بزرگترين دستاورد

بسم الله الرحمن الرحيم

انقلاب اسلامي ايران در امتداد
انقلابهاي انبياء و از متن بزرگترين انقلاب جهان بشريت يعني اسلام و مكتب وحي الهي
برخاست و به پيروزي رسيد‌،‌ بنابراين انقلاب اسلامي شاخه­اي است از شجرۀ طيبه
اسلام كه ريشه در وحي الهي داشته و هدف اساسي آن هدايت و شكوفا كردن استعدادهاي
معنوي و فطرتهاي ملكوتي انسانها است. و به تعبير ديگر هدف اصلي انبياء و مكتب وحي
آن است كه قبل از هر چيز انسان را به گوهر گرانبهاي شخصيت راستينش رهنمون شده و از
اين طريق به كمال نهائي و هدف از خلقتش يعني پرستش حق و خداگونه شدن سوق دهد.

در مكتب وحي كه مكتب انسان سازي است،
اگر توجيهي به شئون ديگر انسانها مبذول مي­شود جنبۀ استقلالي نداشته و فقط به صورت
تبعي و تا آنجا كه اين امور در طريق خدمت به آن هدف اصلي باشند، مورد توجه قرار مي­گيرند.

بديهي است كه انقلاب اسلامي ايران
نيز كه نشأت گرفته از چنين مكتبي است، ‌از همين ويژگي اصيل و ممتاز برخوردار است و
ميزان پيروزي و موفقيت آن را قبل از هر چيز بايد دقيقاً با چند و چون رسيدن به اين
هدف جستجو كرد وبايد ديد مردم ما تا چه اندازه از حضيض ذلّت خودپرستي و پيروي از
شيطان دور و به اوج كمال خداپرستي نزديك و در راستاي اين عروج ملكوتي تا كجا
انيتها،‌ تن آسائيها، رفاه طلبيها و ديگر مزاياي مادّي خويش را فدا مي­كنند.

با چنين برداشت و بينشي از انقلاب
اسلامي و اهداف آن ايجاب مي­كند كه اگر بخواهيم به مناسبت هشتمين سالگرد انقلاب
اسلامي ميزان موفقيّت آن را ارزيابي كنيم،‌ بايد نمودار اصلي آن را تحوّل روحاني و
كمال معنوي ملت مسلمان ايران جستجو نمائيم.

اگر از قشري محدود و مسخ شده كه به
صورت رسوباتي متعفّن از فرهنگ ستمشاهي همچنان در تارهاي شيطاني خود مي­تنند،
بگذريم، با نگاهي گذرا بر اكثريت ملت مسلمان ايران در اين رابطه بخوبي در مي­يابيم
كه انقلاب اسلامي به طور شگفت انگيزي موفق و پيروز بوده است.

ملت مسلمان ايران با تمسّك به اسلام
و در پرتو انقلاب اسلامي رده صد ساله را يكشبه پيمود و به نقطه اوجي از كمال
خداپرستي و تقرّب به حق رسيد كه خاطره تمام مؤمنان به حق و فداكاران در راه حق را
در طول تاريخ زنده كرد.

گرچه درك عظمت و كمال اين ملت بزرگ
براي ما ميسر نيست و اقيانوس بيكرانه ايمان و ايثار آنان در كوزه انديشۀ تاريك و
محدود ما و در قالب الفاظ نمي­گنجد و نه قلم را ياراي تحرير است و نه زبان را تون
بيان، ولي با اعتراف عاجزانه به عذر تقصير و براي انجام وظيفه، اين نعمت بزرگ الهي
را سپاس مي­گوئيم.

درود بر ملتي كه همه چيز خود را در
راه خدا و اسلام در طبق اخلاص نهاده و يكجا از همه امتحانات سخت الهي، سربلند و
مفتخر بيرون آمده و مشمول «اولئك عليهم صلوات من ربّهم و رحمة» گرديده است.

ملتي كه با جهاد في سبيل الله، مصداق
بارز «الذين جاهدوا فينا» شده و خداي متعال راه هدايت را بر آنان گشوده و
«لنهدينّهم سبلنا» درباره آنان تحقق يافته است و از پيرزن و پيرمرد بي­سواد
روستائي گرفته تا كودك دبستاني و… همه و همه راه و روش و مقصد و هدف خويش را به
روشني روز دريافته، پرده­ها و حجابهاي ظلماني خودبيني و دنياپرستي را از خود زدوده
و با پيوند به عزّ ربوبي، دست ردّ بر سينۀ تمام شياطين زده و تمام قدرتهاي شيطاني
را بخاك مذلت افكنده و دسيسه­هاي آنان را نقش بر آب كرده­اند.

ملتي كه با پايداري در ياري دين حق و
دفاع از حريم آن «ان تنصروالله» را در گسترده­ترين مفهومش تحقق بخشيده و با تشكل
در سپاهيان محمد(ص)،‌ راهيان كربلا شده و در كربلاهاي مكرر حماسه­هاي حسيني
آفريدند و در پي آن ياري و نصرت الهي «وينصركم» بر آنها نازل و علي­رغم تمام
كمبودها و  تنگناهاي مادي آنان را بر همه
ابرقدرتهاي شيطاني و تجهيزات مدرنشان پيروز و ثابت قدم و صلابت را در ادامه اين
راه به آنها ارزاني فرمود: «و يثبت اقدامكم» ثبات و صلابتي «كالجبل الراسخ لاتحركه
العواصف» همانند كوهي استوار كه طوفان حوادث و امواج توطئه­هاي دشمنان اسلام نمي­توانند
كوچكترين تزلزلي در آن پديد آورند.

آري آنان كه از شهوات و دلبستگي به
زندگي حيواني دل بركنده­اند و زندگي را مسير پيوستن به حق دانسته و دل به عشق حق
بسته­اند نه آنكه خود را در مقابل حوادث و سختيهاي دنيا نمي­بازند بلكه از حوادث و
مشكلات به صورت ابزاري براي تكامل و تقرب به حق استفاده مي­كنند و مي­بينيم در
حالي كه جنگ و مشكلات آن به اوج خود رسيده و ملت مسلمان از آن به صورت ميداني براي
تجلي كمالات و شكوفائي استعدادهاي معنوي و وسيله­اي براي تقرب به خدا بهره­گيري مي­كنند،
ناگهان سيلي بنيان كن بخش عظيمي از كشور اسلامي را فرا مي­گيرد و شاهد هستيم كه
چگونه اين ملت در برخورد با آن از يك سو با صبر و شكيبائي و از سوي ديگر با ايثار
و فدكاري راه خود را به سوي كمال مي­شكافد و گام بلند ديگري به سوي تقرب الي الله
بر مي­دارد كه در اين سخن كوتاه دو نمونه را كه نويسنده بطور همزمان در جريان دقيق
آن قرار گرفت يادآور مي­شود و تو خود حديث مفصل بخهوان از اين مجمل.

1-     افراد گردان حضرت رسول(ص) از سپاهيان محمد اعزامي از سمنان
به جبهه­هاي جنوب پولهاي خود را روي هم گذاشته، جهت سيل زدگان به حساب هلال احمر
واريز مي­كنند و در قسمتي از نامه­اي كه همراه با فيش مبلغ اهدائي براي حضرت امام
مدظله ارسال داشته­اند چنين مي­نويسند:

«… اكنون پيام امام بزرگوار و عزيزمان را از وراي سرزمين خونين خويش شنيديم
و با جان و دل پيوند زديم و با اشكِ چشم به انتظار نشستۀ كربلاي حسين شستشو داده و
از ماترك كوله بار همرهي خود كه تصور بر خرجي راه و ديار شهيدانمان بوده و بر
عزيمت كاروانيان كربلا ذخيره داشتيم هديۀ خير نموديم كه براستي طاقت اشك محرومان و
نالۀ ستمديدگان قهر طبيعت و تحمّل بار سنگين ويراني سيل بنيان كن و ويرانگر را از
ياران خويش در شهر و قصبه­ها نداريم…».

2-     از يكي از روستاهاي استان فارس كه به طور كلي در جريان سيل
ويران شده بود و تمام مردم آن را از دست دادن همه چيز خود در سينه كوه و احياناً
در چادرها با عسرت و مشقّت زياد به زندگي خود ادامه مي­دهند مبلغ بسيار زيادي را-
نسبت به وضع موجودشان- در همين شرائط،‌ ايثارگرانه جمع كرده و به منظور كمك به
جبهه و تدارك سپاهيان محمد(ص) به محضر امام امت ارسال مي­دارند!

اين دو نمونه، مشتي است از خروار و
نموداري از اوج كمال ملت بزرگي كه تمام آنان سپاهيان محمدند(ص) و در عين حال كه
مظهر خشم الهي بر دشمنان حقند «محمد رسول الله و الذين معه اشداء علي الكفار» نسبت
به خودشان مظهر رحمت الهي هستند «رحماء بينهم» بار الها ما در پيشگاه تو و در
برابر اين بندگان خالصت احساس شرمساري و حقارت مي­كنيم پس بر ما واماندگان در
زندگي خاكي و عقب افتادگان از قافله راهيانت ببخشاي و به ما و به همه مسئولين
جمهوري اسلامي توفيق همگامي و خدمتگزاري صميمانه را براي اين ملت بزرگ عطا فرما.

آمين والسلام

رحيميان

امام خميني ثابت و استوار از آغاز تا
كنون

پيروزي در سايه صبر

«آن چيزي كه سهل مي­كند مشكلات را،
اين است كه ما براي اسلام تحمل زحمت مي­كنيم. ما از اولياء خودمان، از معصومين
خودمان تبعيت مي­كنيم. ما از رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم تبعيت مي­كنيم.
آنها هم تحمّل مشاق زيادي كردند؛ مشقّتهاييكه شايد براي ما ممكن نباشد كه تحمل
آنها را كنيم. اينقدري كه شايد براي ما ممكن نباشد كه تحمل آنها را كنيم. اينقدري
كه پيغمبر خدا صلي الله عليه و آله وسلم تحمل مشقت براي خدا كرده، ماها نمي­توانيم،‌
لكن ماهم كه قطره­اي هستيم از اين درياي بي­پايان، به اندازه يك قطره، يك ذرّه مي­توانيم
فداكاري كنيم،‌ بايد فداكاري كنيم».

10/10/58

«اين مسائلي كه براي اسلام و مسلمين
پيش مي­آيد و آمده است سابقه­دار است. اينطور نيست كه حالا براي ما پيش آمده باشد.
شما مي­دانيد كه تاريخ اسلام مشهود اين مجاهدتها و شهادتها بوده است. ائمه ما
عليهم السلام هم بدست همين فجّار به اين خون دادن­ها و خرابكاريها مبتلا بودند،
لكن بايد استقامت و خودداري و خرابكاري­ها مبتلا بودند، لكن بايد استقامت و
خودداري و صبر كرد كه خدا با صابران است و ما با دست خالي بر اين قدرت فوق العاده
شيطاني كه همۀ قدرتها دنبال او بودند غلبه كرديم و اين نبود جز اينكه ملت ما با هم
همراه بودند و صبور و بر مشكلات صبر مي­كردند و مشكلات را با صبر و با اتكال به
خداي تبارك و تعالي حل كردند و اين مشكلي كه حالا هست (جنگ تحميلي) مشكل خيلي مهمي
نيست و ان شاء الله حل مي­شود».

21/7/59

«اگر انسان بخواهد حق را بدست بياورد
و اگر بخواهد اسلام كه حق مطلب است در كشور پياده شود، بايد صبر كند؛ آنطوري كه
اولياء خدا سلام الله عليهم در همۀ مراحل، در همۀ مصيبت­ها و در همۀ مشكلات صبر مي­كردند.
آنقدر مشكل براي رسول خدا«ص» پيش آمد در زمان تشريف فرمايي ايشان در مكه و بعد هم
در مدينه، آنقدر كه براي ايشان از همه طرف مشكلات بود، محاصره اقتصادي بود و حمله
نظامي بود كه براي ما آنطور پيش نيامده است. آن چند سالي كه رسول اكرم به واسطۀ
فشارهايي كه بر ايشان وارد شد، در مكه مجبور شد كه در يك غاري پناه بگيرد و مشركين
و منافقين و ساير قشرهاي فاسد او را در حصر اقتصادي گذاشتند كه حتي براي ارزاق
يوميه­شان معطل بودند و با زحمت تهيه مي­كردند… اين حصر اقتصادي واين هجمه­هاي
نظامي براي مملت ما آنطور ناگوار نيست و بحمدالله همه قشرهاي ملت و همه مردم
ايران- هم زن و هم مرد و بچه و بزرگ- براي حفظ نهضت اسلامي خودشان، كوشا هستند و
همه خود را در حال جنگ مي­بينند… از اين جهت بايد سفارش به صبر كرد.»
11/10/59

«ملت ما همانگونه كه نشان داده­اند
تحمّل تمام كمبودها را براي حفظ شرف و آبروي خويش خواهد نمود. ملت مقاوم ما از روز
اول مبارزه­اش مي­دانست كه با تمام قدرتها و ابرقدرتها دست به گريبان است و بايد
بداند كه تمام ايادي داخلي و خارجي قدرتها و ابرقدرتها، خصوصاً آمريكاي جنايتكار
براي شكست ما از تمام امكاناتش استفاده خواهند نمود. وي چاره چيست كه كوه مصيبت­ها
در مقابل حيثيت اسلامي ايراني ما چون كاهي است و مردم ما بايد خود را آمادۀ اين
درگيري حسيني تا پيروزي كامل بنمايند كه مرگ سرخ به مراتب بهتر از زندگي سياه است
و ما امروز به انتظار شهادت نشسته­ايم تا فردا فرزندانمان در مقابل كفر جهاني با
سرافرازي بايستند و بار مسئوليت استقلال واقعي را در تمامي ابعادش بدوش كشند و با
افتخار پيام رهايي مستضعفين را در جهان سر دهند.

16/3/60

آن ملت بايد از مشكلات هراسي داشته
باشد كه ايمان ندارد.

11/4/60

هدف بزرگ داراي اشكالات و گرفتاريهاي
بزرگ نيز هست طبقات محروم و زجر كشيدۀ انقلاب به اندازه پيامبران عظيم الشأن و
پيغمبر بزرگ اسلام در طول زندگي خصوصاً سيزده سال قبل از هجرت، رنج و زحمت متحمل
نشده­اند، ولي چون هدف بزرگ بود با روي گشاده تحمل كردند و هدف انقلاب ما همان هدف
پيامبر عظيم الشأن است،‌ با صبر و تحمل انقلابي به پيش تا گسترش عدل الهي و اسلام
عزيز.

