رهنمودها

امام خميني

*جمهوري اسلامي اسلامي طوري تثبيت
شده كه اكنون در دنيا به هيچكس بستگي ندارد. جمهوري اسلامي وابسته به ملت و قواي
مسلحه مسلت است.

*دشمان بدانند جمهوري اسلامي تثبيت
شده و خللي در آن وارد نخواهد شد.

* جنگ امروز اهميتش از فروع دين
بيشتر است. اين جنگ اسلام در برابر كفر و نفاق است.

* دولتهاي حاشيه خليج فارس خودشان را
بيخود معطّل و فداي صدام نكنند. صدام به همين زودي رفتني است.

*امروز روز شكوفائي ايمان و بيداري و
هوشياري مردم ماست و لهذا هر راديويي را كه باز كنيد از هر گوشه عالم راجع به خضوع
آمريكا در مقابل ايران صحبت مي­كنند.

*رزمندگان بدانند كه پيروزي اخير از
همۀ پيروزيها در نظر دنيا بالاتر است. با عنايت خدا پيش بروند و سيلي آخر را
بزنند.

*در زمان سابق اگر آمريكا و شوروي يك
تشر مي­زدند حكومتهاي دست نشانده خلع سلاح مي­شدند، اما الان پاسدارهاي ما هم به
آنها اعتنا نمي­كنند و اين از بركات ايمان است.

1/9/65

*لازم است هر چه زودتر براي بازسازي
خانه­هاي ويران شده در اثر سيل، اقدام موثر شود.

8/10/65

آيت الله العظمي منتظري

*اگر بخواهيم فرهنگ،‌ سياست و اقتصاد
خويش را بدست خود اراده كنيم، بايد در مقابل دشمنان داخلي وخارجي، به وسائل دفاعي
مجهز شويم.

*جامعه مسلمين بايد براي آموزش عمومي
و فراگيري فنون نظامي بسيج شوند.

10/9/65

*برادران شوراي عالي انقلاب فرهنگي
سعي كنند اين روحيه مدرك زدگي و مدر گرائي را در مجامع علمي و فرهنگي ما از بين
ببرند و به جاي آن ارزش علم و فرهنگ را بالا ببرند و به آنها بيشتر اهميت بدهند.

24/9/65
*امروز همه ما بايد زير پرچم ولايت فقيه و رهبري امام امت با هم باشيم و براي
پيشرفت اسلام و حفظ انقلاب تلاش نمائيم.

29/9/65

*به دولت­هاي خليج فارس تذكر دهيد
اينقدر خود را در برابر آمريكا و انگليس كوچك و خوار نسازند و كاري نكنند تا پاي
آنها مسقتيم به خليخ فارس باز شود.

30/9/65

*جنگ بايد با قيام مسلحانه ملت عراق
عليه حكومت بعثي پيگيري شود.

8/10/65

بايد ترتيبي بدهيم تا به جاي اعزام
دانشجو به خارج از كشور با آن محيط­هاي فاسد و اساتيد كذائي، علم و تكنيك را به
كشورمان وارد كنيم و از اساتيد دانشگاههاي دنيا براي تدريس در دانشگاهها دعوت كني.

آيت الله العظمي منتظري

24/9/65

نگاهي به رويدادها

جنگ

·       
نيروگاه و برق فشار فوي استان موصل عراق در عمليات مشترك نيروهاي اسلام و
كردهاي مسلمان عراقي بكلي منهدم شد.

·       
در 6 سال گذشته 8000 نفر از ساكنين 50 شهر ايران بر اثر حملات هوائي، موشكي و
توپخانه عراق بشهادت رسيدند.

12/9/65

·       
حملات هوائي عراق به چندين منطقه مسكوني اهواز صدها شهيد و مجروح بجاي گذاشت.

·       
3 موشك برد
كوتاه ايران امروز بسوي بصره شليك شد.

16/9/65

·       
در پاسخ به حملات وحشيانه دشمن به مناطق مسكوني كشورمان سه فروند موشك عقاب
بسوي بصره پرتاب شد.
19/9/65

·       
بزرگترين ناوچه جنگي دشمن كه دهها تفنگدار دريائي و خدمه داشت به قعر آبهاي
خليج فارس فرستاده شد.
22/9/65

·       
در حمله وحشيانه هواپيماهاي رژيم عراق به شهرستان درود 24 نفر از غير نظاميان
شهيد و 100 تن مجروح شدند.
26/9/65
يك فروند از هواپيماهاي متجاوز عراقي در باختران سرنگون شد.
27/9/65

·       
حمله هواپيماهاي عراقي به مناطق مسكوني باختران در سه نوبت بيش از 80 شهيد و
مجروح برجاي گذاشت.

·       
در جريان بمباران اسلام آباد غرب 100 تن از هموطنانمان شهيد و گروهي نيز مجروح
شدند.
1/10/65

·       
اكراد مبارز عراقي 40 مقام عاليرتبه دولتي شهر اردبيل را به اسارت گرفتند.
2/10/65

·       
همزمان با ديدار هيأت اعزامي سازمان ملل از باختران هواپيماي متجاوز دشمن اين
شهر و اسلام آباد را بمباران كردند.
3/10/65

·       
عمليات كربلاي – 4 ساعت 10/22 دقيقه شب گذشته در چندين محور از جبهه­هاي جنوب
آغاز شد.
4/10/65

·       
در عمليات كربلاي- 4 تعداد 9600 بعثي كشته و زخمي و اسير شدند و سه هواپيماي
عراقي سرنگون شد.
6/10/65

·       
يك گردان از نيروهاي مأمور حفاظت كركوك و سليمانيه خود را با كليه تجهيزات به
پيشمرگان كرد عراقي تسليم كردند.
10/10/65

·       
خلبان اسير عراقي پرده از همكاريهاي كويت با عراق در بمباران مراكز حساس ايران
برداشت.

·       
جنايتكاران بعثي عراق روز چهارشنبه گذشته چند نقطه از مواضع و يك بيمارستان
صحرايي رزم آوران اسلام را بمباران شيميائي كردند.
13/10/65
جهان اسلام

·       
رژيم مصر 33 تن از انقلابيون مسلمان اين كشور را به جرم شركت در يك كودتا
دستگير كرد.
15/9/65

·       
در پي اعتراض نسبت به درج مقاله توهين آميز به ساحت پيامبر اكرم، پليس هند 16
تن از مسلمانان اين كشور را به شهادت رساند
19/9/65

·       
ساحل عاج در پي اعتراض­هاي شديد كشورهاي مسلمان سفارتخانه خود را در بيت
المقدس به تل آويو انتقال داد.
25/9/65

·       
صادق المهدي نخست وزير سودان: ما به ايران آمده­ايم تا با تجربه شما در به
اجرا درآوردن احكام اسلامي آشنا شويم.
27/9/65

·       
كشف حجاب در دانشگاههاي تركيه از سوي محافل مذهبي و سياسي اين كشور مورد
اعتراض شديد قرار گرفت.
8/10/65

·       
نمازگزاران در شهر السيوط مانع ورود امام جمعه دولتي به داخل يي از مساجد مهم
شهر شدند و بدنبال مداخله نيروهاي امنيتي، درگيري آغاز شد.
10/10/65

·       
پيشنهاد آتش بس «نجيب الله» از سوي مجاهدين مسلمان افغانستان رد شد.

·       
رئيس جمهور تركيه اعلام كرد براي ادامه سياست «جدايي دين از سياست» در مقابله
با مخالفين كوتاهي نخواهد كرد.
13/10/65
اخبار داخلي

·       
در پي بارندگيهاي چند روز اخير و جاري شدن سيل در استانهاي جنوب و خسارات
فراواني كه به اين استانها وارد شد مبلغ 360 ميليون ريال و 2 هزار تن مواد غذائي و
پوشاك به مناطق سيلزده كشور اختصاص يافت.

·       
رجائي خراساني تقاضاي نماينده آمريكا در سازمان ملل براي ملاقات با او را
نپذيرفت.
15/9/65

·       
مانور بزرگ نيروي دريائي ايران در تنگه هرمز آغاز شد.
23/9/65

·       
10 تن از اسراي
سوداني از امام و مسئولان ايران تقاضاي عفو و بازگشت به وطن كردند.
26/9/65

·       
سومين كاروان تداركاتي سپاهيان محمد(ص) تهران به ارزش سيصد ميليون ريال رهسپار
جبهه­ها شد.
29/9/65

·       
بزرگترين كاروان رزمي تداركاتي سپاهيان محمد(ص) از رفسنجان به ارزش دو ميليارد
ريال راهي جبهه­هاي نبرد شد.
1/10/65

·       
با شركت بيش از 180 تن از شخصيتهاي مبارز و نمايندگان گروهها و احزاب مخالف
رژيم عراق، كنفرانس همياري مردم عراق صبح امروز با سخنان رئيس جمهوري آغاز به كار
كرد.

·       
سفير جمهوري اسلامي ايران در امارات عربي متحده چكهايي بمبلغ 200 هزار دلار و
نيز 2 ميليون و 700 هزار ريال كمكهاي اهداي ايرانيان مقيم امارات را به همراه
مقدار قابل توجهي طلا و زيورآلات براي سيل زدگان و كمك به جبهه­ها تقديم رئيس
جمهوري كرد.

3/10/65

·       
يك نوعروس وراميني كليه جهيزيه خود را به يك نوعروس سيلزده اهدا كرد.
7/10/65

·       
دبير كل كنفرانس اسلامي پس از ورود به تهران خواستار شركت ايران در اجلاس كويت
در بالاترين سطح شد.
8/1065

·       
رئيس جمهور: متأسفانه سازمان كنفرانس اسلامي در طول شش سال تجاوز رژيم عراق به
جمهوري اسلامي ايران هنوز موضعگيري قاطعي از خود نشان نداده است.
10/10/65

·       
ايران شركت در كنفرانس اسلامي كويت را قاطعانه رد كرد.
13/10/65
اخبار خارجي

·       
ايتاليا در سال گذشته و برخلاف قانون اساسي اين كشور 30 هزار گلوله آر. پي .
جي به عراق فروخته است.

·       
كنسول عراق در واشنگتن به اتفاق خانوادۀ خود به محل نامعلومي گريخت.
13/9/65

·       
سخنگوي كاخ سفيد استعفا كرد.

·       
وزراي خارجه و دفاع رژيم افغانستان بركنار شدند.
15/9/65

·       
هواپيماهاي آمريكائي دو دهكده مرزي نيكوراگوا را بمباران كرد.
17/9/65

·       
رئيس جمهور مكزيك: آمريكا تهديديد عليه صلح جهاني است.
18/9/65

·       
مقام بلند پايه شوروي در ايران، عراق را آغازگر جنگ خواند.
20/9/65

·       
كارتر: ايران بصورت يك قدرت نظامي عظيم درآمده كه هنوز ناشناخته است.
22/9/65

·       
گورباچف: تا زمانيكه افغانستان دچار مشكل است شوروي اين كشور را ترك نخواهد
كرد.
23/9/65
نشريه واشنگتن پست: حملات رژيم عراق عليه ترمينالهاي نفتي و مراكز اقتصادي ايران
توسط سازمان سيا هدايت مي­شود.
25/9/65

·       
رئيس سازمان جاسوسي آمريكا قبل از حضور در جلسه بازجوئي سكته كرد.

·       
طي سه روز درگيري در كراچي جمعاً 180 نفر كشته و صدها تن زخمي شدند.
26/9/65

·       
كميته اطلاعاتي سناي آمريكا ريگان را بعنوان متهم اصلي ماجراي مك فارلين معرفي
كرد.

·       
هواپيماهاي افغانستان يك روستاي مرزي پاكستان را بمباران كردند.
29/9/65

·       
در جريان برخوردهاي مسلحانه بين نيروهاي سوريه و شبه نظاميان جنبش توحيد
اسلامي در طرابلس لبنان 90 تن كشته و مجروح شدند.
30/9/65

·       
هواپيماهاي قواي اشغالگر شوروي شهرهاي هرات و قندهار افغانستان را بمباران
كردند و تعداد كثيري از مردم بي گناه غير نظامي كشته و مجروح شدند.

·       
ژنرال نجيب الله رئيس جمهور افغانستان شد.
3/10/65

·       
ببرك كارمل هنگام كسب پناهندگي سياسي از سفارت چين در كابل دستگير و بازداشت
شد.
4/10/65

·       
يك هواپيماي بوئينگ 737 عراق بعد از ظهر روز پنجشنبه هنگام پرواز بين بغداد-
امان منفجر شد و 62 تن از مسافران عربستان منفجر شده است.
7/10/65

·       
سازمان «مستضعفان جهان» لبنان 3 جاسوس اسرائيل را محاكمه و اعدام كرد.

·       
نبيه بري: عرفات به آتش جنگ در جنوب لبنان دامن مي­زند.
10/10/65

·       
دبيركل سازمان وحدت آفريقا، عراق را آغازگر جنگ و ناقض قرارداد الجزاير دانست.

·       
وزير خارجه اسرائيل به شكست نيروهاي صهيونيستي در لبنان اعتراف كرد.
11/10/65
ضد انقلاب

·       
بمبي به قدرت تخريبي ده پوند در بازارچه صفويه خيابان وليعصر منفجر شد و
خساراتي ببار آورد.
26/9/65

·       
با هوشياري مأموران ژاندارمري زاهدان 150 كيلوگرم هروئين از جاسازي يك كاميون
كشف شد.

·       
160 كيلوگرم
موادمخدر در يك درگيري مسلحانه در زاهدان از قاچاقچيان بدست آمد كه در اين درگيري
دو نفر از قاچاقچيان به هلاك رسيدند.

·       
بفرمان امام امت، وزارت اطلاعات موظف به رسيدگي جدي و دقيق به پرونده مهدي
هاشمي و افراد وابسته به او شد.

·       
امام: جوّسازيها و اطلاعيه­هايي كه با اسامي مختلف توسط افراد ضدانقلاب و
منحرف و وابسته به مهدي هاشمي پخش گرديده است دليل مستقلي است بر خط انحراف از
انقلاب و اسلام.

·       
مهدي هاشمي: اعتراف مي­كنم كه خودم را مصداق بارز كلمات «منحرف و توطئه­گر»
يافته­ام.
19/9/65

·       
آيت الله العظمي منتظري: جرائم و اتهامات سيد مهدي هاشمي و افراد مربوط به وي
بدون اغماض رسيدگي شود.
25/9/65

·       
يك بمب صوتي قوي كه در مقابل ساختمان شهرداري اروميه كار گذاشته شده بود كشف و
خنثي شد.
3/10/65

·       
فرمانده ژاندارمري: طي سالجاري 13 تن مواد مخدر از 4 هزار قاچاقچي كشف شد.
7/10/65

·       
دريادار محمد ولي وند در كراچي بدست منافقين به شهادت رسيد.
8/10/65

·       
باند 100 نفري قاچاق مواد مخدر، 4 عامل مرتبط با رژيم عراق و فرماندار نظامي
شهركرد توسط پاسداران كميته انقلاب اسلامي در قم دستگير شدند.
10/10/65

پاسخ به انتقاد وزارت اقتصاد و دارائي

مدير كل محترم دفتر روابط عمومي و ارشاد وزارت اقتصاد و دارائي

احتراماً عطف به نامۀ شماره 1263/3- 65/3/13 آن مديريت محترم و ضمائم مربوطه
به عنوان نشريۀ وزين پاسدار اسلام و ضمن تشكّر از عنايت شما، جاي خوشحالي است كه
موضوع مقالۀ موردنظر، توجه جنابعالي و احتمالاً ساير همكاران محترم شما را جلب
نموده است. لازم ميداند نه در جهت پاسخگوئي بلكه به منظور روشنتر شدن موضوع مطالبي
را ذيلاً به عرض برساند، باشد كه مقدمۀ حركت جديدي در زمينۀ تغييرات بنيادي در
نظام اجرائي كشور و زير مجموعه­هاي آن كه نظام مالي نيز يكي از آنها مي­باشد بگردد
و اقدام مفيدي در جهت مصلحت نظام جمهوري اسلامي و رهائي آن از سيستم اجرائي پيچيدۀ
بهم بافته باقي مانده از گذشته كه نامأنوس و نامتناسب با آن مي­باشد انجام پذيرد.

1-     كاربرد عباراتي نظير «بكلي بدور از حق و حقيقت» يا «حاكي از
بي اطلاعي نويسنده» يا «نويسندۀ مقاله بدون كوچكترين اطلاع از نظام مالي و اهميّت
بسزاي آن» بهتر بود كمي با احتياط بكار برده مي­شد، و توصيۀ حقير اين است كه با
توجه به وظيفه قانوني آن دتفر در تهيۀ پاسخها براي موارد مشابه در جرايد و مجلّات،
بهتر است عجولانه برخورد نگردد و كمي احتياط فرمايند و خود شما هم مي­دانيد كه
نويسندۀ مقاله «بدون كوچكترين اطلاع» نبوده و حدّاقل كمي اطلاع داشته است!

البته ذكر اين نكته لازم است كه ديدگاه نويسندۀ مقاله در زمينۀ طراحي نظام
مالي مطلوب در قالب طراحي نظام اجرائي جديد در كشور با ديدگاه سنّتي بعضي از
همكاران وزارت دارائي كه متأسفانه در شرايط كنوني، ديدگاه غالبي هم در واحدهاي ماي
دستگاهاي اجرائي و حتّي گاهي در بين نيروهاي انقلابي مي­باشد تفاوت اساسي دارد. و
اعتقاد نويسنده بر اين است كه نظام اجرائي موجود كشور با زيرمجموعه­هايش «نظام
مالي نظام اداري- نظام بودجه ريزي و غيره) از جهت ماهيّتو عوارض با هدفهاي نظام
جمهوري اسلامي تناسب ندارد و با اصطلاحات و رنگ و لعاب دادن در خدمت نظام جمهوري
اسلامي قرار نمي­گيرد بلكه در مقابل و كند كنندۀ حركتهاي نيروهاي انقلاب براي حصول
به هدفهاي مقدّس آن مي­باشد و نظام مالي هم تا زمانيكه در قالب نظام اجرائي موجود
باشد چاره­اي جز تناسب با آن را ندارد و لذا تا زمانيكه كلّ سيستم اجرائي بصورت يك
مجموعۀ منظومه وار تحوّل نيافته است از نظام مالي هم انتظار تحوّل بنيادين نمي­توان
داشت و اينجاست كه با وجود طرح اصلاحي قانون محاسبات عمومي در مجلس شوراي اسلامي
كه شما هم در نامه بعنوان يك امتياز از آن ياد كرده­ايد (و نگارنده در جريان آن از
سال 60 بوده و الآن نيز مي­باشد) نه تنها اميد تحوّل در اين نظام مالي نمي­رود
بلكه شرايط را سخت­تر از گذشته خواهد كرد (مقايسۀ جايگاه ذيحسابها و نظارتهاي
مالي) و شما هم خوب مي­دانيد و حقير هم مي­دانم كه در شكل گيري چنين قوانيني
اصولاً ديدگاههاي غالب، كه عموماً كارشناسان حوزۀ ستايد دستگاههاي اجرائي آنرا
دارند بسيار مؤثر مي­باشد و باز هم خوب مي­دانيد كه در حال حاضر در حوزه­هاي ستادي
دستگاههاي اجرائي و در بين كارشناسان موجود، كمتر شاهد ديدگاههاي تحوّلي و تفكّر
واگرا مي­باشيم و عمدتاً عادت به شيوه­ها و نگرشها و ديدگاههاي تعيين شده از قبل
را دارند، و بياد داشته باشيم كه با توجّه به فرمايشات امام بزرگوار و بزرگان
اسلامي و سياسي جامعه بويژه حضرت آية الله العظمي منتظري، ما بايد نظام اجرائي
ساده و سبك و منظم داشته باشيم و با ديدگاههاي متحجّر و قالبي، متأسفانه بايد مردم
و جامعه ما همچنان از اين سيستم اجرائي پيچيده كه ماهيت آن اين گونه مي­باشد رنج
ببرند.

2-     در نامه به برخود شعارگونه با مسائل و عدم ارائه طرح جديد،
و دور از حقّ حقيقت بودن مسائل ذكر شده اشاره شده است كه: اولاً- در مقالات
معمولاً در ارتباط با موضوع مورد بحث يك سري مسائل كلّي مورد بررسي قرار گرفته و
لذا جاي ارائه طرح و پيشنهاد مدرن در اين گونه مقالات نيست. ثانياً- چنانچه موارد
مطروحه را دور از حقّ و حقيقت مي­دانيد كه البته من هم معتقدم كه اين موارد حقّ
نيست و ناحقّ است ولي  دور از واقعيت نيست
و كافيست جنابعالي يا كارشناسان محترم آن وزارت دست به يك كار تحقيقي و علمي بزنيد
و پرسشنامه­اي تهيه كرده و از مجريان دستگاههاي اجرائي در تمامي سطوح نظرخواهي
كنند، و علاوه بر آن اصلاً وظيفۀ آن وزارت است كه تحقيق لازم را در خصوص آئين­نامه­هاي
اجرائي و دستورالعملهاي آن وزارت در زمينۀ موارد مختلف قانون محاسبات بعمل آورند و
شايد هم واقعاً اطلاع نداريد كه در ارتباط با گردش مالي دستگاه­ها چه مي­گذرد و
اگر اينكار را كرديد قطعاً متوجه خواهيد شد كه موارد مطروحه دور از واقعيت نبوده
است. و اينكه اشاره فرموده­ايد كه سالها تلاش و تحقيق مستمر با استفاده از تمامي
تجربيات حاصله طي سنوات متمادي معلوم است كه كار به سالهاي قبل از پيروزي انقلاب
هم برگشته و بعد از پيروزي انقلاب اصلاحات ضروري شكل لازم را يافته و با توجه به
ضرورت اصلاح ظاهري حتي بعضي از مواد قانون محاسبات، به مجلس در سال 1360 ارسال
گرديده است.

3-     به مسئله دامن زدن به هرج و مرج در مسائل مالي اشاره شده
است. اوّلاً- مسئله وجود نظم و كنترل و نظارت، دقيقاً مورد توجه مي­باشد، لكن با
چه روش و شيوه­هاي؟ بحث در اصل موضوع نيست، بحث در شيوه­هاست. خودتان خوب مي­دانيد
كه با اين شيوه­هاي درهم برهم و پيچيدۀ دست بافتۀ خودتان نمي­توانيد نظارت و كنترل
كنيد و از طرفي آيا واقعاً هزينه­ها همان طور كه لازم است انجام مي­پذيرد يا خير؟
آيا سندسازي بجاي تنظيم سند در دستگاههاي اجرائي روش مرسومي نيست؟ چرا قبول
نداريد؟ آيا واقعاً چند درصدِ فرم روكش سند حسابداري شما طبق مندرجات و مراحل
هشتگانه آن تنظيم مي­شود و آيا واقعاً انجام آن عملي است؟ من نمي­دانم تهيه
كنندگان اين گونه فرمها در كجا اقدام به تهيۀ آن نموده­اند. شما مي­توانيد به جاي
كنترل رشته­اي با كنترل حلقه­اي و بدون ايجاد بي­نظمي به مقدار زيادي از پيچيدگي
كارها جلوگيري كنيند. بعنوان مثال به جاي گنجاندن قبض و حوالۀ انبار در اسناد كه
يك امر عادي شده است و آن هم در اين شرايط كشور كه صرفه جوئي يكي از ضروريات است
بنشينيد مسئوليت انباردار را به جمعدار يا واحد جمعداري واگذار نمائيد و جمعدار
نيز يكي از امضاء كنندگان سند هزينه رسمي باشد. شما مي­دانيد اگر اين كار را بكنيد
چقدر صرفه جوئي مي­شود. براي روشنتر شدن مطلب ناچارم اشاره كنم كه چنانچه كمتر از
7/2 بودجۀ سال 65 كلّ كشور (صرفنظر از بودجۀ شركتهاي دولتي و مواد 1 و 2 بودجۀ
عمومي دولت) به هزينه گرفته شود و بطور متوسط بازاي هر سي هزار تومان يك سند هزينه
تنظيم گردد، فقط براي سال 65 حدود هفتاد و پنج تُن كاغذ نياز دارد و شما اگر
حسابگر و حسابرس و حسابدار هم هستيد و احساس تكليف شرعي هم مي­كنيد، در اين شرايط
مملكت چرا اين حسابها را نمي­كنيد. تصوّر بفرمائيد ناين كاغذ آن هم در رنگهاي
مختلف با اين شرايط ارزي كشور بايد تهيه شود علاوه بر قيمت آن، هزينۀ چاپ نياز
دارد، هزينه­هاي ناشي از ثبت و بايگاني و حمل و… را به همراه دارد و مضافاً به
اينكه اين كاغذ را مي­توان تبديل به دفتر مورد نياز محصلين و يا چاپ كتابهاي ضرروي
و غيره كرد، پس الآن كه شرايطي است كه بايد فكرها و ذهنها بكار بيافتند و راههاي
صرفه جوئي را بررسي كند شما هم زحمت بكشيد با محاسبات دقيق­تر، از بيت المال دفاع
كنيد و راههاي جديدتر جلوي پاي مسئولين دولتي بگذاريد. و باز هم معتقدم تا زمانيكه
من و شما در قالب شيوه و رشوها و بينشهاي تعيين شده از گذشته مي­انديشيم و تفكر
واگرا و مبتكر نداريم وضعمان بهتر از اين نخواهد شد. به هر حال غذ را بايد از جلو
به دهان گذاشت نه از پشت گردن، و چنانچه نظر بر ساده شدن امور باشد خيلي از مسائل
حلّ مي­گردد و قطعاً اين در تخصص شما و همكارانتان مي­باشد نه تخصص حقير.

نكتۀ قابل ذكر ديگر اينكه علي رغم
اظهار جنابعالي، اينجانب شخصاً تفاوت زيادي بين مجريان حزب اللهو متدين و خداترس
نظام جمهوري اسلامي با مجريان فاسد نظام طاغوتي گذشدته در برخورد با بيت المال
مسلمين قائل هستم چرا كه نيروهاي انقلابي و مجريان متدين نظام جمهوري اسلامي جهت
خدمت كردن مسئوليت قبول كرده­اند، و خداوند را ناظر بر اعمال خود، در انجام هزينه­ها
مي­بينند. (قبل از اينكه ذيحساب و دستگاه وزارت دارائي را ناظر بدانند) و در
سالهاي اوّل پيروزي انقلاب مقدّس اسلامي اگر چه ممكن است گاهي برخلاف بعضي مقررات
موضوعه آن وزارت افرادي نسبت به انجام هزينه­ها در جهت حفظ دست آوردهاي انقلاب
اقدام نمودند و مسئوليت آنرا بجان و دل خريدند ولي ريالي به جيب نزدند و از خود هم
مايه گذاشتند و مشخص است كه مسئوليت به دادسرا فرستادن آنها به اعتبار عدم رعايت
بعضي مقررات نامتناسب با شرايط خاص بعد از پيروزي انقلاب به عهدۀ چه كساني است و
چگونه پاسخگو خواهند بود. ولي در مقابل مجريان فاسد نظامهاي طاغوتي براي كسب موقعيت­ها
و منافع شخصي و فردي مسئوليت قبولمي­كنند و شما نمي­توانيد در قوانين و مقررات
موضوعۀ جديد آنها را با يك ديد بنگيريد و قبلاً هم يادآور شده بودم كه نظام مالي
براي مجريان فاسد بر اساس عدم اعتماد بنا شده بود و براي مجريان متدين بايد بر
اساس اعتماد بنا شود و قطعاً شما هم به اين امر عنايت خواهيد داشت.

4-     نكتۀ ديگر مسئله ذيحسابها در دستگاههاي اجرائي است كه البته
با علم به همۀ مسائلي كه كرده­ايد انجام مي­شد مسئله­اي وجود نمي­داشت، ولي
كلاهمان را قاضي كنيم آيا واقعاً در عمل هم به همين نحو انجام مي­پذيرد و امور به همين
سادگي، درست صورت مي­گيرد. يا شما خبر نداريد يا اگر داريد اظهار بي­اطلاعي مي­كنيد.
آيا شما بحث تداخل مديريت در شرايط فرضي كه در مقالۀ مورد نظر ذكر شده را چگونه
حلّ مي­كنيد؟ و اگر دستگاههاي اجرائي بدليل كندي عمليات مالي نتوانند وظايف خود را
انجام دهند و ذيحساب هم به زبان ساده خطِ مسئول دستگاه اين مسئله است، كه متأسفانه
در طرح جديد قانون محاسبات نيز به جاي رفع مشكل مسئله پيچيده­تر شده است كه البته
بعيد مي­دانم بتصويب برسد و برادران نمايندۀ مجلس نيز بويژه آنهايي كه مسئوليت
اجرائي داشته­اند به اهميت كار واقفند و اخيراً در همين زمينه حقير جلسه­اي با
رئيس محترم كميسيون دارائي داشته و در آنجا راجع به نحوۀ عملكرد ذيحسابها بحث
گرديد و قرار شد در فرصتهاي مناسبتر در اين زمينه بيشتر بررسي بعمل آيد.

5-     نكتۀ ديگر اينكه شما به ميان كشيدن مورگان شوستر آمريكائي
را بيمورد دانسته­ايد. من نمي­دانم شما اين را واقعاً از روي اطلاع گفته­ايد يا
خير؟ ولي در هر حال شما خوب مي­دانيد كه دستگاه مالي كشور اعمّ از خزانه و گمركات
در مراحل اوليت شكل گيري بر اساس سيستم مورد عمل كنوني جولانگاه مستشاران بلژيكي و
فرانسوي و آمريكائي بوده است و مورگان شوستر و همراهانش براي تجديد سازمان امور
دارائي و مالي و خزانۀ كشور در سال 1911 ميلادي دعوت گرديد و علاوه بر آن دعوت و
استخدام دكتر مبلسپوي آمريكائي در سال 1922 ميلادي و هيئت همراهش بعنوان رئيس كلّ
ماليۀ ايران كه مدتي خزانه دار كلّ كشور بوده است و دعوت مجدّد او و يا مورنارد
بلژيكي و مك كاسكي آمريكائي دررأس خزانه داري كشور و يا كساني مانند نوز بلژيكي و
ماژرورهال آمريكائي براي سازماندهي مجموعۀ نظام مالي كشور انجام پذيرفته است.

بنابراين كسي نمي­تواند منكر نقش
مؤثر آنها در شكل گيري نظام مالي بر اساس ارزشهاي ستوده در جوامع غربي و مأموريت
اينها وقتي تمام مي­شده است كه از تربيت كارشناسان ايراني در چارچوب نظام مالي
طراحي شدۀ آنها اطمينان حاصل مي­كرده­اند و شما چطور مي­توانيد حتّي تصّور كندي كه
نظام مالي كشور از انديشه و بينش آنها متأثر نباشد. البته شايد بعضي هم معتقد به
انجام خدمات آنها در كشور باشند كه بحث خدمت يا خيانت آنها در اينجا مطرح نيست. و
من وقتي اينگونه برخورد را در نامۀ ياد شده ديدم تعجّب كردم كه مگر ممكن است
برادران ما در وزارت دارائي سوابق را در اختيار نداشته باشند و حتّي به مناسبت
ضرورتهاي بعد از پيروزي انقلاب اسلامي بر روي اين سوابق بررسي و تحقيق علمي و
سياسي نكرده باشند؟ البته وقتي ديدم نويسنده كتاب «مأموريت آمريكائيها در ايران»
مي­گويد «بدبختانه ما بايد گزارشهاي وزارت ماليۀ ايران را از روزنامه­هاي خارجي
نقل كنيم چون در بايگاني وزارت دارائي كسي از آنها خبر ندارد» فكر كردم شايد
واقعاً از اين سوابق چيزي باقي نمانده و ما بايد فقط به كتب تاريخ مراجعه نمائيم.
البته موارد ديگري نيز در ارتباط با نامه، مطرح است كه بيش از اين اطالۀ كلام به
مصلحت نمي­باشد و در خاتمه ذكر اين نكات را لازم مي­دانم كه: برادر عزيز من و شما
سنگ دلسوزي براي اين نظام مقدّس و مظلوم را به سينه مي­زنيم و اگر حرفي گفته مي­شود
انشاء الله از روي سوز و گذار است و اينكه مي­خواهيم از اين فرصتهاي طلائي كه
خداوند عنايت كرده و با رهنمودهاي امام بزرگوار، كارها را پيش ببريم و نظام اجرائي
كشور را ساده و سبك بال نمائيم تا راههاي طي نشده را در فاصله­هاي كوتاه­تر زماني
طي نمائيم، واقع امر اين است كه اين نظام پيچيدۀ اجرائي را مأمورين صادراتي و دست
نشاندۀ استعمار در گذشته در كشور طراحي و جا انداختند (گر چه ممكن است خودشان هم
اطلاع نداشتند) و من و شما را هم بر اساس آن قالبي تربيت كردند (البته من و شماي
نوعي) و امكان هر گونه تفكّر خلاق و واگرا و متحوّل را از ما گرفتند و ما را طوري
ساختند كه فقط از يك روزنه و با يك عينك و آن هم در فضائي تاريك و تنگ بنگريم
و  هر كجا خواستيم سر را بلند كرده و از
فضاهاي وسيعتر و بهتر نظاره كنيم بر سرمان زدند و با شيوه­هاي خاص عادتمان دادن و
آن را سالها براي ما ملكه كردند و حتّي امروز من و شما هم بخاطر آن بر سر هم مي­زنيم.
بيائيد واقع بينانه بنگريم، واقعاً اين نظام اجرائي يكي از عوامل مهمّ كندي امور و
عقب نگهداشتن كشور نيست؟ و چنانچه با ديد بازتري نگريسته شود بعنوان رساله­اي
تحقيقاتي در حدّ دكترا مي­توان نقش نظام مالي را در عقب نگهداشتن كشور از رشد و
توسعه،‌ موشكافي و عريان كرد. كشورهاي پيشرفته دهها سالِ آيندۀ خود را مي­بينند و
من و شما را درگير جرياني كرده­اند كه هميشه به گذشته آن بيانديشيم. مثلاً كاركنان
وزارت دارائي و وزارتخانه­هاي ديگر بايد به سال 1353 يعني به يك مقطع زماني 12 سال
قبل بيانديشند تا تفريغ بودجه صورت پذيرد كه آخر چي؟ واقعاً اينكار و كارهاي مشابه
و حتّي عملكردهاي سالهاي آتي بر اساس همين نظام مالي چقدر نيروها و امكانات بالفعل
و بالقوۀ ما را كه مي­تواند صرف كارهاي مهمّ­تر و اساسي­تر كشور بشود به خود مشغول
داشته است، كه رفع و رجوع اكثر آنها پشيزي ارزش ندارد. بيائيد و بي­جهت از چيزي كه
خود به آن اعتقاد نداريم دفاع نكنيم و فكر كنيم چه كاري انجام دهيم و چه راهي را
در پيش بگيريم كه با حدّاقل مصرف نيرو در هر زمينه، حدّاكثر كارآئي را بدست آوريم
چرا كه راه درازي در پيش داريم و بايد قدر لحظه لحظه­هاي وقتمان و ذره ذره­هاي
امكاناتمان را بدانيم. ان شاء الله.

با تشكر محمد رضا حافظ نيا

پاسخ به نامه­ها

سمنان- خواهر…

حداقل يك نام رمزي مي­نوشتيد! نوشته­ايتد
شوهرتان بر شما علاوه بر كارهاي خانه، خريد را نيز تحميل مي­كند بلكه گاهي بعضي از
كارهاي مربوط به حرفۀ خود را نيز از شما مي­خواهد، با اين همه به جاي تشكر و
قدرداني شما را به تنبلي متهم مي­كند و اگر براي خريد نان معطل شود با عصبانيت با
شما برخورد مي­كند كه اين كار وظيفه شما است.

شايد اين طرز تفكر در بسياري از
خانواده­ها حاكم باشد. ما در شماره 33 مقاله­اي راجع به حقوق همسران نگاشتيم و اين
مطلب را روشن ساختيم كه اگر قرار باشد بر اساس حقوق و وظايف شرعي عمل شود مرد حق
درخواست تهيه غذا يا شستن لباس و حتي پهن كردن رختخواب و دادن يك ليوان آب به دست
او ندارد. بلكه طبق آيه قرآن كه ديگر جاي شكي نيست براي شير دادن فرزند خويش حق
دارد مطالبه اجرت كند و همه مسئوليتها بر دوش مرد است ولي از سوي ديگر حقوقي براي
مرد وجود دارد كه ممكن است بر اكثر بانوان مشكل باشد. پس بهتر است جوّ خانه را بر
اساس مطالبه حقوق قرار ندهيد بلكه بر اساس تفاهم و همكاري و گذشت و مهرباني قرار
دهيد. شما آن چه در توان داريد انجام دهيد و از زحمات شوهرتان كه براي تهيه لوازم
زندگي و رفاه حال شما زحمت مي­كشد تقدير نمائيد او نيز تا مي­تواند در كارهاي خانه
شما را كمك كند و از خدمات شما تشكر نمايد و توقع خود را كم كند و بداند هر چه در
خانه انجام مي­دهيد بر اساس يك وظيفه نيست و او حق مطالبه كارهاي خانه را ندارد تا
چه رسد به كارهاي بيرون.

شوشتر- برادر 883 – ر- ت

گناه به اختيار انسان است اگر بخواهد
مي­تواند ترك كند. و ما هيچ راهي سراغ نداريم كه ايمان و تقوي را به انسان تزريق
كند تقوي با صبر و ترك خواسته­هاي نامشروع به دست مي­آيد ازدواج كنيد تا امكان
خودداري از گناه بيشتر شود.

حومۀ تهران- خواهر ف- ل- ر

به پزشك زنان مراجعه كنيد.

نهاوند- برادر محمد شفيع جلالوند.

نوشته­ايد چرا در جمهوري اسلامي از
شخصيتها در حال حيات تمجيد نمي­شود و خصائص زندگي آنها را اعلام نمي­كنند و پس از
مرگ از آنها تجليل مي­شود، در حاليكه در كشورهاي ديگر چنين نيست؟

پاسخ اين است كه از نظر اخلاق اسلامي
تمجيد از اشخاص در محضر آنها پسنديده نيست زيرا ممكن است موجب غرور و خودپسندي
شود.

مرودشت- برادر، گ- ل- ا- س- ع- ب

باز هم آن برادران را نصيحت كنيد و
وادار نمائيد كه نماز بخوانند. تندي و خشونت مفيد نيست بلكه مضرّ است بايد راههاي
نفوذ در ديگران را بياموزيد براي اين كار از كتابهاي مربوطه مانند آئين دوست يابي
استفاده كنيد بهرحال شما تكليفي بجز تذكر نداريد.

خواهر، ف- ح- موسوي تبريزي

1-     برادر همسر رحم شما نيست تا مسأله صله رحم لازم باشد و با
وصفي كه نوشته­ايد اگر اميد هدايت نيست همان بهتر كه رابطه­اي نباشد تا آنها تأثير
منفي در شما نكنند.

2-     در خانه كساني كه خمس نمي­دهند مي­توانيد غذا بخوريد مگر
اين كه يقين كنيد عين آن مال مورد تعلق خمس قرار گرفته و نپرداخته­اند.

تهران- د- ر- ز- ر

سؤالهائي كه نوشته­ايتد هر كدام
حداقل نياز به يك مقاله دارد تا پاسخ آن داده شود و باز هم جاي سؤالي باقي خواهد
ماند شما بايد از كتاب استفاده كنيد. مي­توانيد پاسخ همه آن سؤالات را تقريباً در
كتابهاي علامه طباطبائي و استاد شهيد مرتضي مطهري بخوانيد بخصوص اگر بتوانيد از
كتاب ارزندۀ اصول فلسفه بهره ببريد.

اصفهان- برادر فريدون- شاخ -55

گناه شما هر چه بزرگ باشد لطف و رحمت
بي پايان الهي بزرگ­تر است توبه كنيد و اميدوار باشيد. البته نگراني به دليل گناه
بجا است ولي مانع اميدواري نمي­شود. ازدواج كنيد تا بهتر بتوانيد دين خود را
نگهداريد. شما سالميد و هيچ جاي نگراني نيست.

برادر غ- الف- 140

برداشتن مهمات هر چند فشنگهاي كوچك
باشد جايز نيست اين كار گذشته از اينكه خطرناك است تصرف در بيت المال است و موجب
ضمان مي­باشد.

تهران- خواهر- 21- م- ز

از اين كه به لطف خداوند از شر آن
گروهك كافر نجات يافته­ايد خداي را شكرگزاريم. از گمراهي همفكران گذشته نگران
نباشيد و به وظيفه خود عمل كنيد و آن هدايت را راهنمائي آنها است كه آن كس كه
شايستگي داشته باشد مي­پذيرد و آن كس كه نپذيرد ضرروي براي شما نخواهد داشت.
نمازها و روزه­هاي فوت شده را قضا كنيد و تا حد مقدور كفاره روزه را بپردازيد و
اگر تمكن از پرداخت كفاره نداريد بمقدار ممكن صدقه بدهيد. تصرف شما در اموال خانه
با اين كه پدر خمس نمي­دهد آنجا كه يقين نداريد و لازم نيست تحقيق كنيد كه در چه
مواردي حتماً خمس تعلق گرفته است.  اگر برق
خانه دزدي است و امكان گزارش نيست شما دكمه چراغ و مانند آن را نزنيد. برادر را
نيز نصيحت كنيد. بيش از اين تكليفي نداريد.

گراش فارس- برادر، م- ف

1- بهرۀ پول حرام است ولي بانكها
ظاهراً چيزي را بعنوان بهره نمي­پردازند.

بول پسر و دختر شيرخوار نجس است و در
اين جهت فرقي ندارند.

كبوتر آهنگ- برادر، ج- ب

صلح و نزاع ماد رو مادرزن ربطي به
شما ندارد. نه همسر خود را طلاق بدهيد و نه با آنها قطع رابطه كنيد اگر نتوانستيد
آنها را آشتي بدهيد در كار آنها دخالت نكنيد و خود را از معركه دور نگه داريد در
عين حال متوجه باشيد كه حق عظيم مادر را ناديده نگيريد و زنهار كه از شما به او
توهيني نشود.

مهران- برادر، ن- ق

در ازدواج شما رضايت پدر شرط نيست
ولي سعي كنيد تا حد مقدور رضايت او را بدست آوريد.

برادر، ق- ش 111 پيروزي

ما پزشك پاسخگو نداريم و اگر شما
چنين حالتي داريد حتماً به پزشك مراجعه كنيد.

اصفهان- برادر تيمور 196.

ازدواج شما با او جايز نيست و هيچ
راه حلي ندارد بطول كي از اين مورد منصرف شويد.

پاسخ به نامه­ها

كرج- خواهرم- ج 43

1-     احكام الهي همه بر اساس مصلحت است ولي اكثراً ما حكمت آنها
را دقيقاً نمي­دانيم و لازم نيست بدانيم همين كه ثابت شود حكم خداوند است بايد
بپذيريم. اين نهايت طغيان يك انسان است كه از خداي خود براي تكاليفي كه از او مي­خواهد
مطالبه دليل نمايد. بهرحال مسأله بردگي اختصاص به زن نارد و مرد نيز برده و خريد و
فروش مي­شود ولي مورد آن از نظر اسلام اختصاص به كافر حربي مستحق اعدام دارد و
جايز نيست يك انسان آزاد و بي­آزار را بعنوان برده خريد و فروش كنند. در اين زمينه
مقاله­اي از علامه طباطبائي در مجله شماره 22 آورده­ايم مطالعه كنيد.

2-     غسل ميت و غسل جنابت و ساير اغسال و وضو و تيمم و امثال آن
همه بر اساس حكم خداوند است نه رعايت مسائل بهداشتي و لذا اگر كسي كاملاً خود را
بشويد و قصد غسل نكند كافي نيست و از همه واضحتر مسأله تيمم است زيرا خاك خود موجب
آلودگي است نه بهداشت ولي حكم خدا همين است.

ساري- برادر، پ-پ- 800

اين قدر وابسته به يك مورد نباشيد كه
اگر موافقت نشد از اصل ازدواج منصرف شويد از موردي ديگر خواستگاري نمائيد و هر چه
زودتر اقدام كنيد تا از اين ناراحتي رواني رها شويد.

برادر الف 8045

شما فكر مي­كنيد كه احكام شرع ساخته
مجتهدان و علما است كه بخاطر شما تغيير بدهند يا راه چاره­اي براي شما بيابند اين
حكم خدا است و قابل تغيير نيست اگر يقين به موضوع داريد بايد از اين كار صرف نظر
كنيد و هيچ راهي ندارد.

گيلان- خواهر، ف- ق

جريان را با مادرتان در ميان بگذاريد
اگر او راست مي­گويد هر چه زودتر بطور رسمي ازدواج كنيد. هر گونه رابطه­اي قبل از
عقد جايز نيست. ازدواج شما با او ان شاءالله با مشكل روبرو نخواهد شد ولي زنهار كه
قبل از عقد شما را فريب ندهد.

چالوس- برادر، ر ب پ

بچه دار نشدن مانع ازدواج نيست پس از
موافقت پزشك هر چه زودتر اقدام نمائيد.

تهران- برادر،‌ع- م

ازدفتر حضرت امام سؤال شده است كه در
مازندران دو نوع خرگوش است يكي بز پا كه سم دارد و ديگري سگ پا كه پنجه دارد آيا
هر دو حرام است؟

پاسخ دفتر امام چنين است:

بفرض آنكه خرگوش بر چند صنف باشد
تمام اصناف آن كه عنوان خرگوش بر آن منطبق شود جزو حيوانات حرام گوشت است.

جبهه جنوب- برادر الف- ب- س- م- ز 25

مشكل شما نتيجه يك اشتباه بزرگ است
كه در اكثر خانواده­ها اتفاق مي­افتد و ما براي عبرت ديگران به آن اشاره مي­كنيم.
شما به داماد خود بعنوان حافظ و نگهبان خانه اعتماد كرديد آن هم خانه­اي كه در آن
تنها خواهر 17 ساله شما بود و او خيانت كرد. و اين هشداري است به همه خانواده­ها.
داماد شما محرم خواهرتان نبود و حتماً اگر محرم بود هم نبايد در چنان وضعي اعتماد
مي­كرديد بهرحال اكنون شما در آن رابطه تكليفي نداريد و هيچ كاري نمي­توانيد انجام
دهيد زيرا دليلي نداريد بعلاوه هر حركتي موجب افتضاح و رسوائي است. و او هم بدون
شك به مكافات عملش گرفتار خواهد شد.

تبريز خواهر، خ- ش- ف

روزه­ها و نمازهاي فوت شده را بايد
قضا كنيد و تا قضاي روزه­ها تمام نشده روزه مستحبي جايز نيست نماز مستحبي اشكال
ندارد ولي چون نمازهاي فوت شده شما زياد است اولويت را به قضا بدهيد و چون ترك
روزه در ابتداي تكليف به دليل جهل به مسأله و عدم اهتمام پدر و مادر بوده كفاره بر
شما واجب نيست.

سومار- برادر، م- ح- م

هر گناهي كرده باشيد با توبه واقعي
به درگاه الهي اميد بخشش هست نااميد نشويد كه اين بزرگترين گناه است.

آبدانان- برادر، م- ي

ما هيچگونه مسئوليت اجرائي و نظامي
نداريم بايد به مراكز مسئول شكايت نمائيد.

اقليد فارس- برادر، ا- ك- ن- 2525

گر چه روابط شما گناه بوده ولي به
عهد خود وفا كنيد.

نوشهر- برادر فريد- ع

1-     تا مدت صيغه آن دختر تمام نشده ديگري نمي­توان با او ازدواج
كند حتي خود او هم نمي­تواند ازدواج دائم كند مگر اينكه وقت تمام شود يا باقيمانده
وقت را آن مرد ببخشد.

2-     ازدواج با دختر نامادري كه از شوهر سابق است اشكال ندارد
زيرا نه خواهر پدري شما است و نه خواهر مادري.

دزفول- برادر،‌ غ- م- ر-ا-خ

دوستي حد و مرزي دارد و بايد آن را
رعايت كرد آن گونه رفتار تنها با همسر جايز است. اين كه نوشته­ايد هيچ قصد شيطاني
نداريم خود يكي از دامهاي شيطان است. انسان خود را در انگيزۀ اين گونه اعمال و
رفتار فريب مي­دهد و در ناخودآگاه او انگيزۀ ديگري دارد ولي خداوند كه بر پنهانتر
از راز نيز واقف است كه شايد همين انگيزه­هاي ناخودآگاه باشد بر همه آنها انسان را
مؤاخذه خواهد كرد. زنهار كه حساب دقيق و حسابگر بي­نهايت آگاه است.

برادر علي قاسمي

پاسخ شما در مجله ممكن نيست آدرس
بدهيد.

اهواز- برادر، ت- خ

به دادگاه مدني شكايت كنيد و از آنها
بخواهيد تا حد مقدور اصلاح نمايند.

بجنورد خواهر ك- ت- ز

1-     نوشته­ايد در موقع عقد به شما احساسي دست داد كه موجب غسل
است آيا عقد باطل است؟ اولاً احساس موجب غسل نيست و به فرض كه موجب غسل دست دهد
عقد صحيح است.

2-     وسواس يك بيماري رواني 
خطرناك است كه زندگي انسان را مختل مي­سازد. معمولاً انسان مي­تواند با
تصميم و اراده خود را از آن نجات دهد ولي اگر مشكل پيچيده شد بايد به پزشك
روانشناسي مراجعه كنيد. بار ديگر در اينجا فتواي حضرت امام در مورد وسواس را منتشر
مي­سازيم. بر اساس اين فتوي شما نبايد به شك و وسوسه اعتنا كنيد و اگر مدتي به آن
اعتنا نكنيد تدريجاً به حالت معمولي برمي­گرديد. بهترين راه علاج وسوسه اعتنا
نكردن به آن است. اين مطلب هم در روايات اهل بيت عليهم السلام آمده و هم در
دستورات روانپزشكي.

كاشان- برادر، 1- مدرسه 14.

توضيحتان كافي نيست مشكل خود را
واضحتر با ذكر آدرس و نام بنويسيد.

تهران- برادر، خ- ح- ر

با فاميل گمرا خود قطع رابطه نكنيد و
سعي در هدايت آنان داشته باشيد. تصرف در مال آنها و خوردن از خوراك آنها و نماز
خواندن در خانه آنها در صورتي كه يقين نداريد عين آن مال مورد تعلق خمس باشد
اشكالي ندارد و شما نبايد در اين باره تحقيق نمائيد. در مورد طهارت و نجاست هر
كدام از منكر خدا يا رسول او صلي الله عليه و آله يا يكي از ضروريات دين با توجه
به ضرروي بودن آن باشد نجس است.

سيرجان- برادر، ع- س- م

راهنمائي ما اين است كه همان تصميمي
كه داريد در مورد ازدواج هر چه زودتر عملي سازيد و در مورد انتخاب همسر بيشاز همه
مسأله ديانت و ايمان و عفت و نجابت و اخلاق موافق را مورد توجه قرار دهيد.

كاشمر- برادر 24- ق- م

در جمعي حاضر بوديد. دوربين كسي را
برداشتيد و پنهان كرديد حاضران ديگري را متهم كردند و شما وجدانتان راضي شد كه او
كارش به شلاق خوردن برسد و حقيقت را نگفتيد چه كارز زشت و گناه بزرگي؟! بهرحال
اكنون بايد به هر تربيت كه ممكن است آنها را پيدا كنيد دوربين را بصاحبش برگردانيد
و سعي در اعادۀ حيثيت آن بي­گناه نمائيد.

تويسركان- برادر احمد چ- م- 17

احتمال 80 درصد كافي نيست و ازدواج
شما صحيح است. براي تفصيل مسئله، آدرس لازم است.

اهواز- برادر عباس ح.د. 555 –
مرودشت- برادر حيدر حسيني نژاد.

شما سالميد، نگران نباشيد.

نهاوند- خواهر نوشين 247

1-     تسليم ازدواج تحميلي نشويد كه عاقبت بدي دارد. تهديد آن شخص
به خودكشي براي شما تكليفي نمي­آورد.

2-     از آن كار جدّاً بپرهيزيد كه بسيار خطرناك و گناه است.

اردبيل- برادر ن.س

باطل كردن روزۀ ماه رمضان بوسيلۀ
استمنا مستوجب كفارۀ جمع است يعني بايد بعلاوۀ قضاي آن روز شصت روز روزه بگيرد كه
حداقل سي و يك روز آن پي در پي باشد و شصت فقير را غذا بدهد به هر كدام 750 گرم
غذاي معمولي ولو نان باشد. دادن پول كافي نيست.

تهران- برادر م. 55555 س

1- اگر آدرس ندهيد باز هم پاسخها
كوتاه خواهد بود. برادران و خواهران عزيز بايد بدانيد براي پاسخ به سؤالهاي شخصي
نمي­توانيم جاي زيادي را از مجله اشغال كنيم. بهرحال در مورد اجناس و پولهائي كه
از مردم برده­ايد اگر عين آنها باقي است نمي­توانيد بَدَل آنها را بدهيد مگر با
رضايت صاحبانش. از دادن آدرس نهراسيد كه ما راز نگهداريم و نامه­هاي امثال شما
بسيار است.

2- روزۀ آن روز شما كه استمنا كرده­ايد
باطل است و قضا  و كفارۀ جمع بر شما واجب
است يعني بايد هم آن روز را قضا كنيد و هم شصت فقير را اطعام و هم شصت روز روزه
بگيريد. در عين حال به لطف خدا اميدوار باشيد كه باز هم خداوند توبه را مي­پذيرد.
سن شما كم نيست و مي­توانيد ازدواج كنيد.

همدان- خواهر پروانه- ش

از پيشنهاد شما متشكريم. صيغه خواندن
ميان دختر و پسر كوچك براي ايجاد محرميت ميان افراد ديگر خانواده است و موجب
محرميت ميان آن دو نمي­شود و فقط در مدت عقد با يكديگر زن و شوهرند كه معمولاً مدت
كوتاهي است و پس از پايان يافتن آن مدت مي­توانند با يكديگر ازدواج دائم كنند.

نهاوند- برادر، الف- ي

1-     اگر يقين ندايد مانعي ندارد. توجه داشته باشيد كه حتي مقدار
كم آن مانع است و لازم نيست بحدّي كه موجب غسل است برسد.

2-      پتو و امثال آن را
كه از پادگان برده­ايد بايد برگردانيد و هيچ راه حل ندارد.

3-     نذرها را در وقت امكان ادا كنيد.

فلاورجان- خواهر، ن- ر- ي

1-     اگر توبه كنيد و دست از آن كار برداريد خداوند مي­بخشخد ان
شاء الله.

2-     غسل بر شما لازم نيست و به نظر ما در آن رابطه بهتر است صبر
كنيد تا پدرتان تصميم بگيرد.

رشت- خواهر، ب- ر

نمي­توانيد با نامزدتان صيغه بخوانيد
مگر با موافقت پدر.

برادر 191- 17- ك

طلاق ندهيد، چند مدتي تحمل كنيد و
راه نفوذ در ديگران را بياموزيد تدريجاً زندگي شيرين خواهد شد. كتابهاي روانشناسان
در مورد دوست يابي و همسرداري و امثال آن را بخوانيد.

رشت- خواهر، و- هـ

1-     استخاره الزامي به وجود نمي­آورد ولي به مصلحت شما است كه
مخالفت نكنيد.

2-     تا عقد شرعي خوانده نشده است از هر گونه ارتباطي اجتناب
كنيد.

3-     وصلت متقابل دو خانواده با يكديگر هيچ ضرر و اشكالي ندارد و
آن ضررهائي كه ذكر كرده­ايد از خرافات است.

برادر ح 399

كار شما اشكالي ندارد نگران نباشيد.

خرم آباد- خواهر طاهره- ط

1-     ازدواج زن مسلمان با مرد غير مسلمان به هيچ وجه جايز نيست.

2-     بنظر ما بهتر است كه زن پيشنهاد شوهر سابق را نپذيرد.

3-     صبر كنيد و تحمل داشته باشيد و كتابهاي مربوط به روش برخورد
با همسر را بخوانيد و دستورات اخلاقي را به كار ببنديد تدريجاً در روحيه او تأثير
خواهيد گذاشت.

ورامين- خواهر آزاده

ازدواج كنيدن حتماً او را فراموش
خواهيد كرد و از اين خيال پردازيها رها خواهيد شد.

گلوگاه- خواهر، ر- ح- خ- ج-0 324-32

به نظر ما بهتر است شما هيچ اقدامي
نكنيند و همچنان متانت و عفت خود را نگه داريد ولي در موقع مناسب كه ان شاء الله
پيش خواهد آمد حرف خود را بزنيد.

اصفهان- برادر ح.ح.پ

از دفتر استفتاء امام در قم بپرسيد.

مشهد- برارد علي پ

نسبت به گذشته اشكالي نيست احتياطاً
يك بار ديگر عقد را بخوانيد.

اهواز- برادر، م- ر- ا- ي

او شوهر دارد و جايز نيست كمترين
اظهار علاقه به ازدواج با او بنمائيد حتي با اشاره و كنايه بلكه با توجه به آن
سوابق بايد از او دوري كنيد و هر چه زودتر با ديگري ازدواج كنيد كه او قطع اميد
نموده و در زندگي آن خانواده خللي وارد نشود.

خرم آباد- برادر، ع- 100 – برادر، ج-
ك- م- 457- 44 – چالوس- خواهر، خ- م- – اصفهان- خواهر، اف- اس- پ.

لطفاً نام كامل و آدرس دقيق پستي خود
را با ذكر مجدد سؤال بدهيد تا پاسخها بصورت خصوصي ارسال شود

در گوشه و كنار جهان

*كويت و عربستان براي عراق اسلحه مي­خرند

روزنامه برزيلي «اوجلوبر» پرده از يك قرارداده بزرگ تسليحاتي ميان برزيل و
رژيم بعثي عراق برداشت. روزنامه مذكور كه اين خبر را آورده ياد آور شده است كه
ارزش اين قرارداد دو ميليارد دلار مي­باشد و تحويل اسلحه­هاي مذكور به عهده دو
شركت برزيلي «انجيسياس» و «افرايراس سنتگمان» گذاشته شده است. روزنامه فوق افزود
كه قرارداد شامل 300 زرهپوش سنگين از نوع «اوسوريو» مجهز به توپ كاليبر 130 ميلي
متري و 300 زرهپوش سبك از نوع «كاسكافيل» علاوه بر سكوهاي پرتاب موشك از نوع
«استروس» مي­باشد.

مجله بقيع كه اين خبر را از روزنامه برزيلي نقل كرده يادآور مي­شود: در جريان
امضاي قرارداد مذكور، مسئولاني از رژيمهاي عربستان و كويت حضور داشته و از طرف
كشورهاي خود به شركت­هاي برزيلي تعهد دادند كه بهاي قرارداد را پرداخت خواهند كرد.

لازم به تذكر است كه كشورهاي خليج فارس تا 
كنون جمعاً بالغ بر 55 ميليارد دلار به عنوان كمك به رژيم بعثي عراق در جنگ
عليه جمهوري اسلامي پرداخت كرده­اند.

*اسائه ادب به صهيونيست­ها ممنوع!

در حالي كه پنجمين كشتي گردشي اسرائيلي وارد بندر «پرت سعيد» شد و مواجه با
شعارهاي شديد مردم اين منطقه گشت و در نتيجه اسرائيلي­هائي كه در آن سوار بودند،
از ترس هجوم مردم، پياده نشدند، در اين حال خبر مي­رسد كه وزارت اعلام مصري اخيراً
قراري صادركرده است كه هيچ يك از روزنامه­ها و مجلات كشور حق ندارد كوچكترين اسائه
ادبي به اسحاق شامير نخست وزير اسرائيل بكند و يا اينكه جنايتهاي اسرائيليان را در
حق مردم مظلوم و تحت فشار فلسطين محكوم نمايد و بجاي اين كار بر همه لازم است كه
با مقالات مثبت! خود تلاش در به ثمر رسيدن صلح واقعي! بكنند و مردم مصر را آماده
براي استقبال از اسرائيلي­هاي توريست- يا تروريست- بنمايند.

*60% مردم فلسطين خواهان حكومت اسلامي هستند

علي رغم كوششهاي خائنانه رهبران مرتجع فلسطين كه به دروغ خود را رهبر
فلسطينيان مي­نامند براي برسميت شناختن صهيونيستهاي قاتل و لوث كردن خون هزاران
شهيد فلسطيني در طول 40 سال اشغال اين سرزمين مقدس، و علي رغم تلاشهاي بهم پيوسته
مرتجعين عرب براي عربي جلوه دادن قيام مبارزين فلسطيني و ناسيوناليستي خواندن آن،
در استفتائي كه اخيراً دانشگاه «النجاح» با همكاري روزنامه «الفجر»- كه در بيت
المقدس صادر مي­شود- از اهالي سرزمين اشغالي به عمل آورده و راديو و تلويزيون
استراليا و كانادا نيز نتيجه اين استفتاء مهم را منتشر كرده­اند، بيش از 60% از
آنهائي كه در اين استفتا شركت كرده­اند (كه دو سوم آنه از جوانان مي­باشند) تاكيد
كرده­اند كه خواهان فلسطيني اسلامي و مستقل با اسرائيل مي­دانند و 50% از آنان
تاكيد كردند بر اينكه بجاي درخواست يك دولت فلسطيني در يك جزء كوچك از فلسطين (كه
يا سرعرفات همواره خواب آن را مي­بيند) حركت همگاني براي آزادي كل سرزمين فلسطين
آغاز شود و تا رسيدن به هدف ادامه داشته باشد.

*آيا هند به پاكستان حمله مي­كند؟

سه عامل مهم در سياست پاكستان،‌ هند را وادار به عكس العملهاي سياسي و به
احتمال زياد نظامي عليه پاكستان كرده است:

1-     خبري كه نشريه­هاي غربي منتشر كرده­اند در رابطه با وجود
بمب اتمي در پاكستان و لزوم از بين بردن مركز توليد اسلحه­هاي اتمي پاكستان قبل از
رسيدن به سطح توليد.

2-     تلاش پاكستان براي تقويت نيروهاي دفاعي خود از قبيل خريدن
«آواكس» از آمريكا و ضد هوائي­هاي مدرن به هدف خنثي كردن هجوم هواپيماهاي خارجي
بويژه پس از تبليغات زيادي كه نشريات 
وابسته به صهيونيستم درباره توليد اولين بمب اتمي اسلامي در پاكستان به اوج
خود رسانده­اند.

3-     كوشش پاكستان در جلوگيري از حركت­هاي مجاهدين افغاني و
سركوبي آنان تا از اين راه چراغ سبزي به «مسكو» نشان دهد و شوروي را از دادن آن
همه سلاحهاي مدرن و گرم به هند باز دارد.

اخلاق و تربيت اسلامي

قسمت ششم

حجة الاسلام محمد حسن رحيميان

روش­هاي تربيت اخلاقي

بديهي است كه انسان بدون داشتن انگيزه و هدف، ‌هيچگونه حركتي را انجام نمي­دهد
و حركت به سوي تهذيب نفس و كسب فضائل اخلاقي نيز از اين قاعده، مستثني نيست و
روشهاي تربيت اخلاقي بر اساس انگيزه­هائي كه براي اخلاق منظور شده، پايه گذاري
گرديده است كه مي­توان به طور عمد آنرا به دو روش تقسيم كرد.

روش اول روشي است كه بدون كمك وحي و گر چه حكيمانه ولي در محدوده جهان مادي
اخلاق را مورد نظر قرار داده و انگيزه آن را مصالح زندگي و محبوبيت اجتماعي دانسته
و علم اخلاق و روش تربيتي آن را روي اين خط تنظيم كرده­اند.

روش دوم روش انبياء است كه برخلاف روش اول كه بر اساس بينش محدود بشري بنا
نهاده شده و به جاي تكيه بر مصالح و انگيزه­هاي زندگي اين دنيا كه فناپذير است،
روي مصالح و انگيزه­هاي جهان باقي و عالم قيامت تكيه كرده­اند و اساس اخلاق را بر
محور ايمان به خدا و روز جزا و سعادت اخروي قرار داده­اند. در قرآن مجيد آيات
فراواني در اين زمينه آمده است و از باب نمونه در مورد صبر و پاداش صبر پيشه­گان
مي­فرمايد:

«اِنّما يُوَفيَّ الصّابِرُونَ اَجْرَهُمْ بِغَيْرِ حِسابٍ».

(زمهر آيه 10)

همانا پاداش صابران، بيرون از حساب داده مي­شود.

و در مورد كيفر ظلم و ستم پيشه گان مي­فرمايد:

«إنَّ الظَالِمينَ لَهُمْ عَذابٌ اَليمٌ».

(ابراهيم آيه 23)

همانا براي ستمگران، عذابي دردناك است.

و بالجمله در اين روش براي ترغيب به كارهاي خوب،‌ وعده پاداش نيك و نعمت بهشتي
و براي بازداشتن از كارهاي زشت، وعده عذاب و كيفر داده شده است و طبيعي است كه اين
روش متناسب با جهان بيني الهي مكتب وحي است و انسان را در پرتو ايمان به مبدأ هستي
از دايره دنياي فاني و مظاهر آن به جهان باقي و ابدي و عالم غيب سوق مي­دهد.

بر مبناي اين روش، انسان در چهارچوب تعليمات الهي و ايمان به مبدأ و معاد كه
زمينه در نهاد و فطرت او دارد تمام كارهاي نيك را به عنوان عبادت خدا و اطاعت از
دستور او كه خير و سعادت جاوداني را در پي دارد انجام مي­دهد و از همه زشتيها و
منكرات بخاطر آن كه مورد نهي خداوند هستند و موجب عذاب الهي است دوري مي­ورزد.

بنابراين، در مكتب انبياء تمام خوبيها و محاسن و فضائل اخلاقي و كارائي كه از
آنها نشأت مي­گيرند از مصاديق عبادت خدا محسوب مي­شوند و همانگونه كه قبلاً‌ گفتيم
اخلاق از مقوله عبادت است و از آنجا كه شناخت خدا و ايمان به او و بدنبال آن
عبادت، داراي مراتبي است، طبعاً پي آمدها و تأثيرات آن نيز روي انسان مختلف است و
اخلاق نيز كه نوعي از عبادت به حساب مي­آيد، داراي مراتب و آثار متناسب مي­باشد.

تا اينجا به اين نتيجه رسيديم كه در مكتب اخلاقي انبياء الهي،‌ انسان در پرتور
ايمان به خدا و معاد و تعليمات ديني و به انگيزه تنعم جاوداني و رهائي از عذاب
دوزخ به اصلاح نفس و درمان بيماريهاي آن پرداخته و متخلق به اخلاق حسنه مي­شود و
از كارهاي ناشايست، اجتناب و به عمل صالح روي مي­آورد.

روش پيشگيري

در اين ميان قرآن مجيد كه كتاب آسماني كاملترين اديان الهي است،‌ در كنار روش
فوق الذكر، روش كامل­تر و عميق­تري را ارائه فرموده است كه به يقين بهترين روش
اخلاقي است. فراگيري اين روش و بهره جستن از آن زمينه هر گونه بدي و صفات رذيله
را  در نفس انسان نابود مي­كند و به تعبير
ديگر اين روش به جاي درمان بيماريهاي نفس موجب پيشگيري آنها است.

در اين روش نيز اخلاق و كارهاي اخلاقي را در زمرۀ عبادات مي­يابيم ولي  عبادت در راستاي اين روش كم كم به شكل كاملتري
در مي­آيد و تا آنجا مي­رسد كه انگيزه آن نه به خاطر طمع در بهشت است (عبادت تجار)
و نه ترس از جهنم (عبادت بردگان) بلكه در پرتو شناخت بيشتر خدا و ايمان كاملتر،
فقط او را شايسته عبادت و ستايش مي­يابد و آنچه را انجام مي­دهد تنها براي رضاي او
است.

آنگاه كه انسان از خودآگاهي به خداآگاهي و سپس به خدا باوري صعود كرد نور
ايمان در جان او روشن مي­شود و كمال و جمال مطلق را فقط در مبدأ وجود و خالق هستي
مي­يابد و چنان مجذوب و پاكباخته او مي­شود كه مشتاقانه و با تمام وجود او را مي­پرستد
و تنها جمال و زيبائي را در او مي­جويد:

«اَللّهُمَّ اِنّي اَسْئَلسكَ مِنْ جَمالِكَ باَجْمَلِهِ وَكُلّ جَمالِكَ
جَميلٌ اَللّهُمَّ اِنّي اَسِئَلُكَ بِجَمالِكَ كُلِّهِ».

(دعاي سحر)

و كم كم فطرت زيبادوستي و حب به اوج شكوفائي پرواز و شعله محبت رو به افزوني و
تزايد و رشد مي­گذارد:

«وَالدَّينَ آمَنُوا اَشَدُّ حُبّاً لِلّهِ».

آنان كه ايمان به خدا آوردند شديدترين محبت را نسبت به خدا دارا هستند

(بقره- 165)

و بدين سان در حالي كه حب، به محور حقيقي و اصلي خود تعلق يافته و همواره
كيفيت آن افزون­تر مي­شود، بازتاب آن از مبدأ جمال به تمام آثار و آيات او گسترش
يافته و به تمام موجودات كه جملگي مخلوق و پرورده او هستند كشيده مي­شود و در اين
ميان آنچه را كه از قرب معنوي و انتساب و محبوبيت بيشتر نزد خداوند برخوردار باشد
به همان نسبت محبت بيشتري به آن تعلق مي­گيرد كه نمونه­هائي از آن عبارتند از:
كتاب خدا، احكام خدا، عبادت خدا، بندگان مقرب خدا،‌ خانه خدا و… و از همه بالاتر
فرستاده بزرگ او پيغمبر اسلام و دستورات نجات بخش او و همين ايمان و محبت است كه
با نيروي شگرف انسان را در برابر محبوب و دستوراتش خاضع و خاشع كرده و جز به اطاعت
و پيروي از او و سعي در جلب رضا و تقرب به او به هيچ چيز ديگري فكر نمي­كند چرا كه
محبت و پيروي از محبوب قابل جدائي نيستند و لازمه اين دو نيز محبت متقابل محبوب
است.

«قُلْ اِنْ كُنْتُم تُحِبُّونَ اللهَ فاتِّبعُوني يُحْبِبْكُمُ اللهُ».

(آل عمران- 31)

بگو- اي پيامبر- اگر خدا را دوست مي­داريد از من پيروي كنيد تا خداوند نيز شما
را دوست بدارد.

آري! انسان در چنين مقامي تمام زيبائيها، كمالات و خوبيها را نمودار و پرتوي
از زيبائي مطلق و كمال بي­پايان و حسن بي­كران خداوندي دانسته و به هر چه مي­نگرد
جلوه زيباي او را مي­بيند و بلكه با همه چيز و قبل و بعد هر چيز خدا را مي­نگرد
چرا كه در ديدگاه او هيچ چيز مستقل از خدا نيست.

در اين مقام است كه انسان در مي­يابد كه:

«اِنَّ الْعِزَّةَ‌ لِلّهِ جَميعاً».

همانا تمام عزت از آن خدا است.

(يونس- 65)

و «اَنَّ الْقُوَّهُ لِلّهِ جَميعاً».

به يقين تمام قوت و نيرو از آن خداست.

(بقره- 165)

و «لَهُ مُلْكُ السَّمواتِ و الأَرضِ».

ملك هستي و ملك آسمانها و زمين همگي از او است.

(در آيات مكرر آمده است)

و….

خدائي كه تمام عزت و قوت مخصوص او است، خدائي كه مالك همه چيز است و در برابر
حقيقت چنين ملكي هيچگونه استقلالي براي هيچ چيز و هيچ كس قابل تصور نيست، خدائي كه
با ايمان و محبت به او ديگر در دل انسان جائي براي غير او نمي­ماند فقط او را مي­پرستد
و تنها از او كمك مي­جويد.

«اِيّاكَ نَعْبُعدُ وَ‌ ايّاكَ‌ نَسْتَينُ».

و سرانجام با تحقق چنين مقامي است كه زمينه تمام رذائل اخلاقي و زشتيها به طور
كلي از قلب انسان رخت بر مي­بندد و با پيوند به مبدأ عزت و قوت است كه ديگر جائي
براي طمع يا ترس از غير خدا باقي نمانده و منشأ بروز هر گونه عمل غير خدائي و ضد
اخلاقي كه براي جلب منفعت و يا دفع ضرر انجام مي­گيرد، منتفي مي­شود و در نتيجه جز
آنچه را كه موجب رضاي خدا و تقرب اوست نخواسته و انجام نمي­دهد.

در راستاي زندگي چنين انسانهائي كار مباح هم انجام نمي­گيرد چه رسد به كار زشت
و ناپسند و حرام خوردن و خوابيدن، دم و بازدم آنها هم براي خدا و در مجراي نيل به
بندگي و پرستش او است و همه تبديل به عبادت مي­شوند و اينگونه مي­شوند  كه قرآن فرموده:

«اِنَّ صَلوتِي وَ نُُسُكي وَ مَحْيايَ وَ‌مَماتي لِلّهِ رَبَّ الْعالَمينَ».

