.
در اينجا خداوند مؤمنين را وادار به تقواي شايسته و حقيقي مي‌كند. يعني
فقط لقلقه لسان نباشد يا اينكه اطاعت در اموري دون اموري ديگر نباشد، بلكه انسان
در تمام حالات تقواي الهي داشته باشد، و آنچنان كه از آيات و روايات استفاده مي‌شود، تقواي
واقعي محقق نمي‌شود جز با
تحقق چهار خصلت:

1-   
اطاعت اوامر و
دستورهاي خدا كه در اطاعت بي چون و چرا از احكام شرع مقدس اسلام محقق مي‌گردد.

2-   
باز داشتن نفس از هر
گناه و نافرماني و تمرد و معصيت.

3-   
شكر و سپاس خداوند بر
نعمت‌ها.

4-   
صبر و بردباري در
بلاها و آزمايش‌هاي الهي.

در هر صورت
تقواي واقعي و شايسته به اين معني است كه انسان عبوديت محض را دارا باشد و بدون
ارتكاب گناه، در تمام حالات- چه در سراء و چه در ضراء- اوامر الهي را با جان و دل
پذيرا بوده و اطاعت كند و از ياد خدا آني غفلت نورزد. اين بالاترين و والاترين
مقام انساني است كه بايد ما همواره تلاش كنيم خود را به آن مرحله بالا- به اندازه
توانمان- برسانيم و از خود خداوند استمداد بطلبيم كه ما را در اين راه ياري بخشد.
«اهدنا الصراط المستقيم». اين همان صراط راستين تقوا است، تقواي واقعي و حقيقي كه
اگر انسان در آن مسير قرار گرفت، همراه با راستگويان خواهد شد و «كونوا مع
الصادقين» و خداوند از او راضي و خشنود خواهد شد.

پر واضح است
كه اينچنين اطاعت محضي كه هيچ گناه در آن راه نداشته باشد، ويژه واحدي از مردم است
و ويژه اولياي مخلص خدا است ولي بهر حال هر كس بايد به اندازه توانش، تقوا داشته
باشد كه در هر حال اگر مرگ فرا رسد، او در حال ايمان و تسليم در برابر حضرت حق
باشد. در آيه 16 سوره تغابن آمده است:

«فاتقوالله
ما استطعتم»- تا انازه‌اي كه مي‌توانيد تقوا
داشته باشيد.

ولي اگر كسي
بخواهد به درجات والاي اوليا و برگزيدگان خدا برسد، بايد حق تقوا را ادا كند و
تقواي شايسته‌اي داشته
باشد.

در آخرين
فراز از آيه مي‌فرمايد: «و
لا تموتن الا و انتم مسلمون»- و هرگز از دنيا نرويد جز در حالي كه مسلمان هستيد.
بهرحال، مرگ اختياري نيست و هيچ كس نمي‌داند چه وقت اجلش فرا
مي‌رسد. در
روايتي آمده است كه حضرت رسول(ص)- به اين مضمون- فرمود: من يقين ندارم كه اگر پلك
چشمم باز شد، وقت كنم كه آن را بر هم بگذارم. يعني اگر مرگ فرا رسد، هيچ مهلتي به
انسان نمي‌دهد! پس بايد
كاري كنيم كه در هر حال آماده مردن باشيم.

گفته‌اند: يكي از
علما كه در حال نوشتن بود، از او سئوال شد: اگر الان به تو خبر بدهند تا سه روز
ديگر از دنيا مي‌روي، چه كار
مي‌كني؟

فرمود: همين
كاري كه الان دارم انجام مي‌دهم. يعني انسان بايد تمام تكاليف و واجباتش
را انجام داده باشد و جز تكليف و وظيفه، به كاري دست نزند تا اگر مرگش فرا رسيد،
مستوجب بخشش و غفران الهي باشد. «رضي الله عنهم و رضوا عنه» هم خداوند از آنها
راضي و هم آنها از خدا راضي‌اند. اين هم پاداش كساني است كه تقواي الهي
داشته و در حال ايمان و اسلام از دنيا رفته‌اند.

امام خميني
ثابت و استوار از آغاز تا پايان

غربزدائي

«ما امروز
قبل از هر چيز وظيفه داريم تبليغات چند صد ساله اجانب و عمال استعمار را خنثي
كنيم. كارشناسان استعمار با كمال تزوير و حيله، با اسم اسلام دوستي و شرق‌شناسي پرده‌هاي ضخيمي بر
چهره نوراني اسلام كشيده و اسلام را با معماري‌ها  نقاشي‌ها، ابنيه عاليه و
هنرهاي زيبا معرفي نموده و حكومت‌هاي جائرانه ضد اسلام اموي و عباسي و عثماني
را به اسم خلافت اسلامي به جامعه‌ها تحويل داده‌اند و چهره
واقعي اسلام را در پشت اين پرده‌ها پنهان نگاه داشته، به طوري كه امروز مشكل است
ما بتوانيم حكومت اسلام و تشكيلات اساسي و سياسي و اقتصادي و اجتماعي آن را بر
جوامع بشري حتي مسلمين بفهمانيم. بايد كوشش كرد و پرده از تبليغات مسموم چند صد
ساله اجانب برداشت». (10/3/1349)

«فرهنگ ما را
طوري كردند كه ما هم چيزمان الان عوض شده، غربي شده، وقتي هم حرف مي‌زنيم حرفمان
غربي است، وقتي اسم خيابان مي‌گذاريم، اسم خيابان‌هاي غرب را
مي‌گذاريم، اسم
اشخاص غربي را مي‌گذاريم،
خيابان روزولت، خيابان كندي، خيابان كذا. اينها غربزدگي است. در تمام اروپا بگرديد
يك خيابان محمدرضا پيدا نمي‌كنيد، يك خيابان نادر پيدا نمي‌كنيد، خيابان‌هايمان هم
خيابان غربي است، تعارف‌هايمان هم تعارف غربي است، آداب و معاشرتمان
هم، با هم معاشرت غربي است، همه چيز، ما يك وابستگي روحي پيدا كرديم، اين وابستگي
روحي از همه چيزها براي ما بدتر است.» (8/3/1358)

«تا اين ملت
از اين غربزدگي بيرون نيايد استقلال پيدا نمي‌كند… تا
اين خانم‌ها (شما را
نمي‌گويم شما
توده هستيد، آن خانم‌ها را مي گويم) تا اينها توجهشان به اين است
كه فلان چيز يابد، فلان مد از غرب به اينحا بيايد،‌فلان زينت
بايد از آنجا به اينجا سرايت بكند، تا يك چيزي آنجا پيدا مي‌شود اينجا هم
تفليد مي‌كنند، تا از
اين تقليد بيرون نيائيد نمي‌توانيد آدم باشيد و نه مي‌توانيد مستقل
باشيد، اگر بخواهيد مستقل باشيد، اگر بخواهيد شما را به اينكه يك ملتي هستيد
بشاسند و بشويد يك ملت، از اين تقليد غرب بايد دست برداريد. تا در اين تقليد
هستيد، آرزوي استقلال را نكنيد». (17/6/1358)

«اشخاصي كه
با قلم و قدم خودشان غربي فكر مي‌كردند و دعوت به غرب مي‌كردند، به
خودب يايند و دعوت بكنند به آن چيزهائي كه ما داريم. ما همه چيز داريم، فرهنگ ما،
فرهنگ غني است، مملكت ما، مملكت غني است، منتها نگذاشتند كه اين امور تحقق پيدا
بكند». (29/6/1358)

«ما بايد قطع
رابطه اقتصادي، رابطه فرهنگي از خارج بكنيم، فرهنگ از خود ما بايد باشد اقتصاد هم
از خود ما بايد باشد، تا اين بنا در توده‌ها نباشد و تا اين
مغزي كه انگلي است و استعماري است عوض نشود و باورمان نيايد كه ما هم آدم هستيم،
نمي‌توانيم استقلال
پيدا كنيم». (21/9/1358)

« ما الان
بنا داريم كه مثل غرب نباشيم و بنا داريم وابسته نباشيم و بنا داريم مستقل باشيم و
آزاد باشيم و الان مي‌بينيد كه آنهائي كه، ملت‌هايي كه تحت
تأثير تبليغات آمريكا و شوروي و ساير اذناب آنها واقع نشدند، همه آنها به اعجاب و
عظمت به شما نگاه مي‌كنند». (16/10/1359)

«اگر دستمان
را از شرق و غرب كوتاه كنيم و خودمان مشغول فعاليت بشويم، ياد بگيريم لكن بعد از
ياد گرفتن خودمان كار بكنيم، نرويم سراغ اينكه بنشينيم تا حتي يك گليمي هم كه مي‌خواهيم، يك
پتوئي هم كه مي‌خواهيم
ازآنجا بياورند، يك تفنگي هم كه مي‌خواهيم از آنجا بياورند. اگر ما به اين معنا
توجه كنيم و بيدار بشويم، دنبال بيداري، اراده پيش مي‌آيد كه ما
بخواهيم كه خودمان وسائل زندگي اجتماعي خودمان را فراهم كنيم با كوشش خودمان، بايد
كارهاي خودمان را انجام بدهيم، مدتي مي‌گذرد و ما خودمان
صنعتگر خواهيم شد. آنهائي كه اين صنعت‌هاي بزرگ را درست كردند، آنها هم انسان‌هائي يك سرو
دو گوشي هستند كه مثل ساير انسان‌ها، منتها قبل از ما بيدار شدند و ما را خواب
كردند». (29/10/1359)

امام خمینی ثابت و استوار(غربزگرائی)

دانستنیهایی ازقرآن(حقیقت تقوا)

سخنان معصومین(بدگمانی)

فاطمه نور خدا

شجره طوبی                                                       
آیت الله جوادی آملی

شرح زیارت امین الله علیه السلام                                 آیت
الله محمدی گیلانی

حقوق متقابل مردم و رهبری                                      حجة
السلام و المسلمین محمدی ری شهری

ملاکهای حق و باطل                                              حجة الاسلام  والمسلمین اسدالله بیات

پرسشها وپاسخها(اعجاز شب ولادت پیامبر(ص))             حجة الاسلام و المسلمین سیدمرتضی مهری

گرایشهای نامرئی به سوی غرب                                حجة الاسلام و
المسلمین محمدتقی رهبر

گفته ها و نوشته ها

تحلیل پدیده های سیاسی                                         سید موسی میرمدرس

13آبان روز عزت اسلام و ذلت شیطان

اخطار به مشتاقان رابطه با آمریکا                             محسن محمدی معین

آذربایجان،مرزو بوم شیعیان مظلوم                           غلامرضا گلی زواره

پاسخ به نامه ها

نگاهی به رویدادها

رهنمودها

مقام معظم
رهبري حضرت آيت الله خامنه‌اي:

* جايگزين
کردن فرهنگ بيگانه به جاي فرهنگ عمومي مردم و نيز حمله به ارزش‌هاي نظام جمهوري
اسلامي و باورها و اعتقادات ملت مسلمان ايران دو محور اساسي و مهم در تهاجم فرهنگي
دشمن محسوب مي شود و براي مقابله با آن ايجاد سنگرهاي فرهنگي و نيز بهره گرفتن از
توان تمامي افراد مستعد اين کشور اقدامي ضروري است زيرا مقابله با تهاجم فرهنگي به
قشر خاصي محدود نمي شود.

* ايران
سرآمد فرهنگ جهان اسلام است. مهمترين و برجسته ترين کتابهاي ادبي و فلسفي و حتي
فقه و حديث  را ايرانيان نوشته‌اند. لذا
امروز بايد به فرهنگ خودي اهميت بدهيم و حرکت پرشتاب خويش را بر اساس بازگشت به
خويشتن آغاز کنيم.

* عنصر عزيز
و بي همتاي بسيج نقطه روشن عشق و محبت ماست. نهضت اسلامي را آغاز مردمي بوده و
دفاع ما در جنگ تحميلي نيز دفاعي مردمي محسوب مي شد و مشکلات امروز کشور نيز بدست
همين مردم قابل حل است. لذا وجود عنصر مردمي در نظام جمهوري اسلامي ايران يک عنصر
بنيادين به شمار مي رود و نيروي دفاع کننده و رزمنده اي که از ميان مردم بر مي
خيزد سرمايه ارزشمند و پراهميتي براي جمهوري اسلامي ايران خواهد بود.

* نظام
جمهوري اسلامي ايران در مسايل مختلف متکي به نيروي بسيج است و بر همين اساس بسيجي
ها بايد آموزش و سازماندهي خود را تقويت و مستحکم کنند و آن را باري خود يک ارزش
بدانند. 8/5/1372

* بسيج يک
ذخيره تمام نشدني براي انقلاب اسلامي است و اين ذخيره بايد روز به روز فزوني
بيشتري يابد.

* کساني که
مسئوليتي را در هر بخشي از کشور پذيرفته اند بايد دقيقاً مجري سياستهاي مشخص نظام
باشند و مسئوليت خود را در جهت همان سياست ها پيش برند.

* سستي، سهل
انگاري و کار را به دست حوادث و قضا و قدر سپردن، اولين بلائي است که يک مدير را
از صلاحيت کافي و لازم ساقط مي کندف لذا جدي بودن در کار و آیام نداشتن براي انجام
آن و نيز احساس مسئوليت براي اصل مسئوليت و وظيفه،‌لازمه کفايت براي مسئوليت پذيري
است.

* مدير خوب
کسي از که هر کاري را پس از عهده دار شدن آن با رعايت اصول اخلاقي صحيح انجام مي
دهد و با رسوخ فساد و عمل غير اخلاقي و ناصحيح مبارزه مي کند و مسئولين کشور در
تمامي رده ها بايد با دقت به اين مهم توجه کنند و بدانند که رسوخ و نفوذ فساد در
دوران بازسازي خطري جدي و فلج کننده است و بايد مراقب باشند که به وادي فساد مالي
و کاري کشانده نشوند.

* اسلام روش
و مسلک روشن درباب مسائل اقتصادي دارد که اساس آن مبتني بر رفاه عمومي و عدالت
اجتماعي است و برنامه ريزان کشور نيز بايد بر اساس همين هدف برنامه ريزي کنند.

* آئين اسلام
از مهمترين ارکان فرهنگ ملي ماست. امروز ملت ايران پس از گذشت چهارده قرن افتخار
مي کند که فرهنگ، زبان و عادات اوبا اسلام آميخته شده است. آداب، سنن و فرهنگ
اسلامي جزء فرهنگ ماست و در اين مسأله براي ما ملي بودن عين اسلامي بودن است و
هرگز در مقابل يکديگر قرار ندارند. 12/5/1372

* جمهوري
اسلامي ايران ثابت کرده است که در جنگ پيشقدم نمي شود زيرا اسلام پيام آور صلح و
دوستي است اما نظام اسلامي و ملت سرفراز ما و نيز بسيجيان شجاع اين مرز و بوم
زورگويي و اجحاف را نيز از هر قدرتي که باشد تحمل نمي کند و سردمداران کشورهاي
استعمارگر که مي خواهند ايران را مورد تهديد قرار دهند بايد از بسيجيان درس گرفته
باشند و بدانند که ملت ايران تهديد پذير نيست. 8/5/1372

از ميان نامه
ها

بسيج مظلوم

«…
بايد اصول اوليه انقلابي بودن اسلامي را و بسيجي بودن شايسته را درس داد و امروز
بايد اصول بسيجي و قوانين و مقررات آن و ازهمه مهمتر روحيه بسيجي از گذشته هاي دور
تا امروز جمع آوري و تدوين و کتاب بسيج تأليف شود و به فرزندان و جوانان امروز درس
داده شود تافردا همه بتوانيم جلوي تهاجم و شبيه خون دشمن را بگيريم و انقلابمان را
حفظ کنيم. نبايد گذاشت که ديگران که در اکثريت مي باشند با بسيج بيگانه باشند،
امروز فصل انجمنهاي اسلامي تمام شد و بايد جامعه اسلامي را بپا کنيم.»

امروز اگر
بسيجيان مظلومندف اگر مسأله امر به معروف و نهي از منکر انجام نمي گيرد، اگر بي
حجابي و بد حجابي افزايش يافته، فساد از همه گونه آن رواج يافته، پول و پارتي
ورشوه کارساز شده، اعتياد بلاي خانمانسوز شده و قاچاق مواد مخدر همچون سرطان همه
اعضاء جامعه را فرا گرفته، بسياري از ارزشهاي انقلاب مسخ شده، همه به خاطر اين است
که ما به فکر پرورش بسيجي نبوديم و به بسيجيان ديروز همه آنقدر کم توجه کرديم که
يا منزوي شدند يا خانه نشين و يا پشت پا زدند به همه چيز و رفتند و اگر ما ديروز
از ارائه پرورش روحيه بسيجي دست برنداشته بوديم، امروز براي مقابله با ماهواره پر
سرو صدائي آمريکا فقط بستن پيچ تلويزيون را داشتيم و بس، ولي فردا چه خواهيم کرد،
من نمي دانم.

نتيجه اينکه
اگر شما و ديگر مسئولان از دست بدحجابي و اعتياد و قاچاق از رشوه و پارتي‌ بازي
وهمه اين ضد ارزشها دلي پر درد داريد بسيجيان علاوه بر آنها از دست بعضي مسئولين
دلي بيشتر از آن پر درد دارند چون شما کار پرورش روحيه بسيجي را وحزب الهي بودن را
از همان اواخر جنژ و دفاع متوقف کرديد و فقط نام و تشريفاتي براي آن باقي گذاشتند
و حتي امروز همه از پرورش اين روحيات براي فردا غافليد.

اگر به
دختران در مدارس درس حجاب داده شود بي حجابي ريشه کن مي‌شود. اگر به پسران درس حيا
و حيثيت بدهيد چشم  چراني و دختربازي نابود
مي ‌شود. اگر دينداري و عزت نفس تدريس شود رشوه و پارتي بازي نابود مي شود.

آخرين مطلب
اينکه بايد آموزش و پرورش و آموزش عالي را بسيجي وار تدريس کرد. در يک کلام بگوئيم
بايد کتاب بسيج را درس داد و اين تنها راه حفظ بقاء انقلاب تا ظهور دولت حضرت مهدي
است.  اصفهان- روستاي افجان (ح- ر- س)

اخبار ايران
و جهان

نگاهي به
رويدادها

جهان اسلام

* دادگاه
الجزاير 7 مسلمان انقلابي را به مرگ محکوم کرد.

* يک ژنرال و
دو پليس در مصر عليا به دست اسلامگرايان به هلاکت رسيدند. 17/5/1372

* 22 هزار
اسير مسلمان در اردوگاه وحشتناک کرواتها زنداني هستند. 23/5/1372

* محاکمه 53
مسلمان انقلابي مصر در دادگاه نظامي قاهره آغاز شد. 25/5/1372

* آيت الله
العظمي سيد عبدالاعلي سبزواري از مراجع بزرگ در نجف اشرف به طرز مشکوک دار فاني را
وداع گفت. 27/5/1372

*نئوفاشيست‌ها،
مسجد شيعيان پاکستاني را در سوئد به آتش کشيدند. 28/5/1372

* درگيري
خونين ميان اعضاي نهضت فقه جعفري و وهابيون پاکستان 11 کشته بر جاي
گذاشت.30/5/1372

* دولت
انگليس با تأمين بودجه يک مدرسه اسلامي در لندن مخالفت کرد. 31/5/1372

* حمله افراد
ناشناس به مقر منافقين در بغداد 18 کشته وزخمي بر جاي گذاشت. 1/6/1372

* 160 تن از شيعيان
شهر «کلکته» پاکستان به دست نيروهاي پليس بازداشت شدند. 2/6/1372

* 50 افسر و
درجه‌دار عراقي به اتهام همدستي با مقاومت اسلامي اعدام شدند. 3/6/1372

* مسلمانان
چين خواستار اعدام نويسنده يک کتاب توهين آميز به مقدسات اسلامي شدند. 11/6/1372

* وزير کشور
مصر: مبارزه عليه اسلام گرايان را تشديد مي‌کنيم. 15/6/1372

* آمريکا
رسماً مسلمانان بوسني را براي پذيرش طرح تجزيه تحت فشار قرار داد. 16/6/1372

اخبار داخلي

* دومين
زيردريائي جمهوري اسلامي ايران وارد بندرعباس شد. 17/5/1372

* طي يک
عمليات گسترده در کرمان، 500 کيلوگرم مواد مخدر کشف و 13 نفر از اشرار کشته و 20
نفر دستگير شدند. 19/5/1372

* پيکر مطهر
300 شهيد دفاع مقدس در تهران تشييع شد. 23/5/1372

* مجلس به
تمامي وزراء پيشنهادي کابينه جديد رئيس جمهور به جز اقتصاد و دارائي رأي اعتماد
داد. 27/5/1372

* رئيس
جمهور: امر به معروف و نهي از منکر بايد به همه اقشار جامعه اعم از
مسئولان،کارگزاران و مردم تعميم يابد.

* مأموران
امنيتي عراق، «مهدي حسيني» ديپلمات ايراني را در بغداد مورد ضرب و شتم قرار دادند.

* آمريکا
کشور چک را در دو هفته اخير تحت فشار گذاشته تا از فروش تکنولوژي مدرن و پيشرفته
به ايران خودداري کند.

* خريد گندم
مازاد بر احتياج کشاورزان به بيش از 4 ميليون تن رسيد. 2/6/1372

* خط
کشتيراني ايراني به بنادر شرقي آفريقا افتتاح شد.

* سپرده هاي
ايران در بانکهاي خارجي از مرز 5 ميليارد دلار فراتر رفت. 3/6/1372

* خطوط توليد
دو نوع سواري با ظرفيت 50 هزار اتومبيل در سال آغاز به کار کرد.

* بزرگترين
کارخانه داروسازي خاورميانه در بروجرد آغاز به کار کرد.

* کشتي گيران
دلاور ايران در مسابقات آزاد جهان در کانادا، دو مدال طلا و يک مدال نقره را تصاحب
کردند. 6/6/1372

* بزرگترين
دانشکده متالورژي خاورميانه در تهران افتتاح شد. 7/6/1372

* اولين سري
جرثقيل‌هاي توليدي ماشين‌سازي اراک به فرانسه صادر شد.8/6/1372

* دومين معدن
طلاي کشور درزنجان کشف شد. 9/6/1372

* فاز اول
پالايشگاه اراک با ظرفيت 150 هزار شبکه در روز افتتاح شد. 11/6/1372

* 10 تن
داروي احتکار شده در ايلام کشف شد. 13/6/1372

* جمهوري
اسلامي ايران، سازش ساف با رژيم صهيونيستي را شديداً محکوم کرد.

* دفتر
خبرگزاري جمهوري اسلامي ايران در «بعلبک» لبنان گشايش يافت. 16/6/1372

اخبار خارجي

* مجلس
نمايندگان آمريکا با 218 رأي موافق در مقابل 216 رأي مخالف به طرح اقتصادي
«کلينتون» رأي داد! 16/5/1372

* آمريکا و
روسيه بدهکارترين کشورها به سازمان ملل متحد هستند!

* سازمانهاي
حقوق بشر شديداً از عملکرد نيروهاي سازمان ملل در سومالي انتقاد کردند. 17/5/1372

* کاردار
سفارت آمريکا در گرجستان به هلاکت رسيد.

* هزاران
کودک سومالياي توسط رژيم صهيونيستي ربوده و به فلسطين اشغالي منتقل شدند.

* به دستور
ارباب يکي از روستاهاي شمال هند يک دختر چهارساله در برابر يکي از خدايان هندو
قرباني شد. 19/5/1372

* رزمناوهاي
آمريکا به بهانه حرکت يک کشتي چيني به سوي ايران، آن را به آبهاي بين المللي
برگرداندند. 20/5/1372

* گلوله
باران کابل 7 کشتهو 12 زخمي بر جاي گذاشت.

* «مصطفي
تابيت» افسر جنايتکار مراکشي به جرم تجاوز به صدها زن و دختر اعدام شد.

* کويت و
رژيم صهيونيستي يک قراردادنفتي امضا کردند.

* جبهه عمل
مالزي کالاي آمريکايي را تحريم کرد. 21/5/1372

* ترکيه و
رژيم صهيونيستي براي مقابله با حرکت‌هاي اسلامي در منطقه، قرارداد امنيتي امضا
کردند.

* ارتش
نيجريه به دليل اعتراض به باطل اعلام شدن نتيجه انتخابات رياست جمهوري به وسيله
دولت اين کشور، به حال آماده باش کامل درآمد. 23/5/1372

* هفته نامه
ساندي تايمز: سازمان ملل به علت فساد و سوء مديريت، سالي 405 ميليون دلار هدر مي‌دهد.

* روزنامه
«الجمهوريه» يمن: کمکهاي غذائي آمريکا به يمن فاسد بوده است. 25/5/1372

* بمباران
شديد مناطق کردنشين جنوب شرقي ترکيه توسط ارتش اين کشور 300 کشته بر جاي گذاشت.

* آمريکا حکم
اخراج شيخ عبدالرحمن را تأييد کرد.

* مبارک براي
ديدار با قذافي به کويت رفت. 28/5/1372

* ترور
نافرجام وزير کشور مصر 18 کشته و مجروح بر جاي گذاشت.

* شوراي
امنيت سازمان ملل خواستار عقب نشيني نيروهاي ارمني از مناطق اشغال شده در جمهوري
آذربايجان شد.

* آمريکا،
سودان را در فهرست کشورهاي «حامي تروريسم» قرار داد. 28/5/1372

* بر اساس
طرح تجزيه نمايندگان جامعه اروپا و سازمان ملل، مناطق اشغالي در اختيار صربها و
کرواتها باقي خواهد ماند.30/5/1372

* معاون رئيس
جمهور روسيه و دادستان مسکو بجرم فساد و رشوه‌خواري دستگير شدند.

* 48 روستاي
جمهوري آذربايجان در جنوب قره باغ به اشغال نيروهاي ارمنستان درآمد. 31/5/1372

* «قاصدي
مرباح» نخست وزير سابق الجزاير توسط افراد ناشناس به هلاکت رسيد.

* دولت مبارک
20 خرابکار اسرائيلي را از مصر اخراج کرد.

* ده ها هزار
نفر از مردم سودان عليه آمريکا دست به تظاهرات زدند.

* نمايندگان
مجلس کويت با سياست تسليحاتي اين کشور مخالفت کردند. 1/6/1372

* صدها واحد
مسکوني ساکنين هورهاي جنوب عراق بر اثر آتش توپخانه صدام ويران شد.

* شهر فيضولي
در جنوب قره باغ به اشغال متجاوزان ارمني درآمد.

* سفراي عراق
در کانادا و تونس به انگليس پناهنده شدند.

* با انجام
يک کودتاي نافرجام در کره شمالي 18 افسر ارشد اعدام شدند.

* کشتي چيني
براي بازرسي راهي بنادر عربستان شد. 30/6/1372

* شوراي
امنيت با صدور قطعنامه اي خواستار برقراري آتش بس در سراسر بوسني شد.

* شوراي
امنيت با صدور قطعنامه هاي 837 و 814 بر شناسائي و دستگيري «عيديد» به عنوان عامل
قتل سربازان سازمان ملل تأکيد کرد. 4/6/1372

* فرمانده
نيروي زميني ارتش آمريکا بخاطر دزدي از فروشگاه،‌از سمت خود معلق شد.

* آمريکا از
گسترش زبان فارسي در تاجيکستان ابراز نگراني و نارضايتي کرد.

* گورباچف:
غرب به آخر خط رسيده و نمي‌تواند چيز جديدي براي بشريت عرضه کند.

* نبرد خونين
ميان طرفداران رباني و حکمتيار در قندهار 200 کشته برجاي گذاشت. 6/6/1372

* تلاش
آمريکا و ترکيه براي بازگرداندن «ايلچي بيگ» به باکو با شکست مواجه شد.

* شورش در
زندان «ابوزعبل» قاهره 88 کشته و مجروح بجا گذاشت.

* رژيم صدام
100 زنداني را تيرباران کرد.

* کليساي
ارتدوکس يونان، به سرکرده صرب‌هاي بوسني نشان افتخار داد!

* صدام خروج
افسران ارتش از عراق را ممنوع کرد. 9/6/1372

* مردان مسلح
ناشناس به مقر نيروهاي آمريکائي در کويت حمله کردند. 10/6/1372

* مذاکرات
صلح« بوسني» در ژنو به بن بست رسيد. 11/6/1372

* هفت سرباز
نيجره‌اي سازمان ملل در سومالي کشته شدند.

* تاچر: غرب
صلاحيت ندارد به ديگران درس دمکراسي و حقوق بشر بدهد.

* بدنبال
اشتباه آمريکا نسبت به بازرسي از کشتي حامل کالا براي ايران، چين از آمريکا خواست
که عذرخواهي کند و غرامت بپردازد. 16/6/1372

آذربايجان

جمهوري مجروح

غلامرضا گلي
زواره

* نگاهي به
قفقاز

قفقاز (qafqaz)
كه در مدراك اسلامي به صورت قبق ضبط گرديده، ناحيه‌اي است نسبتاً كوهستاني كه از
بندر آناپا (Anapa)
بر ساحل درياي سياه تا شبه جزيره آبشوران بر ساحل غربي درياي مازندران به طول 1200
كيلومتر كشيده شده است. برخي اين ناحيه را حد فاصل بين اروپا و آسيا تلقي نموده‌اند.

اين منطقه از
دشتهي كوبان و ترك در شمال تا مرزهاي تركيه و جمهوري اسلامي ايران در جنوب گسترش
يافته و به معناي وسيعتر 4 منطقه را شامل مي‌شود كه دو بخش آن ناهموار و كوهستاني
بوده و دو قسمت ديگر نسبتاً هموار و جلگه‌اي مي‌باشد.

جمهوريهاي
داغستان، چچن اينگوش، گرجستان ارمنستان و آذربايجان در اين قلمرو جغرافيايي واقع
است.

مردم قفقاز
از لحاظ تعداد، طوايف و اقوام گوناگون از متنوعترين گروههاي انساني به شمار مي‌روند
و آنان را به 4 گروه زباني شامل: مردمان نخستين قفقاز، هند و اروپائي، ترك زبان و
سامي زبان، تقسيم مي‌كنند مذهب اكثريت اين اقوام اسلام و مسيحيت است.

در مناطق
اران و شروان از گذشته اقوام ايراني ساكن بوده‌اند كه بعدها با تركهاي مهاجر
امتزاج يافته‌اند. مهاجرين يوناني قرنها قبل از ميلاد در اين نقاط بويژه در اطراف
سواحل درياي سياه استقرار يافته‌اند. امپراتوريهاي ايران و روم و نيز مسلمانان در
قرون مختلف اين مناطق را در اختيار داشته‌اند.

مغولها و
تيموريان قلمرو مزبور را چندين بار مورد تاخت و تاز و هجوم وحشيانه قرار داده و به
قتل و غارت اهالي پرداخته‌اند.

بعد از
تيموريان دو دولت عثماني و صفوي بر سر تصاحب نقاط مزبور با يكديگر در ستيز و جدال
بوده‌اند. روسها بيشتر از زمان پطر كبير تجاوز خود را به اين نواحي آغاز كرده‌اند.[1]

قلمرو وي را
كه اكنون به اذربايجان موسوم است، مؤلفان باستان مانند استرابون و بطلميوس مطابق
سرزمين آلبانيا و آلبان مي‌دانند كه در منابع ارمني به صورت الونك (Alvan-k)
آمده است.

بار تولد
محقق روسي عقيده دارد كه در عهد اسلامي و در مأخذ جغرافي دانان مسلمانان اين نام
به صورت «الران» و «اران» آمده است.[2]

دكتر عنايت
الله رضا- پروفسور ايراني- عقيده دارد كه ميان آذربايجان ايران و اران نزديكي‌هايي
وجود داشته ولي هرگز به معناي يكي بودن اين دو سرزمين نمي‌باشد و مرز شمالي
آذربايجان را رودارس ذكر كرده‌اند، چنانچه در جلد نخست دائرة المعارف روسي چاپ
1890 م (صفحات 212 و 213) به اين نكته اشاره شده است.[3]

* مشخصات
جغرافيايي جمهوري آذربايجان

اين سرزمين
بخشي از منطقه قفقاز است كه مساحتي بالغ بر 86600 كيلومتر مربع دارد. از شمال شرقي
به جمهوري خودمختار داغستان، از شمال غربي و در امتداد رود آلزن به جمهوري گرجستان
و از مغرب به جمهوري ارمنستان محدود مي‌باشد.

بخشي از
رودخانه ارس مرز مشترك آذربايجان با جمهوري اسلامي ايران مي‌باشد. در شرق داراي خط
ساحلي به طول 800 كيلومتر با درياي خزر مي‌باشد كه چنين موقعيتي، آذربايجان را به
صورت منطقه‌اي استراتژيك درآورده است.

استالين
جنايتكار بدليل خصومت شديدي كه با مسلمانان اين مرز و بوم داشت و براي آنكه موجي
از تشنج را بر اين منطقه حاكم نمايد، بخشي از خاك جمهوري آذربايجان يعني نخجوان را
به وسيله مناطق مگري و زنگزور ارمنستان تفكيك نمود و در واقع بخشي از خاك
آذربايجان را به وسعت 5500 كيلومترمربع و حدود 300000 نفر سكنه تحت عنوان «جمهوري
خودمختار نخجوان» در داخل قلمرو ارمنستان قرار داد، اين منطقه با تركيه حدود 11
كيلومتر مرز مشترك دارد و از جنوب با استان آذربايجان غربي ايران همسايه است. از
سوي ديگر، ناحيه كوهستاني ناگورنورقره باغ(Nagorno- karabakh)را
به مركزيت استپاناكرت  (Stepanakert) با
وسعتي بالغ بر 4400 كيلومتر مربع و حدود دويست هزار نفر سكنه كه اغلب ارمني هستند
در خاك جمهوري آذربايجان به صورت منطقه‌اي خودمختار قرار داد، ناحيه‌اي كه به دليل
اكثريت ارمني و برخي دلايل تاريخي مورد ادعاي ارضي ارمنستان قرار داشت و بعدها به
عنوان مركز درگيريهاي قومي درآمد و اكنون به دليل تهاجم گسترده ارتش ارمنستان به
جمهوري مظلوم آذربايجان (به بهانه تصرف اين قلمرو) اوضاع ناگواري براي آذربايجان
بوجود آورده كه منطقه را تحت تأثير قرار داده است.

رود كورا
تقريباً آذربايجان را به دو بخش شمالي و جنوبي تقسيم مي‌كند، رود ارس پس از پيوستن
به رود كورا به درياي خزر مي‌ريزد.

به لحاظ پستي
و بلندي، آذربايجان از 3 بخش كوهستاني شمالي (قفقاز) جلگه كورا و كوهستاني در جنوب
غربي و غرب تشكيل شده است. در نقاط كوهستاني زمستانهاي سرد و تابستانهاي معتدل
حاكم است ولي در جلگه‌ها، تابستانها گرم و خشك بوده و ميزان بارندگي ناچيز مي‌باشد.
آب و هواي نخجوان- بخش دور افتاده اين جمهوري- نيمه خشك مي‌باشد.

درياچه يوري
كه بر اثر احداث سد بزرگ بر روي رود يوري بوجود آمده، در شمال غربي اين سرزمين
واقع است. اذربايجان 63 شهر و 122 شهرك دارد و مركز حكومت آن شهر «باكو» است كه
بزرگترين و فعالترين بندر درياچه خزر محسوب مي‌شود. باكو يكي از شهرهاي كهن جهان
است كه قدمتي زياد دارد، نام قديمي آن بادكوبه است زيرا به دليل مجاورت با دريا،
طوفانهاي دريايي آن را مورد هجوم قرار مي‌داده است. بخش قديمي آن كه تا قرن نوزدهم،
مسكوني بود اكنون با دژها و باروها و برجهاي زيبايش درخشندگي خاصي دارد. «حاج زين
العابدين شيرواني» كه خود اهل اين ديار است مي‌نويسد: «بادكوبه بندري است مشهور از
شهر شماخي، سه مرحله دور از اقليم پنجم آن را بادكوبه نيز گويند چه بيشتر اوقات در
آن خاك باد، كم نمي‌گردد و گاهي چنان مي‌وزد كه عمارات و حيوانات آنجا را نقصان
فاحش مي‌رساند بنابراين خانه‌هاي آنجا از سنگ تراشيده طرح انداخته و سطح بام و
عمارات را به قير اندوده؛ ساخته‌اند».[4]

در اين شهر
بيش از 22 موزه و نمايشگاه ديده مي‌شود كه در آنها آثاري از قرون قبل از ميلاد تا
زمان حاضر به معرض نمايش گذارده شده است.

متروي باكو
با طول  26 كيلومتر و 16 ايستگاه در
خاورميانه اول و در آسيا پس از ژاپن در درجه دوم اهميت قرار دارد، 70% نقل و
انتقالات شهري در باكو توسط مترو صورت مي‌گيرد. همچنين اولين راه آهن برقي در اين
شهر احداث گرديده است.

گرچه باكو
بدليل قرار گرفتن در محل تلاقي راههاي مهم تجاري ايران، روسيه، قفقاز و آسياي
مركزي، موقع سوق الجيشي داشته است، ولي با پيدايش منابع غني نفت در آن (از ابتداي
قرن بيستم) باكو به صورت يكي از مراكز مهم صنعتي درآمد و كارخانجات متعددي در آن
تأسيس گرديد.[5]

* آذربايجان
در گذر تاريخ

آذربايجان در
آثار كهن فارسي به معناي آذربادگان و در فارسي ميانه آتورپاتكان (Aturpatakan)
مي‌باشد. اين سرزمين از عصر حجر مسكوني بوده است. ابتدا مادها (از اواخر قرن هشتم
ق.م) و سپس از اواسط قرن ششم ق.م سلسله هخامنشي بر اين سرزمين حكومت كردند. وقتي
اسكندر رد سال 358 ق.م امپراتوري ايران را در هم شكست يكي از دست نشاندگان او كه
آتروپات نام داشت، استقلال خود را در اين ناحيه اعلام نمود.

در اوايل قرن
سوم بعد از ميلاد، بخش اعظم اين منطقه به تصرف دولت ساساني درآمد و يكي از مرزبانان
به حكومت اين ناحيه گماشته شد و تا هنگام فتح اين سرزمين توسط مسلمانان جزء قلمرو
امپراتوري ساساني باقي ماند.[6]

بين سالهاي
18 تا 22 هجري يكي از سرداران مسلمان كه «حذيفه بن يمان» نام داشت از نهاوند روي
آورد و آذربايجان را به تصرف خويش درآورد، سپاهيان ديگري نيز از شهر «زور» به سوي
اين ناحيه عزيمت نمودند. به رغم قيامهاي مزدكي و بابك خرمدين، مردم آذربايجان در
مدتي كمتر از يك قرن، بتدريج اسلام را به عنوان آئين خود پذيرفتند. حكمران اين
منطقه از سوي خليفه مسلمين برگزيده مي‌شد و حضرت علي(ع) طي نامه‌اي كه در نهج البلاغه
ضبط است به عامل وقت آذربايجان- اشعث بن قيس- تذكراتي را در خصوص وظايف وي و رعايت
عدالت در امور اقتصادي توصيه مي‌فرمايد.[7]
در اين عصر اكثريت قاطع مردم آذربايجان، فارسي زبان بودن و اعراب مهاجر در سكنه
بومي مستحيل شدند. ولي موج مهاجين مغولستان و قبايل ترك كه در اوايل قرن هفتم در
آذربايجان بتدريج ظاهر شدند، در زبان و فرهنگ مردم دگرگوني آشكاري پديد آورد و
بخصوص با تاخت و تاز سلجوقيان و قوم آغوز، اكثريت مردم اين ناحيه در طول قرن
يازدهم ميلادي ترك زبان شدند و تا قبل از حمله مغول بخشي از سرزمين‌هاي خراجگزار
پادشاهان ايران- بويژه سلجوقيان- محسوب مي‌شد «شروانشاهيان» سلسله‌اي محلي در برخي
از نقاط اين ديار به حكمروايي مشغول بودند.