22/11/60

امام خمینی ثابت و استوار(پیروزی در سایه صبر)

سرمقاله

دانستنیهائی از قرآن(استقامت در جنگ)

بر اثر صبر نوبت ظفر آید(بمناسبت دهه فجر)

دنیا پلی به سوی آخرت                                       آیت الله
العظمی منتظری

سخنان معصومین(صبر و پیروزی)ه

راز مهلت دادن به کفار                                       آیت الله
مشکینی

بررسی آیه میثاق                                              آیت الله جواد
آملی

معاد                                                           
آیت الله حسین نوری

پیام شهید

فتنه و ایمان                                                   آیت
الله محمدی گیلانی

نخستین کسی که اسلام آورد                                حجة الاسلام و
المسلمین رسولی محلاتی

حج و شعائر الهی                                            حجه
السلام اسدالله بیات

یاران امامان(زکریا بن آدم قمی)                           سیدمحمد جواد مهری

روش های تربیت اخلاقی                                   حجه السلام
محمدحسن رحیمیان

درگوشه و کنار جهان

پاسخ به انتقاد..                                               
محمدرضا حافظ نیا

پاسخ به نامه ها

نگاهی به رویدادها

رهنمودهای امام و آیت الله العظمی منتظری

رهنمودها

امام خميني

*بي­اعتنايي ايران به
كاخ سفيد از تمام پيروزيهاي ملت بالاتر است.

*اينجا كشور اسلام و
رسول خدا و امام صادق است، اينجا كرملين و كاخ سفيد قابل ذكر نيستند، پاسدارها و
بسيجي­ها بر تمام كاخ نشين­هاي عالم شرافت دارند.

*در حاليكه كاخ كرملين و
كاخ سياه به لرزه درآمده و سياهپوش شده است مع الاسف بعضي از اشخاصي كه در خود
ايران هستند توجه به مسائل يا ندارد يا متعمدند و با همان لسان در اينجا تبليغ مي­كنند.

*رئيس جمهور آمريكا در
اين رسوائي بايد عزا بگيرد و كاخ سفيد مبدل به كاخ سياه بشود، گر چه هميشه بوده
است.

*شكست مفتضحانه آمريكا
در برقراري رابطه با ايران، ريگان را دچار تناقض گوئي و اضطراب كرده است.

*اين مقام عاليرتبه
(بقول خودشان) كه ادعا مي­كند اگر من به شوروي رفته بودم رئيس آن كشور سه مرتبه به
ديدن من مي­آمد گمان مي­كند اينجا هم شوري است! ‌اينجا كشور اسلام است

1/9/65

آيت الله العظمي منتظري

*اينهمه بركات و آثار
مثبت كه از انقلاب ما در دنيا بوجود آمده بخاطر موقعيت معنوي و عظمت امام امت است.

*شعار «مرگ بر آمريكا»
به معناي نفي استعمار و سياستهاي ظالمانه است و در اين جهت ديگر فرقي بين آمريكا و
شوروي نيست.

*ريشه تمام اختلافاتي كه
در جهان اسلام به چشم مي­خورد از آمريكا و صهيونيستم و دشمنان اسلام است.

14/8/65

*مسئله مهم امامت ائمه
اطهار(ع) منافاتي با اين ندارد كه مسلمانان اعم از شيعه و سني در يك صف با كفر شرق
و غرب و اسرائيل مبارزه كنند.

22/8/65

*در اسلام مرز و نژاد
مفهومي ندارد ما نمي­توانيم نسبت به سرنوشت ملتهاي زير ستم بي تفاوت باشيم.

*هدف اصلي ما بايد حفظ
شعارها و ارزش­هاي اصلي اسلام و انقلاب باشد كه براي آنها جوانان عزيزمان خون
پاكشان را دادند، نه حفظ مقام و موقعيت خودمان.

*افشاگريها هر كجا و به
هر شكل باشد گناه كبيره است.

1/9/65

امام خميني:

من نمي­خواهم دل شما را
بشكنم لكن شما دل ملت ما را نشكنيد، شما دل مسئولين ما را نشكنيد شما هي تندرو و
كندرو درست نكنيد، دودستگي ايجاد نكنيد، اين خلاف اسلام است، خلاف دينانت است،
خلاف انصاف است.

1/9/65

نگاهي به رويدادها

جنگ

*2 شناور حامل تفنگداران
دريائي عراق غرق و يك فروند ميگ 23 دشمن در منطقه ماهشهر سرنگون شد.

*2 واحد صنعتي كارگري
شهر اصفهان توسط جنگنده­هاي متجاوز عراقي بمباران شد كه در اين جريان 7 تن از
هموطنان شهيد و 25 تن مجروح شدند.

21/8/65

*ساختمان وزارت دفاع
رژيم عراق هدف يك فروند موشك زمين به زمين رزمندگان اسلام قرار گرفت.

*5 فروند هواپيماي مهاجم
عراقي هدف آتش پدافند رزمندگان اسلام قرار گرفته و سرنگون شدند.

24/8/65

*عمليات فتح 3 در عمق
200 كيلومتري خاك عراق در سه محور زاخو، موصل و دشت اربيل اجرا شد و جاده ترانزيتي
عراق- تركيه در محور زاخو مسدود شد.

25/8/65

*2 فروند هواپيماي دشمن
در حومه اهواز و ماهشهر سرنگون شدند.

*300 نظامي بعثي در
تهاجم نيروهاي مشترك در شهر دهوك به هلاكت رسيدند.

*4 خلبان مصري در جنگ
تحميلي مفقود شدند.

26/8/65

*2 فروند ديگر از هواپيماهاي
مهاجم عراقي در منطقه «ماهشهر» سرنگون شدند.

27/8/65

*8 نقطه مسكوني- كارگري
شهر اهواز در حملات هوائي رژيم عراق بمباران شد كه 25 نفر در اين بمباران شهيد
شدند.

1/9/65

*يك فروند موشك زمين به
زمين بسوي مركز مخابرات شهر بغداد شليك شد.

2/9/65

*127نفر از هموطنانمان
در بمباران مناطق مسكوني باختران و اسلام آباد غرب شهيد و تعدادي نيز مجروح شدند.

3/9/65

*در حمله هوائي دشمن به مناطق
مسكوني بندر امام و سربندر 19 تن شهيد و 80 تن ديگر مجروح شدند.

4/9/65

*هفدهمين موشك ايران
سازمان امنيت بغداد را در هم كوبيد.

*2 فروند هواپيماي مهاجم
عراقي در اطراف دزفول و سرپل ذهاب سرنگون شدند كه يك فروند از نوع سوخو- 22 و
خلبان آن به اسارت نيروهاي اسلام درآمد.

5/9/65

*پايگاه هوائي مهم شمال
عراق در حمله­اي غافلگيرانه بمباران شد.

6/9/65

جهان اسلام

*چك اهدائي يكي از
مسلمانان ايثارگر تايلندي بمبلغ 5646 دلار جهت كمك به جبهه­هاي نبرد حق عليه باطل
تقديم رئيس جمهور شد.

19/8/65

*انقلابيون مسلمان
لبناني در حمله اي متهورانه يک نفربر زرهي صهيونيست را منهدم کردند.

20/8/65

*انقلابيون  مسلمان افغاني خط لوله نفت گاز شوروي-
افغانستان و مركز فرماندهي پليس مخفي كابل را منهدم كردند.

21/8/65

*رژيم مصر تدريس فقه
اسلامي و تفسير قرآن در مساجد اين كشور را ممنوع اعلام كرد.

*مسلمانان مالزي براي
دومين روز متوالي با انجام تظاهراتي به سفر رئيس رژيم صهيونيستي به سنگاپور اعتراض
كردند.

28/8/65

*انقلابيون مسلمان 13 تن
از مزدوران اسرائيل را در جنوب لبنان بهلاكت رساندند.

4/9/65

*شيمون پرزنخست وزير
رژيم صهيونيستي: اسرائيل هيچگاه در طول تاريخ خود، دشمني مانند آيت الله خميني
نداشته است.

5/9/65

*2 تن از عوامل امنيتي
رژيم صدام توسط انقلابيون مسلمان در بغداد و كاظمين مورد حمله قرار گرفتند و
بهلاكت رسيدند.

10/9/65

اخبار داخلي

*رئيس مجلس: رابرت مك
فارلين مشاور سابق ريگان اخيراً بهمراه چهار تن ديگر از اتباع آمريكا بطور
غيرقانوني و در پوشش خدمه يك هواپيما با گذرنامه ايرلندي به ايران آمده بودند تا
پيامي از ريگان را به مقامات جمهوري اسلامي ايران بدهند كه در آن رئيس جمهور
آمريكا خواستار بهبود روابط كشورش با ايران شده بود.

*رئيس مجلس: مك فارلين و
همراهانش مدت 5 روز در ايران تحت نظر بودند و پس از آن بدون آنكه مقامات ايراني
آنانرا بپذيرند از ايران اخراج شدند و اين اقدام نشانه عجز آمريكا است.

14/8/65

*يكصد ميليون ريال
كمكهاي نقدي توسط 15 هزار دختر دانش آموز تقديم جبهه­هاي نبرد شد.

17/8/65

*توسط جهادسازندگي
سمنان، طرح نصب پل ظرف 48 ساعت، به اجرا درآمد.

18/8/65

*حجة الاسلام و المسلمين
خامنه­اي: آمريكا همان كشوري است كه در سال 59 براي ترساندن ما و تحت فشار قرار
دادن انقلاب اسلامي روابط خود را با ايران قطع كرد، حال اين همان آمريكائي است كه
به اعتراف رئيس جمهورش 18 ماه است تلاش مي­كنند تا با ايران دوباره رابطه برقرار
كنند.

24/8/65

*ايران 330 ميليون دلار
از مطالبات خود از فرانسه را دريافت كرد.

28/8/65

*از بدو پيروزي انقلاب
تاكنون، يك ميليون و سيصد هزار شماره تلفن در سطح كشور به متقاضيان واگذار شده
است.

3/9/65

*تعداد داوطلبان شركت در
سپاه محمد(ص) از مرز 110 هزار تن گذشت.

4/9/65

*نماينده كليميان در
مجلس شوراي اسلامي به اتهام داشتن روابط نامشروع دستگير شد.

6/9/65

*در اعتراض به حركت­هاي
توطئه آميز دولت و تلويزيون ايتاليا، سفير ايران در ايتاليا به تهران فراخوانده
شد. ضمنا 3 ديپلمات ايتاليائي از ايران اخراج شدند.

8/9/65

*رئيس جمهور: رژيم بعثي
توسط امكانات، فرودگاه و تسليحات كشورهاي مرتجع منطقه به لارك حمله كرده است.

9/9/65

*1000 هزار نيروي تخصصي،
رزمي و پشتيباني سپاه محمد(ص) از تهران راهي جبهه­ها شدند.

12/9/65

اخبار خارجي

*بنوشته روزنامه گاردين
چاپ لندن، سفر مك فارلين به ايران از سوي مقامات آمريكائي تائيد شد.

*دولت ايرلند در ارتباط
با اخبار منتشره مبني بر استفاده مقامهاي آمريكائي از گذرنامه­هاي ايرلندي براي
سفر خود به ايران شديداً به كاخ سفيد اعتراض كرد.

15/8/65

*ژاك شيراك: من از شروع
حمله عراق به ايران مطلع بودم و از صدام طي پيامي استدعا كرده بودم كه از حمله به
ايران صرف نظر كند.

17/8/65

*يك خبرنگار لوموند به
دليل انعكاس اوضاع وخيم رژيم صدام، به مدت دو سال از ورود به عراق محروم شد.

18/8/65

*نخست وزير رژيم مبارك
استعفا كرد.

19/8/65

*مستشار آمريكائي اسير
شده در نيكاراگوا به 30 سال زندان محكوم شد.

25/8/65

*زد و خورد شبه نظاميان
امل و فلسطيني­ها در اطراف بيروت 9 كشته و 25 مجروح بجا گذاشت.

*تاچر خواستار بهبود
روابط غرب با ايران شد.

28/8/65

*كارمل از رياست جمهوري
افغانستان بركنار شد.

*نيويورك تايمز: ريگان
هيچگاه تا اين حد زبان بسته، بي اعتماد، دست بسته و مغالطه كار ديده نشده بود.

*سناتور سام نان رهبر
اكثريت سناي آمريكا: ريگان به چند مرد و زن عاقل نياز دارد كه در سياست­هاي كاخ
سفيد نظارت كنند.

1/9/65

*ريگان: از انتقادهاي
اعضاي دولت پيرامون ايران خسته شده­ام.

2/9/65

*وزير دفاع فليپين در پي
كودتاي نافرجام از كار بركنار شد.

*گورپاچف به تنفر مردم
مسلمان افغانستان نسبت به حضور نيروهاي شوروي در كشورشان اعتراف كرد.

*زكي يماني از عربستان
ممنع الخروج شد.

4/9/65

*در حمله هواپيماي
متجاوز عراقي به ميدان نفتي ابوالبخوش ابوظبي 5 نفر كشته، 24 نفر زخمي و 10 تن
مفقود الاثر شدند.

*مشاور امنيت ملي ريگان
و معاون وي بدنبال بحران سياسي- تبليغاتي در كاخ سفيد بركنار شدند.

5/9/65

*در پي رسوائي ماجراي
«مك فارلين» دادگستري آمريكا تحقيق از ريگان و وزراي كابينه­اش را آغاز كرد.

*ارزش برابري دلار
بدنبال رسوائي كاخ سفيد كاهش يافت.

*زد و خورد فلسطيني­ها و
امل 25 كشته و 204 مجروح بجا گذاشت.

8/9/65

*گورباچف خواستار مبارزه
شديد عليه مذهب در شوروي شد.

*طي درگيري­هاي اخير در
حيدرآباد پاكستان 5 شعبه بانك و يك اتوبوس به آتش كشيده شد.

9/9/65

*پليس ضد شورش كره جنوبي
2000نفر از مخالفان دولت را دستگير و زنداني كرد.

10/9/65

اختراع و اكتشاف

*دستگاه كشش مفتول هشت
مسي در سمنان طرح و ساخته شد.

23/7/65

*دستگاه پيتر كشاورزي در
مشهد ساخته شد.