(انعام- 162)

در سير تكاملي اين مكتب اخلاقي، سراپرده روان روح انسان چنان از ايمان به خدا
و محبت او آكنده و مسخره مي­شود كه از هر چه جز او هست دل بركنده و مقام «كمال
الانقطاع اليه» را مي­جويد. مقامي كه حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام در مناجات
شعبانه از معبودش طلب مي­كند:

«اِلهي هَبْ لي كَمالَ الأِنقِطاعِ اِلَيْكَ وَاَنِرْ اَبْصارَ قُلوبنا
بضِياءِ نَظَرِها اِلَيْكَ حَتّي تَخْرقَ اَبْصارُ الْقُلُوب حُجَبَ النُّورِ
فَتَصِلَ اِلي مَعْدِنِ الْعَظَمَةِ وَ تصيرَ اًرْواحُنا مُعَلقَّةً بِعِزِّ
قُدْسِكَن.

اي خدا من هبه كن مرا حالتي كه از همه چيز به سوي تو دل بركنم و نوراني كن چشم
دل ما را به روشني نظر به سويت تا چشم دل حجابهاي نور را بشكافد و به معدن عظمت
پيوند يافته و روانهاي ما به عزت قدست وابسته شود.

و امام حسين عليه السلام در دعاي عرفه خدا را چنين مي­خواند:

«… اَنْتَ الَّذي اَشْرَقْتَ الأَنْوارَ في قُلُوبِ اَوْليائَكَ حَتّي
عَرَفُوكَ وَ وَحَّدُوكَ وَ اَنْـَ الَّذدي اَزَلْتَ الأَغْيارَ عَنْ قُلُوبِ‌
اَحِبّائك حَتّي لَمْ يُحِبُّوا سِواكَ وَ‌لَمْ يَلْجَئوُا اِلي غَيْرِكَ…».

توئي آن كه روشنيها را در دل دوستانت تابان كردي تا ترا شناختند و ترا به
يگانگي خوانداند و توي آن كه اغيار را از سراپرده دل دوستانت زائل كردي تا جز تو
را به دوستي نگيرند و به غير تو پناه نبرند…

 «… فَهّبّْني يا اِلهي وَسَيّدي وَ
مَوّلايَ وَرَبْي صَبَرْتُ عَلي عَذابِك؟َ فَكَيْفَ اَصْبِِرُ عَلي فِراقِكَ».

(دعاي كميل)

خداي من، آقاي من، سرور من و پرودگار من، گيرم كه بر عذاب تو صبر كنم اما چگوه
بر دوري از تو طاقت آورم.

شرح و بيان اين مرتبه متعالي و سخنان پرمعني و عميق معصومين عليهم السلام كه
فقط چند فراز از آنها مورد اشاره قرار گرفت از وسع مقام و توان ما خارج است، جائي
كه امام امّت اين اسطوره ايمان و معرفت در مقام بيان كلماتي از مناجات شعبانيه خود
را ناتوان مي­بيند.

بهرحال راه به سوي كمال مطلق راهي است بي­پايان و مهم آن است كه انسان در اين
راه قدم گذاشته و به عالم بالا پر كشد و هر چه بيشتر به خدا نزديك­تر شود، خدائي
كه تمام عزت و نيرو مخصوص او است كه هر چه انسان پيوندش با خدا نزديكتر و مستحكم­تر
شود از عزت بي­كران او بهره­مند مي­شود.

«لِلّهِ الْعِزَّهُ وَلِرَسُولِهِ وَللْمُؤمِنين».

(منافقون- 8)

عزت مخصوص خدا و رسول خدا و مؤمنان است.

و بدينگونه است كه انسان در اين مسير عزت و كرامت راستين را در نفس خويش باز
مي­يابد و ديگر جائي براي ذلت و پستي در او باقي نمي­ماند در حالي كه همين احساس
ذلت است كه منشأ تمام رذائل اخلاقي است كه به نمونه­هائي از اين ريشه يابي در سخن
معصومين عليهم السلام توجه مي­كنيم:

امام صادق عليه السلام:

«ما مِنْ رَجُلٍ تَكَبَّرَ اَوْ تَجَبَّر اِلّا لِذِلَّةٍ وَجَدَها في
نَفْسِهِ».

(كافي ج 2 ص 236 حديث 17)

هرگز كسي تكبر و تجبر نمي­ورزد مگر بخاطر ذلتي كه در نفس خويش احساس مي­كند.

و در جاي خود ثابت است كه تكبر و تجبر خود ريشه بسياري از مفاسد و رذائل
اخلاقي هستند.

امام عليه السلام مي­فرمايد:

«اَلْغَيْبَةُ جُهدَ الْعاجِزِ«».

غيبت، تلاش انسان عاجز است.

و به تعبير ديگر غيبت نمودار احساس ناتواني در انسان غيبت كننده است.

و امام هادي عليه السلام فرموده­اند:

«مَنْ هانَتْ علَيْهِ نَفْسُهُ فَلا تَاْمَنْ شَرَّهُ».

(بحار ج 17- 214)

كسي كه در درون خويش احساس پستي كند از شر او در امان مباش.

چرا كه پستي و ذلت نفس منشأ تمام بديها است.

ولي انساني كه به خدا ايمان آورده و با مبدأ‌ عزت، قوت و كمال مطلق پيوند
يافته در پرتو ايمان و محبت شديد به خدا متخلق به اخلاق الهي شده و به عنوان خليفة
الله به مرتبه­اي از عظمت،‌ عزت و صلابت دست مي­يابد كه حتي طوفانهاي شهوت، غضب
مصيبت و تهاجم انواع دشمنان هرگز نمي­توانند او را تزلزل كنند.

«اَلْمُؤمِنْ كَالجَبَلِ الرّاسِخِ لاتُحَرِّكُهُ الْعَواصِفُ».

مؤمن همانند كوه ريشه دار و استواري است كه طوفانهاي سخت در او كمترين حركتي
ايجاد نمي­كند.

ادامه دارد

ياران امامان

زكريابن آدم قمي

سيد محمد جواد مُهري

«خداوند او را در مورد رحمت خود قرار دهد، چه روزي كه به دنيا آمد و چه روزي
كه از دنيا رفت و چه روزي كه دگربار برانگيخته مي­شود. همانا او تمام روزهاي
زندگيش را در عرفان و شناخت حق تعالي مي­گذراند و همواره خدا را ياد مي­كرد و در
راه خدا صبور و بردبار بود و به آنچه خدا و رسولش دوست داشتيد قيام مي­كرد. خدا او
را بيامرزد، از دنيا رفت در حالي كه ايمانش پابرجا بود و هرگز بيعتش را نكول نكرد
و در دين خدا چيزي را عوض ننمودف پس خدايش پاداش دهد، پاداش خواسته­اش، و بهترين آرزويشرا
برآورده كند…»[1]

اين سخن والا از امام جواد سلام الله عليه دربارۀ زكريّا بن آدم قمي نقل شده
است و اين ارزنده­ترين گواه بر صدق و راستي و خلوص و امانت و وفاي به عهد و تقوي و
بردباري و پابرجائي و عرفان و ايمانِ يكي از زبده­ترين ياران و ا صحاب امامان عليهم
السلام است. همو كه زندگي خود را صرف در خدمت به امام و پيشوايش حضرت رضا سلام
الله عليه نمود و در يكي از سفرهاي حج، همراه و رفيق حضرت و تا روز وفاتش وكيل و
منورد اطمينان او بود. همو كه تمام گفتارها و رفتارهايش نشاني از يك عارف به حق و
يك پارساي پرهيزكار و يك يار دانشمند امامان دارد و بقدري نزد امام هشتم عليه
السلام قرب و منزلت و آبرو داشت كه روزي به خدمتش عرض كرد:

«اِنّي اُريدُ الْخُرُوْجَ عَنْ اَهْلِ بَيْتي فَقَدْ كَثُرُ السُّفَهاءُ
فيهِم»- من قصد دارم، از وطنم بيرون روم و فاميلم را ترك گويم زيرا جاهلان بسياري
در بين آنها پيدا شده­اند.

حضرت در پاسخ فرمود:

«لا تَفْعَلْ‌ فَإِنَّ اَهْلَ بِتِكَ يُدْفَعُ عَنْهُمْ بِكَ كَما يَدْفَعُ
عَنْ اَهْْلِ بَغْدادَ بِأَبِي الْحَسَنِ الكاظِمِ عَلَيهِ السَّلامُ»- اين كار را
نكن (و به جائي ديگر مهاجرت ننما) زيرا بوسيلۀ تو، بلا از اهل بيت و خانواده­ات
دفع مي­شود، چنانچه بلا بوسيلۀ امام كاظم عليه السلام، از اهل بغداد (كاظمين) دفع
مي­گردد.

در اين سخن بزرگ، اولاً‌ امام هشتم«ع» بقدري نسبت به اين يار وفادارش احترام
مي­گذارد كه او را با پدر بزرگوارش امام هفتم«ع» مقايسه مي­كنمد. ثانياً- حضرت به
او مي­فهماند كه داراي آنچنان مقام و منزلتي نزد خداوند است كه وجود مباركش، بلا
را از وطنش (قم) و خانواده و فاميلش برطرف مي­سازد، يعني او يكي از اولياي خدا و
اوتاد روي زمين است كه خداوند بوسيلۀ وجود آنها در زمين، بليّات را از اهل زمين
دور مي­نمايد.

وانگهي چه بسا حضرت او را از مهاجرت و بيرون آمدن از قم منع مي­فرمايد تا
اينكه وجود او پناه و ملجأ بيچارگان باشد و نادانان، از علم بسيار او استفاده كنند
و مجلس درس و بحثش برقرار باشد و مردم نيازهاي مادي و معنوي خود را بوسيله او
برطرف سازند و در نتيجه مايۀ خير و بركت براي بستگان و هموطنان خويش باشد. و
همينطور هم بود.

علي بن مسيّب مي­گويدك خدمت امام رضا سلام الله عليه مشرّف شدم و عرض كردم:

راهم دور است و در هر فرصت نمي­توانم به خدمت شما برسم، پس مسائل و احكام دينم
را از چه كسي دريافت نمايم؟

حضرت در پاسخ فرمود:

مِن زَكَريّا بن آدمَ القُمِيِّ،‌ المَأمُون عَلَي الدّين و الدّنيا»- از
زكريا بن آدم قمي، همان كسي كه دين و دنيايش را محفوظ نگهداشته است.

آنگاه علي بن مسيب ادامه مي­دهد: من به قم بازگشتم و هر گاه سئوالي داشتم، به
خدمت زكريا بن آدم مي­رسيدم و از او مي­پرسيدم و او در تمام موارد، پاسخگوي من بود
و مشكلاتم را رفع مي­كرد.

عبدالله بن صلت قمي گويد: در روزهاي آخر عمر امام جواد سلام الله عليه، بر آن
حضرت وارد شدم، شنيدم مي­فرمود:

«جزي الله صفوا نبن يحيي و محمد بن سنان و زكريّا بن آدم عنّي خيراً فقد وفوا
لي»- خداوند از طرف من به صفوان بن يحيي و محمد بن سنان و زكريا بن آدم، پاداش خير
دهد چرا كه اينان نسبت به من وفا كردند.

احمد بن محمد بن عيسي قمي گويد:

روزي غلام امام جواد سلام الله عليه بر من وارد شد و نامۀ امام«ع» را آورد كه
به من دستور داده بود، به خدمتش مشرف شوم. هنگامي كه به خدمت حضرت در مدينه،
درمنزل بزيع رسيدم سلام كردم و داخل شدم. ديدم حضرت ياد صوفان و محمد بن سنان و
ديگران را مي­كنند و از آنها به نيكي نام مي­برند، همچنان كه غير از من بسياري، از
آن حضرت شنيده بودند.

در دلم گفتم: خوب استف نام زكريا بن آدم را ببرم تا شايد، حضرت از او نيز يادي
كنند و براي او دعائي نمايند. پس از آن به خود بازگشتم و گفتم: من كي هستم كه چنين
جسارتي بنمايم؟ حضرت خود بهتر مي­دانند كه چه مي­گويند و چه مي­كنند.

آنگاه ديدم حضرت رو به من كرده فرمودند: اي ابوعلي! در مثل شخصيتي مانند
ابويحيي (زكرياي قمي) شكّّي به دل خود راه نده، چه خدمتهاي او نسبت به پدرم و مقام
و منزلتي كه نزد آن حضرت و همچنين نزد من داشته، بر كسي پوشيده نيست…

روايتهائي كه زكريّا بن آدم مستقيماً از امام نقل كرده و يا بوسيلۀ ديگران نقل
كرده و يا از او نقل كرده­اند، به چهل روايت مي­رسد. جالب اينجا است كه در بعضي از
روايتها پس از ذكر نام ايشان، گفته­اند: صاحب الرضا عليه السّلام- يار امام رضا
عليه السلام، و شايد به همين نام، بدون ذكر نام خودش نيز در سخن بعضي از علما و
اصحاب آمده باشد. او نه تنها از اصحاب و ياران مخلص و صدّيق امام هشتم سلام الله
عليه بوده كه دوست و رفيق آن حضرت نيز به شمار مي­رفت تا اينكه در يكي از سفرهاي
حج حضرت، از مدينه تا مكه همسفر ايشان بود و حضرت از وجود چنين ياري اظهار خرسندي
و سرور مي­كرد. زهي سعادت.

اين مرد بزرگوار، پس از سالها خدمت به اسلام و مسلمين در قم درگذشت و در جائي
كه اكنون به نام «شيخان» است معروف است، به خاك سپرده شد. او داراي بارگاهي است
معروف كه از همان زمان تا امروز، مردم به زيارتش نائل مي­شوند و بزرگان دين افتخار
همجواري او دارند.

سيماي حج در قرآن

قسمت چهارم

حج و شعائر الهي

معناي شعائر

شعائر جمع شعيره است. در مفردات راغب آمده است: [[«شعائر الله» به چيزهايي
گفته مي­شود كه انسان را به سوي بيت الله الحرام هدايت مي­نمايد و از اين جهت آنها
را «شعائر» ناميده­اند كه به عنوان علائم و نشانه­ها به حساب مي­آيند.

و «شعيره» به آهني گفته مي­شود كه بوسيلۀ آن، علامت گذاري مي­نمايند و «مشاعر
الحج» بر نشانه­ها و علامت­هاي حج اطلاق مي­گردد و با حواس ظاهري مشاهده مي­شود. و
«شِعار» (با كسر شين) آرم و علامت خاصّي است كه رزمنده در نبرد با دشمن، آن را
براي خويش انتخاب مي­نمايد و گاه شِعار، به جامه­اي گفته مي­شود كه به موي بدن
چسبيده است.]][1]

در قرآن كريم آمده است:

«انَّ الصّفا والمروة من شعائر الله فمن حجَّ البيت او اعتمر فلا جناح عليه أن
يطّوّف بهما و من تطوّع خيراً فاِنَّ الله شاكرٌ عليمٌ»[2]

لغات: صفا و مروه دو كوه مي­باشند كه در مكه واقع شده­اند و راهيان خانۀ خدا
در ميان آن دو، عمل سعي را انجام مي­دهند. و گفته شد است. فاصله ميان آن دو كوه،
هفتصد و شصت ذراع و نيم است و «صفا» در لغت بر سنگ سخت و صاف اطلاق مي­شود. «مروه»
نيز به سنگ سخت گويند.

شعاير جمع شعيره بمعني علامت و نشانه است. مشعر هم به همين معني است. «حج» به
معناي صد مكرّر است و در اصطلاح شرع، عمل معهود و مشخّصي است كه مسلمانان طبق
ضوابط خاصّي آن را انجام مي­دهند.

«اعتمار» به معناي زيارت است و اصل آن از عمارت و عمران مي­باشد زيرا آباديها
به سبب زيارت، معمور و آباد مي­گردند. و «اعتمارن در شريعت، زيارت خانۀ خدا به
همان طريق و شيوه معيّن و مشخص است.

جُناح: بمعني انحراف از حق و عدل و ميل به باطل است. و در اين آيه بمعناي گناه
آمده است.

تطوّف: از طواف گرفته شده و طواف بمعني گردش پيرامون چيزي است. و در حقيقت، طواف
عبارت است از آن سير و حركتي كه مبدأ و منتهاي واحد داشته باشد و لذا در طواف لازم
نيست دايره مانند و گرد باشد بلكه وقتي حركت در مسيري انجام گيرد كه مبدأ و منتهي
يكي باشد كافي است تا عنوان طواف و تطوّف بر آن صدق كند.[3]

پس از روشن شدن معناي واژه­ها، معناي كلّي آيه را توضيح مي-دهيم:

صفا و مروه

محقّقاً صفا و مروه هر دو از شعائر الهي هستند و هر كس بخواهد خانۀ خدا را
مقصد قرار دهد و فريضه حج يا عمره بجاي آورد، بايد سعي ميان صفا و مروه نمايد و
خداوند شاكر و عليم است.

قرآن نمي­خواهد بگويد كه صفا و مروه تكويناً از شعائر الهي هستند وگرنه فرقي
در تكوين ميان اين دو كوه با ساير كوه­ها و اماكن نمي­باشد زيرا تمام موجودات عالم
از نظر تكوين، علامت و نشانه الهي را دارند، بلكه راد اني است كه اين دو كوه شرافت
و كرامت مخصوص دارند و مورد عنايت خاصّه مقام الوهيت قرار گرفته­اند. و از نظر
تشريع از شعائر الهي مي­باشند و محل عبادت و اظهار بندگي و تضّرع و تضرّع و
عبوديّت براي خداوند هستند. و لذا در آنجا عبادت خاصّ و مراسم ويژه تشريع گرديده
است.

و مي­فرمايد: اگر كسي بخواهد اعمال حج و يا عمره را بجاي آورد بايد مراسم خاص
صفا و مروه را هم انجام دهد كه همان سعي ميان اين دو كوه است، و از صفا شروع شده و
به مروه ختم مي­گردد. بنابراين، در لسان قرآن، صفا و مروه از شعاير الهي بوده و
انسان سالك طريقت حق را به ياد «الله» مي­اندازد. در قرآن ضمن تجليل و احترام از
اين شعائر در سوره مائده مي­فرمايد:

«يا ايها الذين آمنوا لا تحلّوا شعائر الله و الشهر الحرام و لا الهدي و لا
القلائد و لا آميّن البيت الحرام يبتغون فضلاً من ربهم و رضواناً»[4].

اي كساني كه ايمان آورده­ايد، حرمت شعائر خدا و ماه­هاي حرام و قرباني حج و
نشانه­هاي قرباني­هاي حج را نگهداريد و نيز متعرّض زوّار خانه خدا كه در طلب فضل و
خشنودي پروردگارشان به سوي خانه خدا روي مي­آورند، نشويد.

الشهر الحرامك عبارت از ماه­هاي حرام است: رجب، ذيقعده،‌‌ ذيحجه و محرّم.

هدي: همان شتر، گاو و يا گوسفند قرباني است كه براي قرباني در حج سوق داده مي­شوند.

قلائدك جمع قلاده است، و آن چيزي است كه به گردن­هاي (قرباني) انداخته مي­شود
و با آن علامت دار مي­گردد.

آمّين: يعني قاصدين خانۀ خدا و زائرين بيت الله.

خلاصه در اين آيه، هر چيزي را كه از مصاديق شعائر الله مي­باشد مورد توجه قرار
گرفته و دستور آمده است كه نبايد مورد بي­توجهي و بي­حرمتي قرار بگيرد، چون از
علائم الهي است و از احترام خداوند برخوردار است و حفظ  حريم آنها و نگهداشتن هر چيزي كه صبغۀ الهي
دارد، از نشانه­هاي تقواي دل و صفاي قلب است. در همين رابطه، قرآن كريم مي­فرمايد:

تعظيم شعاير الهي از تقوي است.

«ذلك و من يعظّم شعائر الله فاِنها من تقوي القلوب، لكم فيها منافع الي اجل
مسَمِّي ثمّ محلّها الي البيت العتيق. و لكل امَّة جعلنا منسكاً ليذكروا اسم الله
علي ما رزقهم من بهيمة الانعام فإلهكم اله واحدٌ فله اسلموا و بشّر المخبتين
الّذين اذا ذكر الله وجلت قلوبهم و الصّابرين علي ما اصابهم و المقيمي الصَّلوة و
ممّا رزقناهم ينفقون. و البدن جعلناهم لكم من شعائر الله لكم فيها خيرٌ فاذكروا
اسم الله عليها صواف فاذا وجبت جنوبها فكلوا منها و اطعموا القانع و المعتر، كذلك
سخّرناها لكم لعلكم تشكرون».[5]

آيه مي­خواهد بفرمايد: هر كس حرمت و حدود احكام و مقررات الهي را حفظ كند و
آنها را بزرگ بداند، نشانۀ اين است كه داراي تقواي دروني بوده و از خلوص و صفاي
قلب برخوردار مي­باشد. سپس مي­فرمايد: براي شما در آن شعاير، منافع زيادي تا مدتي
معين و مشخص وجود دارد و سپس محل آنها به سوي «بيت عتيق» است كه همان كعبه مي­باشد.
و ما براي هر ملت و امّتي، مناسك خاصّي و قرباني ويژه­اي قرار دايدم تا به ياد خدا
باشند و نام خدا را ببرند براي آنكه آنان را از نعمتهاي فراواني از چهار پايان
متنعّم ساخته استف پس بدانيد خداي شما يگانه است و در مقابل فرمان او سر فرود
آوريد و مطيع باشيد. و بشارت بده (اي پيامبر) به كساني كه در برابر خدايشان خاضع و
فروتن­اند، دلهايشان در برابر عظمت او مي­ترسد و مي­لرزد و در برابر گرفتاري­ها و
مصائب، ثبات قدم داشته و بردبار مي­شوند و نماز را به پا مي­دارند و از آنچه خدا
به آنان داده، انفاق مي­كنند.

و ما شترهاي چاق را كه داراي علامت و نشانه-هاي هدي و قرباني است، براي شما از
شعائر الله قرار داديم و در آنها براي شما منافعي وجود دارد چه در حالي كه زنده
است در هر حال به ياد خدا باشد و از گوشت آن قرباني ميل كنيد و به ديگران كه
فقيرند اطعام نمائيد. و ما اينها را در اختيار شما قرار داديم و مسخّر اراده شما
گردانديم تا براي خدا شكرگزار بوده و از نعمتهاي الهي استفاده نمائيد و اين نعمتها
را در جاي خودش به كار بگيريد.

از مجموع اين آيات شريفه مي­توان بدست آورد كه از ديد قرآن، مناسك حج بگونه­اي
است كه در تمام آنها آثار عظمت الهي مشهود است و بايد خيلي دقّت كرد تا تمام
خصوصيّات و ويژگيهاي اين حدود و شعائر حفظ و عمل شود و مبادا يك عملي به صورت
نادرست انجام پذيرد كه باعث بطلان عمل در ظاهر و دوري از حضور حضرت حق در باطن
گردد. و همانا مواظبت بر اين حدود از علائم تقواي قلوب و احسان در راه خدا و
معاونت بر برّ‌ و تقواي و اجتناب از قول زور و اخبات در برابر حق و صبر در مقابل
سختي­ها و مصيبت­ها به حساب مي­آيد.

آري! در اعمال و مناسك حج، شعاير الهي به نحو اكمل خودش را متجّلي ساخته و در
صورتهاي گوناگون جلوه­هاي خود را نشان مي­دهد. و از عناصر بارز شعاير خداوندي، ذكر
الله و ياد خدا بودن و خود را در محضر و مشهد مقام الوهيت دانستن است گرچه ذكر
الله در هر حال مطلوب است و لازم و امّا در اين موارد، ذكر الله موضوعيت داشته و
عنصر مقوّم شعاير الله بودن است.

ياد خدا را در مشاعر فراموش نكنيد

«ليس عليكم جناحٌ أن تبتغوا فضلاً من ربّكم فإذا أفضتم من عرفاتٍ فاذكروا الله
عند المشعر الحرام و اذكروه كما هديكم و ان كنتم من قبله لمن الضّالين».[6]

و در دوراني كه اشتغال به اعمال مناسك حج داريد، اگر مشغول خريد و فروش گرديد
و كسب كنيد و در عين حال از فضل خداوند درخواست افزايش نعم الهي و بركات او
نمائيد، بلامانع بوده و به شما اجازه داده شده است و همينكه پس از وقوف در عرفات،
به صورت اجتماعي برگشتيد، در مشعرالحرام هم متوقف باشيد، وقوف كنيد و در آن مكان
مقدّس مشغول ذكر خدا باشيد. و خود را در حضورش بدانيد كه شما را هدايت كرده و به
راه راست رهنمون بوده است در صورتي كه قبلاً از گمراهان بوديد و در ضلالت قرار
داشتيد.

اين آياتي بود كه درباره شعائر الله و ارتباط 
آنها با حج در قرآن آمده است. به اميد اينكه از آنجا ذكر الله به سمع
جهانيان برست تا فضاي آن ديار قدس را مطهرتر و عطرآگين­تر نمايد و افراد موفق در
آنجا خدا را به ياد آورند و آني غفلت از حضور نداشته باشند.

نخستين كسي كه اسلام آورد

حجة الاسلام و المسلمين رسولي محلاتي

بخش دوم

قسمت پانزدهم

نخستين فردي كه به رسول خدا(ص) ايمان آورد و مسلمان شد

از نظر روايات و تواريخ مسلم است كه نخستين فردي كه از جنس زنان به رسول
خدا(ص) ايمان آورده و مسلمان شد، همسر مكرمه­اش خديجه سلام الله عليها بود و بلكه
بر طبق ادّعاي بسياري از سيره نويسان و مورخان: نسختين انساني كه به آنحضرت ايمان
آورده و مسلمان شد خديجه بود. و اين عبارت از ابن اثير جزري است كه در كتاب خود
«اسد الغابة» گويد:

«خديجه بنت خويلد بن اسد بن عبدالعزي بن قصي القرشية الاسدية امّ المؤمنين زوج
النبي(ص) اوّل امرأة تزوّجها و اول خلق الله اسلم باجماع المسملين، لم يتقدمها رجل
ولا امرأة…»[1]

–        
يعني خديجه دختر خويلد… همسر رسول خدا(ص) نخستين زني بود كه رسول خدا(ص) با
او ازدواج كرد و نخستين خلق خدا بود -به اجماع مسلمانان- كه اسلام را اختيار كرد و
هيچ مرد و زني از او پيشي نگرفت.

–        
و اين هم عبارت يكي از قديمي­ترين سيره­ها يعني سيرۀ ابن اسحاق است كه مي­گويد:

«و كان اوّل من
اتّبع رسول خدا(ص) خديجه بنت خويلد زوجته…»[2]

–        
و نخستين كسي كه از رسول خدا(ص) پيروي كرد خديجه دختر خويلد همسر آنحضرت بود.
و نظير اين دو عبارت از كتابهاي ديگر نقل شده. و از دانشمندان شيعه نيز مرحوم علي
بن عيسي اربلي همين عقيده را دارد، پس از روايتي كه از ابن عباس نقل كرده كه گفته
است:

«… انّ اوّل من صلّي مع رسول الله(ص) بعد خديجه، عليه السلام).

چنين گويد:

«و قد تقدّم ذكر اسلامها رضي الله عنها، و انّها سبقت الناس كافّة…»[3]

و از آنچه ذكر شد چنين استفاده مي­شود كه خديجه عليها السلام نخستين انساني
بوده كه به رسول خدا(ص) ايمان آورده است، چه از جنس زنان و چه از جنس مردان. ولي
در تاريخ يعقوبي آمده است كه گويد:

«… و كان اول من اسلم خديجة بنت خويلد من النساء، و علي بن ابيطالب من الرجل
ثمّ زيد بن حارثه، ثُمّ ابوذر…»[4]

–        
خديجه نخستين كسي بود از جنس زنان كه مسلمان شد علي بن ابيطالب نيز نخستين كسي
بود از جنس مردان كه اسلام اختيار كرد و سپس زيدبن حارثه و پس از او ابوذر…

در اين نقل از آن جهت كه مورد بحث ما است سخني به ميان نيامده و ساكت است. و
در نقل علي بن ابراهيم- از محدثين شيعه- آمده است كه در تفسير آيۀ مباركۀ:

«فاصدع بما تؤمر و اعرض عن المشركين»[5]

چنين گويد:

«انّها نزلت بمكة بعد ان نُبِيَ رسول خدا(ص) بثلاث سنين، و ذلك انب النبوّه نزلت
علي رسول خدا(ص) يوم الاثنين، واسلم عليّ عليه السلام يوم الثلثاء، ثُمّ اسلمت
خديجه بنت خويلد زوجة النبي(ص)…»[6]

–        
اين آيه در مكه نازل شد پس از گذشت سه سال از نبوت رسول خدا(ص) و ماجرا از اين
قرار بود كه مقام نبوت روز دوشنبه بر رسول خد(ص) نازل شد و علي عليه السلام روز سه
شنبه مسلمان شد و پس از او خديجه دختر خويلد همسر رسول خدا(ص) مسلمان شد…

و در نقل كتاب «طُرّف» سيد بن طاووس كه از كتاب وصية عيسي بن مستفاد از حضرت
موسي بن جعفر از پدرش امام صادق عليهما السلام روايت كرده اينگونه است كه رسول
خدا(ص) آن دو را با يكديگر به اسلام دعوت فرمود و آن دو با همديگر يكباره ايمان
آورده اسلام را پذيرفتند…[7] و
اقوال و روايات ديگري هم در اين باره در كتابهاي شيعه و اهل سنت آمده كه در آنها
دربارۀ علي عليه السلام تعبيراتي امثال اينكه آنحضرت «اوّل الناس السلاماً» يا
«اوّل الامّة اسلاماً» و يا «اول من امن» بوده ذكر شده كه از آنها استفاده مي­شود
علي عليه السلام نخستين مسلمان بوده.[8]

و ما فعلاً در اين باره بحث زيادي نداريم و به همين مقدار در اينمورد اكتفا مي­كنيم.

البته تذكر اين مطلب هم لازم است كه خديجه همانگونه كه در بحث ازدواج رسول
خدا(ص) گفته شدك كمال ايثار و مهرباني را نسبت به همسر بزرگوار خود حضرت محمد(ص)
داشت و رسول خدا(ص) نيز تا پايان عمر پيوسته از مهر و محبت و ايثار خديجه ياد مي­كرد،
و خود همين سبقت ايمان او به رسول خدا(ص) دليل ديگري بر اعتقاد و ايمان قلبي او به
صداقت و عظمت همسر گرامي خود، و در نتيجه دليلي بر ايثار و عشق او در راه وصول به
اهداف عاليه آنحضرت است. و در روايات هم آمده است كه ايمان خديجه براي رسول خدا(ص)
موجب تقويت قلب و رفع غم و اندوه آنحضرت است. و در روايات هم آمده است كه ايمان
خديجه براي رسول خدا(ص) موجب تقويت قلب و رفع غم و اندوه آنحضرت بود، كه هر گاه از
تكذيب مشركان و تمسخر و استهزاء دشمنان دلگير و 
افسرده خاطر گشته و بخانه مي­آمد، خديجه سلام الله عليها با سخنان دل نشين
و دلداري دادن به آنحضرت موجبات رفع افسردگي و دلگرمي آن بزرگوار را فراهم مي­نمود
و عبارت ذيل متن حديث ابن اسحاق است كه در سيرۀ خود روايت كرده است.

«كانت خديجه اول من آمن الله و رسول و صدق بماجاء به، فخفّف الله بذلك عن رسول
خدا(ص) لايسمع شيئاً يكرهه من ردّ عليه و تكذيب له فيحزنه ذلك الاّ فرج الله عنه
بها اذا رجع اليها، تثبته و تخفف عنه و تصدقه و تهون عليه امر الناس»[9]

و اما در مورد علي عليه السلام

و اما درباره ديگران غير از حضرت خديجه عليها السلام براي ما جاي ترديد نيست
كه طبق نقلهاي صحيح و معتبر و سندهاي دست نخورده و دست اول تاريخي و حديثي- كه
برخي از آنها را شنيديد- و به گواهي بيشتر اصحاب رسول خدا(ص)- و از آن جمله سخنان
خود اميرالمؤمنين عليه السلام- و بر طبق جريان طبيعي و معمولي اين ماجرا،‌ نخستين
كسي كه به رسول خدا(ص) ايمان آورد و دعوت آنحضرت را پذيرفت، علي عليه السلام بود.
و بنظر ما مسئله چنان روشن است كه نيازي به بحث زياد و استدلال به روايات و تواريخ
بسيار نداريم، و براي كسي كه بخواهد در اين باره تحقيق و تتبع كند هر چه بيشتر به
منابع تاريخي و روايات مراجعه مي­كند يك شبهه براي او تقويت مي­شود و آن شبهه
اينكه روايات و اقوالي كه در اين باره نقل اختلاف كرده و يا ديگراني همانند ابوبكر
را در پذيرش اسلام مقدم بر علي عليه السلام دانسته­اند گذشته از اينكه تمامي آنها
با رواياتي از همان راويان متناقض و متعارض است و از نظر فنّ حديث شناسي از درجۀ
اعتبار ساقط مي­شود، از كانالهاي ناسالم بدست ما رسيده و يا راويان حرفه­اي و خود
فروخته و مزدور نقل كرده و يا غرض ورزيهاي سياسي و غير سياسي در آنها دخالت داشته
است وگرنه در روايات و نقلهاي معتبر و سالم- اعم از شيعه و اهل سنت- در اين باره
كه علي عليه السلام نخستين مسلمان و مؤمن به رسول خدا(ص) بوده بحثي نبوده و دوست و
دشمن بدان اعتراف داشته­اند.

امّا روايات

و روايات در اين باره تنها بيش از يكصد حديث از طريق اهل سنت روايت شده كه
مرحوم علامۀ اميني «قدس سره» آنها را در كتاب شريف «الغدير» (ج 3 و ج 2) به
طريقهاي مختلف از رسول خدا(ص) و اميرالمؤمنين عليه السلام و ساير صحابۀ رسول
خدا(ص) نقل كرده و ما نيز براي تيمّن و تبرك چند حديث را انتخاب كرده ذيلاً براي
شما نقل مي­كنيم:

1- طبراني و هيثمي و بيهقي و حافظ گنجي و ديگران به سندهاي خود از سلمان و
ابوذر و حذيفه از رسول خدا(ص) روايت كرده­اند كه دربارۀ علي عليه السلام فرمود:

«… ان هذا اول من آمن بي و هو اول من يصافحني يوم القيامة، و هو الصديق
الاكبر و هذا فاروق هذا الاّمة، يفرّق بين الحق و الباطل، و هذا يعسوب المؤمنين»[10]

–        
براستي كه اين مرد نخستين كسي است كه به من ايمان آورده و او نخستين كسي است
كه در روز قيامت با منه مصافحه كند (و دست به دست من دهد)  واو است صدّيق اكبر و او است فاروق اين امت كه
ميان حق و باطل و جدا سازد و او است بزرگ و سرور مؤمنان.

2- حاكم در مستدرك و خطيب بغدادي در تاريخ خود و ابن ابي الحديد در شرح نهج
البلاغه و ديگران با مختصر اختلافي از رسول خدا(ص) روايت كرده­اند كه فرمود:

«اول الناس وروداً علي الحوض اوّلهم اسلاماً، علي بن ابيطالب».[11]

–        
نخستين كسي كه در كنار حوض بر من درآيد نخستين آنها است در پذيرش اسلام و او
علي بن ابيطالب است.

1-     ابن ابي الحديد در شرح نهج البلاغه از جماعتي از صحابۀ رسول
خدا(ص) مانند ابن عباس و جابر و اسماءِ بنت عميس و ام ايمن و ديگران نقل كرده كه
رسول خدا(ص) در داستان ازدواج علي و فاطمه عليهما السلام به دخترش فاطمه فرمود:

«زَوَّجتُكِ اقدم الامّة اسلاماً».[12]

–        
تو را به همسري كسي درآوردم كه از همۀ امت در اسلام مقدم است.

2-     نسائي و ابن ماجة و طبري- در تاريخ خود- و ابي داود و خطيب
بغدادي و هيثمي و ديگران به سندهاي خود از اميرالمؤمنين عليه السلام روايات زير را
نقل كرده­اند كه فرمود:

«انا اول رجل اسلم مع رسول خدا(ص)»[13]

و در نقل ديگري اينگونه است كه فرمود:

«أنا اول من اسلم مع النبي(ص)».[14]

و يا فرمود:

«انا اول من صلّي مع رسول الله».[15]

3-     و در بيش از دوازده كتاب از كتابهاي معروف و معتبر اهل سنت،
مانند جامع ترمذي و معجم طبراني و مستدرك حاكم و استيعاب ابن عبدالبرّ و فرائد
السمطين حموي و ديگران به سندهاي خود از انس بن مالك روايت كرده­اند كه گفته است:

«بُعث النبي(ص) يوم الاثنين و صلّي عليُّ عليه السلام يوم الثلثاء».[16]

–        
رسول خدا(ص) روز دوشنبه مبعوث به رسالت گرديد و علي عليه السلام روز سه شنبه
نماز گزارد.

4-     و در بيش از هفت كتاب از كتابهاي معتبر ايشان مانند مستدرك
حاكم و كامل ابن اثير و مجمع الزوائد هيثمي و استيعاب و غيره به سندهاي خود از
زيدبن ارقم روايت كرده­اند كه گفته استك

«اوّل من آمن بالله بعد رسول خدا(ص) علي بن ابيطالب».

و يا به اين تعبير كه گويد:

«اول من صلي مع رسول خدا(ص) عليّ».[17]

نگارنده گويد: به همين مضمون بيش از يكصد روايت ديگر در روايات و كتابهاي
معتبر اهل سنت از اصحاب رسول خدا(ص) مانند عبدالله بن عباس و ابوسعيد حدري و سلمان
فارسي، و مقداد بن عمرو كندي و ابورافع و جابر بن عبدالله انصاري حُذيفه بن يمان و
عمر بن خطاب و عبدالله بن مسعود و هاشم بن عقبة مرقال و عدي بن حاتم و ديگران نقل
شده كه ما بخاطر رعايت اختصار به همين مقدار اكتفا مي­كنيم و شما را به همان كتاب
«الغدير» كه متن آنها را با مصادر و مراجع ذكر كرده ارجاع مي­دهيم.

5-     و در كتابهاي دانشمندان و محدثين بزرگوار شيعه نيز بيش از
اين حديث نقل شده كه مرحوم علامۀ مجلسي(ره) بيشتر آن احاديث را در كتاب
بحارالانوار خود نقل كرده[18] كه
از آنجمله است حديث ذيل كه ابن شهر آشوب در كتاب مناقب و فتال در روضة الواعظين و
شيخ صدوق(ره) و ديگران نقل كرده­اند كه امام صادق عليه السلام فرمود:

«اول جماعة كانت ان رسول خدا(ص) كان يصلّي و اميرالمؤمنين عليه السلام معه،
اذمرّ ابوطالب به و  جعفر معه، فقال: يا
بنيّ صل جناح ابن عمكّ، فلما احسّ به رسول خدا(ص) تقدمهما و انصرف ابوطالب مسروراً
و هو يقول:

ان عليَّاً و جعفراً ثقتي    عند ملمّ
الزمان و الكرب

والله لااخذل النبي ولا     بخذله من
بنيّ ذو حسب

اجعلهما عرضة العدي و اذا      اترك
ميتاً انمي الي حسبي

لاتخذ لا و انصرا ابن عمكما      اخي
لامي من بينهم و ابي[19]

–        
نخستين (نماز) جماعتي كه برپا شد آن بود كه رسول خدا(ص) نماز مي­خواند
واميرالمؤمنين عليه السلام با او بود كه در اين هنگام ابوطالب در حالي كه جعفر-
فرزندش- همراه او بود بر آنها عبور كردند، ابوطالب كه چنان ديد به جعفر گفت: بازوي
عموزاده­ات را پيوند كن (و تو هم بازوي ديگر او باش، همانگونه كه برادرت يك بازوي
او است) و چون رسول خدا(ص) ماجرا را احساس كرد جلوي آندو قرار گرفت و ابوطالب نيز
با خوشحالي و سرور از نزد آنها بازگشت و اشعار فوق را مي­خواند.

6-     در كتاب امالي ابن شيخ (ره) بسند خود از امام صادق عليه
السلام از پدران خود روايت كرده كه فرمود:

«ان عليّاً اول من اسلم».[20]

–        
براستي كه عليه عليه السلام نخستين كسي است كه اسلام را اختيار كرد.

7-     در چند حديث از طريق روايات شيعه و اهل سنت نيز از ابن عباس
روايت كرده­اند كه در تفسير آيۀ شريفۀ «والسابقون السابقون، اولئك المقربون»[21]

–        
سبقت گيرندۀ اين امت علي بن ابيطالب عليه السلام بوده.

8-     عياشي در تفسير خود بسندش از امام باقر عليه السلام روايت
كرده كه فرمود:

«انَّ امّتي عرض عليّ في الميثاق، فكان اول من آمن بي عليّ و هو اول من صدقني
حين بعثت و هو الصديق الاكبر و الفاروق يفرّق بين الحق و الباطل».[22]

–        
براستي كه امتم را در عالم ميثاق (آنجا كه پيمان مي­گرفتند) بر من عرضه داشتند
و نخستين كسي كه به من ايمان آورد علي بود و هم او بود نخستين كسي كه مرا هنگامي
كه مبعوث شدم تصديق كرد، و او است «صديق اكبر»- (راستگوي بزرگ)- و او است «فاروق»
كه ميان حق و باطل را جدا كند.

و اين بود ده حديث كه ما براي شما از ميان بيش از صد و پنجاه حديث انتخاب
كرديم و بيشتر آنها را نيز اهل سنت روايت كرده بودند چنانچه خوانديد.

پيام شهيد

اين وصيت نامه­ها انسان را ميلرزاند و بيدار ميكند.

امام خميني

قسمتي از وصيتنامه شهيد سيد مهدي خالقي

اينجانب وصيت ميكنم اگر من به مرگ طبيعي مردم مرا تشيع جنازه نكنيد زيرا تا
جايي كه شهداي بخون خفته انقلاب هنوز جان نثار اين درخت پربار يعني اسلام عزيز
ميكنند دحسّ ميكنم كه حتي جسدم از آنان خجالت ميكشد. ولي اگر شهيد شدم از آشنايان
خود ميخواهم كه دنبال جنازه من گريه نكنند زيرا نمي­خواهم دشمن شاد شود و در ضمن
اگر خواستيد براي من خيرات بدهيد چيزي نمي­خواهم جز اينكه از اين روحانيّت و اين
انقلاب دفاع كنيد. همين براي من بس است.

قسمتي از وصيتنامه طلبه شهيد سيد كمال خالقي

اين پيام سرورمان حسين(ع) است كه در روزهاي خونين و آتشين به زينب(ع)
ميفرمايد: «مبادا در زجر و شكنجه­ها و مصيبتهاي بعد از شهادت من چيزي بگوئي كه
اجرت را كم كند». و يقيناً شما نيز اينچنين هستيد. شهيد ميدهيد، استقامت ميكنيد،
اطاعت ميكنيد تا جهان آزاد شود گر چه خيل شهدايمان هر روز افزون شود.

الان كه من اين وصيت نامه را مينويسم نميدانم سرنوشتم چه خواهد شد آيا سعادت
شهادت نصيبم ميشود يا به مرگ ديگر خواهم مرد؟ آيا خدا ميخواهد از كساني باشم كه
بدون حساب و بدون خوف در صحنه قيامت حاضر ميشوند. و با افتخار به صف حسينيان
ميپيوندند، البته به خواست خداوند بايستي راضي بود، ولي خداوند جز خير چيزي براي
انسان نمي­خواهد.

اما عزيزان و سروران با اين مسائلي كه مطرح شد گويي بر دشمنان باري را كه
گذاشته­اند خيلي سنگين است، انقلابي را براي احياي اسلام شروع كرديم اين خيلي مهم
بود اما مهمتر از آن ادامه و ابقاي آن است. حضور خود را در صحنه نبايد ترك كنيم،
بهيچ صورت شانه خالي كردن از زير مسئوليتها ديگر قابل توجيه نيست. اخلاق و روش ما
و طرز زندگي ما ديگر بايد كم كم اسلامي شود، الهي شود. با تأكيد ميگويم كه بايستي
بينش ديني و علمي خود را بالا ببريم چرا كه بايد بسراغ ديگر ملتها رفت، ملتها
گروهي تشنه انقلابمان هستند و گروهي بسختي در جهل و فسادند كه در برابر هر دو
وظيفه ما ترفيع درجات علم و ايمان است. اگر انسان نظري به ملل كشورهاي اروپايي و
آمريكائي و ديگر كشورهاي فاسد بكند غصه ميخورد آرزوي مرگ ميكند كه اينها چگونه
اصلاح خواهند شد. خيلي مسئوليتمان سنگين است. سعي كنيم براي آمادگي صدور انقلاب هر
چه زودتر خودمان را از نظر اخلاقي اصلاح و از نظر فكري قوي كنيم. بهرحال راه دشوار
است و طولاني و غوطه وري در ماديات، هر چه هم نام الهي بودن و اسلامي بودن بر آن
بگذاريم باز هم مسئوليم. خداونداً ما در اين راه نصرت عطا كن كه بدون ياري تو نجات
نمييابيم.

قسمتي از وصيتنامه شهيد مهدي نوري

سخني دارم با آن دسته از مردمي كه براي حضور خود در جبهه­هاي اسلام عليه كفر
بهانه ميتراشند و خود را فريب مي­دهند بدانيد كه براي دفاع از مسلمين و حراست از
مرزهاي يك كشور اسلامي هميشه و مادام العمر زمينه مساعد نيست، «آگاه باشيد كه تنها
يك فرصت زماني بوجود مي­آيد تا انسان خود را و خدا انسان را در جرگه امتحان قرار
دهند و نتيجه را به تماشا بنشينند» و در اينجا حقير به شما اطمينان مي­دهم كه پس
از پايان اين فرصت ناگهاني و اتمام اين هياهوي الهي جز ندامت و پشيماني سودي
نخواهيد برد و اينجاست كه متذكر شوم «هم اكنون از «يوم التغابن» قيامت بترسيد قبل
از اينكه روز حسرت در اين دنيا شما را دچار شود.»

واي كسانيكه در پي امرار معاش خود،‌ دنيا را رها نمي­كني هشدارتان باد كه
زندگي شما و هستي شما بر روي خون مقدس و پاك شهيداني سوار شده است كه دنيا را محل
گذر و كشتهاي آنرا فريب و فريب­هاي آنرا وسوسه­هاي شيطان دانستند و با يك اراده­اي
پولادين به تمامي آنها پشتپا زدند و سرمشق و راه و روش زندگي را به آيندگان
آموختند.

«اكنون كه موقع ياري دين خدا و سنت پيامبر و راه امام حسين(ع) رسيده است آن
عده از افرادي كه خود را معتقد و مؤمن به اسلام و قرآن مي­دانند بايد به حسابرسي
از خود بپردازند بايد نفس خود را در دادگاه عقل خود استنطاق كنند تا سيه روي شود
هر كه در او غش باشد.»

و اما در مورد خودم مي­گريم كه بنده­اي بودم گنهكار و روسياه خود به درون خود
آگاهم كه چه­ها كرده­ام وليكن آنگاه كه وظيفه خود را احساس كردم لحظه­اي درنگ را
جايز ندانستم و «خداي سبحان را گواه مي­گيرم براي اجراي دستور اسلام كه از جانب
رهبر عزيزمان ابلاغ شد از جان خود دست شستم و روز بروز براي كسب رضاي خدا با شوق­تر
و پرشورتر قدم برميداشتم ولي در عين حال دعاي سوزان حضرت سجاد را هم بر لب دارم
كه:

«ولئن ادخلتني النار لاخبرن اهل النار بحبي لكن.

معاد

قسمت سوم

آيت الله حسين نوري

برهان دوّم

پاداش يا كيفر

منطق قرآن و حديث

اين دنيا كشتزاري است كه هر چه در آن
بكاريم در جهان ديگري محصول آن را برخواهيم داشت و ميوۀ آن را خواهيم چيد،
بنابراين زندگي ما هرگز در زندگي چند روز اين دنيا خلاصه نمي­شود و در دنبال اين
زندگي حيات ديگري كه حيات جاويد است، حيات كيفر و پاداش است و حيات ثواب و عذاب
است در انتظار ما است.

اين موضوع يكي از اصول مسلّم و
مستحكم دين مقدس اسلام بلكه كليّۀ و مستحكم دين مقدس اسلام بلكه كليّۀ اديان الهي
است كه با براهين قطعي نيز به ثبوت رسيده است.

در شمارۀ قبل يكي از براهين معاد كه
با «حكمت آفريدگار بزرگ عالم» ارتباط داشت بيان گرديد اكنون لازم است بذكر براهين
ديگر بتوفيق خداوند متعال بپردازيم:

برهان دوّم

اين برهان كه از «عدل خداوند» سرچشمه
مي­گيرد و بر اين اساس است كه هرگز سرنوشت نيكوكاران و بدكاران يكسان نخواهد بود
از اين دو مقدّمه تشكيل مي­يابد:

1-     در مباحث توحيدي با دلائل متقن به اثبات رسيده است كه
«آفريدگار عالم» عادل است يعني كارهاي او از نقص و عيب منزّه و ساحت مقدّس وي از
ظلم و ستم مبرّا و بر كنار است.

2-     مي­دانيم افراد بشر در دوران زندگي از لحاظ عمل به وظائفي
كه خداوند مقرّر داشته و عقل انساني نيز به آن حكم مي­كند يكسان نيستند و ميان
آنها تفاوتهاي بسياري وجود دارد.

گروهي در سايۀ عقل و معرفت و ايمان، به نعمت­هاي فراواني كه پروردگار متعال در
اين جهان بوجود آورده است پي مي­برند و موقعيّت هر يك از آنها را درك مي­كنند و
خود را در مقام سپاسگزاري هر چند كه ناتوان مي­بينند و مي­گويند:

«هر نفسي كه فرو مي­رود مُمِدّ حيات است و چون بر مي­آيد مفرّح ذات پس در هر
نفسي دو نعمت موجود و بر هر نعمتي شكري لازم». ولي آن اندازه كه قدرت دارند سعي مي­كنند
كه آنها را در راه صحيح و جلب خشنودي خداوند بكار ببرند.

اما عدّه­اي نه باين نعمت­ها توجّه مي­كنند و نه نعمت آفرين را مي­شناسند بلكه
هر قدر نعمت الهي نسبت به آنها افزايش مي­يابد آنها به طغيان و كفران خود مي­افزايند.

آيا اين دو گروه در صحنۀ عدل الهي ممكن است مساوي باشند؟

جمعي عمر خود را به بازيها و هوسبازيها مي­گذرانند و به وظائفي كه انسان در
برابر خالق اين عالم و مخلوقات اين جهان دارد قيام نمي­كنند امّا دسته­اي وقت و
عمر گرانبهاي خود را مغتنم مي­شمارند و به انجام وظائف اعتقادي فرهنگي، سياسي،
اجتماعي، فردي، اخلاقي مي­پردازند.

آيا اين دو طايفه در ميزان عدل و داد يكسانند؟

طبقه­اي در زندگي خود جز افزايش و احسان و گذشت و بخشش و خدمت هدفي ندارند و
جمعي جز به لذّات شخصي و منافع فردي خود به چيز ديگري نمي­انديشند.

آيا ممكن است اين دو طبقه همسنگ يكسان باشند؟

گروهي شب­هاي خود را با ياد خدا انجام عبادتهاي عارفانه بر اساس اخلاص اشتياق
و صفاي روح بسر مي­برند و روزهاي خويش را با جهاد در راه اسلام و ايثار و خدمت به
اجتماع در پرتو دانش و ايمان و بردباري بپايان مي­رسانند كه مصداق بيان حضرت
اميرمؤمنان عليه السلام مي­باشند.

كه در توصيف آنان فرمود:

«امّا الَّليلُ فَصاقُونَ اَقْدامَهُمْ‌ تالينَ لِأجْزاء القُرانِ
يُرتّلُونَهُ تَرتيلاً يُحزنونَ به انفُسَهُمْ وَ يَسْتَثيروُنَ بِهِ دواءَ
دايِهمْ‌ فَاِذا مَرّوا بِآيَة فيها تَشْويقٌ رَكَنُوا اِلَيْها طَمَعاً وَ
تَطَلَّعَتْ نُفُوسُهُمْ اِلَيها وَ ظَنُّوا اَنَّها نَصْبَ اَعْيُنِهِمْ وَ‌اذا
مَرُّوا بِآيةٍ فيها تَخْويفٌ اِلَيْها مَسامِعَ قُلُوبِهمْ وَظَنُّوا اَنَّ
زَفيرَ جَهَنَّمَ وَ شهيقَها في اُصُول اذانِهُم فَهُمْ حانُونَ عَلي اَوْساطِهِمْ
مُفْتَرشُونَ لِجباهِهِمْ وَاكُفَّهِمْ وَرُكَبِهمْ وَ اَطرافِ اَقْدامِهِمْ
يَطْلُبُونَ اِلَي الله تعالي في فَكاكِ رِقابِهِمْ.

وَاَمَّا النَّهارُ فَحُلَماءُ عُلَماءُ اَبْرارُ اَتْقِياءُ».

يعني چون شب فرا رسد براي نماز و عبادت بر پا مي­ايستند و آيات قرآن را با
تأمّل و انديشه مي­خوانند و با خواندن آن اندوههائي كه در دل آنها نهفته است موج
مي­زند و آنان درمانهاي دردهاي خود را در آيات قرآني جستجو مي­كنند، هرگاه در ضمن،
به آيه­اي شوق انگيز و اميد بخش مي­ رسند چشم اميد بآن مي­دوزند و با شوق و اشتياق به آن مي­نگرند و آن حالت
عرفاني چنان بر اساس يقين و اطمينان استوار است كه گوئي بهشت رد برابر چشم ايشان
است و آنرا آشكار مي­بينند.

و هر گاه به آيه­اي بر مي­خورند كه در آن ترس و بيم منعكس مي­باشد گوشهاي
دلشان را بر آن مي­گشايند چنانكه گوئي شيون و فرياد اهل جهنّم در بيخ گوشهايشان
قرار دارد.

آنها در پيشگاه الهي قامت­هاي خود را به عنوان ركوع خم مي­كنند و براي سجود
پيشاني­ها و كف دست­ها و زانوها و  اطراف
قدمهاي خود را بر روي زمين مي­گسترانند و از خداوند متعال آزادي خويش را از عذاب
جهنّم درخواست مي­نمايند.

و چون روز پديد آيد آنان، بردباران، دانشمندان، نيكوكاران و با تقوايان مي­باشند».[1]

ولي گروه ديگر چنان در برابر تعهّدها و مسئوليّتهاي انساني بي­تفاوت هستند كه
شب­هاي خويش را به سرگرمي­هاي بوالهوسانه و غفلت و روزهاي خود را در سايۀ حرص و آز
به جمع ثروت و تكاثر اموال و احتكار مي­گذرانند و يا به بطالت تن در مي­دهند و يا
در شهوات خود فرو رفته­اند.

آيا ممكن است در حساب خداوند عادل اين دو گروه يكسان باشند؟

طائفه­اي از نويسدگان، قلم خود را در راه تربيت به كار انداخته حركت­هاي افراد
و جوامع را در مسير تكامل مادّي و معنوي جهت مي­بخشند و نهضت­هائي را در راه
پيشرفتهاي بشري و آزادي واقعي هدايت مي­كنند و با نوشتن مقاله­ها و كتابهاي مفيد
تحوّل فرهنگي اجتماعي و سياسي درخشاني را بوجود مي­آورند كه ارزش كار آنها فقط با
خون شهدا مورد مقايسه قرار مي­گيرد.

امّا طبقه­اي از ارباب قلم با نيش قلم خود بذر نفاق و اختلاف و انحراف را در
مزرعۀ مغزها ميافشانند و قلم خود را در خدمت امپرياليست­ها و استعمارگران مستكبر
بكار مي­اندازند و يا باطل را به صورت حق جلوه مي­دهند و يا بر اندام حق لباس باطل
مي­پوشانند.

آيا جزاي اين دو طبقه ممكن است مساوي باشد؟

طائفه­اي از حكمرانان در حكومت خود، جز اعلاي كلمۀ حق و احياي عدالت و اجراي
قوانين الهي هدفي ندارند ولي دسته­اي از فرمانروايان در طي فرمانروائي خود غير از
تأمين لذّات شخصي و شعله ور ساختن آتش هوسهاي استكباري به چيز ديگري نمي­انديشند.

آيا اين دو گروه مساوي خواهند بود؟ آيا جهادگران و شهيدان راه حق با خونخواران
و مزدوران استكبار يكسان خواهند بود؟

و بالأخره بدكاران و جنايت پيشگان نيز با هم تفاوت دارند چنانكه نيكوكاران نيز
در پيمودن راه ايمان و تهذيب اخلاق و انجام كارهاي نيك داراي درجات و مراتب بسيار
متفاوت مي­باشند و لذا جزاي بدكاران نيز نسبت به يكديگر و پاداش نيكوكاران نيز
نسبت بهم نمي­تواند متفاوت نباشد.

نتيجه

نتيجه اين دو مقدمه اين است كه چون خداوند عادل است لذا لازم است اين گروههاي
مختلف را مساوي قرار ندهد و بدكاران را به كيفرهائي كه شايستۀ آن مي­باشند برساند
و به نيكوكاران نيز پاداش­هائي را كه شايستگي آنرا دارند عنايت بفرمايد.

اين را نيز مي­دانيم كه در «اين دنيا» نوعاً بدكاران به كيفر اعمال خود نمي­رسند
و نيكوكاران نيز پاداش كارهاي نيك خود را بدست نمي­آورند بلكه در بسياري از موارد
بدكاران در آغوش رفاه و راحتي بسر مي­برند در حالي كه نيكوكاران در دامن رنجها مي­گذرانند
و انواع تلخيها و مصيبت­ها و گرفتاريها مي­بينند.

بنابراين لازم است «خداوند عادل» صحنۀ ديگري بوجود بياورد تا در آن صحنه
نيكوكاران پاداش نيكي و بدكاران كيفر كارهاي زشت خود را ببينند يعني: آنچه را كه
اين دو گروه در كشتزار اين جهان كشته­اند برداشت نمايند.

منطق قرآن و حديث

اين برهان چنانكه ملاحظه كرديد بر اساس عقل استوار گرديده است ولي قرآن كريم
كه راهگشاي عقل و احاديث اهلبيت عليهم السلام كه مبيّن قرآن است در اين زمينه
مطالب فراواني را بيان و حكم عقل را تأييد و تثبيت مي­نمايند، مانند اينكه:

قرآن مجيد ميگويد: «و ما خَلَقنَا السَّماءَ وَاْْلأرضَ وَ ما بَينَهُما
باطِلاً ذلك ظَنُّ الَّذينَ كَفَروا فَوَيلٌ لِلَّذينَ كَفَروا مِنَ النَّارِ اَمْ
نَجْعَلُ الَّذينَ امَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحاتِ كَالْمُفسِدينَ في الْأرضِ
اَمْ نَجْعَلُ الْمُتَّقينَ كَالْفُجَّارِ»[2]

يعني: ما آسمان و زمين و آنچه را كه در ميان آنها قرار گرفته است هرگز بر اساس
باطل و بيهوده نيافريده­ايم اين نوع تصوّر و پندار، پندار كافران است و واي بحال
كافران از آتش دوزخ آيا ما افرادي كه ايمان آوردند و اعمال شايسته انجام دادند را
با اشخاص مفسد كه در روي زمين فساد برمي­انگيزند و همچنين افراد باتقوا را با
فاجران يكسان قرار مي­دهيم؟ هرگز».

و نيز مي­فرمايد: «اَمْ  حَسِبَ
الَّذينَ اجْتَرحوا السَيَّئاتِ اَنْ نَجْعَلَهُم كَالَّذينَ آمَنوا وَ‌عَمِلُوا
الصَّالِحاتِ سَواءً مَحْياهُم وَ مَماتُهُمْ ساءَ ما يَحْكُمُونَ وَ خَلَقَ اللهُ
السَّمواتِ‌ وَ اْلأَرضَ بِاْلحَقَ والِتُجري كُلُّ نَفْسٍ بِما كَسَبْتْ وَهُمْ
لايُظْلَمُونَ»[3]

يعني: «آيا كساني كه مرتكب اعمال زشت و تبهكاري شدند چنين مي­پندارند رتبۀ
آنها را مانند كساني كه بخدا ايمان آورده و اعمال شايسته انجام دادند، قرار مي­دهيم
تا در زندگي و مرگ با هم يكسان باشند هرگز چنين نيست و كساني كه چنين قضاوت و حكم
مي­كنند انديشه و قضاوت آنها باطل و بي­اساس است خدا آسمان­ها و زمين را بر اساس
حق آفريده تا سرانجام هر كسي بدون هيچ ستم، مجازات و پاداش هر عملي را كه انجام
داده است ببيند».

حضرت اميرمؤمنان عليه السلام ميفرمايد:

«حتّي اِذا تصَرَّمَتِ الاُمورُ وَ تقَضَّتِ الدُّهُورْ وَاَزِفَ النُّشُورُ
اَخْرَجَهُمْ مِنْ ضَرائحِ القُبُورِ وَ‌اَوْكارِ الطُّيُورِ وَ اَوْجِرَةِ
السّباعِ وَ مَطارح الْمَهالِكَ سِراعاً اِلي اَمْره مُهْطِعينَ اِلي مَعادِهِ
رَعيلاً صُمُوتاً قِياماً صُفُوفاً يَنْفُذَهُم اَلْبَصَرُ وَ‌يُسمِعُهُم  الدّاعي عَلَيْهِمْ لَبُوسُ الأسْتِكانَةِ
وَضَرعُ الأسْتِسْلامِ وَ‌الذِلَهِ قَدْضَلَّتِ اْلحيَلُ وَانْقَطَعَ الأمَلُ
وَهَوتِ اْلأفئدةُ كاظِمَةً وَخَشَعَتِ الأَصْواتُ مُهَينِمَةً وَاَلْجَمَ
الْعَرَقُ وَعَظُمَ اَلشَّفَقُ وَاُرْعِدَتِ الأسْماعُ لِزَبْرةِ الدّاعي اِلي
فٌَصْلِ الخَطابِ وَمُقايَضَةِ الْجَزآء وَتكَالِ الْعِقابِ وَنَوالِ الثّواب»

«يعني هنگامي كه رشتۀ كارهاي دنيا از هم گسيخت و روزگار سپري گرديد و انگيختن
مردم نزديك و قيامت بر پا شد خداوند آنان را در آغوش قبرها و آشيانۀ پرندگان و
لانۀ درندگان (منظور كساني است كه جسد آنها در دنيا طعمۀ پرندگان و درندگان گرديده
است) و ميدانهاي جنگ بيرون ميآورد در حالي كه آمادۀ انجام فرمان خداوند گرديده به
سوي معاد و جايگاه بازگشت كه خداوند براي آنها مقرّر فرموده به سرعت و تنيد ميروند
سپس ساكت و خاموش صف مي­كشند در حالي كه خداوند بهمۀ آنها احاطه دارد در پيشگاه وي
ايستاده­اند صداي منادي الهي به همۀ آنان ميرسد لباس خضوع و فروتني و فرمانبرداري
و ذلّت بر آنها پوشيده ميشود در آنروز مكر و حيله بكار نميآيد و آرزوها از بين
رفته است دلها افسرده و غمگين و صداها با خشوع توأم و دهان پر از عَرَق و ترس از
كيفر گناهان بر آنها سايه افكنده براي جدا شدن حق از باطل و پاداش كارهاي نيك و
كيفر كارهاي زشت و تباه آماده­اند و هيبت صداي منادي الهي گوشها را بلرزه در
ميآورد»[4]

و نيز ميفرمايد: «وَذلِكَ يَوْمٌ يَجْمَعُ الله فيهِ اْلاوَّلينَ وَ‌الاخرينَ
لِنِقاشِ الْحِسابِ وَجَزاءِ اْلأعمال»

يعني در روز قيامت روزي است كه خداوند در آن روز براي حسابرسي و جزاي اعمال
همۀ انسانها را از گذشتگان و آيندگان گرد ميآورد[5]

و بالأخره اينكه روز قيامت روز جزا است موضوعي است كه در بسياري از آيات قرآن
متجلّي است و بطور كلي اين كتاب مقدس در 115 مورد از بازگشت كيفر و پاداش اعمال
انسانها به آنان با تعبير «جزاء» سخن گفته است و ما هنگامي كه اين كتاب بزرگ الهي
را مورد مطالعه قرار ميدهيم اين قبينل عبارات را كه ما را به حقيقتي كه گفتيم
رهنمون مي­گردد فراوان مي­بينيم:

«اَلْيَوم تُجري كُلِّ نَفْسٍ بِما كَسَبْتْ»[6]

يعني: امروز هر كسي به جزاي آنچه را كه انجام داده است خواهد رسيد.

«اَلْيَوْمَ تُجْزَوْنَ ما كُنتُمْ تَعْلُمونَ»[7]

يعني: امروز هر آنچه را كه انجام داده­ايد به جزاي آن خواهيد ريد.

و بالاخره تعبيراتي ماندن وَ كذلِكَ نَجْزي المُجرِمينَ، نَجْزي الظّالِمينَ،
نَجْزي المُفْتَرينَ، نَجْزي القَوْمَ المُجْرِمينَ، نَجْزي المُحْسِينَ، يَجزي
اللهُ المُتَّقينَ، لِيَجْزي اللهُ‌ الصادِقينَ بِصِدقِهِمْ[8]،
لِيجزي الّدين اَساؤُ بِما و يَجْزِيَ الَّدينَ اَحْسَنُوا بِالْحُسْني[9]

يعني: ما گناهكاران ستمكاران و تهمت زنندگان را به كيفر ميرسانيم و به
نيكوكاران متقين و راستگويان پاداش ميدهيم تا آنانكه مرتكب كارهاي بد و ناپسند
گرديدند و نيز كساني كه به انجام كارهاي نيك پرداختند هر يك جزاي اعمال خويش را
دريابند.

هدايت در قرآن

بررسي آيه ميثاق

قسمت چهارم

آية الله جوادي آملي

چنانچه در شماره پيش اشاره شد آيۀ
ميثاق ميان مفسرين مورد اختلاف است كه منظور از اخذ ميثاق چيست؟ كساني كه آن را به
همان معني ظاهريش تفسير نموده­اند براي اخذ ميثاق زمان و مكان مشخصي قائل شده و به
اتكاء بعضي از روايات گفته­اند كه در جائي بنام «عالم ذر» از بني آدم، ميثاق
يكتاپرستي و توحيد گرفته شده است. در مقابل، مفسرين ديگري وجود چنين عالمي را
انكار نموده و براي اخذ ميثاق تفسير و معناي ديگري ذكر نموده­اند.

و بدين ترتيب روشن مي­شود كه زمينه
بحث در اين قسمت بررسي دلايل هريك از اين دو نظريّه و در نهايت انتخاب نظريه مورد
قبول خواهد بود.

ادله انكار عالم ذر

در بين ادله­اي كه منكرين عالم ذر
اقامه نموده­اند دليل سوّمشان اين است كه آنچه از آيه استفاده مي­شود برخلاف آن
چيزي است كه درباره عالم ذر معروف است كه خداوند از صلب آدم ابوالبشر ذريه از صلب
بني آدم است نه از صلب آدم، در اين صورت اگر عالم ذر وجود داشته باشد اختصاص به
بعضي از اولاد آدم خواهد داشت و شامل همگان نخواهد شد و اين معنا با عموميّت دو
تعليلي كه براي اخذ ميثاق در ذيل آيه ذكر شده است منافات دارد.

دليل چهارم منكرين اين است كه اگر
عالم ذر شامل تمام فرزندان آدم شود و همه در آن هنگام از صلب آدم استخراج شده و
پيمان از آنان گرفته شده است، بنابراين چگونه در آن موطن اخذ ميثاق خداوند به آنها
فرموده: من از شما ميثاق و تعهد يكتاپرستي مي­گيرم كه مبادا در قيامت بگوئيد: چون
پدران ما مشرك بودند ما شرك ورزيديم، چه اينكه همه در عرض هم از صلب آدم خارج شده­اند
و نسبت طولي در كار نبوده است، يعني از پدر و پسر يكباره و در يك محل تعهّد
خداپرستي گرفته شده است.

پنجمين اشكال آنان عبارت است از
اينكه رواياتي كه در آن عالم ذر مطرح شده است ارتباطي به تفسير آيه ندارد، بلكه در
آنها مسأله ديگري مطرح شده است كه عبارت از مسأله فطرت و سرشت انسان است و به اين
واقعيت اشاره دارد كه انسان بر فطرت توحيد سرشته شده است، نه اينكه صحنه­اي بنام
عالم ذر وجود داشته و ذريه آدم از پشت وي استخراج شده و از آنها اخذ ميثاق به عمل
آمده باشد. و دليل اينكه روايات مزبور ناظر به تفسير آيه نيست اين است كه آيه از
استخراج ذريه از ظهور بني آدم سخن بميان آورده و آن روايات به ذريّه خود آدم
ابوالبشر اشاره مي­نمايد.

گذشته از اين اشكال، چنين تفسيري با
علت اخذ ميثاق كه در ذيل آيه شريفه آمده است سازگار نيست، زيرا مشركين مي­توانند
باز در قيامت احتجاج نموده و بگويند: پروردگارا! تو در موطن پيش از دنيا از ما
ميثاق گرفتي ولي آن موطن، موطن شهود و حضور بود، ما در آنجا عبوديت خويش و ربوبيّت
ترا شاهد بوديم و به آن شهادت داديم، چنانچه اكنون كه در قيامتيم همين را مشاهده
مي­نمائيم و جاي غفلت نيست، ولي در دنيا چنين شهودي در كار نبود، بلكه ما را با
جهاز فطري و قواي ظاهري و باطني آفريدي و رها نمودي و ما در اثر تربيت سوء
خانوادگي و محيط شرك آلود اجتماعي از تو غافل شده و شرك ورزيديم، عالم ذر عالم،
عالم تكليف نبود تا تعهد و ميثاقي كه در آنجا سپرديم براي ما در دنيا تكليف و
تعهّدي ايجاب نمايد.

دليل ديگر آنها اين است كه آيه بطور
صريح دلالتي بر عالم ذر ندارد، بنابراين قابل تطبيق بر تمثيل هست، و ما در كتاب و
سنت و در ادبيات عرب از اين قبيل تمثيلات بسيار مي­يابيم، بنابراين مسأله عالم ذر
و اخذ ميثاق مطرح نيست، بلكه منظور اين است كه خداوند با ارائه آيات آفاقي و انفسي
آنچنان خود را براي فطرت انسانها آشكار نموده كه جايي براي انكار او در دنيا و
احتجاج عليه او در آخرت باقي نمانده و فطرت هر كس بر عبوديت خويش و ربوبيّت او
شهادت مي­دهد بطوري كه گويي تعهد به يكتاپرستي خداوند سپرده­اند.

چنانچه مسائل تكويني را در موارد
ديگر به صورت تمثيل ذكر فرموده است،‌ بي­آنكه از آن بعنوان تمثيل ياد كرده باشد.
براي نمونه در سوره مباركه «فصّلت» مي­خوانيم: «فَقالَ لَها و للاَرض ائتيا
طَوْعاً اَو كَرْهاً قالتا اَتَيا طائِعينَ»[1]
خداوند به آسمان و زمين فرمود: با ميل و با اجبار بيائيد (و اطاعت نمائيد) گفتند:
ما از روي ميل آمديم و سر به فرمان نهاديم.

و يا در سوره حشر مي­فرمايد: «لَو
انزلنا هذَا القرآنَ عَلي جَبَلٍ لَرَأَيتهُ خاشِعاً مُتَصَدِّعاً مَنْ خََشْيِة
اللهِ»[2] اگر
اين قرآن را بر كوهي نازل مي­نموديم، كوه را از خشيت الهي خاضع و متلاشي،‌ مي­ديدي.

همانطوري كه اگر كسي درباره مطلبي
مشكل به فكر فرو رود از دشواري آن به سردرد دچار مي­شود بگونه­اي كه حتي مغزش گوئي
متلاشي مي­شود، هضم معارف سنگين و پر محتواي قرآن حتي براي موجودي به صلابت كوه هم
دشوار مي­باشد، سپس مي­فرمايد: «و تِلكَ الأَمثالُ نَضْرِبُها لِلنّاس لَعَلَّهُمْ
يَتَفَكَرُونَ» ما اين مَثَل­ها را براي مردم مي­آوريم شايد به انديشه و تفكّر
وادار شوند، يعني چنين مسأله­اي اتفاق نيفتاده كه قرآن را بر كوه نازل سازيم و كوه
از تحمل آن ناتوان گردد، بلكه آن را بعنوان ضرب المثل ذكر نموده­ايم.

چنانچه در پايان سوره احزاب مي­فرمايد:
«اِنّا عَرَضْنا الأَمانَةَ عَلَي السَّمواتِ وَ‌الأَرضِ وَ‌الْجِبال فَاَبَيْنَ
اَن يَحمِلْنَها وَ اَشْفَقْنَ مِنْها وَحَمَلها الأِنسانُ ‌اِنَّه كانَ ظَلُوماً
جَهُولاً»[3] و
امانت را بر آسمان­ها و زمين و كوه­ها عرضه داشتيم همه از تحمّل آن سر باز زدند و
انسان آن را پذيرا شد؛ انسان بسيار ستمكار و نادان است امانت ياد شده عبارت از
تكليف است و يا معرفة الله كه در اين آيه عرضه آن به آسمانها و زمين و كوه­ها
بعنوان تمثيل ذكر شده است نه اينكه صحنه عرض امانتي در كار باشد.