در اين قرون
بسياري از شهرهاي بزرگ و مهم شرق جزو آذربايجان بوده‌اند كه از آن جمله مي‌توان
گنجه، نخجوان، باكو و شكي را نام برد. در اين اعصار سرزمين آذربايجان به خاطر
فرهنگ غني، ادبيات، انواع هنرهاي ظريفه، وجود ادبا و دانشوران عاليقدر همچون:
نظامي گنجوي، خاقاني شرواني و .. از شهرت ويژه‌اي برخوردار بود. به رغم هجوم سيل
آساي تركها و رواج زبان و فرهنگ تركي در اين سامان، زبان دانشوران، سخنوران و رجال
نامي و حتي زبان دربار حكام ترك تبار، فارسي بود.[8]

دو جناح مغول
شامل اردوي زرين در شمال و ايلخانيان در جنوب، براي تصاحب آذربايجان با يكديگر به
رقابت برخاستند كه در اين راه موفقيتي بدست نياوردند و سرانجام در سال 1383م
تيمور، بخش جنوبي آن را فتح نمود و شمال آذربايجان به دست شروانشاهان رد بند
افتاد. با مرگ تيمور در سال 1405 م شروانشاه ابراهيم موفق شد طي مدت كوتاهي هر دو
نيمه آذربايجان را با يكديگر متحد نمايد كه اين جريان ادامه نيافت و شمال آن
همچنان در اختيار حكمرانان محلي (شروانشاهيان) باقي ماند و جنوب ابتدا به دست
سلسله قراقويونلو و سپس آق قويونلو افتاد.

شاه اسماعيل
صفوي به سال 907 هـ.ق (1502 م) مركز حكومت آق قويونلو را به تصرف خود درآورد و
بدين گونه مناطق اران و آذربايجان تحت پرچم صفويه و تشيع قرار گرفت. دولت عثماني
در راستاي رقابتي كه با ايران داشت چندين بار به نواحي شمالي و جنوبي رودخانه ارس
لشكر كشيد، ولي سرانجام شاه عباس صفوي اين هجومها را خنثي نمود و حاكميت ايران را
بر قلمرو ياد شده، تثبيت كرد.

چون بنا به
استراتژي پطركبير مبني بر دسترسي به آبهاي گرم خليج فارس؛ آذربايجان، دروازه
خاورميانه به حساب مي‌آمد، روسها در دوران صفويه، تهاجم خود را به سرزمين
آذربايجان آغاز نمودند كه با ايجاد ضعف و فتور در پادشاهان صفوي اين حملات شدت و
حدت افزونتري يافت و منجر به آن شد كه روسها بين سالهاي 1722 و 1723 م دربند و
باکو را اشغال کنند و دولت عثماني هم از اين تشنج سياسي بهره گرفته و بي درنگ
تفليس، ايروان،‌ نخجوان و گنجه را به تصرف خود درآورد. پيمان قسطنطنيه که به سال
1724 م تنظيم گرديد سلطه عثماني را به گرجستان، شيروان و آذربايجان رسميت بخشيد و
اشغال نواحي درياي خزر را توسط روسها پذيرفت.

با اقتدار
دولت ايران در عصر نادرشاه افشار، اين دو اشغالگر با شکست مواجه شده و منطقه را
ترک نمودند و پس از مرگ وي و ظاهر شدن سستي در نظام حکومتي ايران، حکمرانان محلي و
خوانين منطقه خود را تحت حمايت روسها قرار داند که با تنبيه اين افراد توسط آقا
محمد خان قاجار و لشکرکشي وي به قفقاز؛ روسها فرار را به قرار ترجيح دادند.

پس از نه سال
جنگهاي ايران و روس که بر سر تثبيت حاکميت بر شهرهاي قفقاز در فراسوي ارس صورت
گرفت و منجر به شکست نظامي ايران در عصر قاجاريه گرديد، در روستاي گلستان در
پيرامون قره باغ در 29 شوال 1288 هـ.ق (12 اکتبر 1813 م) از سوي «نيکلاي رد يشچوف»
نماينده امپراتور روسيه و ميرزا ابوالحسن خان شيرازي نماينده فتحعلي شاه قاجار،
عهدنامه‌اي امضا شد که به موجب آن منطقه آذربايجان، گرجستان و ارمنستان از ايران
جدا و به قلمرو روسيه منضم گرديد. اين قرارداد ذلت بار و ننگين زخمي عميق و نگراني
شديدي را متوجه مردم مسلمان ايران نمود و براي ملتي که به اجبار جزو قلمرو روس
شدند، ناگواريهايي را پديد آورد که در آثار ادبي و فرهنگي خود آن را بروز دادند.

پانزده سال
بعد عهدنامه ترکمن چاي جانشين عهدنامه گلستان گرديد،[9]
عهدنامه ترکمن چاي پس از جنگ 5/1 ساله ايران و روس که به شکست ايران منجر شد با
ميانجيگري سرجان ماکدونالد وزير مختار انگليس در پنجم شعبان 1243هـ.ق (10 فوريه
1828 م) در روستاي ترکمن چاي از توابع تبريز بين عباس ميرزا نايب السلطنه ايران و
ژنرال پاسکويچ فرمانده سپاه روس در قفقاز به امضا رسيد که به موجب فصل سوم اين
عهدنامه، دولت ايران تمام منطقه ايران و نخجوان را به دولت روسيه واگذار نمود.[10]
در سالهاي بعد روسها جزيره آشوراده و چند جزيره کوچک اطراف آن را براي پايگاه
ناويان و کارگران کشتي‌هاي خود تصرف نمودند و اجازه آن را از حاج ميرزا آقاسي
گرفتند.

عده‌اي از
مسلمانان شيعه که در آغاز امر به ماندن و زيستن در قلمرو اشغالي روس رضا نشدند و
از آن سوي رود ارس بدين سو کوچيدند و در نقاط گوناگون ايران به صورت پراکنده زندگي
مي‌کردند در محل گره رود عراق عجم به سرپرستي يوسف خان گرجي شهر نوساز «سلطان آباد
عراق»- اراک کنوني- را پي افکندند و از آنجا به اصفهان، تهران و همدان پراکنده
شدند.[11]

بعد از اين
جريان، رودخانه ارس از شرق مدار 48 درجه و بخشي از طالش تا درياي خزر، مرز دو کشور
خوانده شد. و سرزمينهاي ضميمه شده به روسيه تا زمان انقلاب اکتبر 1917 م اين کشور،
همچنان بخشي از امپراتوري روسيه محسوب مي‌گرديد که با به هم خوردن امپراتوري
عثماني، ترکهاي جوان- که در ترکيه به حاکميت رسيده بودند- قواي روسيه را از نواحي
تحت اشغال بيرون رانده و بخشي از مناطق قفقاز را تصرف نمودند. ترک زبانان  قفقاز در باکو جمهوري کوچکي پديد آورده و آن را
جمهوري آذربايجان ناميدند و در 26 ماه مه 1918 م استقلال آن را اعلام کردند. از
سويي با شکست ترکيه عثماني در جنگ اول جهاني، نيروهاي انگليسي وارد باکو شده و تا
مارس 1920 م در اين منطقه ماندند. با اشغال باکو توسط قواي انگليس و نيروهاي ديگر
متفقين (فرانسه و آمريکا) اين کشورها «مساواتيها» را به عنوان نمايندگان حکومت
قانوني آذربايجان، به رسميت شاختند. حکومت «مساواتي‌ها» با بلشويکها درگير شدند و
پس از نبردي نابرابر پارتيزانهاي بلشويک کليه ساختمانهاي اداري و ايستگاه راه آهن
باکو را اشغال در 28 آوريل 1920 م جمهوري شوروي سوسياليستي آذربايجان مستقل را
اعلام مي‌دارند.[12]

با گذشت دو
سال از اتحاد آذربايجان، ارمنستان و گرجستان جمهوري سوسياليستي فدراتيو ماوراء
قفقاز تأسيس گرديد ولي در 5 دسامبر 1936 م اين سه جمهوري از هم جدا شده و هر يک به
صورت جمهوري جداگانه‌اي در آمدند.

با روي کار
آمدن گورباچف و اصلاحات سياسي وي، بر شدت مخالفت مردم مسلمان آذربايجان با حکومت
کمونيستي افزوده شد و با دخالت‌هاي خونين شوروي در باکو و شهيد نمودن صدها نفر از
شيعيان اين مرز و بوم، آخرين رشته‌هاي مشروعيت رژيم مارکسيستي از هم گسست و شکست
کودتاي 1991 م و شتاب جريان فروپاشي شوروي شرايط مناسب را براي اعلام استقلال
آذربايجان فراهم آورد.[13]

* ويژگي‌هاي
انساني و فرهنگي

مردم
آذربايجان از نقطه نظر نژادي ترکيبي از اقوام اورارتوها و آريايي‌ها هستند که با
مهاجرت وسيع غزها، با آنان امتزاج يافته و تحت تأثير سيل مهاجرين، زبان ترکي را
برگزيده‌اند که با زبانهاي ترکي آسياي مرکزي تفاوتهايي داشت. بنابراين مردم
آذربايجان از نقطه نظر نژادي و ريشه‌هاي زباني و حتي مذهب با سکنه ترکيه متفاوتند،
اما برخي پژوهشگران غربي با انگيزه‌هاي سياسي سعي مي‌کنند حتي عنوان تحقيقات خود
را به گونه‌اي برگزينند که حاوي بار سياسي- فکري باشد. خانم «Audrelyl.
Altsdadt» که در حال حاضر در دانشگاه ماساچوست آمريکا به تدريس تاريخ مشغول
مي باشد کتابي نوشته تحت عنوان «ترکهاي آذربايجان»[14]
که روح حاکم بر نوشته‌هايش سياسي بوده و به گروهي از محققين علوم اجتماعي تعلق
دارد که حامي ترکيه هستند. آقاي مارک سارويان (Marksaroyan)
استاد دانشکده علوم سياسي هاروارد نيز در مقاله خود مي‌کوشد تا با انگيزه‌اي سياسي
مردم آذربايجان را به ترکهاي ترکيه پيوند دهد و مي‌گويد: «آذربايجاني‌ها چون ترک
هستند به ترکيه تعلق دارند».

علاوه بر
اکثريت (90%) آذربايجاني در اين جمهوري، اقليتي طالشي، لزگي، کرد، آوار، ارمني،
روسي و اوکرايني زندگي مي‌کنند. زبان مردم آذري است که داراي 4 گويش عمده است که
از ميان آنها گويشهاي باکو و شماخي اساس ادبيات جديد آذربايجان را تشکيل مي‌دهند.
زبان تدريس اکثر مدارس اين جمهوري آذربايجاني مي‌باشد.

آذربايجان
5/7 ميليون نفر سکنه دارد که حدود 75% آنان شيعه و بقيه سني حنفي هستند، اقليتي
ارمني و يهودي نيز در اين سرزمين زندگي مي‌کنند. اهل تشيع  تسنن مساجد جامع جداگانه دارند.

مسجد تازه
پير از آن شيعيان مي‌باشد که در سال 1914 م به همت خانم نباته نامي ساخته شده و به
مسجد گوهرشاد مشهد شباهت دارد،‌[15]
در محراب اين مسجد که در شبستان مرتفع آن واقع شده است اسامي جل جلاله، محمد رسول
الله و علي ولي الله درخشندگي خاصي دارد.

در اطراف اين
مسجد اداره روحانيت قفقاز و ماوراي آن و نيز حجره‌هاي علوم ديني واقع شده است.
کلاسهاي آموزش قرآن و جلسات بحثهاي سياسي و مذهبي در اين مکان رونق فزاينده‌اي
دارد. بقيه مساجد آذربايجان که تعداد آنها به 46 باب بالغ مي‌گردد از سوي مسجد
تازه پير باکو رهبري مي‌شوند.

با آنکه در
دوران سلطه مارکسيست‌ها مردم شيعه آذربايجان تحت فشارها و شکنجه هاي سختي بوده‌اند  و حتي برخي ظواهر اسلامي را از زندگي آنان
زدوده‌اند ولي هويت اسلامي در اين سرزمين همچنان جوشان و پوياست و به انقلاب
اسلامي ايران علاقه دراند. فرهنگ اسلامي و بويژه شيعي در انجام فرايض و بجاي آوردن
شعاير اسلامي تجلي يافته و از تولد تا مرگ در زندگي مردم رسوخ دارد، آنان با وجود
خشونت‌هاي شديد اعتقادات اصيل خود را حفظ نموده و در دوران اختناق مراسم سوگواري
براي سالار شهيدان را برگزار مي‌نمودند.

در شهرهاي
گنجه، ناردلان، بيزونا و باکو اماکن مقدسي وجود دارد که در نزد اهالي از احترام
ويژه‌اي برخوردار است و به هنگام سلطه کمونيست‌ها اين مراکز به عنوان پايگاههاي
مهم ديني مردم به شمار مي‌رفته است.[16]
در حوالي باکو قدمگاهي وجود دارد که مي‌گويند منتسب به حضرت علي(ع) است و مسجدي به
اين نام بنا نهاده‌اند.

در سال 1369
حدود 73119 فقره ازدواج و 14040 فقره طلاق در اين جمهوري به ثبت رسيده است. 99%
اهالي باسوادند و آموزش تا پايان مقطع دبيرستان اجباري و کليه مراحل تحصيلي از
جمله دوران تحصيلات دانشگاهي رايگان مي‌باشد.

در حال حاضر
علاوه برحدود 4500 مدرسه روزانه که 5/1 ميليون دانش آموز دارند، 77 دبيرستان حرفه‌اي
و تخصصي و 18 دانشکده و مؤسسه عالي آموزشي نيز در سطح جمهوري آذربايجان فعاليت
دارند که حدود صد هزار دانشجو در رشته‌هاي گوناگون، مشغول فراگيري دانشهاي مربوطه
مي‌باشند.

نخستين نشريه
مستقل آذربايجان «برزگر» نام داشت که از سال 1875 و تا 1877م در باکو به چاپ مي‌رسيد
و هم اکنون  141 روزنامه در اين جمهوري
انتشار مي‌يابد که 112 روزنامه به زبان آذري است.

همچنين 123
مجله و نشريه ادواري که 71 جلد آن به زبان آذري است در آذربايجان منتشر مي‌شود. در
سال 1369 حدود 829 عنوان کتاب در آذربايجان انتشار يافت و در وضع کنوني مجموع 4600
کتابخانه مستقر در اين جمهوري 5/45 ميليون جلد کتاب و مجله را محافظت کرده و در
اختيار علاقه‌مندان قرار مي‌دهند.

در 124 موزه
اين سرزمين آثار تاريخي، ادبي و هنري گذشتگان نگهداري مي‌شودو 19 تئاتر حرفه‌اي در
اين جمهوري، فعاليت هنري دارند.

حدود 27500
پزشک در 744 بيمارستان و 1800 کلينيک مشغول درمان بيماران اين سامان مي‌باشند.
ادامه دارد

اخطار امام
براي بقاي انقلاب و نظام

قسمت اول

محسن محمدي
معين

«و سكنتم في
مساكن الذين ظلموا انفسهم و تبين لكم كيف فعلنا بهم و ضربنا لكم الامثال* و قد
مكروا مكرهم و عندالله مكرهم و ان كان مكرهم لتزول منه الجبال». (سوره ابراهيم-
آيات 45-46)

كدام خطرها
بقاي انقلاب اسلامي و نظام جمهوري اسلامي ايران را تهديد مي‌كند؟

پاسخ به اين
سئوال مهم و اساسي در اين برهه از زمان، كه از يكسو سياستهاي پنجساله آينده در
قالب فصول مختلف برنامه پنجساله دوم توسعه اقتصادي در دستور كار قواي مجريه و
مقننه كشور قرار دارد و از سوي ديگر فشارهاي اقتصادي و معيشتي جاري مردم را نسبت
به اتخاذ شيوه‌هاي اجرايي برخي مسئولين منتقد و معترض ساخته است، از اهميتي بسزا
برخوردار مي‌باشد و عدم پاسخگويي به اين پرسش و يا ارائه پاسخهاي ناصحيح و ناصواب
به آن،‌ سياستگزاران و طراحان برنامه مذكور را دچار خطا و اشتباه خواهد ساخت و
بديهي است كه اشتباه در يك برنامه بلند مدت، داراي تبعاتي چه بسا جبران ناپذير
باشد و بر دلسوزان و نيروهاي مؤمن به انقلاب است كه با هشدارهاي و تذكرات به موقع،
راه‌كارها و سياستگزاريهاي مغاير با اصول و معيارهاي بنيادين نظام و انقلاب را
نشان دهند. آنچه كه در اين ميان به شكل بارزي ايفاي نقش مي‌كند چگونگي جوابگويي به
سئوال فوق الذكر است كه واقعاً چه عاملي و يا عواملي را خطري جدي براي ابقاء بقاي
انقلاب اسلامي مي‌دانيم و آن را تهديدي در زمينه مخدوش گشتن ارزشها و در نتيجه از
بين رفتن استوانه‌هاي نگهدارنده نظام اسلامي‌مان قلمداد مي‌كنيم؟

آنچه در اين
مقال تقديم مي‌گردد و انشاءالله در شماره‌هاي بعدي پاسدار اسلام به آن پرداخته مي‌شود
پاسخي به اين سئوال از ديدگاه نگارنده اين سطور است كه قبل از پرداختن به پاسخ
پرسش مذكور، سعي دارد شاهد طرح شدن اين قبيل پرسشها در دستگاههاي تبليغات عمومي و
ميزگردها و نشستهاي كارشناسي كشور باش تا مردم در جريان سرنوشت خويش قرار گيرند.

آياتي كه در
صدر اين نوشتار ذكر گرديده همچون ديگر آيات نوراني قرآن كريم عبرت‌آميز و هشدار
دهنده است گويي كه آن يگانه خالق هستي بر متوليان حكومت فعلي در ايران اسلامي و بر
مسئولين اين نظام مي‌فرمايد كه:

«و سكنتم في
مساكن الذين ظلموا انفسهم…»

«و شما بوديد
كه در منازل ستمگران پيش از خود مسكن گزيديد و حال آنكه مشاهده كرديد كه عاقبت ما
چه برسر آنها آورديم و براي شما سرگذشت آنها را مثل آورديم و آن ستمكاران،
بزرگترين مكر و مهمترين سياست خود را بكار بردند ولي چه سود كه پيش خداوند مكر
آنها هيچ است هر چند به مكر خود كوهها را از جاي بركنند».

به راستي
مفسر و تبيين كننده معاني حقيقي قرآن كريم و روايات ائمه اطهار(ع) در اين عصر آيا
بجز شخصيت بي نظيري است كه خود عامل و مجري احكام و اوامر الهي بوده و در عمل به
جهانيان اثبات شده كه او به جز رضاي حق به هيچ چيز نمي انديشيده است؟ به يقين
خميني كبير (ره) آن شخصيتي است كه با بنيان گذاري اين انقلاب و نظام و در دست
داشتن سكان هدايت مسئولين و مردم در يك دهه پرآشوب و فتنهف به همه ما راز و رمزهاي
بقاي اين نظام و انقلاب را تعليم فرمود و تمامي گفته‌هايش را با عمل محك زد و صحت
آنها را بارها و بارها اثبات نمود و برماست كه به هنگام طرح و پاسخگويي به سئوالات
استراتژيك در مورد وضع كنوني عالم و چگونگي ايفاي نقش انقلاب اسلامي و نظام جمهوري
اسلامي ايران در چنين دنياي و نيز نحوه اداره كشور و شيوه زندگي و برخورد مسئولين
و مردم، صادقانه و به دور از هرگونه تحريف و تأويل به رأي به سراغ صحف نوراني به
يادگار مانده از آن معمار انقلاب اسلامي و احيا كننده اسلام ناب محمدي(ص) برويم و
با پذيرفتن تمامي ابعاد و زواياي تفكر امام خميني(ره) به سراغ جملات ايشان رفته و
به قصد راهيابي و نه توجيه سياستها و برنامه‌هاي غلط خود، از آن كسب فيض نمائيم.
لذا بايد ببينيم در پاسخ به اين سئوالات اساسي، امام چه مسائلي را موجب نگراني و
خطر براي بقاي انقلاب و نظام مي‌دانند:

1-   
خطر مهلك عدم تحقق
عدالت اجتماعي

اين خطر شايد
اصلي‌ترين خطرها و ريشه‌اي ترين آنها در بي هويتي و از ميان برداشتن محتواي حقيقي
انقلاب و نظام، هم از نقطه نظر سياست داخلي و هم از ديد جهانيان، باشد. آنهمه آيات
و روايات در زمينه عدالت اجتماعي و آن ميزان تنذيرهايي كه به پيشوايان حق در خصوص
عدم برقراري عدالت در جامعه داده شده كه مشخص كننده ديدگاه مكتب حيات بخش اسلام
ناب محمدي(ص) در اين باره است كه: «العدل اساس الملك» و از اين سوي، امام راحلمان
كه در غالب سخنرانيها و پيامهاي نوراني خويش وجوه مختلف ايجاد عدالت را براي كارگزاران
نظام اسلامي نشان مي‌دادند و همه مشكلاتي را كه جهانخواران خصوصاً آمريكا براي
انقلاب اسلامي و نظام،  ايجاد مي‌نمايد را،
تاوان و بهاي حركت در ميسر عدالت مي‌دانستند:

«اسلام
اقتضاء كرده كه براي ايجاد عدالت ايستادگي كنيم پس گله‌اي نداريم كه چون قيام كرده‌ايم
تاوان بدهيم. پيامبران هم تاوان پس دادند». (امام خميني(ره)- 24/5/1366)

و مقتضيات
حركت در چنين مسيري را نيز بدين صورت تبيين فرموده‌اند:

«از آن جا كه
محروميت زدايي، عقيده و راه و رسم زندگي ماست، جهانخواران در اين مورد هم ما را
آرام نگذاشته‌اند… و بدون شك جهانخواران به همان ميزان كه از شهادت طلبي و ساير
ارزشهاي ايثارگرانه ملت ما واهمه دارند، از گرايش و روح اقتصاد اسلام به طرف حمايت
از پابرهنگان در هراسند و مسلم هر قدر كشور ما به طرف فقرزدايي و دفاع از محرومان
حركت كند، اميد جهانخواران از ما منقطع و گرايش ملتهاي جهان به اسلام زيادتر مي‌شود».
(امام خميني(ره)- 6/5/1366)

و در همين
زمينه، مقام معظم رهبري، حضرت آيت الله خامنه‌اي نيز مي‌فرمايند:

«رفاه،
سعادت، خوشي، صلح و امنيت براي يك ملت تنها در سايه ايمان به خدا و حاكميت ارزشهاي
الهي تأمين مي‌شود. ابرقدرت‌ها هم اين حقايق را در ملت ما ديدند و ايستادگي ملت ما
را ملاحظه كردند و لذا از شما عصباني هستند و ملتهاي ضعيف هم به شما نگاه مي‌كنند
و از شما درس مي‌آموزند. (مقام معظم رهبري- 30/3/1370)

اوامر و
رهنمودهاي امام و مقام معظم رهبري در اين زمينه فراوان است و بيش از اين نيازي
نيست به ذكر ديدگاهشان در خصوص نحوه حركت استراتژيك انقلاب اسلامي و نظام جمهوري
اسلامي ايران در تحقق عدالت اجتماعي و خطرات مهلكي كه تداوم سياستهاي پر از تبعيض
و ظالمانه رژيم شاهنشاهي و عميق‌تر ساختن شكاف ميان طبقات فقير و غني در جامعه
براي نظام ما بهمراه دارد.

آيا بازگشت
به سياستهاي اقتصاد سرمايه‌داري كه قبل از پيروزي انقلاب اسلامي در ايران اجرا مي‌شد
و يكي از علل قيام مردم ما بر عليه رژيم منحط و طاغوتي پهلوي و سلسله ستمشاهي،
همان سياستهاي منحط و ظالمانه بوده است حركتي انقلاب سوز و نظام برانداز نيست؟

آيا وقتي
مردم ما با همان سياستها و برنامه‌هاي پر از تبعيض مواجه مي‌گردند نسبت به نظام چه
احساسي در آنها ايجاد مي‌شود؟

وقتي مشاهده
مي‌كنند از صدا و سيما همان تبليغات تجارتي اقتصاد سرمايه‌داري به صورت آگهي و خبر
و گزارش به شكلي دائمي و زننده، تكرار مي‌گرد، وقتي در و ديوار شهر را شهرداري با
تلاش شبانه روزي و با استفاده از نيروهاي جوان و كارآمد، به محل عرضه آگهي‌هاي
تبليغاتي اجناس و محصولات آمريكايي و غربي و لوكس و تجملاتي مبدل ساخته و روزنامه‌ها
و مجلات نيز به رقابتي عجيب در زمينه درج آگهي‌هاي مذكور مبادرت ورزيده و در اين
مسابقه مراعات هيچگونه ملاحظه‌اي را نمي‌نمايند- به گونه‌اي كه اين مسأله به صورت
يك اصل مشترك، پذيرفته شده حتي در بين جريانات و جناحهاي سياسي كشور كه صاحب
تريبون و يا روزنامه هستند، در آمده است- و وقتي مشاهده مي‌كنند رژه انواع و اقسام
مدلهاي اتومبيل‌هاي خارجي لوكس و «يكبار مصرف» در خيابانها و كوچه‌هاي شهرها را كه
اقليتي سرمايه‌دار مرفه را كبين آن هستند و در مرئي و منظر اكثريتي محروم و مستضعف
«و يا به قول امروزي‌ها قشر آسيب‌پذير» كه بيشترين زحمات استواري نظام ما را بر
دوش كشيده و متحمل شده و مي‌شوند، به خودنمايي مشغولند.

حتي تصور
تصوير فوق الذكر قلب و جان عاشقان انقلاب اسلامي را مي‌سوزاند چه رسد به اينكه اين
تصويري از «يكي از همين روزهاي» خودمان است كه بايد زنگ خطر را شنيد خطر بزرگ
ايجاد احساس يأس مردم. بهتر است اين زنگ خطر و اخطار را از بيان امام خميني(ره)
بشنويم كه فرمودند:

«اين نمي‌شود
كه همان مسائل زمان طاغوت حالا هم اجرا بشود. يك دسته آن بالاها بنشينند و مرفه و
هر چه بخواهند هرزگي بكنند، يك دسته هم اين زاغه‌نشين‌ها… اين نمي‌شود، اين عملي
نيست. من اخطار كردم، اين يك خطري براي مردم هست. اگر خداي نخواسته جمهوري اسلامي
نتواند جبران كند اين مسائل اقتصادي را كه اول مرتبه زندگي مردم است و مردم مأيوس
بشوند از اينكه اسلام هم براي آنها بتواند در اينجا كاري انجام بدهد، اگر در اين
محيط يك انفجار حاصل بشود، ديگر نه من و نه شما و نه هيچكس، نه روحانيت و نه اسلام
نمي‌تواند جلويش را بگيرد. انفجار اگر در زمان طاغوت حاصل مي‌شد ماها مي‌توانستيم
با نصيحت،‌ با موعظه، با امر، مهارش كنيم، اما اگر انفجار در متن اسلام حاصل بشود
و مردم با يأس از جمهوري اسلامي منفجر بشوند، ديگر قابل مهار نيست».

(امام
خميني(ره)- 2/8/1358)

اعتقاد داشتن
به چنين خطري، سياستي پيشگيرانه را به شكلي همه جانبه طلب مي‌كند كه اصلي‌ترين
محور اين سياست پيشگيرانه در وهله اول جلوگيري از ايجاد يأس در ميان مدافعات حقيقي
انقلاب اسلامي و نظام جمهوري اسلامي است. بايد بدانيم كه اگر به اين مسأله اعتقاد و
يا توجه نداشته باشيم به صورت طبيعي انفجاري كه امام خطر آن را هشدار داده و اخطار
كرده‌اند اتفاق خواهد افتاد. سخن در اين باب بسيار است كه تفصيل آن به فرصتي ديگر
موكول مي‌گردد اما اجمالاً در يك جمعبندي كوتاه از اين مقال، طرح وجود يكي از جنبه‌هاي
پر مخاطره در بقا و ابقاي انقلاب و نظام بود كه اجراي سياستها و برنامه‌هاي اقتصاد
سرمايه‌داري و عدم توجه به عدالت اجتماعي مطرح شده در متن اسلام ناب محمدي(ص) مي‌باشد.

انشاءالله
تعالي در شماره آتي به يكي ديگر از اين جنبه‌ها و خطرات پرداخته مي‌شود. ادامه
دارد

اندازه سخاوت

امام حسن
عسكري(ع):

«ان للسخاء
مقداراً فان زاد عليه فهو سرف و للحزم مقداراً فان زاد عليه فهو جبن و للاقتصاد
مقداراً فان زاد عليه فهو بخل و للشجاعة مقداراً فان زاد عليه فهو تهور».
(بحارالانوار- ج17، ص 218)

جود و سخا
اندازه‌اي دارد كه اگر از آن تجاوز كند اسراف مي‌شود، احتياط و محكم كاري اندازه‌اي
دارد كه اگر از حدش فزونتر شد ترس خواهد بود، صرفه‌جويي و اعتدال در صرف مال
اندازه‌اي دارد، كه اگر از آن بيشتر شود بخل است و شجاعت و دليري اندازه‌اي دارد
كه اگر از حدش بگذر تهور و بي باكي خواهد بود.

تحليل پديده‌هاي
سياسي

مقام معظم
رهبري:

«تحليل سياسي
به شکل صحيح و پروراننده ذهن، يک چيز بسيار مهمي است. ذهن بايد پروريده شود. دوران
دشوار هر انقلاب، آن دوراني است که حق و باطل در او ممزوح بشود». (27/6/1370)

قسمت چهارم

سيد موسي مير
مدرس

يادآوري:

در قسمت سوم
اين گفت و گو، آشنايي با تحليل سياسي، در چهار قسمت (عمومي، منطقه‌اي، تخصصي،‌ فوق
تخصصي) از نظر گذشت، آنگاه به تبيين و توضيح پاره‌اي از مفاهيم و اصطلاحهاي کاربري
مانند: تجزيه و تحليل، تحليل سياسي و شم سياسي، پرداخته شد. و اينک ادامه بحث
مفاهيم:

***

د: توجيه
سياسي

توجيه از نظر
لغت به معناي روي کسي يا چيزي را به سويي برگرداندن و نيز «توضيح دادن مطلبي» يا
«روي آوردن بسوي چيزي»، به کار رفته است.[1]

اما در عرف
تحليل سياست، مي‌توان توجيه را در برابر تحليل بکار برد؛ در اين صورت تحليل عبارت
است از: فن و هنري که انسان خالي الذهن و بدون پيش داوري قبلي به بررسي يک حادثه و
رخداد مي‌پردازد؛ در حالي که در توجيه ممکن است شخص به دنبال کشف حقيقت نباشد،
بلکه واقعه و حادثه‌اي که محقق شده، سعي در جهت دادن افکار به سوي آن داشته باشد و
چه بسا شخص تحليل گر نيز در صحت و سقم آن جريان، دچار ترديد بوده يا ترديد در عدم
صحت آن نداشته باشد.

معمولاً
بسياري از گروهکهاي سياسي از همين شيوه در کاناليزه کردن سمپاتها و هوادارانشان
بهره مي‌جويند. بنابراين،‌توجيه داراي دو جنبه است، چرا که احتمال مي رود در مقام
تبيين مطلب، بدون پيشداوري به کار رود، همانگونه که ممکن است به معناي تشريح و
توضيح يک امر، با قالبها و چارچوبهاي از پيش تعيين شده باشد- مانند تحليل
رويدادهاي سياسي، و اتفاقاً در هر دو مورد، تحليل گر يا به سخن بهتر، توجيه‌گر،
خود را ملزم به ارائه دليل مي‌بيند.

توجيه گري به
معناي دوم،‌اصولاً روشي اپورتونيستي است که عمدتاً توسط اعضاي گروهکهاي سياسي و
بعضاً عناصري که پيرو اصول مشخصي در سياست نيستند و- به اصطلاح- هرهري مذهب و
آفتاب پرست صفتند، و يا پيوسته مايلند خود را با حاکميت وقت،‌هماهنگ سازند، به کرا
مي‌رود؛ في المثل فلان زمامدار در فلان مقطع، تز خاصي ارائه مي‌دهد، اين گروه به
توجيه آن مي‌پردازند، و در برهه اي ديگر، زمامدار ديگر، دکتريني؟ برخلاف حاکم اول
مطرح مي‌کند، بازآنان توجيه‌گر تز دوم خواهند بود و همينطور!

هـ- رخداد
سياسي

همان واقعه
يا رويدادي است که گاه به تنهايي، عوامل مؤثر در آن مورد تجزيه و تحليل قرار مي‌گيرند.
و چه بسا به عنوان يکي از فاکتورها و عوامل پديدآورنده جريان ديگر نيز مورد
ارزيابي قرار گيرد.

و- تحليل
سياسي ديني

تحليل سياسي
ديني يا تحليل ديني از سياست، از مقولاتي است که براي برخي، غريب مي‌نمايد. اينان
برمي‌آشوبند که نمي‌شود پسوند ديني به هر چيزي چسباند، سياست مانند: رياضيات و
آمار،‌ فيزيک و شيمي و … است و اسلامي و غير اسلامي بر نمي‌تابد.

سياست بسان
هر علم ديگري، داراي روش و قانونمندي خاص خود است.

تقريباً همه
کساني که از معرفت ديني کم مايه يا بي بهره‌اند،‌ چنين تلقي‌اي از علوم دارند،‌
البته پاره‌اي از علوم چنين است که مي‌گويند، ولي برخي ديگر مانند سياست، مديريت،
اقتصاد- نظام و سياستهاي اقتصادي؛ و نه علم اقتصاد- و غيره به واسطه مسائل و
موضوعات و اهداف و برنامه‌ها، قابليت تقسيم به اسلامي و غير اسلامي را دارند.[2]

بنابراين
واقعيت اين است که دين سارا و ناب، همانسان که در عرصه قبض و بسط تئوريک خود،
داراي معيارهاي دروني ديني است، در حوزه تحليل رخدادهاي سياسي- اجتماعي،‌ نيز
داراي ملاکهاي ديني است.

پوشيده نماند
که دين جهت گيريهاي کلي را عموماً تبيين مي‌کند و از سوي ديگر، به فراگيري دانشهاي
جديد و تجربه‌هاي تاريخ بشري نيز فرمان داده است، که «في التجارب علم مستأنف»[3]
و «کل معونة تحتاج الي التجارب».[4]

مسأله دانش
پژوهي- گرچه در سخت‌ترين شرايط- و استفاده از تجارب علمي ديگران، از آغاز تولد
اسلام، ‌توسط رهبر عالم بشريت، به عنوان يکي از محورهاي استراتژي فرهنگي اسلام، ‌اعلام
گرديده است؛ «اطلبوا العلم و لو بالصين».

باري، ‌اصولاً
سيستم تفکر سياسي پيشنهادي شريعت، در دو قلمرو ديني و فراديني است، مراد از
معيارهاي فراديني، به معناي برتر از دين نيست، بل متد و روشي است که در گذر زمان و
حرکت تاريخ به عيار تجربه آزموده شده و اينک فراروي بشريت قرار دارد. به ديگر سخن،
آگاهي يافتن از دستاورد تحقيقات دانشمندان علوم سياسي.

اما منظور از
معيارهاي ديني، محورهايي است که آگاهي و فهم رويدادها، به دارا بودن آن ويژگيها
بستگي تام دارد، و سرچشمه اين ملاکها، فقط دين است. مانند: تقوا، شکر، کفر، بدا،
غيب و شهود و سنتهاي الهي.

از ديدگاه
قرآن، «کفر» سبب محروميت از شناخت و معرفت است- حتي آگاهيهاي حسي «ختم الله علي
قلوبهم و علي سمعهم و علي ابصارهم غشاوة»؛[5]
خداوند، بر قلبها و گوشهاي کافران، مهر نهاده، و بر ديدگانشان پرده‌هاي غفلت است.

«و جعلنا علي
قلوبهم اکنة ان يفقهوه و في آذانهم و قراً»؛[6]
بر دلهايشان پرده نهاده‌ايم که فهم نتوانند کرد، و در گوشهايشان- از شنيدن سخن حق-
سنگيني است.

کسي که کفر
ورزد، فاقد شناخت حسي و قلبي خواهد شد،‌از اين رو، اندوخته‌هاي علمي وي هم در اين
عرصه، کارساز نخواهد بود ودر اين رهگذر، جان او، مانند استخر لجن آلودي مي‌ماند که
افزودن گلاب (معارف) بر آن، نيز نه تنها معطرش نمي‌سازد، بل حديث تعفن مي‌کند.

اساساً قلب
در فرهنگ قرآن، يکي ابزار شناخت به شمار مي‌رود، از اين جهت پيوسته، توصيه به
تزکيه نفس و روشنايي قلب و صفاي باطن شده است.

«قد افلح من
زکيها»[7]
رستگار شد، کسي که قلب خود را از آلودگيها پاک نگهداشت.

«و الذين
جاهدوا فينا لنهدينهم سبلنا»؛[8]
آنان که در راه ما کوشش کنند، ما راه خود را به روي آنها مي‌گشاييم.

«ربنا لا تزغ
قلوبنا بعد اذ هديتنا»؛[9]
پروردگارا، پس از آن که ما را هدايت کردي، دلهايمان را منحرف مساز.

تقوا و پرهيز
از محرمات ديني، که ثمره تزکيه و خودسازي است،‌به روشني از معيارهاي تحليل و فهم
حوادث معرفي شده است.

«يا ايها
الذين آمنوا ان تتقوا الله يجعل لکم فرقاناً…»؛[10]
اي ايمان آورندگان، اگر تقوا پيشه کنيد، خداوند نور و هدايتي ارزانيتان خواهد
داشت، تا قدرت تشخيص داشته باشيد.

مفسران«فرقان»
را به عياري دروني (هدايت و نور)، تعبير نموده‌اند که صاحب آن، توان ارزيابي و فهم
جرياني را خواهد داشت.[11]

«مخرجا» در
آيه «من يتق الله يجعل له مخرجا»[12]،
نيز هماهنگ با «فرقان» است، همان سان که «يسراً» در «من يتق الله يجعل له من امره
يسراً»[13]
چنين است. و به اين مفهوم است که تقواپيشگان، در بحرانها و آشوبهاي گمراه کننده،
قدرت تشخيص و ابزار رهايي از مشکلات را دارا هستند.

