اقوام مسلمان گرجستان (غلامرضا گلي زواره»

اجمالي از جغرافياي گرجستان

منطقه قفقاز يکي از شگفت‌انگيزترين مناطق
جغرافيايي جهان ا ست که چهره زمين ساختي، موقع خاص، منابع، ذخاير سرشار و دسترسي
به آبهاي آزاد، آن را به صورت يکي از نواحي استراتژيک جهان، درآورده است.

عجيب‌تر اينکه در قفقاز دهها گروه قومي و
نژادي زندگي مي‌کنند که به متجاوز از 120 زبان تکلم مي‌نمايند.

حدود 25 ميليون نفر در اين سرزمين سکونت دارند
که 80% آنان اسلام را به عنوان آيين خود اختيار نموده‌اند. مسلمانان اين منطقه از
برخوردهاي تخريبي و تهاجمي روسها و کمونيستها نهراسيده‌اند و حتي در تبعيدهاي دسته
جمعي چند صد هزار نفري از آيين خود دفاع کرده و به نشر آن همت گماشته‌اند. در کشور
گرجستان که از مناطق غربي قفقاز است علاوه بر درصدي از گرجيها که مسلمانند گروههاي
قومي اوستي، آجاري، ابخازي، آذري و کردي زندگي مي‌کنند که غالبا اين آيين را
پذيراگشته‌اند.

گرجستان با 69700 کيلومتر مربع مساحت و 5/5
ميليون نفر سکنه در غرب قفقاز واقع است و از شمال با چچن، اينگوش و اوستياي شمالي
مرز مشترک دارد، از جنوب شرقي با آذربايجان، از جنوب با ارمنستان و از جنوب غربي
با ترکيه همسايه است. سرزمين گرجستان شامل دو بخش ناهموار کوهستاني و جلگه‌اي و
هموار مي‌باشد. حداکثر ارتفاع قله‌ها در اين سرزمين به 5600 مت را سطح درياي آزاد
بالغ مي‌گردد. تنوع آب و هوايي، دسترسي به آبهاي درياي سياه، اراضي حاصلخيز،
رودخانه‌هاي قابل توجه، امکانات بسيار مناسبي براي رونق کشاورزي و دامداري اين
کشور، فراهم نموده است. گرجستان تنها کشور منطقه قفقاز است که به درياي آزاد اشراف
دارد. استقرار 3 بندر سوخومي، پوتي و باطوم در کنار درياي سياه موقع سوق الجيشي
ويژه‌اي به گرجستان داده و همين برجستگي استراتژيک موجب آن گرديده تا در طول تاريخ
دولتهيا يونان، روم، ايران، ترکيه و روسيه براي دستيابي به اين ناحيه با يکديگر در
رقابت باشند.

64% مردم گرجستان گرجي و بقيه از اقوام
ديگرند. مرکز حکومت گرجستان شهر تفليس مي‌باشد که با 1264000 نفر سکنه، پرنفوسترين
شهر اين سرزمين به حساب مي‌آيد.

گرجستان وايران

نام باستاني گرجستان ايبريا است، اين ناحيه
يکي از چهار منطقه شمال رود ارس در جنوب رشته جبال قفقاز بوده که بين دو درياي
مازندران و سياه همواره به حالت برخورداري از آزادي محدود داخلي، از حکومت مرکزي
ايران تبعيت مي‌کردند. [1]

در هزاره دوم قبل از ميلاد بخشي از گرجستان
تابع دولت «اورارتو» و بخشي ديگر تابع کلخها بودند. که بعدها هر دو قوم ياد شده از
سوي کيمريان تحت فشار قرار گرفتند. در قرن ششم قبل از ميلاد و مقارن با روي کار
آمدن هخامنشيان در گرجستان، دولت کلشيد (کلخيد)         پديد
آمد که تابع دولت هخامنشي بود ولي در قرن پنجم قبل از ميلاد، تا اندازه‌اي به
استقلال دست يافت. در عهد پارتيان و ساسانيان، گرجستان مورد اختلاف دول روم و
ايران بود که بعدها به اختلاف ميان دولت روم شرقي و ايران کشيده شد.[2]

در دوران سلوکيان باوجود آنکه گرجستان تحت
نفوذ فرهنگ و تمدن يوناني قرار گرفت زبان اداري آن همچنان ايراني باقي ماند که
مانند زبان هخامنشيان به آرامي نوشته ولي به فارسي خوانده مي‌شد.[3]

در قرن چهارم ميلادي گرجستان پس از ارمنستان
به دين مسيح روي آورد و اين دين در ميان مردم نفوذ فراواني يافت. ناحيد کلشيد که
در دروه نفوذ يوناني‌ها و رومي‌ها همواهر مورد نظر آن دو قوم بود، در دوره اسلامي
نيز همچنان به صورت پايگاه مسيحيان باقي ماند. اما جزء شرقي که سکنه ان گرجي بود و
از حکومت ايران تبعيت مي‌نمود، اسلام آورد واين سرزمين از سرحدات شمالي عالم اسلام
به شمار مي‌آمد و مدتها مانند نقاط ديگر قفقاز ولي کمتر از نواحي ديگر تحت هجوم
خزران و روسها قرار مي‌گرفت.[4]

در دوره سلجوقيان که در فرهنگ و ادبيات گرجي،
کلاسي بوجود آمد. گرجيها به زبان و فرهنگ فارسي به ديده شگفتي و اقتباس مي‌نگريستند.
آلب‌ ارسلان- از پادشاه سلجوقي- همچون عمويش طغرل- در سال 456 هجري نواحي
ارمنستان، گرجستان و ابخاز را تسخير نمود. در اين عصر که با استفاده از ضعف نظارت
سلسله‌هاي ترک بر ايران، گرجستان براي مدتي استقلال يافته بود و ا هشان ارمني تبار
بر آن حکم مي راندند، مجددا به آيين مسيح گرويدند.

گرجستان از هجوم قوم خونخوار مغول و تيموريان
در امان نماند و بر اثر تهاجم پي در پي آنان بصورت ويرانه‌اي درآمد. در زمان سلسله
آق قويونلو گاهي نفوذ اين قوم بر بخشي از گرجستان جاري بود ولي با روي کار آمدن
دولت صفويه گرجستان و مرکز آن- تفليس- به طور کامل به امپراتوري صفويه ضميمه شد.
شاه  طهماسب صفوي ( 930- 984هـ) در سال 956
هجري گرجستان را به اطاعت خود درآورد. چون تهمورث خان گرجي برسر حکمران قراباغ
تاخته و او را کشته بود، شاه عباس اول در سال 1024 هجري به گرجستان آمد و به کشتار
گرجيان دست زد و در ظرف 20 روز 70000 نفر از مردم اين سامان را قتل عام نمود و عده
کثيري را به اسارت گرفت و محمد پاشا سردار و صدراعظم سلطان احمد عثماني را که به
ياري گرجيان آمده بود، از شهر تفليس براند.

در زمان شاه عباس دوم تحريکات روسها در
برانگيختن مردم گرجستان به دست تهمورث خان گرجي عليه ايران بي‌نتيجه ماند و
سرانجام در سال 1071 هجري تهمورث خان به ديار ايران آمد و درخواست عفو نمود و شاه
عباس دوم وي را بخشيد.

در سال 1131 هجري قبايل لزگي داغستان پس از
تسخير شروان به گرجستان آمده و اغلب نواحي آن را ويران نمودند و اختانگ ششم که
برادر زاده گرگين خان بود، قواي نيرومندي مجهز کرد که مهاجمين را شکست دهد ولي شاه
سلطان حسين صفوي که از اقتدار وي نگران بود، مانع از اين حرکت گرديد.[5]

در ايام ضعف و فتور اواخر حکومت صفويان و قبل
از روي کار آمدن نادشاه افشار، امراي گرجستان به روسها اقبال نشان دادند و با درهم
پيچيده شدن طومار دولت صفوي توسط افاغنه پطر کبير طي قراردادي با دولت عثماني بخشي
از قفقاز- از دربند تا باکو و حتي سواحل جنوبي بحر خزر- را به تصرف درآورد و
گرجستان تحت انقياد عثماني قرار گرفت. ولي با آمدن نادر، گرجستان به زير پرچم
ايران درآمد و هراکليوس فرمانرواي گرجستان مطيع نادر شده و در لشگر کشي نادر به
هند، وي را همراهي نمود.

با مرگ نادر روسها در صدد اجراي نقشه ديرينه
خود مبني بر تصرف قفقاز برآمدند و انتظار برخورد بين ايران و روس قوت گرفت، والي
گرجستان که خطر را احساس نمود خود را به روسيه نزديک کرد و از آنها استعانت خواست.
هراکليوس در گرجستان خود را مستقل خواند و حتي قسمتي از خاک ايران را تا حدود ارس
به قلمرو خود ضميمه کرد و با بستن معاهده‌اي باکاترين دوم- امپراتور روسيه- به سال
1197 هجري خود را تحت حمايت آن دولت قرار داد. در سال 1209 هجري آقا محمد خان
قاجار با 40000 نفر به گرجستان رفت و شهر تفليس را در محاصره گرفت و با تصرف آن به
قتل عام مردم تفليس پرداخت و اين شهر را به خاک و خون کشيد. در عصر فتحعليشاه
قاجار بر اثر بي‌کفايتي ويف و با توجه به درخواست تحت الحمايگي امير گرجستان،
الکساندراول گرجستان را به تصرف درآورد. در پي آن جنگي ميان روس و ايران در گرفت
که در يک طرف آن سپاهي کارآزموده و مجهز به سلاحهاي آتشين مدرن و در سوي ديگر
سپاهيان پراکنده با اسلحه‌هاي گوناگون و فاقد فرماندهي لايق قرا گرفته بود که منجر
به شکست قواي ايران گرديد و با انعقاد عهدنامه گلستان و ترکمنچاي داغستان، شروان،
اران و گرجستان پس از قرنها پيوستگي جغرافيايي، تاريخي و فرهنگي با ايران از پيکر
اين سرزمين بريده شده و به کشوري بيگانه تسليم گرديد. بدين گونه اقتدار و عزتي که
ايران بعد از يورش مغول و ترکتازي تيموري در دوره صفويان به هم رسانيده بود و
افشاريان توانستند آن را تجديد کنند، با اين دو قرار داد ننگين مورد مخاطره قرار
گرفت و زمينه براي فرود آمدن بلاياي تازه‌تري بر ايران فراهم امد. ازبکها و خوانين
بخارا، خيوه سمرقند و تاشکند ديگر مانعي در مقابل تاخت و تازهاي خود به نقاط شرقي
و مرکزي ايران نمي‌ديدند. از آن سوي انگليس و فرانسه هم موقع را مناسب ديدند تا
زخمهايي را بر پيکر مجروح ايران عصر قاجار وارد کنند. چنين وضعي حالتي از سرخوردگي
و يأس را در روحيه مردمان ايران آن عصر پديد آورد و آنان را در سکون و تغافل فرو
برد.

گرجستان آماج تهاجم روسها

درسال 1722 ميلادي ترکهاي عثماني شرق گرجستان
را به اشغال خود درآورند. فشار ترکها موجب آن شد که گرجي‌ها با روسيه ارتباط
برقرار کنند. هميشگي مردم گرجستان با روسها در اين نزديکي موثر بود. به سال 1783
ميلادي پيماني بين روسيه بر گرجستان يعني شهرهاي آخال تسيخ و آخال کلک در 1829 م
از عثماني‌ها گرفته شد و بعدها در سال 1877 م بندر باطوم طي نبرد روسها با عثماني‌ها
به تصرف مهاجمين روس درآمد. گرجي‌ها در دروه حکومت تزارها بويژه در اواخر قرن
نوزدهم در دفاع از فرهنگ و سنت‌هاي اجتماعي خود در مقابل روسي کردن تزارها، غيرت
زيادي نشان دادند.

با ضعف دولت روسيه در اوايل قرن بيستم گرجستان
صحنه تاخت و تاز بيگانگان بود. با سقوط تزارها و روي کار آمدن دولت موقت جناح
منشويک، حزب سوسيال دموکرات گرجستان رهبري قفقاز را به عهده گرفت و تا زمان حاکميت
کمونيستها در شوروي به مدت 4 سال با بلشويکها درگير بود ولي با حمله قواي عثماني در
سال 1918 م در تعقيب لشگريان شکست خورده روس که در حال عقب نشيني از آناتولي
بودند، بين رهبران قفقاز اختلاف بروز نمود و انحاد قفقاز از بين رفت متعاقب آن سه
کشور گرجستان، آذربايجان و ارمنستان بوجود آمد. در اين شرايط دشوار و بحراني، قواي
ترکيه به اشغال بندر باطوم مبادرت مي‌ورزد که با سقوط دولت منشويک و متواري گشتن
آنان و استقرار بلشويکها، حکومت مسکو طي مذاکرات و توافقهايي ترکيه را به تخليه
بندر نامبرده راضي مي‌نمايد.

بلشويکهاي قفقاز که براي در دست گرفتن قدرت در
گرجستان بي‌تا بودند، به بهانه حمايت از شورشيان ارمني عمليات نظامي خود را به
گرجستان گسترش مي‌دادند. با شروع حمله در 12 فوريه 1920 ميلادي گرجيها در پاره‌اي
از نقاط به شدت مقاومت مي‌کنند ولي به سرعت خرد و پراکنده مي‌شوند، در 25 فوريه
ارتش سرخ همراه با کميته انقلابي وارد تفليس شد. همان روز ارجونيکدزه- از افراد
استالين- به لنين و استالين تلگراف کرد پرچم سرخ در تفليس در اهتزاز است! و بدين
گونه آخرين جمهوري مستقل قفقاز به جمهوري شوروي تبديل گرديد.[6]

با اين حال گرجيها هيچ وقت در برابر خط محو
هويت ملي خود حتي در دوران اختناق استالين باوجود کشتارها و تبعيد شدنها کوتاه
نيامدند. استالين که وحشتناکترين چهره شوروي بود و به گرجيها تعلق داشت در اين
منطقه جنايات متعددي را مرتکب شد. در سال 1972 ميلادي مردم گرجستان در شکل قيامي
وسيع و شورشي گسترده نارضايتي خود را از فساد وسيع و شورشي گسترده نارضايتي خود را
از فساد موجود و ناباوري و عدم اعتماد خود را نسبت به مسکو بروز دادند. در سال
1978 م نيز که در قانون اساسي جديد از رسميت زبان گرجي سخني به ميان نيامده بود،
بر خلاف شرايط تيره وتار و ديکتاتوري شديد، مردم گرجستان با ترتيب دادن تظاهرات
خياباني موفق به اجراي خواسته خود مبني بر رسمي بودن زبان بومي در قانون اساسي
شدند.

فشار نظام حاکم بر اين سرزمين بويژه در خصوص
اقوام مسلمان بسيار شديد و خشن بود. بازداشتهاي جمعي، تبعيدهاي گروهي، اعدامهاي بي‌دليل
و شکنجه‌هاي وحشتناک از نمونه‌هاي بروز خشونت بر عليه مسلمانان اين مرز و بوم مي‌باشد.
در 15 نوامبر 1944 ميلادي مقامات شوروي بدون هيچ‌گونه علت آشکاري برخي از گروههاي
قومي منطقه مسختي جنوب گرجستان را بازداشت کرده و به قزاقستان و ازبکستان کوچ
دادند که در جريان اين تبعيد اجباري از 150000 نفر رانده شده مسختي 50000 نفر از
فرط سرما و گرسنگي در بين راه تلف شدند. براي اين کوچاندن که به صورت محرمانه
انجام گرفت، هيچ گونه دليلي ارائه نشد و تا سال 1968 ميلادي سکوت منابع شوروي در
باب سرنوشت آنان ادامه داشت، البته دليل اين حرکت مرگزا مربوط به مناقشات مرزي
شوروي و ترکيه بود و چون شوروي در اواخر سال 1944 م خواهان استرداد سه استان قارس،
اردهان و آرتوين از آناتولي ترکيه به شوروي شد و احتمال داد که در اين جريان امکان
منازعه و درگيري وجود دارد، از اين رو استالين تصميم گرفت تا منطقه مرزي سوق
الجيشي بين ترکيه و گرجستان را از وجود کليه عناصر مسلماني که مشکل افرين بودند، بردارد.

مسختي‌هاي آواره که قرباني توطئه شوم شوروي
شده بودند نه مورد اعاده حيثيت قرار گرفتند و نه اجازه يافتند که به وطن خويش باز
گردند.[7]

بحران گرجستان

با تحولات جديد در شوروي و فروپاشي نظام
کمونيستي زمينه لازم براي ابراز نارضايتي‌هاي قديم بخصوص در مورد مسايل قومي
جمهوريها، پديد آمد. مرزبندي‌هاي استالين در گرجستان دمل چرکيني ايجاد کرده بود که
با آغاز دوران پرستوريکا و گلاسنوست اين دمل سرباز نمودند و گرجستان کوچک دستخوش
تشنجهاي قومي گرديد و از سال 1989 ميلادي ابخازها و اوستي‌ها خواهان جدايي از
گرجستان و پيوستن به روسيه شدند ورفته رفته زمينه جنگ داخلي فراهم شد. در رفراندوم
اکتبر 1990 م و دو ماه قبل از فروپاشي شوروي گرجي‌ها به استقلال خود رأي دادند و
در اه مي 1991 م گامساخورديا که ضد کمونيست بود به رياست جمهوري گرجستان برگزيده
شد. گامساخورديا از پيوستن به کنفدراسيون کشورهاي مشترک المنافع امتناع ورزيد. اين
موضع‌گيري موجب پيدايش جنگ داخلي بين طرفداران و مخالفين عضويت در اين کنفدراسيون
گرديد. مبارزه وي با جدالي طلبانابخاز و لغو خودمختاري اوستياي جنوبي نيز آشوبهاي
داخلي را در گرجستان شدت بخشيد. شرايط داخلي به گونه‌اي شد که گامساخورد يا پس از
چند هفته مقاومت سرسختانه، تفليس را ترک نمود و از طريق اوستياي شمالي به چچن
پناهنده شد. با روي کار آمدن ادوارد شوارد نادزه آشوبهاي داخلي نه تنها خاتمه
نيافت بلکه جدايي طلبان ابخاز که از حمايت تسليحاتي و اطلاعاتي روسيه برخوردار
شدند، گرجستان را در بحران جدي قرار دادند و هنگاي که شواردنادزه از غرب براي
خاتمه اين آشوب کمک خواست و روسيه را به دخالت در اوضاع داخلي گرجستان متهم نمود،
روسيه به غرب هشدار داد که گرجستان بخش استراتژيک روسيه مي‌باشد. آري روسها از دو
سال پيش گرجستان را به يک مبارزه طلبي 
خزنده و بي سر و صدا با دامن زدن بر آتش شورشها
و درگيري‌هاي دو نژاد جدايي طلب ابخاز در غرب و اوستي‌ها در شمال، دست زده‌اند و
قصد دارند راه نفوذ خود را به درياي سياه گسترش دهند و همچون زمان تزاريسم اين
منطقه همچنان زير سلطه باشد.[8]ادامه
اين اوضاع اقتصاد گرجستان را در معرض فرو       پاشي
قرار داده است و به موازات چنين شرايط اسفبار افرادي که در مصادر و پستهاي کليدي
هستند در مديريت سياسي کشور با يکديگر متحد نبوده و به جاي تفکر در مصالح کشور به
تشنجهاي سياسي دامن مي‌زنند.[9]

جديدترين مناقشه قومي گرجستان مربوط به
درگيريهاي خياباني آذريي‌هاي بورچالي و گرجي‌ها در جنوب گرجستان و در مناطق آذري‌نشين
بونيس، دومانيس و بيشتر از همه مارنولي مي‌باشد. اين حوادث مي‌تواند به يک قيام
گسترده توسط 500000 نفر آذري ساکن در سه منطقه مهم جنوب جمهوري گرجستان تبديل شود
و روابط اين کشور را با آذربايجان تيره و تار نمايد.[10]حملات
ايذايي و تروريستي گرجي‌هاي افراطي و رفتارهاي تهاجمي ارامه با آذريها عامل اصلي
بحران مزبور مي‌باشد.

منطقه خود مختار ابخازي

ابخاز (Abkhaz) يا ابخازيه سرزميني است در ناحيه استراتژيک
شمال غربي قفقاز و کرانه شرقي درياي سياه که 8700 کيلومتر مربع وسعت دارد و سکنه
آن در حدود 550000 نفر مي‌باشد. مرکز آن بندر سوق الجيشي سوخومي (Sukhum)
است که بر ساحل درياي سياه قرار دارد، ارتفاعات شمالي آن تا کنار دريا امتداد دارد
و جنگل انبوه و وسيع و رودخانه‌هاي خروشان از منابع طبيعي اين سرزمين هستند. جنگ
کاخ ابخاز در جهان شهرت ويژه‌اي دارد.

در 4 مارس 1921 ميلادي قدرت شوروي در ابخاز
تثبيت شد و در فوريه سال 1922ميلادي جمهوري ابخازستان در اتحاد با گرجستان، اعلام
موجوديت کرد و در سال 1930 ميلادي به سطح جمهوري خودمختار در درون گرجستان ارتقا
داده شد. [11]

استالين که خود گرجي بود، ابخازي را به
گرجستان ضميمه نمود و شمار انبوهي از مردم گرجستان را به اين سرزمين حاصلخيز
مسلمان نشين کوچانيد تا جايي که ابخازها که در اکثريت بودند به 17% رسيدند.[12]

در اواخر قرن نخست ميلادي روميان به ابخازيه
رخنه نموند و از قرن چهارم تا شش ميلادي دولت روم شرقي (بيزانس) بتدريج به آن نفوذ
کرد. از 523 ميلادي آيين مسيح به عنوان دين رسمي مردم ابخاز پذيرفته شد.

در سال 22 هجري (643 ميلادي) سراقة بن عمرو
مأمور فتح قفقاز گرديد. وي حبيب بن مسلمه فهري را مسئول فتح تفليس و گرجستان نمود.
پس آن مسلمانان با در دست داشتن اراضي شرق گرجستان به لازيکا هجوم بردند و در سال
239 هجري (853 م) ابخازه به قلمرو مسلمانان ملحق گرديد[13]،
ابوالفدا جغرافي‌دان مسلمان به اسلام آوردن مردم سوخوم و حوالي درياي سياه اشاره
نموده است. در اواسط قرن پانزدهم ميلادي دولت عثماني به ابخازيه لشگر کشيد و از
1578 ميلادي ارضاي ساحلي ابخازيه بويژه بندر مهم «سوخوم» به پايگاه نظامي دولت
عثماني تبديل گرديد.

در عصر دولت مقتدر عثماني اسلام بتدريج بين
ابخازها گسترش يافت و جايگزين آيين مسيح در اين قلمرو شد. در نيمه دوم قرن هيجده
ميلادي در عهد شاهزاده لوان فرمانروايان دودمان «شروا شيدزه» اسلام آوردند و حکومت
عثماني را به رسميت شناختند. اکثريت مسلمانان ابخاز از اهل سنت مي‌باشند.

در سال 1866 ميلادي (1283 قمري) بر اثر اعمال
فشار دولت روسيه بر عليه مسلمانان ابخاز، قيامي در اين ناخيه بوقوع پيوست که با
سرکوبي روسها روبرو گرديد و پس از آن گروه کثيري از مسلمانان به سرزمين عثماني
(ترکيه کنوني) رفتند. بعد از جنگ روس و عثماني در سال هاي 1877- 1878 گروهي ديگر
از مسلمانان ابخاز سرزمين خود را ترک نموده و عازم سوريه شدند.[14]
با روي کار آمدن کمونيست‌ها، ابخازي‌هاي مسلمان تحت اختناق و فشار شديدي قرار
گرفتند و ارتش سرخ تصميم به انهدام ابخازها از طريق اخراج و مهاجرت اجباري گرفت.
با اتخاذ چنين سياست خشن مناطق سرسبز و حاصلخيز و سوق الجيشي ابخاز مورد استعمار
گرجيها واقع شد.[15]

منطقه ابخازيه به دليل مناظر زيباي طبيعي و
پوشش گياهي جالب از نواحي پر جاذبه براي جهانگردان مي‌باشد و مرواريد قفقاز يا
درياچه کوهستاني ريستا که از زيباترين درياچه‌هاي جهان است، در اين قلمرو قرار
دارد.[16]

با فرو پاشي نظام شوروي مردم ابخاز، خواهان
خود مختاري اين بخش گرديدند. چنين خواستي‌ گرجستان را در معرض تهديد جدي قرار داد.
خصوص آنکه حمايت روسها از شورشهاي مردمي و هدايت آنان توسط پايگاه عظيم نظامي زير
زميني «شيه را» (در چند کيلومتري غرب سوخومي) اوضاع را وخيم‌تر نموده است.[17]
البته روسها طرفدار ابخازها نمي باشند بلکه مي‌خواهند از اين آب گل آلود ماهي
بگيرند.

ابخازها تا قبل از فشار استالين داراي سنتهاي
مذهبي و آيين‌هاي اسلامي ويژه‌اي بودند ولي پس از رفتار خشن استالين حتي ناچار
شدند نامهاي اسلامي را به گرجي و روسي تغيير دهند، با اين وجود و بر خلاف آنکه
200000 نفر ابخاز به سيبري تبعيد گرديدند، هنوز مسلمانان اين سامان به اسلام عشق
مي‌ورزيدند و در جهت احياي هويت ديني خويش در تلاشند.[18]

آجارهاي مسلمان

آجارستان (Ajaristan) يکي از جمهوريهاي خود مختار منطقه قفقاز و
بخشي از جمهوري‌ گرجستان است که در جنوب غربي آن قرار دارد. آجارستان با 3000
کيلومتر مربع وسعت و حدود 500000 نفر سکنه از جنوب با ترکيه، از غرب با درياي سياه
و از شمال شرقي با گرجستان هم مرز است. بخش اعظم آن را ارتفاعاتي تشکيل مي دهد که
حداکثر از سطح دريا 3000 متر ارتفاع دارند. زمينهاي ساحلي آن که مشرف به درياي
سياه است، حالت جلگه‌اي دارد. در اين نقاط آب و هوا معتدل و در کوهستانها بويژه
ارتفاعات مسختي آب و هوا سرد است. رود چوروخ (Chorokh) اين قلمرو را به دو بخش تقسيم مي‌کند.

در قرن ششم قبل از ميلاد در اين سرزمين که
کلخيد (کلشيد) نام داشت دولتي تأسيس شد که از اواخر اين قرن تا نيمه نخست قرن پنجم
قبل از ميلاد وابسته به دولت هخامنشي و تابع ساتراپهاي ايران بود. در قرن دوم
ميلادي دولت مزبور منقرض و در مصب رود چوروخ دولت لاز تأسيس شد. در مذاکره بين
قباد- اولين پادشاه ساساني- و ژوستن امپراتور روم شرقي، مقرر شد که لازيکا به
ايران واگذار شود.

درقرن اول هجري با فتوحات مسلمين اين سرزمين
تابع قلمرو و دولت اسلامي گرديد. در نيمه دوم قرن دهم سرزمين کنوني آجارستان به
تصرف دولت عثماني درآمد و در اين عصر بود که آجارها (گروهي از گرجيهاي ترک تبار)
اسلام آوردند، به سبب نفوذ و گسترش اسلام در آجارستان روسها اين منطقه را گرجستان
اسلامي ناميدند ولي کمابيش آيين مسيح در آن رواج داشت. آجارستان در سال 1878
ميلادي از عثماني منفک و به روسيه منضم گرديد. در 18 مارس 1921 م بلشويکها در اين
سرزمين استقرار يافتند و در 16 ژوئيه همين سال جمهوري خودمختار آجارستان به عنوان
بخشي از گرجستان تأسيس شد. آجارها در سال 1929ميلادي به قيام گسترده‌اي دست زدند
که به تبعيد دسته جمعي آنان منجر گرديد و از بقاياي هويت آنان چيزي باقي نماند.

زبان آجارها از گروه زبانهاي قفقازي است و تحت
زبان ترکي مي‌باشد، اين قوم مسلمان سني مذهب و پيرو فقه حنفي هستند، مرکز آجارستان
بندر استراتژيک باطوم است که برکرانه درياي سياه قرار دارد، غير از سواحل و نقاط
جلگه‌اي، دشتهاي اطراف رود آجار ايستکالي (Adzharissttkali) نيز پرسکنه مي‌باشد. در قلمرو آجارها حدود
5000 نفر کرد سکونت دارند که غالبا مسلمانند، آجارستان دو شهر و شش شهرک دارد و
کوبولتي (Kobulti) پس از باطوم دومين شهر اين جمهوري است.
محصولات اين سرزمين بطور عمده چاي، مرکبات، گردو، فندق، انگور،اکاليپتوس، برنج،
ذرت و ارزن مي‌باشد. صنايع چوب‌بري، فلزکاري شيميايي، پالايش نفت خام، ماشين سازي
و غذايي در آجارستان استقرار يافته است.[19]

اوستياي جنوبي

اقوام اوست مردماني هستند که در ناحيه مرکزي
قفقاز و در دو سوي ارتفاعات قفقاز بزرگ سکونت اختيار نموده‌اند، وجود همين ديواره
کوهستاني موجب آن گشته که اقوام اوست به دو شاخه اوستياي شمالي و جنوبي تقسيم
شوند. اوستيها خود را ايرون (Iron) مي‌نامند زيرا از اقوام آريايي هستند، برخي
از پژوهشگران آلانها و اوستها را يکي مي‌دانند. آلانها از قبايل نيمه کوچ‌نشين
سرمت هستند که در سواحل شمالي درياي خزر و حدود رود دن مي‌زيستند، نام سرمت از سرم
گرفته شده و اين نام در کتب مسالک و ممالک و منابع اسلامي بصورت سلم ضبط شده است.
پروفسور آبايف که خود از مردم اوستياي شمالي است، اين قوم را ايراني مي‌داند. در
برخي مأخذ زبان قوم آلان را از شاخه زبانهاي ايراني ضبط کرده‌اند.[20]
با قدرت گرفتن دولت خزران نام آلان از صفحات منابع حذف گرديد، آلانها گرچه از قرن
ششم ميلادي آيين مسيح را پذيرفتند ولي با نفوذ سپاه اسلام در قفقاز بخشي از مردمان
اين نواحي با اسلام آشنا شدند و اين آيين را پذيرفتند، آلانها به مرور نام اوست به
خود گرفتند از قرن شانزدهم ميلادي گروهي از اوستها تحت تأثير کاباردها اسلام
آوردند. پس از مهاجرت اوستها به نواحي کوهستاني قفقاز از ميان آنان چهار گروه
اجتماعي بوجود آمد، قلمرو اين اقوام در سال 1744 ميلادي به تصرف روسها ردآمد،
بعدها گروهي از آنان از شمال به جنوب مهاجرت کردند و به عنوان اوستياي جنوبي
شناخته شدند.

در اواسط قرن نوزدهم با توسعه معدن کاوي، صنعتي
شدن «اوست» شروع شد. اوست بين سالهاي (1920- 1918م) همچون ديگر نقاط قفقاز صحنه
نزاعي خونين بين بلشويکها و منشويکها گرديد تا آنکه در اواخر سال 1920 بلشويکها در
اوست شمالي بر رقباي خود پيروز شدند، اوست شمالي در اين سال همراه چند ناحيه ديگر،
جمهوري خود مختار کوهشتاني را تشکيل داد و در سال 1924 م به صورت ايالت خود مختار
درامد و سرانجام به سال 1936 م به جمهوري خودمختار ارتقا يافت، اين جمهوري در
منطقه مرکزي قفقاز واقع شده و جزء‌ جمهوري فدراتيو روسيه است و با 8000 کيلومتر
مربع از شرق به داغستان، از جنوب به اوست جنوبي و از غرب به کاباردين- بالکان
محدود مي‌شود. حدود 65000 نفر سکنه دارد، مرکزش ولادي قفقاز (اورجونيکيدزه سابق)
است و 6 شهر و هفت شهرک دارد.

اوست جنوبي با وسعت 3900 کيلومتر مربع دردامنه‌هاي
جنوبي سلسله جبال قفقاز و شمال گرجستان قرار دارد، يک شهر و 14 شهرک دارد و مرکزش
تسخين ولي (Tskhinvali) است، سکنه آن به صدهزار نفر بالغ مي‌گردد.

در دوران حکومت کمونيستي اقوام اوست بصورت
اجباري تبعيد شدند که عده قابل توجهي از آنان در بين راه از بين رفتند، گروهي نيز
به اردوگاه مرگ روانه شدند، با اين حال تلاش مقامات شوروي براي انهدام اوستهاي
قفقاز با شکست مواجه گرديد.[21]

با فروپاشي نظام شوروي گرچه مسلمانان اوستياي
جنوبي و شمالي ازفشارها و خشونت‌ها تا حدي رهايي يافتند ولي رفتارهاي تبعيض‌گونه
رئيس جمهور قبلي گرجستان (گامسا خورديا) بحران اوستيا را پديد آورد. در سال 1989 م
گروهي از گرجي‌هاي افراطي به دهکده‌هاي اوستيا هجوم بردند که با مقاومت مسلحانه
مردمان اوستيا روبرو شدند ولي در درگيري سال 1990 م عده‌اي از قوم اوستيا در خاک و
خون غلطيدند، بدنبال آن در کليه مناطق گرجستان، اوستيها را از کارهاي اداري و
خدمات دولتي اخراج نمودند و شهر بزرگ تسخين ولي توسط گرجيها محاصره شد.

تصميم رهبارن اوستياي جنوبي مبني بر اعلام
تشکيل جمهوري در آن منطقه خودمختارف به وخامت اوضاع افزود ودر رفراندوم 19 ژوئيه
1992 م اکثر مردم اوستاي به استقلال از گرجستان و الحاق به روسيه رأي دادند. شوراي
نظامي گورجستان اين رفراندوم را به نقص آشکار حاکميت گرجستان متهم ساخت.[22]

تحليل‌ پديده‌هاي سياسي

پارامترهاي تحليل سياسي

حضرت کاشف الغطاء:

«دخالت در سياسيت از وظايف من و اجداد من است
… سياست ما، سياست پيغمبر و ائمه است، سياستي است که از هر گونه هوي و هوس و طمع
ؤ الودگي پاک است». (نمونه‌هاي عالي اخلاقي در اسلام … ص65)

اصل ارتباط متقابل در مسائل و حوادث سياسي

اصل ارتباط و تأثير متقابل پديده‌هاي سياسي در
جهان، بويژه با گسترش شبکه‌هاي ارتباطي و سيستمهاي حکومتي، نماد بيشتري يافته است،
چه بسا حادثه‌اي در گوشه‌اي از قاره آفريقا يا اروپا رخ مي‌دهد که منطقه خاورميانه
را متأثر مي‌سازد. گلوله‌اي که در نيکاراگوئه يا کلميا شليک مي‌شود، در سياستهاي
کاخ سفيد و کرملين تأثيرگذار است. شکست آمريکا در خليج خوکها، انقلاب به اصطلاح
سفيد شاه در ايران، و پيش از آن رفرم اصلاحي در آرژانتين را به همراه داشت، ظهور
انقلاب اسلامي در ايران بسياري از معادلات بين‌المللي را درهم ريخت، و لذا مي‌بينيم
در سوره مبارکه روم[1] خبر
پيروزي روميان اهل کتاب، بر ايرانيان غير موحد آن عصر، موجب مسرت مسلماناني که ر
شعب ابي‌طالب گرد آمده‌اند، مي‌شود، و به گفته سيد قطب، انگيزه قرآن از بيان اين
خبر تنها متوجه مسلمانان و دشمنانشان و در محدوده اين پيکار نيست، بلکه اين ماجرا
مناسبتي است تا چشم انداز و افقهاي وسيعتري را به روي آنان بگشايد و مسلمانان را
با کل آفرينش و سنتهاي الهي در ياري عقيده‌ آسماني و ارتباط ميان گذشته، حال و
آينده بشريت، و نيز زندگاني جاويد اخروي، آشنا سازد؛ تا در اين رهگذر بر سطح آگاهي
آنان جهت درک حقيقت ارتباطات و پيوستگي‌هاي موجود در نظام آفرينش بيفزايد. [2]

باري گرچه اثبات اصل ياد شده در مباحث سياسي-
بطور جزئي- دشوار نمي‌نمايد، ولي اثبات کلي و تطبق و تعميم آن از طريق استقراء و
آمار مشکل به نظر مي‌رسد؛ مگر از روشهاي نظري و برهاني که آن نيز محل گفت و گو
است.

5-اصل دومينو

اين اصل از نام يک نوع بازي با مهره، برگرفته
شده است؛ بدين ترتيب که في المثل دو نفر به بازي مي‌پردازند، نخستين فردي که اولين
مهره را از دست داد، آخرين مهره را نيز خواهد باخت، چرا که اگر رقيب به مهره اول
دست يافت، مهره دوم را راحتتر از اول، و مهره سوم را اسانتر از دوم و به همين
ترتيب، به چنگ خواهد آورد.

بر اساس دومينو، آمريکا پس از ايران،
نيکاراگوئه را از دست داد و با موج گسترده شورش در بسياري از کشورهاي اسلامي مانند
عراق و مصر و الجزاير و …. و همين طور در بسياري از کشورهاي آمريکاي لاتين چون
السالوادور و فيليپين و امثال آن، مواجه گشت.

گاهي اصل دومينو به عقب‌نشيني يا آوانس دادن
يک رژيم در برابر نيروهاي مخالف يا کشورهاي قدرتمند نيز اطلاق مي‌گردد. مانند عقب‌نشيني
انگلستان در ماجراي ملي شدن صنعت نفت و رژيم شاه در ماجراي انجمنهاي ايالتي و
ولايتي و دولت عراق در قبال متحدين جنگ نفت.

توضيح سه مورد يا شده:

مورد اول:

در ماجراي ملي شدن صنعت نفت، آنگاه که توسط
دکتر محمد مصدق و اقليت هشت نفري پارلمان- دوره شانزدهم مجلس شوراي ملي- و آيت
الله کاشاني و فدائيان اسلام، زمينه ملي شدن صنعت نفت فراهم گشت، انگلستان، ناچار
به دادن امتياز شد. از اين رو نه تنها به تصويب قانون ملي شدن صنعت نفت و خلع يد
از شرکت نفت بريتانيا- در 29 اسفند ماه 1329- تن در داد، بل به وسيله جمال امامي
رهبر اکثريت هوادار انگليس به مصدق پيشنهاد نخست‌وزيري داد و سرانجام رأي اعتماد!

مورد دوم:

پس از آنکه دولت اسدالله اعلم، لايحه انجمنهاي
ايالتي و ولايتي را که متضمن حذف قيد سوگند به قرآن بود به تصويب رساند و متعاقب
آن حضرت امام خميني و مراجع تقليد- قدس الله اسرارهم- پرچم مخالفت را برافراشتند،
اسدالله علم در 22 آبان ماه 1341، مجبور به عقب‌نشيني و دادن آوانس شد و سرانجام
با پافشاري حضرت امام در 7 آذرماه 1341، دولت وي، تصويب ياد شده را کأن لم يکن
اعلام کرد.[3]

مورد سوم

اشغال کويت توسط نيروهاي بعثي عراق و عقب‌نشيني
خفت‌بار و پذيرش تبعات و تحميلات قدرتهاي استکباري، از جانب سردمداران حزب بعث، از
بهترين نمونه‌هاي تحقق اصل دومينو، در دنياي سياست به شمار مي‌رود.

زيرا پس از گسيل نيروهاي متحد به سردکردگي
آمريکا و تهديد آنان مبني بر توسل به زور، عراق به تحميلات ذيل تن در داد:

1-   
با پذيرش مشروط طرح
شوروي سابق که متضمن تخليه بدون قيد و شرط خاک کويت بود، نخستين امتياز را به حريف
داد.

2-   
پس از تنگتر شدن
محاصره، اعلام کرد، بدون قيد و شرط، نيروهايش را از خاک کويت خارج کند.

3-   
افزون برآن، اندکي
بعد اعلام کرد که برخي از قطعنامه‌هاي دوازده‌گانه شوراي امنيت سازمان ملل متحد را
مي‌پذيرد.

4-   
اعلام پذيرش همه
دوازده قطعنامه شوراي امنيت، که در بردارنده التزام و اعتراف به عدم ادعاي ارضي
نسبت به خاک کويت بود و نيز بر عهده گرفتن پرداخت غرامت جنگي به آن کشور!

5-   
تسليم در قبال تمام
خواسته‌هاي آمريکا؛ يعني فراتر از مفاد قطعنامه‌هاي شوراي امنيت و موافقت با
بازرسي و تخريب تمامي سلاحهاي مرگبار شيميايي، بيولوژيکي، ميکروبي و هسته‌اي موجود
در زرادخانه‌هاي خود!

ناگفته نماند همانسان که پاره‌اي از محققان
خاطر نشان ساخته‌اند، اصل دومينو در صورتي از کارايي لازم برخوردار خواهد بود که
کشور انقلابي و به اصطلاح مهره اول، قصد صدور انقلاب خويش را داشته باشد و گرنه
آنچه در ويتنام و آلباني به وقوع پيوست، شاهد صادقي بر بطلان اصل فوق بود!

اصل شتاب

اين اصل از فيزيک و مکانيک اخذ شده است. بدين
بيان: هنگامي که يک شيء ساکن به حرکت درمي آيد، به هر ميزان که زمان مي‌گذرد، سرعت
متحرک افزونتر مي‌شود. في المثل موتور سواري که در ثانيه اول با سرعت 5 کيلومتر
حرکت مي‌کند، در ثانيه دوم، 10 کيلومتر و در ثانيه سوم، با سرعت 15 کيلومتر و …
راه مي‌پيمايد.

اين اصل را در علوم سياسي- اجتماعي نيز به کار
گرفته‌اند. بدين ترتيب که اگر کشور «الف» به فاصله زماني 10 سال به انقلاب پيوست،
کشور «ب» به فاصله زماني 8 سال و کشور «ج» 5 سال و به همين ترتيب هر چه زمان بگذرد
احتمال سقوط رژيمهاي وابسته بيشتر مي‌شود.

پوشيده نيست که  اصول دومينو، شتاب و غيره، تئوريهائي هستند که
نظريه پردازان علوم سياسي، ارائه نموده‌اند و با توجه به جنبه استقراء ناقص داشتن،
به طور غالبي، قاب استناد و تطابق هستند. بنابراين توجه به اصول ياد شده در تحليل
پديده‌هاي سياسي، به واقع توجه به بخشي از عوامل تحليل؛ يعني فاکتورهاي مادي است و
به تنهايي، وافي به غرض نخواهد بود.

شناخت سياسيون و رهبران و توجه به نقاط ضعف و
قوت آنها؛ بويژه رهبراني که در تاريخ سياست اشتهار يافته‌اند.

شناخت رهبران از آن رو ضروري است که در اين
رهگذر مي‌توان به حل بعضي از معماهاي حوادث سياسي تاريخ گذشته- که ناشي از نبوغ يا
احيانا ضعف پاره‌اي از رهبران بوده است- نايل آمد.

امروز اين بحث در جامعه شناسي مطرح است که آيا
اين اجتماع است که سازنده شخصيتهاست يا شخصيتها هستند که اجتماعي را به وجود مي‌اورند؛
به عبارت ديگر آيا نهضتها، قيامها، جنگها و انقلابها و رفرمها و ترقي و تکامل و
تحولات اجتماعي، جبرا و تحت شرايط مادي و موقعيت‌ تاريخي صورت گرفته و مي‌گيرد يا
بر عکس، کاروان تمدن و تحول اجتماعات انساني را قهرمانان بزرگ و شخصيتهاي برجسته و
فداکار تاريخ ايجاد کرده و رهبري مي‌نمايند.

شک نيست که يکي از عوامل اساسي انقلابها،
نهضتها و رفرمهاي اجتماعي، محيط و شرايط تاريخي است، ولي آيا در طول قرون و اعصار
حيات آدمي، نهضت و انقلابي را مي‌توان يافت که پيشاپيش آن مردان بزرگ و رهبران با
شهامت و کارداني نباشند، و در پيروزي آن تأثير به سزايي نداشته باشند؟

آيا مي‌توان نبوغ نظامي واشنگتن را در جنگهاي
استقلال‌طلبانه آمريکا ناديده انگاشت و آيا مي‌شود تأثير شخصيت مرداني چون
منتسکيو، ولتر، روبسپير و داکن را در تکوين انقلاب کبير فرانسه، انکار نمود؟

آيا ممکن است رهبري لنين درانقلاب اکتبر و
پيشوايي هيتلر را در اقتدار و توسعه نازيسم [و قيادت مائوتسه تونگ در انقلاب چين] و نفوذ شخصيت سيدجمال و گاندي و جناح و امثال آنان را در ايجاد نهضت‌هاي آزادي
خواهانه شرق به حساب نياورد!

[آيا مي‌توان نقش رهبر سازش ناپذير؛ حضرت
خميني بزرگ«ره» را در خيزش اسلامي قرن حاضر و تکوين و هويت انقلاب اسلامي، از نظر
دور داشت]

شخصيت‌ها آن قدر در شکل‌گيري انقلاب‌ها و
ايجاد نهضت‌ها و ترقي وانحطاط ملت‌ها مؤثرند، که حتي کساني که در از نظر
ايدئولوژي، تأثير شخصيت را در تاريخ منکرند، باز در عمل، قهرمانان و پيشوايان
انقلابي خويش را تا حد سرحد پرستش، تقديس و تکريم مي‌کنند.

پس اگر نگوئيم که مردان بزرگ، حوادث تاريخ را
مي‌سازند، لااقل بايد قبول کنيم که نهضت‌ها و انقلاب‌ها را از قوه به فعل درمي‌آورند
و آنها را تا سرحد پيروزي، رهبري مي‌کنند … از اين جهت گفته‌اند: «تاريخ حيات
هيچ ملتي، از تاريخ حيات مردان بزرگ آن، جدا نيست».[4]
ادامه دارد

نگاهي به بحران کشمير (دکتر محمدرضا حافظ نيا)

ديدگاه ژئوپلتيکي همسايگان کشمير:

همانطور که بيان شد همسايگان کشمير را قدرتهاي
جهاني و منطقه‌اي تشکيل داده و مي‌دهد، بنابراين هر يک از آنها با در نظر داشتن
منافع خود نسبت به منطقه کشمير نظرگاه ژئوپلتيکي خاصي دارند که به آنها پرداخته مي‌شود.

ديدگاه چين: کشور چين بدليل تماس مرزي بيشتر
از ساير همسايگان، علاقمند به منطقه است، زيرا اولا امنيت مرزهاي غربي خود را
تأمين مي‌کند. ثانيا از نفوذ انديشه‌ها و تمايلات تجزيه طلبانه در دو منطقه تبت و
سين کيانگ که هم مستعد اين امرند و هم جزو دور افتاده‌ترين مناطق از مرکزيت سياسي
چين به حساب مي‌آيند جلوگيري نمايد. ثالثا مانع ارتباط مسلمانان پاکستان و کشمير و
افغانستان با منطقه مسلمان‌نشين سين‌کيانگ و غرب چين بگردد. بويژه اينکه تحولات
جديد منطقه بعد از فروپاشي شوروي آن را از ديد چين مستعد تنش مي‌نمايد. رابعا چين،
باحضور در منطقه کشمير امکان نفوذ بيشتر و تماس با جنوب آسيا و شمال اقيانوس هند
را پيدا مي‌نمايد. خامسااز آنجائيکه بين چين و هند منازعه و رقابت وجود دارد حضور
آن در منطقه مرتفع کشمير نه تنها مانع از حضور رقيب آن يعني هند و قرار گرفتن در
موقعيت مسلط مي‌شود بلکه خود مي‌تواند برتري ژئواستراتژيک خود را حفظ نمايد.

2- پاکستان: کشور پاکستان از حيث تماس مرزي با
منطقه کشمير در رتبه دوم قرار دارد و بدليل وضعيت منحصر بفرد خود نسبت به کشمير
ناچار است به مسائل آن علاقمند باشد زيرا اولا پايتخت يعني اسلام آباد و منطقه
پرجميعت پنجاب با شهرهاي بزرگ مانند لاهور، فيصل آباد، ساهيوال، سيالکوت،
راولپندي، پيشاور، گجرات، گوچوانواله‌، سرگودها، مولتان، مظفرگر، شيخوپوره و غيره
در مجاورت منطقه کشمير قرار دارد و حضور قدرت رقيب آن در کشمير تهديد جدي براي
سلامت و امنيت ملي آن محسوب مي‌شود. ثانيا منابع آب پاکستان که حيات و زندگي
اقتصادي حدود 80 درصد از مردم پاکستان و شهرهاي بزرگ ايالات پنجاب و سند به آن
متکي است از منطقه کشمير سرچشمه مي‌گيرد و ناچار است از حفاظت و امنيت و سلامت
جريان آنها اطمينان خاطر داشته باشد. ثالثا اکثريت مردم منطقه کشمير مسلمان هستند
و با مردم پاکستان تجانس ديني، فرهنگي، قومي، اجتماعي و تاريخي دارند و لذا نمي
تواند نسبت به سرنوشت آنها بي‌تفاوت باشد زيراتقاضاي ملي در پاکستان حکومت و دولت
را وادار به پرداختن به امور کشمير مي‌نمايد و مردم کشمير نيز متقابلا تمناي ايفاي
چنين نقشي را از ناحيه پاکستان دارند. رابعا پاکستان هم از حيث اقتصادي و هم از
حيث امنيتي ناگزير از داشتن امکان ارتباط با چين و شرق آسيا و نيز اسياي مرکزي مي‌باشد
و محور ارتباطي راولپندي- کاشغر که از شمال کشمير عبور مي‌نمايد مي‌تواند به اين
نياز پاکستان پاسخ دهد.

ذکر اين نکته ضرورت دارد که در صورت بروز جنگ
بين هند و پاکستان و وضعيتي که در منطقه عملياتي جنوب آسيا ايجاد مي‌شود محور
مزبور براي پاکستان اهميت ژئواستراتژيک پيدا مي‌کند.

3-هند: کشور هند از ضلع جنوبي کشمير با آن
تماس مرزي دارد و بدليل طرز تلقي از موقعيت خود نسبت به کشمير به اين منطقه
علاقمند است. زيرا اولا آنرا مسلط بر منطقه شمالي هند و پايتخت کشور يعني دهلي و
مرکز مذهبي امريتسار مي‌داند و حضور رقبا يعني چين و پاکستان را بر جامو و کشمير،
تهديدي براي خود تلقي مي‌کند. ثانيا با حضور در منطقه از دسترسي چين به مرزهاي
شمالي خود جلوگيري مي‌نمايد. ثالثا با کنترل منطقه مي‌تواند از آن بعنوان اهرم
فشاري بر عليه پاکستان استفاده کند و سياست خارجي آن را منفعل نمايد.

1-   
شوروي سابق: اين قدرت
با حضور و نفوذ در کشور افغانستان دسترسي بيشتري به کشمير پيدا مي‌کرد ولي منافع
چنداني در مقام مقايسه با ساير همسايگان کشمير براي آن متصور نبود زيرا شهرها و
تأسيسات عمده‌اي در مجاورت آن نداشت و تنها جمهوري آن در نزديکي و مجاورت کشمير،
تاجيکستان بود، لذا تهديدي از ناحيه کشمير براي آن وجود نداشت مگر حضور چين در
مرزهاي جنوبي ان به عنوان قدرتي که در مرزهاي مشترک با هم در حال منازعه بودند.
علي رغم اين، نمي‌توا شوروي را بدون علاقه در منطقه کشمير تصور نمود، زيرا اولا
شوروي مي‌توانست تهديدات ناشي از حضور چين را در مناطق جنوبي خود کاهش دهد. ثانيا
از آن بعنوان اهرم فشاري بر عليه چين در رابطه با تمايلات تجزيه طلبانه در غرب آن
استفاده کند. ثالثا به عنوان اهرم فشار عليه پاکستان بويژه پس از اشغال افغانستان
از آن بهره‌برداري نمايد چون شوروي در چارچوب بلوک‌بندي دوران جنگ سرد، پاکستان را
در مقابل خود مي‌دانست. رابعا کشمير تنها راه ارتباط مستقيم شوروي با هندوستان از
طريق خشکي براي دسترسي به جنوب آسيا بود و هندوستان نيز در دوره جنگ سرد علي رغم
عضويت در جنبش غيرمتعهدها در بلوک‌بندي سياسي جهان متمايل به شوروي بود و اين امر
ضرورت ارتباط بيشتر و مستقيم‌تر را مطرح مي‌کرد.

کشورهاي افغانستان و تاجيکستان: اين
کشورها ارتباط مرزي ضعيفي با منطقه کشمير دارند و در منازعه منطقه کشمير چندان
تعيين کننده نمي‌باشند و از طرفي قادر به گزينش زمينه‌هاي علاقه و تعقيب آن نيستند
ولي آرزوي تأمين امنيت و حفاظت مرزها و نواحي مجاور منطقه کشمير براي آنها قابل
تصور است. ادامه دارد.

مهندس محمدباقريان

شمال- جنوب

بازار بين‌المللي تکنولوژي- سراب يا واقعيت

اشاره:

در نوبت‌هاي پيشين با استناد به گزارش توسعه
انساني سال 1992 برنامه توسعه سازمان ملل متحد تصويري از شکاف فاجعه آمير اقتصادي
اجتماعي روبه افزايش بين شمال (کشورهاي صنعتي) و جنوب (کشورهاي در حال توسعه) و
تبيين شرايطي که منجر به کاهش مستمر سهم مشارکت و ميزان دسترسي کشورهاي جنوب به
بازارهاي چهارگانه بين‌المللي کار- سرمايه- تکنولوژي و کالا و خدمات تجاري مي‌گردد،
ارائه گرديد.

شرايطي که کشورهاي در حال توسعه را چنين
گرفتار کرده است بيان کننده اين واقعيت تلخ است که کشورهاي شمال تحت عنوان توسعه و
آباداني جنوب و در قالب توصيه‌هاي نهادهاي به اصطلاح بين‌المللي و در پوشش نيات به
ظاهر خيرخواهانه سيل محصولات خود را به سوي کشورهاي حنوب سرازير مي‌نمايند و با در
هم ريختن الگوهاي مصرف آنان، جامعه‌اي مصرفي و بي در و دروازه‌ و مفتون دنياي غرب
را شکل مي‌دهند و کمبود منابع آنان را با انواع و اقسام وام‌ها و اعتبارات بين‌المللي
در کوتاه مدت و دوره‌اي مشخص پر نموده و سرانجام آنان را در چرخه شوم اسارت بار
قرضه‌هاي جهاني گرفتار مي‌نمايند. پيامدهاي اين روند در بازار بين المللي کار به
صورت غارت منابع انساني متخصص کشورهاي جنوب چهره مي‌نمايد و توان توسعه آنان در
اين مبادله نابرابر رو به نابودي گذاشته و در چرخه شوم ديگري به نام چرخه فقر
انساني يا اضمحلال توان توسعه گرفتار مي‌آيند.

صحنه ديگر اين روابط نابرابر و غير عادلانه
بازار بين‌المللي تکنولوژي مي‌باشد که در نوبت پيشين ماهيت و مناسبات کلي آن بررسي
و در اين شماره به مرور اجمالي عملکرد و تجزيه و تحليل روندهاي حاکم بر اين بازار
مي‌پردازيم.

در نوشتار قبلي کنکاش در ماهيت و مناسبات کلي
بازار باصطلاح بن المللي تکنولوژي نشان داد که انتظار کشورهاي جنوب و سردمداران
اين بازار براي همکاري مشفقانه و فراهم سازي شرايطي که موجبات رشد و توسعه
تکنولوژيک آنان را مهيا نمايد با منطق حاکم بر اين بازارها سازگاري ندارد. به
عبارتي ديگر چگونه از کشورهاي شمال انتظار مي‌رودخود را از بازار بي در و پيکر
جنوب که انواع ماشين آلات و کالاهاي مصرفي خود را مي‌تواند تحت عناوين مختلف
سرازير گرداند محروم نمايد و داوطلبانه مقتضيات توليد آنها را در اين بازارها
فراهم سازد.

آنچه را که جنوب امروزه تجربه مي‌کند از يکسو
تابع ميزان پذيرش نظم تحميلي شمال و رعايت منافع ديکته شده آنان بعنوان عوامل و
اولويت‌هاي درجه يک و قبول تقسيم کار جهاني بوده و از سوئي ديگر اين مصالح ملي
کشورهاي جنوب است که در تضاد و تقابل با مناسبات شمال در برابر اين تحميل‌ها
مقاومت نموده و بگونه‌اي در اين روابط و نحوه همکاري با شمال تأثير مي‌گذارد و لذا
بهر ميزاني فرهنگ، هويت و استقلال اقتصادي- سياسي اينگونه کشورها با فرهنگ سلطه و
نظام سرمايه‌داري غرب و منافع يکطرفه کشورهاي توسعه يافته در تضاد و تعارض قرار
گيرد و آن را مورد تهديد قرار داده و طالب روابط و بازاري عادلانه باشد بهمان
ميزان در بوقهاي استکباري هياهو و جنجال برپا مي‌شود و سعي در درهم شکستن اينگونه
حق‌طلبي‌ها مي‌گردد. در اين ميان عکس العمل دولت‌ها و رهبران صالح کشورهاي جنوب
متفاوت بوده و هر يک به تناسب آگاهي از واقعيت‌هاي تلخ اين بازارها سعي در چاره
جوئي اين مفصل داشته و با اصلي و فرعي کردن اهداف و بر اساس فلسفه و بينش خويش
سياست‌هاي توسعه تکنولوژيک کشورشان را تنظيم مي‌نمايند. امروزه ديگر شکاف روز
افزون شمال و جنوب و تحميلات ناشي از اين بازارهاي باصطلاح بين المللي و رفتار
دوگانه آنها با کشورهاي توسعه يافته و در حال توسعه بگونه‌اي اثرات زيانبار خود را
به نمايش گذاشته است که گزارش‌هاي نهادهاي وابسته به سازمان ملل ناچار از اعتراف
به آن گرديده‌اند. و با ارائه آمار و ارقام و تبيين روندهاي خطرناک حاکم بر اين
چپاول زنگ‌هاي خطر را به صدا درآورده‌اند تا بلکه تعديلي در اين روابط ظالمانه
صورت پذيرد.

آنچه در پي مي‌آيد تصويرگر بخشي ديگر از اين
حقايق در بازار بين‌المللي تکنولوژي مي‌باشد که جنوب محروم را اسير و وابسته به
خود کرده است و بدنبال وعده و وعيدهاي توسعه علمي و فني منابع آنان به تاراج برده
مي‌شود و فرصت‌هاي طلائي و تاريخي آنان در پايه‌ريزي توسعه‌اي درون جوش و در پرتو
نگاهي به درون و اتکاء به توانمندي‌هاي ملي و ايجاد شرايطي مناسب براي تحميل
روابطي عادلانه به شمال به آساني و در غفلتي خانمان برانداز از دست مي‌رود.

انتقال تکنولوژي- دستاويزي تجاري

ادبياتي که در زمينه علوم و تکنولوژي بکار
برده مي‌شود کلا از دو حوزه اساسي نظام‌هاي آموزش و تحقيقات نظري و پايه و نظام‌هاي
توليد، خدمات و تحقيقات کاربردي صحبت مي‌کند که در ارتباطي تنگاتنگ و زنده بستر
اصلي توسعه تکنولوژيک را فراهم مي‌سازند. جهت گسترش، تعميق و ارتقاء سطح علمي و
فني کشورهاي راهبردهاي گوناگوني اتخاذ مي‌گردد جملگي يا از طريق انتقال تکنولوژي
از محيط بيروني و يا توسط تحقيق و پژوهش و ارتقاء سطح علمي و فني کشورها راهبردهاي
گوناگوني اتخاذ مي‌گردد که جملگي يا از طريق انتقال تکنولوژي از محيط بيروني و يا
توسط تحقيق و پژوهش ملي و تکامل نتايج حاصله در صحنه عمل و يا ترکيبي از آندو تحقق
مي‌يابد. آنچه که امروزه در بازارهاي تکنولوژي ورد زبان فروشندگان و تجار شمال مي‌باشد،
واژه انتقال تکنولوژي است که در غالب عباراتي نظير سرمايه‌گذاري مشترک در کشور
متقاضي، فروش تکنولوژي به طور مستقيم، همکاري‌هاي علمي و فني و نظائر آن عرضه و
معرفي مي‌گردد.

اشارات ما در بحث گذشته متذکر اين نکته بود که
اين تعابير و واژه‌ها در مراودات کشورهاي شمال معاني متفاوتي با کاربرد آنها در
روابط شمال- جنوب پيدا مي‌نمايد بگونه‌اي که در يک معامله فروش تکنولوژي (مديريت،
ماشين و ابزار، مهارت و نيروي انساني، اسناد و مدارک) به يک کشور جنوبي عمدتا اين
مفاهيم محدود به فروش ماشين آلات، دانش ناقصي از بهره‌برداري، تربيت بخشي از نيروي
کار مورد نياز، و نهايتا اسناد و مدارک تعميراتي مي‌گردد که روي هم رفته لايه
نازکي از بهره‌برداري يا Know- How را به صورت ناقص و ابتر در بر مي‌گيرد. اين
نوع معاملات در عمل منجر به برپائي واحدهاي صنعتي با وابستگي به قطعات يدکي، مواد
ساخته و تيم ساخته و حتي مواد وارداتي مي‌گردد که في‌الواقع بازاري گسترده را براي
توليدات کشور فروشنده آن هم براي مدت درازي فراهم نموده و عملا رشته‌هاي وابستگي را
بر گرده کشور خريدار استوار مي‌گرداند. در اين نوع روابط ملاحظات بومي علمي – فني
و صنعتي- اقتصادي کشور خريدار براي پذيرش اين ميهمان ناخوانده و مجهز گردانيدن
محيط به حداقل دانش انجام تغييرات لازم در مواقع لزوم (نه حتي طراحي و ساخت) و
ملاحظاتي که عمدتا توانمندي‌هاي داخلي را مهياي هضم و جذب آن مي‌نمايد از دستور
کار بيرون قرار مي‌گيرد. همه اين نوع مبادلات نوعا با شرايط مالي بسيار سنگين و در
قالب انواع و اقسام مقررات و قوانين محدود کننده نظير زمينه‌هاي مجاز به استفاده و
نظائر آن شکل مي‌گيرد که البته خود اين تمهيدات به نوعي گران‌تر کردن تکنولوژي
مورد نظر و به راه انداختن جنگي زرگري براي چاپيدن بيشتر خريداران در اين بازار
آشفته است. در اين مراودات کمتر مي‌توان راه‌اندازي واحدهاي تحقيق و توسعه در
کارخانجات و تمهيدات مشابه براي انتقال واقعي تکنولوژي نشاني يافت. در چنين معرکه‌اي
کشورهاي صاحب مواد اوليه، انرژي و منابع طبيعي و نيز بازارهاي مصرف گسترده‌تر بيش
از ديگر کشورهاي جنوب در اين مصيبت گرفتار و با پروژه‌هاي آنچناني سر کيسه مي‌گردند.
در اين روابط نه تنها توان توسعه تکنولوژيک اين کشورها توسعه نمي‌يابد بلکه توان
محدود نيروي انساني تربيت‌يافته آنان تحت هدايت کمپاني‌هاي چند مليتي جذب بازارهاي
خارج گرديده و در سايه سياست درهاي باز و از قبل اختلاف فاحش و هضم نشده بين دست
آوردهاي جوامع صنعتي و عقب‌ماندگي کشور خريدار و زير فشار هجوم اين نوع کالاها و
ماشين آلات بي‌ريشه در داخل اين گونه کشورها، باورهاي ملي له شده و صنعتي بي‌هويت
و غريبه شکل مي‌گيرد. در اين روابط ساير مظاهر و ذخائر ملي و فرهنگي نيز اين يورش
و يا باصطلاح بازرگانان خارجي روند انتقال تکنولوژي! در امان نمي‌مانند وهر آنچه
که قابل باشد مورد تعرض و تاراج و هر چيزي که سد راه اين حضور باشد تخريب مي‌گردد
و اين همه در غفلت و خود فراموشي کشور ميزبان اتفاق مي‌افتد که کودکانه و سرگرم
گاززدن به ميوه‌هاي رنگارنگ و دلفريب بيگانه مي‌باشد، و چه دندان‌ها و معده ضعيفي
و چه ميوه‌هاي سفت و ناسازگاري!

واقعيت‌هاي تلخ فوق‌الذکر در قالب گزارشات
سازمان ملل گوياي آن است که در فاصله سال‌هاي 1988- 1981 ميلادي تجارت کالاهاي
سرمايه‌اي تکنولوژيک بين شمال- شمال رشد سالانه‌اي معادل 2/10 درصد داشته است و
حال آنکه اين روند در بين کشورهاي شمال- جنوب تنها از رشد 5/1 درصد در سال
برخوردار بوده است که آنهم تنها به چند کشور جنوبي محدود مي‌گردد و عملا بقيه جنوب
از اين رشد سهم بسيار ناچيزي داشته‌اند و به عبارتي بيشترين تجارت‌ کالاهاي سرمايه‌اي
و تکنولوژيک بين شمال- شمال صورت پذيرفته است. اين روند نشان مي‌دهد مادام که نسبت
انتقال کالاهاي تکنولوژيک از شمال به جنوب در دهه 1980 ميلادي سير نزولي داشته است
کشورهاي شمال روز به روز تحرک فني خود را بيشتر و مشارکت کشورهاي در حال توسعه را
در اين بازار با مشکلات بيشتر و محدوديت‌هاي زيادتري روبرو نموده‌اند. بگونه‌اي که
اين محدوديت‌ها براي کشورهائي که به دلايل مختلف سياسي- فرهنگي- اقتصادي مورد پسند
جامعه صنعتي شمال نيستند اشکال گسترده‌تري بخود مي‌گيرد و در قالب اعلاميه‌ها،
مقررات و بيانيه‌هاي مجامع بين‌المللي تحت سلطه استکبار و نيز پيمانهاي اقتصادي-
نظامي و سياسي منطقه‌اي و يا مقررات حفاظتي تعرفه‌اي و غير تعرفه‌اي و انواع
ليست هاي کالاهاي ممنوعه و تحريم‌هاي پنهان و آشکار ملي اينگونه کشورهاي
خودنمائي و بروز مي‌نمايد. و کدام ناظر منصفي چنين بازاري را بستري با مناسبات
عادلانه براي همه مي‌شناسد؟!

اين شرايط در مورد ساير طرق به اصطلاح انتقال
تکنولوژي نظير سرمايه گذاري مستقيم يا مشترک شمال در جنوب نيز حاکي از همين دست
حقايق ناگوار است. براي نمونه بررسي‌هاي برنامه توسعه سازمان ملل نشان مي‌دهد که
سهم سرمايه‌گذاري مستقيم در کشورهاي در حال توسعه از کل حجم سرمايه‌‌گذاري‌هاي
مستقيم انجام يافته جهاني در سال 1968 از ميزان 31 درصد به 17 درصد در سالهاي 89-
1988 رسيده است و بدين ترتيب در سالهاي اخير الذکر جمعا 83% سرمايه‌گذاري‌هاي
مستقيم خارجي در کشورهاي شمال صورت گرفته است. اين آمار بيانگر آن است که در اين
زمينه نيز کشورهاي شمال رغبتي براي مشارکت در توسعه جنوب از خود نشان نداده‌اند.

تحقق و توسعه- واژه‌هاي شمالي!

تمام آنچه که تا کنون بيان گرديد تعاريف
تحميلي فرهنگ استعمار شمال بر بازار تکنولوژي در رابطه با جنوبي‌ها مي‌باشد که
انتقال تکنولوژي را در فروش کالا و يا سرمايه‌گذاري خارجي! مي‌داند و در حاشيه اين
فعاليت‌ها به نيروي انساني کارآزموده و اسناد و مدارک و مديريت بهره‌برداري در
کيفيتي بسيار سطحي و به صورت ابتر مي‌پردازد و صد البته جنوب زير فشار اين نوع
برخورد و طمع در ياري بيگانه و به پاداش نگاه به بيرون فرصت طرح خواسته‌هايش را
فراهم نديده و به طريق اولي ديگر چه جائي براي طرح مفاهيمي نظير تحقيق، پژوهش،
طراحي و مهندسي، نمونه‌سازي و طلب کمک يا تقاضاي خريد دانش فني و همکاري در تربيت
نيروي انساني متخصص، مديريت مهندسي و تحقيقات، نظام آموزشي و جذب تکنولوژي،
تجهيزات پيشرفته آزمايشگاهي، و اسنادو مدارک مربوطه باقي مي‌ماند و اصولا اين
کالاها و خدمات در اين بازار مخصوص شمال است نه جنوب و باز اگر عرصه و مجالي فراهم
باشد صرفا چند کشور محدود مي‌توانند بهره‌مند گردند و براي بقيه چيزي جز شرايط سخت
و غير قابل دسترس، با هزينه‌هاي گزاف آنهم براي بخش کوچکي از نيازها باقي نمي‌ماند.

و جان کلام اينجاست که اگر توسعه‌اي مد نظر
است تنها بر بستر نظام آموزشي، نظام پژوهشهاي پايه و کاربردي و زنجيره خدمات
مهندسي و علمي و پيوند تنگاتنگ آنها با نظام خدمات و توليد خويشاوند، متجانس و
صميمي زاينده بوده و رشد و نمود مي‌يابد. بستري که نيازمند مراقبت و توجه و تغذبه
مستمر با نيروهاي انساني توانمند و اميدوار و از آن مهمتر بخشهاي توليدي و خدماتي
که مصرانه متقاضي حل مسائلشان در عرصه‌هاي مختلف صنعتي- اقتصادي و فني- علمي هستند
مي‌باشد تا زير اين فشارها تقاضا نظام پژوهش نيروي انساني کشور فعال و هدف‌دار
گرديده و احساس سودمندي مستقيم در توليد ملي کرده و در کنار نظام پژوهش و تحقيق به
مسائل مختلف بخش‌هاي اقتصادي پاسخ گفته و در يک جهاد ملي مشارکت نمايند و چگونه
اين نظام‌ها مي‌توانند زنده و پرجوش و خروش به حيات خويش ادامه دهند در حالي که
نام صنعتي و توليدي اين کشورها بدنبال مسائل به اصطلاح حل شده از بيرون باشند و
اصولا مرجع ضمير خود را در خارج جستجو نمايند. آنهم در قالب روش‌هاي تحميلي به
اصطلاح انتقال تکنولوژي از شمال! و از بازارهاي آنچناني!

در گزارش‌هاي سازمان ملل و در مرور تجربيات
بازار تکنولوژي بين‌المللي بسيار کم نشان از روابط سامان يافته شمال- جنوب بويژه
در عرصه‌هاي فوق‌الذکر مي‌توان سراغ نمود و اگر نشاني هست باز مشمول همان محدوديت‌ها
و مضايق گوناگون گرديده است و در اين زمينه‌ها متأسفانه بيشتر شاهد جريان خون روي
از جنوب به شمال مي‌باشيم که به صورت فرار مغزها و تاراج نيروي انساني کارآزموده
شده مي‌نمايد. با اين ترتيب نه تنها کمکي به استحکام جريان تحقيق و توسعه در
کشورهاي جنوب نمي‌نمايد که بخش عظيمي از سرمايه‌گذاري‌هاي تحقيقاتي خود را با
استفاده از نيروهاي تربيت يافته به هزينه جنوب تأمين مي‌کند و از طرف ديگر دسترسي
به ماحصل فعاليت تحقيقاتي و پژوهشي خود را روز به روز با وضع قوانين حفاظتي نظير
مالکيت معنوي، حق‌کپي، حقوق تجاري، حق ليسانسها، و انواع و اقسام مقررات بين‌المللي
و ملي محدودتر و گرانتر نموده و چه جاي تعجب است که مرتبا اين شکاف تکنولوژيک
شمال- جنوب عميق‌تر گردد، بگونه‌اي که امروزه تعداد دانشمندان و محققين شمال 9
برابر و سرمايه‌گذاري در تحقيقات آنها 24 برابر کشورهاي جنوب گرديده است و به همين
ترتيب نسبت‌هاي وحشتناک امکانات زيربنائي، ارتباطي و مخابراتي و فرهنگي در شمال از
جنوب فاصله گرفته اند و روند رو به فزوني دارند.