شهادت تكويني

بنابراين، در آيه ميثاق هم صحنه­اي
بنام عالم ذر وجود ندارد و از باب تمثيل ذكر شده و شهادت به ربوبيت حق، شهادت به
لسان تكوين است، چنانچه در مورد كفار در قرآن آمده «شاهِدِينش عَلي اَنفُسِهِم
بِالكُفِر» مشركين به كفر خويش شهادت مي­دهند، چنين نيست كه با زبان اعتراف به كفر
نمايند، بلكه همان خضوع آنها در برابر كفر شهادت عملي آنها به كفر خودشان مي­باشد،
بعضي از بزرگان شهادت اعضاء آدمي را در قيامت به اعمالي كه انجام داده­اند به
شهادت تكويني تفسير نموده­اند. كسي كه بصورت خنزير محشور مي­شود، دست و پا و ديگر
اعضا و جوارح او كه به آن شكل در آمده است از شهوتراني او در دنيا حكايت مي­نمايد
و كسي كه بصورت مورچه محشور مي­شود همين حالت او از تكبّر و بيماري خودبزرگ بيني
او در دنيا خبر مي­دهد، حالا اين تفسير با ظواهر تمام آيات مطابقت مي­نمايد يا نه،
مطلب ديگري است، ولي شهادت عملي هم يك گونه شهادتي است و شهادت تكويني نيز شهادت
به حساب مي­آيد.

پس مسأله شهادت به وحدانيّت الهي از
قبيل شهادت تكويني است چه اينكه انسان از نظر تكويني بگونه­اي آفريده شده است كه
محتاج و نيازمند است و اين احتياج خويش را احساس مي­نمايد و براي رفع آن به كسي
تكيه نمي­كند كه نيازهاي او را برآورده سازد و گر چه در تعيين مصداق اشتباه پذير
است. ولي وجدان او به او مي­گويد بايد به كسي تكيه نمايد كه قادر به تأمين تمام
نيازهاي او باشد و نيز به احتياجات وي علم داشته باشد و روشن است كه چنين موجود
توانا و عالمي جز خدا نمي­تواند باشد.

مرحوم سيد شرف الدين رضوان الله عليه
در مورد آيه شريفه «اِنَّما اَمْرُهُ اِذا اراداَ شَيْئاً اَن فَيَكُوْنَ» نيز مي­گويد
منظور اراده تكويني الهي است نه لفظي كه به صرف آن شيء موجود مي­شود و سپس به دعاء
هفتم حضرت سجاد عليه السلام در صحيفه سجاديه استشهاد مي­نمايد «فَهِيَ
بِمَشِِيَّتِكَ دَونَ قَولِكَ مْؤتَمِرَةٌ وَ بِاِرادِتِكش دُوْنَ نَهْيكَ
مُنْزَجِرَةٌ» يعني اشياء تابع اراده تو مي­باشند، هر چيز موجود مي­گردد و اگر
نخواهي از انجام عمل باز مي­ايستند و نيازي به امر و نهي لفظي نيست، پس «افعل و لا
تعفل»، «كن ولاتكن» در كار نيست بلكه بمحض ارادۀ ايجاد شيئي، آن شيء وجود پيدا مي­نمايد،
البته خطاب­هاي تشريعي حساب ديگري دارد.

تمثيل

مرحوم شيخ الدين سپس اضافه مي­نمايد
كه: آيه «فَما بَكَتْ عَلَيْهِمُ السَّماءُ وَ الأرضُ» آسمان و زمين بر مرگ و هلاك
تبهكاران گريه ننمود، نيز از باب تمثيل بوده و حالت عدم انفعال اين اشياء را در
مرگ آنها نشان مي­دهد چنانچه از حالت انفعال موجودات در شهادت حضرت سيد الشهداء عليه
السلام نيز به گريه تعبير گرديده است. پس اگر تمثيل در لسان عربي فصيح فراوان يافت
مي­شود چه اشكالي دارد كه آيات ياد شده ميثاق نيز تمثيل باشد.

در اشعار فصيح عربي نيز تمثيل به كار
مي­رود، مرحوم علامه بحرالعلوم اشعاري بصورت محاوره ميان كربلا و كعبه دارد كه در
آن كربلا با دلائلي كه مي­آورد، افضليت خويش را بر كعبه ثابت مي­سازد.

در دعاي صباح مي­خوانيم «اللّهُمَّ
يامَنْ دَلَعَ لِسانَ الصَّباحِ بِنُطقِ تَبَلُّجِه» اي خداوندي كه زبان صبح را با
بيان گويا ظاهر ساختي. معلوم است كه صبح واقعاً داراي زبان و نطق نمي­باشد، بلكه
از باب تمثيل ذكر شده است. بنابراين، نظر مرحوم سيد شرف الدين اعلي الله مقامه در
مورد آيات ذر و شهادت زباني و اخذ ميثاق به صورت معمولي و متعارف در كار نبوده
است، بلكه اين مسأله از باب تمثيل در آيه چنين آمده است.

پاسخ به اشكالات

ولي معتقدين به عالم ذر از اشكالاتي
كه به نظريه آنها شده است جوابهائي داده­اند كه ذيلاً نقل مي­شود:

اشكال اوّل آنها اين بود كه اگر چنان
صحنه­اي در كار بوده است، چگونه بسياري از مردم پس از آمدن بدنيا آنرا از ياد برده
و به شرك و بت پرستي مي­پردازند؟

به اين اشكال چنين پاسخ داده­اند:
آنچه را كه از آن صحنه به ياد انسانها مانده است محور تعهّد است كه عبارت از گرايش
به كمال مطلق مي­باشد، كدام انسان است كه چنين تمايلي در او نباشد؟ و اين تمايل
نتيجه همان شهادت و سپردن ميثاق است و لازم نيست تمام جزئيات و خصوصيّات آن به
يادش باشد، اگر كسي در روزي معين و در مكاني مشخص و با حضور افرادي، تعهّدي سپرد و
پس از چندي تنها اصل تعهد به يادش مانده و تاريخ آن تعهد و محلّ آن و تعداد و
اسامي افراد حاضر در آن مجلس را فراموش نمود، آيا مي­توان گفت كه چون خصوصيات محل
سپردن تعهّد را از ياد برده است بنابراين تعهّدي در كار نبوده است؟ ميثاق گرفتن نه
براي اين است كه آن صحنه ميثاق گرفتن و ميثاق سپردن در ياد باشد بلكه به ياد ماندن
محور تعهّد و ميثاق كافي است، پس هر فردي بهنگام مراجعه به فطرت گرايش به كمال
مطلق را در خويش مي­يابد كه همان اصل آن تعهّدي است كه سپرده است، و فراموش شدن
موطن و خصوصيات ميثاق مانافاتي با اصل اين مسأله ندارد.

پاسخ دوّمي كه به اين اشكال داده­اند
اين است كه هر كس به خويشتن خويش مراجعه نمايد در مي­يابد كه به احدي جز به خداوند
تكيه ندارد و هر انساني در هر شرائطي كه باشد مي­داند كه بقيّه مردم همچون او
توانائيشان محدود است و بهنگام برخورد با حوادث و مشكلات، تنها قادر عالم و مطلق
است كه قادر به حلّ هر گونه مشكلي مي­باشد، از اينرو مي­بيند جز به آن كمال مطلق
به جايي وابسته نيست، گر چه از تعهّدي كه سپرده يادش نيست اما اصل تعهّد هيچ گونه
جاي استبعاد نمي­باشد و بر فرض استعباد، دليل عقلي بر محال بودن آن وجود ندارد.

دليل ديگر منكرين عالم ذر اين بود كه
اگر ممكن باشد انسان پيش از اين عالم، عالم ديگري را پشت سر گذاشته و در عين حال
بياد نداشتن چنان عالمي منافاتي با وجود آن نداشته باشد، پاسخي براي بطلان تناسخ
باقي نخواهد ماند.

معتقدين به عالم ذر در جواب اين
اشكال گفته­اند: مسأله تناسخ به ادلّه ديگري محال است، بطلان تناسخ به اين دليل
نيست كه اگر چنانچه ارواح قبل از تعلّق به ابدان فعلي، در ابدان ديگري بوده­اند
بايد مسائلي از جريانات گذشته را بخاطر داشته باشند و چون چيزي به ياد ندارند پس
تناسخي در كار نيست.

امّا اينكه از آيه چنين استفاده
نموده­اند كه استخراج ذريه از ظهور بني آدم بوده است نه از صلب آدم ابوالبشر،
طرفداران عالم ذر مي­گويند: اوّلاً در جمله نخست آيه گر چه آمده است «و اذ اخذ ربك
من بني آدم» ولي در جمله بعدي «و اشهدهم علي انفسهم…» منظور شهادت تمام اولاد
آدم به عبوديت خويش و ربوبيت حضرت حق است، بنابراين اخذ ميثاق براي همه بوده است.

و ثانياً روايات، اين مسأله را تبيين
مي­نمايد كه تمام اولاد آدم را بصورت ذريّه از صلب حضرت آدم استخراج فرموده است، و
روشن است كه چنانچه آيه­اي در مطلبي ظهور كامل نداشت، بيان كامل آن از روايات
فهميده مي­شود.

و اما اشكال بعدي كه اگر ذريّه از
صلب خود آدم استخراج شده بودند، با تعليل آيه درست در نمي­آيد، زيرا پدر آنها آدم
ابوالبشر است و او هم موحّد و پيامبر الهي است، بنابراين زمينه چنان احتجاجي كه
پدران ما، ما را به شرك و بت پرستي كشانده­اند اصلاً وجود ندارد، پس چگونه در آيه
آمده است «او تقولوا انما اشرك اباؤنا من قبل و كنّا ذرية من بعدهم…»؟

در پاسخ به آن گفته­اند كه تعليل
ناظر به مجموع است نه به جميع، يعني اگر هر فردي از آنها بگويد چون پدر من مشرك
بوده من مشرك شده­ام، اين احتجاج درست نيست، چرا كه پدر همه افراد، آدم ابوالبشر
است ولي چون از مجموع من حيث المجموع اين تعهّد گرفته شده است و همه آن افراد در
عالم بعد از عالم ذر، كه دنيا است يك باره وجود پيدا نمي­نمايند بلكه تدريجاً
بدنيا مي­آيند، بنابراين هر كدام داراي پدري غير از آدم ابوالبشر نيز مي­باشند و
آن پدر ممكن است مشرك باشد و فرزند خود را به شرك فرا خوانده باشد. چنانچه چنين
ميثاق يكتاپرستي از آنها گرفته نشده باشد جاي چنين احتجاجي هست، ولي چون پيمان
توحيد سپرده­اند، زمينه هر عذري از ميان مي­رود.

تفسير سورۀ لقمان

قسمت بيست و پنجم

راز مهلت دادن به كفار

آية الله مشكيني

«نُمَتّعُهُم قَليلاً ثُمّ
نَضْطَرُّهُم اِلي عذابٍ غَليظٍ»

(سوره لقمان- آيه 24)

اندكي از متاع دنيا را در اختيار
آنان (كافران) مي­گذاريم و سپس به تحمل عذاب شديد (در آخرت) دچارشان مي­نمائيم.

«نمتَّعهم قليلاً» به معني اندك بودن
مدت انتفاع و بهره­برداري از مواهب و نعمت­هاي زندگي است، و منظور قرآن، آن عدّه
از مردمي مي­باشند كه علي رغم مشاهده معجزات پيامبر و شنيدن پيام آسماني او، راه
كفر و عناد را در پيش گرفته و حاضر به پذيرش اسلام نبوده­اند.

چرا خداوند به كفّار فرصت مي­دهد؟

در اينجا اين سئوال به ذهن مي­آيد
كه: چرا خداوند متعال، اصلاً چنين فرصتي در اختيار كفّار قرار داده و به مجرّد
سرپيچي از پذيرش پيام الهي به زندگي آميخته به كفرشان پايان نمي­دهد؟

صرف نظر از آيۀ فوق، اين پرسش در
مورد افراد فاسق نيز مطرح است كه: چرا خداوند به اينگونه افراد كه سراسر
زندگانيشان به گناه و معصيت سپري مي­گردد، فرصت ادامه حيات مي­دهد، مثلاً هفتاد
سال به يك شخص تبهكار عمر مي­دهد و او تمام اين مدت طولاني را به فسق و فجور مي­گذراند؟
آيا بهتر نيست كه هر چه زودتر به عمر اين قبيل افراد پايان داده و يا حدّاقل، قدرت
انجام گناه را از آنان سلب فرمايد، تا گناهي از آنها سر نزند؟!

پاسخ اشكال:

اين سئوال اختصاصي به كفّار عصر نزول
اين آيه ندارد بلكه مي­تواند در هر زماني مطرح باشد، ولي پاسخ آن روشن است، چه
اينكه خداوند پيش از خلقت انسان، پرونده­اي بنام «لوح محفوظ» براي جميع افراد بشر
گشوده و خصوصيات زندگي هر انساني را كه تا دامنه قيامت ديده بدنيا مي­گشايد و از
آنجمله ميزان روزي و مدت زمان حيات او را در آن ثبت و ضبر فرموده و آن را با
فرشتگان در ميان گذاشته است. بنابراين اگر پس از آمدن انساني به دنيا و گرايش او
به كفر و يا انجام معصيت، جان او را در نيمه راه زندگي بگيرد و يا بواسطه ابتلاي
به بيماري او را از استفاده از روزي معيّنش محروم گرداند، برخلاف وعده و نوشته خود
عمل نموده و «كريم» يك چنين كاري انجام نمي­دهد. و اگر چنين نمايد، مي­توانند فرشتگان
بگويند: خداوندا! براي فلان انسان- مثلاً- هفتاد سال عمر تعيين نموده بودي، چرا
فرصت پايان بردن اين عمر طبيعي را به او ندادي؟

وآنگهي اگر مهلت به آنها ندهد،
درباره آنان اتمام حجّتي ننموده است بلكه مي­توانند در برابر خداوند احتجاج نموده
و بگويند: پروردگارا! اگر به ما مهلت مي­دادي، سرانجام در اواخر زندگي به خود آمده
و توبه مي­نموديم و به صراط مستقيم دين باز مي­گشتيم، ولي هنگامي كه مدت مقرّر عمر
خويش را طي نمودند، و در عين حال بر همان كفر و عصيان خود باقي ماندند، خداوند در
قيامت به آنها مي­فرمايد: «اَوَلَمْ نُعَمِرّكم مايَتَذَ كَر فيهِ»[1] آيه
من به شما آن مقدار عمر و زندگي نبخشيدم تا هر كس بخواهد تذكّر و پند گيرد؟

جبر يا اختيار

پاسخ سوّم اين است كه خداوند اين
جهان را، جهان اختيار قرار داده است، و اگر به مجرّد پافشاري بر كفر، جان كسي را
بگيرد و يا به صرفِ گناه، هر عضوي را كه وسيله انجام آن گناه بوده است فلج نمايد،
در اينصورت سلب اختيار از مردم نموده و جهان اختيار به جهان اجبار تبديل خواهد شد،
چه اينكه ديگر مردم از ترس، ترك گناه مي­نمايند و كسي جرأت نافرماني پيدا نمي­كند،
و در نتيجه انسان به آن تكامل مطلوب، در سايه عبادت اختياري نخواهد رسيد.

خداوند در موارد مختلفي از قرآن كريم
به اين مسأله اشاره فرموده است كه انتخاب راه هدايت و يا طريق ضلالت، به اختيار
خود مردم است. در سوره «دهر» مي­فرمايد: «اِنّا هَدَيناهُ السَّبيلَ اِمّا شاكِراً
وِ امّا كَفُوراً»[2]– ما ره اخير
و شر را به او نشان داديم. و به انتخاب انسان است كه كدامين راه را برگزيند، چه در
مرحله امور اعتقايد و يا در مسائل عملي و اخلاقي.

فرصت دنيوي اندك است

بنابراين علّت مهلت دادن به كفّار در
آيه شريفه روشن شد، ولي اين مهلت­ها گاه بسيار طولاني است مثلاً نهصد سال به مردمي
فرصت مي­دهد كه شهري آنچنان در كمال استحكام بسازند كه در دنيا نظيرش ساخته نشده
باشد. «اِرَمَ ذاتِ‌ العِمادِ، لَمْ يُخْلَقْ مٍِثْلُها فِي البِلادِ»[3]– آيا
نديدي كه خداي تو. با مردم شهر «ارم» كه صاحب قدرت بودند چه كرد؟ در صورتي كه
مانند شهر آنها بزرگي و استحكام شهري بنا نشده بود. در عين حال با اينهمه مهلت مي­فرمايد:
«نَعَمِتِّهُم قَليلاً»- مهلت اندكي به آنها مي­دهيم، زيرا نهصد سال براي ما زمان
زيادي به حساب مي­آيد ولي از نظر خداوند- اندك و ناچيز است: «وَ اِنَّ يَوْماً
عِنْدَ رَبِّكَ كَاَلِفِ سَنَةٍ مِمّا تَعُدوْنَ»[4] يك
روز نزد پروردگارت به اندازه هزار سال، از سالهائي است كه شما محاسبه مي­نمائيد.
پس كم بودن اين مهلت الهي نسبي است. و نيز در مقايسه با حيات اخروي، زندگي دنيا هر
چند سالي هم كه به طول انجامد بسيار اندك است، چنانچه زندگي در رحم مادر نسبت به
زندگي دنيا دوره­اي كوتاه مدت به شمار مي­رود، زيرا انسان داراي چهار نوع  و يا چهار دوره زندگي است.

دوره­هاي زندگي

1-     زندگي در مدتي كه دوران قبل از آمدن به دنيا را مي­گذراند و
در رحم مادر است.

2-     زندگي در دنيا كه به مدت زندگي او،‌ از تولد تا مرگ محدود
مي­گردد.

3-     حيات برزخي كه در فاصله ميان دنيا و آخرت قرار دارد.

4-     حيات اخروي كه با محشور شدن و حضور در قيامت آغاز شده و سپس
انسان به جايگاهي كه خود در دنيا براي خويش ساخته است رهسپار مي­شود، بهشت يا
جهنم، و اين حيات جاوداني و هميشگي است، پس زندگي انسان در دنيا اگر ساليان دراز
هم به درازا كشد و عمر نوح پيدا نمايد، باز در مقايسه با حيات پاينده آخرت كوتاه
مي­باشد.

پايان كفّار، عدابي دردناك

سپس به كفّار هشدار مي­دهد تا بدانند
كه حيات آنها به همين چند روزه زندگي دنيا ختم نمي­گردد، بلكه در آن جهان بطور
جاويدان خواهند زيست و به حساب عقايد و اعمالشان بصورت دقيق رسيدگي مي­شود: «ثُمَ
نَضطّرهم اِلي عذابٍ غليظٍ» آنچه با عمر دنيوي انسان پايان مي­گيرد طغيانها و
عصيانهاي او است. سپس در آخرت به تحمّل عذاب شديد مجبورشان خواهيم نمود، البته اين
شدت، همچنانكه به شدّت كمّي يعني به طولاني بودن مدت تحمّل عذاب اشاره دارد، به
شدت كيفي يعني به دردناك بودن آن نيز توجه مي­دهد.

بعضي از مفسرين گفته­اند: خداوند مي­خواهد
به كفّار بفرمايد خيال نكنيد در دنيا از حيطۀ قدرت ما خارجيد و هر كاري كه بخواهيد
مي­توانيد به ميل خويش انجام دهيد، بلكه ما چنين خواسته­ايم كه اين فرصت چند ساله
زندگي را به منظور آزمايش و اتمام حجّت در اختيار شما قرار داده­ايم.

قيموميّت خداوند

يكي از نامهاي خداوند «قيّوم» است و
معنايش اين است كه خدا حافظ و نگهدارنده تمام عالم است و هر حركت و سكون موجودي در
دايره نامحدود قدرت او انجام مي­گيرد. بهترين مثالي كه بتواند اين مسأله را به ذهن
ما نزديك­تر سازد، سلطۀ روح انسان نسبت به بدن است كه چگونه بدن با اراده و خواست
روان، مي­خوابد، بلند مي­شود، غذا مي­خورد، كار مي­كند و هر قيام و قعود بدن به
اختيار او است. البته اين تسلّط و قدرت در مقياس بسيار محدودي است و تنها جنبۀ
مثال و تشبيه دارد، امّا براي قدرت و قيموميّت «الله» بر عالم حدّ و مرزي تصور نمي­گردد،
از اينرو قرآن با جملۀ «نمتّعهم» ما به آنها نعمت مي­دهيم، مي­فهماند كه همين
زندگي اندك را هم «ما» به آنها مي­دهيم و چنين نيست كه از تحت سلطه و قدرت ما خارج
باشند چنانچه در جهان ديگر تحت قدرت خداوند مي­باشند لذا مي­فرمايد: «ثمّ نضطرّهم»
سپس آنان را در آخرت به عذاب شديد دچارشان مي­نمائيم.

«وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ
السَّمواتِ و الْأَرضَ لَيَقُولُنَّ اللهُ قُلِ الحَمْدُ للهِ بَلْ اَكْثَرُهُمْ
لايَعْلَمُونَ»[5]

هر گاه از آنها بپرسي آفريدگار
آسمانها و زمين كيست، مسلماً خواهند گفت «الله» بگو الحمدالله (كه شما خود اعتراف
مي­نمائيد) ولي اكثر آنها نمي­دانند.

خداوند مدبّر است

در قسمت قبل گفتيم: مشركين در عصر
بعثت به دسته­هاي مختلفي تقسيم مي­شدند ولي بعضي از آنها چنين نبودند كه خدا را
قبول نداشته باشند بلكه معتقد بودند كه «بُت» وسيله تقرّب آنها بسوي «الله» است،
لذا در آيه شريفه مي­فرمايد: اگر از آفريدگار آسمانها و زمين از آنها سئوال نمائي
مي­گويند «الله» خالق آنها است،‌ اگر خداوند آنها را آفريده، اداره اين نظام خلقت
و جريان امور جهان هم تحت اراده و قدرت مطلقه او مي­باشد و شريكي براي او قابل
تصور نيست، چه اينكه بعضي ديگر از مشركان بر اين اعتقاد باطل بودند كه «الله» خالق
همه چيز است ولي تدبير و اداره قسمتي از جهان هستي را – مثلاً- به ستارگان سپرده
است!!. اين آيه نيز در ردّ چنين پندار غلط و نادرستي است، كه اگر خالق، او است و
شما خود به آن معترفيد، پس خداوند مدبّر عالم هم مي­باشد و لذا خداوند «مدبّر»
ناميده مي­شود.

حمد فقط مخصوص خدا است

«الحمد لله» معنايش اين است كه تمام
تعريفات مال خدا است و هر حمد و ثنائي از آنِ او است. اگر از زيبائي گل، طراوت
درختان، شيريني ميوه و حسن انساني تعريف مي­نمائي در حقيقت توصيف «الله» را نموده­اي.

شاعري هنگامي كه اين مصرع را سرود:

حسن يوسف در دو عالم كس نديد

در سرودن مصرع بعدي فرو ماند و هر
چند بيشتر فكر كرد كمتر فكري به جائي رسيد، لذا از شاعري ديگر كمك خواست و او مصرع
بعدي را چنين سرود:

حُسن، او دارد كه يوسف آفريد

سخنان معصومين

صبر و پيروزي

پيامبر اكرم«ص»:

«انَّ النَّصْرَ مَعَ الصَّبرِ و
الفَرَجَ مَعَ الكَرْبِ وَ إنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُُسْراً».

(بحار الانوار- ج 77- ص 88)

به تحقق پيروزي با بردباري و گشايش
همراه با گرفتاري است و همانا از پي دشواري،‌ آساني و آسائي است.

پيامبر اكرم(ص):

«عَلامَةُ الصّابِرِ في ثَلاث:
أَوَّلُها: أَنْ لايَكْسَلْ و الثّانِيه: أَنْ لايَضْنجَر و الثّالثة: أَنْ
لايَشكُو مِن رَبِّهِ غَزَّوَجَلِّ، لِأَنَّهُ‌إذا كَسَلَ فَقَد ضَيَّعَ الْحَقَّ،
وَ‌ اِذا ضَجَرَ لم يُؤَدِ الشُّكْرُ وَ‌ اِذا شَكا مِنْ رَبِّهِ عَزَّوَجَلَّ
فَقَدْ عَصاهُ».

(علل الشرايع- ج، 2- ص 184)

نشانه انسان بردبار در سه چيز است:

اول- كِسل و تن پرور نشود.

دوم- نگران و ناراحت نگردد.

سوم- از خداي خود گله و شكايت نكند.

زيرا اگر كِسل شود، حق او را ضايع
كرده و اگر نگران گردد، اداي شكر الهي را بجاي نياورده، و اگر از خداي خود شكايت
كند، از او سرپيچي و تمّرد نموده است.

اميرالمؤمنين«ع»:

«الصَّبْرُ أَحْسَنُ حُلَلِ الإيمان
و اَشْرَفٌ خَلائِقِ الإنسانِ».

(غررالحكم)

صبر برترين زيورهاي ايمان و والاترين
خصلتهاي انسان است.

اميرالمؤمنين«ع»:

«الصَّبْرُ‌ في الْأمُورِ
بِمَنزِلَةِ الرَّأس مِنَ الجَسَدِ فَاذا فارَقَ الرَّأَسُ الجَسَدَ فَسَدَ
الْجَسَدُ و اِذا فارَقَ الصَّبْرُ الأمُورَ، فَسَدَتِ الأمُورُ».

(كافي- ج 2- ص 90)

صبر در كارها بمنزلۀ سر از بدن است،
پس همانگونه كه اگر سر از بدن جدا شود، بدن از بين مي­رود، اگر صبر از كارها برود،
تمام كارها از بين مي­رود.

اميرالمؤمنين«ع»:

لايَعْدِمُ الصَّبُور الظَّفَر وَ
إنْ طالَ بِهِ الزّشمانُ».

(نهج البلاغه- حكمت 153)

پيروزي همواره نصيب انسان بردبار مي­شود
هر چند مدت زماني طول بكشد.

اميرالمؤمنين«ع»:

«حَلاوَةُ الظَّفَرِ تَمْحُو
مَرارَةَ الصَّبر».

(غررالحكم)

شيريني پيروزي، تلخي صبر را مي­زدايد.

امام صادق«ع»:

«نَحْنُ صُبَّر وَ‌شِيْعَتُنا
أَصْبَرُمِنّا، وَ ذلِكَ أنّا صَبَرنا عَلي ما نَعْلَمُ وَ صَبَرُوا هُمْ عَلي ما
لا يَعْلَمْون».

(تفسير قمّي- ص 479)

ما مردان صبور و بردباري هستيم و
شيعيان ما از ما بردبارترند چرا كه ما بر آنچه مي­دانيم صبر مي­كنيم و شيعيان ما
بر آنچه اطلاع ندارند صبر مي­كنند.

[بشارت باد بر شما ملت بزرگ ايران،
با اين صبر و تحمّلي كه در برابر ناملايمات و مشكلات داريد و به اميد چشيدن شيريني
و حلاوت پيروزي، پس از اين صبر تلخ]

درسهائي از نهج البلاغه

خطبه 230

دنياپلي بسوي آخرت

قسمت سوم

آية الله العظمي منتظري

فَكفي و اعظاً بموتي عاينَتُموُهُم، حُمِلوا إلي قُبُورهِمْ غَيرَ راكبينَ، و
أنزِلوا فِيها غَِيرَ‌نازِلينَ فَكَانَّهُمْ لَمْ يَكُونُو الِلدُّ نُيا عُمّاراً
وَّ كَأَنّ الآخِرةَ لَمْ نَزَل لَّهسمْ داراً اَوْ حَشُو ما كانوا يُوطِنُونَ، وَ
أوَطَنُوا ما كانُوا يُوحِشونَ، وَ‌ اَشتَغَلوُا بِما فارَقُوا،‌ وَ أَضاعُوا  مآ إِلَبهِ انتَقَوُا

موضوع بحث، خطبه 188 از نهج البلاغه با تفسير محمد عبده يا خطبه 230 با ترجمه
مرحوم فيض الاسلام بود كه بيشتر جنبه موعظه و نصيحت داشت. در قسمت گذشته، بحث به
اينجا منتهي شد كه حضرت مي­فرمايد: «شما را سفارش مي­كنم كه همواره به فكر مرگ
باشيد و از آن كمتر غفلت كنيد و چگونه طمع داريد از كسي كه هرگز به شما مهلت نمي­دهد.»

«فكفي واعِظاً بَموتي عايَنُموهم، حُمِلُوا الي قبورهم غير راكبين، وَ‌اُنزِلوا
فيها غير نازلين».

همين پند دهنده براي شما بس است مردگاني را كه مي­شناختيد، آنها را ديديد كه
به سوي گورهايشان بي­اختيار حمل مي­شدند و در قبرها منزل يافتند بي­آنكه خود
بخواهند.

مرگ، بهترين موعظه

چه موعظه­اي بالاتر از اينكه انسان همواره مي­بيند، انسانهاي سرشناس، با
شخصيت، بانفوذ و يا دوستان خود را كه تا چندي پيش با آنها رفت و آمد و گفتگو داشت،
امروز بر دوش ديگران به سوي قبرها روانه مي­شوند بي­آنكه خود مايل به رفتن باشند
يا اختياري داشته باشند و هنگامي كه به گورستان رسيدند، باز هم نه با اختيار خويش
كه بوسيلۀ ديگران وارد قبر مي­شوند و براي هميشه تنها در زير خاك مي­مانند و حسرت
بازگشت به دنيا را به قيامت مي­برند. آيا اين بهترين موعظه براي ما نيست كه از اين
سركشي­ها، طغيان­ها، خودمحوري­ها و خودبزرگ بيني­ها دست برداريم و به ياد مرگ و
قيامت و حساب باشيم؟ چه خوب است هر گاه روح طغيان و عصيان در انسان پيدا شد،‌ به
ديدار قبرستان­ها برود و در آن جا دمي به فكر فرو رود و با تفكر و تدبّر دريابد.
كه زندگي دنيا چند روزي بيش نيست و عاقبت- دير يا زود- بايد برود، پس چه بهتر كه
قبل از رسيدن اجل، خود را دريابد و پيش از اينكه عبرت براي ديگران باشد، خود از
گذشتگان عبرت بگيرد. و مگر نه بسياري از همين گذشتگان، داراي كاخ و زندگي مرفه
بودند يا طالب رياست و مال بودند و چقدر اميدها داشتند ولي هم اين اميدها و آرزوها
را با خود به گور بردند و از آن اموال و كاخ­ها چيزي با خود برنداشتند. و اين
بهترين موعظه و نصيحت براي خردمندان است.

«فكأنَّهم لم يكونوا للذُّنيا عُمّاراً وكأنَّ الآخرة لم تزل لهم داراً».

گويا هرگز بنا كنندگان در دنيا نبودند و گويا آخرت براي هميشه منزل و ماوراي
آنان بوده است.

آخرت، منزل هميشگي

اينها كه در زير خاك، در قبرستانها
آرميده­اند، بقدري فاصله بين آنها و زندگي دنيا افتاده است كه اگر كاخ­هاي آنها را
زير و رو بكني و اگر باغ و راغ آنان را تصرُّف بكني هرگز صدايشان در نمي­آيد چرا
كه دياگر دستشان به دنيا نمي­رسد و از تمام مايملك خود دست شسته­اند يا به عبارت
ديگر: مرگ بين آنها و زندگيشان فاصله انداخته به طوري كه ديگر امكان بازگشت
ندارند. چه بسا آنها كه در دنيا داراي آن همه ثروث و مال بودند وهيچ خدمتي نكردند
و در راه خدا انفاقي نننمودند، اكنون كه دستشان كوتاه شده است و نتيجه اعمالشان را
در عالم برزخ درمي­يابند، اميد و آرزوي بازگشت داشته باشند، تا شايد به آنها فرصت
ديگري داده شود ولي به آنها گفته مي­شود ديگر بازگشتي نيست. چرا تا زنده بوديد به
فكر خود نبوديد؟

چرا به جاي آن همه مصرفهاي اضافي كه
در منزل مي­كرديد، كاشانه­هاي مستمندان را گرم نمي­نموديد؟ چرا به جاي آن همه
فرشهاي زيادي كه انباشته كرده بوديد، فرش منازل يتيمان را تأمين نمي­كرديد؟ چرا با
آن پولهاي كلاني كه صرف در قمار و عياشي و خوشگذراني مي­شد، مدرسه­اي نساختيد كه
نسلها بعد از مرگتان بيايند و در آنجا استفاده كنند و براي شما طلب مغفرت و آمرزش
نمايند و وسيلۀ رحمت برايتان باشد؟ يا با آن همه پول يك مدرسۀ علميه، يك
بيمارستان، يك پل و هزاران كار خير ديگر انجام نداديد كه باقيات صالحات باشد و
سالهاي دراز صدقۀ جاريه­اي برايتان محسوب گردد و مايۀ افتخار و سربلندي شما باشد؟

آري! انسان هر گاه مي­ميرد، از دنيا
منقطع مي­شود و بين او و تمام آنچه ساخته است فاصله مي­افتد كه گوئي هرگز به دنيا
نيامده بود و منزل دائمي و هميشگي­اش در آخرت بوده است. و گويا ديواري آهنين بين
او و دنيا زده شده كه هيچ وقت نمي­تواند به منزل و ماوراي دنيويش سري بزند و يا با
زن و فرزندش ديداري داشته باشد و يا نسبت به كارگران و زيردستانش امر و نهي و
گفتگوئي بكند.

آنچه باقي مي­ماند

در روايت است كه تنها اولاد صالح مي­توانند
منشأ اثري براي انسان باشند يا اينكه بناي خيري- از قبيل مدرسه، بيمارستان، قنات و
مسجد- ساخته باشد و يا كتابي تاليف كرده باشد كه علمش باقي و جاودان بماند و مردم
از آن استفاده كنند، اينها منقطع نيستند و سبب بقاي اثر انسان در دنيا مي­باشند.[1] ولي
كاخ بيست طبقه يا هزار هكتار باغ ميوه يا خداي نخواسته اولاد ناصالح همه اسباب
انقطاع انسان هستند.

در هر صورت، اگر انسان مي­خواهد كه
با دنيا نباشد، تا زنده است بايد بفكر خويشتن باشد، اموالش را صرف راه­هاي خير
بكند، مدرسه­اي بسازد كه در آن، قال الصادق و قال الباقر عليهما السلام بگويند و
در ثواب آنها شريك باشد، پلي درست كند، قناتي بسازد، آب و برقي براي مستمندان تهيه
نمايد و يا هر خدمتي كه مورد نياز جامعه است و مردم از آن بهره بر مي­شوند.

عمّار: جمع عامر بمعناي بنا كننده
مانند طلّاب كه مفرد آن طالب است.

«أو حَشوا ما كانوا يُوطنون، و
أوطنوا ما كانوا يوحِشون»

دور شدند از دنيائي كه در آن سكونت
داشتند و سكونت گزيدند در جائي كه از آن دوري مي­جستند.

با اينكه در دنيا زندگي مي­كردند و
خوش مي­گذراندند پس از مرگ ديگر از دنيا روزي وطنشان بوده و از همان قبري كه تا
زنده بودند اينقدر وحشت داشتند و مي­هراسيدند، پس از مرگ با آن خو گرفته و در همان
گودال وحشتناك وطن مي­گيرند و سكونت مي­كنند.

«واشتغلوا بما فارقوا و أضاعوا ما
اليه انتقلوا».

در دنيا مشغول بودند به چيزي كه از
آن جدا شدند و تباه ساختند آخرتي كه به سوي آن منتقل شدند.

خانه آخرت را ويران نكنيد

تا اينجا حضرت دربارۀ مرگ و قبر و
اعراض از دنيا و سكونت در عالم برزخ سخن مي­گويد و از اين به بعد از گذشته حكايت
مي­كند و از ندامت و پشيماني اينان كه براي خود توشه راه برنداشته و دست خالي
رفتند.

و لذا مي­فرمايد: اينها مشغول چيزي
بودند كه هيچ فايده­اي برايشان نداشت و اكنون از آن دست كشيده­اند و دور شده­اند و
به سوي آخرت و خانۀ خود روانه مي­شوند در حالي كه آن را ويران نموده و هرگز به فكر
ساختنش نبوده­اند.

اگر انسان مال و ثروت را در راه صحيح
و مشروع مصرف كند و همچنان كه خود از آن بهره مي­برد، بر مستمندان و نيازمندان نيز
انفاق نمايد، بسيار كار خوبي انجام داده و از آن بهرۀ خوبي در آخرت خواهد برد ولي
بيچاره آنان كه مال و ثروت دارند و از آن به نفع وطن حقيقي و مسكن هميشگي خود بهره
نمي­برند، اين اموال براي آنها جز وزرو وبال و گرفتاري نخواهد بود. گر چه فقر خوب
نيست ولي انسانهاي فقير و بال و گرفتاريشان خيلي كمتر است. شما تصور كنيد اگر دو
اتومبيل بخواهند وارد مرز شوند، آن راننده اتومبيلي كه كالائي با خود حمل نكرده
است، فوراً از گمرك رد مي­شود و با كمال راحتي و آسايش وارد شهر مي­گردد ولي آن
ديگري كه اتومبيل خود را پر از جنس­هاي گوناگون و كالاهاي متنوعكرده است،‌ بايد
خوب بررسي شود و چه بسا چندين ساعت يا چند روز گرفتار تفتيش و بازرسي باشد تا
اينكه پس از پرداختن گمركي، اجازه ورود به شهر به او داده شود. مصيبت آن وقتي است
كه در بين اجناسش، كالاهاي ممنوعه يا مواد مخدّر و جنسهاي قاچاق باشد كه نه نها
آنها را از او مي­گيرند بلكه بايد پس از حسابرسي دقيق، مجازات نيز بشود و كيفر
ببيند.

معطّلي ثروتمندان براي حساب

روايت بسيار جالبي از امام صادق عليه
السلام بهمين مناسبت نقل شده است كه فرمود:

«اِنَّ فقُراءَ المُسْلِمينَ
يَتَقَلَّبونَ في رياضِ الْجَنَّةِ قَبْلَ أَغْنِيائهِمْ بِأَرْبَعينَ خَريفاً.
ثُمَّ قالَ: سَأَضْرِبُ لَكَ مَثَلَ ذلِكَ، إِنَّما مَثَلُ ذلِكَ مَثَلُ
سَفِيْنَتَيْنِ مُرَّبِهما عَلي عاشِرٍ فَنَظَرَ في إحْداهُما فَلَمْ يَرَفيها
شَِيْئاً،‌ فَقالَ: أَسْرِبُوْها وَنَظَرَ في الْأُخري فاِذا هِيَ مَوْقُوْرَةٌ
فَقالَ: احْبِسُوْها»[2]

–        
همانا فقرناي مسلمانان چهل سال پيش از ثروتمندانشان در باغهاي بهشت گردش مي­كنند.
آنگاه حضرت خطاب به راوي مي­فرماي: اكنون براي شما مثالي مي­زنم. مثال فقرا و
ثروتمندان مثال دو كشتي است كه بر مأمور گمرك (كسي كه 10 يك مي­گيرد) مي­گذرند، و
او پس از بررسي يكي از آنها در مي­يابد كه چيزي در آن نيست مي­گويد: اين كشتي را
بگذاريد برود. آنگاه نگاه به كشتي ديگر مي­كند، مي­بيند پر از كالا است، مي­گويد:
اين را نگهداريد (تا خوب بررسي شود و حساب پس دهد).

و چنين است انسان ثروتمند كه در
قيامت معطّلي زيادي دارد «في حلالها و في حرامها عقاب» در آنچه از حرام بدست آورده
مؤاخذه مي­شود و كيفر مي­بيند و آنچه را از راه حلال بدست آورده بايد دقيقاً حساب
پس دهد. اما انسان فقير گرفتاري مالي ندارد، پس اگر گناهان ديگري نداشته باشد خيلي
زود از حساب مي­گذرد و از گرفتاري و معطّلي حساب و كتاب رهائي مي­يابد.

بنابراين، آن انسان بيچاره­اي كه از
آن همه پول و ثروت جدا شده، اگر فكري براي آخرت خودش كرده بود، خوب است ولي اگر
خانۀ آخرت را براي خود نساخته باشد بلكه آنجا را ويران ساخته، در روز رستاخيز،
سرگردان و حيران خواهد بود. و اصلاً انسان اگر عقل داشته باشد، بجاي اينكه اينقدر
بفكر زينت دادن و مرتّب كردن منزل زودگذر دنيائيش باشد، بايد فكري براي آن خانۀ
ابدي و هميشگي خود كند و آن را هر چه زيباتر و پررونق­تر و روشن­تر بسازد چرا كه
در آنجا جاويدان خواهد ماند.

«وَ ما تُقَدِّموا لِأَنْفُسِكُمْ
مِنْ خَيْرِ تَجِدُوهُ عِنْدَ اله هُوَ خَيْراً وَ أَعْظَمَ أَجْراً».[3]

و هر چه زودتر از خير و خوبي براي
خودتان پيش بفرستيد، نزد خدا آن را مي­يابيد كه بهتر و ارزنده­تر و داراي پاداشي
فزونتر است.

و آنجا كه در قرآن، خطاب به قارون،
مي­فرمايد: «وَ لاتَنْسَ نَصيبَك مِنَ الدُّنْيا»[4] و
نصيب خود را از اين دنيا فراموش نكن، نمي­خواهد بگويد هر چه مي­تواني در دنيا لذّت
ببر و تا مي­تواني كاخ و باغ براي خود تهيّه نما، بلكه مي­خواهد بگويد: از اين
دنيا با اعمال نيك خود، توشۀ آخرتت را تهيه كن و از فرصت­هاي زودگذر دنيا به نفع
آخرت بهره ببر و با عبادت و خدمت به مردم زاد آخرت و زندگي جاودانت را برگير و از
ساختن و پرداختن به منزل اخرويت غفلت نورز.

در معاني الأخبار از امام كاظم عليه
السلام نقل شده است كه اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: و لا تنس نصيبك من الدنيا،
لا تنس صحتك و قوتك و فراغك و شبابك و نشاطك أن تطلب بها الأخرة» -بهره خود را از
دنيا فراموش مكن، يعني يادت نرود كه تندرستي، نيرو، اوقات فراغت، جواني و توانت را
به كار گيري تا آخرتترا تأمين نمائي.

پس اي برادران و خواهران! هر كدام
توان داريد و تمكّن داريد از اوقات بيكاري خودتان، از نيرو و قدرت خودتان، از
جواني و تندرستيتان در راه توشه گيري براي زندگي اخروي و هميشگي به كار بنديد و
آنان كه مال و ثروت دارند به همين اكتفا نكنند كه خمس و زكات خود را بپردازد بلكه
در راه كمك كلّي به جامعه اسلامي مانند صرف در جبهه­هاي حق يا ساختن مراكز آموزشي
و بهداشتي انفاق كنند و در راه كمك جزئي به تك تك افراد مستمند و نيازمند نيز دريغ
نورزند كه دنيا پلي به سوي آخرت بيش نيست و نابرده رنج گنج ميسّر نمي­شود.

در صفحه 9 مجله شماره 61، آيه قرآن
به اشتباه «اسرفوا علي انفسكم» نوشته شده بود كه صحيح آن «اسرفوا علي انفسهم» مي­باشد.

بمناسبت دهه پرشكوه فجر و پيروزي حق
بر باطل

بر اثر صبر نوبت ظفر آيد

در گرماگرم انقلاب بود، جنايتها و
سفّاكي­هاي شاه خائن روزبروز افزوني مي­گرفت، حادثه­هاي خونين پياپي افق ايران
زمين را چون سرخ فام رنگين كرده بود، هر روز صحنه­هاي غمزده و در عين حال اميدبخش،
در تئاترهاي طبيعي خيابانها و كوچه­هاي شهرهاي ايران تكرار مي­شد. خونهائي بر زمين
مي­ريخت و پيش از خشك شدن، خونهاي تازه­اي ديگر.. تا اينكه 17 شهريور، آن جمعه
سياه خونين اتفاق افتاد… آنها كه تاب و توان ديدن اين همه جنايتهاي شاه و
مظلوميت­هاي ملت ستمديده محروم را نداشتند، فرياد برآوردند كه: «آقا! كوتاه
بيائيد! ديگر بس است!! تا كي مرمد خون بدهند؟ شاه همه را مي­كشد!! قدرتش خيلي زياد
است، ‌ما هم  كه سلاحي نداريم!!» و از اين
قبيل فريادهاي مأيوسانه بلند بود.

همه منتظر بودند امام چه مي­كند؟ به
پاسخ مي­فرمايد؟ راستي با اين همه جنايتهاي شاه و آن قدرت شگفت انگيز مادي و
پشتيباني بي چون و چراي آمريكا و ديگر ابرقدرتها، چارۀ كار در چه بود؟ تسليم يا
پيش روي با تحمّل ناملايمات و در نتيجه پيروزي؟!

ادامه مبارزه تا پيروزي

اگر اين فريادهاي مأيوسانه كه از هر
سو بلند بود، مي­خواست در روحيۀ بلند و تسليم ناپذير امام تأثير بگذارد، نتيجه خون
آن همه شهدا چه مي­شد؟

ولي امام… اين قامت بلند استقامت و
پايدراي، اين مرد بي­همتاي دوران ما، و اين مصداق بارز «و لقد كرّمنا بني آدم..»
در برابر آن سخنان مأيوسانه و نوميدانه، نه تنها تزلزلي به خود راه نداد، بلكه با
كمال قدرت و شهامت دستور ادامه پيكار تا سقوط شاه را داد و در برابر آن همه
جنايتهاي شاه و به خاك و خون كشيدن مردم شريف و بزرگ ايران، هم به سوك نشست و هم
به افتخار ايستاد.

چنين مي­فرمايد:

«ما سوكمندانه و مفتخرانه عزيزاني را
در راه هدف كه واژگوني رژيم طاغوتي و برپا داشتن پرچم پر افتخار اسلام است،‌ فدا
كرديم و اين درست راه اسلام و برنامۀ مسلمين راستين در صدر اسلام بوده و در طول
تاريخ خواهد بود «ولكم في رسول الله اسوة حسنة». پيغمبر بزرگ اسلام همه چيزش را
فداي اسلام كرد تا پرچم توحيد را به اهتزاز درآورد و ما به حكم پيروي از آن
بزرگوار بايد همه چيزمان را فدا كنيم تا پرچم توحيد برقرار ماند».[1]

امر به تحرك، سيره پيامبر است

و در همان حال كه مردم را همواره به
حال آماده باش نگهداشته بود و از آنان مي­خواست تا محو تمام آثار ظلم و ويراني
دستگاه رژيم منحط پهلوي آرام نگيرند و به حال عادي بازنگردند، به ساده انديشان يا
كوردلاني كه تحت عنوان روحاني يا سياسي يا ملي يا نهضت آزادي يا هر عنوان ديگر،
مردم را به سكوت وامي­داشتند (گر چه هرگز تأثيري در روحيۀ اين ملت نداشت چون روح
الهي در آنان دميده شده بود) هشدار مي­داد كه سكوت، نتيجه­اي جز هدم اسلام و آرمان
بزرگ پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله وسلم ندارد:

«ما از اين غيوراني كه در راه هدف
مقدّس اسلام فداكاري مي­كنند و از جان و مال دريغ ندارند و تن به ظلم نمي­دهدن و
سكوت مرگبار را شجگاعانه با اهداي جان خود مي­شكنند و راه و رسم پيامبر اسلام«ص» و
امامان تشيّع را يافته و بدانان اقتدا نموده­اند، تشكر نموده و به آنان تبريك مي­گوئيم.
امروز كه ملت بپا خاسته و راه خود را خوب و درست يافته است، سكوت و امر به سكوت
مخالف مصالح عليۀ اسلام است و خلاف طريقۀ شيعۀ جعفري است و امر به تحرك و استنكار
و افشاء فجايع خانمانسوز و اسلام برباد ده دستگاه شاه موافق سيرۀ مباركۀ انبياء و
خصوصاً رسول معظم خاتم است…»[2].

نويد پيروزي

و همان روزها بود كه امام واژۀ تبريك
را همرديف با تسليت مطرحكرد و اعلام كرد كه شهيد شدن در راه خدا و اسلام عزيز
تسليت ندارد، بلكه نيازمند تبريك است و ضمناً نويد داد كه پيروزي در نتيجه اين
استقامت­ها و پايداري­ها بدست خواهد آمد.

امروز هم همين سخنان امام را تكرار
مي­كنيم و از عزيزان خواننده مي­خواهيم با دقّت به اين پيام جالب و نويدبخش امام
گوش فرا دهند و از اين دست و پا زدن­هاي آخر صدّام پليد ترسي بدل راه ندهند و
مطمئن باشند كه تنها با استقامت پيروزي را بدست خواهند آورد و اما آنانكه با شهادت
خود راه پيروزترند، چه آنان به كام دل رسيده­اند و بر سر خوان نعمتهاي بهشتي
خداوند حاضر شده­اند و آنجا ديگر نه محاصرۀ اقتصادي هست و نه نرخ­هاي سياه و سفيد!
آنجا سفره­اي جاوداني پهن شده است و ميزبان خدا است و ميهمانان انبياء و اوليا و
صديقين و شهدا هستند، پس هر كه سر آن سفره نشيند پيروز و كامياب است.

تحمل كمبودها براي خدا

امروز كه جنگ به مرحلۀ خود رسيده است
و صدام آخرين روزهاي عمر خود را مي­گذراند و لب پرتگاه سقوط قرار گرفته است،
سزاوار نيست اين انقلاب اسلامي عزيز به فراموشي سپرده شود و اين همه خون شهدا فداي
آسايش طلبي معدودي دنيا پرست شود كه از دست جنگ به تنگ آمده­اند و گر چه خود هيچ
نقنشي در پيشبرد دفاع مقدس نداشته و ندارند ولي همين كه مقداري در فشار اقتصادي
قرار گرفته­اند و قيمت ابزار شكم پروري بالا رفته است، خواهان ترك جنگ و مصالحه با
خون آشام قرن شده­اند. ولي كور خوانده­اند كه ملّت ما هرگز دست از آرمان امامان بر
نمي­دارد و هر مصيبت و كمبودي را براي خدا تحمّل مي­كند و نه تنها گله و شكايتي از
اين مصيبت­ها ندارد كه چون براي خدا و در راه معشوق است، بر ذائقه­اش شيرين و
گوارا مي­آيد:

ز پا براي تو بايد فتاد، من كه فتادم
           به سر بكوي تو بايد دويد، من كه
دويدم

به سينه داغ تو بايد نهاد، من كه
نهادم               بديده نقش تو بايد
كشيد، من كه كشيدم

به دل هواي و بايد نهفت، من كه نهفتم
     به جان بلاي تو بايد خريد، من كه خريدم

زدل براي تو بايد گذشت، من كه گذشتم             به جان براي تو بايد رسيد، من كه
رسيدم

حال به گوشه­هائي از پيام امام
بزرگوار گوش فرا دهيم كه در 8 شوال 1398 هجري قمري يعني نه سال پيش به ملت مسلمان
ايران پيام داده­اند، و اين پيام را امروز هم نصيب العين خود قرار دهيم چرا كه
شرايط امروز ايران مشابه است با شرايط روزهاي پيش از پيروزي انقلاب و در اين
آستانه سالگرد پيروزي انقلاب اسلامي اين پيام را كه نويد پيروزي مي­دهد، به فال
نيك بگيريم چرا كه پيروزي بر دشمن بعثي صهيونيستي نزديك است:

پيام جاودانه امام

«و بشر الصابرين الذين اذا اصابتهم
مصيبة قالوا انا لله و انا اليه راجعون، اولئك عليهم صلوات من ربّهم و رحمة و
اولئك هم المهتدون».[3]

وقتي شما را اي فرزندان عزيز اسلام،
خداوند متعال تسليت مي­دهد، آيا باز هم محتاج به تسليتيد؟ خداوند عزوجل مي­فرمايد:
«بشارت بده صبر كنندگان را، كساني كه هر مصيبتي مي­بينند به حساب خدا تحمل مي­كنند
و مي­گويند ما همه براي خدا خلق شده­ايم، براي خدا زندگي مي­كنيم و وقتي بميريم از
بين نمي­رويم بلكه به سوي خداي مهربان بر مي­گرديم. صلوات و رحمت خدا بر ايشان،
اينها هستند كه به آرزوي انساني رسيده­اند»…

من اين استقامت را و اين فيض شهادت
را كه خداوند متعال نصيب فرزندانم فرمود، به پدران و مادران و همۀ بستگانشان تبريك
مي­گويم و چنين كشته شدني كه افتخار دارد، بزرگترين آرزوي من است و شايد نزديك
باشد اما فرج و پيروزي حق بر باطل از آن نزديكتر است… در تقويت روحيه و ايمان
كساني كه ضعيف­اند بكوشيد كه روزي دست خدا است، چند روز تعطيل كسب و كار براي رضاي
خدا كسي را از گرسنگي نمي­كشد. عزت و ثروت دست خدا است. از مرگ نترسيد كه حيات و
ممات بدست خداست…[4]

صبر، تنها درمان مشكلات

آري! امروز هم به ياران باوفاي امام
مي­گوئيم: باز هم براي خدا تحمّل سختي­ها و دشواري­ها و مطمئن باشيد كه صبر تنها
درمان مشكلات است،‌ صبر توأم با فعّاليت و پيكار كه بي­گمان نتيجه­اش چون شهيد
شيرين است و در آخرت نيز پاداش خوبي براي صابران و بردباران مقرّر شده است:

چو سختي پيشت آيد كن صبوري      در آن حالت مكن از صبر دوري

بنعمت در، همي كن شكر يزدان       چو محنت در رسد صبر است درمان[5]

امروز كه ملّت مقاوم و استوار ما
مواجه است با محنتها و رنجها و مصيبت­هاي زياد، هر چند تحمّل آن مشكل باشد، ولي
چاره­اي جز صبر ندارد زيرا اگر گله و شكايت كند، معنايش اين است كه در آزمايش
الهي- خداي ناخواسته- رد شده است و اما اگر تحمل كند، مصيبت دوران كوتاهي دارد و
پس از آن پيروزي صد چندان شيرين­تر و جالب­تر است. در روايت جالبي از امام باقر
عليه السلام نقل شده است كه فرمود:

«من صبر و استرجع وحمدالله عند
المصيبة، فقد رضي بما صنع الله و وقع اجره علي الله، و من لم يفعل ذلك جري عليه
القضاء و هو ذميم و أحبط الله اجره».[6]

هر كه بر مصيبت صبر كند و استرجاع
نمايد (انا لله و انا اليه راجعون بگويد) به تحقيق از آنچه خداي براي او خواسته
است راضي شده و پاداش و  اجرش با خدا است
ولي اگر صبر نكند، قضاي الهي كه حتمي است بر او جاري خواهد شد،‌ در حالي كه مورد
نكوهش قرار گرفته و خداوند اجرش را از بين مي­برد.

پس چه صبر كنيم و چه نكنيم، قضاي
الهي رفت و برگشت ندارد و حتمي است، چه بهتر كه براي خدا صبر كنيم تا گردباد حوادث
تمام شود و باران رحمت الهي ببارد و در سايۀ صبر بر حوادث به پيروزي در دنيا و
آخرت، نائل آئيم.

صبر بر تمام حوادث نه بخشي از آنها

در اينجا ذكر اين نكته نيز لازم است
كه صبر نه تنها بايد بر جنگ و جنايتهاي صدام باشد كه در تمام حوادث و مصيبت­ها
بايد براي خدا صبر و تحمل كرد، اگر جنگ آزمايش الهي است، بي­گمان سيل و زلزله و
ديگر حوادث طبيعي نيز آزمايش­هاي الهي است و بايد در برابر تمام حوادث، قد
برافراخت و صبر را پيشه كرد.

خداوند مي­فرمايد:

«ولنبلونكم بشيء من الخوف و الجوع و
نقص من الاموال و الانفس و الثمرات و بشّر الصّابرين».[7]

به تحقيق شما را به مقداري از ترس و
گرسنگي و كاهش اموال و نفوس و محصولات آزمايش مي­كنيم، و بشارت بده به صابران و
بردباران.

اگر دقت بفرمائيد در اين آيه بين
واژه­هائي كه وسائل آزمايش­اند «او» نيامده است بلكه «و» عطف آمده يعني هم ترس و
ناامني و هم گرسنگي و قحطي و هم كمبود در جان­هاي عزيزان و اموال و محصولات و مواد
غذائي همۀ اينها مجموعاً عوامل آزمايش­اند و ما شما را در تمام اين موارد آزمايش
مي­كنيم. و امروز كه جامعۀ مسلمان ما يكجا مورد آزمايش قرار گرفته است، ملاحظه مي­كنيم
تمام اين موارد آزمايش به مرحلۀ اجرا گذاشته شده و اين ملت سرفراز، همچنان با
سربلندي و سرفرازي يك يك آنها را طي مي­كند تا نامش براي هميشه در تاريخ جاودان
بماند. مولوي چه خوش گويد:

عاشقي بر من ترا رسوا كنم    خانمان تو همه يغما كنم

صد هزاران خانه سازي در جهان       من ترا بي منزل و ماوا كنم

تا نگردد كار تو زير و زبر    من كجا كار ترا زيبا كنم؟

زهر دادم، نوش كردي، غم مخور       من دهان تو پر از حلوا كنم

در طبيعت بند كردم جان تو      بند چون من كرده­ام، من وا كنم

همسر داود در بهشت

در خاتمه داستان جالبي در اين باب از
لسان امام صادق عليه السلام نقل شده است كه براي صابران نويد بخش و اميدزا است.
«ختامه مسك».

حضرت مي­فرمايد:

«خداوند متعال به حضرت داود صلوات
الله عليه وحي فرمود كه بشارت بهشت بده به «خلاده دختر اوس» و به او بفهمان كه
همسر و همنشين تو در بهشت خواهد بود. حضرت داود به منزل او رفت و درب منزل را
كوبيد. آن بانو بيرون آمد و عرض كرد: آيا دربارۀ من چيزي نازل شده است؟ فرمود:
خداي متعال به من وحي كرد و خبر داد كه تو همسر من در بهشت خواهي بود، و فرمود: كه
بشارت بهشت را به تو بدهم. آن زن عرض كرد: آيا امكان ندارد كه كسي ديگر باشد و اسم
او با اسم من مطابقت داشته باشد؟ حضرت فرمود: نه! حتماً تو آن هستي.

عرض كرد: اي پيامبر خدا! من هرگز تو را تكذيب نمي­كنم ولي به خدا قسم در خود
چنين چيزي را نمي­بينم من كجا و تو كجا؟ حضرت داود فرمود: از آنچه در قلبت مي­گذرد
به من خبر ده.

عرض كرد: چشم! به تو خبر مي­دهم. هرگز مصيبت يا دردي بر من وارد نشده است، هر
چقدر سخت و دشوار باشد،‌ و هرگز بيچارگي و گرسنگي و نيازي پيدا نكرده­ام هر چقدر
زياد باشد مگر اينكه بر آن صبر كردم و از خداوند نخواستم كه آن را برطرف سازد و
بجاي آن عافيت و گشايش به من دهد و هيچ چيز را به جاي آن كه خدا برايم خواسته بود
نخواستيم بلكه خداي را همواره شكر كردم و حمد و سپاس گفتم.

آن گاه حضرت داود فرمود: براي همين است كه به اين مقام والا نائل شدي.

پس از آن حضرت صادق عليه السلام فرمود: «هذا والله دين الله الذي ارتضاه
للصّالحين» و اين – به خدا قسم- دين خدا است كه براي نيكوكاران برگزيده است.[8]

به اين اميد كه ما هم اين دين الهي را براي خود برگزينيم و از حوادث روزگار هر
چند تلخ و محنت زا باشد خم به ابرو نياوريم و به هر چه رضاي او است تن در درهيم و
رويدادها را با رضايت خاطر بپذيريم و آنچه وظيفه ما است انجام دهيم تا تكليف ساقط
شود و در آزمايش سربلند بيرون آئيم و پاداش نيكو در دنيا و آخرت نصيبمان گردد، ان
شاءالله.

«ربنا افرغ علينا صبراً وثّبت أقدامنا و انصرنا علي القوم الكفارين».[9]

پروردگارا! به ما صبري عطا فرما و گامهايمان را استوار گردان و بر گروه كافران
پيرو زمان كن.

دانستني­هايي از قرآن

استقامت در جنگ

«وَ لَنَبْلُوَنَّكُم حَتّي نَعْلَمُ
الْمُجاهِدْينَ مِنْكُمْ وَ‌الصابِرينَ وَ‌نَبْلُوَ أَخْبارَكُمْ».

(سوره محمّد«ص»- آيه 31)

به تحقيق همۀ شما را آزمايش مي­كنيم
تا مجاهدان واقعي و بردباران از شما مشخص شود و اخبارتان را نيز مورد آزمايش قرار
مي­دهيم.

آزمايش الهي منحصر به مسائل جنگ و
كارزار نيست بلكه گاهي در نعمت و رفاه نيز انسان مورد آزمايش قرار مي­گيرد.
همانگونه كه فقر و كمبود محصولات و قحطي، از وسايل آزمايش الهي است، همچنين گاهي
يك نفر با پول و سرمايه زياد و نعمت فراوان مورد امتحان قرار مي­گيرد كه آيا اين
پول­ها را در راه خدا مصرف مي­كند و تمام حقوق شرعيّه را مي­پردازد و بر مستمندان
و بيچارگان انفاق مي­كند يا اينكه همه را به مصرف خودش مي­رساند و در راه خدا چيزي
را انفاق نمي­كند؟

در آيه 35 از سوره انبيا مي­خوانيم:

«وَ نَبْلُوكُمْ بِالشَرِّ وَ
الْخَيْرِ فِتتْنَةً وَ اِلَينا تُرْجُعوْن»- شما را به خوشي و ناگواري و بد و نيك
مبتلا كرده، امتحان مي­نمائيم و بازگشت همه شما به سوي ما است.

ولي بدون ترديد، آزمايش در سختي­ها و
محنت­ها و مصيبت­ها دشوارتر و مشكل­تر است، و بيشترين آزمايش­هاي بشر در اينگونه
موارد است:

در آيه 155 از سوره بقره مي­خوانيم:

«وَلَنَبْلُوَتَّكُمْ بِشَيءٍ ومِنَ
الْخَوفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأمْولِ وَ الْأنْفُسِ وَ‌الثَّمَراتِ وَ
بَشِّرِ الصّابِرِيْنَ…»- و شما را بدون ترديد در اموري چون ترس، گرسنگي و زيان­هاي
مالي و جاني و كمبود محصولات و مواد غذائي آزمايش مي­كنيم و بشارت ده به صابران،
همان­ها كه هر گاه مصيبتي برايشان وارد شود مي­گويند: ما از خدائيم و به سوي او
باز مي­گرديم، درود و رحمت خداوند برايشان باد و همانا آنان هدايت شدگان­اند.

در اين آيه تاكيد بر اين شده است كه
خداوند تمام مردم را مورد امتحان قرار مي­دهد و وسايل آزمايش را هم كمبودهاي
اقتصادي و از دست دادن عزيزان و هم ناامني و ترس ذكر كرده است، ولي در نتيجه، اگر
كسي از اين آزمايش،‌ سربلند و سرفراز درآيد و در برابر ناملايمات و محنت­هاي
روزگار، بجاي گله و شكايت كردن، راضي به رضاي خدا باشد و مصيبت­ها را در راه كسب
خشنودي خدا،‌ با دل و جان تحمّل كند، خداوند به او بشارت مي­دهد و بر او درود و
رحمت و الطاف خويش مي­فرستد و او است نيكوكار واقعي كه هدايت يافته است.

در هر حال، جنگ و كارزار، از مهمترين
وسايل آزمايش است و راستي اگر كسي در اين مورد قبول شود، در ساير موارد نيز قبول
خواهد شد. در آيه مورد بحث، خداوند مي­فرمايد: ما شما را در ميدان جهاد و كارزار
امتحان مي­كنيم تا آنانكه شكيبايند و بردبار، از آنان كه از جنگ خسته شده­اند يا
به اين ميدان وارد نمي­شوند، مشخّص و معين شود.

ميدان جهاد مهمترين و مشخّص­ترين جا
براي امتحان است زيرا در آنجا است كه چهرۀ خوب از بدن مشخص مي­شود و رزمندگان از
قاعدين، امتياز پيدا مي­كنند. و ضمناً آنان كه در جنگ شركت نكنند، يا نمي­تواند
شركت كنند، بي­گمان تلخي جنگ و پيامدهاي ناگوار آن به آنان مي­رسد، پس اينان نيز
خواه ناخواه مورد امتحان قرار مي­گيرند و در هر حال انسان بايد استقامت ورزد و بر
مشكلات و سختي­ها و ناگواري­ها و محنت­ها و مصيبت-ها، شكيبا باشد.

همانگونه كه در آيه ملاحظه مي­كنيم،
صابران همراه با مجاهدان ذكر شده است چرا كه نتيجۀ قطعي جنگ، وجود مشكلات و
ناگواري­ها است ولي چون براي خدا است و چون نتيجه نهائي آن احدي الحسنيين (يا
پيروزي و يا شهادت در راه خدا) مي­باشد، لذا بايد در برابر مشكلات ناشي از جنگ صبر
كرد و استقامت ورزيد، زيرا در صورت استقامت و پايداري، خداوند مردم را مورد لطف و
رحمت خويش قرار مي­دهد و درود و صلوات و رحمت بر آنها مي­فرستد و به نعمت والاي «و
بشّر الصابرين» نائل مي­آيند.

و چيزي كه استقامت و پايداري مؤمنين
را افزايش مي­دهد همين است كه اطمينان دارند به گذشتن حوادث تلخ، چه دير و چه زود.
در هر حال مدت رنج­ها و مصيبت­ها كوتاه است و دنيا زودگذر است و آنچه براي انسان
باقي مي­ماند اعمال صالح او است كه در استقامت در راه حق تجلّي مي­يابد.

و صابران را چه وحشتي است از جنگ يا
بمباران­هاي ظالمانه صداميان پليد يا ساير حوادث طبيعي مانند سيل و زلزله و… كه
مي­دانند همه از خدايند و بازگشت ايشان به سوي خدا است.

مطلب ديگر اين است كه آزمايش­ها براي
اين منظور است كه نخبگان شناخته شوند و خوبان از بدان ممتاز گردند و جواهرات از
سنگهاي بي­قيمت مشخص و معين گردد.

به اميد پيروزي رزمندگان عزيز اسلام
كه از امتحان سربلند بيرون آمدند.

بزرگترين دستاورد

بسم الله الرحمن الرحيم

انقلاب اسلامي ايران در امتداد
انقلابهاي انبياء و از متن بزرگترين انقلاب جهان بشريت يعني اسلام و مكتب وحي الهي
برخاست و به پيروزي رسيد‌،‌ بنابراين انقلاب اسلامي شاخه­اي است از شجرۀ طيبه
اسلام كه ريشه در وحي الهي داشته و هدف اساسي آن هدايت و شكوفا كردن استعدادهاي
معنوي و فطرتهاي ملكوتي انسانها است. و به تعبير ديگر هدف اصلي انبياء و مكتب وحي
آن است كه قبل از هر چيز انسان را به گوهر گرانبهاي شخصيت راستينش رهنمون شده و از
اين طريق به كمال نهائي و هدف از خلقتش يعني پرستش حق و خداگونه شدن سوق دهد.

در مكتب وحي كه مكتب انسان سازي است،
اگر توجيهي به شئون ديگر انسانها مبذول مي­شود جنبۀ استقلالي نداشته و فقط به صورت
تبعي و تا آنجا كه اين امور در طريق خدمت به آن هدف اصلي باشند، مورد توجه قرار مي­گيرند.

بديهي است كه انقلاب اسلامي ايران
نيز كه نشأت گرفته از چنين مكتبي است، ‌از همين ويژگي اصيل و ممتاز برخوردار است و
ميزان پيروزي و موفقيت آن را قبل از هر چيز بايد دقيقاً با چند و چون رسيدن به اين
هدف جستجو كرد وبايد ديد مردم ما تا چه اندازه از حضيض ذلّت خودپرستي و پيروي از
شيطان دور و به اوج كمال خداپرستي نزديك و در راستاي اين عروج ملكوتي تا كجا
انيتها،‌ تن آسائيها، رفاه طلبيها و ديگر مزاياي مادّي خويش را فدا مي­كنند.

با چنين برداشت و بينشي از انقلاب
اسلامي و اهداف آن ايجاب مي­كند كه اگر بخواهيم به مناسبت هشتمين سالگرد انقلاب
اسلامي ميزان موفقيّت آن را ارزيابي كنيم،‌ بايد نمودار اصلي آن را تحوّل روحاني و
كمال معنوي ملت مسلمان ايران جستجو نمائيم.

اگر از قشري محدود و مسخ شده كه به
صورت رسوباتي متعفّن از فرهنگ ستمشاهي همچنان در تارهاي شيطاني خود مي­تنند،
بگذريم، با نگاهي گذرا بر اكثريت ملت مسلمان ايران در اين رابطه بخوبي در مي­يابيم
كه انقلاب اسلامي به طور شگفت انگيزي موفق و پيروز بوده است.

ملت مسلمان ايران با تمسّك به اسلام
و در پرتو انقلاب اسلامي رده صد ساله را يكشبه پيمود و به نقطه اوجي از كمال
خداپرستي و تقرّب به حق رسيد كه خاطره تمام مؤمنان به حق و فداكاران در راه حق را
در طول تاريخ زنده كرد.

گرچه درك عظمت و كمال اين ملت بزرگ
براي ما ميسر نيست و اقيانوس بيكرانه ايمان و ايثار آنان در كوزه انديشۀ تاريك و
محدود ما و در قالب الفاظ نمي­گنجد و نه قلم را ياراي تحرير است و نه زبان را تون
بيان، ولي با اعتراف عاجزانه به عذر تقصير و براي انجام وظيفه، اين نعمت بزرگ الهي
را سپاس مي­گوئيم.

درود بر ملتي كه همه چيز خود را در
راه خدا و اسلام در طبق اخلاص نهاده و يكجا از همه امتحانات سخت الهي، سربلند و
مفتخر بيرون آمده و مشمول «اولئك عليهم صلوات من ربّهم و رحمة» گرديده است.

ملتي كه با جهاد في سبيل الله، مصداق
بارز «الذين جاهدوا فينا» شده و خداي متعال راه هدايت را بر آنان گشوده و
«لنهدينّهم سبلنا» درباره آنان تحقق يافته است و از پيرزن و پيرمرد بي­سواد
روستائي گرفته تا كودك دبستاني و… همه و همه راه و روش و مقصد و هدف خويش را به
روشني روز دريافته، پرده­ها و حجابهاي ظلماني خودبيني و دنياپرستي را از خود زدوده
و با پيوند به عزّ ربوبي، دست ردّ بر سينۀ تمام شياطين زده و تمام قدرتهاي شيطاني
را بخاك مذلت افكنده و دسيسه­هاي آنان را نقش بر آب كرده­اند.

ملتي كه با پايداري در ياري دين حق و
دفاع از حريم آن «ان تنصروالله» را در گسترده­ترين مفهومش تحقق بخشيده و با تشكل
در سپاهيان محمد(ص)،‌ راهيان كربلا شده و در كربلاهاي مكرر حماسه­هاي حسيني
آفريدند و در پي آن ياري و نصرت الهي «وينصركم» بر آنها نازل و علي­رغم تمام
كمبودها و  تنگناهاي مادي آنان را بر همه
ابرقدرتهاي شيطاني و تجهيزات مدرنشان پيروز و ثابت قدم و صلابت را در ادامه اين
راه به آنها ارزاني فرمود: «و يثبت اقدامكم» ثبات و صلابتي «كالجبل الراسخ لاتحركه
العواصف» همانند كوهي استوار كه طوفان حوادث و امواج توطئه­هاي دشمنان اسلام نمي­توانند
كوچكترين تزلزلي در آن پديد آورند.

آري آنان كه از شهوات و دلبستگي به
زندگي حيواني دل بركنده­اند و زندگي را مسير پيوستن به حق دانسته و دل به عشق حق
بسته­اند نه آنكه خود را در مقابل حوادث و سختيهاي دنيا نمي­بازند بلكه از حوادث و
مشكلات به صورت ابزاري براي تكامل و تقرب به حق استفاده مي­كنند و مي­بينيم در
حالي كه جنگ و مشكلات آن به اوج خود رسيده و ملت مسلمان از آن به صورت ميداني براي
تجلي كمالات و شكوفائي استعدادهاي معنوي و وسيله­اي براي تقرب به خدا بهره­گيري مي­كنند،
ناگهان سيلي بنيان كن بخش عظيمي از كشور اسلامي را فرا مي­گيرد و شاهد هستيم كه
چگونه اين ملت در برخورد با آن از يك سو با صبر و شكيبائي و از سوي ديگر با ايثار
و فدكاري راه خود را به سوي كمال مي­شكافد و گام بلند ديگري به سوي تقرب الي الله
بر مي­دارد كه در اين سخن كوتاه دو نمونه را كه نويسنده بطور همزمان در جريان دقيق
آن قرار گرفت يادآور مي­شود و تو خود حديث مفصل بخهوان از اين مجمل.