حضرت امام
خميني(ره) که «نه تنها فرهنگ و ارزشهاي اسلامي را به ايران باز گرداند، بلکه اين
پيرمرد با اراده، سردمداران کاخ سفيد را به پشت کيسه‌هاي شن و سنگرهاي بتوني کشاند
و جنبش تغيير در نظام شوروي را تسريع بخشيد»[14]
و «تنها رهبري بود که براي اولين بار نداي مرگ بر امريکا و شوروي را مطرح و از آن
دفاع کرد»[15] و
«آمريکا را بارها با ناتواني مواجه ساخت و در اين مورد به آمريکا درس داد و دو
رئيس جمهور اسبق آمريکا را به نااميدي روبرو ساخت».[16]
سر و رمز و موفقيت اين مرد بزرگ، افزون بر اطلاعات و دانشهاي گسترده و هوش و شم
سياسي بسيار قوي، در متقي بودن او نهفته است و اين همان سخن بلند پايه اسوه بزرگ
زنان عالم،‌ حضرت فاطمه(س) است که مي‌فرمايد:

«المؤمن ينظر
بنور الله تعالي»[17]

يکي از عوامل
انحراف گروهکهاي سياسي و رهبران آنها، بطور قطع، ناشي از عدم رضايت تقوا و کوشش در
تزکيه نفس است؛ يعني همانگونه که عدم بينش و آگاهيهاي سياسي، از موانع فهم درست
رخدادهاي سياسي است، نداشتن تقوا و عمل زدگي نيز چنين است. اين که برخي از سران
گروهکها و يا عناصر مسأله دار سياسي پس از دستگيري و زندان، بي تقوايي و عمل زدگي
را از عوامل منحرف تشکيلاتي خود دانسته‌اند، سخني از سر تحقيق و بيان يک واقعيت
انکار ناپذير است.

بعضي از
گروهکهايي که اخيراً به نام مخالفت با آمريکا، قدرت انقلاب اسلامي را «به يک شوخي
و شعار تو خالي» تعبير مي‌نمايند، نه تنها با معيارهاي ديني بيگانه‌اند، بلکه از
درک صحيح سياسي نيز عاجزند و سرنوشت سياسي آنان بهترين گواه است که نه علم سياست
دارند و نه هنر آن را!

اگر جمهوري
اسلامي آن سان است که اينان مي‌انگارند و ضعيف، پس اين همه توطئه براي چيست؟ يک
ينظام ضعيف که اين هم کينه جويي نمي طلبد، تا کارتر- رئيس جمهور اسبق آمريکا- رژيم
اسلامي امام را بزرگترين دشمن آمريکا بداند و پس از 14 سال از آن ماجرا، وزير امور
خارجه «بيل کلينتون» همان سخن را تکرار کند! و صهيونيستها از رژيم اسلامي به عنوان
زلزله تعبير کنند!

عنصر شکر نيز
از ديگر معيارهاست. «لئن شکرتم لا زيدنکم»؛[18]
اگر شاکر باشيد،‌ سعه وجودي شما را افزون مي‌کنيم، و توسعه در وجود به مفهوم
افزايش آگاهيها و معرفتهاي قلبي و شناختهاي حسي، هر دو تواند بود.

مسأله بدا- و
اعتقاد به اين که عالم وجود مسخر ذات باري است و چه بسا حوادثي که بر خلاف پيش‌بيني
و پيش فرض ما، دگرگون مي‌شوند و چه بسيار رخدادهايي که امکان وقوع دارند و ما
برخلاف آن انديشيده‌ايم- از ديگر ملاکهاست. اعتقاد به بدا در واقع، باور داشت عالم
غيب و شهود است، از اين رو برانيد چنين دريافتي، اين است که هيچ گاه نمي‌توان در
معادلات سياسي به طور قطعي حکم کرد.

بايد
خاطرنشان کرد که تحليل سياسي ديني، تنها يک بحث تئوريک صرف نيست، بل در بعد نظري و
علمي توأمان کار است. معيارهاي ديني، ديد انسان را نسبت به مباحث خردو کلان سياست
دگرگون مي‌کند؛‌در اين نگرش مسأله احزاب، حکومت، دولت، ملت، سرزمين، قدرت سياسي،
سياست داخلي، سياست خارجي و حتي حقوق بين المللي در قالبهاي ديگري ارائه و تحليل
مي‌شوند.

در تحليل
ديني از سياست، قدرت لزوماً به مفهومي که «هارولد لاسول»، «ارگانسکي»، «ژزژودل»،
«رمون آرون» و «موريس دوورژه» به کار برده اند نيست، و اصولاً موضوع سياست قدرت يا
قدرت سياسي مورد نظر امثال «بوريکو» نمي‌باشد.

متأسفانه
بايد اذعان کرد که تاکنون مباحث کلان سياست، از ديدگاه اسلام‌، تدوين نيافتهو اگر
روزي اين فرصتدست دهد تا مباني تئوريک انديشه‌هاي امام خميني- که برگرفته از اسلام
ناب است- در عرصه سياست، به درستي تبيين و با انديشه‌ فلاسفه سياسي بزرگ دنيا
مقايسه شود. معلوم خواهد شد که پيشوايان ديني ما، سخن برتر را گفته‌اند.

فلاسفه غرب
با پذيرش تئوري «قدرت فساد مي‌آورد» سياست را به فساد و تباهي کشانده‌اند؛ در  حاليکه دين، سياست را ابزار هدايت و تعالي
انسان مي‌داند و پيداست که اين ديدگاهها، تأثير مستقيم، در عمل سياسي فرد دارند!
ادامه دارد

شمال- جنوب

مهندس محمد
باقريان

بازار کار
بين المللي- بهره‌کشي نوين

اشاره:

در نوبت‌هاي
پيشين با استناد به گزارش توسعه انساني سال 1992 برنامه توسعه سازمان ملل متحد
تصويري از شکاف فاجعه‌آميز اقتصادي- اجتماعي رو به افزايش بين شمال (کشورهاي
صنعتي) و جنوب (کشورهاي در حال توسعه) و تبيين شرايطي که منجر به کاهش مستمر سهم
مشارکت و ميزان دسترسي کشورهاي جنوب به بازارهاي چهارگانه بين المللي کار- سرمايه-
تکنولوژي و کالا و خدمات تجاري مي‌گردد ارائه گرديد.

شرايطي که
کشورهاي در حال توسعه را چنين گرفتار کرده است بيان کننده اين واقعيت تلخ است که
کشورهاي شمال تحت عنوان توسعه و آباداني جنوب و در قالب توصيه‌هاي نهادهاي باصطلاح
بين المللي و در پوشش نيات بظاهر خيرخواهانه سيل محصولات خود را به سوي کشورهاي
جنوب سرازير مي‌نمايند و با در هم ريختن الگوهاي مصرف آنان،‌جامعه‌اي مصرفي و بي در
و دروازه و مفتون دنياي غرب را شکل مي دهند و کمبود منابع آنان را با انواع و
اقسام وام‌ها و اعتبارات بين المللي پر نموده و سرانجام آنان را در چرخه شوم اسارت
بار قرضه‌هاي جهاني گرفتار مي‌نمايند.

در اين نوبت
به پيامدهاي وحشتناک اين روند در بازار بين المللي کار مي‌پردازيم تا معلوم گردد
چگونه اصلي‌ترين سرمايه‌هاي کشورهاي جنوب يعني نيروي انساني ماهر و متخصصين آنان
که عصاره و شيره جان ملت‌هاي محرومشان هستند به راحتي تحت شرايط درهاي باز، تعادل
با بازار جهاني، رقابت آزاد و قانون عرضه و تقاضا و … در به اصطلاح بازار خريدار
بالا و پائين و دست چين مي‌شوند و مفتون مدينه فاضله غرب! به اسبان ارابه گردونه
صنعتي کشورهاي شمال تبديل گشته و فکر و دلشان دلخوش به اين سراب که در جادهاي
اسفالته آنها را مي‌دوانند! و علوفه  آنان
تأمين و عامل از اصل و ريشه و تعهد خود به بيگاري بزرگ تاريخ معاصر جهان باصطلاح
متمدن تن در مي‌دهند. و چه ظلم عظيمي است که بر جهان امروز مي‌رود.

انسان-
کالائي دوپا

حاکم شدن
الگوهاي مصرف غربي در کشورهاي جنوب آنهم براي طبقه‌اي خاص و به عباراتي کارگزاران
نظام سرمايه‌داري بين المللي که عمدتاً عملکردشان دلالي و رونق بخشيدن به بازارهاي
کشورهاي شمال و تسهيل خروج منابع و سرمايه‌هاي ملي به ارزانترين قيمت ممکن مي‌باشد
از يکطرف و معرفي چشم اندازي دلفريب از دنياي رفاه و مصرف زده غرب پيش چشمان حسرت
زده ملل عقب نگهداشته جنوب بهمراه هجوم عظيم تبليغات رسانه‌هاي داخلي و بين المللي
باعث مي‌گردد که رفته رفته در اذهان اين جوامع آرمانهاي ملي و ارزشهاي اعتقادي جاي
خود را به منطق جديدي بسپارد. منطق بازار آزاد و عرضه و تقاضا. به همه تفهيم مي‌کنند
که به هر کيفيتي مي‌تواني کالاي خود را اعم از توليد وسيله يا خدمتي و يا حتي هويت
خود را در يک بازار بفروش رساني- قيمت را بازار تعيين مي‌کند و شرايط بازار همانست
که شمال تعيين کرده است. اگر کشور داراي اقتصادي تک محصولي است اجباراً آن را از
بازارهاي از بيش پرداخته شمال بايستي به قيمتي ارزان و تحت اهرمهاي فشار اقتصادي
نظير قرضه‌هاي بين المللي و يا ابزارهاي مشابه اي بفروش رساند و اگر داراي موقعيتي
خاص سياسي جغرافيائي است که مطمح نظر جهانخواران قرار گرفته تحت شرايط باصطلاح بين
المللي و براي تأمين کمبود منابع جهت پاسخگوئي به شکاف ايجاد شده بين سطح زندگي
واقعي مردم و توقع و الگوي مصرفي حاکم شده ناچاراً حاکم شده ناچاراً بايستي به ثمن
بخس بفروش رساند.

اگر نيروي
انساني ارزاني وجود دارد به بازارهاي باصطلاح خريدار عرضه تا شايد از بخشي از فشار
توقعات ايجاد شده بکاهد و خلاصه منطق عرضه و تقاضا اذهان را چنان آماده مي‌سازد که
هر کس فارغ از اينکه به کجا تعلق دارد،‌از کجا آورده است و چه تعهدي دارد را قانع
مي‌سازد که مي تواني در اين بازارها خود راعرضه کني. درآمدي کسب کني وگذران
عمرنمائي و اين منطق در همه جا تبليغ مي‌شود. آزادي در همه چيز و نهايتاً بدنبال
اين منطق، کالاهاي صنعتي مصرف غربي و بالاخره کالاهاي فرهنگي ازراه مي‌رسند. بدون
هيچ ممانعتي و از درهاي باز باز و اين چنين حرکت نيروي انساني از داخل به خارج
آغاز و رفته رفته اوج مي‌گيرد و نيروي کار سنگيني تربيت شده و براي توسعه‌اي ملي
تجهيز گرديده‌اند آرام آرام با مقايسه‌اي بين سطح زندگي در داخل. افق گشاده پيش
رويشان و يا با منطق عرضه خود به هر بازاري که بيشتر مي‌خرد به کالاهاي دوپا!
تبديل مي‌شوند که خودباخته راهي شمال مي‌گردند و البته خويشتن خويش را جا مي
گذارند:

بازار بين
المللي کار- بهره کشي نوين

تقويت بنيان‌هاي
نظام سرمايه‌داري بين المللي در سه ده اخير به روندهاي استثمار ملل محروم و
کشورهاي جنوب آهنگي شتابان و تصاعدي داده است و روز به روز جلوه‌هائي تازه از اين
بندهاي اسارت پنهان بر انديشمندان و نهايتاً جامعه جهاني آشکار مي‌گردد. در اين
ميان رسانه هاي گروهي جوامع شمال تحت سلطه چنين قدرتهائي در توجيه منطق بازار،
سرمايه و زور مي کوشند و در اين روياروئي نابرابر که اسم آن را به اصطلاح بازار
بين المللي گزارده اند با موضعي حق به جانب هر آنچه که مي‌توانند انجام مي‌دهند و
اسم آن را قدرت رقابت، قدرت انتخاب خريدار و امثال آن مي‌گذارند.

آمار گزارش
توسعه انساني 1992 سازمان ملل نشان مي‌دهد که طي سه دهه گذشته (1990-1960) حداقل
35 (سي و پنج ميليون نفر) از نيروي آماده بکار ماهر و متخصص جنوب در کشورهاي شمال
سکونت گزيده‌اندو هر ساله حداقل يک و نيم ميليون نفر به اين تعداد اضافه مي‌شوند
آمار مذکور غير از بيست ميليون نفر نيروي کار کارمزدي و قراردادي است که در نظام
اقتصادي شمال به فعاليت مشغولند.

گزارش مذکور
نشان مي‌دهد که طي سي سال گذشته روند پذيرش مهاجر در کشورهاي شمال بگونه‌اي دگرگون
گرديده است که امروزه 82% (هشتاد و دو درصد) از مهاجران به کشورهاي آمريکا،
استراليا وکانادا را نيروي آماده به کار کشورهاي جنوب تشکيل مي‌دهند. اين تغيير
ترکيب جمعيتي باعث گرديده که قوانين مهاجرپذيري از کشورهاي جنوب تغيير پيدا نمايد
ودر جهت استثمار نيروي کار جنوب تا جائي پيش رود که علاوه بر اعمال انواع تبعيض‌ها
در تأمين اجتماعي، مسکن، دستمزد و اختصاص کارهاي پست، خطرناک و زيان‌آور به
مهاجرين (که مردم شمال امروز از انجام آن اکراه دارند)، تا شرائط پذيرش را به گونه
اي تنظيم نمايند که متخصصين نيروي کار و زبده و ماهر را دست چين و حتي آوردن بخشي
از سرمايه نقدي را الزام آور گردانند و چه تأسف بار است که در جنوب اين تحقير، تبعيض
و بهره‌کشي امري عادي تلقي  و واکنشي را بر
نمي‌انگيزد!.. و البته تحت منطق رايج اقتصادي اگر چنين انسانهائي براي آباداني
شمال تربيت گردند عين جهان وطني! و عين تمدن! است و چه باک که سرمايه ملت‌هاي چشم
اميد بسته به اين نيروها بر باد رود که خدمت! همه جا خدمت است! و و اين چنين ملت‌ها
بي هويت مي‌شوند و روز به روز فربهي شمال به دست جنوب افزون مي گردد وجامعه مترفين
جهاني حق بجانب تر تسمه از گرده جنوب مي‌کشد و با تبختر از اينکه او را به عنوان
انسان درجه دو و سه مي پذيرد احساس رفتاري انساني! مي کند و حتي در قالب توجيهات
اقتصادي اجتماعي، اين استثمار وحشتناک را موجب توسعه جنوب قلمداد مي نمايد.

خون روي
جنوب- خونبهاي سراب

سه دهه تجربه
شمال در تاراج سرمايه‌هاي اصلي توسعه جنوب، امروزه از طريق قوانين و مقررات مهاجرت
در کشورهاي صنعتي شرايطي را فراهم کرده است که در کنار تأمين نيروي کار ساده و
ماهر براي کارهاي پست و سخت و زيان‌آور به هزينه ملل محروم و کشورهاي در حال توسعه
زبده‌ترين نيروهاي متخصص را براي گردش چرخ‌هاي صنعت خويش غربال مي‌نمايد.

آمار سازمان
ملل نشان مي‌دهد که هر ساله صدها هزار نفر از نيروهاي متخصص کشورهاي جنوب به اميد
دريافت دستمزد بيشتر و بهره‌گيري باصطلاح بهتر از تخصص خود عازم کشوهاي شمال مي‌گردند.
طي سالهاي 90-1960 تنها دو کشور کانادا و آمريکا بيش از يک ميليون نيروي متخصص را
از کشورهاي جنوب جذب کرده‌اند.

براي نمونه کشور
فيليپين در سال 1970 بالغ بر 12% از کادر متخصص خود را در مهاجرت به آمريکا و در
سال 1987 کشور سودان بيش از 17% از نيروي پزشک و داندانپزشک، 20% از هيئت علمي
دانشگاهي و 30% از مهندسان و 45% از متخصصين و تکنسين‌هاي خود را و کشور غنا در
سال 1980 بيش از 60% از پزشکان خويش را و در مجموع قاره آفريقا در سال 1978 حدود
يک سوم نيروي کار ماهر و متخصص خود را از کف داده است.

بررسيهاي
کارشناسان نشان مي‌دهد که اصولاً سيستم آموزش عالي آمريکا وابسته به اين نوع
نيروهاست بگونه‌اي که در سال 1985 تقريباً نيمي از استادياران انستيتوهاي مهندسي
را افراد زير 35 سال خارجي تشکيل مي‌داده‌اند و پديده‌هائي از اين دست در ساير
حوزه‌ها در ديگر کشورهاي صنعتي نظير ژاپن، کانادا و استراليا نيز کم و بيشتر
برقرار مي‌باشد.

با نگاهي به
آمار فوق مشاهده مي‌گردد که چگونه در حالي که کشورهاي جنوب با صرف سرمايه‌گذاريهاي
سنگيني اقدام به تربيت کادر متخصص مي‌نمايد ولي همچنان دچار فقط و تزوير مي‌گردند.
در روند وحشتناکي که ايجاد گرديده آنچنان توان اينگونه کشورها رو به تحليل مي‌گذارد
که حتي در نظام آموزشي خود نيز دچار کمبود کادر مي‌گردند. نظام آموزشي که ساخته و
پرداخته شمال است و بديهي است چنين نظامي با روشها، مضامين و بالاخره يک نظام
کاملاً غربي نيروهائي که تربيت مي کند عمدتاً به لحاظ توسعه نيافتگي کشورها با
کمبود فرصت‌هاي شغلي در داخل روبرو گرديده و در جستجوي جائي هستند که آموخته هاي
خود را عرضه کنند و حال آنکه در هرم نيروي انساني چنين کشورهائي جاي تخصص‌ها و
سطوح مهارت بسياري خالي است که چنين نظاماتي ابداً پاسخگوي آن نمي‌باشد.

تلخي اين
حقايق وقتي بيشتر آشکار مي‌گردد که به عواقب عدم مشارکت اين نيروها در توسعه ملي
پرداخته شود. نيروهائي که هر يک مي‌توانند در متن يک جامعه بومي و در راستاي
محروميت زدائي و شکوفائي اقتصادي اجتماعي کشور کارآفريني نمايند. اين اثرات جداي
از سرمايه گذاري مستقيمي است که روي نيروي متخصص انجام مي‌گيرد که همراه با نيروي
کار خارج و در کنارش حجم عظيمي از تجربه و مهارت و تحصيل نيز از اين گونه کشورها
رخت بر مي بندند.

در اين زمينه
دفتر خدمات تحقيقاتي کنگره آمريکا در سال 72- 1971 هزينه سرمايه گذاري مستقيم
سرانه يک نيروي کار ماهر را 20000 (بيست هزار دلار) برآورد نموده است که عليرغم
تخمين پائين آن مي‌توان محاسبه نمود که چه خسارت جبران‌ناپذيري به اين کشورها وارد
مي‌گردد. و چنين تحليل و خون روي وحشتناکي چگونه توسعه اقتصادي اجتماعي آنها را به
نابودي مي کشاند. گفتني است که در برخي گزارشات به درآمدهاي اينگونه نيروها و وجوه
ارسالي براي کشورهاي متبوع آنها اشاره مي‌شود که البته همگي اين گزارشات معترفند
که نوعاً اين منابع صرف سرمايه‌گذاري و مصرف در فعاليت‌هاي غير ضرور اقتصادي و
واردات کالاهاي لوکس و تجملي مي‌گردد و صد البته با منطق اقتصادي آزاد بالاخره به
تقاضائي پاسخ مي‌گويد هر چند اين تقاضا يک شکم سير را انباشته تر کند و يا کاخ
عنصر بي دردي را مجلل‌تر!! حال بايد پرسيد دولتمردان جنوب با چه توجيهي آغوش به
روي چنين فضائي گشودهاند و چگونه مردم و سرزمين خود را بي دفاع در معرض تبليغات
زهرآگين چنين سرابي رها مي‌کنند.

چرخه فقر
انساني يا اضمحلال توان توسعه

آمار سازمان
ملل حاکي از آنست که نيروي بيکار و آماده بکاري نزديک به 750 ميليون نفر در
کشورهاي جنوب به سر مي‌برند که سالي 38 ميلوين نفر به آن اضافه مي‌گردد. اين نيروي
عظيم در انهاي دهه 1990 قريب به يک ميليارد نفر برآورد مي‌گردد. در مقابل اين نيرو
فشار ناشي از فقدان فرصت‌هاي شغلي کافي و فقر ناشي از توسعه نيافتگي از يکطرف و
کشش تقاضاي دنياي غرب از سوئي ديگر قرار گرفته است. اتخاذ سياست‌هاي نگاه به
بيرون، درهاي باز، منطق بازار آزاد و بالاخره عمل به توصيه‌هاي شمال براي توصعه
اقتصادي- اجتماعي باعث  سستي فرهنگ ملي و
آزاد سازي نيروي متخصص و ماهر کشر از هر نوع تعهد و تعلق گرديده و در مقابل پيروي
از قانون عرضه و تقاضا و دل سپردن به سراب زندگي بهتر در شمال جايگزين آن مي‌گردد.
شکاف شمال جنوب و چنين فضائي زمينه ترغيب و خروج نيروي انساني را فراهم مي‌سازد.
سرمايه گذاري‌هاي انجام گرفته روي نيروي کارآمد توسعه به اين گونه خارج مي‌شود و
در نتيجه توان جايگزيني و توسعه کشور روز به روز تحليل مي‌رود. اين نقصان موجب عقب
افتادگي بيشتر و عقب ماندگي بيشتر شکاف جنوب- شمال را زيادتر و شکاف بيشتر نااميدي
بيشتر نيروهاي انساني و هجوم بيشتر را براي خروج موجب مي گردد. و اين چرخه همچنان
تکرار مي‌شود تا از کشورهاي جنوب ويرانه‌اي بر جاي گذارد. و اين يکي ديگر از چرخه
هاي شوم تحميلي بر جنوب است که در قالب عبارات ديگر در ادبيات بين المللي بازارکار
و به شکلي ديگر نمايش داده مي‌شود.

عجبا! که
کارشناسان سازمان ملل فرياد مي‌کنند که اگر جريان آزاد نيروي کار برقرار شود! و
مقررات مهاجرت کشورهاي شمال اصلاح گردد از خسارتي بالغ بر 250 ميليون دلار به
کشورهاي جنوب جلوگيري مي‌کند و مي‌بينيد که باز از قدرتهاي صنعتي خواسته مي‌شود که
تو رابه خدا! بيائيد  از نتايج بازار آزاد
خودساخته و دست آوردهاي آن به خاطر بازار آزاد! و کمک به ضعفا دست برداريد! و از
آن طرف جنوب را در انتظار برقراري شرايط بازار آزاد آزاد همچنان در رسيدن به سراب
مي‌دوانند تا کي از پا افتد و به او وعده‌هاي ديگر مي‌دهند، تکنولوژي!، رمز توسعه
شما جنوبي‌ها دانش برتر است که نزد ماست که انشاءالله در فرصتي ديگ)ـر بدان مي‌پردازيم.       ادامه دارد

گفته‌ها و
نوشته‌ها

طبقات مردم

زرارة بن
اوفي گويد: بر حضرت سجاد(ع) وارد شدم. حضرت فرمود:

اي زراره!
مردم زمان ما بر شش طبقه‌اند. شير و گرگ و روباه و سگ و خوک و گوسفند.

1-   
شير صفتان پادشاهان
دنيايند که هر يک مي‌خواهد بر ديگري چيره شود و ديگران بر او تسلطي نداشته باشند.

2-   
گرگ صفتان بازرگانان
شما هستند که به هنگام خريد، کالا را بدگوئي و نکوهش مي‌کنند و به هنگام فروش، از
کالا ستايش و تعريف مي‌نمايند.

3-   
رو به صفتان همين
افراد عوام فريبند که از رهگذر دين، نام مي‌خورند و در دل، آنچه را که بر زبان مي‌رانند،‌باور
ندارند.

4-   
سگ صفتان همان افرادي
هستند که با سخن گفتن خود، همچون سگ بر مردم پارس مي‌کنند و به خاطر نيش زبان،
مردم- ناچار- آنان را احترام مي‌کنند.

5-   
خوک صفتان همان
نامردان بي غيرت‌اند که به هر پليدي و کار زشتي تن در مي‌دهند.

6-   
و اما گوسفند صفتان،
مؤمنيني هستند که پشمهايشان کنده مي‌شود و گوشتهايشان خورده مي‌شود و استخوان‌هايشان
شکسته مي‌شود. از چنين گوسفند بيچاره‌اي در ميان شير و گرگ و روباه و سگ و خوک، چه
ساخته است؟

قدر قرآن

قدر قرآن
بقدري عظيم است که رب العزه ده نام از نامهاي خويش را بر آن نهاد:

1-   
عزيز: «و انه لکتاب
عزيز».

2-   
حکيم: «تلک آيات
الکتاب الحکيم».

3-   
مهيمن:‌«و مهيمناً
عليه».

4-   
حق: «فأما الذين
آمنوا فيعلمون انه الحق من ربهم».

5-   
نور: «و اتبعوا النور
الذي أنزل معه».

6-   
مجيد:‌«بل هو قرآن
مجيد».

7-   
مبين: «تلک آيات
الکتاب المبين».

8-   
کريم: «انه لقرآن
کريم».

9-   
عظيم:«و القرآن
العظيم».

10-                      
احسن: خداي تبارک و
تعالي خود را احسن الخالقين گفت و قرآن را «احسن الحديث» «الله انزل احسن الحديث»
آنگه خود را گفت:«ليس کمثله شيء» و قرآن را گفت: «لايأتون بمثله».

دل بردي و
جان مي‌رقصيد

دم بدم از تو
غمي مي‌رسد و من شادم              بند بر
بند من افزايد و من آزدم

عيد قربان من
آن دم که فداي تو شوم                        عيد
نوروز که آئي به مبارکبادم

ياد آن روز
که دل بردي و جان مي‌رقصيد             کاش
صد جان دگر بر سر آن مي‌دادم

                                                                                              
(فيض کاشاني)

صلوات ناقص

چندين بار
تذکر داده‌ايم که پس از نام مبارک پيامبر بايد صلوات کامل فرستاد نه صلوات ناقص و
ابتر با اين حال غالباً در راديو و تلويزيون مي‌شنويم که پس از نام حضرت، بجاي
«صلي الله عليه و آله» صلوات الله عليه مي‌گويند و حضرت را از اهل بيتش جدا مي‌کنند
و اين صلوات در لسان عترت، صلوات ابتر خوانده شده است. بايد بيشتر دقت شود و پس از
نام حضرت،‌حتماً صلي الله عليه و آله يا «صلوات الله عليه و آله» گفته شود تا
پيامبر و اهل بيت عليهم السلام از ما راضي شوند.

تکرار تاريخ

وقتي مروان
حمار، آخرين خليفه اموي، ابراهيم برادر سفاح را حبس نمود، خواهر ابراهيم نزد زن
مروان رفت، تا شفاعت برادرش را نزد شوهرش بکند. زن مروان بدو گفت: زنان را به امور
سلطنتي چه! و دستور داد بيرونش کردند.

هنگامي که
روزگار از بني اميه برگشت و بيشترشان هلاک شدند، زن مروان با چادر و جامه‌هاي ژنده
و پاره نزد خيزران مادر هارون آمده به شفاعت برادرش التماس نمود. اتفاقاً خواهر
ابراهيم نشسته بود، به او گفت: به خاطر داري روزي به شفاعت برادرم نزد تو آمدم،
مرا با خواري و ذلت از در راندي؟ و بالاخره هم شوهرت برادر مرا کشت.

زن مروان بر
او خنديد و گفت: ما از آنچه کرديم چه نصيبمان شد که شما هم همان روش را پيش گرفته‌ايد؟!

با تو مضايقه
نخواهد کرد

شخصي در
مجلسي که مذمت حجاج ملعون و ظلم او مي‌کردند، به طلاق زن خويش سوگند خورد که حجاج
دوزخي است. برخي از مردم او را ملامت کردند که چون حقيقت حال  معلوم نيست و حکم بر عاقبت و خاتمت است، چرا تو
اين عبارت را بر زبان آوردي؟! و جمعي نادانان جزم کردند که زن بر او طلاق شد چرا
که سوگند بر غيب خورد.

آن مرد ملول
شد و نزد عمرو بن عبيد آمد که از فقيهان زمانش بود و قصه را پيش او باز گفت. عمرو
گفت: زن خود را نگاه دار، که اگر خداي تعالي حجاج را با آن ظلم و ستم‌ها که درگردن
اواست، بيامرزد و به دوزخ نفرستد، با تو نيز به اين يک گناه مضايقه نخواهد کرد.

غلط ننويسيد

يکي از
غلطهاي مشهور نوشتن نامهاي غلط افراد است. مثلاً نام مبارک زکريا را همواره
«ذکريا» با ذال مي‌نويسند و اين اشتباه است. لقب مبارک امام عسکري (ع) نيز که بر
بسياري از افراد به عنوان تبرک گذاشته مي‌شود به اشتباه عسگري مي‌نويسند در حاليکه
عسگري بي معني است و غلط است و بايد تصحيح شود. يک نفر که لقبش «مشکات» بود وقتي
آن را بر کاغذ آورد چنين نوشت «مشکوة» به او گفتم: مگر داري قرآن مي‌خواني که
«مشکوة» مي‌نويسي. نام تو  در فارسي مشکات
است. تعجب کرد و گفت: الان بيش از دويست سال است که اين نام بر خاندان ما هست و تا
هنوز اينطور ننوشته‌ايم!!

توجه
و حضور قلب در نماز

حجة
الاسلام و المسلمين سيد مرتضي مهري

سئوال:
توجه و حضور قلب در نماز به چه معني است؟ و چگونه مي توان آن را به دست آورد؟ و
آيا نماز بدون حضور قبل باطل است با توجه به اين که معمولاً انسان نمي تواند در
تمام وقت نماز، خضوع و خشوع خود رانگه دارد؟ (قم- م.م)

خضوع
و خشوع

جواب:
منظور از حضور قلب در نماز اين است که انسان متوجه گفته هاي خود باشد و معاني آنها
را درک کند و چنين نباشد که بطور خودکار الفاظي را بدون توجه به معني بخواند و
افعالي را که در اثر کثرت تکرار براي او عادي شده است، بدون توجه انجام دهد و
همچنين ملتفت باشد که در برابر خداوند عالم ايستاده است و با او راز و نياز مي
کند. پس بايد قلب را از عظمت و جلالت او پر کند و از هر چه جز اواست خالي نمايد.

حضور
قلب و توجه به خداوند متعال و خشوع و خضوع، روح نماز است. و نماز بدون آن ارزش
واقعي خود را ندارد، هر چند صورت عمل صحيح باشد.

خداوند
در اولين آيه سوره مؤمنون مي فرمايد:

«قد
افلح المؤمنون الذين هم في صلاتهم خاشعون»- رستگار شدند مؤمناني که در نماز خاشع‌اند.
و خشوع عبارت است از تذلل و خاکساري. اگر انسان در حال نماز توجه به عظمت مقام
ربوبي داشته باشد و ملتفت اين معني باشد که نماز، عبارت از «حضور خاصي» در پيشگاه
احديت است؛ پيشگاه خالق و پروردگار عالم که هر آن چه در عالم است پرتوي از نور او
است؛ اگر انسان اين احساس را داشته باشد، طبيعي است که تذلل و خاکساري و احساس
حقارت و ذلت و کوچکي و ناچيزي در قلب او پيدا مي شود و به تناسب آن احساس و آن
ايمان و درک، احساس تذلل هم، تکامل مي يابد، تا آنجا که خود را چيزي نمي بيند( با
وجودش زمن آواز نيايد که منم).

حضور
خاص

اين
که گفتيم «حضور خاص» زيرا هميشه انسان و همه چيز در پيشگاه خداوند حاضر است و
عالم، محضر خداوند است. فرقي که بين حال نماز و ساير حالات است فقط در جهت احساس
انسان است.

مؤمن
با تکبيرة الاحرام توجه به غير خدا را بر خود حرام مي کند و صرفاً تمام شعور و
احساس خود را متوجه مقام ربوبيت مي سازد و اين روح نماز است و بدون آن، نماز
هيچگونه تأثير مثبتي در جان انسان ندارد. و شايد اقامه نماز که در قرآن بر آن
تأکيد فراوان شده است به همين معني باشد.

اقامه
نماز

در
اکثر مواردي که در قرآن کريم امر به نماز شده است به لفظ «اقيموالصلاة» است و
همچنين در موراد تمجيد از نمازگزاران اکثراً نمي فرمايد «المصلين» يا «يصلون» بلکه
مي فرمايد:«المقيمين الصلاة» يا «يقيمون الصلاة». و در روايت است که نمازگزاران
بسيارند ولي برپادارندگان نماز اندک اند. گرچه ممکن است منظور از به پا داشتن
نماز، سعي در ترويج نماز در جامعه يا استمرار و ادامه نماز يا محافظت بر همه اجزاء
و شرايط آن باشد ولي اين احتمال قوي است که منظور از اقامه نماز، رعايت توجه و
خشوع در آن باشد که بدون آن، نماز فقط يک عمل بي روح و بي تأثير است. حتي اگر
شرايط صحت نماز کاملاً رعايت شده باشد. حضرت ابراهيم خليل (ع) در دعاي خود عرض مي
کند: «رب اجعلني مقيم الصلاة و من ذريتي» (سوره ابراهيم- آيه 40)

معلوم
مي شود اقامه نماز خيلي مهمتر از اصل نماز است که ابراهيم خليل الرحمن با آن مقام
قربي که داشت و با آن همه نماز و عبادتي که داشت،‌از خدا توفيق اقامه نماز براي
خود و ذريه خود مي خواهد. و خداوند در اولين دستور و فرمان نبوت حضرت موسي(ع) مي
فرمايد: «و أقم الصلاة لذکري»- براي اينکه ياد من محقق شود نماز را بر پاي دار.
اين آيه نيز گوياي اين حقيقت است که ميان اقامه نماز و ياد خداوند رابطه علت و
معلول است.

آثار
مهم نماز

نماز
آثار مهمي در روح و جان انسان دارد. نماز مايه تقرب به خداوند است: «الصلاة قربان
کلي تقي»- نماز انسان را از زشتي‌ها باز مي دارد. «ان الصلاة تنهي عن الفحشاء و
المنکر» اگر ما در خود مي بينيم که نمازهاي ما اين آثار را ندارد به همين دليل است
که نماز ما جسدي است بي روح. از يک مرده آثار حيات را خواستن بيهوده است.

و
اگر مختصر اثري از تکامل و تعالي روح، در خود مي بينيم، معلول همان يک مقدار توجه
و خشوعي است که احياناً در اثناء نماز به ما دست مي دهد. و آن هم از لطف خداوند
است. و در روايت است که از نماز انسان آن مقدار به حساب مي‌آيد که در آن توجه  اقبال وجود دارد.

اثر
تمرکز حواس

بنابراين
مطلوب اصلي و نهائي در نماز تمرکز حواس و مشاعر و توجه کامل با تمام احساس از اول
تکبيرة الاحرام تا آخر نماز به سوي ذات مقدس خداوند و روي برتافتن از هر چه جز او
است مي باشد. و اين کمال مطلوب بجز براي اولياي خدا ميسر نمي شود. اصولاً تمرکز
حواس در يک نقطه مشخص بطوري که ذهن توجه به غير آن نقطه نکند حتي براي چند لحظه
کوتاه حتي کمتر از يک دقيقه کاري بسيار مشکل و دشوار است و شايد سرآمد رياضتها و
ورزشهاي رواني انسان باشد. و اگر کسي بر اين امر براي مدت چند دقيقه دست يابد،
قدرت رواني او اعجاز آميز مي شود و برکارهاي معجزه آسايي قادر مي شود. گفته مي شود
که اکثر مرتاضاني که کارهاي شگفت آوري انجام مي دهند، از اين نکته استفاده کرده
اند. مي گويند: ذهن انسان مانند مرغي است بسيار پرتحرک که هرگز؛ بر شاخه اي
استقرار نمي يابد و مرتب از شاخه اي به شاخه ديگر مي پرد و اگر انسان موفق شود اين
مرغ را در کنترل خويش در آورد و براي چند لحظه او را بر شاخه اي ثابت نگه دارد، از
نيروي رواني فوق العاده اي برخوردار خواهد بود.

حال
اگر آن نقطه که ذهن را به آن مشغول داري و از غير آن بازداري محور هستي و جان هستي
و حقيقت هستي باشد و تو اين مرغ ذهن را با نهايت خلوص و خشوع و خضوع و از سر عشق و
پاکبازي، اسير آن زيبايي مطلق کرده باشي و چند دقيقه‌اي بر اين حال باقي بماني و
روي از او برنتابي، واضح است که تکامل و تعالي روح به اوج خود مي رسد و انسان
بالاترين مدارج کمال را مي پيمايد. و اين معراج تنها نصيب پيامبران اولوالعزم و
اولياي خاص خداوند است. ولي ديگر بندگان خدا نيز هر کس به مقدار پيمانه خود از اين
خوان احسان بهره اي مي برد. بايد انسان بخت خويش را بيازمايد و نهايت تلاش و سعي
صادقانه داشته باشد و براي هر روز بهتر شدن و بر اخلاص و معرفت خود افزودن کوشش
نمايد تا به مقدار قابليت خويش از آن تعالي و تکامل بهره اي نصيبش شود.

توجه
و حضور قلب درنماز

و
اما اين که چگونه مي توان به اين توجه و حضور قلب و خشوع و تذلل دست يافت؟ اين
مطلبي است که بسيار از آن سئوال مي شود و 
مطلوبي است که همه در پي آن اند و «دست ما کوتاه و خرما بر نخيل». همانگونه
که از مطالب گذشته معلوم شد، توقع اين که از اول تا آخر نماز همچنان توجه  حضور قلب مستمر باشد گرچه بايد براي همه، مطلوب
اصلي و نهايي باشد ولي نبايد آن چنان توقع داشته باشيم که اگر از آن باز مانديم
بکلي مأيوس شويم. آن نهايت مطلوب بالاترين قله کمال در نماز است. در عين حال که
نظر به قله داريم به هر مقدار که رسيديم غنيمت است. بنابراين سعي مؤمن بايد اين
باشد که در نماز تا مي تواند تمام توجه خود را به خداوند معطوف دارد و به هر مقدار
که به اين هدف نزديک شود خوب است.

براي
دست يابي به اين هدف والا رعايت نکات زير مؤثر است:

نماز
اول وقت

1-   
نماز را در اول وقت
خواندن: تأخير نماز به معناي کم اهميت دادن به نماز و مهمتر شمردن کارهاي روزمره
زندگي است. مخصوصاً کساني که برنامه کار خود را طوري تنظيم کرده اند که هر روز
نماز آنها به تأخير مي افتد، اينها حتماً بايد در برنامه خودتجديد نظر کنند و آن
را تغيير دهند. اذان که گفته مي شود دعوت خداوند است براي نماز و چه لطف و مهرباني
در اين دعوت نهفته است که آن عظمت بيکران اين انسان حقير و مخلوق ضعيف را براي
ملاقات و مناجات دعوت مي فرمايد. و چه بيچاره و بدبخت است اين انساني که تجارت و
کار بلکه لهو و سرگرمي و بازي را (که همه کار دنيا بازي است) بر پذيرش اين دعوت
پرشکوه ترجيح مي دهد. نماز براي يک مؤمن خداشناس، اصل برنامه زندگي است و همه
کارهاي ديگر در حاشيه است. اصولاً هدف از خلقت انسان عبادت است: «و ما خلقت الجن و
الانس الا ليعبدون» و اوج عبادت نماز است. و لذا خداشناسان واقعي همه مسائل زندگي
را مقدمه نماز و عبادت قرار مي دهند. خواب و خوراک وهمه لذتهاي دنيا را به عنوان
مقدمه اي براي هر چه بهتر نماز را بر پا داشتن مي دانند. بنابراين نه تنها نماز
مهمترين عمل انسان است بلکه تنها عمل اصيل انسان نماز است و هر آنچه انجام مي دهد
بايد در راه نماز باشد.