چرخه قدرت يا آئينه عبرت

خلاصه آنکه مروري بر روندها و مناسبات حاکم بر
بازار به اصطلاح بين‌المللي تکنولوژي نمايانگر اين واقعيت است که در طي سه دهه
گذشته کشورهاي صنعتي شمال با اعمال قوانين، مقررات و موازين گوناگون در قالب
سازمانها و مراجع بين المللي تحت سلطه خويش و نيز تحت پوشش قانونمندي‌هاي ملي به
طور روزافزوني از يکسو محافظت از دست‌آوردهاي تکنولوژيکي را افزايش داده و از سوئي
ديگر به طور مستمر هزينه دسترسي به آن را براي جنوب گران‌تر کرده‌اند به صورتي که
امروزه يکي از محافظت شده‌ترين بازارهاي بين‌المللي بازار تکنولوژي است و اين امر
باعث گرديده که تنها چند کشور جنوب قادر به بهره‌گيري محدودي از اين بازار باشند و
در نتيجه قريب به اتفاق آنها تدريجا از مسير استفاده از نوآوري‌هاي صنعتي به دور
افتاده و ديگر قادر نيستند براي رفع نيازهايشان از اين دست‌اوردها منتفع گردند.

برخي ديگر از اين کشورها همچنان در انتظار و
در جستجوي روابطي عادلانه و به اتکاء مايملک و دارائي‌هاي محدود ملي خويش چشم اميد
به اين بازار دوخته و هر از چند گاهي تفاله‌هاي اين بازار را به اسم انتقال
تکنولوژي دريافت مي‌کنند که علاوه بر به باد دادن ثروت‌هاي ملي موجبات تخريب زمينه‌هاي
توسعه تکنولوژيک بومي و در هم شکستن روحيه خود اتکائي را در صنعت‌گران و توليد‌کنندگان
و پژوهشگران را فراهم مي‌نمايند. اين کشورها غافل از مناطق سرمايه‌داري شمال و اين
واقعيت که چرخه قدرت تکنولوژيک بر اين اين مدار مي‌چرخد که تمرکز تکنولوژي موجب
بهره‌وري بيشتر، بهره‌وري بيشتر عامل بازدهي بالاتر سرمايه و به دنبال آن جذب
سرمايه‌هاي افزون‌تر و انباشت بيشتر سرمايه موجبات تجمع امکانات صنعتي بيشتر و در
نتيجه تمرکز بيشتر تکنولوژي مي‌گردد و اين دور مرتب تکرار مي‌شود و در پاي اين
گردونه چه جاي درنگ و طلب ياري از رند رنگارنگ! که راه و عزمي دگر بايد.

گفته‌ها و نوشته‌ها

آدم گرسنه ايمان ندارد

گويند: مردي از گرسنگي مشرف به مرگ بود. شيطان
براي او غذايي آورد و گفت: غذا را به تو مي‌دهم به شرط آنکه ايمان خود را به من
بفروشي.

مرد پس از سيري، از دادن ايمان خودداري کرد و
به شيطان گفت:

آنچه را که در گرسنگي فروختم، موهوم و معدومي
بيش نبود، چون از قديم گفته‌اند: آدم گرسنه ايمان ندارد.

گرگ گرسنه چو يافت گوشت، نپرسد        کاين شتر صالح است يا خردجال

فوايد تردد به مساجد

اصبغ بن نباته از اميرالمؤمنين علي‌(ع) نقل مي‌کند
که فرمود:

هر که به مسجدها رفت و آمد کند، به يکي از هشت
خصلت دست مي‌يابد:

1-   
از وجود برادري ديني
بهره‌مند مي‌گردد.

2-   
يا دانشي نيکو فرا مي‌گيرد.

3-   
يا نشانه اي محکم از
نشانه‌هاي حق درمي‌يابد.

4-   
يا رحمتي به انتظار
او مي‌باشد.

5-   
يا سخني فرا مي‌گيرد
که او را از هلاکت رهايي دهد.

6-   
يا مطلبي ياد مي‌گيرد
که او را به راه رستگاري هدايت کند.

7-   
يا گناهي را از روي
ترس از خدا ترک مي‌کند.

8-   
و يا از روي شرم و
حيا، گناهي را از خود دور مي‌سازد.

دل ديوانه

تا شد از دست سرطره جانانه ما      در برآرام نگيرد دل ديوانه ما

من و گوشه کاشانه هجر و شب تار  کاش چون شمع درآئي تو به کاشانه ما «خرسندي
شيرازي»

مدت هجر زحد مي‌گذرد

دوستان چندکنم ناله ز بيماري دل     کس گرفتار مبادا به گرفتاري دل

مدت هجر ز حد مي‌گذرد صبرکجاست؟       که در اين واقعه صعب کند ياري دل «جامي»

در سايه رحمت تو

در سايه رحمت تو خورشيد شويم     وزلطف تونيک‌بخت جاويدشويم

جز لطف تو اميد نداريم دگر              مپسند که از لطف تو نوميد شويم
«اوحدالدين کرماني»

توقع بيجا

درويشي مجرد به گوشه‌اي نشسته بود. پادشاهي بر
او بگذشت. درويش از آنجا که فراغ، ملک قناعت است، سر بر نياورد و التفاتي نکرد.
سلطان برنجيد و گفت: اين طايفه خرقه‌پوشان، اهليت و آدميت ندارند.

وزير نزد درويش آمد و گفت: اي جوانمرد! سلطان
روي زمين! بر تو مي‌گذرد، چرا شرط ادب بجاي نمي‌آوري؟

درويش گفت: سلطان را بگوي توقع خدمت از کسي‌دار
که تمناي نعمت از تو دارد و ديگر آنکه ملوک از بهر رعيت‌اند نه رعيت از بهر طاعت
ملوک.

سلطان را گفته درويش خوش آمد؛ گفت: از من
تمنائي کن.

درويش گفت: آن همي خواهم که دگر بار زحمت من
ندهي!

انواع دلها

دلها سه قسم است: 1- قلب منيب  2- قلب شهيد 3- قلب سليم.

قلب منيب آن است که گفت: «من خشي الرحمن
بالغيب و جاء بقلب منيب» هر بنده‌اي که از او ترسيد و عيب خود ديد و با مولاي خود
گرديد، دل وي منيب است.

و قلب شهيد آن است که گفت: «ان في ذلک لذکري
لمن کان له قلب أو ألقي السمع و هو شهيد» اين پيغام که دادم و اين در که گشادم،
يادگار او است که دلي دارد زنده و گوشي گشاده و آن دل مرا حاضر گشته است.

و قلب سليم آن است که گفت: «الا من اتي الله
بقلب سليم» طوبي او را که دلي دارد سليم از شک شسته و با مولي پيوسته و از دنيا و
خلق آسوده و از غير او رسته.

عوامل ازدياد حافظه

حافظه پديده‌اي است از ترکيب چندين صورت ساده
ذهني ولي عوامل زيادي در اين پديده تأثير مي‌گذارند از جمله:

1-   
خواست و اراده
فراگيري: داشتن انگيزه يا يک اراده درونجوش براي سپردن چيزي به حافظه بسيار اهميت
دارد.

2-   
فهم و درک مطلب: مثلا
شما بهتر مي‌توانيد شعري را از بر کنيد هرگاه که معناي آن را بدرستي درک کرده
باشيد. در چنين صورتي آن شعر حتي براي مدت طولاني‌تري نيز در ذهن شما باقي خواهد
ماند.

3-   
پيوند انديشه‌ها:
يعني انسان بکوشد ميان انديشه‌هاي تازه‌اش با انديشه‌هائي که از پيش به حافظه
سپرده است، رابطه و پيوند برقرار کند.

چرا اين همه غم؟

تا کي زجهان رنج و ستم بايد ديد      تا چند خيال بيش و کم بايد ديد

حقا که به هيچ نيرزد همه کون         از هيچ چرا اين همه غم بايد ديد؟

«عطار نيشابوري»

فردا که …

فردا که محققان هر فن طلبند  حسن عمل از شيخ و برهمن طلبند

از آنچه دروده‌اي، جوي نستانند        وزآنچه نکشته‌اي، به خرمن طلبند

«شيخ بهائي»

داري همه چيز

اي آنکه گمان بري که داري همه چيز       

اينک روي از جهان، گذاري همه چيز

وريابي باقي اگر زفاني گذري

داري همه چيز اگر نداري همه چيز

«فيض کاشاني»

آشنائي کامل!

درويشي از بياباني مي‌‌گذشت. جمعي را ديدکه
سخت مشغول خوردن طعام هستند. بدون تعارف بر سر سفره آنها نشسته و شروع به خوردن
غذا کرد.

يکي از آن جمع پرسيد: درويش! با کدام يک از ما
آشنائي داري؟

درويش در حالي که ظرف طعام را نشان مي‌داد.

گفت: با ايشان آشنائي کامل دارم.

آموختن در سنين کهولت

نوشته‌اند که ارسطا طاليس بعد از هفتاد سال،
بربط زدن مي‌آموخت. شاگردان، وي را ملامت و سرزنش کردند که: «شرم نداري که با موي
سپيد بر بط زدن مي‌آموزي؟»

ارسطا طاليس گفت: «شرم آنگاه دارم که در ميان
جمعي باشم که ايشان مي‌دانند و من ندانم. و شک نيست که بر جهت جهل، کسي راضي
نباشد».

ارزشهاي اسلام و انقلاب را پاسداري کنيم

حجت الاسلام والمسلمين محمد تقي رهبر

قلم‌ها را نازک کنيد!

[ادقوا اقلامکم و قاربوا بين سطورکم …]

«نوک قلمهايتان را نازک کنيد و از فاصله
سطرهايتان بکاهيد و عبارت زائد را حذف نمائيد و به معاني توجه کنيد و از زياده‌روي
بر حذر باشيد زيرا اموال مسلمانان ضرر و زيان را تحمل نمي‌کند».

آنچه ملاحظه کرديد بخشي است از توصيه‌هاي
اميرالمؤمنين(ع) به کارگزاران و دبيران و ضابطين امور ديواني و اداري که نوک قلم‌ها
را نازک بتراشند تا کاغذ و مرکب کمتر مصرف شود، که اموال مردم نبايدبيهوده به هدر
رود. اين مداقه در حساب نسبت به بيت المال، منطق علي(ع) طلايه‌دار عدل و حق است که
از اين مجمل حديث مفصل بايد خواند. بويژه ما که شيعه علي(ع) هستيم و راست يا دروغ
دعوي پيروي آن حضرت را داريم.

در سيره مبارکه آن حضرت نيز نمونه‌هاي عيني
بسياري است که از سخت‌گيري و دقت آن حضرت در اموال عمومي و حتي خصوصي حکايت دارد.
شبي در بيت المال نشسته بود و به بررسي و محاسبه اموال مي‌پرداخت، در اين حال طلحه
و زبير وارد شدند تا در خصوص پست و مقامي براي خود با آن حضرت مذاکره کنند. امام
چراغ بيت‌المال را که از پيه و روغن مي‌سوخت، خاموش کرد. آنها سبب را پرسيدند،
امام در پاسخ فرمود: شما مي‌خواهيد در مسائل شخصي صحبت کنيد و اين چراغ بيت‌المال
است و متعلق به مسلمين و نبايد صرف اهداف شخصي بشود.

داستان عقيل را نيز مي‌دانيم که هنگامي که از
اميرالمؤمنين(ع) خواست، از بيت المال چيزي اضافه به او بدهد تا عائله نيازمند خود
را تأمين کند، و امام با آهن گداخته او را پاسخ داد و گفت: واي بر تو اي عقيل! تو
طاقت تحمل اتشي را که بنده‌اي از روي لعب و بازيچه افروخته است نداري چگونه راضي
مي‌شوي مرا به آتشي که خداي جبار از خشم و غضب خود افروخته است گرفتاري سازي؟! و
همچنين نامه امام به شريح قاضي در خصوص خريد خانه و توصيه‌هاي زاهدانه که در نهج‌البلاغه
آمده است اينها نمونه‌هائي است از سياست مولاي متقيان علي(ع) در مسائل اقتصادي و
بيت المال و بيانگر اين حقيقت است که مسئله حقوق عمومي، دقيق‌تر از آن است که ما تصور
مي‌کنيم.

بر اساس چنين سياستي است که آن حضرت با جرأت و
قاطعيت مي‌تواند بگويد: در دوران خلافت من در شهر کوفه احدي نيست که از رفاه نسبي
و زندگي عادلانه برخوردار نباشد. مردم نان گندم مي‌خورند و در سايه زندگي مي‌کنند
و از آب فرات مي‌نوشند «ما اصبح بالکوفة  احد
الا ناعما ان ادناهم منزله ليأکل البر و يجلس في الظل و يشرب ماء الفرات».
(بحارالانوار ج 40 ص 327)

در هر حال آنچه در اين مقال مطرح است، پرهيز
از اسراف و تبذير و صرفه‌جويي در مصرف به ويژه بيت‌المال مسلمين و موازنه و
هماهنگي درآمد و مصرف و دقت و هوشياري در مسائل اقتصادي است بگونه‌اي که کشور را
زير وام‌هاي خارجي نبرد و کمر مستضعفين را نشکند.

مسئله امروز ما، مشکلات اقتصادي و پاره‌اي
اسراف‌کاري‌هاست که در مصرف و مصرف‌گرائي ديده مي‌شود و زنگ خطري است براي آتيه
انقلاب و کشور. البته ما هم به اين نکته توجه داريم که کشور در حال بدنسازي است و
خسارت‌ها و ويراني‌هاي ‌گذشته بويژه جنگ تحميلي چيزي نيست که به آساني قابل حل
باشد و خواه ناخواه باري است بر دوش ملت که صبر و پايداري و از خودگذشتگي و
درک  واقعيات را مي‌طلبد. اما از اين نکته
غفلت نکنيم که روند جاري اقتصاد عمومي کشور، افزايش هزينه‌ها، تورم بي‌مهار، گراني‌
لجام گسيخته و شکاف عميق فقر و غنا و عدم نظارت دستگاه‌هاي اجرائي بر نرخ‌ها و
خودکامگي‌ ديکتاتوري‌هاي اقتصادي در بخش‌هاي خصوصي و فشار فزاينده بر قشرهاي کم
درآمد. يعني اکثريت مردم و از سوي ديگر رفاه و تجمل و مصرف‌گرائي و ولخرجي در
زندگي خصوصي قشرهاي مرفه و حتي برخي دستگاه‌هاي دولتي و بي‌تفاوتي و بي‌خبري دست‌اندرکاران
امور نسبت به عينيت‌هاي جامعه، چيزي نيست که براي يک ناظر دلسوز و مآل انديش قابل
اغماض باشد. نظام ما در زمان جنگ با وجود فشارهاي همه جانبه توانست از بوته آزمايش
رو سفيد به درآيدو اينک دوران جديدي است از اين آزمايش و اينک دوران جديدي است
از  اين آزمايش بزرگ که هوشياري و احتياط
لازم را مي‌طلبد. بديهي است که ما مشکلات عمومي کشور را در امر بازسازي و بودجه و
اعتبار و در کنار آن فشارهاي جهاني و توطئه کاهش نفت و افزايش نرخ دلار که يک
توطئه دقيق و نقشه شيطاني حساب شده است از نظر دور نمي‌داريم و مي‌دانيم اداره
امور اقتصاد در اين اوضاع و احوال کاري ساده نيست اما با وجود اين، معتقديم که يک
اصل عقلاني همواره مي‌بايست مد نظر مديريت کشور بويژه کارگزاران اقتصادي باشد و آن
اصل صرفه‌جوئي و پرهيز از اسراف و ريخت و پاش و هماهنگي درآمد و مصرف است که به
طور کامل امروزه مورد توجه قرار نگرفته و همين است عامل بحران‌زائي که به مرور
زمان ضايعات و تبعاتش را نشان خواهد داد.

همه عقلاي عالم مي‌دانند که اگر يک کشور
بخواهد از نظر سياسي و فرهنگي مستقل باشد مي‌بايست از بعد اقتصادي مستقل بوده و
روي پاي خود بايستد و دست نياز به سوي بيگانه دراز نکند و خود را زير بار وام‌ها و
تعهدات خارجي نبرد که مجبور شود به طور قهري سلطه بيگانه را بپذيرد و تدريجا آرمان‌ها
و ارزشهاي خود را لوث کند و با اين فلسفه غلط که مي‌خواهيم زندگي کنيم و ناچاريم
تن به ذلت و حقارت بدهيم، معرکه را ببازد.

مي‌گويند يکي از وزراي جنگ ايران در يکي از
سفرهايش به ژاپن دو عدد قاليچه نفيس ايراني براي همتاي ژاپني خود هديه برد، وزير
ژاپني قاليچه‌ها را برگردانيده و مي‌گويد: از هديه شما متشکرم اما به دو علت از
قبول آن معذورم:

اولا- دستمايه‌اي موجود نبود که بدان وسيله
طبق عرف هديه شما را جبران کنم!

ثانيا- اين قاليچه‌ها با زندگي ساده من مناسب
نيست، زيرا بايد ديگر وسائل زندگي خود را نيز مناسب با آن تغيير دهم و اين براي من
ميسر نيست.

فراموش نکرده‌ايم در دوراني که هند م‌خواست از
سلطه انگليس آزاد شود، گاندي کالاي انگليسي را تحريم کرد و مردم را به مصر کالاي
وطن و محصولات داخلي توصيه نمود و رياضت و قناعت را در فضاي اقتصادي حاکم ساخت و
حتي عکس رهبر هند گاندي را ديديم در حالي که چرخ نخ‌ريسي را در دست داشت به مردم
مي‌آموخت که اگر با دست خود ببافند و اقتصاد هند از چنگال انگلسي‌ها رها خواهد شد.

به طور خلاصه: استقلال يک ملت به اين است که
عزت قناعت را بر ذلت رفاه ترجيح دهد و به فرموده علي‌(ع) «اذا رغبت في صلاح نفسک
فعليک بالاقتصاد و القنوع و التقلل» اگر انسان به صلاح و سعادت خويش علاقمند است
مي‌بايست اعتدال در مصرف و قناعت و کم خرج کردن را پيشه سازد. (تصنيف غررالحکم- ص
337)

اگر کشور ژاپن مي‌تواند بعد از ويراني‌هاي جنگ
و نابودي همه امکاناتش، خودرا دوباره بسازد و صنعت و تکنولوژي را سحرآسا توسعه دهد
و امروزه با قدرت‌هاي جهاني رقابت کند و بازار اقتصاد را حتي از دست آمريکا بگيرد،
رمز و رازش را در تلاش و کوشش شبانه‌روزي و قناعت و ساده‌زيستي بايد کاويد. تا
بدانجا که به طور متوسط هر فرد ژاپني در سال 2100 ساعت يعني هر شبانه‌روز 6 ساعت
کار مي‌کند و به زندگي ساده قانع است.

به هر حال کدام کشور نوپائي است که هنوز از
زير فشار اقتصادي و سياسي و نظامي دشمن کمر راست نکرده باشد و ده‌ها ميليارد وام
خارجي داشته باشد و آنگاه به طور هراس انگيز به مصرف و تجمل و رفاه و زيباسازي و
ريخت و پاش رو آورد؟!

شما اين روزها به خيابان‌هاي تهران نگاه کنيد
و اتومبيل‌هاي لوکس خارجي جور و واجور را که عموما با يک سرنشين زن يا مرد، مانور
تجمل مي‌دهند و کسي نيست بگويد اين را از کجا آورده‌اي؟ و به همين قياس کاخ سازي و
غيره و متأسفانه برخي از مسئولين نيز به همين درد بي‌درمان مبتلا شده و مسر شأن
خود مي دانند مثلا اتومبيل‌ پيکان يا مشابه ان را سوار شوند و نمي‌دانند با اين
کار چه عکس العملي در افکار عمومي به وجود مي‌آورند، زندگي‌ها غالبا به شمال شهر
کشيده شده و سطح زندگي خود و حاشيه‌هايشان بحمدالله! خوب و با آرامش وجدان!! مي‌گذرد!!

از سوي ديگر شهرداري به صغير و کبير رحم نمي‌کند
و فرياد «هل من مزيد» مي‌کشد و به جاي عقده گشائي از وجدان‌هاي ضربه خورده گلکاري
مي‌کند و فواره رنگي مي‌سازد و به شکوه‌ها و شکايت‌ها توجه نمي‌کند و از بالا
حمايت مي‌شود و … دکوراسيون ادارات معمولا هر از چندگاه به صورت تنوع‌طلبي تعويض
مي‌شود و مبالغ کلاني صرف زيباسازي و تجمل و ريخت و پاش مي شود و کس نمي‌پرسد آيا
مردمي که صاحب اصلي اين اموالند راضي به اين ولخرجي‌ها هستند يا نه؟ اصولا مردم دز
اينجا کاره‌اي هستند يا نه؟ … سمينار، سمپوزيم و کنفرانس و گردهمائي و سمينار به
طور زنجيره‌اي بيداد مي‌کند، به طوري که به نوشته برخي جرائد در سال 71 متجاوز از
يک هزار از اين کنفرانس‌ها و سمپوزيوم‌ها در کشور تشکيل شده و هر نهاد يا مؤسسه يا
وزارتخانه‌اي براي عقب نماندن از همتاي خود براي تشکيل آن تلاش کرده و در بسياري
از اين سمينارها افراد بسياري از خارج دعوت شده‌اند که هر کدامشان يک تا دو ميليون
تومان خرج سفر دارند و اينها باري است بر گرده بودجه کشور و اين اواخر نيز سخن از
سمينار مسکن است که در اصفهان برگزار مي‌شود و چهارصد کارشناس از داخل و خارج، و
از آمريکا و انگليس و فرانسه و ايتاليا و … ميايند تا براي ما الگوي مسکن
بدهند!! که واقعا مضحک است که مسکن‌سازي بدهند!! که واقعا مضحک است که مسکن‌سازي
نياز به اين همه تشريفات و کارشناس خارجي داشته باشد!

از سوي ديگر، انبوه سرمايه‌هائي است که صرف
شهرک‌هاي سينمائي و  هنري و تهيه فيلم‌ها و
هنرپيشه‌ها مي‌شود که بازدهي فرهنگي و تربيتي و انقلابي آن نيز از ديد همگان
پوشيده نيست.

مسائل از اين قبيل بسيار است، مصرف بي‌رويه
کاغذ و چاپ مجله و ماهنامه‌هاي معمولي و کم محتوا و سررسيدهاي غير ضروري از سوي
مؤسسات و نهادها و سازمان‌ها و سوبسيدهاي چشمگير به رنگين نامه‌هائي چون همشهري در
شرايطي که برخي کتابهاي درسي دانش آموزان پس از چهار ماه از آغاز سال تحصيلي جديد
به دست آنها نرسيده اينها با کدام منطق قابل توجيه است؟

سفرهاي خارجي گروهي و خانوادگي حضرات با پول
بيت‌المال و رفت و آمدهاي غيرضروري و ولخرجي‌هاي ديگر از اين دست در کشوري که مدارس
دو شيفته و سه شيفته دارد، با وجدان کدام مديريت قابل پذيرش است؟

مشکل اصلي اينجاست که بعضي از کارگزاران امور
از دور، دست بر آتش دارند و در ميان مردم نيستند تا از نزديک ببينند فشارهاي
اقتصادي با توده مستضعف چه مي‌کند، آنها مي‌خواهند ريخت و پاش‌ها و مخارج غيرضروري
را با گران کردن يا خصوصي کردن خدمات بهداشتي و يا فرهنگي و افزايش نرخ آب و برق و
تلفن و ماليات و عوارض، جبران‌کنند که کار غلطي است و از عواقب آن غفلت دارند و
نمي‌دانند که يک کارمند جزو با حقوق زير ده‌هاز تومان در ماه و اجاره‌ بهاي سنگين
و پياز کيلوئي نودتومان! چه مي‌کشد و تنها به گزارشات کاذب شاد کننده از حسن جريان
امور دلخوشند!

و بر اينها بيفزائيد اسراف و تبذيرهاي ديگر از
قبيل دور ريختن نان که همه جا از خانه و رستوران و غذاخوري نهادها و دانشگاه‌ها و
اداره‌ها معمول است و هر ساله 3 ميليون تن نان معادل 360 ميليون دلار دور ريخته مي‌شود
و عواملي چون پخت نامناسب نان و عدم نظارت بر کار نانوائي‌ها و خودسري نانواها در
نوع عرضه و نرخ و غيره در آن مؤثر است، به علاوه وظيفه نشناسي مردم در مصرف و عدم
توجيه آنان که در نتيجه شاهد انبارهاي نان خشکي هستيم که به گاوداري‌ها سرازير مي‌شود
و اين در حالي است که فقرائي در گوشه و کنار گرسنه‌اند و مردم بوسني از گرسنگي علف
بيابان مي‌خورند و ما اين‌گونه کفران و ناسپاسي کنيم.

همين وضع را در هتل‌ها و رستورانهاي دولتي و
آزاد مي‌بينيم و اتلاف شدن گوشت و برنج و غذاهائي که به شيوه مسرفانه براي
ميهمانان تهيه مي‌شود و مازاد آن را در سطل‌هاي زباله مي‌ريزند و مواردي از آن به
حساب بيت‌المال تمام مي‌شود …

و در کنار اينها بنگريد به ظهور تجمل و گرايش
به سوي ماديات و زراندوزي و تجارت آزاد و نمايشگاه‌ها، اتومبيل و لباس تجملي گران‌قيمت
و آثار مصرف گرائي لوکس ديگر که امروزه فروشگاه‌هاي کشورمان شاهد آن است و اين
کالاها اغلب از خارج و حتي از آمريکا!! به بازار عرضه مي‌شود که نمونه‌اش نمايشگاه
بين‌المللي است که زير نظر دولت مي‌باشد و چه بگويم که مثنوي هفتاد من کاغذ شود.

بالاخره، اگر ما راست مي‌گوئيم و تنها شعار
نمي‌دهيم که هدفهمان احياي حکومت عدل 
اسلامي با پيروي از سيره پيامبر و علي(ع) و آرمان‌هاي حضرت امام‌(ره) و
زندگي زاهدانه آن بزرگ مرد است، بايد در کار خود تجديد نظر کنيم، به خود آئيم و به
جاي شعار شعور و عمل را به کار بنديم و ببينيم با راه و رسم خود به کدام سوي مي
رويم … و مسئله تنها مسائل اقتصادي نيست که آن را سهل بگيريم و از کنار آن
بگذريم، مسئله اصلي به مخاطره افتادن اصل نظام و بي‌ارج شدن ارزشها و پنبه شدن
رشته‌هائي است که با تار و پود پيکرهاي مطهر شهيدان تافته و بافته شده است.

جاي آن است که اين سخن الهي را بازگوئيم که:

«اين تذهبون؟» به کجا مي‌رويد؟ راه را گم
نکنيم، عقده نيافرينيم و دلسردي به وجود نياوريم که گفته‌اند:

دل نيست کبوتر که چو برخاست نشيند      از گوشه بامي که پريديم پريديم

البته پيوند دلهاي مردم با اسلام و انقلاب و
نظام، برگرفته از اصول اعتقادي و ناگسستني است و مردم سوگند وفاداري با آرمان‌هاي
امام راحل(ره) را بسته و در خط رهبري و ولايت فقيه استوار ايستاده‌اند، و اين
سوگند را نمي‌شکنند اما سخن اصلي حفظ اصول و ارزشها و استمرار مسيري است که بر
اساس آن انقلاب شکل گرفته و نبايد منحرف شود و تدريجا توجيه و تحريف و اصل زندگي و
رفاه بر ان حاکم گردد که خداي نخواسته ايمان مردم متزلزل شود که با هيچ چيز ديگر
قابل جبران نباشد.

جاودانگي راه امام

حجةالاسلام والمسلمين اسدالله بيات

امام و رسالت نويسندگان

د: استقلال فکري

از جمله مسائلي که در نويسندگان لازم است وجود
داشته باشد و بدون آن نه تنها نويسندگي سودي نخواهد داشت بلکه زيانهاي زيادي را در
بر خواهد داشت استقلال فکري آنان است در برابر استقلال فکري وابستگي فکري قرار
دادر مطمئنا اگر در جامعه‌اي نويسندگان آنان که رسالت هدايت و رهبري فکري آن جامعه
را به عهده دارند از جهت فکري وابستگي به يکي از قدرتهاي بزرگ جهاني و يا ايادي
آنان داشته باشند در منعکس ساختن واقعيتها و جريانات‌ هيچ‌وقت آزادي عمل از خود
نخواهند داشت و ناچار با توجه به منافع آنان حرکت خواهند کرد و حوادث را طبق ميل و
علاقه آنان تحليل و ارائه خواهند نمود و در مواردي که منافع ديگران اقتضاء ننمايد
از کنار خيلي از حقايق روشن با ابهام و اجمال خواهند گذشت و در موارد زيادي در
تحريف و وارونه نشان دادن آنها خواهند کوشيد و از افشاء خيلي از آنها که با مصالح
مادي و سياسي زورمداران تضاد داشته باشد خودداري خواهند کرد، و در حقيقت مزدوران
حلقه به گوش اربابان آزمند و چپاولگر جهاني بوده و به جاي منافع ملي و مکتبي مردم
و انقلاب خود، از مصالح و منافع آنان حمايت خواهند کرد.

چقدر فراوانند نويسندگان مزدوري که در راستاي
تايخ و انقلابات بزرگ جهاني و منطقه‌اي کوشيده‌اند تا حقايق را منحرف کرده و
وارونه جلوه دهند و چقدر توسط همين نويسندگان خود فروخته، حقايق خارجي و تاريخي-
به صورت خرافه و افسانه- قلمداد شده است و چقدر افراد ناصالح و ناتوان، قهرمان و
قدرتمند و نيرومند معرفي گرديده‌اند و چقدر از اين طريق، ستمها در عالم رخ داده
است و حقوقي از انسانهاي مظلوم پايمال گرديده است و ظالمان گردن کلفت، به عنوان
انسانهاي حق دوست و طرفدار آزادي و حقوق عمومي و بشر، شناسانده شده‌اند. و اگر اين
موضوع در گذشته خيلي قابل قبول نبود و باورکردن آن براي عموم و اکثر افراد آسان به
نظر نمي‌رسيد، امروز براي عامه مردم هم قابل قبول مي‌باشد زيرا در دنياي امروز اگر
چه نويسندگان آزاد و مستقل کم نيستند و در سراسر جهان از حريت‌ها و محروميتها و
حقوق زجرديدگان دفاع مي‌نمايند و در اين مسير در برابر طماعان جهانخوار ايستادگي
از خود نشان مي‌دهند، ليکن در برابر آنان، نويسندگان مزدور و خود فروخته هم
فراوانند. کساني که با فن نويسندگي و رسالت نويسندگان، معامله بازاري و تجاري مي‌نمايند
و به عنوان کالا در معرض مبادلات اقتصادي و تجاري قرار مي‌دهند، کم نيستند و به
همين دليل در دنياي امروز با همه تعالي و پيشرفتهائي که در زمينه‌هاي مختلف براي
بشريت حاصل شده است، نقض حقوق بشر و نسل کشي و ستم و زورگوئي و قلدري و غارت‌گري
با هيچ دوره‌اي از ادوار تاريخ قابل مقايسه نمي‌باشد. ما بر اين باوريم که عامل
اصلي اين نوع حق‌کشي‌ها و خيانتها و بي‌عدالتي‌ها همين است که زورمداران و غارت‌گران
خيانت مي‌کنند و صاحبان قلم و نويسندگان وابسته و غيرمستقل- و در واقع مزدور- تحت
عناوين مختلف، يا توجيه مي‌نمايند و يا روي حقايق پرده‌پوشي کرده و آنها را پنهان
مي‌سازند و الا قدرت قلم و بيان آن قدر قوي و نيرومند ونافذ است که صاحبان قدرت‌هاي
ابليسي و طمع کار توان مقابله با آنها را نداشته و در ميدان با گويندگان و
نويسندگان متعهد و مستقل فرار را بر قرار ترجيح مي‌دهند و هزيمت خود را در برابر
هجوم نويسندگان آشکار مي‌سازند.

اگر امروز در قلب دنياي به اصطلاح متمدن و
اروپاي مرکزي در بوسني و هرزگوين نسل‌کشي راه انداخته‌اند و صرب‌ها حدود 500000
نفر انسان بي‌گناه را به قتل رسانده‌اند و هنوز هم ادامه مي‌دهند و جلو امدادها و
کمک‌رساني‌هاي خودشان تحت عنوان کمک‌هاي بين‌المللي را مي گيرند و کودکان و زن‌ها
و پيرمردهاي بوسنيائي از بي‌داروئي و گرسنگي و شدت سرما جانشان را از دست مي‌دهند
و تلف مي‌شوند و يا در قلب دنياي اسلام، فلسطين مظلوم به طور آشکار و واضح مورد
غصب و طغيان اسرائيل قرار مي‌گيرد و اسرائيل هر روز و هر لحظه بر توسعه طلبي‌ خود
افزايش داده و ملک طلق مسلمانان را از آنان مي‌گيرد و شهرکهاي يهودي‌نشين را گسترش
مي‌دهد و اعمال فشار مي‌کند و دهها و صدها جنايات ديگري که در دنياي امروز در
برابر ديد و نظر ماهواره‌ها و دوربين‌هاي دقيق و ميليون‌ها انسانهاي مدعي آزادي و
استقلال و حقوق بشر انجام مي‌شود، ليکن صدايي از جائي بلند نمي‌شود و بوي اعتراضي
از جائي به مشام نمي‌رسد و هر جا هم زجرديدگان جهان مي‌خواهند صداي خود را براي
اعتراض بلند نمايند و از حقوق خود دفاع نمايند، با هجوم همه جانبه طوري خاموش مي‌گردند
و آرام مي‌گيرند گو اينکه آنان در دنياي آرامش و اطمينان و در واقع بهشت زندگي مي‌نمايند
و اساس از ظلم و ستم اثري نبوده و مردم در جهان عدل و آزادي و برابري و برادري
زندگي مي‌کنند، همه اينها براي اين است که صاحبان قلم از هويت خويش، تهي گشته‌اند
و به جاي خدمت به فرهنگ و علم و دانش، در خدمت پول و سرمايه قرار گرفته‌اند و به
جاي دفاع از حرمت آزادي و آزادگي و مظلومان، در خدمت ستمکاران و صاحبان زر و زور و
نفاق‌ و جاه‌طلب‌ها قرار گرفته‌اند و موجب انحراف و کجي‌ها در تاريخ و قهرمانان
تاريخ‌ساز شده‌اند.

بنابراين، اگر نويسندگان جامعه، آن رسالت
انساني و الهي و اخلاقي نويسندگي را درک نمايند و به آن پايبند باشند و اگر
مطبوعات در جايگاه رفيع خود حساس وظيفه کرده و از حرمت‌ها و قداست‌هاي انسان و
آزادگي و قانون دفاع نمايند و از مسير اصلي خود منحرف نگردند وبا شهامت و شجاعت در
برابر کجي‌ها و کج انديشيها و قدرت‌ها و خودکامگي‌ها بايستند و حقايق موجود را
آنطور که هست منعکس نمايند، دنيا چهره ديگري پيدا مي‌کرد و مردم طور ديگري زندگي
مي‌کردند و رفتارها و برخوردها و ارتباط‌ها و قضاوت‌ها، جلوه ديگري از خود نشان مي‌داد
و نحوه زندگي که امروز مشاهده مي‌شود و در آن جز نفاق و نيرنگ و خيانت چيز ديگري
ديده نمي‌شود، تغيير پيدا مي‌کرد و مفهوم آن عوض مي‌شد و انسان‌ها از حيات و
زندگي، مفهوم ديگري برداشت مي‌کردند. پس اگر اين آرزوهاي انساني و مطلوب به دست
نمي‌آيد و بشريت روز به روز، در حال سقوط و زوال قرار گرفته‌اند و اخلاق عمومي از
ميان آنان رخت بربسته و کوچ کرده است و علم و دانش و تمدن و نظم نوين براي غارت‌‌گري
و ستمکاري و تعدي بيشتر به حقوق انسان‌هاي سيلي خورده تاريخ است، همگي براي اين
است که قلم و مسطورات آن در خدمت آنان واقع شده‌اند و هويت هنرمندان و نويسندگي نويسندگان
در راستاي اهداف تجاوزکارانه صاحبان مطامع دنيائي قرار گرفته است که هم قلم قلم
مزدور شده و هم صاحبان قلم اجيران هواهاي نفساني و اميال شيطاني گرديده‌اند.

امروز قلم اگر همان قلمي بود که مورد احترام
آفريدگار جهان در کتاب عزيزش قران کريم قرار گرفته و در آن به قلم قسم خورده و
فرموده است:

«ن و القلم و مايسطرون»[1]

قسم به قلم و کلمات و سطوري که با آن روي کاغذ
و صفحات نقش مي‌بندد و نوشته مي‌شود.

 و يا
اين که عظيم‌ترين شخصيت عالم وجود امکان پيامبر خاتم‌(ص) را مورد خطاب قرار داده و
به آن حضرت دستور خواندن و قرائت را صادر کرده است و فرموده است:

«اقرأ باسم ربک الذي خلق، خلق الانسان من علق،
اقرأ و ربک الاکرم، الذي علم بالقلم»[2]

با نام خدايت بخوان، آن خداوندي که تو را خلق
کرده است و تو را از خون بسته متحول يافته از نطفه آفريده است و بخوان اين کتاب
مقدس را و بدان خداي تو کريم‌ترين کريمان عالم است و آن خداوندي است که بشر را علم
نوشتن از راه قلم و نحوه بهره‌برداري از قلم را آموخت و ياد داد.

اگر قلم در خدمت ارزشهاي الهي و انساني بود و
براي رهائي آنان از يوغ استعمار و استثمار مورد استفاده واقع مي‌گشت، امروز اين
همه حق‌کشي و ستم و نامردي و نابرابري وجود نداشت و صاحبان قدرت و ظلم با اين
پرورئي و وقاحت در تمام صحنه‌ها جرأت ميدان داري نمي‌کردند و داعيه رهبري دنياي امروز
را نداشتند و روي حقوق ملت‌هاي ضعيف و زنجير کشده شده پرده نمي‌کشيدند و در برابر
انقلابهاي مردمي به مقابله برنمي‌خاستند و به نداي مظلومانه آزادي خواهان عالم گوش
فرا مي‌دادند و با گلوله و موشک و بمب پاسخ نمي‌دادند و فريادهاي آنان را در سينه‌ها
خفه نمي‌کردند و اگر امروز صاحبان زور و رياکاران متدين‌نما از روي باطل، بدون
کوچکترين ملاحظه مي‌توپند و مي‌تازند و به حرکت‌هاي تخريبي و انهدامي خويش در
تمامي زمينه‌ها ادامه مي‌دهند، براي اين است که قلم‌ها و مطبوعات و صاحبان آنها را
خريده‌اند و آنان را از رسالت ملي خويش منحرف ساخته‌اند و به صورت عروسک‌هاي
فرهنگي و ابزار توجيه کارهاي خود قرار داده‌اند. به اميداينکه روزي آيد قلم‌ و
صاحبان قلم و مطبوعات رسالت اصلي و جايگاه واقعي خود را در سراسر جهان پيدا کنند.

در اين فراز به سخنان امام امت‌(ره) گوش فرا
مي‌دهيم:

«آنان که با دست پليد خود جوانان و مردان
ارزشمند و علماء مربي جامعه را شهيد نمودند و به کودکان مظلوم مسلمانان رحم
نکردند، خود را در جامعه رسوا و در پيشگاه خداوند قهار مخذول نمودند و راه بازگشت
ندارند که شيطان نفس اماره بر آنان حکومت مي‌کند. لکن شما برادران مؤمن، با دولت و
مجلس که کوشش دارد خدمت به محرومين و مظلومين و برادران سر و پا برهنه و از همه
مواهب زنديگ محروم نمايد، چرا کمک نمي‌کنيد و شکايت داريد؟ آيا مقدار خدمت و
بنيادهاي جمهوري را با اين گرفتاري‌ها و نابساماني‌ها، که لازمه هر انقلاب است و
جنگ تحميلي با آن همه خسارت و ميليونها آواره خارجي و داخلي و کارشکني‌هاي بيرون
از حد را در اين مدت کوتاه، مقايسه با کارهاي عمراني رژيم سابق نموده‌ايد؟ آيا نمي‌دانيد
که کارهاي عمراني آن زمان اختصاص داشت تقريبا به شهرها آنهم به محلات مرفه و فقراء
و مردمان محروم از آن زمان اختصاص داشت تقريبا به شهرها آنهم به محلات مرفه و
فقراء و مردمان محروم از آن امور بهره ناچيز داشته يا نداشتند و دولت فعلي و
بنيادهاي‌ اسلامي، براي اين طايفه محروم با جان و دل خدمت مي‌کنند. شما مؤمنان هم
پشتيبان دولت باشيد تا کارها زود انجام گيرد و در محضر پروردگار که خواه و ناخواه
خواهيد رفت با نشان خدمتگزاري به بندگان او برويد».

هـ. شجاعت:

يکي از اصول اخلاق انساني که منشأ خلقيات ديگر
مي‌باشد و در رفتارهاي انساني در زندگي فردي و جمعي، انعکاس زيادي دارد شجاعت است.
در علوم نظري، شجاعت را حد واسط ميان جبن که همان ترس است و تهور که بي باکي و بي‌ملاحظگي
در کارها مي‌باشد، مي دانند. شجاعت در انسان از کمالات اخلاقي و منشأ خيلي از
کمالات ديگر اخلاقي بحساب مي‌آيد. شجاعت خلقي است که اگر کسي داراي آن باشد، با
ملاحظه تمامي جوانب و آينده‌نگريها، جرأت برخورد و حمله و ورود و ابراز نظر را از
خود نشان مي‌دهد و از قدرت مقابل هراس بر خود راه نمي‌دهند و از تطميع ديگران
متأثر نمي‌گردد و در مواقع ضرورت و لزوم برخورد، از خود عکس العمل مناسب نشان مي‌دهد
و اين معني در نويسندگان از ضرورت بالاتري برخوردار است.

نويسندگان در اظهار نظر و تحليل مطالب و مسايل
و در برخورد با جريانها و انحرافات بايد شجاع باشند و از قدرت زورمداران و تطميع
ثروتمندان نبايد ترس و بيم بر خود راه دهند و الا به رسالت و اصالت مسئوليت خويش
لطمه وارد مي‌سازند. البته مخفي نماندکه حکومتها هم بايد شرايط را براي ابراز
نظرات و آراء و انتقادها طوري آماده نمايند تا آنان بستر را براي رشد استعدادها
مناسب ديده و به تدريج قدرت برخورد و اظهار نظر صريح در جامعه، امري عادي و طبيعي
تلقي گردد و سکوت و لب فروبستن، امري غيرعادي و تعجب‌آور به حساب آيد و حکومتها و
مسئولان بالاي نظام احساس نمايند برخوردگويندگان و نويسندگان و مطبوعات، نوعي
وظيفه است و اگر برخورد نکنند و قدرت اظهار نظر نداشته باشند، نشانه انحطاط و سقوط
يک جامعه و نظام است نه اين که نشانه رشد و قدرت و سلطه همان نظام به حساب آيد. به
همين دليل در معارف اسلامي از رهبران الهي چنين آمده است:

«و أفضل من ذلک کله کلمة عدل عند امام جائر»[3]

بهترين و با فضيلت‌ترين کارها اين است که
انسان، شجاعت اظهار ظنر و گفتار عدل را در نزد حاکم ظالم و تبهکار داشته باشد و او
را به عدالت دعوت نمايد.

و يا در فرازي حضرت امير(ع) در عهد نامه‌اش به
مالک اشتر دستور مي‌دهد:

«اي مالک! مقداري از وقت خود را در اختيار
متظلمان و شاکيان قرار بده و آنان را شخصا به حضور بپذير و در محلي که عموم
بتوانند شرکت نمايند و حاضر شوند، مجلسي ترتيب ده و آنجا را از نيروهاي مسلح و
نظامي و انتظامي و محافظان و نيروهاي اطلاعاتي و امنيتي، خلوت کن و با آنان
متواضعانه رفتار کرده و خدا را درباره آنان مد نظر قرار بده تا آنان بتوانند بدون
ترس و واهمه، با شما حرف بزنند و مطالبشان را بگويند، براي اين که مکرر از رسول
خدا(ص) در جاهاي مختلف شنيدم که مي فرمود: هيچ امت و مردمي سالم نمي‌مانند و
بزندگي خود ادامه نمي‌دهند و پاک نمي‌شوند، وقتيکه حقوق ضعفاء و محرومان از اقوياء
بدون کوچکترين ملاحظه و واهمه‌اي گرفته نمي‌شود.[4]

آري! در نظام اسلامي نه تنها حکومت و نظام
مانعي در برابر صاحبان نظر و انديشه و قلم ايجاد نمي‌نمايند و مشکل نمي‌تراشد،
بلکه آنان را مورد تشويق هم قرار مي‌دهد و شرايط رشد آنها را فراهم مي‌نمايد و
بودن چنين افراد و حاکميت جو شجاعت و قدرت برخورد را علامت و نشانه علو فکري و
تعالي فرهنگي مي‌داند و نبودن آنها را معيار عقب‌ماندگي و موجب نابودي و سقوط يک
امت و ملت مي‌شناسد. به اميد اين که با الهام از سخنان امام علي‌(ع) و ديگر رهبران
الهي در نوع نگرشمان و ديدگاههايمان درباره موضوعات و مطبوعات و ديگر رسانه‌هاي
گروهي و جمعي، تجديد نظر بوجود آورده و با توجه بقوانين موضوعه حاکمه از برخوردهاي
باندي و خطي تنگ‌نظرانه عرصه را براي پيش‌کسوتان مبارزه و انقلاب تنگ‌ نگيريم و با
محکوم کردن آنان موجب انحطاط نظام و مخدوش کردن چهره نوراني آن نباشيم. ادامه دارد

مباني رهبري در اسلام

دو شرط اصلي رهبري در قرآن حجت الاسلام
والمسلمين محمدي ري شهري

در قرآن کريم در ميان همه شرايط رهبري بر دو
ويژگي تأکيد شده، يکي ويژگي صبر و ديگر ويژگي يقين، معلوم مي‌شود که از نظر اين
کتاب آسماني، اين دو خصيصه در رأس همه خصايص امامت و رهبري است.

در سوره سجده آيه 24 مي‌خوانيم:

«وجعلنا منهم أئمة يهدون بأمرنا لما صبروا و
کانوا بايتنا يوقنون»

و از آنها (بني‌اسرائيل) رهبراني برگزيديم که
به فرمان ما مردم را رهبري ميکردند بدان جهت که صبر نمودند و به آيات ما يقين
داشتند.

رهبري و مقاومت

صبر به معناي شکيبايي و مقاومت در برابر سختي‌ها
و مشکلات فردي و اجتماعي يکي از شرايط اصلي و اجتناب ناپذير رهبري است.

از نظر اسلام همه مردم بايد در همه امور مقاوم
و صابر باشند، بگفته امام علي‌(ع) صبر در همه امور همانند سر نسبت به بدن انسان
است و بدن آن کارها دچار فساد و تباهي و از هم گسيختگي مي‌گردد، ولي رهبر جامعه
اسلامي که امامت صابران و پيشاهنگي اهل مقاومت را به عهده دارد بايد بيش از ديگران
و پيش از ديگران از اين ويژگي برخوردار باشد.

انسانهاي سست اراده که فاقد روح استقامت هستند
توان تحمل سختي‌هاي مبارزه و رويارويي با حوادث بزرگ  مشکلات مديريت جامعه را ندارند، ولذا سپردن
موقعيت رهبري به آنها نادرست بلکه خطرناک است.

امام علي‌(ع) در دومين روزي که با اصرار شديد
مردم زمام امور جامعه اسلامي را به دست گرفت در بيان مهمترين شرايط رهبري فرمود:

«لا يحمل هذا الأمر الاهل الصبر و البصر
بمواقع الأمر». [1]

جز کسي که اهل صبر و مقاومت و داراي ديد سياسي
است نمي‌تواند بار رهبري را بر دوش کشد.

اين معنا در خطبه 173 نهج البلاغه بدين صورت
مطرح شده است:

«ان أحق بهذا الأمر اقوام عليه واعلمهم بأمر
الله فيه … و لا يحمل هذاالعلم الا اهل البصر و الصبر و العلم بمواقع الحق.»[2]

سزاوارترين مردم به رهبري کسي است که از
ديگران توانايي بيشتري در اين زمينه دارد، و بهتر از ديگران فرمان خدا را در اين
رابطه مي‌داند … جز کسي که داراي ديد رهبري، و از صبر و مقاومت برخوردار، و با
جايگاه‌هاي حق آشنا است، نمي‌تواند پرچم رهبري را بر دوش گيرد.

امام در اين دو متن، در کنار ديد سياسي و بينش
رهبري، از عنصر صبر و مقاموت به عنوان يکي از عناصر اصلي رهبري و خصايص قطعي رهبر
نام مي‌برد و بدين ترتيب ضمن تبيين شرايط رهبري که مي‌تواند در جامعه اسلامي زمام
امور را به دست گيرد به خود و همراهان خويش در برابر توطئه‌هايي که در کمين نشسته‌اند
هشدار مي‌دهد.

انگيزه مقاومت رهبري در اسلام

باري، بدون ترديد استقامت براي احراز شايستگي
نظام رهبري نقشي تعيين کننده دارد، زيرا لازمه رهبري برخورد با مشکلات سياسي،
اقتصادي، نظامي و … است و اشخاص زودرنج و غيرمقاوم قادر به برخورد با اين مشکلات
نيستند، آنچه درباره اين شرط، به عنوان يکي از دو شرط قرآن کريم براي احراز
شايستگي رهبري در اين مبحث بايد مورد بررسي قرار گيرد مسأله انگيزه مقاومت رهبري
در اسلام است.

انگيزه مقاومت رهبري در اسلام چيزي جز خداوند
متعال و تحصيل رضاي او و پياده کردن اهداف او در جامعه نيست.

«والذين صبروا ابتغاء وجه ربهم»[3]

آنها که در طلب ذات پروردگارشان شکيبا هستند.

استقامت براي خدا و تحصيل رضاي او چيزي جز
تلاش براي تکامل مادي و معنوي جامعه که فلسفه بعثت انبياء است، نيست.

انگيزه استقامت رهبري در اسلام همانند ساير
حکومتها، رسيدن به حکومت يا تداوم حاکميت و با ساير انگيزه‌هاي غيرالهي نيست، هدف
شکوفايي انسان و جوامع انساني و هدايت انسان به سوي کمال مطلق است.

براي تأمين اين هدف، رهبر بايد در نخستين گام
خود نمونه والگوي يک انسان کامل باشد و در گام دوم رهنمون جامعه انسانيت به سوي
تعالي مطلق.

بنابراين کارآيي عنصر صبر و مقاومت رهبري در
اسلام تنها در برخورد با مشکلات سياسي، اجتماعي و نظامي جامعه نيست. بلکه تلاش و
مقاومت براي شکوفايي خود، به عنوان مقدمه توان رهبري در زمينه شکوفايي جامعه و
حرکت دادن آن به سوي کمال مطلق يک ضرورت اجتناب ناپذير است.

با عنايت به اين مقدمه تا حدي مي‌توان با راز
فرمان خداوند متعال به پيامبر اسلام آشنا شد که فرمود:

«فاصبر کما صبر اولوالعزم من الرسل فاستقم کما
أمرت»[4]

ابن عباس گويد: هيچ آيه‌اي سخت‌تر و مشکل‌تر
از اين آيه بر پيامبر نازل نشد و لذا وقتي اصحاب از او پرسيدند که چرا آثار پيري
زود بر شما ظاهر شد؟ فرمود: سوره هود و واقعه مرا پير کرد! [5]

در زمينه نقش صبر و مقاومت رهبران الهي در
ابعاد خودسازي و مقدميت آن براي برخورد قاطع با ناهنجاري‌هاي اجتماعي و به دست
گرفتن زمام امور جامعه، حديث جامع و جالبي از امام صادق عليه‌السلام درباره نقش
صبر در رهبري وموفقيت پيامبر اسلام(ص) وارد شده است که ملاحظه آن در اينجا مناسب
است. متن روايت اين است:

خداوند عزوجل محمد(ص) را به رسالت مبعوث کرد و
او را به صبر در سختي ها و مدارا با مردم فرمان و در اين باره فرمود:

«واصبر علي ما يقولون واهجرهم هجرا جميلا»[6]

بر آنچه مي‌گويند صبر کن و به صورت مناسب از
آنها کناره‌گيري نما.

و نيز فرمود:

«ادفع بالتي هي احسن فاذا الذي بينک و بينه
عداوة کانه ولي حميم و ما يلقيها الا الذين صبروا و ما يلقيها الا ذو حظ عظيم». [7]

با شيوه اي که نيکوتر است با بدي‌ها مقابله
کن، در اين صورت آنکه ميان تو و او دشمني است گوئي دوست صميمي‌تو است، ولي به اين
مقام بلند جز اهل صبر و جز بهره‌مندان بزرگ نايل نمي‌گردند.

پيامبر خدا صبر و مقاومت پيشه کرد تا آنجا که
آماج انواع تيرهاي تهمت شد و احساس کرد سينه‌اش تنگ شده، خداوند او را مخاطب
فرموده گفت:

«ولقد نعلم انک يضيق صدرک بما يقولون فسبح
بحمد ربک و کن من الساجدين»[8]

ما مي‌دانيم از سخنان آنان دلتنگ مي‌شوي پس-
براي آرامش جان- تسبيح و حمد پروردگارت را بجاي آر و از سجده کنندگان باش.

بار ديگر او را تکذيب کردند و آماج تهمت‌ها
قرار دادند، اندوهگين گرديد، خداوند اين آيات را فرستاد:

«قد نعلم انه ليحزنک الذي يقولون …»[9]

ما مي‌دانيم سخنان آنان تو را غمگين مي‌کند
اما بدان که هدف نهايي آنان تکذيب تو نيست، اين ستمگران آيات خدا ر تکذيب مي‌کنند،
پيش از تو پيامبراني بودند که تکذيب شدند ولي صبر کردند تا ياري ما فرا رسيد ….
تو هم بايد صبر کني!..

پيامبر اسلام صبر و مقاومت را پيشه ساخت تا
آنکه خداوند تبارک و تعالي مورد اهانت تکذيب‌کنندگان قرار گرفت، در اينجا عرض کرد:
خدايا! من درباره خود و خاندان و آبرويم صبر کردم اما تاب تحمل اهانت به مقام مقدس
تو را ندارم! خداوند باز هم او را امر به صبر فرمود:

«… فاصبر علي ما يقولون».[10]

برآنچه گويند صبر کن.

به دنبال آن همه صبر و استقامت خداوند متعال
به او مژده داد که رهبري در نسل او تداوم خواهد يافت … و بالأخره زمينه پيروزي نهايي
بر مشرکان فراهم و دشمنان اسلام را، خداوند به دست تواناي پيامر و دوستان خود
نابود کرد و حکومت اسلامي به رهبري پيامبر خدا تشکيل شد. اين پاداش صبر و مقاومت
او بود در دنيا علاوه بر آنچه در آخرت خداوند براي اومهيا ساخته است و بدين ترتيب
سنت خدا اين است که هر کس براي خدا صبر و مقاومت کند نمي‌ميرد تا ديده‌اش را
خداوند روشن کند به آنچه درباره دشمنانش مي‌خواهد علاوه بر پاداش اخروي. [11]
ادامه دارد

شرح زيارت امين الله عليه السلام آيت الله
محمدي گيلاني

مزار اولياء الله از بهترين مکان‌ها براي دعا
است.

همت بلند در مقام دعاء.

همت بلند امام چهارم عليه السلام و عطاياي
سيزده‌گانه.

عزيزترين مواهب در نظام وجود انسان، همت است.

همت چون مرکوبي است که طي مراحل بسوي معالي
رفيعه با آن انجام مي‌گيرد.

همت شناخته شده براق ملکوت پيما است.

همت بلند امام درخشيدن گرفت، تاريکي اسارت را
که بر همه جا سايه شوم مي‌گسترد، متواري ساخت.

سر ظفرمندي صاحبان همم عاليه ارتباط همم آنها
است با اسماء حسناي خدايتعالي.

بيان قرآن در اين باره.

تدبر و امعان لازم در کلام پيمبران عليهم
السلام که قرآن حکايت مي‌کند: «و قد هدانا سبلنا ..»

بحث از جمله عميق «يا امين الله في ارضه» به
طول انجاميد و عذر اطاله کلام در امانت الله و امانتداري که غايت قصواي کمال انسان
است، عذري است موجه و اينک به ترجمه اين فراز اکتفاء مي‌کنم:

«اشهد انک جاهدت في الله حق جهاده و عملت
بکتابه واتبعت سنن نبيه صلي الله عليه و آله حتي دعاک الله الي جواره و قبضک اليه
باختياره و الزم اعدائک الجحة مع ما لک من الحجج البالغة علي جميع خلقه».

گواهي مي‌دهم که تو در راه خدا جهاد را انجام
دادي و به کتاب خدا عمل نمودي و از سنت‌هاي پيمبرش(ص) پيروي کردي تا آنکه خداي
تعالي به جوار خويش دعوتت فرمودند و قبض روحت را انتخاب نمودند و بدينوسيله
«شهادت» بر دشمنانت، الزام ججت کرد، با اينکه حجج بالغه‌اي در وجودت بوده، بر همه
خلق، حجتهاي خويش را اتمام کرده بودند.

يادآور مي‌شوم که امام زين العابدين(ع) در
کنار قبر شريف اميرالمؤمنين اين زيارت پرمحتوا را خوانده‌اند، در حالي که فرزند
معصومشان امام باقر(ع) حضور داشتند و آن را براي ما روايت کرده‌اند و محدث امين
عليه الرحمه در مفاتيح آن را در نهايت اعتبار شمرده و از علامه مجلسي علي الرحمه
نقل کرده که آن بهترين زيارت از جهت متن و سند است.

امامع) عملا به ما مي‌آموزد که مزار اولياء
خدايتعالي از بهترين امکنه براي دعا و مظنه اجابت است و دعا کننده بايد بلند همت
باشد که در اين مقام استجابت دعاء معالي صفات و مواهب معنوي را از حضرت واهب
العطايا استيهاب کند و خود آن حضرت در مقام اسوگي و امامت، مواهبي را مي‌طلبد که
هر يک در حد خود همتا ندارد، و سيزده عطيه ازجواد مطلق مي‌خواهدکه نفس و جانش را
بدان مزين نمايد که هيچ يک از آنها، مطلوب مادي و حيواني نيست و در طليعه آنها،
طمأنينه نفس بقدر و رضاء بقضاء الهي را خواستار است، عرض مي‌کند:

«اللهم فاجعل نفسي مطمئنة بقدرک راضية
بقضائک».

خداوندا نفس و جانم را بقدر خويش مطمئن و به
قضاء خويش راضي گردان.

تعليم مي‌دهد که در مظنة استجابت دعاء فرصت را
مغتنم شماريد، مطلوب شما از خداي متعال، مطلوب معنوي و عالي باشد و همتتان بلند
باشد تا آنجا که اشراف علمي به قضاء و قدر الهي را خواهان شويد که آرامش نفس و
خشنودي وجدان از ثمرات آن است.

بلي عزيزترين موهبتي که حضرت آفريدگار در نظام
وجود انسان قرار داده همت است، همت مانند يک حيوان مرکوبي است که قطع مراحل بوسيله
آن انجام مي‌گيرد و اگر رياضت دهند و راهوارش کنند، ممکن است براق ملکوت پيما شود
و مراحل صعب العبور معالي را يک شبه طي کند، «الله در القائل»

لنا في ذري العليا جواد مقدس         به نرتقي نحوالمعالي الرفيعة

يسمي براق العارفين الي العلي      عليه صعود الروح نحو الحقيقة

الا انه نور من الله منزل                   تستر للانسان في اسم همة

راکب چنان جواد مقدس و توسن راهوار، جزمعالي
امور نمي‌بيند و جز به قلل معالي رفيعه صعود نمي‌کند، و در مقام دعاء و تمني عطايا
جز مواهب سنيه از واهب العطايا طلب نمي‌کند.

قوت همت بلند امام عزيز در مظهر قلم و زبان و
سادگي بيان، قدرت تعبير و وسعت افکار رباني و جهش روح عظيم وي بسوي کمال و جمال
مطلق بوده است که اين همه بزرگي به ملت اسلام بخشيد، و تجلي آن همت بزرگ بوده است
که تاريکي‌ اسارت و عبوديت را که بر همه جا و در همه ابعاد، سايه شوم مي‌گسترد،
متواري ساخت.

هجوم مغول که خونين ترين و سبعانه‌ترين،
هجومها بر اين کشور عزيز بوده، شهرها را يکي پس از ديگري تسخير مي‌کرد، مرتکب
کشتارهاي هولناک مي‌شد، بر اموال  و نواميس
مردم دست مي‌انداخت و صدها جنايت هولناک ديگر، ولي داعيه تسلط بر روح و جان مردم
را نداشت، بلکه بر عکس، آداب و عادت و طرز تفکر و ديانت و مذهب ممل مغلوب بر آن
غالب مي‌گرديد و بعد از فروکش توفان تهاجم رفته رفته، قضيه گونه‌اي ديگر بود، غرب
سلطه‌جو، عود مبين بود به هر چه که رنگ غربي نداشت با ديده تحقير و توهين مي‌نگريست،
وملت ايران بايد کفاره دين مردگي و بي‌تعهدي به اسلام راپس دهد، و خواري مغلوبيت
از تهاجم غرب را با پرداخت جزيه از منابع، و با احترام به اداب فرنگ و پذيرفتن
رسوم زندگي آنها و با رها کردن عقائد و حتي سنن ملي خويش بپذيرد  خلاصه آنکه همه چيز بر محور افکار و اداب و
عادات و فلسفه غرب مي‌بايستي دور زند و همه مناعت‌ها و مقاومت‌هاي ملي و مذهبي بر
باد رود.

در چنين فضاي يأس و نوميدي بود که همت بلند
امام بزرگوار درخشيد و امواجي خروشان از روح پرتلاطم وي به جنبش آمد تا نفوس خامل
و افسرده و تن به خواري سپرده را به حرکت آورد و گوهرهاي درخشان همم عاليه اين ملت
را جلا بخشد.

و سر ظفرمندي صاحبان همت عالي اين است که
حقتعالي به اسم قريب بر آن تجلي کرده و آن را منظور نظر اسمين مبارکين: «سريع و
مجيب» فرموده، از اين تجلي و نظر است که بر مطلوب خويش سريعا پيروز مي‌شود و دورها
براي وي نزديک مي‌گردد. و به حصول مطلوب خويش يقين دارد و همه حرکات و سکنات خويش
را در نيل به مطلوب متمرکز و بسيج مي‌کند و تمرکز اعمال در جهت مطلوب- او صاحب همت
عالي و ظفرمند است، وگرنه، کاذب است و مثل وي مثل کسي است که مي‌خواهد بدون قلم و
مرکب و مواد نوشتن، کتابت کند. يعني قلم و مداد به منزله يقين و معرفت نوشتن به
منزله تمرکز اعمال در جهت مطلوب است.

و به عبارتي: آسان شدن مشکلات و سرعت ظفر بر
مطلوب و نزديک بودن مطلوب بعيد براي صاحب همت، دليل است بر اينکه همت وي با اسماء
حسني متناسب خداوند متعال در پيوند و ارتباط است: «ولله الاسماء الحسني فادعوه بها
و ذروا الذين يلحدون في أسمائه» (سوره اعراف آيه 180)

بدين پشتيبان است که عواصف حوادث، توان حرکت
وي را ندارد، و دشواري‌هاي سلوک و مسلک در پيش پاي وي، سهل و آسان مي‌شود و اين
امر، همان واقعيت است که قرآن مجيد از همه انبياء(ص) حکايت مي‌کند:

«قالت لهم رسلهم- الي قوله- و ما لنا ان لا
نتوکل علي الله و قد هدانا سبلنا و لنصبرن علي ما آذيتمونا» (سوره ابراهيم آيات 11
و 129

چرا به خدا توکل نکنيم؟ در صورتي که خدا راه‌هاي
ما را به ما ارائه فرموده و يقينا بر اذيتهاي شما صبر و استواري داريم.

تدبر و امعان در «سبلنا» فتوحاتي را ارزاني مي‌دارد
و راه‌هاي «نا» راه‌هاي مفتوح شده به هدايت حقتعالي. بر «نا» يعني بر نفوس آنان
يعني راه‌هاي وصول به مقاصد را خداوند عزيز در باطن و نفس ما گشوده است اگر چه راه‌هائي
که ما طي مي‌کنيم در نظر آنهائي که از «هدانا سبلنا» محرومند، راه‌هائي مشحون از
ايذاء و گريوه‌ها و گردنه‌هاي هلاکت خيز است اما در نظر ما «هدانا سبلنا» راههائي
است وسيع و مستوي و مسطح و سهل العبور، زيرا با هدايت خداوندي عظيم از طريق باطن،
بصر و بصيرتمان دگرگون گرديد. و مشکل‌ها در بينش ما سهل و آسان است زيرا ما از
توکل که امداد روحي است برخورداريم و اين توکل و امداد روحي ثمره «هدانا سبلنا»
است، چه آنکه در پرتو اين هدايت، يافته‌ايم که در نظام هستي و آفرينش جز خداي
تعالي سبب تامي موجود نيست و تأثير همه اسباب وصول به مقصد، از مواهب او است و ظفر
به مقصد و مراد چنانکه نيازمند به اسباب طبيعي است، نيازمند به امدادهاي روحي است
و کسي که همه اسباب طبيعي وصول به هدف و مرادش را فراهم آورده است، هيچ حائلي بين
او و مقصدش نيست، جز نگراني از ناحيه امداد روحي، مانند ضعف اراده و خوف و حزن و
سوء ظن و طمع و نظائر اينها، و چون از «هدانا سبلنا» اعتماد و يقين به خداي تعالي
و قدرت بي‌پايان او دارد، همه امور را بدو تفويض مي‌نمايد- که معناي توکل است- و
در اين صورت است که اراده وي با اراده خداي تعالي مرتبط ساخته بلکه مستهلک کرده
است، اعتماد کننده  چناني بر خداي عزيز و
مقتدر، پيروز و ظفرمند است که آيه مذکور بر آن دلالت دارد و ايه: «و من يتوکل علي
الله فهو حسبه» (سوره طلاق آيه 3) سندي است محکم بر اين پيروزي.

باري امام سجاد(ع) با مسئلت طمأنينه نفس به
قدر و رضاء به قضاءالهي که از اهم ارکان توحيد است به ما مي آموزد که در مقام دعاء
و مسئلت از خداي وهاب و منان همتتان بلند باشد تا آنجا که اشراف به سر و قضاء و
قدر راخواهان شويد. ادامه دارد

صبر در دوران غيبت

امام حسين‌(ع):

«له غيبة يرتد فيها قم و يثبت علي الدين
آخرون، قيؤذن لهم ويقاللهم: متي هذا الوعد ان کنتم صادقين؟ اما ان الصابر في غيبته
علي الأذي والتکذيب بمنزلة المجاهد بالسيف بين يدي رسول الله صلي الله عليه وآله»
(بحارالانوار ج 51 ص 132)

او را غيبتي است طولاني که گروهي از مردم در
اين دوران غيبت، مرتد مي‌شوند و به قهقرا باز مي‌گردند و برخي ديگر بر دين خود
پايدار مي‌مانند، پس به آنان اجازه داده مي‌شود و گفته مي‌شود: اگر راست مي‌گوئيد،
وقت موعود کي خواهد بود؟ هان! کسي که در دوران غيبتش، بر اذيت و آزار دشمنان صبر
کند، مانند پيکارگري است که با شمشير در رکاب رسول الله کارزار مي‌کند.

تفسير سوره رعد

کمال در ايمان تشريعي

«ولو أن قرانا سيرت به الجبال أو قطعت به
الأرض أوکلم به الموتي، بل لله الأمر جميعا، أفلم ييأس الذين امنوا ان لو يشاء
الله لهدي الناس جميعا و لايزال الذين کفروا تصيبهم بما صنعوا قارعة أو تحل قريبا
من دارهم حتي يأتي وعدالله، ان الله لا يخلف الميعاد» (سوره رعد آيه 31)

اگر به وسيله قرآن، کوه‌ها کنار برود يا زمين
شکاف بردارد يا به وسيله آن، مرده‌ها سخن بگويند؛ همه اين امور از آن خداي سبحان
است. مؤمنين چرا از ايمان آنها نااميد نشدند؛ اگر خدا بخواهد همه مردم را هدايت مي
کند و پيوسته کافران از کاري که کرده‌اند، بلا بر آنها نازل مي‌شود يا نزديک خانه‌هايشان
بلا را مي‌بينند تا اينکه وعده حق برسد و همانا وعده تخلف ناپذير است.

اثر معجزه در مؤمن و کافر

قرآن کريم چنانکه براي مؤمنين مايه ازدياد
ايمان است، ولي براي کفار و منافقين، باعث ازدياد خسارت و طغيان است. هر چه قرآن
کريم معجزات انبيا و پيامبران پيشين را نقل مي‌کرد، مؤمنين از آشنايي با معجزات
انبياء بر ايمانشان افزوده مي شد ولي کفار و منافقين، بجاي هدايت و متنبه شدن،
توقعشان زياد مي‌گشت. اگر سخن از تسخثير جبال براي داود يا تسخير باد براي سليمان
يا زنده شدن مرده‌ها توسط يحيي عليهم السلام بود، اينها هم از پيامبر مي خواستند
که کوه‌هاي اطراف کعبه را به حرکت درآورد؛ زمين‌ها را بشکافد، چشمه‌ها را از زمين
بجوشاند و مرده‌ها را زنده کند تا با آنها سخن بگويند، و همچنان در کفر خود اصرار
مي ورزيدند.

آيات الهي شفا و رحمت براي مؤمنين است ولي
براي کفار  و منافقين، جز خسارت چيزي
ندارد. هر معجزه‌اي را که مي‌شنيدند، درخواست مي‌کردند که پيامبر مشابه آن را
بياورد، مثل اينکه پيامبر آمده است که رفاه روزانه آنان را تأمين کند و لا غير.

قرآن کريم- در اين آيات- مي فرمايد که اگر
بوسيله قرآن، کوه‌ها کنار برود، زمين شکاف بردارد و مرده‌ها زنده شوند و سخن
بگويند اين انسان کافر پرتوقع حجاز، ايمان نمي‌آورد. او اصلا معجزات را بازيچه خود
قرار داده است. «بل لله الأمر جميا» همه امور از آن خداي سبحان است؛ هم اصل اعجاز
و خرق طبيعت به اذن و اجازه خدا اس و هم ايمان آوردن اينها به اذن خدا است. تا خدا
نخواهد ايمان نمي‌آورند. خداوند تشريعا از همه مي‌خواهد که ايمان بياورند و همه را
دعوت به ايمان کرده است و قرآن را به عنوان هدايت جهانيان فرستاده است؛ اما آن
توفيق هدايت را به کساني که عمدا کتاب آسماني را پشت سر و زير پا گذاشتند، مرحمت
نمي‌کند. آنها را به حال خودشان واگذار مي‌کند، که قبلا در بحث ضلالت و هدايت، به
طور تفصيل گذشت.

دين، مايه طهارت و پاکي انسان

شاهد مطلب در سوره انعام آيه 35 آمده است.
«وان کان کبر عليک اعراضهم فان استطعت أن تبتغي نفقا في الارض او سلما في السماء
فتأتيهم بآية ولوشاء الله لجمعهم علي الهدي فلا تکونن من الجاهلين».