1-     افراد گردان حضرت رسول(ص) از سپاهيان محمد اعزامي از سمنان
به جبهه­هاي جنوب پولهاي خود را روي هم گذاشته، جهت سيل زدگان به حساب هلال احمر
واريز مي­كنند و در قسمتي از نامه­اي كه همراه با فيش مبلغ اهدائي براي حضرت امام
مدظله ارسال داشته­اند چنين مي­نويسند:

«… اكنون پيام امام بزرگوار و عزيزمان را از وراي سرزمين خونين خويش شنيديم
و با جان و دل پيوند زديم و با اشكِ چشم به انتظار نشستۀ كربلاي حسين شستشو داده و
از ماترك كوله بار همرهي خود كه تصور بر خرجي راه و ديار شهيدانمان بوده و بر
عزيمت كاروانيان كربلا ذخيره داشتيم هديۀ خير نموديم كه براستي طاقت اشك محرومان و
نالۀ ستمديدگان قهر طبيعت و تحمّل بار سنگين ويراني سيل بنيان كن و ويرانگر را از
ياران خويش در شهر و قصبه­ها نداريم…».

2-     از يكي از روستاهاي استان فارس كه به طور كلي در جريان سيل
ويران شده بود و تمام مردم آن را از دست دادن همه چيز خود در سينه كوه و احياناً
در چادرها با عسرت و مشقّت زياد به زندگي خود ادامه مي­دهند مبلغ بسيار زيادي را-
نسبت به وضع موجودشان- در همين شرائط،‌ ايثارگرانه جمع كرده و به منظور كمك به
جبهه و تدارك سپاهيان محمد(ص) به محضر امام امت ارسال مي­دارند!

اين دو نمونه، مشتي است از خروار و
نموداري از اوج كمال ملت بزرگي كه تمام آنان سپاهيان محمدند(ص) و در عين حال كه
مظهر خشم الهي بر دشمنان حقند «محمد رسول الله و الذين معه اشداء علي الكفار» نسبت
به خودشان مظهر رحمت الهي هستند «رحماء بينهم» بار الها ما در پيشگاه تو و در
برابر اين بندگان خالصت احساس شرمساري و حقارت مي­كنيم پس بر ما واماندگان در
زندگي خاكي و عقب افتادگان از قافله راهيانت ببخشاي و به ما و به همه مسئولين
جمهوري اسلامي توفيق همگامي و خدمتگزاري صميمانه را براي اين ملت بزرگ عطا فرما.

آمين والسلام

رحيميان

امام خميني ثابت و استوار از آغاز تا
كنون

پيروزي در سايه صبر

«آن چيزي كه سهل مي­كند مشكلات را،
اين است كه ما براي اسلام تحمل زحمت مي­كنيم. ما از اولياء خودمان، از معصومين
خودمان تبعيت مي­كنيم. ما از رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم تبعيت مي­كنيم.
آنها هم تحمّل مشاق زيادي كردند؛ مشقّتهاييكه شايد براي ما ممكن نباشد كه تحمل
آنها را كنيم. اينقدري كه شايد براي ما ممكن نباشد كه تحمل آنها را كنيم. اينقدري
كه پيغمبر خدا صلي الله عليه و آله وسلم تحمل مشقت براي خدا كرده، ماها نمي­توانيم،‌
لكن ماهم كه قطره­اي هستيم از اين درياي بي­پايان، به اندازه يك قطره، يك ذرّه مي­توانيم
فداكاري كنيم،‌ بايد فداكاري كنيم».

10/10/58

«اين مسائلي كه براي اسلام و مسلمين
پيش مي­آيد و آمده است سابقه­دار است. اينطور نيست كه حالا براي ما پيش آمده باشد.
شما مي­دانيد كه تاريخ اسلام مشهود اين مجاهدتها و شهادتها بوده است. ائمه ما
عليهم السلام هم بدست همين فجّار به اين خون دادن­ها و خرابكاريها مبتلا بودند،
لكن بايد استقامت و خودداري و خرابكاري­ها مبتلا بودند، لكن بايد استقامت و
خودداري و صبر كرد كه خدا با صابران است و ما با دست خالي بر اين قدرت فوق العاده
شيطاني كه همۀ قدرتها دنبال او بودند غلبه كرديم و اين نبود جز اينكه ملت ما با هم
همراه بودند و صبور و بر مشكلات صبر مي­كردند و مشكلات را با صبر و با اتكال به
خداي تبارك و تعالي حل كردند و اين مشكلي كه حالا هست (جنگ تحميلي) مشكل خيلي مهمي
نيست و ان شاء الله حل مي­شود».

21/7/59

«اگر انسان بخواهد حق را بدست بياورد
و اگر بخواهد اسلام كه حق مطلب است در كشور پياده شود، بايد صبر كند؛ آنطوري كه
اولياء خدا سلام الله عليهم در همۀ مراحل، در همۀ مصيبت­ها و در همۀ مشكلات صبر مي­كردند.
آنقدر مشكل براي رسول خدا«ص» پيش آمد در زمان تشريف فرمايي ايشان در مكه و بعد هم
در مدينه، آنقدر كه براي ايشان از همه طرف مشكلات بود، محاصره اقتصادي بود و حمله
نظامي بود كه براي ما آنطور پيش نيامده است. آن چند سالي كه رسول اكرم به واسطۀ
فشارهايي كه بر ايشان وارد شد، در مكه مجبور شد كه در يك غاري پناه بگيرد و مشركين
و منافقين و ساير قشرهاي فاسد او را در حصر اقتصادي گذاشتند كه حتي براي ارزاق
يوميه­شان معطل بودند و با زحمت تهيه مي­كردند… اين حصر اقتصادي واين هجمه­هاي
نظامي براي مملت ما آنطور ناگوار نيست و بحمدالله همه قشرهاي ملت و همه مردم
ايران- هم زن و هم مرد و بچه و بزرگ- براي حفظ نهضت اسلامي خودشان، كوشا هستند و
همه خود را در حال جنگ مي­بينند… از اين جهت بايد سفارش به صبر كرد.»
11/10/59

«ملت ما همانگونه كه نشان داده­اند
تحمّل تمام كمبودها را براي حفظ شرف و آبروي خويش خواهد نمود. ملت مقاوم ما از روز
اول مبارزه­اش مي­دانست كه با تمام قدرتها و ابرقدرتها دست به گريبان است و بايد
بداند كه تمام ايادي داخلي و خارجي قدرتها و ابرقدرتها، خصوصاً آمريكاي جنايتكار
براي شكست ما از تمام امكاناتش استفاده خواهند نمود. وي چاره چيست كه كوه مصيبت­ها
در مقابل حيثيت اسلامي ايراني ما چون كاهي است و مردم ما بايد خود را آمادۀ اين
درگيري حسيني تا پيروزي كامل بنمايند كه مرگ سرخ به مراتب بهتر از زندگي سياه است
و ما امروز به انتظار شهادت نشسته­ايم تا فردا فرزندانمان در مقابل كفر جهاني با
سرافرازي بايستند و بار مسئوليت استقلال واقعي را در تمامي ابعادش بدوش كشند و با
افتخار پيام رهايي مستضعفين را در جهان سر دهند.

16/3/60

آن ملت بايد از مشكلات هراسي داشته
باشد كه ايمان ندارد.

11/4/60

هدف بزرگ داراي اشكالات و گرفتاريهاي
بزرگ نيز هست طبقات محروم و زجر كشيدۀ انقلاب به اندازه پيامبران عظيم الشأن و
پيغمبر بزرگ اسلام در طول زندگي خصوصاً سيزده سال قبل از هجرت، رنج و زحمت متحمل
نشده­اند، ولي چون هدف بزرگ بود با روي گشاده تحمل كردند و هدف انقلاب ما همان هدف
پيامبر عظيم الشأن است،‌ با صبر و تحمل انقلابي به پيش تا گسترش عدل الهي و اسلام
عزيز.

22/11/60

امام خمینی ثابت و استوار(پیروزی در سایه صبر)

سرمقاله

دانستنیهائی از قرآن(استقامت در جنگ)

بر اثر صبر نوبت ظفر آید(بمناسبت دهه فجر)

دنیا پلی به سوی آخرت                                       آیت الله
العظمی منتظری

سخنان معصومین(صبر و پیروزی)ه

راز مهلت دادن به کفار                                       آیت الله
مشکینی

بررسی آیه میثاق                                              آیت الله جواد
آملی

معاد                                                           
آیت الله حسین نوری

پیام شهید

فتنه و ایمان                                                   آیت
الله محمدی گیلانی

نخستین کسی که اسلام آورد                                حجة الاسلام و
المسلمین رسولی محلاتی

حج و شعائر الهی                                            حجه
السلام اسدالله بیات

یاران امامان(زکریا بن آدم قمی)                           سیدمحمد جواد مهری

روش های تربیت اخلاقی                                   حجه السلام
محمدحسن رحیمیان

درگوشه و کنار جهان

پاسخ به انتقاد..                                               
محمدرضا حافظ نیا

پاسخ به نامه ها

نگاهی به رویدادها

رهنمودهای امام و آیت الله العظمی منتظری

رهنمودها

امام خميني

*بي­اعتنايي ايران به
كاخ سفيد از تمام پيروزيهاي ملت بالاتر است.

*اينجا كشور اسلام و
رسول خدا و امام صادق است، اينجا كرملين و كاخ سفيد قابل ذكر نيستند، پاسدارها و
بسيجي­ها بر تمام كاخ نشين­هاي عالم شرافت دارند.

*در حاليكه كاخ كرملين و
كاخ سياه به لرزه درآمده و سياهپوش شده است مع الاسف بعضي از اشخاصي كه در خود
ايران هستند توجه به مسائل يا ندارد يا متعمدند و با همان لسان در اينجا تبليغ مي­كنند.

*رئيس جمهور آمريكا در
اين رسوائي بايد عزا بگيرد و كاخ سفيد مبدل به كاخ سياه بشود، گر چه هميشه بوده
است.

*شكست مفتضحانه آمريكا
در برقراري رابطه با ايران، ريگان را دچار تناقض گوئي و اضطراب كرده است.

*اين مقام عاليرتبه
(بقول خودشان) كه ادعا مي­كند اگر من به شوروي رفته بودم رئيس آن كشور سه مرتبه به
ديدن من مي­آمد گمان مي­كند اينجا هم شوري است! ‌اينجا كشور اسلام است

1/9/65

آيت الله العظمي منتظري

*اينهمه بركات و آثار
مثبت كه از انقلاب ما در دنيا بوجود آمده بخاطر موقعيت معنوي و عظمت امام امت است.

*شعار «مرگ بر آمريكا»
به معناي نفي استعمار و سياستهاي ظالمانه است و در اين جهت ديگر فرقي بين آمريكا و
شوروي نيست.

*ريشه تمام اختلافاتي كه
در جهان اسلام به چشم مي­خورد از آمريكا و صهيونيستم و دشمنان اسلام است.

14/8/65

*مسئله مهم امامت ائمه
اطهار(ع) منافاتي با اين ندارد كه مسلمانان اعم از شيعه و سني در يك صف با كفر شرق
و غرب و اسرائيل مبارزه كنند.

22/8/65

*در اسلام مرز و نژاد
مفهومي ندارد ما نمي­توانيم نسبت به سرنوشت ملتهاي زير ستم بي تفاوت باشيم.

*هدف اصلي ما بايد حفظ
شعارها و ارزش­هاي اصلي اسلام و انقلاب باشد كه براي آنها جوانان عزيزمان خون
پاكشان را دادند، نه حفظ مقام و موقعيت خودمان.

*افشاگريها هر كجا و به
هر شكل باشد گناه كبيره است.

1/9/65

امام خميني:

من نمي­خواهم دل شما را
بشكنم لكن شما دل ملت ما را نشكنيد، شما دل مسئولين ما را نشكنيد شما هي تندرو و
كندرو درست نكنيد، دودستگي ايجاد نكنيد، اين خلاف اسلام است، خلاف دينانت است،
خلاف انصاف است.

1/9/65

نگاهي به رويدادها

جنگ

*2 شناور حامل تفنگداران
دريائي عراق غرق و يك فروند ميگ 23 دشمن در منطقه ماهشهر سرنگون شد.

*2 واحد صنعتي كارگري
شهر اصفهان توسط جنگنده­هاي متجاوز عراقي بمباران شد كه در اين جريان 7 تن از
هموطنان شهيد و 25 تن مجروح شدند.

21/8/65

*ساختمان وزارت دفاع
رژيم عراق هدف يك فروند موشك زمين به زمين رزمندگان اسلام قرار گرفت.

*5 فروند هواپيماي مهاجم
عراقي هدف آتش پدافند رزمندگان اسلام قرار گرفته و سرنگون شدند.

24/8/65

*عمليات فتح 3 در عمق
200 كيلومتري خاك عراق در سه محور زاخو، موصل و دشت اربيل اجرا شد و جاده ترانزيتي
عراق- تركيه در محور زاخو مسدود شد.

25/8/65

*2 فروند هواپيماي دشمن
در حومه اهواز و ماهشهر سرنگون شدند.

*300 نظامي بعثي در
تهاجم نيروهاي مشترك در شهر دهوك به هلاكت رسيدند.

*4 خلبان مصري در جنگ
تحميلي مفقود شدند.

26/8/65

*2 فروند ديگر از هواپيماهاي
مهاجم عراقي در منطقه «ماهشهر» سرنگون شدند.

27/8/65

*8 نقطه مسكوني- كارگري
شهر اهواز در حملات هوائي رژيم عراق بمباران شد كه 25 نفر در اين بمباران شهيد
شدند.

1/9/65

*يك فروند موشك زمين به
زمين بسوي مركز مخابرات شهر بغداد شليك شد.

2/9/65

*127نفر از هموطنانمان
در بمباران مناطق مسكوني باختران و اسلام آباد غرب شهيد و تعدادي نيز مجروح شدند.

3/9/65

*در حمله هوائي دشمن به مناطق
مسكوني بندر امام و سربندر 19 تن شهيد و 80 تن ديگر مجروح شدند.

4/9/65

*هفدهمين موشك ايران
سازمان امنيت بغداد را در هم كوبيد.

*2 فروند هواپيماي مهاجم
عراقي در اطراف دزفول و سرپل ذهاب سرنگون شدند كه يك فروند از نوع سوخو- 22 و
خلبان آن به اسارت نيروهاي اسلام درآمد.

5/9/65

*پايگاه هوائي مهم شمال
عراق در حمله­اي غافلگيرانه بمباران شد.

6/9/65

جهان اسلام

*چك اهدائي يكي از
مسلمانان ايثارگر تايلندي بمبلغ 5646 دلار جهت كمك به جبهه­هاي نبرد حق عليه باطل
تقديم رئيس جمهور شد.

19/8/65

*انقلابيون مسلمان
لبناني در حمله اي متهورانه يک نفربر زرهي صهيونيست را منهدم کردند.

20/8/65

*انقلابيون  مسلمان افغاني خط لوله نفت گاز شوروي-
افغانستان و مركز فرماندهي پليس مخفي كابل را منهدم كردند.

21/8/65

*رژيم مصر تدريس فقه
اسلامي و تفسير قرآن در مساجد اين كشور را ممنوع اعلام كرد.

*مسلمانان مالزي براي
دومين روز متوالي با انجام تظاهراتي به سفر رئيس رژيم صهيونيستي به سنگاپور اعتراض
كردند.

28/8/65

*انقلابيون مسلمان 13 تن
از مزدوران اسرائيل را در جنوب لبنان بهلاكت رساندند.

4/9/65

*شيمون پرزنخست وزير
رژيم صهيونيستي: اسرائيل هيچگاه در طول تاريخ خود، دشمني مانند آيت الله خميني
نداشته است.

5/9/65

*2 تن از عوامل امنيتي
رژيم صدام توسط انقلابيون مسلمان در بغداد و كاظمين مورد حمله قرار گرفتند و
بهلاكت رسيدند.

10/9/65

اخبار داخلي

*رئيس مجلس: رابرت مك
فارلين مشاور سابق ريگان اخيراً بهمراه چهار تن ديگر از اتباع آمريكا بطور
غيرقانوني و در پوشش خدمه يك هواپيما با گذرنامه ايرلندي به ايران آمده بودند تا
پيامي از ريگان را به مقامات جمهوري اسلامي ايران بدهند كه در آن رئيس جمهور
آمريكا خواستار بهبود روابط كشورش با ايران شده بود.

*رئيس مجلس: مك فارلين و
همراهانش مدت 5 روز در ايران تحت نظر بودند و پس از آن بدون آنكه مقامات ايراني
آنانرا بپذيرند از ايران اخراج شدند و اين اقدام نشانه عجز آمريكا است.

14/8/65

*يكصد ميليون ريال
كمكهاي نقدي توسط 15 هزار دختر دانش آموز تقديم جبهه­هاي نبرد شد.

17/8/65

*توسط جهادسازندگي
سمنان، طرح نصب پل ظرف 48 ساعت، به اجرا درآمد.

18/8/65

*حجة الاسلام و المسلمين
خامنه­اي: آمريكا همان كشوري است كه در سال 59 براي ترساندن ما و تحت فشار قرار
دادن انقلاب اسلامي روابط خود را با ايران قطع كرد، حال اين همان آمريكائي است كه
به اعتراف رئيس جمهورش 18 ماه است تلاش مي­كنند تا با ايران دوباره رابطه برقرار
كنند.

24/8/65

*ايران 330 ميليون دلار
از مطالبات خود از فرانسه را دريافت كرد.

28/8/65

*از بدو پيروزي انقلاب
تاكنون، يك ميليون و سيصد هزار شماره تلفن در سطح كشور به متقاضيان واگذار شده
است.

3/9/65

*تعداد داوطلبان شركت در
سپاه محمد(ص) از مرز 110 هزار تن گذشت.

4/9/65

*نماينده كليميان در
مجلس شوراي اسلامي به اتهام داشتن روابط نامشروع دستگير شد.

6/9/65

*در اعتراض به حركت­هاي
توطئه آميز دولت و تلويزيون ايتاليا، سفير ايران در ايتاليا به تهران فراخوانده
شد. ضمنا 3 ديپلمات ايتاليائي از ايران اخراج شدند.

8/9/65

*رئيس جمهور: رژيم بعثي
توسط امكانات، فرودگاه و تسليحات كشورهاي مرتجع منطقه به لارك حمله كرده است.

9/9/65

*1000 هزار نيروي تخصصي،
رزمي و پشتيباني سپاه محمد(ص) از تهران راهي جبهه­ها شدند.

12/9/65

اخبار خارجي

*بنوشته روزنامه گاردين
چاپ لندن، سفر مك فارلين به ايران از سوي مقامات آمريكائي تائيد شد.

*دولت ايرلند در ارتباط
با اخبار منتشره مبني بر استفاده مقامهاي آمريكائي از گذرنامه­هاي ايرلندي براي
سفر خود به ايران شديداً به كاخ سفيد اعتراض كرد.

15/8/65

*ژاك شيراك: من از شروع
حمله عراق به ايران مطلع بودم و از صدام طي پيامي استدعا كرده بودم كه از حمله به
ايران صرف نظر كند.

17/8/65

*يك خبرنگار لوموند به
دليل انعكاس اوضاع وخيم رژيم صدام، به مدت دو سال از ورود به عراق محروم شد.

18/8/65

*نخست وزير رژيم مبارك
استعفا كرد.

19/8/65

*مستشار آمريكائي اسير
شده در نيكاراگوا به 30 سال زندان محكوم شد.

25/8/65

*زد و خورد شبه نظاميان
امل و فلسطيني­ها در اطراف بيروت 9 كشته و 25 مجروح بجا گذاشت.

*تاچر خواستار بهبود
روابط غرب با ايران شد.

28/8/65

*كارمل از رياست جمهوري
افغانستان بركنار شد.

*نيويورك تايمز: ريگان
هيچگاه تا اين حد زبان بسته، بي اعتماد، دست بسته و مغالطه كار ديده نشده بود.

*سناتور سام نان رهبر
اكثريت سناي آمريكا: ريگان به چند مرد و زن عاقل نياز دارد كه در سياست­هاي كاخ
سفيد نظارت كنند.

1/9/65

*ريگان: از انتقادهاي
اعضاي دولت پيرامون ايران خسته شده­ام.

2/9/65

*وزير دفاع فليپين در پي
كودتاي نافرجام از كار بركنار شد.

*گورپاچف به تنفر مردم
مسلمان افغانستان نسبت به حضور نيروهاي شوروي در كشورشان اعتراف كرد.

*زكي يماني از عربستان
ممنع الخروج شد.

4/9/65

*در حمله هواپيماي
متجاوز عراقي به ميدان نفتي ابوالبخوش ابوظبي 5 نفر كشته، 24 نفر زخمي و 10 تن
مفقود الاثر شدند.

*مشاور امنيت ملي ريگان
و معاون وي بدنبال بحران سياسي- تبليغاتي در كاخ سفيد بركنار شدند.

5/9/65

*در پي رسوائي ماجراي
«مك فارلين» دادگستري آمريكا تحقيق از ريگان و وزراي كابينه­اش را آغاز كرد.

*ارزش برابري دلار
بدنبال رسوائي كاخ سفيد كاهش يافت.

*زد و خورد فلسطيني­ها و
امل 25 كشته و 204 مجروح بجا گذاشت.

8/9/65

*گورباچف خواستار مبارزه
شديد عليه مذهب در شوروي شد.

*طي درگيري­هاي اخير در
حيدرآباد پاكستان 5 شعبه بانك و يك اتوبوس به آتش كشيده شد.

9/9/65

*پليس ضد شورش كره جنوبي
2000نفر از مخالفان دولت را دستگير و زنداني كرد.

10/9/65

اختراع و اكتشاف

*دستگاه كشش مفتول هشت
مسي در سمنان طرح و ساخته شد.

23/7/65

*دستگاه پيتر كشاورزي در
مشهد ساخته شد.

30/7/65

*براي اولين بار در
ايران، دستگاه استحصال قند از ملاس چغندرقند در همدان ساخته شد.

6/8/65

*دستگاه خراطي چوب براي
اولين بار در سمنان ساخته شد.

17/8/65

*دستگاه پسته پوست كني
در كرمان ساخته شد.

*دستگاه جانشين شونده
سيستم ارسال اطلاعات در شيراز ساخته شد.

19/8/65

*دستگاه سورتينگ زعفران
كه قادر است روزانه 50 كيلوگرم زعفران را بطور اتوماتيك پاكسازي و درجه بندي نمايد
در مشهد اختراع شد.

22/8/65

*دستگاه تمام اتوماتيك سربند
قوطي در مشهد ساخته شد.

4/9/65

ضد انقلاب

*اعضاي دو شبكه بمب گذار
توسط وزارت اطلاعات دستگير شدند.

15/8/65

*توطئه ربودن هواپيماي
ايرباس با 200 مسافر در مسير تهران-تبريز خنثي و يك زن و مرد به اتهام قصد ربودن
هواپيما دستيگر شدند.

20/8/65

*عاملان انفجار ميدان
فردوسي با 220 پوند مواد منفجره دستگير شدند.

26/8/65

*محمدرضا رضا پور سردسته
اشرار فارس پس از 25 سال شرارت و راهزني بهلاكت رسيد.

27/8/65

ريشه­هاي گره­ها

نظام اداري

ساختار نظام اجرائي كشور

محمدرضا حافظ نيا

تمركزگرائي غيررسمي

مسئله تمركزگرائي
غيررسمي گاهي اوقات معلول روحيات كاركنان است. بدين معني كه ممكن است كارمندي يا
كارشناسي خود را ضعيف و ناتوان احساس كند و تصور نمايد كه در كوچكترين مسئله هم كه
به وظايفش برمي­گردد از خود توانائي و اداره تصميم گيري و احياناً پاسخگوئي به
متقاضي را ندارد و لذا موضوع را مرتباً به مسئول و مديريت بالاتر خود احاله مي­نمايد
و از او كسب تلكيف مي­كند. گاهي اوقات هم بعضي از كارمندان روحيه­اي دارند كه مي­خواهند
مسئول بالاتر در جريان تلاشها و فعاليتهايشان قرار داشته باشد و همواره براي رفع
تكليف و بقول خودشان كسب تكليف نزد مديريت مي­روند و باعث گرفتن وقت او مي­شوند،
گاهي اوقات نيز واقعاً كارمند و كارشناس از انجام وظايف مربوطه ناتوان است و كشش
لازم را ندارد و مديريت ناگزير از دخالت در امور مربوط به وي بوده تا او را در
انجام وظايفش كمك نمايد. در بعضي موارد نيز موذي گري و رند بودن معدودي از كاركنان
به احاله امور جزئي به مديريت نقش مؤثّري دارد و بخصوص زمانيكه بين او و مديريت
اصطكاك وجود داشته باشد و يا بناي براندازي مديريت در ميان باشد كه در چنين شرايطي
كارمند موذي و با سياست خود را به ندانم كاري زده و اتخاذ تصميم و صدور دستور را
به مديريت احاله مي­دهد و در پاسخ ارباب رجوع جواب روشنش اين است كه «آقاي رئيس
بايد دستور بدهند»! و يا در حاشيه نامه­ها با قيد «باستحضار برسد» و مشابه آن از
خود رفع تكليف كرده و تراكم كار وسيعي براي مديريت بوجود مي­آورد تا باصطلاح خود،
او را فلج نمايد و اگر مديريت كمي بي­توجّهي كند به مرحله­اي مي­رسد كه پس از
مدّتي بجاي اينكه او بر حيطه مسئوليت و نظارت خود مديريت كند و كاركنان را هدايت
اداري و  اجرائي نمايد، آنها او را هدايت
كرده و راه مي­برند و كار بجائي مي­رسد كه امور دستگاه متوقف شده و نارضايتي بوجود
آمده و مي­بايست كم كم از مسئوليت برداشته شود.

يكي ديگر از شگردي اين
كاركنان رند و موذي اين است كه بمحض انتصاب مديريّت جديد، شروع مي­كنند به آوردن
كارهاي معوقه و بلاتلكيف، و حتّي غيرقابل تصميم گيري آني براي مديريت تازه وارد تا
او را بقول خودشان وَرانداز كنند كه آيا فردي است بي دست و پا و قابل سوار شدن! و
يا نه، فردي است مسلّط و وارد و باصطلاح خط آنها را مي­خواند و به شگردهاي آنها
وارد است و اجازه نمي­دهد آلت دست قرار گيرد. در هر دو حالت عملكرد دستگاهها در
انجام وظايف محوله بازده متفاوت خواهند داشت.

بهرحال نتيجه اينكه در
هر صورت احاله امور جزئي به مديريتها باعث گرفتاري شديد آنها شده و فرصت فكر كردن
و انديشيدن و تعمّق را از آنها گرفته و نخواهد توانست در اداره امور دستگاه مربوطه
و حل و فصل مسائل آن و ترسيم برنامه­هاي آينده و حركت­هاي جديد دستگاه و بهره­وري
كامل از امكانات موجود و رفع و رجوع مسائل مردم بنحو مطلوب عمل كنند و مشكلات و
كارها، پيچيده و گره خورده­تر از گذشته باقي خواهند ماند. بنابراين بايستي
مديريتها هميشه مراقبت نموده تا اوّلاً- از 
درگير شدن و افتادن به جرگه مسائل جزئي پرهيز نمايند. و ثانياً- در صورتيكه
ناگزير از چنين حالتي بودند، با بررسي سازمان و تفويض اختيار و سازمان دهي جديد
نسبت به احاله امور جزئي به واحدهاي ذيربط و تابعه اقدام نمايند تا هميشه فرصت
تفكر و انديشه براي پيشبرد برنامه­ها و اهداف دستگاه براي خود باقي گذارند.

2- تشكيلات نامتناسب

تشكيلات نظام اجرائي
كشور در جهت انجام وظايف دولت بايد سازمان و شكل داده شود تا دولت بتواند امور
كشور و  امور عمومي را اداره نمايد، و با
توجّه به حدود وظايف و اختيارات دولت، اين تشكيلات بايد از گسترش لازم برخوردار
باشد و هر دستگاه اجرائي و يا وزارتخانه­اي كه مسئوليت اداره يكي از امور عمومي
كشور (نظير خدمات بهداشتي و يا درماني- يا تعليم و  تربيت) را عهده­دار مي­باشد، معمولاً داراي
تشكيلات عمومي استاني و شهرستاني و حتِّي بخشي و دهستاني مي­باشد و در حال حاضر
اكثر دستگاهها، تشكيلات عمودي خود را تا حدّ شهرستان گسترش داده و تعدادي نيز در
بخشها، واحدهاي اجرائي دارند.

آنچه كه در اينجا
موردنظر مي­باشد جنبه­هاي ماهيّتي و عارضي تشكيلات موجود نظامي اجرائي است كه باعث
ايجاد مشكلات و مسائل و احياناً تداوم آنها مي­شود.

گسترش بي­رويه تشكيلات

اوّلين مسئله قابل توجه
در نظام اجرائي موجود، گسترش بي­رويه تشكيلات و متورم بودن آن است. البته ذكر اين
نكته لازم است،‌ همان طور كه در بحث تمركز در نظام اجرائي اشاره گرديد، روش كار و
شيوه­هاي مرسوم  و بوروكراسي حاكم بر آن
بطور جبري باعث مي­گردد كه به كارمندان اضافي و طبعاً پست سازماني اضافي و گسترش
تشكيلات نياز داشته باشيم و ماهيّت نظام اجرائي موجود با توجّه به روش كار مطمئناً
به كارمند اضافي و تورّم غير معقول نياز دارد و بر خلاف تصوّر بعضيها،‌ راه و چاره
اين نيست كه با حذف مثلاً پستهاي سازماني و كم كردن كارمند و غيره، جلوي تورّم و
هزينه­هاي اضافي گرفته شود. اگر مي­خواهيم امور كشور را با كار متمركز و هزينه
كمتر اداره كنيم بايد دنبال تغيير كلّ سيستم باشيم كه در بحث تمركز به آن مختصراً
اشاره گرديد. با حفظ ساختار و چارچوبه نظام اجرائي موجود، كم كردن پُستها و حذف
تعداد كارمندان و ممنوعيّت استخدام و … نه تنها دردي را دوا نخواهد كرد بلكه
مشكلات را بيشتر و امور را پيچيده­تر خواهد نمود و هم اكنون ما شاهد اين هستيم كه
در دستگاههاي اجرائي فشار زيادي بر روي كادرهاي موجود بوده و با حداكثر ظرفيت كار
مي­كنند و با وجود اين از پس انجام وظايف محوله بر نمي­آيند و كارها بر روي زمين
مي­ماند.

بنابراين بطور كلّي
سيستم اجرائي موجود، سيستمي است كه نيروي انساني فراواني مي­خواهد و طلب مي­كند تا
بتواند اداره امور را انجام دهد و بسيار نيروبر و هزينه بر و تلف كننده امكانات مي­باشد،
و كاهش نيروي انساني و حذف پستها با حفظ هيئت اين سيستم، كاري عبث و مسئله آفرين
خواهد بود، و لذا سيستم اجرائي جديد را از نظر روش كار طوري بايد طراحي كرد كه به
نيروي انساني كمتر نياز داشته باشد. بعنوان مثال متمركز بودن امور كشور، نيروي
انساني فراواني را بخود مي­طلبد، و غير متمركز بودن امور باعث كاهش نيروي انساني
مي­شود. كاغذبازي و بوروكراسي كه جزو ماهيت اين سيستم مي­باشد نيروي انساني
فراواني را مي­طلبد. حال اگر سيستم با مشخصه­هاي آن مانند تمركز و كاغذبازي و غيره
بقوّت خود باقي بماند و ما بخواهيم با تصويب قانون و مقرّرات در مجلس و يا دولت،
نيروي انساني را كاهش دهيم و يا با بعضي سياستها مانع از كاهش نيرو بشويم، نتيجه
اين خواهد شد كه علاوه بر فشار زياد بر روي دوش كادرهاي موجود، امور مردم بر روي
زمين باقي مانده و تأخير بيشتري بوجود خواهد آمد. پس وقتي صحبت از گسترش بي رويه
تشكيلات و تورّم آن مي­شود منظور اين است كه اين سيستم اجرائي ماهيتاً به تورّم
تشكيلاتي و نيروي انساني نياز دارد و در عوض بازده آن بسيار ناچيز مي­باشد. اين
صفت اين سيستم است كه جهت اداره امور سرمايه بر نيروبر است ولي بازده آن كم مي­باشد،‌
پرخور است ولي خيلي تنبل و كندرو است.

لذا راه چاره كاهش نيروي
انساني، برخورد بنيادي با سيستم است نه ممنوعيت استخدام يا حذف پُستها و غيره و
بايد ترتيبي داده شود كه كميت نيروي انساني در سيستم موجود به كيفيت نيروي انساني
در سيستم مطلوب بدل گردد. سياهي لشكر در سيستم موجود كه ناگزير از وجود آن هستيم
به عدّه قليل ولي كارآمد تبديل يابد. وقتي پستهاي سازماني و تشكيلات عمدتاً به
عوامل خدماتي جهت امور كم ارزش اختصاص داده شده باشد مثلاً براي كاغذبازي كه صفت
سيستم مي­باشد و قطعاً به ماشين نويسها- بايگانها- نامه رسانها- پيش نويس گيرها و
غيره نياز مي­باشد يقيناً بازدهي كيفي و مطلوب نمي­توان از آن انتظار داشت و اگر
اين كاردها وجود نداشته باشند همه كارها روي زمين معطل مي­ماند!

وجود تشكيلات مشابه

مسئله ديگر در نظام
اجرائي موجود، وجود تشكيلات مشابه براي يك امر واحد در كشور مي­باشد. مثلاً براي
امر مسكن در كشور چند تشكيلات و سازمان كار مي­كنند. وزارت مسكن و مؤسسات تابعه
–بنياد مستعضفان- بنياد مسكن- بانكهاي ذيربط و… يا در مورد آب آشاميدني كشور،
دستگاههاي مختلفي چون وزارت نيرو- سازمانهاي آب منطقه­اي- شهرداريها- بنگاههاي آب
خيريه- جهاد سازندگي – وزارت بهداري- بهداشت محيط- فرمانداريها و بخشداريها- و
اخيراً گويا مراكز خدمات وزارت كشاورزي و…

يا در مورد آب كشاورزي
كشور، وزارت نيرو- وزارت كشاورزي- وزارت جهاد سازندگي- بنياد مستعضفان- فرمانداريها
و بخشداريها- بانك كشاورزي و غيره و در ساير زمينه­ها مانند سمعي و بصري- تبليغات-
امور اداري و… نيز وضع مشابهي داريم.

اين تعدّد مسئولين براي
يك امر واحد اوّلاً- باعث مي­گردد كه هيچ يك از آنها خود را بطور كامل مسئول واقعي
اداره امور مربوطه در كشور نداند، اگرچه ممكن است بگوييم وزير مربوط در مقابل مجلس
پاسخگو مي­باشد ولي آيا واقعاً يك وزير مي­تواند با وجود مراكز متعدّد مربوطه
مسئول امور آنها بوده و عملاً بر آنها اشراف لازم داشته و جهتِ برنامه­اي به آنها
بدهد؟

ثانياً- وقتي چند دستگاه
بر روي يك مسئله در كشور كار مي­كنند و 
عمدتاً بدون ارتباط با همديگر، چگونه مي­توان براي حل مسائل كنوني و نيز
آينده آن برنامه­ريزي كرد و يا چگونه مي­توان هماهنگي برنامه­اي بين آنها ايجاد
كرد.

ثالثا- هر كدام از اين
دستگاهها براي انجام آن امر مشخص ناچار به ايجاد تشكيلات ويژه مي­باشند كه خود به
گسترش و تورّم تشكيلات كشور و ايجاد هزينه­هاي فراوان عدم استفاده مطلوب از نيروي
انساني كمك مي­كند. مثال ساده در اين مورد اينكه اگر بنا باشد سازمان آب منطقه­اي
استاني بر روي لوله كشي چند شهر استان كار كند و در همان حال چند شهرداري هم بطور
جداگانه كار كنند، و همين طور جهاد- بهداشت محيط- فرمانداري- بنگاه خيريه آب لوله-
مركز خدمات هم هر كدام طرحهايي داشته باشند، مسلماً همه به مهندس ويژه، دستگاه
نقشه بردار و… نياز دارند در صورتيكه از يك دستگاه نقشه برداري كه ممكن است در
يك شهرداري كه جزو اموال آن است براي يك شهر آن هم در مدّت محدود استفاده كرده و
بقيّه سال بلا استفاده بماند و همين طور شهرداريهاي ديگر و سازمانهاي ديگر، در چند
شهر و چندين طرح مي­توان استفاده نموده و در حقيقت حداكثر استفاده از دستگاه و
مهندس و تكنسين و تجربيات و مطالعات مي­تواند 
بعمل آيد در صورتيكه با وجود مشكلات جداگانه، اين امر مقدور نبوده و
امكانات وسيعي بلااستفاده مانده و يا باعث افزايش هزينه­هاي دولت مي­شود. در
حاليكه مي­توان با تعيين يك دستگاه مسئول و انتقال تمامي اين امكانات به آن، هم
حداكثر بهره­برداري، را به عمل آورد و كارآئي بيشتر و وسيع­تري در كلّ بوجود آورد
و هم تجربيات و مطالعات در يك جا جمع آوري گردد و هم براي مقدار كاري معيّن، در
پستهاي سازماني و امكانات، صرفه جوئي به عمل آورد. بعنوان مثال اگر 10 سازمان بطور
جداگانه در استاني كار مشابه انجام دهند و جمعاً 100 طرح در حال اجرا داشته بشند
مطمئناً به ده وسيله نياز دارند ولي اگر اين طرحها توسط يك سازمان مسئول انجام
پذيرد مسلماً به تعداد كمتري وسيله نياز خواهند داشت و در مورد بقيه، صرفه جوئي
بعمل مي­آيد.

و لذا مي­بينيم اين
تعداد مراكز اقدام كننده در مورد يك امر واحد در كشور به گسترش تشكيلات- بازدهي
كم- و افزايش هزينه­ها و معطّل ماندن امور كشور كمك مي­كند كه در يك نظام اجرائي
مطلوب و با حفظ روحيه نهادي در دستگاههاي اجرائي بايد از تعدّد مراكز مشابه كار،
جدّاً پرهيز و يك دستگاه را مسئول قررا داده و آنرا در جهت انجام وظايفش تقويت
نمود با اين اقدام ضمن اينكه يك دستگاه مسئول مي­تواند براي آينده كشور برنامه
ريزي نمايد، از تداخل وظايف نيز جلوگيري بعمل آمده و تشكيلات غير ضرور نيز حذف
خواهد گرديد.

وجود تشكيلات غيرضروري

مسئله ديگر در اين نظام
اجرائي وجود تشكيلات و مؤسساتي است كه اساساً وجود آنها غير ضرروي بوده و يا
دستگاههاي ديگري وجود دارند كه مي­توانند امور آنها را انجام دهند و در حقيقت زايد
بوده و نه تنها سودي ندارد بلكه بخشي از هزينه­هاي كشور را به خود اختصاص مي­دهند،
براي نمونه مي­توان به (سازمان پيشاهنگي) كه اخيراً توسط مجلس شوراي اسلامي منحل
گرديد، اشاره نمود.

يكي از نتايج وجود
تشكيلات مشابه كار و نيز زايد و غير ضروري در نظام اجرائي موجود، گسترش وزارتخانه­ها
و سازمانهاي دولتي است كه مي­بينيم هر چند گاهي زمزمه تشكيل يك وزارتخانه جديد
بوجود مي­آيد و اين تصوّر شايد ايجاد گرد كه با تشكيل وزارتخانه جديد مشكلي از
مشكلات مربوط حلّ گردد! در صورتيكه اين طور نيست و گسترش وزارتخانه­ها خود باعث
مشكلات بيشتر و افزايش هزينه­ها مي­شود و در نظام اجرائي مطلوب و با توجّه به
وظايف دولت و مشخّص شدن ميزان و حدود بخش خصوصي چه بسا، تعدادي از وزارتخانه­هاي
موجود منحل و يا در همديگر ادغام گردند و لذا بايد از ايجاد هر گونه وزارتخانه در
قالب نظام اجرائي موجود پرهيز گرديده و پس از طراحي نظام اجرائي مطلوب، تعداد
وزارتخانه­ها و سازمانها را مشخص و نسبت به تأسيس آن اقدام نمود تا دوباره كاري
پيش نيايد و وقت دولت و مجلس بي­جهت صرف آن نگردد.

ناهماهنگي درون سازماني
دستگاه­هاي اجرائي

مسئله ديگر در تشكيلات
موجود ناهماهنگي درون سازماني دستگاهها است و آن اينكه در داخل يك وزارتخانه
تشكيلات مشابه كار و يا گاهي متناقض مي­بينيم بخشهاي مختلف سمعي و بصري وجود دارد،
يا واحدهاي مختلف­ برنامه ريزي وجود دارد. يا در وزارتخانه-هايي مثل كشاورزي-
بازرگاني- سازمانها و شركتهاي مختلف كه هر كدام براي انجام امور مشابه مثلاً
كارگزيني نياز به تشكيلات ويژه دارند وجود دارد. فرضاً سازمان غلّه- شركت فرش-
سازمان قند و شكر- دخانيات- سازمان چاي زير نظر وزارت بازرگاني و هر كدام تشكيلات
منحصر بخود دارند و در استانها و شهرستانها نيز علاوه بر اداره كلّ‌ بازرگاني و يا
اداره بازرگاني ادارت كل و ادارات ويژه خود داشته و در ارتباط مستقيم نيز با
سازمانهاي مركزي مي­باشند. در حاليكه مي­توان با سازماندهي جديد نظام اجرائي همه
اينها را كه وابسته به يك وزارتخانه هستند طوري سازمان داد كه هم تسهيلات ناشي از
سازماني بودن را داشته باشند و هم از جهت مديريت در آنها وحدت مديريت ايجاد كرد و
هم از جهت صرفه جوئي­هاي فراوان تشكيلاتي و نيروي انساني و هزينه­هاي اداري و غيره
به نتايج بسيار مفيدي رسيد. و متأسفانه غالب وزارتخانه­ها مانند وزارت كشاورزي-
وزارت بازرگاني- وزارت راه- وزارت نيرو- وزارت آموزش و پرورش- وزارت كشور- وزارت
درمان و بهداشت و غيره از چنين وضع تشكيلاتي پراكنده و سرمايه خور و نيروبر،
برخوردار مي­باشند

ادامه دارد

پاسخ به نامه­ها

تذكرّ مهم

نامه­هاي بسياري از
برادران و خواهران مي­رسد كه چاره­اي نداريم بجز ناديده گرفتن و به آن پاسخ ندادن.
و دليل اين كار، بي اعتنايي به نامه هاي خوانندگان عزيز مجله نيست بلكه دليل آن
اين است كه آدرس كامل و نام كامل يا يكي از اين دو را ندارد.

همه توقع دارند كه پاسخ
آنها در مجله درج شود غافل از اينكه در اين صورت، بايد تمام مجله را به اين بخش
اختصاص دهيم. لذا براي چندمين بار اين مطلب را متذكر مي­شويم كه تنها نامه­هائي در
مجله درج مي­شود كه پاسخ آنها براي عموم مفيد باشد يا به تشخيص هيئت تحريريه، عذر
نويسنده در عدم ذكر آدرس و نام كامل پذيرفته باشد.

بخش پاسخ به نامه­ها

قم- برادر حسين آبروشن

1-     جمله «من عشقته قتله» يك جمله بي معنائي است كه در ضمن يك
حديث به اصطلاح قدسي آمده و آن حديث نه مدرك صحيحي دارد و نه معناي صحيحي.

2-     مقرارت جمهوري اسلامي و از جمله خدمت نظام وظيفه بايد رعايت
شود.

برادر، م- ر- ش

شما طبيعي و سالميد
نگران نباشيد.

تهران- برارد مرتضي،‌ط-
گ

1-     در مورد جبهه تشخيص معذوريت وظيفه ما نيست هر كس خود بهتر
مي­داند كه در پيشگاه خداوند معذور است يا نه. از ساير برادران نيز مي­خواهيم كه
در اين مورد با ما مشورت نكنند.

2-     شما مي­توانيد با نصحيت سعي در هدايت آن شخص كه در محل
كارهاي خلاف شرع انجام مي­دهد داشته باشيد و اگر مفيد واقع نشد با تهديد جلوي
كارهاي او را بگيريد و اگر ممكن نيست از مسئولين انتظامي كمك بخواهيد.

تبريز – برادر ا- ب- ت

1-     مي­گويند همه بدن از جمله مغز ابزار كار نفس انساني است ولي
حداقل مي­توان گفت رابطه نفس با مغز قويتر است از ساير اعضاء اما اين كار چه رابطه­اي
دارند؟ مشخص نيست و آن چه گفته شده است اطمينان بخش نمي­باشد.

2-     نماز را بايد پس از دخول وقت شرعي كه در رساله مفصلاً آمده
انجام داد. اذان راديو ملاك نيست.

3-     كف شناسي و قيافه شناسي و امثال آنها در اسلام محكوم است و
توسل به اين گونه راههاي غير طبيعي جايز نيست.

4-     آن آب همان مذي است و پاك مي­باشد.

ايلام- برادر، س-م- خ

كتابي كه از نظر شرعي آن
مسائل را توضيح دهد سراغ نداريم ولي اگر نام كامل و آدرس بدهيد و سؤال را واضح
بنويسيد به اندازه اطلاع پاسخ مي­گوئيم.

خرم آباد لرستان- برادر
اسماعيل- س- 1014

توبه شما ان شاءالله
قبول است براي آن ناراحتي حتما به پزشك مراجعه و هر چه زودتر ازدواج كنيد.

بوشهر- برادر، ج- 99- ب-
ك

نه نامه بنويسيد و نه
صحبت كنيد بلكه رسماً از خانواده او خواستگارري كنيد.

زرند- خواهر، ط- م

نبايد با يك پسر نامحرم
كمترين رابطه داشته باشيد شما هنوز از يكي خلاص نشده­ايد و او از شما عكس و نامه
بعنوان مدرك دارد كه هر گاه بخواهد بتواند آبروي شما را بريزد و زندگي شما را از
هم بپاشد چگونه باز مي­خواهيد به دام ديگري بيافتيد آن هم پس از تصميم به توبه و
بقول خودتان پيرو قرآن بود. اگر پيرو قرآنيد هيچ گونه رابطه­اي حتي رد و بدل كردن
نگاه با نامحرم نداشته باشيد و اگر امكان دارد آن مدرك را از آن نابكار پس بگيريد
و پس از اين عفت و پاكدامني خود را نگاه داريد آن كه خواهان شما است خود به
خواستگاري شما به وسيله خانواده مي­آيد.

قم- برارد ح- خ

حتماً به پزشك مراجعه
كنيد.

ملاير- برادر،‌ح- ت –ا-
ك- ي

1-     آن آب پاك است و غسل و وضو ندارد.

2-     ازدواج با فاميل از اين جهت مطلوب نيست كه ممكن است
بيماريهاي ارثي فاميل در فرزندان آنها بروز كند. مي­توانيد با مراجعه به پزشك
اطمينان پيدا كنيد. در مورد ازدواج تحميلي و اصرار نابجاي پدرها و مادرها مقاله­اي
در مجله شماره 53 آورده­ايم مراجعه كنيد.

3-     خوابيدن در مسجد اگر انسان ناچار نباشد مكروه است ولي گناه
نيست و اگر جنب شد بايد فوراً خارج شود.

ماهشهر- برادر، علي –ب ح
س

مجله يك مؤسسه فرهنگي
است كه بايد به آن كمك كرد و موردي براي كمك به افراد مستحق همچون شما ندارد. شما
بايد از جائي خواستگاري كنيد كه حداقل فعلاً پول نقد از شما نخواهند.

ابهر- برادر، اكبر- ن

معمولاً‌ در ازدواج سعي
براينست كه سن زن كمتر از مرد باشد و اين بدان جهت است كه زن زودتر به بلوغ جنسي
مي­رسد و سن جنسي او كوتاهتر است و همچنين امكان بچه دار شدن او نيز مدت كوتاهتري
دارد در عين حال فرق سني چهار سال چندان مهم نيست اگر از جهات ديگر كه مهمتر از
همه موافق اخلاقي است مناسب باشد اقدام نمائيد.

ارسنجان فارس- براد، ص-
ب- هـ

اشتباه شما همين است كه
آن كتابهاي نامربوط را خوانده­ايد و پنداشتيد­ايد كه سعادت و خوشبختي در زندگي
زناشوئي متوقف بر عشق و روابط نامشروع قبل از ازدواج است در حالي كه كاملاً‌ برعكس
است و اكثر ازدواجهاي آن چناني به طلاق كشيده مي­شود آنچه موجب بددلي شما شده
احساس شكست در اين زمينه است ما به شما اطمينان مي­دهيم كه بهترين روش در انتخاب
همسر همين است كه براي شما پيش آمده، پدر و مادر شما حتماً دقت كافي بعمل آورده­اند
و دختري مناسب و با او با نهايت مهر و محبت و صفا و صميميت زندگي كنيد و با محبت
متقابل كانون خانواده را گرم و باصفا بنمائيد.

گيلانغرب- برادر محمدي

1-     آدرس آيه «فاحذرهم قاتلهم الله…» در دانستنيهائي از قرآن
شماره گذشته اشتباه است اين آيه در سوره منافقون آيه 4 است از تذكر شما متشكريم.

2-     با خانواده او در ميان بگذاريد.

باختران- برادر مختار
باوقار

قبول توبه با آيه (و من
يعمل مثقال ذرة شرا يره) منافات ندارد زيرا توبه و عمل صالح اثر گناه را از بين مي­برد
و به گونه­اي كه گوئي آن عمل را انجام نداده است و لذا در روايات است كه مانند روز
ولادت مي­شود. البته اين در صورتي است كه توبه قبول شده باشد و ضمناً آثار وضعي
گناه از بين نمي­رود و در همين جهان انسان گرفتاريهائي از همين گناهان مي­بيند.

زرند كرمان- برادر، غ-
ي- 100

1-     خودكشي گناه كبيره است.

2-     به رساله توضح المسائل مراجعه كنيد و مساله 306 تا 315 را
به دقت مطالعه نمائيد تكليف شما مشخص شده است.

لاهيجان- برادر علي
اكبر- 125

1-     استفاده شما از سهميه رزمندگان در دانشگاه موجب نقص در ثواب
شما نخواهد شد ان شاءالله.

2-     گذاشتن ريش- به اصطلاح- پروفسوري كه روي گونه­ها را به كلي
مي­تراشند و فقط براي چانه باقي مي­گذارند كافي نيست.

چابهار- برادر، ن-ق

مكرر برادران از ما مي­خواهند
كه توضيحات بيشتري در رابطه با اختراعات و اكتشافات كه در مجله درج مي­شود در مورد
خاصي كه براي آنها محل نياز واقع شده داده شود مثلاً آدرس شخص مخترع يا راه
دستيابي به داروي كشف شده و امثال آن،‌ بايد به عرض برسانيم كه ما اين اطلاعات را
از روزنامه­ها گردآوري ودرج مي­نمائيم و هيچ ارتباط خاصي با آنها نداريم.

آبكنار- برادر، احمد – ك

ما نمي­توانيم در كار
دادگاه دخالت كنيم و هيچ كس ديگر حق ندارد دخالت كند. دادگاه وظيفه خود را مي­داند
اگر بنا بود هر كسي حق داشته با تشخيص خود حكم كند كه فلان كس مستحق شلاق است و
ديگري مستحق اعدام، ديگري نيازي به دادگاه نبود. احكام خدا بر مبناي ظاهر اجرا مي­شود
نه بر مبناي واقع، چه بسيار كساني كه مستحق اعدام­اند ولي مجازات نمي­شوند چون
دليل كافي نيست يا به هر دليل ديگر. دادگاهي كه هيچ جنايتكار نمي­تواند از آن فرار
كند محكمه عدل الهي در رو زواپسين است ضمناً مواظب گفتار و نوشتار خود باشيد كه
تهمت به مراتب بدتر از شرب خمر و زنا است بلكه غيبت نيز از آنها بدتر است.

گتوند- برادر م-س خ- 175

آن ازدواج به احتياط
واجب صحيح نيست.

شيروان- برارد ش-ش-ش- م-
پ- م- 1323

به عهد خود وفادار باشيد
خانواده شما نبايد بهانه جوئي كنند عذر آنها موجه بوده است. و شما به هرحال دست از
قول خود برنداريد.

سبزوار- خواهر منير- ت

از خدا بترسيد. و فريب
وعده­هاي آن شخص را نخوريد و با شوهر خود خوشرفتاري نمائيد و اگر حقوق شما را
ناديده مي­گيرد از دادگاه مدني استمداد كنيد ولي اگر او با رضايت خاطر شما را طلاق
داد ازدواج بعد جايز است.

مراغه- برادر، ح- خ- د-
ذ-ر

نامه شما با همه طول و
تفصيل نكته اصلي مساله را دارا نيست تا پاسخ مختصر در مجله داده شود حتماً بايد
آدرس بدهيد تا تفصيلاً پاسخ داده شود ضمناً مطلب خود را دوباره تذكر بدهيد.

برادر، ا-ب-ج-د – كد
4004

1-     گناهي كه انجام مي­دهيد هزاران بار از اين نوميدي آسانتر
است. شخصي حميدبن قحطبه را ديد كه با بي شرمي روزه ماه رمضان را علناً مي­خورد و
چون اعتراض كرد وي در جواب گفت كه من در يك شب به امر هارون الرشيد 60 نفر از ذريه
پيغمبر صلي الله عليه و آله را كشته­ام ديگر روزه چه فايده­اي دارد. راوي اين مطلب
را خدمت امام (ع) عرض كرد امام فرمود: نوميدي او از رحمت خدا از گناهش بزرگتر است.

2-     ازدواج تنها راه حل صحيح و منطقي است كه به شما امكان كنترل
خويش را مي­دهد و آن گونه كه نوشته­ايد مشكل نيست و دو سه ميليون تومان نمي­خواهد.
ما خود بار سنگين مي­كنيم آن گاه فرياد برمي­آوريم. شرايط را كم كنيد و از خانواده
مؤمن و قانع خواستگاري نمائيد و خودتان هم چشم طمع به جهيزيه­هاي پرزرق و برق
نداشته باشيد بلكه بكلي چيزي را مطالبه نكنيد مهر كه از شما نمي­گيرند اكثر اين
مخارج سنگين براي تهيه جهيزيه و زندگي تجملاتي است اگر آن را حذف كنيد به آساني مي­توانيد
ازدواج كنيد و از اين همه رنج و ناراحتي رها شويد.

اروميه- خواهر، ف- س
2930

روزه ايشان صحيح است و
غسلي بر او واجب نيست ولي از ادامه آن تخيلات اجتناب نمايد.

برادر، ن- ر-ع

هر پدري حق دارد بر اساس
مصلحت دختر خويش، خواستگاري را بپذيرد يا رد كند و اين نه تحقير شما است و نه
مستوجب انتقام. اگر نپذيرفتند شما از جاي ديگر خواستگاري كنيد. و اما فكر انتقام و
كشتن ديوانگي و وحشيگري است و گناهي بزرگ و مستوجب عقوبت اعدام در دنيا و عذاب
ابدي در آخرت است.

همدان- برارد موسي ح

اگر انتقام بگيريد در
دنيا و آخرت مورد مؤاخذه قرار خواهيد گرفت. در دنيا به حكم دادگاه، زيرا دليلي بر
گناه او نداريد و در آخرت به دليلي ديگر، بهرحال از فكر انتقام بگذريد و به فكر
خود باشيد.

گيلانغرب- برادر علي مير
جعفري

اگر آيه­اي را كه سجده
واجب دارد از نوار بشنويد سجده براي آن واجب نيست ولي احتياط مستحب اين است كه
سجده كنيد.

اهواز- برادر، الف- ب- ي

پيش از عقد شرعي نامزد
نامحرم است بايد مانند هر زن نامحرم ديگر با او رفتار كنيد. عقد موقت گذشته از
اينكه اجازه پدر لازم است موجب مشكلاتي است و بر فرض كه ممكن باشد بايد رعايت همه
مسائل شرعي آن را بنمائيد. بعضي از برادران تصور مي­كنند كه خداوند را هم مي­توان
فريب داد و يك عقد ساختگي از پيش خود مي­خوانند غافل از اين كه اين گونه عقدهاي
موقت اين است كه گاهي قبل از پايان وقت آن عقد دائم را مي­خوانند و در اين صورت
عقد دائم آنها باطل است بايد قبل از خواندن عقد دائم شوهر باقيمانده وقت را به زن
ببخشد. غفلت از اين گونه مسائل موجب هلاكت و بدبختي است از اين راههاي انحرافي و
مشكوك بپرهيزيد.

خرامه شيراز- برادر عبدالحسين
محمدي

لطفاً بيش از اين در
خواندن مطالب دقت كنيد در مقاله «رسول اكرم از ديدگاه قرآن» آمده است كه در قرآن
آن حضرت به نام خطاب نشده است نه اين كه نام او در قرآن نيامده. در قرآن سوره­اي
به نام آن حضرت است و كلاً‌ چهاربار به نام محمد(ص) و يك بار به نام احمد ذكر شده
ولي در موقع خطاب او را به عنوان پيامبر و رسول خطاب فرموده است.

برادرت- ع- 974

ما مكرر تذكر داده­ايم
كه تاخير ازدواج به دليل فوت بعضي از فاميل از رسوم و عادات نامربوط و گاهي موجب
گناه است همچنانكه در مورد شما به گفته خودتان تاخير موجب گناه مي­شود. بنابراين
در مقابل خواسته شما كه مي­خواهيد ما تذكر بدهيم ما نيز از شما مي­خواهيم كه عملاً
در محل خودتان اين رسم را بشكنيد و اعتنائي به اخمهاي بي جهت نكنيد تا ديگران نيز
از شما پيروي كنند.

دهدشت چرام- برادر هـ –
م

بازهم رسمها و سنتهاي
جاهلي! شما دختري را خواستگاري كرده­ايد وديگري نيز به خواستگاري آمده و سعي دارد
پيشدستي كند شما او را تهديد مي­كنيد زيرا اين در عرف شما دست بالاي دست كردن است
و اين مثلاً ننگ و عار است و موجب انتقام و خونريزي!! مگر چه شده؟ كه انتقام
بگيريد او زني را خواسته و شما نيز خواسته­ايد شرعاً و قانوناً هر كه را او بخواهد
و پدرش موافقت كند مي­تواند ازدواج نمايد. از سنتهاي جاهلي دست برداريد و تقوي را
پيشه كنيد آن چه را خدا و رسول گفته­اند بايد مدنظر باشد نه افكار جاهلي پوسيده! و
اگر دختر با ازدواج با او موافق نيست حتماً بايد اعلام نمايد و نبايد تسليم ازدواج
تحميلي شود دادگاه مدني نيز از او حمايت خواهد كرد.

تاكستان- برادر قاسم
نصيرني

1-     سجده بر خاك و سنگ و چون و امثال آن جايز است و خلاصه سجده
بر هر چيز از جنس زمين باشد يا از زمين برويد و پوشيدني و خوردني نباشد جايز است.
تفصيل اين مطلب را در رساله بخوانيد.

2-     انسان هر چه تحصيل علم كند باز هم به كمال نهائي علم نخواهد
رسيد. عمل نامحدود است و انسان محدود. خداوند در قرآن به پيامبر گرامي اسلام كه
كامترين انسان است مي­فرمايد «و قل رب زدني علما» بگو خدايا بر دانشم بيافزاي.

اهواز- برادر طالبي

استفاده شما مانند ساير
جانبازان عزيز از امكانات بنياد شهيد براي معالجه كه بر اساس مقررات آن بنياد است
هيچ اشكالي ندارد.

اصفهان- ف- م- س- ك

پيش از عقد شرعي نامزد
نامحرم است و آن گونه روابط وحتي كمتر از آن جايز نيست و خلاصه بايد مانند هر
نامحرم ديگر با او رفتار شود.

تهران- خواهر، م –ص

ظاهراً شما سالميد ولي
براي اطمينان به پزشك مراجعه نمائيد.

اراك- برادر، من- ت- 496

خداوند توبه همه
گناهكاران را مي­پذيرد بشرط آنكه توبه جدّي باشد و انسان از كرده خود پشيمان باشد
و گذشته خود را با اعمال خوب و صالح جبران نمايد.

برادر اسلام خواه

در مورد سؤال كه برادري
در جبهه مفقود الاثر شده و وصيت كرده كه همسرش هيچ حقي نسبت به فرزند او ندارد و
مادر بچه به پدربزرگ او براي نگهداريش مراجعه كرده است دفتر حضرت امام دام ظله
پاسخ داده­اند كه: «وصيت مزبور اثر ندارد و مادر حق حضانت بر فرزند خود را دارد».

نوشهر- برادر، م- ب- ع

عجب توقعي داريد! ناموس
مردم را تعقيب مي­كنيد و با آن همه حركات گناه آلود و خلاف شرع مزاحم او مي­شويد و
اكنون از ما توقع داريد كه راهي به شما ياد بدهيم كه بتوانيد به هدف خود برسيد
زيرا هدف شما مثلاً فقط ازدواج است. اگر راست مي­گوئيد از خانواده­اش خواستگاري
كنيد نه اين كه در كوچه و خيابان او را تعقيب نمائيد اگر كسي با خواهر شما اين
رفتار را داشته باشد چه عكس العملي خواهيد داشت؟!‌ اين كار شما گذشته از اينكه
گناه و خلاف اخلاق و انسانيت است اگر انشاء الله به دست كميته گرفتار شويد علاوه
بر مجازات آبرو و حيثيت خود را نيز از دست خواهيد داد.

سمنان- برادر، 271- الف-
ر

سؤال شما اين است كه آيا
مي­توانيد با دختر برادر مادري خود ازدواج كنيد؟ شما عموي او و محرم او هستيد.
ازدواج شما ممكن نيست. از نگاههاي شهوت آميز بپرهيزيد كه گناه آن از نگاه به
نامحرم به مراتب بيشتر است.

گنبد كاوس- خواهر، ص-
الف

حالتي كه نوشته­ايد
كاملاً طبيعي است براي تحقيق از علت بچه دار نشدن شما و همسرتان به پزشك مراجعه
كنيد.

تكاب- برادر، آ- م- م-
ر- 43

تسليم ازدواج تحميلي
نشويد و با آن طايفه ازدواج نكنيد گرچه اشكال شرعي ندارد.

دهدشت- خواهر، ط-ن

مكرر اين سؤال مطرح مي­شود
كه اگر زن و شوهر براي چهار ماه از يكديگر جدا شوند آيا بايد دوباره عقد بخوانند؟
چنين مساله­اي وجود ندارد و كساني كه اين سؤال را مطرح كرده­اند با مساله­اي ديگر
اشتباه گرفته­اند، سالها اگر از يكديگر دور باشند عقد آنها باقي است.

ايذه- برادر علي- ش 278-
پ- ج

آن زن دام شيطان است از
او گريزان باشيد و هرگونه رابطه­اي را بطور كلي قطع كنيد و دامن خود را آلوده
نسازيد.

اهواز- برارد محمد
رضا44-44

صد بار هم اگر جنب شود
يك غسل كافي است. طريقه غسل ارتماسي را در رساله بخوانيد.

گراش فارس- برادر
محمدرضا خواجه زاده.

بر فرض كه قصه جريره
خضرا راست باشد احتمال انطباق آن بامثلث برمودا اساسي ندارد.

برادرم- 555

شما سالميد نگران نباشيد
ولي دست از آن عادت زشت برداريد كه گناه است و عاقبت بدي دارد.

سراب- برادر روشن زاده

1-     پسران شما از همسر اول با همسر دوم شما محرمند.

2-     آن شخص گناه كرده و بايد كفاره بدهد.

اروميه- خواهر معصومه ك-
ي

مادرتان را هر چه زودتر
در جريان قرار دهيد تا او را تهديد كنند يا به دادگاه شكايت كنند مسأله راه حل
دارد.

گلپايگان- برادر س- س

1-     شما هيچ دليلي بر گناه آنها نداريد. تجسّس در امور شخصي
ديگران نكنيد.

2-     به پزشك مراجعه كنيد.

مرند-برادر، ح- ن- م-ر

شما سالم و طبيعي هستيد.

گراش فارس- برادر منظر
المهدي

شما سالميد نگران
نباشيد.

در گوشه و كنار جهان

در برمه از مسلمانان
جزيه مي­گيرند

برمه در جنوب شرقي آسيا
قرار دارد. چهل ميليون نفر در آنجا زندگي مي­كنند و عدد مسلمانان 6 ميليون و پانصد
هزار نفر است. دين رسمي دولت بودائي است. دولت براي اينكه بالاترين فشار را بر
مسلمانان روا دارد و زمينهاي مزروعي را از چنگ آنان درآورد، قانوني وضع كرده است
كه طبق آن قانون هر كشاورزي بايد در مقابل هر چهار هزار متر مربعي از زمين مزروعي
خود، 300 كيلوگرم از محصول آن زمين را به عنوان ماليات به دولت بپردازد و در صورت
نپرداختن- تحت هر شرايطي- دولت زمين او را مصادره مي­كند. شايد اين قانون خيلي
ظالمانه باشد ولي آنچه مايه تعجب و تأسف است اينكه چنين قانون جائرانه­اي تنها
نسبت به مسلمانان اجرا مي­شود!!

*سراسيمگي آمريكا و وعده­هاي
پوچ

چندي پيش وزراي خارجه
عرب در تونس قرار بر اين گذاشتند كه كشورهاي بزرگ را قانع كنند به اينكه اسلحه به
ايران فروخته نشود تا شايد از اين راه، صدّام مفلوك را نجات دهند. در همين رابطه
وزير خارجه كويت با اضطرابي فزون از حد به واشنگتن رفت و بمحض رسيدن به شولتز تلفن
زد و از او راه چاره را پرسيد. شولتز پاسخ داد: «مطمئن باشيد! هرگز اجازه نخواهيم
داد ايران به خط مرگ! (مرزهاي خليج)  نزديك
شود و شما آسوده خاطر باشيد، ما با هر چه در توان داريم در مقابل ايران خواهيم
ايستاد!» آن بيچاره و ديگر بيچارگان خليج از اين وعده­هاي توخالي خرسند و اميدوار
شدند ولي اكنون كه مي­بينند خود آمريكا با رسوائي درخواست تجديد روابط با ايران مي­كند
و از ايران به عنوان يك قدرت شايان احترام! ياد مي­كند، دلبستگان و وابستگان
آمريكا دو چندان بهت زده و سراسيمه شده­اند.

*انحطاط اقتصادي در
انگلستان

مجله آمريكائي نيوزويك
گزارش مفصلي از زندگي اقتصادي و اجتماعي مردم انگلستان درج كرده است كه خلاصه برخي
از مطالب آن به قرار زير است:

1-     سه ميليون و پانصد هزار نفر بي كار هستند و بيشتر از راه
دزدي يا گدائي امرار معاش مي­كنند!

2-     شش ميليون نفر با كمكهاي بسيار اندكي كه دولت به آنها مي­دهد
زندگي مي­كنند در صورتي كه اين اعانه دولتي حتي نمي­تواند بسياري از موارد ضرروي
زندگي را تأمين كند.

3-     93% از كلّ درآمد كشور به جيب 50%
جنوب شهري­هاي ثروتمند ريخته مي­شود و تنها 7% باقي مانده بين 50%  شمال شهرهاي فقير و بيچاره تقسيم مي­شود كه وضع
زندگي اينان چيزي شبيه زندگي مستمندان جهان سوم مي­باشد. لازم به تذكر است كه در
انگلستان- به عكس كشور خودمان- جنوب شهري­ها مرفّه و پولدار هستند و شمال شهري­ها
بيچاره و نادار!

4-     در اثر اين اختلاف شديد طبقاتي، ساليانه 1500 كودك بواسطه
سوءتغذيه در انگلستان از بين مي­روند.

5-     اين انحطاط اقتصادي باعث شده است كه انگلستان در درجه
نوزدهم در ليست كشورهاي بزرگ صنعتي قرار گيرد چه در ده سال اخير، شمارش كاركنان در
بخش كشتي سازي از 31000 نفر به 5750 و در معدن ذعال سنگ از 36000 به 16500 و در
ذوب آهن از 22000 به 9900 نفر كاهش يافته است.

6-     نيوزويك در خاتمه يادآور شده است كه انگلستان بازارهاي خود
را به روي صنعتگران ژاپني و ديگر ملّيتها باز كرده است تا شايد راهي به سوي ايجاد
كار براي هزاران بيكار كشور بگشايد.

ياران امامان

صفوان بن يحيي

سيّد محمّد جواد مُهري

صفوان بن يحيي از مخلص­ترين
و راستگوترين ياران امام است. او از فقهاي اصحاب مي­باشد كه امام كاظم (ع) را درك
كرده و از آن حضرت روايت كرده است و در زمان امام جواد (ع) از دنيا رفته ولي بيشتر
اوقات خود را  در محضر امام رضا سلام الله
عليه گذرانده و داراي مقام و منزلت ويژه­اي در نزد آن حضرت بوده و از وكلاي ايشان
نيز بوده است. كتابهاي حديث پر است از نام صفوان و با شمارش روايات زيادي كه ايشان
از ائمه يا اصحاب ائمه نقل كرده و يا از او نقل كرده­اند، 1181 مورد مي­باشد. بنابراين،
صفوان نه 1181 مورد مي­باشد. بنابراين، صفوان نه تنها يار امامان و از فقهاي زمان
خود بوده كه يكي از مشهورترين روات حديث است، و احتمالاً روايات بسيار ديگري نيز
از امامان نقل كرده باشد كه در اثر فشارهاي و خيانتهاي دشمنان اهل بيت از بين رفته
و تلف شده است.

نجاشي«ره» گويد: صفوان
بن يحيي را منزلتي والا از نظر زهد و عبادت و پارسائي است كه در عبادت و ورع مانند
او در زمان خودش ديده نشده است. صفوان 30 كتاب تأليف كرده است كه از آن جمله: كتاب
الوضوء- كتاب الصلاة- كتاب الحج- كتاب الزكاة- كتاب النكاح- كتاب الطلاق- كتاب
الفرائض- كتاب الوصايا- كتاب الشراء و البيع- كتاب العتق و التدبير- كتاب البشارات
و نوادر مي­باشد. صفوان بن يحيي رحمة الله عليه در سال 210 (هجري قمري) از دار
دنيا رفت.

شيخ طوسي«ره» گويد:
صفوان بن يحيي كوفي كه كنيه­اش ابومحمّد است، از راستگوترين، پارساترين و موثق­ترين
افراد زمان خود نزد اهل حديث بود. آنگاه شيخ داستان جالبي از ايشان نقل مي­كند كه
دليل امانت و همچنين اخلاص او در عبادت است:

صفوان بن يحيي همراه با
دو نفر از دوستانش به نام­هاي عبدالله بن جندب و علي بن نعمان به مكّه مشرّف مي­شوند،
و پس از انجام اعمال در كنار خانه خدا با هم عهد مي­كند كه هر گاه يكي از آنها از
دنيا رفت، ‌دو نفر ديگر اعمال او را به عهده گرفته، تا زنده­اند نماز و روزه و حج
و زكات بجاي او انجام دهند و هر گاه دومي از دنيا رفت، آن فرد سوم، همگام با اعمال
خودش، اعمال آن دو نفر را نيز انجام دهد. از قضا آن دو نفر قبل از صفوان از دنيا
رفتند، ولذا صفوان تا زنده بود اعمال آنان را نيز انجام مي­داد؛ در هر شبانه روز
150 ركعت نماز مي­خواند (فرايض و نوافل) و در سال سه ماه روزه مي­گرفت و سه بار در
سال زكات اموالش را مي­پرداخت، و بالاتر اينكه نه تنها اين اعمال را بجاي آنان
انجام مي­داد كه هر گاه كار خيري مي­كرد و يا در راه خدا انفاق مي­نمود، آن دو
برادر را نيز با خود شريك مي­كرد. (و اين بالاترين درجه اخلاص در دوستي و محبت
براي خدا است).

از احتياط و ورعش در دين
همين بس كه يكي ازهمسايگانش (كه اهل كوفه بود) در مكه او را ديد و از او خواست دو
دينار براي خانواده­اش به كوفه با خود ببرد. صفوان گفت:

من اين شتر را كرايه
كرده­ام، بگذار از صاحب شتر اجازه بگريم، اگر اجازه داد پول تو را همراه با خودم
برمي­دارم.

صفوان از امام رضا و
امام جواد عليهما السلام روايت كرده است و همچنين از چهل نفر از اصحاب امام صادق (ع)
روايت كرده است. ابن النديم در فهرست خود كتابهاي ديگري براي ايشان ذكر كرده از
جمله: كتاب المحبه و الوظائف- كتاب الآداب و كتاب بشارات المؤمن.