بهر حال نماز
را در اول وقت خواندن دليل اهميت دادن به نماز است گرچه تأخير نماز از اول وقت در
مواردي بجا است که تفصيلاً در بعضي رساله‌هاي عمليه آمده است: مانند تأخير براي
رسيدن به نماز جماعت يا خواندن نماز در مسجد يا مکان مقدسي مانند مشاهد مشرفه
(عتبات) يا تأخير براي رفع موانع توجه و حضور قلب. ممکن است انسان در اول وقت در
يک موقعيت خاصي باشد که نتواند توجه و حضور قلب را به دست آورد، مثلاً گرسنه يا
تشنه است يا دچار نگراني و اضطراب است يا مسافر است و عجله دارد و امثال آن، در
اينگونه موارد، تأخير بهتر است.

خلاصه يکي از
عوامل تحصيل حضور قلب، بي گمان رعايت وقت مناسب است. در حالات معمولي، مناسب‌ترين
وقت، اول وقت نماز است که انسان به اين ملاقات با شکوه، دعوت مي شود و در  حالات غير معمولي و اضطراري، مناسب ترين وقت
همان وقتي است که بهتر انسان مي تواند حضور قلب و توجه داشته باشد و خود بايد آن
را به حسب اختلاف حالات، تشخيص دهد.

خواندن نماز
در جاي مناسب

2-   
نماز را در جاي مناسب
خواندن: همان گونه که وقت مناسب در حصول توجه و حضور قلب موثر است، جا و مکان
مناسب نيز مؤثر است. و لذا در اصل شريعت و در هر شريعتي، براي نماز، جاي خاصي در
نظر گرفته شده است. گرچه در شريعت اسلام- بر خلاف شرايع ديگر- براي اينکه سختگيري
نشود، نماز در هر جا پذيرفته است ولي نماز در مسجد، بسيار مورد تأکيد قرار گرفته
است. و شايد يک دليل ديگر براي مقيد نبودن نماز در شريعت آخرين، به مسجدو جايگاه
خاص، اين باشد که انسان در اثر تکامل فکري و معنوي، مي‌ تواند در هر جا آن حضور
قلب لازم را به دست آورد، گرچه مشکل است. ولي در شرايع پيشين که هنوز انسان در
کلاسهاي ابتدايي بود، مؤمنمکلف بود براي نماز در معبد و جايگاه مخصوص، حاضر شود،
تا ازتوجه کافي- که روح نماز است- برخوردار گردد.

بهرحال، حضور
در جاي مخصوص نماز مانند مسجد يا نماز خانه و در هر جايي که انسان، بيشتر احساس
نزديکي به خدا را مي‌کند و کمتر به ياد دنيا و زخارف و زينتهاي آن مي‌افتد، براي
به دست آوردن حالت توجه و حضور قلب، مؤثر است مانند مشاهد مشرفه معصومين و
امامزادگان (ع) و جاهايي که مؤمنين و صالحين، درآن تجمع مي‌کنند و آواز راز و نياز
بلنداست. و همچنين نماز در بيابان و در زير آسمان، ويژگي خاصي دارد و لذا در بعضي
از موارد، دستور داده شده است که نماز را در بيابان يا زير آسمان بخوانند مانند
نمازعيد و نماز استسقاء و روز عرفه. و هر چه آن مکان، مقدس‌تر و از نظر احساس
انسان، به ياد خدا نزديکتر باشد، مؤثرتر و لذا ثوابش بيشتر است. از همين جا است که
نماز در مسجدالحرام و در کنار کعبه معظمه از ساير مساجد، ثوابش بيشتر است زيرا
توجه در آن مکان، متمرکزتر است. و به همين دليل، نهي شده است که مساجد را به طلا و
زخارف دنيا مزين کنند.

انسان بايد
در مسجدبه ياد عظمت خداوند باشد نه به ياد زينتهاي آن. گرچه دنيا و هر چه در آن
است پرتوي از قدرت خداوند است ولي معمولاً نگاه ما به آنها از اين ديدگاه نيست.
متأسفانه امروز بيشتر تلاش مسجد سازان بر عظمت ساختمان و زيبايي آن است و اين امر
گذشته از اينکه با ارزشهاي اسلامي و دستورات شرع مقدس در تضاد است، از نظر فقهي
گاهي دچار اشکال مي‌شود، بخصوص در مواردي که با پول بيت المال يا موقوفات ساخته مي‌شود
مانند مشاهد مشرفه.

اين مطلب
نياز به بحث مفصل و مستقلي دارد ولي آن چه مسلم است اين است که زرق و برق روز
افزون مساجد اگر افراد بيشتري را هم جذب کند براي تماشاي ساختمان است نه براي توجه
به خدا و حال آنک هدف اصلي از ساختن مسجد تمرکز بيشتر حواس در راستاي توجه خالصانه
به خداوند و نفي التفاتو توجه به غير او است بخصوص اگر آن غير منافات با توجه به
خداوند داشته باشد. حتي اگر انسان در خانه نماز مي‌خواند بهتر است جاي بخصوصي را
ويژه نمازگزاردن قرار دهد که در آنجا از عکس و زينتهاي ديواري و تلويزيون خبري نباشد
و حتي المقدور از فريادها و سرو صداي کودکان هم دور باشد تا انسان بتواند بيشتر
حواس خود را متمرکز نمايد و از توجه به غير خدا در امان باشد.

در انتخاب جا
براي نماز، گذشته از آن چه گفته شد، در روايات و کتب فقهي شرايطي ذکر شده است که
بعضي از آنها به منظور حفظ توجه و خشوع است. مثلاً فرموده‌اند روبروي کتاب يا
قرآني که باز است و انسان را به خود مشغول مي‌کند و هر خط و نقشي که توجه انسان را
به خود جلب مي‌نمايد، نماز کراهت دارد. و همچنين روبروي مجسمه بلکه در جايي که
مجسمه وجود دارد و روبروي آتش و چراغ و مواردي از اين قبيل، همه اينها نشانه اين
است که در انتخاب جا يکي از مهمترين شرايط همين است که بايد جاي نماز به گونه‌اي
باشد که توجه انسان را از خدا به چيز ديگري منعطف نسازد و او را به خود مشغول
نکند. همچنين فرموده‌اند اگر نمازگزار در جايي باشد که روبروي او فقط ديوار باشدو
انسان يا غير آن عبود نکند، خوب است و اگر چنين نيست و طوري است که در معرض عبود
افراد است، بهتر اين است که حايلي جلوي خود قرار دهد، ولي اين حايل لازم نيست مانع
از ديدن باشد. کافي است يک مشت خاک يا يک تسبيح يا چوب و حتي يک خط که با دست خود
مي‌کشد باشد. از اينجا معلوم مي‌شود که ايجاد اين حايل فقط يک رمز است که انسان آن
را علامت انقطاع خود از غير خداوند قرار مي‌دهد و همه نماز، رمز و اشاره است به
حقايق مربوط به ارتباط انسان به خالقش و انقطاع او از غير خدا. و از اين دستور نيز
معلوم مي‌شود بهتر همان است که جلوي انسان ديوار باشدو اين خود علاوه بر اعلام
انقطاع، تمرکز ذهن را نگه مي‌دارد، البته اگر ديوار خود داراي نقش و نگارهاي مشغول
کننده نباشد، مانند نقش و نگارها و برشهاي سنگ مرمر که در بعضي مساجد و مشاهد
مشرفه مشاهده مي‌شود!

رعايت آداب و
سنن نماز

3-   
رعايت آداب و شئون
مستحب نمازگزار: نماز شرايط واجبي دارد که بايد رعايت شود و آداب مستحبي دارد که
بهتر است رعايت شود. شرايط واجب آن مربوط است به وقت و جاي نماز و لباس نمازگزار و
حالت شخصي او و آداب مستحب هم در همه اينها وجود دارد در رابطه باوقت و جاي نماز
مختصراً به آن اشاره شد. در رابطه با لباس نمازگزار هم علاوه بر شرايط مانند غصبي
نبودن و پاک بودن و حرير و طلا نبودن براي مرد، آداب مستحبي است که رعايت آنها در
ايجاد حالت خاص بندگي مؤثر است: مثلاً مستحب است در حال نماز، انسان با لباس سنگين
و موقر بادش و بخصوص ذکر شده است که با عباو عمامه باشد و لباس از پنبه يا کتان
باشد و سفيد باشد و تميزترين ‌لباسهاي خود را بپوشد و عطر استعمال کند و مکروه است
که لباس نمازگزار داراي عکس انسان يا حيوان باشد يا آلوده (کثيف) باشد. و شرايط
ديگر که در رساله‌هي عمليه آمده است. اينگونه آمادگيها که لازم است قبل از شروع
نماز مورد توجه قرار بگيرد انسان را متوجه اهميت نماز مي کند و از حالت غفلت وبي
توجهي خارج مي‌سازد کسي که براي نماز جاي مخصوص، لباس مخصوص، سجاده يا فرش مخصوص
دارد و قبل از شروع نماز علاوه بر وضو و طهارت از مسواک و عطر و شانه استفاده مي
کندو خود را آماده ملاقات با خالق و پروردگار خويش مي نمايد، طبيعي است که در حال
نماز هم حداکثر توجه خودرا نگه مي‌دارد؛ بر خلاف کسي که با همان لباس آلوده کار و
در هر جاي نامناسب و حالت و وضعيت نامناسب و درآخرين وقت نماز فقط به عنوان انجام
که وظيفه شرعي که به آن عادت کرده است، رو به قبله مي‌ايستد! چنين کسي هرگز اهميت
نماز را درک نمي‌کند و از آن لذت نمي‌برد.

در وضعيت
انسان در  حالات مختلف نماز نيز آدابي است
که رعايت آنها در حفظ تمرکز حواس بسيار مؤثر است. مثلاً در حال قيام مستحب است
دستهاي خود را در حالي که انگشتان به هم چسبيده‌اند بر رانهاي خود بچسباند و ستون
فقرات را راست نگه دارد و پاها را موازي يکديگر روبه قبله به فاصله 10 الي 20 سانت
قرار دهد و ديده بر موضع سجده خودداشته باشد و هرگز چشم بهاين سوي و آن سوي
نگرداند و درحالت خشوع و خضوع همچون برده گنهکار و مقصر در پيشگاه آقا و مولاي خود
باشد. و در حال رکوع مستحب است پشت را کاملاً صاف و مستقيم نگه دارد و گردن را نيز
موازي با پشت کشيده باشدو ديده بر ميان دو پاي خود داشته باشد تا به جاهاي ديگر
توجه او جلب نشود و در حال تشهد نيز مستحب است که نگاهش به دامنش باشد. اين محدوديت
نگاه و تقيد به آن تأثير فراواني در تمرکز حواس و عدم پراکندگي آن دارد. و جز
اينها آداب و مستحبات فراواني است که رعايت آنها وضعيت ويژه‌اي براي نماز گزار
بوجود مي آورد که او را متوجه اهميت نماز مي‌سازد ودر طول نماز، احساس حضور در
پيشگاه معبود را به او تلقين مي‌کند.

توجه به
معاني اذکار و الفاظ نماز

اذان و اقامه
نيز در ايجاد اين حالت مخصوص اثر فراواني دارند. شايد خيلي از افراد از تکرار اين
اذکار و جملات تعجب کنند که اين چه فايده‌اي دارد؟! غافل از اينکه هدف از اين
تکرارها تلقين انسان است همان تلقيني که اثر رواني فوق العاده آن اکنون ثابت شده
است ودر معالجه بيماريهاي رواني و جسمي اثر عجيب دارد. بخشي از اذان و اقامه را
ذکر، تشکيل مي‌دهد. تکبير و شهادت به وحدانيت و رسالت و در آخر هم تکبير و تهليل،
اينها انسان رامتوجه حالت حضور ويژه او در بارگاه معبود مي‌سازد. و بخش ديگري از
اذان واقامه دعوت به نماز است: «حي علي الصلوة، حي عل الفلاح، حي علي خير العمل».
بشتابيد به سوي نماز، بشتابيد به سوي رستگاري، بشتابيد به سوي بهترين کار. اين
جملات هرگاه با صداي بلند گفته مي شود مانند اذان اعلام،‌دعوت مردم است به سوي
نماز ولي آن گاه که انسان براي خود اينها را تکرار مي‌کند، ظاهراً بازگو کردن دعوت
خداوند است. گويا خداوند در وقت نماز انسان را با اين جملات مي‌خواند و انسان آنها
را تکرار مي کند و به خود تلقين مي‌کند که تو از سوي آفريدگار جهان به اين ملاقات
با شکوه دعوت شده‌اي، پس قدر خود را بدان. و شايد به همين دليل در يکي از اذکار
مستحب قبل از تکبيرة الاحرام «لبيک و سعديک» آمده است که به معناي پاسخ مثبت به
دعوت خداوند است. بهرحال توجه به معاني و مفاهيم اين الفاظ و اذکار روح انسان را
جلا مي‌دهد و نماز را در مذاق او شيرين مي‌سازد و او را به مدارج عالي کمال مي‌رساند.
و اما نماز بدون درک اين مفاهيم و همچنين معاني ساير اذکار و آيات، ارزشي به جز يک
اسقاط تکليف ندارد و انسان را به هدف و غايت اصلي خلقت نمي‌رساند.

علاوه بر
اينها طمأنينه و وقار و آرامش و به آرامي خواندن اذکار تا حدودي لازم و واجب و
زائد بر آن مستحب است، اما مقدار واجب از طمأنينه اين است که انسان تا در وضعيت
خاصي که ذکر در آن وارد شده است آرام نگيرد و استقرار نيابد نبايد ذکر را بخواند و
اگر قبل از آن خواند بايد اعاده کند. مثلاً ذکر رکوع و سجود و تشهد و قرائت و حتي
اذکار مستحبه مانند تکبيرات بعد يا قبل از رکوع و سجود، بايد در آرامش و استقرار
کامل باشد و اگر هنوز به رکوع نرسيده، مقداري از ذکر واجب را بگويد يا بخشي از آن
را در حال برخاستن بگويد نماز باطل است و بايد مقدار واجب ذکر در حال استقرار گفته
شود و همچنين سجود و ساير حالات. و اما طمأنينه و آرامش مستحب اين است که بيش از
اين، وقار و آرامش را رعايت نمايد و اذکار را با تأني و تأمل و دقت بخواند، نه دقت
در خود لفظ گرچه آن هم لازم است به اين معني که لازم است الفاظ از مخارج صحيح ادا
شود به نحوي که اگر عرب زباني بشوند حرف را تشخيص دهد ولي منظور از دقت در خواندن
آيات و اذکار تأمل در معاني آنها است. مثلاً آن جا که مي‌گويد: «اياک نعبد و اياک
نستعين» توجه کامل به معناي عميق آن داشته باشد ما فقط تو را مي‌پرستيم و فقط از
تو کمک مي‌خواهيم. و دراين حال تأمل کند که آيا واقعاً‌ چنين است؟! آيا ديگري را
جز خدا پشت و پناه خود نمي‌داند؟ آيا هواي نفس را نمي‌پرستد؟ آيا پول و شهوت و
دنيا را نمي‌پرستد؟ خلاصه در نمام حالات نماز و خواندن اذکار معاني آنها را دقت
کندو بدون عجله و با آرامش و توجه تام بخواند. اين گونه نماز است که انسان را رشد
و تعالي مي‌دهد.

در اينجا
مناسب است سخني از امام خميني، معلم بزرگ نماز و عبادت «قدس الله روحه» را
بياوريم. ايشان در مقدمه ششم از مقدمات نماز در تحرير الوسيله مطلبي دارند که
ترجمه تقريبي آن چنين است:

«سزاوار است
نمازگزار حضور قلب و توجه را در تمام گفته‌ها و افعال نماز رعايت کند زيرا آن
مقدار از نماز انسان مورد قبول است که در آن توجه باشد. و معناي توجه اين است که
انسان التفات کامل داشته باشد و گفته‌هاي خود را با دقت مورد توجه قرار دهد.
ونهايت توجه در اين امر  داشته باشد که در
حضور حضرت معبود جل جلاله ايستاده است و عظمت وجلالت و هيبت مقام ربوبي را در قلب
خود جاي دهد. و دل را از آنچه جز او است خالي نمايد و خود را در پيشگاه با عظمت
مالک واقعي جهان هستي ببيند در حالي که با او مناجات مي‌کند و او را به اين
گفتارها مي‌خواند و اگر چنين حالتي را به خود تلقين نمايد هيبتي عظيم در قلب خود
احساس مي‌کندو خود را در اداي حق خداوند مقصر و گناهکار مي بيند و از او در دل
هراس بر مي‌دارد و سپس رحمت وگستردگي لطف و عنايت او را ملاحظه مي‌کند و اميد به
ثواب و قرب او در دلش پيدا مي‌شود؛ پس حالتي ميان ترس و اميد براي او حاصل مي‌گردد
و اين صفت نمازگزاران کامل است و براي آن درجات متفاوتي است که هرکس به حسب درجه
معرفت و تعبد به آن دست مي‌يابد. و سزاوار است که نمازگزار خضوع و خشوع و آرامش و
وقار داشتهباشد و لباس خوب بپوشد و خود را تميز و معطر نمايد و مسواک کند و موي را
شانه کند. و سزاوار است نماز را در حالي بخواند که گويي با آن وداع مي کند و گويا
آخرين نماز او است پس توبه و استغفار کند و در پيشگاه خداوند همچون برده حقيري در
پيشگاه مولاي خود بايستد و سعي کند که در گفته «اياک نعبد و اياک نستعين» راستگو
باشد، نه اينکه هواي نفس را بپرستد و از ديگري بجز خداوند کمک بخواهد. و سزاوار
است که از آن چه مانع قبول نماز است حذر و اجتناب نمايد و از عجب و خودبيني و حسد
و کبر و خودبزرگ بيني و غيبت و ندادن حقوق مالي واجب مانند زکات و ساير آن چه مانع
قبول عمل است خودداري کند».

از خداوند
توفيق علم و عمل در راه تحصيل رضاي او را مي‌خواهيم.

نتيجه قناعت

حضرت علي(ع):

«من اقتصر
علي بلغة الکفاف فقد انتظم الراحة». (نهج البلاغه- کلمه 363)

هر کس به
درآمدي که به کفاف زندگيش رسا باشد اکتفا کند از پريشان فکري رهيده و بدينوسيله
آسايش خاطر خود را مرتب ساخته است.

جاودانگي
راه امام

حجة
الاسلام و المسلمين اسدالله بيات

آزادي
و اهميت آن از ديدگاه اسلام و امام

در
ادامه بحث آزادي از ديدگاه اسلام و امام، و پس از بررسي وظائف مردم حزب الله در
دفاع از مصالح اسلام و تبيين محدوده آزادي مشروع و قانوني؛ قسمتي از وصيتنامه حضرت
امام(ره) را که در آن پدرانه و دلسوزانه، به گروه‌هاي انحرافي و گروهکهاي منافقين
و… پند و اندرز داده و آنان را از عواقب وخيم مخالفت و ضديت با جمهوري اسلامي و
ملت مسلمان، چه در دنيا و چه در آخرت، بر حذر داشته است، مورد بررسي قرار مي‌دهيم:

***

پس
از آنکه حضرت امام (ره) مطالب سودمند و اساسي خويش را درباره وظايف جوانان و مردم
حزب الله بيان کردند و دفاع از مصالح اسلام و امت اسلام را از وظايف همگان دانستند
و محدوده آزادي مشروع و قانوني را مشخص فرمودند، مانند پيامبران الهي و ديگر
مصلحان بشري- از موضع دلسوزي و پدري- گروهها و گروهکهاي مخالف نظام اسلامي و الهي
را مورد خطاب و نصيحت قرار داده و از عواقب مخالفت آنان را برحذر فرموده است.
ايشان در اين پند و اندرز نه از موضع حاکميت و قدرت و صاحب اقتدار بودن وارد شده
است که آنان را مورد تهديد قرار دهد و از طريق اعدام و شکنجه و قلع و قمع که سيره
مستبدان جهان مي‌باشد آنان را بترساند و نه از موضع تطميع و ترغيب و وعده‌هاي
ظاهري و دنيائي وارد شده است زيرا ايشان حکومت را هدف نمي‌داند و حکومت را براي
اجراء حق و عدالت و دفاع از حقوق عامه مردم، ضروري و مفيد مي‌شناسد و اگر از حکومت
چنين انتظار نباشد و حاکميت توان اجراء عدالت و حاکميت احکام الهي را بدست نياورد،
فاقد هر نوع اعتبار بوده و از قابليت دفاع و حمايت ساقط مي گردد. به همين دليل
ايشان با مخالفان نظام الهي از موضع ارشاد و پند و هدايت برخورد کرده و آنان را به
طور منطقي و علمي و تحليلي با واقعيتها آشنا ساخته و بدرون حقيقت گراي خودشان
ارجاع مي‌نمايد و از آنان مي‌خواهد زنخيرهاي تقليد کورکورانه را پاره کرده و دگم و
بسته با مسائل برخورد ننمايند، و از عقل و خرد و استدلال و منطق تبعيت کنند و
واقعيتها را آنطور که هست ببينند نه آنطور که با تبليغات دروغين و اغراق آميز به
خوردشان مي‌دهند.

حرفهاي
دشمنان ملت و انقلاب و اسلام را بطور در بسته و سربسته قبول نکنند بلکه اهداف و
مقاصد پشت پرده آنان را از لابلاي سخنان و مطالبشان بدست آورده و بخوانند و با اين
ديد و تحليل به مسائل جهاني و سياسي و انقلابي نگاه کنند. در اين صورت است که آنان
مي‌توانند در نوع برخورد و موضع گيريشان در برابر اسلام و امتهاي اسلامي تجديد نظر
کرده و به حقيقت نزديک شوند و از حرکتهاي کور ومخالفتهاي بي حاصل دست بردارند.

سخنان
حضرت امام(ره) را ملاحظه کنيد:

ن-
نصيحت و وصيت من به گروهها و گروهکها و اشخاصي که در ضديت با ملت و جمهوري اسلامي
و اسلام فعاليت مي کنند، اول به سران آنان در خارج و داخل، آن است که تجربه طولاني
به هر راهي که اقدام کرديد و به هر توطئه‌اي که دست زديد و به هر کشور و مقامي که
توسل پيدا کرديد، به شماها که خود را عالم و عاقل مي‌دانيد بايد آموخته باشد که
مسير يک ملت فداکار را نمي‌شود با دست زدن به ترور و انفجار و بمب و دروغ
پردازيهاي بي سرو پا و غير حساب شده منحرف کردو هرگز هيچ حکومت و دولتي را نمي‌توان
با اين شيوه‌هاي غير انساني و غير منطقي ساقط نمود، بويژه ملتي مثل ايران را که از
بچه هاي خردسالش تا پيرزنها و پيرمردهاي بزرگ سالش، در راه هدف و جمهوري اسلامي و
قرآن و مذهب جانفشاني و فداکاري مي‌کنند. شماها که مي‌دانيد (و اگر ندانيد بسيار
ساده لوحانه فکر مي‌کنيد) که ملت با شما نيست و ارتش با شماها دشمن است و اگر فرض
بکنيد با شما بودند و دوست شما بودند، حرکات ناشيانه شما و جناياتي که با تحريک
شما رخ داد آنان را از شما جدا کرد و جز دشمن تراشي کار ديگري نتوانستند بکنيد. من
وصيت خيرخواهانه در اين آخر عمر به شما مي‌کنم که اولاً با اين ملت طاغوت زده رنج
کشيده که پس از دو هزار و پانصدسال ستمشاهي با فدا دادن بهترين فرزندان و جوانانش
خود را از زير بار ستم جنايتکاراني همچون 
رژيم پهلوي و جهانخواران شرق و غرب نجات داده به جنگ و ستيز برخاسته ايد
چطور وجدان يک انسان هر چه پليد باشد راضي مي شود براي احتمال رسيدن به يک مقام
باميهن خود و ملت خود اينگونه رفتار کند و به کوچک و بزرگ آنها رحم نکند. من به
شما نصيحت مي‌کنم دست از اين کارهاي بي فايده و غير عاقلانه برداريد و گول
جهانخواران را نخوريد و در هر جا هستيد اگر به جنايتي دست نزديد به ميهن خود و
دامن و دامن اسلام و ملت از شما انشاءالله مي‌گذرند و اگر دست به جنايتي زديد که
حکم خداوند تکليف شما را معين کرده، باز از نيمه راه برگشته و توبه کنيد و اگر شهامت
داريد تن به مجازات داده و با اين عمل خود را از عذاب اليم خداوند نجات دهيد و الا
در هر جا هستيد عمر خود را بيش از اين هدر ندهيد و به کار ديگر مشغول شويد که صلاح
در آن است.

حضرت
امام(ره) خود را به حق مصداق «العلماء ورثة الانبياء»[1]
مي‌داند و نقش علما را هديات انسانها و نجات دادن آنان از ضلالت و گمراهيها مي‌داند.
و لذا نگران هلاک شدن و افتادن آنان به دام اردوگاههاي قدرت باطل جهاني و غارت
گران بين المللي مي باشد و از عواقب اين نوع غفلتها و بي اطلاعيها، هواداران و
طرفداران گروهکها را بيم داده و مي ترساند و از افشاگري و برملا ساختن چهره زشت و
خشن و منافقانه رهبرانشان کوتاهي نکرده و نشان مي ‌دهد که آنان سر در آخور شياطين
شرق و يا غرب قرار داشته و با هدايت و اغواي آنان دست به اين نوع کارها مي زنند و
دامنشان را با خون برادران و صالحان امت اسلام آلوده مي سازند و از سادگي و بي
آلايشي و بي اطلاعي جوانان و نوجوانان، سوء استفاده کرده و به سوي نابودي و سقوط
مي کشانند و به نام دفاع از مردم و مخلق بزرگترين و خطرناکترين ستم و ظلم را بر
خلق خدا روا مي داند، لذا مي فرمايد:

«
و بعد به هواداران داخلي و خارجي آنان وصيت مي کنم که با چه انگيزه جواني خود را
براي آنان که اکنون ثابت است که براي قدرتمندان جهان خوار خدمت مي کنند و از نقشه
هاي آنان پيروي مي کنند و ندانسته به دام آنها افتاده اند به هدر مي دهد و با ملت
خود در راه چه کسي جفا مي کند، شما بازي خوردگان دست آنها هستيد و اگر در ايران
هستيد به عيان مشاهده مي کنيد که توده هاي ميليوني به جمهوري اسلامي وفادار و براي
آن فداکارند و به عيان مي بينيد که حکومت و رژيم فعلي با جان و دل در خدمت خلق و
مستمندان هستندو آنان که به دروغ  ادعاي
خلقي بودن و مجاهد و فدايي براي خلق مي کنند با خلق خدا به دشمني برخاسته و شما
پسران و دختران ساده دل را براي مقاصد خود و مقاصد يکي از دو قطب جهانخوار به بازي
گرفته و خود يا در خارج در آغوش يکي از دو قطب جنايتکار به خوش گذاراني مشغول و يا
در داخل به خانه هاي مجلل تيمي بازندگي اشرافي نظير منازل جنايتکاراني بدبخت به
جنايت خود ادامه مي دهند و شما جوانان را به کام مرگ مي فرستند».

ملاکهاي
حق و باطل در نظر حضرت امام(ره)

حضرت
امام (ره) براي اينکه انسانهاي مفتون و گول خورده را به خود آورد وآنها را وادار
به فکر  تأمل نمايد و از آن حالت غفلت و
خواب خرگوشي بيدارشان سازد، ملاکهائي را در اختيار قرار مي دهد که براي همگان مفيد
و سودمند است و بي اعتنائي و بي توجهي نسبت به آنها براي همگان مضر است. به ترتيب
به آنها اشارت کرده و روي تک تک آنها تأکيد مي نمائيم:

الف:
وابستگي و تعلق به يکي از قدرتهاي بزرگ جهاني

يکي
از ملاکهاي روشن و مشخص بطلان و ناحقي يک فکر و ايده و انسانهائي است که طرفداري
از آن فکر و ايده مي نمايد. ايشان طبق شيوه و روش تمام پيامبران الهي با صراحت
کامل مي فرمايد:

«ميان
حق و باطل فاصله اي نبوده و بعد از حق چيزي [2]
جز ضلالت و گمراهي و بطلان موجود نمي باشد و آنچه که از خدا است حق است و
آنچه  که از غير خدا است ضلالت و بطلان است
اگر انسان از افکار و انديشه‌هائي پيروي نمايد از واردات غرب و يا شرق و يا اذناب
آنان به حساب آيد و با آن افکار و انديشه ها بخواهند نسل بشري را ارتزاق نموده و
به آنان خوراک فکري دهند عايدي جزي تباهي و نابودي نخواهند داشت و به همين جهت
باصالت افکار  انديشه هائي معتقد است که از
متن مردم و فطرت خدادادي آنان نشئت گرفته و ريشه در اصل نظام خلقت و آفرينش داشته
باشد و در درون انسانها ريشه داشته و «اصلها ثابت و فرعها في السماء»[3]
باشد و اين همان فرهنگ غني و جامع اسلام است و اگر انسانهايي يافته شدند و به جاي
اينکه از فرهنگ خودشان دفاع کنند و باصالتهاي خود تکيه زنند، از ديگران سخن به
ميان آورند و مروج فرهنگ پوچ و انحرافي ديگران گردند و در واقع مقلد غربيان و يا
شرقيان شوند در بطلانشان هيچ سند و مدرکي جز همين وابستگي نياز ندارد و خود اين
معني نوعي ملاک حق و باطل به حساب مي آيد و هر نوع وابستگي به ديگران در هر زمينه
موجب استحکام و حقانيت آن شيء ويا شخص خواهد بود.

ب-
از جمله ملاکهاي حقانيت و درستي يک نظام و يا رژيم و حکومت اين است که تکيه گاهي
جز خواست و اراده مردم نداشته باشد.

اگر
رژيمي در خدمت مردم قرار گرفت و قدرت خود را از آنان دريافت کرد و مردم با ميل و
علاقه قدرت خودشان را به آنان تفويض و اعطاء کردند و حکومت هم با خدمت صادقانه
ارتباط و پيوند خودشان را با تک تک مردم بمنصه ظهور رساند، خود اين نشاندهنده
حقانيت و درستي آن حکومت و نظام است. امام اعتقادش اين است که اگر مردم وفاداري
خودشان را به حکومت نشان دادند و حکومت هم در خدمت آنان قرار گرفت، اين حکومت
مردمي بوده و مشروعيت دارد و چون پايگاه مطمئن مردمي دارد، قدرتهاي بيروني هم توان
سقوط و سرنگوني آن را نخواهند داشت. ادامه دارد

قسمت سي و
هشتم

مباني رهبري
در اسلام

حجة الاسلام
و المسلمين محمدي ري شهري

اعتقاد به
حقوق مردم

براي تبيين
نقش اعتقاد و اعتراف رهبر به حقوق مردم، در امامت و رهبري از ديدگاه اسلام،‌ عنايت
به چند مقدمه ضروري است:

الف: نياز
رهبري به اعتماد و رضايت مردم

جلب رضايت و
اعتماد مردم يکي از مقدمات اوليه امامت و يکي از اساسي‌ترين شرايط فعليت رهبري
است، اين مقدمه بديهي است و نيازي به توضيح بيشتر ندارد، طبيعي است که رهبر تا
حمايت مردم را همراه نداشته باشد عملاً قدرت رهبري ندارد. و حمايت مردم در گرو
اعتماد و رضايت آنها است.

ب: رابطه
رضايت مردم و نيازهاي آنها

رضايت و
حمايت مردم از رهبري رابطه مستقيم با توان رهبري در تأمين نيازهاي آنان دارد،
رهبري مي‌تواند رضايت عامه را جلب نمايد که توان تأمين نيازهاي آنها را داشته
باشد، هر چند توان رهبري در تأمين نيازهاي مردم بيشتر باشد، قدرت رهبري او بيشتر
است.

ج: نيازهاي
انسان در حوائج مادي خلاصه نمي‌شود

مهمترين نکته
که در باب رابطه نيازهاي عمومي و رضايت آنها براي مديران جامعه قابل توجه است اين
است که نيازها و احتياجات انسان در حوائج مادي خلاصه نمي‌شود يک حيوان را مي‌توان
با سير کردن شکمش راضي نمود ولي يک انسان را نمي‌توان.

به همان
اندازه که عوامل مادي در جلب رضايت مردم مؤثر است، عوامل رواني و معنوي نيز مي‌تواند
مؤثر باشد، بلکه گاه عوامل رواني به مراتب بيش از عوامل مادي تأثير دارد.

حکومتها ممکن
است از نظر تأمين حوائج مادي مردم يکسان عمل کنند، در عين حال از نظر جلب و تحصيل
رضايت عمومي يکسان نتيجه نگيرند، بدان جهت که يکي از حوائج رواني اجتماع را بر مي‌آورد
وديگري بر نمي‌آورد.[1]

يکي از
مسائلي که تحليل گران قدرتهاي استکباري در تحليل آن مانده‌اند، مسأله رضايت اکثريت
قاطع مردم ايران از نظام جمهوري اسلامي و علاقه اعجاب انگيز آنها به رهبري اين
نظام الهي است.

دشمنان
انقلاب اسلامي تصور مي‌کردند که فشارهاي نظامي، اقتصادي، سياسي و تهاجم گسترده
تبليغاتي، رضايت و حمايت مردم را از اين نظام خواهند کاست و بالأخره ظرف مدت چند
ماه و حداکثر چند سال انقلاب اسلامي از پا خواهد افتاد، در نهايت برخي از سران
گروهکهاي سياسي مخالف داخلي مي‌گفتند که اين نظام، قبايي است که جز بر اندام
بنيانگذار آن راست نخواهد آمد.

تشييع جنازه
ده ميليوني امام با آن شور و عشق وصف ناپذير دوست و دشمن را شگفت زده کرد و به
روشني اثبات نمود که آنهمه فشارهاي مادي ذره‌اي از علاقه مردم به امام و نظامي که
او بنيان نهاده نکاسته است.

امروز نيز
تکرار مکرر صحنه‌هاي فراموش نشدني ورود امام راحل به ايران در سال 57، در استقبال
شورانگيز مردم مناطق مختلف کشور از خلف صالح او بهترين سند ادامه حمايت و رضايت
مردم از نظام اسلامي و رهبري آن عليرغم همه فشارهاي مادي است.

ترديدي نيست
که عامل اصلي اين حمايت و رضايت، مادي نيست. با اندکي تأمل مشخص مي‌شود که انسان
داراي يک سلسله نيازهاي رواني است که اگر رهبري آن نيازها را کشف کند و به آنها
پاسخ مثبت بدهد بيش از تأمين نيازهاي مادي مي‌تواند در کسب رضايت و حمايت عمومي
مؤثر باشد.

د: عوامل
رواني حمايت مردم

همان طور که
انسان داراي نيازهاي مختلف جسماني است، داراي نيازهاي گوناگون رواني نيز هست،
عوامل رواني حمايت مردم از رهبري به اندازه تعداد نيازهاي رواني آنها متعدد است و
ما اکنون در صدد استقصاء و تبيين همه اين عوامل نيستيم، آنچه در اين فصل درصدد
تبيين و تفسير آن هستيم يکي از عوامل مهم رواني است که اسلام بسيار به آن اهميت
داده است و آن عبارت است از اعتقاد و اعتراف رهبر به حقوق مردم.

هـ: رهبر
خادم است يا مخدوم؟

يکي از عوامل
رواني بسيار مهم که حمايت و رضايت مردم از رهبري قوياً به آن بستگي دارد. اعتقاد و
ديدگاه رهبر در زمينه حقوق سياسي و اجتماعي مردم است. اعتقاد او اين است که او
حاکم مطلق و صاحب اختيار بي چون و چراست و مردم همگي خدمتگزار شخص او هستند. يا
معتقد است که رهبر به عنوان وکيل و امين و نماينده مردم و خادم آنها است؟!

يکي از
چيزهايي که رضايت عموم بدان بستگي دارد اين است که حکومت با چه ديده‌اي به توده
مردم و به خودش نگاه مي‌کند، با اين چشم که آنها برده و مملوک و خود، مالک و صاحب
اختيار است؟ و يا با اين چشم که آنها صاحب حقند و او خود تنها وکيل و امين و
نماينده است؟ در صورت اول هر خدمتي انجام دهد از نوع تيماري است که مالک يک حيوان
براي حيوان خويش انجام مي‌دهد و در صورت دوم از نوع خدمتي است که يک امين صالح
انجام مي‌دهدف اعتراف حکومت به حقوق واقعي مردم و احتراز از هر نوع عملي که مشعر
بر نفي حاکميت آنها باشد، از شرايط اوليه جلب رضا و اطمينان آنان است.

استاد شهيد
مطهري رضوان الله تعالي عليه در يک تحليل عالمانه يکي از علل عمده گرايش به
ماديگري را در قرون جديد اين انديشه خطرناک و گمراه کننده مي‌داند که مسئوليت در
برابر خدا مستلزم عدم مسئوليت در برابر خلق و حق الله جانشين حق الناس است و حق
حاکميت ملي مساوي است با بي خدايي؟

در قرون
جديد، چنانکه مي‌دانيم نهضتي بر ضد مذهب در اروپا برپا شد و کم وبيش دامنه‌اش به
بيرون دنياي مسيحيت کشيده شد. گرايش اين نهضت به طرف ماديگري بود. وقتي که علل و
ريشه‌هاي اين امر را جستجو مي‌کنيم مي‌بينيم يکي از آنها نارسايي مفاهيم کليسايي،
از نظر حقوق سياسي است، ارباب کليسا و همچنين برخي فيلسوفان اروپايي، نوعي پيوند
تصنعي ميان اعتقاد به خدا از يک طرف و سلب حقوق سياسي و تثبيت حکومتهاي استبدادي
از طرف ديگر، برقرار کردند. طبعاً نوعي ارتباط مثبت ميان دموکراسي و حکومت مردم بر
مردم و بي خدايي فرض شد.

چنين فرض شد
که يا بايد خدا را بپذيريم وحق حکومت را از طرف او تفويض شده به افراد معيني که
هيچ نوع امتياز روشني ندارند تلقي کنيم و يا خدا را نفي کنيم تا بتوانيم خود را ذي
حق بدانيم.

از نظر
روانشناسي مذهبي، يکي از موجبات عقبگرد مذهبي، اين است که اولياء مذهب ميان مذهب و
يک نياز طبيعي، تضاد برقرار کنند،‌مخصوصاً هنگامي که آن نياز در سطح افکار عمومي
ظاهر شود درست در مرحله‌اي که استبدادها و اختناقها در اروپا به اوج خود رسيده بود
و مردم تشنه اين انديشه بودند که حق حاکميت از آن مردم است، کليسا يا طرفداران
کليسا و يا با اتکاء به افکار کليسا، اين فکر عرضه شد که مردم در زمينه حکومت، فقط
تکليف و وظيفه دارند نه حق، همين کافي بود که تشنگاه آزادي و دموکراسي و حکومت را
بر ضد کليسا، بلکه بر ضد دين و خدا به طور کلي برانگيزد. اين طرز تفکر هم در غرب و
هم در شرق ريشه اي بسيار قديمي دارد.[2]

بر
اساس اين تفکر خطرناک مردم هيچ گونه حقي بر امام و رهبر ندارند و ولايت و رهبري
ديني مساوي است با سلب حقوق سياسي و اجتماعي مردم و در يک جمله رهبر مخدوم است و
مردم همگي خادم! بديهي است حکومتي که بر مبناي اين فلسفه حرکت کند فاقد پشتوانه
مردمي است و رهبري که اعتقاد او درباره حقوق مردم اين باشد از رضايت و حمايت مردم
برخوردار نخواهد بود. با عنايت به اين مقدمات اکنون به تبيين ديدگاه اسلام در
زمينه نقش اعتقاد رهبر به حقوق مردم در رهبري مي‌پردازيم:

حقوق
متقابل مردم و رهبري

از
نظر اسلام نه تنها رهبري سياسي جامعه در چارچوب اين آئين منافات با حقوق مردم
ندارد، بلکه حق رهبري سياسي مردم در گرو اداء حقوق آنها از سوي رهبر است و مردم در
صورتي موظف به اطاعت و حمايت از رهبر هستند که حقوق آنها در نظامي که او آن را
رهبري مي‌کند رعايت گردد.