اگر اعراض و روي گرداني آنها بر تو گران تمام
مي‌شود و سنگين است که اينها ايمان نمي‌آورند؛ بدان که اگر در زمين، کانال احداث
کني و به عمق زمين بروي و يک پديده غيبي بياوري يا نردباني بر آسمان نصب کني و از
آسمان يک معجزه غيبي بياوري، اينها هرگز ايمان نمي‌آورند. و اگر خداي سبحان بخواهد
به زور اينها را مؤمن کند، مي‌تواند ولي اين ارزش و سودي ندارد پس تو از جاهلان
مباش.

آري! انسان بايد با حسن اختيار خود مؤمن بشود
و گرنه، خداوند با مشيت تکويني مي‌تواند همه را هدايت کند ولي اين فايده‌اي ندارد.
خداوند از راه مشيت تشريعي از مردم خواسته است که ايمان بياورند. خداوند به وسيله
دين مي‌خواهد انسان را تطهير کند، نه از گرد و غبار ظاهري پاک سازد، بلکه از
آلودگيهاي طبيعت و دنيا، انسان را پاک کند.

فلسفه طهارت

قسمت مه طهارت همين است، وضو که عبادت است،
تنها دست و صورت شستن نيست؛ لذا اگر انسان دست و صورت را با صابون بشويد، بهتر
تميز مي‌شود ولي هرگز کار وضو را نمي‌کند، زيرا تقرب الي الله است که انسان را پاک
مي‌سازد و نه دست و صورت ظاهري شستن. نشانه‌اش اين است که همين مسئله تطهير را
درباره تيمم هم فرموده است که صورت خود را خاک مال کنيد براي اينکه خدا مي‌خواهد
شما را طاهر و پاک کند. انساني که تابع خواست مولا است، وقتي از غرورش افتاد پاک
مي‌شود. اصلا حج براي اين است که انسان پاک بشود. معلوم مي‌شود تا انسان غرور و
خودي و منيت داشته باشد، آلوده و ناپاک است. پس اگر در تيمم مي‌فرمايد: «و تيمموا
صعيدا طيبا» معنايش اين نيست که اين تيمم انسان را از آلودگي‌هاي طبيعي پاک مي‌کند،
بلکه مقصود آن است که غرور و تکبر و مني و دنيا زدگي را از شما مي گيرد.

مؤيد اين مطلب، سخني است که ابن ابي العوجا پس
از گفتگو و محاجه با امام صادق عليه‌السلام گفت. وقتي سؤالهايي را از حضرت پرسيد؛
حضرت با پاسخ‌هاي مبرهن و مستدل، جوابش را داد، به او گفتند: چگونه او را يافتي؟
گفت: شما مرا نزد کسي فرستاديد که جد او سر همه مردم را- در حج- تراشيد. انساني که
زيبائيش به موي سر است، در روز دهم ذي الحجه در ايام حج، سر را با تيغ مي‌تراشد، و
بايد اين سر تراشيدن هم به عنوان قصد قربت باشد تا پاک شود. آنچه را که خار سر راه
انسان است، مي‌خواهند از او بگيرند تا او را پاک کنند.

بنابراين، در آيه کريمه مي‌فرمايد: ما نمي‌خواهيم
به اجبار کسي را وادار به مؤمن شدن کنيم؛ مي‌خواهيم اينها با طوع و رغبت و اختيار
خويش ايمان بياورند.

در آيه 36 از سوره انعام مي فرمايد:

«انما يستجيب الذين يسمعون والموتي يبعثم الله
ثم اليه يرجعون» آنها که گوش شنوا دارند، دعوت تو را اجابت مي‌کنند ولي آنها که
مرده‌اند- و روح انساني در آنان مرده است- فقط در قيامت زنده مي‌شوند- اينان سخن
تو را گوش نمي‌دهند و ا جابت نمي‌کنند.

هشدار به مؤمنين

در اين آيات کريمه، يک هشدار به کفار مي‌دهد و
يک هشدار به مؤمنين. به پيامبر مي‌فرمايد که تو به کفار بگو: معجزه آوردن دست من
نيست و در اختيار من نيست که هر وقت شما خواستيد و پيشنهاد داديد من يک گوشه عالم
را عوض کنم. مطلب ديگري که من به مؤمنين مي‌گويم اين است که مؤمنين علاقمند هستند
تو به توقع اينها پاسخ مثبت بدهي و هر چه پيشنهاد مي‌دهند، جامه عمل بپوشاني، به
مؤمنين هشدار مي‌دهم که اينها مي‌خواهند معجزه را بازيچه قرار بدهند. اگر هم معجزه‌اي
بيايد، ايمان نخواهد آورد.

همانطور که قبلا بحث شد خداي سبحان از آغاز
کسي را گمراه نمي‌کند، بلکه همه را به هدايت ابتدايي، هدايت کرده است. ولي اگر
انسان به بي‌راهه رفت و دو حجت الهي (عقل و وحي) پشت سر گذاشت، پس از چند نوبت که
به او مهلت مي‌دهد، او را به حال خويش رها مي‌سازد. «و نذرهم في طغيانهم يعمهون»
در همان طغيانشان، رهايشان مي‌کنيم که کورکورانه، به بي‌راهه بروند.

خداي سبحان توفيق هدايت و ايمان را به کسي مي‌دهد
که حجت‌هاي الهي را (عقل و وحي زير پا نگذاشته باشد. اگر کسي اين چراغها را عمدا
با دست خود خاموش کرد ديگر او را به حال خويش رها مي‌سازد.

در دعاها مي‌خوانيم که خدايا ما را يک آن به
حال خودمان وامگذار «الهي لاتکلني الي نفسي طرفة عين أبدا»

پس در اينجا مي‌فرمايد که همه اين معجزات خارق
عادت و مهم هم اگر براي کافران و منافقان، حاصل شود، باز هم ايمان نمي‌آورند و
هدايت نمي‌شوند و بر کفرشان اصرار مي‌ورزند.

همانطور که در سوره انعام يک بيان به رسول
الله داشت و يک بيان به امت و به امت فرمود که شما اصرار داريد پيغمبر پيشنهاد اينها
را عمل کند ولي بدانيد که عمل به اين پيشنهاد بي‌اثر است؛ در اينجا هم خطاب به امت
است که براي توجيه آنان مي‌فرمايد:

«أفلم ييأس الذين آمنوا ان لو يشاء الله لهدي
الناس جميعا» شما- اي مؤمنين- که علاقمند هستيد پيامبر به پيشنهاد آنها عمل کند،
چرا از ايمان آنها مأيوس و نوميد نمي‌شويد؟ مگر نمي‌دانيد هر چه معجزه بيايد،
اينها بر طغيانشان افزوده خواهد شد. مگر پيامبر کم معجزه آورد؟ مگر اينها از نزديک
معجزات پيامبر را نديدند؟ پس چرا تا هنوز مؤمنين نمي دانند که معجزه آوردن کافي
نيست؟!

مهمترين معجزه همين قرآن کريم است که مشرکين
تصميم گرفتند، کنار کعبه جمع شوند و يک سوره يا چند سوره مانند اين بياورند، و
بدينسان دانشمندانشان جمع شدند و يک سال تمام روي قران مطالعه کردند؛ در سال بعد
در همان موسم حج گفتند: ما هر چه کرديم مانند اين قرآن بياوريم، از توانمان خارج
بود. مگر اين تصميم‌ها را نمي‌ديدند؟ پس چرا مؤمنين تا هنوز از ايمان آوردن کفار
نااميد نمي‌شوند و پيوسته از حضر مي‌خواهند که به پيشنهاد کفار عمل کند؟ بر فرض هم
پيامبر به پيشنهادشان عمل کند، مؤمنين بايد بدانند که اين کفار ايمان نخواهند
آورد. البته اگر خداوند با اراده تکويني بخواهد، همه مردم مؤمن مي‌شوند ولي چنين
هدايتي، فايده ندارد. خداوند با اراده تشريعي مي‌خواهد که همه مردم مؤمن بشوند تا
انسان از اين راه به کمال خود برسد و الا در ايمان اجباري هيچگونه کمالي وجود
ندارد. والحمدالله رب العالمين. ادامه دارد.

ايام دهه مبارکه فجر و سالروز پيروزي انقلاب
اسلامي مبارک باد»

نگهداري راز پيروزي

روزي که انقلاب اسلامي ايران پيروز شد، چهره
جهان دگرگون گشت. اين زلزله‌اي که کاخ شاه و نظام شاهنشاهي را واژگون ساخت، تمام
نظامهاي استکباري دنيا را به لرزه درآورد و ظالمان و ستم‌پيشگان را به وحشت افکند.
انقلاب اسلامي چنان کابوس وحشت‌زائي براي مزدوران و سرسپردگان ابرقدرتها بود که تا
ابد، اين کابوس از جلوي ديدگانشان، درخواب و بيداري، محو نخواهد شد چرا که قدرت
پوشالي غرب و مزدورانش در زير سايه آهن پاره‌ها نمايان گش و معلوم شد که ببر کاغذي،
تواني جز ارعاب ملت‌ها ندارد. اينها که گفته مي‌شود، شعار نيست که مردم ما در عمل
آن را ديدند و به اثبات رساندند. دنيا فهميد که ا يران با يک نيروي خارق العاده و
قوي و ناپيدا به ميدان آمده و تمام معادلات سياسي را بهم زده است.

آغاز انقلاب اسلامي در حقيقت آغاز تاريخي نوين
براي جهان بود. طرحي نو پديد آمده بود و به دنيا مي فهماند که يک نظام حکومتي قوي
که وابسته به منبع قدرت است و از نيروي لايزال الهي، نيرو و توان مي‌گيرد، قادر
است در برابر همه نظامهاي شرقي غربي بايستد و دست رد به سينه نامحرمان بزند و يک
ملت را استوار و محکم، پايدار و ثابت، پابرجا و نيرومند بيافريند و از تمام
نظامهاي متکي به نيروهاي مادي دست بشويد، مشروط بر اينکه، تمام تکيه و اتکال بر
همان نيروي غيبي باشد. امام خميني‌(ره) که توانست با قدرت، آمريکا و غرب را از
ايران طر کند و نظام سرمايه‌داري را بي‌ارزش جلوه دهد و نظام سرمايه‌داري را بي‌ارزش
جلوه دهد و اسطوره کمونيسم و سوسياليسم را بشکند و وزير پا منکوب سازد و توان
اهريمني ابرجنايتکاران را با خروارها سلاح گرم و سرد ناديده بگيرد، فقط و فقط به
خاطر اين بود که پشتوانه‌اي جز خداي قهار و غالب و توانا نداشت. او تمام عزت و
قدرت را در اتکال و اتکاء به قدرت لايزال الهي مي‌ديد و فقط به وظيفه شرعي خود عمل
مي‌کرد؛ بدون هيچ چشمداشتي به رياست و حکومت؛ و لذا آنچنان به سرعت و با شدت به
پيش تاخت و آنچنان سريع تمام توطئه‌ها و نقشه‌هاي خائنانه قدرتهاي استکباري و عواملشان
در خارج و داخل را نقش بر آب کدر که جهان را به حير واداشت؛ حيرتي که هرگز تفسيري
برايش پيدا نخواهند کرد.

اين راز و رمز پيروزي بود که اگر در هر نبردي
تجلي کند، بي‌گمان نتيجه‌اي جز پيروزي و عزت و غلبه نخواهد داش چه در نبرد با
شياطين انسي و چه در نبرد با شيطان نفس. اگر ما اين راز را چنان که امام دريافت،
در مي‌يافتيم، هرگز آني مرعوب قدرتهاي استکباري نمي‌شديم هر چند همه آنها عليه ما
با تبليغات و اسلحه خود بسيج شوند.

حضرت امير (ع) مي‌فرمايد:

«به خدا قسم اگر تمام اعراب دست به دست هم
بدهند و عليه من قيام کنند، من از آنها گريزان نخواهم شد و آخرين آنها را همان جام
مرگي مي‌نوشانم که به نخستينشان نوشاندم».

اين است تفسير «العزة الله و لرسوله و
للمؤمنين» عزت و غلبه و پيروزي همواره از آن خدا و رسولش و مؤمنين است.

اين رمز پيروزي را بايد نگه داريم و هميشه در
درون خود زنده و احيا کنيم و نگذاريم کم‌رنگ گردد. اين رمز پيروزي اگر در انساني
پيدا شد، به تنهايي مي‌تواند در مقابل جهان پر از آشوب و فتنه و ستم برخيزد و يک
فرد مي‌تواند يک امت بشود.

«کان ابراهيم قانتا الله» چگونه است که حضرت
ابراهيم(ع) با اينک تک و تنها بود، بجاي يک ام توانست قيام کند و نمرود و نمروديان
را به خاک مذلت بکشاند. چرا که او موعظه را پذيرفته و با دل و جان اطاعت کرده بود
که مي فرمايد:

«قل انما اعظکم بواحده ان تقوموا الله مثني و
فرادي و تتفکروا» بگو- اي پيامبر- من تنها يک نصيحت و يک موعظه براي شما دارم و آن
اين است که براي خدا قيام کنيد، تنها يا دو نفري و بيانديشيد.

هم انديشه بايد باشد و هم انگيزه قيام مشخص
باشد.

اگر قيامي «الله» بود و در آن انديشه به کار
رفت، به پيروزي مي‌انجامد و اصلا اگر قيام واقعا براي خدا باشد و اگر انگيزه حرکت
و جنبش فقط رضايت الهي باشد، راه پيشروي و اقدام در کار را خداوند به انسان مي‌آموزد
و برنامه جهادي را خودش به  او ياد مي‌دهد.

فرمود:

«الذين جاهدوا فينا لنهدينهم سبلنا» آنان که
در راه جهاد و پيکار ميکنند،‌ما راه خود را به آنها نشان خواهيم داد.

امام که براي خدا قيام کرده بود و پشتوانه‌اي
جز الله نداشت، خداوند هم راه را به او نمايند و لذا تمام حرکات و رفتارهاي امام،
مواجه با پيروزي مي شد و هرگز شکست در حرکتش پديد نيامد تاروزي که با عزت و
سربلندي و اطمينان به سوي خدا خود شتافت.

و اين وصيت جاودانه امام است که بايد رمز پيروزي را نگه داشت؛ رمز پيروزي خلاصه مي‌شود در
وحدت همگاني زير پرچم قرآن و اسلام. اگر انقلاب فرانسه يا انقلاب اکتبر يا ساير
انقلابات جهان را بررسي کنيم، متوجه مي‌شويم که انگيزه آنها غالبا مادي بوده است و
حتي اگر در گوشه و کنار تاريخ، خبر از انقلابهايي معنوي باشد، چون انگيزه صددر صد
اسلامي و خدائي نبوده و معنويت محض بر آنها حکمفرما نبوده است، لذا چندان دوام و
استقامتي نداشته و به سقوط و شکست کشيده شده است.

اما انقلاب‌ اسلامي ايران به رهبري امام
خميني، جاودانه است چرا که امام نه به خاطر مسائل مادي قيام کرد، بلکه فقط براي
حفظ اسلام و قران، حرکت و جنبش خود را از روز نخست آغاز کرد چون مردم،‌ اين روحيه
والا را در امام ديدند و خود به اسلام و قرآن علاقمند بودندو در طي چندين سال حرکت
امام، از رشد معنوي و سياسي خوبي برخوردار شده بودند، لذا با تبعيت و پيروزي
خالصانه از امام امت و اطاعت محض از دستورهاي آن بزرگوار، در اين راه مقدس، گام
برداشتند، و انقلاب را به پيروزي رساندند. و امام همواره- چه در اوان پيروزي و چه
پس از آن- بر اين راز پيروزي تکيه کردند و از مردم خواستند که اين راز را به
فراموشي نسپارند؛ و آن وحدت در زير سايه قرآن است.

معمار بزرگ انقلاب رمز پيروزي رمز پيروزي را
چنين بيان مي‌کنند:

«رمز پيرزي ما در اين بود که نهضت ما تنها
نبود، فقط براي نفت نبود! نهضت ما جنبه معنوي و اسلامي محض بود.

رمز پيروزي اتکال به قرآن و شيوه مقدس شهادت
است. در عين حال که با تانک‌ها و مسلسل‌ها روبرو بودند، با دست خالي پيروز شدند.
مشت بر تانک غلبه کرد. شما رمز پيروزي را حفظ کنيد».

آري! بايد اين رمز پيروزي که «قيام الله» است
را حفظ کنيم و نگهداري نمائيم تا خداوند اين نعمت ارزنده و بزرگ را براي هميشه
جاويدان و پايدار بدارد؛ »لئن شکرتم لأزيدنکم» و شکر اين نعمت به اين است که تلاش
بيشتر در اجراي احکام اسلام و پياده کردن اهداف آن در تمام ابعاد و جوانب زندگي
فردي و اجتماعي شود.

بايد تمام افراد جامعه، از مسئولين نظام گرفته
تا هر فردي که در زير پرچم انقلاب در ايران اسلامي زندگي مي کند، اين وظيفه سنگين
الهي را به نحو احسن ادا کنند که اگر اداي اين نعمت نکردند و آن را کفران نمودند،
عذاب دردناک الهي گريبان گيرشان خواهند شد؛ بايد حجاب‌هاي نفساني و تعلقات مادي و
انگيزه‌هاي غير خدائي را بيرون ريخت و به خدا انديشيد. بايد تفکر ما از محدوده
مادي که چند زماني است فراتر ترفته، بيرون آيد و نحوه تفکر و انديشيدن را از
اولياي خدا بياموزيم. بايد خدا را مد نظر قرار داد و اين همه به فکر دلار و
کالاهاي زينتي و تشريفات و زرق و برق‌هاي بي ارزش دنيائي نبود.

بجاي آن همه روي آوردن به وسائل رفاه و زينت
دادن خيابان‌ها و شهرها، چرا تلاش نمي شود که احکام اسلامي را رعايت کنند؟

چرا برنامه هاي رسانه هاي ما از تبليغ کالاها
و موزيک‌ها و سرودهاي طرب انگيز در ايام الله فراتر نمي‌رود و به جاي انيها برنامه‌هاي
آموزنده‌اي که  اخلاق و منش اسلامي را به
مردم بياموزد، جايگزين نمي‌شود؟

چرا آن زلزله‌اي که انقلاب اسلامي در جهان
پديد آورد، در قلوب ما با چند درجه پائين‌تر، پديد نمي‌آيد و ما را متحول نمي‌سازد؟

چرا حالت انقلابي و دلسوزي براي اسلام و احکام
قرآن از ميان رفته است؟

چرا همبستگي و وحدت ايام گرم انقلاب مبدل به
پراکندگي و اختلاف شده است؟

اي کاش آغاز سالگرد انقلاب اسلامي، آغازي باشد
براي بيداري دوباره ملت؛ براي اخلاص و صادقانه خدمت کردن، براي وعده‌هاي راستين به
مردم دادن، براي محو خود کامگي و خودمحوري‌ها در بيشتر ادارات و ارگانهاي کشور؛
براي زدودن کاغذ بازي‌هاي دوران طاغوت! براي قصد قرب در خدمت دلسوزانه و برادرانه
و غمخوارانه به ملت فداکار، براي وظيفه شناسي هر فرد و هر سازمان و هر مسئول اداره
و هر کارمند دولت و هر سخنگو و هر سخنور و هر واعظ و هر مرد و هر زن و هر کوچک و
هر بزرگ.

باز هم از امام خميني، آن محبوب قلوب ملت‌هاي
دربند بشنويم که به ما چنين مي‌آموزد:

«امروز روزي است که همه برادرهاي مرزنشين و
مرکز نشين همان‌طوري که در ابتداي نهضت، همه با هم بوديد، همه با هم اين نهضت را
به پيش برديد، از حالا به بعد هم اين نهضت را پيش ببريد… ما بايد کوشش کنيم اين
مطلب را به دنيا ثابت کنيم که مملکت ما مملکتي استکه متحول شد از رژيم اسلامي
انساني و محتوايش و واقعيتش، تغيير و تحول واقعي کرد. فقط اسم نبود که ما بگوئيم
جمهوري اسلامي! نه، ما مي‌خواهيم تمام قواعد اسلامي همان طور که درصدر اسلام بوده
است، در ايران تحقق پيدا کند و به دنيا ارائه بدهيم که اسلام مترقي اين است که به
حال مستمندان و ضعفا بيشتر اهميت مي‌دهد تا به ديگران.  آن که طرفدار مستضعفين است، آن رژيمي که مي
خواهد مستضعفين را از قيد و بند آن گرفتاري ها بيرون آورد، آن اسلام است.»

اميدوارم به فکر اين باشيم که هدف امام امت
«قدس سره» در ايران اسلامي پياده شود و واقعا نظام اسلامي، آنچنان که امام و رهبر
معظم انقلاب مي‌خواهند، با مردم رفتار کند و ثابت شود- در عمل- که انقلاب اسلامي
طرفدار مستضعفين و محرومين است نه مستکبرين و مرکزنشينان!

فرا رسيدن سالروز پيروزي انقلاب اسلامي و دهه
مبارکه فجر را به محضر رهبر معظم و ملت فداکار و تمام دلباختگان و علاقمندان
انقلاب در جهان تبريک مي‌گوئيم و اميدواريم انديشه انقلابي دوباره در ايران اسلامي
زنده شود و قلوب يک بار ديگر متحول گردد و رمز پيروزي حفظ شود. آمين رب العالمين.

انتظار فرج

امام صادق‌(ع):

«انتظروا الفرج ولاتيأسوا من روح الله، فان
أحب الأعمال الي الله عزوجل انظار الفرج. الأخذ بأمرنا معنا غدا في حظيرة القدس، و
المنتظر للفرج کالمتشحط بدمه ف سبيل الله» (بحارالانوار ج 52 ص 123)

منتظر فرج باشيد و از رحمت خدا نومبد نگرديد.
چرا که بهترين اعمال نزد خداي عزوجل انتظار فرج است. او که در امر ما تلاش مي‌کند،
فردا در بهشت برين، همراه ما خواهد بود و کسي که انتظار فرج مي کشد، مانند کسي است
که در راه خدا در خون خود مي‌غلطد.

«بمناسبت 15 شعبان سالروز ولادت با سعادت
صاحب الزمان ارواحنا فداه»

پناه بی پناهان و فریادرس مظلومان

در فجر روز پانزدهم شعبان از سال 255 هجری
قمری، حجت بزرگ خدا، ولی الله الأعظم، مظهر قائم بالقسط، یاور مستضعفان و محرومان،
درهم کوبنده ستمگران و ملحدان، صراط مستقیم خداوند، نگهبان دین مبین و رحمت واسعه
بر مؤمنان، مهدی موعود سلام الله علیه و عجل الله فرجه الشریف، در سامرا به دنیا
آمد؛ شخصیتی پا به عرسه وجود گذاشت که کعبه درگهش قبله ارواح و عقول و خاک پاک رهش
سجده گه مردان روزگار است.

کنیه حضرتش ابوالقاسم؛ همان کنیه رسول الله و
نام مبارکش نام مبارکش رسول الله صلی الله علیه و آله است.

القابش: حجة الله، منقذ الأمة، المنتظر،
الوارث، الخلف الصالح، القائم بالحق، بقیه الله فی الارض، صاحب الزمان، صاحب
السیف، خاتم الأئمة؛ الباسط للعدل، المنصور، الحجة، صاحب الأمر، المأمول، الثائر،
المنتقم، المؤید، السید، الخالص، الخازن، امیرالأمرة و قاتل الفجره است.

شمه ای از اوصافش

امیرالمؤمنین علیه السلام در وصفش می فرماید:
رویش نیکو، مویش نیکو، و نور سیمایش محاسن سیاهش را فرا گرفته است. امام باقر(ع)
می فرماید: صورتش مانند ستاره درخشان می درخشد. رنگ چهره اش سفید مخلوط با قرمز
است.

امام رضا(ع) که در زیبایی و جمال و هیبت،
زبانزد خاص و عام بود او را شبیه خود معرف می کند و می فرماید: او شبیه من و شبیه
موسی بن عمران علیه السلام است. و ا خلاقش مانند اخلاق رسول خدا است.

پیرمردی است جوان سیما که هر که او را ببیند،
خیال کند بیش از چهل سال بلکه کمتر از عمر مبارکش نگذشته است. او هرگز به مرور شب
ها و روزها و سالها پیر و سالخورده نمی شود.

داستان دلربای ولادش

حکیمه خاتون عمه امام عسکری علیه السلام،
داستان شیرین و دلربای ولادت حضرتش را چنین بیان می کند:

حضرت ابومحمد (امام عسکری علیه السلام) در پی
من فرستاد که شب نیمه شعبان (از سال 255) افطار را در منزل ما تناول کن. همانا
خدای عزوجل تو را به دیدار ولی و حجتش بر مردم و جانشین و خلیفه من پس از من،
خوشحال و مسرور خواهد کرد.

حکیمه گوید: مرا سروری بیش از حد فرا گرفت،
لباسم را پوشیدم و فورا به منزل ابومحمد علیه السلام رفتم. حضرت را در صحن منزل،
نشسته یافتم، به او عرض کردم: فدایت شوم! جانشین تو از کدام کنیز است؟

فرمود: از سوسن (نرجس) به او نگریستم، اثر
حمله را در او یافتم. نماز مغرب و عشا خوانده شد. سپس افطار را تناول کردیم و با
سوسن در یک اطاق خوابیدیم. من فقط چرت زده بودم، که ناگهان از خواب پریدم. تمام شب
را در فکر و اندیشه گذراندم؛ منتظر وعده ای بودم که ابومحمد علیه السلام در مورد
ولی الله به من داده بود.

قبل از هر شب که برای نماز شب بر می خاستم، از
خواب بیدار شدم و نماز شبم را خواندم. سوسن از خواب پرید و به سرعت بیرون رفت، وضو
گرفت و نماز شبش را خواند تا به نماز وتر رسید.

گفتم: ببینم فجر طالع شده است یا نه؟ بیرون
رفتم و به آسمان نگریستم دیدم فجر اول (فجر کاذب) طالع شده است. از وعده ابومحمد
مقداری شک و تردید به دلم افتاد که فورا صدای حضرت را از اطاقش شنیدم که فرمود:
هیچ شک و تردید به دلت راه نده. همین ساعت، آن امر انجام می گردد ان شاء الله.

حکیمه گوید: از اینکه در قلبم چنین شکی پدید
آمده بود، از حضرت ابومحمد(ع) شرمنده شدم. با حالت سرافکندگی به اطاق بازگشتم. او
را دیدم که نمازش را قطع کرده بود و بسیار وحشت زده به نظر می رسید. گفتم: فدایت
شوم، چیزی احساس می کنی. گفت: آری. درد شدید حمل بر او ظاهر شد و پس از زمانی
کوتاه، ولی خدا صلوات الله علیه، بر روی مواضع سجودش بر زمین افتاد. دستهایش را
گرفتم و او را در آغوش خود قرار دادم؛ او را تمیز و پاک یافتم. ابو محمد علیه
السلام (که خست منتظر فرزند دلبندش بود) صدا زد: عمه! فرزندم را بیاور. او را نزد
پدرش بردم … حضرت دستی بر سر مبارکش کشید و فرمود:

فرزندم! به قدرت خدا سخن بگو.

ولی الله علیه السلام پس از استعاذه از شیطان
رجیم فرمود:

« بسم الله الرحمن الرحیم و نرید ان نمن علی
الذین استضغفوا فی الارض و نجعلهم ائمه و نجعلهم الوارثین. و نمکن لهم فی الارض و
نری فرعون و هامان و جنودهما منهم ماکانوا یحذرون». و پس از ذکر این آیه شریفه، بر
رسول خدا صلی الله علیه وآله درود و صلوات فرستاد و سپس بر امیرالمؤمنین علیه
السلام و بر یک یک از امامان تا به پدرش رسید و بر او نیز سلام و درود فرستاد.

ابومحمد (ع) او را به من سپرد و فرمود: عمه او
را به مادرش بازگردان تا دیده اش به روی مبارکش روشن گردد و حزن و اندوه به دلش
راه نیابد و بداند که وعده خدا حق است هرچند بیشتر مردم نمی دانند.

او را به مادرش برگردانم. وقت نماز شده بود،
نمازم را خواندم و تا طلوع آفتاب به تعقیب ادامه دادم. سپس با حضرت ابومحمد(ع)
خداحافظی کردم و به منزلم باز گشتم.

پس از سه روز، مشتاق دیدار ولی خدا شدم. به
منزلشان رفتم. به اطاق سوسن وارد شدم اثری از ولی خدا نبود. بر ابومحمد(ع) وارد
شدم، خجالت کشیدم از او بپرسم. ولی آن حضرت ابتداء به من فرمود: عمه! او در پناه
پروردگار است. او غیبت کرده است تا وقتی که خدایش اجازه دهد. پس هر گاه من از دنیا
رفتم و دیدی که شیعیانم اختلاف می کنند، به افراد مورد اطمینانشان، این جریان را
بگو و باید این مطلب نزد تو آنها پوشیده باشد چرا که ولی خدا در غیبت است و از
دیدگان بندگان خدا پوشیده است تا وقی که خدا بخواهد. (غیبت شیخ طوسی- ص 235)

راز غیبت و وظیفه ما

و اما این راز غیبت و وظیفه شیعیان در ایام
غیبت را، خود در نامه ای که به سفیرش محمد بن عثمان نوشته چنین آمده است:

اگر از علت و حکمت غیبت می پرسد، همانا خداوند
می فرماید:

«یا ایها الذین آمنوا لاتسألوا عن اشیاء ان
تبدلکم تسؤکم» ای مؤمنان از چیزی نپرسید که اگر برای شما روشن شد، به زیان شما
باشد.

و اما چگونه از من استفاده می شود در ایام
غیبت، همانا بهره گیری از وجود من مانند بهره گیری از آفتاب است هنگامی که ابرها
آن را از دیدگان پنهان دارند. و به تحقیق که من مایه آرامش و امنیت برای اهل زمین
هستم چنانکه ستارگان، امان اند برای اهل آسمان ها، پس در پرسش را از آنچه به شما
ربطی ندارد، ببندید و به همین مقدار اکتفا کنید و اصرار نورزید ولی برای تعجیل فرج
همواره دعا و نیایش به درگاه حضرت ذوالجلال کنید و مطمئن باشید که در آن راه حل
مشکلتان خواهد بود. سلام بر آنان که دنبال هدایت هستند.

امام سجادع) می فرماید:

«قائم را دو غیبت است که یکی از دیگری طولانی
تر می باشد. غیبت اولی شش سال و شش ماه و شش روز اس ولی یبت دوم (کبری) بسیار
طولانی خواهد بود تا آنجا که بسیاری از شیعیان به شک و تردید می افتند و کسی
پایدار نمی ماند جز او که یقینش قوی و شناختنش راستین است و از آنچه ما امر کرده
ایم، در دلش هیچ گونه شک و حرجی راه نمی یابد و تسلیم ما اهل بیت است. »

آری! خداوند آن حضرت را از ما پنهان نموده است
تا شیعیان را امتحان کند و بیازماید. اینقدر این غیبت طولانی خواهد شد تا تمام خس
و خاشاک ها بروند و خوبان و پاکان در عقیده خود استوار و پابرجا بمانند. امروز روز
آزمایش الهی فرا رسیده است که در این جهان پر از ظلم و تباهی که از هر سوی تیرهای
زهراگین ستمگران، مظلومان و موحدان را نشانه رفته اند و صدای ناله و فریاد ستم
دیدگان، جهان را پر کرده است ولی گوش شنوائی نیست که این همه فریاد را پاسخ بگوید
یا لااقل بشنود و خود را در غم آنان شریک بداند.

هان! امروز بوسنی هرزگوین، این سرزمین اسلامی
در قلب کفرستان، خون دل می گرید و اشک یتیمان و بیوه زنان و کودکانشان، همراه با
خون پاک شهیدان، رودی گلگون در اروپا جاری ساخته است و فریاد رسی نیست! چه شده
است؟ چرا دلهای جهانیان از سنگ خارا، شدیدتر و قساوتش بیشتر شده است؟ چرا به جای
دلداری نمک بر زخمشان می ریزند؟ چرا به جای یاری رساندن به مظلومان آن دیار و دیگر
دیار اسلامی (فلسطین، افغانستان، سومالی و ..) آنان را پیوسته محکوم می کنند و به
زورمندان، کمک بیشتر می نمایند. خدا می داند هر ساعت که بر این دنیای ستم پیشه
تاریک می گذرد، چقدر کودکان مسلمان و مظلوم، بی پناه و یتیم می شوند  چقدر خانه، خراب می گردد و چقدر ناموس هتک می
گردد و چقدر بی گناه کشته می شود؟! و هیچ فریادگری نیست.

جهان در انتظار تو است

ای ولی خدا! ای یار و یاور مستضعفان و ستم
دیدگان! ما در انتظار دیدن خورشید آل محمد هستیم. ما در انتظار قدوم مبارکت می
باشیم که بیائی، غم اندوه دلهای رنجیده مان را با دیدار جمالت بزدائیم. ما هرگز از
تو روی برنگردانیم هر چند سیل بلا ما را فراگیرتر شود. ما دل به تو داریم و دل از
تو بر نگیریم هر چند وسوسه کنان و شیاطین انسی و شیطان نفس ما را بخواهد از تو –
خدای نخواسته- آنی غافل کند یا دور سازد! ما جز تو پناهی نداریم و این جهان منتظر
قیام تو ای نجات دهنده و یا رهائی بخش، می باشد تا با ذوالفقارت از آن هم ظالمین
تاریخ، به نفع مظلومان، انتقام بگیری و حکومت واقعی الله را بر گستره چهان
بگسترانی و ما را هم دریابی.

ای منتقم واقعی! امروز از حضیض خاک تا اوج
افلاک را خون بی گناهان فراگرفته و خانه های قدس حق و عتبات عالیات نیاکان و
پدرانت را پای پیلان فاسد، آلوده نموده است؛ ای خداوند حرم! درياب حرم پاک الهي و
حرم‌هاي مطهر را  و آنها را از دست
نامحمران بيرون آر.

اي خسرو ملک هدايت و اي حافظ آئين مبين، امروز
از سيل فتنه کافران، احکام دين جدت، پايکوب شده و اهريمنان ديو صفت، از هر سوي به
اسلام تاخته‌اند و قرآن مقدس را مورد يورش بي‌رحمانه خود قرار داده‌اند؛ امروز
بدعت‌ها و الحادهآ و تباهي‌ها، رنگ حقيقت به خود گرفته است، و همه تو را به
استغاثه مي‌طلبد و «الغوث الغوث» کنان تو را مي‌خوانند؛ اي اجابت کننده دعاي
مظطريان بيا و اين سوء را کشف کن؛ اين تيرگي ها را بزداي، اين ظلمت‌ها را که چون
ابري سياه، فضاي جهان را تاريک کرده است، برطرف ساز؛ بيا تا پرتوي از نور محمديت،
و تابشي از سيماي الهيت بر اين ظلمتکده بتابد و ان را پر از عدل و داد سازد، بيا و
بر اين خرابستان قدم بگذار تا آباد گردد؛ بيا که همه به تو نيازمندند؛ به خودت، به
سيمايت، به فروغت، به ذوالفقارت، به دست پرتوانت، به انديشه‌ات، به حکمتت، به
قدرتت، به مهرت، به قهرت، به صفايت، به خشمت، به قيامت و به سجودت؛ اي نور وادي
طور و اي سر حجاب مستور و اي آئينه تجلي معشوق؛ اي قائم بالقسط و اي خليفة الله و
اي سرور کائنات و موجودات. درود بي‌پايان حق بر تو باد.

فرا رسيدن خجسته‌ترين و مبارکترين عيد شيعيان
و مستضعفان، بر همگان مبارک باد.

سخنان معصومین

با چه کسی دوست شویم؟

رسول اکرم (ص):

«لا خیر لک فی صحبة من لا یری لک مثل الذی یری
لنفسه» (بحارالانوار ج 71 ص 198)

هیچ ارزشی ندارد رفقت کردن با کسی که آنچه
برای خود می خواهد برای تو نخواهد.

رسول اکرم(ص):

«سائلوا العلماء و خالطوا الحکماء و جالسوا
الفقراء» (بحارالانوار ج 71 ص 188 از نوادر راوندی)

از علماء پرسش کنید و با حکیمان مجالست نمائید
و با مستمندان همنشین گردید.

رسول اکرم(ص):

«اسعد الناس من خالط کرام الناس» (امالی صدوق-
ص 14)

خوشبخت ترین مردم کسی است که همنشین جوانمردان
باشد.

امیرالمؤمنین علیه السلام:

«علیک باخوان الصدق فاکثر من اکتسابهم فانهم
عدة عند الرخا و جنة عندالبلاء، و شاور فی حدیثک الذین یخافون الله، و أحبب الاخون
علی قدر التقوی» (امالی صدوق ص 182)

بر تو باد یاران راستین، پس بسیار با آنان
دوستی کن چرا که ذخیره اند هنگام رفاه و سپر بلایند هنگام تنگدستی، و در سخنانت با
کسی مشورت کن که از خدا بترسد و دوستان را به اندازه تقوایشان دوست بدار.

امیرالمؤمنین (ع):

»سئل امیرالمؤمنین علیه السلام أی صاحب شر؟
قال: المزین لک معصیة الله» (امالی طوسی ج 2 ص 50)

از حضرت امیر علیه السلام سؤال شد: چه دوستی
بدترین دوستان است؟ فرمود: او که معصیت و نافرمانی خدا را برای تو خوب جلوه دهد.

امام زین العابدین علیه السلام:

«ایاک و مصاحبة الکذاب فانه بمنزلة السراب،
یقرب لک العبید و یبعدلک القریب، و ایاک و مصاحبة الفاسق فانه بایعک بأکلة أواقل
من ذلک، و ایاک و مصاحبة البخیل فانه یخذلک فی ماله احوج ما تکون الیه، و ایاک و
مصاحبة الأحمق فانه یرید أن ینفعک فیضرک، و ایاک و مصاحبة القاطع لرحمه، فانی
وجدته ملعونا فی کتاب الله عزوجل فی ثلاثه مواضع» (الاختصاص ص 239)

1-   
زنهار از دوستی با
دروغگو که او چون سراب است، دور را برای تو نزدیک و نزدیک را دور می سازد.

2-   
بپرهیز از دوستی با
تبهکار که تو را با یک لقمه غذا یا کمتر از آن می فروشد.

3-   
بپرهیز از دوستی با
بخیل که تو را از اموالش دور می سازد در وقتی که بیشترین نیاز به آن داری.

4-   
بپرهیز از دوستی با
نادان که می خواهد به تو سود برساند، پس زیان می بخشد.

5-   
و زنهار از دوستی با
کسی که از خویشان و اقوامش بریده اس چرا که من او را در سه جای قرآن کریم، ملعون و
نفرین شده از درگاه الهی یافتم.

امام حسن عسکری(ع):

«خیراخوانک من نسب ذنبک الیک» (بحارالانوار ج
71 ص 188 از درة الباهر)

بهترین دوستانت کسی است که گناهت را به تو
گوشزد کند.

عیسی بن مریم علیه السلام:

«قال الحواریون لعیسی علیه السلام: لمن نجالس؟
فقال: من یذکرکم الله رؤیته و یرغبکم فی الآخرة عمل و یزید فی منطقکم علمه …
تقربوا الی الله بالبعد من اهل المعاصی و تحببوا الیه ببغضهم والتمسوا رضاه
بسخطهم». (بحارالانوار ج 71 ص 189)

حواریون از حضرت عیسی علیه السلام پرسیدند: با
چه کسی مجالست و همنشینی کنیم؟ فرمود: با کسی که دیدارش شما را به یاد خدا اندازد
و عملش شما را مشاق آخر کند و علمش، دانش شما را بیافزاید… با دوری از اهل
معصیت، به خدا نزدیک شوید و با دشمنی آنان، به دوستی خدا بپیوندید و با خشمناک
ساختن آنها، رضایت پروردگار را بدست بیاورید.

دانستنیهائی از قرآن

روز شادمانی مؤمنین

«و یومئذ یفرح المؤمنون بنصرالله، ینصر من
یشاء و هو العزیز الرحیم. وعدالله لا یخلف الله وعده، ولکن اکثر الناس لایعلمون»
(سوره روم- آیه 4 و 5)

آن روز است که مؤمنین از یاری خدا شادمان می
شوند، و همانا خداوند هر که را بخواهد یاری می دهد و او است نیرومند و مهربان. این
وعده الهی است که هرگز وعده اش را تخلف نمی کند ولی بسیاری از مردم نمی دانند.

خداوند در جای جای قرآن وعده داده است که اگر
در راه من پیکار و تلاش کنید، بی گمان من شما را پیروز و رستگار خواهم کرد؛ این
وعده تخلف ناپذیر الهی استکه هر که دین او را یاری کند خداوند نیز او را یاری می
کند. آنچهاز ابزار کار لازم است در درجه اول خلوص و قصد قربت می باشد. انسان باید
برای خدا و در راه قیام کند؛ اگر چنین قیامی داشت، خداوند او را پیروز می گرداند.

در انقلاب اسلامی ایران، اگر این خلوص و قصد
قربت وجود نداشت و اگر واقعا مردم برای خدا قیام نکرده بودند، هرگز انقلاب پیروز
نمی شد. این معنی را امام امت قدس سره مکرر بیان می کردند که رمز پیروزی ما، اتکال
بر خدای قهار بود که دشمنان را با آن همه سلاح و نیرو، مقهور و مغلوب ما قرار داد
و ما را بر آنان چیره ساخت و حق را نمایان کرد و باطل را، از میان برداشت «وقل جاء
الحق و زهق الباطل، ان الباطل کان زهوقا»

آن روز موعود بود که خداوند دعاهای مضطرین را
به اجابت رساند و چون مردم برای احقاق حق و اعلاء کلم] الله قیام کرده بودند و
خواهان نظام اسلامی بودند، خداود، آنان را یاری کرد با امدادهای غیبی پی در پی،
پیروزی را برای آنان محقق ساخت «امن یجیب المضطر اذا دعاه و یکشف السوء».

درتاریخ معاصر ما، این روز استثنائی بود که
هرگز فراموش نمی شود؛ روز 22 بهمن که نیروهای کفر و ظلمت با تمام قدرت مادی در
برابر نیروهای بی سلاح ملت که تنها به سلاح «الله اکبر» مسلح بودند، صف آرائی
کردند و ا گر به حسابهای مادی می خواستیم بنگریم، پیروزی محال بود ولی خداوند همین
یاران دینش را، که هیچ سلاحی جز ایمان به او نداشتند، چنان یاری کرد و بر دشمنان
غلبه داد که جهانیان انگشت حیرت به دهان گرفتند و تمام معادلات سیاسی بین المللی
بهم ریخت.

یک روز دیگری نیز در پیش داریم که بیشترین
شادمانی و خرسندی را برای مؤمنان دارد؛ آن روز که قائم آل محمد قیام کند و از
دشمنان و ستمگران، به نفع مظلومان و مستضعفان انتقام بگیرد و دین خدا را در گستره
گیتی حاکم گرداند «و یکون الذین کله لله» آن روز موعود است که مؤمنین جهان به یاری
رساندن خدا و به نصرت الهی، مسرور و شادمان می گردند و اصلا اندازه سرور و
خوشحالیشان در قالب الفاظ نمی گنجد.

امام صاد ق(ع) می فرماید:

«یأتی علی فترة من الأئمه، کما أن محمدا صلی
الله علیه و آله بعث علی فترة من الرسل. عند ذلک یفرح المؤمنون بنصر الله».
همچنانکه حضرت محمد(ص) پس از مدتی طولانی از نیامدن پیامبران در میان مردم، مبعوث
شد، حضرت مهدی علیه السلام نیز پس از مدتی طولانی از وجود امامان در میان بشر،
ظهور می کند؛ آن روز اس که مؤمنین به نصرت الهی شادمان می شوند.

آری! پس از سالها که از حکومت امامان معصوم
علیهم السلام گذشته است و مردم از روش حکومتی پیشوایانشان چیزی جز مطالب کتابها
نمی دانند؛ در این هنگام که غیبتی طولانی بر امامشان گذشته است و حسرت انتظار
قدومش را دارند و برای آمدنش لحظه شماری می کنند و فشار و شکنجه شدید مخالفان دین،
آنان را سخت نگران و مضطرب ساخته است، ناگهان آفتاب تابان آسمان محمدی، مهدی موعود
عجل الله فرجه ظهور خواهد کرد و با ظهورش چنانکه دشمنان و کفار و ظالمان بسیار
نگران و خشمگین می شوند، مؤمنین بسیار خرسند و امیدوار می گردند و این وعده الهی
قطعی و تخلف ناپذیر است.

به امید فرا رسیدن آن روز زیبا و خجسته همچنان
در انتظار رؤیت خورشیدیم.

امام خمینی ثابت و استوار از آغاز تا پایان

محدوده آزادی

«ما آزادی بیان برای گفتن، برای نوشتن می دهیم
لکن برای توطئه اجازه نخواهیم داد و توطئه های شما را، شما را اگر توطئه کنید دفن
خواهیم کرد». (17/2/58)

«الآن وقتی است که ما در امتحان هستیم که حالا
که ما آزادی پیدا کردیم این آزادی را صرف چه می کنیم، آزادی پیدا کردیم، حالا من
ازادم که هر کاری می خواهم بکنم؟! آزادم که به هر که می خواهم اذیت بکنم؟! آزادم
که هر چه می خواهم بنویسم؟ ولو به ضد اسلام باشد، ولو به ضد منافع مملک باشد. این
ازادی است! این را ما می خواستیم؟! ما آزادی می خواستیم، اسلام هم آزادی دارد اما
آزادی بی بند و باری نه، آزادی غربی ما نمی خواهیم، بی بندو باری است آن».
(16/3/58)

«همه رسانه های تبلیغاتی باید خودشان را اصلاح
کنند که خدای نخواسته برخلاف مسیر ملت نروند، گمان نکنند که باز می شود آن دستگاه
سابق را برگرداند دیگر گذشت آن مسائل و آنها دفن شده اند … مطبوعات در عین حال
که یک مؤسسه محترم و بسیار مؤثرند لکن باید روی موازین مطبوعاتی و خدمت به ملت
رفتار کنند. آزادی قلم و آزادی بیان معنایش این نیست که کسی بر ضد مصلحت کشور قلمش
آزاد است که مسائل را بنویسد لکن نه اینکه توطئه بر ضد انقلاب بکند». (26/2/58)

«کفران این است که آزادی ما وسیله کارهای زشت
قرار بدهیم «من آزادم، هر کاری می خواهم می کنم ولو!!» شکر نعمت این است که این
آزادی را صرف بکنیم در آنچه که خدای تبارک و تعالی امر فرموده است، این آزادی که
خدا به ما عنایت فرموده ست و یک هدیه الهی است، اگر چنانچه شما خیانت به این آزادی
و این هدیه خدا بکنید، ممکن است خدای تبارک و تعالی هدیه خودش را پس بگیرد از ما و
ما بازگردیم، به آن حالی که سابق بودیم. باید همه ما توجه به این معنا داشته باشیم
که از این آزادی سوء استفاده نکنیم.» (23/3/58)

«ما با این زادی هائی که از غرب می آیند و
اینها هم دامن به آن می زنند و آزادی وارداتی است با این مخالفیم، اینکه جوان های
ما را رو به تباهی می کشید و به تباهی می کشد».

«حالا که قلم آزاد شد باید اینطور باشد که هر
کس به دیگری هر چه دلش بخواهد بگوید و هر کس به دیگری کاری بکند که این مملکت از
نظم بیرون برود، از نظام بیرون برود، این معنای آزادی است؟ آن آزادی که در ممالک
که ما را می خواهند بخورند هست، اینطوری است، اگر اینطور بود، انسجام را پیدا نمی
کردند، این ترقیات را پیدا نمی کردند، آنها با اسم آزادی که در این مغز این جوان
ها می اندازند، با اسم آزادی می خواهند شما را تحت حمایت خودشان قرار بدهند و
آزادی را از شما سلب بکنند». (9/10/58)

«ملت، اسلام را می خواهد و همه نهادهائی که در
ایران هست باید اسلامی باشد. معنی آزادی این نیست که کسی بخواهد توطئه کند، در
توطئه هم آزاد است؟! نه، در توطئه آزاد نیست، در چهارچوب این نهضت، انقلاب اسلامی،
همه مردم آزاد هستند، کسانی که حرف دارند، حرف هایشان را می زنند حتی هر فرقه ای
هم که باشند، اما اگر بخواهند توطئه کنند و بخواهند اسلام را بشکنند، بخواهند نهادهائی
را که الان مشغول فعالیت اسلامی هستند اینها را بشکنند، یک همچو چیزی نمی شود
باشد». (31/2/59)

«اکنون وصی من به مجلس شورای اسلامی در حال و
آینده و رئیس جمهور و رؤسای جمهور مابعد 
به شورای نگهبان و شورای قضایی و دولت در هر زمان آن اس که نگذارند این
دستگاه های خبری و مطبوعات و مجله ها از اسلام و مصالح کشور منحرف شوند و باید همه
بدانیم که آزادی به شکل غربی آن که موجب تباهی جوانان و دختران و پسران می شود، از
نظر اسلام و عقل محکوم است و بتلیغات و مقالات و سخنرانی ها و کتب و مجلات بر خلاف
اسلام و عفت عمومی و مصالح کشور حرام است و بر هم ما و هم مسلمانان جلوگیری از
آنها واجب است و از آزادی های مخرب باید جلوگیری شود  از آنچه در نظر شرع حرام و آنچه بر خلاف مسیر
ملت و کشور اسلامی و مخالف با حیثیت جمهوری اسلامی است، به طور قاطع اگر جلوگیری
نشود، همه مسئول می باشیم و مردم و جوانان حزب الهی اگر برخورد به یکی از امور
مذکور نمودند، به دستگاه های مربوطه رجوع کنند و اگر آنان کوتاهی نمودند، خودشان
مکلف به جلوگیری هستند، خداوند تعالی مددکار همه باشد». (وصیت نامه سیاسی الهی)

امام خمینی ثابت و استوار(محدوده آزادی)

دانستنیهایی ازقرآن(روز شادمانی مومنین)

سخنان معصومین(باچه کسی دوست شویم؟)

پناه بی پناهان و فریادرس مظلومان

نگهداری رازپیروزی

کمال در ایمان تشریحی                                            آیت
الله جوادی آملی

شرح زیارت امین الله علیه السلام                                 آیت
الله محمدی گیلانی

دوشرط اصلی رهبری در قرآن                                   حجة السلام و
المسلمین محمدی ری شهری

امام و رسالت نویسندگان                                         حجة
الاسلام  والمسلمین اسدالله بیات

گفته ها و نوشته ها

شمال . جنوب. بازاربین المللی تکنولوژی                      مهندس محمدباقریان

نگاهی به بحران کشمیر                                          دکتر محمدرضا حافظ نیا

پارامترهای تحلیلی سیاسی                                       سید
موسی میرمدرس

اقوام مسلمان گرجستان                                           غلامرضا
گلی زواره

پاسخ به نامه ها

تازه های علمی

نگاهی به رویدادها

رهنمودها

مقام معظم رهبري حضرت آيت الله خامنه اي:

*کسب علم براي کسب درآمد مردود است و دانشمندان ما
بايد هر خدمتي که مي توانند براي پيشرفت علم در کشور به انجام رسانند و به دانش
واقعاً ارزش بدهند.

(25/8/1372)

*اراده مردم مسلمان و با ايمان ما بر استقلال، آزاد زيستن
و آباد کردن کشور استوار است و اجازه نمي دهند که هيچ قدرتي او را ابزار دست و
خواست خود قرار دهد و اين امر بزرگترين عزّت و افتخار براي ملت ما محسوب مي شود.

*ملت و دولت ايران در مقابل مستکبرين و زورمندان دنيا
اين قدرت را دارند که مانع از دخالت استکبار جهاني در امور خود شوند و امروز دولت
ها، ملت ها و دستگاه هاي اداره کننده دنيا با صراحت و قدرت بايد بر دهان آمريکا
بکوبند و از دخالت هاي وقيحانه او در مسائل داخلي خود جلوگيري کنند.

*دستگاه هاي تبليغاتي صهيونيستها و مستکبرين تلاش مي
کنند تا از آمريکا و ديگر قدرتها يک غول درست کنند اما واقعيت نشان مي دهد که آنها
اگر قدرت مي داشتند، نهضت اسلامي روز به روز تا اين حد در دنيا ريشه دار و نيرومند
نمي شد لذا بر اين اساس نبايد قدرت استکبار را مورد مبالغه قرار داد.

(1/9/1372)

*جامعه ما در رشته هاي مختلف پزشکي نيازمند پزشک زن به
تعداد پزشکان مرد است و بايد شمار پزشکان زن در کشور به حدّي برسد که زنان ايران
براي درمان بيماري هاي خود بتوانند فقط به پزشکان زن مراجعه کنند.

(9/9/1372)

*منزلت زن مسلمان بالاتر از غرق شدن و پرداختن به امور
بي ارزش است. لذا زنان مسلمان و انقلابي بايد مراقب دستهاي پنهان و پليد شيطان ها
و دشمنان باشند.

*در غرب بنياد خانواده متزلزل است و روابط سرد ميان زن
و شوهر حکمفرماست و از سويي ديگر در سطح جامعه غربي نيز زن نه بعنوان يک شخصيت
مستقل بلکه بعنوان وسيله اي براي التذاذ مردان مطرح است و روال کلي بر اين است که
زن در اين جوامع از هيچ تکريم ويژه اي برخوردار نيست و عرف فرهنگ غرب چنين چيزي را
اقتضا مي کند.

*در نظام اسلامي زنان بايد از درک سياسي برخوردار
باشند، فنّ خانه داري و همسرداري را بدانند و در صحنه فعاليتهاي اجتماعي، سياسي،
علمي و خدمات، مظهر عصمت، طهارت و مناعت باشند و به اين مهم توجه کنند که حجاب شرط
اول است. زيرا بدون حجاب، زن فراغت لازم را براي دستيابي به مراتب بالا بدست
نخواهد آورد.

*غربي ها اهانت به يک ميليارد مسلمان را عملي زشت، بد
و خلاف نزاکت و جوانمردي در نظر نمي گيرند و از آغاز تلاش کرده اند تا بوسيله
سلمان رشدي به اسلام، مسلمانان و پيامبر عزيز ما اهانت کنند و اين امر نشان مي دهد
که معيار سردمداران استکبار جهاني در زمينه حقوق بشر تا چه ميزان با حق و انصاف
تفاوت دارد.

(18/9/1372)

*انجام يک تحول در تمامي رشته هاي علمي جامعه ما ضروري
است و زنان بايد در هر رشته اي که استعداد آن را دارند و با ساختمان وجودي آنان
نيز تناسب دارد وارد نمي شوند. نيمي از استعدادهاي کشور مربوط به زنان است و آنان
بايد ميدان هايي را که درآن براي زن محدوديت طبيعي و فطري وجود ندارد پُر کنند.

(9/9/1372)

نگاهي به رويدادها

جهان اسلام

*ارتش اسرائيل و يهوديان افراطي مسلح، مدارس،
بيمارستانها و منازل فلسطيني ها را ويران کردند.

*نيروهاي امنيتي فرانسه عمليات گسترده اي را براي
بازداشت مسلمانان الجزايري آغاز کردند.

*393 مسلمان انقلابي توسط نيروهاي امنيتي مصر بازداشت
شدند.

(19/8/72)

*تايمز لندن: رشد اسلام گرائي در غرب درحالي مشاهده مي
شود که شديدترين تبليغات ضد اسلامي در دهه هاي اخير صورت گرفته است.

*يک روحاني مسلمان تُرک تبار که پيشنماز شهر «ناتوا»
بود از فرانسه اخراج شد.

*وزير خارجه فرانسه: فرانسه در برخورد با مسلمانان
الجزاير هيچگونه اغماضي از خود نشان نمي دهد.

(20/8/72)

*خبرگزاري ايتاليا: اسلام، پناهگاه زنان غربي است.
تنها طيّ دو سال اخير بيش از 20 هزار نفر از باسوادترين زنان انگليسي به اسلام روي
آورده اند.

*صربها، چهار روستاي مسلمان نشين را در مرکز بوسني
ويران کردند.

*مساجد مسلمانان به محاصره پليس و نيروهاي امنيّتي
فرانسه درآمد.

(22/8/72)

*به دنبال مذاکره و توافق بين هند و مبارزين کشميري،
محاصره زيارتگاه حضرت بال در کشمير پس از 32 روز به پايان رسيد.

(25/8/72)

*37 مسلمان انقلابي در دادگاه الجزاير به اعدام محکوم
شدند.

(26/8/72)

*مبارزان مسلمان فلسطيني پالايشگاه نفت رژيم صهيونيستي
در حيفا را به آتش کشيدند.

*روسيه از گسترش اسلام گرائي در منطقه بالکان ابراز
نگراني کرد.

(29/8/72)

*15 مسلمان به دست نيروهاي امنيتي الجزاير به شهادت
رسيدند.

*9 مسلمان مبارز کشميري در تظاهرات اعتراض آميز به دست
نيروهاي امنيتي هند کشته شدند.

(1/9/72)

*«عماد عقل» فرمانده نظامي حماس در درگيري با ارتش
صهيونيستي به شهادت رسيد.

(4/9/72)

*عمر البشير: فشارهاي آمريکا، سودان را از خط مشي
اسلامي دور نمي کند.

(6/9/72)

*رژيم مبارک 2 مسلمان انقلابي را به جرم تلاش براي قتل
يک ژنرال ارتش، اعدام کرد.

(7/9/72)

*مبارک حکم اعدام 11 مسلمان انقلابي را صادر کرد.

(9/9/72)

*کارنامه سياه جنايات جنگي صربها در بوسني شامل 220
هزار کشته و 30 هزار زن اسير و 400 هزار زخمي و اسير و يک ميليون آواره است.

*بيمارستان و کتابخانه امام خميني «ره» در پاکستان
افتتاح شد.

*محاکمه 7 تن از اعضاي جهاد اسلامي در يمن آغاز شد.

*مقامهاي سياسي مصر براي گفتگو با گروه هاي اسلامي
اعلام آمادگي کردند.

(15/9/72)

اخبار داخلي

*فرانسه درخواست ايران براي استرداد يا اخراج تروريست
هاي منافق را رد کرد.

*مريم قجر عضدانلو همسر سوم مسعود رجوي سرکرده منافقين
از عراق به فرانسه فرار کرد.

(18/8/72)

*توسط مهندسين شيرازي دستگاه جلوگيري از خونريزيهاي
حين عمل جراحي ابداع شد.

*کار بازسازي 180 هزار واحد مسکوني در مناطق زلزله زده
گيلان و زنجان به پايان رسيد.

(20/8/72)

*يکي از منافقين عامل حمله به سفارت فرانسه و دفتر
«اير فرانس» در تهران دستگير شد.

*1500 کيلو مرفين از قاچاقچيان بين المللي در مرز
ميرجاوه کشف شد.

*خطوط توليد تراکتور سنگين و 4 نوع ميل لنگ در تبريز
راه اندازي شد.

*انگليس از حضور نماينده ايران در کنفرانس بوسني جلوگيري
کرد.

(23/8/72)

*سه ديپلمات سوئدي به عنوان عناصر نامطلوب از کشور
اخراج شدند.

*دو عضو منافقين که در حمله به سفارت فرانسه در تهران
شرکت داشتند در حال فرار از کشور به هلاکت رسيدند.

(29/8/72)

*نخستين نيروگاه خورشيدي کشور در «دربيد» يزد مورد
بهره برداري قرار گرفت.

(30/8/72)

*تيم ملي بسکتبال ايران پس از 40 سال به مقام چهارم
آسيا دست يافت.

(1/9/72)

*پس از 13 سال سوت قطار مسافربري در خرمشهر به صدا در
آمد.

(2/9/72)

*قرارداد ايجاد کارخانه ذوب مس در کرمان با کشور چين
امضاء شد.

(4/9/72)

*يونسکو: ايران يک چهارم آوارگان جهان را در خود جاي
داده است.

*خسارت ناشي از حوادث طبيعي در گيلان به بيش از 50
ميليارد ريال رسيد.

(6/9/72)

*تني چند از مديران رده بالاي بانک تجارت به اتّهام
اختلاس دستگير شدند.

*يک فروند هواپيماي مسافربري شکرت نفت حامل 35 سرنشين
در مسير گچساران به اهواز توسط منافقين ربوده شد و در بصره به زمين نشست.

(9/9/72)

*سيل در انديمشک يک ميليارد ريال خسارت برجاي گذاشت.

(10/9/72)

*ائمه جمعه تهران و قم خواستار مبارزه جدي با گراني و
تجمل گرائي برخي مسئولان شدند.

*رئيس جمهور: با طرحهاي گسترده و سريع بايد تفاوت جنوب
و شمال شهر از بين برود.

*طي 6 ماهه اول سال جاري 513 پروژه عمراني در مناطق
عشاير نشين کشور اجرا شده است.

(14/9/72)

*شبکه سوم تلويزيون آغاز بکار کرد.

*ارتباط کامپيوتري بانکهاي ايران و جهان برقرار شد.

*همزمان با زادروز حضرت فاطمه (س)، ده هزار نوعروس و
تازه داماد تحت حمايت کميته امداد امام خميني «ره» به خانه بخت رفتند.

*اولين اسلکه بارگيري مواد معدني کشور در بندر عباس
احداث شد.

(15/9/72)

*آيت الله العظمي گلپايگاني مرجع عالم تشيع در سن 98
سالگي به رحمت ايزدي پيوست.

(18/9/72)

اخبار داخلي

*سفر محرمانه وزير خارجه اسرائيل به عربستان فاش شد.

*يک ساختمان پناهندگان کُرد در آلمان به دست چند
ناشناس به آتش کشيده شد.

(17/8/72)

*پاپ ژان پل دوم از بازگشت فاشيسم و نازيسم و کمونيسم
به اروپا ابراز نگراني کرد.

*کلينتون کره جنوبي را بخشي از خاک آمريکا اعلام کرد.

(18/8/72)

*فرانسه به سلمان رشدي عنوان شهروندي افتخاري داد!

*در پي شکست سياست خارجي دولت کلينتون، معاون وزارت
خارجه و مشاور امنيت ملي آمريکا استعفا کرد.

*سازمان ملل: 46 ميليون نفر بدلايل سياسي و اجتماعي در
سطح جهان آواره اند.

(19/8/72)

*درس فارسي از دروس انتخابي مدارس انگليس حذف شد.

*ملک حسين: خطر در درون کشورهاي عربي نهفته است، به
ايران نسبت ندهيد.

*روزنامه اتريش کورير: کلينتون براي امنيت جهاني يک
خطر است.

(22/8/72)

*مانور مشترک آمريکا، انگليس و فرانسه در خليج فارس آغاز
شد.

*عرفات از فلسطينيان ساکن سرزمين هاي اشغالي خواست به
عمليات ضد صهيونيستي پايان دهند.

*همکاري منافقين با پليس فرانسه براي بازداشت مسلمانان
الجزايري فاش شد.

*يک سازمان سياسي مخالف کمونيسم در چين اعلام موجوديت
کرد.

(24/8/72)

*هزاران دانشجوي فرانسوي در اعتراض به سياستهاي دولت
در قبال دانشگاهها، به خيابانها ريختند.

*هواپيماهاي جنگي ترکيه، کردستان عراق را بمباران
کردند.

*وزير کشور يمن به وخامت اوضاع سياسي اين کشور اعتراف
کرد.

(25/8/72)

*پارلمان اروپا از اعراب خواست به تحريم اقتصادي
اسرائيل پايان دهند.

*شوراي امنيت به طور رسمي تعقيب ژنرال «عيديد» را
متوقف کرد.

(26/8/72)

*کليه قوانين نژادپرستي در آفريقاي جنوبي لغو شد.

*2 ديپلمات آمريکائي به جرم اقدامات تروريستي در آتن
دستگير و اخراج شدند.

(28/8/72)

*اعتصاب 11 روزه کارمندان شرکت هواپيمائي امريکن آغاز
شد.

*دولت نظامي نيجريه تمامي نهادهاي دمکراتيک اين کشور
را منحل کرد.

(29/8/72)

*15 هزار شرکت آلماني به دنبال ادامه بُحران اقتصادي
ورشکسته شدند.

*«سيا» به قاچاق گسترده مواد مخدر در جهان اعتراف کرد.

30/8/72)

*«سيا» يکي محموله 20 ميليون دلاري کوکائين را به طور
قاچاق وارد آمريکا کرد.

*رژيم صهيونيستي عقب نشيني از جنوب لبنان را به خلع
سلاح گروه هاي فلسطيني و لبناني وابسته دانست.

*بحران اقتصادي منجر به ورشکستگي 230 هزار شرکت در 13
کشور اروپائي شد.

(1/9/72)

*به دنبال خشم و افزايش جنايتهاي خياباني، لايحه کنترل
خريد و فروش اسلحه در آمريکا تصويب شد.

*با شکست احزاب بزرگ ايتاليا، ارزش ليره اين کشور به
شدت کاهش يافت.

*شاه حسين، پارلمان جديدالتأسيسي اردن را به تبعيت از
سازش با اسرائيل فراخواند.

*شوراي امنيت از اوضاع در مرز عراق و کويت ابراز
نگراني کرد.

(3/9/72)

*سلمان رشدي در کاخ سفيد با کلينتون گفتگو کرد.

*در نتيجه تجاوزات ارتش ارمنستان به آذربايجان، يک
ميليون نفر آواره، 18 هزار نفر کشته و 4 هزار نفر اسير شدند.

(4/9/72)

*رئيس سازمان اطلاعات آمريکا در صنعا پايتخت يمن توسط
افراد ناشناس به گروگان گرفته شد.

*واشنگتن پست: تلاش آمريکا و انگليس براي همسو کردن
اروپا عليه ايران با شکست مواجه شده است.

*فروش تسليحات آمريکا به خاورميانه به 80 ميليارد دلار
مي رسد.

*رهبر صربها: تا زماني که مسلمانان نفهمند در ميدان
جنگ چيزي به دست نخواهند آورد مصالحه نمي کنم!

*عرفات اعتراف کرد مذاکرات درباره توافق غزه اريحا به
بُن بست رسيده است.

(7/9/72)

*نخست وزير فرانسه: پاريس براي هميشه در کنار
صهيونيستها خواهد ماند.

(8/9/72)

*مذاکرات صلح بوسني تحت نظارت جامعه اروپا در ژنو آغاز
شد.

*دولت آمريکا: مقابله با ايران استراتژي واشنگتن در
خليج فارس است.

*ارتش روسيه به بهانه حفاظت از ناتوانيها، کنترل اوضاع
در مرکز تاجيکستان را بدست گرفت.

(11/9/72)

*«اسکوبار» سلطان قاچاق مواد مخدّر کلمبيا در درگيري
با مأمورين کشته شد.

(13/9/72)

*هرالد تريبون: سياست آمريکا براي منزوي کردن ايران به
شکست انجاميده است.

(15/9/72)

داغستان سرزمين قبايل قبله

غلامرضا گُلي زواره

*اشاره

داغستان سرزمين کوهها و دره هاست با اقوام و قبايل
گوناگون که هرکدام زبان وفرهنگ مشخص و متمايزي دارند. تيغه هاي کوهستاني اين قلمرو
علاوه بر سپر حفاظتي درمقابل تجاوزگران، موجب تفکيک گروههاي انساني آن گشته است،
به گونه اي که در مواري مردمان روستايي نمي تواند به لهجه روستاي مجاور، تکلم
کنند. با اين همه دگرگوني و تنوع زباني، مردمان داغستان از قرن اول هجري به تدريج
آيين جاوداني اسلام را با شوق فراوان پذيرفتند. از آن زمان اسلام موجب وحدت گروه
هاي قومي آن گرديد وهويت واحد و اقتداري قابل ملاحظه برايشان پديد آورد. مسلمانان
آن در طول تاريخ به عقايد و احکام اسلامي سخن پايدار بوده و با وجود ناملايمات و
فشارها و شرايط بسيار خشن، دينِ‌ حقّ اسلام را براي خود حفظ کرده اند و با تامي
توان به دفاع از باورهاي مذهبي پرداخته و با الهام از معارف اسلامي، نهضتهايي را
عليه متجاوزين ترتيب داده اند.

*داغستان در منابع کهن

نوسندگان مسلمان در قرون گذشته در کتب مسالک و ممکالک
و نيز در سفرنامه هاي خود از «باب الابواب»، «دربند»، «سرير» و «اللّان» سخن گفته
اند که اين نواحي در وضع کنوني جزو قملرو داغستان مي باشد. در کتاب «الاعلاق
النفيسه» ابن رُسته که در سال 310 هجري زينت بخش تمدن اسلامي گرديد، شهر «باب
الابواب» جزو حوزه هاي ارمنيّه ذکر شده است. وي در جاي ديگر کتاب به توصيف سرزمين
اللّان مي پدرازد و شهر باب الابواب را جزو توابع آن معرفي کرده و اضافه مي کند که
اين شهر ازقله هاي کوه قبق تا درياي خزر ادامه يافته و در حدود سه ميل به داخل
دريا امتداد مي يابد. ابن رسته در معرفي «سرير» مي گويد: «شامل بيست هزار درّه است
که در آنها مردمان گوناگوني ساکنند که صاحب املاک و روستاها مي باشند».[1]

در کتاب «حدود العالم من المشرق الي المغرب» که به سال
372 هجري تأليف شده، ذيل «دربند خزران» آمده: «شهري است بر کران دريا ميان اين شهر
و بر دريا زنجيري کشيده عظيم چنانک هيچ کشتي اندر نتوان آمدن مگر بدستوري، و اين
زنجير اندر ديوارها بسته است محکم کي از سنگ وارزيز کرده اند».[2]

 اصطخري-
جغرافيدان مسلما در قرن چهارم هجري- دربند را بدن گونه معرفي نموده است:

«دربند بر درياست و بر دو کرانه دو سد بنا کرده اند بر
آبي که از دريا در شهر مي آيد و اين دو سد از سنگ و رصاص ساخته اند و بر دهانه آب
سلسله کشيده اند کي کشتي به فرمان درآيد و بدرون شود و اين درياي طبرستان است
ديواري از سنگ دارد و يکي از گِل…».[3]

«ابن حوقل» دانشمند قرن چهارم
هجري در «صورة الارض» مي گويد: «باب الابواب بر ساحل درياي خزر قرار دارد و در وسط
آن لنگرگاهي برا کشتي هاست، در اين لنگرگاه بنايي به سان سدي ميان دو کوه مشرف به
آب ساخته اند و اين سد دري دارد که به روي آب بسته است و زير آن در آب دريا قرار
دارد و براي کشتي ها مدخلي واژگونه از ناحيه در است».[4]

و پس از آن به معرفي زعفران و کتان
اين ناحيه مي پردازد. «ياقوت حمودي» در توضيح باب الابواب در آغاز، مطالب اصطخري
را نقل مي کند و پس از آن مشخصات اجتماعي، جغرافيايي و اقتصادي منطقه را مورد
بررسي قرار مي دهد.