و در كوتاه سخن، تمام
علما و بزرگان از متقدمين و متأخرين، صفوان را مورد اعتماد و وثوق دانسته­اند و
هيچ كس در وثاقت و امانت و صدق و اخلاص او شك و ترديدي ندارد و بالاتر اينكه
كشي«ره» و شيخ طوسي«ره» او را از اصحاب اجماع دانسته­اند.

همانگونه كه در مقدمه
بيان شد، صفوان از مقرّبين امامان و وكيل امام رضا (ع) بوده و امام جواد«ع» از او
اظهار رضايت كامل كرده است. از جمله رواياتي كه درباره وي آمده است، روايتي است از
امام هشتم (ع) كه مي­فرمايد:

«ما ذئبان ضاريان في غنم
قد غاب عنها رعاتها بأضرَّ في دين مسلم من حبّ الرياسة. ثم قال: لكن صفوان لايحب
الرياسة»- دو گرگ خونخوار در گلّه گوسفندي كه شبانش آن را ترك گفته، زيانبارتر
نيست از حبّ رياست و مقام نسبت به دين يك انسان مسلمان.

آنگاه حضرت استدراك كرده
و مي­فرمايند: ولي صفوان هرگز حبّ رياست ندارد. (و اين دليل سموّ اخلاق اين مرد با
فضيلت و تقوي است).

عبدالله بن صلت قمي مي­گويد:
بر ابوجعفر ثاني (امام جواد) سلام الله عليه وارد شدم كه ايام آخر عمر مباركش را
مي­گذراند. شنيدم مي­فرمود: خداوند- از طرف من- جزاي خير به صفوان بن يحيي، محمدبن
سنان و زكريابن آدم عطا فرمايد چرا كه اينان به من وفادار بودند.

و اما از دانش و علم
صفوان چه بگوئيم كه به عنوان يكي از فقيه­ترين روات حديث در بين علماي رجال معروف
شده است. كشي«ره» هنگامي كه فقهاي از اصحاب امام كاظم و امام رضا«ع» را ياد مي­كند
مي­گويد: «همانا صفوان بن يحيي از اصحاب اجماع است و او و يونس بن عبدالرحمن از
تمام اصحاب زمان خود فقيه­تر بودند.» و بالاتر اينكه محمد بن سنان نيز خود گويد:
هركس سئوال از مشكلات دارد به سوي من روي آورد ولي اگر كسي از حلال و حرام مي­خواهد
بپرسد، پس به سوي شيخ (يعني صفوان بن يحيي) برود.

صوفان بن يحيي، اين
دانشمند، فقيه، عابد، پارسا، پرهيزكار و يار وفادار امامان عليهم السلام پس ازعمري
كه در خدمت به مكتب و پيشوايان مكتب سلام الله عليهم گذراند، در سال 210 هجري قمري
در مدينه منوّره از دنيا رفت. امام جواد سلام الله عليه حنوط و كفن براي او فرستاد
و دستور داد عمويش اسماعيل بن موسي بر آن بزرگوار نماز گذارد. خداوند او را جزاي
خير دهد و با اوليائش محشور فرمايد.

امام سجاد(ع)

مردي از اهالي كوفه به
امام سجاد(ع)،‌ نوشت و از وي تقاضا نمود تا او را به بهترين كاري كه براي دنيا و
آخرتش مفيد باشد، راهنمائي نمايد.

امام در پاسخ نوشت:

… من طلب رضي الله
بسخط الناس كفاه الله امور الناس و من طلب رضي الناس بسخط الله و كله الله الي
الناس».

(اختصاص- ص 225)

هر كس كه خشنودي خداوند
را (گرچه) با نارضايتي مردم همراه باشد، بجويد؛ خداوند با ياري خويش او را از
ديگران بي­نياز سازد، و هر كس كه رضايت مردم را ببهاي خشم الهي طلب كند، خداوند او
را به مردم واگذارد (و از نصرت او خودداري نمايد).

وقايع خونين 19 دي در قم

19 دي ماه 1359، يوم
اللهي است جاودانه و فراموش نشدني در تاريخ انقلاب اسلامي ايران. در اين روز وحدت
اسلامي در انسجام و بهم پيوستن تمام گروه­ها و اقشار و اصناف مردم با هدفي صدرصد
اسلامي و آرماني والا، تبلور يافت.

حوادث و وقايع دردناك و
اسفناكي كه در اين روز گذشت و پيامدهاي خونين و پيروزي آفريني كه در ساير
شهرستانهاي كشور داشت، هرگز از ذهن­ها نمي­رود و بفراموشي سپرده نمي­شود، چرا كه
مردم حوادث آن روز و روزها و چهلم­هاي پس از آن را خوب به خاطر دارند، و آنچه در
ساليان دراز بايد در اين باره نوشته شود به دو انگيزه است: يكي اينكه نونهالان
امروز يا نسلهاي آينده، اين حوادث را با مطالعه­اي دقيق، بررسي كنند و عبرت بگيرند
و ديگر اينكه يادآور نكته­اي مهم باشد كه كشور امام زمان سلام الله عليه تعيين مي­كند
و آن وحدت و انسجام همگاني و تفكيك ناپذيري است كه در آن رزوها شاهد آن بوديم و
يادآوري اين حوادث، يادآور وحدت ما است و هر چه داريم در سايه همين وحدت و انسجام
داريم، پس براي بقاي آن بايد بكوشيم و توطئه­هايي كه به انگيزه صدمه زدن به اين
وحدت صورت مي­گيرد، نابود سازيم.

اكنون به گزارشي مختصر
از حوادث دوشنبه خونين (19 دي 56)در قم مي­پردازيم:

روز 17 دي بود كه
روزنامه اطلاعات مقاله­اي تحت عنوان «ايران و استعمار سرخ و سياه» بقلم فردي
ناشناس به نام احمد رشيدي مطلق منتشر ساخت و در آن صريحاً به امام خميني اهانت
كرده بود و امام را از ساير روحانيون جدا كرده و روحانيون را طرفدار شاه و قوانين
ضد اسلامي شاه را اسلامي دانسته بود. و همچنين حمله به بزرگداشت چهلمين روز شهادت
آية الله مرحوم حاج آقا مصطفي خميني در قم و به مسخره گرفتن قطعنامه 14 مادّه­اي
روحانيت در اين روزنامه و ديگر روزنامه­هاي رژيم به چشم مي­خورد.

اينجا كه وقاحت و بي­شرمي
دستگاه حاكم به اوج خود رسيد، موج خشم و نفرت مردم نيز به بالاترين سطح خود رسيد.
خبر روزنامه اطلاعات به سرعت در بين مردم پخش شد. بلافاصله درس­هاو نمازها و
منبرها يكچارچه تعطيل شد. طلآّب خود را از دست داده بودند. در عرض مدت كمي تمام
نسخه­هاي اطلاعات ناياب شد.

مركز تجمع عمده در مدرسه
خان و بيرون آن بود و همه جا احساس مي­شد كه وضع غيرعادي است.  اولين حركت و راهپيمايي طلاب حوزه علميه قم از
مدرسه خان با جمعيتي بيش از هزار نفر كه پيوسته بيشتر مي­شد، به طرف منزل آيت الله
گلپايگاني صورت گرفت. مردم در بازگشت از منزل ايشان (از ظهر يكشنبه 18 دي) شروع به
شعار دادن «درود بر خميني» كردند. پليس در سه راه ارم- چهارمردان، مسلح با اسلحه
گرم و سرد آماده شد و مهياي شليك شده بود. پليس براي متفرق كردن جمعيت، به ماشين
گريدري كه آورده بود دستور مي­دهد كه بوسط جمعيت حركت كند.

جمعيت بدون توجه به پليس
به مسير خود ادامه مي­دهد كه ناگهان پليس به آنان حمله ور مي­شود. عده­اي پراكنده
شده و عده­اي دعوت به ايستادگي مي­نمودند. در آن حوالي يك ماشين آجر موجود بود، و
جمعيت با پاره­هاي آجر به پليس پاسخ مي­دادند. پليس اعلام كرد اگر شعار ندهيد و
آرام و بي شعار حركت كنيد با شما كاري نداريم. تظاهركنندگان نه بخاطر پليس بلكه
براي ادامه يافتن حركت خود بدون شعار حركت كردند. در مسير عده زيادي به آنها
پيوستند. مسافرين و زوار از انگيزه تظاهرات كاملاً آگاه شدند و عده­اي از آنان
بهمراه طلاب حركت كردند. وقت نماز پراكنده شدند.

ساعت سه بعدازظهر در
ميدان آستانه و اطراف جمعيت انبوهي از هر طرف گرد آمدند و با هم به سوي منزل آيت
الله مرعشي حركت كردند. در اينجا جمعيت نسبت به صبح چند برابر بود بطوري كه حسينيه
و بيروني آيت الله مرعشي و كوچه­هاي اطراف و حتي قسمتهايي از خيابان موزه و.. از
جمعيت موج مي­زد و ايشان نيز مانند آيت الله گلپايگاني براي مردم سخن گفتند. نزديك
به غروب بود كه به منزل مرحوم آيت الله حايري رفتند و پس از سخنان ايشان براي نماز
به طرف مسجد اعظم روانه شدند. در تظاهرات بعد از ظهر از پليس و مزاحمت او خبري
نبود ولي قهراً پليس به فكر تقويت بيشتر و تقاضاي كمك از تهران بود تا اگر تظاهرات
ادامه يافت كاري كند.

پس از تمام شدن نماز
مغرب و عشا، مردم در صحن مسجد با شعارهاي: «درود بر خميني»، «مرگ بر اين حكومت
يزيدي»، «مرگ بر پهلوي»، «دانشجو روحاني پيوندتان مبارك» شروع شد و پس از يك ساعت
آرام از مسجد بيرون آمدند. پليس به مردم حمله كرد و آنها را با توم مضروب ساخت.
آنهايي كه به طرف صفائيه مي­رفتند تا ساعت 9 شب با پليس درگيري داشتند و آنها كه
به طرف چهارمردان در حركت بودند عده­اي روبروي مدرسه خان و بازارچه تا ساعت 9
شعارهاي مسجد اعظم را تكرار مي­كردند و گاه گاه پليس تا داخل كوچه­ها آنها را
تعقيب مي­كرد. در چند جاي ديگر از قبيل خيابان ارم و كوچه­هاي اطراف و بخصوص اطراف
حرم و آنطرف رودخانه نيز پليس درگير بود.

ضمناً در همين وقت، عده­اي
از طلاب كه در مسجد اعظم نبودند وقتي حمله پليس را در سه راه موزه از جلوي مدرسه
خان مشاهده كردند شروع نمودند با فريادهاي بلند شعارهاي «درود بر خميني» بدهند تا
توجه پليس را به خود جلب كرده و از حمله به طلاب در سه راه موزه بكاهند (آفرين بر
اين ايثار!).

صبح دوشنبه خونين 19 دي:

فردا صبح ساعت 30/8،
طلاب طبق وعده قبلي جلوي مدرسه خان و ميدان آستانه جمع شده و به طرف منزل آيت الله
آملي حركت كردند. در اين روز تمام بازار و مغازه­هاي قم تعطيل بود، اطراف آستانه
هم با حركت و تجمع مردم بسته شد. جمعيت چندين هزار نفري به منزل ايشان مي­رسند و ايشان
با سخنراني خود اجتماع و همبستگي طلاب و مردم را مورد ستايش قرار داده، از نوشته
روزنامه اطلاعات اظهار انزجار نموده و درباره عظمت امام صحبت مي­كنند.

پس از پايان سخنراني،
مردم به طرف منزل مرحوم آيت الله علامه طباطبائي، بدون شعار حركت كردند. علامه
طباطبائي درباره شخصيت امام صحبت مي­كند و سپس يكي از آقايان، از طرف علامه
سخنراني كرده و بي­پرده، حقايق را بازگو مي­كنند. و سپس يكي از آقايان، از طرف
علامه سخنراني كرده و بي­پرده، حقايق را بازگو مي­كنند پس از آن به سوي منزل ديگر
اساتيد حوزه راه مي­افتند و سپس بدون اينكه ماموين از مقصد حركت آگاه شوند در طول
خيابان صفائيه به طرف حرم براه مي­افتند و گروه زيادي در اين مسير به جمعيت ملحق
مي­شوند.

مقابل شهرباني گروهي از
گاردي­ها با سپر و ماشين آب پاش و با تومهاي چوبي بلند و كلاه­هاي فلزي آماده براي
حمله در چند صف ايستاده بودند و هنگامي كه نيمي از جمعيت چندين هزار نفري از جلوي
آنها رد شدند، در كنار جمعيت به حركت افتادند. جميعت به سه راه بازار رسيدند و به
طرف خيابان آذر، حركت را ادامه دادند و وارد بازار شدند. هنگام ورود جمعيت به
خيابان آذر، پليس و كماندوها چند بار جلوي جمعيت رژه رفتند تا مردم را بترسانند.
جمعيت پس از پيمودن طول بازار، وارد خيابان باجك و چهار راه مسجد امام شدند و عدّه­اي
هم به طرف خيابان آستانه رفتند. با اينكه جمعيت كم كم متفرق مي­شدند ولي همه جا
صحبت موج مي­زد و قرار بعدي منزل آيت الله نوري تعيين شد و گوش به گوش به همه
رسيد.

حدود ساعت سه و نيم
جعيتي بالغ بر ده هزار نفر از همه طبقات و اقشار، به طرف صفائيه به حركت درآمد تا
در بيگدلي به منزل آقاي نوري رسيد. آقاي نوري بمدت نيم ساعت سخناني را ايراد كرد
كمي از ساعت چهار بعدازظهر گذشته بود كه سخنراني تمام شد و مردم قصد داشتند به
منزل يكي ديگر از اساتيد حوزه بروند كه حوادث خونين 19 دي رخ داد.

جالب توجه است كه تمام
مدارس و دبيرستانها در اين روز (و روز قبل) تعطيل بود و تمام مردم مغازه­ها را
تعطيل كرده بودند و بدون هيچ ترس و خوفي در تظاهرات همگام با طلاب شركت مي­كردند.
به هر صورت يك سر جمعيت كه تمام عرض خيابان و پياده­روها را اشغال كردند به نزديكي
چهارراه بيمارستان رسيده بود  و سر ديگر آن
هنوز در كوچه بيگدلي بود. هر چه ماشين از چهارراه به اين طرف آمده بود كاملاً وسط
خيابان متوقف شد. عده زيادي هم به پشت بامها رفته و تماشا مي­كردند.

جمعيت رسيده به چهارراه
با مانع برخورد مي­كند به اين معني كه يك ماشين آب پاش و يك كاميون گارد را در عرض
خيابان روبروي بانك صادرات قرار داده بودند كه كاملاً خيابان مسدود شده بود. مردم
مجبور بودند از پياده رو بانك به طرف خيابان حجت و از آنجا به خيابان بهار بروند
اما قبل از اينكه جمعيت به آنجا برسد، سخنگوي پليس با بلندگو فرياد زد: سد معبر
حرام است!! از پياده رو برويد! جمعيّت نيز چاره­اي جز حركت از پياده رو نداشت، همه
پيش خود مي­گفتند: شما سد معبر مي­كنيد!

بهرحال در اين موقع يك
ساواكي پايش را محكم به شيشه بانك صادرات مي­كوبد و همان وقت يك ساواكي ديگر با
لباس شخصي و يك پاسبان با لباس رسمي- كه در كاميون نشسته بود- با هم هر كدام سنگي
به طرف شيشه بانك پرت مي­كنند. به دنبال اين صحنه سازي، فرمانده گارد و پاسبانها و
مأمورين ساواك اول به جمعيت به عنوان اعتراض مي­گويد: چرا شيشه بانك را مي­شكنيد؟
و بعد رو به جلادان كه: اين پدرسوخته­ها را بزنيد! و حمله شروع مي­شود.

آنها به طور دستجمعي با
باتوم به ملت حمله ور مي­شوند و جمعيت بي­دفاع بناچار به كوچه­هاي اطراف با دادن
شعار رو مي­آورد. جاهاي ديگر هم تا پليس حمله نمي­كرد كسي شعار نمي­داد ولي با
حمله آنان شعار شروع شد. طلاب به كوچه­ها ريخته و با شكستن شاخه و برداشتن سنگ به
دفاع برخاستند. مدام حمله و گريز صورت مي­گرفت 
از همه طرف هر دو طرف به زد و خورد پراختند، اينها با سنگ و آنان با اسلحه
گرم! در اطراف مدرسه حجتيه نيز زدوخوردي جريان داشت. اين وضع تا آخر شب ادامه داشت
و هركس از خيابانهاي ارام، صفائيه و چهارمردان عبور مي­كرد كتك مي­خورد.

نتيجه اين تظاهرات
خونين، شهيد و مجروح شدن بيش از دويست و چهل تن بود كه با اعتراض­ها، قيام­ها و
چهلم­هاي ملت بزرگ ايران همچنان ادامه داشت تا حكومت طاغوت سرنگون شد و حكومت
اسلامي به رهبري امام خميني و كوشش و تلاش تمام اقشار مسلمان ملت ايران برپا
گرديد.

اخلاق و تربيت اسلامي

قسمت پنجم

حجة الاسلام محمد حسن
رحيميان

حقيقت اخلاق

از ديدگاه اسلام، اخلاق
از مقوله عبادت است.عبادت قبل از آن كه در مجموعه معارف اسلامي به صورت يك امر
تشريعي و در قالبها و شكل­هاي ويژه­اي كه از سوي خداوند متعال تعيين گرديده مورد
توجه قرار گيرد، حقيقتي است كه ريشه در فطرت انسان دارد همانگونه كه شناخت معبود و
آفريدگار هستي نيز به عنوان يك امر فطري در نهاد هر انساني عجين است.

«فِطْرَةَ الله الّتي
فَطَرَ النّاسَ عَلَيْها لاتَبْديلَ لِخَلْقِ الله».

(سوره رم/ 30)

و بديهي است كه مكتب
انبياء و بويژه مكتب اسلام كه نقطه كمال آن است چون از همان مبدئي تشريع شده كه
همو مبدأ تكوين انسان و سايرجهان هستي است، بين تكوين و تشريع او هماهنگي و انسجام
كامل حكمفرماست و در مورد خداشناسي 
وعبادات او نيز آنچه در معارف اسلامي و امور تشريعي آن آمده است با
ويژگيهائي كه در عالم تكوين در انسان آفريده شده است همين هماهنگي وجود دارد «و در
حقيقت آنچه بوسيله وحي الهي بيان شده براي شكوفائي و كمك به رشد فطرت» در مسير
واقعي آن است و بهمين جهت در اصول عقايد اسلامي اصل خداشناسي به عنوان امري
غيرقابل انكار و بديهي تلقي شده و اولين اصل آن، توحيد يگانگي خدا است، كه همان
جهتِ صحيح دادن به فطرت خداشناسي است.

در بحث فطرت، مسلم است
كه تمام انسانها به صورت تكويني داراي فطرت خداجوئي و فطرت پرستش مي باشند لكن
پيرايه­ها و آلايش­ها و انواع تعلقات حيواني و تأثيرات شرائط، محيط خانوادگي و
اجتماعي و غرائز و هواهاي نفساني و امثال آنها، عواملي هستند كه فطرت انسان را در
پرده غفلت و ناخودآگاهي قرار مي­دهند و مانع از تجلي و پرتوافشاني آن مي­شوند. هر
چه اين عوامل بازدارنده و اين تيرگيها و حجابها افزونتر و قوي­تر شوند، چراغ فطرت
ضعيف­تر و كم فروغتر مي­شود و متقابلاً هر چه عوامل مذكور از صحفه جان آدمي زوده­تر
گردد چراغ فطرت روشن­تر مي­شود.

به عبارت ديگر تمام
انسانها داراي فطرت خداشناسي و فطرتِ عبادت هستند، لكن اين احساس گاهي به صورت
شعور ناآگاه و مفغول عنه است و گاهي با كمك وحي به شعور آگاه تبديل شده و با تمام
نيرو به سوي كمال مطلق پرواز مي­نمايد. در فرض اول حتي ممكن است انسان منكر وجود
خدا و پرستش او نيز باشد ولي باز هم ناخودآگاه و دليل آن را هم نداند و اين همانند
كودك نوزادي است كه در آغازين لحظات تولد ناآگاهانه، لبانش در جستجوي پستان مادر
حركت مي­كند.

همچو ميل كودكان با
مادران                        سر ميل خود
نداند در ميان

با آن كه نوزاد از مادر
و پستان او نه اين كه هيچگونه دركي ندارد بلكه هنوز فاقد ذهن متفكر است.

بنابراين تمام انسانها
بر مبناي فطرت حتي به طور ناخودآگاه و بدون توجه به مبدأ حركت اجمالاً و به صورت
كلي به سوي ارزشهاي اخلاقي مجذوب هستند و شرافت و كرامت آنها را درك مي­كنند و
بسياري از امور را ناپسند مي­دانند. ايثار، راستي، امانت و… را گر چه با منطق
طبيعي سازگار نباشد قابل ستايش و ظلم و دروغ و خيانت و… را ناستوده مي­دانند،
البته اگر انسان بجائي نرسيده باشد كه در اثر تراكم ظلمتِ گناه  و انحراف، به طور كلي چراغ فطرت در وجود او
خاموش شده باشد.

در حالت اوليه يعني شعور
ناآگاه انسان فقط به امور معدودي از ارزشهاي اخلاقي راه مي­يابد ولي آنگاه كه
خويشتن را بازشناخت و به شعور آگاه دست يافت و خداي هستي را آگاهانه شناخت و فطرت
عبادت و ستايشگري حق را با كمك وحي شكل و محتواي الهي بخشيد، همه چيز در انسان
دگرگون شده و تمام امور و شئون او بر مبناي تكليف الهي و در جهت رضاي معبود قرار
مي­گيرد.

«إنَّ صَلوتي وَ تُسُكي
وَ مَحيايَ و مَماتي لِلّهِ رَبِّ الْعالَمين».

(انعام 162)

همانا نماز، عبادتها،
زندگي و مرگ من براي (الله) پرودگار عالميان است.

در راستاي براي خدا بودن
و به سوي او ره سپردن نه فقط عبادات رسمي و محاسن و مكارم اخلاقي بلكه حتي زنده
بودن و زندگي كردن كه شامل خوردن، آشاميدن،‌ خوابيدن و كار كردن و… نيز مي­شود
چون همه در جهت رضاي معبود انجام و رنگ الهي بخود مي­گيرند، همگي در دايره عبادت و
پرستش قرار گرفته و داراي ارزش معنوي و اخلاقي مي­شوند.

مراتب عبادت

عبادت به معني وسيع آن
حقيقتي است داراي مراتب كه مرتبه­اي از آن براي تمام موجودات جهان از ذرات اتم تا
كهكشانها و… ثابت است…

«وَ إنْ مِنْ شَِيءٍ
اِلّا يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَلِكنْ لاتَفْقَهُونَ تَسْبيحَهُمْ».

(اسراء- 44)

هيچ چيزي- موجودي- نيست
مگر آنكه به ستايش او تسبيح كند ولكن شما تسبيح شان را نمي­فهميد.

جمله ذرات عالم در نهان                             با تو مي­گويند
روزان و شبان

ما سميعيم و بصير و
باهشيم                      با شما
نامحرمان ما خامشيم

در مورد انسان نيز مراتب
عبادت، متناسب است با تجلي فطرت او و درجات ايمان به خداوند تا زماني كه فطرت به
صورت يك شعور ناآگاه باشد عبادت نيز در حد يك احساس ناخودآگاه است و بهمان گونه كه
ناخودآگاه خدا را مي­شناسد، كارهائي را نيز بدون اين كه خود از مبدأ آن آگاه باشد
خوب دانسته و به سوي آن گرايش دارد و در حقيقت ناخودآگاه نوعي از عبادت يا مرتبه­اي
از آن را انجام مي­دهد و آنگاه كه فطرت با كمك وحي و هدايت انبياء الهي به صورت
شعور آگاهانه درآيد، عبادت نيز آگاهانه مي­شود و شكل كامل به خود مي­گيرد.

در اين مرحله نيز هر چه
آئينه فطرت از زنگارهاي تعلقات نفساني و مادي و از تيرگي و پيرايه­هاي گناه پاك­تر
شود جلا و روشني بيشتري مي­يابد و نور ايمان و محبت به خدا در آن بيشتر تابيده و
عبادت نيز از كيفيت برتري برخوردار مي­شود.

اين مرحله عبادت را از
نظر كلي مي­توان داراي دو مرتبه نازل و عالي دانست:

مرتبه نازل عبادتي است
كه انسان به خاطر كسب ثواب يا ترس از عقاب الهي انجام مي­دهد كه حضرت اميرالمؤمنين
(ع) اين دو را عبادت نجار و عبادت بردگان ناميده است.

و مرتبه عالي آن عبادتي
است كه نه به خاطر طمع يا ترس بلكه بر مبناي شكر و سپاس و حب شديد نسبت به خداوند
خالق انجام مي­گيرد؛ خداوندي كه فقط او شايسته پرستش است و اين عبادت را حضرت امير
(ع) عبادت احرار يا آزادگان ناميده است و همچنين در اين رابطه فرموده است.

«اِلهي ما عَبَدتُكَ
خَوْفاَ مِنْ نارِكَ وَ‌لا طَمَعاً في جَنتَِّكَ بَلْ وَجَدْتُكَ اَهْلاً
لِلْعِبادةِ فَعَبَدتُكَ».

بار خدايا نه به خاطر
ترس از آتشت و نه به انگيزه طمع در بهشت ترا مي­پرستم بلكه چون تو را شايسته عبادت
يافته­ام مي­پرستمت.

به موازات تكامل ايمان
به خدا و صعود در مدارج عالي آن است كه عبادت نيز به مراتب عاليه ارتقاء مي­يابد و
از آنجا كه ارزشها و كمالات اخلاقي نيز در زمره عبادات الهي محسوب مي­شوند طبعاً
داراي همان مراتب هستند.

بنابراين، فضائل و افعال
اخلاقي در مرتبه ناآگاه مرتبه هاي ضعيف و ناآگاهانه از عبادت خدا است و در مرتبه
توجه و معرفت نفس و فطرت شكوفا شده در پرتو وحي، مرتبه­اي از عبادت آگاهانه خدا
است و در اين مرحله اگر امور اخلاقي به عنوان عبادتي منظور شود كه براي بهشت و
نجات از عذاب باشد، عبادتي است آگاهانه ولي در حد معمولي و اگر در مرتبه عبادت
احرار قرار گيرد اخلاق در حد كمال و عالي آن حاصل مي­شود و در اين مرتبه است كه
انسان به نفس مطمئنه دست يافته و در زمره بندگان خاص خداوند درآمده و اينگونه مورد
خطاب او قرار مي­گيرد.

«يا ايّتَها النّحسُ
المُطمَئِنَّهُ ارْجِعي اِلي ربِّكَ راضِيَةً مَرْضِيَّةً فَادْخُليْ في عِبادي وَ‌ادْخُلي
جَنَّتي».

(آخر سوره فجر)

ادامه دارد

سيماي حج در قرآن

قسمت سوم

فلسفه و اهداف حج

آيات بعدي قرآن بهتر و
روشنتر اين جريان را روشن ميسازد و از مطالعه آنها بروشني بدست ميآيد كه يهوديان
اين مسئله را دستاويز قرار داده بودند و بعنوان يك حربه سياسي از آن استفاده مي­كردند
تا در مقابل رهبري اسلامي مقابله نمايند و مسلمين را نسبت باين دين جديد دلسرد و
مأيوس سازند:

«ولئن اتيت الذين
اوتوالكتاب بكلّ آية ماتبعوا قبلتك و ما انت بتايع قبلتهم و ما بعضهم بتائع قبلة و
لئن اتّبعت اهوائهم من بعد ما جائك من العلم إنّك إذاً لمن الظالمين- الّذين
آتيناهم الكتاب يعرفونه كما يعرفون ابناءهم و إنّ فريقاً منهم ليكتمون الحقّ و هم
يعلمون- الحقّ من ربّك فلا تكونّن من الممترين- ولكلً وجهةٌ هو مولّيها فاستبقوا
الخيرات اينما تكونوا يأت بكم الله جميعاً إنّ‌ الهل علي كلّ شيءٍ قديرٍ- ومن حيث
خرجت فولّ وجهك شطر المسجد الحرام و إنّه للحقّ من ربّك و ما الله بغافلٍ عمّا
تعملون- و من حيث خرجت فولّ وجهك شط المسجد الحرام و حيث ما كنتم فولوا وجوهكم
شطره لئلا يكون للناس عليكم حجّة الّا الّذين ظلموا منهم فلا تخشوهم و اخشوني و
لأتمّ نعمتي عليكم و لعلّكم تهتدون».[1]

شما بايد متوجه باين
معنا باشيد يهوديان كه كتاب بآنان داده شده است و از حقيقت آگاهي دارند و حقانيت
تورا ميدانند و بعلّت حسادت و عوامل نفساني حاضر نيستند زير امر تو قرار گيرند و
اگر هر حجّت و دليلي بر آنان اقامه كني و استدلالات محكم براي آنان بياوري از قبله
تو تبعيّت و پيروي نخواهند كرد و شما هم از جهت گيري و قبله آنان پيروي نخواهيد
كرد و در ميان خود آنان نيز اختلاف وجود دارد بحرف همديگر گوش نداده و برخي از
قبله برخي ديگر نيز پيروي نخواهيد كرد و مبادا از موضع رهبري كوتاه بيائي و بايد
اين موضع با صراحت و قاطعيت هر چه بيشتر محفوظ بماند و اگر مقداري كوتاه بيائيد و
طبق خواستها و خواهشهاي آنان عمل كنيد با اينكه ميدانيد حق كدام است و وضعيت
كاملاً روشن و مشخص است شما هم در رديف ظالمان و ستمكاران قرار خواهيد گرفت آنان
(اهل كتاب) افرادي هستند وضعيت كاملاً روشني دارند و خط فكريشان مشخص است و ما
بآنان كتاب داديم و وسائل شناختشان را در اختيارشان گذاشتيم و خوب شما را هم
ميشناسند و از حقانيت راه تو كاملاً آگاهي دارند و آنقدردرباره تو معرفت و شناخت
دارند مثل فرزندانشان تو را ميشاسند و در ميان آنان اگر چه افراد با انصافي ممكن
است يافت شود وليكن گروهي از آنان آنقدر عناد دارند و لجوجند كه حاضر نيستند تو را
بپذيرند و حق را كتمان مينمايند با اينكه ميدانند، با اين همه مشكلات و گرفتاريها
مطمئن باش كه آنچه كه از ناحيه خدا است حق است و هيچ شك و ترديدي در اين باره بر
خودت راه نده هر گروه و جمعيّتي براي خودش قبله و سمتي دارد و بسوي آن سمت حركت
خويش را ادامه ميدهد و هواي آن را دارد و شما جهت حركت خودتان را بسوي خانه خدا
والله برگردانيد و باين سمت رو آوريد و در اين راه خير بر همه پيشي گيريد و هر جا
باشيد خداي عالم همه شما را جمع ميكند و ميآورد. او بر همه چيز قادر و توانا است و
از هر جار رفتي و در هر جاي عالم قرار گرفتي روي بسوي مسجدالحرام برگردان و اين
حقّ از ناحيه خداي عالم است و بهمه اعمال و كارهايتان علم و اطلاع دارد و از
افعالتان غافل نميباشد.

و همين طور به پيروانت
بگو هر جا باشند و در هر نقطه از عالم قرار گرفته باشند رو به سوي مسجد الحرام
نمايند و روي اين سمت گيري و جهت ايستادگي كنيد و تفرق و تشتّت از خودتان نشان
ندهيد تا كسي و يا گروهي بر شما زبان سرزنش نتواند بگشايد و حجّتي بر شما داشته
باشد و از آنان و ظالمان هراس نداشته باشيد و تنها از من بترسيد و حركت كنيد من
ميخواهم نعمتم را بر شما تمام كنم و راههاي هدايت امت تو را بروي شما بنمايانم و
راهنمائيتان كنم.

ملاحظه ميكنيد كه نحوه
برخورد قرآن با مسئله تغيير قبله اوّلي مسلمين و معرفي كعبه و مسجد الحرام بعنوان
قبله دوّمي و هميشگي مسلمانان چگونه است و با موضوع بعنوان يك موضوع فرعي و جنبي
برخورد نميكند. بلكه بعنوان يك اساس و محوري برخورد مينمايد و لذا ميفرمايد از
آنها نترسيد و فكر آن جوّ سازيها و موج كاذب دشمنان كه موقتاً بوجود ميآورند
نباشيد و از من بترسيد و خشيت داشته باشيد، اين جمله نشان ميدهد كه مسئله واقعاً
حسّاس بوده و آنقدرحساس بوده است كه نبي اكرم اسلام(ص) محزون و غمگين شده بود و
متوقع نزول وحي و آمدن جبرئيل بود و مسئله واقعاً هم مهمّ بود، و باعتقاد ما اين
حالت امكان ندارد بوجود بيايد مگر اينكه با قضيّه برخورد اصولي و جدّي كنيم و در
طرز فكرمان راجع به حجّ تغيير بوجود آوريم و حجّ را يك عمل سطحي و عبادي محض
ندانيم و بلكه آن را يكي از مهمترين اعمال سياسي 
و اجتماعي و در  عين حال عبادي و
نوعي موضع گيري سياسي و تشكل ميليوني بلكه ميلياردي انسانهاي محروم و مسلمان سراسر
عالم بدانيم و در نتيجه حاكميت اسلام و «الله» و طرد مخالفان و معاندان اسلام و
مسلمين و تحقّق حكومت واحد اسلامي بدانيم و اين مدلول و مفهوم اين آيات است كه
باعتقاد ما اگر كسي مقداري دقت در سياق آيات و كلمات آنها بنمايد بوضوح اين مطلب
را مي­يابد.

و لذا مي­بينيد وقتي كه
رسول خدا(ص) پس از هجرت از مكه مكرّمه به مدينه منوّره، ميتواند هسته مركزي حكومت
اسلامي را تشكيل دهد و بوضع نابسامان آنان كه قبلاً بود مقداري سروسامان بخشد
تصميم ميگيرد اعلام موضع كند و قدرت مركزي را برخ دشمنان بكشد و محرومان و
مستضعفان را بسوي اين دين جديد دعوت نمايد و اعلام كند كه از اين پس از دشمنان خدا
و خلق خدا و چپاولگران تاريخ و مشركان و منحرفان از مسير خلقت و فطرت بيزار و بري
است. بهترين و مناسبترين وقت را همان ايام حج تشخيص ميدهد و از آن اجتماع عظيم
انسانها كه از سراسر دنيا گرد آمده­اند و جمع شده­اند بهره­برداري نموده و دستور
مي­دهد سوره برائت بوسيله علي بن ابيطالب (ع) در اجتماع آنان در يوم حج اكبر اعلام
شود كه از آن تاريخ ببعد مكه بعنوان مركز توحيد مطرح است و پيام موحدان تاريخ و
بشريت از اين مكان مقدس بگوش انسانها مي­رسد و هر كس در اصول محوري اسلام و در
توحيد و اسلام و رسالت نبيّ اكرم اسلام(ص) با ما تفاوت داشته باشد و اين اصول را
قبول نكرده باشد حق ورود باين منطقه را ندارد و اينجا جزء مناطق آزاد شده براي
موحدان و مسلمانان راستين است.

«براءة من الله و رسوله
إلي الّذين عاهدتم من المشركين- فسيحوا في الارض اربعة اشهر و اعلموا أنكم غير
معجزي الله و أنّ الله مخزي الكفارين»[2] از
اين تاريخ از ناحيه خدا و رهبر امّت اسلامي اعلام ميگردد كه مشركان و كساني كه
اصول محوري اسلام را قبول ندارند عهد و پيمانشان فاقد اعتبار بوده و حكومت مركزي
اسلام تعهدات آنان را مورد احترام نداشته و تعهداتش را كأن لم يكن تلقّي كرده و
بمدت چهار ماه هم بعنوان ارفاق مهلت بآنان ميدهد تا درباره اين موضوع فكر كنند و
وضع خودشان را در رابطه با اسلام و حكومت اسلامي روشن سازند و اين را بدانند اگر
باز در كفر و عناد اصرار ورزند خداوند بوسيله مؤمنان رسوايشان خواهد كرد و اعلان
است در روز حج اكبر از ناحيه خداي عالم و رسول گرامي او و حكومت مركزي كه از
مشركان بيزار است و از آنان تبرّي ميجويند اگر توبه كنيد و بسوي اسلام بازگشت
نمائيد و تسليم حكومت مركزي گرديد اين شيوه براي شما بهتر و طبق مصلحت خودتان است
و اما اگر روگردان شويد و باز در عناد بمانيد و با اسلام و حكومت اسلامي بستيز
برخيزيد بدانيد كاري را نميتوانيد از پيش ببريد و در مقابل خداي عالم نميتوانيد
بايستيد و خدا را عاجز و ناتوان سازيد و بشارت باد بر شما اي كافران عذاب بسيار
سخت و دردناك الهي. اين آيات كه اعلام جنگ است 
واعلام استراتژي است و برخورد قاطع و صريح و روشني است بدون ترديد نشان
ميدهد كه هدف از حج و اعمال و مناسك آن تنها انجام دادن يكسري كارهاي ظاهري
نميباشد و مسئله چيز ديگر است و هدف از آن بسيار بالاتر و والاتر است و در عين حال
مو به مو بايد اين اعمال اجراء و پياده شود بعد ضوابط اين استراتژي را بيان ميدارد
ميفرمايد از اين تاريخ مشركين هيچ تعهد معتبري در نزد حكومت مركزي اسلام ندارند و
از آن به بعد استراتژي اعلام درباره­شان اجراء ميگردد و آنانيكه تعهدي داشتند و
روي تعهدشان ايستاده­اند و كوچكترين كوتاهي درباره عمل و پياده كردن اصول و ضوابط
تعهداتشان نكرده­اند و از مخالفان اسلام و مسلمين هم حمايت و پشتيباني ننموده­اند
در اين صورت تعهداتشان با توجه باين شروط تا آخرين مدتشان داراي اعتبار است و اين
نشان تقوي و پرهيزكاري است و خداي عالم انسان باتقوي را دوست ميدارد[3] اين
شيوه برخورد قرآن با حج و حج اكبر و كساني است كه بزيارت بيت الله الحرام ميروند و
اين شيوه برخورد نشان دهنده اين است كه حج اساساً براي تشكل امت اسلامي و موضع
گيري صريح و قاطع در مقابل دشمنان اسلام است چطور امكان دارد كه نظامي براي خودش
تشكيلاتي قايل نگردد و مركزيتي بوجود نياورد و يا اعتقادي به لزوم مركزيت نداشته
باشد و در موضع گيريها فقط بارشاد و هدايت قولي و زباني اكتفا نمايد و اگر در
ارشاد و هدايت به عمل هم باور داشته باشد در حدّي باور داشته باشد كه منجرّ
بدرگيري و پيكار و مبارزه و مقابله نشود در موضع گيريها فقط بمبارزات و موضع
گيريهاي سياسي بسنده كند بدون ترديد هيچ موقع چنين برخورد تند و قاطع را بطور رسمي
در ميان آنهمه انسان كه از سراسر جهان اسلام آمده­اند و در حرم خدا گرد آمده و
منتظر چنين وقايع و حوادث هستند و كوچكترين حادثه هزاران عكس العمل و بازتاب خواهد
داشت بعمل نميآورد و با اين صراحت اعلام نميكرد كه از اين تاريخ ببعد هيچ مشركي حق
ورود باين منطقه را ندارد و بعضي از آنان كه كارشكني نكرده­اند و با كارشكنان هم
همكاري نكرده­اند و روي عهد و پيمانشان ايستاده­اند تا پايان عهد و پيمانشان مهلت
داده ميشود و اگر اينان برگشتند بآغوش اسلام و در سايه پرمهر حكومت اسلامي حاضر
شدند زندگي نمايند عامل خوشبختي خودشان خواهند بود و اگر حاضر نشدند بدون كوچكترين
احتمال سازش و كوتاه آمدن در مقابلشان ايستادگي خواهد شد و با آنان قاطع و صريح
برخورد بعمل خواهد آمد.

ملاحظه مينمائيد اين
اعلام با اين خصوصيّات و در اين موقعيت خاص و حسّاس و در ايام حجّ بهترين و
روشنترين دليل است بر اينكه حج بعنوان يكي از مراسم رسمي امّت اسلامي و بعنوان يك
محلّ تجمّع براي مسلمانان سراسر دنيا بحساب آمده اعلام يك مطلب از كانال سخنگوي
رسمي رهبر امّت اسلامي و نبّي اكرم(ص) اعلام موضع فرد و شخص نميباشد، بلكه اعلام
موضع حكومت است و نظام است و حج همين است و دقت در آيات قرآن و شرائط خاصي كه در
نوع آيات مربوط بحج وجود دارد و در سياق آنها بوضوح اين معني را ميرساند و اگر حج
سيمائي بيابد غير از آن سيما كه قرآن ترسيم فرموده است يقيناً خاصيّت و اثر خود را
نخواهد داشت و بهمين جهت است كه ديده ميشود در طول چندين قرن مسلمانها از سراسر
عالم در آنجا جمع ميشوند و مناسك حج را بجا ميآورند و مدتي از خانه و كاشانه دور
ميشوند و در جوار بيت الله الحرام اعمالي را انجام ميدهند و بعد از انقضاء مراسم
باوطانشان برميگردند و در وضع زندگي و اخلاقي و فكري آنان هيچگونه تفاوتي ديده
نميشود و مثل اينكه اين فريضه عظيم الهي را انجام نداده­اند منشأش اين است كه حج
آن حجّي نيست كه ابراهيم و اسمعيل و محمد(ص) آورده است و سيما آن سيمائي نيست كه
در قرآن تصوير گرديده است والا وضع جهان اسلام و مسلمين اينطور نبوده كه بر همه
واضح و آشكار است.

آري حجّ منشور يك نظام
الهي و اسلامي است و اعمال حج اعلام موضع رسمي از ناحيه حكومت اسلامي است و حج
براي تثبيت حكومت حقّه الهي  و برخورد با
ظالمان و ملحدان و مشركان و كافران است در سراسر تاريخ و لذا ميفرمايد: «فاذا
انسلخ الاشهر الحرم فاقتلوا المشركين حيث وجدتموهم و خذوهم و احصروهم واقعدوا لهم
كلّ مرصد فإن تابوا و اقاموا الصّلاة و اتوا الزّكوة فخلّوا سبيلهم إنّ الله غفور
رحيم، و إن احد من المشركين استجارك فاجره حتّي يسمع كلام الله ثمّ ابلغه مأنه ذلك
بانّهم قوم لايعلمون، كيف يكون للمشركين عهد عندالله رسوله إلّا الّذين عاهدتهم
عند المسجد الحرام فما استقاموا لكم فاستقيموا لهم إنّ الله يحبّ المتقين، كيف و
إن يظهروا عليكم لايرقبوا فيكم إلاّ ولا ذمّةً يرضونكم بافواهم و تابي قلوبهم و
اكثرهم فاسقون[4] منتظر باشيد
هر موقع ماههاي حرام منقضي گشت و پايان يافت مشركين را هر جا يافتيد و پيدا كرديد
عرضه را بر آنان تنگ گيريد و در تمام كمين گاهها براي آنان كمين بگذاريد و
دستگيرشان سازيد، مگر كساني از آنان كه جداً تسليم گردند و توبه نمايند و در اقامه
نماز و اعطاء زكات باشما باشند و در شعاير شما عملاً شركت نمايند بر اينها سخت
نگيريد و راهشان را باز بگذاريد و با آساني بآنها رفتار كنيد براي اينكه خداي جهان
غفور رحيم است. و همين طور اگر در اثر تبليغات شما افرادي از مخالفان و مشركان
بخواهند بسراغ شما بيايند و از نزديك بمطالب شما گوش فرا دهند و بدانند مواضع شما
و سخنان شما چيست و بدين منظور از شما پناه بخواهند بآنان پناه دهيد و شرائط
فهميدن و آگاه شدن را بطور كامل آماده و مهيّا سازيد تا بيايند و كلام خدا را
بشنوند و سپس آنانرا بمأمنشان برسانيد چون برخي از آنان از عمق قضايا و جريانات
اطلاع نداشته و از مسائل آگاهي دقيق ندارند.

سپس قرآن دامنه هشدار و
برنامه وسيع خودش را گسترش داده و استراتژي جنگ با كفار را مورد توجه و تاكيد قرار
داده است و با صراحت ميفرمايد چگونه امكان دارد كه از طرف نظام اسلامي و رهبري آن براي
مشركان و معاندان عهد و پيماني در نزد خدا و رسول خدا باشد و براي آنان اعتباري و
روي سخنان آنان حسابي باز شود مگر كساني از آنان كه در كنار مسجد الحرام باشند و
در اين صورت ماداميكه آنان استقامت ورزند و روي عهدشان بايستند شما هم استقامت
ورزيد و تقوي را پيشه گيريد و خداي عالم پرهيزكاران را دوست ميدارد اما مواظب
باشيد و سادگي از خودتان نشان ندهيد و در مواقعي كه ضعيفند ممكن است طوري حرف
بزنند كه شما خيال كنيد كه ميتوان بآنان اعتماد كرد و حال آنكه چنين نيست اگر آنان
غالب گردند و امكانات را بدست آورند و شما را ناتوان ببينند و در حالت برتر قرار
گيرند. در اينصورت نه به عهدشان پايبند ميشوند و نه براي سوگندشان حسابي باز
مينمايند بلكه منافقانه با شما برخورد مينمايند و با سخنان شما را راضي و خوشنود
ميگردانند و حال آنكه دلشان با شما نبوده و قلباً آن چه كه از ظاهر سخنانشان
فهميده ميشود مخالفند و اكثر آنان فاسق بوده و متعهد بگفتار و پيمانشان نيستند و
اينها آيات خدا را به بهاي اندك فروخته و در مقابل مطامع شيطاني و اموال مادي و
پست دنيا «صدّعن سبيل الله» كرده و در مقابل انبياء الهي هميشه مشكل و مانع بوجود
آورند و قطعاً آنان از نظر عملكرد بسيار كارهاي بدي را مرتكب شده و باعمال بدي دست
يازيده­اند و اينها روي افراد متعهد و مكتبي و مؤمن حساسيّت دارند و روي آنها
هميشه نظر منفي از خود نشان داده و درباره آنان نه بسوگندشان اعتماد ميشود كرد و
نه به پيمانشان و آنان از حدودشان تعدّي كرده و از تجاوز كاران ميباشند.

اينها شمّه­اي از آيات
قرآن در سوره برائت است كه بگوشه­اي از ابعاد حجّ پرداخته است و اين اهداف و اغراض
و دستور العملها بدون يك مركزيت و حكومت نيرومند و قوي قابل وصول و نيل نميباشد و
آن حجّتي ميتواند اعلان برائت نمايد و تمام مخالفان خدا را طرف خطاب قرارد دهد و
قاطع برخورد كند كه به هيچ كس از آن ببعد حق ورود باين منطقه را نداشته باشد و آن
حجّتي است كه داراي حكومت قويّ محمّدي(ص) و ابراهيمي باشد، حج بدون حكومت اسلامي
حجّتي تهي و بي­محتوي و بدون ضمانت اجرائي و غيرقابل پياده شدن خواهد شد.

انتقادها و پيشنهادها

دشمنان داخلي

«ستون پنجم با استفاده
از سعه صدر مسئولين، در مجامع كوچك مانند تاكسي، صف اتوبوس، مغازه­ها و… شايعه­هاي
ساخته شده در كارخانه­هاي شايعه پراكني جهان را منتشر مي­سازند و كاري را كه
راديوهاي بيگانه از آن عاجز مانده­اند به نحو احسن انجام مي­دهند.»

در همه كشمكش­ها و
نزاعهائي كه در جوامع بشري در طول تاريخ بوده، دشمنان داخلي و جاسوسان و- به
اصطلاح- ستون پنجم، نقش بسيار مهم و اساسي در جاسوسي و جمع آوري معلومات براي دشمن
و تضعيف روحيّه رزمندگان و شكست نيروها داشته­اند. داستان­ها و رمّانهاي جاسوسان
كشورهاي بزرگ در دوران جنگ جهاني دوّم حكايت از فعاليت عجيب اين نيروها و تأثير
شگفت انگيز آنان در شكست دشمن دارد.

بزرگترين حربه­هاي دشمن

يكي از بزرگترين حربه­هاي
دشمن كه بوسيله اين افراد به كار گرفته مي­شود، نشر و اشاعه اكاذيب است. آنان
بدينوسيله روحيّه مردم را در مقاومت و تحمّل مشكلات و روحيّه رزمندگان را در ادامه
جنگ تضعيف مي­كنند و توجه مسئولين را از مسائل مهم دفاعي به مسائل داخلي جلب مي­نمايند.

بطور وضوح، در طول مدت
اين جنگ تحميلي مشاهده شده كه در مقاطع حساس و سرنوشت ساز، شايعه­هاي عجيب و غريب
در ميان مردم منتشر مي­شود. ستون پنجم با استفاده از سعه صدر مسئولين، در مجامع
كوچك مانند تاكسي، صف اتوبوسل، مغازه­ها و.. .با قيافه­هاي حق بجانب و گاهي با
اظهار همدردي و چاشني چند شعار انقلابي و به عنوان دلسوزي براي مملكت و حتي براي
مسئولين يا به عنوان دفاع از اسلام و تشيع و امثال آن، شايعه­هاي ساخته شده در
كارخانه­هاي شايعه پراكني كه به نام «خبرگزاريها» در سطح جهان فعاليت مي­كنند،
منتشر مي­سازند و كاري را كه راديوهاي بيگانه از انجام آن عاجز مانده­اند،‌ به
بهترين وجه انجام مي­دهند.

برخورد با اين افراد، بايد
بسيار قاطع باشد تا جلوي ادامه فساد گرفته شود. البته افرادي كه در اين ميان فريب
خورده­اند، بايد آنها را متوجه و بيدار نمود، ولي شايعه پراكنان اصلي و مغرض بايد
به شدت مجازات شوند. متأسفانه با اينكه مكرّر از سوي برخي مسئولين، تهديد به تشديد
عمل در برابر شايعه پراكنان وطن فروش شده است، ولي عملاً فعاليت چشمگيري در اين
زمينه صورت نگرفته و اين دشمنان خطرناك همچنان موذيانه به مأموريت خائنانه خود
ادامه مي­دهند.

قرآن كريم در اين باره
بيان بسيار جالبي دارد. در سوره احزاب از آيه 60 تا آيه 62 مي­فرمايد:

«لئِنْ لَمْ يَنْتَهِ
الْمُنافِقونَ وَالَّذينَ في قُلُوبِهِم مَرَضٌ وَ‌الْمُرْجِفُونَ في الْمَدينَةِ
بِهِمْ ثُمَّ لايُجاوِرُ وَنَكَ فيها الّا قَلِيلاً. مَلْعُونينَ أَيْنَما
ثِقُفُوا، أُخِذُوا وَ قُتِلُوا تَقْتيلاً. سُنَّةَ اللهِ في الَّذينَ‌خَلَوْا
مِنْ قَبْلُ وَلَنْ تَجِدَ لِسُنَّةِ اللهِ تَبْديلاً»

[[اگر دو رويان و
بيماران و شايعه پراكنان دست از خيانت خويش بر ندارند، تو را به اقدام جدّي عليه
آنان وادار مي­سازيم و آنگاه از مدينه اخراج مي­شوند و بجز اندك زماني نمي­توانند
در آنجا بمانند و همچنان مورد طرد و تبعيد خواهند بود و هر جا كه به چنگ آيند بايد
كشته شوند. اين است سنّت الهي كه در پيشنيان بوده، و سنتهاي الهي هرگز تغيير پذير
نيست]]

اين آيات، شايعه پراكنان
را «مرجفون» خوانده است،‌ يعني: آنان كه شهر را به لرزه در مي­آورند و اين كنايه
از اضطراب و تشويش خاطر است كه در ميان مردم بوسيله آنها پديد مي­آيد.

در تفسير آيات فوق آمده
است كه هر گاه رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلْم با ارتش اسلام به جنگ با كافران
و دشمنان مي­رفت، منافقان و مفسده جويان اخبار و شايعات دروغي مبني بر كشته شدن يا
اسير شدن آن حضرت و يا شكست نيروهاي اسلام در مدينه منتشر مي­ساختند و بدينوسيله
پشت جبهه را تضعيف مي­نمودند. مردم از دست آنان به آن حضرت شكايت بردند و اين آيات
كه متضمّن شديدترين تهديد به صورت جدّي است، نازل شد و جلوي ادامه فعاليت آنان
گرفته شد.

در اين آيات، سه گروه
مورد تهديد قرار گرفته­اند:

1-     منافقان

2-     بيمار دلان

3-     شايعه پراكنان

گرچه بعيد نيست كه هر سه
صفت در مورد همين گروه سوم باشد ولي احتمال دارد كه منظور از بيمار دلان- به قرينه
آيات قبل- جوانان هرزه و بي بند و بار باشد كه در هر كوي و برزن، مزاحم ناموس مردم­اند.
زيرا در آيات قبل، بر رعايت حجاب بانوان بر اين دليل تأكيد شده كه در معرض ايذاء و
هرزگي اراذل و اوباش قرار نگيرند. و در قرآن از اين افراد به عنوان «الذي في قلبه
مرض» تعبير شده است، يعني آنان كه در دل بيماري دارند. خطر اين افراد در جامعه
گرچه به اندازه خطر شايعه پراكنان نيست ولي بدون شك هرزگي و تعرّض به نواميس مردم
كه عفّت عمومي جامعه را خدشه دار مي­سازد، نبايد به عنوان يك گناه فردي تلقّي شود
و لازم است به شدّت با آنان برخورد نموده و جلوي اشاعه فساد و فحشاء را بگيرند.
ناگفته نماند كه رعايت احتياط نيز لازم است و نبايد بر سوءظن و بدبيني خود اعتماد
نمود و هر مرد و زن جوان را مورد تهمت قرار داد كه متأسفانه از اين گونه تعرّضهاي
نابجا بسيار ديده شده است و اين مطلب مهمّي است كه بايد جداگانه مورد بحث و انتقاد
قرار گيرد.

منافق واقعي كيست؟

گروه ديگري كه در اين
آيه مورد تهديد واقع شده­اند، منافقان و دو رويانند. نكته­اي كه بايد مورد توجه
باشد، اين است كه منافق واقعي كسي است كه هنوز چهره واقعي او برملا نشده و هنوز به
صورت يك دوست مطرح است كه آنان منشأ خطر و فسادند، و اما منافقان ديروز كه نقاب از
چهره برداشتند و در كوچه و خيابان علناً به جنگ مردم ستمديده آمدند و با بمب گذاري
در معابر عمومي، بي گناهان و زنان و كودكان معصوم را به خاك و خون كشيدند و با
قيام- به اصطلاح- مسلحانه و اسلحه گرم به جان مؤمنان مستضعف افتادند و با ايجاد
رعب و وحشت و ترور، بهترين خدمت را به دشمن اجنبي نمودند، محارب و دشمنان علني­اند
و نام منافق،‌ تنها به عنوان يك لقب براي آنها باقي مانده است.

بايد توجه داشت كه گروه­هائي
هنوز به نام آزادي و دموكراسي و يا به نام دين و به عنوان دلسوزي براي تشيع يا
انتظار حضرت مهدي –عجل الله فرجه- مشغول فعاليت­اند كه به هيچ وجه احدي مزاحم آنان
نيست بجز موارداندكي كه در مطبوعات و امثال آن، مورد نكوهش قرار مي­گيرند ولي اين
مقدار كافي نيست، و هيچ تأثيري در روند فعاليت آنان ندارد.

مؤسسات فرهنگي شايعه
پراكنان!

برخي از اين گروه­هاي
خائن، مؤسسات فرهنگي تشكيل مي­دهند و به عنوان نشر كتب مذهبي و علمي و با
نامگذاريهاي جالب و مقدس مشغول فعاليت­هاي بسيار خطرناك هستند و عقايد ارتجاعي و
خلاف مذهب حق را به عنوان مذهب حق ترويج مي­كنند. مجالس و محافل آنها آزاد، فعاليت
فرهنگي آنها آزاد و بدون شك، فعاليت زيرزميني آنها نيز دور از خطر است.

برخي از اين گروه­ها و
افراد كه از ديرباز مورد شناسائي خواص بودند ولي در ميان عوام با القاب مقدّسي
شناخته شده­اند و متأسفانه برخورد ناشيانه بعضي از شخصيتهاي محترم نيز به آنان وجهه
بيشتري داده است، هم اكنون به شدّت مشغول فعاليت و جمع آوري نيرو هستند. از نظر
مالي به بهترين وجه مراكز داخل و خارج خود را اداره مي­كنند و گفته مي­شود كه بعضي
از آنها از عربستان سعودي دريافت كمك مالي سخاوتمندانه­اي مي­نمايند، با اينكه
بظاهر، شعار آنان با مسلك عربستان 180 درجه تفاوت دارد. و بعضي از آنها با شركتهاي
نفتي بزرگ جهانخواران در ارتباط­اند و به سرعت عجيبي، نيروهاي فرهنگي فعّال را
استخدام مي­نمايند. و با اينكه دشمني آنان با انقلاب و رهبر عظيم الشأن آن براي
مسئولين بلندپايه واضح و روشن است،‌ با اين حال هيچ اقدامي در جلوگيري از ادامه
فعاليت يا حدّاقل محدود كردن فعاليت آنان صورت نمي­گيرد.

بعضي از اينها نوارهائي
به زبان عربي منتشر مي­سازند و جوانان عربي كه از كشورهاي مختلف وارد ايران مي­شوند،
جذب نموده و آنان را از خطّ انقلاب و امام منحرف مي­كنند و مبلّغ به اين سوي و آن
سوي اعزام مي­نمايند و ميليون­ها دلار و دينار سهم امام (ع) را به عنوان مجتهد
دريافت نموده و در راه كوبيدن اسلام و تشيع به مصرف مي­رسانند.

اينها منافقان واقعي­اند
و اينها هستند كه بايد طبق آيه شريفه از جامعه اسلامي طرد شوند و اگر دوباره در
جامعه رخنه نموده و به كار خود ادامه دادند، آنگاه شايد نوبت به «قتّلوا تقتيلا»
برسد.

و اين سنّت خداوند است؛
سنّتي تغييرناپذير و تمام سنّتهاي الهي تغييرناپذير است و به همين دليل اختصاص به
زمان رسول اكرم صلي الله عليه و آله وسلم ندارد.

«اكنون كه روابط جاسوسان
با اربابان بيشتر و فعاليت آنان پيچده­تر است، بايد حركت اطلاعاتي نظام اسلامي نيز
بيشتر و برخورد با شايعه پراكنان و جاسوسان، سخت­تر و مجازات آنان شديدتر باشد»

نقش شايعه پراكنان در
تضعيف حكومت اسلامي

اين منافقان بودند كه
نظام حكومتي اميرالمؤمنين (ع) كه حقّ تمام عيار، بلكه مقياس و معيار حق بود، را
تضعيف نمودند و بالاخره آن را ساقط كردند. معاويه با آن همه لشكركشي و  آن همه تبلغيات و پول نتوانست با جنگ و كشتار،
كاري از پيش ببرد ولي اين منافقان بودند كه در درون لشكر امام (ع) با ايجاد شك و
شبهه در حقانيت آن حضرت، صفوف بهم پيوسته لشكريان او را از هم پاشيدند و سپس با
شعار فريبنده «لا حكم الا الله» خود بر ضد جامعه اسلامي قيام كردند.

و در دوران امامت امام
حسن مجتبي (ع) نيز، معاويه از همين منافقان استفاده كرد و در صفوف لشكريان آن حضرت
اختلاف انداخت. كساني را با تطميع منحرف نمود و جاسوسان او در ميان مردم، شايعه­ها
را منتشر ساختند تا آنجا كه كودتاي خزنده اموي –به ظاهر- پيروز شد و خلافت واقعي
رسول اكرم صلي الله عليه و آله وسلّم كه در ائمه­ هدي عليهم السلام منحصر بود، از
صحنه حكومت به صحنه تشكيل هسته­هاي مخفي براي نگهداشتن اصل شريعت آسماني اسلام و
حفظ آن از كيد و  مكر شياطين اموي روي
آورد.

نفاق و شايعه پراكني در
دوران نفوذ استعمار در كشورهاي اسلامي نيز نقش اساسي در عملي شدن نقشه­هاي شوم
مستكبران ايفا كرده است. جاسوساني كه در دربارهاي شاهان خويش، مقاصد استعمارگران
را عملي مي­ساختند، بسيارند گرچه اكثر آنها شناخته نشده­اند يا افشا نشده­اند.

از دوران پيشينيان كه
بگذريم، همين دوران نهضت مقدس حضرت امام خميني ارواحنا فداه، شاهد چه ماجرااهاي
جاسوسي خائنانه بوده است كه ما خود ديده يا شنيده­ايم. افرادي كه با سوابق درخشان
و ظاهر فريبنده سعي در ايجاد تفرقه ميان علما و مراجع و باز داشتن آنان از هر گونه
حركت انقلابي داشتند، براي اكثر طلاب، چهره­هاي شناخته شده­اند.

اكنون نيز بايد كاملاً
هشيار باشيم و خطرها را كوچك نشماريم. بدون شك فعاليت روزافزون اين منافقان واقعي
بر اساس يك اميد و توقع مبتني است، گرچه به لطف خداوند همه توطئه­ها درهم كوبيده
خواهد شد ولي ما نبايد مسئوليت خويش را فراموش كنيم.

آيا ارجاف و ايجاد
اضطراب و تشويش بينش از اين كه جمعيتي به عنوان تشخيص وظيفه امر به معروف ونهي از
منكر، بزرگترين پيروزي اسلام بر كفر و مستأصل شدن سران استكبار در برابر اراده
مصمّم ملت شجاعت ايران را به عنوان يك توطئه پشت پرده قلمداد مي­كنند و در اين
موقعيت خطير به كمك كفّار مي­شتابند؟

بايد همانگونه كه با
منافقان مسلّح برخورد شد، با اينان نيز برخورد شود. ادامه نشر اين شايعه­ها چيزي
بجز فرصت دادن بر منافقان واقعي نيست. بايد طبق آيه شريفه، با اين شايعه پراكنان
به شدّت برخورد شود تا در هر كوي و برزن مورد نفرين و طرد قرار گيرند. و در صورتي
كه داداگاه صلاح ببيند آخرين حكم آيه را نيز در مورد آنان اجرا نمايند.

«بايد همانگونه كه با
منافقان مسلّح برخورد شد، با شايعه پراكنان به شدّت هر چه تمامتر برخورد شود. ادامه
نشر اين شايعه­ها چيزي جز فرصت دادن به منافقان واقعي نيست.»

شريعت قبل از بعثت

قسمت چهاردهم

بخش دوم

حجة الاسلام والمسلمين
رسولي محلاتي

بحث پاياني اين بخش:

در پايان بحث از ماجراي
بعثت رسول خدا(ص)- طبق وعده­اي كه داديم- لازم است مقداري هم درباره شريعت و آئيني
كه رسول خدا(ص) قبل از بعثت از آن پيروي ميكرده بحث شود، زيرا اين مطلب از نظر
تاريخ مسلم است كه:

اولاً- رسول خدا(ص) در
تمام دوران زندگي قبل از بعثت خود، لحظهاي در برابر بتها پرستش نكرد، و از آئين
مشركين و بت پرستان و سنتها و مراسم شرك آلود و غلط ايشان پيروي نكرد، و از «أكل
ميته» و ذبائحي كه نام خدا بر آنها ذكر نشده بود نمي­خورد؛ و اينكه درصحيح بخاري و
مسند احمد بن حنبل آمده است كه گويند:

براي رسول خدا(ص) سفره
غذائي حاضر كردند، و زيدبن عمرو بن نفيل[1] را
نيز بر سر آن سفره خواندند، ولي زيد از حضور بر سر آن سفره خودداري كرده گفت:

«انا لاآكل مما تذبحون
علي انصابكم، و لاآكل الاّ ماذكر اسم الله عليه»

من از آنچه شما بر بتهاي
خود ذبح ميكنيد نمي­خورم و جز آنچه را نام خدا بر آن برده شده نخواهم خورد. و در
نقل احمد بن حنبل هست كه رسول خدا(ص) بر سر سفره­اي با سفيان بن حارث غذا ميخورد و
زيد از آنجا عبور كرد و آن دو او را به خوردن دعوت كردند و او چنين پاسخي داد…[2]

مخدوش و غيرقابل قبول
است و از اينرو خود اهل سنت و آنها كه صحيح بخاري را صحيحترين كتابهاي حديثي
ميدانند نتوانسته­اند آنرا بپذيرند و در صدد توجيه برآمده كه از آنجمله سهيلي در
كتاب «الروض الانف» گويد:

«كيف وفق الله زيدا الي
ترك ما ذبح علي النصب و ما لم يذكر اسم الله عليه و رسول(ص) كان اولي بهذه الفضيله
في الجاهليه لما ثبت من عصمة الله تعالي له»[3]

يعني چگونه خداوند به
زيد اين توفيق را عنايت كرد كه از خوردن ذبحي كه براي بتها ذبح شده و يا نام خدا
بر آن جاري نشده بود خودداري كند، ولي به رسول خدا(ص) چنين توفيقي نداد، با اينكه
رسول خدا(ص) به چنين فضيلتي سزاوارتر بود بخاطر عصمتي كه از سوي خداي تعالي داشت:

و آنگاه در صدد پاسخ و
توجيه برآمده و گويد:

«ليس في الروايه انه قد
اكل من السفره و بان شرع ابراهيم انما جاء بتحريمن الميته لابتحريم ما ذبح لغير
الله تعالي فزيد امتنع عن اكل ما ذبح لغير الله براي رآه لابشرع ماتقدم»

يعني- در روايت نيامده
كه آنحضرت از آن سفره چيزي خورد، و از اين گذشته شرع ابراهيم ميته را حرام كرده
بود نه آنچه را كه نام خدا بر آن جاري نشده بود، و از اينرو زيد طبق راي خود از خوردن
آن غذا خودداري كرد نه بخاطر شريعت گذشته.

ولي براي خواننده محترم
روشن است كه اين پاسخ نميتواند اشكال و شبهه را از ذهن انسان رفع كند و بهتر آن
است كه اصل حديث را كه بگفته ايشان برخلاف دليلهائي است كه عصمت رسول خدا(ص) را
ثابت كرد مردود بدانيم و آنرا نپذيريم.

و هميچنين حديث «استلام
اصنام»- دست و صورت ماليدن به بتها بعنوان تبرك و احترام- كه در روايات ايشان آمده[4] و
روايات ديگري كه حكايت از مشاركت آنحضرت در مراسم شرك آميز آنها آمده همگي مردود و
مخالف با مباني و اصول خود آنها در باب نبوت آن بزرگوار است.

ثانياً از نظر تاريخ
مسلم است كه آنحضرت قبل از بعثت عبادتهائي از قبيل نماز و روزه و طواف و حج و
عبادتهاي ديگري انجام ميداده چنانچه در حديث عايشه و ديگران در ماجراي بعثت اين
جمله بود كه:

«فكان يخلوبغار حراء
فيتحنّت فيه»

و مرحوم فتال نيشابوري
در روضه الواعظين گفته:

« رسول خدا(ص) از اول
تكليف روزه ميگرفت و نماز مي­گذارد، بعكس آنچه در ميان قوم معمول بود و چون به سن
چهل سالگي رسيد خداوند بوسيله جبرئيل او را مامور به ابلاغ رسالت فرمود…»[5]

و اكنون با توجه به اين
دو مقدمه اين بحث پيش آمده كه آيا رسول خدا(ص) در پيروي از مرام مقدس توحيد و عمل
به دستورات و اعمال ديني تابع چه شريعتي بوده؟ آيا شريعت انبياء گذشته و يا شريعت
خود يعني شريعت مقدس اسلام كه بعداً مامور به ابلاغ و اظهار آن گرديد… و در آن
وقت تنها خود آنحضرت مامور به پيروي و انجام اعمال آن بود…

و بنابر آنچه گفته شد
تذكر اين نكته در اينجا لازم است كه به نظر نگارنده طرح اين بحث بنحوي كه در
كتابهاي دانشمندان اسلامي اعم از دانشمندان شيعه و اهل سنت- آمده خالي از نعي
تسامح و بي­دقتي نيست زيرا آن مسئله را به اين نحو و با اين عبارت طرح كرده و گفته­اند:

«اعلم ان علماء الخاصه و
العامه اختلفوا في ان النبي(ص) هل كان قبل بعثته متعبداً بشريعته ام لا…»[6]

و يا اين عبارت كه از
يكي از دانشمندان بزرگ اهل سنت است كه ميگويد:

«و قد اختلف العلماء في
تعّبده قبل البعثه هل كان علي شرع ام لا؟»[7]

يعني علماء اختلاف دارند
در اينكه تعبد و  انجام عبادتهاي آنحضرت
پيش از ماجراي بعثت آيا بر طبق شرعي از شرايع بوده يا نه؟

و وجه تسامح و بي­دقتي
همين است كه اعمال و عبادات آن بزرگوار بطور مسلم بر طبق شريعتي انجام ميشده كه آن
شريعت يا شريعت پيغمبران گذشته بوده و يا شريعت خود آنبزرگوار…

و شايد مرحوم علامه(ره)
در شرحي كه بر مختصر ابن حاجب نگاشته و عبارت آنرا مرحوم مجلسي در بحارالانوار نقل
كرده متوجه اين مطلب بوده كه بحث را اينگونه مطرح فرموده:

«اختلف الناس في ان
النبي(ص) هل كان متعبدا بشرع احد من الانبياء قبله قبل النبوه ام لا…»[8]

كه براي اهل تحقيق روشن
است كه اين عبارت از آن تسامح و اشكال خالي است و بهرصورت مسئله آنقدر مهم نيست كه
بيش از اين مقدار وقت شما را بگيريم و اين مقدار هم از باب تذكر بنظر لازم آمد. و
بهتر آن است كه به اصل بحث بازگرديم و بحث را اينگونه طرح كنيم كه: آيا رسول
خدا(ص) قبل از بعثت تابع چه شريعتي از شريعتهاي الهي بوده؟

جمعي معتقدند كه آنحضرت
تابع شريعتهاي پيامبران قبل از خود بوده؟ و گروهي نيز معتقدند كه تابع شريعت خود
يعني شريعت اسلام بوده، با اين توضيح كه در آنزمان بدان حضرت وحي ميشد و به اصطلاح
«نبي» بود، موظف بود بدانچه بر او وحي ميشد بدان عمل كند، ولي «رسول» نبود و وظيفه
نداشت آنها را بديگران ابلاغ كند، تا سن چهل سالگي كه به منصب رسالت مفتخر گرديد و
موظف شد اين آئين مقدس را بديگران نيز ابلاغ كند.

گروه اول نيز كه عقيده
دارند آنحضرت تابع شريعتهاي پيمبران قبل از خود بوده درباره آن شريعت و آن پيامبر
اختلاف نظر دارند و چهار نظريه درباره آن شريعت ذكر شده:

1-     شريعت نوح (ع)

2-     شريعت ابراهيم (ع)

3-     شريعت عيسي (ع)

و در اينجا نظريه پنجمي
هم ابراز شده و آن اين است كه گفته­اند:

4-     هر چه نزد آنحضرت ثابت شده بود كه شريعت است از آن پيروي
كرده و بدان عمل ميكرد و پيرو شريعت مخصوصي نبود. و بنظر ميرسد غرض ورزي و دست
سياست بازان و قصه پردازان يهود و نصاري هم در اين مسئله راه يافته باشد و براي
اثبات اينكه شريعت اسلام پيرو همان شرايع يهود و نصاري است رسول خدا(ص) نيز تابع
موسي و عيسي بوده به اين بحث دامن زده و احياناً اظهارنظرهائي كرده باشند زيرا
آنها كه باك نداشتند ابراهيم (ع) را يهودي يا نصراني بخوانند هيچ باكي نداشتند كه
رسول خدا(ص) و سلام ابراهيم (ع) را يهودي و نصراني بدانند! و به صرورت هر يك از دو
دسته براي مدعاي خود دليلهائي ذكر كرده­اند و دانشمندان نيز آنها را در كتابهاي
خود بتفصيل نقل كرده­اند كه فشرده­اي از آنرا ميتوانيد در بحارلاانوار مجلسي(ره)
بخوانيد[9] كه
بنظر ما آنچه در ميان دليلهاي دسته اول (يعني آنها كه گفته­اند رسول خدا تابع
شريعتهاي قبل از خود بوده) مهم و قابل بحث ميباشد چند آيه قرآني است و بقيه
گفتارها اجتهادات و يا روايات ضعيفي است كه از نقل آنها صرفنظر ميكنيم و به نقل
همان آيات اكتفا مي­نمائيم

1-     آيه 90 از سوره انعام است كه خداي تعالي پس از ذكر نام جمعي
از پيمبران چون ابراهيم و فرزندان آن بزرگوار فرمايد:

«اولئك الذين هداهم الله
فبهد اهم اقتده»

آنها هستند كه خداوند
ايشانرا هدايت و راهنمائي فرمود، و تو نيز از هدايت آنها پيروي كن…

و پاسخي كه از استدلال
به اين آيه داده شده آن است كه منظور از اين هدايت و پيروي از آن همان اصول مورد
اتفاق همه اديان است نه فروع شرعيه زيرا پرواضح است كه فروع در اديان گذشته مورد
اختلاف بوده…

نگارنده گويد: مؤيد اين
پاسخ نيز همان نزول آيه است كه پس از بعثت شريعت رسول خدا(ص) قبل از بعثت ميباشد
ندارد…

و از همين پاسخ مي­توان
پاسخ استدلال به آيات ديگري را نيز كه در اينباره شده است دانست مانند آيه:

«شرع لكم من الدين ما
وصي به نوحاً والذي اوحينا اليك و ما وصيّنا به ابراهيم و موسي و عيسي، ان  اقيموا الدين و لاتفرقوا فيه كبر علي المشركين
ماتدعوهم اليه…[10] كه با توجه
به صدر و ذيل آيه بخوبي روشن ميشود كه منظور همان اصول عقايدي است كه در همه اديان
بوده است…

و آيه شريفه «ثم اوحينا
اليك ان اتبع ملة ابراهيم حنيفاً…»[11]

كه منظور از پيروي «ملة
ابراهيم» همان اصول عقليه نه فروع شرعيه، بدليل آيه ديگري كه فرموده: «و من يرغب عن
ملة ابراهيم الا من سفه نفسه[12]»

و پر واضح است كه بسياري
از فروع شرعيه آئين ابراهيم نسخ شده و اگر منظور از «ملة ابراهيم» همه اصول و فروع
بود با توجه به اين آيه نسخ آنها جايز نبود…

و آيه: «انا اوحينا اليك
كما اوحينا الي نوح وا لنبيين…[13]

و بخصوص آيه اخير كه
ظاهراً مربوط به اصل مسئله وحي و كيفيت آن است و ربطي به مسئله مورد بحث ما
ندارد….