امام
علي(ع) در اين زمينه چنين فرموده:

«اما
بعد فقد جعل الله لي عليکم حقاً بولاية امرکم و لکم علي من الحق مثل الذي لي
عليکم، فالحق اوسع الاشياء في التواصف و اضيقها في التناصف لا يجري لاحد الا جري
عليه و ال يجري عليه الا جري له».

خداوند براي من به موجب اينکه ولي امر و
زمامدار شما هستم حقي بر شما قرار داده است و براي شما نيز بر من همان اندازه حق
قائل است که از من بر شما. بنابراين حق داراي وسيع‌ترين ميدانها در مقام گفتار و
تنگ‌ترين ميدانها در مقام کردار و انصاف دادن است، حق به سود کسي جريان نمي يابد
مگر آن که به زيان او نيز جاري مي‌گردد، و بر زيان کسي جاري نمي‌شود مگر اينکه به
سود اوجريان يابد پيدا خواهد نمود[3]
ادامه دارد

شرح
زيارت امين الله (ع)

قسمت
نهم

آيت
الله محمدي گيلاني

*
چرا بار امانتي را که آسمان نتوانست تحمل کند بر کاهل اين انسان نتوانست تحمل کند
بر کاهل اين انسان ظلوم و جهول نهادند؟ پاسخ اين سئوال آن است که اگر چه ظلم و جهل
ملاک توبيخ و عتاب است ولي همين دو  امر خود
مصحح تحميل بار امانت بر کاهل انسانند. زيرا به ظلم و جهل کسي متصف مي‌شود که قابل
اتصاف به عدل و علم است، و آن انسان است که علم و عقائد حقه و عدل و صلاح عمل به
«ولايت الله» فائز مي‌شود.

*
انقسام ولايت به تشريعي و تکويني

*
ولايت الله تشريعي، و گستره آن بوسيله تشريع احکام.

*
ترتب همه مقامات اخروي بر اطاعت از احکام الله.

با
تصديق به اينکه مرداد به امانت معروضه، ولايت الهي است که غايت اخيره از تشريع
شرايع حقه است،اين سئوال مطرح شد:

چرا
خداي حکيم عليم، بار امانتي را که آسمانها و زمين 
کوهها از حمل آن اباء داشتند، بر انسان، اين موجود ظلوم و جهول، تحميل
نمودند. و مثل حمل انسان اين امانت را مثل مجنوني است که به خاطر فقدان شعور،
منشور امارت قطري را پذيرا مي گردد!

پاسخ
اين سئوال عويص اين است که: ظلم و جهل در انسان گرچه ملاک توبيخ و عتاب است ولي
عين همين دو امر است که حمل امانت و ولايت را بر کاهل انسان، تصحيح و توجيه مي‌نمايد
زيرا اتصاف به ظلم و جهل هنگامي صحيح است که شخص متصف به اين دو وصف،‌ قابل اتصاف
به عدل و علم باشد، و موجوداتي که قابل اتصاف به عدل و علم نيستند به مقابلات آنها
که ظلم و جهل است نيز متصف نمي‌شوند، مثلا جبال، به ظلم و جهل، متصف نمي‌گردند و
صحيح نيست که گفته شود: کوه ظالم يا جاهل، و راز عدم صحت آن، اين است که شأنيت
اتصاف به عدل و علم را ندارد، و همچنين آسمانها و زمين که به ظلم و جهل متصف  نمي‌شوند، چون شأنيت اتصاف به عدل و علم را
ندارند، به خلاف انسان که به ظلوم و جهول، متصف گرديده، چون قابليت اتصاف به عدل و
علم را دارد.

و
امانت معروضه در آيه کريمه که همان ولاية الله تعال و کمال صفت عبوديت است تحصيل
تحصيل آن فقط به علم بالله تعالي و عمل صالح است و عمل صالح، عدل است،‌ و اتصاف به
اين دو صفت يعني علم و عدل فقط در طوق آن کسي است که شأنيت ظلم و جهل را دارد، و
انسان است که ذاتاً ظلوم و جهول است پس فقط، او است که توان حمل اين بار امانت را
دارد.

پس
معني دو ‌آيه مربوط به امانت معروضه، به وجهي نظير معني آيات سورة «التين» است:
«لقد خلقنا الانسان في احسن تقويم، ثم رددناه اسفل سافلين، الا الذين آمنوا و
عملوا الصالحات فلهم اجر غير ممنون» (آيه 4-6)

–        
ما انسان را در
نيکوتر قوامي آفريديم، آنگاه او را فروتر از همه فروتران گردانيديم مگر آنان که
ايمان آوردند و اعمال صالحه انجام دادند که پاداشي بي پايان دارند.

و بنابراين،‌
عرض امانت يعني عرض ولايت الهيه و استکمال به حقائق دين حق علماً  وعملاً و عرض آن بر آسمانها و زمين و جبال،
يعني اعتبار آن بالقياس باستعداد آنها و معني اباء و اشفاق آنها، فقدان استعداد و
صلاحيت آنها است و حمل انسان اين بار امانت را يعني صلاحيت داشتن و مستعد بودنش
براي امانتداري با ضعف و صغر حجمش در قبال آسمانها و زمين و کوهها و معني ظلومي و
جهولي وي، همانا وخامت عاقبت اين ايمان است اگر خيانت ورزد.

و به معناي
دقيق‌تر: لوح ضمير انسان بحسب فطرت اصلي، خالي از عدل و علم است ولي پذيراي اتصاف
به آنها است و در ظرف افاضه علم و عدل، ممکن است از حضيض ظلم و جهل، به اوج علم و
عدل ارتقاء يابد- چنانکه پذيراي مقابلات آنها است و ممکن است به اسفل سافلين، ساقط
گردد- و از اين بيان روشن شد که اطلاق ظلوم و جهول بر انسان در آيه کريمه باعتبار
شأنيت وي در تلبس به اين اوصاف است.

آراء و اقوالي
از مفسرين در اين باره است که مشتمل بر جهاتي از ضعف و وهن است که با مراجعه با
آنچه تقديم شد، ضعف و سستي آن آراء و اقوال روشن مي‌شود.

در کافي شريف
در تفسير «انا عرضنا الامانة» از امام صادق(ع) آمده است که فرمودند: «هي ولاية
امير المؤمنين(ع)».

مراد امام(ع)
به اين تعبير انحصار ولاية الله به امير المؤمنين(ع) نيست بلکه مراد، بيان مصداق
روشن آن است يعني نخستين فاتح و باب ولاية الله تعالي در اين امت اميرالمؤمين (ع)
است.

و مراد به
ولاية الله تعالي چنانکه قبلاً اشاره کرديم، آن است که انسان بواسطه مجاهدت و
اخلاص در عبادت به آن مرتبه‌اي از قرب الهي فائز مي‌شود که خدايتعالي متولي همه
امور و شئونش مي‌گردد اين است بيان حضرت استاد طباطبائي (ره) در ذيل آيه امانت
الميزان ج 16.

ولاية الله
تعالي

تتبع در
موارد استعمال لفظ «ولايت» در محاورات، اطمينان مي‌آورد که معناي اصلي آن، قرب و
نزديکي است.

بديهي است که
آدمي پس از الهام به وضع الفاظ در مقابل معاني و ايجاد پديده زبان به معناي لغت،
طبعاً لفظ را براي معني محسوس وضع مي‌کردند، زيرا امور محسوسه اقدم در شناختند،
سپس به مرور ايام با ارتقاء به درک معاني غير محسوسه، از الفاظ موضوعه برابر امور
محسوسه، بگونه‌اي استفاده مي‌کردند و در معاني غير محسوسه استعمال مي‌نمودند.

و همانطور که
حاجت به تفهيم و اعلان مقاصد، منشأ الهام وضع الفاظ براي معاني گرديد، همان نياز و
حاجت منشأ الهام اختراع خط و کتابت شد که بدين وسيله با کساني سخن مي‌گويد  که از نظر زمان و مکان از همديگر دورند ولي با
خط و کتابت مقاصد همديگر را تفهيم و تبادل مي‌نمايند اين همه برکات در شئون
گوناگون پديد آمده و مي‌آيد.

و از اين روي
لفظ «ولايت» نيز ابتدءاً موضوع له آن قرب امور محسوسه به يکديگر بوده به وضع يا به
عنايتي از عنايات در امرو غير محسوسه مانند محبت و نصرت و تولي امور و نظائر اينها
استعمال گرديده است و معني قرب در همه مشتقات و موارد استعمال آن جاري است.

 النهاية قرب در امور غير محسوسه گاهي قرب حقيقي
است، مانند قرب نفس به قوايش و گاهي قرب اعتباري است، مانند قرب ولي صغار به امور
صغار، و قرب ولي فقيه نسبت به امور و شئوني که در سرپرستي او است و بنابراين،
ولايت در امور غير محسوسه، به دو قسم منقسم مي‌شود:

1-   
ولايت تکويني و
حقيقي.

2-   
ولايت اعتباري و
تشريعي.

و اين هر دو
ولايت براي خدايتعالي ثابت است.

ولايةالله
تشريعي

همه مؤمنان و
پيروان شرائع حقه الهيه در حوزه ولاية الله تعالي تشريعي داخلند و اين خداي عليم و
حکيم است که به عنايت خويش با تشريع احکام و عبادات، متولي امور سعادت آفرين اهل
ايمان است که بدينوسيله آنان را از ظلمات شقاوت ميرهاند و بانوار سعادت لقاءالله
مي‌کشاند، و با الزام علوم و عقائد حقه و صلاح عمل و مکارم اخلاق در جوار پيمبران
(ص) عند مليک مقتدر، خلود و جاودانگي به آنان مي‌بخشد.

ولايت به اين
معني يعني به مفهوم تشريعي آن، در قرآن ممجيد متکرراً براي خداوند متعال اثبات
شدهاست و از آن جمله است آيه کريمه:

«الله ولي
الذين آمنوا يخرجهم من الظلمات الي النور، و الذين کفروا اوليائهم الطاغوت*
يخرجونهم من النور الي الظلمات اولئک اصحاب النار هم فيها خالدون». (البقرة/257)

–        
خداي تعالي و سرپرست
مؤمنانست،‌ آنان را از تاريکي‌ها به نور بدر مي‌آورد و آنهائي که کافرند، ولي آنان
طاغوت است که آنها را از نور به تاريکي‌ها بدر مي‌آورد، اينها اهل آتشند و در آن
جاويدانند.

ولاية الله
تشريعي چنانکه گفتيم، سرپرستي و تدبير و تصرف در امور اهل ايمان است که از طريق
وضع احکام صورت مي پذيرد، و احکام از اوامر و نواهي بهمراه انقياد ناشي از
اعتقادات حقه، منشأ اراده امتثال از فرامين خدا و رسول مي گردد، و احکام اگر چه،
اعتباري، هستند ولي سعادتهاي حقيقي انسان بر مرحله همين اعتباريات و اعمال ارادي
ناشي از آنها مترتب مي‌شود، و کافي است براي گواهي بر اين مدعا آيه «و من يطع الله
و الرسول فاولئک مع الذين أنعم الله عليهم في النبيين و الصديقين و الشهداء و
الصالحين و حسن اولئک رفيقاً». (النساء/ 69)

–        
و هر کس که خدا و
رسول را اطاعت کند، پس آنان با آنهائي هستند که خدايتعالي به آنان نعمت بخشيده و
آنان عبارتند از: پيمبران و صديقان و شهداء و صالحان و چه نيکو است مرافقت با
آنها.

آيه شريفه
دلالت روشني دارد بر اينکه نعمت مرافقت و لحوق به اين طوائف چهارگانه منعم عليهم،
مترتب بر طاعت خدا و رسول است.

و نعمت
مرافقت با اطاعت و امتثال مزبور نسبت دارد، بديهي است که ارتباط و نسبت بين دو
چيز، موجب نوعي اتحاد و يگانگي بين آنها است. و به ناچار طرفين ربط از سنخ حقايقند
و نه از امور اعتباري، و بنابراين، در وراء اين احکام اعتباري حقائقي است که اين
جزاء مغبوط يعني مرافقت و منادمت با طوائف مذکور صلوات الله عليهم،‌ مرتبط است و
طرفين ربط و نسبت از حقائق مي‌باشند و نه از اعتباريات.

و بعبارتي
روشن تر: احکام ديني به انواع مختلفش اگرچه وضعي و اعتباري است و جز در ظرف اعتبار
وجود ندارد، ولي همين‌ها اراده سازند و قائد مؤمن به سعادت حقيقي مي باشند و نظامي
با توسيط عمل در باطن و ضمير مؤمن مطيع فراهم مي‌آورند که همان صور ملکوتي است و
عبادت را صورت باطن نفس مي‌گردانند و چون نماز مثلا صورت ملکوت نفس شود: «تنهي عن
الفحشاء و المنکر» مي‌گردد و گرنه «لم تزدد من الله الا بعداً» و به اسفل سافلين
نگونسار مي‌شود:

«ويل للمصلين
الذين هم عن صلوتهم ساهون».

در وسائل از
امام صادق(ع) روايت مي‌کند: «من صلي الصلوات المفروضا في اول وقتها و اقام حدودها
رفعها الملک الي السماء بيضاء نقية تقول: حفظک الله کما حفظتني استود عتني ملکاً
کريماً و من صلاها بعد وقتها من غير علة و لم يقم حدودها  رفعها الملک سوداء مظلمة و هم تهتف به: ضيعک
الله کما ضيعتني و لا رعاک الله کما لم ترعني».

(الجزؤ 17 من
الباب 3 من ابواب المواقيت)

–        
کسي که نمازهاي واجب
را در اول وقت انجام دهد و حدود آنها را حفظ کند، فرشته آنها را سفيد و پاکيزه
بالابرد، نماز بنماز گزار مي‌گويد: خدا حفظت کند همانگونه که حفظم کردي مرا به
فرشته بزرگواري سپردي، و کسي که نمازها را بدون جهت، تأخير اندازد و حدود آنها را
حفظ نکند فرشته آنها را بالا برد، سياه و تاريک و آن نماز به نمازگزار بانگ زند:
ضايعم کردي خدا ضايعت کند و رعايتم نکردي، خدا رعايتت نکند.

اين حديث
شريف تصريح مي‌کند به اينکه نماز داراي صورت غيبيه ملکوتيه است يا سپيد و پاکيزه،
يا سياه و تاريک، و مضافاً بر اين، دلالت مي کند بر حيات نماز و اينکه آن،
نمازگزار را دعاء يا نفرين مي‌کند، و اخبار و آثار و آيات در اين باب بسياري است.

و يکي از
حکمت‌هاي تکرار عبادات و توصيه اکيد بر اکثار ذکر همين است که با تکرار و اکثار
عبادات و اذکار باطن نفس و قلب از آنها متأثر گردد و نقش عبادات و اذکار را به خود
مي‌گيرد و رفته رفته عبادت و ذکر الله تعالي صورت جوهري براي آن شود و  فائز به طمأنينه گردد.                                         ادامه
دارد

تفسير سوره
رعد

ايمان و عمل
صالح

قسمت هفتادم

آيت الله
جوادي آملي

«الذين آمنوا
و عملوا الصالحات طوبي لهم و حسن مآب». (سوره رعد- آيه 29)

–        
آنان که ايمان آوردند
و اعمال صالحه داشتند، بشارت باد به آنان و چه بازگشت خوبي دارند.

***

بحث
در اين آيه کريمه، در دو باب خلاصه مي‌شد. مقام اول مربوط به صدر آيه بود که رسيدن
به مقام سعادت و طوبي را با دو امر مقيد کرد:

1-   
ايمان 2- عمل صالح.

قسمت دوم،
تفسير طوبي و حسن مآب است. مقصود از طوبي چيست؟ و بازگشت حسن به چه بازگشتي گفته
مي‌شود؟

انضمام حسن
فعلي با حسن فاعلي

در قسمت اول،
طبق بحث قبل، قرآن کريم پاداش حسنه را ذکر مي‌کندف همواره مقيد مي کند که بايد
حسنه از يک مؤمن صادر شود.

يعني حسن
فعلي به انضمام حسن فاعلي، زمينه سعادت است. اگر کسي مؤمن بود و عمل صالح انجام
داد، از جهنم رهائي مي‌يابد و به بهشت برين مي‌رسد، زيرا اين مرکب، عامل نجات است
و اگر يکي از اجزاء آن مرکب منتفي شد، خود مرکب و نتيجه‌اش منتفي مي‌شود.

از اينکه مي‌فرمايد،
دو امر در سعادت بايد سهيم باشند، استفاده مي شود که ايمان و عمل صالح هر دو
مؤثرند اما اين چنين نيست که عمل صالح و ايمان در عرض هم باشند. ايمان که به حسن
فاعلي و اعتقاد بر مي گردد مربوط به اصول دين است و عمل صالح که به حسن فعلي بر مي
گردد، مربوط به فروع دين است.

اگر عمل صالح
بود و ايمان نبود، اصلاً شخص اهل بهشت نيست ولي اگر ايمان بود و عمل صالح نبود، يا
اصلاً نمي سوزد يا سرانجام به بهشت مي رود، با توضيحي که به عرض مي رسد:

ايمان و عمل
صالح در عرض يکديگر نيستند

اگر کافري با
طوع و رغبت و تحقيق ايمان آورد، و قبل از اينکه کاري انجام بدهد از دنيا رفت، هرگز
آسيبي نمي‌بيند و اهل بهشت است: چرا؟ براي اينکه پس از تحقيق و بررسي ايمان آورد
ولي فرصت انجام اعمال صالحه را پيدا نکرد. خداي سبحان از تمام سيئات او مي گذرد
زيرا اسلام همه را جبران مي کند. اين يک قاعده فقهي است که «الاسلام يجب ما قلبه»
يعني اگر کافري مسلمان شد، لازم نيست نمازهاي نخوانده را قضا کند يا خمس و زکات‌هاي
ادا نشده را بپردازد. و اما اگر در  زمان
کفر، داد و ستد کرد و بدهکار شد، اينطور نيست که پس از مسلمان شدن،ديگر نبايد دينش
را ادا کند! اين مانند زکات نيست چرا که زکات را اسلام آورده است اما مالي را که
از ديگران به عنوان امانت به او سپرده شده يا قرض کرده، اين را که اسلام نياورده
است بلکه بر مبناي عقل و گفته عقلا، بايد پرداخت شود و اسلام هم روي آن صحه گذاشته
و امضا کرده است.

بنابراين،
چنين نيست که ايمان و عمل صالح دو رکن در عرض يکديگر باشند. اما ايمان آنچنان
اصالت دارد که ممکن نيست خداوند کاري را از غير مؤمن بپذيرد.

پس اگر کسي
مؤمن بود و موفق به عمل صالح نشد، اهل بهشت خواهد بود. و اگر مؤمن بود و جزء کساني
بود که عمل صالح را با اعمال سيئه مخلوط کرده اند «خلطوا عملاً صالحاً و آخر
سيئاً»،[1]
او هم سرانجام، مشمول رحمت حق خواهد شد و مخلد در جهنم نيست. ولي اگر ايمان نبود،
هرگز انسان به بهشت نمي رود چرا که کفر، تمام کارهاي خير گذشته را مي سوزاند و هم
مانع پذيرش اعمال بعدي است.

کفر، اعمال
خير را  حبط مي کند

اين مطلب به
عنوان يک اصل در قران کريم مطرح است که شرک وکفر هم اعمال خير گذشته را حبط مي
کنند و هم نمي گذارند اعمال آينده، مورد قبول واقع شود زيرا زمينه، زمينه آتش است.
بذر را در درون آتش گذاشتن، هرگز سبز نمي شود و اين به معناي «حبط» است که در
قرآن، فراوان ذکر شده است.

در سوره
محمد(ص) مي خوانيم:

«ذلک بأنهم
کرهوا ما انزل الله فأحبط أعمالهم»[2]–
چون اينها کافر شدند و دين خدا را نپذيرفتند، خداوند اعمالشان را باطل مي کند و از
بين مي برد.

در آيه 28
همين سوره نيز مي خوانيم:

«ذلک بأنهم
اتبعوا ما اسخط الله و کرهوا رضوانه فأحبط أعمالهم»- اينها چون به آن اصول اوليه
معتقد نبودند و آنچه را که خداوند خوش ندارد پيروي کردند و از رضوان و خشنودي خدا
روي برگرداندند، خداوند اعمالشان را حبط ونابود کرد.

مسئله حبط
عمل در لسان آيات فراوان آمده است تا جائي که اختصاص به هيچ کس ندارد و حتي در
مورد انبيا نيز چنين آمده است:

«ولو أشرکوا
لحبط عنهم ما کانوا يعملون»[3]–
و اگر مشرک شدند، تمام اعمال آنها باطل مي شود. و حتي در مورد شخص رسول اکرم(ص)
آمده است که:

«لئن أشرکت
لي

حبطنک عملک»[4]–
و اگر تو مشرک شوي، به تحقيق که تمام اعمالت بر باد مي رود. و در سوره مائده نيز
آمده است:

«و من يکفر
بالايمان فقد حبط عمله و هو في الاخرة من الخاسرين»[5]–
و اگر کسي کفر ورزيد، بي گمان عملش نابود شده و در آخرت جزء زيانکاران است.

چرا کفر مانع
قبولي اعمال است؟

و اما
استدلالي که در قرآن کريم در اين زمينه دارد که کفر و شرک چگونه مانع قبولي اعمال
است: در اين زمينه يک سلسله لسان اثباتي دارد. مي فرمايد:

«انما يتقبل
الله من المتقين»[6]–
خداوند فقط از تقوا پيشگان مي پيذيرد. «انما» مفيد حصر است يعني عمل بدون تقوا به
هيچ وجه مقبول نيست، بلکه اين آيه مي رساند که قبول، به تقوي متکي است. پس اگر
تقوي ضعيف بود، قبول ضعيف است و اگر تقوي کامل بود، قبول کامل است. قبول کامل متکي
به تقواي کامل است. و نازلترين درجه تقوا همان ايمان است که بايد باشد.

در آيات 53
به بعد سوره توبه مي فرمايد که اينها هر کار خيري انجام بدهند، از آنها قبول نمي
شود زيرا ايمان ندارند. در آن طايفه از آيات مي فرمود که ايمان و عمل صالح باعث
رفتن به بهشت است و در طايفه ديگر مي‌فرمود که خداوند فقط از متقين مي‌پذيرد. ولي
در اينحا لسانش نفي مستدل است که مي‌فرمايد: هرگز از کفار و منافقين قبول نمي‌کنيم
زيرا عمل از دل برنخاسته است و چون کار از دل برنخيزد، مورد قبول قرار نمي‌گيرد.

«قل أنفقوا
طوعاً أو کرهاً لن يتقبل منکم»- بگو اي پيامبر، چه با ميل انفاق کنيد يا با کراهت
و زور (مانند منافقين) هرگز از شما قبول نمي‌شود. چرا؟ علت را خودش بيان مي‌فرمايد:

«انکم کنتم
قوماً فاسقين»- براي اينکه شما گروه تبهکاران بوديد. اين فسق نه تنها در عمل است،
بلکه در اعتقاد هم هست زيرا خدا از مسلمان فاسق قبول مي‌کند اما از فاسق به معناي
کافر و مشرک، قبول نمي‌کند.[7]

با
اعتقاد پاک، عمل بالا مي‌رود

در
آيه بعد همين مطلب را مي‌آورد که:

«و
ما منعهم أن تقبل منهم نفقاتهم الا أنهم کفروا بالله و برسوله»- مانع قبولي اعمال
آنان خود آنها است. اينکه ما قبول نمي‌کنيم انفاقهايشان را براي اين است که کفر
آنان، مانع قبولي اعمالشان است. چون آنان به خدا و پيامبر کافر هستند، لذا
اعمالشان بي ارزش است.

عملي
که از جان بر نخيزد، عمل بي روح است و اينچنين عملي را خداوند نمي‌پذيرد. عمل بي
روح شايد براي دنيا خوب باشد، اما براي آخرت هرگز فايده‌اي ندارد. پس عدم قبولي
خداوند، منشأش کفر آنها است. اگر مسلمان شوند، خدا قبول مي‌کند. پس عمل لياقت
ندارد که مورد قبول واقع نمي‌شود.

در
سوره فاطر بيان کرده است که اين عمل‌ها بالا نمي‌رود و قدرت بالا رفتن ندارد براي
اينکه مي‌فرمايد:

«اليه
يصعد الکلم الطيب و العمل الصالح يرفعه»[8]–
اعتقادات پاک بالا مي‌رود و عمل صالح در رفع و بالا بردن آنها کمک مي‌کند.

بنابراين،
اگر عمل، صعود نداشته باشد، فرشتگان تقصيري ندارند که آن را بالا نمي‌برند. کفر و
خبث آن انسانها است که باعث بالا نرفتن عملشان مي‌شود. البته ممکن است نتيجه
اعمالشان را در دنيا ببينند. آن کسي که عمل صالح انحام داده و ايمان ندارد،‌شايد
به خاطر ارضاء خواست خودش يا براي مشهور شدن يا به خيال خود براي آسايش وجدانش
کاري را انجام داده است، همه اين منافع در دنيا برايش فراهم مي‌شود چون د ردنيا
کار کرده و نفعش را هم در مي‌يابد ولي در آخرت خبري نيست.

اين
منافقين نماز هم اگر بخوانند پذيرفته نمي‌شود چرا که معتقد به نماز نيستند و لذا
با بي حالتي و کسالت نماز مي‌خوانند هر چند ظاهرشان بانشاط است.

«و
لا يأتون الصلاة الا و هم کسالي و لا ينفقون الا و هم کارهون»- و نماز را نمي‌خوانند
جز با حالت کسالت و خمودي وانفاق نمي کنند جز با اکراه و اجبار.

در
نتيجه مي‌فرمايد: اينها چند صباحي در دنيا لذت خواهند برد ولي در آخرت به عذابي
دردناک گرفتار مي‌شوند.

درباره
منافقين مي‌فرمايد: «فلا تعجبک اموالهم و لا اولادهم، انما يريد الله ليعذبهم بها
في الحياة الدنيا و تزهق انفسهم و هم کافرون»- اگر وضع مالي اين منافقين خوب شد و
اگر اولاد فراواني پيدا کردند، خدا مي‌خواهد با اين اموال و اولاد، آنان را در
دنيا عذاب کند. آنها تلاش مي‌کنند که اموال و اولاد خود را حفظ کنند ولي مايه عذاب
برايشان خواهد بود و کافر از دنيا خواهد رفت.

نتيجه
غرامت دادن و غنيمت گرفتن مؤمن

ولي
اگر کسي مؤمن بود و عمل صالح داشت، همه جزئيات او را مي‌نويسند. آنجا که غرامت مي‌دهد،
به عنوان صالح مي‌نويسند و آنجا هم که غنيمت مي‌برد، به عنوان عمل صالح مي‌نويسند.
کافر يا منافق آنجا که خدمت مي‌کند نمي‌نويسند ولي مؤمن حتي در جائي که بهره مي‌گيرد
و غنيمت مي‌برد هم به عنوان عمل صالح مي‌نويسند.

در
آيات قبل ملاحظه فرموديد که مي‌فرمايد: شما- کفار- هر خدمتي هم بکنيد، مقبول خدا
نيست. اما در همين سوره توبه مي‌فرمايد:

رزمنده‌ها
چه غرامت بدهند و چه غنيمت بگيرند، جزو عمل صالح آنها است. چه عقب نشيني بکنند و
چه پيشروي بنمايند، عمل صالح است. چه تير بزنتد، چه تير بخورند، عمل صالح است.
اينطور نيست که ثواب يک شهيد، خيلي بيش از ثواب يک رزمنده فاتح باشد. بايد ديد
معرفت چه اندازه است؟ خلوص و رشد اسلامي چقدر است؟ گاهي ثواب يک فاتح از يک شهيد
بيشتر است. او که معرفتش بيشتر و احياء اسلام بدستش قوي‌تر است، و در نتيجه ثوابش
هم بيشتر است.

درباره
رزمندگان مي‌فرمايد: «… ذلک بانهم لا يصيبهم ظمأ و لا مخمصة في سبيل الله»[9]–
هيچ تشنگي و خستگي و کار دشواري به رزمندگان اسلام که در راه خدا جهاد مي‌کنند،
نمي‌رسد.

اين
«في سبيل الله» است که به آنها بها مي‌دهد. اينجا است که خستگي و مشکلات و غرامت
دادن آسان مي‌شود.

و
از آن سوي هر وقت تپه‌اي را فتح مي‌کنند، بالاي کوهي مي‌روند، وارد خاک دشمن مي‌شوند،
جائي قدم مي‌گذارند که دشمن را خشمگين مي‌کند، چيزي از آنها نصيبشان مي‌شود و
بالاخره با فتح و پيروزي و غنيمت، پيشروي مي‌کنند، همه اينها برايشان عمل صالح
نوشته مي‌شود.

«و
لا يطءون موطئاً يغيظ الکفار و لا ينالون من عدو نيلاً الا کتب به عمل صالح».

چطور
است که هم خداوند به غرامت دادن آنها پاداش مي‌دهد و هم به غنيمت گرفتنشان؟ براي
اينکه «في سبيل الله» عمل مي‌کنند و براي خدا تحمل خستگي، تشنگي و مشکلات مي‌نمايند.
و خداوند هرگز کار نيکوکاران را ضايع نميکند. «ان الله لا يضيع اجر المحسنين».

اين
مربوط به افرادي که در جبهه و در خط مقدم کار مي‌کنند و سنگرنشينان اسلام هستند. و
اما افراد پشت جبهه و مردم ديگر. آنها که به جبهه کمک مي‌کنند و به رزمندگان انفاق
مي‌کنند، چه انفاق مالي و چه انفاق علمي مانند آموزش احکام اسلامي و توضيح آيات و
روايات، همه اينان را خداوند پاداش خير مي‌دهد.

پس
هر که در راه خدا و در راه احياي دين خدا، گامي بر دارد، انفاقي مي‌کند چه انفاق
مالي و چه انفاق علمي، چه کم و چه زياد، خداي سبحان آن را به عنوان عمل صالح مي‌نويسد:

«ليجزيهم
الله احسن ما کانوا يعملون»[10]–
خداوند پاداش کارهاي خوب آنان را مي‌دهد.

اگر
خداي سبحان بخواهد با مؤمنين رفتار کند، همه اعمالشان را به قيمت چند عمل خوبشان
حساب مي‌کند. اين معناي احسان الهي است. اگر در بين ده عمل او، يک عملش برجسته
بود، بقيه را هم به اندازه همان عمل برجسته‌اش پاداش مي‌دهد. تا انسان در چه راهي
قدم بردارد و چه نيتي بکند؛‌آنجا است که بهترين و برجسته ترين عملش را الگو قرار
مي‌دهد و روي آن پاداشش مي‌دهد.  
والحمدلله رب العالمين

                                                                                              
ادامه دارد

ضرر
خودپسندي

حضرت
علي(ع):

«الاعجاب
يمنع الازدياد». (بحار الانوار- ج 16، ص 57)

خودپسندي
مانع افزايش کمال معنوي و سد راه رشد انساني است.

رهنمودهاي
مهم رهبر انقلاب

به
هيأت دولت و کارگزاران نظام

بسم
الله الرحمن الرحيم

اولاً‌
لازم است به برادران عزيرمان به خاطر شروع مسئوليت جديد و بسيار مهم تبريک عرض
کنم. اگر چه وقتي انسان اين چهره‌هاي نوراني وزراي جمهوري اسلامي را مشاهده مي‌کند
و نگاهي به طهارت و تقوا و خداترسي و دين باوري آنها مي‌کند احساس مي‌کند که اين
تبريک را بايد به مردم گفت که بحمدالله مسئوليني معتقد، متدين، علاقمند به کار،
عاشق به خدمت دارند و اميدواريم که اين دولت کريمه‌اي که در دعاي افتتاح مي‌خوانيم
و آن را از خداي متعال درخواست مي‌کنيم.

لازم
است که تجليل شايسته خودمان را نسبت به شهداي گرانقدر دولت جمهوري اسلامي شهيد
رجايي و شهيد باهنر همينجا عرض بکنيم و همين طور بقيه شهداي عزيزي که در طول 14-15
سال با قبول مسئوليتهاي بزرگ خودشان را در معرض خطرات عظيمي قرار دادند و به شرف
شهادت هم نائل آمدند. خداوند انشاءالله درجات آنها را عالي کند و آنها را با اوليا
محشور کند. و البته سپاس بزرگتر و تجليل بيشتر از روح مطهر امام بزرگوارمان هست که
اين راه را ايشان باز کرد. اين فرصت را ايشان به همت بزرگ آن مرد بود که به همه
بخشيد  که بتواند هر کسي به قدر تواناي
خودش و شوق و علاقه خودش به مردم و جمهوري اسلامي خدمت کند.

بعضي
از برادران وزرائي که در دورره قبل بودند و ما در سالهاي ديگر در هفته دولت آنها
را زيارت مي‌کرديم در جمع شما نيستند و  در
اين کابينه حضور ندارند. بنده تکليف خودم مي‌دانم که از زحمات آن آقايان و برادران
عزيز هم تشکر کنم که حقاً و انصافاً هر کدام از آنها به سهم خودشان در آن صحنه‌اي
که مسئوليت‌شان بود، تلاشهاي فراواني کردند. کار زيادي کردند و  خداوند انشاءالله از آنها قبول بکند.

آنچه
که براي بنده و شما آقايان که اين توفيق را پيدا کرديم که بتوانيم به مردم خدمت
بکنيم و هميشه بايد مطرح باشد به نظر من همين مسأله خدمت است. ما فرق جمهوري
اسلامي ايران را با ديگر دستگاههايي که در دنيا، مادي هستند و مبتني بر يک فکر
الهي نيستند، عمدتاً در زمينه مسائل انساني در همين يک نقطه مي‌دانيم که در جمهوري
اسلامي وزير و مسئولين و رئيس جمهور و مدير در هر سطحي که هست، نيت اصلي‌اش اين
است که به مردم خدمت کند و به اشاعه فکر الهي کمک کند و آن حيات طيبه و شايسته‌اي
که خداي متعال براي انسانها مقرر فرمودهاست. اصل اين است برخوردهاي شخصي، هدف
نيست. مدير براي خودکار نمي‌کند. واقعاً هستند در مديران ما کساني که اگر انسان
نگاه بکند در طول فعاليتهاي روزانه اينها، مي‌بيند در دوره سال شايد يک بار، دوبار
هم اينها براي خودشان کاري نمي‌کنند. يعني فرصت نمي‌کنند که به خودشان برسند و
مسائل شخصي خودشان را حتي دنبال کنند و غالباً خيلي از مسائل شخصي اينها مي‌ماند.
وقت، فکر، همت اينها صرف خدمات به مردم است. اين، آن خواسته اصلي است و شما آقايان
اين نکته را بايد يک لحظه از نظر دور نداريد که هدف خدمت کردن است. البته خدمت
تعابير مختلفي دارد. هر کسي ممکن است يک چيزي را خدمت بداند. ما يک ديدگاه و فکر و
مکتبي داريم که اساس اين نظام بر او بنا شده است و آن مکتب اسلام است. آن تفکر
الهي و توحيدي است. آن همان فکري است که اين توده‌هاي عظيم ملت به خاطر آن،‌ حاضر
شدند جوانان خودشان را بدهند و در راه خدا از همه چيز خودشان بگذرند و پشت سرشان
را نگاه نکنند. اين است خدمت يعني آنکه در راه حرکت بکنيم که اين راه خودش متضمن
خدمت به مردم است. اين، آن اصل مسأله است که ما، در هر لحظه‌اي بايد به ياد اين
باشيم. البته شما معتقد به اين معنا هستيد، عامل به اين معنا هستيد، سالک اين راه
هستيد.

منتها
انسان فراموشکار است.

اينکه
ما عرض مي‌کنيم براي خاطر اين است که انسان به تذکره و دائماً به توجه دادن احتياج
دارد. همه محتاجند. ما بزرگاني را از اهل سلوک، اخلاق، سلوک اخلاقي مي‌شناسيم که
اينها به کساني مي‌گفتند که بنشين و من را نصيحت کن. براي خاطر اينکه انسان به
نصيحت، تذکر احتياج دارد. شما بايد دائماً خودتان را متذکر بمانيد. به روايات
اخلاقي مراجعه کنيد. به کتب اخلاقي مراجعه کنيد.

آنچه
را که در فضيلت خدمت به مردم است، بخوانيد و آن چيزي که فلسفه حکومت را در اسلام
مشخص مي‌کنند. اصلاً معناي حکومت چيست؟ معنايش اين است که حقي را احقاق کند، عدل
را برپا بدارد، که اميرالمؤمنين(ع)  در آن
صحبتي که معروف است و همه شنيده‌ايد که فرمودند اين حکومت به قدر اين کفش و يا بند
اين کفش براي من ارزش ندارد، بعد فرمودند: «الا ان اقيم حقاً» مگر اينکه من حقي را
اقامه کنم. در اين راه انسان هر چه که بکشد و هر چه زحمت تحمل بکند و هر چه اضافه
کار کند و هرچه شب،‌ بي‌خوابي بکشد و هر چه محروميت از آن چيزهايي که بطور معمول
افراد جامعه دارد تحمل بکند، حقش است،‌ جا دارد. يعني انسان در اين صورت ضرر نکرده
است که باز اميرالمؤمنين (ع) در يکي از خطبه‌ها هست که مي‌فرمايد:

حاضرم
در راه اينکه اقامه حقي بکنم و ابطال باطلي بکنم، بر روي خارهاي سخت کشانده شوم.

به
هر حال اين، آن چيزي است که مبناي کار ماست و بايستي توجه داشته باشيد. من البته
وقتي که در اين زمينه‌ها با دوستان و برادران مسئول و مديران کشور صحبت مي‌کنم، با
توجه به اينکه من اغلب شما را از نزديک مي‌شناسم، حالا شايد معدودي باشند که از
نزديک مثلاً ارتباط کاري نداشتيم، با اغلب شما، من در طول اين سالهاي متمادي از
نزديک همکاري و آشنايي داشتم و مي‌دانم که شما وضع فکرتان و کارتان چه جوري است و
به حسنات شماها بيش از شايد ساير مردم آشنا هستم.

عمده
تأکيد من بر روي گزينش همکاران است. من اين را مکرر عرض کردم، باز هم عرض مي‌کنم،
به اين نکته بايد توجه کنيد. گاهي مي‌شود که يک مديري در آن مجموعه کاري خود،
طبعاً به افرادي تکيه مي‌کند و يک مدير نمي‌تواند همه کارها را شخصاً انجام بدهدف
ناگزير کساني با اختياراتي در اين مجموعه هستند.