وي مي افزايد که انوشيروان در اين
محل ديواري عظيم بنا کرده تا سرزمينش از هجوم اقوام وحشي مصون باشد. ياقوتي مي
گويد: «هفتاد قوم در اين منطقه زندگي مي کنند که براي هر امتي زبان و فرهنگي است
که قوم مجاور آن را نمي شناسد».[5]

«مسعودي» در جلد اول «مروج الذهب»
با تفصيل بيشتري به شرح قلمرو فعلي داغستان مبادرت ورزيده است. التبه بخشي از
توضيحات وي مطالب جغرافيدانان قبل از اوست، مسعودي پس از معرفي «خزران» به معرفي
نواحي جغرافيايي اين خطه پرداخته و درخصوص «سرير» مي گويد: «پايتخت مملکتش موسوم
به «حمرج» است و دوازده هزار دهکده دارد و ديارش دياري صعب العبور و به همين جهت
از دسترس دور است که در يکي از دروه هاي جبل قبح [قفقاز] است». آنگاه در ذکر مملکت
«اللّان» گويد: پايتخت آن را «معص» گويند که به معني ديانت است، در غير اين شهر
نيز پادشاه قصرها و تفرّجگاه ها دارد که گاه در آن سکونت گيرد. مابين مملکت اللّان
و جبل قبخ بر يک دره بزرگ قلعه و پلي هست که قلعه را قلعه باب اللّان مي گويند.[6]

«کلاويخو» که در عصر تيموريان
(اواخر قرن هشتم و اوايل قرن نهم) از منطقه دربند ديدن کرده، در سفرنامه اش مي
نويسد: «تيمور در آهنين ديگري که در نزديکي دربند و نزديک سرزمين تاتاران و مجاور
شهر کفه (کريمه) واقع است، در اختيار دارد. اين درآهنين نزديک دربند هم گذري است
که از بريدگي در کوه حاصل شده و بين قلمرو تاتاران و استان دربند قرار گرفته، اينک
استان دربند در ساحل غربي درياي خزر و جزو سرزمين ايران به حساب است».[7] 

*خزرها و دربند

خزرها عشاير کوچروي بودند که به
استثناي بازرگانان آنها که مسلمان و مسيحي بودند، اغلب در کفر به سر مي بردند.
اينان بيش از سه قرن در شمال دربند (داغستان کنوني) قدرتي استوار و سازمان يافته
به شمار مي رفتند.

خزرها هميشه براي متصرفات مسلمانان
در ماوراي قفقاز خطري محسوب مي گرديدند. آنان در برابر پيشروي لشکريان اسلام
ايستادگي نمودند و آنگاه که بسياري از هم نژادهاي ترک آنها به اسلام روي آوردند،
آئين يهود را اختيار نمودند و کوشيدند تا به عنوان نيروي سومي در ميان اسلام و
مسيحيت، استقلال خود را در رويارويي با خلافت بغداد از يک سو و امپراتور
«قسطنطنيه» از سوي ديگر حفظ کنند. با اين وجود اسلام از اواسط قرن هفتم به درون
قلمرو خزرها رخنه کرد و در اواسط قرن نهم، اگرچه به دين رسمي خانات خزر تبديل نشده
بود ولي اکثر اهالي آن سامان بدان گرويده بودند. و بدين گونه منطقه پُر از
استحکامات که بين مسلمانان به باب الابواب معروف گشته بود به روي قواي اسلام گشوده
شد، در فاصله سالهاي 642 و 652 ميلادي، سپاه اسلام بارها از دروازه دربند گذشت و
در بلاد خزر پيش روي نمود، نبرد بين خزرها طي چندين مرحله با فراز و نشيبهايي
ادامه يافت و در يکي از اين جنگها براي آنکه خزرها خود را به مسلمانان تسليم
نکنند، تمام اهالي يکي از شهرهاي تحت قلمرو آنان خودکشي کرده وشهر را به آتش
کشيدند. در سال 730 خزرها از مسلمانان شکست سختي خورده و ناگزير از راه کوهستان
عقب نشيني کردند و سال بعد «مسلمة ابن عبدالمالک» شهر «بلتجر» را به تصرف در
آورد».[8]

سرانجام روسهاي کيفي (kieran) درسال 965 ميلادي امپراتوري خزر را در هم شکستند و اين قدرت در سال 1030
ميلادي براي هميشه از ميان رفت.[9]

محمد حسن خان اعتماد السلطنه در «مرآة البلدان» پس از
آوردن قول اصطخري، ياقوت و ديگر مورخان مسلمان، شرح مبسوطي در خصوص اين ناحيه
دارد. وي بناي دربند را به انوشيروان نسبت مي دهد و مي گويد از شهرهاي معتبر
داغستان است… شهر در يکي از دره هاي معروف قفقاز و در دامنه تپه واقع است، وي به
ديوار عظيم دربند اشاره دارد و مي گويد انوشيروان براي دفع و منع ورود طايفه خزر
که در آن وقت وحشي بودند و سرحد ايران را مغشوش مي نمودند، ساخت. اين ديوار در
گذشته از درياي خزر شروع و به درياي سياه ختم مي شده و از عجايب و ديدني هاي جهان
محسوب مي شده است.[10]

خاقاني شاعر قصيده سراي ايران و اهل شروان (متولد 520
و متوفي به سال 582 هجري) در يکي از قصايد خود از دربند و برج و باروي مستحکم آن
وصف زيبايي دارد که به ابياتي از آن اشاره مي شود:

… انصاف ده که «دربند» ايمانسراست دين را سقف سراي
ايمان ديوار دشت کافر[11]

از کشتگان زنده زآنسو هزار مشهد            وز ساکنان رهرو زين سو هزار معشر

آن قبله مکارم و آن قبله معالي                آن فرضه معلي آن روضه منور

در قبله مهد مهدي، با قبله عهد عيسي     در فرض روض جنت در روضه حوض کوثر

ذات العماد خرم خيرالبلاد عالم                 بيت الحرام ثاني دارالسلام اصغر

دخلش خراج خزران خيليش غزات ايران      جمعش سواد اعظم رسمش جهاد اکبر

شهري به شکل ارقم با صد هزار مهره               از رنگ خشت پخته سنگ رخام و
مرمر…

*جغرافياي انساني داغستان

داغستان (daqestan) به معني «کوه هاي داغ» مي باشد
و بعضي آن را به عنوان «سرزمين جبال» مي شناسند، جمهوري خود مختار داغستان که بخشي
از جمهوري فدراتيو روسيه است با وسعتي برابر 50300 کيلومتر مربع در ساحل درياي خزر
و نواحي شرقي قفقاز شمالي قرار دارد. از شمال با جمهوري خودمختار کالميک (کلموک)
از جنوب با جمهوري آذربايجان و از جنوب غربي با گرجستان و جمهوريهاي خودمختار
کاباردين بالکار و اوست شمال، مرز مشترک دارد.

کوههاي قفقاز در طول مرزهاي جنوبي و جنوب غربي آن
کشيده شده و چهره زمين ساختي آن را کوههاي نسبتا مرتفع، دره هاي متعدد و دشتهاي
شنزار و باطلاقهاي شور، تشکيل مي دهد. دشت ساحلي بوسيله تنگه دربند يا باب به دو
قسمت تقسيم مي شود. ساموروسولاک دو رود عمده آن هستند.

مرکز حکومت آن «مخاچ قلعه» است که حدود 330000 نفر
سکنه دارد، 8 شهر و 14 شهرک از توابع اين جمهوري است و کل سکنه آن به متجاوز از دو
ميليون نفر بالغ مي گردد. ترکيب قومي آن متنوع و پيچيده است و در يک دسته بندي کلي
به پنج گروه تقسيم مي شوند و مجموعاً به 30 گروه قومي بالغ مي گردند که در ميان
آنها «آوارها» در اکثريّتند زيرا 25% سکنه داغستان را به خود اختصاص داده اند.

سياست اسکان روسها در اين جمهوري موفقيّت چنداني در
بَر نداشته و مناطق مسلمان نشين به نحو پي گيري در جهت بومي شدن سير مي کنند. به
نحوي که طي سالهاي 1970 تا 1979 ميلادي سکنه روس داغستان از 8/18% به 7/14% کاهش
يافت. در اثر تمرکز مسلمان ها در مناطق ملّي خود، جوامع مهاجر به نحو روزافزوني
حالت اقليّت به خود مي گيرند و اين تحوّلات جمعيّتي با نوعي احياي فرهنگ بومي
همراه هست.[12]

با اين حال مقامات شوروي سياست تفرقه زباني را در
داغستان به نقطه اوج خود رساندند و چون در داغستان اقوام متعدد با تنوع زباني
گسترده زندگي مي کنند و از سويي وحدت اقتصادي و اجتماعي قومي نداشتند و سُنن
اجتماعي هرکدام از گروه هاي قومي مانع نزديک شدن به فرهنگ ديگر مي شد، هيچ کدام از
زبانهاي محلّي به سطح يک زبان ادبي واقعي ارتقاء نيافت. رهبران سياسي نيز عقايد
متفاوتي داشتند. عناصر مذهبي براي وحدت فرهنگي زبان عربي را پيشنهاد کردند و
روشنفکران دين گريز تأکيد داشتند که زبان ترکي به عنوان زبان رسمي مورد استفاده
قرار گيرد.

اما مقامات شوروي زبان عربي را به بهانه آنکه مانع
مدرنيزاسيون است محکوم نمودند و در صدد ايجاد وحدت در داغستان بر اساس زبان آذري
شدند و اين زبان بين سالهاي 1920 م تا 1928 م به زبان رسمي ادارات و تنها زبان
مدارس جمهوري داغستان تبديل شد. اين جريان طولي نکشيد و در سال 1928 م مقامات
شوروي از رسمي گشتن زبان ترکي جلوگيري کردند و در سال 1930 م بر تفرقه زباني
داغستان تصميم گرفتند به گونه اي که داغستان در سال 1933 م از 11 زبان ادبي و
اداري رسمي برخوردار بود و ترکي آذري به شهر دربند و بخشهاي جنوبي جلگه هاي مشرف
بر خزر محدود ماند.

تنوع آميزه هاي قومي و تفرّق زباني مانع تکامل تدريجي
يک زبان ادبي در داغستان شده و اين پديده براي ارتقاء سطح سواد در اين جمهوري مشکل
ايجاد مي کرد و وضع پيچيده گويش هاي قومي اجازه نمي داد که يکي از زبانهاي مورد
استفاده را به عنوان زبان مراکز آموزشي بکار ببرند ولي از سال 1958 ميلادي گرايش
به سوي محدود کردن تعداد زبانها و کاهش حوزه کاربرد آنها ديده شد و در اين سال
تحصيل دوره دبستان به زبانهاي آوار، دارگين لک، لزگي، طباسراني، کوميک، نوگاي و
روس انجام مي شد ولي در سال 1972 م تدريس در کلاسهاي اول و دوم دبستان به دارگين و
لزگي انجام شد و زبانهاي ديگر از موضع تدريس رانده شدند.

آوار که زبان اصلي جمهوري است، صرفا در آموزش پيش
دبستاني و کلاس اول به کار گرفته مي شود.[13]

در مواد درسي دانشگاه از زبانهاي داغستاني استفاده نمي
شود ولي برنامه هاي راديو و تلويزيون به برخي زبانهاي عمده بومي پخش مي شود. کُتب
و نشريات به زبانهاي محلي انتشار مي يابد.

منابع عمده معدني داغستان: آهن، نفت، جيوه، گوگرد و
زغال سنگ مي باشد.

اساس فعاليتهاي اهالي بر کشاورزي و دامداري استوار است
و غلّات (بويژه گندم، برنج و ذرت) ميوه و انواع سبزي در اين سرزمين توليد مي شود.
در نواحي کوهستاني فعاليت دامداري رونقي قابل توجه دارد و زندگي عشايري در اين
نُقاط مشاهده مي گردد و اصولاً گلّه داري و کوچ نشيني در داغستان قدمتي زياد دارد.

*نگاهي گذرا به مسايل تاريخي

داغستان از ادوار قبل از تاريخ مسکون بوده است. در
ايّام باستاني قسمت جنوبي دشت ساحلي تا دربند، جزء آلباينا بود و در کوهستانهاي
داغستان قبايل کوچکي مي زيستند. در قرن چهارم ميلادي روميان و سپس ايرانيان از
تنگه دربند در مقابل چادرنشين هاي اين ناحيه دفاع مي کردند. به احتمال قوي در قرون
چهارم و پنجم ميلادي مسيحيّت در آلبانيا و سپس در قبال دشت و کوهستانهاي داغستان
انتشار يافت.

از مهمترين رخدادهاي تاريخي داغستان پيروزي مسلمانان
در اين سرزمين است. با نفوذ اسلام در داغستان مسيحيت و بت پرستي راه زوال را پيش
گرفت. در قرن يازدهم داغستان جزو قلمرو سلاجقه بود و در اوايل قرن سيزدهم مغولها
داغستان را مورد تاخت و تاز وحشيانه خود قرار دادند و تعداد زيادي از اهالي را زير
سُمّ ستوران خود لگدمال کرده و عدّه اي را از دم تيغ گذراندند و سرانجام از دروازه
دربند گذشتند. آنان ولگا و بيابانهاي اطراف درياي خزر را درنورديدند، تيمور و
توقتمش- فرمانرواي اردوي زرّين- در اواخر سده چهارم بر سر داغستان با يکديگر به
نزاع برخاستند. فتوحات تيموريان و اشغال داغستان بوسيله تُرکان عثماني (865-1015
م) بر انتشار اسلام در اين سرزمين افزود.

در قرن نهم و دهم ميلادي داغستان به سه اميرنشين بزرگ
که اُمراي آنها عناوين شمخال (samxal)، اوسمي (usmi) و معصوم داشتند، منقسم گرديد که قلمرو آنها به شمخال، اوسمات و
معصوميات معروف بود. از قرن 16 ميلادي روسها و عثماني ها به اين ناحيه حمله بردند
و مدّتها داغستان مورد منازعه روسها، ايرانيها و عثماني ها بود. در سال 1015 هـ ق
مطابق با 1606 ميلادي شاه عباس آنرا تحت حمايت ايران در آورد.[14]

*تهاجم روسها به داغستان

هنگامي که نياکان روسها براي نخستين بار در قرن نهم با
آسيا تماس برقرار کردند، اين روسها بودند که وحشي بودند نه مسلمانهايي که در اوج
تمدن به سر مي بردند و در سالهاي نخست قرن دهم خط مرزي ميان تمدّن و توحّش تقريباً
در راستاي مرزهايي بود که امروز ملل اسلام را از مناطق مسلمان نشين جدا مي سازد.
روسها از نظر مسلمانان بوميان وحشي بودند که همسايگان خطرناکي تلقّي مي شدند و
وقايع نگاران مسلمان از تاراجگريهاي آنان در حدود قرن دهم خبر داده اند. در بين
942 م تا 944 م قوم روس، ماوراي قفقاز مسلمان نشين را مورد نهب و غارت قرار داد و
آبادترين نواحي آذربايجان را نابود کرده و ساکنانش را قتل عام نمودند، در اين قرن
روسها در کفر به سر مي بردند، در حالي که اسلام در داغستان و نواحي شرقي ماوراء
قفقاز راه يافته بود.

در فاصله 1584 م، سرآغاز ايام ناآراميها تا 1605 م
توسعه روسيّه غالباً به سوي شمال قفقاز، منطقه قبارطه (kabardion) و داغستان انجام گرفت. در اين مرحله دره ولگاي سفلي را به تصرف
خود در آوردند و براي ممانعت عبور عشاير دژهايي احداث نمودند، در سال 1587 روسها
به رودخانه «ترک» (terek) در جلگه هاي قفقاز رسيدند، در
سال 1590 به تهاجم خود ادامه داده و در سفلاي رود «سونژا» (sunzhe) پايگاهي مستحکم براي خود تدارک ديدند. در 1604ميلادي روسها يورش
بزرگي را بر شمال قفقاز آغاز کردند و گرچه در مرحله اول با سقوط بخش شمخال با
موفقيتهايي روبرو گشتند ولي داغستانيها با کمک قُواي عثماني روسها را تار و مار
کردند و اين تهاجم را محکوم به شکست نمودند. تُرکهاي عثماني و تاتارهاي «قوم» پس
از اين پيروزي طي يک حرکت استراتژيک در صدد تقويت حضور اسلام در ميان اقوام کوه
نشين شمال قفقاز برآمدند. رقابت اسلام و مسيحيت در قبارطه با پيروزي کامل اسلام
پايان پذيرفت و و رفته رفته در قرن نوزدهم اين آئين به عنوان رکن عمده مقاومت
اسلامي در برابر پيشروي روسها به جانب جنوب، درخشش پيدا کرد.

در اواخر قرن هيجدهم پطر کبير دربند را اشغال کرد و
کمي بعد ساير ايالات ساحل غربي خزر به اطاعت روسيه درآمد و به موجب پيمان 1137
هجري (1724 م) بين روسيه و عثماني درباره تقسيم ولايات ايران، دربار قسطنطنيه اين
استيلا را به رسميت شناخت. با تأمين وحدت ايران توسّط نادرشاه و بر طبق پيمان 1732
م همه نواحي واقع در جنوب رود کورا و به موجب پيمان سال 1735 م دربند و باکو را به
ايران بازدادند ولي با قتل نادر، روسيه به اين نواحي هجوم برد و با تأسيس حکومت
قفقاز در سال 1785 م استيلاي خود را بر آنها محکم نمود. کوشش سلاطين قاجار براي
بازپس گرفتن نقاط مزبور به جايي نرسيد و با عهدنامه گلستان از دست ايران خارج شد.

از اين زمان مقاومت امري محلي در مقابل روسها شکل جدّي
به خود گرفت و از اواخر قرن هيجدهم پيروان نقشبنديه در داغستان نفوذ و اعتباري به
دست آورده و به جهاد با کفّار متجاوز پرداختند.

«غازي ملا محمد» در سال 1831 م مستقيماً با روسها وارد
جنگ شد. در سال 1832  روسها در روستاي
گيمري (زادگاه وي) به سوي قلعه اي که محل اقامت مبارزين و مجاهدين بود، حمله بردند
که در اين جريان تعداد زيادي از افردا سلحشور از جمله خود غازي ملامحمد کشته شدند
ولي شيخ شامل نجات پيدا کرد. بعد از ملامحمد، حمزه بيک را براي امامت برگزيد، ولي
بر اثر بي کفايتي و بي لياقتي در سال 1834 م به هنگام ورود به مسجد روستاي خونزاق
توسط حاج مراد و برادرش عثمان کشته شد، با کشته شدن وي مسلمانان آوارستان در
روستاي «اِشلطي» شيخ شامل را به خاطر تقوا و قدرت فوق العاده اش به رهبري
برگزيدند، وي از قبايل لزگي حومه آوار بود.

شيخ شامل (متولد 1212، فوت 1287 هجري) قلمرو خود را به
32 منطقه تقسيم کردو اداره هرکدام را به نوّاب واگذار نمود، حکومتش بر اساس شريعت
استوار بود و عايدات بيت المال از وجوه زکات و خمس و غنائم جنگي تأمين مي شد و
حقوق نوّاب و قضات و ديگر اعضاي حکومتي از بيت المال اخذ مي گرديد، وي در جهت
کارخانه باروت سازي و توپ ريزي تلاش وافري نمود. به علّت خستگي مردم شمال قفقاز،
برتري کمّي قواي روس و برتري کيفي امکانات آنها و عدم حمايت قدرتهاي همسايه نهضت
شيخ شامل پس از 35 سال مقاومت، درهم شکست.

نخست قبارطه ها و روسها که از آغاز مواضع مستحکمي
نداشتند به دشمن پيوسته و پس از مدّتي بخشي از مناطق غربي و شرقي داغستان تحت نفوذ
شامل بر جاي ماند و رفته رفته شامل در سال 1276 هجري (1859 م) تسليم قواي روس شد و
در 25 ذيقعده 1287 (4 فوريه 1871) در مدينه دار فاني را وداع گفت که با فوت وي
استقرار روسها در داغستان قطعي شد و مقاومت رهبران سنّتي بي ثمر ماند.[15]

انقلاب کمونيستي 1917م شوروي، آشوب و خونريزي فراواني
در قفقاز پديد آورد و تا پايان سال 1917 م ارتش سرخ قدرت خود را در داغستان به دست
گرفت ولي با تصرف اين منطقه در سپتامبر 1918 م به دست ارتش سفيد، حکومت آنها
واژگون گرديد. ارتش سرخ در سال 1920 م ارتش سفيد را شکست داد و کنترل داغستان را
مجدّداً به دست گرفت و روز 21 ژانويه 1921 ميلادي، جمهوري خودمختار داغستان اعلام
موجوديّت کرد. تلاش «امام نجم الدين» و «اوزون حاجي» از مشايخ نقشبنديه هم به جايي
نرسيد و قيام آنان سرکوب شد.

و پس از آن گروهي از مسلمانان را به منظور تبعيد کوچ
دادند، در حين نقل و انتقال آنان به دليل شرايط نامساعد حدود يک چهارم افراد مذکور
در راه از بين رفتند. حملات شديد ارگانهاي مختلف دولت شوروي به دين و مذهب و نيز
مسلمانان از سال 1947 ميلادي شدّت افزونتري يافت و همراه با تبليغات شديد ضدّ
اسلامي به فعاليتهاي عملي عليه اسلام و مظاهر دين دست زدند. بازداشتن مردم از
کارهاي عبادي به ويژه نماز و روزه از جمله اين حرکات بود و جُرم شمردن فرايض ديني
به تصويب رسيد.[16]
بنا به گفته مايکل ريوکين (michelrywkin) فشار فرهنگي بر مسلمانان تا
اندازه اي پس از مرگ استالين کاهش يافت و آنان تا حدودي منزلت گذشته را باز
يافتند.[17]

*هويت اسلامي در داغستان

خورشيد پرفروغ اسلام از نخستين روزهاي طلوع خود يعني
در همان قرن اول هجري در سرزمين داغستان پرتو افشاني نمود و اهالي اين منطقه را که
در بت پرستي به سر مي بردند از زلال معنويت خويش بهره مند ساخت و رفته رفته آئين
اسلام در آن گسترش يافت و داغستان جزء دارالاسلام قلمداد گرديد، دنگاخالدوف محقّق
روسي اعتراف مي کند که اسلام به طور سنّتي در داغستان مواضع مستحکمي دارد و
کراچکوفسکي مي گويد داغستان به عنوان مهد اسلام در سراسر شمال شرق قفقاز محسوب مي
شود.[18] دکتر مري
براکس آپ (marie
broxup) در مقاله
اي عقيده دارد که اسلام تنها نيروي وحدت بخش در داغستان است که حدود 20 گروه قومي
را به هم پيوند مي دهد و اقتدار آنان را فزوني مي بخشد.[19]

اقتدار؛ ناشي از گرايشهاي مذهبي بود که موجب آن شد تا
داغستان به آساني تن به سيادت و قيادت روسها ندهد و تسلط مُسکو بر اين نواحي تنها
بعد از تهاجمي طولاني و جنگهاي پي در پي با آن امکانات و تجهيزات مدرن، در قرن
نوزدهم امکان پذير گرديد. در اين مقاومت ها مبلغان و شخصيت هاي مذهبي، رهبري مردم
را عهده دار بودند. کوشش در محو مذهب اسلام و يا کوچ اجباري و کشتار مسلمين روشهاي
خام و خشني بود که مقاومت و پايداري مردم را دوچندان مي ساخت و آنان را براي ستيز
با روسها قوي تر مي نمود و به جاي تحليل رفتن نيروهاي اسلامي، نهضت هاي ديني جوشان
و خروشان نضج گرفت و مهاجمين را بيش از پيش آشفته و هراسناک ساخت.

درقرن هيجدهم داغستان تنها منطقه مسلمان نشين جهان بود
که در آن زبان عربي (زبان قرآن) تنها به وجود نوعي زبان ادبي رسمي منحصر نمي شد،
بلکه زبان رايج مردم اين خطّه بود و تنها وسيله ارتباطي 20 گروه قومي داغستان به
شمار مي رفت که هريک زبان  و فرهنگ خاصّي
داشتند که صرفاً در محدوده زندگي خودشان قابل درک بود. اين موقع ويژه تا سال 1917
ميلادي تداوم داشت. علماي داغستان از شخصيت هاي بارز در جهان اسلام محسوب مي شدند.
مراکز آموزش ديني و مذهبي شمال قفقاز در سراسر جهان، شهرت ويژه اي داشت. مرکز
روحاني قفقاز شمالي در مخاچ قلعه (مرکز داغستان) است و زبان مورد استفاده آن عربي
مي باشد. 88% مردم داغستان پيرو مکتب شافعي مي باشند، حدود 4% مسلمانان شيعه هستند
که غالباً منشأ آذربايجاني دارند.

اکنون در درون اين قلمرو يک جامعه مسلمان وجود دارد که
با وجود تجاوز روسها و تهاجم فرهنگي، سياسي مارکسيستها دست از هويّت ديني برنداشته
و با وجود آنکه کوشيدند از اين تشکيلات يک جامعه شوروي بسازند، کاري از پيش نبردند
و همچنان اعتقاد به اسلام را براي خود افتخاري مي داند و با ابراز و موجوديت و
حضور خود اين حقيقت را آشکار ساخته که تغيير فکر و روح و گرايشهاي مردم غير ممکن
است و بينش اسلامي و ايستادگي معنوي نه تنها حضوري فعال دارد که هر روز در حال گسترش
است. در مخاچ قلعه که حضور روسها تقريباً قابل توجه مي باشد، مسلمانان از ايجاد
روابط اجتماعي و فرهنگي با آنها تنفّر دارند و اگر هم ازدواجي بين آنها صورت گرفته
غالبا به طلاق منجر شده است و اگر يک زن داغستاني با يک مرد وابسته به گروه غير
مسلمان ازدواج کرده در 90% موارد کودک آنان مليت مادر مسلمان را برگزيده است.[20]

از قرن هيجدهم که مردم داغستان زندگي مذهبي خود را با
عرفان و تصوف عجين نمودند نه تنها از فعاليتهاي سياسي و مبارزات مذهبي دست
برنداشتند بلکه فعاليتهاي مزبور را تقويت و تشديد کردند و در پاييز 1920 م که ارتش
سرخ براي تصرف داغستان وارد آن کشور شد، باز هم بار نهضتهاي مقاومت اسلامي مواجه
گرديد. «ناظم الدين حسينسکي»امام مسلمانان قفقاز شمالي انقلاب عظيمي را در اين
سالرهبري نمود و چون ميان مردم محبوبيتي به سزا داشت، در اکبتر 1920 اعلام جهاد
کرد  تمام مسلمانان را براي مبارزه با
نيروهاي بلشويکي به زير پرچم لا اله الا الله فرا خواند. عمق اين نهضت به حدي بود
که استالين را روانه داغستان نمود و در کنگره مردم داغستان، ناگزير شد خودمختاري
اين سامان را به رسميت بشناسد. روحاني مبارز شيخ محمد خياباني سالها قبل از اين
انقلاب در حجره پدر خويش «حاج عبدالحميد» مدتها مشغول فعاليت بود که سپس روانه
تبريز شد و به تحصيل علوم ديني روي آورد و در اندک مدتي به درجه اجتهاد نائل آمد.[21]

احزاب سياسي داغستان که گرايشهاي اسلامي دارند،
عبارتند از:

الف: حزب رستاخيز اسلامي: که بويژه در ميان جوانان
نفوذ دارد و به طور پي گير با حرکتهاي الحادي و کمونيستي مخالفت کرده است.

ب: سازمان اسلامي: (جماعت المسلمي) که از اوايل سال
1992 م در نواحي دارگين تشکيل يافت و از درجه بالاي تحرک سياسي برخوردار گرديد.
اين حزب با حزب رستاخيز اسلامي روابط دوستانه اي دارد.

ج: دموکرات اسلامي: با حدود 4000 عضو از احزاب قدرتمند
داغستان محسوب مي شود، اين حزب در اکتبر سال 1990 ميلادي به وجود آمد، حزب دموکرات
اسلامي به حل و فصل مسائل عمومي مسلمانان از جمله آموزشهاي مذهبي و مراسم عبادي،
سياسي حج توجه دارد و تحرک سياسي آن ضعيف است. پيروان سنتي طريقت نقشبنديه در حزب
دموکرات اسلامي و تا اندازه اي در جماعت المسلمين تشکل يافته اند.

تحليل پديده هاي سياسي

بهره گيري از تاريخ، در تحليل سياسي

رهبر معظم انقلاب اسلامي:

«توانايي مردم در تحليل سياسي، موجب شکست ترفندهاي
دشمن است».

(30/8/1372)

قسمت هفتم

سيد موسي مير مدرّس

يادآوري:

«قائد عظيم الشأن انقلاب، از سال 1370 تا کنون- در
ملاقاتهاي عمومي و در ديدار با گروه هاي گوناگون- بر ضرورت و اهميت تحليل پديده
هاي سياسي، تأکيد فراوان ورزيده اند. اين تأکيدها از جانب معظم له در خور تأمل
بسيار است؛ چه اين که ايشان ولي فقيه زمانند و بالتبع، دستوراتشان صبغه ديني به
خود مي گيرد.

افزون بر آن، معظم له خود سياستمداري دنيا ديده است که
سالها دبير کلي حزب جمهوري اسلامي و در دوره سياست جمهوري نظام اسلامي را در
بحراني ترين وضعيت کشور، بر عهده داشته، و در اين رهگذر از تجربيات گرانقدري
برخوردارند. مضافا بر اين که حضرت ايشان از زمره کشاني هستند که سالها درباره
تاريخ اسلام پژوهش نموده و اينک دستاورد آن تحقيقات را چنين اعلام مي کند که در
هماره تاريخ اسلام، علت اساسي ناکاميها، عدم توانايي مردم در تحليل مسائل سياسي
بوده است!

اين قلم مفتخر است که در حد بضاعت اندک خويش، در
راستاي تبيين ديدگاه ياد شده، ساعي بوده و بسيار خوشوقت است که اين مباحث، مورد
توجه خوانندگان فرزانه- بويژه طلاب و دانشجويان- قرار گرفته و بدين وسيله از اظهار
محبت آنان- که با ارسال نامه و ملاقات حضوري منت نهاده اند- سپاسگذارم و اميدوارم
مسؤولان، روزنامه ها و مجلات ديگر نيز بدين مهم بذل توجه فرموده و چنين موضوع
داراي اهميتي را، مطمح نظر قرار دهند و در نضج و بارور کردن اين نوع مباحث، دريغ
نورزند، چرا که رسالت فرهيختگان، کوشش در پويان ساختن جامعه است و يک جامعه زنده و
پويا، جامعه سياسي است!

خوانندگان محترم به خاطر دارند ک در قسمت ششم اين گفت
و گو، به مبحث مهم «پارامترهاي تحليل سياسي» پرداختيم، و دو محور (1- نقش جهانبيني
در برخورد با حوادث سياسي، 2- اصل تسلسل و بررسي سيستماتيک پديده ها) از نظر گذشت
و اينک ادامه مقال، تقديم مي گردد».

3-شناخت تاريخ و بهره گيري از روش تاريخي

تاريخ را سه گونه مي توان تعريف کرد، يا به عبارت ديگر
مي توان سه علم مربوط به تاريخ، ارائه نمود، به گونه اي که با يکديگر رابطه نزديک
داشته باشند.

1-    تاريخ نقلي (وقايع نگاري)

يعني علم به وقايع و حوادث و اوضاع و احوال انسانها در
گذشته، در قبال اوضاع و احوالي که در زمان حال وجود دارد.

2-    تاريخ علمي (تحليلي)

يعني علم به قواعد و سنن حاکم بر زندگي گذشتگان که از
مطالعه و بررسي و تحليل حوادث و وقايع گذشته به دست مي آيد. آنچه محتوا و مسائل
تاريخ نقلي را تشکيل مي دهد؛ يعني حوادث و وقايع گذشته، به منزله مبادي و مقدمات
اين علم به شمار مي روند.

3-    فلسفه تاريخ

يعني علم به تحولات و تطورات جامعه ها از مرحله اي به
مرحله ديگر و قوانين حاکم بر اين تطورات و تحولات. به ديگر سخن؛ علم به «شدن»
جامعه ها، نه «بودن» آنها.[1]

بنابراين تاريخ عبارت است از شناختن آنچه در گذشته
تحقق يافته، که به سه صورت ياد شده در دسترس ديگران قرار مي گيرد. تاريخ از دو
بُعد، در تحليل رويدادهاي سياسي، داراي کاربرد است؛ براي اينکه تاريخ هم از
دانشهايي است که تجليل گر بايد آنها را ياد بگيرد و هم از روشهايي است که در تحليل
رُخدادها نقش فراوان دارند. از اين رو اسلام، تاريخ را نه تنها وسيله اِنذار و
عبرت و ابزار تميز، که عيار و ملاک ارزيابي جريانها و رخدادها نيز مي داند. قرآن
کريم در موارد فراواني، سير در تاريخ گذشتگان و انديشه در سرنوشت آنان را توصيه
نموده[2] و
امام علي (ع) نيز مي فرمايد: «در رهگذر آگاهي بر سرگذشت پيشنيان، ارزشها و تجربيات
گرانبهاي آنان در طول تاريخ را، از ضد ارزشهايشان بازشناخته و سود و زيان آنچه را
بر آنان گذشته است، مي دانم».[3]

آنگه که يزيد بن معاويه در مجلس شام با تحليلي مقطعي و
برخاسته از جهان بيني مادّي گرايانه قوميّت پرستي و سرمست از باده پيروزي بر
بزرگترين و پرنفوذترين دشمن خويش، «ليت اشياخي ببدر شهدوا» سر داد و آن سان، بي
پروا سخن راند که بنياد رسالت نبوي را زاييده شرايط دانست و بکلي منکر نبوت شد (لا
خبر جاء و لا وحي نزل)، زينب کبري که در مکتب علي دانش تحليل و هنر تدبير را
آموخته و درنينوا به عيار تجربه گرفته بود، از همين روشن تاريخي مدد جست و با
مساعد از فاکتورهايي چون سنتهاي الهي در رقم خوردن سرونوشت شوم ستمکاران و عنصر
هميشه پيروز شهادت، و با نگرشي ژرف و با تحليلي همه جانبه، فرجام ماجراي قيام طف
را پيروزي کساني دانست که سر بر فراز نيزه داشتند و شکست از آنِ کساني که اهل بيت
پيغمبرشان را به اسارت گرفته بودند!

به هر حال شناخت تاريخ، اين فرصت را به تحليل گر مي
دهد تا مسائل سياسي را مجرد و منقطع از گذشته بررسي ننمايد، زيرا بسا براي شناخت
صحيح يک رويداد و پديده سياسي، شناخت بستر تاريخي و موقعيت جغرافيايي زمان تحقق
آن، مؤثر است. به علاوه تحليل گر با بررسي علل و عوام حوادث گذشته، خواهد توانست
از شيوه اي مستقل در تحليل برخي از حوادث مشابه، در آينده استفاده کند (استراتژي
تطبيقي).

نبايد فراموش کرد که مورّخ و تحليل گر سياست هر دو در
نحوه برخورد با تاريخ دچار مشکلاتي هستند، زيرا کساني که در زمان وقوع حوادث به
تحليل مي پردازند، از آ» رو که خود در صحنه حضور دارند- يا از دور نظاره گرند- و
نيز از آن جهت که قراين و شواهدي- که گذشت زمان در محو آنان مؤثر است- را در
اختيار دارند، از درک درست تري نسبت به آيندگان برخوردارند. با اين وصف، به دشواري
از آسيب حبّ و بغض، گروه مداري، هواسالاري و قدرتمداري برکنارند. لذا تلاش تحليل
گر، پيوسته بايد بر آزاد انديشي و انصاف، مبتني گردد.

از ديگر سو، کتمان پاره اي از حقايق و عدم افشاي برخي
از اسناد و مدارک و گاه پيچيدگي موضوع، از مشکلاتِ ديگرِ اينگونه تحليل گران است.

اما پس از گذشت زمان، آيندگاني که به تحليل گذشتگان مي
نشينند، از آن جهت که بر اسنادي دست مي يازند که سرّي بودن خود را از دست داده و
تحليل گران خود نيز تا حدودي از آفتهاي ياد شده، رهيده اند، دشواري کمتري را پيش
رو دارند، ولي مشکل اين جاست که تاريخ گذشته را يا مستشرقيني نوشته اند که انگيزه
تاريخ نويسي آنها، سلطه کشورهاي متبوعشان بوده يا مورخاني که وابستگان به سلاطين و
قدرتهاي حاکم بوده اند و يا کساني که تاريخ را وسيله فخر فروشي قومي و يا حتي
ابزار سرگرمي تلقي کرده اند. از اين رو حق و باطل در هم آميخته و داوري به غايت
دشوار است!

ترديد نيست که کساني مانند «مورگان شوستر» و «ميلسپو»
آمريکايي، و «بلفور» و «سايکس» انگليسي، و «ايوانف» و «ولاديمير پتروويچ» روسي، در
نگارش تاريخ مصالح دولتهاي خويش را مدّ نظر داشته اند.

«اسکندر بيک ترکمان» در «تاريخ عالم آراي عباسي» بر
خلاف خاندان صفوي تاريخ ننوشته است و «عبدالله طهماسبي» در «تاريخ شاهنشاهي
اعليحضرت رضا شاه کبير» و «مهدي بهار» در «ميراث خوار استعمار» علي رغم خاندان
پهلوي و دولت عليه برتانيا، سخن نرانده اند! اما چه بايد کرد که بسياري از
واقعيتهاي تاريخي را نيز همين مورّخان به رشته تحرير درآورده اند. و حتي در برخي
موارد، خود شاهد حوادث بوده و يا نقشي در تکوين آن داشته اند- مانند ميلسپو که
سامان دهنده اداره ماليه کشور ايران بوده يا چون اسکندر بيک ترکمان که سمت کاتبي
دربار شاه عباس صفوي را بر عهده داشته است-.

افزون بر آنچه گفته آمد، بعضي از شواهد و قرايني که در
فهم رخدادهاي تاريخ مؤثرند، به علت مرور زمان به فراموشي سپرده شده اند. در چنين
بحراني، سياست به تاريخ وام مي دهد و مورخ فاقد بينش و قدرت حليل سياسي از فهم
درست رويدادهاي پيجيده، ناتوان مي گردد؛ يعني همن سان که تاريخ به تحليل گر سياسي
کمک مي کند تا حوادث را بشناسد و از گذشته ملاک تحليل حوادث آينده را به دست آورد،
تاريخ نيز در پاره اي موارد به سياست محتاج است، تا گره ابهامات حوادث را بگشايد!

باري، تاريخ و بررسي گذشته به ما آگاهي مي بخشد تا
شرايط زمان را بهتر درک کنيم و گذشته را به آينده پيوند دهيم. و درباره گذشتگان به
درستي قضاوت کنيم. مشکلات، درگيريها، موانع، اشتباه ها، تقصيرها، ناتوانيها،
نارسائيها، توطئه ها و انقلابها را در جاي خود قرار بدهيم و ثمرات آن را ارزيابي
کنيم. تاريخ به ما فرصت مي دهد که ارزشهاي گذشته را باز هم ارزيابي نمائيم.[4]

تحليل گر سياست، تاريخ را به عنوان ابزار بکار مي گيرد
و پايه تحليلش را در پاره اي موارد بر گذشته استوار مي کند. بنابراين مي بايد که
در تاريخ تأمل بسيار نمايد؛ هم از آن رو که بايد به نيکي، گذشته با با معيارهاي
سياسي تحليل کند و هم از آن جهت که آينده را بر آن بنا مي گذارد و گاه به ارائه
تئوري مي پردازد.

پس تاريخ در سياست- بويژه تحليل پديده هاي سياسي- از
جايگاه ويژه اي برخوردار است، از اين باب، گفته اند: تاريخ يگانه آزمايگشاه علوم
سياسي است. و به قول «سانتايانا» فيلسوف اسپانيايي الاصل آمريکايي: «آنهايي که از
گذشته خود بي خبر مي مانند، محکوم به تکرار آن هستند»!

در اين ميان، شناخت تاريخ توران معاصر داراي اهميت فوق
العاده اي است، زيرا با توجه به گستردگي توطئه ها و تهاجمات سياسي، نظامي،
اقتصادي، فرهنگي، از پرماجراترين دوران تاريخ ايران- قبل از انقلاب اسلامي- به
شمار مي رود.

دوران ياد شده را از سال 1789 ميلادي- پيروزي انقلاب
کبير فرانسه- برابر با 1168 هجري شمسي، تا زمان کنوني، تعريف نموده اند، که تقريبا
دربردارنده حکومت يکصد و سي وشش ساله خاندان قاجار و پنجاه و هفت ساله دودمان
پهلوي و تأسيس جمهوري اسلامي است.

معرفت دو قرن گذشته از آن رو ضروري است که:

اولا- گروهها و سازمانهاي داخلي- که پاره اي از
جانشينانشان اکنو نيز داعيه هايي در سر دارند- به درستي شناخته شده و روند
فعاليتهايشان در ترازوي نقد و بررسي سنجيده شود.

ثانيا- از آنجا که اين دوران مصادف با انقلاب کبير
فرانسه و تحولات عظيم اروپا و انقلاب اکتبر 1917 روسيه است، بازتاب اين رويدادها
در ايران قابل مطالعه و تعمق است.

ثالثا- پيدايش «لژفراماسوني» و بعدها «جامع آدميت» و
«لژ بيداري ايرانيان»، در همين دوران بوده است که نقش مهمي در تسلط اجانب بر ايران
داشته اند.

رابعا- دشمنان گذشته اين مرز و بوم به خوبي شناخته شده
و هويّت عريان آنان از پَسِ پرده هاي افسون و تزوير هويدا مي گردد. و معلوم مي شود
که في المثل انگليسي ها و فرانسويان، چسان در جنگ ايران و روس، به کشور ما خيانت
کردند. و در اين راستا مي توان از خيانت و توطئه هاي دشمن و پيروزيها، شکستها و
ضعف نيروهاي خودي، درسهاي فراوان گرفت و در تحليل حوادث مشابه، از آنان بهره جست.

سر فصل عمده موفقيتهاي دوران معاصر را، مي توان در
قالب رويدادهاي ذيل ارائه کرد:

شورش مردمي در ماجراي قتل گريبايدوف روسي، تحريم
تنباکو و بايکوت کمپاني رژي، انقلاب مشروطيت، قيام عشاير جنوب عليه انگليسي ها،
نهضت ميرزا کوچک خان جنگلي در شمال کشور، قيام شيخ محمد خياباني در تبريز، جنبش
کلنل محمدتقي خان پسيان در خطه خراسان، مبارزه شهيد مدرس و علماي بلاد بر ضد
رضاخان، نهضت ملي شدن صنعت نفت، قيام ملي 30 تير 1331، قيام اسلامي 15 خرداد 1342،
19 ديماه 1356 و پيروزي انقلاب اسلامي.

توطئه ها و مصائب و ناکاميهاي دو قرن اخير را نيز مي
توان در طي حوادث ذيل مطالعه نمود:

پذيرش کاپيتولاسيون براي روسها، عهدنامه هاي گلستان و
ترکمن چاي، عهدنامه «فين کنشتاين» بين ناپلئون- امپراتور فرانسه- و پادشاه ايتاليا
و فتحعلي شاه، عهدنامه مفصل بين ايران و انگليس، در زمان فتحعلي شاه- جدا شدن
افغانستان از پيکر ايران، امتياز صيد ماهي در درياي خزر، تشکيل قزاقخانه توسّط
روسها، انعقاد قرار داد دارسي، اعطاي امتياز توتون و تنباکو- مورّخ 1890 ميلادي
برابر با 1267 هجري شمسي- امتياز کشتيراني در کارون امتياز لاتاري به انگلستان- در
زمان ناصرالدين شاه- امتياز حفاري و به يغما بردن آثار باستاني ايران به
فرانسويان- در زمان نصار الدين شاه و ادامه ان در دوره مظفرالدين شاه- تقسيم ايران
به سه منطقه تحت نفوذ روسيه، انگليس و منطقه بي طرف در سال 1907- در زمان محمد علي
شاه- کودتاي سياه 1299 سيد ضياء الدين طباطبايي و رضاخان با نقشه «آيرون سايد»
فرمانده انگليسي- و نورمن- سفير بريتانيا در تهران- ظهور رضاخان و انقراض قاجاريه
با خلع احمد شاه، کشف حجاب و کشتار مسجد جامع گوهرشاد، قراداد ننگين 1919 وثوق
الدوله، کودتاي سرخ حزب عدالت و خيانت احسان الله خان و خالو قربان به نهضت جنگل،
اشغال ايران توسط متّفقين، تشکيل جمهوريهاي خود مختار در «آذربايجان» به قيادت
رسيد جعفر پيشه وري، و در «کردستان» به رياست قاضي محمد، نفوذ آمريکا در ايران،
کودتاي آمريکايي 28 مرداد 1332، تشکيلات ساواک، ماجراي کاپيتولاسيون، کشتار 15
خرداد و تبعيد حضرت امام خميني- قدس سره- فاجعه جمعه سياه، مسجد کرمان و سينما رکس
آبادان.

ادامه دارد

نگاهي به بحران کشمير

قسمت دوم

دکتر محمدرضا حافظ نيا

مردم منطقه کشمير که تاريخ پُر فراز و نشيبي را پشت سر
گذاشته اند پس از ورود انگليسي ها به شبه قاره هند و شروع حاکميت سيکها در سال
1819 م و فروش آن به گلاب سينگ دو گروه توسط انگليس در سال 1846 م، دچار زندگي رنج
آور و مشقت باري گرديدند. حکام سيک و دوگره، مردم مسلمان کشمير را به چشم بردگان
مي نگريستند و به خود اجازه رفتارهاي غير انساني با آنان را مي دادند. بهمين دليل
اين دوران را دوران زندگي سياه مردم کشمير گفته اند.

بعد از تجزيه شبه قاره و پيدايش دو کشور هند و پاکستان
که به استقلال سياسي مسلمانان شبه قاره نيز انجاميد متأسفانه تغييري در زندگي و
سرنوشت مردم کشمير ايجاد نشد و حکومت دوگره ها ادامه يافت تا اينکه نهضت مسلمانان
کشمير فرصتي را بري آنان فراهم نمود. ولي وابستگي و ضعف بينش رهبران سياسي آنان
نظير شيخ عبدالله منجر به تداوم سرنوشت رنج آور مردم اين سامان گرديد. زيرا او علي
رغم سوابق بدرفتاري حکام هندي با مسلمانان کشمير، راه نجات آنان را در وعده هاي
رهبران سياسي دولت هند نظير نهرو مي دانست و به توصيه هاي رهبران مسلمانان شبه
قاره توجهي ننمود و علي رغم بارها دستگيري و زندان توسط دولت هند همچنان بر موضع
منفي خود در رابطه با وابستگي جغرافيائي و سياسي منطقه کشمير به کشور هندوستان
اصرار مي ورزيد. اين واقعيت تلخ در تاريخ سياسي معاصر کشمير لطمه سنگيني بر سرنوشت
مردم رنجديده و مسلمان آن منطقه وارد کرد که بحران کنوني و رنج و مظلوميت فعلي
مردم جامو و کشمير را بايد ناشي از اين امر و موضع ناصحيح اينگونه رهبران وابسته و
يا فاقد بينش سياسي و اسلامي دانست. پس از استقلال پاکستان، سرنوشت سياسي منطقه
کشمير در چند ديدگاه منطقه اي گرفتار آمد: الحاق به پاکستان، الحاق به هند و خودمختاري
وابسته به هند يا استقلال سياسي کامل. سياست دولت انگليس و موضع ناصحيح رهبران
سياسي کشمير نظير شيخ عبدالله به تداوم سلطه هند بر اين منطقه کمک نمود مردم
مسلمان منطقه کشمير را تحت سلطه دولت هند نگه داشت. از سوي ديگر موقعيت و ويژگي
هاي جغرافيايي کشمير نسبت به دو کشور هند و پاکستان باعث شکل گيري منازعه بين آنها
گرديد که حتي برخوردهاي سياسي و نظامي را درسالهاي 1948و 1945 و 1971 باعث شد.

سازمان ملل متحد طي دو قطعنامه تعيين سرنوشت کشمير را
به عهده مردم آن قرار داد ولي دولت هندوستان از پذيرش مفاد آن استنکاف نموده و
حاکميت خود را با استفاده از قدرت نظامي بر منطقه جامو و کشمير تداوم داده و مي
دهد و بر مردم محروم آن ستم مي نمايد. تداوم اين وضعيت باعث گرديده است که نوعي
بلاتکليفي در توسعه اقتصادي- اجتماعي و فرهنگي منطقه بروز نمايد که در نتيجه آن
فقر و عقب ماندگي بر آن سايه افکنده است.

ويژگيهاي خاص منطقه بحراني کشمير:

1-تعارض بين دو فرهنگ اسلامي و هندو که اولي در منطقه
غلبه دارد و جلوه سياسي اين دو فرهنگ را مي توان در نهضتهاي اسلامي و مردمي از
سويي و دولت هند از سوي ديگر مشاهده نمود. عدم توازن مزبور بوسيله حضور وسيع نظامي
دولت هند جبران مي شود تا تداوم استعمار و حاکميت آن کشور بر کشمير تضمين شود.

2-تضاد منافع همسايگان مسلح به سلاح اتمي: قبل از
فروپاشي شوروي سابق. منطقه کشمير توسط چهار قدرت هسته اي (شوروي، چين، هند و
پاکستان) محاصره بود و درحال حاضر توسط حداقل سه قدرت هسته اي (چين، هند و
پاکستان) محصاره شده است و هرکي از قدرتهاي مزبور براي خود منافعي را در منطقه
کشمير جستجو نموده و مي نمايد لذا رقابت در راستاي تحصيل منافع ادعايي آنها در
منطقه کشمير به گسترش منازعه و بروز خطر درگيري نظامي کمک مي نمايد. طبيعي است که
چنين درگيري نظامي مي تواند عواقب وحشتناکي را براي جنوب آسيا و کل جهان بهمراه
داشته باشد.

3-منطقه اي بودن بحران: بدين صورت که بر خلاف خيلي از
موقعيتهاي استراتژيک بحران زده که داراي ابعاد بين المللي هستند، بحران کشمير
ابعاد منطقه اي دارد و منازعه عمدتاً بين همسايگان آن مي باشد که صرف نظر از
مزيتهاي ژئوپوليتيک و ژئواستراتژيک، خلأ قدرت سياسي در منطقه کشمير باعث منازعه
بين همسايگان بر سر حوزه نفوذ آن شده است. چرا که اگر استقلال سياسي منطقه کشمير
تأمين شده و نظام سياسي مستقلي همراه با روابط خارجي متوازن با همسايگان در آن
حاکم باشد زمينه رقابت بين آنها کاهش مي يابد. اما در حال حاضر به دليل وجود فرضيه
مشترک بين همسايگان مبني بر بلاصاحب بودن کشمير و اينکه هريک بيشتر در آن نفوذ
داشته باشد بيشتر قادر به تأمين امنيت خود و داشتن برگ برنده بر عليه همسايه رقيب
خود خواهد بود، آنها به خود اجازه توسعه حوزه نفوذشان در منطقه کشمير را مي دهند.

مزيتهاي ژئواستراتژيک و ژئوپليتيک منطقه کشمير:

منطقه عمومي کشمير که بخش عمده گره گاه پامير را تشکيل
مي دهد داراي مزاياي ژئواستراتژيکي و ژئوپليتيکي است که باعث افزايش اهميت
استراتژيکي آن بويژه از ديده همسايگاه شده است.

اين مزايا عبارتند از:

1-    موقعي جغرافيايي: ضمن برخورداري از
وضعيت مساعد طبيعي در مجاورت کشورهاي مختلف که در زمره قدرتهاي درجه 1 و 2 جهاني
هستند قرار گرفته است. هرچند پس از فروپاشي شوروي سابق و آزادسازي افغانستان، يکي
از قدرتهاي جهاني از همسايگي کشمير حذف شد ولي قدرتهاي ديگر همچنان با اين منطقه
همسايه هستند. کشور چين در شرق و شمال با دارا بودن بيشترين مرز مشترک در رتبه اول
و کشور پاکستان در غرب از اين حيث در رتبه دوم قرار داد. کشور هندوستان در جنوب از
حيث طول مرز مشترک رتبه سوم و افغانستان رتبه چهارم را دارد.

2-    ارتفاع: منطقه کشمير بخشي از گره
گاه پامير به عنوان بام جهان را تشکيل مي دهد از اينرو بر مناطق پست پيرامون خود
مسلط مي باشد يعني فلات دکن و هندوستان، شرق فلات ايران و کشور افغانستان جلگه
پنجاب و کشور پاکستان و نيز آسياي مرکزي و کشور تاجيکستان و فلات تبت و منطقه سين
کيانگ در غرب چين در پائين دست منطقه کشمير قرار دارند. لذا اين مناطق از نظر
نظامي از منطقه کشمير احساس خطر نموده و حضور هريک از همسايگان را در آن به عنوان
منبع تهديد کوتاه مدت يا بلند مدت نسبت به خود تلقي مي نمايند. اين مسئله زماني
اهميت خود را نشان مي دهد که شهرها و سکونتگاه هاي بزرگ و حتي پايتختها در مجاورت
آن قرار داشته باشد و پاکستان از اين جهت آسيب پذيري بيشتري دارد زيرا پايتخت و
شهرهاي بزرگ آن در مجاورت اين منطقه قرار دارند. منشأ رقابتهاي چين و هند و نيز
پاکستان و هند بر سر دستيابي به ارتفاعات منطقه و نيز اهميت استراتژيک منطقه
سياچين همين مطلب مي باشد.

3-    موقعيت ارتباطي: منطقه کشمير بويژه
بخش شمالي آن نقش عمده اي را در برقراري ارتباط بين آسياي مرکزي و منطقه تبّت و
چين غربي و سين کيانگ و شرق آسيا دارد. وجود جاده اسفالته راولپندي- گلگيت- کاشغر
اين ارتباط را تسهيل مي نمايد و از اهميت استراتژيک برخوردار است، زيرا ارتفاعات
بلند منطقه پامير و ديواره بلند هيماليا امر ارتباط بين جنوب آسيا و مرکز و شرق آن
را دشوار مي نمايد. اين جاده از مناطق شمالي عبور نموده و در کنترل پاکستان قرار
دارد.

4-    قرار گرفتن در حوضه آبريز سند و
پنجاب: منطقه عمومي کشمير و حاشيه شمالي کشور هندوستان و غرب تبت بر حوضه آبريز
سرچشمه رودخانه هاي پنجگانه سند، جهلم، چناب، راوي و ستلج تطبيق مي کند و تشکيل يک
مجموعه توپوگرافيک واحد را مي دهد که دره ها و مسير رگه هاي آب آن به سوي جلگه
پنجاب جهت گيري و سازماندهي طبيعي شده اند. بنابراين منطقه کشمير براي کشور
پاکستان که حيات خود را مرهون رودخانه هاي پنجاب و سند و جلگه هاي حاصلخيز ناشي از
آن مي داند از اهميت استراتژيک ويژه برخوردار است و کنترل آن از سوي قدرت رقيب
پاکستان مي تواند منبع تهديد جدي براي آن تلقي مي شود.

همانطور که ملاحظه مي شود مزاياي جغرافيائي ياد شده
منطقه عمومي کشمير را از اهمين ژئواستراتژيک برخوردار نموده که کنترل تمام يا بخشي
از آن توسط هريک از قدرتهاي همسايه مي تواند از نظر ديگران تهديد جدّي براي امنيت
ملّي و منافع آنها تلقّي شود. وجود خلأ قدرت و نظام سياسي مستقل در آن نيز رقابت
بين همسايگان را تشديد نموده و به بُحران کشمير جلوه ديگري مي دهد. بنابراين ماهيت
بحران اين منطقه را بايد در چارچوب اهميت ژئواستراتژيک و ژئوپليتيک آن جستجو نمود.

ادامه دارد

مهندس محمد باقريان

شمال- جنوب

بازار بين المللي تكنولوژي- سراب يا واقعيت

اشاره:

در نوبت هاي پيشين با استناد به گزارش توصعه انساني
سال 1992 م برنامه توسعه سازمان ملل متحد تصويري از شكاف فاجعه آميز اقتصادي-
اجتماعي رو به افزايش بين شمال (كشورهاي صنعتي) و جنوب (كشورهاي در حال توسعه) و
تبيين شرايط كه منجر به كاهش مسمتر سهم مشاركت و ميزان دسترسي كشورهاي جنوب به
بازارهاي چهارگانه بين المللي كار- سرمايه- تكنولوژي و كالا و خدمات تجاري مي
گردد، ارائه گرديد.

شرايطي كه كشورهاي در حال توسعه را چنين گرفتار كرده
است بيان كننده اين واقعيت تلخ است كه كشورهاي شمال تحت عنوان توسعه و آباداني
جنوب و در قالب توصيه هاي نهادهاي به اصطلاح بين المللي و در پوشش نيّات به ظاهر
خيرخواهانه سير محصولات خود را به سوي كشورهاي جنوب سرازير مي نمايند و با درهم
ريخيتن الگوهاي مصرف آنان، جامعه اي مصرفي و بي در و دروازه و مفتون دنياي غرب را
شكل مي دهند و كمبود منابع آنان را با انواع و اقسام وام ها و اعتبارات بين المللي
در كوتاه مدت و دوره اي مشخص پُر نمده و سرانجام آنان را در چرخه شوم اسارت بار
قرضه هاي جهاني گرفتار مي نمايند. پيامدهاي اين روند در بازار بين المللي كار به
صورت غارت منابع انساني متخصص كشورهاي جنوب چهره مي نمايد و توان توسعه آنان در
اين مبادله نابرابر رو به نابودي گذاشته و در چرخه شوم ديگري به نام چرخه فقر
انساني يا اضمحلال توان توسعه گرفتار مي آيند.

در اين نوبت به بررسي پديده تكنولوژي و نسبت آن با
شمال و جنوب مي پردازيم تا ضمن روشن شدن ماهيت اين امر مقدمات بررسي بازار
تكنولوژي فراهم گردد.

سراب عاقبت سوز جنوب

براستي شمال به چه مي نازد؟ تمدن غرب به چه مباهات مي
كند؟ سر در پاي چه بت عياري افكنده است؟ هستي خود را از چه مي داند؟ گِرد كدام كعبه
طواف مي كند؟ اين تابو چيست كه غرب چنين مفتون آن است؟ اين درجه به اصطلاح از
پيشرفت و رفاه از كجا مايه گرفته است؟ غرب وحشي را چه وحشي كرده است؟ كدام امتياز؟
كدام منبع قدرت؟ خلاصه كلام ناموس غرب و راز سر به مُهر توانمندي آن چيست؟ قدرتي
كه نيروي نظامي غرب خود را مديون آن مي داند، توان اقتصادي شمال از آن مايه مي
گيرد، سلطه سياسي به اعتبار آن بر گُرده ديگران تحميل مي گردد و بالاخره قدرتي كه
مشأ تمام تفاخر و زورگويي و برتري طلبي غرب گرديده است چيست؟ غربي كه بواسطه اين
قدرت دنيا را به تعظيم و تكريم خويش فرا مي خواند و همه را مفتون و شيفعنه خود مي
خواهد و آنچه را كه خود ساخته و پرداخته است مرجع ضمير تمام توانمندي هاي بشري
قلمداد مي نمايد و آنچنان واله و شيداي آن گرديده كه خود به ستايش آن نشسته است و
ديگران را نيز به پرستش آن دعوت مي نمايد و تمام كوشش خود را در فربهي آن مصرف مي
دارد.

اين توصيفات بُت زمان يا گوساله سامري غرب، يعني
تكنولوژي مي باشد. اين پديده در نار به فراموشي سپردن دين و به جاي آن برگرفتن عقل
و تجربه دنيوي، آنچنان غرب طغيانگر را از خويشتن فطري خويش بيگانه كرده است كه
نداي انا ربكم الاعلي سر داده است و هرآن كس را كه از تبار خود نداند انسانهاي
درجه دو و سه وپايين تر مي شناسد و آقايي و سروري را حق مسلم قوم زورمندان و
مترفين مي داند و انسان غير غربي و هر آنچه در اختيار آنان است ملك خود دانسته و
به انواع حيله ها از آنان در جهت مطامع خود و فزون تر كردن شكاف شمال و جنوب بهره
مي گيرد. سردمداران قدرتهاي استكباري با بوق و كَرنا و اقسام نمايشها و شعبده ها،
صداهاي برآمده از اين گوساله را تقويت نمده و سعي در ارعاب جهان دارند و ملل جنوب
را تحت چنين شرايط و فضائي با دهان باز و حيرت زده به دنبال خود مي كشانند. اين كشورها
در اين يورش عظيم هويت خويش را از دتس مي دهند و دست غرب در غارت منابع خيش در
پوشش توجيهتي نظير سياست درهاي باز، و رقابه به اصطلاح آزاد در بازارهاي جهاني، به
عنوان الزامات توسعه باز مي گرارند و با دعوت هاي اغواگرانه آنان به اميد بهره
گيري از كمكهاي فن آورانه (تكنولوژيك) غرب هر آنچه دارند سودا مي كنند و در طرفة
العيني در بندهاي استثمار و بهره كشي نوين غرب غارتگر درقالب به اصطلاح بازارهاي
بين المللي كار و سرمايه… گرفتار مي آيند. و روز به روز در دام اين چرخه هاي شوم
توش و توان خود را بيشتر از دست مي دهند و شكاف شمال- جنوب عميق تر گشته و چرخهاي
هيولاي توسعه كشورهاي صنعتي بر پشت توده هاي كشورهاي محروم راه صعود به قله هاي
رفاه و توسعه اقتصادي را در مي نوردد. و جه سراب عاقبت سوزي كه گمان بريم غرب
اينچناني در بازار تكنولوژي، راز سر به مُهر يا ناموس وخداوندگار ساخته و پرداخته
خويش را به فروش مي گذارد! و راه توسعه اقتصادي ار براي رنگين پوستان! و
بنيادگراياني كه غرب و شرق را نفي مي كنند، و محروميني كه به ناحق به ثروت هاي
طبيعي تكيه زده اند! و بالاخره مستضعفاني كه فرياد حق طلبانه آنان جز بر هم زدن
نظم موجود به اصطلاح دهكده جهاني خاصيتي ندارد هموار نمايد! و زهي خيال باطل! و
وامصيبتا از ساده انگاري و نشناختن ماهيت استكبار و منطق زور و زر و تزوير آنان!

تكنولوژي براي جنوب يا شمال؟

فن آوري (تكنولوژي) نيز همانند بقيه پديده ها و واژه
هاي جهان معاصر نظير حق و باطل، حقوق بشر، توصعه، عدالت، بازار آزاد، …. نزد غرب
دوگونه معني مي شود: يك تعريف خاص شمال يا كشورهاي توسعه يافته و يك تعريف براي
عرضه به جنوب.

نگرش اول از يك سو تكنولوژي را (دانش كاربردي مُدوّن)
متشكل از چهار مؤلفه: 1- ماشين، ابزار، تجهيزات و يا سخت افزارُ، 2- اسناد و مدارك
و محسبات و يا اطلاعات، 3- مهارت و آموزش يا نيروي انساني ماهر و متخصص، 4- و
سازمان و تشكيلات و تدبير اين امور يا مديريت مي داند كه بدون حضور هريك از اين
چهار گانه ناقص و ابتر است و از سويي ديگر تمامي اين عوامل متكي و نيازمند زير
ساختها و نظامات مادر و بسترهاي رشد مي باشند تا بتوانند به حيات خود ادامه دهند
به عبارت ديگر پديده اي است كه هريك از عناصر آن ريشه عميق در ساختارهاي فرهنگي،
علمي، تربيتي، آموزشي تحقيقاتي و صنعتي و توليدي و خدمات گوناگون رفاهي، اجتماعي و
اطلاع رساني هر كشور و در نهايت سامان اداري و يا توانمندي هاي مديريت دارد و هر
نوع رشد و توسعه فن آورانه (تكنولوژيك) در هر زمينه و رشته اي بايستي با ويژگي هاي
بومي و لحاظ كردن ساختارهاي مذكور صورت پذيرد و صد البته براي دست يابي به
تكنولوژي (فن آوري) بايستي به تمام عناصر آن پرداخت و صرفا سخت افزار و به عبارتي
تنها ماشين و دانش بهره برداري از آن را تكنولوژي نمي دانند. روشن است كه در جامعه
كشورهاي صنعتي نيك اين تعاريف و تقسيم بندي ها رعايت مي گردد و در ميان اين جوامع
مسير رشد و توسعه تكنولوژيك (فن آورانه) جز از طريق پرداختن به تمام جوانب امر و
طيّ يك مسير تكاملي كه فرصت هضم و جذب پديده هاي نو را به ساختارهاي موجود مي دهد
حاصل نمي گردد و به لحاظ اهميت امر به دقت فرآيندهاي مربوطه نظارت مي گردد. آنها
بر ورود و خروج نيروي انساني به داخل جوامع خود نظارت تام و تمام دارند و سره از
ناسره را باز مي شناسند و با وسواس نيازمنديهاي خود را جستجو و جدا مي نمايند. هر
ماشيني، ابزار و تجهيزاتي را اجازه ورود و خروج نمي دهند. اسناد و مدارك و محاسبات
و دانش چرائي هر تكنولوژي را طلب مي كنند و در مبادلات مدّ نظر دارند. آ»ها به
خوبي مي دانند كه ماشين، انسان ماهر و اسناد و مدارك هم به تنهايي كفايت نمي كند
ودانش مديريت را در كنار آن الزامي مي دانند. آنها از پذيرش تكنولوژي غير مأنوس با
شرايط كشورشان ابا دارند و اگر نياز داشته باشند با دقت آن را خودماني و بومي مي
كنند و تمام مقتضيات پذيرش و آشنائي با آن را فراهم مي كنند تا به خوبي جذب گردد.
آنها چون اين پديده را مايه بقاء و حيات و توسعه ملي خود مي دانند در تقويت آن در
ميان كشورهاي خود مي كوشند.

البته براي جنوبي ها جور ديگري معني مي كنند و رابطه
خود را در اين سوي بازار به گونه اي وارونه تنظيم و همواره چيزي، پس مانده اي،
موجود ابتر و ناقصي براي عرضه در چنته خود آماده دارند. آنها با كالاهاي رنگارنگ
تكنولوژيك (فن آورانه) و سرمايه اي، چشم و دل جنوب را مي ربايند و با جار و جنجال
وعده انتقال تكنولوژي و توسعه اقتصادي را مي دهند. و البته در اينجا ديگر تكنولوژي
آن تعريفي كه براي خويش قائل بودند، ندارد. بلكه تكنولوژي يعني كالاها و ماشين
آلات غربي كه فروش و به اصطلاح انتقال آن! با كيف هاي پر از بروشورهاي و كاتالوگ
هاي رنگارنگ تبليغ مي گردد. مديران بُهت زده جنوب را به كشورهاي خود مي كشانند،
كارخانجات را نشان مي دهند، همه جا پُر از كالا، ماشين هاي قدرتمند گوناگون است،
آنها با كسي از چگونگي رسيدن به اين توانمندي ها سخني نمي گويند. از تشكيلات، نظم
و ترتيبات تحقيقات و پژوهشي خود و شيوه توسعه و تكامل محصولات بسيار كم سخن گفته و
بلكه هيچ اسمي نمي برند. آنها اصولا اجازه پرسيدن در مورد دانش چرائي يا به عبارتي
چرا اين ابزار، چرا اين نوع ماشين، چرا اين راه حل و چگونگي طراحي و محاسبات را
نمي دهند و نهايتاً اين اسناد و مداركي كه ارائه مي نمايند مربوط به دانش بهره
برداري و کار کردن با ماشين و ابزار است و بس. اگر تربيت نيروي انساني مطرح است
براي اين امور است. اگر اصراري بيشتر باشد تشکيلات و مديريت بهره برداري را ارائه
مي نمايند. آنها خوب مي دانند که اين مختصر تنها لايه نازکي از نيازمندي مشتري
جنوبي است. تکنولوژي در اين تعريف يعني چگونگي بکارگيري ماشين و يا به تعريف رايج
آنان دانش چگونگي (know- how) يا دانش بهره برداري است و نه دانش چرايي (know- why) و يا دانش خلق و توصعه و چون و چرا کردن، دانش پژوهش و تحقيق،
دانش راه حل ها را جستجو و جدا کردن که اين دومي صد البته رنج و مرارت دارد، زمان
مي خواهد، حوصله بايستي به خرج داد و ريشه در نظام هاي مختلف آموزشي، علمي، فنّي،
تربيتي، تحقيقاتي،… دارد و اگر قرار باشد اين گونه شروع شود ديگر سيل بينان کن
کالاهاي غربي را چگونه بخورد اين کشورها بدهند و چگونه به اسم انتقال تکنولوژي
ميوه و اخيرا حتي تفاله هاي نظام صنعتي خود را در اين بازارها به فروش رسانند و
چگونه از سازگاري ساختارهاي بومي هر کشوري در اين اوضاع و اجوال مي توان سخن گفت و
بحث هاي تحقيق و توسعه، جذب و اشاعه خورند هرکشوري را مطرح کرد. آنها به خوبي
واقفند که فراهم سازي بستر رشد و توسعه تکنولوژيک همان شرايط و مقتضياتي را مي
طلبد که براي خويش قائل هستند و صد البته اين راز سر به مهر غرب است و چه باک که
تحت عنوان انتقال تکنولوژي تا جائي که ظرفيتهاي قابل چپاول ملت هاي جنوب اجازه مي
دهد محصولات رنگارنگ و کارخانجات گوناگون بدون ريشه به سوي کشورهاي جنوب سرازير
گردد و مانند بمبي تام ساز و کارهاي بومي، توانمنديها و مهارتها، فرهنگ، مدريريت و
ديگر ساختارهاي زير اين فشار سنگين دبون اينکه اجازه هضم و جذب داده شود تخريب و
نابود گردانند و تحت عنوان رشدو توسعه ملي هرآنچه که نبايد به اين ملت ها تحميل
گردد. در چنين شرايطي چند گشور معدود که در بست سر در پي غرب گذاشته اند را نيز با
الگوهاي خود مجهز گردانيده و همه چا هب ملت ها آنها را نشان مي دهند که اگر قصد
رسيدن به غرب را داريد بايستي چنان کنيد که انيها کردند و همه چيز ما را اعم از
کفور جهت و فرهنگ و خلاصه همه چيز غرب را با هم پذيرفتد و البته مي دانيم حتي اين
وعده هم فريبي بيش نيست. و امروزه ديگر جهان نيک مي داند که اگر غرب قصد رشد و
توسعه عادلانه جنوب را داشت نمي بايست ظرف سه دهه گذشته شکاف يک پنجم ثروتمندترين
مردم جهان (کشورهاي صنعتي) با يک پنجم فقيرترين مردم جهان از 30 برابر به 60 برابر
رسد و در آن صورت اگر قرار باشد بازارها و روابط عادلانه اي برقرار گردد، چنين
چپاول و غارتي ممکن نبود و فربهي شما از کدام بازارهاي باصطلاح آزاد و از محل
استثمار کدام منبع انساني امده و از محل تاراج کدام منابع اوليه مي توانست تأمين
گردد. امرورزه مشاهده مي کنيد که از هر گوشه اي از اين جهان طاغوت زده چنانچه صداي
ملتي برخيزد که دم از استقلال و تکيه بر خود و توانمندي هاي ملي مي زند و جوياي
روابطي عادلانه در اين بازارهاست ناگهان تمام بوق هاي استکباري آنها را هو مي کنند
و تا او را به عناوين گوناگون متهم نکنند و از پا نيافکنند از کوشش خود دست برنمي
دارند و اين جنجال وقتي به اوج خود مي رسد که مدعي قصد افشاکردن چهره کريه غرب
وحشي را داشته باشد و تفکرو فلسفه و فرهنگ غرب سلطه جو را به زير سؤال کشد و به
مفاهيم رايج تحميلي فقر، غني، حق و باطل، عدالت و برابري، حقوق بشر، بازار مبادله،
توسعه، … و تمام نهادهاي بين المللي خود ساخته و پرداخته آنها و در يک کلام نظام
سلطه استکبار بتازد. شکسته شدن اين حريم ها همان و بيداري ملت ها، ويراني کاخ هاي
ستم، فروريختن تابوي تکنولوژي غرب و پائين کشيده شدن علم طغيان انسان غربي و
برافراشته شدن پرچم احياء ارزشهاي الهي و رجوع به فطرت بشري و تسليم انسان در
پيشگاه حق و ابزاري شدن تکنولوژي در خدمت اين مقاصد الهي همان و اين صورتي ديگر از
جنگ هميشه حق و باطل است که در جهان معاصر چنين چهره نموده است.