و اما دليل گروه ديگر كه
گفته­اند: رسول خدا(ص) پيرو شريعت و آئين خود يعني آئين مقدس اسلام
بوده روايات بسياري است كه برخي از آنها صراحت در اين مطلب دارد و از برخي با توجه
به روايات و شواهد ديگر استفاده مطلب از آنها ميشود كه از دسته نخست رواياتي است
كه صراحت دارد بر اينكه رسول خدا(ص) قبل از بعثت نيز «نبي» و پيامبر بوده.

1- مانند روايت مشهوري
كه در كتابهاي شيعه و اهل سنت آمده كه رسول خدا(ص) فرمود:

«كنت نبياً‌ وآدم بين
الروح و الجسد»[14]

من پيامبر بودم در وقتي
كه آدم ميان روح و بدن بود…

و در برخي از كتابها اين
گونه نقل شده است كه فرمود: «كنت نبياً و آدم بين الماء و الطين»: و براي فهم بهتر
اين استدلال بايد اين مطلب را نيز اضافه كرد كه بعثت پيمبران الهي كه برتر و خاتم
آنها پيامبر بزرگوار اسلام بوده است مراحل و درجاتي داشته –چنانچه از روايات نيز
استفاده ميشود- كه يكي از آن مراحل «نبوت» است و اين مرحله قبل از مرحله رسالت
بوده و مرحله نبوت آن بزرگواران مرحله­اي بوده كه از طريق فرشتگان و يا در خبرهائي
از جانب خداي تعالي به ايشان داده مي­شد كه مامور به عمل بدان ميشدند ولي مامور به
ابلاغ و رساندن آنها بديگران نبودند و در اين مرحله آنها «نبي» بودند نه رسول و براي
درك بيشتر اين مطلب به روايات زير توجه كنيد كه در باب «طبقات الانبياء و الرسل و
الائمه» از كتاب شريف كافي و جاهاي ديگر نقل شده مانند اين روايت كه كليني(ره)
بسند خود از زيد شهام روايت كرده كه گويد: از امام صادق (ع) شنيدم كه فرمود: «ان
الله تبارك و تعالي اتخذ ابراهيم عبداً قبل ان يتخذّه نبياً و ان الله اتخذه نبياً
قبل ان يتخذه رسولا و ان الله اتخذه رسولاً قبل ان يتخذه خليلاً و ان الله اتخذه
خليلاً قبل ان يجعله اماماً فلما جمع له الاشياء قال: اني جاعلك للناس اماماً»[15]

براستي كه خداي تعالي
ابراهيم را به بندگي خويش برگرفت پيش از آنكه به نوبت برگيرد، و خداي تعالي او را
به نبوت خويش برگرفت پيش از آنكه به رسالت برگيرد، و به رسالت برگرفت پيش از آنكه
بدوستي خود برگيرد، و به دوستي برگرفت پيش از آنكه به امامت برگيرد و چون همه
اينها را براي او گرد آورد فرمود «من تو را براي مردم امام قرار دادم»

و نيز بسندش از زراره
روايت كرده كه گويد: از امام باقر (ع) معناي آيه شريفه «و كان رسولاً نبياً» و فرق
ميان «رسول» و «نبي» را پرسيدم و آنحضرت در پاسخ من فرمود:

«النبي الذي يري في
منامه و يسمع الصوت و لايعاين الملك و الرسول الذي يسمع الصوت و يري في المنام و
يعاين الملك…»[16] و نبي كسي
است كه در خواب (فرشته را) به ببيند و صداي (او را) بشنود ولي به عيان فرشته را
نبيند و رسول كسي است كه صدا را بشنود و در خواب ببيند و در عيان نيز او را مشاهده
كند.

و بسندش از امام صادق (ع)
روايت كرده كه فرمود: «الانبياء والمرسلون علي اربع طبقات، فنبيّ منبّأ في نفسه
لايعدو غيرها و نبي يري في النوم و يسمع الصوت و لايعاينه في اليقظه و لم يبعث الي
احد…»[17]
پيامبران و رسولان بر چهار طبقه هستند گاهي «نبي» است كه تنها به او خبر رسيده و
از او بديگري تجاوز نكند، و گاهي «نبي» است كه در خواب ببيند و صدا را بشنود و در
بيداري نه بيند و بسوي ديگري هم مبعوث نشده…

و روايت ديگري كه از
يزيد كناسي روايت كرده كه گويد: از امام باقر (ع) پرسيدم: آيا عيسي بن مريم در
آنهنگام كه در گهواره سخن گفت حجت خداي تعالي بر مردم زمان خود بود؟

امام (ع) در جواب من
فرمود:

«كان يومئذ نبياً حجة
للّه غير مرسل، اما تسمع لقوله تعالي حين قال اني عبدالله آتاني الكتاب و جعلني
نبياً»[18]

وي در آنروز «نبي» و
حجتي بود از سوي خدا ولي «مرسل» و فرستاده بسوي كسي نبود، آيا اين گفتار خداي
تعالي را نشنيده­اي آنهنگام كه عيسي گفت «من بنده خدايم كه كتاب بمن داده و مرا
«نبي» قرارم داده». و از روايت اخير و استشهاد به آيه قرآني بخوبي معلوم ميشود كه
مقام نبوت مقامي است كه ممكن است به پيمبران در گهواره نيز داده شود چنانچه به
عيسي (ع) داده شد…[19] و
بخصوص با توجه به رواياتي كه خداوند هيچ فضيلت و كرامت و معجزه­اي به پيامبري از
پيمبران خود عطا نفرمود جز آنكه آنرا به رسول خدا(ص) نيز عطا فرمود مانند روايت
مفصلي كه از ارشاد القلوب ديلمي نقل شده كه اميرالمؤمنين (ع) بمردي يهودي كه
دراينباره سئوال كرد فرمود:

«فوالله ما اعطي الله
عزوجل نبياً و لا مرسلا درجة و لا فضيلة الاوقد جمعا لمحمد(ص) و زاده علي
الانبياء  و المرسلين اضعافاً…»[20]

بخدا سوگند كه خداي
عزوجل به هيچ نبي و مرسلي درجه و فضيلتي عطا نفرمود، جز آنكه آنرا براي حضرت
محمد(ص) گرد آورده و بلكه چند برابر آنها افزوده است…

2-     دليل دوّم، سخن اميرالمؤمنين (ع) است در «خطبه قاصعه» كه در
نهج البلاغه و كتابهاي ديگر از آنحضرت نقل شده كه درباره رسول خدا(ص) فرمود:

«و لقد قرن الله به (ص)
من لدن ان كان فطيماً اعظم ملك من ملائكته يسلك به طريق المكارم و محاسن الخلاق
العالم ليله و نهاره»

خداي تبارك و تعالي از
لحظه­اي كه پيغمبر را از شير گرفتند بزرگترين فرشته از فرشتگان خود را قرين او
فرمود تا اخلاق نيكو و صفات پسنديده را به وي بياموزد… و معناي تعليم فرشته جز
همان نبوت چيز ديگري نيست.

و در چند روايت در اصول
كافي آمده كه منظور از «روح» در آيات سوره شوري و اسراء يعني آيه شريفه «و كذلك
اوحينا اليك روحاً من امرنا»[21] و
آيه «يسئلونك عن الروح قل الروح من امر ربي»[22] همين
فرشته بوده، كه يكي از آنها روايت زير است كه كليني بسند خود از ابي بصير روايت
كرده كه گويد: از امام صادق (ع) تفسير «روح» را در آيه «يسئلونك عن الروح» پرسيدم
و آنحضرت فرمود: «خلق اعظم من جبرئيل و ميكائيل، كان مع رسول الله(ص) و هو مع
الائمه و هو من الملكوت»[23]

يعني اين روح، خلقي است
از مخلوقات خدا بزرگتر از جبرئيل و ميكائيل كه بهمراه رسول خدا(ص) بوده و همواره
امامان نيز هست و او از عالم ملكوت (و مجردات و فرشتگان) است. و در روايتي كه صفار
در كتاب بصائر الدرجات روايت كرده اينگونه است كه امام صادق (ع) فرمود:

«ان الروح خلق اعظم من
جبرئيل و ميكائيل، كان مع رسول الله(ص) يسدده و يرشده و هو مع الاوصياء من بعده».

و بلكه در پاره­اي از
روايات آمده كه «روح القدس» كه نامش در قرآن كريم و در روايات آمده نام همين فرشته
بود نه نام جبرئيل و نام جبرئيل روح الامين است كه در قرآن كريم نيز آمده است.

نگارنده گويد: با توجه
بدانچه ذكر شد بنظر ميرسد اين قول دوم نزديك­تر به ذهن و اولي به پذيرفتن و قبول
باشد و از نظر عقل و نقل مانعي براي پذيرفتن آن بنظر نميرسد و از آنجا كه اين بحث
چندان رابطه­اي با بحث تاريخي ما نيز ندارد بهمين مقدار اكتفا كرده و براي تحقيق
بيشتر شما را بكتابهاي كلامي و حديثي ديگري كه بتفصيل در اينباره بحث كرده­اند
ارجاع داده و بدنبال بحث تاريخي خود باز ميگرديم.

عنصر مبارزه در زندگي
امامان

قسمت سوم

حجة الاسلام و المسلمين
سيد علي خامنه­اي

دوران امام كاظم«ع»

دنباله طرح كلي در زندگي
امام موسي بن جعفر(ع) فوق العاده پرماجرا و شورانگيز است و بنظر من اوج حركت مبارزي
ائمه مربوط به دوران زندگي اين بزرگوار است كه متأسفانه از زندگي آن حضرت، گزارش
درست و روشنگري در دست نداريم. گاه چيزهايي در زندگي آن حضرت ديده مي­شود كه
بيننده را مبهوت مي­كند. مثلاً از بعضي روايات بر مي­آيد كه ايشان چندي از چشم
عمال حكومت و شايد مخفي يا متواري بوده­اند دستگاه هارون در تعقيب آنحضرت بوده و
ايشان را پيدا نمي­كرده است. خليفه كساني را ميبرده و شكنجه مي­كرده كه بگوئيد
موسي بن جعفر كجاست؟ و اين يك امر بي­سابقه در زندگي ائمه است. از جمله ابن شهر
آشوب در مناقب روايتي را نقل مي­كند كه چنين چيزي از آن برمي­آيد: «دخل موسي بن
جعفر بعض قري الشام متنكراً هرابا» درباره هيچ يك از ائمه چنين چيزي نداريم. اينها
نشان دهنده جرقه­هايي در زندگي امام موسي بن جعفر«ع» است و با ملاحظه اينهاست كه
معناي آن زندان و حبس ابد كذائي معلوم مي­شود والا هارون اول كه به خلافت رسيد و
به مدينه آمد همانطور كه شنيده­ايد موسي بن جعفر«ع» را كاملاً مورد نوازش قرار داد
و احترام كرد و اين داستان، معروف است كه مأمون نقل ميكند كه حضرت بر دراز گوشي
سوار بودند و آمدند تا وارد منطقه­اي كه هارون نشسته بود شدند هر چه مي­خواستند
پياده بشوند،‌ هارون نگذاشت قسم داد كه بايد تا نزد بساط من سواره بيائيد و ايشان
سواره آمدند و آنحضرت را احترام كردند و با هم چنين و چنان گفتند. وقتي مي­رفتند
هارون به من و امين گفت ركاب ابي الحسن را بگيريد تا آخر داستان، جالب اينكه در
اين روايت مامون مي­گويد: پدرم هارون به همه 5 هزار دينار و 10 هزار دنيار (يا
درهم) عطيه و جايزه مي­داد به موسي­بن جعفر 200 دينار داد در حاليكه وقتي حال حضرت
را مي­پرسيد حضرت به او از گرفتاري­هاي زياد و بدي وضع معيشت و عائله زياد شكايت
كرد… (كه حالا اين حرف­ها هم از امام بسيار جالب و پرمعني است و براي بنده و
كساني كه تقيه دوران مبارزه را آزموده­اند خيلي آشناست و كاملاً قابل فهم است كه
چطور مي­شود امام به مثل هاروني اظهار كند كه وضعمان خوب نيست، زندگيمان نمي­گذرد.
در اين گونه حرف زدن هيچ تذلل نيست و خيلي از شماها مي­دانم كه در دوران رژيم جبار
و دوران خفقان طبيعتاً از اين كارها كرده­ايد و كاملاً هم قابل درك است كه انسان
با سخني از اين قبيل، دشمن را از وضع و حال و كار خود غافل كند) و قاعدتاً با اين
اظهارات، هارون بايد براي آن حضرت مبالغ زياد و مثلاً پنجاه هزار دينار (يا درهم)
در نظر ميگرفت. اما فقط 200 دينار مي­دهد. ميگويد از پدرم علت اين كار را پرسيدم گفت:
اگر به او مبلغي را كه به گردن گرفتم بدهم اطمينان ندارم كه اندكي بعد با صد هزار
شمشيرزن از شيعيان و دوستانش بجان من نيافتد. اين برداشت هارون است و به نظر من
هارون درست هم فهميده بود.

بعضي خيال ميكنند كه اين
برداشت ناشي از سعايت­ها بوده است ولي اين حقيقت قضيه بود. آن زماني كه موسي­بن
جعفر(ع) با هارون مبارزه ميكرد واقعاً اگر پولي در دستگاه داشت خيلي كسان بودند كه
آماده بودند در كنار آن حضرت شمشير بزنند و نمونه­هايش را در مورد غير ائمه(ع)
يعني امامزادگان ديده­ايم و ائمه يقيناً بيشتر مي­توانستند مردم را دور خود جمع
كنند.

بنابراين دوران موسي­بن
جعفر(ع) دوران اوج است كه بعدها به زنداني شدن آنحضرت منتهي ميشود.

دوران امام رضا«ع»

هنگاميكه نوبت به امام
هشتم(ع) مي­رسد باز دوران، دوران گسترش و رواج و وضع خوب ائمه است و شيعه همه جا
گسترده­اند و امكانات بسيار زياد است كه منتهي ميشود به مسئله ولايتعهدي. البته در
دوران هارون امام هشتم«ع» در نهايت تقيه زندگي مي­كردند. يعني كوشش و تلاش را
داشتند، حركت را داشتند، تماس را داشتند، منتهي با پوشش كامل. آدم ميتواند بهفمد
مثلاً دعبل خزاعي كه درباره امام هشتم«ع» در دوران ولايتعهدي آن طور حرف مي­زند،
دفعتاً از زير سنگ بيرون نيامده بود. جامعه­اي كه دعبل خزاعي مي­پرورد يا ابراهيم
بن عباس را كه جزو مداحان را، اين جامعه بايستي در فرهنگ ارادت به خاندان پيغمبر
سابقه داشته باشد. چنين نيست كه دفعتاً و بدون سابقه قبلي در مدينه و در خراسان و
در ري و در مناطق گوناگون ولايتعهدي علي بن موسي الرضا«ع» را جشن بگيرند اما قبلاً
چنين سابقه­ئي نداشته باشد. آنچه در دوران علي بن موسي الرضا«ع» يعني ولايتعهدي،
پيش آمد (كه حادثه بسيار مهمي است و بنده سال گذشته در پيامي به زمينه­ها و علل آن
اشاره كردم) نشان دهنده اين است كه وضع علاقه مردم و جوشش محبت­هاي آنان نسبت به
اهل بيت در دوران امام رضا(ع) خيلي بالا بوده است. به هر حال بعد هم كه اختلاف
امين و مأمون پيش آمد و جنگ و جدال بين خراسان و بغداد پنج سال طول كشيد، همه
اينها موجب شد كه علي بن موسي الرضا(ع) بتوانند كار وسيعي بكنند كه اوج آن به
مسئله ولايتعهدي منتهي شد. متأسفانه آنجا هم باز با حادثه شهادت، اين رشته قطع شد
و دوران جديدي آغاز گشت كه دوران محنت و غم اهل بيت است. بنظر بنده از دوران امام
جواد(ع) به بعد براي اهل بيت بدتر و محنت بارتر از همه اوقات است. اين يك ترسيم
كلي از زندگي سياسي ائمه (ع) بود كه عرض شد.

همانطور كه قبلاً گفته
شد من بحث خود را در دو قسم كرده بودم. يك قسمت ترسيم كلي بود كه تا اينجا تمام مي­شود.
قسمت ديگر، نمودارهاي از حركات مبارزي در زندگي ائمه است كه شايد وقت كافي اكنون
براي بيان آن نباشد و لازم باشد كه بيش از اين مزاحم برادران عزيز و دوستان ارجمند
نشوم. اما آن چيزهايي كه بنظر من رسيد و فرصت كردم در ظرف پر بروز و ديروز چند
ساعتي كار كنم و در ميان يادداشتهاي قديميم آنها را گرد بياورم اينهاست كه عناوين
آنها را ذكر مي­كنم. البته عناوين قابل بحث فقط اينها نيست. اما من براي اينكه اگر
ديگران بخواهند كار كنند موضوعاتي در اختيارشان باشد بخشي از عناوين را عرض مي­كنم.

نمودارهائي از حركات
مبارزي ائمه

يكي از مسائل، ادعاي
امامت و دعوت به امامت است كه اين زندگي ائمه(ع) هر جا هست و نشانه حركت مبارزي
است و اين فصل مبسوطي است كه روايات آن در ابواب مختلف وجود دارد از جمله روايات:
«الأئمة نور الله در كافي و روايت امام هشتم(ع) در معرفي امامت و نيز روايات متعدد
در زندگي امام صادق(ع) و مجادلات اصحاب ايشان با طرف­هاي گوناگون و روايات مربوط
به زندگي امام حسين (ع) در هنگام دعوت اهل عراق و روايات فراوان ديگر.

مسئله ديگر برداشت خلفا
از دعاها و كارهاي ائمه(ع) است. شما مي­بينيد كه از زمان عبدالملك تا زمان متوكل
همواره يك تلقي و برداشت از هدف و برنامه­ي ائمه(ع) وجود داشته و هميشه خلفا و
عمالشان با يك نگاه به ائمه مي­نگريستند و قهراً درباره آنان تصميم مشابهي مي­گرفتند.
اين نكته مهمي است كه نمي­شود از آن آسان عبور كرد. چرا اينها از زندگي ائمه
اينطور برداشت مي­كردند؟ مثلاً جمله­ي «خليفتان يجبي اليهما الخراج» كه درباره موسي
بن جعفر (ع) يا: هذا عليٌ ابنه قد قعد و ادّعي الامَر لنفسه» كه درباره علي بن
موسي(ع) مي­گفتند و يا جملات مشابهي درباره­ي ائمه ديگر، همه نشان ميدهد چه ادعاها
و داعيه­هائي را خلفا و دوستان خلفا از زندگي ائمه برداشت مي­كردند. اين قابل توجه
و يكي از آن نكات مهم است.

مسئله­ي ديگر اصرار
خلفاء بر اينكه امامت را نسبت به خودشان بدهند وحساسيت شيعه كه با اين امر مخالفت
كند است. مثلاً به اين نمونه كه نظائري هم دارد توجه كنيد: «كثير» كه از شعراي
بزرگ طراز اول دوره نخستين اموي است (يعني رديف فرزدق و جرير و اخطل و جميل  و نصيب و غيرهم) شيعه را از علاقمندان امام
باقر(ع) بوده است: روزي آمد خدمت امام باقر(ع) حضرت با حال اعتراض گفتند: «امتدحت
عبدالملك؟!» شنيدم مدح عبدالملك را كرده­اي؟! دستپاچه شد و گفت: «يابن رسول الله
ما قلت له يا امام الهدي» من امام الهدي به او نگفتم «و انما قلت له اسد و الاسد
كلبٌ و يا شمس و الشمس جمادٌ و يا بحرو البحر مواتٍ» يعني من به او شير و خورشيد و
دريا و كوه و اژدها لقب داده­ام و اينها هيچكدام ارزشي ندارد… بدينترتيب عمل خود
را توجيه كرد، حضرت تبسمي كردند و آنگاه كُميت اسدي برخاست و آن قصيده هاشميه خود
را خواند كه با اين بيت شروع مي­شود:

مَنِ لِقلبٍ مُتيّمٍ
مُستهامٍ                              غيرما
صبوهٍ ولا احلامٍ

و مي­رسد به اين بيت:

ساسة لاكمن يري رَعْيةَ
الناسِ                     سواءً و رَعْبةً
الاَنعام

اين نمونه روشن مي­كند
كه ائمه نسبت به اينكه عبدالملك مدح بشود حساس بودند اما دوستاني مثل كثير
حساسيتشان روي «امام الهدي» بود لذا مي­گفتند ما به او امام الهدي نگفتيم و اين
نمونه خود علاقه شديد خليفه را به اينكه به او امام الهدي بگويند نشان ميدهد.

در زمان بني عباس اين
علاقه و اصرار بيشتر بود مروان ابن ابي حفصه اموي كه از شعراي مداح و وابسته و
مزدور هم بني اميه و هم بني عباس بود (عجيب اين است كه وي زمان بني اميه شاعر
دربار بود بعد كه بني عباس بر سر كار آمدند باز شاعردربار شد!! چون شاعر بسيار قوي
و زبان آوري بود آنها هم او را با پول مي­خريدند) هنگاميكه مدح بني عباس را مي­گفت
اكتفا به اين نمي­كرد كه از كرم و شجاعت و ديگر خصالشان بگويد، بلكه آنان را به پيغمبر
نسبت ميداد و شئون و مقام­هاي مورد نظرشان را براي آنان ثابت ميكرد يكي از شعرهاي
او اين است:

انّي يكون و ليس ذاك
بكائنٍ                          لبني
البنات و راثة الاعمام

يعني چگونه چنين چيزي
ممكن است كه دختر زادگان، ارثِ‌ عمو را ببرند؟ خوب،‌ عموي پيغمبر عباس ارثي دارد و
چرا دختر زادگان كه اولاد فاطمه هستند مي­خواهند ارث او را ببرند!! ببينيند دعوا
بر سر خلافت است، يك جنگ حقيقي فرهنگي و سياسي است. و در مقابل آن شاعر طائي شيعي
معروف يعني جعفر بن عفان طائي مي­گويد:

لم لايكون؟ و ان ذاك
لكائن                           لبني
البنات و ارثة الاعمام

للبنت نصفٌ كاملً من
ماله                           و العلم
متروك بغير سهام

يعني دختر نصف مال پدر
را مي­برد و عمو از مال آنكسي كه دختر دارد هيچ نمي­برده پس شما ارثي نداريد كه
طلب كنيد. باري اين نمونه­اي از حساسيت ياران ائمه(ع) بر روي داعيه­هاي امامت است.

مسئله ديگر تائيد و
حمايت ائمه(ع) از حركات خونين است كه يكي از بحثهاي شورانگيز زندگي ائمه(ع) است و
حاكي از همين جهت گيري مبارزي است: اظهارات امام صادق درباره معلّي بن خنيس
هنگاميكه به دست داود بن علي كشته شد، اظهارات درباره زيد، درباره حسين بن علي،‌
شهيد فخ و ديگران. روايت عجيبي را ديدم در نورالثقلين كه نقل مي­كند از علي بن
عقبه: «ان ابي قال دخلت انا و المعلي علي ابي عبدالله(ع) فقال(ع): ابشروا انتم علي
احدي الحسنين، شفي الله صدوركم، و اذهب غيظ قلوبكم، و انا لَكم من عدوكم، و هو قول
الله تعالي: و يشف صدور قومٍ مؤمنين، و ان مضيتم قبل ان يروا ذلك، مضيتم علي دين
الله الذي رضيه لنبيه(ص) و لعلي(ع)»- من و معلي بر حضرت ابيعبدالله(ع) وارد شديم
حضرت فرمود: بشارت باد شما را كه يكي از دو نيكوترين(پيروزي يا شهادت) متعلق به
شما است، خدا سينه شما را شفا داد (يا شفا دهد) 
و خشم و دل شما را فرونشانيد (يا فرو نشاند) و شما را بر دشمنان مسلط كرد
(يا مسلط كند) و اين همان وعده الهي است كه فرمود: و يشف صدور قوم مؤمنين. اگر شما
پيش از آنكه به اين پيروزي دست يابيد از دنيا مي­رفتيد (يا برويد) بر دين خدا كه
آن را براي پيامبر(ص) و علي (ع) پسنديده است در گذشته بوديد (يا در ميگذريد).

اين روايت از اين جهت
مهم است كه در آن سخن از مبارزه و پيروزي و كشتن و كشته شدن است،‌ بخصوص كه مخاطب
در آن معلي بن خنيس است كه سرنوشت او را ميدانيم. امام بي­مقدمه مطلب را شروع مي­كند
و معلوم است كه از چيزي و حادثه­ئي حرف ميزند، اما آن حادثه هم معلوم نيست. در
تعبيرات: شفي الله صدوركم تا آخر هم احتمال هست كه حضرت دعا مي­كند و هم احتمال
بيشتر هست كه خبر از آنچه واقع شده ميدهند. آيا اين دو نفر از كاري و درگيري­ئي مي­آمده­اند
كه حضرت از آن خبر داشت؟ و شايد خود به آنان مأموريت آن را داده بود است؟!

در هر صورت لحن حديث
بنابر هر يك از اين دو معني و دو احتمال، بوضوح حاكي از حمايت امام از حركات تند و
پرخاشگرانه­اي است كه زندگي روزمره معلي بن خنيس هم از آن حكاي مي­كند. و جالب اين
است كه اين معلِّي «باب» امام صادق(ع) بوده كه اين مطلب و اين تعبير (تعبير باب)
يكي ديگر از آن مباحث قابل تامل  و تعقيب
است.

اين كسانيكه در روايات
به عنوان «باب» ائمه«ع» معرّفي شده­اند كي­ها بودند؟ كه غالباً هم كشته يا به كشته
شدن تهديد شده­اند؟ مانند: يحيي بن امّ‌ الطويل، معلّي بن خني،‌ جابربن يزيد
جعفي…

يك بحث ديگر در زندگي
ائمه«ع» زندانها و تبعيدها و تعقيب­هاست. و به نظر بنده اين فصلي است كه بايد
دقيقاً دنبال شود و مطالب زيادي در آن قابل دقت و بررسي است كه اكنون وقت براي
ورود در آن كافي نيست.

بحث ديگر، برخورد تند و
زبان صريح تيز ائمه«ع» در برابر خلفا است. نكته قابل دقت در اين بحث آن است كه اين
بزرگواران اگر اشخاص محافظه كار و سازشكاري بودند بايد مثل ديگر علما و زهاد آن
عصر، زبان نرم و لحن دور از معارضه را انتخاب ميكردند. ميدانيد كه علماء و زهاد
زيادي بودند كه خلفا به آنها علاقه و شايد ارادت داشتند، هارون مي­گفت:

كلم يمشي رويد                                       كلكم يطلب
صيد

غير مروبن عبيد

اينها خلفا را نصيحت
ميكردند، و حتي گاهي آنها را به گريه هم مي­آوردند، اما مواظب بودند كه به آنان
جبار و طاغي و غاصب و شيطان و هر چه اين معاني را برساند نگويند. امّا ائمه«ع» مي­گفتند،
حقايق را افشا ميكردند و ملاحظه هيبت و قدرت زمامداران آنها را به سكوت وادار نمي­كرد.

يك بحث ديگر،‌ تندي­هاي
خلفا به ائمه«ع» است، مثل آنچه در مواردي ميان منصور با امام صادق(ع) يا هارون با
موسي­بن جعفر«ع» گذشته و قبلاً به بعضي از آنها اشاره كرده­ام.

استراتژي امامت

بحث ديگري كه كاملاً
جالب و قابل تعقيب است، داعيه­هائي است كه حاكي از استراتژي امامت است. گاه در
اظهارات و مباحثات ائمه«ع» بيانات و داعيه­هائي مطرح مي­شود كه عادي نيست و حاكي
از هدف و خط مشي خاص است كه همان استراتژي امامت است.

از جمله اين موارد
گفتگوي حضرت موسي بن جعفر«ع» با هارون درباره فدك است هارون روزي به امام كاظم«ع»
گفت: «حُدَّ فدكاً حتي اردّها اليك» يعني حدود فدك را معين كن تا آن را به تو
برگردانم: فكر مي­كرد با اينكار، شعار فدك را كه در خاندان اهل بيت همواره بعنوان
يك سند مظلوميت تاريخي مطرح بود، بي­اثر كند و اين حربه را از آنان بگيرد، و شايد
با اين كار، مقايسه­ئي ميان خود و آنان كه روزي فدك را تصرّف آنان خارج كرده­اند،
در ذهن شيعيان اهل بيت بوجود آورد. حضرت ابتدا امتناع كردند و سپس كه او اصرار
كرد، گفتند:«لا آخذها الا بحدودها» يعني اگر قرار است فدك را برگرداني بايد با
محدوده واقعي آن را بدهي. هارون قبول كرد. امام شروع كرد حدود فدك را معين كردن،
فرمودند: «امّا الحدّ الاوّل فعدن» يكسوي آن عدن است! حالا اين گفتگو در مدينه يا
بغداد انجام ميگيرد، امام، منتهي اليه جزيرة العرب يعني عدن را يك حدف فدك معرفي
ميكند!..«فتغيَّر وجه الرشيد و قال: ايهاً!» رنگ هارون تغيير كرد و بي­اختيار گفت:
اوه! حضرت فرمود: «والحد الثاني سمرقند» يكسوي ديگر آن سمرقند است. يعني منتهي
اليه شرقي قلمرو حكومت قارون! «فاربدّ وجهه» رنگ هارون تيره شد. حضرت ادامه داد:
«والحد الثالث افريقية» مرز سوم آن،‌ تونس است! يعني منتهي اليه غربي كشور. «فاسود
وجهه و قال: هيه!» صورت هارون از خشم سياه شد و گفت: عجب؟!! و بالأخره حضرت فرمود:
«والحد الرابع سيف البحر و ممَّايي الجزرواره مينيّه» مرز چهارم آن، كناره دريا
است يا پشت جزيره­ها و ارمنستان… يعني منتهي اليه شمالي كشور. هارون از روي
عصبانيت و استهزاء گفت: «فلم يبق لناشيء فتحوّل الي مجلسي!!» يعني در اينصورت پس
چه چيزي براي ما باقي ماند! برخيز بر سر جاي من بنشين! قال موسي! «قد اعلمتك انني
ان حددتها لن تردها» حضرت فرمود: به تو گفته بودم كه اگر مرزهاي فدك را بگويم آن
را برنخواهي گردانيد! در پايان حديث آمده است كه: فعند ذلك عزم علي قتله اينجا بود
كه هارون تصميم گرفت امام را به قتل برساند.

در اين گفتگو بارزترين
مطلب، داعيه موسي­بن جعفر«ع» است،‌ همان چيزي كه هارون هم دريافت و كمر به قتل
آنحضرت بست. و از اين قبيل اظهارات كه مدَّعاي ائمه«ع» را آشكار مي­سازد، از زندگي
امام باقر«ع» و امام صادق«ع» و امام رضا«ع» ديده مي­شود كه جمعبندي آن، استراتژي
امامت را ترسيم ميكند.

برداشت اصحاب از خط مشي
امامان

يكي ديگر از مباحث قابل
بررسي و پيگيري در شرح حال ائمه«ع» برداشت اصحاب ائمه«ع» از هدف و خط مشي و مدعاي
آن بزرگواران است. بديهي است كه اصحاب ائمه از ما به آن بزرگواران نزديكتر و به
هدف و داعيه آنان آگاه­تر بوده­اند. آيا آنها در اينباره چه تلقي و برداشتي
داشتند؟ آيا ما در روايات به اين نكته كه آنان منتظر قيام و «خروج» ائمه بوده­اند،
برخورد نمي­كنيم؟ داستان مردي از خراسان را همه ميدانيم كه نزد امام صادق(ع) آمد و
خبر داد كه چند صد هزارمرد مسلّح منتظر اشاره آنحضرت­اند تا قيام کنند و حضرت پس
از آنکه درباره عدد مزبور اظهار ترديد و تعجب كردند و او پي درپي، عدد را كم كرد و
حضرت در پايان با تأكيد بر كيفيت افراد، تعدادي را ذكر كردند (12 يا 15 يا… نفر
به اختلاف روايات) و فرمودند: اگر به اين تعداد ياراني داشتم قيام ميكردم.

افراد زيادي از اين قبيل
به امام مراجعه و تقاضاي قيام (به تعبير روايات: خروج ميكردند (البته مواردي هم
مراجعه كنندگان، جاسوسهاي بني عباس بودند كه از جوابهاي امام به آنان مي­شود جاسوس
بودنِ‌ِ‌ آنان را حدس زد) اين افراد چرا مراجعه ميكردند؟ آيا غير از اينست كه در
فرهنگ شيعه در آنروز مسئله خروج و قيام براي ايجاد دولت حق، يك امر حتمي و يك هدف
مسلّمِ ائمه«ع» بشمار مي­رفت و تلقّي اصحاب و شيعيان اين بود كه ائمه«ع» منتظر
فرصت مناسب براي اقدام به آن مي­باشند.

روايت جالبي در اين باب
ديدم كه از آن مي­شود فهميد كه اين تلقّي در سطوح اصحاب بلند مرتبه­ئي چون زرارة
بن اعين چگونه بوده است. روايت در رجال كشي است: روزي زرارة نزد امام صادق«ع» مي­آيد
و ميگويد يكي از ياران ما از دست طلبكاران گريخته است، اگر «اين امر» نزديك است
صبر كند تا با قائم خروج كند و اگر در آن تأخيري است با آنان از در مصالحه درآيد.
حضرت ميفرمايد: خواهد شد. زراره مي­پرسد: تا يكسال؟ امام ميفرمايد: انشاءالله
خواهد شد دوباره مي­پرسد؟ تا دو سال؟ باز مي­فرمايد: انشاءالله خواهد شد و زراره
خود را قانع ميكند كه تا دو سال ديگر حكومت آل علي بر سر كار خواهد آمد.

يقيناً زاره شخص ساده و
بي­اطلاعي نبود، او يكي از اصحاب نزديک امام باقر«ع» و امام صادق«ع» بود. با
اينحال چگونه است كه او تشكيل حكومت علوي را اينقدر نزديك مي­بيند؟

در روايت ديگري هشام بن
سالم نقل مي­كند كه روزي زراره به من گفت: لا تري علي اعوادها غير جعفر- بر فراز
پايه­هاي خلافت كسي جز جعفربن محمّد را نخواهي ديد. ميگويد: هنگامي كه امام
صادق«ع» وفات يافت به او گفتم: آيا آن حرف را به ياد مي­آوري؟ و مي­ترسيدم آن را
انكار كند، گفت: بلي، بخدا من آن را به نظر خودم گفته بودم (خواسته است اين شبهه
پيش نياد كه آن را از امام نقل كرده است)- از روايات متعددي كه در زمينه­ي انتظار
قيام يا درخواست آن از سوي اصحاب ائمه«ع» وجود دارد به روشني مي­توان فهميد كه هدف
ائمه«ع» يعني تشكيل حكومت علوي و تلاش براي آن و متوقّع بودن آن، از جمله مسلّمات
در نظر شيعيان و حتي ياران نزديك ائمه«ع» بوده است. و اين قرينه­ئي حتمي بر هدف و
خطّ مشي ائمه«ع» است.

بحث ديگر اين است كه آيا
علت بغض و خصومت خلفا با ائمه«ع» چه بوده 
است؟ آيا فقط حسادت آنان به مقامات معنوي و توجه و علاقه مردم به ائمه«ع»،
موجب و  انگيزه آنهمه دشمني بوده است؟ و يا
عامل اصلي چيز ديگري است؟ البته شك نيست كه ائمه«ع» محسود خلفا و ديگران بوده­اند
و در ذيل آيه: «ام يحسدون الناس علي ماآتيهم الله من فضله» رواياتي به اين مضمون
هست كه: «نحن المحسودن» يعني آنانكه در اين آيه اشاره شده كه مورد حسد قرار
ميگيرند،‌ ما هستيم. امّا بايد ديد كه به چه چيز ائمه حسد مي­بردند؟ آيا حسد به
علم و تقواي آنان بوده؟ ميدانيم علما و زهاد زيادي در آن زمان بودند كه به همين
صفات در ميان مردم شناخته شده و علاقمندان و ياران زيادي هم داشتند. چهره­هاي
معروفي مانند: ابوحنيفه، ابويوسف، حسن بصري، سفيان ثوري، محمدبن شهاب و دهها نفر
از قبيل آنان، پيروان و هواداران زيادي داشته و از معروفيت و محبوبيت برخوردار
بوده­اند، در عين حال خلفا نه فقط به آنان حسد و بغض نمي­ورزيدند بلكه برخي از
آنان مورد ارادت و محبّت خلفاء نيز بودند.

بنظرما علت اصليِ خصومت
شديد خلفا با ائمه«ع» را كه عموماً به شهادت آنان پس از اسارتها و تبعيدها و
زندانها مي­انجاميد، در چيز ديگري بايد جستجو كرد، و آن داعيه خلافت و امامت بود
كه ائمه«ع» داشتند و آن ديگران نداشتند اين نيز از بحث­هائي است كه مي­تواند مورد
تعقيب و تحقيق قرار گيرد.

يكي ديگر از مباحث قابل
بررسي و تحقيق، حركات تند و معارضه آميز اصحاب ائمه«ع» با دستگاه خلافت است. نمونه­هاي
اينگونه حركات را در سراسر دوران امامت مي­توان مشاهده كرد. در زمان امام سجاد«ع»
يعني در اوج اختناق، يحيي بن ام طويل حواري آن حضرت به مسجد مدينه مي­آمد و خطاب
به مردمي كه تسليم دستگاه خلافت بودند و يا خطاب به كارگزاران حكومت، آيه­ئي را مي­خواند
كه سخن حضرت ابراهيم«ع» به كفار را حكايت ميكند: «كفرنا بكم و بدأ بيننا و بينکم
العداوة و البغضاء…» و همچنين در كناسه كوفه خطاب به جمع مردم و گروه شيعيان
سخناني را با صداي بلند ايراد ميكند كه همه متضمّن تعرّض به جريان سياسي حاكم است.

معلّي بن خنيس در مراسم
نماز عيد هنگامي كه با مردم به صحرا مي­رفت، با لباس ژوليده و سر و صورتي شوريده و
چهره­ئي غمگين ديده مي­شد و چون خطيب به منبر مي­رفت، دستها را بلند مي­كرد و مي­گفت:
اللهم ان هذا مقام خلفائك و اصفيائك و موضع امنائك… ابتزّوها… پروردگارا! اين
منبر و جايگاه متعلق به جانشينان و برگزيدگان تو است كه اينك از آنان غصب شده و به
چنگ ديگران افتاده است.

متأسفانه اين صحابي
عاليمقام كه امام صادق«ع» قاتل او را لعن و نفرين كردند و او را مورد ستايش قرار
داده­اند مورد بي­لطفي بعضي قرار گرفته و در وثاقت او ترديد كرده­اند، و بعيد نيست
كه در منشأ اين نظرات، دست خبيث بني عباس نيز دخالت داشته است.

مسئله ديگر كه داراي
دامنه­اي وسيع و بحثي عميق است، مسئله تقيّه است. در فهم اين عنوان، لازم است همه
رواياتي كه مربوط به كتمان و حفاظ و پنهانكاري است ديده شود تا با توجه به داعيه
ائمه«ع» كه از فصول و مباحث گذشته بدست مي­آيد و نيز با توجه به شدت عملي كه خلفا
در برابر اين داعيه و فعاليت­هاي ائمه«ع» و اصحاب ائمه«ع» نشان ميدادند معناي
حقيقي تقيه فهميده شود.

آنچه شكي در آن نمي­ماند
اينست كه تقيه بمعناي تعطيل كار و تلاش نيست، بلكه به معناي پوشيده نگهداشتن كار و
تلاش است. و اين با مراجعه به روايات بطور كامل آشكار مي­شود.

اينها بخشي از مباحث مهم
مربوط به زندگي ائمه است، و البته مباحث فراوان ديگري نيز درباره زندگي سياسي اين
بزرگواران هست كه ديگر حتي فرصت ادامه و جمع بندي آنها را ندارم. ايكاش صاحب همت­هائي
پيدا شوند و اينكار را دنبال كنند و زندگي سياسي ائمه عليهم السلام جمعبندي شده به
دست مردم برسد و ما بتوانيم آن را بعنوان درس و الگو در اختيار داشته باشيم و نه
فقط بعنوان يك خاطره جاودانه

والسلام عليكم و رحمة
الله

«قرآن و سنن الهي در اجتماع بشر»

آيت الله محمدي گيلاني

فتنه و ايمان

(7)

*در قرآن، مسئول مستقيم
و منحصر اختلاف در مذاهب و فرقهاي متخاصم ديني، علماء و امانتداران كتاب و سنت،
شناخته شده­اند و ريشه اين غَشّ و خيانت به خدا و خلق را «بغي» و برتري جوئي اعلام
داشته است *اعقاب اين امانتداران راهزن، در طول تاريخ سالوسانه مزاحم رهبران بزرگ
بوده و هستند *ريشه مفهوم لغت «بغي» و معني آن در علم اخلاق *حاصل جمع معني آن
عبارتست ازگردنكشي از اطاعت واجب الاطاعه *بيان اميرالمؤمنين (ع) در اين باره در
خطبه قاصعه *اولين اساس نافرماني و معصيت، همين گردنكشي است كه شيطان پيشواي اهل
بغي آن را در دنيا گذاشت *ناله نويسنده فرنگي از كشيشان مذهبي: پول خردي هستند كه
براي حسن جريان معاملات كلام دولتهاي سرمايه داري لازمند *انجيل و فجايع انجيل
سازان در تاريخ *مصاحبه خروشچف با روزنامه نگار امريكائي در نقش روحاني نماها در
تحكيم استعمار.

برتري جوئي امانتداران
راهزن

از فتنه­هاي ابليسي در
هئيت فرشته نمائي، دعواي حمايت از دين الهي و شناخت اسلام حقيقي با تمسك به
متشابهات قرآن مبين و دست آويز نمودن كتاب الهي و روايات شريفه است كه منشأ اصلي
مذاهب مختلفه در دين اسلام بلكه در همه اديان الهي مي­باشد، كه در بحث پيشين
اجمالاً گفته شد، و نمونه­اي چند عرضه گرديد.

در قرآن مجيد، اختلاف
مذاهب و تفرق در دين واحد به حاميان و حاملان شريعت اسناد داده شده و آنان را كه
به موهبت امانتداري كتاب «مصدر اصول و فروع دين» و به عطاياي علم و دليلهاي روشن
از جانب خداوند متعال در ميان امت ممتازند، مسئول منحصر و مستقيم اين اختلاف و
تفرق شناسانده است و ريشه اين غشّ  و خيانت
بخدا و خلق را، صفت ذميمه اي بنام «بغي» متمكن و شوره­زار نفوس خبيثه آنان اعلام
داشته است كه نمونه­اي از آيات مربوط را يادآور مي­شويم:

«… و ما اختلف فيه الا
الذين اوتوه، من بعدما جاءتهم البينات بغياً بينهم» (بقره، 213). هيچكس در كتاب
(كه مصدر اصول و فروع دين است) اختلاف نكرد مگر آنهائي كه بموهبت امانتداري كتاب
ممتاز بودند و بعد از دليلهاي روشن كه از جانب خداوند متعال براي آنان آمد، فقط
بانگيزه «بغي» برتري جوئي بين خودشان در كتاب الهي اختلاف نموده و منشأ تفرقه در
امت واحده گرديدند.

و آيه: «ان الدين عند
الله الاسلام  و ما اختلف الذين اوتوا
الكتاب الامن بعد ما جاءهم العلم بغياً بينهم و من يكفر بآيات الله فان الله سريع
الحساب» (آل عمران- 19)

دين در نزد خداوند فقط
اسلام است، و آنها كه به امانتداري كتاب الهي ممتاز بودند اختلاف و تفرقه افكني
ننمودند مگر بعد از علم و دليلهاي روشني كه از جانب خداوند براي آنان آمد، و اين
اختلاف و تفرقه افكني فقط بانگيزه «بغي» برتري جوئي بينشان بوده (كه كفري است
غفران ناپذير) و هر كس بآيات خداوند متعال كفر ورزد و دلائل روشن را ناديده گيرد
(كيفر خويش را زود مي­چشد) چه خداوند حاصل جمع اعمال هر كسي را زود در كف وي مي­گذارد.

و آيه: «و ما تفرقوا من
بعد ماجاءهم العلم بغياً بينهم» (شوري- 14).

سردمداران و امانتداران
دين الهي (كه پيمبران اولوالعزم كلاً بآن مبعوث شدند) فرقه­هاي مختلف نگرديدند مگر
بعد از علم و دليل روشن كه از جانب خداوند براي آنان آمد و اين تفرقه سازي و
اختلاف افكني فقط بانگيزه «بغي» برتري جوئي بينشان بوده است. و آيات ديگري به همين
تعبير يا بعبارات ديگري.

پس سبب منحصر و مستقيم
در پيدايش مذهبهاي باطل و نحله­هاي مختلف و فرقه­هاي متخاصم ديني، همانهائي هستند
كه منصب امانتداري كتاب الهي و تبيين اصول 
عقائد و استنباط احكام متعلق به افعال عباد به آنان موهبت گرديده است و
آنان با علم و آگاهي و بابينات و دلائل روشني كه از جانب خداوند متعال بآنها احاطه
كرده، در دين الهي اختلاف مي­افكنند  و
بدعتها گذاشته و فرقه­هاي متضاد و متخاصمي پديد مي­آورند و آنها را از تعصب بيجا
نسبت به مذهب باطل اشباع مي­كنند تا آنجا كه برخي، برخي را نفرين و لعنت كرده و
خونش را مباح و قتال با وي را جائز و احياناً واجب مي­شمرد و اموال و نواميسش را
غنيمت خويش مي­پندارد، و بدينوسيله وهن وضعف در امت خويش ايجاد مي­نمايند و مآلاً
جملگي فريسه و شكار دشمنان مشتركشان مي­گردند.

اين امانتداران كتاب و
شريعت، تمام مقصدشان از انجام اين خيانت و بزهكاري لايغفر، سيراب نمودن عطش «بغي»
برتري جوئي خويش و علوفي الأرض است و با اين عمل، مرهمي برزيغ قلوبشان كه جذام
درمان ناپذير جانها است مي­گذارند؛ جذامي كه طبيب الهي از علاج آن ناتوان بوده و
برايشان سركه انگبين، صفراء افزا و روغن بادام، خشكي زا و نور برايشان كوري مي­آورد.

خيانت عظمائي را مرتكب
ميشوند كه همتائي براي آن تصور ندارد زيرا خيانتي است دائماً در توالد و تناسل و
در اعصار پياپي عرضاً و طولاً و عمقاً گسترده­تر مي­گرد و جماعتهائي را بدم در مي­كشد
و زحمت شيطان و جنودش را كم مي­كند.

اين امانتداران راهزن و قطّاع
الطريق با اين خيانت بي تا منصب سپهسالاري خيل ابليسي را حائز گرديده و بكريمه:
«اجلب عليهم بخليلك و رجلك» عينيّت بخشيده و بعد از خود اعقابي به نيابت از خويش
مي­گذراند كه در طول نسلهاي آينده، سالوسانه به ابله سازي اقشار مردم ادامه داده و
ميدهند و سپاهي از ابلهان مي­سازند و در مقابل مجدِّدينِ دين الهي و مصلحان بزرگ
كه براي احياء شريعت و اقامه عبوديت قيامت كرده­اند، و احياناً در بعضي از مقاطع
تاريخ، طشت رسوائي بعضي از اهل «بغي» از بام افتاده و قيافه تزوير و سالوسي وي
آشكار شده و موجب فضاحت و رسوائي او گرديده است، و حتّي جامه اين ضرب المثل: «طشت
رسوائيش از بام افتاد».[1]

ريشه لغت بغي و معناي آن
در علم اخلاق

باري! مناسب است كه
مفهوم لغت «بغي» روشن شود تا راز اصرار و تكرار قرآن كريم در اسناد اختلاف در دين
و ايجاد فرقه­هاي مذهبي به اين امانتداران اهل بغي (نه امانتداران راستين كه خلفاء
پيمبرانند) معلوم گردد:

راغب در مفردات مي­گويد:
«البغي طلب تجاوز الاقتصاد فيما يُتَحَرّي تجاوَزُهُ… و البغي علي حزبين: احدهما
محمود و هو تجاوز العدل الي الاحسان، و الفرض الي التّطوع، و الثاني مذمومٌ و هو
تجاوز الحق الي الباطل او تجاوزه الي الشُّبَه- الي ان قال: فالبغي في اكثر
المواضع مذموم».

بغي: طلب تجاوز از حدّ
اعتدال در جستجوي چيزي است چه تجاوز كند يا نكند… و بغي بر دو قسم است: يكي از
آن دو، پسنديده و نيكو است و آن تجاوز از عدل است و به احسان، و از فرض به
مستجبّي، و دوّمي نكوهيده است و آن تجاوز از حق بباطل يا تجاز به شبهات است- تا
آنكه مي­گويد-: پس بغي در اكثر مواضع مذموم است.

در جام السّعادات مرحوم
نراقي قدّس سرّه در شمار رذائل متعلق به قوه غضبيّه، بغي را ذكر فرموده سپس در
تعريف آن بياني دارند كه خلاصه ترجمه آن چنين است: «بَغْي، بَذْح هم ناميده ميشود
و آن دشواري اطاعت و پيروي از واجب الاطاعه ميباشد و بمطلق علو و گنده نمائي
احياناً تعبير شده و بهر تقدير، بغي از زشت­ترين انواع كبر و خود بزرگ بيني است كه
بكفر منتهي ميشود…» (ج 1، ص 368).

پس صفوه و گزيده مفهوم
بغي بعد از جمع بندي بين لغت و اخلاق، عبارتست از گردنكشي از اطاعت واجب الاطاعه و
اين گونه گردنكشي از بدترين انواع كبر است كه فرشتگان و ابليس با اين محك، اختيار
و امتحان شدند و فرشتگان از امتحان سرفراز برآمدند و ابليس مردود گرديد، چنانكه
اميرالمؤمنين (ع) در خطبه قاطعه بيان فرموده­اند:

«ثم اختبر بذلك ملائكته
المقربين ليميّز المتواضعين من المستكبرين فقال سبحانه و هو العالم بمضرات القلوب
و محجوبات العيوب: [[اني خالق بشراً من طين فاذا سوّيته و نفخت فيه من روحي فقعوا
له ساجدين فسجد الملائكه كلهم اجمعون الا ابليس]] اعترضته الحمية فافتخر علي آدم
بخلقه و تعصب عليه لا صله فعدّو الله امام المتعصّبين و سلف المستكبرين الّذي وضع
اساس العصبيّة و نازع الله رداء الجبريه و ادّرع لباس التّعزز و خلع قناع التذلل،
الا ترون كيف صغّره الله يتكبّره؟ و وضعه الله بترفّعه؟ فجعله الله في الدناي
مدحوراً و اعدّ له في الاخرة سعيرا.» (شرح عبده- ج 2- ص 161):

سپس خداوند متعال با محك
كبر، فرشتگان مقرب خويش را آزمود تا فروتنان و منقادان را از گردنكشان گنده نما
جدا سازد با آنكه خداوند سبحان بآنچه در دلها مستور گرديده و بآنچه در پشت پرده­هاي
غيب محجوب است، عالم و آگاه است، فرمود: «من بشري از گِل مي­آفرينم، پس هنگامي كه
ساخته و آراسته­اش كردم و از روح خود در كالبدش دميدم در برابرش بسجده درآئيد،
جملگي فرشتگان يك دفعه بسجده افتادند جز ابليس كه حميّت دامنگيرش شد و بخلقت خويش
بر آدم افتخار كرده و باقتضاء اصل خويش كه آتش است گرنكشي نمود» پس اين دشمن خدا
پيشواي گردنكشان و خود بزرگ­تر بينان است كه اساس برتري جوئي را در دنيا گذاشت و
با خداوند متعال در صفت كبريائي بمنازعه برخاست، و جامه عزت را آرايش قامت نارساي
خود نموده، و پوشش خواري كه برازنده­اش بوده بدور انداخت، آيا نمي­بينيد خداوند
متعال براي تكبر و سركشي وي چگونه كوچك و ناچيزش كرد؟ و بجرم برتري جوئيش، به حضيض
پستي پرتابش نمود؟ در دنيا مطرود و مردودش فرمود و در آخرت براي او آتش افروخته
فراهم ساخت.

از مجموع آنچه كه در
مفهوم «بغي» گذشت، مدلول «بغيابينهم» روشن ميگردد و راز تكرار و اصرار قرآن مبين
نسبت به اين صفت معلوم ميشود و با تكرار تعبير، خطر اين رذيله را كه اساس آن را
شيطان گذاشت اعلام مينمايد و خلاصه همه گرفتاريها و بدبختيهاي فردي و اجتماعي از
«بغي» نشأت گرفته است، و اين گرفتاري دامنگير همه اديان است چنانكه از آيات مذكوره
استفاده ميشود و شهود عيني نيز گواه صادق، بر آن است، و در همه امم براي اين
رهزنان اخلافي است كه اختلافها را گسترده­تر مي­كنند و جهت اين عمل ابليسي به مزدي
ناچيز قناعت مي­كنند و در اين اعصار بسياري دانسته يا ندانسته دلّال دولتهاي ابر
جنايت شرق و غرب گرديده و بقول «سيلونه، نويسنده ايتاليائي» بطوري كه از او نقل
شده: «كشيشان مسيحي و ميسيونهاي مذهبي پول خردي هستند كه براي حسن جريان معاملات
كلان دولتهاي سرمايه داري لازمند».

انجيل و انجيل سازان

و مناسب است نمونه­اي از
اختلافات واقع در انجيل و انجيل سازان و فجايع آن عاليجنابان عرضه شود:

نوشته­اند: «در طي يك
قرن و نيم يا دو قرن، انجيلهاي متعددي نوشته شد. هر اجتماعي هر قدر هم ناچيز بوده
انجيلي مخصوص بخود داشت مثلاً: انجيل توماس، انجيل ژاك، انجيل نيكودم، انجيل پطرس،
انجيل متاي دوم و انجيل مصريان… بطوريكه در اوائل قرن چهارم ميلادي بي­شك دهها
انجيل نوشته شده بود… بعدها اين مسئله كه كدام يك از انجيلها را بايد صحيح و
«قانوني» و «ملهم از خدا»! دانست بارها در شوراهاي كليسا مابين روحانيون و علماء
ديني به بحث و شور گذاشته شد. كليه انجيلها، هم در خود تناقضاتي داشتند و هم با
يكديگر مغاير بودند به قسمي كه انتخاب از ميان آنها امري مشكل بود. بالأخره شوراي
لائوديسه كه در سال 364 تشكيل يافت، تصميم گرفت كه از آن پس فقط انجيلهاي منسوب به
مَتي و منسوب به مرقس و منسوب به لوقا و منسوب به يوحنا كه هم امروز جزء وصاياي
جديد هستند، مقدس شمرده شوند، ساير انجيلها را منسوخ و مجعول اعلام نمودند…
(امروز) در راس كليساي كاتوليك رومي مردي قرار گرفته است كه او را پاپ روم مي­نامند…
ثروتهاي كليساي كاتوليك از حدّ و حساب خارج است، اين ثروتها در انواع معاملات و
عمليات سرمايه داري بكار انداخته شده است. واتيكان نه تنها صاحب اراضي وسيع زراعتي
و مؤسسات كشاورزي است بلكه مقدار معتنابهي نيز سهام كارخانجات و كارگاههاي مختلف
از جمله راه­آهن­ها و شركتهاي نفتي و غيرنفتي و بانكها را در دست دارد… و عجب
آنكه وجود اين مؤسسه عظيم صنعتي و تجارتي و مالي و اين دستگاه نيرومند فشار سياسي
و فكري، بر مبناي انجيلها توجيه و تطهير شده است! از قرن يازدهم تا قرن سيزدهم هشت
جنگ خونين و ظالمانه بنام جنگهاي صليبي تحت رهبري كليساي كاتوليك بوقوع پيوست ولي
به چه منظور؟

بسيار ساده لوحانه است
اگر تصوّر شود كه علت جنگهاي صليبي تمايل كليسا به آزاد كردن «مقبره عيسي» بوده
است. دليل اصلي جنگهاي صليبي اين است كه بازرگانان ثروتمند اروپائي مي­كوشيدند راه­هاي
تازه­اي براي تجارت با شرق باز كنند و فئودالها نيز در صدد بودند سرزمينهاي جديدي
فتح كنند تو امّا كليسا ضمن اينكه به طبقه استعمارگر امكان ميداد كه به هدفهاي خود
برسند منافع شخصي خود را نيز از ياد نمي­برد… همه اين كارها با تطهير و تبرك
كليسا انجام مي­گرفت. اين دژخيمان «مقدس»! با تشكيل محكمه تفتيش عقايد پس از انواع
شكنجه­هاي وحشتناك زنده زنده سي و دو هزار نفر را با آتش سوزاندند و حدود سيصد و
چهل هزار نفر را به غير آتش شكنجه داده و انتقام گرفتند… جنگ دوم جهاني سالها در
سرتاسر كره زمين بيداد كرد و براي تمام دنيا روشن بود كه فاشيسم آلماني با فاشيسم
ايتاليائي هم دست شده­اند و تدارك جنگ مخوف جهاني را كه دهها ميليون قرباني خواهد
داشت مي­بينند، كليساي كاتوليك با هر دوي آنان قرارداد اتحاد منعقد ساخت.

خروشچف ضمن يك مصاحبه
مطبوعاتي با روزنامه نگار آمريكائي نقش تبليغات انجيلي را در برده كردن مستعمرات
چنين تعريف كرده است:

«استعمارگران جوياي
منافع، در دوران خود هميشه همراه با سربازان اشغالگر خويش، كشيشاني نيز به كشورهاي
مفتوحه مي­فرستادند و ملتها را به اصطلاح با شمشير و صليب به بند مي­كشيدند، ايشان
با آوردن صليب و انجيل، مذهبهاي خود را به ملتها تحميل مي­كردند انجيل را براي
ايشان باقي مي­گذاشتند، و ثروتهاشان را تصرف مي­كردند!» تلفيق و تلخيص از كتاب
«مفهوم انجيلها» بلي ما خولياي سروري سگ مي­كند بلعام را، و كشيشهاي مسيحي و
آخوندهاي درباري را وسيله تسهيل معاملات كلان دولتهاي سرمايه داري مي­گرداند و
اينها اخلاف اين اسلافند كه مي­فرمايد: «فاما الذين في قلوبهم زيغ…» و «ما
تفرقوا الّا من بعد ما جاءهم العلم بغياً بينهم». صدق الله العلي العظيم.

معاد

قسمت دوم

آية الله حسين نوري

نخستين موضوعي كه در مباحث اصول دين مورد بحث و توجه قرار
مي­گيرد و سرآغاز همه مباحث محسوب ميشود، موضوع «توحيد» و اثبات صانع اينجهان است.

يعني در مباحث اصول عقايد اسلامي لازم است در ابتداء- در
برابر ماترياليست­ها- با دلائل متقن وجود آفريدگار جهان، آفريدگاري كه داراي صفات
كمال از قبيل حكمت و علم و قدرت حياة بوده و از تمام نواقص و عيوب منزّه و مبرّا
مي­باشد، اثبات گردد و ضمناً پاسخ شبهاتي كه مورد استناد مادّيين ميباشد داده شود
از آن پس موضوع «نبّوت» و «معاد» مورد بحث و توجه قرار بگيرد و روي همين جهت است
كه اصول سه گانه دين اسلام يعني توحيد و نبوّت و معاد در يك مرتبه نيستند و
«توحيد» اصل سائر اصول و ريشه و پايه همه مباحث نبوّت و معاد ميباشد.

و بحث ما نيز كه هم اكنون در «معاد» است بر پايه مباحث
توحيد استوار است و همانطور كه در مقاله قبل گفتيم در اين شماره به ذكر دلائل
«معاد» بايد بپردازيم و اكنون يكي از آنها را كه به «برهان حكمت» مشهور است ذكر مي­كنيم
و بقيّه را با توفيق خداوند متعال براي شماره­هاي بعد مي­گذاريم:

برهان حكمت

اين برهان از دو مقدّمه تشكيل گرديده است:

مقدّمه اوّل- اينكه در مباحث توحيد با براهين قطعي ثابت شده
است كه حضرت باري تعالي، حكيم است يعني تمام افعال او بر اساس مصلحت و حكمت انجام
مي­گيرد و هرگز كار عبث و بيهوده از او صادر نميشود و يكي از معاني عدل خداوند نيز
همين است كه افعال او از عيوب و نقايص منزّه است و بر پايه همين موضوع كارهاي
خداوند بر پايه هدف و حكمت و مصلحت انجام مي­گيرد.

اين مطلب علاوه بر اينكه در علم توحيد با براهين قطعي به
اثبات رسيده است قرآن مجيد نيز بار تكرار و تاكيد به آن تصريح نموده است كه ما
براي نمونه به ذكر اين دو آيه اكتفا مي­كنيم: و ما خلقنا السّموات و الأرض و ما
بينهم لاعبين و ما خلقنا هما اِلاّ بالحق ولكنّ اكثرهم لايعلمون[1] يعني:
«ما آسمانها و زمين و آنچه را كه آنها دربر گرفته­اند هرگز به بازيچه نيافريده­ايم
و آنها را بر اساس حق و از روي حكمت و مصلحت خلق كرده­ايم ولي بيشتر مردم از آن
آگاه نيستند».

اين مطلب كه خلقت آسمانها و زمين و آنچه را كه اين دو تا در
بر گرفته­اند بر اساس حق صورت گرفته است در 12 جاي قرآن مورد تذكر قرار گرفته است
و منظور از آن اين است كه اين آفرينش بر اين اساس نيست كه اين موجودات در اين جهان
پهناور بوجود بيايند و از آن پس از ميان بروند و هدفي در بين نباشد بلكه يك هدف
اساسي بر اين آفرينش حكمفرما است.

مقدّمه دوّم

اگر خلقت انسانها براي زندگي چند روز اين دنيا كه با انواع
ناراحتيها و مصيبت­ها و محروميّت­ها و بيماريها توأم است صورت گرفته باشد و پس از
مرگ نشأء ديگري در بين نباشد و مرگ پايان زندگي باشد اين خلقت عَبَث و بيهوده
خواهد بود.

هيچ فردي در اين مطلب كه زندگي دنيا با انواع مشكلات و
تلخيها و مصيبت­ها همراه است هرگز نميتواند ترديد كند و اين موضوع در كلمات
اولياءِ اسلام نيز بطور مؤكّد مورد تذكر قرار گرفته است:

حضرت اميرالمؤمنين(ع) ميفرمايد: «ايّها الناس انما انتم في
هذه الدّنيا غَرَصٌ تنتضل فيه المنايا مع كل جُرْعَةٍ شَرَقَ و في كل اكْلَةٍ
غَصَصَ»[2] اي
مردم شما در اين دنيا نشانه و هدف انواع مرگها- از قبيل كشته شدن سوختن- غرق
شدن… هستيد با هر جرعه آبي خطر گرفتاري و با هر لقمه ناني گلوگير شدن همراه است.

و نيز ميفرمايد: دارٌ بالبلاءِ محفوفة و بالغدر معروفة
لاتدوم احوالها و لا تسلم نُزّالُها احوال مختلفة و تارات متصرّفة العيش فيها
مذموم و الأمان منها معدوم و انّما اهلها فيها اغراض مستهدفة ترميهم بسهامها و
تفنيهم بحمامها[3]

يعني: «دنيا سرائي است بلاء و گرفتاري آنرا فرا گرفته و به
بيوفائي شهرت يافته همواره بر يك حال باقي نيست و ساكنان آن هرگز سالم نميمانند
حالات آن گوناگون و نوبت هايشان در تغيير و عوض شدن است خوشي در آن نكوهيده شده و
آسودگي در آن يافت نميشود و اهلِ آن هدفهاي تير بلا هستند و دنيا تيرهاي خود را به
سوي ايشان ميافكند و به مرگ نابودشان مي­گرداند»

بطورخلاصه: اين موضوع يعني هدف خلقت انسانها، زندگي چند روز
دنيا بودن،‌ مانند آنست كه شخصي سفره­اي را پهن كرده و در آن انواع غذاها فراهم
نموده و افرادي را براي استفاده از آن غذاها دعوت نمايد ولي در ضمن انواع جانوران
درنده و گزنده و تعدادي جلّاد را نيز در آن مجمع حاضر بسازد كه اين جانوران و
جلّادهاي خطرناك آماده­اند در هر لحظه­اي با چنگ و نيش و دندان و خنجر، دمار از
روزگار اين مهمانان برآورند آيا شخص كريم چنين كاري را انجام ميدهد؟ و اگر انجام بدهدا
نقض غرض نيست، آيا چنين دعوت و مهماني كردن كار عبث و بيهوده نيست؟ مسلماً چنين
كاري كه نقض غرض و كار عبث و بيهوده مي­باشد از شخص كريم و حكيم صادر نميشود.

بلي، در صورتي كه منظور از بوجود آوردن مشكلات و شدائد و
مصائب تربيت انسانها و آزمايش آنها- كه آن هم نوعي تربيت است- باشد تا آنها در
نتيجه تحمّل آن و مقاومت در برابر آن ورزيده و آبديده شوند و راه تكامل را طي كنند
تا هنگامي كه وارد جهان ديگر و صحنه ديگر مي­گردند با روح تكامل يافته و نفس تهذيب
شده و استعدادهاي شكوفا شده و بفعليّت رسيده وارد آن جهان شوند و پاداش و نتايج
تحمّل اين شدائد و كسب اين شايستگي­ها را بدست بياورند، اين نه تنها غرض و كار
عَبَث نيست بلكه كاري است اساسي و شايسته تمجيد و تحسين است.

نتيجه«

نتيجه اين دو مقدّمه اين است كه حكمت خداوند ايجاب مي­كند
كه زندگي انسانها محدود باين دنيا نباشد و منظور از «معاد» كه مورد بحث ما است نيز
همين است كه زندگي انسانها در اين دنيا محصور و خلاصه نميشود و انسان داراي زندگي
جاويد است و پس از اينجهان، جهاني و صحنه ديگري وجود دارد كه نتايج افعال خود در
اين دنيا را در آن جهان بدست خواهد آورد.

 هم آهنگي عقل و نقل

اين برهان، چنانكه ملاحظه نموديد يك برهان عقلي است و درعين
حال از قرآن نيز بطور روشن استفاده ميشود و در رابطه با اين برهان 3 دسته آيات در
اين كتاب الهي وجود دارد:

1-     آياتي كه مي­گويند خلقت خداوند از بيهودگي و عبث بودن منزّه
است و بر اساس هدف و حكمت استوار ميباشد كه به ذكر نمونه­اي از آن قبلا پرداختيم.

2-     آيات بسياري كه با تكرار و تأكيد فراوان مي­گويند زندگي
انسانها منحصر باين جهان نيست، و پس از اين جهان صحنه و جهان ديگري كه در آن حساب
اعمال و پاداش و كيفر و بهشت و جهنم وجود دارد تشكيل خواهد شد.

3-     آياتي كه عبث و بيهوده نبودن خلقت را با موضوع «معاد» مربوط
ميسازد و با كمال صراحت مي­گويد اگر «معاد» در بين نباشد خلقت انسانها بلكه كلّ
جهان، بيهوده و عبث خواهد بود و ما در اينجا بمناسبت بحث خود، به ذكر نمونه­هائي
از دسته سوّم مبادرت ميورزيم:

الف- افحسبتم انّما خلقناكم عبثا و انكم الينا لاترجعون
فتعالي الله الملك الحق لا اله الّا هو ربّ العرش الكريم[4] آيا
گمان مي­كنيد ما شما را بيهوده آفريده­ايم و بسوي ما بازگشت نميكنيد كه: اگر
بازگشت بسوي خدا و «معاد» در بين نباشد آفرينش انسانها بيهوده خواهد بود. از آن پس
خود را به اين چهار صفت توصيف مي­كند تا اين موضوع كاملاً تثبيت شود:

1-     مَلِك بودن يعني سلطان جهان هستي بودن كه فرمان و اختيار
آفرينش و آغاز و انجام و فراهم شدن روزي و زندگي و مرگ و بازگشت همه و همه بدست
قدرت او است.

2-     او حقّ است كار باطل و عبث و بيهوده هرگز از او صادر نمي­گردد.

3-     لا اله الّه هو يعني جز او خدائي و مصدر حكمي وجود ندارد تا
جلو فرمان و خواسته او را بگيرد و بنابراين فرمان و تقدير او هميشه نافذ است و
جاري خواهد شد.

4-     او فرمانرواي عرش عالم هستي است.

بنابراين تنها فرمانروائي كه همه چيز به اراده و فرمان او
بوجود ميآيد و جز بحث حكم نميكند او است و در نتيجه او چون حق است كار او از
بيهودگي و عبث و باطل بودن منزّه است و اگر «معاد» در بين نباشد كار خلقت، عبث و
باطل خواهد بود.

ب- و ما خلقنا السّموات و الأرض و ما بينهما الاّ بالحقّ و
ان الساعة لآتِيَةٌ[5]

«ما آسمانها و زمين و آنچه را كه آنها در بر گرفته­اند جز
به حق نيافريده­ايم و قيامت حتماً خواهد آمد» كه مفاد آن، مانند آيه قبل اين است
كه اگر قيامتي در بين نباشد خلقت آسمانها و زمين با حق توأم نخواهد بود و روشن است
هنگامي كه با حق توأم نباشد، عبث خواهد بود[6] (و
خداوند از انجام كار عبث و بيهوده منزّه است).

ج- و خلق الله السّموات و الأرض بالحق و لتجزي كلّ نفس بما
كسبت و هم لايظلمون[7]

خداوند آسمانها و زمين را به حق و براي اينكه هر فردي به
جزاي اعمالي كه انجام داده است برسد آفريده است و بر هيچكس ظلم نخواهد شد. چرا
گروهي دچار سرگشتگي و حيرت شدند؟

در اينجا ذكر «برهان حكمت» كه ما آنرا نخستين برهان از
براهين معاد بحساب آورديم پايان يافت و بيان براهين ديگري كه براي «معاد» اقامه
شده است را با توفيق خداوند براي شماره­هاي بعد مي­گذاريم ولي تذّكر يك نكته را در
رابطه با «برهان حكمت» كه مذكور گرديد لازم ميدانيم و آن اين است كه علّت احساس
بيهودگي در خلقت كه گروهي را دچار سرگشتگي و حيرت ساخته است از همين جا سرچشمه مي­گيرد
كه آنان به رمز و هدف خلقت- بر اساس برهان حكمت كه ذكر گرديد- توجه نكردند و دنيا
را مجزّا و منها از آخرت مورد توجّه قرار دادند يعني آخرت را ناديده گرفتند و
زندگي انسانها را منحصر بزندگي همين چند روز دنيا دانستند و با خود چنين مي­انديشيدند
اكنون كه ما با مردن فاني ميشويم و مردن پايان زندگي است اين خلقت براي چيست؟ و
اين خلقت عبث است و  چه نتيجه­اي دارد؟

از اينها كلماتي كه نماينگر سرگشتگي و تحيّر آنها است بطور
فراوان بجا مانده است از اين قبيل:

تركيب پياله­اي كه درهم
پيوست                   بشكستن آن را روا
نميداد مست

چندين قد سرو نازنين و
سر و دست              از بهر چه ساخت
وزبراي چه شكست؟

جامي است كه عقل آفرين
ميزَنَدَ                  صد بوسه زمهر بر
جبين ميزَندش

اين كوزه گرد هر چنين
جام لطيف                  ميسازد و باز
برزمين ميزَندش

از آمدنم نبود گردون را
سود                          وزرفتن من جاه
و جلالش نفزود

از هيچ كسي نيز دوگوشم
نشنود                 اين آمدن و رفتنم از
بهر چه بود

يك روز بكودكي به استاد
شديم                    يكروز زاستادي خود
شاد شديم

پايان سخن شنو چه آمد بر
ما                      از خاك برآمديم و
بر باد شديم

گر آمدَنم بخود بدي
نامدَمي                         ور نيز شدن
بمن بدي نا شدمي

به آن نَّبدي كه اندرين
دير خراب                     نه آمدمي نه
شِدمي نه بدمي

آري، كساني كه به حقايق
توجّه نمي­كنند و مطالبي را كه براهين قطعي عقلي و نقلي ثابت كرده است ناديده مي­گيرند
سرنوشتشان جز اين نميتواند باشد كه گرفتار رنج سرگشتگي و تحيّر باشند و با اين
قبيل كلمات رنج دروني خود را آشكار نمايند.