گاهي
مي‌بينيد اينها در يک صراط و راه ديگري حرکت مي‌کنند.

اولين
ثمره تلخي که خواهد داد، اين است که کار اين مدير را لنگ مي‌گذارند. حالا بعد هم
کشور ضرر مي‌بيند، اهداف ضرر مي‌بيند، مردم ضرر مي‌بينند، اما اولين مشکلي که
بوجود مي‌آيد اين است که خود اين مدير مي‌بيند کارش پيش نمي‌رود براي خاطر اينکه
به انسانهايي تکيه کرده که اهل نيستند. در محيط وزارتخانه بايستي آن کساني را آورد
که به اين راه و هدف از بن دندان معتقد باشد. اين شرط اول است. براي خاطر اينکه
اگر از بن دندان معتقد نباشد، اگر توانايي و کارداني در خدمت اين راهي که شما براي
آن تلاش مي‌کنيد، به کار نخواهد افتاد. و اين چيز طبيعي است. بايد معتقد باشد و
بحمدالله بعد از 14-15 سال از انقلاب، ديگر آن دعواي تعهد، تخصصي که اول انقلاب
بود، ديگر وجود ندارد. معني ندارد که آيا تعهد، يا تخصص: نخير، هم تعهد و هم تخصص.
زيرا که مديران خوبي بحمدالله تربيت شدند، شخصيت‌هاي برجسته‌اي هستند.

ما
اگر الان چنانچه واقعاً بخواهيم مديران برجسته‌اي در سطح وزير در اين افراد انقلابي
خودمان پيدا کنيم تعداد بي‌شماري را مي‌توانيم پيدا بکنيم. جمهوري اسلامي ايران
واقعاً از اين لحاظ مشکلي ندارد و من قبول ندرام که ما دچار کمبود مدير در سطوح
بالا هستيم.

ممکن
است در سطوح متوسط اينجور باشد. در اين سطوح بالا، بحمدالله مديران خوبي الان
داريم و مي‌توانيد از افراد مؤمن و معتقد استفاده کنيد و من اينجور مي‌خواهم تعبير
کنم و اين تعبير حاکي وگويا است. در محيط وزارتخانه آن جو حزب اللهي را غالب کنيد.
با همان بار معنايي که کلمه حزب اللهي دارد. آدمهاي متدين در سرنوشت تشکيلات حاکم
باشند. البته در سطوح مختلف، انسان مي‌تواند از همه کساني که اندک چيزي بلدند و
خودشان با ماهم عقيده نيستند و مي گويند که هم عقيده نيستند و مي گويند که هم
عقيده نيستيم، مي‌تواند آدم از اينها استفاده کند.

حرفي
نيست. بنده مي‌شناسم در بخش‌هاي مختلف کشور قسمتهايي را که آن مديري که آنجا در آن
قمست کار و خدمت مي‌کند، حالا يا مدير در سطوح پايين يا يک کارشناس و متخصص،
اعتقادي هم به راه و انقلاب ما ندارد، اما خودش را در خدمت اين مديريت و يا
تشکيلات و وزارتخانه و يا اداره قرار داده است. به اين شکل مي‌توانيد از خدمات
افراد استفاده کنيد، اما آنهايي که تعيين کننده هستند و راه را مشخص مي‌کنند و
بخصوص در سطوح بالاي مديريت و نيز در سطوح کارشناسي‌هايي که خط دهنده هستند،
افرادي را بايد انتخاب کنيد که اينها، آن روحيه انقلابي و اسلامي عميق را داشته
باشند. اين اساس کار است که اگر شد به اعتقاد بنده تمام اين هدفهايي که شما براي
خودتان مشخص گرديد در برنامه هايتان آورديد، در سخنراني‌ها و بيانات خود اظهار
کرديد، تحقق مي‌پذيرد.

ما
بحمدالله چيزي کم نداريم. من هيچ اعتقادي به اين معنا ندارم که جمهوري اسلامي از
برآوردن آن خواسته انقلاب که تشکيل يک جامعه بر اساس عدالت اجتماعي و رفاه عمومي
است، ناتوان است. نه، من به هيچ وجه به اين اعتقاد ندارم و اينکه ما در اين قضيه
نياز به تکيه به ديگران داريم، اصلاً اعتقادي ندارم. البته مراوده با ديگران،
استفاده از ديگران، همکاري با ديگران، داد و ستد با ديگران، هميشه خوب است. در همه
سطوح خوب است با حدود و ثغوري که قانون و تدبير مديران بالا و سياستهاي کشور مشخص
مي‌کند لکن تکيه نه. اتکا و استناد و ناتواني بدون او، نه. نخير، من به چنين چيزي
اعتقاد ندارم و اساس هم در همين کار و اداره تشکيلات کشور همين است که بارها هم
تکرار شده است، عدالت اجتماعي، ديدي که شما در تمام آثار ديني که شما نگاه مي‌کنيد،
هدف و غايت براي حرکت جامعه اسلامي تشکيل جامعه عادله است. راجع به امام زمان(عج)
اين همه اثر هست در اغلب اينها گفته مي‌شود که اين بزرگوار تشريف بياورند تا اينکه
جهان را پر از عدل بکند. بيش از آن چيزي که گفته شده پر از دين حق بکند، گفته شده
پر از عدالت بکند. يعني آن چيزي که در درجه اول مطرح است، عدالت است که بايد انجام
بگيرد. همانطور که جناب آقاي هاشمي اشاره کردند که من هم واقعاً از آرزوهايم يکي
اين است نگاه به مناطق محروم کشور و طبقات مستضعف کشور و آن مناطقي که مورد بي
مهري دستگاههاي طاغوتي در گذشته قرار گرفتند. اين از جمله کارهاي بسيار لازم و
واجب است که انشاءالله اين را آقايان در هر جايي که هستند، چه در کارهاي اقتصادي،
فني، علمي و فني، اين چيزها را انشاءالله دنبال بکنند، هماني خواهد بود که مردم و مجلس
شوراي اسلامي از شما متوقع هستند.

البته
توصيه‌ام که اگر چه توصيه نمي‌خواهد و بحمدالله اينجوري هست و لکن تأکيداً عرص مي‌کنيم
همکاري با قواي قضائيه مقننه هست که بسياري اساسي و مهم مي‌باشد. همکاري و روش
مهربانانه‌اي که در اين برهه اخير بوده و بحمدالله اين معنا بوده است. قوه قضائيه
فعال و با تلاش است و مشغول خدمات با ارزشي است. قوه مقننه با احساس مسئوليت، با
دلسوزي در مسائل حرکت مي‌کند. شما هم که بحمدالله دولت برگزيده مردم و نمايندگان
مردم هستيد و اين همکاري انشاءالله اميدواريم که به بهترين شکلي انجام بگيرد و
ادامه پيدا کند.

بله،
سياستها هم همانطور که اشاره شد، ما انشاءالله يک چيزي را پيشنهاد خواهيم کرد.
البته آن چيزي که از طرف مسئولين ارائه شده، آن به عنوان سياستها نيست، به عنوان
برنامه کلي و آن تعبير قانون اساسي نيست لکن آن چيزي که ارائه خواهيم کرد
انشاءالله همان چيزي خواهد بود که به عنوان سياستها بر آن صدق بکند که آن چارچوب
کلي خواهد بود انشاءالله براي برنامه ريزيهاي کلان که شما در آستانه برنامه مردم
قرار داريد انشاءالله که اين حرکت و قدم بزرگ را هم بتوانيد به بهترين وجهي شما
برداري و آن را پيش ببريد. انشاءالله که خداوند شما را موفق بدارد. بنده دعا مي‌کنم
آقايان را و بخصوص آقاي هاشمي را که خوب واقعاً اين مسئوليت سنگين بر دوش ايشان
است. ايشان هم حقيقتاً جزو صلحاي زمان ما هستند خدا را شکر مي کنيم که اين مسئوليت
به دست کسي مثل ايشان است. بنده بخصوص با نام و پيوسته، ايشان را دعا مي‌کنم و
همچنين آقايان مسئولين، شما و ديگران را و اميدوارم که مشمول توجهات ولي عصر
ارواحناله الفداء باشيد.

مشمول
دعوت زاکيه آن بزرگوار باشيد و بتوانيد اين بار سنگيني را که بر دوش داريد به
بهترين وجهي انشاءالله آن را به سر منزل برسانيد.

 
                                                            والسلام
عليکم و رحمة الله  4/6/1372

ولادت
يازدهمين اختر ولايت

حضرت
امام حسن عسکري(ع)

هشتم
ربيع الثاني مصادف است به خجسته روز ولادت با سعادت يازدهمين اختر تابناک امامت و
ولايت، حضرت امام حسن عسکري(ع) که در سال 232 هجري قمري در مدينه منوره، اين اتفاق
مبارک افتاد و زمين و آسمان از رخساره منيرش، روشن و منور شد.

در
تاريخ ولادت امام يازدهم(ع) اختلاف کرده‌اند، برخي آن را چهارم و برخي دهم ربيع
الثاني ذکر کرده‌اند ولي اشهر همان روز هشتم است.

شيخ
حر عملي قدس سره به همين اختلاف اشاره کرده و در ارجوزه خود چنين سروده است:

مولده
شهر ربيع الاخر                 و ذاک في اليوم
الشريف العاشر

في
يوم الاثنين و قيل الرابع          و قيل في
الثامن و هم شايع

نام
ناميش: حسن.

کنيه‌اش:
ابو محمد.

القاب
مبارکش: الزکي، العسکري، ابن الرضا، هادي و سراج.

نقش
خاتمش: «سبحان من له مقاليد السموات و الارض»- منزه باد کسي که کليدهاي آسمان‌ها و
زمين در دست او است.

نام
مادرش: سوسن و يا حديث مي‌باشد و او را «ام ولد» مي‌ناميدند.

امام
عسکري(ع) 23 سال همراه با پدربزرگوارش امام هادي(ع) زندگي کرد و پس از رحلت پدر،
فقط 6 سال مدت امامتش بود که سرانجام در 29 سالگي در سر من رأي يا سامرا به شهادت
رسيد و در کنار پدرش به خاک سپرده شد.

از
روايات گوناگون چنين به دست مي‌آيد که بيشتر اوقات عمر شريفش را در زندان‌هاي بني
العباس و غالباً همراه با شکنجه و اذيت و آزار آنان به سر مي‌ّرده است و حتي حضرت
از بسياري شيعيان هم تقيه مي کرده و خود را از آنان پنهان مي‌نموده است مگر از خواص
شيعيان و شايد به خاطر نگهداري خود آنها را گزند مأمورين پليد بني عباس بوده است.
بهر حال بيشتر تماس‌هاي حضرت با اصحابش، از راه نامه بوده است که نامه رسان‌ها با
ترفندهاي مخصوص نامه‌هاي حضرت را با شيعيان رد و بدل مي‌کردند.

عيسي
به صبيح مي‌گويد: وقتي ما را به زندان افکندند، امام عسکري(ع) رابه زندان آوردند و
مدتي در خدمت حضرت در زندان بوديم و از وجود مقدسش استفاده مي‌کرديم. روزي از حضرت
پرسيدم: آيا فرزندي داريد؟

حضرت
فرمود: الان فرزند ندارم ولي به زودي خداوند فرزندي به من عطا خواهد کرد که زمين
را پر از عدل وداد مي‌نمايد.

علامه
مجلسي از عاصم کوفي نقل کرده است که مي‌گويد: بر حضرت عسکري (ع) وارد شدم. حضرت
مرا بر بساطي نشاند که بسياري از پيامبران برآن نشسته بودند و آثار گامهايشان را
به من نشان داد. من دست امام را بوسيدم، سپس بر آن بساط نيز بوسه زدم و عرض کردم:

من
بسيار ناراحتم که نمي‌توانم شما را ياري دهم و نصرت کنم. ولي در دل خود محبت و
دوستي شما را دارم و همواره از دشمنانتان بيزاري مي‌جويم و آنان را لعن و نفرين مي‌کنم.
آيا اين براي من کافي است؟

حضرت
فرمود: پدرم از جدم از رسول خدا(ص) روايت کرده است که هر که ناتوان شده از نصرت ما
اهل بيت ولي در خلوت دشمنانمان را لعن و نفرين کند، خداوند صدايش را به تمام
فرشتگان ابلاغ نمايد. پس هرگاه يکي از شما لعن کند يکي از دشمنان ما را، ملائکه آن
لعن و نفرين را بالا ببرند و لعنت کنند کسي را که لعنت نکند او را. و هرگاه صداي
لعنت شما به فرشتگان برسد، آنها براي شما استغفار کنند و بگويند:

«اللهم
صل علي روح عبدک هذا الذي بذل في نصرة اولياوه جهده، ولو قدر علي اکثر من ذلک
لفعل»- بار الها، روح و روان اين بنده‌ات را شاد کن و بر او درود فرست چرا که او
تمام توان خود را در نصرت اوليايت به کار برد و اگر بيشتر از اين مي‌توانست، حتماً
انجام مي‌داد.

آنگاه
از سوي حق تعالي ندا مي‌رسد که اي ملائکه‌ام! من دعاي شما را در حق اين بنده‌ام
استجابت کردم و بر روح او و روح ابرار صلوات فرستادم و او را از مصطفين و
برگزيدگان قرار دادم.

امام
عسکري(ع) در يکي از نامه‌هاي طولانيش که به اسحاق بن اسماعيل نوشته و مطالب مهمي را
در آن يادآور شده است و نسبت به برخي اعمال شيعيان به شدت گله کرده است درباره
خودشان چنين مي‌فرمايد:

«…
مابه حمد خدا و لطف او، اهل بيتي هستيم که نسبت به شيعيانمان بسيار مهربانيم و از
پيوستگي نعمت‌ها و الطاف الهي بر آنان و احسانش بر آنها، خرسند و مسرور مي‌شويم و
به هر نعمتي که خداوند به آنان عطا مي‌فرمايد، سپاس و شکر مي‌گوئيم. و همانا
خداوند حق را بر شما و کساني که مانند شما، هستند تمام کرده و تکميل نموده و آنان
را نيز مانند شما رحم کرده و به همان هدايتي که شما را راهنمائي کرده، هدايت نموده
است.

خداي
را حمد وسپاس به هر مقدار که سپاسگزاران تا ابدالدهر او را حمد گويند، از آن همه
نعمت که بر تو ارزاني داشت و تو را از هلاکت رهانيد و همان راه سختي که در پيش است
بر تو هموار نمود. به خدا قسم راهي بس دشوار و سخت در پيش است که امرش مشکل و
پيمودنش سخت و بلايش بزرگ و عذابش طولاني است و همواره ذکرش در تمام کتابهاي
آسماني از آغاز تا کنون آمده است… و شما غافليد از بازگشت به سوي او.

پس
دور باد کسي که از اطاعت خدايش امتناع ورزد و نصيحتهاي اوليايش را ناشنيده بگيرد.
و همانا خداي عزوجل شما را امر کرده است که او را اطاعت کنيد و پيامبرش را اطاعت
نمائيد و همچنين شما را امر فرموده است به اطاعت اولي الامر عليهم السلام. پس خدا
کندک ه اين کوتاهيتان را در اطاعت از ولي امرتان بر شما ببخشايد.

هان!
چقدر اسنان نسبت به پروردگار کريم و گراميش، مغرور است. من از خدا مي‌خواهم که
دعايم را در مورد شما به استجابت برساند و امورتان را به دست من اصلاح فرمايد زيرا
خود فرموده است:

«يوم
ندعو کل اناس بامامهم»- روزي که هر ملتي را با امام و پيشوايشان، محشور مي‌کنيم.

و
فرموده است: «و کذلک جعلناکم امة وسطاً لتکونوا شهداء علي الناس و يکون الرسول
عليکم شهيداً»- ما شما را امتي ميانه‌رو قرار داديم تا گواه بر مردم باشيد و
پيامبر بر شما گواه باشد.

و
فرموده است: «کنتم خير امة اخرجت للناس تأمرون بالمعروف و تنهون عن المنکر»- شما
بهترين امت‌ها بوديد چراکه امر به کارهاي خير و نيکوکاري مي‌کنيد و از منکرات و
بدي‌ها آنان را باز مي‌داريد…

ضمن
فرا رسيدن عيد مبارک ولادت آن امام همام، از خداي بزرگ ملتمسانه استدعا مي‌کنيم ما
را جزء مواليان و پيروان راستينشان قرار دهد و قلب آزرده‌شان را از ما امت گنهکار،
راضي و خشنود گرداند و در ظهور فرزند عزيزش تعجيل فرمايد تا هر چه زودتر از ظالمان
و ستمگران به امامان و امتشان انتقام بگيرد. آمين رب العالمين

سخنان
معصومين

فضيلت سکوت و
کم حرفي

·       
رسول اکرم(ص):

«علي العاقل أن يکون بصيراً بزمانه… حافظاً للسانه، فان من حسب
کلامه من عمله، قل کلامه الا فيما يعنيه». (معاني الاخبار- ص 234)

بر
خردمند است که دانا به اوضاع زمانش باشد… و زبان خود را نگه دارد زيرا هر که سخنش
را جزء عملش به حساب آورد، بي گمان حرف نمي‌زند جز در موارد ضرورت.

·       
رسول اکرم(ص):

«عليک بطول الصمت فانه مطردة للشيطان، و عون لک علي امر دينک».
(خصال صدوق- ج2- ص 104)

بر
تو باد به سکوت طولاني (کم حرف) زيرا سکوت، شيطان را فراري مي‌دهد و تو را در امر
دينت ياري مي‌بخشد.

·       
رسول اکرم(ص):

«راحة الانسان في حفظ اللسان». (بحار الانوار- ج 68- ص 286)

آرامش
انسان در نگهداري زبان است.

·       
رسول اکرم(ص):

«لا يستقيم ايمان عبد حتي يستقيم قلبه و لا يستقيم قلبه حتي يستقيم
لسانه». (جامع الاخبار- ص 109)

ايمان
هيچ بنده‌اي پابرجا نمي‌شود تا قلبش پايدار نشود و قلبش پايدار نشود تا زبانش
پايدار نگردد.

·       
اميرالمؤمنين(ع):

«من کثر کلامه کثر خطاؤه، و من کثر خطاؤه قل حياؤه، و من قل حياؤه
قل ورعه، و من قل ورعه مات قلبه، و من مات قلبه دخل النار». (نهج البلاغه-
ج2-ص227)

هر
که سخنش بسيار گردد، اشتباهش افزوده شود و هر که بسيار اشتباه کند، حيايش کاسته
شود و هر که حيايش کم شو پارسائيش کم شود و هر که پارسائيش کم گردد، قلبش بميرد و
هرکه قلبش بميرد، به دوزخ رود.

·       
اميرالمؤمنين (ع):

«اذا تم العقل، نقص الکلام». (نهج البلاغه- ج2-ص 157)

هرگاه
عقل کامل گردد، سخن کم شود.

·       
اميرالمؤمنين(ع):

«المرء مخبوء تحت لسانه، فزن کلامک و اعرضه علي العقل و المعرفة،
فان کان لله و في الله فتکلم به و ان کان في غير ذلک فالسکوت خير منه».
(بحارالانوار- ج 68- ص 285)

انسان
زير زبانش نهفته است؛ پس سخنت را بسنج و آن را بر عقل و شناخت عرضه دار اگر آن را
يافتي که براي خدا و در راه خدا است، به آن سخن گوي و اگر ديدي در راه ديگري است
چه بسا سکوت بهتر از آن باشد.

·       
اميرالمؤمنين(ع):

«طوبي لمن أنفق الفضل من ماله و امسک الفضل من کلامه».
(بحارالانوار- ج 68- ص 283)

خوشا
به حال کسي که زيادي اموالش را انفاق کندو زيادي سخنش را باز دارد.

·       
امام صادق(ع):

«السکوت راحة للعقل». (امالي صدوق- ص 264)

سکوت
آرامش عقل است.

·       
امام صادق(ع):

«لايزال العبد المؤمن يکتب محسناً مادام ساکتاً، فاذا تکلم کتب
محسناً او مسيئاً». (خصال صدوق- ج1- ص 11)

پيوسته
بنده مؤمن، نيکوکار نوشته مي‌شود مادا که ساکت است، پس اگر سخن بگويد يا نيکوکار
نوشته مي‌شود يا بدکار.

·       
امام رضا(ع):

«ان الصمت باب من ابواب الحکمة. ان الصمت يکسب المحبة و هو دليل
علي الخير». (قرب الاسناد- ص 216)

همانا سکوت بابي از ابواب بهشت است.
سکوت، محبت مي‌آورد و راهنماي خير است.

دانستنيهائي
از قرآن

نکوهش شديد
رباخواري

«يا ايها
الذين آمنوا لاتأکلوا الرّبا أضعافاً مضاعفه و اتقوا الله لعلم تفلحون». (سوره آل
عمران-آيه 130)

اي مؤمنان
ربا را چند برابر نخوريد و تقواي الهي داشته باشيد، شايد رستگار شويد.

يکي از
پليدترين مفاسد اجتماعي که اگر در جامعه اي رواج پيدا کند، تر و خشک را مي سوزاند
و زندگي را تيره و سياه مي کند و ايمان را ازدلها مي ربايد و فقر را چند برابر مي
کند و باعث هزاران فساد ديگر مي شود ربا يعني سود پول است. اگر ربا در جامعه اي
پديد آمد، برکت از آن جامعه رخت بر مي بندد و عذاب الهي به صورت بلاهاي روزمره و
بيماريهاي صعب العلاج نازل مي شود و پايبندي به احکام دين از بين مي رود و نور
ايمان از رخساره ها زدوده مي شود و آلودگي روحي و راني، فضاي جامعه را در برمي
گيرد.

آنقدر که اين
مفسده در قرآن مورد نکوهش قرار گرفته، شايد هيچ خصلتي چنين نکوهش نشده است. در آيه
275 از سوره بقره مي فرمايد:

«الذين
يأکلون الربا لا يقومون الا کما يقوم الذي يتخطبه الشيطان من المس»- آنان که
رباخوارند، بر نمي خيزند جز مانند کسي که بر اثر تماس شياطين، ديوانه شده و نمي
تواند تعادل خود را نگهدارد.

درآيه بعدي
پس از تأکيد بر حرمت ربا و ابطال زغم رباخواران که ربا نيز يک نوع خريد و فروش بيش
نيست! تأکيد مي فرمايد که هرچه از ربا پس انداز شود، در دنيا نابود مي شود و از
بين مي رود و در آخرت نيز با رباخواران، مانند کافران ناسپاس برخورد مي شود.

«يمحق الله
الربا و يربي الصدقات و الله لا يحب کل کفار أثيم»- خداوند ربا را نابود مي سازد و
صدقات را افزايش و برکت مي دهد و همانا خداوند هيچ کافر ناسپاسي را دوست نمي دارد.

توجه کنيد که
در مقابل نابودي ربا، بحث از افزايش و برکت صدقه دادن است. و بي گمان وام دادن و
مشکل يک مؤمني را برطرف کردن، از راه حلال و شرعي، بسيار اجر و ثواب دارد که در
اين زمينه روايات زيادي وارده شده و فعلاً مورد بحث نيست.

اما بحث
درباره کلاه شرعيهائي است که رباخواران از خدا بي خبر براي مشروع جلوه دادن کار
خود، روي آن مي گذارند و با ترفندهاي مختلف، بدهکار بيچاره را تحت سخت ترين شرايط
قرار مي دهند و با اين حال با کمال پرروئي نام خرديو فلروش روي آن مي گذارند.
قطعاً ذرّه اي از ايمان در وجود چنين کساني يافت نمي شود هرچند به صورت ظاهر اهل
نماز و مسجد و تسبيح! باشند. اين تاجران رباخوار همواره سرمايه دارتر مي شوند و در
مقابل، طبقات ضعيف جامعه، مستضعف تر شده و به تحليل مي روند؛ هرچند اين سرمايه ها
که با اشک ديده محرومان و خون دل يتيمان، تهيه شده است، معمولاً پودر مي شود و جز
وزر و وبال و حرت بر صاحبش، چيزي عايد او نمي گردد.

وانگهي با
شيوع رباخواري در جامعه، سرمايه‌ها در مسيرهاي غلط و انحرافي مي‌افتد و پايه‌هاي
اقتصاد جامعه متزلزل مي‌گردد، گذشتهاز اينکه منشأ بسياري از دشمني‌ها و کدورت‌ها و
جنگهاي طبقاتي و سرانجام جنايت‌ها و آدم‌کشي‌ها و دزدي‌ها و غارت‌ها مي‌گردد.

در مقابل،
کساني که براي رضاي خدا و براي خدمت به جامعه و مستضعفين، بر آنها انفاق مي‌کنند و
مشکلاتشان را رفع مي‌نمايند و يا با دادن وامهاي مشروع و غير ربوي، نيازهاي افراد
را بر طرف مي‌سازند، گذشته از اينکه مورد رضايت و خشنودي حضرت حقتعالي قرار مي‌گيرند؛
با محبت و عواطف جامعه نيز مواجه مي‌گردند و مايه تسلي خاطرها و ايجاد محبت و الفت
در ميان خانواده‌ها و باعث آرامش خاطر و روان انسانها خواهند بود، و در آن حالت،
خداوند نيز  به آنها برکت بيشتري عطا مي‌فرمايد
و صلح و صفا را در ميان آنان مستدام مي‌دارد و مشکلاتشان را رفع مي‌کند و
دعاهايشان را مقرون اجابت قرار مي‌دهد.

به اميد
اينکه هر چه زودتر، رباخواري از جامعه اسلامي ما زدوده شود و معاملات ربوي با
معاملات شرعي تعويض گردد تا ما نيز از برکت و رحمت و لطف و عنايت خداوند منان بهره‌مند
گرديم. ان شاءالله تعالي

امام خميني
ثابت و استوار از آغاز تا پايان

راديو و
تلويزيون

«راديو و
تلويزيون از تمام رسانه‌هائي که هست حساستر است، راديو و تلويزيون مي‌تواند يک
مملکت را اصلاح کند و مي‌تواند به فساد بکشد، اين را نه روزنامه مي‌تواند، نه
سينما مي‌تواند، نه تئاتر مي‌تواند، نه تبليغات لفظي که در منابر است مي‌تواند،
براي اينکه اينها همه شعاعشان محدود است. راديو شعاعش مثل تلويزيون است لکن فقط
سمعي است. تلويزيون، هم سمعي است و هم بصري. تبليغات تلويزيون مي‌تواند از راه سمع
مردم را يا تربيت کند يا منهدم کند». (28/4/1358)

«راديو و تلويزيون
را تبديلش کنيد به يک راديو و تلويزيون آموزنده، موسيقي را حذف کنيد. نترسيد از
اينکه به شما بگويوند که کهنه پرست شديد. باشد ما کهنه پرستيم. از اين نترسيد.
همين کلمات نقشه است براي اينکه شماها را از کار جدي عقب بزنند. اينکه مي‌گويند که
اگر چنانچه موسيقي را راديو نباشد، آنها مي‌روند از جاي ديگر موسيقي را مي‌گيرند،
بگذار بگيرند از جاهاي ديگر، شما عجالتاً آلوده نباشيد، آنها کم کم بر مي‌گردند به
اينجا. اين عذر نيست که اگر موسيقي نباشد در راديو، آنها مي‌روند از جاي ديگر
موسيقي مي‌گيرند. حالا اگر جاي ديگر مي‌گيرند ما بايد به آنها موسيقي بدهيم؟!! ما
بايد خيانت بکنيم؟! موسيقي خيانت است به يک مملکتي، خيانت است به جوان‌هاي ما، اين
موسيقي را حذفش کنيد بکلي عوض آن يک چيزي بگذاريد آموزنده باشد، کم کم مردم را و
جوان‌ها را عادت به آموزندگي بدهيد، از آن عادث خبيثي که داشتند برگردانيد».
(30/4/1358)

«ما اگر اين
دستگاه که بايد دستگاه آموزنده باشد، يک دستگاهي باشد که آن تباهي‌ها، آن چيزهائي
که جوان‌هاي ما را به تباهي کشيد و مي‌کشد حذف بشود، به جاي آن آموزندگي باشد،
امور اخلاقي باشد، امور فرهنگي باشد، چيزهائي که به درد جوان‌هاي ما مي‌خورد و
جوان‌هاي ما را تربيت مي‌کند… اين اگر آموزنده باشد، همه ملت را برايش آموزندگي
دارد و اگر خداي نخواسته انحراف داشته باشد، همه ملت را به انحراف مي‌کشد. ما مي‌خواهيم
که راديو و تلويزيونمان که پيشتر در خدمت طاغوت بود، حالا در خدمت خدا باشد، در
خدمت اسلام باشد و اسلام مي‌خواهد که همه مسائل جدي باشد، مسائل مملکتي مسائل جدي
باشد، مسائل روحي مسائل جدي باشد. جد است در آن، حتي در اين امور تفريحي هم در
اسلام يک جوري است که باز در آن جد پيدا مي‌شود.» (18/6/1358)

«راديو
تلويزيون بايد مستقل و آزاد باشند و همه گونه انتقاد را با کمال بي طرفي منتشر
سازند تا بار ديگر شاهد راديو تلويزيون زمان شاه مخلوع نگرديم. راديو تلويزيون
بايد از عناصر طرفدار شاه و يا منحرف پاکسازي شود.» (1/1/1359)

«بايد راديو
و تلويزيون مربي جوان‌هاي ما،‌ مربي مردم کشور باشد، نه اينکه مطالبي در آن گفته
شود که مخالف وضعيت کشور است، مخالف با مصلحت کشور است و جوان‌هاي ما را جوبي بار
مي‌آورند که براي خودشان نباشند، براي ديگران باشند… يکي از موارد و بنگاه‌هائي
که در اين مطلب خيلي کوشش مي‌کرد راديو و تلويزيون بود که اول از پخش کردن چيزهائي
که مخدرات خودش بود، اين موسيقي‌ها همه مخدر هستند، يعني جوان‌هاي ما را، جواني که
عادت به موسيقي کرد ديگر نمي‌تواند کار انجام بدهد، ديگر نمي‌تواند قاطع باشد
راديو و تلويزيون تقريباً اکثر اوقات جوان‌هاي ما را به گوش کردن اينطور چيزها وا
مي‌داشت. از طريق چشم جوان‌هاي ما را فاسد مي‌کردند، زن‌هاي کذا و کذا را پشت
تلويزيون نمايش دادند و جوان‌ها از اين راه فاسد مي‌شدند و همه مقصد اين بود که در
ايران يک قوه فعاله‌اي که بتواند در مقابل دشمنان اسلام و ايران که هستند بايستد،
نباشد تا هر کاري که دلشان مي‌خواهد بکنند. اين راديو و تلويزيون بايد متحول
شود… و همين طور بايد فيلم‌هائي که در راديو و تلويزيون بايد متحول شود… و
همين طور بايد فيلم‌هائي که در راديو و تلويزيون نمايش داده مي‌شود آموزنده باشد،
فيلم‌هائي باشد ولو از خود ايران درست کنند، آموزنده باشد يا فيلم‌هائي که از خارج
مي‌آيد درست تفتيش بشود که چنين نباشد. آنها ممکن است با شيطنت فيلم‌هائي را به
ايران بفرستند که بخواهند جامعه ما را فاسد کنند. بايد وضع آنجا درست و اسلامي
بشود، روي مصالح و مقصد کشور باشد، در خدمت خود کشور باشد، نه در خدمت ديگران».
(31/2/1359)

امام خمینی ثابت و استوار(رادیو و تلویزیون)

دانستنیهایی ازقرآن(نکوهش شدید رباخواری)

سخنان معصومین(فضیلت سکوت و کم حرفی)

ولادت یازدهمین اختر ولایت حضرت امام حسن
عسگری(ع)

رهنمودهای مهم رهبر انقلاب به هیات دولت و
کارگزاران نظام

ایمان و عمل صالح                                               
آیت الله جوادی آملی

شرح زیارت امین الله علیه السلام                                 آیت
الله محمدی گیلانی

اعتقاد به حقوق مردم                                              
حجة السلام و المسلمین محمدی ری شهری

آزادی و اهمیت آن ازدیدگاه اسلام و امام                       حجة الاسلام  والمسلمین اسدالله بیات

توجه و حضور قلب در نماز                                     حجة
الاسلام و المسلمین سیدمرتضی مهری

گفته ها و نوشته ها

بازار کار بین المللی_بهره کشی نوین                          مهندس محمد باقریان

تحلیل پدیده های سیاسی                                         سید موسی میرمدرس

اخطار امام برای بقای انقلاب و نظام                          محسن محمدی معین

آذربایجان جمهوری مجروح                                     غلامرضا گلی زواره

پاسخ به نامه ها

نگاهی به رویدادها

بسیج مظلوم

رهنمودها

مقام
معظم رهبري حضرت آيت الله خامنه اي:

·       
دولتمردان جمهوري
اسلامي بايد قدر اين فداکاري مردم و حضور آنها در صحنه را بدانند. مبادا مسئولين
بخشهاي مختلف کشور در تحليل خود اشتباه کنند. خيال کنند که مردم که در انتخابات با
اين وسعت شرکت کردند از يکايک کارهاي مسئولين خشنودند. اين جور نيست. مردم انقلاب
را دوست دارند، امام را دوست دارند… بايد مسئولين حواسشان را جمع کنند. 26/3/72

·       
جوانان ما براي
برپايي حکومت عدل اسلامي و حفظ آن بود که مجاهدتها کردند و به درجه رفيع شهادت
نائل آمدند. از اين رو همه بخشهاي نظام عظيم جمهوري اسلامي، مسئول و موظفند تا
طوري عمل وحرکت کنند که اين حکومت رنگ و بوي علوي پيدا کند و هدف و جهت گيريهايش
منطبق با جهت گيريهاي اميرمؤمنان علي(ع) باشد. 29/3/72

·       
همه تلاشها بايد در
جهت تفهيم اين مهم به مردم باشد که هدف از امر به معروف و نهي از منکر ضديت با
سلطه ناصالحان و بدان است و ترويج اين واجب الهي در جامعه مانع از تسلط آنان خواهد
شد و براي اين منظور بايد با بهره گرفتن از درک و بينش عميق ديني و سياسي منکرات
خطرناک، شناسائي شده و به مردم معرفي شود.

·       
امر و نهي گفتاري و
زباني در ميان مردم تحقق پيدا کند. زيرا اين مسأله مرحله اي مهم در امر به معروف و
نهي از منکر در جامعه اسلامي محسوب مي شود و تأثير آن حتي از جهاد نيز بالاتر و
بيشتر است. 31/3/72

·       
انسان هاي مادي، بي
معنويت و به دور از حقيقت بي وفا و بي صداقت و ناآشنا با رحم و مروت و دوستي و
همکاري تربيت يافته در نظام هاي جابر و طاغوتي هستند و انقلاب در يک جامعه با هدف
از بين بردن رذائل اخلاقي و تربيت صحيح آحاد مردم صورت مي گيرد زيرا بدون اين مهم
تأمين عدالت اجتماعي که يک اصل و هدف ولا محسوب مي شود ممکن نخواهد بود.

·       
رفتار آمريکائي ها با
ملتها، فقدان انسانيت، مروت و انصاف را در آنها تأييد مي کند نظام آمريکا که امروز
براي تحت فشار قرار دادن جمهوري اسلامي ايران به انواع و اقسام روش هاي خباثت آميز
و شيطاني توسل جسته است يک نظام ضد اخلاقي است. 23/4/72

·       
بايد امنيت، حيثيت و
آبروي اين ملت در تمامي ابعاد حفظ شود و هنر بزرگ نيروهاي انتظامي اين است که با
عوامل دشمن که با بر آشفتن محيط امن زندگي مردم، شکستن حريم خلوت امن خانواده ها و
نفوذ کردن در حصار مقدس و عفت عمومي ملت مي خواهند نظم عمومي جامعه را بر هم زنند
بشدت برخورد کند و به وظيفه خود دقيقاً عمل کندو اين خدمتگزاري به حق مايه افتخار
و مباهات است. 26/4/72

·       
حاميان صهيونيست هاي
خشن و بي اعتنا به موازين انساني که فريبگرانه دعوي حمايت از حقوق بشر مي کنند ولي
در مقابل اين حرکات ضد بشري جز سکوتي رضايت آميز و تشويق کننده، نشان نمي دهند اين
معنا بايد همه کساني را که براي سامان امور خود چشم به سردمداران دولت آمريکا و
ديگر حاميان اسرائيل دوخته اند به خود آورد. 4/5/72

·       
فلسطين خونين و لبنان
مظلوم مظهر ظلم و ستم استکبار جهاني هستند، رژيم صهيونيستي تحت حمايت آمريکا مردم
بي دفاع فلسطين و لبنان را هدف تهاجم وحشيانه خود قرار داده است و لذا ما بدون هيچ
ترديدي ادعاي آمريکا را در طرفداري از حقوق بشر حرکتي وقيحانه و شرم آور مي دانيم.
5/5/72

·       
مسئولين بايد
انسانهاي پاک، امين، دلسوز، صميمي و مردم دوست را انتخاب بکنند. ما نبايد مردم را
با کسي مواجه کنيم که براي مردم يا کار مردم، ارزشي قائل نباشد و به فکر خودش
باشد… مسئولين مسئوليت را براي بهره دنيايي خودشان نخواهند، مسئولين اين نظام
بايد دندان لذائذ بي شماري را بکنند. از خيلي لذت ها بايد بگذرند. 26/3/72

نگاهي به
رويدادها

جهان اسلام

·       
پليس الجزائر 47
مبارز مسلمان را در جنوب اين کشور بازداشت کرد.

·       
سلمان رشدي: من و
عزيز نسين هر دو در يک جبهه عليه اصولگرايي اسلامي مي جنگيم.

·       
سازمان ملل: اعطاي
کمکهاي غذايي به بوسني مشروط به تسليم مسلمانان در برابر طرح تجزيه است.

·       
نخست وزير انگليس: تا
تجزيه بوسني و انهدام آن بعنوان امکان يک کشور اسلامي (که در اروپا تحمل نخواهد
شد) به پيروي از سياست تحريم تسليحاتي ادامه خواهيم داد. 20/4/72

·       
رژيم صهيونيستي
خواستار دخالت آمريکا در جنوب لبنان شد.

·       
سازمان ملل براي
تحميل طرح تجزيه بوسني، کمکهاي دارويي و غذايي به اين جمهوري را قطع کرد.

·       
17 مسلمان کشميري توسط نيروهاي امنيتي هند به
شهادت رسيدند.

·       
وزير خارجه بوسني:
تجاوزات وحشيانه صربها به بوسني تا کنون 200 هزار کشته و 5/1 ميليون آواره بجا
گذاشته است.

·       
مسلمانان انقلابي
الجزاير يک ارتش اسلامي تشکيل دادند. 21/4/72

·       
11 اسير لبناني در بازداشتگاه صهيونيستي خيام
واقع در بخش اشغالي در نتيجه اعمال شکنجه دژخيمان صهيونيستي به شهادت رسيدند.

·       
واتيکان نسبت به رشد
اسلام گرايي در سومالي هشدار داد. 24/4/72

·       
رژيم مصر 5 مسلمان
انقلابي ديگر را اعدام کرد.

·       
رژيم صهيونيستي 3 روحاني
مسلمان را از جنوب لبنان ربود. 26/4/72

·       
رژيم جنايتکار
صهيونيستي سه دختر در روستاي «ارنون» در جنوب لبنان را ربود!

·       
آمريکا يک فلسطيني را
پس از ربودن از نيجريه براي محاکمه به واشنگتن منتقل کرد.

·       
روسيه با تشکيل يک
نيروي ويژه، رسماً براي سرکوب مسلمانان تاجيکستان وارد عمل شد.