30/7/65

*براي اولين بار در
ايران، دستگاه استحصال قند از ملاس چغندرقند در همدان ساخته شد.

6/8/65

*دستگاه خراطي چوب براي
اولين بار در سمنان ساخته شد.

17/8/65

*دستگاه پسته پوست كني
در كرمان ساخته شد.

*دستگاه جانشين شونده
سيستم ارسال اطلاعات در شيراز ساخته شد.

19/8/65

*دستگاه سورتينگ زعفران
كه قادر است روزانه 50 كيلوگرم زعفران را بطور اتوماتيك پاكسازي و درجه بندي نمايد
در مشهد اختراع شد.

22/8/65

*دستگاه تمام اتوماتيك سربند
قوطي در مشهد ساخته شد.

4/9/65

ضد انقلاب

*اعضاي دو شبكه بمب گذار
توسط وزارت اطلاعات دستگير شدند.

15/8/65

*توطئه ربودن هواپيماي
ايرباس با 200 مسافر در مسير تهران-تبريز خنثي و يك زن و مرد به اتهام قصد ربودن
هواپيما دستيگر شدند.

20/8/65

*عاملان انفجار ميدان
فردوسي با 220 پوند مواد منفجره دستگير شدند.

26/8/65

*محمدرضا رضا پور سردسته
اشرار فارس پس از 25 سال شرارت و راهزني بهلاكت رسيد.

27/8/65

ريشه­هاي گره­ها

نظام اداري

ساختار نظام اجرائي كشور

محمدرضا حافظ نيا

تمركزگرائي غيررسمي

مسئله تمركزگرائي
غيررسمي گاهي اوقات معلول روحيات كاركنان است. بدين معني كه ممكن است كارمندي يا
كارشناسي خود را ضعيف و ناتوان احساس كند و تصور نمايد كه در كوچكترين مسئله هم كه
به وظايفش برمي­گردد از خود توانائي و اداره تصميم گيري و احياناً پاسخگوئي به
متقاضي را ندارد و لذا موضوع را مرتباً به مسئول و مديريت بالاتر خود احاله مي­نمايد
و از او كسب تلكيف مي­كند. گاهي اوقات هم بعضي از كارمندان روحيه­اي دارند كه مي­خواهند
مسئول بالاتر در جريان تلاشها و فعاليتهايشان قرار داشته باشد و همواره براي رفع
تكليف و بقول خودشان كسب تكليف نزد مديريت مي­روند و باعث گرفتن وقت او مي­شوند،
گاهي اوقات نيز واقعاً كارمند و كارشناس از انجام وظايف مربوطه ناتوان است و كشش
لازم را ندارد و مديريت ناگزير از دخالت در امور مربوط به وي بوده تا او را در
انجام وظايفش كمك نمايد. در بعضي موارد نيز موذي گري و رند بودن معدودي از كاركنان
به احاله امور جزئي به مديريت نقش مؤثّري دارد و بخصوص زمانيكه بين او و مديريت
اصطكاك وجود داشته باشد و يا بناي براندازي مديريت در ميان باشد كه در چنين شرايطي
كارمند موذي و با سياست خود را به ندانم كاري زده و اتخاذ تصميم و صدور دستور را
به مديريت احاله مي­دهد و در پاسخ ارباب رجوع جواب روشنش اين است كه «آقاي رئيس
بايد دستور بدهند»! و يا در حاشيه نامه­ها با قيد «باستحضار برسد» و مشابه آن از
خود رفع تكليف كرده و تراكم كار وسيعي براي مديريت بوجود مي­آورد تا باصطلاح خود،
او را فلج نمايد و اگر مديريت كمي بي­توجّهي كند به مرحله­اي مي­رسد كه پس از
مدّتي بجاي اينكه او بر حيطه مسئوليت و نظارت خود مديريت كند و كاركنان را هدايت
اداري و  اجرائي نمايد، آنها او را هدايت
كرده و راه مي­برند و كار بجائي مي­رسد كه امور دستگاه متوقف شده و نارضايتي بوجود
آمده و مي­بايست كم كم از مسئوليت برداشته شود.

يكي ديگر از شگردي اين
كاركنان رند و موذي اين است كه بمحض انتصاب مديريّت جديد، شروع مي­كنند به آوردن
كارهاي معوقه و بلاتلكيف، و حتّي غيرقابل تصميم گيري آني براي مديريت تازه وارد تا
او را بقول خودشان وَرانداز كنند كه آيا فردي است بي دست و پا و قابل سوار شدن! و
يا نه، فردي است مسلّط و وارد و باصطلاح خط آنها را مي­خواند و به شگردهاي آنها
وارد است و اجازه نمي­دهد آلت دست قرار گيرد. در هر دو حالت عملكرد دستگاهها در
انجام وظايف محوله بازده متفاوت خواهند داشت.

بهرحال نتيجه اينكه در
هر صورت احاله امور جزئي به مديريتها باعث گرفتاري شديد آنها شده و فرصت فكر كردن
و انديشيدن و تعمّق را از آنها گرفته و نخواهد توانست در اداره امور دستگاه مربوطه
و حل و فصل مسائل آن و ترسيم برنامه­هاي آينده و حركت­هاي جديد دستگاه و بهره­وري
كامل از امكانات موجود و رفع و رجوع مسائل مردم بنحو مطلوب عمل كنند و مشكلات و
كارها، پيچيده و گره خورده­تر از گذشته باقي خواهند ماند. بنابراين بايستي
مديريتها هميشه مراقبت نموده تا اوّلاً- از 
درگير شدن و افتادن به جرگه مسائل جزئي پرهيز نمايند. و ثانياً- در صورتيكه
ناگزير از چنين حالتي بودند، با بررسي سازمان و تفويض اختيار و سازمان دهي جديد
نسبت به احاله امور جزئي به واحدهاي ذيربط و تابعه اقدام نمايند تا هميشه فرصت
تفكر و انديشه براي پيشبرد برنامه­ها و اهداف دستگاه براي خود باقي گذارند.

2- تشكيلات نامتناسب

تشكيلات نظام اجرائي
كشور در جهت انجام وظايف دولت بايد سازمان و شكل داده شود تا دولت بتواند امور
كشور و  امور عمومي را اداره نمايد، و با
توجّه به حدود وظايف و اختيارات دولت، اين تشكيلات بايد از گسترش لازم برخوردار
باشد و هر دستگاه اجرائي و يا وزارتخانه­اي كه مسئوليت اداره يكي از امور عمومي
كشور (نظير خدمات بهداشتي و يا درماني- يا تعليم و  تربيت) را عهده­دار مي­باشد، معمولاً داراي
تشكيلات عمومي استاني و شهرستاني و حتِّي بخشي و دهستاني مي­باشد و در حال حاضر
اكثر دستگاهها، تشكيلات عمودي خود را تا حدّ شهرستان گسترش داده و تعدادي نيز در
بخشها، واحدهاي اجرائي دارند.

آنچه كه در اينجا
موردنظر مي­باشد جنبه­هاي ماهيّتي و عارضي تشكيلات موجود نظامي اجرائي است كه باعث
ايجاد مشكلات و مسائل و احياناً تداوم آنها مي­شود.

گسترش بي­رويه تشكيلات

اوّلين مسئله قابل توجه
در نظام اجرائي موجود، گسترش بي­رويه تشكيلات و متورم بودن آن است. البته ذكر اين
نكته لازم است،‌ همان طور كه در بحث تمركز در نظام اجرائي اشاره گرديد، روش كار و
شيوه­هاي مرسوم  و بوروكراسي حاكم بر آن
بطور جبري باعث مي­گردد كه به كارمندان اضافي و طبعاً پست سازماني اضافي و گسترش
تشكيلات نياز داشته باشيم و ماهيّت نظام اجرائي موجود با توجّه به روش كار مطمئناً
به كارمند اضافي و تورّم غير معقول نياز دارد و بر خلاف تصوّر بعضيها،‌ راه و چاره
اين نيست كه با حذف مثلاً پستهاي سازماني و كم كردن كارمند و غيره، جلوي تورّم و
هزينه­هاي اضافي گرفته شود. اگر مي­خواهيم امور كشور را با كار متمركز و هزينه
كمتر اداره كنيم بايد دنبال تغيير كلّ سيستم باشيم كه در بحث تمركز به آن مختصراً
اشاره گرديد. با حفظ ساختار و چارچوبه نظام اجرائي موجود، كم كردن پُستها و حذف
تعداد كارمندان و ممنوعيّت استخدام و … نه تنها دردي را دوا نخواهد كرد بلكه
مشكلات را بيشتر و امور را پيچيده­تر خواهد نمود و هم اكنون ما شاهد اين هستيم كه
در دستگاههاي اجرائي فشار زيادي بر روي كادرهاي موجود بوده و با حداكثر ظرفيت كار
مي­كنند و با وجود اين از پس انجام وظايف محوله بر نمي­آيند و كارها بر روي زمين
مي­ماند.

بنابراين بطور كلّي
سيستم اجرائي موجود، سيستمي است كه نيروي انساني فراواني مي­خواهد و طلب مي­كند تا
بتواند اداره امور را انجام دهد و بسيار نيروبر و هزينه بر و تلف كننده امكانات مي­باشد،
و كاهش نيروي انساني و حذف پستها با حفظ هيئت اين سيستم، كاري عبث و مسئله آفرين
خواهد بود، و لذا سيستم اجرائي جديد را از نظر روش كار طوري بايد طراحي كرد كه به
نيروي انساني كمتر نياز داشته باشد. بعنوان مثال متمركز بودن امور كشور، نيروي
انساني فراواني را بخود مي­طلبد، و غير متمركز بودن امور باعث كاهش نيروي انساني
مي­شود. كاغذبازي و بوروكراسي كه جزو ماهيت اين سيستم مي­باشد نيروي انساني
فراواني را مي­طلبد. حال اگر سيستم با مشخصه­هاي آن مانند تمركز و كاغذبازي و غيره
بقوّت خود باقي بماند و ما بخواهيم با تصويب قانون و مقرّرات در مجلس و يا دولت،
نيروي انساني را كاهش دهيم و يا با بعضي سياستها مانع از كاهش نيرو بشويم، نتيجه
اين خواهد شد كه علاوه بر فشار زياد بر روي دوش كادرهاي موجود، امور مردم بر روي
زمين باقي مانده و تأخير بيشتري بوجود خواهد آمد. پس وقتي صحبت از گسترش بي رويه
تشكيلات و تورّم آن مي­شود منظور اين است كه اين سيستم اجرائي ماهيتاً به تورّم
تشكيلاتي و نيروي انساني نياز دارد و در عوض بازده آن بسيار ناچيز مي­باشد. اين
صفت اين سيستم است كه جهت اداره امور سرمايه بر نيروبر است ولي بازده آن كم مي­باشد،‌
پرخور است ولي خيلي تنبل و كندرو است.

لذا راه چاره كاهش نيروي
انساني، برخورد بنيادي با سيستم است نه ممنوعيت استخدام يا حذف پُستها و غيره و
بايد ترتيبي داده شود كه كميت نيروي انساني در سيستم موجود به كيفيت نيروي انساني
در سيستم مطلوب بدل گردد. سياهي لشكر در سيستم موجود كه ناگزير از وجود آن هستيم
به عدّه قليل ولي كارآمد تبديل يابد. وقتي پستهاي سازماني و تشكيلات عمدتاً به
عوامل خدماتي جهت امور كم ارزش اختصاص داده شده باشد مثلاً براي كاغذبازي كه صفت
سيستم مي­باشد و قطعاً به ماشين نويسها- بايگانها- نامه رسانها- پيش نويس گيرها و
غيره نياز مي­باشد يقيناً بازدهي كيفي و مطلوب نمي­توان از آن انتظار داشت و اگر
اين كاردها وجود نداشته باشند همه كارها روي زمين معطل مي­ماند!

وجود تشكيلات مشابه

مسئله ديگر در نظام
اجرائي موجود، وجود تشكيلات مشابه براي يك امر واحد در كشور مي­باشد. مثلاً براي
امر مسكن در كشور چند تشكيلات و سازمان كار مي­كنند. وزارت مسكن و مؤسسات تابعه
–بنياد مستعضفان- بنياد مسكن- بانكهاي ذيربط و… يا در مورد آب آشاميدني كشور،
دستگاههاي مختلفي چون وزارت نيرو- سازمانهاي آب منطقه­اي- شهرداريها- بنگاههاي آب
خيريه- جهاد سازندگي – وزارت بهداري- بهداشت محيط- فرمانداريها و بخشداريها- و
اخيراً گويا مراكز خدمات وزارت كشاورزي و…

يا در مورد آب كشاورزي
كشور، وزارت نيرو- وزارت كشاورزي- وزارت جهاد سازندگي- بنياد مستعضفان- فرمانداريها
و بخشداريها- بانك كشاورزي و غيره و در ساير زمينه­ها مانند سمعي و بصري- تبليغات-
امور اداري و… نيز وضع مشابهي داريم.

اين تعدّد مسئولين براي
يك امر واحد اوّلاً- باعث مي­گردد كه هيچ يك از آنها خود را بطور كامل مسئول واقعي
اداره امور مربوطه در كشور نداند، اگرچه ممكن است بگوييم وزير مربوط در مقابل مجلس
پاسخگو مي­باشد ولي آيا واقعاً يك وزير مي­تواند با وجود مراكز متعدّد مربوطه
مسئول امور آنها بوده و عملاً بر آنها اشراف لازم داشته و جهتِ برنامه­اي به آنها
بدهد؟

ثانياً- وقتي چند دستگاه
بر روي يك مسئله در كشور كار مي­كنند و 
عمدتاً بدون ارتباط با همديگر، چگونه مي­توان براي حل مسائل كنوني و نيز
آينده آن برنامه­ريزي كرد و يا چگونه مي­توان هماهنگي برنامه­اي بين آنها ايجاد
كرد.