توسعه فن آورانه (تکنولوژيک)، چرا؟ و چگونه؟

پاسخ به اين پرسش اساسي که توسعه تکنولوژيک را براي چه
مي خواهيم و در خدمت کدام اهداف و بر پايه چه بينش و تفکري سر در پي تحصيل آن مي
گذاريم به بسياري از ابهامات روشني مي بخشد و البته بسياري از کارهاي امروزي ملل
در حال توسعه را نيز به زير سؤال کوبنده و بيدار کننده مي کشد. آيا تحصيل اين
توانمندي از هر راهي ممکن است و يا يک راه روشن و مستقيم دارد؟ آيا مقتضيات دسترسي
و پا گذاشتن در اين راه را از بيرون بايستي جستجو کرد و يا از درون؟ آيا توسعه
تکنولوژيک هدف است يا وسيله؟ نسبت توسعه تکنولوژيک با توسعه اقتصادي چيست؟ در
توسعه اجتماعي چه نقشي دارد؟ با فرهنگ چه مي کند؟ اين نوع توسعه چه جور انساني مي خواهد؟،
آيا يک توسعه تکنولوژيک نسبتي با ارزش ها و اعتقادات دارد؟ آيا از دست اوردهاي
ديگر جوامع مي تواند چيزي بگيرد؟ اين گرفتن چگونه اتفاق مي افتد؟ چه چيزهايي را وا
مي نهد و پس مي زند، آنچه مي گيرد آيا در ميان هرآنچه داريم بدو زحمتي، تغييري،
همسازي و تأثير و تأثري جا باز مي کند يا جائي به او مي دهند؟ و يا بر سر آنچه
داريم مي نشيند و آن را لِه مي کند. و خلاصه اگر از بيرون هم برگرفتني است چگونه
در درون برنشاندني است؟ آيا با اين شکاف شمال- جنوب به شيوه مورد توصيه آنها بايد
آن را توسعه داد يا راه ديگري در پيش داريم؟ آيا اگر سر خود در پيش گيريم بدون
همکاري شمال اين امر ممکن است، شرايط اين همکاري چيست؟ ما تنها نيازمنديم يا يک
طرف معامله، اين مبادله يا چه سرعتي مناسب است؟ و اين تناسب با چه ساز و کارها،
شرايط و احوالي بايستي برقرار شود؟ متناسب با مطامع شمال؟ متناسب با مصلحت جنوب؟ و
يا نقطه اي در اين ميان؟ و نهايتاً از آنچه به سر امروز دنيا آمده مي توان درسي
گرفت، از تجربه چند دهه گذشته چگونه عبرت گيريم و بالاخره براي راه در پيش چه
تدبيري بيانديشيم؟، اگر به آن دست يافتيم هرآنچه توانستيم بکنيم؟ و با ديگران
فرودست چه بايستي کرد؟ چگونگي پاسخ به اين سؤالات و ده ها سؤال از اين دست را در
نوبتي ديگر بدان مي پردازيم انشاء الله.

ادامه دارد

ارزشهاي اسلام و انقلاب را پاسداري كنيم

حجة الاسلام والمسلمين محمد تقي رهبر

انتظار مردم از روحانيت

ثلمه جبران ناپذير ارتحال مرجع و فقيه اهلبيت عليهم
السلام،حضرت آيت الله العظمي گلپايگاني- قدس سره- كه به حق يكي از استوانه هاي
نارد فقاهت و مجسمه علم و فضيلت و آگاهي و تقوي بودند و بزرگداشت آن فقيه جليل
القدر، از سوي امت مسلمان و پيروان مكتب اهل بيت عصمت عليهم السلام در داخل و
خارج، بار ديگر پيوند ناگسستني مردم با ايمان و امت فداكارمان را به نمايش گذاشت و
دست ردي بود بر سينه كساني كه مي پنداشتند تبليغات شوم اجانب و شايعه پراكني هاي
دشمنان انقلاب اسلامي و در كنار آن مشكلات و نابسمانيهاي موجود مي تواند در اعتقاد
و علاقه ديرين امت نسبت به رهبران دين، سستي ايجاد كند و زير پاي انقلاب را خالي
نمايد و به توطئه گران مجال شيطنت و نيرنگ بدهد.

قبل از اين ضايعه اسفناك، رستاخيز عظيم امت بزرگ اسلام
را در رحلت حضرت امام خيمني- قدس الله نفسه- بنيانگذار جمهوري اسلامي و احياء
كننده اسلام ناب محمدي (ص) ديديم و حافظه تاريخ هرگز از ياد نخواهد برد كه تشييع
يازده ميليوني آن حضرت پشت شرق و غرب را لرزانده وحيت رسانه هاي بيگانه در آن تاريخ
اعتراف كردند كه تشييع جنازه رهبر فقيد انقلاب اسلامي، به بزرگترين تظاهرات تاريخ
تبديل شد و اينها مُشتي پولادين است بر دهان استكبار و مزدورانش و خناسان وشايعه
سازاني كه مي كوشند پايگاه روحانيت را در دلها تضعيف كنند با تصور اينكه سلطه مجدد
جنايتكاران جهاني را به اين مرزو وبوم عودت دهند و مردم را با مقدسات ديني شان
بيگانه سازند.

حال با اغتنام فرصت از اين مناسبت به تذكر چند مطلب
بپردازيم:

1-پايگاه روحانيت

پايگاه افتخار آميز روحانيت شيعه در دلهاي مردم مؤمن و
پيروان اهلبيت عليهم السلام مسئله امروز و ديروز نيست. حقيقتي است تاريخي كه در
چهارده قرن مظلوميت طلايه داران مكتب انقلابي تشيع ريشه دارد و وجدانهاي پاك امت
حق جوي اسلام و ياران و پيروان خاندان عصمت و طهارت علي رغم شكنجه ها و زندان ها و
چوبه هاي دار كه مسندنشينان خلافت جور در كسوت زمامداراي اسلام! براي آزاد مردان
تدارك ديده بودند از ديرباز دريافته اند كه حق و حقيقت را مي بايست در آستانه
مبارك اهل ولايت بجوئيد و از خانه هاي غبار ديده و گرد غربت گرفته محكومان جهل و
جور، همت طلبند و چشمه زلال ايمان و انسايت را در مكتب كساني بجويند كه رعد و برق
تاج و تخت و زر و زور و شمشير تزوير مجال نمي داد، حتي يك مسئله فقهي را بي دغدغه
براي مردم تبيين كنند وزبانهاي پيروانشان به جرم حق طلبي و حق گوئي از حلقوم بيرون
مي كشيدند و يا زنده بگورشان مي ساختند كه نمونه هايش ابي ذرها و ميثم ها و حجربن
عدي ها و ابن سكيت ها بودند كه قدم جاي قدم رهبران خود نهاده و غربت و تبعيد و
چوبه دار و شكنجه و زندان را پذيرا شدند تا به اثبات رسانند كه تشيع سرخ و اسلام
ناب چشمه زلالي است كه هرگز با بدعت آلوده نمي شود و به سازش و تسليم تن نمي دهد و
براي فروختن دين و خريدن دنيا هرگز چانه نمي زند و مرگ سرخ را بِه از زندگي ننگين
مي داند… و اين فلسفه اي است كه بايد تا ظهور مهدي صاحب الزمان- عجل الله تعالي
فرجه- ثابت و پايدار باشد.

باري، اين حقانيت توأم با مظلوميت بوده كه دلهاي
آزادگان را به خود جذب كرده و جان هاي پاكيزه دلان را در چوگان ارادت خود كشيده و
پايگه رهبري شيعه را در طول چهارده قرن اسلام تحكيم بخشيده و وارثان فقاهت اهلبيت
و احياگران عاشورا و ستم ستيزان تشيع علوي را حيثيت و آبروي تاريخي داده است واين
پايگاه و جايگاه، ارزان به دست نيامده، كه چهارده قرن علم و جهاد و ايثار و تقواي
محدّثان و فقيهان و شهيدان وزاهدان را پشت سر خود دارد و نبايد آن را ارزان فروخت
كه دست آوردن آن محال است.

2-روحانيت از ديدگاه مردم

چيزي كه مردم مسلمان در طول قرن ها در حافظه تاريخ خود
از روحانيت شيعه سراغ دارند و خود عملا شاهد آن بوده اند و جز آن را انتظار ندارند
عبارتست از: اخلاص، وارستگي، زهد، تعبد و تقوي و انسان دوستي و اعراض از دنيا و بي
توجهي به قدرت و مكنت و ثروت هاي غرور انگيز كه انسانها را در كام خود فرو برده
است. روحانيت از ديدگاه مردم، آن قشر تلاشگري است كه عشق و آرمان خود را در تحصيل
و تعليم و روشنگري و تحقيق و پاسداري از مرزهاي علم وفقهاهت واخلاق و فضيلت يافته
و با برخورداري از لذت وزيبايي فضايل صوري (اين الملوك و اين ابناء الملوك) مي
سروده است. روحانيت از ديدگاه مردم آن قشر دلسوزي است كه به سادگي زيست كرده و در
غم و شادي؛ در كنار مردم قرار داشته و دست نوازش براي مستمندان و آرامش روح براي
تهي دستان و تازيانه بيداري در چهره بيدادگران و رفاه طلبان و مسرفان بوده است
هرگز بر خوان ناكسان پاي ننهاده و خون جگر خورده و در دل شب اشك بر سجاده ريخته
وبا مرگ خود، خون شهيدان را پاسداري كرده است و اين است رسالت تاريخي اش.

روحانيت همان مصدر قدرتي است كه طي قرن ها خانه اش
قبله حوائج و قلمش حلال مشكلات و فصل كننده خصومات بوده و در حالي كه مردم زجر
كشيده، دستگاه هاي حاكم و محاكم قضائي شان را غير رسمي و غير قانوني مي دانسته، به
«لا» و «نعم» و «نه» و «آري» روحانيت سر تسليم فرود آورده و اسناد تنظيم شده با
قلم و قلمدان آنان را بيش از هر سند ديگر باور داشته و مشروعيت آن را با صميم قلب
پذيرفته، و بالأخره از ولادت تا مرگ به عالمان و فقيهان احساس نياز مي كرده و آنها
را امين مال و ناموس خود مي دانسته است.

روحاين است كه با يك فتواي شرعي توانسته قرارداهاي
نامشروع بين المللي را در عصر حاكميت سلاطين جور به بن بست كشاند و حتّي در دربار
شاهان، قليان هاي تنباكو را بر سنگ زند و نشان دهد كه حكم فقيه از حكم شاهانه با
نفوذتر است. و همانگونه كه ديگران نيز گفته اند:

درحاليكه قرادادهاي استعماري به وسيله روشنفكران و غرب
زدگان امضاء شد، روحانيت هرگز زير اين قرار دادهاي ننگين را امضاء ننموده است… .

به طور خلاصه، رياست ديني شيعه با اين ويژگي و با
خاستگاه مردمي از روحانيت چهره اي محبوب و مقبول ساخته كه در نشيب و فراز حوادث
گرد و غبار بر آن ننشيند و خللي در بنيانش رخنه نمي كند…

3-انتظار از روحانيت

مردم ما انتظار دارند اين سره و سنت سلف صالح، همواره
در چهره روحانيت بدرخشد و اين پايگاه و جايگاه همواره مصون بماند و تحولات زمان و
آزمايش ها و مسئوليت ها نتواند آن را كم رنگ كند كه البته نخواهد كرد مقام شامخ
فقهاي عظام و علماي ذوي العزّ و الاحترام بالاتر از اين است كه رنگ پذيرد و
نگارنده نيز هرگز به ساحت قدس اين حريم مقدس در اين تذكرات نظر ندارد، چرا كه خود
را ريزه خوار اين سفره و جرعه نوش اين چشمه فياض مي داند، با ايمان و اعتقاد به
اينكه روح بزرگ ومقام شامخ طلايه داران فقه و فضيلت برتر و بالاتر از آن است كه
زخارف دنياي پست بتواند در آن خللي وارد آورد.

و اما دراينجا از تذكر دو نكته ناگزير است:

الف- سخني داريم با برادران روحاني كه مسئوليت ها را
در اين زمان پذيرفته و در سنگر خدمت اند كه اين سخن حضرت امام را به ياد داريم كه
مي فرمود:

«هيچ چيزي به زشتي دنياگرائي روحانيت نيست»، اين سخن
ترجمه اي است از اين حديث كه:

«اذا رأيتم العالم محبا لدنياه فاتهموه علي دينكم…».

-هرگاه ديديد عالمي را كه فريفته دنياست او را نسبت به
دينتان متهم كنيد و بدو اعتماد نكنيد، زيرا او به جاي حمايت از دين به حراست از
دنياي خود سرگرم است…

خدا نكند عالمي به جاي اينكه به درد و رنج مردم گرفتار
فكر كند، اسير تجمل و آب و لعاب زندگي و لذت و رفاه و عشق به مسكن و مركب هاي مدرن
فوق شأن خود شود كه با اين عمل تمام گفتارها وشعارهاي خود را نقش بر آب كرده و
اعتماد مردم را دستخوش ترديد نموده و از همه بالاتر اسلام و حاكميت اسلام را زير
سؤال برده است. آقايان روحاني درهر مسئوليت و منزلت كه هستند مراقب باشند خود يا
فرزاندان و يا حواشي و اطرافيانشان در چنبر ماديت و زر اندوزي و تجمل گرايي نيفتند
و بدانند كوچكترين حركت آنها زير ذره بين افكار و انديشه هاست و دشمنان اسلام از
كاهي، كوهي مي سازند وبه هر بهانه اي بر ارزشها مي تازند و پايگاه عالمان دين را
مورد هجوم قرار مي دهند و آبروي هزارساله روحانيت را مي برند، بدون آنكه بدين نكته
توجه شود كه اگر در ميان هزاران تن روحاني وارسته، معدود و انگشت شماري از «زي
طلبگي» خارج شده آن را نبايد به حساب قشري رياضت كش و از دنيا بگرشته و فداكار و
مخلص گذاشت كه در اين روزگار پشت پا به همه چيز زده و نوكري دين و خادمي اسلام و
مسلمين را پذيرا شده اند ودر خلوت به روي بسته و به خداي خود دل بسته اند.

به راستي در اين شرائط حساس كه لبه تيز حلمه دشمن
متوجه اين دژ استوار يعني روحانيت اسلام است، حركت در صراط مستقيم دين و ولايت و
بهانه به دست دشمنان ندادن و علامت سؤال در انديشه دوستان ايجاد نكردن، كاري است
دشوار و جهاد و پيكار با نفس مي طلبد… .

امروز، روزي است كه يك روحاني بايد حتي از بسياري از
امور مباح، براي مصلحت دين و نظام بپرهيزد، از تجمل در مسكن و وسيله سواري گرفته
تا سفرها و سفره ها و آداب سلوك و معاشرت و از گم شدن در مقام و عنوان هاي پوچ و
گذرا و خروج از زي طلبگي بر حذر باشد آنسان كه امام بزرگوار زيست و شايسته هر
پيشواي ديني وطلبه روحاني است. در اين خصوص امام راحل- قدس سره- از موضع يك پدر
روحاني و ولي امر، آنچه گفتني بود به كرات با روحانيون گفتند كه آن ‌نصايح پدرانه
وپيامبرانه همواره بايد آويزه گوش و الگوي عمل براي فردفرد ما باشد.

ب- مطلب ديگر كه از تذكر پيشين مهم تر است، در خصوص
عملكرد كاگزاران غير روحاني است در نظام. در اينجا به صراحت بايد گفت: برخي
عملكردها در شأن يك نظام اسلامي نيست و متأسفانه هر آنچه در مسائل اجتماعي مي گذرد
و هر سياستي كه اِعمال مي شود از سوي هركس و به وسيله هر نهاد- چه بخواهيم يا
نخواهيم- به حساب روحانيت و در نتيجه اسلام گذاشته مي شود، چرا كه حكومت، حكومت
اسلامي و روحاني است. بنابراين نمي توان از وبال و تبعات آن درامان ماند و مسئوليت
آن را گردن ننهاد. آنچه امروزدر شهرداري ها و دارئي ها مي گذدر و ناله و شكوه هايي
كه از سوي خاص و عام در اين رابطه بلند است به حساب روحانيت گذاشته مي شود و مردم
به جاي اينكه مثلا شهردار را زير سؤال ببرند، مقام مافوقش را به ويژه اگر روحاني
باشد، مسئول مي شناسند و محاكمه مي كنند!

دكور سازي و تجمّل گرايي در ادارات، بروكراسي، فساد
اداري، رشوه خواري، پارتي و رابطه به صورت عقده هاي رواني سرباز مي كند و جراحت آن
متوجه روحانيت مي شود. آنچه در سياسيتهاي اقتصادي به وسيله دست اندر كاران اقتصاد
و پول و ارز جريان دارد و در نتيجه تورم و گراني فزاينده ساعت به ساعت و مشكلات از
اين قبيل كه بيش از حد طبيعي را باعث مي شود و عوامل خارجي نيز آن را تشديد مي كند
و حاصل نداشتن برنامه درست و شايد درپاره اي موارد علل ديگر است، تبعات آن متوجه
روحانيت ميشود، آنچه در فضاي هنر و سينما و جشنواره ها و صدا و سيما جريان دارد كه
مواريد از آن لااقل از نظر بسياري از متدينين و صاحب نظران خالي از اشكال نيست، به
حساب روحانيت و تساهل در حفظ حدود الهي مي شود. سوء استفاده هاي تجاري و خودكامگي
برخي كسبه و نبودن هيچ كنترل و ضابطه اي در نرخ گذاري ها، كه رائج شده، هرچند به
ضعف مديريت اقتصادي پيوند خورد، اما متأسفانه روحانيت را زير سؤال مي برد…

شايد هم مسئله طبيعي باشد، به نامه ها و خطبه هاي امير
المؤمنين (ع) بنگريد و ببينيد با كارگزاران خود چگونه صحبت مي كند، در نامه به
عثمان بن حنيف مي نويسد:

«هيهات كه من سر بر بالش بگذارم و خواب راحت بروم در
حالي كه در حجاز يا يمامه مستمندي باشد كه شب را با گرسنگي به سر برد…».

در يكي از خطبه هايي كه درآغاز خلافت خود ايراد
فرمودند يادآور شدند كه بترسيد از خدا وتقوي پيشه كنيد كه شما مسئوليد، حتي از
آبادي ها و چهارپايان، يعني آنچه در قلمرو نفوذ شما در زمين مي گذرد مسئوليتش
متوجه شماست.

ما بايد واقعيات را صادقانه به حكم «والنصيحة لائمة
المسلمين…» بگوييم و از تعارف و مجامله و مسامحه برحذر باشيم كه اين خيانت است.
علي (ع) در اوج قدرت به ياران خود فرمود: از گفتن حق و مشورت در عدل دريغ نكنيد.

«فلا تكفوا عن مقالة بحث او مشورة بعدل».

اعتقاد ما بر اين است كه هرچند در صداقت و امانت و
دلسوزي روحانيون معظم كه مصدر امورند شك و ترديد نيست، اما روند امور به ويژه در
مسائل اقتصادي و بي توجهي برنامه ريزان اقتصاد به موضوع «اهم و مهم» و گرايش هاي
تجملي و داير كردن بازار مصرف براي شرق و غرب و اخيرا كالاهاي آمريكايي، و رفتن
زير بار وام هاي سنگين، و حاكم شدن فرهنگ تجمل در دستگاه هاي دولتي، و سمينارهاي
زنجيره اي نه چندان ضروري (مانند سمينار بين المللي مسكن كه در اصفهان قرار است
تشكيل شود)، و بار كمرشكن ارزي آن قابل اغماض نيست (و شرح آن را به مجالي ديگر
موكول مي كنيم) و حركت نامرئي است به سوي وابستگي، عواقب نامطلوبي را به بار مي
آورد.

شايسته است عقلاي قوم دركارها تجديد نظركنند و مراقب
باشند تجربه اسلام را ناموفق جلوه ندهند، زيرا همانگونه كه مي دانيم حركتهاي
انحرافي يكباره اتفاق مي افتد و يك ميليمتر انحراف در زاويه كوچك سر از كيلومترها
در شعاع بعدي بيرون مي آورد.

سخن براي گفتن در اين جا بسيار است كه ازصفحات مقاله
مي گذرد و فعلا بدين قدر بسنده مي كنيم.

از خداوند مي خواهيم ما را در حسن عمل و غلبه بر نفس
هادي و ناصر باشد.

گفته ها و نوشته ها

راز طول عمر

سي درصد مردم قره باغ آذربايجان،
بيشتر از صد سال دارند که 97 در صد صدساله هاي اين سرزمين را زنها تشکيل مي
دهند.آنها راز طول عمر را در اين چند دستور مي دانند:

1-عدم اعتياد به دخانيات.

2-هميشه کار کردن و از کار خسته
نشدن.

3-زود خوابيدن و سحرخيز بودن.

4-نيمي از سال را هواي آزاد
خوابيدن.

5-نوشيدن شير.

6-زود ازدواج کردن.

درهاي بهشت

اميرالمؤمنين علي (ع) فرمود:

بهشت را هشت در است که از يک درش،
پيغمبران و صديقان داخل مي شوند. و از در ديگر، شهيدان و صالحان، وارد مي شوند. و
از پنج درش شيعيان و دوستان ما داخل مي شوند و من همچنان بر پل صراط ايستاده ام و
درخواست مي کنم و مي گويم:

پروردگارا، شيعه من و ياران من و
هرکه در دنيا مرا به ولايت پذيرفته است، سالم بدار که ناگاه آوازي از مرکز عرش مي
رسد که درخواست تو، به اجابت رسيد و شفاعتت درباره شيعيانت پذيرفته شد و از شيعيان
من کسي که ولايت مرا پذيرفته و مرا ياري نموده و با دشمنان من نبرد کرده است چه در
رفتار و چه در گفتار، هريک از آنان درباره هفتاد هزار نفر از همسايگان و خويشان
خويش شفاعت مي کند، و از يک در ساير مسلماناني که شهادت بر يگانگي خداوند يکتا
بدهند و در دلشان ذرّه اي از دشمني ما خاندان پيامبر نباشد، داخل مي شوند.

دعوت کَرَم

در بغداد، جواني از پدرش مال
بسياري به ارث برد. جمعي از رندان اطراف او را گرفته، در اندک زماني او را به خاک
سياه نشاندند. روزي از کمال دلتنگي و پريشاني به کنار نهر دجله رفت. چون به لب
دجله رسيد، کشتي باني او را صدا کرد و به خيال اينکه قصد مسافرت دارد پرسيد: قصد
مسافرت کجا را داري؟

جوان گفت: نمي دانم! آواره و
سرگردانم!

ناخدا دلش به حال او سوخت، او را
در کشتي خود سوار کرد و در سر راه به شهري ديگر پياده کرد. جوان سرگردان، به مسجدي
پناه برد. ديد جمعي نشسته اند. او هم در ميان آنان بنشست. معلوم شد که قاضي شهر و
عده اي از شخصيتها و محترمين شهر گردهم آمده اند.

در اين بين خادمي آمد و گفت: خليفه
شما را طلبيده است. آنها برخاستند؛ آن جوان با آنها به راه افتاد و همگي به دربار
خليفه رفتند. و چون به عمارت دربار رسيدند در مجلسي که قبلاً معين شده بود،
نشستند.

از جانب خليفه شخصي آمد و گفت:
فلان دختر را به فلان اميرزاده عقد ببنديد. پس از اجراي عقد، مجمعه اي آوردند که
در آن ده طرف بود و در هر ظرفي هزار دينار طلا، در پيش هريک از قضات و شاهدان عقد،
ظرفي پر از طلا گذاشتند.

چون تعداد نفرات با آن جوان به
يازده نفر مي رسيد، يک ظرف طلا کم آمد.

خليفه گفت: من گفته بودم ده نفر را
خبر کنيد، چرا يازده نفرند؟ سپس رو به جوان کرده گفت: از قرار معلوم تو خوانده
آمده اي؟

جوان گفت: اينها را خَدَم شما دعوت
کرده اند و مرا کَرَم شما.

مؤمن و زنبور عسل

يکي از عالمان، زنبور عسل را با
مؤمن در چهار چيز شبيه دانسته است:

1-   
زنبور از کثافت ها و آلودگيها
بيزاري مي جويند چنانکه مؤمن نيز از گناهان و آلودگيهاي جسمي و روحي بدور است.

2-   
تمام پرندگان و حشرات، شب هنگام به
استراحت مي پردازند جز زنبور که شبها بيش از روزها به کار و تلاش مي پردازد. و
همچنين مردم شبها به بستر غفلت و استراحت مي آرمند ولي مؤمن در دل شب از بستر
استراحت مي جنبد و در محراب عبادت قرار مي گيرد و با خدايش راز و نياز مي کند.

3-   
زنبور هرگز هواپرست نيست بلکه
دقيقاً پيرو رهبر و اميرش است و همچنين انسان مؤمن به هواي خويش عمل نمي کند بلکه
از ائمه مؤمنين و رهبران دين، کاملاً اطاعت و پيروي مي نمايد.

4-   
زنبور نمي تواند کارش را انجام دهد
جز در خلوت و پس از بسته شدن در و همچنين مؤمن شيريني اطاعت را نمي تواند درک کند
جز در خلوت و در جائي که فقط خداي عز وجل او را مي بيند.

کي دروغگوتر است؟

يک سرباز ايتاليايي زمان جنگ نامه
اي به فرمانده خود نوشت و به شرح ذيل درخواست مرخصي کرد:

کاپيتان! عيال و اولاد من همه
نگران و چشم به راه من هستند. اطمينان دارم بي نهايت به وجود من احتياج دارند چون
در تنگدستي به سر مي برند. براي اينکه از گرسنگي تلف نشوند و من بتوانم با تهيه
پول کمي، به وضع آنان برسم، يکهفته مرخصي مي خواهم.

فرمانده وقتي نامه درخواست را
خواند گفت: يک هفته صبر کن!

پس از يک هفته سرباز مجدداً خدمت
کاپيتان رسيد و تقاضاي خود را دوباره تکرار کرد. کاپيتان گفت: تو يک سرباز
دروغگويي هستي چون من در اين مدت يک نفر را فرستادم در اطراف خانواده تو تحقيق
کنند، معلوم شد که زن و بچه هايت بسيار در رفاه و از وضع خويش راضي هستند. به اين
ترتيب ثابت شد که تو يک مرد دروغگويي هستي.

سرباز شروع به خنديدن کرد و گفت:
من دروغي سر هم کردم تا به اين وسيله يک هفته مرخصي رفته باشم چون اصلا زن و بچه
ندارم ولي شما… حالا خودتان بفرمائيد کاپيتان من دروغگوترم يا شما؟!

چرا غمگين نيستي؟

افلاطون را گفتند: چگونه است که
هرگز غمگين نباشي؟

گفت: دل در چيزي نبردم که اگر از
دست من بشود (برود) از پاي درآيم.

گفتند: شرح اين سخن با ما بازگوي.

گفت: وقتي ملک روم با بازرگاني،
جامي ياقوت تحفه آورد که بهاي آن خزانه اي بزرگ بود. ملک روم از حکيمان پرسيد که
شما مثل اين جام ديده ايد؟ گفتند که مثل اين جام را هيچ پادشاهي نيست؛ اما تو را
به سبب آن، يا درويشي روي خواهد نمود يا تنگدستي. گفت: چگونه؟ گفتند: اگر از دست
تو برود هم درويش باشي و هم به فوت آن دلريش باشي.

روزي پادشاه در جزيره اي جشني
بساخت و دستور داد تا آن جام را به مجلس بياورند. معتمدان در کشتي نشستند، ناگاه
موجي بزد،ُ کشتي بشکست. نه مجلس ماند، نه نان پخته و نه جام. چون خبر به پادشاه
رسيد به غايت برنجيد. بسي طلبيد مثل آن جام نيافت. حکيم گفت: ديدي که دل بر چيزي
بستي که چون برفت درويش و دلريش شدي؟!

پس هرکه خواهد تا هرگز غم گرد دلش
نگردد، دل بر چيزي نبايد نهاد که اگر برود، اين بيچاره اندوهگين گردد.

جاودانگي راه امام

حجة الاسلام و المسلمين اسدالله
بيات

امام و رسالت نويسندگان

(2)

ب- آگاهي و اطلاع:

دومين شرط از شرايط گويندگان اسلام
و نويسندگان جامعه اسلامي و روشنفکران اجتماع، آگاهي و اطلاعات درست آنان مي باشد.
در ضرورت اين شرط گمان نمي کنيم کسي ترديد بر خود راه دهد و درباره لزوم آن سؤالي
را طرح نمايد زيرا هدف از همه اينها خوراک فکري دادن به مردم مي باشد. کسي که خود
جاهل است و از قضايا و حوادث و جريانات، اطلاعات کافي و صحيح ندارد، چطور مي تواند
براي ديگران خوراک فکري بدهد. اين قبيل شرايط از لوازم نوع کار و مسئوليت هايي است
که اين گروه ها بر عهده دارند و اين مقدار بحث روشن و واضح است. منتهي مطلبي که در
اين جا لازم است مورد تحليل قرار گيرد اين است که اسلام به عنوان يک مکتب جامع
الاطراف و دقيق که داعيه اداره جامعه را داشته و به عنوان حکومت مي خواهد در تمام صحنه
ها خودش را ظاهر و آشکار سازد، هر نوع آگاهي و اطلاعات از آن کافي به نظر نمي رسد،
بلکه اگر کسي اطلاعات ويژه و تخصصي نسبت به آن نداشته باشد و به صورت کارشناسانه و
مجتهدانه در آن صاحب نظر نشود و در اظهار نظرهاي شفاهي و گفتاري و يا نوشتاري به
اطلاعات سطحي و صوري و محدود اکتفاء کرده و هر روز از تحليل هاي غير متخذ از مکتب
و مباني آن از خود تحليل ارائه نمايد، نه تنها سودي نخواهد داشت بلکه موجب ضررها و
زيانهاي غير قابل جبراني خواهد شد.

شما اگر به تاريخ اسلام مراجعه
کنيد و ريشه هاي انحرافات و وارونه شدن واقعيتها را ارزيابي نمائيد درستي مطلب فوق
را باور خواهيد کرد. بنابراين، افراد و گروه هاي مختلف و گوناگوني که درباره اسلام
و انقلاب اسلامي مي خواهند، اظهار نظر کنند و از دستاوردهاي انقلاب سخن به ميان
آورند و از فداکاري اسلام سخن بگويند و از نقش اسلام و ايمان مردم حرف بزنددو از
نقش رهبري الهي و ديني بگويند و بنويسند و تحليل ارائه دهند، بايد اطلاعات و آگاهي
هاي کافي و لازم و مناسب را در تمام زمينه ها داشته باشند و از روي علم و اطلاع،
قلم روي کاغذ بگذارند و از روي مباني درست علمي و منطقي و استدلالي از حوادث و
جريانات و اوضاع تحليل نموده و جمع بندي نمايند. کما اينکه قرآن کريم با صراحت مي
فرمايد:

«بگو آيا عالمان و آگاهان با غير
عالمان و نادانان يکسان هستند».[1]

حضرت امام (ره) مکرر در مناسبتهاي
مختلف روي تقويت بنيه علمي و ارتقاء آگاهيهاي مردم تأکيد کرده و سفارشهاي لازم را
به عمل آورده اند و در هيچ فرصتي از دستورات و توصيه هاي لازم در اين زمينه
فروگذاري نکرده اند از جمله: «اسلام دين مستند به برهان و متکي به منطق است و از
آزادي بيان و قلم نمي هراسد و از طرح مطلب هاي ديگر که انحراف آنها در محيط خود آن
مکتبها ثابت و در پيش دانشمندان خودشان شکست خورده هستند، باکي ندارد».[2]

و از جمله: «و من اميدوارم که جوان
هاي ما، اساتيد ما، اساتيد دانشگاه ما، همه نويسندگان ما، روشنفکرهاي ما، همه
بيدار بشوند، متوجه بشوند که غفلت ها شده است تا حالا ما را اغفال کردند، مغزهاي
ما را عوض کردند. بايد همه دست به دست هم بدهيم نويسنده کمک کند به اين نهضت،
گوينده کمک کند به اين نهضت، روزنامه ها کمک کنند به اين نهضت».[3]

و از اين نوع تعبيرات و تأکيدات کم
نيست. و اگر در مجموعه مطالب و سخنان و مکتوبات حضرت امام (ره) تعمق بشود از اين
قبيل سفارشها به وفور ديده خواهد شد. اين سفارشها و تأکيدها به صورت موردي و مقطعي
نبوده است بلکه به صورت يک جريان و قانون ساري و جاري مطرح است. در هر جامعه اي که
هدايت کنندگان اجتماع از افراد متعهد باشند و با سلاح علم و دانش مسلح گردند و در
برابر ملت و فرهنگ خود احساس مسئوليت نمايند و در آگاهي رساني مردم بکوشند و حقايق
را صريح در اختيارشان بگذارند، سعادت و مجد و عظمت آنان قابل تضمين خواهد بود و
فرهنگ انقلاب به آيندگان که وارثان گذشتگان خويش هستند، به صورت صحيبح و ير محرف
متقل و سلامت فکري و اخلاقي افراد اجتماع بيمه خواهد شد. و آيندگان به عظمت و
بزرگي کاري که پدران آنان انجام داده اند و با مبارزه بي امان خود آن عظمت را
آفريده اند، پي خواهند برد و هميشه در خاطره هاي آنان با همان بزرگي خواهد ماند و
هيچ وقت آن را فراموش نخواهند کرد. و بالنتيجه مورد سؤال حضرت امام (ره) که در يکي
از فرازهاي وصيت نامه طرح فرموده اند واقع نخواهند شد و آن سؤال اين است:

آيا اشاعه فحشاء در سراسر کشور و
مراکز فساد از عشرتکده ها و قمارخانه ها و ميخانه ها و مغازه هاي مشروب فروشي و
سينماها و ديگر مراکز که هريک براي تباه کردن نسل جوان عاملي بزرگ بود و در
خاطرتان محو شده؟ آيا رسانه هاي گروهي و مجلات سراسر فساد انگيز و روزنامه هاي آن
رژيم را هب دست فراموشي سپرده ايد؟

آري، اگر خداي ناکرده اگر مسئولان
رده بالاي نظام آن سيره پاک و مقدس را که امام پايه گذاري کردند کم کم با توجيه
هاي خنک کم رنگ کرده و تغيير دهند و گويندگان متملق و مداح و ثناگو شاعرانه در
مديحه سرائي آنان دست از پا نشناسند و از انحراف ها و عدول ها حرفي به ميان
نياورند و صحّه روي کجي ها و انحرافات بگذارند و صاحبان قلم هم اندر فضائل وضع
موجود پيروزيها و دست آوردها و دامنه تحرير را گسترش داده و مقالات علمي و مفصل
ارائه نمايند و تحليل گران بي هويت هم در توجيه و منطقي نشان دادن حرکتها و موضع
گيريها از همه گوي سبقت را ببرند اينجا است که سئوالات حضرت امام مجددا با يک
برجستگي خودش را آشکار مي سازد، منتهي به جاي اينکه از ديگران سؤال کند و آنان را
مورد عتاب و خطاب قرار دهد، ازپيش کسوتان مدعي و دوستي و وفاداري و پاسداري،
سئوالات را مطرح مي نمايد و از آنها همان سئوالات را با لحن ديگر و تندتر عنوان مي
کند:

آيا شماها نبوديد که طراح حمايت از
محرومان بوديد و آيا شماها نبوديد که مسئله عدالت اجتماعي را در سرلوحه برنامه ها
قرار داده بوديد و از آن به عنوان محوري ترين مسايل اسلامي ياد مي کرديد و آيا
شماها نبوديد که از مردم حرف مي زديد و سنگ آنان را به سينه مي زديد؟ آيا نمي
دانيد امروز اعمال شما معرّف اسلام حکومتي و اسلام انقلابي است؟ آيا نمي دانيد
تناقض در ميدان عمل ميان شعارها و کردارها و رفتار در تمام سطوح، موجب بي تفاوتي و
سردرگُمي گروه زيادي از انسانهاي آزاده و فداکاري است که به خاطر آن شعارهاي اوايل
انقلاب دست از همه چيز شستند و با تمام خلوص هرچه داشتند در طَبَق اخلاص گذاشتند و
تقديم آن کردند؟

و ده ها و صدها سؤالات ديگري که از
ناحيه آن روح مطهر مطرح مي گردد و پشت همه انسانهاي انديشمند و متفکر و آزاده را
به لرزه در مي آورد.

به اميد اينکه چنين وضعي پيش نيايد
و انقلاب اسلامي مانند هميشه به پويايي و پيروزيهاي خود تا فتح قُلل ستمکاران و
مستبدان جهانخوار و نجات همه محرومان و مستضعفان ادامه دهد.

ج: انصاف:

يکي از مسائل که در رسيدن به
واقعيت ها و حقايق کمک مي نمايد و افراد از قضاوت از روي توهّم و تخمين رهايي مي
بخشد انصاف است. معني و مفهوم انصاف اين است در قضاوتها و اظهار نظرها سلايق شخصي
و فردي و انگيزه ها گروهي را دخيل دانسته و حقايق عالم را آنطور که واقع شده است و
تحقق يافته است مشاهده نمايد و منعکس نمايد و نقش انصاف در انعکاس واقعيتها کمتر
از اصل آگاهي و اطلاع از آنها نمي باشد يکي از مهمترين شرايط و ويژگي هاي گويندگان
و نويسندگان اسلامي و نيز روشنفکران دنياي اسلام انصاف آنان است و در دنياي امروز
که سياستها و حکومتها با تبليغات شکل مي گيرند و پايه هاي خود را محکم مي سازند و
اساس حکومتها کوچک و فاقد امکانات از همان شيوه ها و راههاي تبليغي متزلزل مي
گردند و نابود مي شوند و حامي خودشان را به حکومتهاي ديگر مي دهند. نقش انصاف و
عدم دخالت انگيزه هاي گروهي و باندي و جريانات گوناگون حاکم و برتر روشن تر ديده
مي شود حضرت امام (ره) باورشان اين است و درست هم هست گويندگان و نويسندگان و
روشنفکران مسلمان رسالتي که دارند و ايفاء مي نمايند اگر از روي انصاف واقعيتها را
منعکس نمايند و در انعکاس جريانات انقلاب اسلامي اعمال سليقه شخصي ننمايند و
انگيزه هاي نفساني و گروهي را وارد نکنند و دست آوردهاي آن را آنطور که هست منعکس
نمايند، همه کساني که آزاد انديشند و براي آزادي بشريت دلشان مي طپد و از حصارهاي
فکري و گروهي و باندي در عذاب هستند و رنج مي برند، به حقانيت و موفقيت انقلاب
اسلامي باور خواهند کرد و همه آن را با ديد تنگ و بدبينانه نخواهند ديد و با کي
مقايسه اجمالي جهات مثبت و نوراني آن را بيشتر از جهات سياه و تارکي خواهند يافت و
اگر در يک گوشه از ميهن اسلامي نقطه ضعفي يافتد و ديدند در برابر آن همه عظمت و
دست آوردهاي عظيم و مهم فکري و سياسي و اعتقادي و اجتماعي مهم نديده و براي همه
نقطا نظام و کشور تسرّي نخواهند داد و در نتيجه تخم نفاق و يأس را در دل همه افراد
کشور نخواهند کاشت بلکه براي آنان زيبايي نظام الهي را منعکس ساخته و از موقعيتها
و پيروزيها و حرکتهاي مثبت و خلّاق سخن خواهند گفت و از آينده روشن و تابناک برا
آنان خبر خواهند داد و بطور جاودانه وهميشه سند حقاين نظام اسلامي و مظلوميت
طرفداران وپايه گذاران آن و خيانتکاري و وابستگي مخلافان و معاندان آن را به ثبت
خواهند رساند. آري، نقش نويسندگان با انصاف و گويندگان آزاد انديش و روشنفکران
مسلمان متعهد اين است.

از حضرت امام (ره) در اين مقوله
بشنويم:

«و اکنون که از آن بازارهاي فساد
اثري نيست[4] براي آنکه
در چند دادگاه با چند جوان که شايد اکثر از گروه هاي منحرف نفوذ کرده و براي بدنام
نمودن اسلام و جمهوري اسلامي کارهاي انحرافي انجام مي دهند و کشتن عده اي که مفسد
في الارض هستند و قيام بر ضد اسلام و جمهوري اسلامي مي کنند شما را به فرياد
درآورده و با کساني که با صراحت اسلام را محکوم مي کنند و بر ضد آن قيام مسلحانه
يا قيام با قلم و با زبان که اسفناک تر از قيام مسلحانه است نموده اند پيوند مي
کنيد و دست برادري مي دهيد و آنان را که خداوند مهدور الدّم فرموده نور چشم مي خوانيد
و در کنار بازي گراني که فاجعه 14 اسفند[5] را برپا
کردند و جوانان بي گناه را با ضرب و شتم کوبيدند نشسته و تماشاگر معرکه مي شويد.
يک عمل اسلامي و اخلاقي است و عمل دولت و قضائيه که معاندين و منحرفين و ملحدين را
به جزاي اعمال خويش مي رسانند شما را به فرياد درآورده و داد مظلوميت مي زنيد من
براي شما برادران که از سوابقتان تا حدي مطلع و علاقمند به بعضي از شما هستم متأسف
هستم نه براي آنان که اشراري بودند در لباس خيرخواهي و گرگهايي در پوشش چوپان و
بازيگراني بودند که همه را به باد بازي و مسخره گرفته و در صدد تباه کردن کشور و
ملت و خدمتگذاري به يکي از دو قطب چپاولگر بودند.

ادامه دارد

مباني رهبري در اسلام

قسمت چهل و يکم

حجة الاسلام و المسلمين محمدي ري شهري

رهبري و عدالت

عدل به معني رعايت جايگاه واقعي امور است و عادل کسي
است که جايگاه و حدود واقعي کارهاي خود را مراعات مي نمايد. امام علي (ع) در اين
باره مي فرمايد:

«العدل يضع الأمور مواضعها».[1]

عدل هر چيز را در جايگاه خود قرار مي دهد.

بنابراين تعريف، عدل قانون نظام آفرينش است؛ قانوني که
بدون آن شيرازه نظام هستي در هم مي ريزد و به گفته همان امام در تفسير ديگري از
عدالت:

«العدل اساس به قوام العالم».[2]

عدل پايه اي است نظام جهان بر آن استوار.

بنابراين عدل عبارت است از قانون نظام هستي در مقابل
ظلم که تخلف از اين قانون است.

بر اين مبنا در رابطه با جهت گيري انسان در برابر
جايگاه واقعي عقايد، اخلاق و اعمالي که انتخاب مي کند، عناوين عدل عقيدتي، عدل
فردي، و عدل اجتماعي. در برابر ظلم عقيدتي، ظلم فردي و ظلم اجتماعي در متون ديني
مطرح مي گردد.[3]

عدل عقيدتي مبناي عدالت اجتماعي است، کسي که باورهاي
او نادرست است نمي تواند اخلاق و اعمال او درست باشد و قادر به پياده کردن عدالت
در جامعه نيست و لذا در اسلام عدالت به مفهوم مطلق آن شرط رهبري است.

مراتب عدالت

عدالت مراتبي دارد که پائين ترين درجات آن عدل فلسفي و
بالاترين درجات آن عدل عرفاني است.

*عدل فلسفي:

کسي که پندارهاي موهوم را از خود دور و باورهاي خود را
تصحيح کرده است به معناي فلسفي، عادل است، يعني جايگاه امور را در عقيده رعايت
کرده و هر قدر عقايد انسان بيشتر با واقع تطبيق مي کند به مراتب ولاتري از اين
عدالت دست يافته است.

*عدل فقهي:

اگر عدل فلسفي در عمل انسان تبلور يافت، عدالت فلسفي
به عدالت فقهي ارتقاء مي يابد، و انسان از نظر اسلام شايسته پائين ترين درجات
امامت و رهبري که امامت در نماز است مي گردد.

در رابطه با اين مرتبه از عدالت پيامبر اسلام (ص)
فرمود:

«من عامل الناس فلم يظلمهم و حدّثهم فلم يکذبهم و
وعدهم فلم يخلفهم فهو ممن کملت مروته و ظهرت عدالته».[4]

کسي که در معامله به مردم ظلم نکند، و در سخن به آنها
دروغ نگويد و در وعده تخلف ننمايد، او از کساني محسوب مي شود که مروّتش کامل و
عدالتش ظاهر است.

از امام صادق (ع) پرسيدند که ويژگي هاي انسان عادل
چيست؟ فرمود:

«اذا غضّ طرفه من المحارم و لسانه عن المآثم و کفّه عن
المظالم».[5]

شرط عدالت، چشم پوشي از محرّمات، و کوتاه کردن زبان از
گناهان، و دست از ستم به ديگران است.

*عدل اخلاقي

و اگر عدل فلسفي و فقهي در جان انسان کارگر شدو تداوم
آن، ملکات وخلقيات انسان را به رنگ خود درآورد، انسان در مسير تکامل به عدل اخلاقي
ارتقاء پيدا مي کند. اشاره به اين رتبه از عدالت است آنچه در سخن رسول اکرم (ص) که
فرود:

«ما کرهته لنفسک فاکره لغيرک و ما
احببته لنفسک فاحبّه لأخيک تکن عادلا في حکمک، مقسطا في عدلک، محبا في اهل السماء
مودودا في صدور اهل الارض».[6]

آنچه را براي خود نمي پسندي براي
ديگران نيز مپسند و آنچه را براي خود دوست داري براي برادرت نيز دوست بدار که در
اين صورت خواهي توانست در حکومت عدالت ورزي و در اجراء عدالت اجتماعي موفق خواهد
بود، اهل آسمان تو را دوست خواهند داشت و محبت تو در سينه اهل زمين جاي خواهد
گرفت.

*عدل عرفاني

در اوج عدل فلسفي، فقهي و اخلاقي،
انسان به عدل عرفاني که بالاترين مراتب عدالت است مي رسد، اشاره به اين مرتبه را
در نهج البلاغه مي خوانيم:

«ان من احب عبادالله اليه عبدا
اعانه علي نفسه… قد ابصر طريقه، و سلک سبيله، و عرف مناره و قطع غماره… فهمو
من اليقين علي مثل ضوء الشمس… فهو من معادن دينه، و اوتاد ارضه. قد الزم نفسه
العدل، فکان اول عدله نفي الهوي عن نفسه، يصف الحق و يعمل به…».[7]

همانا محبوبترين بندگان نزد خدا آن
است که خدا او را در پيکار با هوسهاي سرکش ياري نموده… راه تکامل خود را حقيقتاً
مشاهده کرده و آن را پيموده، نشانه روشن راه را شناحته و گردابهاي هلاکت را پشت سر
نهاده… و- بالاخره- در عرفان و يقين به جايي رسيده که حقايق معقول چون پرتو
خورشيد براي او محسوس گرديده است… چنين فردي از معادن دين خدا و ارکان زمين او
محسوب مي شود. او- با چنين ويژگيها- سخت به عدل پاي بند است و نخستين مراتب عدالتش
اين است که هوس را از دل بيرون رانده، حق مي گويد و بدان عمل مي کند!…

بالاترين مراتب عدل عرفاني عصمت
نيز ناميده مي شود، معصوم کسي است که در معرفت و يقين به جايي رسيده هر کس بدان
مرتبه دست يازد، در عقيده و اخلاق و عمل دقيقا بر مرز عدالت حرکت مي کند از مطلق
ظلم ک انحراف از جاده عدالت است مصونيت مي يابد.

از نظر قرآن کريم مطلق ظلم، مانع
امامت است و اين بدان معنا است که بالاترين مراتب عدالت که عصمت است، شرط امامت و
رهبري الهي است. اين نظريه از آيه 124 سوره بقره به روشني قابل استنباط است:

«و اذ ابتلي ابراهيم ربه بکلمات
فأتمهن قال اني جاعلک للناس اماما قال و من ذريتي قال لا ينال عهدي الظالمين».

هنگامي که خداوند ابراهيم را به
اموري آزمايش کرد و او از عهده آنها برآمد، – خداوند- فرمود: من تو را امام براي
مردم قرار دادم- ابراهيم گفت- از دودمان من- نيز- ؟ خداوند فرمود: پيمان من- مقام
امامت- به ستمکاران نمي رسد.

مرحوم علامه طباطبايي در تبيين
دلالت آيه کريمه مذکور بر شرطيت عصمت براي امامت و رهبري مي فرمايند:

يکي از اساتيد ما- که رحمت خدا بر
او باد- در پاسخ سؤالي درباره چگونگي دلالت اين آيه بر لزوم عصمت امام چنين فرمود:

مردم طبق تقسيم از چهار قسم خارج
نيستند: 1- در تمام عمر ظالم اند. 2- در تمام عمر ظلمي از آنها سر نمي زند. 3- در
اول عمر ظالم اند. 4- در آخر عمر ظالم اند.

ابراهيم (ع) والاتر از آن است که
تصور شود او براي قسم اول و چهارم- يعني کسي که همه عمر ظالم است يا در آخر عمر
ستم مي کند- از خداوند متعال- مقام امامت و رهبري مردم را خواسته باشد- بنابراين
دو قسم بيشتر باقي نمي ماند- يکي کسي که در اول عمر ظلم مي کند و ديگر کسي که در
همه عمر از او ظلمي سر نمي زند- قسم اول را نيز خداوند با صراحت شايسته مقام امامت
ندانسته، نتيجه اين مي شود که از ديدگاه قرآن تنها کسي شايسته امامت و رهبري به
مفهوم مطلق است که در همه عمر مطلقا از او ظلمي صادر نگردد.[8]

در بسياري از روايات اسلامي به
شرطيّت عصمت براي امام تصريح شده است که به ذکر يک نمونه بسنده مي کنيم:

از امام علي (ع) درباره علائم
امامي که شايسته امامت و رهبري است مي فرمايد:

«منها ان يعلم انه معصوم من الذنوب
کلها صغيرها و کبيرها، لا يزل في الفتيا، و لا يخطيء في الجواب و لا يسهو و
لاينسي، و لا يلهو بشي ء من امر الدنيا».[9]

يکي از نشانه هاي شايستگي امام آن
است که معلوم شود او از گناهان کوچک و بزرگ معصوم است، در فتوي نمي لغزد، در پاسخ
خطا نمي کند، سهو و نسيان در او راه ندارو سرگرم چيزي از امور دنيوي نمي گردد.

در اينجا توجه به چند نکته ضروري
است:

1-اکنون ما در صدد استقصاء بررسي
ادلّه لزوم عصمت انبياء و رهبران الهي و پاسخ به ايرادهايي که در اين زمينه است
نيستيم، استقصاأ اين بحث نياز به مقاله، بلکه رساله اي مستقل دارد.

2-عصمت رط بالاترين مراتب رهبري
الهي که رهبري انبياء و اوصياء خاص آنها است مي باشد. ولي در شرايطي که به هر
دليل، مردم دسترسي به آنها ندارند در مراتب بعدي امامتو رهبري،[10]عصمت شرط
نيست بلکه عدالت کافي است.

3-ضرورت عصمت براي رهبري به دليل
برداشت هاي مختلف از متون اسلامي و آراء و عقايد گوناگوني که در اين رابطه وجود
دارد نيازمند تأمّل و بررسي است، لکن ضرورت عدالت براي رهبري آن قدر روشن است که
نيازي به هيچ دليل و برهان نيست.

اصولاً فلسفه حکومت انبياء عدالت
است:

«لقد ارسلنا رسلنا بالبيّنات و
انزلنا معهم الکتاب و الميزان ليقوم الناس بالقسط».[11]

تحقيقاً ما فرستادگان خود را با
دلايل روشن فرستاديم و با انها کتابو قانون نازل کرديم تا مردم به عدالت قيام
کنند.

کسي که خود فاقد ملکه نفسانيّه
عدالت است چگونه مي تواند مجري عدالت در جامعه باشد. به فرموده امام علي (ع):

«کيف يعدل في غيره من يظلم نفسه».[12]

چگونه مي تواند عدالت را درباره
ديگران رعايت کند کسي که به خود ظلم مي کند.

بلکه آن که به خود رحم نمي کند و
ظلم را بر خود که عزيزترين چيز نزد اوست روا مي دارد، نسبت به ديگران بايد ظالم تر
باشد، به فرموده امام (ع):

«من ظلم نفسه کان لغيره أظلم».[13]

کسي که به خود ظلم کند به ديگري
بيشتر ظلم مي نمايد.

علة العلل شکست حکومتهاي کمونيستي
در تحقق عدالت اجتماعي و بالاخره نابودي کمونيسم اين است که آنها تصور مر کردند
بدون عدالت فلسفي و اخلاقي مي توانند عدالت اجتماعي را پياده کنند، امام علي (ع)
مي فرمايد:

«عجبت لمن يظلم نفسه کيف ينصف
غيره».[14]

در شگفتم که چگونه کسي که به خود
ظلم مي کند درباره ديگري انصاف روا مي دارد؟!

با شعار نمي شود عدالت اجتماعي را
پياده کرد و براي تبديل شعار به عمل راهي جز تحقق عدالت در جان، قبل از جامعه وجود
ندارد، و تا رهبر و عناصر اصلي حکومت با خودسازي به عدالت آراسته نشوند، انتظار
عدالت اجتماعي رؤيا و آرزويي بيش نيست که:

ذات نايافته از هستي بخش                    کي تواند که شود هستي بخش

و آخرين نکته اين که هرچند پس از
انبياء و اوصياء در مراتب بعدي امامت، عصمت شرط نيست ولي بالاترين مراتب عدالت پس
از عصمت شرط است.

به سخن ديگر عدالت مطلق براي رهبري
غير انبياء و اوصياء خاص آنها ضروري نيست، لکن مطلق عدالت هم کافي نيست. عدالتي که
شرط امامت و رهبري جامعه است غير از عدالتي است که شرط امامت در نماز جماعت و
پذيرفته شدن شهادت در محاکم است، و در يک جمله؛ رهبر غير معصوم بايد واحد بالاترين
مراتب عدالت اخلاقي و تالي تِلو معصوم باشد.

نظريه مذکور از اطلاق سخن امام رضا
(ع) در زمينه علايم امام قابل استنتاج است که فرمود:

«للامام علامات: أن يکون أعلم
النّاس و أحکم النّاس و أتقي النّاس».[15]

امام علايمي دارد که از آن جمله
اعلميت، احکميت و أتقي بودن از ساير مردم است.

کسي که در تقوا بر همه مردم زمان
خود برتري دارد، واجد بالاترين مراتب عدالت پس از امام معصوم است و اگر واجد ساير
شرايط رهبري نيز باشد، از نظر اسلام شايسته سپردن امانت امامت و رهبري است.

ادامه دارد

«انّ هذه القلوب تمل کما تمل
الابدان، فابتغوا لها طرائف الحکم»

(علي (ع))

اين دلها به ستوه آمده خسته مي
شوند چنانکه بدنها و تنها به ستوه آمده خسته مي شوند، پس براي آن دلها حکمتها و
دانشهاي تازه و شگفت آور را بطلبيد.

(امام علي (ع))

شرح زيارت امين الله (ع)

قسمت دوزادهم

آيت الله محمدي گيلاني

*بحث اجمالي قرآن از حقيقت شيطان.

*بحث قرآن از شئون و اعمال شيطان
تقريبا به گونه تفصيل.

*ميدان عمل شيطان ادراک آدمي است.

*هنرمندي شيطان در القاء وسوسه که
انسان مي پندارد خود تمام سبب اوهام خويش است مانند هنرمند که صور خيالي خود را به
بيننده يا شنونده يا خواننده بگونه اي القاء مي کند که حالت دورني وي را تغيير مي
دهد و مي کشد هرجا که خاطر خواه او است.

*هنرمند فرشته گونه، چون فردوسي که
مربي روانها است.

*خواطر چهارگانه که چهارمي آن
وسوسه است.

*وجود فرشته و شيطان حاشيتين صراط
مستقيم را تشکيل مي دهند، و وجود آن دو، از ارکان نظام عالم انساني است که بر اساس
اختيار استوار است.

*اگر شيطان نمي بود، اختيار نمي
بود و در نتيجه انسان و عالم وجود نداشت.

بحث از ولاية الله تعالي مستلزم شد
که از ولايت شيطان نيز بحث کنيم، اين بحث به نظر مي آيد چنانکه تذکر داده ايم مورد
غفلت واقع شده، و موضوع شناخت شيطان و وسوسه هايش، عنايت لازم بدانها نگرديده است،
و قرآن کريم از ذات اين مخلوق شريري که ابليسش ناميده است، جز اندکي وصف نفرموده
که از سنخ جنّ: «tb%x. z`ÏB Çd`Éfø9$# t,|¡xÿsù ô`tã ̍øBr& ÿ¾ÏmÎn/u‘» (الکهف/50)،
و اينکه از ماده نار او را آفريده است، و امام مآل امر وي چه شد؟ صريحاً چيزي ذکر
نکرده چنانکه درباره خلقت انسان مفصلاً بحث فرموده است. بلي در آيات کثيري از قرآن
مجيد، صنع و عمل بسياري را دو اسناد مي دهند که از مجموع آنها استفاده مي شود که
ميدان فعاليت وي ادراک انساني است، و وسيله عملش عواطف و احساسات اندروني انسان
است، و شيطان است که اوهام دروغين و انديشه هاي باطل را در نفس انسان القاء مي کند
و در اين القاء، آن چنان هنرمند است که آدمي مي پندارد که اين اوهام و افکاري که
زبان وحي، آنها را «الوسواس الخنّاس الذي يوسوس في صدور الناس» مي خواند، افکار
خود او است و احدي جز نفس خويش به وي القاء نکرده است، نظير ديگر افکارش که تعلّقي
به عمل ندارد مانند: عدد چهار، زوج است.

و اين چنين است هنر هنرمند که مي
تواند صور خيالي خود را به ديگري القاء کند و حالت دروني (بينندگان، شنوندگان،
خوانندگان) را بر وفق مراد خويش تغيير دهد و به آنجائي که مي خواهد مي کشاند و
مراد از القاء آن است که کسي به قصد در ديگري حالاتي پديد آورد و آن ديگري بي
اختيار اين حالات را بپذيرد.

حاصل آنکه، کار هنرمند آن است که
عاطفه اي يا انتقامي يا شهوتي به شما القاء کند وسيله اين القاء صور وهميه اي است
که ابداع مي کند و به توسط الفاظ يا اشکال يا اصوات به ذهن شما انتقال مي دهد، که
بدنبال آن، اين صور: عاطفه، يا انتقام، يا شهوت و به يک کلام آنچه منظور هنرمند
بوده است، در نفس شما برمي انگيزد، پس علت تأثير همان صور وهميّه است و شدت و ضعف
تأثير آن، رابطه مستقيم با تناسب مقدمات بکار رفته در حصول نتيجه است.

بديهي است که بشر فطرتاً جويا و
عاشق جمال و کمال است، و مي کوشد که در همه ابعاد زندگي، نقص هايي که مشاهده مي
کند رفع کند و هنر که نتيجه کوش انسان براي ايجاد زيبائيي است اين رسالت را مدعي
است و هنرمند وارسته و بلند نظر است که مي تواند به جمال و کمال معنوي با هنر خود
اعتلاء بخشد. و چنانکه مدعي است که زيباجو و زيبائي آفرين است، چنان دعوائي مستلزم
ترک اغراض مادّي است، و بنابراين، ستايشگر و جوينده زيبائي و خلاق آن، بايد هنر را
مايه سرگرمي و بازي نسازد و جمال صوري و معنوي را يکجا بيافريند و مراد از جمال
معنوي همان مکارم اخلاق است که بدينوسيله به نفوس امت خويش، اعتلاء بخشد و آنها را
از شهوات پست و لذائذ پليد بهيمي نجات دهد و انصافا اين هنرمندي است که از بهترين
مربي هاي روان آدمي است و اين هنرمند است که فرشته الهام بخش مکارم اخلاق است و نه
آن هنرمند، وسواس خنّاس في صدور الناس.

هنرمند بزرگ طوس، فردوسي عظيم در
هنر بيان خويش که بزرگواري و علوّ طبع و کرامت نفساني خويش را به اشخاص افسانه اي
مي بخشد و بدينوسيله آن را بخواننده القاء مي کند، آن چنان مکارم اخلاقي در
خواننده و شنونده داستان پديد مي آورد که بحثهاي خشک اخلاقي انتاج چنين نتيجه اي
عقيمند اين هنر اوست که شما را واميدارد که دلاوري رستم و عفاف منيژه و مردانگي
بيژن، و قيام آهنگر کاوه را بدون آن که متوجه شويد، بستائيد، و اينکه گفتيم هنرمند
علو طبع و کرامت نفساني خويش را به اشخاص افسانه اي مي بخشد، امري است که عاف
نامدار کوير، وحشي، بدان تصريح مي کند:

دروغي مي سرايم راست مانند                       به نسبت مي دهم با عشق
پيوند

منم فرهاو شيرين آن شکرخند                 کزو چون کوهکن جان بايدم کند

چه فرهاد و چه شيرين اين بهانه است      سخن اين است و ديگرها فسانه است

پس هنرمندان نيز دو قسم مي شوند:
هنرمند وسوه گر شيطاني، و هنرنمند الهام بخش رحماني.

چنانکه مبادي تحريک اراده در انسان
نيز دو طائفه اند: طائفه شياطين و طائفه ملائکه که ميدان عمل هر چهار طائفه ادراک
انساني است.

قرآن کريم شئون و افعال و القاءاتي
به شيطان اسناد  مي دهد که شايد اعم آن
عناوين وسوسه باشد که همگي با اين عنوان آشنائيم و در مفردات راغب است:

«الوسوسة: الخطرة الرَّديئه و اصله
من الوسواس و هو صورت الحلي و الهمس الخفي».

يعني وسوسه، خطور پليد به قلب
انسان است و ريشه آن از وسواس است که بمعني صدا و صورت آلات زينت زن است و بمعني
همس يعني خفي ترين اصوات آمده است.

ارباب سلوک و اهل الله خواطر را به
چهار نوع تقسيم کرده اند:

خاطر رباني که در بعضي از آثار به
نقر الخاطر نامبرده شده و خطائي در آن راه ندارد.

خاطر ملکي که به صالح و خيرات دعوت
مي نمايد که آ» را الها مي گويند که غير وحي است.

خاطر نفساني که به تحصيل لذائذ نفس
دعوت مي کند و آن را هاجس مي گويند که غير وسوسه است.

خاطر شيطاني که به مخالفت حق دعوت
مي نمايد و آن را وسواس يا وسوسه مي نامند.

از رسول الله (ص) روايت شده:

«انّ للشيطان لمّة بابن آدم و
للملک لمّة فاما‌ لمّة الشيطان فايعاد بالشر و تکذيب بالحق و اما لمة الملک فايعاد
بالخير و تصديق بالق فمن وجد ذکل فليعلم انّه من الله فليحمد الله و من وجد الاخري
فليتعوّذ بالله من الشيطان الرجيم ثم قرء عليه السلام: [الشيطان يعدکم الفقر و
يأمرکم بالفحشاء]».

(علم اليقين فيض ص67، چاپ رحلي)

-يقين است که براي شيطان نزول به
قلب ابن آدم است و يقين است که براي ملک نيز نزول به قلب ابن آدم است، اما نزول
شيطان همان وسوسه به شر و تکذيب به حق است و اما نزول ملک و فرشته همان الهام خير
و تصديق به حق است، بنابراين، آنکس که چنين الهامي مي يابد بداند که از جانب خداي
تعالي است پس خداي را ستايش کند آن کس که خلصلت ديگر يعني وسوسه را مي يابد به
خداي تعالي از شيطان رجيم پناه برد.

سپس رسول الله (ص) اين آيه را
قرائت فرمودند:

«شيطان شما را به فقر بيم مي دهد و
به فحشا امرتان مي کند».

اين حديث شريف در کمال لطافت محتوا
و اينکه وجود شيطان که داعي به شر و معصيت است و وجود شيطان و فرشته از ارکان نظام
عالم انساني است نظامي که بر سنت و روش اختيار است و سعادت اين نوع بر اساس اين
سنت است.

و بنابراين، ملک وشيطان در موقعيت
حاشيه صراط مستقيم مي باشند و بديهي است که تعيين متن صراط مرهون به دو حاشيه آن
است و اگر حاشيتين نباشند، متن صراط وجود ندارد و حاشيتين هستند که بگونه اي محقق
متن مي باشند.

و باريک بين نظر کن به اين حديث
شريف از مولينا الصادق (ع) که فرمودند:

«و ما من قلب الا و له اذنان علي
احدهما ملک مرشد و الآخر شيطان منقر [مفتن] هذا يأمره و هذا يزجره، الشيطان يأمره
بالمعاصي و الملک يزجره عنها و هو قول الله سبحانه: عن اليمين و عن الشمال قعيد ما
يلفظ من قول الا لديه رقيب عتيد».

(علم اليقين، ص67)

-هيچ قلبي نيست مگر آن که داراي
دوگوشه و جانب است، بر يکي از آن دو جانب فرشته الهام بخشي است که ارشادگر است و
بر ديگري شيطاني که دروغ پرداز و فتنه گر است، اين امر مي کند وآن ديگري نهي،
شيطان به معاصي فرمان مي دهد و فرشته از معاصي نهي مي کند وهمين است قول خداي
سبحان: از راست و چپ او نشسته اند، هيچ کلامي تلفظ نمي کند مرگ آنکه در کنارش
مراقبي حاضر است.

و روشن تر از همه مدلول آيه کريمه
است:

«tA$s% !$yJÎ6sù ‘ÏZoK÷ƒuqøîr& ¨by‰ãèø%V{ öNçlm; y7sÛºuŽÅÀ tLìÉ)tFó¡ãKø9$# …».

(الاعراف/16و 17)

-شيطان عرض کرد: حال که مرا اغواء فرمودي سوگند ياد مي
کنم که حتما بر صراط مستقيم آنان مي نشينم، آنگاه از پيش و از پس و از چپ و راست
بر آنان مي تازم و بيشترينشان را ناسپاس خواهي يافت.  

و بيان برهاني جامع آنکه: عالم صنع
و ايجاد با همه اجزاء بيشمارش و پهناوري گسترده اي که دارد جملگي با هم مرتبطند و
هنگامي عالَم، عالَم است که اجزاء مختلف آن با هم مرتبط باشند و اين ارتباط در
حکمت و عنايت الهي مستلزم آن است که نسبت بعضي از اجزا به بعضي به تضاد و تنافي يا
به کمال و نقص يا به حرمان و وجدان و ناکامي وکاميابي باشد و گرنه جميع چيزها چيز
واحدي خواهند شد و لازمه آن بطان و وجود عالم است.

پس اگر شرّ و فسادي در عالم نباشد،
خير و صلاحي وجود نخواهد داشت و اگر شقاوتي نباشد، سعادت بي معني است. و اگر
عصياني نباشد، طاعت نخواهد بود، و اگر قبح و ذميّ نباشد، حسن و مدحي وجود ندارد و
همين گونه ديگر متقابلات.

پس با اين توضيح اجمالي روشن گرديد
که وجود شيطان از ارکان ضروري نظام عالم انساني است که بر اساس اختيار استوار است
و اگر شيطان نباشد صراط مستقيم غير موجود است و بدنبال آن وجود انسان يعني موجود
مختار تحقق ناپذير است و بانبود انسان، عالم بدون غايت است و وجود آن عبث و لغو
است، فسبحان الله عما يصفون.

ادامه دارد

تفسير سوره رعد

اصول کلي نبوت

قسمت هفتاد و سوم

آيت الله جوادي آملي

«کذلک أرسلناک في امة قد خلت من
قبلها امم لتتلوا عليهم الذي اوحينا اليک و هم يکفرون بالرحمن، قل هو ربي لااله
الا هو، عليه توکلت و اليه متاب».

(سوره رعد- آيه 30)

ما همچنان که انبياء پيشين را ارسال
داشتيم و امتهاي گذشته داراي پيامبران بودند، تو را هم براي يک امت ارسال کرديم که
آنچه را بر تو وحي مي فرستيم بر آنها تلاوت کني هرچند آنان به خداي مهربان کفر مي
ورزند. تو بگو او است پروردگار من که جز او الهي نيست، من بر او توکل کردم و
بازگشت همه به سوي او است.

رسالت و استمرار آن

يکي از مطالب مهم اين سوره مبارکه،
مسئله رسالت است. درباره رسالت چند امر مطرح است که بالصراحه يا بالالتزام و يا
بالاشاره در اين آيه بيان شده است:

1-   
دوام و استمرار رسالت.

2-   
لزوم استقامت و پايداري پيامبر.

3-   
هشدار به امت ها که پايان سرسختي
در برابر رسالت، عذاب الهي است.

«کذلک أرسلناک في أمّة»- از اين
که اين ارسال را با «في» ذکر فرمود نه با «علي» نشان مي دهد که پيامبر از جائي
ديگر براي اين امت نيامده بلکه در بين اينها بوده است و به مقام رسالت مبعوث شده
است. اين کلمه «في» با بعثت سازگارتر است تا با ارسال.

مي فرمايد: «هو الذي بعث في
الأميين رسولاً».[1]

يا مي فرمايد: «لقد بعثنا في کل
أمّة رسولا».[2]
–ما در هر امتي رسولي را فرستاديم.

يعني او از بين مردم و در بين مردم
است و از جائي ديگر نيامده که براي آنها پيام بياورد. از ميان خود مردم برخاسته و
مبعوث شده است؛ لذا براي اينکه ارسال را با همان انبعاث و برانگيختگي همواره
بفرمايد، با کلمه «في» ذکر فرمود، نه با «الي». در ساير موارد سخن از «الي» است.
مانند: «و الي ثمود اخاهم صالحاً»[3] يا «و الي
عاد اخاهم هوداً».[4]

بهرحال، اين مطلب که خداوند هرگز
امتي را بدون هدايت و راهنمائي راهنمايان رها نمي فرمايد، طبق چندين آيه در قرآن
کريم به عنوان يک اصل تبيين شده که قبلا برخي از آيات را مطرح کرديم و اکنون به
آيات ديگري مي پردازيم:

استمرار نبوت

در سوره حديد مي فرمايد: «ô‰s)s9 $uZù=y™ö‘r& $oYn=ߙ①ÏM»uZÉit7ø9$$Î/ $uZø9t“Rr&ur ÞOßgyètB |=»tGÅ3ø9$# šc#u”ÏJø9$#ur tPqà)u‹Ï9 â¨$¨Y9$# ÅÝó¡É)ø9$$Î/ (»[5]  
– به تحقيق که رسولان خود را با بينات و براهين فرستاديم و کتاب و ميزان را
با آنان نازل کرديم تا مردم با قسط و عدالت رفتار کنند.

اين درباره نبوت عامه است که مسئله
کلي انبيا را مطرح مي کند.

سپس در آيه بعد مي فرمايد:

«و لقد ارسلنا نوحا و ابراهيم و
جعلنا في ذريتهما النبوة و الکتاب فمنهم مهتدو کثير مهم فاسقون».- و همانا نوح و
ابراهيم را فرستاديم و نبوّت و کتاب را در ذريّه آنان قرار داديم، پس برخي از مردم
هدايت شده وبسياي تبهکارند.

پس از اينکه بحث نبوّت را مطرح مي
کند، اثبات مي نمايد که هرگز فترتي در بين نبوده است و هيچ وقت نشده که در ميان
مردم، پيامبري نباشد. اگر پيامبري رفته بود، جانشينان و اوصياي او حافظ دين و کتاب
او بده اند. فترتي در کار نبوده به اين معني که بگوئيم وحي قطع شده است يا خلافت و
وصايت قطع شده باشد.

در ادامه آيه گذشته مي فرمايد:

«ثم قفّينا علي آثار هم برسلنا».-
در پشت سر آنها انبياي ديگري را فرستاديم.

اين سخن از استمرار سلسله رسالت
است.

در سوره مؤمنون نيز سخن از استمرار
سلسله رسالت است. مي فرمايد:

«ثم ارسلنا رسلنا تتراً».[6] «تترا» ريشه
لغويش از «وتر» است. متواتر را مي گويند: تترا مثل تقوا که واوش به «ت» تبديل شده
است، پس معناي آيه اين است که با تواتر اين رسالت دادمه دارد. اين طور نيست که يک
وقت رسولي بيايد، سپس فترتي ايجاد شود و اين رشته قطع بگردد. اين رشته، سلسله
متواتره است که به آن سلسله تترا هم گفته مي شود.