ادامه دارد

پيام شهيد

اين وصيت نامه­ها انسان را ميلرزاند و بيدار ميكند.

امام خميني

قسمتي از وصيتنامه شهيد هادي اخباري

عاشقان مكتب رسول ا… (ص) دوستداران اهل بيت عصمت بدانيد و تو اي تاريخ اين
مقاتل را بنگار كه ما با يقين كامل و شناخت از يكايك آيه­هاي قرآن و بشارتهاي خداوند
مانند مولايمان امام حسين(ع) و به منظور ياري رساندن بدين خدا و عشق ديدار لقائش
در اين راه سر ارائه داديم و اين طريق را از ثارا… درس گرفتيم، جان دادن در راه
خدا و تكه تكه شدن در راه دوست، آنقدر در كام ما شيرين است كه فقط از روي وصيت
نامه­ها ميتوان دركش كرد. اي كسانيكه به زبان لااله الاالله را گفته­ايد اين را در
قلب خود بگذارانيد و در وجودتان حفظش كنيد.

ياد خداوند بايد چنان بر بدن لرزه بيندازد كه انسان را مانع از آن گرداند كه
به كس يا چيز ديگر روي آورد، و آنچنان قلب را تسكين بخشد كه با وارد آمدن مشكلات
جز رضاي او چيز ديگري برايمان نباشد. شماها كه هنوز شهادت را درك نكرده­ايد زيرا
خون شهيد بزمين نميرزيد مگر اينكه هر قطره­اش تبديل بدريائي از خون ميگردد و بصورت
عامل حركت بجان و روح مسلمانان وارد ميشود، شهيد ميسوزد و بجامعه نورانيت ميبخشد
روشنائي كه به نيستي او تمام ميشود. «اي كسانيكه از روشنائي سوختگان همنوع خود
بهره ميبريد بدانيد در قبال اين واقعه خيلي وظيفه داريد».

قسمتي از وصيتنامه روحاني شهيد حسن يوسفي

«… از امام عزيزمان پيروي كنيد و او را تنها نگذاريد. از روحانيت متعهد و
مبارز و آگاه جدا نشويد و هميشه آنرا حمايت كنيد. چون يقين به اين مسئله داريم كه
بعد از امام خميني، تنها كسي كه لياقت رهبري و مرجعيت را داراست حضرت آيت الله
العظمي منتظري مدظله العالي است و لذا اطاعت و پيروي از او واجب و لازم است و بايد
از ايشان حمايت كنيد…

به برادران عزيز روحاني عرض مي­كنم: اي عزيزان! خدا را شكر كنيد و با جديّت
مشغول تحصيل باشيد و در كنار آن به جبهه هم برويد و از امام و آيت الله العظمي
منتظري حمايت كنيد و پيام انقلاب را به تمام جهانيان برسانيد، چرا كه شما مبلّغ
رسالت الهي هستيد. اگر شهادت نصيب اين حقير شد، برادرم غلامرضا را ببريد در حوزه
تحصيل كند تا جايم در آنجا خالي نباشد و قرآن را در دست راست و سلاحم را در دست چپ
بگيريد و در راه اسلام كوشش نمائيد.

و چند كلمه با شما اين عزيزان محصل، خدا نكند كه توجيهات باعث فراموش شدن هدف
از كسب علم شود،‌ آنجا كه ميگوييد «مداد العلماء افضل من دماء الشهداء» بدان كه
اين نكته مانند پل صراط باريك­تر است از مو و تيزتر است از شمشير. اگر هدف از كسب
علم رسيدن بمعرفت بيشتر و يا خدمت كردن بمسلمين، اينكار براي رضاي خداست و اگر
دانشمند شدن و عالم و متخصص شدن نتواند انسان را بخدا نزديك كند و بهرطريق عمل
براي خدا نباشد خيلي بيچارگي است مواظب باشيد خسرالدنيا و الاخره نشويد.

… اي كارمند دولت اي مجري قوانين
اسلام بدان كه اگر ريا كردي به اين طريق درب جهنم را گشوده، چرا منتظر تشويق هستي
اگر كار خوبي انجام دادي براي اوست و او ميداند، اي قلبهاي پاك كه با تمام وجود به
يقين رسيده­ايد بر شماست كه به آيندگان برسانيد اگر از خانه و كاشانه دور شديم،
اگر پدر و مادر و ديگر علائق را ترك گفتيم اگر بطرف گلوله داغ و قرمز بي مهابا
دويديم اگر دهها بار مجروح شديم باز ايستاده­ايم اگر بهترين ياران را داده­ايم
هدفي جزا… و ياري او نبود مردانه جنگيده­ايم نه براي آب، نه براي خاك و نه براي
خشنود كردن انساني مانند خود هدف بالاتر از اينها است هر چند اين عمل آب و خاك در
پي دارد براي همين است كه شهيد، اسير، مفقود و معلول و يا سالم ماندن مفهومي
ندارد. بهتر است بدانيد اگر هدف كشورگشائي و يا هدفي غير از رضاي خدا باشد ما حاضر
نخواهيم بود يك سر مو از بدنمان كم شود چون ارزشش كمتر است. خدايا تو خود ميداني
براي رفتن به بهشت و رهائي از مشكلات دنيا نيامده­ايم بلكه عشق پرسوز و حقانيت بندگي
دوست كه ما را به اين وادي كشانده، ديگر اين چه التهابي است كه در وجودم احساس
ميكنم ديگر روحم در اين بدن خاكي نميگنجد اي همه چيزم حاضرم بارها در راه تو مجروح
شوم و باز جهاد كنم تا اينكه بوصول تو بپيوندم مولاي من تو كه خود ملك الموت واقعي
هستي حالت زارم را ببين از آن هنگام كه عالم برزخ را در خواب نشانم دادي با آن همه
نويدهاي ديگر نميتوانم مشاهده شهادت دوستان را بنمايم. «الهي رضاً برضائك و تسليما
لامرك يا غياث المستغيثين»

هدايت در قرآن

بررسي آيه ميثاق

قسمت سوم

آية الله جوادي آملي

در دو بخش گذشته راجع به تفسير آيه ميثاق و اختلاف نظرهائي كه درباره آن وجود
دارد مطالبي بيان شد. در اين قسمت نيز به بخشي ديگر از مطالب مربوط به آن مي­پردازيم.

انگيزه اخذ ميثاق

چنانچه قبلاً اشاره نموديم در آيه ميثاق شاهد و مشهود هر دو عبارت از انسان
است و البته اين مسأله به اين مورد اختصاص ندارد بلكه در آيات ديگر نيز نظير آن
آمده است.  براي نمونه خداوند متعال در سوره
«نساء» مي­فرمايد« يا اَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِيْنَ بِالْقِسْطِ‌
شُهَداَءَ‌ لِلّه وَلَوْ عَلي اَنْفُسِكُمْ اَوِ اْلوَالِدينِ وَ‌اْلأَقْرّبِيْنَ…»[1]

اي اهل ايمان! به پا دارندگان عدالت باشيد و براي خدا شهادت دهيد هر چند بر
ضرر خود و يا پدر و مادر و خويشان شما باشد.

چنانچه بوضوح معلوم است در اين آيه در شهادت عليه خويش، شاهد و مشهود واحد
است.

انگيزه اخذ ميثاق هم در خود آيات ياد شده چنين بيان شده است: «اَنْ تَقُولُوا
يَوْمَ الْقِيامَةِ إنّا كُنّا عَنْ هذا غافِلينَ اَوْ تَقُولُوا إنَّما اُشْرِكَ
آباؤُنا مِنْ قَبْلُ وَ كُنّا ذَريَّةً مَنْ بَعْدِهِمْ اَفَتُهْلِكُنا بِما
فَعَلَ الْمُبْطِلُونَ».

عامل انحراف انسان ممكن است عامل تربيتي باشد و يا عامل اجتماعي و يا هر دو، و
از اينرو در آيات ميثاق به اين دو عامل بعنوان دليل اخذ ميثاق اشاره شده و فرموده
است علت گرفتن تعهّد يكتاپرستي براي اين بوده كه انسان مشرك در قيامت نتواند چنين
احتجاج نمايد كه پدران او با تربيت شرك آلود خويش او را مشرك ساخته­اند و يا جوّ
حاكم اجتماع آنها را به شرك كشانيده است.

پيروي بي­تحقيق

در چند آيه قبل از آيات ميثاق مي­فرمايد: «قال ادخلوا في اُمم قد خلت من قبلكم
من الجنّ و الأنس في النّار كلّما دخلت اُمة لعنت اختها حتِّي اذا ادّاركوا فيها
جميعاً قالت اُخريهم لأوليهم ربّنا هؤلاء اضلّونا فاتهم ضِعْفاً مِن النّار قال لكلٍّ
ضِعفٌ ولكن لاتعلمون»[2]

خداوند به آن كافران مي­فرمايد: داخل شويد در صف گروههاي مشابه خود از جن و
انس در آتش، هر زمان گروهي وارد مي­گردند به گروه ديگر لعن مي­نمايند تا همگان
ذليلانه در آن قرار گيرند گروه پيروان درباره پيشوايان خود مي­گويند: خداوندا
اينان بودند كه ما را گمراه ساختند پس مجازات آنها را از آتش دو چندان ساز (كيفري
براي گمراهي و كيفري براي گمراه سازي) مي­گويد براي هر كدام (از شما)عذاب مضاعف
است ولي نمي­دانيد.

چرا كه تابعين اگر حاكميت فكري و عقيدتي آنها را نمي­پذيرفتند آنها توانائي
انحرافشان را نداشتند. بنابراين تابع شدن بي­تحقيق بهمان اندازه گناه و نابجا است
كه به گمراهي كشيدن مردم، نابجا و گناه مي­باشد و لذا فرموده «لكلٍّ ضعفٌ». اين
متابعت همان پيروي كوركورانه و بدون تحقيق است كه در سوره «حج» به آن بدينگونه
اشاره شده است؛ در آيه سوم اين سوره مي­فرمايد: «و مِن النّاس من يجادل في الله
بغير علم و بتّبع كلِّ شيطان مريد» از مردم كساني هستند كه بدون برخورداري از دانش
درباره خداوند به مجادله پرداخته و از هر شيطان گمراه كننده­اي متابعت مي­نمايند.

و در آيه (8) همين سوره راجع به رهبري بي­دانش و بينش مي­فرمايد: «و من الناس
من يجادل في الله بغير علم و لاهديً و لا كتاب منير. ثاني عطفه ليضلّ عن سبيل الله
له في الدنيا خزيٌ و نذيقه يوم القيامة عذاب الحريق» بعضي از مردم بدون دارا بودن
علم و هدايت و كتاب روشنگر آسماني درباره «الله» مجادله مي­نمايند و با تكبّر از
حق اعتراض نموده تا خلق را از راه خدا گمراه و منحرف سازند، چنين كسي را در دنيا
ذلّت و خواري باشد و در آخرت به او آتش سوزان خواهيم چشاند.

انسان عاقل انساني است كه در هر مرتبه­اي كه باشد گفتار و كردارش بر پايه
تحقيق است، اگر مقلّد است تقليدش از روي تحقيق و آگاهي است و چنانچه عده­اي از او
پيروي مي­نمايند در اينصورت مسئوليت عمل صحيح پيروان خود را هم به عهده دارد و
بنابراين بايد نهايت تلاش و سعي خويش را براي يافتن راه درست و ارائه آن به پيروان
خويش مبذول دارد.

پس در اصل دين و اعتقاد به توحيد جاي عذر براي احدي باقي نمانده است نه براي
تابع و نه براي متبوع و از اينرو در سوره «نساء» به كساني كه استضعاف خويش را در
جامعه، دليل و بهانه انحرافشان قرار مي­دهند و مي­گويند: «كنّا مستضعفين في
الأرض»، فرشتگان در پاسخ آنان چنين اظهار مي­نمايند: «ألم تكن ارض الله واسعة»[3] آيا
زمين خدا وسيع نبود؟ يعني شما كه مي­توانستيد با مهاجرت از چنان جامعه فاسدي خود
را نجات داده و خدا را پرستش نمائيد، چرا در آنجا مانديد و مشرك از دنيا رفتيد؟

بدين ترتيب مي­بينيم كه حجّت بالغه الهي بر همگان تمام است و هيچ چيز نمي­تواند
بهانه و عذر انحراف از عقيده صحيح قرار گيرد.

عالم ذر

بطور خلاصه بحث در مورد اين آيه شريفه در چهار امر تبيين مي­گردد.

1-     ادله منكرين عالم ذر

2-     جواب كساني كه عالم ذر را قبول دارند.

3-     نظريه مرحوم استاد طباطبائي رضوان الله عليه.

4-     نظريه مورد قبول.

دلايل انكار عالم ذر

امّا دلائل منكرين عال ذر چنانچه قبلاً‌ هم اشاره نموديم عبارت از شش دليل مي­باشد،
مرحوم شيخ طوسي در تفسير «تبيان» با قاطعيّت تمام عالم ذر را نفي مي­نمايد و از
اينرو شيخ طبرسي در «مجمع البيان» با اشاره به سخن ايشان مي­گويد: بعض از محققين
نظريه عالم ذر را رد نموده­اند.

دليل اول منكرين عبارت از اين است كه ذرّات ريزي كه از صلب حضرت آدم استخراج
شد از دو صورت خارج نيست، يا اينكه آنها فاقد عقل و شعور بوده­اند، بنابراين زمينه
هر گونه اخذ تعهّد و ميثاق درباره­شان از ميان مي­رود، چرا كه تكليف در صورت درك و
شعور است، و يا اينكه داراي عقل و ادراك كامل بوده­اند، در اين صورت بايد آن صحنه
ميثاق و تعهّد در دنيا به يادشان مانده باشد وگرنه دليلي براي اخذ ميثاق باقي
نخواهد ماند. براي اينكه در آيه علّت گرفتن ميثاق، چنين بيان گرديده است: تا در
قيامت مشركين نگويند ما از توحيد غفلت داشتيم. ولي در صورتي كه آن تعهّد از يادشان
برود، جاي احتجاج در قيامت برايشان باقي خواهد ماند و اين منافات با علت مزبور
دارد.

2- ميثاقي را كه خود شاهد گرفتن آن بوديم و با «بلي» چنان تعهّدي سپرديم چگونه
چيزي از آن به ياد،‌ نمانده است؟ با اينكه تمام صحنه­هائي را كه در دنيا ديده­ايم
و اعمالي را كه انجام داده­ايم در قيامت به خاطر مي­آوريم.

قرآن كريم از زبان اهل دوزخ نقل مي­نمايد: و قالوا ما لنا لانري رجالاً كنّا
نعدّهم من الاشرار»[4] چرا ما
فرادي را كه در دنيا جزء گروه اشرار مي­دانستيم، در جهنم نمي­يابيم. بدين ترتيب مي­بينيم
كه در جهنم سوزان الهي، افراد تبه كار خاطرات دنيا را فراموش نمي­نمايند، چگونه در
دنيا خاطره مهم اخذ ميثاق را فراموش نمايند، بنابراين مي­توان نتيجه گرفت كه عالمي
به نام عالم ذر وجود نداشته است.

و اگر از اين اشكال پاسخ دهند كه چه اشكال دارد چنان عالمي وجود داشته و همه،
پيش از آمدن به دنيا عالم ديگري را پشت سر گذاشته باشيم ولي چيزي از آن عالم به
يادمان نمانده باشد. مي­گوئيم: در اين صورت اين سخن همان معتقدين به تناسخ خواهد
بود. آنها هم مي­گويند ما پيش از آمدن به دنيا نيز زندگي نمي­نموده­ايم، آنهائي كه
در آنجا اعمال شايسته داشته­اند اكنون با رفاه و راحتي بسر برده و پاداش كارهاي
خوب خويش را مي­بينند و آنانكه تبه كار و فاسد بودند، در دنيا به حالت فقر و فلاكت
افتاده و به كيفر اعمال زشتشان مي­رسند، يا اينكه هيچ خاطره از خاطرات زندگي پيشين
در خاطرشان نيست!

3- آنچه درباره عالم ذر معروف است كه تمام ذريه از صلب آدم ابوالبشر استخراج
شدند و از يكايك آنها اخذ ميثاق به عمل آمد به سه دليل با ظاهر آيه شريفه قابل
انطباق نمي­باشد.

الف- در آيه «من بني آدم» آمده است يعني اخذ ميثاق از تمام فرزندان آدم
ابوالبشر نشده بله از ذريّه فرزندان آدم تعهّد گرفته شده است. بنابراين تمام
انسانها چنان تعهدي در آن عالم نسپرده­اند.

ب- در آيه «من ظهورهم ذرّيّتهم» آمده، و مرجع ضمير «هم» در «ظهورهم» و
«ذريتهم» بني آدم است، اگر از ذريه آدم ابوالبشر اخذ ميثاق شده بود من ظهوره و
ذريته بود.

ج- در علت دوّمي كه براي اخذ ميثاق در خود آيه شريفه بيان گرديده چنين آمده
است: «أوتقولوا يوم القيامة انَّما اشرك آباؤنا من قبل…» اگر ذريه از صلب خود
آدم استخراج شده­اند، پدري جز آدم در آن عالم نداشته­اند و او هم موحّد بوده است،
پس چگونه در آيه آمده است كه فلسفه اخذ ميثاق اين بوده كه در قيامت نگوئيد پدران
مشرك ما، ما را منحرف ساختند؟

تا اينجا سه دليل از دلائل منكرين عالم ذر بيان شد، و در بحث آينده ساير ادلّه
منكرين عالم ذر را با خواست خداوند مورد بحث و بررسي قرار مي­دهيم.

ادامه دارد

تفسير سوره لقمان

قسمت بيست و چهارم

ميزان تشخيص بين مسلمان و كافر

آية الله مشكيني

«و من كافر فلايحزنك كفره الينا مرجعهم فننبّئهم بما عملوا انّ الله عليم بذات
الصدور»[1]

(اي رسول گرامي!) و كسي كه كافر گردد كفرش ترا محزون نسازد، بازگشت همه آنان
به سوي ما است و ما آنها را از اعمالي كه انجام داده­اند آگاه خواهيم ساخت و
خداوند به آنچه در درون سينه­ها است دانا و آگاه مي­باشد.

پيش از آيه 22 از افرادي سخن به ميان آمده بود كه علي رغم استفاده از نعمت­هاي
آشكار و نهان الهي به انكار ذات مقدس ولي نعمت خويش پرداخته و پيروي از راه و روش
اعتقادي پدرانشان را بهانه شرك خود قرار داده بودند و در آيه 22 از كساني كه صراط
مستقيم دين را انتخاب نموده و جزء گروه نيكوكارند ياد شده و سپس در آيه بعد كه آيه
مورد بحث است به گروه نخست اشاره نموده و به پيامبر مي­فرمايد: از كافر شدن افراد،
اندوه و نگراني به خويش راه نده.

معاني كفر

كفر به معناي پوشيدن و پنهان ساختن چيزي است و بهمين مناسبت در كلمات عرب آمده
است «الليل كافر» شب كافر است، زيرا شب با پرده تاريك خود پديده­هاي عالم را از
انظار عمومي پنهان مي­سازد و به كسي هم كه پاس نعمت­هاي الهي را نگاه نمي­دارد
بهمين جهت كفران كننده نعمت مي­گويند كه نعمت­هاي خداوند را ناديده گرفته و شكر آن
را كه اظهار نعمت است بجاي نمي­آورد و گويا نعمت­هاي خداوندي را در زير پوشش
نارضائي و عدم اظهار آنها، مستور و پنهان ساخته و ديگران را در جريان آن قرار نمي­دهد.

و در سوره مباركه «حديد» به كشاروزان به اين مناسبت كفّار اطلاق گرديده كه
دانه و بذر نباتات را در دل خاك پنهان مي­سازند «… كمثل غيث اعجب الكفّار نباته»[2]
همانند باراني كه كشاورزان از گياهي كه در پي آن مي­رويد خوشحال و شگفت زده مي­شوند.

معني ديگر كفر، انكار وجود ذات حق تعالي مي­باشد و نيز به كسي هم كه بعضي از
ضروريات دين را منكر گردد كافر گفته مي­شود. بعضي از دوستان گاهي از ما مي­پرسند
كه ميزان تشخيص بين مسلمان و كافر چيست؟ من از اين فرصت مناسبي كه در مورد تفسير
اين آيه پيش آمده است استفاده نموده و به اين سؤال پاسخ مي­گويم.

فرق مسلمان و كافر

معناي كافر شرعي اين است كه انسان همه اصول عقايد اسلامي و يا يكي از آنها را
منكر شود، مثلاً توحيد يا يكي از صفات الهي مانند علم و يا قدرت خداوند و يا عدل
او را انكار نمايد و يا به انكار معاد بپردازد، البته اگر انكار امامت نمايد به او
كافر گفته نمي­شود مانند برادران اهل سنت ما كه مسلمان­اند و در عين حال به امامت
كه شيعه به آن معتقد است قائل نمي­باشند.

فقها به منكر يكي از فروع دين نيز كافر مي­گويند چرا كه فروع دين از جمله پيام
و رسالت پيامبر است،‌ چنانچه نماز و يا روز را پيامبر آورده و انكار آن به انكار
رسالت و نبوّت پيامبر باز مي­گردد كه يكي از اصول اعتقادي مي­باشد و بنابراين موجب
كفر است.

و گاهي انجام يك عملي انسان را از اسلام خارج و در زمره كفّار داخل مي­سازد،‌
مانند اينكه شخصي- نعوذ بالله- قرآن را در آتش افكنده و بسوزاند و يا به ساحت مقدس
رسول گرامي اسلامي«ص» اهانتي روا دارد و يا نسبت به يكي از ائمه معصومين عليهم
السلام ناسزا بگويد.

بنابراين آنچه انسان را از اسلام خارج مي­سازد سه چيز است.

1-     انكار مسائل اعتقادي.

2-     انكار فروع ديني كه منجر به تكذيب نبوّت گردد.

3-     عملي كه اهانت به خدا و يا به پيامبر«ص» و ائمه«ع» باشد.

 كافران عصر پيامبر همانهائي بودند كه رسالت وي
را انكار مي­نمودند و يا به انكار معاد مي­پرداختند، اكنون مي­پردازيم به آيه­اي
كه در آغاز اين بحث مطرح نموديم: خداوند به پيامبر مي­فرمايد: اگر كسي كافر شد
يعني منكر توحيد و يا نبوت و يا معاد شد، از كفر او اندوهگين مباش.

نگراني پيامبر«ص» از كافر شدن مردم

ممكن است كسي اين سؤال به ذهنش راه يابد كه چرا پيامبر از گمراه شدن كسي
ناراحت مي­شود، در صورتي كه اگر انسان بشنود يك نفر از ميان يك ميليارد مسلمان،
كافر شده است بطور طبيعي ناراحت مي­شود، و ما نيز قبلاً بيان نموديم كه يكي از
مراتب نهي از منكر اين است كه مسلمان قلباً از انحراف ديگران ناراحت گردد.

ولي ناراحتي پيامبر يك ناراحتي عادي نبود، گاهي آنچنان از كافر شدن بعضي
ناراحت مي­شد كه نسبت به سلامتي و يا به جان پيامبر احساس خطر مي­شد. در سوره مباركه
«كهف» كه از سوره­هائي است كه در مكه نازل گرديده است مي­فرمايد: «فلعلّك باخع
نفسك علي آثارهم ان لم يؤمنوا بهذا الحديث اسفاً»[3] نزديك
است كه خويش را از تأسف و اندوه در آستانه هلاكت و نابودي قرار دهي كه به اين قرآن
ايمان نمي­آورند. و در سوره فاطر مي­فرمايد: «فلا تذهب نفسك عليهم حسرات» بخاطر
كفر و گناه مردم خودت را به حسرت و اندوه مينداز.

بنابراين، حزن و اندوه پيامبر«ص» بر كفر مردم، اندوهي طاقت فرسا و خطرناك براي
وي بوده و از اينرو در آيه فرموده است «فلايحزنك كفره» اي پيامبر اگر كسي كافر
شود، كفر او ترا آنچنان محزون سازد كه در معرض خطر قرار گيري، پس محزون شدن معمولي
بر كفر و انحراف افراد از آثار ايمان است و اگر كسي آنچنان بي­تفاوت باشد كه از
گمراه شدن برادران هم كيشش، اندوهي بدل راه ندهد، بدون ترديد در ايمان او كمبود و
نقصان وجود دارد كه بايد در صدد اصلاح خويش برآيد و نسبت به سرنوشت اعتقادي مسلمين
از خود بي­تفاوتي نشان ندهد.

راوي به امام صادق (ع) عرض مي­نمايد: آيا دوستي و دشمني از ايمان است؟ امام مي­فرمايد:
آيا ايمن جز حبّ و بغض چيز ديگري هست؟ انساني كه به هدايت ديگران علاقمند است و از
انحرافشان اندوهناك مي­گردد، آن علاقه و دوستي و اين نگراني از ايمان او است.

سپس در دنباله آيه مي­فرمايد: «الينا مرجعهم فننبّئهم بماعملوا» بازگشت آنان
بسوي ما است و آنها را از نتيجه اعمالشان آگاه خواهيم ساخت.

در آيات قبل نيز مسأله بازگشت بسوي خداوند با عبارات مختلفي مطرح شده است: در
آيه (15) مي­فرمايد: «ثم اليّ مرجعكم فانبئكم بما كنتم تعلمون»‌ در آيه (22)
فرموده: «والي الله عاقبة الأمور» چنانچه در ديگر سوره­هاي قرآن كريم مسأله معاد و
بازگشت انسانها نيز مكرّر مطرح گرديده است.

گرچه اين مسأله به تعبيرات مختلفي بيان شده ولي تمام آنها بيانگر اين حقيقت و
واقعيت مي­باشند كه كاروان بزرگ بشريت از آغاز پيدايش انسان در كره خاك به سوي
عالم برزخ و از آنجا به جانب قيامت در حركت است و نخستين مهمان جهان برزخ هابيل
بود كه بدست برادرش قابيل كشته شد. عالم برزخ بمنزله سالن انتظاري است كه براي
ورود به صحنه قيامت بايد نخست به آنجا وارد شده و تا روز رستاخيز همچنان به انتظار
بمانند، و هر روز تعدادي فراوان از اين قافله بزرگ بشري به آنجا راه مي­يابند و به
جمع منتظرين مي­پيوندند، تا آنگاه كه تمام انسانها بميرند. سپس جميع آن افراد
محشور گرديده و براي رسيدگي به اعمال و كردارشان بسوي صحنه قيامت حركت مي­نمايند
«فننبّئهم بما عملوا» و آنجا آنان را از نتيجه و بازده كارهايشان آگاه خواهيم
ساخت. البته اين جمله بيش از جملات ديگر آيه درخور توجه است.

آگاهي از اعمال

اعمالي كه از انسان صادر مي­گردد گاه اعمال بدني و عضوي است و گاه كارهاي فكري
و تصورات و تصديقات قلبي مي­باشد كه شامل اعتقادات انسان نيز مي­شود، و شك و گمان
و يقين نيز از اين جمله است، در سوره غافر مي­فرمايد: «يعلم خائنة الأعين و ما
تخفي الصدور»[4] خداوند به
نگاه خيانت آميز چشم­ها و آنچه در دلها پنهان است دانا است. خداوند در قيامت انسان
را از آنچه عمل نموده آگاه و مطلع مي­سازد و سپس مرحله كيفر و مجازات اعمال فرا مي­رسد
مطلع ساختن بر اعمال غير از مجازات اعمال است.

خداوند در يكي از مواقف پنجاه گانه محشر انسانها را بر اعمالشان واقف و آگاه
مي­سازد. در اين رابطه در سوره مباركه «زلزال» مي­خوانيم «فمن يعمل مثقال ذرّة
خيرا يره و من يعمل مثقال ذرّة شراً يره» هر كس به اندازه مثقالي كار خير و يا شرّ
از او سر زده باشد آنرا خواهد ديد «يَرَه» يعني در نامه اعمالش مي­خواند و مي­بيند
كه چه اعمالي را انجام داده است، پس از آن، در موقف مجازات چه بسا ممكن است اعتقاد
درست باشد و مسأله شرك و كفر و نفاق در كار نباشد و به وسيله شفاعت بخشيده شود و
ممكن است مستحق كيفر بوده و مجازات گردد.

البته مسأله شفاعت هم حساب و معياري دارد و چنين نيست كه هر كس مشمول آن گردد،
لذا در قرآن كريم چنين بيان شده است: «و لا يشفعون الّا لمن ارتضي»[5] امام
صادق (ع) مي­فرمايد: اين جمله «لمن ارتضي» اميدوار كننده است. آنهائي كه اصول
اعتقاديشان درست نباشد از جمله افرادي كه شفاعت شامل حالشان شود نمي­باشند، لذا در
سوره (توبه) مي­فرمايد: «ان تستغفر لهم سبعين مرة فلن يغفرالله لهم»[6] اي
پيامبر! اگر هفتاد مرتبه براي آنان طلب آمرزش و استغفار نمائي خدا آنها را نخواهد
بخشيد.

معناي صدر

در پايان آيه مي­فرمايد: «ان الله عليم بذات الصدور» خداوند به آنچه در دلها
است آگاهي دارد.«صدور» در واژه عربي به معني سينه­ها است ولي در قرآن در بيشتر
موارد به معناي روح آمده است،‌ روح عبارت از حقيقت انسان است ولي همان چيزي است كه
انسان از آن به «من» تعبير مي­نمايد و مي­گويد: من گفتم، من نوشتم… و همان «من»
است كه فكر مي­نمايد، اعتقاد پيدا مي­كند و به برزخ وارد مي­شود و بدن مركب او به
حساب مي­آيد، وقتي كه انسان مي­ميرد روح از اين مركب پياده مي­شود و آنرا رها مي­سازد
و در عالم برزخ در قالب و بدن مثالي قرار مي­گيرد كه از بدن دنيائي او لطيف­تر
است،‌ بنابراين «صدر» در اينجا روان و روح آدمي است و روح است كه صدرنشين وجود
انساني است، گاهي هم به آن عقل و قلب و نفس نيز اطلاق مي­شود.

سخنان معصومين

عوامل رستگاري

*پيامبر اكرم«ص»

«يا علي! ثَلاثٌ مُوْبِقاتٌ و ثَلاثٌ مُنْجِياتٌ: فأمَّا الْمُوبِقاتُ
فَهَويَّ مُتَّبَع وَ شُحٍّ مُطاعٌ وَ اِعجابُ بِنَفْسِهِ. وَ‌أَمَّا المُنْجِياتُ
فَالْعَدْلُ فِي و الْغَضَبِ وَ الْقَصْدُ فِي الْغِني وَ الْفَقْرِ وَ خَوفُ
اللهِ فِي الِسِّرِّ وَ‌الْعَانِيَةِ كأَنَّكَ تَراهُ، فَان لَمْ تَكُنْ تَراهُ
فَانَّهُ يَراكَ.»

(مكارم الاخلاق ص 50)

در سفارشي به حضرت امير«ع» فرمود:

يا علي! سه چيز هلاك كننده و سه چيز نجات دهنده است.

هلاك كنندگان عبارتند از: هوا و هوسي كه دنبال شود و بخلي كه عملي گردد و
خودپسندي انسان.

و امّا عوامل رستگاري:

1- عدالت در حالت خشنودي و خشم.

2- ميانه روي در بي­نيازي و تنگدستي.

3- ترس از خدا در پنهاني و آشكاري كه گوئي خدا را مي­بيني، و اگر تو او را نمي­بيني،
او ترا مي­بيند.

*اميرالمؤمنين«ع»:

«أَلْزِمُوا الحَقَّ تَلْزِمَكُمْ النَّجاةُ».

(غررالحكم)

به حق پيونديد تا رستگار شويد.

*اميرالمؤمنين«ع»

«اِجْعَلِ الدِّينَ كَهْفَكَ وَ الْعَدْلَ سَيْفَكَ تَنْجُ مِن كُلِّ سُوءٍ وَ‌تَظْفَرُ
عَلي كُلِّ عَدُوٍّ».

(غررالحكم)

دين را پناهگاه خود و عدالت را سلاح خود قرار ده تا از هر بدي برهي و بر هر
دشمني پيروز گردي.

*اميرالمؤمنين«ع»:

امام حسن«ع» مي­فرمايد: هنگامي كه ابن ملجم«لع»، حضرت امير«ع» را با شمشير زد،
در حالي كه امام لحظات آخر عمرش را مي­گذراند، بر آن حضرت وارد شدم، بسيار نگران و
متأثر گشتم. حضرت فرمود: چرا اينقدر نگراني؟ عرض كردم: چگونه نگران نباشم و شما را
در اين حال مي­بينم.

حضرت فرمود: مي­خواهي تو را چهار خصلت ياد دهم كه اگر به ياد خود بسپاري،
رستگاري را دريابي و اگر فراموش كني، هر دو جهان از كفت برود.

اي فرزندم! 1- هيچ ثروتي بالاتر از عقل نيست.

1-     هيچ تنگدستي مانند جهل نيست.

2-     هيچ وحشتي بزرگتر از خودبيني نيست.

3-     هيچ كاميابي لذيذتر از حُسن خلق نيست.

«يا بُنَيَّ
لاغِني اَكْبَرُ مِنَ الْعَقْلِ وَ‌لا فَقْرَ‌مِثْلَ الْجَهلِ وَ‌لا وَحْشَةَ
أَشَدُّ مِنَ العُجْبِ وَ لا عَيْشَ أَلذُّمِنْ حُسْنِ الخُلقِ».

(بحارالانوار- ج 75- ص 111)

*امام زين العابدين«ع»:

«ثلاثٌ مَنْجِياتٌ لِْْلمُؤمِنِ: كَفُّ لِسانِهِ عَنِ النّاسِ وَ‌
اغْتِيابُهُم، وَ اِشْغالُهُ نَفْسَهُ بِما يَنْفَعُهُ لِآخِرَتِهِ وَ‌ دُنْياهُ،
وَ طُوْلُ الْبُكاءِ عَلي خَطِيْئَتِهِ».

(تحف العقول- ص 278)

سه چيز عامل رستگاري براي مؤمن است:

1-     زبانش را از دشنام به مردم و غيبت آنان باز دارد.

2-     به آنچه براي دنيا و آخرتش سودمند است، خود را مشغول دارد.

3-     بسيار بر گناهش بگريد.

*امام زين العابدين«ع»:

«وِ انَّ أَنْجاكُمْ مِنْ عَذابِ اللهِ اََشَدُّكُمْ خَشْيَةً للِهِ».

(كافي- ج 8- ص 69)

رستگارترين شما از عذاب الهي، كسي است كه بيشتر از همه از خدا بترسد.

*امام صادق«ع»:

«المُنْجِياتُ: اِطُعامُ الطَّعامِ وَ‌اِفْشاءُ السَّلامِ وَ‌الصَّلاةُ
بِالَّليّلِ وَ‌النّاسُ نِيامٌ».

(محاسن- ص 387)

عوامل رستگاري:

1-     طعام كردن.

2-     اشاعه سلام.

3-     نماز شب خواندن هنگامي كه مردم آرميده­اند.

درسهائي از نهج البلاغه خطبه 230

قمست دوّم

سفارشهاي اميرالمؤمنين(ع) 2

آيةالله العظمي منتظري

اَعُورْتُم لَهُ فَسَتَركُمْ، و تَعَرَّضْتُمْ لِأَخذِهِ فَأَمْهَلَكُم و
أوُصيكُم بِذِكْرِ المَؤْتِ وَ إِقلالِ الْغَفْلَةِ عَنْهُ وَ كَيفَ غَفْلَتُكُم
عَمّا لَيسَ يُغْفِلُكمُ، وَ‌طَمَعُكُمْ فِمَن لَيسَ يمْهِلُكُمْ

در شماره گذشته، قست اول از سفارشهاي اميرالمؤمنين«ع» به مردم را مورد بحث
قرار داديم و اينك به دنبال سفارشهاي آن حضرت:

«اَعورتم له فستركم».

كارهاي زشت خود را براي او آشكار كرديد و او شما را پوشانيد.

ستارالعيوب

خداوند متعال كه بر شما منّت نهاد و آن همه نعمتهاي فراوان را بر شما ارزاني
داشت و با رحمت خود شما را تدارك كرد، يكي از آن نعمتهاي بي شمار خداوند، همين است
كه شما كارهاي زشت و قبيح انجام مي­دهيد و آنقدر گناه و معصيت از شما سر مي­زند و
خداوند با فضل و رحمتش، آنها را از ديدگان مردم مي­پوشاند چرا كه خدا ستّار العيوب
است.

عورت به معناي چيز قبيحي است كه بايد پوشانده شود و در اينجا تمام گناهان و
معصيت­ها به عنوان عورت يا چيزي كه عيب است ظاهر شدن آن آمده است. هر چه ما تخلف
كنيم از فرمان خدا و هر چه در برابر او خود را به گناه آلوده سازيم، كار عيب و زشت
انجام داده­ايم و اگر بنا بود هر گناهي كه ما مرتكب مي­شويم انسانها بر آن واقف
شوند، آبروي ما مي­رفت و نمي­توانستيم بين مردم زندگي كنيم و خداوند كه ستار
العيوب است اين عيب­ها و زشتي­ها را پوشانده است و اين چه نعمت بزرگي است كه هرگز
كسي نمي­تواند آن را شكر و ستايش كند.

«و تعرَّضتم لأخذه فأمهلكم».

خودتان را در معرض اينكه خدا شما را مؤاخذه كند قرار داديد ولي به شما مهلت
داد.

اينقدر كارهاي خلاف و جرم از شما سر زد كه جا داشت خداوند هر بار شما را مورد
مؤاخذه قرار دهد و كيفرتان دهد ولي همواره به شما مهلت داه است تا اينكه شايد به
خود آئيد و از كارهاي زشت خود پشيمان شويد و توبه كنيد و به سوي او باز گرديد. پس
نبايد از اين مهلت­هايي كه خدا به شما داده است، سوء استفاده كنيد كه يك وقت شما
را خواهد گرفت، «اَخْذَ عَزِيْزٍ مُقْتَدرٍ»، و آنگاه فرصت بازگشت و توبه نخواهيد
داشت.

در اينجا يك نكته اخلاقي نهفته است كه قابل توجه برادران و خواهران بويژه
جوانان پرشور انقلابي است:

افشاگري نكنيد

در روايات معصومين عليهم السلام به ما دستور داده­ند كه اخلاقمان مانند اخلاق
پروردگار باشد «تخلّقُوا بِأَخلاقِ اللهِ». يكي از صفتهاي «سَتارُ العُيُوب» بودن
است. خداوند كسي را به زودي مفتضح نمي­كند و كارهاي زشت او را برملا نمي­سازد.
اينكه برخي از افراد از مسئولين يا سخنرانان مي­خواهند: افشاگري كنيد!! افشاگري
يعني مفتضح و رسوا ساختن افراد و اين كار پسنديده­اي نيست، تنها در موردي صحيح است
كه يك نفر فاسد مي­خواهد متصدّي پستي مهم شود و اگر افشا نگردد به ضرر جامعه تمام
مي­شود، آن هم به اندازه­اي كه آن شخص فاسد به پست نرسد،  حتي در چنين مواردي كه به ضرر جامعه است،
افشاگري محدود روا است امّا اگر يك نفر تحت شرايطي در گذشته- مثلاً- رئيس دانشگاه
بوده و نخست وزير وقت يا شاه خائن به دانشگاه رفته و او ناچار به ملاقات شده است،‌
اكنون او را در منگنه قرار دهيم و او را رسوا سازيم، نه تنها به زيان جامعه است كه
گناهي است بس بزرگ.

از آن گذشته حتي اگر كسي در گذشته كژيها و انحرافاتي داشته ولي اكنون واقعاً
خدمتگزار است و از گذشته­اش پشيمان، چنانچه تخصّصي دارد و در يك دانشكده يا
كارخانه مي­توان از او استفاده كرد، نبايد گذشته را به رخ او كشيد، بلكه بايد مجال
بهتر انديشيدن و بهتر كار كردن را به او داد تا جامعه از يك انسان متخصّص و فهميده
و با تجربه، بهره ببرد. «تخلقوا باخلاق الله» براي همين است كه اخلاق الهي را
سرمشق خود قرار داده در رفتارها و كردارهاي روزمرّه­مان مورد استفاده قرار دهيم،
نه اينكه بسنده كنيم به نوشتن و خواندن آنها. اين يكي از اخلاق الهي است كه عيبها
و نقص­ها را مي­پوشاند و آبروي مردم را نمي­برد و ستارالعيوب است و اين خداوند است
كه در قرآن مي­فرمايد:

«يا اَيُّها الَّذينَ اَسْرفُوا عَلي اَنْفُسِكُم لاتَقْنَطُؤْا مِنْ رَحْمَةِ
اللهِ اِنَّ اللهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَميعاً».

اي كساني كه زياده روي و اسراف بر نفس خود كرده­ايد، از رحمت خدا نوميد نگرديد
كه همانا خداوند تمام گناهان (در صورت توبه و بازگشت) مي­آمرزد.

بنابراين، اگر انساني در جامعه ما باشد كه در گذشته كجرويهائي داشته و
اشتباهاتي از او سر زده و اكنون به اشتباهات خود پي برده و در صدد جبران گذشته­اش
مي­باشد و مي­خواهد به جامعه و اسلام خدمت كند و در محيطي است كه جامعه به او نياز
دارد يا حتي اگر نياز هم نداشته باشد، حال مي­خواهد خدمت كند، اگر تشخيص داديم كه
اكنون هدفش خدمت است، نبايد گذشته­اش را به رخش بكشيم و اگر  كسي افشاگري كرد و شخصيت او را در جامعه خرد و
منكوب كرد و آبروي او را ريخت، برخلاف اسلام و دستور خدا عمل كرده است، مگر چه كسي
است كه هيچ عيب و نقصي ندارد؟ مگر جز انبياء و معصومين عليهم السلام كه خداوند
آنها را از هر رجس و ناپاكي بدور داشته و تطهير نموده است، كسي مي­تواند ادعا كند
كه هرگز گناه و معصيتي از او سر نزده و هيچ عيب و نقصي ندارد؟

پس حال كه خداوند به ما رحم كرده و عيب ما را مي­پوشاند، ما نيز بايد نسبت به
همديگر چنين رفتاري داشته باشيم،‌ عيبهاي يكديگر را افشا نكنيم، شاعر عرب مي­گويد:

كفي المرء نبلاً أن تعدّ معايبه- در بزرگواري شخص همين بس كه عيوبش را بتوان
شمرد.

البتّه اگر كسي پيدا شود كه نه تنها با انقلاب بدبين است بلكه در فكر توطئه و
كارشكني است و اكنون نيز مي­خواهد توطئه كند و اگر به پستي برسد به اسلام و انقلاب
ضربه مي­زند، در اينجا بايد جلوي او را گرفت و نگذاشت به پست و منصبي دست يابد، و
در صورتي كه آدم درستي نيست و هدفش خدمت نمي باشد ولي قصد توطئه­اي ندارد بايد
بهمان اندازه كه به منصب نرسد، او را فقط نزد مسئولين مربوطه افشا كرد نه اينكه در
دنيا آبروي او را ببريم و او را رسوا سازيم. و اگر كسي در گذشته كارهاي ناشايسته
داشته و اكنون متوجه شده و توبه كرده است نه تنها نمي­شود او را رسوا كرد و گذشته­اش
را براي ديگران افشا نمود كه بايد از او دفاع نيز كرد.

و در كوتاه سخن، از غيبت كردن و گذشته­هاي ديگران را افشا نمودن و بديها و
عيوب افراد را بازگو كردن جدّاً بپرهيزيد كه اين گناهي است بزرگ و كيفرش مضاعف
است،‌ و بهمين دليل در روايت آمده است كه غيبت از زنا بزرگتر و شديدتر است. با
اينكه زنا از گناهان كبيره و بسيار زشت و پليد است، با اين حال، غيبت از زنا
شديدتر و بدتر معرّفي شده است زيرا در زنا دو نفر ممكن است به وادي سقوط كشانده
شوند ولي در غيبت چه بسا جامعه­اي به سقوط كشانده شود.

و همين افشاگريهاي ناروا و بيجا است كه گاهي انسجام جامعه را از بين برده،
مردم را به همديگر بدبين نموده و موجب تشتّتت و تفرقه مي­گردد. و در اثر همين
افشاگريها چه بسا افراد متخصّص و ماهر كنار زده شوند و بجاي آنها افرادي متملق و
بي خاصيت سر كار بيايند كه خطر اينها از خطر توطئه­گران اگر بيشتر نباشد، كمتر
نيست.

«و اوصيكم بذكر الموت و اقلال الغفلة عنه».

و شما را سفارش مي­كنم به ياد مرگ باشيد و كمتر از آن غفلت ورزيد.

به ياد مرگ باشيد

اقلال از مادّه قِلَّت، مصدر باب افعال است يعني كم غفلت كنيد از مرگ. راستي اگر
ما يقين داريم كه خواهيم مرد و زندگي در دنيا موقّتي است و به پلي مي­ماند كه بر
روي آن بايد عبور كرد تا به آخرت رسيد، و اگر معتقديم در روز قيامت كه حتمي است و
خواهد رسيد، به اعمالمان رسيدگي مي­شود و تام بديها و خوبي­هاي ما، مورد محاسبه
دقيق قرار مي­گيرد، اين اعتقاد سبب مي­شود كه مقداري چشم و گوش خود را باز كنيم و
تندروي و زياده روي نكنيم و بيشتر به ياد مرگ باشيم و آن را به فراموشي نسپريم.

«و كيف غفلتكم عمّا ليس يغفلكم و طمعكم فيمن ليس يمهلكم.

و چگونه غفلت مي­كنيد از چيزي كه هرگز از شما غافل نيست و چگونه طمع داريد از
كسي كه هرگز شما را مهلت نمي­دهد؟!

برخي از افراد را ديده­ايم كه مي­گويند: اينقدر ياد مردن نكنيد و ما را به
وحشت نياندازيد!! اگر اين غفلت از مرگ سبب مي­شد كه مرگ نيز از ما يادش مي­رفت و
غفلت مي­كرد، چه خوب بود ولي شما كه مي­گوئيد اسم مرگ را نياور، بر فرض تو غفلت
كني يا خود را به غفلت و فراموشي وادار سازي، مرگ كه هرگز از تو غفلت نمي­كند و هر
وقت اجلت فرا رسيد به سراغ تو خواهد آمد و يك آن هم به تاخير نمي­افتد «اذا جاء
اجلهم لايستأخرون ساعة و لا يستقدمون» پس چرا تو به فكر مرگ نباشي كه توشه قيامت و
زندگي جاودانت را فراهم سازي. حال كه مرگ حتمي است و هيچ راه فراري از آن نيست و
وقت و موعدش نيز معين نشده است، پس چرا خود را براي آن آماده نسازيم و حال كه مرگ
از غفلت ندارد چرا ما از آن غفلت كنيم؟ و هميچنين اند جنود مرگ و حضرت عزرائيل كه
سراغ كوچك و بزرگمان را خواهند گرفت و هر وقت اجل ما در دنيا تمام شد و سراغ ما
خواهند آمد، پس چه طمع بيجائي است اگر توقع داشته باشيم كه به ما مهلت دهند زيرا
يك آن به ما مهلت نخواهند داد.

داستان حضرت سليمان«ع» را كراراً شنيده­ايد كه جن و انس مسخرش بودند و ابر و
باد تحت فرمانش بود، روزي اظهار خستگي كرد، براي استراحت و آسايش به كاخ خود رفت و
از دربانان و پاسداران خواست هيچ كس را در آن روز راه ندهند تا دمي به آرامش و
آسايش بياسايد و رفع خستگي كند. ناگهان جوان خوش سيمايي نمايان شد گفت: من دستور
داده بودم كسي را امروز راه ندهند، كي تو را به اينجا راه داد؟

آن خدائي كه تو را خلق كرده، مرا ماموريت داد كه به ديدارت بيايم.

–        
تو كسيتي و از من چه مي­خواهي؟

–        
من آمده­ام قبض روحت كنم. عمرت به سر و اجلت فرا رسيده و بايد فوراً تو را قبض
روح نمايم.

–        
امروز را خواستيم به استراحت بگذارنيم!

–        
تاخير لحظه­اي روا نيست. (و روح حضرت را فوراً قبض كرد).

بنابراين،‌ وقتي بنا باشد، سليمان با آن عظمت و بزرگواري را اجازه لحظه­اي
زندگي پس از فرا رسيدن اجل ندهند، ما چه طمع داريم كه مهلت بگيريم. وانگهي جنود
مرگ نيز از سوي خداي بزرگ ماموريت دارند و از خود نمي­توانند بذل و بخششي كند! لذا
توقُع مهلت دادن از آنان، بيجا و ناروا است. تنها انسانهاي پاكي از مرگ هرگز هراس
ندارند و هردم فرا رسد با آغوش باز از آن استقبال مي­كنند كه به حساب و كتاب خود
در دنيا رسيده باشند و آمادگي كامل براي زندگي جاودان داشته باشند و تمام وسائل
زندگي را براي آن عالم فراهم آورده باشند، همچنان سرور و راهبرشان علي (ع) كه
فرمود «و الله لابن أبي طالب آنس بالموت من الطفل بثدي أمه»- بخدا سوگند، فرزند
ابوطالب به مرگ مانوس­تر است از كودك به پستان مادرش.

خداوندا ما را توفيق ده كه توشه آخرت را با خود برداريم و هنگام فرا رسيدن مرگ
و آغاز زندگي جاودان، از آن روي گردان نباشيم.

جنگ و سرنوشت انقلاب اسلامي

اكنون كه جنگ ما با خصم بعثي به حساسترين مراحل خود رسيده است، جا دارد قدري
واقع بينانه و با دقّت، آن را بررسي كنيم تا ببينيم چه راهي براي خاتمه دادن
شرافتمندانه به آن- با در نظر گرفتن شرايط انقلاب اسلامي و شرارتهاي فزون از حد
دشمن- نزديكتر و صحيح­تر است.

بعثيهاي كافر با اسلام در ستيزند

واقعيّت­ها نه يكبار كه چندين بار به ما نشان داده است، رژيم صهونيستي عراق از
چنان اهداف پليدي برخوردار هست كه هرگز به فكر صلح مسالمت آميز! نيست و اگر روزي
فرياد صلح، صلح بركشد، براي اين است كه خود را در گرداب خطر مي­بيند و براي رهايي
از غرق شدن، چنين نعره­هاي منافقانه­اي را بلند مي­كند، تا پس از تجديد قوا، دگر
بار همچون اژدهايي زخمي به ما حمله ور شود. اين را در بمباران­هاي ظالمانه و
پليدانه بعثيان در مناطق مسكوني و استفاده از اسلحه شيميايي و… مشاهده كرده­ايم
و جاي ترديد نيست كه بعثيها به هيچ وجه حاضر به مصالحه نيستند و انگيزه­اي جز فريب
دادن ما ندارند؛ و مگر ممكن است رژيمي كه اساس و پايه­اش مبتني بر حذف اسلام و
محاربه با فرهنگ انسان ساز اسلامي در تمام ابعادش، مي­باشد و از روز نخست كه توسط
ميشيل عفلق مسيحي بنيان گذاري شد با پيماني كه عفلق ملحد با ائمه كفر بسته بود،
هدفي جز نابودي اسلام و وارونه جلوه دادن تمام ارزشهاي اسلامي نداشته و ندارد،
چنين رژيمي هرگز نمي­تواند ناظر يك حكومت اسلامي باشد، آن هم با رهبري مردي والا
كه مجسّمه تمام ارزشهاي اسلامي است و از ديرباز تصميم گرفته است كه با تمام قوا به
مبارزه­اي بي­پايان با باطل و پيشوايان باطل در تمام رنگها و قيافه­هايش برخيزد.

و از اين روي، از همان روزهاي اوّل پيروزي انقلاب، روي خوشي به ما نشان ندادند
و با ترفندهاي گوناگون از قبيل ايجاد تفرقه و اختلاف ميان مردم، برانگيختن اشرار
در مرزهاي كشور تحت عنوانهاي قومي و ناسيوناليستي، توزيع اسلحه و مواد منفجره ميان
افراد ضد انقلاب خلق و ايجاد توقّعهاي نابجا در بين افراد بي­تفاوت و دنيا پرست،
تلاش براي سرنگوني نظام جمهوري اسلامي از راه كودتاهاي نظامي و هزاران روش ديگري كه
به اين هدف دنبال مي­شد، تنها به خاطر ستيز با اسلام و انقلاب اسلامي و در زير سايه
قدرتهاي شيطاني بزرگ، به جنگ با ما برخاستند و هنگامي كه ديدند انقلاب با اين تلاش­ها
و توطئه­ها از پا در نمي­آيد، دست به نبرد نظامي زدند و با اشغال چندين شهر و
روستاي مرزي، براي رسيدن به تهران و تصرّف آن باده­هاي خوش خيالي نوشيدند.

اينك بحث ما در اين مورد نيست كه چگونه تمام خواب­هاي شيرينشان مبدّل به
كابوسهاي وحشتناك شد و چگونه جنگ نابرابري كه يك طرف آن تمام جهان استكباري همراه
با مزدوران و هم پيمانانشان و طرفي ديگر آن تمام جهان استكباري همراه با مزدوران و
هم پيمانانشان و طرفي ديگر مردمي محروم، رنج كشيده و تازه از ظلم طاغوت رسته
بودند، از 6 روز به 7سال انجاميد و همه روزه براي آنان جز شكست و ذلت و خواري و
براي ملت ايران جز سربلندي و افتخار و سرافرازي نداشته است، ما در اين مقوله بحثي
نداريم كه مردم ما خود شاهد تمام ماجراها در طيّ جنگ تحميلي بوده و هستند و با
ايثارها و فداكاريهاي خويش، دشمنان را در سردرگمي فرو برده­اند و اكنون جهان به
اين رهبر و اين ملّت و اين انقلاب به ديد تعجب و حيرت نگاه مي­كند. ولي بحث سر اين
است كه جنگ پس از اين مدّت طولاني به چه مرحله­اي رسيده است و چگونه بايد پايان
پذيرد؟

استقامت و پايداري ملّت

بي­گمان آمريكا و ديگر قواي شيطاني، جنگ را به اين هدف افروختند كه شعله­هاي
انقلاب اسلامي به خاموشي گرايد و ايران يا به صورت مستعمره­اي ناتوان در دست آنان
باشد و يا اينكه با تجزيه و تقسيم كردن آن، قدرت انقلاب شكسته شود و انديشه انقلاب
از ذهن ديگر ملتهاي محروم بيرون رود و يا اينكه ايران به فرض مستقل بودن، بقدري
گرفتار باشد كه توان سر بلند كردن نداشته باشد و در نتيجه مسئله صدور انقلاب بكلي
ريشه كن گردد.

دشمنان با نقشه­هاي خود، ايران را از نظر اقتصادي تحت فشار شديد قرار دادند و
نه تنها در محاصره اقتصادي قرار دادند كه با زدن كشتي­ها  و بمباران مراكز اقتصادي مهم و كاهش قيمت نفت
به خيال خودشان ايران را فلج كردند ولي اوّلاً: دود اين آتش­ها به چشم خودشان
بيشتر از كشور ما رفت و تمام كشورهاي خليج از نظر اقتصادي فلج شدند و ثانياً: ملّت
ما كه تمام فشارها را تحمل كرده بود، اين بار نيز با استقامت و پايداري و افزايش
صادرات غير نفتي، بر اين ئوطئه جديد نيز پيروز شد ولي حاضر نشد تسليم دشمنان شود.
آنچه در تمام مراحل انقلاب، پيروزي و سرافرازي براي ملت ما آفريده است، همين
پايداري و استقامت است كه عزّت و افتخار آفرين مي­باشد. و بدون شك، هر گونه واپس
گرائي و انحراف و ميل به سوي كفّار و دشمنان اسلام، نتيجه­اي جز سقوط و شكست ندارد
هر چند از نظر مادّي به حدّ رفاه و بالاتر از آن برسيم.

روباه صلح جو!

دشمن كه ديد ايران همچو كوهي استوار در برابر محنت­ها و بلاهاي زودگذر ايستاده
و خم به ابرو نمي­آورد، براي ضربه زدن به انقلاب و يا رهايي از امواج خروشان آن،
به فكر ديگري افتاد.

مسخره است كه در آمريكا هر روز نغمه­اي بلند مي­شود، يكي مي­گويد: ريگان بدون
مشورت با سناي آمريکا دست به چنين مخاطره اي زده است! ديگري مي­گويد: كاخ سفيد
نياز به چند سياستمدار عاقل دارد! و ريگان براي دفاع از خود به تناقض گويي مي­افتد
و در آخر اعلام مي­كند: با مشورت همزمان به اين كار دست زده است! و هيچ يك از
مشاورين و اعضاي كاخ سفيد بركنار نمي­شود و چند روز بعد، دو چهره مهم كنار مي­روند
و… زيرا اينچنين تصميم خطرناكي بدون شك بايد با مشورت و تبادل افكار همراه باشد
ولي الآن كه قضيّه به عكس شده و بجاي اينكه كركس خون آشام به نتيجه مثبتي برسد،
همچنان گنجشكي خوار در قفس انقلاب اسلامي زنداني شده و اين بار گروگانگيري ايران
در كاخ سياه آمريكا شروع شده است، چاره­اي جز متهم كردن يكديگر و بجان يكديگر
افتادن ندارند تا شايد سياستمدار ديگري از روي نعش سرد ريگان به مقام رياست جمهوري
آمريكا برسد و روز از نو، روزي از نو!

كيك تطميع و كلت تهديد

جالب است كه «مك فارلين» در يك دست «كيك تطميع» و در دست ديگر «كلت تهديد»
گرفته بود و دزدانه با گذرنامه قلابي به ايران آمد و نمي­دانست كه ايران اسلامي،
هميشه در يكدست قرآن و در دستي ديگر شمشير دارد و هرگز قرآن را به كيكي نمي­فروشد.

ابالشهد المزعفريا ابن هند      نبيع
عليك اسلاماً و ديناً

فلا و الله كيف يكون هذا          و
مولانا اميرالمؤمنينا؟

و هرگز شمشير كه نشانه­اي از سلاح اميرالمؤمنين«ع» است و براي فرود آمدن بر
فرق مارقين و ناكثين و قاسطين بلند شده است، از دست نمي­افتد كه خدا فرمود:

«واعدّوالهم ما استطعتم من قوة و من رباط الخيل ترهبون به عدوالله و عدوكم».

ولي آن نابخردان كه به عظمت مادّي خود مغرورند، هرگز نمي­توانند باور كنند،
مردم محروم و رنج كشيده­اي كه اينقدر ظلم­ها و ستم­ها از شرق و غرب ديده و روزانه
بمبهاي آمريكا و شوروي و فرانسه و… بر سر آنان مي­ريزد، امروز دست رد بر سينه
قدرتمندترين رژيمهاي اهريمني بزند و براي هميشه دشمن را مأيوس و نااميد كند تا
آنجا كه مك فارلين بيچاره با لحني حيرت انگيز فرياد بزند:

«شما ديگركي هستيد؟! من اگر براي خريد چند دست لباس شخصي به مسكو رفته بودم،
حتماً روزي سه بار گورباچف به ديدارم مي­آمد!!»

نه سازش نه تسليم.

مك فارلين حق دارد تعجب كند، چون هنوز زود است كه اسلام و ايران را بشناسد.
اسلام به ما دستور مي­دهد كه با شما نامحرمان، سازش نكنيم و با ائمه كفر مبارزه
نمائيم. تازه اگر از ديد ديگري هم به شما بنگريم، ما را با شما ميانه­اي نيست. مگر
يادتان رفته است كه از اول پيروزي انقلاب پرچم مبارزه را عليه ما بلند كرديد؟ مگر
يادتان رفته است كه در قلب ايران لانه جاسوسي داشتيد و با تماس­هاي دزدانه­تان با
سران ضد انقلاب و خودفروختگان وطن، در پي از بين بردن انقلاب بوديد؟ آيا فراموش
كرده­ايد كه شاه و شاه دوستان را به ديار خود راه داديد تا هم از چنگال عدالت
اسلامي فرار كنند و هم با كمك شما ايران را دوباره به دامن پليدتان بيندازند! و
چقدر در اين زمينه سرمايه گذاري كرده­ايد؟ ولي اكنون كه اذعان كرديد انقلاب- به
فرموده امام- موجودي است شكست ناپذير و ايران امروز بعنوان يك قدرت بزرگ نه تنها
در منطقه كه در جهان درآمده است و امواج خروشان انقلاب چون سيلي بنيان كن مرتجعين
را در گردابهاي خطرناك انداخته و به لانه­هاي عنكبوتيان نيز در حال رسيدن است،
براي ساختن سدي جلوي اين سيل الهي، ملتمسانه به ديدار ما مي­آئيد! كه اگر اين
ملاقات به ثمر برسد و مسئولين محترم ما با شما روابط برقرار كنند شما به اين هدف
بزرگ نائل آئيد:

پرچم ننگ و ذلت بر سر ايران افكنده شود كه با دشمنان خون آشام خود ملاقات كرده
و اين همه ظلم­ها و ستم­ها را ناديده گرفته و از اين راه انقلاب مقدس اسلامي نيز
با لكه ننگ شما آلوده شود و قلب هزاران محروم برنجد و با به اسارت كشيدن مردم ما،
دشمنان را شاد و دوستان را غمزده كنيد. و از آن گذشته، انقلاب را از حركت بيندازيد
تا تمام دلبستگان  وعلاقمندان آن در لبنان،
فلسطين اشغالي، اردن، مراكش، مصر، تونس و… به سقوط كشيده شوند و فاتحه اسلام در
سراسر جهان خوانده شود!!! و از طرفي ديگر دفاع مظلومانه مردم ايران را كه با هفت
سال نبرد و مبارزه با خون آشامان بعثي، آنقدر شهيد و معلول بجاي گذاشته است به صلح
تحميلي بكشانيد.

و بحمدالله اينجا هم خداوند قدرت اسلام را به شما نشان داد و ثابت شد كه ما گر
چه از نظر ظاهري، خيلي از شما ضعيف­تر هستيم ولي از چنان قدرتي الهي برخورداريم كه
نه هراسي از سلاحهاي شما داريم و نه طمعي به شيرنيهايتان و ما تنها به خدا وابستگي
و بر او اتكال داريم. و امروز گر چه نياز به لوازم يدكي شما داريم ولي حاضريم به
چند برابر قيمت در بازار سياه بخريم اما هرگز دست تكدّي و نياز به سوي شما دراز
نكنيم. و اين است معناي آن پيروزي بزرگي كه امام فرمود: «از تمام پيروزيها بزرگ­تر
است»، همچنانكه بستن لانه جاسوسي از پيروزي انقلاب بزرگتر بود. و اينجا است كه
دروازه جهنم بر آمريكا پرستان گشوده شده است و بايد با همّت و قدرت، مزدوران
آمريكا و ديگر شياطين را در جهنم انداخت تا دنيا از شر آنان رها شود.

وضعيّت حساس جنگ

بنابراين، اكنون وضعيت جنگ خطرناكترين و حسّاسترين مراحل خود را مي­گذراند، از
طرفي دشمن با اين برخورد قاطع ايران دچار وحشت شده و به حالت هيستري درآمده است و
لذا اين بار حالت تهاجم انتفاعي به خود گرفته است و دليل آن را مي توان در همين
بمبارانهاي بي­هدف اين روزهاي رژيم صهيونيستي عراق به مناطق مسكوني اهواز و ديگر
شهرهاي غرب و جنوب ديد. اما آنچه مسلم است اگر الآن- تا دير نشده است- سپاهيان
محمد صل الله عليه و آله، از تمام جبهه­ها بر دشمن بعثي يورش آورند و ضربه­هاي
آخرين را بر پيكر ناتوانش بكوبند و شرّ اين مزدور خبيث را به خودش برگردانند، نه
مجالي براي غلط كردن آمريكا مي­ماند و نه ديگران. و اين بار قدرت مادي و معنوي ما
براي دشمنان، ظاهر و آشكار مي­گردد و بناچار در برابر آن خضوع مي­كنند.

پس هر چه پيروزي هست،‌ بستگي به الطاف خداوندي و حركت رزمندگان عزيز اسلام در
جبهه­ها دارد. و در جبهه است كه قدرت اسلام تبلور مي­يابد و عظمت انقلاب اسلامي
آشكار مي­گردد.

آنجا است كه روابط بين المللي، به نفع حكومت اسلامي- تغيير مي­يابد.

آنجا است كه نشانه­هاي سربلندي و عظمت و عزّت مؤمنان هويدا مي­گردد كه «ان
العزّة لله و لرسوله و للمؤمنينن».

آنجا است كه تمام اهداف و آرمانهاي قاسطين، مارقين و ناكثين دوران لگدمال مي­شود.

آنجا است كه سياست خارجي ايران بر اساس رحمت برمؤمنين و شدت بر كفار و منافقين
تدوين مي­شود.

آنجا است كه – به خواست خداوند- پيروزي اسلام بر كفر و حق بر باطل و انقلاب بر
ضد انقلاب و امام بر اهريمن مسجّل مي­شود.

و آنجا است كه قلب هر خداجوئي مي­تپد، چشم هر محرومي مي­نگرد، مناجات هر مظلوم
در بندي شنيده مي­شود، فرياد «وااسلاماه» هر مبارز مسلماني به گوش مي­رسد و اميد
هر نااميدي ميسّر مي­گردد ان شاءالله.

پس اي مسئولين دلسوز جمهوري اسلامي شما كه در دست رد زدن به سينه بزرگ اهريمن
زمان، به پيروزي بزرگي نائل آمديد، آخرين رشته طمع او را درهم بگسليد و با تمام
قوا بر دشمن بتازيد و مطمئن باشيد پيروزي بزرگتر، نزديك است.

«يا ايها الذين آمنوا ان تنصروا الله ينصركم و يثبّت اقدامكم و الذين كفروا
فتعساً لهم و اضلَّ اعمالهم» – اي مؤمنان! اگر (دين) خدا را نصرت و ياري دهيد،
خداوند ياريتان كند و گامهايتان را استوار گرداند و آنان كه كافرند، مرگ بر آنها
باد و اعمالشان نابود شود.

و اي سپاهيان محمّد صل الله عليه و آله وسلّم! دل به ياد خدا قوي داريد و از
اين دست و پا زدن­هاي مأيوسانه دشمن نهراسيد و با گامهايي مطمئن و استوار به پيش
بتازيد و با نابود كردن آخرين سپاهيان دشمن و درهم كوبيدن سنگرهاي لرزان آنان،
انقلاب اسلامي را از خطرات بيمه نمائيد چرا كه امروز، سرنوشت اسلام و سرنوشت
انقلاب در جبهه­هاي جنگ رقم زده خواهد شد.

دانستنيهايي از قرآن

ويژگيهاي سپاهيان محمّد«ص»

«مُحمَّدٌ رَسُولُ اللهِ وَالَّدينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلي الكُفّارِ
رُحَماءُ بَيْنهُمْ رُحَماءُ تَراهُمْ رُكَّعاً سُجَّداً يَبْتَغُونَ فَضْلاً مِنَ
اللهِ وَ رِضْواناً سِيْماهُمْ في وُجُوْهِهِمْ مِنْ أَثِرَ السُّجُودِ…».

(سوره فتح، آيه 28)

محمّد صلي الله عليه و آله، رسول و فرستاده خدا است و آنان كه با او هستند
(پيروان آن حضرت) در برابر كفّار سرسخت و شديد و در ميان خود دلرحم و مهربانند.
همواره آنها را در حال ركوع و سجود مي­بيني، آنها رحمت و رضاي خدا را مي­طلبند نشانه
آنها در سيمايشان از اثر سجود نمايان است. اين است توصيف آنان در تورات و انجيل،
مانند زراعتي كه جوانه­هاي خود را خارج ساخته، آنگاه به تقويت آن پرداخته تا محكم
شود  و بر پاي خود ثابت بماند و آنقدر رشد
كرده كه كشاورزان را به تعجب وا مي­دارد. و اين براي آن است كه كفار را به خشم و
غضب درآورد. خداوند به آنها كه ايمان آوردند و عمل صالح انجام دادند وعده آمرزش و
پاداشي عظيم داده است.

اعزام بزرگ سپاه محمّد (صلي الله عليه و آله) از تهران، قوّت قلبي به ديگر
سپاهيان عزيز محمّد«ص» در سراسر جبهه­هاي نور عليه ظلمت بخشيد و دنيا را به شگفتي
و اعجاب واداشت كه ديدند پس از عزيمت 500 گردان رزمي تخصّصي به جبهه­ها، با يك
درخواست مسئولين، يكباره بيش از صد هزار بسيجي آموزش ديده به عشق لقاي محبوب، به
سوي جبهه­ها روانه شدند به اين اميد كه هر چه زودتر شرّ دشمنان اسلام را به خودشان
باز گردانند و جنگ را به سود اسلام خاتمه دهند و به احدي الحسين نائل آيند.

از ما چيزي ساخته نيست جز دعاي خير و پيروزي براي اين عزيزان خداجوي كه
ويژگيهاي آنان در اين آيه شريفه از سوره فتح يعني پيروزي چنين آمده است:

1-     نسبت به كفار و دشمنان اسلام خيلي سرسخت و شديد هستند و
هرگز سُستي و كاهلي در نبرد بي­امان با آنان از خود نشان نمي­دهند.

خداوند در آيه ديگري مي­فرمايد:

«يا اَّيُها
الَّذينَ‌ آمَنُوا قاتِلُوا الَّذينَ يَلُونَكُم مِنَ الْكُفّارِ وَ لْيَجِدُوا
فِيكُمْ غِلْظَةً، وَ اعْلَمُوا أَنَّ الله مَعَ المُتّقين».

(سوره توبه- آيه 123)

اي مؤمنان! با كافران از هر كه با شما نزديكتر است كارزار كنيد و بايد كفار در
شما درشتي و قدرت و پايداري حس كنند و بدانيد كه خداوند با تقواپيشگان است.

در برابر دشمنان هرگز سستي نكنيد و با قدرت و قوّت و ثبات و استواري با آنان
بجنگيد و كارزار كنيد و مطمئن باشيد كه خداوند همواره با شما رزمندگان خداجوي و
باتقوا است.

و اينچنين­اند رزمندگان عزيز اسلام كه با شدّت و صلابت و شهامت بر دشمنان بعثي
مي­تازند و هر گاه چند نفر از آن كافران را به جهنم فرستادند، با خوشحالي تبريك مي­گويند،
به اين معني كه ما نه انتقامجو هستيم بلكه براي خدا مي­جنگيم و براي اعلاي كلمة
الله بدون هيچ سازش و هيچ نرمنش دشمنان خدا را از پاي درمي­آوريم تا فتنه از زمين
برچيده شد و حكومت الله جايگزين حكومت طاغوت گردد.

2. دوّمين ويژگي پيروان صدّيق پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله، اين است كه با
دوستان و همكيشان و برادران مؤمن خود مهربان و رحيم و با عطوفت­اند. به يكديگر كمك
مي­كنند و به هم ياري مي­رسانند و هر گاه مصيبت يا مشكلي براي آنها رخ داد، به
ياري آنها مي­شتابند و از آنان دلجوئي مي­كنند.

3. همواره آنان را در حال ركوع و سجود و راز و نياز مي­بيني. چقدر اين ويژگي
بر رزمندگان عزيز، تطبيق مي­كند. راستي هر كس سري به سنگرهاي اين رادمردان بزند به
خوبي مي­بيند كه اين شيران بيشه توحيد، روزها سرگرم نبرد با دشمنان­اند و شبها در
حال مناجات و گريه و دعا و نيايش با پروردگار خود بسر مي­برند. و از اين راه چشم به
فضل و كرم خداوند دوخته­اند كه آنان را بيامرزد و از گناهان بگذرد و از آنها خشنود
شود.

آري! همانگونه كه آثار و قدرت و نيرومندي در بازوان آنان نمايان است، آثار
سجود و خضوع در چهره­هايشان پديدار مي­باشد.