ثالثا- هر كدام از اين
دستگاهها براي انجام آن امر مشخص ناچار به ايجاد تشكيلات ويژه مي­باشند كه خود به
گسترش و تورّم تشكيلات كشور و ايجاد هزينه­هاي فراوان عدم استفاده مطلوب از نيروي
انساني كمك مي­كند. مثال ساده در اين مورد اينكه اگر بنا باشد سازمان آب منطقه­اي
استاني بر روي لوله كشي چند شهر استان كار كند و در همان حال چند شهرداري هم بطور
جداگانه كار كنند، و همين طور جهاد- بهداشت محيط- فرمانداري- بنگاه خيريه آب لوله-
مركز خدمات هم هر كدام طرحهايي داشته باشند، مسلماً همه به مهندس ويژه، دستگاه
نقشه بردار و… نياز دارند در صورتيكه از يك دستگاه نقشه برداري كه ممكن است در
يك شهرداري كه جزو اموال آن است براي يك شهر آن هم در مدّت محدود استفاده كرده و
بقيّه سال بلا استفاده بماند و همين طور شهرداريهاي ديگر و سازمانهاي ديگر، در چند
شهر و چندين طرح مي­توان استفاده نموده و در حقيقت حداكثر استفاده از دستگاه و
مهندس و تكنسين و تجربيات و مطالعات مي­تواند 
بعمل آيد در صورتيكه با وجود مشكلات جداگانه، اين امر مقدور نبوده و
امكانات وسيعي بلااستفاده مانده و يا باعث افزايش هزينه­هاي دولت مي­شود. در
حاليكه مي­توان با تعيين يك دستگاه مسئول و انتقال تمامي اين امكانات به آن، هم
حداكثر بهره­برداري، را به عمل آورد و كارآئي بيشتر و وسيع­تري در كلّ بوجود آورد
و هم تجربيات و مطالعات در يك جا جمع آوري گردد و هم براي مقدار كاري معيّن، در
پستهاي سازماني و امكانات، صرفه جوئي به عمل آورد. بعنوان مثال اگر 10 سازمان بطور
جداگانه در استاني كار مشابه انجام دهند و جمعاً 100 طرح در حال اجرا داشته بشند
مطمئناً به ده وسيله نياز دارند ولي اگر اين طرحها توسط يك سازمان مسئول انجام
پذيرد مسلماً به تعداد كمتري وسيله نياز خواهند داشت و در مورد بقيه، صرفه جوئي
بعمل مي­آيد.

و لذا مي­بينيم اين
تعداد مراكز اقدام كننده در مورد يك امر واحد در كشور به گسترش تشكيلات- بازدهي
كم- و افزايش هزينه­ها و معطّل ماندن امور كشور كمك مي­كند كه در يك نظام اجرائي
مطلوب و با حفظ روحيه نهادي در دستگاههاي اجرائي بايد از تعدّد مراكز مشابه كار،
جدّاً پرهيز و يك دستگاه را مسئول قررا داده و آنرا در جهت انجام وظايفش تقويت
نمود با اين اقدام ضمن اينكه يك دستگاه مسئول مي­تواند براي آينده كشور برنامه
ريزي نمايد، از تداخل وظايف نيز جلوگيري بعمل آمده و تشكيلات غير ضرور نيز حذف
خواهد گرديد.

وجود تشكيلات غيرضروري

مسئله ديگر در اين نظام
اجرائي وجود تشكيلات و مؤسساتي است كه اساساً وجود آنها غير ضرروي بوده و يا
دستگاههاي ديگري وجود دارند كه مي­توانند امور آنها را انجام دهند و در حقيقت زايد
بوده و نه تنها سودي ندارد بلكه بخشي از هزينه­هاي كشور را به خود اختصاص مي­دهند،
براي نمونه مي­توان به (سازمان پيشاهنگي) كه اخيراً توسط مجلس شوراي اسلامي منحل
گرديد، اشاره نمود.

يكي از نتايج وجود
تشكيلات مشابه كار و نيز زايد و غير ضروري در نظام اجرائي موجود، گسترش وزارتخانه­ها
و سازمانهاي دولتي است كه مي­بينيم هر چند گاهي زمزمه تشكيل يك وزارتخانه جديد
بوجود مي­آيد و اين تصوّر شايد ايجاد گرد كه با تشكيل وزارتخانه جديد مشكلي از
مشكلات مربوط حلّ گردد! در صورتيكه اين طور نيست و گسترش وزارتخانه­ها خود باعث
مشكلات بيشتر و افزايش هزينه­ها مي­شود و در نظام اجرائي مطلوب و با توجّه به
وظايف دولت و مشخّص شدن ميزان و حدود بخش خصوصي چه بسا، تعدادي از وزارتخانه­هاي
موجود منحل و يا در همديگر ادغام گردند و لذا بايد از ايجاد هر گونه وزارتخانه در
قالب نظام اجرائي موجود پرهيز گرديده و پس از طراحي نظام اجرائي مطلوب، تعداد
وزارتخانه­ها و سازمانها را مشخص و نسبت به تأسيس آن اقدام نمود تا دوباره كاري
پيش نيايد و وقت دولت و مجلس بي­جهت صرف آن نگردد.

ناهماهنگي درون سازماني
دستگاه­هاي اجرائي

مسئله ديگر در تشكيلات
موجود ناهماهنگي درون سازماني دستگاهها است و آن اينكه در داخل يك وزارتخانه
تشكيلات مشابه كار و يا گاهي متناقض مي­بينيم بخشهاي مختلف سمعي و بصري وجود دارد،
يا واحدهاي مختلف­ برنامه ريزي وجود دارد. يا در وزارتخانه-هايي مثل كشاورزي-
بازرگاني- سازمانها و شركتهاي مختلف كه هر كدام براي انجام امور مشابه مثلاً
كارگزيني نياز به تشكيلات ويژه دارند وجود دارد. فرضاً سازمان غلّه- شركت فرش-
سازمان قند و شكر- دخانيات- سازمان چاي زير نظر وزارت بازرگاني و هر كدام تشكيلات
منحصر بخود دارند و در استانها و شهرستانها نيز علاوه بر اداره كلّ‌ بازرگاني و يا
اداره بازرگاني ادارت كل و ادارات ويژه خود داشته و در ارتباط مستقيم نيز با
سازمانهاي مركزي مي­باشند. در حاليكه مي­توان با سازماندهي جديد نظام اجرائي همه
اينها را كه وابسته به يك وزارتخانه هستند طوري سازمان داد كه هم تسهيلات ناشي از
سازماني بودن را داشته باشند و هم از جهت مديريت در آنها وحدت مديريت ايجاد كرد و
هم از جهت صرفه جوئي­هاي فراوان تشكيلاتي و نيروي انساني و هزينه­هاي اداري و غيره
به نتايج بسيار مفيدي رسيد. و متأسفانه غالب وزارتخانه­ها مانند وزارت كشاورزي-
وزارت بازرگاني- وزارت راه- وزارت نيرو- وزارت آموزش و پرورش- وزارت كشور- وزارت
درمان و بهداشت و غيره از چنين وضع تشكيلاتي پراكنده و سرمايه خور و نيروبر،
برخوردار مي­باشند

ادامه دارد

پاسخ به نامه­ها

تذكرّ مهم

نامه­هاي بسياري از
برادران و خواهران مي­رسد كه چاره­اي نداريم بجز ناديده گرفتن و به آن پاسخ ندادن.
و دليل اين كار، بي اعتنايي به نامه هاي خوانندگان عزيز مجله نيست بلكه دليل آن
اين است كه آدرس كامل و نام كامل يا يكي از اين دو را ندارد.

همه توقع دارند كه پاسخ
آنها در مجله درج شود غافل از اينكه در اين صورت، بايد تمام مجله را به اين بخش
اختصاص دهيم. لذا براي چندمين بار اين مطلب را متذكر مي­شويم كه تنها نامه­هائي در
مجله درج مي­شود كه پاسخ آنها براي عموم مفيد باشد يا به تشخيص هيئت تحريريه، عذر
نويسنده در عدم ذكر آدرس و نام كامل پذيرفته باشد.

بخش پاسخ به نامه­ها

قم- برادر حسين آبروشن

1-     جمله «من عشقته قتله» يك جمله بي معنائي است كه در ضمن يك
حديث به اصطلاح قدسي آمده و آن حديث نه مدرك صحيحي دارد و نه معناي صحيحي.

2-     مقرارت جمهوري اسلامي و از جمله خدمت نظام وظيفه بايد رعايت
شود.

برادر، م- ر- ش

شما طبيعي و سالميد
نگران نباشيد.

تهران- برارد مرتضي،‌ط-
گ

1-     در مورد جبهه تشخيص معذوريت وظيفه ما نيست هر كس خود بهتر
مي­داند كه در پيشگاه خداوند معذور است يا نه. از ساير برادران نيز مي­خواهيم كه
در اين مورد با ما مشورت نكنند.

2-     شما مي­توانيد با نصحيت سعي در هدايت آن شخص كه در محل
كارهاي خلاف شرع انجام مي­دهد داشته باشيد و اگر مفيد واقع نشد با تهديد جلوي
كارهاي او را بگيريد و اگر ممكن نيست از مسئولين انتظامي كمك بخواهيد.

تبريز – برادر ا- ب- ت

1-     مي­گويند همه بدن از جمله مغز ابزار كار نفس انساني است ولي
حداقل مي­توان گفت رابطه نفس با مغز قويتر است از ساير اعضاء اما اين كار چه رابطه­اي
دارند؟ مشخص نيست و آن چه گفته شده است اطمينان بخش نمي­باشد.

2-     نماز را بايد پس از دخول وقت شرعي كه در رساله مفصلاً آمده
انجام داد. اذان راديو ملاك نيست.

3-     كف شناسي و قيافه شناسي و امثال آنها در اسلام محكوم است و
توسل به اين گونه راههاي غير طبيعي جايز نيست.

4-     آن آب همان مذي است و پاك مي­باشد.

ايلام- برادر، س-م- خ

كتابي كه از نظر شرعي آن
مسائل را توضيح دهد سراغ نداريم ولي اگر نام كامل و آدرس بدهيد و سؤال را واضح
بنويسيد به اندازه اطلاع پاسخ مي­گوئيم.

خرم آباد لرستان- برادر
اسماعيل- س- 1014

توبه شما ان شاءالله
قبول است براي آن ناراحتي حتما به پزشك مراجعه و هر چه زودتر ازدواج كنيد.

بوشهر- برادر، ج- 99- ب-
ك

نه نامه بنويسيد و نه
صحبت كنيد بلكه رسماً از خانواده او خواستگارري كنيد.

زرند- خواهر، ط- م

نبايد با يك پسر نامحرم
كمترين رابطه داشته باشيد شما هنوز از يكي خلاص نشده­ايد و او از شما عكس و نامه
بعنوان مدرك دارد كه هر گاه بخواهد بتواند آبروي شما را بريزد و زندگي شما را از
هم بپاشد چگونه باز مي­خواهيد به دام ديگري بيافتيد آن هم پس از تصميم به توبه و
بقول خودتان پيرو قرآن بود. اگر پيرو قرآنيد هيچ گونه رابطه­اي حتي رد و بدل كردن
نگاه با نامحرم نداشته باشيد و اگر امكان دارد آن مدرك را از آن نابكار پس بگيريد
و پس از اين عفت و پاكدامني خود را نگاه داريد آن كه خواهان شما است خود به
خواستگاري شما به وسيله خانواده مي­آيد.

قم- برارد ح- خ

حتماً به پزشك مراجعه
كنيد.

ملاير- برادر،‌ح- ت –ا-
ك- ي

1-     آن آب پاك است و غسل و وضو ندارد.

2-     ازدواج با فاميل از اين جهت مطلوب نيست كه ممكن است
بيماريهاي ارثي فاميل در فرزندان آنها بروز كند. مي­توانيد با مراجعه به پزشك
اطمينان پيدا كنيد. در مورد ازدواج تحميلي و اصرار نابجاي پدرها و مادرها مقاله­اي
در مجله شماره 53 آورده­ايم مراجعه كنيد.

3-     خوابيدن در مسجد اگر انسان ناچار نباشد مكروه است ولي گناه
نيست و اگر جنب شد بايد فوراً خارج شود.

ماهشهر- برادر، علي –ب ح
س

مجله يك مؤسسه فرهنگي
است كه بايد به آن كمك كرد و موردي براي كمك به افراد مستحق همچون شما ندارد. شما
بايد از جائي خواستگاري كنيد كه حداقل فعلاً پول نقد از شما نخواهند.

ابهر- برادر، اكبر- ن

معمولاً‌ در ازدواج سعي
براينست كه سن زن كمتر از مرد باشد و اين بدان جهت است كه زن زودتر به بلوغ جنسي
مي­رسد و سن جنسي او كوتاهتر است و همچنين امكان بچه دار شدن او نيز مدت كوتاهتري
دارد در عين حال فرق سني چهار سال چندان مهم نيست اگر از جهات ديگر كه مهمتر از
همه موافق اخلاقي است مناسب باشد اقدام نمائيد.

ارسنجان فارس- براد، ص-
ب- هـ

اشتباه شما همين است كه
آن كتابهاي نامربوط را خوانده­ايد و پنداشتيد­ايد كه سعادت و خوشبختي در زندگي
زناشوئي متوقف بر عشق و روابط نامشروع قبل از ازدواج است در حالي كه كاملاً‌ برعكس
است و اكثر ازدواجهاي آن چناني به طلاق كشيده مي­شود آنچه موجب بددلي شما شده
احساس شكست در اين زمينه است ما به شما اطمينان مي­دهيم كه بهترين روش در انتخاب
همسر همين است كه براي شما پيش آمده، پدر و مادر شما حتماً دقت كافي بعمل آورده­اند
و دختري مناسب و با او با نهايت مهر و محبت و صفا و صميميت زندگي كنيد و با محبت
متقابل كانون خانواده را گرم و باصفا بنمائيد.

گيلانغرب- برادر محمدي

1-     آدرس آيه «فاحذرهم قاتلهم الله…» در دانستنيهائي از قرآن
شماره گذشته اشتباه است اين آيه در سوره منافقون آيه 4 است از تذكر شما متشكريم.

2-     با خانواده او در ميان بگذاريد.

باختران- برادر مختار
باوقار

قبول توبه با آيه (و من
يعمل مثقال ذرة شرا يره) منافات ندارد زيرا توبه و عمل صالح اثر گناه را از بين مي­برد
و به گونه­اي كه گوئي آن عمل را انجام نداده است و لذا در روايات است كه مانند روز
ولادت مي­شود. البته اين در صورتي است كه توبه قبول شده باشد و ضمناً آثار وضعي
گناه از بين نمي­رود و در همين جهان انسان گرفتاريهائي از همين گناهان مي­بيند.

زرند كرمان- برادر، غ-
ي- 100

1-     خودكشي گناه كبيره است.

2-     به رساله توضح المسائل مراجعه كنيد و مساله 306 تا 315 را
به دقت مطالعه نمائيد تكليف شما مشخص شده است.