·       
توپخانه روسها، شمال
افغانستان را زير آتش گرفت. راديو کابل شمار تلفات را بيش را يکصد کشته و مجروح
اعلام کرد. 27/4/72

·       
مواضع صهيونيستها در
جنوب لبنان هدف 8 موشک انقلابيون مسلمان قرار گرفت. 31/4/72

·       
نيروهاي ارمني پس از
اشغال شهر «آقدام»، شهر فضولي را به محاصره خود در آوردند.

·       
هواپيماهاي ارتش
اسرائيل چند نوبت مواضع ارتش سوريه در شرق لبنان را بمباران کردند. اين حملات که
شامل تهاجم هوايي، دريايي و زميني بود از سال 1985 تا کنون بي سابقه بوده است.

·       
رژيم عربستان سه
اسلام گراي مصري تحت تعقيب را به مقامات قاهره تحويل داد. 4/5/72

·       
مبارزان مسلمان
کشميري 17 تن از افراد پليس هند را ربودند.

·       
سربازان آمريکائي يک
مسجد و يک بيمارستان را در «موگاديشو» ويران کردند. 7/5/72

·       
آمريکا و مصر براي
سرکوب حرکتهاي اسلامي کميته مشترک تشکيل دادند.

·       
با هماهنگي هاي انجام
شده بين ايران، سوريه، لبنان و مقاومت دلاورانه حزب الله لبنان، حملات وحشيانه ريم
صهيونيستي به جنوب لبنان پايان يافت.

·       
نتيجه 7 روز تجاوز
اسرائيل به لبنان؛ 570 کشته و زخمي و نيم ميليون آواراه اعلام گرديد.

·       
مردم سومالي با شعار
«الله اکبر» و «با شيطان مقابله کنيد و اسلام را نجات دهيد» عليه آمريکا تظاهرات
کردند. 10/5/72

·       
چريکهاي هندي آموزش
ديده در اسرائيل، به منظور سرکوب مبارزان کشميري وارد جامو و کشمير شدند.

·       
رژيم مصر کنترل 154
مسجد در استان اسيوط را به دست گرفت. 11/5/72

·       
نيروهاي امنيتي هند
تظاهرات مسلمانان «سرينگر» را به خاک و خون کشيدند. 13/5/72

اخبار
داخلي

·       
اولين عمل پيوند قلب
در تهران نيز انجام شد. 19/4/72

·       
آمريکا از ورود دانش
آموزان ايراني براي شرکت در المپياد فيزيک جلوگيري کرد.

·       
مدير گروه برنامه هاي
ويژه صدا و سيما بدليل عدم همکاري مسئولين صدا و سيما  با نيروهاي متعهد و معتقد به انقلاب از سمت خود
کناره گيري کرد. 23/4/72

·       
ورزشکاران جانباز
جمهوري اسلامي ايران با کسب 35 مدال طلا و 22 نقره و 4 برنز مقام نايب قهرماني
اولين دوره بازيهاي معلولين جنگي جهان را کسب کردند.

·       
طي سال 71 بيش از
1000 روستا از نعمت برق بهره مند شدند. 26/4/72

·       
3 تن مرفين به ارزش 6 ميليارد تومان در کوير
اصفهان کشف شد.

·       
فاز اول پالايشگاه
اراک مورد بهره برداري قرار گرفت.

·       
ايراني ها هر سال 35
ميليارد ريال سيگار دود مي کنند!! 29/4/72

·       
بزرگترين کارخانه
توليد اکسيد منيزيم کشور در بيرجند مورد بهره برداري قرارگرفت.

·       
«علي بهارلو» جوانترين خلبان ايراني در 12
سالگي در شيراز پرواز کرد.

·       
3182 تن از حورنشينان جنوب عراق تا کنون به
جمهوري اسلامي ايران پناهنده شدند. 30/4/72

·       
تيم کشتي آزاد جوانان
اميد ايران براي اولين بار جام قهرماني جهان را در آتن تصاحب کرد.

·       
همکاري منافقين با
آمريکا موجب به هلاکت رسيدن 7 مرد و زن منافق توسط ارتشيان عراق شد. 31/4/72

·       
برنامه پنجساله دوم
توسط رئيس جمهور، تقديم رهبر معظم انقلاب شد. 2/5/72

·       
مقام معظم رهبري در
ميان استقبال پرشکوه مردم آذربايجان وارد تبريز شدند. 5/5/72

·       
تيم کشتي فرنگي جمهوري
اسلامي ايران با 5 مدال طلا و 3 نقره و 2 برنز قهرمان رقابتهاي ناشنوايان جهان شد.

·       
تيم کشتي آزاد
ناشنوايان ايران با کسب 6 مدال طلا، 2 نقره و يک برنز بر سکوي قهرماني جهان
ايستاد.

·       
خريد گندم از
کشاورزان به 3 ميليون و 300 هزار تن رسيد.

·       
مرکز خدمات کشاورزي
جهاد سازندگي در استان شرق نيل سودان افتتاح شد. 6/5/72

·       
شمار دانش آموزان
کشور به 17 ميليون و 650 هزار نفر رسيد.

·       
رهبر انقلاب حکم آقاي
هاشمي رفسنجاني را براي دور جديد رياست جمهوري تنفيذ کردند.

·       
وزير اموري فرهنگي
مراکش با پيامي از ملک حسن دوم براي آقاي هاشمي رفسنجاني وارد تهران شد. 12/5/72

·       
کاروان کمکهاي انسان
دوستانه ايران عازم جمهوري آذربايجان شد. 14/5/72

اخبار
خارجي

·       
پالمان مسکو با صدور
قطعنامه اي، شهر «سواستويل» متعلق به اکراين را ضميمه خاک روسيه کرد.

·       
ميتران: اوضاع انفجار
آميز جهان سوم، از هر تهديد هسته اي خطرناک تر است. 19/4/72

·       
تظاهرات عليه ديدار
کلينتون از کره جنوبي 70 زخمي بر جاي گذاشت.

·       
عربستان، عراق را به
تحريکات مرزي متهم کرد.

·       
در 6 ماهه اول سال
جاري ميلادي 7100 شرکت آلماني ورشکسته شدند. 21/4/72

·       
عرفات، رسماً مذاکرات
محرمانه فلسطينيها و مقامات رژيم صهيونيستي به منظور شکست بن بست مذاکرات سازش
خاورميانه را تأييد کرد.

·       
تهاجم هليکوپترهاي
نظامي آمريکا به مردم سومالي 70 کشته بجا گذاشت. 22/4/72

·       
کشاورزان هندي يک
شرکت کشاورزي آمريکا را مورد تهاجم قرار داده 
و تخريب کردند.

·       
زلزله اي با قدرت 8/7
ريشتر در «هوکايدو» ژاپن 82 کشته و 152 
ناپديد بجا گذاشت. 23/4/72

·       
آمريکا با اعزام
نيروهاي ايراني حافظ صلح به بوسني مخالفت کرد.

·       
يک مادر فقير هندي در
ايالات بنگال غربي به خاطر تأمين معاش خود حاضر شد پسر سه ماهه اش را به 10 دلار
به فروش برساند!

·       
کماندوهاي آمريکائي
براي حمايت از «شواردنادزه» به گرجستان اعزام شدند. 24/4/72

·       
پارلمان اروپا حمله
ماه گذشته آمريکا به بغداد را محکوم کرد.

·       
13 هزار کارمند شرکت «پراکتر اندگميل» آمريکا
بدنبال افزايش مشکلات اقتصادي اخراج شدند.

·       
نيروهاي کويتي،
آمريکائي و انگليسي مانور دريائي مشترک در 30 کيلومترري ساخل عراق آغاز کردند.

·       
پس از چندين ماه بن
بست سياسي در پاکستان، غلام اسحاق خان رئيس جمهور و نواز شريف نخست وزير آن
کشور  استعفا دادند.

·       
نقش رژيم صهيونيستي
در بمب گذاريهاي اخير مصر توسط منابع آگاه مصري فاش شد. 27/4/72

·       
حزب ليبرال دمکرات
ژاپن پس از 38 سال برتري، در انتخابات پارلماني اين کشور ناکام ماند.

·       
پطروس غالي، دبير کل
سازمان ملل رسماً از جنايات آمريکا در سومالي حمايت کرد.

·       
نيروهاي رژيم صدام
مناطق شمال و جنوب عراق را مورد حمله قرار دادند. 28/4/72

·       
بارندگي و سيل در
آمريکا 10 ميليارد دلار خسارت بجا گذاشت.

·       
مردان مسلح سوماليائي،
فرودگاه سازمان ملل را در «موگاديشو» مورد حمله قرار دادند. 29/4/72

·       
«سيهانوک» تحت فشار آمريکا، مجبور به قطع
گفتگوهاي صلح با خمرخاي سرخ شد.

·       
هشت مقام سازمان ملل
در رابطه با سوء استفاده مالي از کار بر کنار شدند. 31/4/72

·       
آمريکا براي دستگيري
«رمزي احمد يوسف» يکي از متهمان بمب گذاري در ساختمان مرکز تجارت جهاني مبلغ 2
ميليون دلار جايزه تعيين کرد.

·       
راديومسکو: روسيه
بدليل فشار آمريکا براي جلوگيري از نفوذ ايران در تاجيکستان در اين کشور دخالت
کرده است.

·       
الياسون معاون دبير
کل سازمان ملل: بودجه و پولي که سازمان ملل در سومالي صرف عمليات نظامي مي کند
حداقل ده برابر بودجه کمکهاي انساني است. 2/5/72

·       
کلينتون: از تمام
توان خود بار تحميل محدوديتهاي تجاري عليه ايران استفاده مي کند.

·       
واشنگتن پست: سياست
آمريکا در مسئله بوسني مايه شرمساري است.

·       
آمريکا بهبود روابط
با سودان را مشروط به قطع مناسبات خارطوم با تهران دانست.

·       
سودان درخواست آمريکا
براي قطع رابطه با ايران را رد کرد. 3/5/72

·       
آمريکا آمادگي خود را
براي گفتگوهاي مستقيم با ايران بدون اعلام پيش شرط از سوي ايران اعلام کرد. 7/5/72

جمهوري
خودمختار و مسلمان نشين

قراقالپاق

غلامرضا گلي
زواره

* ماوراء
النهر کجا است؟

ماوراءالنهر
سرزميني بوده در شمال رود جيحون بين دو رود سيحون و جيحون که در مدت 5 قرن يکي از
مهمترين مراکز تمدن اسلامي بوده و تا دوره قاجاريه تابع حکومت مرکزي ايران بشمار
مي رفته است. اين سرزمين بنا به اظهارات «احمد بن ابي يعقوب» در کتاب «البلدان» که
از جمله منابع جغرايائي قرن سوم هجري مي باشد، جزء خراسان بزرگ محسوب مي شده است و
بلاذري و ابن فقيه نيز خراسان را به چهار بخش تقسيم کرده و ماوراء النهر را جزء آن
قلمداد نموده اند. در کتاب «حدود العالم من المشرق الي المغرب» که به سال 372 هجري
تأليف شده، ماوراءالنهر جزئي از خراسان به شمال مي رفته است، مؤلف گمنان اين کتاب
در توصيف اين سرزمين مي نويسد: «ناحيتي است عظيم و آبادان و بسيار نعمت و در
ترکستان و مردماني اند تيرانداز و پاک دين…»[1]
اصطخري در کتاب «المسالک و الممالک» خود که آن را در نيمه قرن چهارم تأليف نموده،
ماوراء النهر را حد شمالي خراسان مي داند و به تعريف آن مي پردازد: «… و ماوراء
النهر از همه اقليم ها پر نعمت تر است در دايره اسلام و مردم ماوراء النهر در خير
راغب باشند، و مردماني بي بد و با سلامت و بي غايله و دست گشاده باشند و بيشتر
باشند، و مردماني بي بد و با سلامت و بي غايله و دست گشاده باشند و بيشتر راد طبع
و شيرمرد و سلاح دوست بوند….»[2]ابو
عبدالله محمد بن احمد مقدسي در اثر مشهور خود «احسن التقاسيم في معرفة الاقاليم»
(مربوط به قرن چهارم هجري) مي نويسد:« ابو زيد خاوران را سه بخش قلمداد کرده:
خراسان، سگستان، و ماوراء النهر، ولي من آن را يک بخش در دو سوي روي جيحون خوانده
هر يک را بنام پايه گذارش ناميده ام…»[3]«ابوريحان
بيروني»، خوارزم و سغد را مربوط به ماورء النهر مي داند.[4]
«حمدالله مستوفي» ماوراء النهر را از اقليم چهارم دانسته و بيساري از مناطقي را که
اکنون جزء ازبکستان و تاجيکستان مي‌باشد تحت اين قلمرو آورده است؛ وي اضافه مي
کند: «اهل ماوراء النهر غريب دوست و صاحب مروت باشند و در آن ملک بقرب بيست هزار
ديه و مزرعه بوده و در اکثرش مردم سپاهي و مسلح بوده اند و از کثرت مخالفت با کفار
هر کس را با سلاح و زره لازم بوده است».[5]

بنابراين
ماوراءالنهر يکي از نواحي مهم جهان اسلام است که در نشر و گسترش و توسعه فرهنگ
اسلامي نقش مهمي را ايفا نموده است، سوابق تاريخي، وجود دانشوران و مواريث عظيم
فرهنگي اين ادعا را تأييد مي‌نمايد. در دوران اسلامي و بخصوص بعد از قرن چهارم،
هرگاه سخني از اين سرزمين به ميان آمده، نواحي آن سوي جيحون را شامل مي‌شده که در
زبان فارسي دري به «وارزرود» معروف بوده است. «لسترنج» عقيده دارد، اين رود مرز
اقوام فارسي زبان و ترک زبان يعني ايران و توران بود،[6]
در دائرة المعارف روسيه تزاري که فرهنگ آنسيکلوپديک (Encylopedeic)
نام  دارد ذيل نام ماوراءالنهر آمده: «در
اوايل اسلام به رود نهر مي گفتند و نام ماوراءالنهر به سرزميني گفته مي شد که به
ايران تعلق داشت و از آمودريا تا سير دريا امتداد داشت و اعراب به آن ماوراءالنهر
مي‌گفتند». بعدها و در دومين دائرةالمعارف بزرگ شوروي که در سال 1957 ميلادي
انتشار يافته، نواحي مذکور آسياي ميانه نام مي گيرد و بخشي از سرزمين آسيايي اتحاد
شوروي قلمداد مي گردد.

ماوراءالنهر
در عصر هخامنشيان تحت حاکميت ايران قرار گرفت، در اوايل قرن پنجم ميلادي هونهايا
هپتاليان با منقرض نمودن کوشانيان بر اين منطقه استيلا يافتند و بدين گونه براي
اولين بار ماوراءالنهر تحت حکومت اقوام ترک واقع شد. مسلمانان در دهه ششم هجري بر
اين ناحيه نفوذ يافتند و فتح نهايي ماوراءالنهر در سال 85 هجري زا سوي «قتيبة بن
مسلم» صورت پذيرفت. اسلام در اين نقاط بتدريج گسترش يافت و حتي اهالي آن با ترکان
کشورهاي دورتر، نبرد مي نمودند و در قرون بعد بسياري از اهالي اين سامان در فتوحات
اسلامي حضور داشتند.

در نيمه قرن
چهارم هجري گروهي از غزهاي ترک ساکن در ماوراءالنهر که تعداد آنان بسيار زياد بود،
اسلام آوردند و دولت قراخانيان را تشکيل دادند، البته اين افراد نخست مطيع
سامانيان بودند ولي با پيدايش ضعف و فتور در آنان، در اواخر قرن چهارم بر
ماوراءالنهر مسلط گرديدند، اين قوم با قدرت يافتن سلجوقيان، تحت انقياد آنان قرار
گرفتند. مغولها از قرن هفتم به اين ناحيه يورش بردند و به ويراني و نهب و غارت اين
سرزمين پرداختند ولي در قرن هشتم هجري افراد يکي از طوايف که آميزه‌اي از ترک و
مغول بودند، تحت رياست خان ازبک، اسلام آوردند و سپس گروهي ديگر از مغولان از جمله
اردوي زرين، توسط آنان مسلمان شدند. در عصر تيمور سرزمين مذکور رونق زمان سامانيان
را باز يافت، بعد از مغولها در قرن شانزدهم ميلادي ازبکها روي کار آمدندو از قرن
هيجدهم با پيدايش سستي در اداره ماوراءالنهر،‌ اين سرزمين به سه ناحيه بخارا، خيوه
و خوقند (فرغانه) تقسيم شد که در قرن نوزدهم به تصرف روسها درآمد.

* نگاهي به
سرزمين خوارزم

قلمرو فعلي
جمهور قراقالپاق را که در شمال غربي ازبکستان و جنوب درياچه آرال واقع گرديده
تقريباً مي توان با خوارزم سابق که يکي از مراکز مهم فرهنگي و از کانونهاي ارزشمند
اسلامي است، برابر دانست و لذا لازم است قبل از آشنايي با اين واحد سياسي گذري
داشته باشيم بر گذشته پرفراز و نشيب اين قلمرو تحت عنوان: خوارزم

خوارزم (Xanazm)
ناحيه اي است از ايران قديم که در شمال و مغرب آن سرزمين غزان و در جنوب و مشرق آن
خراسان و ماوراءالنهر قرار داشته و شهرهاي بزرگ آن در قسمت شمالي رود جيحون بوده
است. اصطخري و ابن حوقل اين ناحيه را از خراسان و ماوراءالنهر جدا مي دانند و تنها
«ابن حوقل» در يک جا از کتاب صورة الارض خود اين ناحيه را جزء ماوراءالنهر قلمداد
مي نمايد. جيهاني مي نويسد: «خوارزم نام اقليمي است از خراسان،جداگانه است ا
زماوراء النهر گرداگرد آن بيابان است و جانب شمال آن غزانند»[7]
مؤلف «حدود العالم من المشرق و المغرب» آن را از ماوراءالنهر مي داند و مردمان آن
را سلحشور معرفي مي کند. مقدسي مي گويد: «خوارزم: خورده اي است در دو سوي جيحون،
قصبه بزرگ آن در سمت هيطل و قصبه ديگر آن در سمت خراسان»[8]
اصطخري، خوارزم را اقليمي جدا از خراسان مي داند که گرداگرد آن را بيابان فرا
گرفته است و مي افزايد: خوارزم شهري پر نعمت است و مردمانش معروف و اهل مروت
باشند.[9]

در باب وجه
تسميه خوارزم مي گويند چون در اين ناحيه کيخسرو بر شيده به آساني غالب گرديد و وي
را کشت و از سويي «خوار» در زبان فارسي قديم به معناي آسان است پس خوارزم (سرزمين
رزم آسان) معروف شده که بعدها حرف مکرر(ر) حذف شده است و گروهي ديگر عقيده دارند
چون «ماهي» در زبان محلي خوارزم به معناي خوار مي باشد و هيزم يعني رزم. گروهي از
مغضوبين پادشاهي در جواب استفسار از حالشان مي گويند: ما ماهي داريم و هيزم. يعني:
ماهي را بريان کرده و توسط هيزم سرخ مي کنيم و مي خوريم و لذا اين ناحيه به
«خوارزم» معروف شده و با حذف (ر) مکرر به خوارزم مشهور شده است.[10]

ابوريحان
بيروني تاريخ آغاز بناي خوارزم را 980 سال پيش از اسکندر مي داند[11]
و بنا به گفته م. دياکونوف روسي اين ايالت در زمان جانشينان کوروش تحت قلمرو
هخامنشيان بوده است.[12]
اين سلسله در قرن پنجم ق.م سرزمين خوارزم را از دست داده اند و از اين تاريخ تا
زمان اسکندر، تاريخ خوارزم روشن نمي باشد و حتي پس از اسکندر تا قرن هشتم ميلادي
اطلاعات دقيقي در خصوص اين سرزمين در دسترس نيست، با اين حال خوارزم از گذشته هاي
دور و قبل از اسلام داراي تمدن بوده و اواخر قرن اول هجري در صحنه سياست تاريخ
اسلام ظاهر گرديد و تحت استيلاي اسلام در آمد. خوارزم در ازمنه گذشته از نواحي پهناور
و مهمي بوده که توابع زيادي داشته است. «کاث» (kath)
از شهرهاي مهم خوارزم محسوب مي شده به گونه اي که مرکز بزرگ آن بوده است. ابن
بطوطه که خود اين آبادي را ديده، کاث را تنها شهر بين خوارزم و بخارا مي داند.
مؤلف «حدود العالم» آن را بارگاه ترکان  و
ترکستان و ماوراءالنهر معرفي مي کند. مقدسي در معرفي آن مي گويد: «گرانمايه است،
دانشمندان، اديبان، خيرات و بازرگاني دارد» کاث رفته رفته رو به ويراني نهاد به
گونه اي که مردم خوارزم در حوالي آن، شهر جرجانيه را بنا نمودند که گرگانج مشهور
بود و بعدها آن را «اورگنج» ناميدند، در اواخر قرن اول هجري که خوارزم به تصرف
سپاهيان اسلام در آمد، استوارترين شهرهاي آن «فيل» نام داشت که اعراب آن را منصوره
ناميدند.[13]

خوارزم از
ديرباز مرکز علم و دانش و فرهنگ بوده و عده قابل توجهي از مشاهير جهان اسلام را در
دامن خود پرورش داده است. در باب توجه به دانش در اين ناحيه مقدسي مي گويد:
«خوارزميان اهل دريافت و دانش و فقه و هنر و ادب هستند، کمتر با امامي در فقه و
ادب و قرآن برخوردم که شاگردي خوارزمي نداشت که بر او پيشي گرفته بود». يکي از
مشاهير معروف جهان اسلام و ا زدانشوران شهير ايراني که منسوب به خوارزم است،
«ابوريحان بيروني» مي باشد. اين فيلسوف و رياضي دان ايراني که صاحب تأليفات عديده
مي باشد، در سال 360 هجري در بيرون- قلعه اي از توابع خوارزم- بدنيا آمده و به سال
440 هجري در غزنه وفات نموده است. يکي از بخش ها و نيز شهري را در جمهوري
قراقالپاق (کاراکالپک) بنام ابوريحان بيروني، ناميده اند.[14]
زمخشري که استاد تفسير، حديث، نحو و لغت و علوم بلاغي مي باشد و در عصر خود مورد
احترام فضلا و علما بوده و به سبب اقامت در مجاورت خانه کعبه به جارالله مشهور
شده، منسوب به «زمخشر» از توابع خوارزم است. ولادت وي در سلا 467 هجري و وفاتش به
سال 538 هجري اتفاق افتاده است. جمال الدين محمد بن عباس خوارزمي مکني به ابوبکر
از ادباي مشهور که در زمان خود، مورد توجه دانشمندان بوده، از مشاهير اين ديار
است. رسائل وي در ادبيات عرب امتياز ويژه اي دارد.

محمد بن موسي
مکني به ابوعبدالله، رياضيدان، ستاره شناس، جغرافيدان و مورخ ايراني که يکي از
بزرگترين دانشمندان مسلمان و بزرگترين عالم زمان خود بود، زادگاهش خوارزم است. وي
موفق شد علم جبر را از حساب جدا کند و معادلات درجه دوم را به طريق هندسي حل نمود
و کتاب حسابش که اصل عربي آن مفقود شده توسط «ادلاردباثي»در قرن دوازده ميلادي به
لاتين ترجمه شده و اين اولين کتابي است که به اروپا وارد شده و در طول چندين قرن
مرجع و منبع معتبري براي علماي رياضي بوده و در معرفي حساب مسلمين به اروپائيان،
تأثير مهمي داشته است.[15]
مزار برخي از عرفا و دانشوران ايراني نيز در خوارزم واقع مي باشد مثل مزار امام
فخر رازي، مزار نجم الدين کبري و مزار خواجه علي رامتيني. زبان شناس معروف اواخر
قرن ششم و اوايل قرن هفتم هجري يعني ابوالفتح ناصر مطرزي خوارزمي (538-610 هجري)
در خوارزم بدنيا آمده و وفاتش در اين ديار اتفاق افتاده است.

* از خانات
خيوه تا تشکيل جمهوري قراقالپاق

خيوه (xirac-e)
يا خيوگ (ايچان کاله) که اعراب بدان «خيوق» مي گويند، شهري است در بخش جنوبي
خوارزم، اين شهر پس از ويراني اورگنج رو به آباداني نهاد تا جائي که در همه ولايت
خوارزم جايي معمورتر از آن وجود نداشت. مقدسي مي نويسد: «خيوه بر لبه خيابان،
دلباز کنار انهار است. جامعي آباد دارد».

آرمينيوس
وامبري(vembery
Armin) مي گويد: شهر دو قسمت دارد، خيوه اصلي و قلعه با محوطه مخصوصش که
چهار دروازه دارد، محله ها در داخل قلعه واقعند.[16]
ياقوت حموي در کتاب «المعجم البلدان» ضمن آنکه از قلعه خيوه اسم مي برد اضافه مي
کند که در قرن هفتم، اهالي آن، مذهب شافعي داشته اند، در صورتي که تمام شهرهاي
ديگر بر مذهب حنفي بوده اند. رضا قلي خان هدايت در معرفي خيوه مي نويسد:‌ »خيوه
قلعه اي از قلاع خمسه خوارزم محسوب مي شد. بعد از خرابي اورگنج روي در آباداني نهاده.
در همه خوارزم از خيوه، معمورتري نيست. مساجد و مدارس و عمارات عاليه در آن ساخته
اند. شهري است که حصار آن در کمال متانت است».[17]

بنابراين
خيوه از جمله آباديهاي متعدد خوارزم بوده که در زمان سرکردگان ازبک بعد از دوره
اميرتيمور رفته رفته اورگنج را تحت الشعاع قرار داد و کرسي خوارزم شد و تدريجاً
اسم خوارزم بر آن اطلاق گرديد.[18]
و برخي محققان، خيوه و خوارزم را يکي پنداشته اند؛ چنانکه دکتر محمد معين مي گويد:
«خوارزم يا خيوه سرزميني است در مجراي سفلاي آمودريا و از قديم در تمدن آسياي
مرکزي مؤثر بوده است».[19]
از قرن هيجدهم ميلادي با سست شدن حاکميت مرکزي ماوراءالنهر و تجزيه اين سرزمين در
ساحل جنوبي درياچه آرال که معادل جمهوري قره قالپاق فعلي است، خان نشين خيوه پديد
آمد.

ايلبارس خان
حاکم اين ناحيه به هنگام توقف نادر در هندوستان در سرحدات سرخس و ابيورد تاخت و
تاز کرده بود که نادرشاه براي سرکوبي وي روانه اين سامان گرديد و در 24 شعبان 1153
هجري قمري مطابق با 14 نوامبر 1740 ميلادي نادر به نيروهاي وي، شکست سختي وارد
ساخت و ايلبارس خان به همراه 20 تن از اطرافيانش به دستور وي کشته شدند. پس از آن
نادر بنابر سياستي که داشت 4000 نفر ازبک را ملتزم اردوي خويش نمود و اسيران روس
را که در خيوه بودند، آزاد نمود. بعد از آن نيز شورشهاي ديگري در خيوه رخ داد که
توسط نادر سرکوب شدند.[20]

اولين ارتباط
روسها با خيوه (سرزمين کنوني قراقالپاق) مربوط به اواسط قرن شانزدهم ميلادي مي
شود. در سال 1669 ميلادي از بندر روسي آستراخان واقع در ساحل درياي خزر يک
اشرافزاده روسي بنام «ايوان فدوتف» از سوي روسها به خيوه اعزام گرديد. در سال 1700
که شاه نياز، امير خيوه- که درگير جنگهاي فئودالي بود- از پطر کبير تقاضاي حمايت
نمود و اين مسئله توجه روسيه را نسبت به خيوه افزون ساخت و براي پاسخ دادن به
تقاضاي ياد شده در سال 1717 م لشکري تحت فرماندهي «بکويوچ چرکاسکي» به سوي خيوه
حرکت کرد اما خيوه اي ها به روسها توجهي ننموده و به بهانه فراهم کردن محل کافي
براي اسکان آنان، روسها را به واحدهاي کوچک تقسيم نموده و به قتل عام آنان
پرداختند، آنهايي که فرار کردند نيز غالباً در بيابانها به هلاکت رسيدند. در سال
1839 م «ژنرال پرووسکي» مأموريت يافت که به خيوه رفته و اميري فرمانبرتر را بر آن
سرزمين بگمارد، امتيازات تجاري بدست آورده و زندانيان روسي را آزاد کند، ولي با
وجود 6000 نيروي نظامي اعزام شده، نتوانست به خيوه برسد و پس از کشته شدن متجاوز
از هزار نفر از سربازانش و از دست دادن تقريباً تمامي شترهايش، به روسيه مراجعت
نمود.

شکست روسيه
در جنگ کريمه در سال 1855 م روسها را بر آن داشت که براي احياي غرور ملي و نظامي
خود و نيز کسب منافع تجاري به سه خان نشين ترکستان- که خان نشين خيوه بخشي از آن
بود- حمله کند ولي گرچه در بخارا و خوقند به پيروزيهايي دست يافتند، خيوه که توسط
بيابانهاي خشک احاطه مي گرديد از دسترس روسها بر کنار مانده بود و بر خلاف آنکه
وزارت امور خارجه روسيه طي بيانيه اي اعلام کرده بود که تمايلي به تصاحب خيوه
ندارد، در سال 1873 م «ژنرال کافمن» با بي توجهي به اين بيانيه، به سوي خيوه عزيمت
نمود و خان اين ناحيه را وادار نمودکه قيموميت روسيه را بپذيرد. در همان زمان
سربازان روسيه از جانب بندر کراسنودسک- که آنرا در سال 1869 م در ساحل شرقي درياي
خزر بنا کرده بودند- وارد علم شده و خيوه را تحت انقايد روسيه در آوردند و بدين
ترتيب هر سه خان نشين، دست نشانده روسيه گرديد.

در سال 1918
ميلادي و پس از انقلاب اکتبر، اسفنديار خان که دست نشانده قديمي روسها در خيوه
بود، توسط يکي از دشمنان خود يعني «جنيدخان» از حکومت بر کنار شد و جنيد يکي از
حاميان خود را بر تخت نشاند و پس از چندي رهبران چپ گراي خيوه را که عليه حکومت
توطئه مي کردند، اعدام نمود. در اين ميان تاشکند احساس نمود که لازم است پيماني با
جنيد خان مبني بر به رسميت شناختن خيوه به امضا برساند، هيأت نمايندگي اعزامي
شوروي به خيوه، در ظاهر تحت سرپرستي يک افسر قديمي ترک به نام محمد کاظم بيک بود
اما سرپرست واقعي آن را يک کمونيست روسي بنام «خريستوفروف» (khristorof)
بعهده داشت که علاوه بر مسئوليت رسمي خود در هيأت، به تبليغات و تحريکاتي بر عليه
جنيدخان مشغول بود تا آنکه به دست افراد جنيد خان به هلاکت رسيد.

پس از آنکه
شوروي از جنگ داخلي نجات يافت، تصميم گرفت مرزهاي مطمئن تري براي خيوه مشخص کند که
در تعقيب چنين سياستي، سربازان شوروي در 25 دسامبر 1919 ميلادي تحت رهبري: «گ. ب
اسکالوف» از مرزهاي خيوه گذشتند که پس از چندي قوش محمد خان که بر عليه جنيد خان
دست به قيامي زده بود به آنان پيوست و جنيد خان پس از يک ماه مقاومت و پايداري به
همراه 400 نفر از يارانش به صحراي قراقوم متواري شد که حاکم قانوني خيوه و دست
نشانده جنيد يعني سيد عبدالله به وضع جديد تن در داد. ولي در فوريه 1920 م از کار
بر کنار شد و به جاي او يک کميته انقلابي طرفدار شوروي روي کار آمد و تلاش جنيدخان
در باز پس گيري خيوه مؤثر واقع نشد و خيوه که تحت نظارت جمهوري خلق خوارزم بود،
تغيير نام داد و جمهوري خلق خوارزم با روسيه شوروي پيمان وحدت امضا کرد و بدين
گونه دولت تازه تأسيس خوارزم از راديکالهاي جوان ميهن پرست خيوه، بوجود آمد.

در 14 مارس
1921 م دولت خيوه ايهاي جوان از کار بر کنار شد و تصفيه حزبي آغاز گرديد و نام آن
از جمهوري خلق به جمهوري شوروي تغيير کرد. برانداختن دولت خيوه مقاومت مسلمانان را
عليه شورويها در بخارا تشديد نمود. در ژانويه 1924 م جنيدخان با سپاهي بسيار قوي
به خيوه حمله کرد. اما به سختي شکست خورد که اين آخرين عمليات گسترده باسماچيها در
آسياي مرکزي بود.[21]
سرانجام در 16 فوريه 1925 م جمهوري خودمختار قراقالپاق به صورت يک منطقه خودمختار
تشکيل و از سال 1932 م به صورت جمهوري خود مختار در آمد.[22]

قراقالپاق در
آغاز جزء جمهوري خودمختار قزاق شد( در آن زمان قزاقستان بخشي از جمهوري فدارتيو
روسيه محسوب مي شد) و پس از ارتقاء به جمهوري، از قزاقستان جدا گرديد ولي همچنان
جزء جمهوري فدارتيو روسيه باقي ماند. جمهوي خودمختار قراقالپاق در پنجم دسامبر
1936 م به ازبکستان پيوست و اکنون نيز چنين وضعي را دارد.

* شناخت
جغرافيائي جمهوري خودمختار قراقالپاق

قراقالپاق با
مساحتي بالغ بر 165000 کيلومترمربع در جنوب درياچه آرال (خوارزم سابق) واقع شده
است. درياچه مذکور با 63800 کيلومتر مربع وسعت بدليل شرايط منفي منطقه اي از قبيل
خشکي هوا، تبخير زياد و ريخته شدن فاضلابهاي شيميايي در آن و استفاده بيش از حد آن
در آبياري اراضي زير کشت پنبه، در حال خشک شدن است. در صورت وقع اين پديده
مورفولوژيکي، مشکلات و دشواريهاي عظيمي براي منطقه پديد مي آيد که خود خسارات
جبران ناپذيري را در پي دارد. رودخانه آمودريا (جيحون) به طول 2530 کيلومتر که از
کوههاي تيان شان سرچشمه مي گيرد پس از مشروب نمودن ترکمنستان، ازبکستان و قراقالپاق
از ساحل جنوبي به درياچه آرال مي ريزد، همچنين رودخانه سير دريا در جمهوري
قزاقستان وارد درياچه آرال مي شود.[23]

قراقالپاق از
شرق با ازبکستان، از شمال و غرب با قزاقستان و از جنوب با ترکمنستان مرز مشترک
دارد. بدليل عبور نوار بياباني از آن، اکثر خاک اين سرزمين را صحراي سوزان و کويري
تشکيل مي دهد و نقاط شرقي آن توسط ريگزارها و شنزارهاي قزل قوم (خاک سياه) احاطه
شده است. آب و هواي گرم و خشک دارد و رطوبت نسبي آن با وجود قرار گرفتن در ساحل
درياچه آرال و جاري بودن رودخانه ها در آن، ناچيز است.

مرکز حکومت
آن «نوکوس» است که در حال حاضر حدود 150 هزار نفر سکنه دارد. قراقالپاق 9 شهر و 13
شهرک دارد. قراقالپاق در سال 1979 ميلادي قريب به يک ميليون نفر سکنه داشت که در
حال حاضر جمعيت آن به 1300000 نفر بالغ مي گردد. 93% طوايف گوناگون قراقالپاق در
اين جمهوري اسکان يافته اند و 7% بقيه در ازبکستان و ساير جمهوريهاي آسياي ميانه
پراکنده اند، تعدادي از آنان در کشور افغانستان بسر مي برند و 75% قراقالپاقها در
نقاط روستايي و 25% بقيه در مراکز شهري سکونت دارند. غير از قراقالپاقها اقوام
ازبک، قزاق، ترکمن، تاتار، روس و… در اين جمهوري زندگي مي کنند. با وجود ويژگي
هاي قومي و سنت هاي عشايري و اختصاصات شغلي (کشاورزي و دامداري) طبق آمارهاي جديد،
اکثريت مردم اين جمهوري باسوادند و اين در حالي است که به سال 1926م تنها 5/1%
آنان از نعمت سواد بهره مند بودند.

قراقالپاقها
اختلاطي از فارس زبانان منطقه آرال و اقوام مهاجر ترک زبان آغوز و پچنگ مي
باشند  که در قرن ششم قبل از ميلاد به
نواحي غربي آسياي ميانه راه يافتند.

پچنگ ها (pecheneG)
از اقوام ترک هستند که در ميان رودخانه اهي ولگا و اورال زير فرمان خزران بسر مي
بردند و بنا به نوشته ابن رسته در کتاب الاعلاق النفيسه خزران هر سال براي وصول
ماليات، آنان را در معرض تاخت و تاز قرار مي دادند. در اواخر قرن نهم ميلادي گروهي
از ترکان آغوز که همسايگان آنان بودند، پچنگ ها را به عقب راندن آنان که آواره شده
بودن به سوي مغرب از دون گذشته و به قلمرو مجارها يورش بردند. که در اين هجون
مجارها متحمل شکست سختي شدند.[24]

قراقالپاق ها
در قرن يازدهم ميلادي در فتوحات سلاجقه به سوي جنوب و غرب شرکت نمودند. ولي اکثر
آنان در حوالي درياچه آرال باقي ماندند. مشخص نيست که از چه زماني اين قوم به
قراقالپاق معروف شدند  ولي معناي اين لفظ
کلاه سياه است و به معناي قومي مي باشد که با امير خيوه اتحاد بسته اند تا امير از
آنان در برابر قبايل قبچاق حمايت نمايد. طايفه مزبور در قرن شانزدهم بتدريج نام
قراقالپاق را به خود گرفت و به صورت گروه مستقلي در بخش سفلاي سير دريا استقرار
يافت. آرمينيوس وامبري مي گويد: قره قالپاق ها در ساحل آنطرف رود جيحون در مقابل
«گرلن ورو» به شمال تا نزديکي «قونگرات» مسکن دارند و جنگهاي وسيعي در دسترسشان
قرار دارد و بکار دامپروري مشغولند.[25]رضا
قلي خان هدايت سواران قراقالپاق را با لباسها و کلاههاي عجيب در گرگانج از توابع
خوارزم سابق ديده است.

در اوايل قرن
هفدهم قلموقها که بودايي مذهب بودند در اراضي بخش جنوبي ولگا استقرار يافتند. آنها
د رسال 1603 ميلادي خيوه را غارت نمودند و به کشتار افراد قراقالپاق پرداختند، دور
ديگري از يورشهاي وحشيانه آنان در فاصله سالهاي 1723 تا 1725 ميلادي بوقوع پيوست
که ضمن آن به همراه اويراتها با تاخت و تازهاي خود مصيبت هاي بزرگي براي طوايف
مستقر در آسياي ميانه بوجود آوردند. هول و هراس بر جاي مانده از يورش آنان چنان
بود که خاطره خونين جنايات مغول را از اذهان برد. اين اقوام در داستانهاي
قراقالپاقها به صورت کافر دشمنان اسلام معرفي و توصيف شده اند.