بارالها! به اين سپاهيان محمّد صلي الله عليه و آله كه تنها براي كسب رضاي تو
و اعلام پيروي صادقانه از پيامبر و فرستاده تو كه درود فراوانت بر او و اهل بيتش
باد. با دشمنان تو مي­جنگند، به اينان قوتي فزونتر و استقامتي والاتر عطا فرما.

در بحث «دانستنيهايي از قرآن» شماره 60، فراز آخر به اشتباه «زادهم ايماناً»
چاپ شده بود كه با عرض معذرت «زادتهم ايماناً» مي­باشد.

امام خميني ثابت و استوار از آغاز تا كنون

سوادآموزي

«از جمله حوائج اوليه براي هر ملت كه در رديف بهداشت و مسكن بلكه مهمتر از
آنها است، آموزش براي همگان است. مع الأسف كشور ما وارث ملتي است كه از اين نعمت
بزرگ در رژيم سابق محروم و اكثر افراد كشور ما از نوشتن و خواندن برخوردار نيستند
چه رسد به آموزش عالي. مايه بس خجلت است در كشوري كه مهد علم و ادب بوده و در سايه
اسلام زندگي مي­كند كه طلب علم را فريضه دانسته است، از نوشتن و خواندن محروم
باشد. ما بايد در برنامه درازمدت، فرهنگ وابسته كشورمان را به فرهنگ مستقل و خودكفا
تبديل كنيم و اكنون بدون از دست دادن وقت و بدون تشريفات خسته كننده، براي مبارزه
با بيسوادي بطور ضربتي و بسيج عمومي قيام كنيم تا ان شاء الله در آينده نزديك، هر
كس نوشتن و خواندن ابتدايي را آموخته باشد….

من از ملت عزيز اميد دارم كه با همت والاي خود، بدون فوت وقت، ايران را به
صورت مدرسه­اي درآورند و در هر شب و روز در اوقات بيكاري، يكي دو ساعت را صرف اين
عمل شريف نمايند.

7/10/58

اگر آقايان منتظر باشند كه دولت اين كار را (مبارزه با بيسوادي) انجام دهد،
نمي­تواند انجام بدهد. الآن تقريباً هشتاد درصد يا 60 درصد -من اطلاع درست
ندارم-  ما بيسواد داريم. سوادي كه مي­گويم
يعني همين خواندن و نوشتن كه ما مي­خواهيم همه ايران انشاء الله سواد پيدا كنند.
نمي­خواهيم همه دكتر يا همه مهندس بشوند، مي­خواهيم همه بتوانند مقصود خودشان را
بنويسند…»

17/10/58

«از اينكه در اين يك سال آنطوري كه بايد مردم اقبال كنند، و وسائل فراهم باشد
براي نهضت سوادآموزي، نشده است ولي اميدوارم كه بعداً بشود. البته هر كاري كه
انسان شروع مي­كند، ابتداء شروع، اموري پيش مي­آيد كه پيش بيني نشده است و يك
احتياجاتي است كه در وقتي كه مشغول به خدمت هستند، احساس مي­شود و من اميد دارم كه
از اين به بعد، هم ملت ما و هم ملت اهتمام داشته باشند كه اين امر حياتي انجام
بگيرد…

شما سوادآموزان  در تمام كشور بدانيد
كه يك خدمتي داريد به اين انسان مي­كنيد كه بالاترين خدمت­ها است و روستائيان و
ساير قشرهاي بيسواد بدانند كه اين خدمت، خدمتي است كه بايد آنها با دل و جان قبول
كنند و گمان نكنند كه نميتوانند. اينطور نيست. هر انساني مي­تواند سوادآموزي كند و
مي­تواند انسان بشود. علم از مهد تا لحد است، از بچگي تا نزديك مردن است. دنيا
بايد باعلم و با عمل جهت دار اداره شود. پيرمرد و پيرزن هم مي­توانند آموزش
ببينند، مي­توانند تحصيل كنند، مايوس از خودشان نباشند.

جوان­ها، پيرها، بچه­ها، روستائي­ها و شهري­ها همه بايد كمك كند و در اين امر
مهمّي كه تمدّن شما، اسلام شما، انسانيّت شما و همه چيز شما تابع آن است و بسته به
آن است، همه بايد كمك كنند و انشاءالله سال ديگر از من باشم، ببينم كه سوادآموزي
به طور چشمگيري پيش رفته است و اگر نباشم خود شما ببينيد.

خداوند ان شاءالله به همه شما توفيق بدهد و به همه ملت ما توفيق بدهد كه هم
علم را ياد بگيريم و هم جهت علم را و هم مسلسل را براي آرامش دنيا به دست بگيرند و
هم تربيت نظامي را.»

6/10/59

«آن قشري كه حركت به سوي سوادآموزي را مي­خواهند به پايان برسانند، اميدوارم
اين كار بسيار با اهميت و بسيار با ارزش را با كمك همه قشرها به انجام برسانند.
دولت و ملت و خصوصاً قشرهاي روستايي، با همّت اين امر را به طور شايسته انجام دهند
و ان شاء الله اين نقيصه­اي كه ميراث رژيم شاهنشاهي نبوده است برطرف گردد و ملت ما
آگاه و فعال باشند.

در اين امر سوادآموزي كه يكي از باارزش­ترين امور است بايد همه قشرهاي ملت كمك
كنند، چه آنهايي كه مي­خواهند سوادآموزي كنند و چه آنهايي كه مي­خواهند ياد بگيرند
و چه ساير افراد. اگر اينهايي كه مي­خواهند آموزش بدهند، سستي بكنند يا آنهائي كه
مي­خواهند آموزش ببينند، سستي و اهمال بكنند، يا ملت كه پشتوانه همه امور است خودش
را بي­تفاوت نشان بدهد، اين بار به منزل نمي­رسد».

7/10/60

امام خمینی ثابت و استوار(سوادآموزی)

دانستنیهائی از قرآن(ویژگیهای سپاهان محمد(ص))

جنگ و سرنوشت انقلاب اسلامی

سفارشهای امیرالمومنین علیه السلام                        آیت الله العظمی منتظری

سخنان معصومین(عوامل رستگاری)

میزان تشخیص بین مسلمان و کافر        
                آیت الله مشکینی

برسی آیه میثاق                                               آیت
الله جواد آملی

پیام شهید

معاد                                                          
آیت الله حسین نوری

فتنه و ایمان                                                  آیت الله محمدی گیلانی

شریعت قبل از بعثت                                        حجة
الاسلام و المسلمین رسولی محلاتی

انتقاد ها و پیشنهادها(دشمنان خارجی)

فلسفه و اهداف حج                                          حجه
الاسلام اسدالله بیات

حقیقت اخلاق                                                حجه
الاسلام محمدحن رحیمیان

وقایع خونین 19دی در قم

یاران امامان(صفوان بن یحیی)            
                 سیدمحمد جواد مهری

درگوشه و کنارجهان

نظام اداری                                                  
محمدرضا حافظ نیا

پاسخ به نامه ها

نگاهی به رویدادها

رهنمودهای امام و آیت الله العظمی منتظری

رهنمودها

امام خميني

وقتي دولت و ملت باهم
همراه باشند هيچ قدرتي نخواهد توانست با آن مقابله كند.

20/3/65

اول بايد اخلاصتان را
قوي كنيد و بعد دنبال كارها برويد.

وحدت را حفظ كنيند،‌ از
هيچ قدرتي نترسيد و نگذاريد دشمن در جبهه­ها آرامش پيدا كند، مطمئن باشيد كه پيروزيد.

دفاع از جمهوري اسلامي
بر همه واجب است و بستگي به وحدت همۀ اقشار دارد.

29/4/65

صلح و حكميت تحميلي را
نمي­پذيريم راي مردم ادامه جنگ تا پيروزي است.

اوايل جنگ گفته شد كه
صدام سيلي خواهد خورد، صدام سيلي را خورده الان گيج است. او الان در حال گيجي است
و من خوف اين را دارم كه اگر ديوانه بشود بيشتر از اينكه الان هست، به كشور عراق
صدمات بيشتري وارد كند.

3/6/65

آيت الله العظمي منتظري

اين قدر در بعضي امور
مردم دستگيري نكنيد، احكام اسلام را با منطق و زبان خوش رواج دهيد.

برادران مسئول سعي كنيد
بيشتر به ميان مردم بروند و بدون واسطه از گرفتاريهاي آنان مطلع شوند.

وقتي تشخيص داديد كاري
به مصلحت مردم و انقلاب است،‌ بدون معطلي آن را انجام دهيد.

4/6/65

برادران مسئول بايد به
امور تزكيه و تربيت جوانان فوق العاده توجه و دقت كنند كه چه كساني در كلاسهاي درس
هستند و در ضمن درس دادن چه القائات و افكاري به جوانان ارائه مي­شود.

2/7/65

اگر معامله اقتصادي
مقدمه نفوذ ابرقدرتها شود، ملت ايران حاضر است گرسنگي بخورد و جنگ را اداره كند.

اگر در مصر چنين رهبري
ممتازي (امام امت) بود، مسلماً انقلاب مصر به پيروزي مي­رسيد.

14/8/65

آيت الله العظمي منتظري

مقام رهبري امام الان
براي ما از هر چيزي مهم­تر است بايد سعي كنيم عظمت مقام رهبري را حفظ كنيم آنچه به
ايمان ما و ايران ما آبرو داده است، رهبري امام است.

نگاهي به رويدادها

جنگ

طي عمليات فتح يك كه با
150 كيلومتر پيشروي نيروهاي ايران و كردهاي عراق با عبور از استان سليمانيه در
كركوك عراق انجام گرفت كليه تاسيسات نفتي كركوك و همچنين دكل تلويزيون و پايگاه
هوائي و مقر منافقين منهدم گرديد.

19/7/65

در عملياتي با نام رمز
«يا اباعبدالله الحسين(ع) ادركني» ارتفاع مهم 654 قصر شيرين در حمله گاز انبري
رزمندگان اسلام آزاد شد.

22/7/65

خلبانان ارتش اسلام
مجتمع جديد نفتي كركوك را بيماران كردند.

جنگنده ايران، هواپيماي
عراقي را بر فراز خارك شكار و سرنگون كرد.

23/7/65

حمله وحشيانه هواپيماي
عراق به فرودگاه شيراز 33 شهيد و مجروح بر جاي گذاشت.

24/7/65

يگان موشكي سپاه
پاسداران انقلاب اسلامي ساعت 15/21 پنجشنبه شب، بغداد را هدف يك فروند موشك زمين
به زمين قرار داد.

ايران تاسيسات نظامي و
اقتصادي بصره، خانقين و سليمانيه را از زمين و هوا درهم كوبيد.

26/7/65

صبح امروز چند واگن قطار
در حوالي انديمشك هدف تهاجم وحشيانه هوائي جنگيده­هاي عراقي قرار گرفت كه در اين
حمله 5 نفر شهيد و 15 نفر مجروح شدند.

27/7/65

دو هليكوپتر رژيم بعثي
منهدم و يك هليكوپتر ديگر توسط پيشمرگان كرد عراقي به غنيمت گرفته شد.

پل راه­آهن الگزيره (جسر
الهادي) كه راه­آهن بصره را به تاسيسات نفتي رميله متصل مي­كند آسيب كلي ديد.

30/7/65

دو هواپيماي مهاجم دشمن
از نوع سوخو 22 و ميگ 23 در حومه باختران و سردشت سرنگون شدند.

4/8/65

يك فروند هواپيماي ميراژ
2000 عراقي در باختران سرنگون شد.

5/8/65

علميات فتح 2 با تهاجم
گسترده رزمندگان سپاه و مبارزين كرد به تاسيسات برق و سد دوكان انجام شد.

3 جنگنده عراق ظرف ديروز
و امروز بر فراز باختران سرنگون شد.

8/8/65

به تلافي عمليات وحشيانه
رژيم صدام، مخازن ذخيره سوخت، نيروگاه برق «الحارثه»، انبارهاي كارخانه كاغذسازي،
تاسيسات راه­آهن و پتروشيمي بصره دردهم كوبيده شد.

10/8/65

جهان در اسلام

كلنگ ساختمان حوزه علميه
بعلبك لبنان به زمين زده شد.

توسط انقلابيون مسلمان
عراقي، يك عضو ارشد سازمان امنيت عراق بنام «محسن الشافع» به هلاكت رسيد.

17/7/65

انقلابيون مسلمان افغاني
مركز تلويزيون «فيض آباد» در بدخشان را منهدم كردند.

23/7/65

يك هواپيماي اف-16
اسرائيل توسط انقلابيون مسلمان لبناني در جنوب صيداسرنگون كه يكي از دو خلبان اين
هواپيما كشته و خلبان ديگر به اسارت انقلابيون مسلمان لبناني درآمد.

26/7/65

ميشل لولون كشيش فرانسوي
ضمن محكوم كردن تلاش غرب براي دگرگون ساختن تعاليم دين اسلام گفت: قرآن همواره
سرچشمه الهام بخش ارزشهاي اجتماعي، انساني و مذهبي باقي مانده و غرب از آن غفلت
كرده است.

27/7/65

دبير كميته مركزي حزب
كمونيست افغانستان بدست انقلابيون مسلمان بهلاكت رسيد.

دكتر «لينستاد» يكي از
شخصيتهاي علمي نروژ به دين اسلام تشرف يافت.

10/8/65

در حمله پليس رژيم مبارك
به نمازگزاران مسجد جامع اسيوط مصر يك تن شهيد و 20 تن ديگر مجروح شدند.

هندوها مساجد «اوتار
پرادش» را غارت كردند و اموال مسلمانان را به آتش كشيدند.

12/8/65

در پي اوجگيري قيام
مسلمانان در اسيوط مصر، رژيم مبارك در اين شهر حكومت نظامي برقرار كرد.

13/8/65

اخبار داخلي

11 گردان رزمي تخصصي از
شهر قم رهسپار مناطق عملياتي شدند.

انتشار طرح پيمان امنيتي
ايران به سازمان ملل، توطئه منطقه­اي كردن جنگ تحميلي را با بن بست روبرو كرد.

برق شهر فاو به شبكه
سراسري كشور پيوست.

ميزان خريد گندم از
كشاورزان از مرز 2 ميليون و سيصد هزار تن گذشت.

18/7/65

4 اسكله نصب سريع در
چابهار افتتاح شد.

20/7/65

گردانهاي تازه نفس
عملياتي از تهران به 16 شهر كشور به نيروهاي رزمي جبهه­هاي نبرد پيوستند.

«جان پاتيس» مدير پروژه
شركت كاسموس كه در تهران براي سازمان سيا جاسوسي مي­كرد دستيگرشد.

22/7/65

كاروان هداياي پرسنل
شهرباني به ارزش 21 ميليون ريال راهي جبهه­هاي نبرد شدند.

23/7/65

تعمير اساسي هواپيما
براي اولين بار در شيراز انجام شد.

30/7/65

در پي تجديد رابطه ميان
رژيم ساحل عاج و اشغالگر قدس، جمهوري اسلامي ايران روابط سياسي خود را با ساحل عاج
قطع كرد.

با تلاش پزشكان و تيم
جراحي بيمارستان افشار دزفول، يك بمب خوشه­اي كوچك از پاي يكي از رزمندگان اسلام
خارج شد.

1/8/65

200 شهر كشور پس از
پيروزي انقلاب به شبكه سراسري مخابرات پيوسته­اند.

6/8/65

حجت الاسلام والمسلمين
خامنه­اي: امروز استمرار و استحكام ولايت فقيه در وجود حضرت آيت الله العظمي
منتظري، اين وجود شريف و ذخيره واقعي و ارزشمند انقلاب ما خلاصه مي­شود.

10/8/65

جمعيت كل كشور بالغ بر
48 ميليون و 89 هزار و 597 (/597/089/48) نفر اعلام شد.

12/8/65

در يك مصاحبه تلويزيوني،
توسط 3 خلبان اسير عراقي جزئيات تازه­اي از همكاري كويت با عراق فاش شد.

13/8/65

نيروهاي رزمي تخصصي 13
شهر كشورمان در سالروز 13 آبان عازم جبهه­هاي نبرد شدند.

14/8/65

اخبار خارجي

استادان دانشگاه شهر
اسيوط مصر به حمايت از دانشجويان دستگير شده دست از كار كشيدند.

16/7/65

فرماندهي نظامي «ساف» از
تونس به عراق و يمن شمالي منتقل شد.

نفتكش يوناني براي دومين
بار طي هفته اخير هدف حمله موشكي هواپيماهاي عراقي قرارگرفت.

21/7/65

خروج مرحله­اي نيروهاي
شوروي از افغانستان آغاز شد.

دبير كل سازمان ملل:
خروج نيروهاي اسرائيل از جنوب لبنان تنها راه بازگشت آرامش به اين كشور است.

22/7/65

جنگنده­هاي عراقي يك
سكوي نفتي ابوظبي را بمباران كردند.

26/7/65

نيروهاي نظامي فلسطين
بطوركامل خاك تونس را تخليه كردند.

28/7/65

موساد يك متخصص سلاحهاي
هسته­اي را كه چندي پيش پرده از روي اسرار طرح­هاي اتمي برداشت، ربود

29/7/65

خلبان هواپيماي حامل
«ساموراماشل» فاش كرد كه در آسمان مورد هدف قرار گرفته است.

دفتر هواپيمائي رژيم
آفريقاي جنوبي در حراره در پي قتل مشكوك ساموراماشل به آتش كشيده شد.

فرمانده نيروهاي دريائي
ساف توسط سازمان موساد در آتن به قتل رسيد.

خبرگزاي فرانسه: رئيس
سازمان سيا از عربستان سعودي خواسه است به شورشيان نيكاراگوا و آنگولا كمك مالي
كند.

30/7/65

هزاران دانشجوي مصري طي
تظاهراتي مخالفت خود را با رژيم مبارك اعلام كردند.

1/8/65

در پي قطع روابط سياسي
سوريه و انگليس، سوريه حريم هوائي و بنادر دريائي خود را بر روي هواپيما و كشتي­هاي
انگليسي بست.

4/8/65

سفير جديد شوروي در
امارات: اگر ارسال اسلحه شوروي به عراق نبود وضع اين كشور در جنگ خطرناك مي­شد.

هزاران آمريكائي در
واشنگتن و 17 شهر ديگر آمريكا عليه سياست تجاوز كارانه ريگان تظاهرات كردند.

5/8/65

كشورهاي اروپائي درخواست
انگليس را براي تحريم سوريه رد كردند.

براي نخستين بار
تلويزيون انگليس كاربرد سلاح شيميائي را توسط عراق تأييد كرد.

6/8/65

آمريكا قطعنامه شوراي
امنيت مبني بر قطع حمايت اين كشور از ضد انقلابيون نيكاراگوا را وتو كرد.

رئيس جمهور سودان از
پذيرفتن جيمي كارتر خودداري كرد.

رژيم عراق براي برقراري
امنيت كركوك از تركيه تقاضاي كمك كرد.

7/8/65

هواپيماي حامل فرستاده
ويژه اميركويت با تعقيب جنگنده­هاي عراقي مجبور به فرود در خاك شوروي شد.

بدستور فهد، زكي يماني
وزير نفت عربستان پس از 24 سال بركنار شد.

8/8/65

نماينده دبيركل سازمان
ملل در سودان بعنوان عنصر نامطلوب از اين كشور اخرا شد.

بدنبال بركناري زكي
يماني وزير نفت عربستان قيمت نفت در بازارهاي جهان افزايش يافت.

10/8/65

روزنامه­هاي آمريكا
بركناري يماني را ناشي از افزايش نفوذ ايران در خليج فارس و در داخل اوپك توصيف
كردند.

12/8/66

سازمان اطلاعات دفاعي
آمريكا فاش كرد، عراق درحمله به جزيره سيري از خلبانان خارجي (بلژيكي، پاكستاني و
برزيلي) استفاده كرده است.

13/8/65

نبرد شديد شبه نظاميان
امل و فلسطيني در حومه جنوب بيروت 79 كشته و مجروح بجا گذاشت.

14/8/65

شهر لاهور پاكستان با
شعار «مرگ بر آمريكا» از كارتر استقبال كرد.

آمريكا برنامه بازديد
ناوگان جنگي خود از بندر كراچي پاكستان را لغو كرد.

15/8/65

ضد انقلاب

يك ايراني فراري كه با
همكاري پليس دانمارك ضد انقلابيون را به سوئد منتقل مي­كرد در استكهلم دستگير شد.

17/7/65

5 تاجر ضد انقلاب ايراني
به جرم قاچاق مواد مخدر در اطريش به زندانهاي طويل المدت محكوم شدند.

20/7/65

طي عمليات موفقيت آميز
عاشورا 2000 كيلو ترياك كشف و چندين قاچاقچي كشته و مجروح شدند.

26/7/65

احمد حامدي محافظ شاه
معدوم در استانبول به قتل رسيد.

4/8/65

انفجار بمب در زاهدان 10
مجروح به جاي گذاشت.

6/8/65

پاسخ به نامه­ها

تذكّر مهم

نامه­هاي بسياري از
برادارن و خواهران مي­رسد كه چاره­اي نداريم بجز ناديده گرفتن و به آن پاسخ ندادن.
و دليل اين كار، بي­اعتنايي به نامه­هاي خوانندگان عزيز مجله نيست بلكه دليل آن
اين است كه آدرس كامل و نام كامل يا يكي از اين دو را ندارند.

همه توقع دارند كه پاسخ
آنها در مجله درج شود غافل از اينكه در اين صورت، بايد تمام مجله را به اين بخش
اختصاص دهيم. لذا براي چندمين بار اين مطلب را متذكر مي­شويم كه تنها نامه­هائي در
مجله درج مي­شود كه پاسخ آنها براي عموم مفيد باشد يا به تشخيص هيئت تحريريه، عذر
نويسنده در عدم ذكر آدرس و نام كامل پذيرفته باشد.

بخش پاسخ به نامه­ها

دزفول- برادر، م- ل – ح
5/18

1-   
در رابطه با جبهه تشخيص معذوريت به دليل بيماري يا هر دليل ديگر وظيفه خود شما
است و ما نمي­توانيم اظهار نظر كنيم.

2-   
در مورد آن بيماري و تأثير آن بر ازدواج به پزشك مراجعه كنيد.

جبهه جنوب- برادر، م-گ-
ب

ضرري ندارد ولي راه
مطمئني نيست.

بروجرد- برادر،م م-گ 125

پدر ومادر شما خوب تشخيص
داده­اند شما وسواسي هستيد و نبايد به اين شك و وسوسه خود اعتنا كنيد حال اگر
برخود رحم نمي­كنيد حداقل براي رضاي پدر و مادر از اين كار دست برداريد بهترين
علاج وسوسه همين است كه به آن اعتنا نشود. در روايت است كه اگر به وسوسه شيطان
اعتنا نكنيد از شما مايوس مي­شود و از نظر روانپزشكي و تجربه نيز ثابت است كه بي­اعتنائي
به وسواس بهترين علاج است.

اهواز- برادر، مرتضي-
454

دست از آن كار برداريد
سلامتي خود را باز خواهيد يافت.

شيراز- برادر،‌م-ك

چگونه متوقعيد پاسخ آن
گونه سؤالات را به صراحت در مجله بنويسيم بهرحال توبه شما قبول است ان شاءالله. آن
عمل حرام است و آن آب نجس نيست. حالتي كه احساس مي­كنيد يك امر طبيعي است و علاج
ندارد.

تهران- برادر، م-ف 1405چ

ازدواج دو برادر با دو
خواهر هيچ مانعي ندارد و اعتقاد به شومي آن يك خرافه است. شما مي­توانيد بدون
موافقت پدر و مادر با خواهر زن برادر خويش ازدواج كنيد ولي نصحيت ما اين است كه
سعي كنيد با رضايت آنها اقدام نمائيد.

كرمان- برادر، ع-م-چ-ح

اگر دسترسي به خود آن
ساعت نيست بايد مثل آن و اگر مثل آن پيدا نمي­شود بايد قيمت آن را به ورثه آن
مرحوم برسانيد.

باختران- برادر، ص-ع-16

خدا را شكر كه آن لرزه
مانع خودكشي شما شد خودكشي يك نوع ديوانگي است. نگراني شما نسبت به آينده بي­مورد
است بر فرض كه در جاهاي مورد نظرتان به دليل سوء پيشينه كار پيدا نشود مگر همه
مردم زندگي خود را از كارمندي مي­گذرانند؟!‌ هزاران راه براي اداره زندگي وجود
دارد. فقط دو چيز سرمايه اصلي است همت و اميد. اگر اين دو را در خود ايجاد نمائيد
هيج جاي نگراني نيست.

اصفهان- خواهر، اكرم- 1

توبه قبول است ان‌‌شاءالله.
نمازهاي شما صحيح است و نيازي به غسل نيست ولي ولي از ادامه آن وضع بپرهيزيد كه
علاوه بر گناه همين ضرر را دارد كه الان مي­بينيد.

جبهه سومار- برادر
سرباز، 48-45 ل

متاسفانه ما پزشك نداريم
كه پاسخ شما را بگويد در اوقات مرخصي كه به شهر مي­آئيد به پزشك متخصص مراجعه
كنيد.

اردستان- برادر، م-د

گناه بزرگي مرتكب شده
ولي ربطي به ازدواج او ندارد.

تهران برادر، محمدرضا
راهبر

1-   
در مورد سؤالي كه دختر و پسر در دوران نامزدي عقد موقت خوانده­اند و پيش از
تمام شدن وقت يا بخشيدن باقيماندۀ آن عقد دائم خوانده­اند: عقد دائم آنها صحيح
نيست و اگر وقت عقد موقت تمام شده بر يكديگر حرامند و بايد عقد ديگري خوانده شود و
در اين مدت فرزندي اگر به وجود آيد به دليل جهل آنها حلال زاده است و اگر موردي را
به اين نحو سراغ داريد به آنها تذكر بدهيد تا دوباره صيغه عقد دائم را جاري سازند.

2-   
در موردي كه زن و مرد به خيال باطل بودن عقد سابق دوباره عقد خوانده­اند در
حالي كه عقد اول صحيح بوده عقد دوم هيچ اثري ندارد و لغو است و بر اساس همان عقد
اوّل زوجيت باقي است.

قهدريجان- برادر، اتحاد-
ج

حداقل با نامه­اي آنها
را متوجه سازيد كه نويسنده آن نامه­هاي زشت شما بوديد تا نسبت به يكديگر سوءظن و
بدبيني نداشته باشند.

سنندج- برادر، ا-ح-ك-ح

دوستي با برادر او به
هيچ وجه مانع ازدواج نيست بلكه بيشتر موجب الفت و دليل توافق و تناسب اخلاقي است
اقدام كنيد و نگران نباشيد.

برادر، الف 8045

احتمال كالي نيست اگر
يقين داريد هر چند بمقدار كم باشد ازدواج صحيح نيست و هيچ راه­حلي ندارد. جواب
منفي دادن پس از شش سال عهد و پيمان گر چه مشكل است ولي يك بار دندان بر جگر
گذاشتن بهتر از يك عمر گناه است با ازدواج باطل.

كهكيلويه (دهدشت)-
برادر، ن-ج

به پزشك متخصص بيماريهاي
مجاري ادرار مراجعه كنيد و اگر از آن جهت سالم هستيد حتماً بيماري شما رواني است و
بايد به روانپزشك مراجعه نمائيد. اگر آدرس بدهيد برخي توضيحات داده خواهد شد.

برادر(هـ 24)

با خواهر او ازدواج
نكنيد ولي با خواهرزاده و برادرزاده او مي­توانيد ازدواج كنيد.

نهاوند- فيروزآباد-
برادر محمد-م

كسي كه خودكشي كرده يك
مسلمان گناهكار است مانند ساير گناهكاران، در مراسم تشييع و تدفين و مجلس فاتحه او
شركت كنيد. البته خودكشي گناه كبيره است و خداوند در قرآن وعدۀ عذاب دردناك بر آن
داده است.

شيراز- برادر،‌ب-م

آري خداوند توبه جدي و
واقعي گناهكاران را هر چه بدعمل كرده باشند مي­پذيرد ان شاءالله. سعي كنيد در
زندگي،‌ گذشته خويش را جبران نمائيد.

تيران اصفهان- خواهر
ريحانه،‌ ش-د

ممكن است او راست گفته
باشد ولي مساله چنين است كه اجازه پدر شرط است. ضمناً تا قبل از خواندن عقد
شرعي  با همه شرايط از هر گونه رابطه­اي با
او اجتناب كنيد و مواظب باشيد كه شيطان در كمين است.

اهر- برادر، ش-ف

رنجنامۀ شما كه حاكي از
فرط علاقه و دلسوزي شما نسبت به انقلاب بزرگ اسلامي بود رسيد ما ضمن اينكه خود را
با شما در آن درددلها شريك مي­دانيم، خرسنديم كه افرادي چون شما، آگاهانه و دلسوز
هستند و از توطئه­هاي دشمنان داخلي و خارجي كاملاً باخبر و مطلع مي­باشند. و اين
خود نويدي است كه آيندۀ انقلاب را بيمه مي­سازد.

اروميه- برادر الهيار
امام دوست

اطلاعات خود را با سپاه
پاسداران انقلاب اسلامي منطقه در ميان بگذاريد.

قم- اداره بازرگاني
برادر…

1-   
حداقل يك  نام رمزي مي­نوشتيد.

2-   
شما بايد طبق حكم دادگاه عمل كنيد و نسبت به ضرري كه سازمان زمين شهري به شما
وارد ساخته نيز به دادگاه شكايت كنيد.

اصفهان- برادر،‌ ع-ا-ش-س

1-   
توبه كنيد و از آن كار دست برداريد. هيچ جاي نگراني نيست.

2-   
اگر به وسيله پدر و برادر آنها نمي­توانيد مانع ادامه حركات منافي عفت آنان
بشويد مسئولين انتظامي را در جريان قرار دهيد.

مشهد- برادر علي، ن- پ

گناهكاري كه توبه كرده
است اگر اكنون عادل باشد مي­تواند به او اقتدا كرد.

پيرانشهر- برادر، آرش-م

آري مي­شود چنين باشد
شما بي­جهت او را طلاق داده­ايد اگر توضيح خواستيد آدرس بدهيد.

بهشهر- برادر، م-د

البته نبايد دروغ
بگوئيد. دروغ از گناهان كبيره است ولي توبه كافي است و چون دروغ شما به كسي ضرر
نمي­رساند لازم نيست آن افراد را در جريان قرار دهيد.

تهران- برادر، ح-ن- ب

شما اشتباه مي­كنيد و آن
حالتي كه به شما دست مي­دهد موجب جنابت نيست. براي رفع ناراحتيهاي رواني بايد به
روانپزشك مراجعه كنيد.

بهبهان- برادر، ج-ف-ك…

آن سخن بي­اساس است
اقدام نمائيد.

اصفهان- برادر، م-ع

حالتي كه احساس مي­كنيد
يك امر طبيعي است و آن را نمي­توان يك عمل ناپسند ناميد نگران نباشيد.

كاشان، برادر جهانگير- ب

بدگماني شما به همسرتان
يك گناه بزرگ است با اين كه هيچ دليلي نداريد و شما معترفيد كه او متعهد و متدين
است و به احتمال قوي منشأ بدبيني در خود شما و مربوط به سوابق خودتان است قدري فكر
كنيد و گذشته خويش را به ياد بياوريد و آن روزي را كه پرده­ها بالا مي­رود و
عذرخواهي پذيرفته نمي­شود در نظر بگيريد و در مواقعي كه همسر بيگناه خود را محاكمه
مي­كنيد فكري به حال خود در آن محاكمه كه چيزي را فروگذار نمي­كند بنمائيد.

اهواز، برادر، الف- ب
111* صالح آباد- برادر،‌ ح-د

ما پزشك پاسخگو نداريم
لطفاً به پزشك مراجعه كنيد.

برادر محمدحسين-ب

نااميدي از رحمت خداوند
بدترين گناه است. هرچه گناه بزرگ باشد نبايد انسان از رحمت الهي مايوس شود لازم
نيست از آن شخص عذرخواهي كنيد اگر در نامه توضيح بيشتر بدهيد با ذكر آدرس ممكن است
راه­حلي ارائه شود.

سبزوار- برادر، غ-اشرفي

زن برادر نامحرم است
مانند زن بيگانه در سفر و غير سفر فرق نمي­كند!

سومار- برادر علي-ب

هرگونه ارتباط و طرح
دوستي با يك دختر نامحرم حرام و گناه است.

گناباد- خواهران، م-الف
و…

اگر نصحيت پذير نيست
خانواده­اش و سپس مدير مدرسه را در جريان قرار دهيد.

لارستان- برادر علي-غ

زن بر شما حرام نيست ولي
در مورد آن مساله از دفتر امام به آدرس قم- دفتر استفتاء امام سؤال نمائيد.

نجف آباد- برادر، م-ب

غسل لازم نيست و نمازتان
صحيح است.

اروميه- برادر،‌ ع-غ
42469

فقط در مورد نماز و
رعايت مسائل مذهبي با او سختگيري كنيد و در ساير جهات اخلاق او را تحمل نمائيد.

بابلسر- خواهر، آ-ح-س- خ

1-   
هر گونه رابطه دوستانه با نامحرم حرام است هر چند تصميم قطعي بر ازدواج داشته
باشند.

2-   
آري گناه شهيد هر چه باشد بخشيده مي­شود.

تيران نجف آباد- خواهر،
فاطمه 95

او را تهديد كنيد كه اگر
دست برندارد به پدر و مادر اطلاع خواهيد داد حتماً اين كار را بكنيد و خجالت نكشيد
كه عواقب وخيمي دارد گذشه از اين كه شما نيز مرتكب گناه مي­شويد.

تهران- برادر عليرضا-
الف- 1344

صيغه به آن نحو باطل است
به رساله مراجعه كنيد يا از كسي كه اهل اطلاع است بخواهيد براي شما بخواند.

گيلانغرب- برادر محمد
شفيع چ-ي

شما اشتباه مي­كنيد
همسرتان خوب و مناسب است و آنچه را شما نقص مي­دانيد تأثيري در زندگي زناشوئي
ندارد و قابل جبران است چشم طمع از ديگران بردارد و به آن چه خداوند نصيب فرموده
راضي و قانع باشيد.

اصفهان- برادر، م. مجروح

باز هم به او تاكيد كنيد
اگر يقين ندارد ازدواج صحيح است و بر شما تكليفي نيست.

زرند كرمان- برادر- م-ش

توضيح آن مساله اين است
كه اگر مادرتان فرزند خواهر شما را شير بدهد خواهر شما بر شوهرش حرام مي­شود چه آن
فرزند پسر باشد و چه دختر. ولي اگر فرزند شما را شير بدهد اشكالي پيش نمي­آيد
البته منظور شير دادن بمقدار كافي كه موجب محروميت است. شرايط و مقدار آن را در
رساله بخوانيد.

بجنورد- برادر، ز-ت- ك

ازدواج شما صحيح است.

اهواز- برادر، م-ح-ن-
ر*برادر، ص-1-1

ازدواج شما با او اشكالي
ندارد.

تهران- برادر، ا-س- د11

مي­توانيد با او ازدواج
كنيد.

انديمشك- برادر،
م-ش*برادر م-م- خزّاق

سعي كنيد آنها را راضي
نمائيد و اگر نشد به دادگاه مدني خاص شكايت كنيد.

اصفهان- خواهر، د-ن-ق

سئوال خود را از دفتر
امام به آدرس- قم- دفتر استفاء حضرت امام بپرسيد.

قسمت دوم

قطعنامه 425 شوراي امنيت
در لبنان به نفع كيست؟!

موضع فلسطينها:

علي رغم آنكه قطعنامه،
وجود مسلحانۀ فلسطينها را به صراحت ذكر نكرده، ولي مقاومت فلسطين متوجه شد كه متن
قطعنامه و نقش نيروهاي بين الملل با موقعيت آنها برخورد دارد، لذا موضع فلسطين
نسبت به اين قرارداد در ابتداي كار بصورت بي­اعتنائي به آن بود. زيرا بيم آن ميرفت
كه اين قطعنامه به عنوان لغو توافقنامۀ قاهره ميان آنها و دولت لبنان تلقّي شود كه
در آن به فلسطينيها اجازۀ فعاليت در جنوب لبنان و متشكل نمودن خود در لبنان را مي­دهد
و بخصوص آنكه در صورت بروز تضاد ميان تعهدات اعضاي سازمان ملل در برابر مقررات
منشور ملل متحد با هر تعهد بين المللي ديگر، قوانين بين المللي، اولويت را به
تعهدات مربوط به آن منشور مي­دهد لذا از ترس آنكه بر اساس اين قانون، عده­اي
توافقنامۀ قاهره را ملغي تلقي كرده و فلسطينها از فعاليت مسلحانه در جنوب لبنان
منع شوند، فلسطيني­ها هر گونه قيدي بر حركت مقاومت فلسطين را رد كرده و دربارۀ
قطعنامه شوراي امنيت اينگونه سخن مي­گويند:

«امكان ندارد ما چيزي را
بنام آتش بس بپذيريم، و ما اين مسئله را به استناد قانون ملل متحد مي­گوئيم، آنهم
به آنگونه كه از آن درك كرده­ايم و مقرّ طبيعي نيروهاي بين المللي همان نقاط
برخورد است» (جورج حبش- النهار 31/3/78)

و دربارۀ فرستادن
نيروهاي بين الملل به جنوب، عبدالمحسن ابوميزر، سخنگوي رسمي سازمان آزاديبخش
فلسطين مي­گويد:

«هيچكس در دنيا انتظار
هر گونه تصميم گيري را در اين باره از ما نداشته و ما حق آنرا نيز نداريم زيرا ملت
ما هنوز خارج از كشورش زندگي مي­كند.» (السفير)

پس فلسطينها موضع اوليۀ
خود را نسبت به قطعنامه اعلام كردند و هر گونه نقشي براي نيروهاي بين الملل كه
مانع از فعاليت آنها باشد را رد كردند، ولي در واقع با دبير كل سازمان ملل، براي
استقرار نيروهاي بين المللي همكاري كرده تا اينكه عقب نشيني نيروهاي اسرائيلي را
تضمين و نيروهاي خود را بازسازي و در منطقه مستقر كنند كه در اين ميان بارها با
نيروهاي بين الملل برخورد كرده خصوصاً با نيروهاي فرانسوي كه سعي مي­كردند فلسطينيهاي
مسلّح را از ورود به منطقۀ تحت كنترل خود منع كنند و در نتيجه فرمانده نيروهاي
فرانسوي «سالون» بر اثر تيراندازي بعضي از فلسطينهاي مسلّح به شدت زخمي شد.

فلسطينيها در جنوب لبنان
خود را محكم نگه داشتند زيرا مي­دانستند كه خلع سلاح آنها در اين منطقه نقش سياسي
آنها را نيز در بحث پيرامون مسئله فلسطين منتفي كرده و مجال موفقيت بزرگي را به
راه حلهاي آمريكائي، مخصوصاً بعد از امضاي قرارداد كمپ ديويد كه در جهت نفي سازمان
آزاديبخش فلسطين از طرح صلح عمل مي­كردند مي­دهد. لذا كوشش زيادي براي استقرار
مجدد نيروهايشان در منطقۀ تحت كنترل نيروهاي بين المللي نموده و مانع از تسلط اين
نيروها بر «پل قاسميه» و دسترسي به «شهر صور» شدند. در همين حال فلسطينها وانمود
كردند كه كمك به برقراري آرامش در جنوب لبنان مي­كنند، زيرا اعلام كردند كه از
سرزمينهاي لبنان به سوي زمينهاي اشغالي آتش نخواهند گشود و به ارتش لبنان اجازۀ
عبور از «پل قاسميه» را خواهند داد تا در مرز مستقر شوند كه البته اسرائيل با
استفاده از ميليشياهاي مرزي به رهبري «سعد حداد» مانع از اين استقرار شدند.

ولي مشكل بي­اعتمادي در
ميان اهالي جنوب نسبت به فلسطينها بوجود آمده كه علت آن برداشت­ها و برخوردهاي
اشتباهي است كه از سازمانهاي فلسطيني دربارۀ اين اهالي سر مي­زد. نفوذ عناصر ديگري
از اين مسأله، ترس اهالي از عكس العمل اسرائيل نسبت به اعمال فلسطينيها و استقرار
مجددشان، و پشتيباني اين سازمانها از احزاب مختلف لبناني، موجب برخوردهاي ناخوشايندي
در روستاها و مناطق جنوب شد كه دشمن توانست در حملۀ سال 1982 خود، سوء استفادۀ
زيادي از اين برخوردها كرده و به آساني وارد بسياري از مناطق شد و حالتي از
استقبال براي خود را در ابتداي امر ايجاد نمود، ولي آگاهي افراد مخلص و كوششهاي
روحانيون و فداكاري جوانهاي مؤمن، اجازه نداد كه اين حالت استقبال دوام چنداني
داشته باشد و منطقه به سرعت عليه مهاجمين صهيونيست منفجر شد.

ضمناً موضع «الحركة
الوطنيه» (حركت ملّي) نسبت به اين قطعنامه اختلافي با مقاومت فلسطين به دليل
پيماني كه بين آنها بوده و پشتيباني مقاومت از حركت ملّي، نداشت.

جبهۀ لبناني

به ادعاي اين جبهه نگاه
كردن به حملۀ اسرائيل بدون نگاه به فلسطينيهاي مسلّح و فعاليت چريكي آنها كه- بنظر
اينها سبب اين اشغال بوده­اند- مانند نگاه كسي است كه با يك چشم مي­بيند، يعني اين
جبهه حملۀ اسرائيل و وجود مسلحانۀ فلسطينها را مساوي دانسته است، اين مطلب بر زبان
شمعون آمده است:

«ملاحظه مي­كنم مسئوليتي
كه اهميتي به موضوع اشغال جنوب لبنان توسط اسرائيل مي­دهند، قضيه اشغال را فقط از
يك زاويه معيني مي­بينند مثل اينكه خداوند آنها را با يك چشم آفريده است، اسرائيل
بايد عقب نشيني كند و عقب نشيني هم خواهد كرد، ولي من مي­گويم كه در كنار آن بايد
سببي كه اسرائيل را وادار بر حمله به جنوب كرد را معالجه نمائيم. ديگر چيزي بنام
توافقنامۀ قاهره وجود ندارد، بايد وجود مسلحانۀ فلسطينها را از بين ببريم.»
(روزنامۀ النهار- 11/4/78)

يعني جبهۀ لبناني قصد
داشت اين حمله را انگيزه­اي براي لغو توافقنامۀ قاهره قرار دهد و اين كار همان
پايان دادن به وجود مسلحانۀ فلسطينها است كه توسط اين توافقنامه، فلسطينها مجاز
بودند در جنوب بمانند و فعاليت داشته باشند. و اين هدف را جبهۀ لبناني با تغيير
نگهاني اوضاع لبنان در 1975 و برپا نمودن جنگ داخلي، سعي در تحقق آن كرد زيرا بنظر
اين جبهه- وجود مسلحانۀ فلسطينها در لبنان گروههاي مسلّح را قوت بخشيده و آنها را
دلگرم نموده كه اطلاح رژيم و لغو امتيازات مارونيها را مطالبه كنند. بر اساس اين
سياست و براي رسيدن به چنين هدفي، جبهۀ لبناني روابطش را با دشمن اسرائيلي برقرار
كرد و اين روابط در سال 1982 به بالاترين حد خود رسيد. اين جبهه ميليشياهاي مرزي
بفرماندهي سعد حداد را نيز تأييد و براي آنها يك پوشش سياسي ايجاد نمود. اين
ميليشيا در پرتو ايجاد يك پوشش سياسي براي اسرائيل كه بتواند در مسائل داخلي لبنان
دخالت و بر اوضاع محلي آن تأثير گذاشته و تمام مقررات بين المللي را تحت اين پوشش
زير پا گذارد، بهترين خدمت را به اسرائيل كرد بدون آنكه هيچگونه اشكال بين المللي
براي اسرائيل ايجاد شود. ضمن آنكه اين ميليشيا يك كمربند امني در منطقۀ نوار مرزي
تشكيل داده كه امنيت دشمن را تضمين مي­كند.

شار مالك در رابطه با
موضع جبهۀ لبناني نسبت به قطعنامه، مي­گويد:

«اين قطعنامه پيش از
آنكه حامي لبنان باشد، از اسرائيل حمايت مي­كند زيرا مسألۀ وجود فلسطينها در لبنان
را چه از نزديك و چه از دور حل نمي­كند.» و اضافه مي­كند: «اين سخن كه لبنان توسط
اين قطعنامه به ضمانتهاي بين المللي جديدي دست يافته است، سخني باطل است، زيرا در
اين قطعنامه هيچ ضمانت جديدي- كه از قبل لبنان داراي آن بوده- وجود ندارد.» و
بدنبال آن مي­گويد: «هدف سازمان ملل تأمين صلح و امنيت جهاني بوده و هيچ موضوع
بخصوصي براي لبنان ندارد.» (تاريخ لبنان الحديث- ج 3- ملحم قربان- ص 456)

اين ديد نسبت به قطعنامه
از موضع جبهۀ لبناني نسبت به وجود فلسطينها گرفته شده زيرا جبهۀ لبناني خواهان
پايان دادن به وجود مسلحانۀ فلسطينها در تمام لبنان و بي­طرف شدن لبنان نسبت به
مسئله نبرد با اسرائيل است.

در اينجا فقط به طرح
مواضع اين قدرتها اكتفا كرديم، زيرا اينها تشكيل دهندۀ نيروهاي فعال و مؤثر در
اوضاع سياسي محلي و جهاني، در آن برهه از زمان بودند بدين سبب كه موضعگيري نسبت به
قطعنامه بسته به جوّ سياسي موجود در سطح بين اللملي، منطقه­اي و محلي بوده و جريان
وقايع سياسي نيز متأثر از مواضع اين قدرتها بود.

1-   
متن قطعنامۀ 425:

شوراي امنيت، پس از
اطلاع بر گزارشهاي نمايندۀ دائمي لبنان و نمايندۀ دائمي اسرائيل و پس از شنيدن
سخنان آنان، با ابراز توجه خاص خود نسبت به دگرگوني اوضاع در خاورميانه و تأثير آن
در رابطه با برقراري صلح جهاني، و ضمن اعلام اينكه وضعيت فعلي مانع از برقراري صلح
عادلانه در خاورميانه است:

1-   
خواهان احترام كامل تماميّت ارضي لبنان وحاكميت و استقلال سياسي آن در ضمن
مرزهاي بين المللي شناخته شده است.

2-   
از اسرائيل مي­خواهد تا عمليات نظامي خود را عليه تماميّت ارضي لبنان فوراً
متوقف ساخته و نيروهايش را بلافاصله از تمام سرزمينهاي لبنان خارج سازد.

3-   
در صورت درخواست دولت لبنان، يك نيروي موقت تحت فرمان خود وزير نظر سازمان ملل
به جنوب لبنان گسيل خواهد داشت تا نسبت به عقب نشيني نيروهاي اسرائيلي مطمئن و صلح
و امنيت جهان را تثبيت و دولت لبنان را در تأمين حاكميت مجدّد خويش در منطقه ياري
بخشد. ضمناً افراد اين نيرو بايد از سوي كشورهاي عضو سازمان ملل تأمين گردد.

4-   
از دبير كل سازمان ملل مي­خواهد تا در مدت 24 ساعت، گزارشي از چگونگي اجراي
اين قطعنامه ارائه دهد.

اين بود متن كامل
قطعنامۀ 425

دبير كل سازمان ملل،
گزارش خود را كه در مادّۀ چهارم قطعنامه آمده است، ارائه كرد و شوراي امنيت، آن را
به عنوان قطعنامۀ 426 تلقي نمود. در اين قطعنامه تعداد افراد نيروي بين المللي و
كيفيت فعاليت آنها بيان شده است. و مهمترين نكات اين قطعنامه به قرار زير است:

–        
اين نيروها شامل چهار هزار نفر مي­باشد (كه بعداً به شش هزار افزايش يافت).

–        
دستورات لازم به «سيلاسويو»- مسئول نيروهاي بين المللي در خاورميانه- داده شود
تا با دو دولت اسرائيل و لبنان تماس گرفته و دربارۀ چگونگي عقب نشيني نيروهاي
اسرائيلي و ايجاد يك منطقه آزاد براي عمليات نيروهاي سازمان ملل بتوافق رسد.

–        
برنامۀ كار نيروهاي بين الملل:

الف- تأكيد بر عقب نشيني
اسرائيل تا مرزهاي بين المللي.

ب- ايجاد يك منطقه
عملياتي با توافق همۀ اطراف دست اندر كار و حفاظت از اين منطقه. و بدينصورت
نيروهاي بين الملل آتش بس ميان اطراف درگير را تحت نظر داشته، خالي بودن منطقه
عمليات از سلاح را تأمين و هر گونه تحرّكي جهت ورود به اين منطقه يا خروج از آن را
با دقت زير نظر گرفته و مانع از ورود افراد مسلّح خواهند شد. بعلاوه گشت زني در
منطقه به عهدۀ آنان مي­باشد.

– نيروهاي بين المللي زير
نظر شوراي امنيت بوده و جز با دستور آن، عقب نشيني نخواهند كرد و مأموريت آنها
منحصر در جنوب است.

– نيروهاي بين المللي
اجازه استفاده از اسلحه براي دفاع از خود را دارند و هچنين مجازند جلوي هر نيرويي
كه مانع از انجام مأموريت نيروهاي بين المللي مي­شود، بگيرند.

4- نقد و بررسي مضمون دو
قطعنامه:

– با مطالعۀ دقيق مقدمه
قعطنامۀ 425 مشخص مي­شود آنچه كه شوراي امنيت را نگران كرده بهم خوردن اوضاع
خاورميانه و تأثير آن بر صلح جهاني است كه مانع از برقراري صلحي عادلانه در
خاورميانه است.

پس هدف، نگهداري صلح
جهاني! و نگهداري عمليات صلح ذلّت باري است كه توسط آمريكا و با موافقت شوروي
انجام مي­پذيرد.

اين صلح بين المللي طبق
قانون بين الملل و منشور ملل متحد بمعني حق هر كشور است در زندگي مسالمت آميز و
حفظ امنيت خويش. و در نتيجه اسرائيل كه يك دولت قانوني در سازمان ملل است نيز
نبايد به امنيت آن تجاوز كرد، و وضعيت موجود در جنوب تاثير بر امنيّت اسرائيل و بر
تلاشهاي آمريكا براي برقراري صلحي است كه مساله فلسطين را خاتمه يافته مي­داند و
اسرائيل را به عنوان يك كشور به رسميت شناخته شده از سوي ساير كشورهاي منطقه
معرّفي مي­كند.

–        
مادۀ اول اين قطعنامه عبارت است از يادآوري منشور ملل متحد و مطلب تازه­اي
ندارد و هيچ تضميني براي لبنان در آن نيست جز تاكيد مجدد بر استقلال لبنان كه از
سوي سازمان ملل برسميت شناخته شده و بر اساس منشور اين سازمان لازم است حاكميت،
استقلال و تماميّت ارضي لبنان همچنان محترم بماند.

–        
مادۀ دوم همان است كه در رابطه با پذيرش قطعنامه و تقاضاي اجراي آن فقط بر آن
مادّه تكيه شده است، و در اين بخش تنها يك مطلب در جهت منافع لبنان به چشم مي­خورد
و آن درخواست از اسرائيل است كه فوراً از تمام زمينهاي لبنان عقب نشيني كند و تمام
عمليات نظامي­اش را عليه تماميت ارضي لبنان متوقف سازد، ولي اين دعوت براي عقب
نشيني نيروهاي اسرائيلي يك طرفه نبوده و بدون يك ضمانت اجرايي براي تامين امنيت
اسرائيل و حمايت از آن در مقابل عمليات چريكي نمي­باشد زيرا در ماده سوم مشخص مي­شود
كه اسرائيل در مقابل چه قيمتي بايد نيروهايش را از لبنان خارج سازد.

–        
طبق آنچه در ماده سوم آمده است، بايد يك نيروي موقت زير نظر سازمان ملل و
شوراي امنيّت و بدون دخالت دبير كل تشكيل شود. (فرق ميان اين دو موضوع را بعداً‌
هنگام بحث پيرامون چگونگي فعاليت اين نيروها خواهيم دانست). و هدف اين نيرو برقراري
صلح و امنيت بين المللي است كه در قطعنامه 226 چگونگي فعاليت آنها مشخص شده است.
اين نيرو منطقه­اي خالي از سلاح را ايجاد مي­نمايد كه در آن هر گونه فعاليت نظامي
ممنوع بوده و هر تحركي براي ورود به اين منطقه يا خروج از آن را تحت نظر گرفته و
از ورود افراد مسلّح جلوگيري كرده و اجازه دارد براي دفاع از خود و براي جلوگيري
از هر نيرويي كه مزاحم انجام وظيفه آنها است، از اسلحه استفاده نمايد.

همچنين هدف اين نيرو،
اطمينان از عقب نشيني اسرائيل و كمك به دولت لبنان براي تضمين حاكميّت مجدّدش بر
جنوب لبنان مي­باشد.

اين ماده (سوم) مستلزم
بحثي عميق و آگاهانه است كه بتواند جداي از واقعيت موجود، تمام ابعادي كه آن را
فرا گرفته و شيوه­اي كه در تحرير آن به كار برده شده است را بررسي كند، زيرا
پذيرفتن اين قعطنامه بمعني تعهد كامل نسبت به تمام متن آن است چون معني ندارد سخن
از واقعيت موجود گفته شود بدون آگاهي از متن قطعنامه و آثاري كه به دنبال اجراي آن
مترتب خواهد شد.

در هر صورت بحث دربارۀ
اين مادّه، مستلزم بحث در دو بخش است:

الف- ماهيّت اين نيروها.

ب- نقشي كه به آنها محول
شده است بر اساس متن قعطنامه و تجربه انجام گرفته.

الف- ماهيت اين نيروها:

در اين بحث استناد مي­كنيم
بر نظر دكتر جورج ديب كه معتقد است اين بخش با زيركي خاصّي برشته تحرير درآمده است
زيرا بر اساس آن مي­توان نيروهاي بين الملل را به يك نيروي باز دارنده يا يك نيرو
براي برقراري صلح تحميلي تبديل نمود.

نيروهاي بين الملل دو
گونه است: نيرويي براي حفظ صلح كه وظيفه­اش نگهداري وضعيتي است كه قبل از درگيري
بوده و نگهداري وضعيتي كه در حين آتش بس به وجود آمده است. و نيروهايي ديگر براي
ايجاد صلح كه وظيفه­اش تغيير حالت موجودي است كه به نظر شوراي امنيت مانع از
برقراري صلح مي­باشد و ايجاد وضع جديدي كه موافق با نظر شوراي امنيت باشد.

شوراي امنيت براي
نگهداري صلح از صلاحيتهايي كه در ماده ششم از منشور ملل متحد به آن داده است
استفاده نموده، ولي براي برقراري صلح، شوراي امنيت نيروهايي را تشكيل مي­دهد كه در
مادۀ هفتم منشور ملل متحد، صلاحيت تشكيلش به اين شورا واگذار شده است.

بخش ششم مربوط به حل
اختلافات از راه­هاي مصالحت آميز است در صورتي كه بخش هفتم مربوط است به تدابير
امنيتي و كيفرهايي كه شوراي امنيت براي رفع و حل هر مشكلي كه بنظرش صلح و امنيت
بين المللي را در اين برهه تهديد مي­كند، به مرحله اجرا مي­گذارد.

تشكيل نيروهاي بين الملل
در سال 1956 در مصر نمونه­اي از نيروهاي حفظ صلح و آرامش است، در صورتي كه نيروهاي
بين المللي كه در سال 1950 در كره تشكيل شد، نمونه­اي از نيروهاي برقراري و تحميل
صلح است. شناختن اين دو نيروهاي بين المللي مي­تواند نتايج حاصل از هر يك از آنها
را براي ما روشن سازد:

1-   
نيروهاي بين المللي براي حفظ و نگهداري صلح:

الف- اساسي­ترين شرط
براي پيدايش اين نيروها در سرزمينهاي هر كشور، موافقت آن كشور است كه در صورت بدست
نيامدن آن موافقت، پيدايش چنين نيروهايي در خاك آن كشور غيرممكن است.

ب- هر گاه كشور مورد نظر
بخواهد، اين نيروها بايد از خاكش خارج شوند.

ج- آخرين شرط براي
پيدايش نيروهاي حفظ صلح در خاك هر كشوري، برقراري آتش بس قبل از آمدن نيروهاي بين
الملل است.

طبق معمول در جهان كه به
صورت يك عُُرف بين المللي درآمده است،‌ هيچ واحدي از نيروهاي اعضاي دائمي شوراي
امنيت در اين نيروها شركت نمي­كند.

2-   
نيروهاي بين المللي براي برقراري صلح:

الف- شرط اساسي براي
وجود اين نيروها، اين است كه شوراي امنيت تشخيص دهد كه وضع در منطقه مورد نظر
بگونه­اي است كه صلح بين المللي را به خطر انداخته است و بر اساس آن، شورا تصويب
مي­كند كه نيرويي جهت برقراري صلح به منطقه درگيري اعزام كند.

ب- عقب نشيني اين نوع
نيروها در اختيار كشور مورد نظر نيست بلكه در اختيار شوراي امنيت مي­باشد. و خود
شورا مسئول اين نيروها است، بعكس نيروهاي حفظ صلح كه مستقيماً زير نظر دبير كل مي­باشد.

با توجه به اين فرق­ها
مشخص مي­شود كه:

–        
دربارۀ تشكيل نيروهاي بين المللي در جنوب لبنان هيچ اشاره­اي به حفظ صلح در
قطعنامه نشده است،‌ علي رغم آنكه اين نيروها بر اساس مادّه ششم منشور ملل متحد عمل
مي­كنند. بلكه قطعنامه مذكور از واژۀ ديگري در اين باره استفاده نموده و آن تثبيت
صلح و امنيت بين المللي است! و كلمۀ «تثبيت» متضّمن پشتيباني و حمايتي است كه بجز
با نوعي دخالت امكان پذير نمي­باشد و اگر اين دخالت همه جانبه شود بحدّي كه حالت
يك جنگ گسترده را به خود بگيرد، در آن صورت بمعني برقراري وضعيت جديد با استفاده
از زور خواهد بود و اين دقيقاً همان چيزي است كه نيروهاي برقراري صلح انجام مي­دهند
كه همان تحميل صلح با زور اسلحه است.

–        
اين نيروها مستقيماً زير نفوذ شوراي امنيت خواهد بود.

–        
وجود نيروهاي فرانسوي در ميان اين نيروها است علي رغم آنكه فرانسه كشوري است
با عضويت دائم در شوراي امنيت.

–        
عقب نشاندن اين نيروها جز با تصويب شوراي امنيت انجام نمي­گيرد.

تمام اين مسائل
نشاندهندۀ اين است كه طرز كار اين نيروها با كار نيروهاي حفظ صلح تفاوت دارد، و
اين نيروها شبيه نيروهاي برقراري صلح است، هر چند در تشكيلش سخن از ماده ششم منشور
ملل متحد بميان آمده است. و از اينجا مي­بينيم كه با چه زيركي فوق العاده­اي اين
مادّه نوشته شده كه در ظاهر مي­خواهد اين نيروها به عنوان نيروهاي حفظ صلح وارد
شوند هر چند داراي ماهيت ديگري است كه مي­توان آن را به نيروهاي تحميل صلح تبديل
كرد.

و چنين است كه دكتر ديب
مي­گويد:

«اين قطعنامه شامل
مفاهيم نو جهتهاي متعدّدي است كه هدف آن امكان دادن به آمريكا براي برقراري روابط
زير پوشش شوراي امنيت- با هر طرفي مي­باشد كه اوضاع جنوب به آن بستگي دارد بشرط
آنكه از كمترين همكاري شوروي برخوردار باشد».

بدينجهت است كه ملاحظه
مي­كنيم چه خطر جدّي در اين مادّه از قطعنامه نهفته است كه اگر قضاياي منطقه در
جهت خلاف با هر توافقي ميان شوروي و آمريكا دربارۀ مسئله فلسطين و بحران لبنان
باشد،‌ در اين صورت، اين ماده مي­تواند آن نيروها را به نيروهاي برقراري صلح تبديل
نمايد، زيرا متن اين مادّه به آمريكا اجازه مي­دهد تا با همكاري شوروي آن نيروها
را به نيروهاي بازدارنده­اي تبديل كند كه مي­تواند صلح را بزور ايجاد نمايد. و
توافقي كه ميان دو ابر قدرت انجام گيرد مي­تواند با زور اسلحه هر حركتي در جنوب
لبنان كه مخالف با اين قطعنامه يا مانع از اجراي آن است را سركوب نمايد.

ب- نقش محول به اين نيرو
بر اساس متن قطعنامه و تجربه موجود:

بر اساس متن قطعنامه،
هدف اين نيرو ايجاد يك منطقه خالي از سلاح مي­باشد و منع ورود هر مسلّح به اين
منطقه و هر فعاليت مخالف و سركوب هر كس كه مزاحم انجام وظيفه آنها است. منظور از
دادن اين نقش به نيروي بين المللي اين است كه امنيت اسرائيل را تضمين كنند تا در
مقابل، آن را دعوت به عقب نشيني از جنوب لبنان بنمايند، زيرا اين نيروها يك منطقه
فاصلي اطراف مرز فلسطين اشغالي ايجاد خواهند كرد. كه مانع از عبور هر مسلّحي از
آنان يا استفاده از آن براي فعاليتهايي عليه اسرائيل خواهد شد؛ هر چند ظاهر متن،
نشاندهنده اين است كه اين نيروها بايد جلوي هر مسلّح اسرائيلي يا غيراسرائيلي را
بگيرند ولي تجربه نشانگر اين است كه اين نيروها تشكيل نشده­اند جز در خدمت به
امنيت اسرائيل، لذا در طول مرز مستقر نشده بلكه تنها در منطقه­اي كه ارتش اسرائيل
به آنجا رسيده بود مستقر شدند. و اين كار بدينجهت انجام گرفت تا به اسرائيل
اطمينان داده شود كه اين نيروها در مقام سربازان اسرائيلي انجام وظيفه خواهند كرد
و ديگر هيچ نيازي به ماندن ارتش اسرائيل در جنوب لبنان نيست.

اضافه بر آنكه اين
نيروها در مقابل ميليشياهاي مرزي عكس العملي نشان ندادند هر چند كه آنها مزاحم اين
نيروها در انجام وظيفه­شان شدند زيرا از استقرار آنان در منطقه نوارمرزي جلوگيري
كردند.- بعلاوه آنكه حمله اسرائيل در سال 82 قاطعانه ثابت نمود كه اين نيروها مانع
از استفادۀ اسرائيل از منطقه عمليات آنان براي انجام فعاليتهاي خصمانه­اش عليه
اهالي منطقه نشده و از آن هم خطرناكتر، اين نيروها با كمال پستي و بي­شرمي در طول
مدت اقامتشان منطقه را پاكسازي و هر گونه مواد انفجاري و هر كميني را كه سر راه
نيروهاي اشغالگر بود، از ميان برداشتند.

و بدينصورت اين نيروها
زحمت زيادي براي مبارزين مسلمان ايجاد كرده و خدمت بزرگي براي حفظ امنيت سربازان
اشغالگر انجام دادند. بعلاوه آنكه بعضي از اين نيروها از سگهاي تربيت شده پليسي
براي كشف مواد منفجره بطور روزانه استفاده مي­كردند و هنوز هم انقلابيون از اعمال
اين نيروها رنج مي­برند زيرا نمي­توانند از سنگرهاي آنان- مسلحانه- عبور كنند لذا
مجبور مي­شوند از بيراهه بروند و مسافتهاي طولاني را براي رد و بدل كردن اسلحه
بطور مخفيانه و دور از نظر اين نيروها طي كنند؛ در صورتي كه نيروهاي اشغالگر
براحتي و بدون هيچگونه تعرّضي از منطقه تحت نفوذ نيروهاي بين المللي عبور مي­كنند
و اين ماجرايي است كه در درگيري- پس از اسارت دو سرباز اسرائيلي در فوريه گذشته-
واقع شد. و كافي است كه نگاهي به بيانيه­هاي صادره از فرماندهي نيروهاي بين المللي
بيافكنيم تا بدانيم كه در اين مدّت، اين نيرو چه خدمتي به امنيّت نيروهاي اشغالگر
و مزدوران آنها انجام داده­اند، پس مسئله در اين نيست كه مبارزه بايد مخفيانه
بماند كه هست، بلكه مسئله اين است كه بدانيم چه مزاحمتها و اذيتهايي كه اين نيرو
نسبت به انقلابيون انجام داده و چه استفاده­اي به اشغالگران و مزدوران آنها رسانده
است. و دراين باره سخن از خدمات اجتماعي و نقش تبليغي اين نيرو چيزي جز سرباز زدن
از پاسخ دربارۀ نقش امنيِتي آن در خدمت به دشمن و گمراه كردن مردم و ساده انديشان
نمي­باشد.

همۀ اينها بدون در نظر
گرفتن فعاليتهاي اطلاعاتي و جاسوسي اين نيروها در گردآوري اطلاعات امنيّتي از افراد
و رفت و آمدهايشان بخصوص آنهايي كه وابسته به انقلاب اسلامي بوده و از مبارزين
مسلمان به شمار مي­آيند، مي­باشد.

علّت مخالفت با اين
قعطنامه:

چرا مبارزين مسلمان با
اين قطعنامه شوراي امنيت مخالفت مي­ورزند؟ و چه عواملي باعث شده است كه حزب الله
اين قرارداد را ناديده بگيرند؟

در حقيقت، مبارزين
مسلمان حزب الله در مخالفت با اين قرارداد تنها خط رهبري انقلاب را دنبال مي­كنند
زيرا آنها معتقد به ولايت فقيه و رهبري بي­چون و چراي امام خميني مي­باشند. و چون
مي­بينند طرفداري يا موافقت با اين قطعنامه، مخالفت خط رهبري است و مخالفت ايدۀ
امام است، چرا كه امام همواره تاكيد كرده­اند كه «اسرائيل يك غدّۀ سرطاني است و
بايد از ريشه كنده شود»،‌ از اين روي وظيفه خود و هر فرد مسلماني مي­دانند كه در
راه ريشه كن ساختن و نابودي كامل اسرائيل، با تمام وجود به مبارزات پي گير و بي
امان بپردازند و اين قطعنامه نه تنها اسرائيل را به رسميت مي­شناسد كه زيركانه
هدفي جز محو نابودي مسئله فلسطين ندارد،‌ اضافه بر اينكه نقشي را كه به نيروهاي
بين المللي در جنوب واگذار كرده است، نقش محافظت و نگهداري از امنيت اسرائيل و
تضمين ايجاد يك منطقه خالي از سلاح در جنوب لبنان مي­باشد كه با هرنيروئي كه امنيت
اسرائيل در تضاد است، به مبارزه جدّي بپردازد.

آري!‌همين مبارزين
مسلمان لبنان كه علناً مخالفت خود را با برنامۀ خيانت آميز ياسر عرفات كه خواهان
لغو مبارزه مسلحانه با دشمن اسرائيلي شد،‌ اعلام مي­دارد، چگونه امروز مي­تواند با
ايجاد امنيت و آرامش براي صهيونيستهاي اشغالگر موافقت نمايند؟!

بي گمان موافقت بر نقش
نيروهاي بين المللي كه تنها به دستور شوراي امنيت مي­توانند عقب نشيني كنند و ساير
مواد اين قطعنامه مبتذل بمعناي اين است كه جنوب لبنان را دو دستي تقديم شوراي
امنيت كنند و آنگاه خدا مي­داند چه بر سر شهرها و روستاها و مردم اين منطقه خواهد
امد و از اين روي مسلمانان هرگز تن به ذلت نمي­دهند و جنوب را از دست فرزندانش نمي­گيرند
چرا كه تنها ضامن استقلال و سلامت جنوب، سلاحها فرزندانش است.

اگر دشمن صهيونيستي از
بخش بزرگي از زمينهاي «جبل عامل» بيرون رانده شد،‌ دليل عزم و ارادۀ آهنين فرزندان
مجاهد و با ايمان و متعهد اين سرزمينها است و وجود سلاح در دست آنان و توانايي
بكارگيري آن سلاحها مي­باشند ولي اگر اين قطعنامه را پايان يافته و مورد پذيرش
انگاريم، بي گمان طعمهاي دشمن در بازپس گيري و هجوم مجدّد جنوب تازه مي­شود و اگر
اين منطقه را خالي از سلاح پنداريم هرگز نيروهاي بين المللي و همچنين ارتش لبنان
براي يكبار هم در برابر يورش بي رحمانه دشمن، مقاومت و پايداري نخواهد كرد، پس
تسليم شدن در برابر اين نيروها، فرصتي به دشمن خواهد داد كه پس از ايجاد برخي
شرايط، دوباره به جنوبِ مجروح باز گردد و اين بار براي هميشه آن را نابود سازد.

اكنون ديگر شرايط سياسي
سابق كه منحصر در جلوگيري از عمليات فدائيان فلسطيني بود، تغيير يافته و اين بار
هدف دشمنان سركوبي نهضت اسلامي و مقاومت مسلمانان مبارزه و انقلابي لبنان است، چرا
كه با پيروزي اين نهضت مقدس، دشمن براي ابد بيرون رانده خواهد شد و نقشه­هاي تسويه­اي
كه امريكا مجدّانه به انگيزۀ پاين دادن به پيكار با اسرائيل و سركوبي انقلاب
اسلامي، پي تحقيق آنها است، نقش بر آب خواهد شد. پس بايد مسلمانان لبناني، آگاهانه
اين موقعيت خطرناك و حساس را درك كنند خصوصاً كه اكنون بارقۀ پيروزي لشكر اسلام در
جبهه­هاي جنگ تحميلي به چشم مي­خورد و از سويي ديگر دشمن صهيونيستي از هيچ جنايتي
براي حفظ امنيت و موقعيت خويش دريغ نخواهد كرد. و مگر نه اسرائيل به بهانه حفظ
امنيت خويش، نيروگاه اتمي عراق و مقرّ سازمان آزاديبخش فلسطين در تونس را بمباران
كرد، پس چگونه مي­شود عكس العمل آن در صورت پيروزي انقلاب اسلام در عراق و گسترش
اشعۀ تابناكش در جهان را ناديده گرفت؟

و حال كه از مقاومت
فلسطين در مرزهاي لبنان و فلسطين چندان خبري نيست، آيا روا است كه مسلمانان جنوب
لبنان، منطقه را دو دستي تسليم نيروهاي بين المللي كه از بودن سلاح در دست مبارزان
مسلمان جلوگيري مي­كند، بنمايند و آنگاه دست خالي ناظر جنايتها و يورشهاي بي­رحمانه
و تلافي جويانه اشغالگران صهيونيست باشند؟!

بي گمان مسلمانان متعهد
جنوب لبنان كه راه را از رهبر كبير انقلاب اسلامي و اميد تمام محرومان و مستضعفان
مي­جويند، با الهام از رهنمودهاي معظم له، راه را از چاه تشخيص داده و مي­روند كه
با مبارزات پي گير و بي امان خود، لبنان اسلامي را از چنگال استعمار درآورده و
انقلاب اسلامي را در آن سرزمين برقرار سازند، ان شاءالله.

قسمت چهارم

اخلاق و تربيت اسلامي

مروري گذرا بر ساير
مكاتب اخلاقي

حجة الاسلام محمد حسن
رحيميان

بديهي است براي تحقق
بخشيدن به اخلاق و فضائل اخلاقي قبل از هر چيز لازم است ماهيت آن شناخته شده و
معلوم گردد كه اخلاق از چه مقوله­اي است تا با تأكيد و تقويت ريشه­هاي آن، راه
براي تحقق و رشد و كمال فضائل اخلاقي هموار شود.

از آنجا كه در طول تاريخ
بشر، اخلاق همواره به عنوان مهمترين عامل خوشبختي انسان مطرح بوده است تقريباً
تمام حكما و دانشمندان و مصلحان بيشترين توجه را بدان معطوف داشته و مكاتب فراواني
را در اين زمينه بوجود آورده و بر اساس بينش و در محدودۀ تفكرشان نظريات گوناگوني
را در رابطه با ماهيت اخلاق و روشهاي تربيت اخلاقي ارائه داده­اند كه با مروري
گذرا بر مهمترين آنها و بياني اخلاقي اسلام و روش تربيت اخلاقي قرآن آگاهي يافت.

نظريه سقراط و افلاطون

سقراط و افلاطون، اخلاق
را از مقولۀ علم مي­دانستند و بر آن بودند كه با گسترش علم و دانش در جامعه، مردم
خوبيها و بديها، زشتيها و زيبائي­ها را از يكديگر تشخيص داده و از بديها و زشتيها
دور و به اخلاق پسنديده و كارهاي خوب آراسته مي­گردند و بدينگونه تعليم را عين
تربيت دانسته­اند.

از اين گروه كه اخلاق را
از مقولۀ علم و آگاهي دانسته­اند بايد پرسيد كه: چه تضميني براي تلازم بين علم و
اخلاق دارند؟ و اگر چه علم و آگاهي به خوبيها و بديها مي­تواند نقش مثبت و سازنده­اي
در اصلاح اخلاق داشته باشد ولي ميدانيم آنگاه علم، ثمربخش است كه مورد عمل قرار
گيرد وگرنه.