لاهيجان- برادر علي
اكبر- 125

1-     استفاده شما از سهميه رزمندگان در دانشگاه موجب نقص در ثواب
شما نخواهد شد ان شاءالله.

2-     گذاشتن ريش- به اصطلاح- پروفسوري كه روي گونه­ها را به كلي
مي­تراشند و فقط براي چانه باقي مي­گذارند كافي نيست.

چابهار- برادر، ن-ق

مكرر برادران از ما مي­خواهند
كه توضيحات بيشتري در رابطه با اختراعات و اكتشافات كه در مجله درج مي­شود در مورد
خاصي كه براي آنها محل نياز واقع شده داده شود مثلاً آدرس شخص مخترع يا راه
دستيابي به داروي كشف شده و امثال آن،‌ بايد به عرض برسانيم كه ما اين اطلاعات را
از روزنامه­ها گردآوري ودرج مي­نمائيم و هيچ ارتباط خاصي با آنها نداريم.

آبكنار- برادر، احمد – ك

ما نمي­توانيم در كار
دادگاه دخالت كنيم و هيچ كس ديگر حق ندارد دخالت كند. دادگاه وظيفه خود را مي­داند
اگر بنا بود هر كسي حق داشته با تشخيص خود حكم كند كه فلان كس مستحق شلاق است و
ديگري مستحق اعدام، ديگري نيازي به دادگاه نبود. احكام خدا بر مبناي ظاهر اجرا مي­شود
نه بر مبناي واقع، چه بسيار كساني كه مستحق اعدام­اند ولي مجازات نمي­شوند چون
دليل كافي نيست يا به هر دليل ديگر. دادگاهي كه هيچ جنايتكار نمي­تواند از آن فرار
كند محكمه عدل الهي در رو زواپسين است ضمناً مواظب گفتار و نوشتار خود باشيد كه
تهمت به مراتب بدتر از شرب خمر و زنا است بلكه غيبت نيز از آنها بدتر است.

گتوند- برادر م-س خ- 175

آن ازدواج به احتياط
واجب صحيح نيست.

شيروان- برارد ش-ش-ش- م-
پ- م- 1323

به عهد خود وفادار باشيد
خانواده شما نبايد بهانه جوئي كنند عذر آنها موجه بوده است. و شما به هرحال دست از
قول خود برنداريد.

سبزوار- خواهر منير- ت

از خدا بترسيد. و فريب
وعده­هاي آن شخص را نخوريد و با شوهر خود خوشرفتاري نمائيد و اگر حقوق شما را
ناديده مي­گيرد از دادگاه مدني استمداد كنيد ولي اگر او با رضايت خاطر شما را طلاق
داد ازدواج بعد جايز است.

مراغه- برادر، ح- خ- د-
ذ-ر

نامه شما با همه طول و
تفصيل نكته اصلي مساله را دارا نيست تا پاسخ مختصر در مجله داده شود حتماً بايد
آدرس بدهيد تا تفصيلاً پاسخ داده شود ضمناً مطلب خود را دوباره تذكر بدهيد.

برادر، ا-ب-ج-د – كد
4004

1-     گناهي كه انجام مي­دهيد هزاران بار از اين نوميدي آسانتر
است. شخصي حميدبن قحطبه را ديد كه با بي شرمي روزه ماه رمضان را علناً مي­خورد و
چون اعتراض كرد وي در جواب گفت كه من در يك شب به امر هارون الرشيد 60 نفر از ذريه
پيغمبر صلي الله عليه و آله را كشته­ام ديگر روزه چه فايده­اي دارد. راوي اين مطلب
را خدمت امام (ع) عرض كرد امام فرمود: نوميدي او از رحمت خدا از گناهش بزرگتر است.

2-     ازدواج تنها راه حل صحيح و منطقي است كه به شما امكان كنترل
خويش را مي­دهد و آن گونه كه نوشته­ايد مشكل نيست و دو سه ميليون تومان نمي­خواهد.
ما خود بار سنگين مي­كنيم آن گاه فرياد برمي­آوريم. شرايط را كم كنيد و از خانواده
مؤمن و قانع خواستگاري نمائيد و خودتان هم چشم طمع به جهيزيه­هاي پرزرق و برق
نداشته باشيد بلكه بكلي چيزي را مطالبه نكنيد مهر كه از شما نمي­گيرند اكثر اين
مخارج سنگين براي تهيه جهيزيه و زندگي تجملاتي است اگر آن را حذف كنيد به آساني مي­توانيد
ازدواج كنيد و از اين همه رنج و ناراحتي رها شويد.

اروميه- خواهر، ف- س
2930

روزه ايشان صحيح است و
غسلي بر او واجب نيست ولي از ادامه آن تخيلات اجتناب نمايد.

برادر، ن- ر-ع

هر پدري حق دارد بر اساس
مصلحت دختر خويش، خواستگاري را بپذيرد يا رد كند و اين نه تحقير شما است و نه
مستوجب انتقام. اگر نپذيرفتند شما از جاي ديگر خواستگاري كنيد. و اما فكر انتقام و
كشتن ديوانگي و وحشيگري است و گناهي بزرگ و مستوجب عقوبت اعدام در دنيا و عذاب
ابدي در آخرت است.

همدان- برارد موسي ح

اگر انتقام بگيريد در
دنيا و آخرت مورد مؤاخذه قرار خواهيد گرفت. در دنيا به حكم دادگاه، زيرا دليلي بر
گناه او نداريد و در آخرت به دليلي ديگر، بهرحال از فكر انتقام بگذريد و به فكر
خود باشيد.

گيلانغرب- برادر علي مير
جعفري

اگر آيه­اي را كه سجده
واجب دارد از نوار بشنويد سجده براي آن واجب نيست ولي احتياط مستحب اين است كه
سجده كنيد.

اهواز- برادر، الف- ب- ي

پيش از عقد شرعي نامزد
نامحرم است بايد مانند هر زن نامحرم ديگر با او رفتار كنيد. عقد موقت گذشته از
اينكه اجازه پدر لازم است موجب مشكلاتي است و بر فرض كه ممكن باشد بايد رعايت همه
مسائل شرعي آن را بنمائيد. بعضي از برادران تصور مي­كنند كه خداوند را هم مي­توان
فريب داد و يك عقد ساختگي از پيش خود مي­خوانند غافل از اين كه اين گونه عقدهاي
موقت اين است كه گاهي قبل از پايان وقت آن عقد دائم را مي­خوانند و در اين صورت
عقد دائم آنها باطل است بايد قبل از خواندن عقد دائم شوهر باقيمانده وقت را به زن
ببخشد. غفلت از اين گونه مسائل موجب هلاكت و بدبختي است از اين راههاي انحرافي و
مشكوك بپرهيزيد.

خرامه شيراز- برادر عبدالحسين
محمدي

لطفاً بيش از اين در
خواندن مطالب دقت كنيد در مقاله «رسول اكرم از ديدگاه قرآن» آمده است كه در قرآن
آن حضرت به نام خطاب نشده است نه اين كه نام او در قرآن نيامده. در قرآن سوره­اي
به نام آن حضرت است و كلاً‌ چهاربار به نام محمد(ص) و يك بار به نام احمد ذكر شده
ولي در موقع خطاب او را به عنوان پيامبر و رسول خطاب فرموده است.

برادرت- ع- 974

ما مكرر تذكر داده­ايم
كه تاخير ازدواج به دليل فوت بعضي از فاميل از رسوم و عادات نامربوط و گاهي موجب
گناه است همچنانكه در مورد شما به گفته خودتان تاخير موجب گناه مي­شود. بنابراين
در مقابل خواسته شما كه مي­خواهيد ما تذكر بدهيم ما نيز از شما مي­خواهيم كه عملاً
در محل خودتان اين رسم را بشكنيد و اعتنائي به اخمهاي بي جهت نكنيد تا ديگران نيز
از شما پيروي كنند.

دهدشت چرام- برادر هـ –
م

بازهم رسمها و سنتهاي
جاهلي! شما دختري را خواستگاري كرده­ايد وديگري نيز به خواستگاري آمده و سعي دارد
پيشدستي كند شما او را تهديد مي­كنيد زيرا اين در عرف شما دست بالاي دست كردن است
و اين مثلاً ننگ و عار است و موجب انتقام و خونريزي!! مگر چه شده؟ كه انتقام
بگيريد او زني را خواسته و شما نيز خواسته­ايد شرعاً و قانوناً هر كه را او بخواهد
و پدرش موافقت كند مي­تواند ازدواج نمايد. از سنتهاي جاهلي دست برداريد و تقوي را
پيشه كنيد آن چه را خدا و رسول گفته­اند بايد مدنظر باشد نه افكار جاهلي پوسيده! و
اگر دختر با ازدواج با او موافق نيست حتماً بايد اعلام نمايد و نبايد تسليم ازدواج
تحميلي شود دادگاه مدني نيز از او حمايت خواهد كرد.

تاكستان- برادر قاسم
نصيرني

1-     سجده بر خاك و سنگ و چون و امثال آن جايز است و خلاصه سجده
بر هر چيز از جنس زمين باشد يا از زمين برويد و پوشيدني و خوردني نباشد جايز است.
تفصيل اين مطلب را در رساله بخوانيد.

2-     انسان هر چه تحصيل علم كند باز هم به كمال نهائي علم نخواهد
رسيد. عمل نامحدود است و انسان محدود. خداوند در قرآن به پيامبر گرامي اسلام كه
كامترين انسان است مي­فرمايد «و قل رب زدني علما» بگو خدايا بر دانشم بيافزاي.

اهواز- برادر طالبي

استفاده شما مانند ساير
جانبازان عزيز از امكانات بنياد شهيد براي معالجه كه بر اساس مقررات آن بنياد است
هيچ اشكالي ندارد.

اصفهان- ف- م- س- ك

پيش از عقد شرعي نامزد
نامحرم است و آن گونه روابط وحتي كمتر از آن جايز نيست و خلاصه بايد مانند هر
نامحرم ديگر با او رفتار شود.

تهران- خواهر، م –ص

ظاهراً شما سالميد ولي
براي اطمينان به پزشك مراجعه نمائيد.

اراك- برادر، من- ت- 496

خداوند توبه همه
گناهكاران را مي­پذيرد بشرط آنكه توبه جدّي باشد و انسان از كرده خود پشيمان باشد
و گذشته خود را با اعمال خوب و صالح جبران نمايد.

برادر اسلام خواه

در مورد سؤال كه برادري
در جبهه مفقود الاثر شده و وصيت كرده كه همسرش هيچ حقي نسبت به فرزند او ندارد و
مادر بچه به پدربزرگ او براي نگهداريش مراجعه كرده است دفتر حضرت امام دام ظله
پاسخ داده­اند كه: «وصيت مزبور اثر ندارد و مادر حق حضانت بر فرزند خود را دارد».

نوشهر- برادر، م- ب- ع

عجب توقعي داريد! ناموس
مردم را تعقيب مي­كنيد و با آن همه حركات گناه آلود و خلاف شرع مزاحم او مي­شويد و
اكنون از ما توقع داريد كه راهي به شما ياد بدهيم كه بتوانيد به هدف خود برسيد
زيرا هدف شما مثلاً فقط ازدواج است. اگر راست مي­گوئيد از خانواده­اش خواستگاري
كنيد نه اين كه در كوچه و خيابان او را تعقيب نمائيد اگر كسي با خواهر شما اين
رفتار را داشته باشد چه عكس العملي خواهيد داشت؟!‌ اين كار شما گذشته از اينكه
گناه و خلاف اخلاق و انسانيت است اگر انشاء الله به دست كميته گرفتار شويد علاوه
بر مجازات آبرو و حيثيت خود را نيز از دست خواهيد داد.

سمنان- برادر، 271- الف-
ر

سؤال شما اين است كه آيا
مي­توانيد با دختر برادر مادري خود ازدواج كنيد؟ شما عموي او و محرم او هستيد.
ازدواج شما ممكن نيست. از نگاههاي شهوت آميز بپرهيزيد كه گناه آن از نگاه به
نامحرم به مراتب بيشتر است.

گنبد كاوس- خواهر، ص-
الف

حالتي كه نوشته­ايد
كاملاً طبيعي است براي تحقيق از علت بچه دار نشدن شما و همسرتان به پزشك مراجعه
كنيد.

تكاب- برادر، آ- م- م-
ر- 43

تسليم ازدواج تحميلي
نشويد و با آن طايفه ازدواج نكنيد گرچه اشكال شرعي ندارد.

دهدشت- خواهر، ط-ن

مكرر اين سؤال مطرح مي­شود
كه اگر زن و شوهر براي چهار ماه از يكديگر جدا شوند آيا بايد دوباره عقد بخوانند؟
چنين مساله­اي وجود ندارد و كساني كه اين سؤال را مطرح كرده­اند با مساله­اي ديگر
اشتباه گرفته­اند، سالها اگر از يكديگر دور باشند عقد آنها باقي است.

ايذه- برادر علي- ش 278-
پ- ج

آن زن دام شيطان است از
او گريزان باشيد و هرگونه رابطه­اي را بطور كلي قطع كنيد و دامن خود را آلوده
نسازيد.

اهواز- برارد محمد
رضا44-44

صد بار هم اگر جنب شود
يك غسل كافي است. طريقه غسل ارتماسي را در رساله بخوانيد.

گراش فارس- برادر
محمدرضا خواجه زاده.

بر فرض كه قصه جريره
خضرا راست باشد احتمال انطباق آن بامثلث برمودا اساسي ندارد.

برادرم- 555

شما سالميد نگران نباشيد
ولي دست از آن عادت زشت برداريد كه گناه است و عاقبت بدي دارد.

سراب- برادر روشن زاده

1-     پسران شما از همسر اول با همسر دوم شما محرمند.

2-     آن شخص گناه كرده و بايد كفاره بدهد.

اروميه- خواهر معصومه ك-
ي

مادرتان را هر چه زودتر
در جريان قرار دهيد تا او را تهديد كنند يا به دادگاه شكايت كنند مسأله راه حل
دارد.

گلپايگان- برادر س- س

1-     شما هيچ دليلي بر گناه آنها نداريد. تجسّس در امور شخصي
ديگران نكنيد.

2-     به پزشك مراجعه كنيد.

مرند-برادر، ح- ن- م-ر

شما سالم و طبيعي هستيد.

گراش فارس- برادر منظر
المهدي

شما سالميد نگران
نباشيد.