همين معني را که استمرار سلسله
رسالت و نبوت الهي است، در جاي ديگر، چنين بيان مي فرمايد:

«و لقد وصّلنا لهم القول»[7]– اين رشته
را ما متصلا حفظ کرديم.

پس اين يک سنت الهي لا يتغير است
که مردم را هرگز به حال خود رها نمي کند و براي هر امتي پيامبري و راهنمائي مي
فرستد.

«و لکل قوم هاد»[8]– و براي هر
قومي، راهنما و هدايت کننده اي است.

بنابراين، آنچه که مربوط به صدر
آيه مورد بحث است اين است که هم رسالت رسول خدا بي سابقه نيست و هم اينکه امت موظف
بودند به رسالت نبيّشان گوش فرا دهند و امت بي سابقه اي نيستند و هم اينکه سيره
الهي سيره سابقه داري است.

پس سه اصل در اين آيه نفهته است:

1-   
به خداي سبحان باز مي گردد و آن
سنت الهي است.

2-   
به رسول خدا دستور مي دهد که تو
اولين رسول نيستي، پس صابر و پايدار باش.

3-   
به امت مي فرمايد که شما تنها
امّتي نيستيد که رسول و راهنما برايشان فرستاديم و نافرماني مي کنيد بلکه اُمم
ديگري هم بودند که سرسختي و لجاجت کردند و به عذاب الهي گرفتار شدند.

رحمان منشأ تمام برکات

و اما آنچه که به ذيل آيه برمي
گردد مربوط به کفر ورزيدن امّت است. مي فرمايد: اينان به رحمن کفر مي ورزند؛ رحمن
همان مبدئي است که منشأ همه رحمت ها و برکات است؛ تو اي رسول، به آنان بگو که اين
رحمن، ربّ و پروردگار من است زيرا شما او را به عنوان ربّ اتخاذ نکرديد در حالي که
تنه ربّ و پروردگار او است؛ پس تنها معبود هم او خواهد بود، چرا که معبود بودن
فروع بر ربوبيّت است. انسان کسي را عبادت مي کند که از او کاري ساخته باشد، زيرا
ربّ و مدبّر خدا است و لاغير، پس معبود هم خدا است و لاغير.

«عليه توکلت و اليه متاب».- بر او
توکل کردم و بازگشت من به سوي او است.

اين سخن که از يک طرف به توحيد
تکيه مي کند و از طرفي ديگر به معاد مرتبط است، در کلمات بسياري از انبيا وجود
دارد که تکيه گاه فقط و فقط خداست و بازگشت همه به سوي اوست. انسان اگر واقعاً
معتقد باشد که بازگشتش به سوي او است، در کارهايش متعهدتر مي شود چون مي داند که
حسابي در کار هست و در برابر هر کاري بايد آماده جواب و پاسخ باشد.

توکل در سخنان انبيا

اين بيان در کلمات بسيار از نبياء
آمده است که:

بر خدا توکل مي کنيم- بازگشت ما به
سوي خدا است- او را وکيل قرار مي دهيم- کارها را او انجام مي دهد و و… انبيا خدا
را مبدأ فاعلي مي دانند. فاعليّت از آنِ او است؛ پس او را وکيل مي گيريم که کار به
دست او باشد و چون بازگشت ما به سوي او است، در انجام کارها مواظب هستيم.

حضرت شعيب به قومش مي فرمايد:

«قال يا قوم أرأيتم ان کنت علي
بيّنة من ربي و رزقني منه رزقاً حسناً».[9] –اي قوم من!
به من خبر دهيد که پاداش اين احسان و نعمت بسياري که خداي سبحان به من روا داشته
چيست؟ من اگر با معجزه و با بينه مبعوث شدم و خداي سبحان نبوت- که روزي حسن و نيکو
است- را به من عطا فرموده است، من چه بايد بکنم؟ آيا ساکت بنشينم؟

«و ما اريد ان اخالفکم الي ما انها
کم عنه». –من نمي خواهم با شما مخالفت کنم که شما اين کار را نکنيد و آن وقت خودم
انجام بدهم، اين چنين نيست.

زيرا «ان اريد الا الاصلاح ما
استطعت».- من جز اصلاح به مقدار توانم، اراده اي ندارم.

«و ما توفيقي الا بالله».- و توفيق
را فقط از خداوند مي خواهم.

«عليه توکلت و اليه انيب».- بر او
توکل کردم و به سوي او باز مي گردم.

اين توجه به مبدأ و معاد هم در
لسان اين پيامبر مطرح شده است. همين معني را در سوره شوري به اين صورت بيان مي
فرمايد:

«و ما اختلفتم فيه من شي‌ء فحکمه
الي الله، ذلکم الله ربي عليه توکلت و اليه انيب».- و در هر امري اختلاف داشتيد،
پس حکمش به طرف خدا است و او بايد اختلافات را حل کند؛ آن خداي عظيم، پروردگار من
است، من او را وکيل گرفتم و به سوي او برمي گردم.

اگر کسي خداي سبحان را مبدأ امور
مي داند و او را رب العالمين مي داند، کار را به او واگذار مي کند چرا که انسان
بايد کار را به دست کسي بدهد که در آن کار اولا- از ديگران اعلم باشد. ثانياً-
قدرتش بيشتر باشد. ثالثا- وجود و کرمش از همه بيشتر باشد.

پس هم بداند چه بايد بکند و هم
توانمند باشد و هم بخل نورزد.

خداي سبحان به همه امور، اعلم است
و بر همه امور از انسان توانمندتر و قادرتر است و براي افاضه هم هيچ امساک و بُخلي
در حريمش راه ندارد، لذا مورد ندارد که انسان خدا را وکيل نگيرد.

قرآن کريم در مقام استدلال مي
فرمايد که شما خدا را وکيل بگيريد زيرا خداوند همه چيز را آفريده است «خالق کل شي‌ء».
انسان مؤمن تکيه گاهش فقط خدا است: او نه به خود تکيه مي‌کند و نه به ديگري و فقط
به خدا متکي است. اکنون که هزاران علل و اسباب در پيش داريم، آن کسي که زمام امور
را به دست دارد، او بايد کارها را تنظيم کند. تکيه کردن به او يعني توفيق يافتن.
اين راجع به مبدأ فاعلي.

درباره مبدأ غائي و نهايت هم مي‌فرمايد:

«و اليه انيب». ـ به سوي او برمي‌گردم.

انسان اگر بداند که بازگشتش به سوي
همان مبدأ است، قطعا مواظب کارها و رفتارهاي خود مي‌شود.

مدد گرفتن از تکيه‌گاه قدرت

در سوره ممتنحه نيز به اين صورت
بيان شده است:

«ربنا عليک توکلنا و اليک أنبنا و
اليک المصير».[10]

مگر کارآساني است که انسان برخيزد،
به همه بت‌پرستان بگويد: از شما و روش شما بيزاريم. اگر کسي قيام کرد و به کفار و
مشرکين گفت: ما از شما بيزاريم و تا موحد نشويد، ارتباط با شما برقرار نمي‌کنيم،
اين چنين شخصي بايد به يک جاي مقتدري متکي باشد که از تکيه‌گاه قدرت، مدد بگيرد.

لذا حضرت ابراهيم و همراهانش مي‌گويند:

«ربنا عليک توکلنا». ـ پروردگار
ما، ما بر تو توکل مي‌کنيم و تو را وکيل خود قرار مي‌دهيم و بازگشت ما به سوي تو
است.

بنابراين، در آيه مورد بحث خداي
سبحان به رسولش مي‌آموزد که اي رسول ما بگو به اين مشرکين که او پروردگار من است
وهيچ معبودي جز او پروردگار من نيست. در کارهايم به او رجوع مي‌کنم و او را مرجع
خود قرار مي‌دهم و بازگشتم به سوي اوست.

در جاي ديگري از همين سوره رعد مي‌فرمايد:

«قل انما امرت ان اعبدالله و لا
اشرک به اليه ادعو و اليه مآب».[11]

او به طور مطلق، مرجع است يعني
بازگشت همه به سوي اوست «مآب» که ياء آن حذف شده و کسره دلالت دارد بر ياء محذوفه
مانند آيه مورد بحث که «مَتاب»، کسره اش دلالت بر ياء مي کند، يعني رجوع من به سوي
او است. گرچه رجوع همه به سوي خدا است اما بايد انسان توجه داشته باشد و بفهمد که
رجوعش به سوي او است. حضرت مي خواهد بفرمايد که شما اي مشرکين هر راهي را مي
خواهيد طي کنيد، اما من رحمن را به عنوان رب اتخاذ کرده ام و فقط او را وکيل خود
قرار داده ام.

معجزات تأثيري در کفار نمي گذارد

به دنبال مسئله رسال و نبوت،
پيشنهاداتي را که کفار مي دادند، مطرح مي کند. در همين سوره مبارکه رعد، ملاحظه
فرموديد که کفّار هر روز پيشنهاد جديد مطرح مي کردند که مثلاً فلان عادت را خرق کن
يا فلان معجزه را بياور. گاهي مي گفتند: دستور بده اين کوه‌ها چند کيلومتر کنار
بروند تا ما اينجا را کشت کنيم! يا مي گفتند مرده هاي قبرستان را احضار کن تا با
آنها حرف بزنيم! يا زمين را براي ما بشکاف که چشمه اي از زمين بجوشد و اينجا از
اين خشکي خارج شود و و…

خداي سبحان، چه در اين سوره و چه
در سوره اسراء، پيشنهادهاي زيادي از کفار را مطرح مي کند و سرانجام نتيجه گيري مي
کند که اگر هر آيه و بيّنه اي را ببينيد و تو اي پيامبر هر معجزه اي را براي اينها
بياوري، باز هم در گمراهي و ضلالت خود فرو مي روند و اين معجزات را سحر مي دانند.

در سوره انعام مي فرمايد:

«öqs9ur $uZø9¨“tR y7ø‹n=tã $Y7»tFÏ. ’Îû <¨$sÛöÏ% çnqÝ¡yJn=sù öNÍk‰Ï‰÷ƒr’Î/ tA$s)s9 tûïÏ%©!$# (#ÿrãxÿx. ÷bÎ) !#x‹»yd žwÎ) ֍ósř ×ûüÎ7•B ».[12] – و ما اگر کتابي را در کاغذ بر
تو نازل کنيم و آنها آن کتاب را با دتهاي خود لمس کنند، بازهم قطعاً خواهند گفت
اين چيزي جز يک سحر آشکار نيست.

و به پيامبرش دستور مي دهد که در
مقابل اين پيشنهادهاي کفّار به آنها بگو:

«قل سبحان ربي هل کنت الا بشرا و
رسولا»[13]– بگو پروردگارم
منزه باد مگر من جز يک انسان هستم که از سوي خدا مبعوث شده ام؟

در آيه محل بحث سوره رعد مي
فرمايد:

اگر هم به دلخواه اينها عمل شود،
باز هم ايمان نمي آورند. اين چنين نيست که اگر ما اين کوه ها را کنار برديم و اين
زمين، گسترده شد، اينها ايمان بياورند.

در جريان ناقه صالح هم که قبلا
مطرح شد، فرمود:

ما يک معجزه روشن براي اينها
آورديم ولي آنان نپذيرفتند.

در ادامه آيه سوره رعد مي فرمايد:

«بل لله الأمر جميعاً»- تمام امر
به دست خدا است.

هدايت و ضلالت از آن خدا است و
انجام اين کارها هم از ناحيه خدا است. اين طور نيست که پيامبر هر روز بتواند به
دلخواه شما کوه را ببرد يا بياورد، يا زمين را بشکافد و نظام را بهم بزند. هم
انجام اين معجزه هاي پيشنهادي بدست خدا است و هم هدايت و ضلالت با معجزه حل نمي
شود چون به مقدار لازم، معجزه آمده است.

در بحث هاي قبل که سخن از «يهدي من
يشاء و يضلّ من يشاء» بود، آنجا گذشت که معجزه، زمينه هدايت را فراهم مي کند نه
اينکه علت تامّه باشد. نشانه اش همان معجزه اي بود که در خطبه قاصعه بيان شد که يک
معجزه روشن و اضح بود ولي آنها بر کفرشان اصرار داشتند، نظير ناقه صالح و مانند
آن. پس «لله الامر جميعاً» هم جواب مسائل تکويني اينها است که اين امور در اختيار
من نيست که به دلخواه شما کوه را کنار ببرم يا نزديک بياورم يا زمين را بشکافم و
و… و هم اينکه هدايت و ضلالت با معجزه محقق نمي شود بلکه معجزه، زمينه را فراهم
مي سازد. اين انسان است که بايد با تأمل و مطالعه در اعجاز، ايمان بياورد.

و الحمدلله رب العالمين

ادامه دارد

در سوگ مرجع بزرگ جهان تشيع حضرت
آيت الله العظمي گلپايگاني «قدس سره»

يک بار ديگر، موجي بزرگ از ماتم و
عزا سراسر ايران اسلامي را فرا گرفت و يکي از استوانه هاي علم و فضيلت دار فاني را
وداع گفت و با ارتحال خود، شيعيان را عزادار کرد.

آية الله العظمي گلپايگاني يکي از
معدود مراجع موفّقي بود که بيش از 800 طلبه فاضل در محضر درس خارجش حاضر مي شدند و
بهره مي بردند. او که با سختي و رنج زياد به معنويت و علوم اهل بيت روي آورده بود
و با تلاش فراوان از مکتب امام صادق (س)، فيض وافر برده بود، خداوند نيز او را
توفيق به سزائي بخشيد و به آن مقام والا رساند و سرانجام نيز، پس از يک عمر طولاني
و با برکت به ديدار خداي خود شتافت و مردم عزادار و شيفته روحانيت طي يک تشييع بي
سابقه تاريخي، با پيکر پاکش وداع کردند و در کنار استاد و مربي خود مرحوم آية الله
العظمي حائري يزدي در مسجد بالاسر حضرت معصومه (س) به خاک سپرده شد.

جاودانه اند مردان بزرگ الهي که
براي خدا تلاش و خدمت مي کنند و جز خداوند نظري ندارند. اينان در دنيا و آخرت
پايدار و روسفيدند و همواره تاريخ در برابرشان سر تعظيم فرود آورده و مي آورد نام
ناميشان براي هميشه در سرلوحه تاريخ ثبت و ماندگار است.

درگذشت اندوهبار و اسف انگيز اين
مرجع عاليقدر، چنان موجي از عزا و ماتم در کشور اسلامي ايران و ساير کشورهاي
مسلمان جهان ايجاد کرد که مراسم عزا و مجالس سوگواري و فاتحه و دسته هاي سينه زني
در سراسر کشور ايجاد شد و براستي ملت سرفراز ايران به خوبي از مقام منيع مرجعيت
تشيع، تجليل و تعظيم کردند که اين خود نيز در تاريخ با عظمت ثبت خواهد شد.

حضرت آية الله خامنه اي نيز در
تشييع معظم له همراه با سيل مردم عزادار شرکت کردند و مردم قم يکپارچه در اين
مراسم بزرگ شرکت نموده، دِين خود را به اسلام و روحانيت و مقام مرجعيت ادا کردند.
سيل تشييع کنندگان در تهران وقم به قدري زياد و انبوه بود که افق ديد، گنجايش دربر
گرفتنش را نداشت.

فقدان اين شخصيت والا و ارجمند را
به مقام شامخ ولي الله الاعظم ارواحنا فداه، و به پيشگاه مرجع بزرگ عالم تشيّع
حضرت آية الله العظمي اراکي و ولي امر مسلمين حضرت آية الله خامنه اي و عموم ملت
ايران بويژه بيت آن فقيد سعيد، تسليت عرض مي کنيم.

اطلاعيه مقام معظم رهبري

در پيام تسليتي که حضرت آية الله
خامنه اي بدين مناسبت صادر فرمودند آمده است:

«اي شخصيت والاي علمي کهنسال، در
ميان مراجع عظام تقليد، يکي از موفق ترين و سعادتمندترين ها بود. سي و دو سال مرجع
تقليد، حدود هفتاد سال مدرّس حوزه علميه قم و حدود هشتاد و پنج سال سرگرم فراگرفتن
و آموختن فقه آل محمد عليهم السلام بودند.

اولين مدرسه علوم ديني به سبک جديد
را ايشان در قم تأسيس کردند. اولين مؤسسه بزرگ قرآني را ايشان در قم بنيان نهادند.
اولين فهرست بزرگ فقهي و حديثي با استفاده از دانش و اختراعات جديد بشري را ايشان
پديد آوردند. صدها مدرسه و مسجد و مؤسسه تبليغ دين در سراسر کشور و در کشورهاي
ديگر بيناد کردند. هزاران شاگرد از فقه پخته و عميق خود بهره مند ساختند. بسياري
آراء و نظرات فقهي که حاکي از روشن بيني و ذهن نوگراي ايشان بود، ارائه کردند و
بالاتر از همه، با منش و رفتار پرهيزکارانه و با طهارت و تقوايي هک مي توانست براي
علما و فقها الگويي زنده و ملموس باشد، عمري پر برکت را  به نزاهت کامل گذرانيدند.

اطلاعيه شيخ الفقهاء و المجتهدين

در بخشي از اطلاعيه حضرت آية الله
العظمي اراکي دام ظله آمده است:

«با فقدان اين مرد بزرگ که استوانه
علم و تقوا و از ارکان هدايت و اعلام دين و ولايت محسوب مي شد، بر پيکر عزيز اسلام
و روحانيّت، ثُلمه اي جبران ناپذير وارد شد و به حق بايد گفت: [يوم علي آل الرسول
عظيم].

ايشان که از سابقين و اولين و
شاگردان مبرز و بنام مرحوم آيت الله العظمي حاج شيخ عبدالکريم حائري، مؤسّس حوزه
علميه قم اعلي الله مقامه در حوزه علميه اراک و قم بود، فقيهي بود نکته سنج و دقيق
النظر و زيرک و دانا و مصداق بارز صائناً لنفسه، حافظاً لدينه، مخالفاً لهواه،
مطيعاً لامر مولاه و قريب يک قرن عمر شريفش را در راه اشاعه فقه آل محمّد (ع) و
پاسداري از حريم ولايت و مبارزه عليه طاغوت و همراهي با حضرت امام قدس سره در طول
انقلاب و حمايت از دين و حاکميت قرآن و تجاوز نکردن از حدود الهي و خدمت به مسلمين
و مؤمنين، صرف نموده. عاش سعيداً و مات حميداً…».

زندگينامه به زبان خودش

در روز 22 شوال 1408 يکي از علماي
اصفهان خدمت حضرت آيت الله العظمي گلپايگاني «قدس سره» رسيد و از معظم له مي
خواهند، شرح حال از زندگي خويش بيان کنند. ايشان مي فرمايند:

«اگر بخواهم شرح حال دهم مي ترسم
از مثنوي بزرگتر شود. بعد فرمودند: وضع تحصيل و درس خواندن من براي خودم خيلي
آموزنده است. دو سال و نيم داشتم که مادرم از دنيا رفت و نُه سال بودم که پدرم فوت
کرد، مرحوم پدرم مرد متعبّدي بود و نوعاً زيارت عاشورا مي خواند، و به خاطر دارم
که بالاي پشت بام مي رفت و مشغول زيارت مي شد.

پدرم در [گوگد] گلپايگان معروف به
سيد محمد باقر امام بود و مورد توجه مردم قرار داشت. آن مرحوم دختران متعدد داشت و
فرزند پسر براي او نمي ماند. بر حسب آنچه از پدرم و ديگران ثابت شد، پدرم به زيارت
حضرت رضا (ع) مي رود و از حضرت رضا (ع) تقاضا مي کند که نزد خدا شفاعت کند که
فرزند پسري به او عنايت کند. پس از مراجعت از مشهد، شبي پدرم يا يکي از بستگان خوب
مي بيند که حضرت امام محمد تقي و حضرت امام هادي (ع) به منزل ما آمدند و پس از
ساعتي توقف، يکي از آن دو بزرگوار مي روند و يکي مي ماند، پدرم اين خواب را تعبير
مي کند به آنکه خدا دو پسر به او عطا مي کند که يکي مي ماند و ديگري فوت مي کند و
چنين هم شد، خداوند مرا به پدرم داد و برادر کوچکتري بعد از من متولد شد که فوت
نمود.

من قرآن و نصاب را در همان محل
خودمان، روستاي [گوگد] فرا گرفتم. شيخي در محل بود بنام ملا محمد تقي (خدا رحمتش
کند)، پهلوي او مکتب رفتم. او از اهل علم و معلمي دلسوز و با محبت بود. او پسري
داشت که با من هم درس بود و مايل بود فرزندش اهل علم بشود و خيلي هم زحمت کشيد ولي
پسر او باقي نماند و فوت کرد. من هم سرپرستي داشتم، خواهرهايم پس از مشورت بنا
گذاشتند که يکي از آنها در منزل ما باشد تا از من سرپرستي کند. پس از چندي اين
تصميم به هم خورد و من از هر حيث تنها ماندم. عمو نداشتم ولي يک دايي داشتم که در
يک فرسخي در شهر گلپايگان بود. به هواي ديدار و استفاده از دايي خود به شهر رفتم و
مقداري از مقدمات را در شهر خواندم، مقداري از مقدمات و سطح پايين را پهلوي حاج
سيد اسماعيل خوانساري خواندم.

سپس تصميم گرفتم که از گلپايگان
بيرون بروم و اين وقتي بود که هنوز اوان تکليف من بود. رساله خطّي از مرحوم سيد
صاحب [عروه] آورده بودند و مي گفتند ايشان مرجع است؛ بايد مسائل را از او تقليد
کرد. مقداري (کاه) داشتم، فروختم و قريب يک تومان يا پانزده قران داشتم که از
گلپايگان بيرون آوردم. چهل روز در خوانسار درس خواندم و چون شرايط مساعد نبود
برگشتم به گوگد و سپس از آنجا عازم اراک شدم. در شهر اراک توفيق پيدا کردم که پس
از چندي توقف که آيت الله حائري يزدي به اراک تشريف آوردند به محضر ايشان شرفياب
شوم. معظم له درس فقه و اصول شروع کردند، جند نفري نيز با ايشان آمده بودند ولي
عده اي بسيار معدود بود. مرحوم آقاي سيد محسن اراکي که از متمکنين اراک بود آقاي
حائري را از کربلا به ايران آورده بود تا ضمن بهره مندي مردم از آن بزگوار،
فرزندان خودش نيز از او کسب فيض کنند.

*در اراک

در اراک به تحصيل ادامه دادم تا
وقتي که آقاي حاج شيخ عبدالکريم به قم رفتند و رحل تدريس را در قم برقرار کردند.
پس از استقرار در قم به ما نامه نوشتند که شما هم بياييد قم و من و چند نفر ديگر
به قم رفتيم. معظم له براي تدريس و تربيت، خيلي کوشا بود. بايد بگويم او مانند
پدري مهربان يا مهربانتر از پدر براي ما زحمت مي کشيد. مريض مي شديم در خانه دوا
درست مي کرد و براي ما مي آورد و ما را مداوا مي کرد. خاطرم هست که مريض بودم،
گفتم بستر مرا نزد حوزه درس استاد ببريد که از درس عقب نمانم و بحمدالله توفيق
زيادي حاصل شد والسلام».

خدمات و آثار ارزنده

مرحوم آيت الله العظمي گلپايگاني
قدس سره روز هشتم ماه ذي القعده 1316 قمري در قريه گوگد که در 6 کيلومتري گلپايگان
واقع است، متولد شدند، و در شب جمعه 25 جمادي الثانيه 1414 مطابق با 19 آذر 1372
شمسي وفات يافت.

خدمات بسيار ارزنده و بجاي ماندني
از آن فقيه اهل بيت عصمت و طهارت عليهم السلام به يادگار مانده است، که از جمله مي
توان به موارد ذيل اشاره کرد:

1-   
تشويق طلاب به تحصيل و تقدير از
طلاب زحمتکش و برقراري امتحانات کتبي و شفاهي به شيوه جديد و مراقبت در وضع اخلاقي
آنان.

2-   
توجه به وضع طلاب جوان و طرح
برنامه هاي جديد مفيد براي تغيير و تنظيم روش تحصيلي طلاب و اختصاص چند مدرسه براي
اجراي آن برنامه ها.

3-   
تأسيس مدرسه اي با شکوه با ساختمان
مدرن در خيابان صفائيه قم.

4-   
تعمير مدرسه فقيه در سال 1384 قمري
پس از خرابي.

5-   
احداث ساختمان وضوخانه، حمام و
رختشويخانه براي مدرسه فيضيه.

6-   
احداث ساختمان و سالن بزرگي براي
قرائت خانه مدرسه فيضيه.

7-   
حفر چاه عميق اختصاصي براي مدرسه
فيضيه و دارالشفا و لوله کشي آن مدرسه.

8-   
تأسيس مدرسه علوي در خيابان تهران،
کوچه منوچهري.

9-   
تأسيس مدرسه با شکوه در خيابان
چهارمردان با برنامه هاي مخصوص عربي و فارسي.

10-                      
تأسيس بيمارستان هاي مجهّز براي
آقايان طلاب، روحانيون و علماء و تأسيس يک درمانگاه خصوصي با بخش هاي جراحي،
داخلي، قلب، راديولوژي و آزمايشگاه که کليه روحانيون در بخش هاي مختلف اين
بيمارستان به طور رايگان معالجه مي شوند و غير روحانيون نيز از درمانگاه و ساير
بخشهاي آن استفاده مي نمايند.

آيت الله العظمي گلپايگاني علاوه
بر خدمات اجتماعي در شهرستان قم، در ساير بلاد و حتّي خارج از کشور نيز براي رفاه
امور مسلمين اقدام به تأسيس دهها مدرسه، مسجد و کتابخانه نموده و در تأسيس حوزه
علميه در شهرستانها نيز اهتمام زيادي داشته اند.

بار ديگر اين فاجعه مؤلمه را به
مقام منيع ولي عصر ارواحنا فداه، و رهبر معظّم انقلاب و بيت شريف ايشان و ملّت
عزادار ايران تسليت عرض نموده، دوام عمر پر برکت حضرت آيت الله العظمي آقاي اراک و
مقام معظم رهبري را از ديدگاه حضرت احديّت خواستاريم.

«تحلوا بالاخذ بالفضل و الکف عن
البغي و العمل بالحق و الانصاف من النفس و اجتناب الفساد و اصلاح المعاد».

(غرر الحکم )

خود را بيارائيد به فرا گرفتن فضل
و دانش و دست بازداشتن از ستم و کار به حق و درستي و از خود عدل و انصاف دادن و از
فساد دوري گزيدن و امر آخرت را اصلاح نمودن.

(امام علي (ع))

«بمناسبت27رجب، عيد سعيد بعثت
رسول اکرم (ص)»

بعثت بزرگترين نعمت الهي

*مقدمه اول

خداي متعال انگيزه خلقت انسان را
عبادت و پرستش خود بيان کرده است:

«ما خلقت الجنّ و الانس الا
ليعبدون»

-جن و انس را نيافريدم به خاطر
اينکه عبادتم کنند.

از آن سوي طبيعت جهان مادّي بگونه
اي است که انسان را به سوي ماديّت و شهوت و لذّت و دنيا خواهي و خود پرستي سوق مي
دهد. اين امري است بديهي که حتي در روز خلقت حضرت آدم علي نبينا و آله و عليه
السلام نيز فرشتگان از خداوند پرسيدند که: چرا انسان را مي آفريني، در حالي که ما
تو را عبادت و پرستش مي کنيم، و انسان در اين دنيا فساد مي کند؛ گويا طبيعت ناسوتي
دنيا اين اقتضا را دارد که انسان را به سوي فساد و شر بخواند ولي خداوند به
فرشتگان مي فرمايد که من چيزي را مي دانم که شما نمي دانيد.

در اينجا نکته اي قابل توجه است و
آن اينکه در برخي روايات آمده است انسان بنمايد، مقامش از مقام فرشتگان بالاتر و
ولاتر مي رود.

چرا؟

براي اينکه سرشت فرشتگان بگونه اي
است که هرگز شهوت و فساد و ميل به بدي در وجودشان راه ندارد ولي انسان با اينکه
خوي ميل به فساد دارد و راه نيز در برابرش گشوده است، پس اگر از اين سرشت خود دست
بردارد و به عبادت و بندگي و پرستش خدا بپردازد و به سوي کمال مطلق ميل کند، بي
گمان مقامش از مقام ملائکه بالاتر خواهد بود.

رسد آدمي به جايي که به جز خدا
نبيند.

*مقدمه دوم:

در مقدمه دوم تذکر اين نکته ضروري
است که انسان پس از آفريده شدن و پا به عرصه دنيا گذاشتن نياز به راهنما و مرشد
دارد که او را به سوي خير و کمال رهنمون شود و ارشاد نمايد و از بدي ها و فسادها
بر حذر دارد. اين نياز نيز امري طبيعي و فطري است. اگر خداوند از او مي خواهد که
عبادتش کند، بايد حجّت را بر او تمام نمايد و راه بهانه جوئي را بر او ببندد. کسي
که در يک محدوده دور از انسان ها زندگي مي کند و هيچ خبر و اطلاعي از دين و آئين
ندارد و کسي او را به خدا و مذهب نخوانده است، مستضعف واقعي است و در روز رستاخيز،
مي تواند عذر موجّه بياورد و اين استثنا در قرآن نيز آمده است. ولي اگر خداوند با
ارسال کتب آسماني و پيامبران- که لازمه پيدايش انسان است- او را به راه مستقيم
دعوت کرد و راه فساد و شر را نيز براي او بيان نمود سپس او را دربرابر دوراهي
مخيّر کرد «و هديناه النجدين»، اينجا ديگر جاي بهانه و عذر نمي ماند؛ بايد راه
بهتر را انتخاب کند و از راه بَوار و جهنم دوري جويد و گرنه کيفر خواهد ديد.

بنابراين، بعثت انبيا و پيامبران،
يک ضرورت طبيعي و فطري است؛ چه اينکه هرگز کتاب آسماني به تنهائي کارساز نيست بلکه
نياز به مبيّن احکام دارد و خداوند پيامبران را براي تبيين راه و ارشاد مردم و
هدايت آنان به سوي حق و خير و ثواب، ارسال نموده و مبعوث کرده است تا حق براي
همگان روشن گردد و بدي باطل نيز، واضح و آشکار شود. و اينچنين بود که در تمام زمان
ها و مکان ها در طول تاريخ، پيامبران و يا اوصياي آنان براي راهنمائي و ارشاد مردم
آمدند و مردم را انذار و هشدار دادند، تا راه شر را دنبال نکنند.

بعثت پيامبر اکرم (ص)

پس از آمدن حضرت عيسي (ع)، مدتي
طولاني گذشت که مردم همواره به سوي بدي ها و زشتي ها، گام هاي بيشتري برمي داشتي و
کمتر به دين حضرت مسيح (ع) يا آئين حنيف ابراهيم (ع) که هر دو چيزي جز اسلام نيست،
مي گرويدند. وضعيّت صحرائي جزيرة العرب و خوي وحشيگري و طبيعت ددمنشانه آنان نيز
تأثير بشتري در پيوستن به صفستمگران و پيمودن راه گمراهان و استمرار ظلم و ستم در
ميان آنان داشت تاا جائي که عوامل وحشيگري و طغيان جزئي از سرشتشان شده بود آنچنان
با آن خو گرفته بودند که از ظلم و ستم لذت مي بردند. چقدر قساوت قلب و خشونت داشت
آن عرب باديه نشين بيمهر که دختر عزيزش و پاره تنش رابا کمال قساوت و بي رحيم
وسنگدلي زنده زنده به گور مي کرد ولاي خاک مدفون مي نمود. از آن بدتر که به آن
کارهاي وحشت انگيز اتفتخار نيز مي کردند، به قتل و غارت، مباهات مي نمودند و اشعار
ادبي بسيار زيبا و آراسته!مي سرودند، تو گويي هر که بيشتر ظلم کند، محبوب تر و
شخصيتش قوي تر استو. حق همواره ملازم سرکشان و طغيانگران بود هرچند ذره اي از حق
در کارها و اخلاق و ايده ها و رفتار و کردارشان پددي نميآمد، يعني حق به صورت باطل
و باطل به صورت حف درآمده بود. طرفداران حق در انزواي کامل هب سرمي بردند و
کژانديشان وباطل جويان هواره بر عددشان افزوده مي شد.

وضعيت اجتماعي جزيرة العرب در عصر
بعثت

حضرت امير (ع) وضعيت اجتماعي اعراب
دوران رسول خدا (ص) را در خطبه 88 نهج البلاغه چنين بيان مي کند:

«أرسله علي حين فترة من الرسول و
طول هجعة من الأمم، و اعتزام من الفتن، وانتشار من الامور، و تلظ من الحروب، و
الدنيا کاسفة النور، ظاهرة الغرور، علي حين اصفرار من ورقها و اياس من ثمرها، و
اغورار من مائها. قدر درست منار الهدي، و ظهرت اعلام الرّدي، فهي متجهّمة لأهلها،
عابسة في وجه طالبها، ثمرها الفتنة و طعامها الجيفة وشهارها الخوف و دثارها
السيف».

خداوند پيامبر را در دوراني
بهرسالت و پيامبري مبعوث کرد که هيچ يک از پيامران وجود نداشتند و مردم در تاريکي
جهالت و ضلالت به خوابي طولاني فرو رفته بودند و سراسر جهان را فته و آشوبفرارگتفه
و کارها در هم آميخته وآتش جنگ و نزاع ها برافروخته شده و تابش نور از جهان رخت
بربسته بد. در آن زمان، باطلها و نادرستيها نمايان گشته و برگشهاي درخت روشنايي،
پژمرده شده و مردم از آن بهره اينمي بردد و درخت علم و هديتا خزان گرفت ه وخشک شده
بود. علمتهاي رستگاري بر زمين افتاده و پرچمهاي بيپارگي و بدبختي برافروخته شده
بود. و بدينسان دنيا با بد منظره اي به اهلش مي نگريست و به دنيا پرستان روي خوش
نشان نمي داد. ثمره اي جز فساد و تبهکاري نداشت و طعامي جز گوشت مردار نبود. شعارش
خوفو رويه اش شمشير بود و فتنه فساد در همه جا رخنه کرده بود.

و در خطبه 26 نهج البلاغه مي
فرمايد:

«ان الله بعث محمدا صلي الله عليه
و آله نذيرا للعالمين و امينا علي التنزيل، و انتم معشر العرب علي شر دين و في شر
دار، منيخون بين حجارة خشن و حيات صم، تشربون الکردر و تأکلون الجشب، و تسفکون
دماءکم، و تقطعون ارحامکم. الاصنام فيکم منصوبة، و الآثام بکم معصوبة».

خداوند حضرت محمد (ص) را براي
هشدار به جهانيان و امين خود بر قرآن فرستاأ، درحاليکه شما گروه اعراب بر بدترين
آئين و در فاد ترين جايگاه، مستقرل بوديد. درميان سنگهاي درشت فود مي آمديد و با
مارهاي خشن سر و کار داشتيد. آب گنديده مي نوشيديد و نان خشيکده مي خورديد. با اين
حال خوب يکديگر را مي ريختيد و با خويشان خود بد عمل مي کرديد. بتها در ميان شما
برافراشته و گناهان سراسر وجودتان را فرا گرفته بود.

اين ترسيم واضح و روشني است از وضع
آشفته و دگرگوني که اعراب جاهليت داشتند و نه تنها با علم و مذهب و آئين هاي الهي،
سر وکاري نداشتند و بت هاي ساختگي را مي پرستيدند، بلکه هيچ تمدني در ميان آنان
حکفرما نبود. هرچه از تاريخ آنان برمي آيد، جز خشونت و ظلم و خون ريزي و شرب خمر و
قمار بازي و وأدبنات[1]
و درّنده خوئي و خرافه پرستي و غارتگري، چيزي ديده نمي شود؛ مانند بهائم و حيوانات
درّنده بلکه از آنها هم بدتر و زشت تر، زندگي مي کردند؛ چه زندگي که از مرگ
برايشان بهتر بود.

در چنين جوّ خفقان زائي که مه غليظ
و خرافه پرستي و سنتهاي احمقانه عربي، فضاي آن سامان را فراگرفته بود و جز دود
کثيف گناهان وفسادها، چيزي به مشام نمي رسيد، ناگهان در اين کوير خشک و خشن، و در
اين روزگار تاريک حيرت و گمراهي، خداوند، برترين آفريدگان و گل سر سبد آفرينش و
سرآمد و سرور تمام پيام رسانان و انبيايش را، آن انسان کامل و آن مجسمه تمام فضائل
و اخلاق حسنه و خوي الهي، آن مشعل هميشه تابان هدايت را براي آنان فرستاد تا فضاي
دردآميز شر و فسادشان را شستشو دهد و قافله بشريّت را از سراشيب انحطاط و درماندگي
و بيچارگي و حقارت و جهل و ناداني به اوج عزت و رفعت و شوکت و علم و اخلاق و فضيلت
و شرف و انسانيت برساند.

منت خداوند بر جهانيان

براستي چه منتي بزرگ خداوند بر
جهانيان نهاد و چه نعمتي غير قابل ستايش و سپاس به آنان عطا فرمود که از ميان
آنان، چنين انسان عظيم و بزرگي مبعوث گردانيد که آنان را به تعالي و عزت سوق دهد و
تعليم و تزکيه شان کند و در فرصتي بس کوتاه چنان تحولي در جزيرة العرب پديد آورد
که تاريخ را تا روز رستاخيز به حيرت و شگفتي واداشته است و اين خود بزرگترين معجزه
پيامبر اکرم (ص) است که از آن فاسدان حرفه اي و بت پرستان و خرافه پرستان دوران
جاهليت، شخصيتهائي همچون ابوذر و سلمان و مقداد و عمّار بسازد که براي هميشه عزت و
عظمت بيافريند و قدس و پارسائي و تقوايشان الگوي مؤمنان و تقوا پيشگان در طول
ادوار زمان باشد.

«لقد منّ الله علي المؤمنين اذ بعث
فيهم رسولا من انفسهم يتلوا عليهم آياته و يزکّيهم و يعلّمهم الکتاب و الحکمة و ان
کانوا من قبل لفي ضلال مبين».

در اين آيه مبارکه وضعيت دو دوران
پيش از بعثت و پس از بعثت پيامبر را مشخص فرموده است که قبلا در چنان گمراهي
آشکاري بسر مي برند ولي اکنون بهتحقيق که خداوند برآنان منت نهاد و در ميان خدشان
رسول را برانگيخت؛ رسولي از خودشان که آيات او را بر آنان تلاوت کند و آنان را
تهذيب و تزکيه نمايد و رشد و تعالي ببخشد و کتاب و حکم به ايشان بياموزد.

آري در بيست و هفتم ماه رجب بود که
در غار حرا، اولين آيه بر پيامبر نازل شد و او را دعوت به خواندن به اسم رب کرد؛
ربّي که همه چيز را و انسان را آفريده است؛ ربّ بزرگوار و عظيمي که به وسيله قلم
انسان را آموخت و علومي را به او ياد داد که هرگز از آنها اطلاعي نداشت.

و پيامبر مبعوث شد. به نام
پروردگارش مردم را انذار کرد و هشدار داد و به سوي خدا دعوت نمود. پس اين روز،
بسيار عظيم و بزرگ است و اين روز را بايد مسلمين عيد بگيرند؛ عيد خجسته و مبارک
بعثت.

اين عيد بر شما ياران و ياوران
قرآن مبارک باد.

باشد که پرتو پر فروغ بعثت، تاريکي
هاي زندگيمان را با نور محمد (ص) روشن و منور سازد.

آمين يا رب العالمين

«ان العاقل من نظرفي يومه لغده و سعي
في فکاک نفسه و عمل لما لابدله و لا محيص له عنه».

(غرر الحکم)

به راستي که خردمند کسي است که در
امروزش فردايش را بنگرد و در آزاد کردن نفسش بکوشد و کار کند براي آنچه را که راه
چاره و فراري از آن را ندارد.

(امام علي (ع))

بمناسبت 13 رجب، ولادت امير
المؤمنين (ع)»

اعجاز ولادت

سي و سه سال از عام الفيل سپري شده
بود. ماه رجب، اين ماه خجسته و ماه مبارک فرا رسيده بود. يلدا شبي تاريک و طولاني
بر مکه، شهر خدا، مي گذشت، خانواده ها در آغوش شب، به آرامي و راحتي آرميده بودند
و کمتر کسي از خانه اش بيرون مي آمد، جز اينکه در پي کاري يا امري مهم باشد. در آن
تاريکي شب، ابوطالبَ، سيد و سالار بطحا در انديشه هاي خود غرق شده ولي امري مهم
استراحت را از او گرفته و افکارش را پريشان ساخته است و آن انتظار نوزاد عزيزش مي
باشد. فاطمه بنت اسد که خود مي داند حامل چه انسان عظيم و والائي است، با نيايش و
تضرع خود در آن دل شب به خانه خدا مي رساند. پرده کعبه را چنگ مي زند و خود را به
خدا مي سپارد. او که تکيه گاهي جز پروردگارش ندارد و در زايمان را احساس مي کند،
دستها را به آسمان بلند کرده، اينچنين دعا مي کند.

نيايش مادر علي (ع) در کنار کعبه

«ربّ انّي مؤمنة بک و بما جاء من
عندک من رسل و کتب، و انّي مصدّقة بکلام جدّي ابراهيم الخليل و انه بني البيت
العتيق، فبحقّ الذي بني هذا البيتو بحقّ المولود الذي في بطني، لمّا يسّرت عليّ
ولادتي».

-بار الها، من به تو ايمان دارم و به
آنچه از تو رسيده است از پيامبران و کتابهاي آسماني و من سخن جدم ابراهيم خليل (ع)
را تصديق مي کنم و همانا او بود که اين خانه عتيق را بنا نهاده، پس به حق او که
اين خانه را ساخت و به حق اين جنيني که در شکمم است، تو را قسم مي دهم که درد
زايمان را بر من آسان گرداني.

خوشا به حال فاطمه بنت اسد که
اولين مؤمن به فرزندش علي بود. او امام خود را مي شناخت و مي دانست که ولي اعظم
خداوند، همان جنيني است که در شکم دارد. او به ابراهيم خليل نياي بزرگوارش ايمان
داشت و به فرزندش علي نيز ايمان کامل داشت. او مي دانست که حامل چه نور و چه شخصيت
والائي است که تمام انبيا و اوليا مشتاق ديدارش بودند و اينک جهان، منتظر قدومش
است؛ چرا که او تاريخ اسلام را خواهد ساخت؛ او است شاخص عظيم حق از باطل که بي
گمان پيروي از وجود اقدسش، پيروي از حق و خداي نخواسته دشمني با او، دشمني با خدا
و پيروي از باطل و شيطان به حساب مي آيد. او است که حبّش ايمان و بغضش نفاق است.
او است که جان محمد و روح و روان او است.

و اينک علي مي خواهد به دنيا
بيايد. اما دنيا کوچکتر از آن است که علي را در بر گيرد؛ لازم است که قبلا علي در
مقدس ترين جاي روي زمين، زاده شود، آنگاه به دنياي مادي پا نهد؛ تو گويي بايد
مکاني بهشتي بلکه بالاتر از بهشت در جهان وجود داشته باشد که پذيراي مقدم مقدس علي
باشد و چه جائي والاتر از کعبه؛ چه مقامي بلندتر از بيت عتيق.

ولادت علي در خانه کعبه

يزيد بن قعنب که در يکي از گوشه
هاي مسجد الحرام همراه با عباس بن عبدالمطلب و چند تن ديگر نشسته بود، مي گويد:

«مناجات فاطمه بنت اسد با
پروردگارش پايان نيافته بود که ناگهان ديوار کعبه شکافته شد. ديدگان خيره ما به
کعبه دوخته شده و با حيرت و تعجب فراوان شاهد آن بوديم که فاطمه وارد کعبه شد و
ديوار بر او بسته شد. بُهت انگيزترين رويداد عمرم بلکه تاريخ رامشاهده مي کردم. با
ياران خود به سوي درِ کعبه شتافتيم، خواستيم قُفلش را بُگشاييم که ببينيم چه خبر
است؟ ولي هر چه بيشتر تلاش مي کرديم، به نتيجه اي نرسيديم».

اينان غافل از آن بودند که فاطمه
بنت اسد را خدا به کعبه فرا خوانده و او اکنون ميهمان خدا است. بايد درون خانه
خدا، علي را بر زمين گذارد. آنجا سه روز فاطمه بنت اسد از ميوه ها و غذاهاي بهشتي
مي خورد، و متصدي زايمانش ذات اقدس احديّت است. اگر به مريم غذرا رطب تازه مرحمت
فرمود، در اينجا به فاطمه، ميوه هاي بهشتي مي دهد و در مقدس ترين مکان ها فرزندش
را به دنيا مي آورد. راستي اين يک اعجاز بس نيست که عظمت علي را به جهانيان معرفي
کند! يک بار نه بيشتر و نه کم تر، خانه خدا پذيراي يک مولود، نه بيشتر و نه کمتر
بوده است و حتي نام او را خودش تعيين مي کند، چه علي بالاتر از اين است که مخلوقين،
هرچقدر هم مقامشان والا باشد، نامش را تعيين کنند. او نام علي را از نام خودش مشخص
مي کند و يکي از نامهاي والا و بلند خود را بر علي مي گذارد.

داستان ولادت از زبان مادر

بشنويد از مادرش فاطمه بنت اسد که
جريان ولادت را پس از بيرون آمدن از خانه خدا چنين بيان مي کند:

«معاشر الناس! ان الله عزوجل
اختارني من خلقه و فضلني علي المختارات ممن کن قبلي. و قد اختار الله آسية بنت
مزاحم فانّها عبدت الله سرّاً في موضع لا يحبّ ان يعبد الله فيها (الا اضطراراً) و
ان مريم بنت عمران اختارها الله حيث يسر عليها ولادة عيسي فهزّت الجذع اليابس من
النخلة في فلاة من الارض حتّي تساقط عليها رطباً جنياً. و ان الله تعالي اختارني و
فضّلني عليهما و علي کلّ من مضي قبلي من نساء العالمين، لأني ولدت في بيته العتيق
و بقيت فيه ثلاثة ايّام، آکل من ثمار الجنّة و اوراقها، فلمّا اردت ان اخرج و ولدي
علي يدي، هتف بي هاتف و قال:

يا فاطمة سمّيه عليّاً فأنا العليّ
الاعلي، و انّي خلقته من قدرتي، و عز جلالي و قسط عدلي و اشتققت اسمه من اسمي، و
أدّبته بأدبي و فوّضت اليه أمري، و وقفته علي غامض علمي و ولد في بيتي. و هو اول
من يؤذن فوق بيتي، و يکسّر الأصنام و يرميها علي وجهها، و يعظّمني و يمجّدني و
يهلّلني، و هو الامام بعد حبيبي و نبّيي و خيرتي من خلقي محمد رسولي و وصيّه،
فطوبي لمن أحبّه و نصره و الويل لمن عصاه و جحد حقّه».

اي مردم! خداي عزّوجل مرا از ميان
بندگانش برگزيد و بر زنان برگزيده قبل از من، برتري بخشيد. و همانا آسيه بنت مزاحم
را خدا برگزيده بود چرا که در جائي خدا را عبادت مي کرد که خدا چندان دوست نداشت
در آنجا کسي او را عبادت کند جز در حال اضطرار و ناچاري و آسيه در پنهاني خدا را عبادت
مي نمود و همانا مريم بنت عمران را نيز خداوند انتخاب کرده بود و ولادت عيسي را بر
او آسان قرار داده بود. مريم در آن سرزمين خشک به سوي درخت خرماي خشک شده آمد و او
را تکان داد، ناگهان رطبي تازه از آن درخت بر او فرو ريخت. ولي بي گمان خداوند مرا
بر آن دو برتري داده و بر تمام زنان جهانيان پيش از خويش، چرا که من در خانه عتيق
خودش، فرزندم را زائيدم و سه روز در آنجا ماندم که از ميوه ها و سبزي هاي بهشتي
تناول مي کردم. و هنگامي که خواستم از خانه اش خارج شوم، و فرزندم بر روي دستم
بود، هاتفي مرا صدا کرد و فرمود:

«اي فاطمه، او را علي نام بگذار.
من علي اُعلايم و او را از قدرت خويش و عزّجلال خود و ازعدالت خود آفريده ام. نامش
را از نام خود مشتق نمودم و به ادب خود، او را تأديب کردم و امرم را به او واگذار
کردم و بر مشکلات علوم، آگاهش ساختم. او در درون خانه ام به دنيا آمد و او نخستين
کسي خواهد بود که بر فراز خانه ام اذان بگويد و بت هاي درون خانه ام را بشکند و بر
زمين بر روي يکديگر بيافکند. او است که مرا به عظمت ياد کند و ستايشم نمايد و
تهليل و تحميدم گويد. او امام پس از حبيبم و پيامبرم و بهترين آفريدگانم و رسولم
محمد خواهد بود. و او وصي و جانشين پيامبرم مي باشد. پس خوشا به حال کساني که او
را دوست بدارند و ياريش کنند و واي بر کساني که او را نافرماني کرده و از ياريش
دست بردارند و حقش را ناديده بگيرند».

در اين نداي ربّاني، خداوند تمام
مسائل را بيان کرده است. در آن روز که مردم بي خبر از پيامبر و امام بودند و در
آغازين روز ولادت علي، او را بوسيله مادرش به مردم معرفي کرده و خبر از جانشيني او
و وصايت او داده است. در آن روز که هنوز مردم پيامبر و رسولش را هم نمي شناختند و
از دعوت او بي خبر بودند با سخن گفتن با فاطمه بنت اسد اين بانوي عظيم و والاي
تاريخ، هم پيامبر را و هم جانشين را معرفي مي کند و پي آمدها و رويدادهاي آينده
جهان اسلام را بيان مي نمايد. و در اولين پيام الهي درباره علي، همچنان که سخن از
ولايت و محبت او به ميان مي آورد، سخن از متمردان و عصيانگراني که او را نافرماني
مي کنند و حقش را غصب مي کنند نيز به ميان مي آورد. خداوند از روز نخست، غاصبين حق
علي را هشدار مي دهد و به عذاب دردناکش بشارت! مي دهد. پس واي بر آنان که علي را
نافرماني کردند و حقش را ضايع نمودند. و خوشا به حال شما شيعيان علي و پيروان
راستينش که ناديده علي را اطاعت کرديد و ناشنيده، به فرمانش سر تسليم فرود آوريد.

همه عاشق روي علي هستند

ابوطالب که در منزل سخت منتظر قدوم
فرزندش بود و آن سه روز را طولاني ترين روزهاي عمر خويش مي انگاشت، به محض شنيدن
خبر ولادت علي، آنچنان شکفته و مسرور شد که حد نداشت. علي نيز تا ديدگانش بر جمال
روي پدر افتاد، بر او سلام کرد. سپس رسول خدا (ص) بر عمويش وارد شد، او نيز منتظر
علي بود؛ او هم مي خواست وصيّ خود را پيش از همه ببيند. او هم مشتاق ديدار علي
بود.

پيامبر وارد خانه شد. به محض اينکه
ديده علي بر روي مبارک رسول خدا افتاد به اذن خداي متعال بر آن حضرت سلام کرد.

علي اولين کسي است که به او ايمان
آورده است؛ چرا که در ساعات اوليه به دنيا آمدن، پيامبر را مي شناسد و بر او به
نام يا رسول الله سلام مي کند و درود مي فرستد.

سپس اين آيات را خواند:

«قد افلح المؤمنون، الّذين هم في
صلاتهم خاشعون».

پيامبر فرمود: «قد افلحوا بک»

-بوسيله تو رستگار شدند.

يعني مؤمنين اگر پيروي تو بکنند و
اطاعت از تو بکنند، رستگارند وگرنه گمراه اند.

تو اي علي، -به خدا- امير آن
مؤمنان هستي و تو دليل و راهنمايشان مي باشي و به وسيله تو هدايت مي شوند و مشخص
مي گردند.

جابر بن عبدالله انصاري مي گويد:
از رسول خدا (ص) درباره ولادت علي سؤال کردم.

حضرت فرمود: «از بهترين مولودي که
به سيماي مسيح است سؤال کردي. به تحقيق که خداي متعال علي را از نور من آفريد و
مرا از نور علي و ما هر دو يک نور هستيم که خداوند ما را از صُلب آدم به اصلاب پاک
و رحمهاي برگزيده منتقل نمود و به هيچ صُلبي منتقل نشدم جز اينکه علي با من بود تا
اينکه مرا در بهترين رحم که آمنه باشد قرار داد و علي را نيز در بهترين رحم که
فاطمه بنت اسد باشد، جاي داد».

مبارکتان باد اي شيعيان علي، اين
عيد شريف خجسته و بزرگ. مبارک باد بر مولا و سرورمان حضرت ولي الله اعظم ارواحنا
فداه و بر مقام معظم رهبري و بر تمام شيعيان و پيروان و نوکران درگاهش. مبارک باد.

«جهاد النفس ثمن الجنة فمن جاهدها
ملکها و هي اکرم ثواب الله لمن عرفها».

(غرر الحکم)

بهاي بهشت پيکار با نفس است، هرکه
با نفسش پيکار کند و او را مالک گردد و اين کار گرامي ترين ثواب خدا است لکن براي
کسي که آن را بشناسد.

(امام علي (ع))

سخنان معصومين

علم قرآن بياموزيدکه آن بهار دلها
است و به نور آن خواهان شفا باشيد که آن شفاي سينه ها است. (امام علي (ع))

انديشيدن، عبادت والا

*رسول اکرم (ص):

«ان التفکر حياة قلب البصير».

(بحار الانوار- ج92- ص17)

انديشيدن، زندگي دل دور انديشان
خردمند است.

*امير المؤمنين (ع):

«رحم الله امرا تفکر فاعتبر، و
اعتبر فابصر».

(نهج البلاغه- خطبه 103)

خدا بيامرزد کسي را که بيانديشد و
عبرت بگيرد، و پس از عبرت گرفتن، بفهمد و درک کند.

*امير المؤمنين (ع):

«نبه بالتفکر قلبک، وجاف عن الليل
جنبک، واتّق الله ربک».

(کافي- ج2-ص54)

با انديشيدن قلبت را بيدار کردن و
شب ها پهلويت را از خوابگاهت دور ساز و همواره از پروردگارت تقوا داشته باش.

*امير المؤمنين (ع):

«التفکر يدعوا الي البر و العمل
به».

(کافي-ج2- ص55)

تفکر انسان را به خير و عمل به آن
فرا مي خواند.

*امير المؤمنين (ع):

«التفکر في آلاء الله نعم
العبادة».

(غرر الحکم)

تفکر در نعمتهاي خداوند، برترين
عبادت است.

*امير المؤمنين (ع):

«لا عبادة کالتفکر في صنعة الله
عزوجل».

(بحار الانوار- ج71- ص324)

هيچ عبادتي مانند انديشيدن در
آفريدگان خداي عزوجل نيست.

*اميرالمؤمنين (ع):

«من اکثر فيما تعلّم، أتقن علمه و
فهم ما لم يکن يفهم».

(غرر الحکم)

هرکه در آنچه فرا گرفته بسيار
بيانديشد، عملش کامل تر گردد و درک کند آنچه را نمي فهميده است.

*امير المؤمنين (ع):

«لا علم کالتفکر».

(بحار الانوار- ج69- ص409)

هيچ دانشي مانند انديشيدن نيست.

*امير المؤمنين (ع):

«فکر المرأ مرآة تريه حسن عمله و
قبحه».

(غرر الحکم)

فکر انسان، مانند آينه است که خوبي
و بدي کارش را به او مي نماياند.

*امام حسن مجتبي (ع):

«اوصيکم بتقوي الله و ادامة
التفکر، فان التفکر ابو کل خير و امّه».

(تنبيه الخواطر- ص43)

شما را به تقواي الهي و ادامه تفکر
و انديشيدن سفارش مي کنم چرا که تفکر پدر و مادر هر امر خيري است.

*امام صادق (ع):

«تفکر ساعة خير من عبادة سنة».

(بحار الانوار- ج71- ص237)

يک ساعت انديشيدن برتر از يکسال
عبادت کردن است.

*امام صادق (ع):

«الفکرة مرآة الحسنات و کفارة
السيئات».

(بحار الانوار- ج71- ص326)

انديشيدن آينه کارهاي خير و کفاره
گناهان است.

*امام صادق (ع):

«کان اکثر عبادة أبي ذر رحمة الله
عليه التفکر و الاعتبار».

(بحار الانوار- ج71- ص323)

بيشترين عبادت ابوذر رحمة الله
عليه انديشيدن و عبرت گرفتن بود.

*امام صادق (ع):

«افضل العبادة ادمان التفکرفي الله
و قدرته».

(کافي- ج2- ص55)

برترين عبادت، ادامه دادن تفکر در
خدا و قدرتش است.

«الايمان شجرة اصلها اليقين و
فرعها التقي و نورها الحياء و ثمرها السخاء».

(غرر الحکم)

ايمان درختي است که ريشه آن يقين و
شاخه اش تقوي و شکوفه اش حياء و ميوه اش بخشش و سخا است.

(امام علي (ع))

دانستنيهايي از قرآن

بيّنه و شاهد

«`yJsùr& tb%x. 4’n?tã 7poYÉit/ `ÏiB ¾ÏmÎn/§‘ çnqè=÷Gtƒur ӉÏd$x© çm÷YÏiB `ÏBur ¾Ï&Î#ö7s% Ü=»tFÏ. #Óy›qãB $YB$tBÎ) ºpyJômu‘ur 4 y7Í´¯»s9’ré& tbqãZÏB÷sム¾ÏmÎ/ 4 `tBur öàÿõ3tƒ ¾ÏmÎ/ z`ÏB É>#t“ômF{$# â‘$¨Y9$$sù ¼çn߉ÏãöqtB 4 Ÿxsù à7s? ’Îû 7ptƒóÉD çm÷ZÏiB 4 çm¯RÎ) ‘,ysø9$# `ÏB y7Îi/¢‘ £`Å3»s9ur uŽsYò2r& Ĩ$¨Y9$# Ÿw šcqãYÏB÷sム» (سوره هود- آيه 17)

-آيا آن کس که بر بصيرت و آگاهي از پروردگار خويش است
و در پي او يک گواه ازخودش دارد که تصديقش مي کند و پيش از او کتاب موسي آمده است
که هم راهنما و هم رحمت براي مردم بوده (با کسي که بصيرت ندارد يکسان است؟) آنان
به او ايمان مي آورند وهرکه به او کافر شود از گروه هاي مردم، پس وعده گاهش دوزخ
است. از اين روي در قرآن شک و ترديد نداشته باش که حق است و از سوي پروردگارت مي
باشد ولي بيشتر مردم ايمان نمي آورند.

رسول خدا (ص) است که بر بصيرت و آگاهي الهي است و
همانا شاهد و گواهي از خود او، او را تصديق مي کند وشهادت بر نبوتش ميدهد که اين
گواه صدق5 نمي کند بر کي جز شخص حضرت امير (ع)؛ او استکه از خود پيامبر و از جان
پيامبر است و او است که براستي او را تصديق کرده و در پي او آمده است. او است که
وصي و جانشين و خليفه بعد از پيامبر است و بر او گواهي داده و راهش را ادامه مي
دهد.

آيه در مقام استدلال بر حقيت قرآن است و مي خواهد بيان
فرمايد که: آن شخصي که بر بصيرت است و امر خود را حق مي داند و قرآن را از سوي خداوند مي داند و شهادت بر آن مي
دهد (با شخصي که بصيرت و آگاهي ندارد، تفاوت دارد) و اين انسان که بصيرت الهي
دارد، يک گواه و شاهدي نيز از خودش دارد که بر او شهادت مي دهد و او را تصديق مي
نمايد و دليل ديگر اينکه قبل از قرآن، کتاب آسماني ديگري نيز بر حضرت موسي علي
نبيّنا و آله و عليه السلام نازل شده است که آن کتاب نيز راهنماي مردم و رحمت بر
آنان بوده است. پس اي انسان ها در اين امر هيچ شک و ترديد به خود راه ندهيد قرآن
را از سوي خدا بدانيد و پيامبر را که داراي بيّنه الهي است و شاهد و گواهي چون علي
دارد، تصديق کنيد؛ اين پيامبر هيچ غفلتي در امرش نيست چرا که به قرآن خود و به
رسالت خود ايمان دارد چنانکه قبل از او نيز موسي با کتابش براي راهنمائي و رحمت بر
مردم آمده بود، و اين پيامبر از اِعراض و روي گرداني مردم هرگز وحشتي ندارد چرا که
خود به قرآنش کاملا مؤمن است و گواه و شاهدي مؤمن نيز از خودش وجود دارد که او را
تأييد و تصديق مي کند و اين پيامبر را کافي است.

مرحوم کليني در کافي از احمد خلال
نقل کرده که گفت: از امام کاظم عليه السلام درباره اين آيه سؤال کردم (افمن کان
علي بينة…) حضرت فرمود:

«اميرالمؤمنين (ع) هو الشاهد من
رسول الله و رسول الله علي بيّنة من ربه».

-امير المؤمنين (ع)شاهدي است از
رسول خدا و رسول خدا است که بر بصيرت از پروردگارش است.

در بصائر الدرجات، أصبغ بن نباته
طي يک روايت طولاني ازحضرت امير (ع) نقل مي کند که يک نفر برخاست و ازحضرت پرسيد:
يا امير المؤمنين! چه آيه اي درباره شما نازل شده است؟

حضرت فرمود: آيا سخن خدا را نشنيدي
که فرمود:

«أفمن کان علي بيّنة من ربه و
يتلوه شاهد منه…»؟ همانا رسول خدا بر بيّنه اي از پروردگار خويش است و من شاهد
بر او و از او هستم.

جالب است که شبيه اين روايت را اهل
سنّت نيز در تفاسير خود به حد کافي نقل کرده اند.

در تفسير درالمنثور از ابن ابي
حاتم و ابن مردويه و ابو نعيم نقل کرده و تفسير ثعلبي از شعبي و ابن مغازلي نقل
کرده. حافظ ابونعيم از سه طريق از ابن عباس نقل کرده است که علي را شنيدم پس از
ذکر اين آيه شريفه، مي فرمود:

«رسول الله علي بينه و أنا الشاهد»
-رسول خدا بر بينه است و من شاهد او هستم.

خداوندا! ما هرگز در شک و مرويه
نيستيم و اين بيّنه و شاهد را بادل و جان قبول داريم و به آنها ايمان داريم، پس ما
را جزء مؤمنان به آن دو قرار بده و «أولئک يؤمنون به» را درباره ما نيز محقق بفرما
تا از «اکثر الناس» نباشيم.

آمين رب العالمين

امام خميني ثابت و استوار از آغاز تا کنون

«بمناسبت 27 رجب، سالروز بعثت پيامبر گرامي اسلام»

انگيزه بعثت انبياء

«انبيا يک روزشان براي خودشان صرف نشده است، يک ساعتشان توجه به خودشان
نبوده، همه توجه به اين بوده است که اين مريض ها را، اينهايي که دارند خودشان را
به چاه مي اندازند، اينهائي که دارند خودشان را به عاقبت هاي بسيار بد مي اندازند،
اينها را نجات بدهند. ما هم بايد آنقدري که در توانمان است- البته ما کوچکتريم از
اينکه بگوئيم که انبيا مي کردند ما هم مي خواهيم بکنيم- آنقدري که در توانمان هست
براي نجات ملتها، براي نجات ملت خودمان و براي نجات ملتهاي ديگر از اين ظلمت هايي
که برايشان پيش آمده است، از اين گرفتاريهائي که برايشان پيش آمده است ما بايد
فعاليت بکنيم و اين اشخاصي که در خلاف واقع شدند و خودشان ملتف نيستند خصوصاً اين
جوان هاي تازه رس، اين جوان ها، اين دخترها، اين پسرها که اين بي انصاف اينها را
به خط اعوجاجي کشاندند، انحرافي کشاندند اينها را، ما جديت بايد بکنيم به اينکه
انشاءالله تربيت بشوند اينها».

(23/10/1360)

«انبياء عظام سلام الله عليهم از آدم تا خاتم که تشريف آورده اند و انبياء
بزرگ اولي العزم که در بين مردم تشريف داشته اند، همه آنها براي اينکه پرچم توحيد
را و عدالت را در بين ملت ها برپا کنند. پيامبران، تمام پيامبران در طول تاريخ
اينطور نبوده است که فقط يک ناصحان باشند، بلکه آنها براي تهذيب اخلاق مردم به
گفتار، به کردار، به عمل، به فعاليت مأمور بودند و خداي تبارک و تعالي آنها را
براي اينکه انسان ها را بسازند، براي اينکه خلق انساني در آنها رشد پيدا بکند و
اعمال و افعال انساني داشته باشند، مبعوث فرموده است و همه در هر حالي که بوده اند
کوشش خود را کرده اند».

(27/8/1361)

«انبيا هم که مبعقو شدند، براي اين مبعوث شدند که معنويات مردم را و آن
استعدادها را کشوفا کنند که درآن استعدادها بفهمند به انيکه چيزي نيستيم وعلاوه بر
آن مردم را، ضعفا را از تحت سلطه استکبار بيرورن بياورند. از اول انبيا اين دو شغل
را داشته اند، شغل معنوي که مردم را از اسارت نفس خارج کنند. از اسارت خويش خارج
کنند (که شيطان بزرگ است) و مردم و ضعفا را از گير ستمگران نجات بدهند. اين دو
شغل، شغل انبيا است».

(21/4/1362)

«انبيا آمده اند که آدمي که شيطان قسم خورده است که او را اغوا کند، اينها
از کيد اين شيطان او را نجات بدهند و به صراط مستقيم انسانيت او را دعوت کنند و
خودشان هم عملا نشان بدهند که راه چي هست؛ چطور بايد در مقابل شيطان ها ايستاد؛ چه
شيطان هاي انسي و چه شيطان هاي غير انسي».

(4/2/1364)

«انبيا مظهر رحمت حق تعالي هستند، مي خواهند که همه مردم خوب باشند، مي
خواهند همه مردم معرفت اله داشته باشند، مي خواهند همه مردم سعادت داشته باشند.
وقتي مي بينند که اين مردم دارند رو به جهنم مي روند، آنها افسوسش را مي خورند، در
قرآن هم اشاره اي به اين هست، [فلعلک باخع نفسک]؛ اين که اينها مؤمن نشدند. مسأله
اين است که همه دنبال اين بودند که مردم را آشنا کنند با خدا».

(9/9/1364)

«تمام مقاصد انبيا، برگشتش به يک کلمه است وآن معرفت الله، تمام مقدمه اين
است، اگر دعوت به عمل صالح شده است، اگر دعوت به تهذيب نفس شده است، اگر دعوت به
معارف شده است، تمام برگشتش به اين است که آن نقطه اصلي را که در فطرت همه انسان
ها هست، حجاب را ازش بردارند تا انسان برسد به او، و او معرفت حق است، مقصد عالي
همين است».

«همه انبيا برايانيمعنان آ«دن که اين انسان را به آن چيزي که در باطن ذاتش
هست و آن فطرت الهي است (که توجه به خداست، همه چيز مربوط به اوست)، ما را يک
اندکي معرفت عنايت کند که اين را بفهميم، بفهميم که خودمان چي هستيم و دنيا چي
است، نسبت به حق تعالي چه وضعي دارد، گفتنش آسان است که همه فاني اند، همه چه اند،
اما يافتنش مشکل است، که ما بياييم اين مطلب را که انبيا چه خواستند از ما و خود
انبيا چه بودند، در عين حالي که آن طور بودند، مع ذلک اظهار عجز مي کردند و حق هم
همان است، براي اينکه عظمت حق فوق اين مسائل است».

(1/1/1365)

امام خمینی ثابت و استوار(انگیزه بعثت انبیا)

دانستنیهایی ازقرآن(بینه و شاهد)

سخنان معصومین(اندیشیدن،عبادت والا)

اعجاز ولادت

بعثت،بزرگترین نعمت الهی

درسوگ مرجع بزرگ جهان تشیع حضرت آیت الله العظمی
گلپایگانی(قدس سره)

اصول کلی نبوت                                                  
آیت الله جوادی آملی

شرح زیارت امین الله علیه السلام                                 آیت
الله محمدی گیلانی

رهبری و عبادت                                                   حجة السلام
و المسلمین محمدی ری شهری

امام و رسالت نویسندگان                                         حجة
الاسلام  والمسلمین اسدالله بیات

گفته ها و نوشته ها

انتظار مردم از روحانیت                                        حجة
السلام والمسلمین محمد تقی رهبر

شمال . جنوب. بازاربین المللی تکنولوژی                      مهندس محمدباقریان

نگاهی به بحران کشمیر                                          دکتر محمدرضا حافظ نیا

بهره گیری ازتاریخ درتحلیل سیاسی                            سید موسی میرمدرس

داغستان سرزمین قبایل قبله                                     غلامرضا گلی زواره

نگاهی به رویدادها

پاسخ به نامه ها

رهنمودها

مقام معظم
رهبری حضرت آیت الله خامنه ای:

این تصور که
جوانان از دین دورترند تصور اشتباهی است. نسل جوان ما از لحاظ گرایش به دین از
بهترین نسلهاست و طمع ورزیها و هواهای گوناگون نفسانی که مخالف دین است در حد ضعیف
تری در جوانان وجود دارد و تجربه میدان جنگ بهترین گواه است. )28/6/1372)

روح شجاعت،
فداکاری، تضرع به درگاه پروردگار و روح مناعت در مقابل دیگران از خصوصیات بارز ملت
ماست.)1/7/1372)

دفاع مقدس
ملت بزرگ ایران طی 8 سال سبب شد که اقیانوس مواج فضایل انسانی به شکل معجزه آسایی
در درون آحاد مردام ایران و بویژه جوانان جریان یابد و معنویات انسانها رشد کند و
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و بسیج مردمی که بیشترین فضیلت و معنویت را کسب کرده
است باید این دستاورد مهم را برای خود حفظ کند.

به رغم افکار
سیاستمداران غرب و فریاد تبلیغات چی های استعمار، امروز حکیمان غرب به این واقعیت
اعتراف دارند که زرق و برق های مادی انحراف در زندگی بشریت است و تنها بی اعتنایی
به آن است که می تواند انسان را نجات بخشد و عدالت را در زندگی بشر برقار سازد و
خط مستقیم الهی را حاکم گرداند.)7/7/1372)

سلطه گران
بین المللی امروز به نما صلح ملتی را قربانی می کنند و در پوشش حقوق بشر نسل ها را
به نابودی می کشانند. نظامیان آمریکا تحت عنوان کمک رسانی به گرسنگان سومالی وارد
این کشور شده و گرسنگان را می کشند. در فلسطین با شعار صلح ملتی را به کلی از حق
خود محروم کرده و در الجزایر به نام حمایت از دموکراسی گروه منتخب مردم را تار و
مار می کنند.

کسانی که
ادعای صلح طلبی در دنیا و حمایت از حقوق بشر را دارند در برابر قتل عام ملت مسلمان
بوسنی و تجاوزهای وحشیانه به نوامیس آن چشم فرو بستند از نظر ما آنها دروغگویانی
هستند که با نفاق خود برای فریب ملت ها تلاش می کنند.)14/7/1372)

در کشور
آبرومند و سربلند ایران اسلامی باید به نقطه ای برسیم که مرردم برای درمان
بیماریهای خود در داخل کشور قدرت انتخاب چند پزشک را داشته باشند و در این زمینه
وزرات بهداشت، درمان و آموزش پزشکی باید برنامه ریزی های لازم را به عمل آورد.

دانشگاهها باید
به معنای حقیقی کلمه به سمت انجام امور تحقیقی پیش بروند و با افزایش جدیت در درس
خواندن و کار کردن و تأکید بر فعالیتهای تحقیقی تئوریهای جدید  عملی را مطرح کنند و پیشرفت علمی کشور را موجب
شوند.)24/7/1372)

امروز با
نظامیان ما در هر سطحی کسب معلومات و دانش نظامی از هر کس و هرجا با حفظ استقلال و
ادامه جهاد خودکفائی از جمله فرائض است و در این زمینه لازم است از تجربیات میدان
جنگ در دوره های نظامی حداکثر استفاده بشود.