مردم
قراقالپاق حاکميت خيوه را به سهولت نپذيرفتند و سالهاي متوالي قيام کردند که
مهمترين آنان قيام سال 1827 م است که طي ان شهر قونگرات را به تصرف خود در آوردند،
در قيام باسماچيان که بر عليه روسها صورت گرفت، مبارزين و روشنفکران قراقالپاق
حضور فعال و چشمگير داشتند. «آچيل توقسابه» که فردي شجاع بود و موفق شد روشنفکران
ولايت خود را دور خويش جمع کند، در دسته آچيل بيگ مربوط به تشکيلات مبارزاتي
سمرقند حضور داشت، اين فرد از مبارزين مشهور قراقالپاق به شمار مي رفت.[26]

* زبان و
فرهنگ

زبان اين قوم
قراقالپاقي است که به گروه زبانهاي ترکي مرکزي تعلق دارد که به زبانهاي نوگاي و
قزاق نزديک است زبان مکتوب آنان در سال 1925 م ابداع شد که واژگان آن غالباً قبچاق
(قپچاق) است ولي مخلوطي از واژگان عربي و فارسي در آن ديده مي شود. در اين زبان
واژه هاي چيني و روسي نيز قابل مشاهده است. زبان امور اداري، بازرگاني و اقدامات
رسمي ازبکي و روسي مي باشد. برنامه هاي راديو تلويزيون آن به زبانهاي قراقالپاق،
روسي، ازبک و ترکمن پخش مي شود. روزنامه ها و نشريات و جزواتي که در اين سرزمين
انتشار مي يابد غالباً به زبانهاي محلي و روسي مي باشد.[27]

قراقالپاقها
مسلمان و سني مذهبند و پيرو مکتب حنفي مي باشند، آنان بين قرون دهم تا سيزدهم
ميلادي، اسلام را به عنوان آيين خود برگزيده‌اند، اين قوم به عنوان پرهيزگاراني
متعصب مشهورند و مسلک هاي اهل تصوف در بين آنان رواج زايد الوصفي دارد، مهمترين
طريقت رايج در اين منطقه که حامي فراواني دارد، کبرويه است يعني طريقه نجم الدين
کبري. مسلک ياد شده به طرز کاملاً‌ آشکاري تحت تأثير مکتب تشيع قرار دارد.

احمد بن عمر
بن محمد خوفي خوارزمي مکني به ابو الجناب و ملقب به نجم الدين و طامة الکبري و
معروف به شيخ نجم الدين کبري مؤسس سلسله کبرويه مي باشد که از مشاهير عرفا و اکابر
صوفيان قرن ششم و هفتم هجري به شمار مي رود. نجم الدين رازي، سعدالدين حموي، سيف
الدين باخزري و..  از شاگردان وي بوده اند.

وي به هنگام
هجوم مغولها در دفاع از شهر اورگنج سهمي بزرگ داشت و دراين واقعه به سال 618 هجري
به قتل رسيد. بنا به عقيده ابن بطوطه تربت وي در نزديکي اورگنج زيارتگاه عموم مردم
بود، اما اکنون مزارش ناپيداست ولي برخي عقيده دارند مقبره اش رد نزديکي خيوه قرار
دارد.

منابع معدني
اين جمهوري عبارتند از: ذخاير نمک معمولي، نمک گلوبريت، نفت، گاز طبيعي، فلزات غير
آهني نادر، ميکا، گرافيت و انواع سنگهاي ساختماني. مهمترين محصول زراعي آن پنبه
است، به دامداري بويژه پرورش گوسفند براي تهيه پوست آستراخاني توجه مي شود،
ماهيگيري، شکار، تهيه خزکرموش و پرورش کرم ابريشم از ديگر فعاليتهاي مردمان اين
سامان است، صنايع پنبه پاک کني، توليد مصالح ساختماني و صنايع سبک در اين سرزمين
رواج دارد.

تحليل پديده
هاي سياسي

قسمت سوم

سيد موسي
ميرمدرس

يادآوري:

در قسمت دوم
اين مقال، کاربرد مفهوم سياست از چهار بعد؛ الف- لغت، ب- ادبيات فارسي، ج- از
ديدگاه سياست شناسان دنياي کنوني، د- از نظر دانشمندان علوم اسلامي،‌مورد بررسي
قرار گرفت، و پس از آن به نقد و بررسي اجمالي ديدگاههاي ياد شده، پرداخته شد.

در ضمن به
علت طولاني بودن عنوان بحث، از اين پس به جاي «دانشها و روشهاي کاربردي در تحليل
پديده هاي سياسي» از عنوان «تحليل پديده هاي سياسي» بهره خواهيم برد.

***

مردم و سياست

هنگامي که
سخن از «دانشها و روشهاي کاربردي در تحليل پديده هاي سياسي» به ميان مي آيد، چه
بسا برخي چنين پندارند که چه حاجت به اين مباحث است، ما خود بسياري از رويدادها را
تجزيه و تحليل مي کنيم و اين مطالب را نيز نياموخته و اتفاقاً مواردي هم سراغ
داريم که مدعيان تحليل سياست، به خطا رفته و ما بر صواب بوده ايم!

افزون بر آن،
قلمرر گسترده دانشها و روشهاي ياد شده، خود معضلي است که بسياري از مردم، فرصت
تعليم و تعلم آن را ندارند و عملاً اين نوع تلقي از تحليل رويدادهاي سياسي، سياست
را به طبقه اي خاص، اختصاص خواهد داد، و مانع از سياسي شدن مردم مي شود؛ در حالي
که هدف از اين سلسله مباحث، آموزش سياسي عامه شهروندان است. و اين دو امر، به نظر،
ناهماهنگ و متهافتند!

در پاسخ اين
انگاره، بايد گفت: موضوعهاي سياسي، برخي بسيط و ساده اند، و پاره اي پيچيده و
مرکب. آنچه نوع مردم، در دريافت آن دچار مشکل نيستند، مباحث بخش اول است؛ في المثل
مردم بر اساس معيارهايي مانند، «هماهنگي با استراتژي و تاکتيکهاي رهبري»،‌«حفظ
مصالح اسلام و انقلاب»، «ملاحظه گذشته و ارزيابي حال افراد و گروهها»و…، مي
توانند درباره جريانهاي سياسي کشور، موضع بگيرند و روند برخي از امور را تأييد يا
رد کنند. و البته در اين گونه موارد ما نيز فهم سياسي مردم را مي ستاييم؛ ولي بايد
بايد توجه داشت که هدف از طرح اين مباحث (دانشها و روشهاي ياد شده) به فعليت
رساندن استعدادهاي بالقوه کساني است که توان تحليل رخدادهاي جهان سياست را دارا
هستند.

در اين نوع
مباحث از دو زاويه ديني و فراديني به ارزيابي مسائل سياسي پرداخته مي شود؛ در
حاليکه در دنياي کنوني سياسي شناسان عمدةً از پارمترهاي مادي بهره مي گيرند؛ اما
محورهاي معنوي که در تحليل سياستها، نقش فراوان دارند؛ چون تقوا، بدا، شکر و کفر و
…[1]
مطمح نظر آنها نيست و سر خطايشان در بعضي موارد، برخاسته از محدوديتهاي عرصه تفکر
سياسي آنهاست.

اين قلم بر
اين باور است که همه مردم، داراي بينش سياسي هستند؛  اما در برخي، اين نور تحليل، کم سو و در پاره
اي،‌پر حرارت و توان است. و نبايد ترديد داشته که به هر ميزان دانش سياسي انسان،
افزون شود و مهارت و تجربه در بکارگيري روشهاي سياسي، کسب کند، قدرت بيشتري براي
درک و تحليل رخدادهاي عالم سياست، خواهد داشت. و اين خطاست که کساني به حداقل فهم
و دانش سياسي اکتفا کنند.

سياست در
جهان امروز، مبارزه است، بسان مبارزه دو رزمي کار که بايد چشم در چشم هم بدوزند و
در قبال حمله هاي حريف از خود دفاع کنند، و پس از شناسايي نقطه ضعفهاي حريف، بر او
بتازند و امتياز گيرند. وعالم، ميدان اين مبارزه است و کشورها، رزمي کاران اين
عرصه اند. و اگر تو بر اصول مبارزه واقف نباشي، ديگران آگاه خواهند گشت و اگر نقطه
ضعفها را نشناسي، دشمن ضعفهايت را دستاويز قرار خواهد داد و بناچار در اين
هماوردگاه، هر ملتي سياست پيشه تر است، موفق تر!

جوان و سياست

و از اين جا
مي توان فهميد که مطالعه در سياست، براي جوانان ضرورتي تر از نان شب است؛ چه اين
که آينده هر کشوري را، «قدرت ملي» آن رقم مي زند، و عالي ترين شکل «قدرت ملي»،
«قدرت سياسي» است و کمال «قدرت سياسي»، در سياسي بودن نسل جوان است. از اين رو، مي
توان به درصد خيانت کساني که مبلغ «سياست گريزي» نسل جوان هستند، اطلاع يافت.

جوان به
تزکيه و خودسازي، نياز فوري دارد؛ چرا که تکامل يک جامعه، به ترويج و فراگيري بعد معنوي
و الهي، بستگي تام دارد!

جوان محتاج
به تعلم و دانش آموزي است؛ چه اين که «هويت فرهنگي» انسان و جامعه، با ميزان دانش
و آگاهي او، سنجيده مي شود!

جوان به ورزش
نياز مبرم دارد، زيرا ساختار جسماني توانمند و قدرت رزمي او، جز از اين راه بدست
نمي ‌آيد، و «قدرت ملي» پيوندي وثيق با توان رزمي نسل جوان دارد!

جوان بايد
سياست دان و سياست شناس گردد؛ زيرا سياست، قدرت استخدام همه علوم را داراست، سياست
مي تواند «دين» بسازد و «مذهب» خلق کند- آن سان که وهابيت و بهائيت و امثال آندو
را بوجود آورد- و معنويت را نيز قبضه کند، پس اگر جوانان، مي خواهند کشوري مستقل و
پيشرو و جامعه اي ايده آل و نمونه داشته باشند، اگر مي خواهند در آينده، مورد
سرزنش فرزندان خود قرار نگيرند، اگر مي خواهند علم و دينشان، و جسم و روانشان در
استخدام بيگانگان در نيايد،‌بايد سياست را بسيار مهم بشمرند و بدان روي خوش نشان
دهند. جوان اهل مبارزه است و طالب کمال، و بدون سياست- گرچه معنويت باشد- به پرنده
اي يک بال مي ماند که در حسرت پرواز- در عرصه کمال- خواهد سوخت!

فرهنگ و
سياست

از آنچه
گذشت، مي توان به يکي از اساسي ترين انگيزه ها و اهداف تهاجم (شبيخون) فرهنگي
دشمن، دست يافت!

شما سيماي
جواني را که در معرض تهاجم فرهنگي است، ترسيم کنيد، ببينيد کسي که شامگاه تا پاسي
از شب را با ديدن مناظر شهوت انگيز و جادوگري و غيره در فيلمهاي ويدئويي سپري مي
کند، و با اعصابي ناآرام به رختخواب مي رود و با تصويري از آنچه ديده است، چشم بر
هم مي بندد، و فردا هم با رواني پريشان و مغزي خسته، رهسپار محل تحصيل يا کرا مي
شود، چه ميزان مي تواند کار مفيد ارائه دهد؟ و مگر نه اين است که هدف وي از همان
مقدار کار، نيز به دست آوردن دست مايه اي است تا بدنبال «کاروان مدپرستان تقليد
گرا»، از اين سوي به آن سوي بدود، و تازه با هزاران رنج و محنت آگاه که به وصال مد
مورد علاقه اش رسيد، مصيبت از نو آغاز مي شود!

زيرا مدل
لباس يا کفش و کلاه عوض گشته و همچنان بايد اين انسان مسخ شده در پي قافله
مدپرستان بدود، با اين وصف،‌ چنين عنصري خودباخته، کي فرصت پرداختن به سياست و
سرنوشت جامعه اش را خواهد داشت؟

بنابراين اگر
نبود، ره آورد تهاجم فرهنگي، مگر «سياست گريزي» نسل جوان،[2]با
روا بود که دشمنان اسلام و بشريت ميلياردها دلار براي آن هزينه کنند، تا نفت
خاورميانه، و طلا و اورانيوم و مس آفريقا و آمريکاي لاتين و…. را به تاراج ببرند
و جوانان را به کژ راهه ها بکشانند.

باري پس از
بررسي انگاره مذکور، به موضوع سخن مي پردازيم.

1-   
اقسام تحليل سياسي

اقسام تحليل
سياسي عبارتند از: الف- تحليل سياسي عمومي، ب- منطقه اي، ج- تخصصي، د- فوق تخصصي.

الف: تحليل
سياسي عمومي

عبارت است از
درک پديده هاي سياسي و کشف ارتباط تسلسلي حوادث، براي عامه مردم، تا صرف نظر از
جنبه تخصصي برخي از مسائل سياسي، مردم به عنوان عناصر تشکيل دهنده يک کشور و نيز
به عنوان بخشي از جهان بدانند در چه جايگاهي قرار دارند؟ چه کساني بر آنها حکومت
مي کنند؟ مسير سياستها در چه کانالهايي هدايت مي شود؟ دوستان و دشمنانشان چه کساني
هستند؟ تا از اين رهگذر در تعيين سرنوشت خويش سهيم گردند و بر تئوري جدايي دين از
سياست و اين که سياست اختصاص به عده اي از ما بهتران دارد و هرچه آنان بخواهند،
همان خواهد شد، خط بطلان بکشند!

ب: تحليل
سياسي منطقه اي

مرحله اي
بالاتر از تحليل سياسي عمومي است که البته قابل گسترش در سطح جامعه نيست ولي تمام
کساني که بر حسب وظيفه شغلي خود از حوادث جهاني تأثيرپذير هستند، ناچارند به اين
مرحله قدم بگذارند و حداقل درباره يکي از مناطق مورد نظر که به وظيفه و مشغله آنان
ارتباط دارد، آن قدر مطالعه و تحقيق کنند تا در تحليل سياسي منطقه اي صاحب نظر
شوند. نظاميان، معلمان علوم اجتماعي، اقتصاد دانان، دست اندرکاران رسانه هاي
گروهي، بازرگانان، مسئولان اجرايي کشور و نيز ملبغان ديني لازم است که به سلک تحليل
گران سياسي منطقه اي در آيند، تا ضمن موفقيت در انجام وظيفه، خدمات آنان، نتايج
مفيدتري به بار آورد.

در تحليل
سياسي منطقه اي، علاوه بر مسائل کلي تحليل سياسي عمومي، معلومات مربوط به نقطه
مورد نظر ژرفتر و سطح کلي آشنايي با مسائل منطقه به مراتب افزونتر از ساير نقاط
است. في المثل منطقه خاورميانه، آفريقاي شمالي، آفريقاي سياه، شبه قاره هند، جنوب
شرقي آسيا، اروپا، مسائل آمريکاي لاتين، ايالات متحده آمريکا، حوزه خليج فارس
وغيره، از مناطقي هستند که در چهارچوب تحليل سياسي منطقه اي، قرار مي گيرند.

ج: تحليل
سياسي تخصصي

اين نوع
تحليل، بيشتر جنبه حرفه اي يافته استو معمولاً کساني بدان مي پردازدند که شغلشان
هم در همين رشته است و در خدمت دولت براي ارائه اين امر، قرار گرفته اند، مانند
متخصصان مسائل مغرب عربي، فلسطين، کويت، لبنان، سوريه و… و چون تأمين مواد اوليه
و خوراک مورد نياز اين گونه تحليل گران از طريق مجاري معمولي ميسر نيست، بناچار
براي دسترسي به منابع تحقيق و تحليل، چاره اي جز آن وجود ندارد که در خدمت دولتها
به کار اشتغال داشته باشند.

د: تحليل
سياسي فوق تخصصي

تحليل گراني
از اين قبيل، در مسائل بسيار محدود، به طور عميق وارد مي شوند و کارشان بيشتر به
صورت امور اطلاعاتي- جاسوسي و ضد جاسوسي انجام مي گيرد و چون منابع مورد حاجت
آنان، جز از طريق سازمانهاي اطلاعاتي دولتي بدست نمي آيد، لاجرم بايد در خدمت
دولتها قرار گيرند. در مثل شناخت هيأت حاکمه روسيه، شناخت مسائل کاخ سفيد، روابط
جمهوري خواهان و دموکراتها و … از نمونه کارهايي است که در حوزه تحليل گري سياسي
فوق تخصصي جاي دارد.[3]

2-   
آشنايي با مفاهيم
تحليل

مفاهيم واژه
ها و اصطلاحهاي سياسي، زبان انتقال و نيز دريافت تحليل هستند و چون تعدادي از
اينها از الفاظ مشترک و يا مبهم اند، بنابراين شناخت معاني آنها در عرف سياست و
تحليل سياسي ضروري مي نمايد.

الف: تجزيه و
تحليل

تجزيه، به
معناي بررسي جداگانه عناصر و عوامل مؤثر در پديده، و تحليل به مفهوم کشف روابط و
ارتباط ارگانيک و قانون منديهاي ميان آن عناصر و عومل نقش آفرين است.

ب: تحليل
سياسي

انسان با
دارا بودن معلومات و دانش کافي و تجربه لازم همراه با«شم» خدادادي، داراي ملکه اي
نفساني مي شود که قادر است با درک صحيح پديده ها وجريانهاي سياسي و کشف ارتباط
تسلسلي و متقابل حوادث، به ارزيابي مسائل پرداخته و نتيجه مطلوب را اخذ نمايد.
عملياتي را که انسان با به کارگيري اين قوه انجام مي دهد، مي توان فن- يا مخلوطي
از علم و فن- تحليل سياسي ناميد.[4]

ج: شم سياسي

شم و قوه اي
است که تحليل گر را در درک حقايق رخدادها و امور سياسي، آن گونه که هست ياري مي
دهد. روشن است که بينش (شم)، بدون داشتن مقدمات و دانش تحليل از کارايي مفيد
برخوردار نخواهد بود. ادامه دارد

نگاهي به
منطقه بحراني قفقاز

دکتر محمد
رضا حافظ نيا

منطقه قفقاز
فلات مرتفعي است که بصورت گره گاهي در محل اتصال دو فلات بزرگ ايران و آناطولي
قرار گرفته است و بين درياي مازندران و درياي سياه و سرزمينهاي پست اوکراين و
روسيه واقع شده و بر آنها مسلط مي باشد. اين واحد توپوگرافيک که متشکل بنظر رسيده
و از واحدهاي توپوگرافيک مجاور(فلاتها، دشتها و چاله ها) متمايز مي باشد داراي
گوناگونيهاي انساني و فرهنگي بوده که خود بستر و بنياد تحولات اجتماعي و سياسي
منطقه قفقاز را تشکيل مي دهد. بعبارتي منطقه قفقاز محل برخورد و تماس بين دنباله
ها و زبانه هاي نواحي فرهنگي متمايزي است که در پيرامون قرار دارند و لذا بصورت يک
منطقه چند فرهنگي تجلي مي نمايد که اصطکاک و برخورد بين آنها به شکل گيري بحران
کمک نموده و منطقه قفقاز را از پتانسيل بحران سياسي- اجتماعي چشمگيري برخوردار مي
نمايد.

از سوي ديگر
تجلي گوناگونيهاي فرهنگي را مي توان در قالب نواحي سياسي کوچک و چندگانه اي مشاهده
نمود که در اشکال مختلف ناحيه سياسي مستقل و غير مستقل وجود دارند.

منطقه قفقاز
از سه واحد يا ناحيه سياسي مستقل برخوردار است، که عبارتند از:

1-   
ناحيه سياسي
آذربايجان:

اين ناحيه
سياسي بدنبال فروپاشي کشور شوروي در سال 1991م استقلال خود را بدست آورد و از همان
آغاز با بحرانهاي سياسي داخلي و خارجي روبرو گرديد. وسعت اين کشور 86600 کيلومتر
مربع و جمعيت آن در سال 1990 برابر با 7020000نفر بوده است. مرکز سياسي- اداري آن
شهر باکو با جمعيت 1741000 نفر مي باشد که بزرگترين شهر کشور است و دومين شهر آن
گنجه با جمعيتي حدود 270000 نفر مي باشد.

نظام سياسي
آن جمهوري است و دين مردم اسلام، و زبانهاي رسمي و رايج آن ترکي و روسي مي باشد.
الگوي ملت در جمهوري آذربايجان ترکيبي استو 1/78 درصد آنها را آذري و 9/7 درصد
روسي و 9/7 درصد ارمني و 1/6 درصد را بقيه اقوام تشکيل مي دهد و همانطور که مشاهده
مي شود اکثريت آنها از آذريها هستند. جمهوري آذربايجان از حيث وسعت وسيعترين و از
حيث جمعيت بزرگترين و از حيث موقعيت، شرايط و وضعيت جغرافيائي مناسبترين و از حيث
منابع نفتي و غير آن تقريباً داراترين کشور مستقل منطقه قفقاز مي باشد، بنابراين
از حيث وزن ژئوپلتيکي در منطقه قفقاز موقعيت برتري دارد.

مساحت جمهوري
آذربايجان حدود سه برابر ارمنستان و حدود 2/1 برابر گرجستان و جمعيت آذربايجان
حدود 12/2 برابر جمعيت ارمنستان و حدود 3/1 برابر جمعيت گرجستان مي باشد.

2-   
ناحيه سياسي گرجستان:

اين ناحيه
سياسي بدنبال فروپاشي کشور شوروي در سال 1991م بصورت کشور مستقل درآمد. نظام سياسي
آن جمهوري است و دين مردم مسيحيت و اسلام و زبان رسمي آن روسي مي باشد. وسعت اين
کشور 69700 کيلومتر مربع و جمعيت آن 5396000 نفر در سال 1990م بوده است. مرکز
سياسي- اداري آن شهر تفليس با 1174000 نفر جمعيت بوده که بزرگترين شهر کشور است و
شهرهاي کوتايسي، روستاوي، باتومي و سوخومي در رتبه هاي بعدي قرار دارند.

الگوي ملت در
گرجستان ترکيبي است و از اقوام مختلف همراه با تمايز فضائي- جغرافيائي بوجود آمده
است و اين ويژگي ملي منشأ بحرانهاي سياسي درون کشوري آن را تشکيل مي دهد. آبخازها
و آجارها در منتهي اليه بخش غربي کشور و در ساحل درياي سياه و در فاصله قابل توجهي
از مرکز سياسي- اداري کشور يعني تفليس قرار دارند. حدود 8/68 درصد جمعيت کشور را
گرجي ها و 9 درصد آن را ارامنه و 9 درصد را روس و 2/13درصد را ساير اقوام تشکيل مي
دهد. گرجستان از حيث وزن ژئوپلتيکي در منطقه قفقاز از رتبه دوم برخوردار مي باشد.

3-   
ناحيه سياسي
ارمنستان:

اين ناحيه
سياسي بدنبال فروپاشي کشور شوروي در سال 1991م استقلال خود را بدست آورد. نظام
سياسي آن جمهوري است و دين مردم مسيحيت بوده و عده اي نيز مسلمان هستند. زبان رسمي
روسي و ارمنياست. وسعت اين کشور 29800 کيلومتر مربع و جمعيت آن 3304000 نفر در سال
1990م بوده است. مرکز سياسي- اداري آن شهر ايروان با 1168000 نفر جمعيت است که بزرگترين
شهر کشور بوده و در درجه بعدي لنيناکان قرار دارد.

الگوي ملت در
ارمنستان ترکيبي است ولي  ارامنه در اکثريت
بالا قرار داشته و حدود 90 درصد جمعيت کشور را شامل مي شوند. در درجه بعدي آذريها
با حدود 3/5 درصد قرار دارند. بقيه جمعيت را اقوام ديگر تشکيل مي دهند. درجه بالاي
تجانس ملي همراه با تجانس بالاي ديني باعث شده است که اولاً اين جمهوري بين
کشورهاي منطقه قفقاز از بحران سياسي برخوردار نباشد ثانياً روحيه توسعه طلبي ملي
تقويت شده به نحوي که تجاوز به سرزمين جمهوري آذربايجان را باهدف الحاق منطقه قره
باغ به سرزمين خود انجام مي دهند.

در منطقه
قفقاز همچنين نواحي سياسي غير مستقل نيز وجود دارد که به دو صورت جمهوري خودمختار
و منطقه خودمختار مي باشند و از حيث جغرافيائي تابع يکي از کشورهاي مستقل منطقه
قفقاز هستند.

جمهوريهاي
خودمختار منطقه عبارتند از:

1-   
جمهوري نخجوان که بخش
برونگان کشور آذربايجان را تشکيل داده و در شمال ايران قرار داشته و بين کشور
ايران و کشور ارمنستان محصور مي باشد.

2-   
جمهوري هاي
آبخازستانو آجارستان که در ساحل درياي سياه و در بخش غربي کشور گرجستان قرار
دارند.

3-   
جمهوريهاي داغستان و
چچن اينگوش و اوستياي شمالي که بخش شمالي منطقه قفقاز را تشکيل داده و در قلمرو
سياسي کشور روسيه قرار دارند.

مناطق
خودمختار قفقاز عبارتنداز:

1-   
منطقه ناگروهو قراباغ
که جزو کشور آذربايجان بوده و ارمنستان مدعي آن مي باشد و بر اساس اين ادعا تجاوز
نظامي به خاک جمهوري آذربايجان را انجام مي دهد.

2-   
منطقه اوستياي جنوبي
که جزو سرزمين گرجستان محسوب مي شود.

3-   
منطقه قره چاي- چرکس
که در ماوراي قفقاز قرار داشته و جزو قلمرو سياسي روسيه بحساب مي آيد.

وضعيت نواحي
سياسي و بطور کلي آرايش سياسي منطقه قفقاز معرف گوناگونيهاي فرهنگي و انساني آن
استکه در بعد نژاد و قوميت شامل آذريها، گرجيها، ارامنه، روسها، آبخازها، آجارها،
اوستيائيها، چچن ها و غيره مي باشد. در بعد اديان نيز جمعيت منطقه را پيروان اديان
اسلام و مسيحيت تشکيل مي دهد.

از حيث
تاريخي نيز منطقه قفقاز غالباً در قلمرو حکومتهاي مستقر در فلات ايران قرار داشته
است و حتي تا قبل از قراردادهاي ننگين گلستان و ترکمن چاي منطقه جزئي از دولت
ايران محسوب شده و در قلمرو نفوذ فرهنگي آن نيز قرار داشته است بدنبال جداسازي
منطقه از پيکر سرزمين ايران توسط روسها، تلاش زيادي از سوي آنها براي تثبيت حاکميت
و نفوذ روسيه در منطقه بويژه در دوران حاکميت کمونيستها بعمل آمد بدنبال اعمال
قدرت دولت شوروي در منطقه، خصلت چندگانگي قومي فرصت اظهار وجود در شکل بحران سياسي
امنيتي را پيدا ننمود ولي با حذف حاکميت متمرکز بر منطقه بدنبال فروپاشي شوروي، خصيصه
هاي قومي و مکاني احياء شده و منشأ بحرانهاي سياسي- امنيتي قفقاز گرديدند.

منطقه قفقاز
از حيث نظامي- استراتژيک داراي  اهميت
زيادي بوده و مي باشد. قدرتهاي سياي- نظامي مستقر در ماوراي قفقاز نظير تزارها،
کمونيستهاي روسيه و دولت شوروي هميشه به منطقه قفقاز به عنوان دالان گذر به سوي
جنوب و تصرف ايران، خليج فارس، بين النهرين، شرق مديترانه و ترکيه و شبه جزيره
عربستان تا اقيانوس هند نگاه کرده اند و در دوران جنگهاي ايران و روس، جنگهاي
جهاني اول و دوم و نيز طرحهاي نظامي دولت شوروي در دوران جنگ سرد با همين ديد
منطقه قفقاز را مورد استفاده قرار داده اند، و آن را بصورت يک واحد عملياتي در
ساختار نظامي- دفاعي خود ديده اند.

همانطور که
قبلاً بيان شد منطقه داراي گوناگوني فرهنگي و انساني است و همين امر باعث شکل گيري
پتانسيل بحران سياسي- امنيتي در قلمرو آن شده است. وضعيت ژئوپلتيکي منطقه مبين
گسترش کشمکشهاي سياسي- امنيتي بر پايه جدالهاي قومي- مذهبي يا ترکيبي از آنهاست.
منطقه قفقاز را در بعد ديني بايد محل تماس و اصطکاک دو قلمرو فرهنگي بزرگ و پيوسته
دانست که يکي قلمرو فرهنگي اسلام و ديگري قلمرو فرهنگي مسيحيت در جهان است. اين
قلمرو فرهنگي که هر يک بخش وسيعي از بر قديم را پوشش مي دهند. توسط بدنه هاي آبي
درياي مديترانه و سياه از يکديگر فاصله مي گيرندو در واقع از طريق خشکي با يکديگر
چسبندگي و اتصال ندارند و تنها در منطقه قفقاز اين دو قلمرو بزرگ فرهنگي از طريق
خشکي با يکديگر تماس مي گيرند. در واقع زبانه هاي اين دو قلمرو در منطقه قفقاز به
يکديگر برخورد مي کنند. يعني آذربايجان بعنوان زبانه قلمرو فرهنگي دنياي اسلام و
ارمنستان به عنوان زبانه قلمرو فرهنگي دنياي مسيحيت با يکديگر در منطقه قفقاز
اصطکاک پيدا مي کنند. ضمن اينکه از حيث عنصر ژئوپلتيکي قوميت نيز نه تنها با
يکديگر تجانس ندارند بلکه بر اساس تجارب تاريخي با يکديگر تضاد دارند و اين تضاد
با رقابت دو آرمان سياسي که خاستگاه آنها خصيصه هاي دو قوم ياد شده مي باشد تشديد
مي گردد. آرمان سياسي ارمنستان بزرگ و آرمان سياسي پان ترکيسم و توران بزرگ.

وضعيت
ژئوپلتيکي منطقه قفقاز که از خصيصه بحران خيزي برخوردار است به گسترش فعاليتهاي
قدرتهاي جهاني ومنطقه اي در مسائل آن کمک نموده است. که گاهي استراتژيهاي مشترکي
از سوي بعضي قدرتهاي جهاني و منطقه اي نيز در پيش گرفته مي شود.

کشورهاي
همسايه منطقه نظير ايران، ترکيه و روسيه خود را در مسائل منطقه شريک دانسته و
معتقدند مسائل قفقاز بر منافع ملي آنها تأثير مي گذارد- البته اين باور با توجه به
قرابت جغرافيائي آنها با منطقه قفقاز چندان غيرمنتظره نيست ولي نکته عمده حضور
قدرتهاي برون منطقه  اي نظير آمريکا و
اروپاي غربي در آن است که دلايل حضور آنها را نه تنها بايد در چارچوب استراتژيهاي
جهاني آنها جستجو کرد بلکه بايد احساس نگراني آنها از توسعه حضور جمهوري اسلامي
ايران در منطقه قفقاز و نيز احساس يگانگي ديني با ارمنستان را نيز مدنظر قرار داد.
پايان

مقام معظم
رهبري:

«يکي از خطوط
ظريف، موضع خود را شناختن و در او قرار گرفتن وهوشياري سياسي و شم سياسي و قدرت
تحليل سياسي داشتن- بدور از ورود به دسته بنديهاي سياسي شدن- است». (27/6/1370)

مهندس محمد
باقريان

شمال- جنوب

نگاه به درون
يا رفاقت ناميمون

اشاره: در
نوبت پيشين با ارائه تصويري از روند رو به تزايد نابرابريهاي اقتصادي بين شمال
(کشورهاي صنعتي) و جنوب (کشورهاي در حال توسعه)و تجزيه و تحليل علل و عوامل اين
شکاف فاجعه آميز، مشخص گرديد که: مجموعه شرايط و مقررات در صحنه روابط بين الملل
بگونه اي توسط کشورهاي صنعتي و نهادهاي اقتصادي بين المللي تحت سلطه آنها شکل داده
شده است که سهم مشارکت و ميزان دسترسي کشورهاي جنوب به بازارهاي چهارگانه بين
المللي کار، سرمايه، تکنولوژي و کالا و خدمات تجاري روز به روز کاهش يافته و
محدوديت هاي بيشتري بر آنان تحميل مي گردد. گزارش توسعه انساني سال 1992 توسعه
سازمان ملل متحد خسارت هاي ناشي از اين شرايط نابرابر و ظالمانه را براي کشورهاي
در حال توسعه، سالانه بالغ بر پانصد ميليارد دلار برآورد مي نمايد.

کارشناسان
سازمان ملل در حالي که ريشه اين بي عدالتي ها را در اعمال سياست هاي غلط ملي توسط
کشورهاي جنوب قلمداد نموده اند، نتوانسته اند نگراني خود را از رفتار يکطرفه و غير
منصفانه کشورهاي شمال پنهان دارند، و با توصيه هاي اخلاقي به اين کشورها، با هشدار
به نهادهاي اقتصادي بين المللي تحت امر آنها، و نهايتاً جامعه بشري سعي نموده اند
آنها را از عواقب وحشتناک رو به فزوني اين نابرابريها آگاه نمايند.

راستي
کشورهاي در حال توسعه چگونه در اين دام گرفتار آمده اند؟ در اين نوبت تلاش بر اين
است تا با ارائه تصوير و تبيين شرايطي که طي آن چنين فاجعه اي اتفاق مي افتد،
زمينه ريشه يابي، علل و عوامل اصلي چنين فرايندي فراهم گردد تا انشاءالله در نوبت
هاي بعدي مورد نقد و بررسي واقع شود.

توسعه جنوب!
يا بازار مکاره شمال؟

کشورهاي جنوب
در جهان امروز با دو معضل عظيم دست و پنجه نرم مي کنند: از يک سو براي بقاء انساني
مردم خود، بايستي بخش مهمي از منابع و ثروت هاي ملي را صرف بهبود شاخص‌هائي نظير
اميد زندگي، رفع سوء تغذيه، سوادآموزي، کاهش مرگ و مير نوزادان و کودکان و دسترسي
به آب آشاميدني نمايند و از سوئي ديگر براي زمينه سازي توسعه و پيشرفت، در پي
ارتقاء شاخص هائي از قبيل متوسط سالهاي تحصيل مردم، تعداد دانشمندان و متخصصين،
جذب بودجه هاي تحقيقاتي، امکانات ارتباطي و رسانه هاي گروهي باشند. عمق و اهميت
تلاش در اين دو زمينه وقتي آشکار مي شود که اين شاخص ها با موارد مشابه در کشورهاي
شمال مقايسه مي گردد، مقايسه اي تکان دهنده که دو شکاف عظيم، بين کشورهاي شمال و
جنوب را بصورت وحشتناکي به نمايش مي گذارد.

کوشش هائي که
اينگونه کشورها در زمينه بهبود شاخص هاي بقاء انساني و دسترسي به حداقل هائي براي
تأمين شرايط يک زندگي سالم به عمل مي آورند مستلزم صرف منابع هنگفت و برنامه
ريزيهاي دقيق مي باشد. عدم تعادلهاي درون اين سرزمين ها و توسعه نيافتگي مناطق
مختلف آنها بسيج هنگاني را مي طلبد، همزمان با اين تلاش ها به مرور موفقيت هائي
کسب مي گردد و جمعيت از مصونيت هاي هدفگيري شده برخوردار گشته و رشد شتابان بخود
مي گيرد. در اين هنگام دولتمردان بتدريج با فشار بيشتري از تقاضا براي کار، مسکن،
پوشاک و ديگر نيازمنديهاي اساسي روبرو مي گردند. مردم از حکومتهايشان بطور طبيعي
خواهان تلاش براي توسعه زيربناهاي لازم جهت پيشرفت و رفاه اقتصادي اجتماعي مي
باشند و در اين جبهه کار به مراتب دشوارتر است. در چنين شرايطي هر کشور به تناسب
بينش و نگرش رهبران خود، سعي در چاره جوئي بهتر و تسريع آهنگ رشد و توسعه دارد.
نگاهي به جوامع صنعتي و پيشتازان اين گونه کشورها و نگاهي به شرايط داخلي، حکومت
هاي جنوب را متوجه فضاي بين المللي کرده و در پي جلب همکاري آنان بر مي آيند.

معمولاً
سياستمداران اين کشورها کمتر به اطراف و همرديفان خود و گذشته و حال و تجربيات
ديگر کشوهاي در حال توسعه، عنايتي مي نمايند و عمده توجه خود را معطوف به بلندترين
آوازها و پر زرق و برق ترين بازارها مي نمايند، بلاي عظيم از آنجائي به جان
کشورهاي جنوب حاکم مي گردد که دولتمردان- باصطلاح- اهل عمل آنان عزم مي نمايند، ره
صد ساله را يک شبه طي نمايند.

هر يک از اين
کشورها به تناسب ميزان ذخائر و ثروت هاي تجديد پذير(جنگل، مرتع، دريا و…) و
تجديد ناپذير خود(معادن، نفت و …) و آرزوهاي بلند پروازانه دولتمردانشان نزد
کشورهاي صنعتي، منزلتي ويژه داشته و توسط انواع و اقسام نهادهاي- باصطلاح- بين
المللي و خيرخواه مورد توصيه‌ها، سفارش ها و نسخه پيچي هاي گوناگون واقع مي گردند.

ظاهراً همه
تلاش دارند اينگونه کشورهاي جنوب را در راه توسعه و پرکردن شکاف خود با مدينه
فاضله غرب! ياري نمايند. با اولين چراغ سبز، مديران شسته و رفته صنعتي، بانکداران،
سرمايه گذاران و انواع و اقسام نمايندگان سياسي و اقتصادي از کشورهاي شمال به اين
بازارهاي بکر سرازير مي گردند و تحت عنوان انتقال تکنولوژي، سرمايه گذاري مشترک،
وام هاي بلند و کوتاه صنعتي، کمک هاي فني، اجراي طرح هاي زيربنائي و … چشم و دل
دولتمردان را پر نموده  و دلبريها مي
نمايند. آنها بخوبي از هاضمه و توان توسعه کشورهاي جنوب و خواهان توسعه يک شبه
آگاهند، آنها تنها ميوه ها را تعارف مي نمايند، از ريشه، تنه، شاخ و برگ صحبتي نمي
نمايند. آنها طعمه را قبلاً تقسيم کرده اند، هر کشور صنعتي سهمي را زا آن خود کرده
است، اگر نزاعي با يکديگر دارند بر سر چگونه چاپيدن است نه بر سر چرائي آن.
همچنانکه در انتقال دستاوردهاي اقتصادي- اجتماعي خود، چگونه استفاده کردن را مي
آموزند نه چرائي آنها و هکذا، ونگون بخت کشور و مردمي که در اين دام گرفتار آيند و
بجاي جستجوي همکاري ومراوده اي منصفانه، توسعه اي مبتني بر توان و تلاش خودي با
آهنگ رشدي موزون، هوسبازانه سر در پي خيرخواهان- باصطلاح- بين المللي و کشورهاي
صنعتي گذشته، مرزهاي اقتصادي- اجتماعي و فرهنگي خود را به تمام مي گشايند و در
جستجوي هويتي کاذب و توسعه اي خيالي، همه چيز خود را مي بازند و چه بد فرجامي است.

پرده اول-
بخوربخور

آنها با بوق
هاي گشاد و گوش خراششان، کشور طعمه را در رسانه هاي خود تشريح اقتصادي- اجتماعي مي
نمايند؛ آنچنان دل مي سوزانند که روشنفکران باصطلاح جهان وطن و يا بهتر بگوئيم غرب
زده را به تحسين وا مي دارند؛ سياستمداراني که دل به چنين نغمه هائي مي سپارند
مورد تحسين و تمجيدشان واقع مي گردند، آنها را با صفاتي نظير «ناجي مردم»،
«سياستمدار شجاع»، «آخرين اميد ملت» و… آنچنان بزرگ مي نمايند که امر برخود آنان
هم مشتبه مي شود!!!