در گوشه و كنار جهان

در برمه از مسلمانان
جزيه مي­گيرند

برمه در جنوب شرقي آسيا
قرار دارد. چهل ميليون نفر در آنجا زندگي مي­كنند و عدد مسلمانان 6 ميليون و پانصد
هزار نفر است. دين رسمي دولت بودائي است. دولت براي اينكه بالاترين فشار را بر
مسلمانان روا دارد و زمينهاي مزروعي را از چنگ آنان درآورد، قانوني وضع كرده است
كه طبق آن قانون هر كشاورزي بايد در مقابل هر چهار هزار متر مربعي از زمين مزروعي
خود، 300 كيلوگرم از محصول آن زمين را به عنوان ماليات به دولت بپردازد و در صورت
نپرداختن- تحت هر شرايطي- دولت زمين او را مصادره مي­كند. شايد اين قانون خيلي
ظالمانه باشد ولي آنچه مايه تعجب و تأسف است اينكه چنين قانون جائرانه­اي تنها
نسبت به مسلمانان اجرا مي­شود!!

*سراسيمگي آمريكا و وعده­هاي
پوچ

چندي پيش وزراي خارجه
عرب در تونس قرار بر اين گذاشتند كه كشورهاي بزرگ را قانع كنند به اينكه اسلحه به
ايران فروخته نشود تا شايد از اين راه، صدّام مفلوك را نجات دهند. در همين رابطه
وزير خارجه كويت با اضطرابي فزون از حد به واشنگتن رفت و بمحض رسيدن به شولتز تلفن
زد و از او راه چاره را پرسيد. شولتز پاسخ داد: «مطمئن باشيد! هرگز اجازه نخواهيم
داد ايران به خط مرگ! (مرزهاي خليج)  نزديك
شود و شما آسوده خاطر باشيد، ما با هر چه در توان داريم در مقابل ايران خواهيم
ايستاد!» آن بيچاره و ديگر بيچارگان خليج از اين وعده­هاي توخالي خرسند و اميدوار
شدند ولي اكنون كه مي­بينند خود آمريكا با رسوائي درخواست تجديد روابط با ايران مي­كند
و از ايران به عنوان يك قدرت شايان احترام! ياد مي­كند، دلبستگان و وابستگان
آمريكا دو چندان بهت زده و سراسيمه شده­اند.

*انحطاط اقتصادي در
انگلستان

مجله آمريكائي نيوزويك
گزارش مفصلي از زندگي اقتصادي و اجتماعي مردم انگلستان درج كرده است كه خلاصه برخي
از مطالب آن به قرار زير است:

1-     سه ميليون و پانصد هزار نفر بي كار هستند و بيشتر از راه
دزدي يا گدائي امرار معاش مي­كنند!

2-     شش ميليون نفر با كمكهاي بسيار اندكي كه دولت به آنها مي­دهد
زندگي مي­كنند در صورتي كه اين اعانه دولتي حتي نمي­تواند بسياري از موارد ضرروي
زندگي را تأمين كند.

3-     93% از كلّ درآمد كشور به جيب 50%
جنوب شهري­هاي ثروتمند ريخته مي­شود و تنها 7% باقي مانده بين 50%  شمال شهرهاي فقير و بيچاره تقسيم مي­شود كه وضع
زندگي اينان چيزي شبيه زندگي مستمندان جهان سوم مي­باشد. لازم به تذكر است كه در
انگلستان- به عكس كشور خودمان- جنوب شهري­ها مرفّه و پولدار هستند و شمال شهري­ها
بيچاره و نادار!

4-     در اثر اين اختلاف شديد طبقاتي، ساليانه 1500 كودك بواسطه
سوءتغذيه در انگلستان از بين مي­روند.

5-     اين انحطاط اقتصادي باعث شده است كه انگلستان در درجه
نوزدهم در ليست كشورهاي بزرگ صنعتي قرار گيرد چه در ده سال اخير، شمارش كاركنان در
بخش كشتي سازي از 31000 نفر به 5750 و در معدن ذعال سنگ از 36000 به 16500 و در
ذوب آهن از 22000 به 9900 نفر كاهش يافته است.

6-     نيوزويك در خاتمه يادآور شده است كه انگلستان بازارهاي خود
را به روي صنعتگران ژاپني و ديگر ملّيتها باز كرده است تا شايد راهي به سوي ايجاد
كار براي هزاران بيكار كشور بگشايد.

ياران امامان

صفوان بن يحيي

سيّد محمّد جواد مُهري

صفوان بن يحيي از مخلص­ترين
و راستگوترين ياران امام است. او از فقهاي اصحاب مي­باشد كه امام كاظم (ع) را درك
كرده و از آن حضرت روايت كرده است و در زمان امام جواد (ع) از دنيا رفته ولي بيشتر
اوقات خود را  در محضر امام رضا سلام الله
عليه گذرانده و داراي مقام و منزلت ويژه­اي در نزد آن حضرت بوده و از وكلاي ايشان
نيز بوده است. كتابهاي حديث پر است از نام صفوان و با شمارش روايات زيادي كه ايشان
از ائمه يا اصحاب ائمه نقل كرده و يا از او نقل كرده­اند، 1181 مورد مي­باشد. بنابراين،
صفوان نه 1181 مورد مي­باشد. بنابراين، صفوان نه تنها يار امامان و از فقهاي زمان
خود بوده كه يكي از مشهورترين روات حديث است، و احتمالاً روايات بسيار ديگري نيز
از امامان نقل كرده باشد كه در اثر فشارهاي و خيانتهاي دشمنان اهل بيت از بين رفته
و تلف شده است.

نجاشي«ره» گويد: صفوان
بن يحيي را منزلتي والا از نظر زهد و عبادت و پارسائي است كه در عبادت و ورع مانند
او در زمان خودش ديده نشده است. صفوان 30 كتاب تأليف كرده است كه از آن جمله: كتاب
الوضوء- كتاب الصلاة- كتاب الحج- كتاب الزكاة- كتاب النكاح- كتاب الطلاق- كتاب
الفرائض- كتاب الوصايا- كتاب الشراء و البيع- كتاب العتق و التدبير- كتاب البشارات
و نوادر مي­باشد. صفوان بن يحيي رحمة الله عليه در سال 210 (هجري قمري) از دار
دنيا رفت.

شيخ طوسي«ره» گويد:
صفوان بن يحيي كوفي كه كنيه­اش ابومحمّد است، از راستگوترين، پارساترين و موثق­ترين
افراد زمان خود نزد اهل حديث بود. آنگاه شيخ داستان جالبي از ايشان نقل مي­كند كه
دليل امانت و همچنين اخلاص او در عبادت است:

صفوان بن يحيي همراه با
دو نفر از دوستانش به نام­هاي عبدالله بن جندب و علي بن نعمان به مكّه مشرّف مي­شوند،
و پس از انجام اعمال در كنار خانه خدا با هم عهد مي­كند كه هر گاه يكي از آنها از
دنيا رفت، ‌دو نفر ديگر اعمال او را به عهده گرفته، تا زنده­اند نماز و روزه و حج
و زكات بجاي او انجام دهند و هر گاه دومي از دنيا رفت، آن فرد سوم، همگام با اعمال
خودش، اعمال آن دو نفر را نيز انجام دهد. از قضا آن دو نفر قبل از صفوان از دنيا
رفتند، ولذا صفوان تا زنده بود اعمال آنان را نيز انجام مي­داد؛ در هر شبانه روز
150 ركعت نماز مي­خواند (فرايض و نوافل) و در سال سه ماه روزه مي­گرفت و سه بار در
سال زكات اموالش را مي­پرداخت، و بالاتر اينكه نه تنها اين اعمال را بجاي آنان
انجام مي­داد كه هر گاه كار خيري مي­كرد و يا در راه خدا انفاق مي­نمود، آن دو
برادر را نيز با خود شريك مي­كرد. (و اين بالاترين درجه اخلاص در دوستي و محبت
براي خدا است).

از احتياط و ورعش در دين
همين بس كه يكي ازهمسايگانش (كه اهل كوفه بود) در مكه او را ديد و از او خواست دو
دينار براي خانواده­اش به كوفه با خود ببرد. صفوان گفت:

من اين شتر را كرايه
كرده­ام، بگذار از صاحب شتر اجازه بگريم، اگر اجازه داد پول تو را همراه با خودم
برمي­دارم.

صفوان از امام رضا و
امام جواد عليهما السلام روايت كرده است و همچنين از چهل نفر از اصحاب امام صادق (ع)
روايت كرده است. ابن النديم در فهرست خود كتابهاي ديگري براي ايشان ذكر كرده از
جمله: كتاب المحبه و الوظائف- كتاب الآداب و كتاب بشارات المؤمن.

و در كوتاه سخن، تمام
علما و بزرگان از متقدمين و متأخرين، صفوان را مورد اعتماد و وثوق دانسته­اند و
هيچ كس در وثاقت و امانت و صدق و اخلاص او شك و ترديدي ندارد و بالاتر اينكه
كشي«ره» و شيخ طوسي«ره» او را از اصحاب اجماع دانسته­اند.

همانگونه كه در مقدمه
بيان شد، صفوان از مقرّبين امامان و وكيل امام رضا (ع) بوده و امام جواد«ع» از او
اظهار رضايت كامل كرده است. از جمله رواياتي كه درباره وي آمده است، روايتي است از
امام هشتم (ع) كه مي­فرمايد:

«ما ذئبان ضاريان في غنم
قد غاب عنها رعاتها بأضرَّ في دين مسلم من حبّ الرياسة. ثم قال: لكن صفوان لايحب
الرياسة»- دو گرگ خونخوار در گلّه گوسفندي كه شبانش آن را ترك گفته، زيانبارتر
نيست از حبّ رياست و مقام نسبت به دين يك انسان مسلمان.

آنگاه حضرت استدراك كرده
و مي­فرمايند: ولي صفوان هرگز حبّ رياست ندارد. (و اين دليل سموّ اخلاق اين مرد با
فضيلت و تقوي است).

عبدالله بن صلت قمي مي­گويد:
بر ابوجعفر ثاني (امام جواد) سلام الله عليه وارد شدم كه ايام آخر عمر مباركش را
مي­گذراند. شنيدم مي­فرمود: خداوند- از طرف من- جزاي خير به صفوان بن يحيي، محمدبن
سنان و زكريابن آدم عطا فرمايد چرا كه اينان به من وفادار بودند.

و اما از دانش و علم
صفوان چه بگوئيم كه به عنوان يكي از فقيه­ترين روات حديث در بين علماي رجال معروف
شده است. كشي«ره» هنگامي كه فقهاي از اصحاب امام كاظم و امام رضا«ع» را ياد مي­كند
مي­گويد: «همانا صفوان بن يحيي از اصحاب اجماع است و او و يونس بن عبدالرحمن از
تمام اصحاب زمان خود فقيه­تر بودند.» و بالاتر اينكه محمد بن سنان نيز خود گويد:
هركس سئوال از مشكلات دارد به سوي من روي آورد ولي اگر كسي از حلال و حرام مي­خواهد
بپرسد، پس به سوي شيخ (يعني صفوان بن يحيي) برود.

صوفان بن يحيي، اين
دانشمند، فقيه، عابد، پارسا، پرهيزكار و يار وفادار امامان عليهم السلام پس ازعمري
كه در خدمت به مكتب و پيشوايان مكتب سلام الله عليهم گذراند، در سال 210 هجري قمري
در مدينه منوّره از دنيا رفت. امام جواد سلام الله عليه حنوط و كفن براي او فرستاد
و دستور داد عمويش اسماعيل بن موسي بر آن بزرگوار نماز گذارد. خداوند او را جزاي
خير دهد و با اوليائش محشور فرمايد.

امام سجاد(ع)

مردي از اهالي كوفه به
امام سجاد(ع)،‌ نوشت و از وي تقاضا نمود تا او را به بهترين كاري كه براي دنيا و
آخرتش مفيد باشد، راهنمائي نمايد.

امام در پاسخ نوشت:

… من طلب رضي الله
بسخط الناس كفاه الله امور الناس و من طلب رضي الناس بسخط الله و كله الله الي
الناس».

(اختصاص- ص 225)

هر كس كه خشنودي خداوند
را (گرچه) با نارضايتي مردم همراه باشد، بجويد؛ خداوند با ياري خويش او را از
ديگران بي­نياز سازد، و هر كس كه رضايت مردم را ببهاي خشم الهي طلب كند، خداوند او
را به مردم واگذارد (و از نصرت او خودداري نمايد).

وقايع خونين 19 دي در قم

19 دي ماه 1359، يوم
اللهي است جاودانه و فراموش نشدني در تاريخ انقلاب اسلامي ايران. در اين روز وحدت
اسلامي در انسجام و بهم پيوستن تمام گروه­ها و اقشار و اصناف مردم با هدفي صدرصد
اسلامي و آرماني والا، تبلور يافت.

حوادث و وقايع دردناك و
اسفناكي كه در اين روز گذشت و پيامدهاي خونين و پيروزي آفريني كه در ساير
شهرستانهاي كشور داشت، هرگز از ذهن­ها نمي­رود و بفراموشي سپرده نمي­شود، چرا كه
مردم حوادث آن روز و روزها و چهلم­هاي پس از آن را خوب به خاطر دارند، و آنچه در
ساليان دراز بايد در اين باره نوشته شود به دو انگيزه است: يكي اينكه نونهالان
امروز يا نسلهاي آينده، اين حوادث را با مطالعه­اي دقيق، بررسي كنند و عبرت بگيرند
و ديگر اينكه يادآور نكته­اي مهم باشد كه كشور امام زمان سلام الله عليه تعيين مي­كند
و آن وحدت و انسجام همگاني و تفكيك ناپذيري است كه در آن رزوها شاهد آن بوديم و
يادآوري اين حوادث، يادآور وحدت ما است و هر چه داريم در سايه همين وحدت و انسجام
داريم، پس براي بقاي آن بايد بكوشيم و توطئه­هايي كه به انگيزه صدمه زدن به اين
وحدت صورت مي­گيرد، نابود سازيم.