دوران
سازندگی دوران دشواری است و لذا باید تمامی کارها با امید و تلاش بیشتر به پیش
رود. امروز ما به هیچ دولت و قدرتی در دنیا متکی نیستیم و ملت فداکار ما باید با
دستان خود کشور را بسازدف سهم ارتش در سازندگی کشور حائز اهمیت است و سازمانهای
نظامی باید سازندگی سازمان خود را در اولویت قرار دهند.)29/7/1372)

در دوران
حاکمیت اسلامی ملت ایران با ایثار و فداکرای پیروزیهای بزرگی را در عرصه هایی
مختلف بدست آورده است و این مهم مرهون تحولی شگفت انگیز در ملت ایران است که دنیا
را به تعجب واداشت. لذا تقویت روح کار و ابتکار، همکاری، تقوا، پرهیزکاری و اخلاص
در میان مردم لازمه پیشرفت هرچه بیشتر ملت ما است و اهتمام به این مهم بیش از
گذشته ضرورت دارد.)5/7/1372)

اخبار ایران
و جهان

نگاهی به
رویدادها

جهان اسلام

در ارتباط با
قتل یک افسر پلیس در مصر 15 مسلمان انقلابی بازداشت شدند. (18/7/72)

ناشر نروژی
کتاب آیات شیطانی در مقابل منزل مسکونی اش، به ضرب گلوله مجروح شد.

13مسلمان
انقلابی در الجزایر اعدام شدند. (20/7/72)

اعتصاب
سراسری مسلمانان در کرانه باخترذی و نوار غزه، نظامیان رژیم صهیونیستی را در هراس
فرو برد. (22/7/72)

کالج فرانسوی
از شرکت دختر مسلمان محجبه در کلاس درس جلوگیری کرد.

مقاومت
اسلامی تاجیکستان 30سرباز روسی را به هلاکت رساند.

ارتش
صهیونیستی، مناطق جنوب لبنان را از زمین، هوا و دریا مورد تجاوز قرار داد. (24/7/72)

کنفرانس
«جهانی شدن اسلام» در مالزی آغاز به کار کرد. (26/7/72)

جوانان
مسلمان اندونزی مغازه یک توهین کننده به اسلام را آتش زدند. (28/7/72)

نظامیان هند
تظاهرات مسلمانان کشمیر در اطراف زیارتگاه حضرت بال را به خاک و خون کشیدند. (29/7/72)

نروژ با
احضار سفیر جمهوری اسلامی ایران، نسبت به حکم اعدام سلمان رشدی اعتراض کرد.

روزنامه روسی
«نزاویسیما یا گازاتا» از اخراج دستجمعی مسلمانان از مسکو پرده برداشت. (1/8/72)

نیروهای
امنیتی الجزایر 10مسلمان انقلابی را به شهادت رساندند. (2/8/72)

52 باب واحد
مسکونی یک روستای مسلمانان در بوسنی توسط کرواتها به آتش کشیده شد.

شاخه نظامی
حماس به ارتش صهیونیستی اعلام جنگ داد. (6/8/72)

مبارک: با
سلاح گرم به مسلمانان مصر پاسخ خواهیم داد.

حمله نیروهای
شبه نظامی چین به تظاهرات مسلمانان این کشور 9کشته بجا گذاشت.

حملات
شیمیائی رژیم عراق به هورهای جنوب حداقل 1500کشته و زخمی برجای گذاشته است. (8/8/72)

مدارس سوئد
از انجام فریضه نماز توسط دانش آموزان مسلمان جلوگیری کردند.

دهها تن
اسلام گرای مصری به زندانهای طولانی مدت محکوم شدند. (10/8/72)

مذاکرات هیئت
رژیم صهیونیستی با فلسطینیان در «طابا» به حال تعلیق درآمد. (11/8/72)

حکم اعدام 3
مسلمان انقلابی در مصر به اجرا درآمد. (13/8/72)

یک مرکز پلیس
رژیم صهیونیستی در رام الله توسط مسلمانان فلسطینی مورد حمله قرار گرفت. (15/8/72)

اعتصاب
سراسری در سالگرد آغاز انتفاضه کلیه سرزمینهای اشغالی را فراگرفت. (16/8/72)

اخبار داخلی

25 هزار
آواره «آذری» در اردوگاههای احداث شده توسط هلال احمر ایران اسکان یافتند.

یک تبعه
آلمانی به اتهام ارتباط با پرسنل نظامی دستگیر شد.

جابجائی زمین
در املش 12 میلیارد ریال خسارت به بار آورد. (19/7/72)

ایران طی
نامه ای به دبیرکل سازمان ملل، اقدامات غیر قانونی آمریکا در خلیج فارس و دریای
عمان را تهدیدی برای امنیت جهانی اعلام کرد.

وزنه برداران
جانباز ایران با کسب 12 مدال طلا، 5 نقره و یک برنز در انگلیس، قهرمان جام جهانی
شدند. (20/7/72)

اعضای یک باند
20نفره قاچاق مواد مخدر وابسته به منافقین دستگیر شدند.

ایران از
عضویت صربستا در پلیس بین المللی جلوگیری کرد. (21/7/72)

بزرگترین خط
تولید لوله های قطور «اسپرال» جهان در گروه صنعتی سدید ایران افتتاح شد. (22/7/72)

نخستین شناور
ساخت صنعگتران آذربایجان غربی در دریاچه ارومیه به انداخته شد. (24/7/72)

آمریکا و
انگلیس از گسترش روابط ایران با آلمان عصبانی شدند.

رئس جمهور:
استقلال کشور و گرو حفظ آرمانهای انقلاب، تکیه بر منابع داخلی، ایجاد صنایع
زیربنائی و صرفه جویئهای ارزی است.

خسارت سیل در
چهار منطقه استان زنجان 3 میلیارد ریال برآورد شد. (25/7/72)

یک دانشجوی
گیلانی، دستگاه شوینده ویژه جانبازان و معلولان ساخت. (27/7/72)

دیوار جدائی
70 ساله بین ایران و ترکمنستان با امضای 70تفاهم نامه فرو ریخت. (3/8/72)

معدن گوگرد
با ذخیره 5/1 میلیون تن در «آبدانان» کشف شد.

روش جدید خارج
کردن آب مروارید از چشم، توسط یک پزشک ایرانی ابداع شد. (5/8/72)

پانزدهمین
کنفرانس منطقه ای شرق آسیا و اقیانوسیه در تهران آغاز بکار کرد. (11/8/72)

ایران قهرمان
کشتی فرنگی ارتشهای جهان شد. (19/7/72)

رئیس جمهور:
خط ضد آمریکایی نظام با همان صلابت و قدرت ادامه دارد.

توسط دیوان
عدالت اداری؛ 100بخشنامه و آیین نامه دولتی به علت مغایرت با قوانین باطل اعلام
شد. (12/8/72)

اقشار مختلف
مردم تهران هرگونه رابطه با آمریکای جنایتکار را رد کردند. ایرا قهرمان کشتی فرنگی
ارتشهای جهان شد. (15/8/72)

اخبار خارجی

مجمع عمومی
سازمان ملل تحریمهای اقتصادی آفریقای جنوبی را لغو کرد.

وزیر دارائی
سابق کویت که از اعضای خانواده حاکم می باشد به دلیل دست داشتن در رسوائی مالی یکی
از شرکتها ممنوع الخروج شد.

آمریکا برای
خروج از بن بست سومالی از کشورهای آفریقائی درخواست کمک کرد. (17/7/72)

رئیس جمهور
آذربایجان از امضای قرار داد نظامی با روسیه خودداری کرد.

طرح یلتسین
برای فروش سیبری به آمریکا فاش شد. (18/7/72)

هزاران
سومالیائی به حمایت از «عیدید» در خیابانهای «موگادیشو» دست به راهپیمائی زدند.

26 عضو شورای
مرکز ساف قرار داد سازش را مردود اعلام کردند. (19/7/72)

18 هزار نفر
طی 8 روز در مسکو بازداشت شدند.

مردم هائتی
مانع ورود نیروهای آمریکائی به خاک کشورشان شدند. (20/7/72)

مذاکرات ساف-
رژیم صهیونیستی درباره خودمختاری نوار غزه- اریحا در میان موج گسترده اعتراض و
تظاهرات فلسطینیان آغاز شد. (21/7/72)

به دلیل
جلوگیری مردم هائیتی از پیاده شدن سربازان آمریکائی و کانادائی، شورای امنیت اعمال
مجدد مجازات های اقتصادی را علیه هائیتی تصویب کرد. (22/7/72)

شورای امنیت
با قبول محاصره دریائی هائیتی راه مداخله نظامی آمریکا را هموار کرد.

چریکهای کرد
ترکیه، دو آمریکائی و یک نیوزیلندی را به گروگان گرفتند. (25/7/72)

کلینتون:
آمریکا در بوسنی و سومالی شکست خورد. (26/7/72)

پارلمان
پاکستان بی نظیر بوتو را به نخست وزیری انتخاب کرد.

مذاکره میان
ارتش هند و مبارزان کشمیری بدون نتیجه پایان یافت. (27/7/72)

دو افسر
نیروی هوائی روسیه در الجزایر به قتل رسیدند .

کلینتون
دستور خروج اولین نظامیان آمریکائی را از سومالی صادر کرد.

بزرگترین
اعتصاب و تظاهرات در 25 سال گذشته، فرودگاههای فرانسه را فلج کرد.

رهبر جبهه
آزادی بخش جامو و کشمیر در بلژیک دستگیر شد.

فرمانده جدید
نیروهای فتح از دستورات عرفات سرپیچی کرد. (28/7/72)

وزیر مشاور
در امور امنیتی آلمان: آلمان زیر فشار آمریکا و انگلیس دست از گسترش رابطه با
ایران برنخواهد داشت.

نخست وزیر
رژیم صهیونیستی بازگشت به مرزهای پیش از جنگ 1967 را غیر ممکن دانست.

سازمان ملل
بار دیگر با نزدیک شدن زمستان، نسبت به خطر مرگ ناشی از گرسنگی میلیون ها تن از
مردم بوسنی هشدار داد. (29/7/72)
«اسع صفطاوی» سومین مقام الفتح به ضرب گلوله افراد نقابدار در نوار غزه به قتل
رسید.

کودتاگران
بروندی، رئیس جمهور، رئیس مجلس و چند وزیر این کشور را به قتل رساندند.

رژیم عراق مجدداً
هورهای جنوب را هدف بمبهای شیمیائی قرار داد. (3/8/72)

دو هزار تن
از مجاهدین افغانستان برای مقابله با تجاوز ارامنه وارد کوبا شدند.

بهای نفت خام
در بازار جهانی کاهش یافت.

چریکهای کرد
مخالف دولت ترکیه، یک شهردار این کشور را ربودند.

با پیوستن
کارکنان فرودگاههای پاریس، اعتصاب کارکنان شرکت هواپیمائی ایرفرانس، ابعاد تازه
یافت.)5/8/72)

واتیکان به
سوء استفاده از زنان در تبلیغات اعتراض کرد.

شورای امنیت
از تشکیل جلسه اضطراری در مورد ارمنستان به آذربایجان خودداری کرد.
)8/8/72)

نظامیان
آمریکایی برای ایجاد راه امن در موگادیشو خانه های گلی مردم را خراب کردند.

یک فروند
کشتی تجاری آمریکا به خاطر حمل مواد سرطان زا توسط نیروی دریایی روسیه در دیای
سیاه توفیق شد.

چین مانع
اولتیماتوم جدید شوروای امنیت علیه هائیتی شد.

900هزار آذری
در اثر حملات نیروهای ارمنستان آواره شدند.

سه مقام چینی
به جرم رشوه خواری اعدام شدند. )9/8/72)

نظامیان
ارمنستان 70کیلومتر از مرزهای جمهوری آذربایجان با ایران را تصرف کردند.

دولت روسیه
از انجام راهپیمائی به مناسبت انقلاب اکتبر 1917 جلوگیری کرد. (11/8/72)

پاپ کشورهای
جهان را از قبول کورکورانه ارزشهای غرب برحذر داشت. )12/8/72)

شهر کرروات
نشین «وارز» به تصرف ارتش بوسنی درآمد.

سازمان ملل
از آمریکا خواست تحریم اقتصادی کوبا را لغو کند.

دستیار نزدیک
عرفات به اتهام همکاری با سازمان جاسوسی اسرائیل دستگیر شد. )13/8/72)

سوریه وجود
هرگونه تماس پنهانی را با رژیم صهیونیستی به شدت تکذیب کرد. )15/8/72)

رادیو آمریکا
اعلام کرد سازمان ملل درذ اذهان جهانیان اعتبار خود را از دست داده است.

آلمان با
برگزاری اولین مانور نظامی آمریکا و روسیه در خاک این کشور مخالفت کرد.

چچن اینگوش

قلمرو
مسلمانان مقاوم

علمرضا گلی
زواره

نگاهی به
شمال قفقاز

شمال قفقاز
منطقه پرتراکم کوهستانی است با رشته کوههای سر به فلک کشده که عوارض ناهموار و خشن
مزبور بین گروههای قومی این سرزمین جدایی افکنده است، زمستانهای طولانی و پربرف و
تابستانهای کوتاه و معتدل چهره آب و هوایی این ناحیه را ترسیم می نماید. همچنین
شرایط جغرافیایی حاکم بر این منطقه موجب شده تا افراد ساکن در آن به زندگی عشاریر
روی آورند و معیشتی اینگونه، از آنان گروههای قومی متفاوتی ساخته که دارای سنتهای
ویژه، زبان مخصوص و روابط اجتماعی مشخصی هستند. زبانهای ترکی، فارسی و
ایبروقفقازی، ریشه زبانی این اقوام را تشکیل می دهد.

با وجود
گوناگونی اقوام شمال قفقاز در ساختار اجتماعی و سنن تاریخی و جهات اقتصادی، تمامی
آنها مسلمان هستند و اعتقاد به آئین باصلابت، وجه مشترک آنان می باشد که وحدت
فرهنگی این افراد را سبب گردیده است، آنان برای مقابله با دشمن مشترک خود یعنی
روسهای مهاجم از گذشته برای تحقق وحدت سیاسی با یکدیگر به توافق رسیده اند.

مقامات شوروی
وقتی روی کارآمدند، در بدو کار به منظور رسیدن به مطامع خود، ظاهرا با این وحدت
سیاسی که برپایه باورهای مذهبی استوار گردیده بود هم آواز گردیدند و در بیستم
ژانویه 1919 میلادی یک جمهوری خود مختار کوهستانی 
(Republic
Autonomus Mountain) تأسیس نمودند که کلیه ملیتهای مسلمان مابین
دریای سیاه تا مرزهای داغستان را شمال می شد.[1]
این تشکیلات سیاسی بسیار زودگذر بود و پس از پایان یافتن جنگهای داخلی و سرکوب
قیام چچن – داغستان در سال 1921 میلادی، مقامات شوروی به تقسیم و تفرقه ملیتهای
این جمهوری پرداختند و با ایجاد خرده ملیتهایی از طوایف گوناگون، اصل تفرقه و
تقسیم را به نقطه اوج خود رسانیدند. در این راستا، پنج حوزه اداری ملی مجزا به
انضمام هشت ملیت کوچک دیگر که هرکدام زبان مکتوب خویش را داشتند، پدید آوردند که
از جمله این حوزه ها، جمهوری ،جمهوری خودمختار چچن اینگوش (اینقوش) بود.

شناخت
جغرافیایی منطقه چچنها

جمهوری خود
مختار چچن اینگوش در 5 دسمابر سال 1936 میلادی از ادغم منطقه خود مختار چچن – که
در سال 1922 میلادی تأسیس شده بود- و منطقه خود مختار اینگوش (1924 میلادی) پدید
آمد. این جمهوری می توانست در محدوده قلمرو حاکمیت خود مستقلا به حل مسایل خویش
بپردازد و صاحب قانون اساسی خاص خود بود که ویژگیهای مربوط به جمهوری خود مختار،
در آم منظور شده بود. بالاترین مرجع حاکمیت در این قلمرو شورای عالی آن می باشد.
قلمرو این جمهوری براساس تقسیمات گروههای نژادی مشخص گشته است[2]
و شامل سرزمینهایی است که قبلا چچن بزرگ، چچن کوچک و اینگوشی نامیده می شد. چچن
اینگوش که در قفقاز شمالی قرار گرفته با 19300کیلومتر مربع وسعت از جنوب شرقی به
داغستان، از جنوب غربی به گرجستان و از شمال به روسیه محدود می باشد.

به دلیل واقع
شدن در منطقه کوهستانی در زمستانها آب و هوای آن سرد و در تابستانها هوایش معتدل
می باشد. از لحظ منابع آب نسبتا غنی است ولی رودخانه های آن برای کشتیرانی مناسب
نیستد اما می توان از آنها به عنوان منابع برق آبی (انرژی هیدرو الکتریک) بهره
گرفت، مراتع سرسبز، چراگاههای غنی و پوشش گیاهی نسبتا متراکم از مشخصات این قلمرو
می باشد. این شرایط موجب رونق دامپروری و کشاورزی در چچن اینگوش شده و به دامداری
بویژه پرورش نوعی گوسفند که پشم لطیفی دارد توجه می شود. غلات، آفتابگردان، نیشکر،
انواع سبزی، انواع انگور و میوه های دیگر از مهمترین محصولات زراعی این سرزمین می
باشد. نفت و گاز از ثروتهای سرشار این جمهوری است و صنایع استخراجی و تصفیه نفت،
ماشین سازی و پتروشیمی در آن رواج دارد.

مرکز حکومت
آن شهر گروزنی (Grozny)
است که حدود نیم میلیون نفر سکنه دارد. همچنین دارای پنج شهر و چهار شهرک است.
جمهوری مزبور سرزمین دو قوم چچن و اینگوش است. چچنها که به زبان خودشان ناخچو (Nokhcho)
نامیده می شوند اکثرا در نواحی مرکزی و شرقی این ناحیه سکونت دارند، این ایالت یک
منطه نفت خیز در قفقاز می باشد که در 1500 کیلومتری جنوب مسکو واقع است و در سال
1929 میلادی گروزنی به آن واگذار گردید، شوروی می خواست با این کار، شمار شهروندان
را افزایش داده و آن را به سوی صنعتی شدن سوق دهد. در پیرو این سیاست در سال 1989م
حدود 3/1 سکنه چچن- اینگوش و 4/3 تمامی شهروندان در پایتخت زندگی می کردند.

منشأ چچنها
به درستی روشن نمی باشد ولی محققان عقیده دارند که بومی قفقاز شمالی می باشند که
شواهد باستان شناسی و افسانه های محلی گواه این نظر است. چچنها ابتدا کوه نشین
بودند ولی در اواخر قرن چهاردهم رفته رفته به دشتهای اطراف نقل مکان نمودند.
بسیاری از آنان تا اواخر قرن شانزدهم میلادی در کنار رودخانه سونژا (Sunzha)
اقامت گزیدند، سرزمین چچن در سال 1922م به صورت ایالت خودمختار به عنوان واحد
سیاسی تشکیل شد که تا سال 1936م به این شکل اداره می گردید و در این تاریخ همراه
با اینگوش، جمهوری خود مختری را بوجود آوردند.

چچنها که
نظام قبیله ای و زندگی عشایری داشتند، در اوایل روی کار آمدن نظام مارکسیستی با
نظام اشتراکی به شدت مخالفت نمودند که تصفیه های سیع سیاسی و قتل عامهای شدید، وضع
این ناحیه را وخیم تر نمود و در سال 1944 م تمامی مردم این نواحی به آسیای میانه
تبعید شده و جمهوری آنان دو  سال بعد منحل
شد و اراضی آن به کوچ نشینان تازه واگذار و اسامی مکانها به روسی تبدیل شده بود.
در سال 1957م از آنان رسما اعاده حیثیت شد و جمهوری آنها به حالت اول بازگردید.
ولی تلفات جانی این قوم، میان سالهی 59-1939 در حدود 22% کل سکنه بود، پس از
بازگشت رشد جمعیت آنان رو به تزاید نهاد بین سالهای 1959 تا 1970م به 2/4% بالغ
گردید و طی سالهای 1959 تا 1979 میلادی روسهای ساکن در آن به نحو قابل ملاحظه ای
کاهش یافت و از 45% به 29% تنزل یافت.[3]
در حال حاضر کل سکنه چچنها به 850000 نفر بالغ می گردد.

در سال 1926م
تنها 3% چچنها باسواد بودند که این میزان در سال 1970به 99% بالغ گردید. پس از
فروپاشی شوروی و ایجا فضای باز سیاسی توسط گورباچف بخش عمده ای از چچن –اینگوش در
اواخر سال 1991م به جمهوری چچن مبدل شده، این امر متعاقب عدم موفقیت یلتسین در
متقاعد ساختن کمیته اجرایی کنگره ملی مردم چچن به سرپرستی ژنرال بازنشسته نیروی
هوایی – دادیف- صورت گرفت، پس از اعلام استقلال به طور یک جانبه برخلاف اختلافات
داخلی اهالی آن براستقلال آن اتفاق نظر داشتند.

پس از اعلام
استقلال چچن،مسکو تلاش نمود تا بار دیگر آن را به تصرف در آورد و آن را تحریم
اقتصادی کند اما به طور شگفت انگیزی بازارهای این سرزمین از مواد غذایی و کالاهای
غربی پر شد، در این حال یکی از دستیاران جوهر دادیف اعلام کرد که گرچه برای روسیه
ساده است تا این جمهوری را تصرف کند اما آنها قادر به تصرف روح مردم چچن نخواهند
بود و این اقدام آنان جنگیی را در شمال قفقاز شعله ور خواهد نمود که به حمایت
اهالی قفقاز خواهد انجامید و مشکل بزرگی را برای روسها پدید خواهد آورد. وزیر
خارجه چچن نیز اعلام کرد که ما اکنون دوران مشقت باری را پشت سر می گذاریم،؛ زیرا
روسیه علاوه بر تهاجم به این نواحی،نفت ما را می گیرد و در ازای آن وجهی نمی
پردازد و در ادامه افزود: ما هرگز با روسها در مورد ادغام در فدارسیون موافقت
نخواهیم کرد.[4]

در مارس 1993
رئیس جمهور چچن با پارلمان اختلاف پیدا کرد و در پی منازعا سیاسی، آن را منحل نمود
و حکومت شخصی خود را در این کشور اعلام کرد ولی چندی بعد نمایندگان مجلس درصدد
برکناری وی آمدند.[5]

در حال حاضر
این جمهوری علاوه بر اختلافات داخلی با اینگوش نیز روابط خوبی ندارد و بیم هجو
قوای روسی بر قلمرو آنها می رود و مشکلات اقتصادی و نابسامنیهای اجتماعی نیز روند
سیاسی آن را مخاطره انگیز نموده است.

بارسلان
سلطانویچ آئوشف، رئیس جمهوری انیگوش طی مصاحبه ای که متن آن در روزنامه ستاره سرخ
(16 مارس 1993م) درج شده به مسایل مرزی بین چچن و اینگوش اشاره کرده بود ولی در
ادامه گفته بود: «من هیچ مشکلی را نمی بینم که بین ما قرار گیرد، چچنها و انیگوشها
یک قوم هستند، زبان، سنتها و ریشه های ما یکی است».[6]

قلمرو
انیگوشها

انیگوشها با
چچنها قرابت قومی و نژادی دارند و مانند آنها سکنه بومی قفقازند. این قوم در آغاز
به صورت عشایر کوه نشین بوده اند که عده ای از آنها تا اواخر قرن هیجدهم میلادی در
ساحل رودخانه «سونژا» و دره مجاور رودخانه ترک استقرار یافتند، نام یکی از نخستین
مهاجر نشین های آنان آنگوش یا اینگوش بود که قوم کاباردین این اسم را برآنها نهادد
که بعدها روسها از آنان اقتباس کردند ولی خود اینگوشها از عناوین قبیله ای مثل
گالگای استفاده می کنند.

اینگوشها در
سال 1810میلادی – خیلی قبل از چچنها- حکومت روسها را پذیرا شدند. در سال 1817م این
قوم را از اطراف رودخانه سونژا به حوالی مرز کنونی اوسیتای شمالی انتقال دادند و
اینگوشهای کوه نشین را نیز به همین محل کوچانیدند و رفته رفته این منطقه به صورت
قلمرو انیگوشها درآمد. در سال 1924 میلادی منطقه اینگوش به ایالت مستقل و خود
مختار تبدیل گردید که بعدها همراه با چچن به صورت جمهوری خودمختار ارتقا داده شد.

 تعداد سکنه اینگوشها در سال 1970م به 160000 نفر
و در سال 1979 میلادی به 200000نفر افزایش یافت و اکنون حدود 250000نفرند. در
نواحی تحت قلمور اقوام چچن انیگوش اقلیتهای کومینگ، نوگایها و روسها نیز سکنون
دارند، 40% اینگوشها در نقاط شهری و 60% بقیه در نواحی شهری اقامت دارند. اکثر
آنان از نعمت سواد بهره مند هستند.

سرزمین
اینگوش گرجه از یوغ روسها تا حدودی  آزاد
شده ولی دشواریهای زیادی برسرراه توسعه اقتصادی- اجتماع آن قرار دارد و درگیری های
داخلی به همراه مناقشات مرزی آن با اوسینا به مشلات آن می افزاید. در اواخر سال
1992م درگیری بین اوسیتای شمالی و اینگوش آغاز شد که با اقدام فوری روسیه مبنی بر
اعلام حالت اضظراری در دو جمهوری مذکور و انتخاب یکی از معاونان نخست وزیر روسیه
به سمت رئیس شورای وضیعیت اضطراری اینگوش-اوسیتا، این درگیری متوقف و از درگیری آن
به سایر جمهوری های قفقاز شمالی به ویژه چچن، جلوگیری به عمل آمد با این وجود،
مناقشه مزبور حل نشده و امنیت این سرزمین را تهدید می نماید.[7]هرج
و مرج اجتماعی و وضع اسفناک اقتصادی، موقعیت اینگوشها را در حالت وخیمی قرار داده
است و اهالی این جمهوری از این وضع مرارت بار خسته شده اند. به همی دلایل بود که
اهالی اینگوش به اتفاق آراء (با 4/99% رای مثبت ) در جریان انتخابات ریاست جمهوری،
فردی نظامی را برگزیدند، وی که بارسلان سلطانویچ آئوشف نام دارد سوگند یاد کرده که
قانون اساسی و سایر قوانینه را رعایت کند و به مردمی که در طول تاریخ برای مذهب و
عقیده خود ارزش قایل بوده اند کمک کند. وی طی اظهاراتی گفته:

«روحانیون
باید موازین اخلاقی را در این جمهوری رواج داده و اتحاد و دوستی بنی مردم را تحکیم
بخشند».

یادآوری می
شود که اینگوش یک جمهوری در ترکیب فدراسیون روسیه است، طبق قانون دفاع، انگوشها
ارتش خود را نخواهند داشت و واحدهای ویژه وزارت کشور و دفاع غیر نظامی برای اداره
امور داخلی در نظر گرفته شده است.

گرایش های
مذهبی بین اقوام چچن اینگوش

اقوام آوار و
کومیکها در قرن شانزدهم میلادی اسلام را به میان چچنها بردند و چون در این موقع
داغستان از مراکز مهم فرهنگی و آموزش اسلام شمرده می شد، عده ای از چچنها برای
فراگیری تعلیمات دینی به این ناحیه عزیمت نمودند. اینگوشها نیز همچون چچنها در
آغاز مسیحی بودند ولی بعد تحت تأثیر چچنها اسلام اختیار نمودند اما تا اوایل قرن
نوزدهم این آیین بین آنان به صورت گسترده گسترش نیافت.

چچنها و
انیگوشها مسلمان و سنی مذهب بوده و پیرو فقه حنفی هستند و در قلمرو مذهبی مرکز
روحانی قفقاز شمالی و داغستان قرار دارند. در سال 1837م 310 باب مسجد در چچن وجود
داشت، تعداد مساجد و مراکز مذهبی در این قلمرو در دهه 1930م به حدود 270 باب و
تعدا مدارس مذهبی به 140 باب بالغ گردید و 850روحانی تعلمیات دین را به مردم ارائه
می نمودند.

در سال 1944م
که این دو قم تبعید شدند، تمامی بناها و اماکن مذهبی آنان تخریب و یا بسته شدو
بعضی از آنها را به اداره، گاراژ، تماشاخانه و حتی اصطبل تبدیل نمودند. کلیه منابع
اخیر شوروی اذعان دارند که این استراتژی نه تنها نتیجه مطلوب ندارد بلکه باعث رشد
و توسعه سلسله های مخفی و اشاعه عرفان و تصوف در میان چچنها و اینقوش ها گردید و
از گذشته مذهبی تر شدند و به تدریج این نکته روشن گردید که خطر اسلامی که از طریق
عرفان این اقوام با آن اشنا می شدند به مراتب 
بیش از خطر اسلامی بود که آنرا در کلاسهای درس و مراکز تبلیغی فرا می
گرفتند . لذا در سال 1978م مقامات شوروی با صدور اجازه بازگشایی دو مسجد در جمهوری
خود مختار چچن انیگوش، در صدد تغییر رویه برآمدند.

نقشبندیه
طریقت کهنی است که در قرن چهاردهم در بخارا بنیان نهاده شد و در اوخر قرن هیجدهم
در شمال قفقاز ریشه گرفت. این طریقه در شمال قفقاز به سه فرقه مریدان علی آتوشه ای
شیخ آرسانوکای، (از مریدان شیخ اوزون حاجی) و شیخ حسن کاجینی تقسیم می شود. پیروان
این فرقه از دیرباز دست اندرکار جهاد با روسها بوده اند و در ادوار اخیر نیز در
تعدادی از نهضت های ضدشوروی شمال قفقاز از جمله قیام چچنیه که طی سالهای 1941 تا
1842 میلادی صورت گرفت، دخالت داشتند.

شیخ نجم
الدین و شیخ اوزون حاجی- از مشایخ نقشبندیه – رهبران مهم نهضت شمال قفقاز بودند که
بیش از 10000مسلح در اختیار داشتند.

فرقه دیگری
که در چچن اینگوش حامی زیادی دارد و به اصطلاح طریقت مردمی (Popular)است،
قادریه می باشد، در سال 1850م یکی از مشایخ داغستانی به نام کونتاحاجی کیشف (Kunta Haji
Kishier)طریقه قادریه را در این خطه بنیان نهاد، وی در سفر مکه با تعالیم
صوفیان قادریه آشنا شد. با تبلیغات این گروه بین سالهای 1862 تا 1863م موجی از
ناآمرامی خطه چچن را فراگرفت، روسها که از گسترش نفوذ قادریه بیمناک بودند، در سال
1864م کونتا حاجی و تنی چند از یاران وی را دستگیر نموده و سپس به قریه شالی از
محال چچن که حدود 4000 نفر از مریدان کونتاحاجی را در خود حای داده بودند، حمله
بردند. در این نبرد نیمی از مریدان قادری به قتل رسیدند، کونتاحاجی هم در سال
1867م در زندان روسها درگذشت.[8]

پس از مرگ وی
طریقت قادریه به سه فرقه تقسیم شد. بامات گرای که در چچن رواج دارد طریقت بطل حاجی
که در منطقه اینقوش فعالیت دادر، طریقت چم میرزا که متجددترن فرقه قادریه هستند.

در سال 1950
میلادی توسط چچنهای تبعیدی،طریقت دیگری بوجود آمد که به طریقت ویس حاجی موسوم
گردید. این فرقه درعین حالی که از دیگر طریقتها خالصتر است، نوآوریهایی هم دارد.[9]

اولین شیخ عارفی
که بر علیه روسها اعلام جهاد داد، «امام منصور اشورما» نام داشت که از رهبران
طریقه نقشبندیه بود، نیروهای وی به سال 1785م یکی از پلهای روسیه را برفراز رود
سونژا در محاصره گرفته و آن را همراه با نیروهای روسی منهدم نمودند، این جریان
شکست سختی بود که بر نیروهای کاترین دوم وارد آمد. نهضت وی در چچن، شمال داغستان و
مناطق قوبان گسترش یافت ولی در قابرطه با شکست مواجه گردید.

بعد از آن و
در اوایل قرن نوزدهم (1828م) روسها برای مبارزه با مسلمانان مقاوم چچن اینگوش
سازمان جاسوسی مخوفی را تشکیل دادند که به امور زیر می پرداخت:

1-اشاعه فحشا
و تشکیل مجالس عیش و نوش و بی تفاوت نمودن جوانان نسبت به مذهب و فرهنگ قومی.

2-درهم شکستن
مقاومت مردم غیور و مذهبی از طریق شکنجه های شدید همچون درآوردن چشم از حدقه،
شکستن پا و خورد نمودن استخوانها.

3-اجیر کردن
افرادی برای در نظر گرفتن فعالیت مساجد و تبلیغا علما و کنترل تمامی حرکت های
دینی.

در اکتبر سال
1917م تعدادی از روشنفکران متجدد که از حمایت شهرنشینان شمال قفقاز برخوردار بودند
در صدد قیام براساس آمال ملی و اصول سیاسی بودند که کاری از پیش نبردند و از سوی
دیگر رهبران مذهبی با تکیه به دو قرن تجربه مبارزاتی خواستار اخراج قوای بیگانه و
استقرار حکومت اسلامی بودند و در همین سال،علمای شمال قفقاز در قرهی عندی آوارستان
مجتمع شده و شیخ نجم الدین گوستویی را به امامت چچن برگزیدند.

روحانیون چچن
در وضع فعلی نیر در امور سیاسی و مسایل اجتماعی نقش مهمی را ایفا می کنند، آنان در
دسامبر 1993م در نامه ای خطاب به هفتمین کنگره مردمی روسیه با انتقاد شدید از
سیاست تجاوزکارنه روسیه در قبال این جمهوری نسبت به وقوع جنگی سخت هشدار دادند و
خواستار خروج نیروهای نظامی و قطع محاصره نظامی روسها گردیدند.[10]
مدارس دینی و مراکز آموزشهای مذهبی نیز با تلاش علمای دینی در سراسر جمهوری در حال
گسترش می باشد.[11]

تبعید و
آوارگی مسلمانان چچن اینگوش

دست اندازی
بر شمال قفقاز توسط روسها از سال 1783میلادی آغاز شده، ولی تلاش آنان برای سیطره
بر این نواحی از بدو کار با مقاومت شدید کوه نشینان مواجه شد. روحانیون و مبلغین
مذهبی نقش مهمی در بسیج مسلمانان این ناحیه داشتند و تسخیر این منطقه نسبتا کم
وسعت بیش از یک قرن به درازا کشید، با شکتس و تسلیم شیخ شامل داغستانی- آخرین رهبر
فرقه نقشبندیه- در سال 1856م گرچه جنگهای قفقاز خاتمه یافت ولی روسها برای حاکمیت
خود بر داغستان و چچن اینگوش مجبور بودند که از طرق نظامی عمل کنند که گاهی
ژنرالهای نظامی روسها به دست اقوام کوه نشین به ویژه چچنها دستگیر می شدند، موریس
دوکوتزبوئه (Kotzebue)
در سفرنامه اش می نویسد: «چچنها در نقاط دور دست قفقاز سکونت دارند و حدود تاخت و
تاز ایشان تا خطوط قشونی روسیه امتداد دارد. ژنرال دلپوزو که فرمانده قسمتی از
خطوط قفقاز است، چندی است به دست طایفه ای از چچنها افتاده و علاوه بر دستبند و
کند آهنینی که روزها به دست و پایش می زنند، در موقع شب گردن بند عظیمی به گردنش
می آویزند».[12]

چنین به نظر
می رسد که روسیه در قبال مسلمانان شمال قفقاز استراتژی مشخص و روشنی نداشته است و
در حالی که به عنوان مثال چرکسها به اجبار وادار به مهاجرت در سرزمین عثمانی می
شدند، این گونه تحرکات دامنگیر مناطق شمال شرقی قفقاز نشد و کوهستانهای داغستان و
قلمرو چچنها دست نخورده باقی ماند و برای استعمار آنان اقدامی به عمل نیامد.

با روی کار
آمدن مارکسیت ها، نهضت مسلمانان شمال قفقاز بر علیه متجاوزین شکل حادتر و جدی تری
به خود گرفت و شورش داغستان – چچن که طی سالهای 1920 تا 1923م اتفاق افتاد و نیز
قیام چچنها در سالهای 1941 و 1942م روی داد، جلوه های این جنبش اسلامی می باشد که
بر علیه شوروی انجام پذیرفت.

به هنگام
شروع جنگ جهانی دوم، دولت شوروی آزدای ظاهری و موقتی را به مسلمانان این نقاط اعطا
نمود تا هم به فکر شورش و انقلاب نیفتند و نیز در مبارزه با آلمان از حمایت آنان
برخوردار شود. از آن سوی استالین در ماه مه 1942م با خبر شد که نهضتی آزادی طلب
بین مسلمانان در حال شکل گرفتن است که پیرو این گزارش دامنه تبلیغات مذهبی را وسیع
نمود و حتی موجب تشکیل کنفرانس اسلامی اوفا گردید. آلمانها نیز از احساسات
مسلمانان بهره برده و در نواحی مسلمان نشین برای دین اسلام تبلیغ می کردند و شدت
این تبلیغات به حدی بود که مقامات شوروی را سخت به وحشت انداخته بود. اعلامیه
آلمانیها به «بسم الله الرحمن الرحیم» شروع می شد و مسلمانان را بر علیه دولت
شوروی تحریک می نمودند. با تمام تدابیری که سردمداری شوروی به کار بردند، موفق نشد
که از تبلیغات آلمانها بکاهند، با شروع جنگ دوم و حمله آلمانه به روسیه، مردم
مسلمان چچن و اینگوش فرصت را غنیمت شمرده و منتظر ورود آلمانها ماندند و با ورود
ارتش آلمان، با آغوش باز آنان را پذیرفتند.[13]
در فوریه سال 1944م این قوم به اتهام همکاری با قوای آلمانی بازداشت و تبعید شدند
و در 3مارس همان سال جمهوری چچن اینگوش منحل و قلمرو آن ضمیمه جمهوری فدارتیو
روسیه گردید. به این هم اکتفا نشد بلکه برای از بین بردن نسل مسلمانان، به هرکس که
کوچکترین علامتی از اسلام و مسلمانی داشت، تهمت همکاری با فاشیستها و مخالفت با
دولت شوروی زده و بدون هیچ مدرکی این گونه افراد را اعدام می کردند.

در جریان
تبعید، 500000نفر از مردم چچن بصورت پیاده و بعضی هم از طریق راه آهم به نقاط
مختلف روسیه از جمله سیبری و آسیای میانه کوچانیده شدند، مردمانی که تبعید شدند در
دسته های هزار نفری قرار گرفتند و اعضاثی هر خانواده ای در یکی از این دسته ها
بودند که هر کدام از آنها لااقل هزار کیلومتر از هم دور بودند.[14]

مسلمانان
مقاومی که به قزاقستان تبعید شدند گرچه بهترین مراتع، اراضی کشاورزی، زندگی سنتی و
روابط اجتماعی را از دست داده بودند و در غم از دست دادن برخی بستگان که در راه از
بین رفته و یا در محل اعدام شده بودند، آشفته به نظر می رسیدند نه تنها از هویت
مذهبی و گرایش های دینی خود دست برنداشتند، بلکه مذهبی تر شدند و تبعید و آواره
شدن موجب آن گردید که اسلام به مبنای هویت این قوم تبدیل گردد و اعتقادات خود را
عمیق نمودند و در تبعیدگاه نومید کننده قزاقستان بصورت پرچمداران و مبلغن اصیل
اسلامی درآمدند و به آثار و علایم مذهب که نزد قزاقها در شرف انهدام و فراموشی
بود، حیات تازه ای بخشیدند.[15]

دکتر سرگئی
پانارین (Sergeipanarin)
 از اعضای آکادمی روسیه
اعتراف می کند که: «در واقع تمام جوامع از اینکه به طور کامل توسط کرملین محو
شوند، اجتناب کرده اند، این قابلیت تحسین برانگیز جوامع مسلمان در تطبیق با شرایط
نامساعد محیطی، عامل امیدوارکننده ای در آینده آنها به شمار می رود».[16]

کلیه منابع
شوروی احیای عرفان وبازگشت به خویشتن مذهبی در نزد قزاقها و قرقیزها را ناشی از
حضور چچنها و اینگشوها دراین نقاط می دانند، اصولا قرقیزها و قزاقها درک عمیقی از
اسلام نداشتند، ولی با تبلیغات این قوم تبعید شده، اسلام در میان آنان به نحو بارز
و شایشته ای ریشه دوانید.[17]

مسلمانان چچن
اینگوش بر اثر تبعید و آوارگی به عرفان و تصوف روی آوردند و از حامیان سرسخت مذهب
گردیدند و ضد روسی تر شده و جو روانی بیگانه ستیزی بین آنان شدت یافت و بر اثر
روحیه مقامی که در جریان آوارگی و دوری از وطن به دست آورده بودند نه تنها تسلیم
مرگ تدریجی نشدند، بلکه در سخت ترین شرایط به مبارزه ادامه دادند.

رژیم شوروی
که دید برخورد خشن با مسلمانان اثر عکس دارد، طبق فرمان 9 ژانویه 1957م از قوم چچن
مبرا ساخت و مناطق ملی آنها از نو تشکیل شد. کار بازگشت مسلمانان تبعیدی به
زادگاهشان تا سال 1960م به طول کشید. برای مثال در سالا 1970م از جمعیت
1084000نفری جمهوری چچن اینگوش 635000نفر بومی بودند، [18]
جو ضد روسی حام بر افراد این قوم به حدی بود که روسهای ساکن در این قلمرو رفته
رفته، چچن انیگوش را ترک می نمودند.

نگاهی کوتاه
به مسایل فرهنگی این منطقه

زبان ملی
چچنها، به گروه زبانهای شمال شرقی قفقاز تعلق دارد که به زبان اینگوش بسیار نزدیک
است و شمال چندین گویش است و واژه های عربی- فارسی، ترکی، گرجی و روسی در این زبان
دیده می شود.

زبان مراکز
اداری،بازرگانی و امور قضایی غالبا روسی است، روزنامه و مجلات به سه زبان چچنی،
اینگوشی و روسی انتشار می یابد. اغلب برنامه های رادیویی به زبان بومی محلی پخش می
شود. تا سال 1934م دو زبان چچنی و انیگوشی واحد بود ولی اکنون آنان را به عنوان
زبانهای جداگانه می شناسند.

نخستین
روزنامه اینگوش زبان «نور» نام داشت که انتشار 
آن از سال 1923م آغاز شد.

از سال 1958م
سالنامه ادبی «صبح کوهستان» در محل انتشار یافت. تا اواسط سال 1920م خط عربی در
منطقه رواج داشت که در سالهای بعتد به خط لاتین تبدیل گردید و از سال 1938م خط
سیربلی متداول گردید.[19]

اخطار امام
برای بقای انقلاب و نظام

اخطار در
مورد خطر غفلت از بسیج

قسمت سوم

محسن محمدی
معین

«قل انما
اعظکم بواحده أن تقوموا لله مثنی و فرادی ثم تتفکروا» (قرآن کریم- سوره سبا- آیه
46)

«من تا آخر
پشتیبان ارتش و سپاه و بسیج خواهم بود و تضعیف آنان را حرام می دانم. من به عنوان
فرمانده کل قوا به مسئولین و تصمیم گیرندگان نیز دستور می دهم که در هیج شرایطی از
تقویت نیروهای مسلح و بالا بردن آموزش های عقیدتی و نظامی و توسعه تخصص های لازم و
خصوصا حرکت به طرف خودکفایی نظامی غفلت نکنند و این کشور را برای دفاع از ارزش های
اسلام ناب و محرومین و مستضعفین جهان در آمادگی کامل نگهدارند و مبادا توجه به
برنامه های دیگر موجب غفلت از این امر حیاتی گردد که مطمئناً غفلت از تقویت بنیه
دفاعی کشور، طمع تهاجم و تجاوز و بیگانگان و نهایتاً تحمیل جنگ ها و توطئه ها را
به دنبال می آورد». (امام خمینی «ره» – 28/1/68)

سومین بخش از
این سلسله مطالب، اختصاص به اخطاری دیگر از امام خمینی (رضوان الله علیه) در مورد
عدم غفلت از بسیج دارد. درباره بسیج و مبانی تفکر بسیجی قبلا مطالبی در شماره های
پیشین «پاسدار اسلام» درج گردید که در خصوص اهمیت جایگاه بسیجدر تفکر اسلام ناب
محمدی «ص» بود اما آنچه امروز دباره  آن
تذکر داده خواهد شد، حساسیت موضوع «بسیج» و خطراتی است که بر عدم توجه به بسیج و
بسیجیان مترتب است و هویت انقلاب و نظام ما را مورد تهدید قرار می دهد. خطراتی که
امام راحلمان در مواقع مختلف به امت مان هشدار داده و همگان را نسبت به آن متوجه و
حساس ساختند.

ابتدا لازم
است برای درک هرچه بهتر سخن امام، معیارهایی ر ا که ایشان در این ارتباط مطرح
فرموده اند عیناً درج نماییم تا در ادامه مطلب دچار عدم دریافت جوانب مختلف اخطار
امام در مورد غفلت از بسیج نگدیم.

تعریفی که امام
راحلمان از بسیج و وظایف و مسئولیتهای حقیقی آن دارد بدین شرح است:

«با تشکر و
تقدیر از اقدامات خداپسندانه بسیج مستضعفین در راه هدف مقدس اسلام و استقلال کشور
و آزادی ملتهای دربند و با تشکر از کوشش های آنان در کوتاه کرده دست چپاولگران،
امید است با تحصیل اخلاص در همه امور، چه تعلیم و تعلم و تقویت فرهنگ اسلامی و
آموزش کافی فنون مختلف نظامی و چه در راه بسیج توده های مظلوم و مستضعف جهان بر ضد
استکبار جهانخوار، تا قطع طمع آنان نه تنها از کشورهای اسلامی، که از همه ممالک
تحت ستم جهان و چه در راه تقویت هرچه بیشتر بسیج برای حراست از اسلام بزرگ و ایران
عزیز و با صبر و شکیبایی در این مقاصد بزرگ، این خدمت گرانقدر را رنگ الهی داده و
از عبادت بزرگ قرار دهد». (امام خمینی «ره» 30/8/63)

مع الاسف
تفکری که تحت عنوان تفکر اسلام آمریکایی دارای طرفدارانی در برخی سطوح کشور بوده و
هست در مورد بسیج و بسیجی، تعریفی دیگر را غیر از آنچه که امام راحلمان مطرح نموده
و مقام معظم رهبری بر تداوم آن تأکید دارند،؛در جامعه تبلیغ و القاء کرده و سعی در
تثبیت این تعریف غلط از بسیج و بسیجی را در دستور کار عناصر و عوامل خود قرار داده
اند.

کمترنی تأثیر
القائات این جریان چنین خواهد بود که بسیج و بسیجی را از قالب یک فکر دارای مبانی
و معیار آرمان واقعیت و امتحان شده در طول دوران دفاع مقدس، خارج ساخته و در حد یک
نهاد صرفاً نظامی و محدود به دوران جنگ، منحصر سازد. در دوران پرالتهاب و حماسه
آفرین جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، آنچه موجب بطلان تبلیغات مسموم جریان اسلام
آمریکایی علیه بسیج و تفکر بسیجی می گردید، حضور آگاهانه بیداردلان بسیجی در
سنگرهای عزت و شرف جبهه اسلام بود. حضوری که این مهر تأیید را از امام دریافت
نمود:

«ما در جنگ
برای یک لحظه هم نادم و پشیمان از عملکرد خود نیستیم. راستی مگر فراموش کرده ایم
که ما برای ادای تکلیف جنگیده ایم و نتیجه فرع آن بوده است. ملت ما تا آن روز که
احساس کرد که توان و تکلیف جنگ دارد به وظیفه خود عمل نمود و خوشا با حال آنان که
تا لحظه آخر هم تردید ننمودند؛ آن ساعتی هم که مصلحت بقای انقلاب را در قبول
قطعنامه دید و گردن نهاد، باز به وظیفه خود عمل کرده است». (3/12/67)

اما از آنجا
که جریان اسلام آمریکایی، تداوم حیات خود را در گرو مخدوش ساختن و از بین بردن
اسلام ناب محمدی «ص» و احیا کننده آن در این عصر و مصر. امام خمینی، می دید (می بیند)،
از فردای پذیرش قطعنامه، مخدوش نمودن آرمانهای تفکر بسیجی را نیز در تبلیغات
گسترده خود در سطح جامعه، تشدید نمود. با این برداشت که تفاوتی میان اسلام ناب
محمدی «ص» و تفکر امام و تفکر بسیجی وجود ندارد و این هر سه، یکی است و خود امام
نیز این حقیقت را اینگونه اعلام کرده بودند:

«من همواره
به خلوص و صفای بسیجیان غبطه می خورم و از خدا می خواهم تا با بسیجیانم محشور
گرداند، چرا که در این دنیا افتخارم این است که خود بسیجی ام». (2/9/67)

بدین ترتیب
در القائات جریان اسلام سرمایه به جامعه، پایان دوران شور و انقلاب و شعار و ایثار
اعلام می گردید و سمبل مجسم عناصر دوران «منقرض شده» دفاع مقدس؟! بسیجی ها بودند و
در واقع خط امام و تفکر اسلام نبا محمدی «ص» را با این مسأله، مورد هدف تبلیغات
زهرآگین خود قرار می دادند. اینان از محدود ساختن بسیج و تفکر بسیجی درصدد تحدید
انقلاب در چارچوب مرزهای ایران بوده و منتفی شدن صدور انقلاب اسلامی را به
جهانخواران و صاحبان قدرت و پول و مراکز نیرنگ و فریب جهانی، نوید می دادند.

پذیرش
قطعنامه و ایجاد نوعی سرخوردگی در میان صفوف نیروهای انقلاب در آن منقطع بالاخص
بسیجیان رزمنده میادین جنگ تحمیلی از یکسو و سوء استفاده جریان اسلام متحجرین و
غربزده ها و شیطان زده ها از انفعال نیروهای حزب اللهی و فعالیت هرچه بیشتر در
القاء خط خود به جامعه تازه فارغ شده از کوران کمرشکن جنگ، از سوی دیگر، خط امام و
تفکر بسیجی را به انزوای هرچه بیشتر فرا می خواند. در این میان باز هم، امام خمینی
(ره) به صورتی فعال مبادرت به تبیین و دفاع از تفکر بسیجی نموده و موجبات برهم زدن
معادله فوق را نفع بسیجیان فراهم ساخت.

در واقع
حرکتی که جریان اسلام آمریکایی با هدف خدشه دار نمودن تفکر بسیجی آغاز کرده بود و
شرایط پیش آمده در اواخر سال 66 و اوائل سال 67 را مساعد برای پیروزی قطعی حرکت
خویش تلقی می نمود،با پیامهای پی در پی و خارق العاده امام خمینی در دفاع از بسیج
و بسیجیان، تبدیل به بستری گردید که بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی ایران، رهبر
کبیر انقلاب و بنیانگذار بسیج، معیارهای تفکر بسیجی را برای پیروانش در زمان حال و
آیندگان تبیین و تشریح نمایند. بدین سبب است که در نگاهی گذرا و اجمالی به بیانات
و فرمایشات آن امام راحل پیرامون موضوع بسیج و بسیجیان را عمده ترنی معیارها و
لطیف ترنی بیان و بالاترین تمجیدها را در همین تعابیر و پیامها، منشور بسیج مستضعفین
را تشکیل می دهند. تعابیری که در کلمه کلمه آنها باید به اعتقاد به معیارها و اصول
خط امام مورد مداقه قرار گرفته و مبنای عقیده و عمل نظام و انقلاب قرار گیرد. در
حقیقت اگر می خواهیم انقلاب اسلامی و نظام مان را از گزند قدرتها و ابرقدرتها به
شکلی صحیح و اصولی مصون سازیم؛ اگر می خواهیم چشم طمع جهانخوران از کشورمان
برداشته شود؛ اگر می خواهیم با صحت اصول و معیارهای شهیدان انقلاب، پرچم این انقلاب
را به دست صاحب اصلی مان امام زمان (عج) بسپاریم و صدها و هزاران اگرهای خوب دیگری
که در این ارتباط مطرح است و می تواند مطرح شود، همه در گرو آگاهی و دل آگاهی از
این مطالب نورانی عنوان شده از جانب امام می باشد و بس، او که فرمود:

«من مجدداً
به همه ملت بزرگوار ایران و مسئولین عرض می کنم چه در جنگ و چه در صلح، بزرگترین
ساده اندیشی این است که تصور کنیم جهان خوران خصوصا آمریکا و شوروی از ما و اسلام
عزیز دست برداشته اند. لحظه ای نباید از کید دشمنان غافل بمانیم… ملتی که در خط
اسلام ناب محمدی- صلی الله علیه و آله و سلم- و مخالف با استکبار و پول پرستی و
تحجرگرایی و مقدس نمایی است، باید همه افرادش بسیجی باشند». (2/9/67)

هشدارها و
اخطارهای امام در این رابطه شامل چهار محور عمده می شود:

اول- عدم
غفلت از تقویت بنیه دفاعی کشور و تقویت نهاد بسیج به منظور دفاع هرچه باصلابت تر
در مقابل هجوم دشمنان به کشور اسلامی مان.

دوم-فراموش
نکردن اهداف تشکیل بسیج، که مهمترین آن؛ مسأله صدور انقلاب و گسترش فرهنگ انقلاب و
تفکر بسیجی (اسلام ناب محمدی) به دنیا می باشد.

سوم- حضور
مستمر نیروهای بسیجی و مؤمن به انقلاب در همه صحنه ها.

چهارم- توجه
به زندگی روزمره بسیجیان توسط مسئولین و آنهم نه در شعار بلکه در عمل و در متن
قوانین و مقررات کشوری.

در ارتباط با
نخستین محور مورد تأکید امام در این زمینه به ذکر یک نمونه بسنده می گردد.

در نامه امام
به مناسبت تکلیف مسئولین و مردم در دوران بازسازی:

«با قبول و اجرای
صلح، کسی تصور نکند که ما از تقویت و بنیه دفاعی و نظامی کشور و توسعه و گسترش
صنایع تسلیحاتی بی نیاز شده ایم، بلکه توسعه و تکامل صنایع و ابزار مربوط به قدرت
دفاعی کشور از اهداف اصولی و اولیه بازسازی است و ما با توجه به ماهیت انقلابمان
در هر زمان و هر ساعت احتمال تجاوز را مجددا از سوی ابرقدرتها و نوکرانشان باید
جدی بگیریم». (11/7/67)

ذکر این
هشدار امام از آن رو بیشتر ضروری می نماید که برخی مسئولین خوش باورانه تصور می
کنند که ایران اسلامی در زمان صلح می تواند کشوری باشد همچون «سوئیس»؟! فلذا مرعوب
تبلیغات غرب شده و سعی دارند مسئولین بالای نظام را از تقویت بنیه دفاعی و نظامی
کشور منصرف نمایند و مشوق اعلام بیطرفی کشور در همه امور بین المللی (که البته
خود، نوعی طرفداری از قدرت مسلط جهانی و نظم نوین آمریکایی تلقی می شود) هستند.

در خصوص محور
دوم یعنی فراموش نکردن اهداف تشکیل بسیج این هشدارها از امام راحل مؤکداً اعلام می
گردید:

«اگر بر
کشوری ندای دلنشین تفکر بسیحی طنین انداز، چشم طمع دشمنان و جهانخواران از آن دور
خواهد گردید و الا هر لحظه باید منتظر حادثه باشیم». (2/9/67)

«مسئولان ما
باید بدانند که انقلاب ما محدود به ایران نیست. انقلاب مردم ایرن نقطه شروع انقلاب
بزرگ جهان اسلام به پرچمداری حضرت حجت- ارواحنا فداه- است که خداوند بر همه
مسلمانان و جهانیان منت نهد و ظهور و فرجش را در عصر حاضر قرار دهد. مسائل اقتصادی
و مادی اگر لحظه ای مسئولین را از وظیفه ای که بر عهده دارند منصرف کند، خطری بزرگ
و خیانتی سهمگین را به دنبال دارد».(2/1/68)

«من بار دیگر
از مسئولین بالای نظام جمهوری اسلامی می خواهم که از هیچ کس و از هیچ چیز جز خدای
بزرگ نترسند و کمرها را ببندند و دست از مبارزه و جهاد علیه فساد و فحشاء سرمایه
داری غرب و پوچی و تجاوز کمونیزم نکشند که ما هنوز در قدم های اول مبارزه جهانی
خود علیه غرب و شرقیم»(2/1/68)

«باید
بسیجیان اسلام در فکر ایجاد حکوومت بزرگ اسلامی باشند و این شدنی است، چرا که بسیج
تنها منحصر به ایران اسلامی نیست. باید هسته های مقاومت را در تمامی جهان به وجود آورد
و در مقابل شرق و غرب ایستاد». (2/9/67)

«بار دیگر
تأکید می کنم که غفلت از ایجاد ارتش بیست میلیونی، سقوط در دام دو ابرقدرت جهانی
را به دنبال خواهد داشت». (مأخذ قبل)

در مورد محور
سوم هشدارهای امام که روی سخن ایشان بیشتر با بسیجیان است تا با دیگران و به همین
دلیل لحن امام صمیمانه تر است:

«شما آینه
مجسم مظلومیت ها و رشادت های این ملت بزرگ در صحنه نبرد و در تاریخ مصور انقلابید.
شما فرزندان دفاع مقدس و پرچمداران عزت مسلمین و سپر حوادث این کشورید… و
از  آنجا که من بین خودم و شما فاصله ای
نمی بینم و سخن دل شما همه عاشقان انقلاب اسلامی را پیش از این که به کاغذ و قلم
کشیده شود درک می نمایم… در هر حال ما باید آماده و مهیا باشیم. روزهای حساس و
تعیین کننده ای در پیش روی داریم و انقلاب اسلامی هنوز سال ها و ماه های تعیین
کننده دیگر در پیش خواهد داشت که واجب است پیش کسوتان جهاد و شهادت در همه صحنه ها
حاضر و آماده باشند». (26/6/67)

«شما باید
بدانید که کارتان به پایان نرسیده است، انقلاب اسلامی در جهان نیازمند فداکاری های
شماست؛ مسئولین تنها با پشتوانه شماست که می توانند به تمامی تشنگان حقیقت و صداقت
اثبات کنند که بدون آمریکا و شوروی می شود به زندگی مسالمت آمیز توأم با صلح و
آزادی رسید. حضور شما در صحنه ها موجب می شود که ریشه ضد انقلاب در تمامی ابعاد از
بیخ و بن قطع گردد». (2/9/67)

چهارمین محور
از هشدارها و اخطار امام، مربوط است به زندگی روزمره بسیجیان و حزب اللهی ها و در
واقع روی سخن امام در این رابطه با یکایک مسئولین نظام جمهوری اسلامی است بگونه ای
که حتی عواقب رسیدگی به وضعیت این فرزندان حقیقی انقلاب را سوختن در آتش دوزخ الهی
اعلام می نمایند:پ

« (باید) به
شما اطمینان بدهم که تا زنده هستم و تا رمق در جسم و جان دارم، از حمایت و دعای
خیر برای شما دریغ نخواهم کرد و شما را از بهترین عزیزان و همراهان خود می دانم و
همان گونه که در ایام جنگ در کنار شما بوده ام و شاید یکایک شما محبت و ارادتم را
به خود احساس کرده اید، بعد از این نیز چنین خواهم بود». (26/6/67)

«بر دست
اندرکاران نظام است که همه ذوق و استعداد و توان خود را در هرچه بهتر رسیدن به
امور معنوی و مادی و ارزشی و فرهنگ این یادگاران هدایت و نور به کار گیرند و از
خدمت بی شائبه و بی منت به آنان دریغ نکنند که هرچه انقلاب اسلامی ایران دارد از
برکت مجاهدت شهدا و ایثارگران است… همه نیز می دانیم که اکثریت این قشر و
رزمندگان عزیز اسلام از طبقات محروم و کم درآ»د بودند… وظیفه ماست که در حد توان
و مقدورات قدرشنانس زحمات آنان باشیم و من میل ندارم که این قدرشناسی فقط در حد
تعریف و تمجید ظاهری خلاصه شود بلکه باید در همه نوع امتیازات اجتماعی و اقتصادی و
فرهنگی به آنان بها داده شود». (11/7/67)

و بالاخره
این اخطار تکان دهنده امام با تأکید بر کلمه «می دانم» پایان بخش این قسمت است:

«من دست
یکایک شما پیشگامان رهایی را می بوسم و می دانم که اگر مسئولین نظام اسلامی از شما
غافل شوند. به آتش دوزخ الهی خواهند سوخت». (2/9/67 پیام امام به مناسبت سالگرد
بسیج)

بدین ترتیب
با نگرشی اینچنین نسبت به بسیج و بسیجیان، باید در بسیاری از اموری که عناصر مخالف
با چنین تفکری به مناصب و پستهای کلیدی نظام دست می یابند، زنگ خطر را به صدا در
آورد و انقلاب و نظام را از خطر غلطیدن به دامان صاحبان قدرت و پول جهانی نجات داد
که هشدار 12/8/72 مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای در مورد مرعوبینی که
نغمه شوم مذاکره و رابهط با آمریکا را سرداده اند نمونه ای از به صدا در آمدن این
زنگ خطر می باشد.

انشاء الله
در شماره آتی، اخطاری دیگر از امام برای بقای انقلاب و نظام یادآوری خواهد شد.

ادامه دارد

تحلیل پدیده
های سیاسی

قسمت ششم

سید موسی میر
مدرسه

مقام معظم
رهبری:

«مگر یک
کشوری که جوان هایش سیاسی نیستد، مسائل سیاسی و جریانهای سیاسی دنیا را نمی فهمند
و تحیل درست ندارند، می توانند با تکیه بر ملت، حکومت، حرکت مبارزه و جهاد
بکنند؟… نفع حکومتهای دیکتاتور دنیا به این است که مردم سیاسی نباشند، مردم درک
سیاسی، تحلیل سیاسی و شعور سیاسی نداشته باشند». (12/8/1372)

یادآوری:

در پنج مقاله
گذشته، پیرامون سر فصلهای ذیل گفت و گو شد: 1-اقسام تحلیل سیاسی، 2-آشنایی با
مفاهیم تحلیل، 3-ویژگیهی تحلیل گر، سر فصل چهارم؛ یعنی پارامترهای تحیل سیاسی، نیز
مطرح شد و گفته آمد که مراد از این عنوان، محورهایی است که تحیل گر به کمک آنان،
قادر خواهدبود به تحلیل و ارزیابی پدیده ها بنشیند. در این مقال، هم از دانشها و
معلومات ابزار تحلیل سخن خواهیم گفت و هم ار روشها.

1-نقش جهان
بینی در برخورد با حوادث سیاسی

تفسیر و تلقی
آدمی از بسیاری از مباحث علوم انسانی، از جمله تحلیل پدیده های دنیای سیاست،
برخاسته از نگرش او به انسن و جهان و بطور کلی مجموعه هستی است. بهترین گواه بر
این مدعا، افکار گوناگون و انگاره های متعددی است که در علوم مختلف مربوط به
انسان، وجود دارد؛ فی المثل بهترین سیستم حکومت از دیدگاه یک مسلمان، «حکومت
اسلامی» است؛ در حالی که یک اومانیست، «حکومت دموکراتیک» را ایده آل خود می داند و
یک مادی گرای به اصطلاح چپ «نظام سوسیالیستی» را پیشنهاد می کند و یک ملی گرای
سلطنت طلب، نظام شاهنشاهی مبتنی بر «سلطنت مطلقه»را!

و به همین
ترتیب،روند اختلاف را می توان در علم اقتصاد، جامعه شناسی، روان شناسی و … به
نظاره نشست. این اختلاف دیدگاهها نه تنها در سطح کلان، بل در حوزه مباحث خرد نیز
جاری است، مثلا در باب سیاست، با چشم پوشی از عواملی چون تهدید، تطمیع، نفوذ
بیگانه و حب و بغضها، در بسیاری از موارد، موضع گیریهای سیاسی، نشأت گرفته از جهان
بینی و نگرشهاست. از این رو مقولاتی چون «مذاکره با آمریکا»، «صدور انقلاب»،
«مسأله احزاب»، «عوامل سیاست گریزی توده ها»، «آسیب شناسی انقلاب»، «انقلاب اسلامی
و نظم نوین جهانی»، «جایگاه عدالت اجتماعی در فرایند سیاستهای اقتصادی»، «فرایند
رابطه آمریکا و اروپا» (موازنه منفی این رابطه)و… از اصل یاد شده برکنار نیستند.

در این میان
آنچه- به حسب ظاهر- غریب می نماید، برداشتهای ناساز همباوران و هم مسلکان است که
گاه این اختلاف در اعمال و رفتار به گونه ای است که به فکر و اندیشه نیز سرایت می
کند و موضوع را دچار پیچیدگی می سازد. برای تبیین بحث، از یکی از مباحث مهم
اقتصادی که در جهت گیریهای سیاسی نیز مؤثر بوده، استفاده می کنیم.

در جامعه
امروز ایران اسلامی، عناصری را می بینیم که از اقتصاد مبتنی بر عرضه و تقاضا
(بازار) و اقدام شتاب آلود در سیاست خودگردانی مراکز و ارگانهای کشور و اخذ
مالیاتهای سنگین و سبقت گرفتن مراکز متعدد دولت در جلب سرمایه، حمایت می کنند. در
حالی که به واسطه عدم کنترل بازار، توسط دولت، تمام فشارها متوجه قشر آسیب پذیر جامعه
گردیده و شکافی عمیق میان دو قطب ثروتمند و تهیدست ایجاد می کند که برآیندی جز
اختلاف طبقاتی ندارد! و طبیعه دستاورد چنین سایستهایی، حرکت به سوی خصوصی سازی و
مراوده با قدرتها و بنیادهای بزرگ اقتصادی، مانند صندوق بین المللی پول و بانک
جهانی است. در این راستا حمایت از بازگشت سرمایه داران فراری نه تنها پذیرفتنی که
در اولویت قرار خواهد داشت! و البته این سیاستها بازتابهای مخصوص به خود را نیز
یدک می کشند؛ از آن جمله تبلیغات تجارتی از نوع غربی در صدا و سیما و مطبوعات – و
حتی بر اتوبوسهای شرکت واحد – و گسترش بزه کاری، بدحجابی و ناهنجاریهای دیگر
اجتماعی.

با این اوضاع
و احوال، کسانی از طرفداران سیاستهای یاد شده، از این ناهنجاریها و گسترش فرهنگ
بیگانه با انقلاب شکوه داشته و سیاستهای فرهنگی را هماهنگ با اصول انقلاب ارزیابی
نمی کنند. ولی شاید خود نیز توجه ندارند که بخشی از این امور، نتایج طبیعی آن
سیاستهاست و آنان خود در به وجود آوردن آن نقش داشته اند! به عبات دیگر این کسان
نه تنها در عرصه عمل و اندیشه گرفتار ناهماهنگی اند بلکه در قلمرو تفکر و جهان
بینی نیز دچار مشکلند. و این همان بحث «لیبرالهای اقتصادی و رادیکالهای فرهنگی»
است!

عکس مورد یاد
شده را نیز مشاهده می کنیم. در مثل برخی از افراد که تعدیلهای شتاب آلود  اقتصادی را به مصلح انقلاب نمی دانند و بر این
باورند که رشد و توسعه باید در پرتو عدالت اجتماعی تعریف شود، از این باب سیاست
درهای باز را به نفع اقشار کم در آمد تلقی نمی کنند و کنترل دولت بر امور اقتصادی
را توصیه و بازگشت سرمایه داران را به زیان انقلاب محاسبه می کند، با این وصف
تهاجم فرهنگی دشمن را که تا به خانه هایشان نفوذ کرده، «تبادل فرهنگی» می نامند و
در قبال سیاستهای فرهنگی غربگرا فاقد حساسیت هستند و چه بسا از مروجان آنان نیز
حمایت می کنند! این ها، همان کسانی هستند که گاه با عنوان «رادیکالهای اقتصادی و
لیبرالهای فرهنگی» از آنان یاد می شود.

مشکل اساس
این دو برداشت، در عدم انسجام و هماهنگی مبانی فکری است؛ زیرا یکی از معیارهای
شناخت درستی و قابل قبول بودن یک ایده و مرام فکری در موافقت افتادن جهت گیریهای
سیاسی، اجتماعی – فرهنگی و اقتصادی آن است. 
اگر کسی جهان بینی اسلامی را برگزیده و ایدئولوژیش را بر آن بنیان نهاده
است. باید تعریف او از نظام سیاسی، حقوقی، اقتصادی با مبانی تفکر دینی اش هماهنگ
افتد. این سخن نادرستی است که گفته اند: «قوانین اقتصادی ربطی به ایدئولوژی و
مبانی فکری ندارد» و غیرآزموده تر از آن، این است که مدعی می شوند: «سیاست آن قدر
با دین بیگانه است، که مکانیک با پژشکی»!

البته باید
این نکته را خاطر نشان ساخت که چه بسا جهان بینی و نوع نگرش انسان به هستی بر
معیارهای عقلانی و اسلامی،استوار گردیده، مانند بسیاری از نیروهای انقلابی و
مسلمان کشور ما؛ اما مشکل اینان در عدم انطباق ایدئولوژی بر جهان بینی است.

جهان بینی در
واقع هستی شناسی است و ایدئولوژی «دیدگاههای کلی هماهنگ درباهر رفتارهای آدمی» یا
به تعبیر دیگر بایدها و نبایدهای هر مکتب، از این رو اگر در عمل، ایدئولوژی بر
جهان بینی تکیه کند، در امور یاد شده نیز هماهنگی صورت می پذیرد؛ چرا که تبیین
وظایف حکومت و سیاست و مبانی اقتصاد – سیاستها ونظام اقتصادی- و حقوق، در حوزه
ایدئوولوژی است. پوشیده نیست که در میان عناصر انقلابی و مسلمان نیز امکان
دریافتهای نادرست از جهان بینی و ایدئولوژی، وجود دارد، که به طور قهری در عمل
سیاسی، رخ می نماید.

ایضا درخور
توجه است که به هر میزان، وسعت دید و همه جانبه نگری در جهان بینی افزایش یابد،
تطبیق ایدئولوژی بر آن، راحتتر است و درست برعکس، اگر کسی از یک جهان بینی بسیط و
ابتدائی برخوردار گردد، و از سویی بخواهد ایدئولوژیی را برآن منطبق سازد که
پاسخگوی نیازهای متناسب با پیشرفتهای علوم و دانش بشری باشد، طبیعه دچار بحران
فکری خواهد شد!

گاهی ماجرا،
ناشی از انحراف ایدئولوژیک است؛ یعنی خانه از بنیان ویران است. گروهها و سازمانهای
سیاسی منحرف مانند: سازمان مجاهدین خلق (منافقین) جنبش مسلمانان مبارز، آرمان
مستضعفان، گروه فرقان، جریان به اصطلاح روشنفکری و … دراین طیف قرار دارند.

بنابر
اعترافات پاره ای از سران این گروهها، مایه های فکری اینان، نخست از منابع خارجی و
بیگانه با دین، شکل گرفته و پس از آن که پایه های اندیشه و جهان بینی را بر مادی
گرایی بنا نهاده اند، آن گاه به سراغ منابع اسلامی و آن هم تنها قرآن و نهج
البلاغه روی آورده اند و روایات اسلامی که مفسر قرآن به شمار می روند را- بع علت
عدم آشنایی با علم رجال و درایه الحدیث و نیز فقدان توانایی در حل تعارضات – کنار
گذاشته اند. و با عقل گرایی مفرط و تفسیر نادرست از تعبد، و پیش فرضهای برگرفته از
علوم دیگر، به تفسیر به رأی و مطلق کردن برداشتهای خود پرداخته و سرانجام نیز
بحرانی آفریده اند که به زیان خود و جامعه، فرجام یافته است.