اكنون به گزارشي مختصر
از حوادث دوشنبه خونين (19 دي 56)در قم مي­پردازيم:

روز 17 دي بود كه
روزنامه اطلاعات مقاله­اي تحت عنوان «ايران و استعمار سرخ و سياه» بقلم فردي
ناشناس به نام احمد رشيدي مطلق منتشر ساخت و در آن صريحاً به امام خميني اهانت
كرده بود و امام را از ساير روحانيون جدا كرده و روحانيون را طرفدار شاه و قوانين
ضد اسلامي شاه را اسلامي دانسته بود. و همچنين حمله به بزرگداشت چهلمين روز شهادت
آية الله مرحوم حاج آقا مصطفي خميني در قم و به مسخره گرفتن قطعنامه 14 مادّه­اي
روحانيت در اين روزنامه و ديگر روزنامه­هاي رژيم به چشم مي­خورد.

اينجا كه وقاحت و بي­شرمي
دستگاه حاكم به اوج خود رسيد، موج خشم و نفرت مردم نيز به بالاترين سطح خود رسيد.
خبر روزنامه اطلاعات به سرعت در بين مردم پخش شد. بلافاصله درس­هاو نمازها و
منبرها يكچارچه تعطيل شد. طلآّب خود را از دست داده بودند. در عرض مدت كمي تمام
نسخه­هاي اطلاعات ناياب شد.

مركز تجمع عمده در مدرسه
خان و بيرون آن بود و همه جا احساس مي­شد كه وضع غيرعادي است.  اولين حركت و راهپيمايي طلاب حوزه علميه قم از
مدرسه خان با جمعيتي بيش از هزار نفر كه پيوسته بيشتر مي­شد، به طرف منزل آيت الله
گلپايگاني صورت گرفت. مردم در بازگشت از منزل ايشان (از ظهر يكشنبه 18 دي) شروع به
شعار دادن «درود بر خميني» كردند. پليس در سه راه ارم- چهارمردان، مسلح با اسلحه
گرم و سرد آماده شد و مهياي شليك شده بود. پليس براي متفرق كردن جمعيت، به ماشين
گريدري كه آورده بود دستور مي­دهد كه بوسط جمعيت حركت كند.

جمعيت بدون توجه به پليس
به مسير خود ادامه مي­دهد كه ناگهان پليس به آنان حمله ور مي­شود. عده­اي پراكنده
شده و عده­اي دعوت به ايستادگي مي­نمودند. در آن حوالي يك ماشين آجر موجود بود، و
جمعيت با پاره­هاي آجر به پليس پاسخ مي­دادند. پليس اعلام كرد اگر شعار ندهيد و
آرام و بي شعار حركت كنيد با شما كاري نداريم. تظاهركنندگان نه بخاطر پليس بلكه
براي ادامه يافتن حركت خود بدون شعار حركت كردند. در مسير عده زيادي به آنها
پيوستند. مسافرين و زوار از انگيزه تظاهرات كاملاً آگاه شدند و عده­اي از آنان
بهمراه طلاب حركت كردند. وقت نماز پراكنده شدند.

ساعت سه بعدازظهر در
ميدان آستانه و اطراف جمعيت انبوهي از هر طرف گرد آمدند و با هم به سوي منزل آيت
الله مرعشي حركت كردند. در اينجا جمعيت نسبت به صبح چند برابر بود بطوري كه حسينيه
و بيروني آيت الله مرعشي و كوچه­هاي اطراف و حتي قسمتهايي از خيابان موزه و.. از
جمعيت موج مي­زد و ايشان نيز مانند آيت الله گلپايگاني براي مردم سخن گفتند. نزديك
به غروب بود كه به منزل مرحوم آيت الله حايري رفتند و پس از سخنان ايشان براي نماز
به طرف مسجد اعظم روانه شدند. در تظاهرات بعد از ظهر از پليس و مزاحمت او خبري
نبود ولي قهراً پليس به فكر تقويت بيشتر و تقاضاي كمك از تهران بود تا اگر تظاهرات
ادامه يافت كاري كند.

پس از تمام شدن نماز
مغرب و عشا، مردم در صحن مسجد با شعارهاي: «درود بر خميني»، «مرگ بر اين حكومت
يزيدي»، «مرگ بر پهلوي»، «دانشجو روحاني پيوندتان مبارك» شروع شد و پس از يك ساعت
آرام از مسجد بيرون آمدند. پليس به مردم حمله كرد و آنها را با توم مضروب ساخت.
آنهايي كه به طرف صفائيه مي­رفتند تا ساعت 9 شب با پليس درگيري داشتند و آنها كه
به طرف چهارمردان در حركت بودند عده­اي روبروي مدرسه خان و بازارچه تا ساعت 9
شعارهاي مسجد اعظم را تكرار مي­كردند و گاه گاه پليس تا داخل كوچه­ها آنها را
تعقيب مي­كرد. در چند جاي ديگر از قبيل خيابان ارم و كوچه­هاي اطراف و بخصوص اطراف
حرم و آنطرف رودخانه نيز پليس درگير بود.

ضمناً در همين وقت، عده­اي
از طلاب كه در مسجد اعظم نبودند وقتي حمله پليس را در سه راه موزه از جلوي مدرسه
خان مشاهده كردند شروع نمودند با فريادهاي بلند شعارهاي «درود بر خميني» بدهند تا
توجه پليس را به خود جلب كرده و از حمله به طلاب در سه راه موزه بكاهند (آفرين بر
اين ايثار!).

صبح دوشنبه خونين 19 دي:

فردا صبح ساعت 30/8،
طلاب طبق وعده قبلي جلوي مدرسه خان و ميدان آستانه جمع شده و به طرف منزل آيت الله
آملي حركت كردند. در اين روز تمام بازار و مغازه­هاي قم تعطيل بود، اطراف آستانه
هم با حركت و تجمع مردم بسته شد. جمعيت چندين هزار نفري به منزل ايشان مي­رسند و ايشان
با سخنراني خود اجتماع و همبستگي طلاب و مردم را مورد ستايش قرار داده، از نوشته
روزنامه اطلاعات اظهار انزجار نموده و درباره عظمت امام صحبت مي­كنند.

پس از پايان سخنراني،
مردم به طرف منزل مرحوم آيت الله علامه طباطبائي، بدون شعار حركت كردند. علامه
طباطبائي درباره شخصيت امام صحبت مي­كند و سپس يكي از آقايان، از طرف علامه
سخنراني كرده و بي­پرده، حقايق را بازگو مي­كنند. و سپس يكي از آقايان، از طرف
علامه سخنراني كرده و بي­پرده، حقايق را بازگو مي­كنند پس از آن به سوي منزل ديگر
اساتيد حوزه راه مي­افتند و سپس بدون اينكه ماموين از مقصد حركت آگاه شوند در طول
خيابان صفائيه به طرف حرم براه مي­افتند و گروه زيادي در اين مسير به جمعيت ملحق
مي­شوند.

مقابل شهرباني گروهي از
گاردي­ها با سپر و ماشين آب پاش و با تومهاي چوبي بلند و كلاه­هاي فلزي آماده براي
حمله در چند صف ايستاده بودند و هنگامي كه نيمي از جمعيت چندين هزار نفري از جلوي
آنها رد شدند، در كنار جمعيت به حركت افتادند. جميعت به سه راه بازار رسيدند و به
طرف خيابان آذر، حركت را ادامه دادند و وارد بازار شدند. هنگام ورود جمعيت به
خيابان آذر، پليس و كماندوها چند بار جلوي جمعيت رژه رفتند تا مردم را بترسانند.
جمعيت پس از پيمودن طول بازار، وارد خيابان باجك و چهار راه مسجد امام شدند و عدّه­اي
هم به طرف خيابان آستانه رفتند. با اينكه جمعيت كم كم متفرق مي­شدند ولي همه جا
صحبت موج مي­زد و قرار بعدي منزل آيت الله نوري تعيين شد و گوش به گوش به همه
رسيد.

حدود ساعت سه و نيم
جعيتي بالغ بر ده هزار نفر از همه طبقات و اقشار، به طرف صفائيه به حركت درآمد تا
در بيگدلي به منزل آقاي نوري رسيد. آقاي نوري بمدت نيم ساعت سخناني را ايراد كرد
كمي از ساعت چهار بعدازظهر گذشته بود كه سخنراني تمام شد و مردم قصد داشتند به
منزل يكي ديگر از اساتيد حوزه بروند كه حوادث خونين 19 دي رخ داد.

جالب توجه است كه تمام
مدارس و دبيرستانها در اين روز (و روز قبل) تعطيل بود و تمام مردم مغازه­ها را
تعطيل كرده بودند و بدون هيچ ترس و خوفي در تظاهرات همگام با طلاب شركت مي­كردند.
به هر صورت يك سر جمعيت كه تمام عرض خيابان و پياده­روها را اشغال كردند به نزديكي
چهارراه بيمارستان رسيده بود  و سر ديگر آن
هنوز در كوچه بيگدلي بود. هر چه ماشين از چهارراه به اين طرف آمده بود كاملاً وسط
خيابان متوقف شد. عده زيادي هم به پشت بامها رفته و تماشا مي­كردند.

جمعيت رسيده به چهارراه
با مانع برخورد مي­كند به اين معني كه يك ماشين آب پاش و يك كاميون گارد را در عرض
خيابان روبروي بانك صادرات قرار داده بودند كه كاملاً خيابان مسدود شده بود. مردم
مجبور بودند از پياده رو بانك به طرف خيابان حجت و از آنجا به خيابان بهار بروند
اما قبل از اينكه جمعيت به آنجا برسد، سخنگوي پليس با بلندگو فرياد زد: سد معبر
حرام است!! از پياده رو برويد! جمعيّت نيز چاره­اي جز حركت از پياده رو نداشت، همه
پيش خود مي­گفتند: شما سد معبر مي­كنيد!

بهرحال در اين موقع يك
ساواكي پايش را محكم به شيشه بانك صادرات مي­كوبد و همان وقت يك ساواكي ديگر با
لباس شخصي و يك پاسبان با لباس رسمي- كه در كاميون نشسته بود- با هم هر كدام سنگي
به طرف شيشه بانك پرت مي­كنند. به دنبال اين صحنه سازي، فرمانده گارد و پاسبانها و
مأمورين ساواك اول به جمعيت به عنوان اعتراض مي­گويد: چرا شيشه بانك را مي­شكنيد؟
و بعد رو به جلادان كه: اين پدرسوخته­ها را بزنيد! و حمله شروع مي­شود.

آنها به طور دستجمعي با
باتوم به ملت حمله ور مي­شوند و جمعيت بي­دفاع بناچار به كوچه­هاي اطراف با دادن
شعار رو مي­آورد. جاهاي ديگر هم تا پليس حمله نمي­كرد كسي شعار نمي­داد ولي با
حمله آنان شعار شروع شد. طلاب به كوچه­ها ريخته و با شكستن شاخه و برداشتن سنگ به
دفاع برخاستند. مدام حمله و گريز صورت مي­گرفت 
از همه طرف هر دو طرف به زد و خورد پراختند، اينها با سنگ و آنان با اسلحه
گرم! در اطراف مدرسه حجتيه نيز زدوخوردي جريان داشت. اين وضع تا آخر شب ادامه داشت
و هركس از خيابانهاي ارام، صفائيه و چهارمردان عبور مي­كرد كتك مي­خورد.

نتيجه اين تظاهرات
خونين، شهيد و مجروح شدن بيش از دويست و چهل تن بود كه با اعتراض­ها، قيام­ها و
چهلم­هاي ملت بزرگ ايران همچنان ادامه داشت تا حكومت طاغوت سرنگون شد و حكومت
اسلامي به رهبري امام خميني و كوشش و تلاش تمام اقشار مسلمان ملت ايران برپا
گرديد.

اخلاق و تربيت اسلامي

قسمت پنجم

حجة الاسلام محمد حسن
رحيميان

حقيقت اخلاق

از ديدگاه اسلام، اخلاق
از مقوله عبادت است.عبادت قبل از آن كه در مجموعه معارف اسلامي به صورت يك امر
تشريعي و در قالبها و شكل­هاي ويژه­اي كه از سوي خداوند متعال تعيين گرديده مورد
توجه قرار گيرد، حقيقتي است كه ريشه در فطرت انسان دارد همانگونه كه شناخت معبود و
آفريدگار هستي نيز به عنوان يك امر فطري در نهاد هر انساني عجين است.

«فِطْرَةَ الله الّتي
فَطَرَ النّاسَ عَلَيْها لاتَبْديلَ لِخَلْقِ الله».

(سوره رم/ 30)

و بديهي است كه مكتب
انبياء و بويژه مكتب اسلام كه نقطه كمال آن است چون از همان مبدئي تشريع شده كه
همو مبدأ تكوين انسان و سايرجهان هستي است، بين تكوين و تشريع او هماهنگي و انسجام
كامل حكمفرماست و در مورد خداشناسي 
وعبادات او نيز آنچه در معارف اسلامي و امور تشريعي آن آمده است با
ويژگيهائي كه در عالم تكوين در انسان آفريده شده است همين هماهنگي وجود دارد «و در
حقيقت آنچه بوسيله وحي الهي بيان شده براي شكوفائي و كمك به رشد فطرت» در مسير
واقعي آن است و بهمين جهت در اصول عقايد اسلامي اصل خداشناسي به عنوان امري
غيرقابل انكار و بديهي تلقي شده و اولين اصل آن، توحيد يگانگي خدا است، كه همان
جهتِ صحيح دادن به فطرت خداشناسي است.

در بحث فطرت، مسلم است
كه تمام انسانها به صورت تكويني داراي فطرت خداجوئي و فطرت پرستش مي باشند لكن
پيرايه­ها و آلايش­ها و انواع تعلقات حيواني و تأثيرات شرائط، محيط خانوادگي و
اجتماعي و غرائز و هواهاي نفساني و امثال آنها، عواملي هستند كه فطرت انسان را در
پرده غفلت و ناخودآگاهي قرار مي­دهند و مانع از تجلي و پرتوافشاني آن مي­شوند. هر
چه اين عوامل بازدارنده و اين تيرگيها و حجابها افزونتر و قوي­تر شوند، چراغ فطرت
ضعيف­تر و كم فروغتر مي­شود و متقابلاً هر چه عوامل مذكور از صحفه جان آدمي زوده­تر
گردد چراغ فطرت روشن­تر مي­شود.

به عبارت ديگر تمام
انسانها داراي فطرت خداشناسي و فطرتِ عبادت هستند، لكن اين احساس گاهي به صورت
شعور ناآگاه و مفغول عنه است و گاهي با كمك وحي به شعور آگاه تبديل شده و با تمام
نيرو به سوي كمال مطلق پرواز مي­نمايد. در فرض اول حتي ممكن است انسان منكر وجود
خدا و پرستش او نيز باشد ولي باز هم ناخودآگاه و دليل آن را هم نداند و اين همانند
كودك نوزادي است كه در آغازين لحظات تولد ناآگاهانه، لبانش در جستجوي پستان مادر
حركت مي­كند.