بطور کلی،
جریان یاد شده اخیر را می توان با مشترکات ذیل، شناساند:

الف-شکل گیری
تفکر و دریافت جهان بینی از منابع غیر دینی (یا ضد دین).

ب-تمسک جستن
به آیات قرآن و عدم مراجعه به عترت مفسر.

ج-کوشش در
تطبیق و هماهنگ سازی قرآن با آرای متفکران مادی گرا؛ و نه عرضه دیدگاههای آنان
برقرآن![1]

د-علم تجربی
و عقل عادی را تنها معیار تحلیل معارف دینی، دانستن!

هـ – عدم
پذیرش دیدگاههای متخصصان علوم اسلامی به عنوان کارشناسان شریعت (اسلام منهای
روحانیت).

باری بنابر
آنچه گفته آمد، در تحلیل حوادث، نخست باید انسان از جهان بینی و معیارهای روشنی
کمک گیرد، و دوم این که با جهان بینی های گوناگون که در صحنه سیاسی حائز نقشند
آگاهی و شناخت پیدا کند، تا دریابد که به اصطلاح آبشخور موضع گیریها از کجاست!

2-اصل تسلسل
حوادث و بررسی سیستماتیک آنها

اصولا پدیده
ها و حوادث سیاسی مجزا و منقطع از یکدیگر نیستند، بلکه زنجیره وار در ارتباطند، یک
پدیده سیاسی معلول یک علت سیاسی است و خود نیز علت برای معلول دیگر و هلم جراً.

بنابرانی در
تحلیل حوادث باید هوشمندانه به سلسله علل پرداخت؛ فی المثل انقلاب اسلامی، پدیده
نو ظهوری مجرد از 15 خرداد 1342 و حتی مبارزات اسلامی در صد ساله اخیر نیست؛ جنگ
عراق علیه ایران نیز بدون مقدمه در 31 شهریور 1359 به وقوع نپیوست؛ و حادثه کربلا
بر کنار از جریان سقیفه نیست. در این باره در کتاب «مقتل الحسین»(ع) می خوانیم:

«در روز
عاشورا منادیی از آسمان خطاب به مردم سخنانی ایراد کرد از جمله گفت:

«کان قتل
الحسین یون الاثنین»[2]

اگر این
پاراگراف، دنباله سخنان منادی باشد شاهدی بر اصل تسلسل است؛ چرا که «اکثر علمای
فریقین را اعتقاد آن است که ارتحال سید انبیاء (ص) به عالم بقا در روز دوشنبه بوده
است».[3]
و علی القاعده ماجرای سقیفه نیز در همان روز تحقق یافته و از طرفی شهادت امام حسین
(ع) به حسب ظاهر در روز جمعه واقع شده است، لذا می توان نتیجه گرفت که جریان سقیفه
عامل ایجاد خط انحرافی در مسیری بود که پیامبر اسلام (ص) استمرار آن مسیر می
پسندید و برای تداوم آن در غدیر خم امام علی (ع) را برای پاسداری از آن- به اذن
خداوند- به خلافت نصب نمود.

بنابراین به
هر میزان زاویه انحرافی خلافت – جدای از امامت برخاسته از سقیفه- استمرار می یافت به
همان میزان گرد و غبار شرک و ناسیونالیس و بازگشت به دوران جاهلتی و ستم بر چهره
مقدس اسلام ناب محمدی (ص) می نشست، بدانسان که ارزش های اسلامی رنگ باخت و دراهم و
دنانیر معاویه و یزید بر لیاقت ذاتی و شرافت نسبی خاندان رسالت ارجحیت یافت! در
نتیجه چنین بحرانی اندوهبار، زمینه تحلیل صلح حسنی و قیام حسینی فراهم گردید. این
بود که معیار یزیدیان با صراحت عنوان گردید و تا بدانجا پیش رفتند که «وقتی
حسین(ع) از مردمی که آماده کشتن او بودند می پرسد من کسی از شما را نکشته ام! دین
خدا را دگرگون نکرده ام، پس چرا مرا می کشید؟ در پاسخ گفتند: به خاطر بغضی که از
پدرت در دل داریم»![4] و
یزید نیز با سرودن اشعار معروف (لیت ایاخی ببدر شهدوا  الخ) مهر تأییدی بر خط انحرافی سقیفه که اکنون
به وی ختم شده بود، گذاشت.

بنابرانی از
مجموع مطالب فوق می توان مدد جست و ماجرای سقیفه را عله العلل حادثه کربلا نامید.
حال به اصل بحث بازگشته و تکرار می کنیم که اولا حوادث زنجیروار با هم در
ارتباطند؛ «الف» علت  «ب» و «ب» علت «ج» و
«ج» علت «دال» و… است. ثانیا هیچ پدیده سیاسی، توسط یک عامل ایجاد نمی گردد،
بلکه علل متعدد می توانند، موجد معلول واحد گردند.

ادامه دارد

نگاهی به
بحران کشمیر

قسمت اول

دکتر محمدرضا
حافظ نیا

اشاره:

دنیای اسلام
در گوشه و کنار خود شاهد دو نوع بحران می باشد،یکدسته بحرانهائی است که طرفین آن
را متأسفانه گروهها و اجتماعات مسلمان تشکیل می دهد و دسته دوم آنهائی هستند که در
یک طرف مسلمانان و در طرف دیگر غیر مسلمانان قرار دارند. بحران کشمیر در دسته دوم
جای می گیرد زیرا یک طرف آن مسلمانان جامو و کشمیر و طرف دیگر دولت غیر مسلمان هند
واقع است. تحلیل بحران کشمیر و بررسی عمل و آینده آن مستلزم کاوش عمیق تر و گسترده
تری است، معهذا سعی خواهد شد در حد امکان به بررسی مبانی بحران و علل مذبور و
تحلیل منازعه هند و پاکستان پرداخته شود. از آنجائیکه برای انجام چنین امری در
خصوص هر بحران منطقه ای و محلی، می بایست ویژگیهای منطقه کشمیر که آشنائی با آنها
برای تجزیه و تحلیل بحران ضروری می باشد پرداخته می شود:

منطقه کشمیر
بخش جنوبی گره گاه پامیر به عنوان بام جهان را تشکیل می دهد و دارای قلل مرتفع
فراوانی است بطوری که از بین 27 قله آن تعدا 25 قله دارای ارتفاع بیش از ده هزار
پا می باشد و بلندترین قله آن را دمار با 26629 پا ارتقاع تشکیل می دهد که هشتمین
قله مرتفع جهان است.[1] موقعیت
مرتفع کشمیر آن را بر بخش شمالی فلات دکن و شرق فلات ایران و جنوب آسیای میان و
غرب چین مشرف نموده است. یعنی کشورهای هندوستان، پاکستان، افغانستان، چین و
تاجیکستان در پائین دست آن قرار دارند و موقعیت جغرافیائی آن به گونه ای است که
هندوستان در جنوب، چین و تاجیکستان در شرق و شمال و پاکستان در غرب آن قرار گرفته
است. همچنین کشور افغانستان از طریق باریکه ای در شمال غرب با کشمیر ارتباط پیدا
می کند. منطقه کشمیر و پامیر از سوئی دیگر امکان ارتباط جنوب آسیا با چین و آسیای
مرکزی را برقرار می نماید و چین و تبت و قرقیزستان و قزاقستان را از طریق جاده
استراتژیک و افالته ای که از کاشغر و ایالت سین کیانگ به نقطه مرزی سوست در مرز
پاکستان و چین و سپس گیلگیت و دسو و پتان و منسرا و راولپندی و اسلام آباد می گذرد
به پاکستان مرتبط می نماید. بنابراین کشمیر به لحاظ ترکیب سه ویژپی جغرافیایی
موقعیت، ارتفاع و ارتباط از اهمیت استراتژیکی ویژه ای در آسیا برخوردار می باشد،
به خصوص اینکه پایتختهای دو کشور هند و پاکستان (یعنی دهلی و اسلام آباد) در
مجاورت آن قرار گرفته و منطقه کشمیر برآنها مشرف می باشد.

منطقه کشمیر
به دلیل ساختار کوهستان فشرده و نیز قرار گرفتن در مسیر یال جنوبی ارتفاعات
هیمالیا و بهره مندی از بادهای موسمی باران آور اقیانوس هند، به صورت حوضه آبریز
رودخانه های بزرگی در آمده است که سرنوشت زندگی و حیات نه تنها منطقه کشمیر بلکه
کشور پاکستان را رقم زده است. در واقع سرچشمه و حوضه آبریز رودخانه های بزرگ سند،
جهلم، چناب، راوی و ستبح که منطقه پنجاب نام خود را از آنها گرفته است در منطقه
عمومی کشمیر قرار دارد و اقتصاد منطقه ای کشمیر و نیز کشور پاکستان که ساختار
کشاورزی دارد بر آبهای حوضه آبریز کشمیر اتکا نموده است و از این لحاظ برای کشور
پاکستان نیز دارای اهمیت استراتژیکی خاصی است.

کشمیر همچنین
دارای ویژگیهای جغرافیائی خاصی است که باعث گردیده به آن القاب گوناگون اطلاق
گردد. القابی نظیر ایران صغیر، سوئیس آسیا، جنت نظیر و مینو نظیر، بهشت و فردوس
روی زمین.

اطلاق ایران
صغیر به منطقه کشمیر اشاره ای است به تشابه خصلتهای فرهنگی و اجتماعی منطقه با
ایران که به آن داده شده است. تشابه مزبور نیز در اثر تلاشهای مرحوم سید علی
همدانی و هیئت همراه او به وجود آمده است.

آن مرحوم به
همراه حدود هفتصد نفر از یاران خود که در زمینه های مختلف نیز تبحر داشتند از
ایران، رهسپار کشمیر شد و دگرگونی های فرهنگی، اجتماعی و معماری را در منطقه باعث
گردید و به عبارتی فرهنگ اسلامی-ایرانی را در آنجا پیاده کرد، به نحوی که مردم این
منطقه خود را مدیون زحمات و تلاشهای او می دانند.

اطلاق سوئیس
آسیا اشاره ای است به ویژپی های طبیعی منطقه. زیرا منطقه کشمیر به لحاظ بافت
جغرافیائی خود از مناظر زیبا و دلکش، جنگلها، گیاهان و حیوانات و پرندگان، دره ها
و سواحل و دامنه های زیبا برخوردار است و در منطقه مرتفع آسیا و جهان قرار گرفته
است و دقیقا مشابه سوئیس در اروپا می باشد.

اطلاق جنت و
مینو و بهشت و فرودس روی زمین نیز اشاره است به طبیعت زیبای منطقه کشمیر که غالب
شعرا به ویژه شعرای پارسی گوی از این تعبیرات استفاده نموده اند. برای نمونه[2]

اگر فردوس بر
روی زمین است

                                همین است و همین
است و همین است

خوشا کشمیر و
خاک پاک کشمیر

                                که سر بر زد بهشت
از خاک کشمیر

از نظر
تاریخی سابقه مکتوب آن به دوره کشورگشائی اسکندر مقدونی و به سال 326قبل از میلاد
بر می گردد که مبین وجود جاذبه هایی در کشمیر برای او بوده است. از این زمان
خانواده موریا بر منطقه کشمیر حکومت نموده و شهر سرینگر را تأسیس کردند پس از آنها
خانواده کشان که مبلغ دین بودائی بودند و سپس راجه ها که مبلغ دین برهمنی بودند[3]
بر کشمیر حکومت کردند. بعدها هونهای سفید به کشمیر حمله کرده و بر آن حکمرانی
نمودند.[4]

بعد از این
دوران و پس از انتشار اسلام در منطقه کشمیر تاریخ نویسان اشاره می کنند که در سال
92 هـ ق محمد بن قاسم با تصرف ولایت سند به مرزهای کشمیر دست یافت و به تدریج
اسلام از طریق تردد بازرگانان و مسلمانان به کشمیر انتشار یافت ولی حکومت در دست
مسلمانان نبود. تا اینکه در ال 725 هـ ق آخرین حاکم راجه هندوی کشمیری به نام
رتنجوت به دست سید شریف الدین معروف به سید بلبل شاه که مرید سید شهاب الدین سهره
وردی بود مسلمان شد و به نام سلطان صدر الدین مشهور گردید و به توسعه و ترویج دین
اسلام کوشش نمود.[5]

از این زمان
به بعد دائما حکمرانان یکی پس از دیگری بر کشمیر حکومت نمودند. نظیر خانواده
شاهمیری، سلاطین چک،بابریان و افاغنه. پس از زوال حاکمیت افاغنه (احمد شاه ابدالی)
و بابریان، دوره سیه روزی مردم مسلمان کشمیر با حاکمیت سیکها و دوگره های هندی در
سال 1819 م آغاز گردید و در 16 مارس 1846و بروری کار آمدن مهاراجه گلتب سینگ دو
گره و براساس قرار داد ارتیسار، دولت انگلیس کشمیر را به همراه جمعیتش به مبلغ
750000 روپیه به گلاب سنگ فروخت و از آن تاریخ با مسلمانان کشمیر به صورت بردگان
رفتار می شد.[6]

مرحوم اقبال
لاهوی شاعر و فیلسوف معروف درباره حاکمیت جدید سیکها و دو گره ها بر کشمیر و وضع
مسلمانان آن چنین می سراید:[7]

تاکنون کشمیر
مجبور است و مقهور و فقیر

                        آنکه در اهل نظر بود است
ایران صغیر

دهقان و کشت
و جوی و خیابان فروختند

                        قومی فروختند و چه ارزان
فروختند

در رابطه با
گسترش اسلام در منطقه کشمیر لازم است به نقش تاریخ ساز مرحوم میر سید علی همدانی
بیشتر اشاره شود. ایشان متولد همدان بود و حدود 31 سال در نقاط مختلف جهان بویژه
بلاد اسلامی به سیر و سیاحت پرداخت. میر سید علی در دوره تهاجم تیمور به ایران و
به منظور انجام وظیفه به همراه 700تن از سادات و مریدانش به وادی کشمیر وارد شد و
در سال 774هـ ق مورد احترام و استقبال سلطان شهاب الدی، پنجمین حکمران مسلمان
کشمیر قرار گرفت. او با بزرگان و علمای بنام هندو بحثها و جدلهای بسیاری انجام داد
و به تدریج محبوبیت و نفوذ زیادی بین توده ها پیدا نمود بطوری که مردم بتها را
شکتسه و به میر سید علی همدانی لقب بت شکن دادند. تلاش سید در سه سفر جداگانه به
منطقه کشمیر و نیز یاران و همراهانش باعث گسترش اسلام در این منطقه شد به نحوی که
مسلمانان کشمیر وی را بنیانگذار اسلام در کشمیر می دانند. پس از مرگ وی فرزندش میر
محمد همدانی نیز راه پدر را ادامه داد. میر سید علی همدانی در سن 72 سالگی و پس از
سومین سفر خود به کشیمر در مسیر کشمیر به آسیای میان در گذشت و در دهکده کولاب در
شرق بدخشان به خاک سپرده شد.[8]

منطقه کشمیر
پس از جدائی هند و پاکستان در سال 1947 در چارچوب سه دیدگاه منطقه ای گرفتار آمد
که عبارتند از : الحاق به پاکستان، الحاق به هند و استقلال آن به صورت منطقه
خودمختار و یا کشور مستقل، که متأسفانه هنوز بحران آن در چارچوب سه دیدگاه مزبور
ادامه دارد. کشمیر همیشه مورد منازعه دو کشور پاکستان و هند بوده است و برخوردهای
نظامی را بین آنها در سالهای 1948 و 1965 و 1971م باعث گردیده است و برابر مفاد
آخرین توافقنامه هند و پاکستان که به سیملا معروف است[9]
خط آتش بس تحت عنوان خط کنترل در منطقه کشمیر تعیین و تثبیت شده و بدین ترتیب
کشمیر به دو منطقه، تحت عنوان کشمیر آزاد به مرکزیت مظفر آباد که در حوزه نفوذ
پاکستان قرار دادر و کشمیر اشغالی به مرکزیت سرینگر که تحت سلط هند قرار دارد
تقسیم شد. ناگفته نماند که شورای امنیت سازمان ملل متحد در سالهای 1948 و 1949م طی
دو قطعنامه تعیین و سرنوشت کشمیر را به عهده مردم آن قرار داد که پاکستان در
سیاستهای خود تاکنون از آن دفاع نموده ولی هند به عناوینه مختلف از پذیرش مفاد
آنها خودداری می نماید و بدون دلیل، حاکمیت غیر قانونی و نامشروع خود را همچنان بر
اکثریت مردم مسلمان منطقه جامو و کشمیر ادامه می دهد و برای تثبیت خود دائما بر
نیروهای نظامی اش می افزاید و در حدود 300 هزار نفر سرباز را به منطقه اعزام نموده
است.[10]

-از نظر
سازمان اداری، قضائی هر یک از دو منطقه کشمیر دارای استانها و شهرستانهای زیر می
باشند:[11]

الف: منطقه
اشغالی جامو و کشمیر: دارای سه استان جامو، کشمیر و لداخ

1-استان جامو
دارای شش شهرستان؛ جامو با 4 بخش، کتهومه با 4بخش، اورهم پور با 4 بخش، راجوری با
4 بخش، یونچره با 3 بخش و دوره با 4 بخش.

2-ستان سینگر
دارای هفت شهرستان؛ سرینگر با 2 بخش، اننت ناگ با 4 بخش، بدگام با 3 بخش، پولمه با
3 بخش، مانس بل با 2 بخش، باره موله با 4 بخش و کپواره با 3 بخش.

3-استان لداخ
دارای دو شهرستان: لهیه با 3 بخش، کرگل با 2 بخش.

ب: منطقه
کشمیر آزاد: دارای دو استان به نام آزاد کشمیر و گلگیت و بلتستان.

1-استان
کشمیر آزاد دارای پنج شهرستان: میرپور با 4 بخش، کوتلی با 3 بخش، پونچره با 3 بخش،
غذر با 4 بخش، اسکردو با 3 بخش و گهانچی با 3 بخش.

لازم به
توضیح است از این استان به عنوان مناطق شمالی پاکستان نیز یاد می شود.

منطقه کشمیر
از نظر اقتصادی و اجتماعی دچار عب افتادگی است و فقر اقتصادی و بی سوادی و کمبود
امکانات بهداشتی و درمانی و آموزشی و ارتباطی در منطقه مشهود است و علت اصلی آن
نیز بحرانی بودن منطقه می باشد که بر مردم مظلوم و محروم آن تحمیل شده است.

ترکیب دینی و
مذهبی منطقه کشمیر نشان می دهد که اکثریت جمعیت آن از مسلمانان تشکیل شده است. در
منطقه کشمیر آزاد حدود 90% جمعیت مسلمانند که در نواحی گلگیت و بلتستان حدوتد
80درصد آنها را شیعیان تشکیل می دهند و در منطقه جامو و کشمیر یا کشمیر اشغالی و
تحت سیطره حکومت هند (در دوران مهاتما گاندی، نهرو، ایندیراگاندی و دولت
کنونی)ترکیب مذهبی بدین شرح است: 77درصد مسلمان، 6/20 درصد هندو، 2/1 درصد سیمک
1/1 درصد بودائی و بقیه سایر ادیان.[12]

جاودانگی راه
امام

حجه الاسلام
و المسلمین اسدالله بیات

امام و رسالت
نویسندگان

یکی از
خصوصیاتی که در زوایای زندگی سیاسی حضرت امام «ره» به چشم می خورد و از برجستگی
خاصی برخوردار است، اعتماد و اعتقاد به مطالب و سخنانی است که به زبان می آورد و
آنها را در اختیار دیگران قرار می دهد و کمتر 
افرادی را سراغ داریم این قدر بر حقانیت اهداف و آرمانهائی که داشت باور
داشته باشد و با این قرصی و محکمی سخن بگوید و از آن دفاع کرده و روی آنها تا
آخرین توان ایستادگی نماید. امام روی همین باور محکم و قطعی که خود داشت و
کوچکترین احتمال و زمینه تزلزل و تردید در آن به خود راه نمی داد، انتظار داشت
صاحبان فکر و اندیشه سیاسی و هنرمندان صاحب قلم و خرده گیران جامعه با فکری باز و
واقع بینانه به مسایل نگاه کرده و حقایق موجود در انقلاب اسلامی و ایران انقلابی
را مشاهده نمایند و اهداف بلند و بالای سیاسی و اجتماعی و فرهنگی آن را ببینند و
با دیگر حرکتهای سیاسی و انقلابی به وجود آمده در سراسر علام مقایسه نمایند و دست
آوردهای آن را به عنوان یک ارزش بشناسند و امت را در جریان خیانتها و توطئه های
تهیه شده از سوی شیاطین بزرگ جهان قرار دهند و مردم را از عمق جنایتهای آنان مطلع
سازند و در معرفی انقلاب اسلامی و اهداف سیاسی و فرهنگی آن از تمامی امکانات
استفاده نمایند.

در دید حضرت
امام «ره» نویسندگان و گویندگان و روشنفکران جامعه در مقام مقایسه با دیگران از
رسالت و مسئولیت زیادتری برخوردار هستند زیرا مسئولیت هدایت و جه دهی افراد جامعه
در عهده آنان است و لذا همیشه باید به عنوان پیشروان جامعه در تمامی زمینه ها،
چندین قدم جلوتر از دیگران حرکت کرده و نقش امامت و رهبری فکری مردم را به عهده
گیرندو در آگاهی آنان تلاش نمایند و به عنوان رسولان امین جامعه اخبار درست و مطمئن
را در اختیار مردم گذاشته و در بیداری دوست داران نظام مردمی و دولت الهی نقش خود
را ایفاء کرده و جلو نفوذ استعمارگران و مستکبران را در اثر آگاهی رساندن به مردم
و آماده نگهداشتن آنان بگیرند و با تحریف حقایق و وارونه جلوه دادن واقعیتها و
پیروزیها و مجدها و ایثارگریها آب بآسیاب دشمن و صاحبان مطامع سوء نریزند و موجب
خوشحالی دشمنان انقلاب اسلامی و افسردگی قلب و خاطر طرفداران نهضتهای اسلامی و
انقلاب اسلامی ایران نگردند.

روی این
حساب، در دید حضرت امام «ره» نوسیندگان جامعه که به طور عمده هدایت مطبوعات و
رسانه های گروهی قلمی اجتماع را در دست دارند و گویندگان جامعه که به نوعی دیگر
حرکت فرهنگی را در جامعه بوجود آورده و مردم را به سوی عقلانی و اندیشمندانه زندگی
کردن سوق می دهند و روشنفکران جوامع بشری- که نقش جلودار و پیشرو را ایفاء می
نمایند- اگرچه در هر جامعه که باشند، رسالت هدایت و بیداری ملت ها را به عهده
داشته و در آزادی و شرافت و عزت آنان و نیز در نابودی و وابستگی و سقوط آنان نقش
فعال و اساسی را در عهده دارند لیکن در محیط اسلامی و جامعه ایکه با توجه به
معیارهای اسلامی و ارزشهای آن مردم به حیات خود ادامه می دهند، از یک سری ویژگی ها
و خصوصیات که از متن اسلام نشئت می گیرد، باید برخوردار گردند و با توجه با آنها
وارد این میدان وسیع و گسترده آگاهی رسانی و تعلیم و ساختن افراد جامعه شوند و در
صورت فقدان آنها وارد نشوند و اگر وارد هم شوند نه تنها برای روشنگری افراد جامعه
نفشی نخواهند داشت و برای هدایت مردم سودی نخواهند بخشید، بلکه موجب زیانها و
خسرانهای غیرقابل جبران هم خواهند شد.

شرایط
نویسندگی در جامعه اسلامی

آنچه که از
نظرات و سخنان امام «ره» در جاهای مختلف و گوناگون به دست می آید و روی آنها تأکید
دارند ، این است که صاحبان قلم و روشنفکران اجتماع در یک محیط اسلامی و انقلابی،
باید دارای شرایط و ویژگیهای مخصوصی باشند و این شرایط و ویژگیها از متن مکتب و
مقرارت اسلام و ماهیت انقلاب اسلامی و مسئولیت و رسالت سنگین وظیفه نویسندگی و
گوینده بودن نشئت گرفته و از هویت روشنفکری اسلامی و انقلابی منورالفکران جامعه
اسلامی به دست می آید.

بنابراین، می
توان اینطور گفت: در یک جامعه اسلامی و انقلابی که حرکت عظیم دینی در زمینه های
مختلف، شروع و با بسیج همگانی روح واحد و یگانه ای به مردم دمیده می شود و آنان را
به صورت سیل خروشان و بنیان کنی در می آورد و موجی را در سراسر جهان برای رهائی
بشر از اغلال و زنجیرهای اسارت فکری آغاز می نماید و در دل دشمنان رعب و وحشت به
وجو می آورد و در درون انسانهای پاک و سلیم الفطره روح ایثار و گذشت را تا مرز
شهادت احیاء می کند و دژ محمکی را در برابر ستمکاران و تبهکاران می سازد و انگیزه
تهاجم و اعمال فشارهای سخت و سنگینی را از ناحیه مخالفان و استکبار جهانی علیه امت
های انقلابی و مبارز و انقلاب اسلامی تحریک می نماید و نویسندگان و گویندگان و
روشنفکران چنین جامعه انقلابی باید دارای شرایطی باشند که به طور فشرده و خلاصه به
آنها اشاره می شود:

الف- تعهد:

اولین و
محوری ترین شرطی که در نویسندگان و گویندگان اسلامی و روشنفکران لازم است وجود
داشته باشد، تعهد بالای آنها است. مفهوم و کاربرد تعهد این است که آنان در برابر
ایستادگی ها و فداکاری های مردم و مقاومت آنان، احساس مسئولیت کرده و در تقویت و
پایداری آنان به کوشش خویش ادامه می دهند و پرده های خیانت و جنایت و توطئه ها را
کنار زده و چهره زشت و گریه دشمنان قسم خورده اسلام و اذناب داخلی آنا را معرفی
نموده و برای توده مردم افشاء می نمایند و در نتیجه زمینه های نفوذ استکبار و
چپاولگران عالم- که بی اطلاعی و نا آگاهی توده ها است- از بین رفته و با آگاهی
آنان، شرایط برای استقرار و پایداری حکومت اسلامی و مردمی فراهم تر گردیده و پایه
های آن استوار و محکم می گردد.

اگر در یک
اجتماع، نویسندگان همان جامعه از تعهد کافی برخوردار نباشند و در برابر مردم احساس
مسئولیت ننمایند و یا گویندگان آن جامعه- خدای ناخواسته- افراد بی تفاوت و فاقد
تعهد باشند و در ارشاد و هدایت جامعه احساس وظیفه نکنند و یا روشنفکران جامعه،
انسانهای وابسته و مزدور دیگران باشند و بجای اینکه به مسایل اساسی کشور و مردم
بپردازند به مسایل دیگران و منافع اربابان بیاندیشند، معلوم نخواهد شد که سرنوشت
ملت و کشور به کجا منتهی می شود و آنان کشور را به کدام سمت سوق خواهند داد.

اگر در طول
تاریخ انقلابات معمولاً به سرنوشت شوم و رقت باری مبتلا گردیده و امتها پس از
مبارزات زیاد و فراوان دوباره به همان اسارت و وابستگی قبلی برگشته اند و روی
خونهای مقدس شهدائی که در راه اصلاح جامعه و آزادی بشریت و انسانیت به زمین ریخته
اس، نشسته اند و تمامی فداکاری ها و حماسه های دوران مبارزه را فراموش کرده اند،
عمدتاٌ به خاطر بی تعهدی صاحبان قلم و زبان و روشنفکران جامعه بوده اس؛ اگر باور
ندارید با دید پژوهشگرانه و واقع بینانه به تاریخ نگاه کنید و سرگذشت ملتها و
انقلابها را در سراسر تاریخ مطالعه کنید. در همین جا به فرازی از وصیت نامه سیاسی
الهی حضرت امام «ره» گوش فرا می دهیم:

«وصیت من به
نوسیندگان و گویندگان و روشنفکران و اشکال تراشان و صاحب عقدگان آن است که به جای
آنکه وقت خود را در خلاف مسیر جمهوری اسلای صرف کنید و هرچه توان دارید و در
بدبینی و بدخواهی و بدگوئی از مجلس و دولت و سایر خدمتگزاران به کار برید و با این
عمل کشور خود را به سوی ابرقدرتها سوق دهید، با خاای خود یک شب خلوت کنید و اگر به
خداوند عقیده ندارید با وجدان خود خلوت کنید و انگیزه باطنی خود را که بسیار می
شود خود انسان ها از آنها بی خبرند، بررسی کنید. ببینید آیا با کدام معیار و با چه
انصاف خون این جوانان قلم قلم شده را در جبهه ها و در شهرها نادیده می گیرید و با
ملتی که می خواهد از زیر بار ستمگران و غارتگران خارجی و داخلی خارج شود و استقلال
و  آزادی را با جان خود و فرزندان عزیز خود
به دست آورده و با فداکاری می خواهد آن را حفظ کند به جنگ اعصاب برخاسته اید و به اختلاف
انگیزی و توطئه های خائنانه دامن می زنید و راه را برای مستکبران و ستمگران باز می
کنید».

در جای دیگر
روحانیون و اهل محراب و منبر را (و در واقع گویندگان جامعه را) چنین مورد خطاب
قرار داده است:

«من چند جمله
راجع به تکالیف کلی روحانیون و اهل محراب و منبر باید عرض بکنم و بعد مشلاتی که
هست آقایان روحانیون و خصوص اهل منبر، خطباء اینها سخنگوی اسلام هستند، اگر حکومتی
سخنگو می خواهد سخنگوی اسلام آقایان خطبائ هستند، وقتی می توانید آقایان خطباء
سخنگوی یک اسلامی باشند، آن اسلامی که همه چیز در آن هست، این اگر خودشان را
اسلامی کنند و مطالبی که گفته می شود اسلامی باشد و از قلب پاکیزه اسلامی بیرون
بیاید، این صلاحیت سخنگوئی برای اسلام را دارد. سخنگوی دولت های دیگر هیچ کاری به
این ندارند که این حرفی که تو می زنی باور داری؟ از روی قلب است؟ به قلب هیچ کاری
ندارند، اینها فقط کار دارند که این خوب صحبت بکند و مطالب دولت را خوب ادا بکند
حالا به حسب قلبش معتقد باشد یا نباشد کاری به آنها ندارند و از سخنگویی او هم
چیزی کسر نمی شود، اما الام اینطور نیست، اسلام 
آن قدری که به قلب اعتناء دارد به زبان اعتناء ندارد و مرکز قلب است، مرکز
لب انسانی است. اگر خدای نخواسته شما حرف هایی که می زنید همه اش اسلامی باشد لکن
از یک قلب اسلامی بیرون نیاید،این شایستگی برای سخنگویی در اسلام را ندارد ولو
خیلی هم خوب صحبت کند».[1]

آری! این دید
شخصی حضرت امام «ره» به عنوان یک رهبر و پیشوای سیاسی و اعتقادی نیست بلکه دید یک
انسان کارشناس دینی و آشنا به مکتب اسلام می باشد. و در واقع این دید رسولان الهی
و مصلحان غیبی است که برنامه هدایت و رسالت خود را از عالم فوق طبیعت دریافت می
کردند و در اختیار بشر قرار می دادند و امروز به صورت کتاب الهی و سخنان و سیره و
سنت رسول اکرم(ص) و اهل بتی او(ع) در اختیار بشریت موجود است و یکی از مطمئن ترین
و غنی ترنی منابع فکری و سیاسی و مدیریتی و رهبری جامعه کنونی تا قیامت می باشد. و
حضرت امام «ره» با اشرافی که به این منابع داشت و سالیان متمادی و طالنی توأم با
ریاضت و اخلاص و شب زنده داری در استخراج مطالب و مفاهیم آنها از خود اجتهاد و
استنباط کرده بود، به این جمع بندی دست یافته بود.

نظر اسلام و
مکتب این است که اگر کسی در جامعه اسلامی بخواهد از اسلام سخن بگوید باید نسبت به
سخنان خود احساس تعهد داشته باشد. و اگر درباره اسلام مقاله بنویسد وبه صورت
مکتوب، مطالب ومسایل اسلامی را مورد تحیل قرار دهد، باید دارای تعهد باشد و اگر در
صف روشنفکران جامعه قرار دارد و بار سنگین تنویر افکار اجتماع را به دوش می شکد،
باید نسبت به افکار و اندیشه ها و ملت خود احساس تعهد نماید و به جای اینکه دلال
افکار و اندیشه های وارداتی دیگران باشد، مروج و مبین افکار و اندیشه های اصیل و
مستقل خود شود.

حضرت امام
«ره» در ادامه وصیت نامه چنین می فرمایند:

«آیا بهتر
نیست که با فکر و قلم و بیان خود دولت و مجلس را راهنمائی برای حفظ میهن خود
نمائید؟ آیا سزاوار نیست که به این ملت مظلوم و محروم کمک کنید و با یرای خودا
حکومت اسلامی را استقرار دهید؟ آیا این مجلس و رئیس جمهور و دولت و قوه قضائی را
از آنچه در زمان رژیم سابق بود، بدتر می دانید؟ ایا از یاد برده اید ستمهائی که آن
رژیم لعنتی بر این ملت مظلوم بی پناه روا می داشت؟ آیا نمی دانید که کشور اسلامی
در آن زمان یک پایگاه نظامی برای آمریکا بود و با آن عمل یک مستعره می کردند و از
مجلس تا دولت و قوای نظامی در قبضه آنان بود و مستشاران و صنعتگران و متخصصان آنان
با این ملت و ذخایر آن چه می کردند».[2]

رهبر انقلاب
جهانی اسلام از این نگران نبود که انقلاب اسلامی پیروز نگردد چون انقلاب اسلامی به
پیروزی رسیده و عقبات و گردنه های مشکلات را یکی پس از دیگری پشت سرگذاشته بود.
نگرانی ایشان از این بود که افرادی غیر متعهد به اسلام و انقلاب اسلامی امت
انقلابی، قلم در دست بگیرند و از زبان گویندگان مزدور و وابسته استفاده کرده و با
ارائه تحلیلهای آبکی و وارونه منور الفکران تحت تأثیر افکار و اندیشه های دیگران
قرار گرفته، حقایق موجود در انقلاب اسلامی را تحریف نموده و در بقاء و استمرار آن
ضربات و خطرات مؤثر و کاری را وارد می سازند. این نگرانی به حق است و جالب این است
که همه مصلحان بشری این نوع نگرانی را داشتند و قرآن کریم با صراحت این موضوع را
به پیامبر خود که رسول خاتم است، پیش بینی کرده و فرموده است:

«محمد (ص)
نیست مگر رسول خدا، اگر با مرگ طبیعی از دنیا برود و یا (با توطئه دشمن) کشته شود
شما بعد از آن به قهقرا برخواهید گشت و مسیر حرکت دوران حیات پیامبر را وارونه و
منحرف خواهید ساخت و باید بدانید هر کس به عقب برگردد و مسیر انحرافی را شروع
نماید هیچ موقع به خدا و دین الهی ضرر و ضربه ای نخواهد زد، بلکه ضرر این نوع
کارها متوجه خود آنان خواهد شد و خدای جهان به آنانی که شاکرند و از مسیر درست
منحرف نمی شوند و در همان راه می مانند جزای نیکو خواهد داد».[3]

ادامه دارد

ارزشهای
اسلام و انقلاب را پاسداری کنیم

حجه الاسلام
و المسلمین محمد تقی رهبر

گوش شنوا
کجاست؟!

در پی انتشار
مقالات ارزشهای اسلام و انقلاب در دو شماره140 و 141 تحت عنوان «چرا نهی از منکر
ناموفق است؟» و «هشدار به مسئولین اجرائی» تماس ها و نامه های بسیاری داشتیم که
خوانندگان گرامی، ضمن هماوائی با مطالب عنوان شده، ماهنامه پاسدار اسلام را به
دلیل مسائلی که مبتلا به اکثر مردم و مورد نظر رنج دیدگان انقلاب اسلامی است، مورد
تقدیر قرار داده بودند. بد نیست جهت رعایت حق خوانندگان این بار به درچ پاره ای از
جملات و سطوری از این نامه ها پرداخته و آنگاه جمع بندی و نتیجه گیری کنیم:

یکی از
خوانندگان در بخشی از نامه خود می نویسد:

«… محترماً
پس از عرض سلام باستحضار می رساند که مطالب منتشر شده در صفحه 28 شماره 141پاسدار
اسلام که حاوی در و رنج امت و بازگو کننده واقعیات جامعه کنونی ماست، باعث مسرت و
شادی و تسکین امت اسلامی گردید؛ لذا بدینوسیله از جنابعالی کمال تقدیر و تشکر را
بجا آورده و…». (برادر- سید حسین موسوی)

خواننده
دیگری در بخشی از نامه مفصل خود می نگارد:

«ضمن عرض
سلام، بر خود واجب و تکلیف دیددم که چند خطی در رابطه با مقالات شما در مجل پاسدار
اسلام، نوشته و بدینوسیله سپاس و تشکر خود را اعلام دارم شما درد مملکت و مردم را
بهتر شناخته اید و انگشت روی آن گذارده و انتقادهای شما از روی دلسوزی است، برای
گرفتن پست و مقام و مبارزات حزبی و گروهی نیست. مردم که وسیله ای ندارند حرف دلشان
را بزنند… همانطور که در مجله شماره 140مرداد ماه نوشته بودید، ققط چسبیدن به
مسئله بدحجابی انحراف است و موارد منکر من جمله رشوه، مالیات های گزاف، عوارض های
کلان و غیره فراموش شده اند. به قول شما داستان «یکی بر سر شاخ و بن می برید» را
تداعی می کند…».

خواننده در
بخش دیگری از نامه خود به پارخه مشکلات برادران 
بسیجی و سپاهی اشاره کرده وبا درخواست رسیدگی به اوضاغع معیشتی نیروهای
انقلابی و حزب اللهی، می نویسد:

«باید به فکر
مستضعفانی بود که ایثارگری آنها بر هیچکس پوشیده نیست. آنها واقعا این حق را دارند
که دولتمردان به فکر آسایس آنها و دیگر مردم رنجیده باشند. این بزرگترین ظلمی است
که مردم را زیر منگنه و فشار قرار دهیم که عواقب آن لطمه برای نظام است». (ع- ب-ج)

برادر بسیجی
دیگر- در بخشی از نامه خود- با اشاره به عملکرد برخی کارگزاران و مشکلات جوانان
چنین می نویسد:

«اینکه مردم
در نماز جمعه، در رآی ریزی در راهپیمائی و دیگر برنامه ها شرکت می کنند به خاطر
عشق به انقلاب و امام و رهبر است. ولی بعضی از مسئولین فکر می کنند مردم به خطر
تقدیر از کارهای آنهاست که در ایام الله انقلاب شرکت می کنند، نه خیر اینطور نیست
که برخی آقایان فکر می کنند! چرا فکری به حال مستضعفین نمی کنند؟ فقط نگویند که
جوانان ما دچار فرهنگ غرب شده اند، فکری به حال ازدواج اینها بکنند، من خود چهار
سال است که خدمت سربازی را انجام داده و در جبهه های حق علیه باطل شرکت کرده ام و
اینک خدمتگزار بسیج هستم، ولی به خاطر مخارج سنگین و نداشتن امکانات هنوز مجرد
هستم…. اما متأسفانه برخی اسیر تجملات و مادیات هستند، در بعضی ادارات رشوه و
پارتی و سوء استفاده زیاد شده، چرا باید اینطور باشد که ما بچه های حزب الله در
ادارات منزوی بشویم ولی سرمایه داران از خدا بی خبر باید همه جا حضور داشته باشند،
در یک کلام بگویم که نوشته هائی که مجله پاسدار اسلام شماره 141 شهریور 72نوشته…
«هشدار به دستگاه های اجرائی» ذکر شده است کاملا صحیح می باشد، چرا که ما خود در
اجتماع می گردیم و عینا شاهد هستیم، از شما عاجزانه می خواهم که این نوشته را به
گوش مسئولین برسانید تا انشاء الله از خواب غفلت بیدار شوند». (اصفهان – ع- شریفی،
29/6/72)

نامه دیگری
داشتیم از تهران که نویسنده با اشاره به مقاله «چرا نهی از منکر ناموفق است» و
قدردانی و تشکر از طرح واقعیتهای موجود، و مقایسه وضع ادارات ما با ادارات رژیم طاغوت،
یادآور می شود که:

«در گذشته
کارمندان جرأت آن را نداشتند که نسبت به رژیم سخنی بگویند، اما متأسفانه حرکات و
رفتار کارمندان دولت طوری است که انسان را به یاد درد دلهای مولای متقیان
امیرالمؤمنین (ع) می آورد. اینها نمک می خورند و نمکدان می شکنند، علت این که نهی
از منکر ناموفق است، یکی شناختن منکر است و دیگری آنکه به این وظیفه عمل نمی شود.
مدیر و رئیس اداره یا نهاد یک بار هم شده نیروهای تحت امر خود را ارشاد و امر و
نهی نمی کند و گویا فراموش کرده اند سخن علی علیه السلام را که فرمود: «أأقنع من
نفسی بأن یقال امیرالمؤمنین و لا اشارکهم فی مکاره الدهر او اکون لهم اسوه فی
چشوبه العیش».

برخی از این
آقایان آنقدر بر تجملات ادارات و مخصوصا اطق مدیر کل افزوده اند که گمان نمی رود
متناسب با شأن نظام اسلامی باشد، از اطاق های تو در تو و دکوراسیون اطاق گرفته تا
دم در نشین که اجازه ورود به مراجعین را نمی دهد…

در هر حال
وقتی مطالب ارزشمند پاسدار اسلام را مطالعه کردم بی اختیار قلم روی کاغذ بردم، درد
دل زیاد است و ابزار آنها مشکل، فقط باید گفت اگر جریان بدین منوال پیش برود از
عواقب آن باید هراسید و هیچکس توان پاسخگوئی به خون های پاک شهدائی که در این راه
نثار شده اند ندارد…». (تهران –ع- ق)

برادر دیگری
از فولادشهر اصفهان طی نامه خود با اشاره به برخی برنامه های صدا سیما می نویسد:

«مطلب دیگر
بحث مسئله ویدئو از تلویزیون می باشد، این برنامه با نشان دادن گوشه ای از فیلم
های مفتضح که باصطلاح برای بیداری خانواده ها تهیه می شود، برای دشمن تبلیغ می کند
و نسل جوان را به کنجکاوی وا می دارد، پسران و دختران نوجوان از پدرانشان تلویزیون
رنگی می خواهند که این صحنه ها را به صورت رنگی ببینند و مفهوم فیلمهای کثیف غربی
را با رقص و آواز لمس کنند، از طرفی کسانی که عصر طاغوت تلویزیون را دیده اند،
تازه به هوس دوران گذشته افتاده اند…

با کمال
شرمساری باید بگویم دست های پشت پرده با ظرافت خاصی برای دشمنان اسلام تبلیغ می
کنند…

چرا دشمنان
انقلاب و اسلام مجازند در نشریات به انقلاب دن کجی کنند و مسلمانان دردها را بیان
نکنند، با کمال تأسف در برخی ادارات بعضی شهرستان ها همان مهره های زمان ستمشاهی
فعلایت دارند و به نام هنر بدترین آهنگهای مبتذل را از رادیو استانها پخش می کنند
و در مراسم ها ساز و دنبک و طنبور رواج پیدا کرده، تنها جای خوانندگان زن برایشان
خالی است…». (فولادشهر- سرباز بسیجی گمنام)

و بالاخره
نامه پدر شهید را که مزین به عکس فرزندان شهید اوست می گشائیم که در بخشی از آن
آمده است:

«… مقاله
شما را در مجله محترم پاسدار اسلام قرائت کردم به عنوان «هشدار به دستگاههای
اجرائی» شکر و سپاس خداوند را که هنوز کسانی هستند از درد دل مردم خبر داشته
باشند».

آنگاه به
عملکرد اجحاف آمیز شهرداری ها اشاره می کند که با اعمال فشار حتی نسبت به خانواده
محترم شهدا افراد مؤمن و متعهد را به بی تفاوتی کشیده است. وی می نویسد:

«اینها درد
دل یک پدر شهید بود و فقط و فقط به شما که قابلیت این عکس ها را داشتید وگرنه راضی
نیستم نامه مرا به جائی بفرستید؛ چون می دانم بدتر از بد خواهد شد. انشاءالله از
این نوع مقاله ها باز هم نوشته شود، شاید از خواب غفلت بیدار شویم».

ما نیز بنا
به توصیه این پدر محترم که شهیدانی گرانقدر تقدیم اسلام و انقلاب کرده از ذکر
نامشان خودداری می کنیم و به ایشان یادآورد می شویم که برادر عزیز! ما نیز لیاقت
آن را نداریم که عکس های نورانی عزیزان شما را دریافت کنیم، شما برای خدا ایثار
کردید و عزیزانتان در راه حق جانفشانی کردند و در پیش خدا پیامبر خدا و اولیاء او
به ویژه حضرت مهدی ارواحنا فداه سرفرازید، و پاداش ما با خدا است و نه با کس دیگر.
و خدا گوش شنوا بدهد که پیام شما را بشنوند.

جمع بندی و
نتیجه گیری

اینهاست
حرفهای حزب الله؛ آنها که صاحبان اصلی این انقلاب اند، و داوری و خشنودی و طمأنینه
نفس آنها بای ملاک و معیار عمل ما باشد، اگر معسئولین محترم دفتری را اختصاص دهند
به نامه ها و نظرات و خواسته های مردم به ویژه نیروهای انقلابی، آنگاه خواهند دید
که سخن آنها چیست. از چه چیز رنج می برند. از صدا و سیمکا و وزارت ارشاد و فرهنگ و
مدیریت اقتصادی و مدیریت شهری و قوای مقننه و قضایه و مجریه و سایر نهادها چه توقع
دارند و به نظر ما این کار ضروری است، زیرا شرط اساسی مدیریت صالح یکی علم است و
دیگر ی امانت. و از ارکان علم، جامعه شناسی و مردم شناسی است و ارتباط با مردمی که
نمی توانند حرفشان را منتقل کنند و ابزارش را ندارند و در عین حال دلسوز و
وفادارند و سپر بلا در حوادث و جنگ و هر حادثه دیگر و سینه خود را آماج تیر بلا و
طعن و نق ها کرده و می کنند، کم توقع اند و پرکار و دلسوز و فداکار و صالح و ساده
و بی آلایش، چهره عوض نمی کنند و نان را به نرخ روز نمی خورند صاحب کاخ و باغ و
ویلا و اتومبیل نیستند و آرزویش را هم ندارند.

امیرالمؤمنین
علیه السلام این قشر را به مالک اشتر می فرمود و بنیانگذار این نظام امام راحل –
قدس سره- آنها را به خوبی می شناخت و آنها را بر هر قشر و گروهی ترجیح می داد.
اینها ذخیره های کشور و اسلام و انقلاب اند و در عین حالی که رنج در دل و درد در
سینه دارند باز هم اگر اتفاقی خدای نخواسته رخ دهد، سلاحشان رابه دوش می کشند و با
سفره نان خشک خود راهی جبهه ها می شوند. اینها امروز باید مورد توجه باشند نه فقط
در شعار بلکه در عمل.

مسئولین نظام
باید به مصالح اینها فکر کنند نه قشرهای مرفه و بی درد و پرتوقع و بی حاصل که به
درد هیچ کاری نمی خورند و فقط نق می زنند و سر در آخور اشنا و بیگانه دارند و به
هیچ چیز راضی نمی شوند، خانه های قصرگونه می سازند و اتومبیل های پنج و ده میلیونی
سوار می شوند و دلار انبار می کنند و باز هم از کسادی بازار می نالند! چهره عوض می
کنند و از هر سوراخی وارد می شوند و مهره تخته هر شطرنجی هستند و ما ساده اندیشان
خیال می کنیم، می توانیم با آوانس دادن آنها را راضی کنیم و با میدان دادن بیشتر
در هر صحنه وبرنامه های شاد تلویزیون آنها را از ویدئو و شب نشینی ها منرف نمائیم
و با انقلاب همسوئی بخشیم، برنامه های تعدیل اقتصادی ما همگای تورم و افزاش نرخ
ارز برای آنان سود می آفریند و برای قشرهای مستضعف محرومیت بیشتر و فشار و عقده
افزون تر و ما درصدد آنیم که بهداشت و درمان و دانش و تعلیم و تربیت را ینز
تدریجاً ملی کنیم! یعنی در انحصار همان قشر مرفه و به زیان قشرهای کم درآمد و از
این دست سوء تدبیرها که فراوان است. و گوش شنوا می خواهد که ایم مسائل را بشوند و
سرسری نگذرد.

مطلب دیگر.
ملاک ها و معیارهائی است که برای این مردم مقبول افتاده و براساس آن داوری می کنند
و عشق و حیاتشان بدانها بستگی دارد، این مردم در پرتو ولایت اهل بتی و اسلام و
قرآن و سوگواری و عاشورا و کمیل و ندبه و یا میراث هزار ساله معنوی و برای نفی
ضدارزشها و هرزه گری ها و غرب باوری ها بپا خاستند و بزرگترین حماسه تاریخ را در
پرتو معنویت اسلام و رهبری اما راحل آفریدند، مراقب باشیم احساست مورد تقدیس این
مردم جریحه دار نشود و کاری نکنیم که این تصور به وجود آید که به صورت تدریجی چهره
اسلام مسخ می شود. و مسجد جای خود را به پارک ها می دهد و جلسات دعای ندبه تبدیل
به کلاس های هنرستان موسیقی پسران و دختران می شود و به جای قرآن و نهج البلاغه و
صحیفه، ارگ و دنبک زیر بغل دختر و پسر نهاده می شود!

مع الاسف در
این اواخر کالس های موسیقی از کلاس های خصوصی و خانگی به ارشاد و شهرداری منتقل
شده و مسئولین وزارت ارشاد تولیت آن را عهده دار شده و با افتخار کلنگ اولین
هنرستان موسیقی دختران را در ایران با عنوان هنرهای سرود و آهنگ های انقلابی بر
زمین می زنند و می گویند:

«ضرورت ایجا
اینگونه مراکز در سطح وسیع جزو برنامه دوم توسعه منظور شده». (کیهان 9/6/72)

و شهرداری
تهران نیز در نقاط بیست گانه تهران مراکز آموزشی و هنری دائر می کند و در لیست
برنامه ها از موسیقی و سرود و غیره سخن به میان می آورد و حتی یک کلمه از آموزش
دینی در لیست آن دیده نمی شود.

کسی نیست از
این آقایان بپرسد، آیا همه مشکلات آموزشی و فرهنگی و اقتصادی و شهری کشور حل شده و
تنها یک ضرورت که همانان هنرستان موسیقی دختران و پسران تهران است باقی مانده، مگر
شما در فضای این کشور نیستد که ببینید دبستان های ما دو شیفته وسه شیفته و مدارس
غیرانتفاعی!! جای مدارس دولتی را گرفته و تدریجاً آموزش و پرورش به دامن بخش خصوصی
می افتد و قشرهای محروم توان پرداخت صدهزار تومان و بیشتر شهریه آن را ندارند و به
تدریج سطح فرهنگ مردمی تنزل می کند و دیوار تبعیض در این فضا نیز بوجود می آید، و
بر اینها بیفزائید محدودیت های بهداشتی و درمانی و افزایش صعودی نرخ دارو و امثال
آن را، در چنین شاریطی شما می خواهید با تشکیل هنرستان موسیقی دختران کدام مشکل را
حل کنید؟ این دختران را برای کی تربیت می کنید؟ مگر سرودهای انقلاب نیاز به چند
گروه ارکسترو هنر دارد که برای آن هنرستان موسیقی پسران و دختران آنهم در سطح
توسعه یافته تشکیل دهید؟! آیا این فارغ التحصیلان، گروه های حرفه ای برای جشن ها و
عروسی ها نخواهند شد؟ و پایشان به خیلی از مجالس دیگر کشده نخواهد شد؟ از طرف
دیگر، صدا و سیما و فیلم های خارجی اش با زنان نیمه عریان و نمایش های داخلی اش با
چهره زنان رنگ و روغن شده در کنار مردان بیگانه و روسری هائی که کمتر از بی حجابی
نیست. گردن های براق را نشان می دهد و نمودار زندگی اشرافی گری و نمونه های دیگر
که بیان آن در حوصله این مقال نمی گنجد و ساده اندیشی است که ما می خواهیم با
اینگونه برنامه های هنری شا!! به جنگ ویدئو و ماهواره برویم و با دائر کردن کلوپ
ویدئو جلو نوارهای مبتذل را بگیریم و یک بعدی نگری هائی از این قبیل، و شگفتا که
حاضر نیستیم به حرف احدی گوش کنیم.

چرا آقایان!
به حوزه ها نمی روند که ازفقها و استوانه های فقاهت بپرسند آیا ما حق داریم برای
دختران یا پسران هنرستان موسیقی دائر کنیم؟ از مردم بپرسند که آیا افکار عمومی نسل
انقلابی آن را می پذیرند؟ و از وجدان خود بپرسند که ما در این آزمایش ها درست عمل
می کنیم؟ آیا ما حق داریم از بودجه کشور و دسترنج ملت و مالیاتهائی از رگ و خون
مستضعفان تهیه می شود پسران و دختران را زیر پوشش یک وزارتخانه در سطح گسترده
تعلیم ارگ و ساز و دنبک و گیتار بدهیم؟ و بالاخره پاسخ خون شهیدان را چگونه خواهیم
داد؟

خلاصه این
راهی که ما می رویم نه به سوی کعبه بلکه به ترکستان است و شاید به گورستان. بیائیم
که بیندیشیم و بدانیم تک روی و دیکتاتوری فکری کمتر از دیکتاتوری سیاسی و نظامی
نیست. بدانیم حفظ ارزشها مجاهده مداوم می طلبد، بدانیم که گشودن باب توجیه در دین
خدا که مد روز شده است عقوبت الهی را در پی دارد. بدانیم که مردم مسلمان جهان چشم
دوخته تا تجربه انقلاب اسلامی را در زادگاهش آنهم در دهه دوم  آن ببینند. احتمال این را بدهیم که دشمن از
طریقی که ما خود نمی فهمیم می خواهد ما را مسخ کند و به عنوان مقابله با تهاجم، ما
را در ورطه هجوم بکشاند، و ارزشهای ما را بی اعتبار کند و از اسلام چهره ای مسخ
شده ارائه دهد و بدست خودمان تیشه بر ریشه مان بزند.

باری به خود
آئیم و به مسئولیت خود بیشتر بیندیشیم که امتحان سخت، و همگان در آزمایش الهی قرار
داریم.

خداوند همه
را در این آزمایش ها یرای دهد و از انحراف برهاند و گوش شنوا بدهد. آمین

مبانی رهبری
در اسلام

قسمت سی و
نهم

حجه الاسلام
و المسلمین محمدی شهری

رهبری و
اجتهاد

اجتهاد درلغت
به معنای به کارگیری همه توان برای تحصیل امری است که تحقق آن نیاز به رنج و مشقت
دارد، [1]
و مقصود از اجتهادی که شرط رهبر جامعه اسلامی است، قدرت استنباط قوانین اسلام از
منابع فقهی است.

در واقع آنچه
شرط رهبری است، علم به احکام اسلام و همه اموری است که هدایت و رهبری فرهنگی،
سیاسی، اقتصادی و … جامعه به آن نیازمند است. امام علی علیه السلام درباره دومین
شرط از شرایط امامت پس از عصمت می فرماید:

«الثانی أن
یکون اعلم الناس بحلال الله و حرامه و ضروبت احکامه و امره و نهیه و جمیع ما یحتاج
الیه الناس».[2]

-دومین نشانه
امام آن است که او داناترین مردم به حلال خدا و حرام او و اقسام احکام و امر و نهی
و جمیع آنچه مردم بدان احتیاج دارند باشد.

براساس مبانی
شیعه، در بالاترین مراتب امامت یعنی رهبری پیامبران خدا و اوصیاء آنها، دانش مورد
نیازشان به صورت وحی و یا الهام، مستقیما از جانب خداوند متعال به قلب آنها افاضه
می گردد.

امام رضا
علیه السلام می فرماید:

«ان العبد
اذا اختاره الله عزوجل لامور عباده شرح صدره لذلک و اودع قلبه ینابیع الحکمه و
الهمه العلم الهاماً فلم یعی بعده بجواب و لا یحیر فیه عن الصّواب».[3]

-وقتی خداوند
بنده ای را برای – رهبری – امور بندگان خود انتخاب کند شرح صدر و ظرفیت این
مسئولیت را به او عطا می نماید و چشمه های حکمت را در دلش به ودیعت می نهد و دانش
به طریق ویژه ای به او الهام می کند، بدین ترتیب در پاسخ هیچ سؤالی نمی ماند و در
آن دچار خطا نمی گردد.

و در روایتی
دیگر فرمود:

«ان الانبیاء
والائمه یوفقهم الله و یؤتیهم من مخزون علمه و حکمه ما لا یؤتیه غیرهم فیکون علمهم
فوق کل علم اهل زمانهم».[4]

-خداوند به
پیامبران و امامان توفیقی عنایت می کند و از گنجینه علم و حکمت خود بهره ای می دهد
که دیگران از آن محرومند و بدین جهت دانش آنها بالاتر از دانش اهل زمان خویش است.

این دانشی که
مستقیما به قلب رهبر افاضه می گردد، ویژه رهبرانی است که با منبع وحی و یا الهام
ارتباط مستقیم دارند، مانند انبیاء الهی و یا کسانی که آنها را از جانب خدا به
عنوان رهبر جامعه پس از خود معرفی کرده اند، ولی در شرایطی که مردم به چنین
رهبرانی دستری ندارند، دانش مورد نیاز رهبری باید از طریق اجتهاد تأمین گردد.

مفهوم اجتهاد
در مرجعیت و رهبری

نکته مهم و
قابل توجه این است که اجتهاد در مرجعیت فتواء و رهبری، دارای دو مفهوم جداگانه است
و لذا ممکن است کسی دارای قدرت استنباط احکام فقهی در زمینه مسایل فردی باشد ولی
به دلیل مجتهد نبودن در مسایل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی اسلام، شایسته رهبری جامعه
اسلامی نباشد.

استاد شهید
مطهری «ره» در یادداشتهای خود در زمینه «امامت و رهبری» به این نکته مهم اشاره
فرموده:

«اما مطلبی
که مسخره است و از بی خبری مردم ما حکایت می کند این است که هرکس مدتی فقه و اصول
خواند و اطلاعات محدودی در همین زمینه کسب کرد و رساله ای نوشت، فوراً مریدها می
نویسند: «رهبر عالیقدر مذهب تشیع» به هیم دلیل مسأله «مرجع» به جای «رهبر» یکی از
اساسی ترین مشکلات جهان شیعه است… نیروهای شیعه را همین نقطه جمود، جامد کرده که
جامعه ما مراجع را که حداکثر صلاح آنها صلاحیت در ابلاغ فقه است به جای رهبر می
گیرند و حال آنکه ابلاغ فتوا جانشینی مقام امامت است – که هم عهده دار ابلاغ
فتواست و هم عهده دار زعامت مسلمین-».[5]

تفکیک
جانشینی مقام نبوت (در قسمتی از احکام) از جانشینی مقام امامت در واقع همان تفکیک
مرجعیت از رهبری است که براساس رهنمود امام راحل رضوان الله تعالی علیه در بازنگری
قانون اسای جمهوی اسلامی ایران در متن این قانون قرار گرفت. عنایت استاد مطهری
حدود دو سال پیش از پیروزی انقلاب، به این نکته حاکی از روشن بینی الهی فوق العاده
این مرد بزرگ در مبانی اسلام شناسی و فقه حکومتی است.

امام در این
باره چنین فرمود:

«من از ابتدا
معتقد بودم و اصرار داشتم که شرط مرجعیت لازم نیست. مجتهد عادل مورد تأیید خبرگان
محترم سراسر کشور کفایت می کند. اگر مردم به خبرگان رأی دادند تا مجتهد عادلی را
برای رهبری حکومتشان تعیین کنند، وقتی آنها هم فردی را تعیین کردند تا رهبری را به
عهده بگیرد، قهری او مورد قبول مردم است. در این صورت او ولی منتخب مردم می شود و
حکمش نافذ است».[6]

مسأله مهم در
این رابطه، تعریف اجتهادی است که شرط رهبری است و براساس آن، رهبری از مرجعیت در
صورت عدم امکان اجتماع، افتراق پیدا می کند. تعریف این اجتهاد در کلام امام راحل
رضوان الله تعالی علیه چنین آمده:

«این جانب
معتقد به فقه سنتی و اجتهاد جواهری هستم و تخلف از آن را جایز نمی دانم و اجتهاد
به همان سبک صحیح است ولی این بدان معنا نیست که فقه اسلام پویا نیست، زمان و مکان
دو عنصر تعیین کننده در اجتهادند. مسأله ای که در قدیم دارای حکمی بوده است به
ظاهر همان مسأله در روابط حاکم بر سیاست و اجتماع و اقتصاد یک نظام ممکن است جکم
جدیدی پیدا کند بدان معنا که با شناخت دقیق روباط اقتصادی و اجتماغی و سیاسی همان
موضوع اول که از نظر ظاهر با قدیم فرقی نکرده است، واقعا موضوع جدیدی شده است ک
قهرا حکم جدیدی می طلبد…

آشنایی به
روش برخورد با حیله ها و تزویرهای فرهنگ حاکم بر جهان، داشتن بصیرت و دید اقتصادی،
اطلاع از کیفیت برخورد با اقتصاد حاکم بر جهان، شناخت سیاست ها و حتی سیاسیون و
فرمولهای دیکته شده آنان و درک موقعیت و نقاط قوت و ضعف دو قطب سرمایه داری و
کمونیزم که در حقیقت استراتژی حکومت بر جهان را ترسیم می کنند، از ویژگیهای یک
مجتهد جامع است. یک مجتهد باید زیرکی و هوش و فراست هدایت یک جامعه بزرگ اسلامی و
حتی غیراسلامی را داشته باشد و علاوه بر خلوص و تقوا و زهدی که در خور شأن مجتهد
است واقعا مدیر و مدبر باشد».[7]

در این کلام
امام در بیان همه شرایط رهبری و ویژگیهای رهبر، به دو شرط اساسی اشاره فرموده که
متأسفانه در حوزه های علمیه، بستر پرورش ولی فقیه و مجتهد جامع الشرایط مغفول عنه
بوده و هست . یکی موضع شناسی و دیگری مدیریت.

الف-موضوع
شناسی

آنچه به فقه
پویایی می دهد و اجتهاد را همراه با زمان پیش می برد، موضوع شناسی است، موضوع
شناسی نه تنها با فقه سنتی و فقه جواهری در تضاد نیست، بلکه لازم اجتناب ناپذیر
آنست، براساس مبانی همین فقه، مجتهد دون در نظر گرفتن عنصر زمان و مکان، موضوع
احکام  و آراء خود را تشخیص دهد.

فقیه بدون
توجه به عنصر زما و مکان، بدون شناخت حیله های فرهنگ حاکم بر جهان، بدون داشتن دید
سیاسی و اقتصادی و بالاخره بدون درک استراتژی حاکم بر جهان، چگونه می تواند موضوع
احکام حکومتی اسلام را درک کند و آنچه را به عنوان حکم خدا و دستور اسلام در این
زمینه می گوید واقعا حکم خدا بداند؟!

ب-مدیریت

دومین نکته
ای که امام در شرایط رهبری بر آن تأکید دارند، مسأله مدیریت است. فقهی با توجه به
عنصر زمان و مکان و داشتن دید سیاسی و اقتصاید، تنها صلاحیت جانشینی مقام نبوت در
بخشی از احکام را دارا است، او تنها می تواند مرجع تقلید باشد و در صورتی شایسته
رهبری است که علاوه بر اجتهاد، مدیر شایسته ای نیز باشد.

در واقع آنچه
امام راحل در پایان عرم پربرکت خود در پیامبه مراجع عظام و حوزه های علمیه برآن
تأکید دارد، اقدام جدی برای پرورش فقهائی زمان شناس و مدیر و مدبر برای رهبری
آینده انقلاب اسلامی است.

بدیهی است با
روش هزار سال پیش نمی توان فقهایی امرز شناس در حوزه ها پرورش داد، امام و امثال
او یک استثناء هستند، باید حوزه ها برای پرورش فقهاء جامع شرایط رهبری برنامه ریزی
اصولی داشته باشند.

این مسئولیت
سنگین در شرایط کنونی بیش از هرکس متوجه اعضاء محترم مجلس خبرگان رهبری است که
قانون اساسی جمهوری اسلامی و مردم مسلمان ایران مسئولیت انتخاب رهبری آینده را به
عهده آنها گذاشته است .

به نظر
اینجانب اگر برای رهبری آینده جهان اسلام فقیهی جامع شرایط رهبری یافت نشود، و
نوبت زمامداری به مراتب نازله رهبری آن طور که در مقاات گذشته توضیح داده شده
برسد، کسانی که مسئولیت نمایندگی مردم را در مجلس خبرگان پذیرفته اند هیچ عذری پیش
خداوند متعال ندارند.

مدیریت فقیه
نیز چیزی نیست که با حدس و گمان بتوان درباره آن اظهار نظر نمود، جز با تجربه و
سپردن کارهای اجرایی به فقیه نمی توان درباره مدیریتش قضاوت کرد، مجلس خبرگان
رهبری در این زمینه نیز مسئول است…

ادامه دارد

تفسیر سوره
رعد

اصول کلی
نبوت

فسمت هفتاد و
دوم

آیت الله
جوادی آملی

«کذلک
أرسلناک فی أمه قد خلت من قبلها أمم لتتلوا علیهم الذی أوحینا الیک و هم یکفرون
بالرحمن، قل هو ربی لااله الاهو، علیه توکلت و الیه متاب». (سوره رعد- آیه30)

و اینچنین تو
را برای امتی فرستادیم که امتهائی قبل از آن نیز آمدند؛ تو را فرستادیم که آنچه بر
تو وحی می شود برآنها تلاوت کنی، در حالی که به خدای رحمان کفران می ورزند. بگو او
پروردگار من است و جز او پروردگار و خدائی نیست؛ براو توکل کردم و بازگشت من به
سوی اوست.

بیان سنت
الهی

در سوره
مبارکه رعد، اصول دین به طور مکرر بیان شده است. در این آیه به نبوت باز می گردد.
در جریان نبوت چند امر مطرح است. یکی پیشنهاد معجزه ای است که از طرف امت مطرح می
شود و در آیات بعد بیان می گردد. و یکی هم تهدید به امت است که شما تنها امتی
نیستید که در برابر وحی ایستادید. قبل از شما نیز امت هائی آمدند و در برابر انبیا
ایستادگی کردند و به عذاب الهی گرفتار شدند. در بخشی از آیات هم به پیامبر بزرگ
اسلام صلی الله علیه و آله و سلم تسلی و دلداری می دهد که تو اولین پیامبری نیستی
که مواجه با کفار می شوی، بلکه قبل از تو نیز پیامبرانی آمدند و مشکلات را تحمل
کردند. در یک قسمت از آیات نیز بیان سنت و تعلیم سیره الهی است که بر هر امتی،
پیامبری اعزام می شود و اگر آن امت اطاعت کردند، به فضیلت می رسند و اگر تمرد و
نافرمانی کردند به عذاب سپرده می شوند.

در آیه کریمه
محل بحث می فرماید:

همانطور که
قبل از تو نیز پیامبرانی اعزام کردیم، همچنین تو را هم برای این امت اعزام کردیم.
پس نه رسالت تو بی سابقه است و نه اینها تنها امتی هستند که برای آنان وحی فرستاده
شده است. این هم تسلی نسبت به حضرت است و هم تهدید نسبت به امت. و هم اشاره ضمنی
به بیان سنت الهی است که این سنت همواره، در طول زمان بوده و استمرا خواهد داشت.

قرآن کریم
این سه اصل را گاهی به صراحت، گاهی بالالتزام و گاهی بالاشاره تبیین می کند. در
همین سوره رعد، بعضی از این مسائل مطرح شده و در سایر سور هم به این اصول اشاره
شده است. در این سوره، چند جا سخن از گسترش رسالت و هدایت، مطرح است.

در آیه 7 از
سوره رعد می فرماید:

«و یقول
الذین کفروا لو لا انزل علیه آیه من ربه، انما انت منذر و کل قوم هاد».

-آنها همواره
پیشنهاد معجزه را مطرح می کنند که هر روز برای آنان کار خارق العاده ای انجام
بدهی، کار تو بیم دادن و انذار کردن است و اعجاز را باید به اذن خدای سبحان انجام
دهی و برای هر قومی هدایت کننده ای است. یعنی اینطور نیست که تو تنها هادی و
راهنما باشی یا اینکه اینه تنها قومی باشند که برای آنها هادی فرستاده شده است. پس
هر امتی برای خویش، هدایت کننده ای دارد.

همین معنی را
در همین سوره رعد، آیه 27 اینچنین بیان می کند:

«و یقول
الذین کفروا لو لا انزل علیه آیه من ربه، قل ان الله یضل من یشاء و یهدی الیه من
اناب».

-این کافران
می گویند، چرا معجزه نیامده است – و قرآن را معجزه نمی دانند- بگو خداوند هرکه را
بخواهد گمراه و هر که به سوی او بازگردد هدایت می کند. یعنی: ایمان آوردن به معجزه
ارتباط چندانی ندارد، ای بسا افرادی که با مشاهه معجزات فراوان، بر کفرشان اصرار
بیشتر ورزیدند.

و همچنین در
سوره رعد آیه 38 می فرماید:

«و لقد
ارسلنا رسلا من قبلک و جعلنا لهم ازواجا و ذریه و ما کان لرسول أن یأتی بایه الا
باذن الله».

-و پیش از تو
نیز پیامبرانی فرستادیم و برای آنان همسران و فرزندانی قرار دادیم و همانا هیچ
پیامبری نمی تواند معجزه ای بیاورد جز با اذن و اجازه خداوند.

در سوره فتح
آیه 23 چنین آمده است:

«سته الله
التی قد خلت من قبل و لن تجد لسنه الله تبدیلا».

-این که
پیامبران اعزام می شوند و مردمی که در برابر پیامبران سرسختی و عصیان نشان می
دهند، به عذاب الهی گرفتار می شوند؛ این سنت تغییر ناپذیر است. پس هم فرستادن
انبیا جزء سنت است و هم هلاکت اقوامی که در برابر وحی، سر سختی نشان دادند جز سنت
الهی است.

در سوره
احقاف، آیه 9 می فرماید:

«قل ما کنت
بدعا من الرسل».

– بگو – ای
پیامبر- که من یک رسول تازه و ابداعی نیستم که جهان تاکنون به خود ندیده باشد و من
– مثلا – اولین پیامبر باشم، بلکه قبل از من نیز پیامبرانی آمده اند.

در آیه 25 از
سوره فصلت به این اصل نیز اشاره شده و می فرماید: «و حق علیهم القول فی أمم قد خلت
من قبلهم من الجن و الانس انهم کانوا خاسرین».

-این امت
گرفتار عذاب خواهند شد، چرا که بسیاری از امم، قبل از اینها بودند که در برابر وحی
به کفر برخاستند و به دست عذاب سپرده شدند و همانان آنان زیانکارند.

پس گاهی سنت
الهی، برای تعلیم و تبیین است و آنگاهکه به رسول بر می گردد، تسلیت است و آنچه به
امت بر می گردد، تهدید است.

ترساندن،
وظیفه انبیاء است

در آیه 24 از
سوره فاطر هم به بعضی از این اصول اشاره می کند: «انا ارسلناک بالحق بشیراً و
نذیراً و ان من امه الا خلا فیها نذیر».

-ما تو را به
حق به عنوان بشیر و نذیر فرستادیم و هیچ امتی نیست که از نذیر به دور باشد..