همچو ميل كودكان با
مادران                        سر ميل خود
نداند در ميان

با آن كه نوزاد از مادر
و پستان او نه اين كه هيچگونه دركي ندارد بلكه هنوز فاقد ذهن متفكر است.

بنابراين تمام انسانها
بر مبناي فطرت حتي به طور ناخودآگاه و بدون توجه به مبدأ حركت اجمالاً و به صورت
كلي به سوي ارزشهاي اخلاقي مجذوب هستند و شرافت و كرامت آنها را درك مي­كنند و
بسياري از امور را ناپسند مي­دانند. ايثار، راستي، امانت و… را گر چه با منطق
طبيعي سازگار نباشد قابل ستايش و ظلم و دروغ و خيانت و… را ناستوده مي­دانند،
البته اگر انسان بجائي نرسيده باشد كه در اثر تراكم ظلمتِ گناه  و انحراف، به طور كلي چراغ فطرت در وجود او
خاموش شده باشد.

در حالت اوليه يعني شعور
ناآگاه انسان فقط به امور معدودي از ارزشهاي اخلاقي راه مي­يابد ولي آنگاه كه
خويشتن را بازشناخت و به شعور آگاه دست يافت و خداي هستي را آگاهانه شناخت و فطرت
عبادت و ستايشگري حق را با كمك وحي شكل و محتواي الهي بخشيد، همه چيز در انسان
دگرگون شده و تمام امور و شئون او بر مبناي تكليف الهي و در جهت رضاي معبود قرار
مي­گيرد.

«إنَّ صَلوتي وَ تُسُكي
وَ مَحيايَ و مَماتي لِلّهِ رَبِّ الْعالَمين».

(انعام 162)

همانا نماز، عبادتها،
زندگي و مرگ من براي (الله) پرودگار عالميان است.

در راستاي براي خدا بودن
و به سوي او ره سپردن نه فقط عبادات رسمي و محاسن و مكارم اخلاقي بلكه حتي زنده
بودن و زندگي كردن كه شامل خوردن، آشاميدن،‌ خوابيدن و كار كردن و… نيز مي­شود
چون همه در جهت رضاي معبود انجام و رنگ الهي بخود مي­گيرند، همگي در دايره عبادت و
پرستش قرار گرفته و داراي ارزش معنوي و اخلاقي مي­شوند.

مراتب عبادت

عبادت به معني وسيع آن
حقيقتي است داراي مراتب كه مرتبه­اي از آن براي تمام موجودات جهان از ذرات اتم تا
كهكشانها و… ثابت است…

«وَ إنْ مِنْ شَِيءٍ
اِلّا يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَلِكنْ لاتَفْقَهُونَ تَسْبيحَهُمْ».

(اسراء- 44)

هيچ چيزي- موجودي- نيست
مگر آنكه به ستايش او تسبيح كند ولكن شما تسبيح شان را نمي­فهميد.

جمله ذرات عالم در نهان                             با تو مي­گويند
روزان و شبان

ما سميعيم و بصير و
باهشيم                      با شما
نامحرمان ما خامشيم

در مورد انسان نيز مراتب
عبادت، متناسب است با تجلي فطرت او و درجات ايمان به خداوند تا زماني كه فطرت به
صورت يك شعور ناآگاه باشد عبادت نيز در حد يك احساس ناخودآگاه است و بهمان گونه كه
ناخودآگاه خدا را مي­شناسد، كارهائي را نيز بدون اين كه خود از مبدأ آن آگاه باشد
خوب دانسته و به سوي آن گرايش دارد و در حقيقت ناخودآگاه نوعي از عبادت يا مرتبه­اي
از آن را انجام مي­دهد و آنگاه كه فطرت با كمك وحي و هدايت انبياء الهي به صورت
شعور آگاهانه درآيد، عبادت نيز آگاهانه مي­شود و شكل كامل به خود مي­گيرد.

در اين مرحله نيز هر چه
آئينه فطرت از زنگارهاي تعلقات نفساني و مادي و از تيرگي و پيرايه­هاي گناه پاك­تر
شود جلا و روشني بيشتري مي­يابد و نور ايمان و محبت به خدا در آن بيشتر تابيده و
عبادت نيز از كيفيت برتري برخوردار مي­شود.

اين مرحله عبادت را از
نظر كلي مي­توان داراي دو مرتبه نازل و عالي دانست:

مرتبه نازل عبادتي است
كه انسان به خاطر كسب ثواب يا ترس از عقاب الهي انجام مي­دهد كه حضرت اميرالمؤمنين
(ع) اين دو را عبادت نجار و عبادت بردگان ناميده است.

و مرتبه عالي آن عبادتي
است كه نه به خاطر طمع يا ترس بلكه بر مبناي شكر و سپاس و حب شديد نسبت به خداوند
خالق انجام مي­گيرد؛ خداوندي كه فقط او شايسته پرستش است و اين عبادت را حضرت امير
(ع) عبادت احرار يا آزادگان ناميده است و همچنين در اين رابطه فرموده است.

«اِلهي ما عَبَدتُكَ
خَوْفاَ مِنْ نارِكَ وَ‌لا طَمَعاً في جَنتَِّكَ بَلْ وَجَدْتُكَ اَهْلاً
لِلْعِبادةِ فَعَبَدتُكَ».

بار خدايا نه به خاطر
ترس از آتشت و نه به انگيزه طمع در بهشت ترا مي­پرستم بلكه چون تو را شايسته عبادت
يافته­ام مي­پرستمت.

به موازات تكامل ايمان
به خدا و صعود در مدارج عالي آن است كه عبادت نيز به مراتب عاليه ارتقاء مي­يابد و
از آنجا كه ارزشها و كمالات اخلاقي نيز در زمره عبادات الهي محسوب مي­شوند طبعاً
داراي همان مراتب هستند.

بنابراين، فضائل و افعال
اخلاقي در مرتبه ناآگاه مرتبه هاي ضعيف و ناآگاهانه از عبادت خدا است و در مرتبه
توجه و معرفت نفس و فطرت شكوفا شده در پرتو وحي، مرتبه­اي از عبادت آگاهانه خدا
است و در اين مرحله اگر امور اخلاقي به عنوان عبادتي منظور شود كه براي بهشت و
نجات از عذاب باشد، عبادتي است آگاهانه ولي در حد معمولي و اگر در مرتبه عبادت
احرار قرار گيرد اخلاق در حد كمال و عالي آن حاصل مي­شود و در اين مرتبه است كه
انسان به نفس مطمئنه دست يافته و در زمره بندگان خاص خداوند درآمده و اينگونه مورد
خطاب او قرار مي­گيرد.

«يا ايّتَها النّحسُ
المُطمَئِنَّهُ ارْجِعي اِلي ربِّكَ راضِيَةً مَرْضِيَّةً فَادْخُليْ في عِبادي وَ‌ادْخُلي
جَنَّتي».

(آخر سوره فجر)

ادامه دارد

سيماي حج در قرآن

قسمت سوم

فلسفه و اهداف حج

آيات بعدي قرآن بهتر و
روشنتر اين جريان را روشن ميسازد و از مطالعه آنها بروشني بدست ميآيد كه يهوديان
اين مسئله را دستاويز قرار داده بودند و بعنوان يك حربه سياسي از آن استفاده مي­كردند
تا در مقابل رهبري اسلامي مقابله نمايند و مسلمين را نسبت باين دين جديد دلسرد و
مأيوس سازند:

«ولئن اتيت الذين
اوتوالكتاب بكلّ آية ماتبعوا قبلتك و ما انت بتايع قبلتهم و ما بعضهم بتائع قبلة و
لئن اتّبعت اهوائهم من بعد ما جائك من العلم إنّك إذاً لمن الظالمين- الّذين
آتيناهم الكتاب يعرفونه كما يعرفون ابناءهم و إنّ فريقاً منهم ليكتمون الحقّ و هم
يعلمون- الحقّ من ربّك فلا تكونّن من الممترين- ولكلً وجهةٌ هو مولّيها فاستبقوا
الخيرات اينما تكونوا يأت بكم الله جميعاً إنّ‌ الهل علي كلّ شيءٍ قديرٍ- ومن حيث
خرجت فولّ وجهك شطر المسجد الحرام و إنّه للحقّ من ربّك و ما الله بغافلٍ عمّا
تعملون- و من حيث خرجت فولّ وجهك شط المسجد الحرام و حيث ما كنتم فولوا وجوهكم
شطره لئلا يكون للناس عليكم حجّة الّا الّذين ظلموا منهم فلا تخشوهم و اخشوني و
لأتمّ نعمتي عليكم و لعلّكم تهتدون».[1]

شما بايد متوجه باين
معنا باشيد يهوديان كه كتاب بآنان داده شده است و از حقيقت آگاهي دارند و حقانيت
تورا ميدانند و بعلّت حسادت و عوامل نفساني حاضر نيستند زير امر تو قرار گيرند و
اگر هر حجّت و دليلي بر آنان اقامه كني و استدلالات محكم براي آنان بياوري از قبله
تو تبعيّت و پيروي نخواهند كرد و شما هم از جهت گيري و قبله آنان پيروي نخواهيد
كرد و در ميان خود آنان نيز اختلاف وجود دارد بحرف همديگر گوش نداده و برخي از
قبله برخي ديگر نيز پيروي نخواهيد كرد و مبادا از موضع رهبري كوتاه بيائي و بايد
اين موضع با صراحت و قاطعيت هر چه بيشتر محفوظ بماند و اگر مقداري كوتاه بيائيد و
طبق خواستها و خواهشهاي آنان عمل كنيد با اينكه ميدانيد حق كدام است و وضعيت
كاملاً روشن و مشخص است شما هم در رديف ظالمان و ستمكاران قرار خواهيد گرفت آنان
(اهل كتاب) افرادي هستند وضعيت كاملاً روشني دارند و خط فكريشان مشخص است و ما
بآنان كتاب داديم و وسائل شناختشان را در اختيارشان گذاشتيم و خوب شما را هم
ميشناسند و از حقانيت راه تو كاملاً آگاهي دارند و آنقدردرباره تو معرفت و شناخت
دارند مثل فرزندانشان تو را ميشاسند و در ميان آنان اگر چه افراد با انصافي ممكن
است يافت شود وليكن گروهي از آنان آنقدر عناد دارند و لجوجند كه حاضر نيستند تو را
بپذيرند و حق را كتمان مينمايند با اينكه ميدانند، با اين همه مشكلات و گرفتاريها
مطمئن باش كه آنچه كه از ناحيه خدا است حق است و هيچ شك و ترديدي در اين باره بر
خودت راه نده هر گروه و جمعيّتي براي خودش قبله و سمتي دارد و بسوي آن سمت حركت
خويش را ادامه ميدهد و هواي آن را دارد و شما جهت حركت خودتان را بسوي خانه خدا
والله برگردانيد و باين سمت رو آوريد و در اين راه خير بر همه پيشي گيريد و هر جا
باشيد خداي عالم همه شما را جمع ميكند و ميآورد. او بر همه چيز قادر و توانا است و
از هر جار رفتي و در هر جاي عالم قرار گرفتي روي بسوي مسجدالحرام برگردان و اين
حقّ از ناحيه خداي عالم است و بهمه اعمال و كارهايتان علم و اطلاع دارد و از
افعالتان غافل نميباشد.

و همين طور به پيروانت
بگو هر جا باشند و در هر نقطه از عالم قرار گرفته باشند رو به سوي مسجد الحرام
نمايند و روي اين سمت گيري و جهت ايستادگي كنيد و تفرق و تشتّت از خودتان نشان
ندهيد تا كسي و يا گروهي بر شما زبان سرزنش نتواند بگشايد و حجّتي بر شما داشته
باشد و از آنان و ظالمان هراس نداشته باشيد و تنها از من بترسيد و حركت كنيد من
ميخواهم نعمتم را بر شما تمام كنم و راههاي هدايت امت تو را بروي شما بنمايانم و
راهنمائيتان كنم.

ملاحظه ميكنيد كه نحوه
برخورد قرآن با مسئله تغيير قبله اوّلي مسلمين و معرفي كعبه و مسجد الحرام بعنوان
قبله دوّمي و هميشگي مسلمانان چگونه است و با موضوع بعنوان يك موضوع فرعي و جنبي
برخورد نميكند. بلكه بعنوان يك اساس و محوري برخورد مينمايد و لذا ميفرمايد از
آنها نترسيد و فكر آن جوّ سازيها و موج كاذب دشمنان كه موقتاً بوجود ميآورند
نباشيد و از من بترسيد و خشيت داشته باشيد، اين جمله نشان ميدهد كه مسئله واقعاً
حسّاس بوده و آنقدرحساس بوده است كه نبي اكرم اسلام(ص) محزون و غمگين شده بود و
متوقع نزول وحي و آمدن جبرئيل بود و مسئله واقعاً هم مهمّ بود، و باعتقاد ما اين
حالت امكان ندارد بوجود بيايد مگر اينكه با قضيّه برخورد اصولي و جدّي كنيم و در
طرز فكرمان راجع به حجّ تغيير بوجود آوريم و حجّ را يك عمل سطحي و عبادي محض
ندانيم و بلكه آن را يكي از مهمترين اعمال سياسي 
و اجتماعي و در  عين حال عبادي و
نوعي موضع گيري سياسي و تشكل ميليوني بلكه ميلياردي انسانهاي محروم و مسلمان سراسر
عالم بدانيم و در نتيجه حاكميت اسلام و «الله» و طرد مخالفان و معاندان اسلام و
مسلمين و تحقّق حكومت واحد اسلامي بدانيم و اين مدلول و مفهوم اين آيات است كه
باعتقاد ما اگر كسي مقداري دقت در سياق آيات و كلمات آنها بنمايد بوضوح اين مطلب
را مي­يابد.

و لذا مي­بينيد وقتي كه
رسول خدا(ص) پس از هجرت از مكه مكرّمه به مدينه منوّره، ميتواند هسته مركزي حكومت
اسلامي را تشكيل دهد و بوضع نابسامان آنان كه قبلاً بود مقداري سروسامان بخشد
تصميم ميگيرد اعلام موضع كند و قدرت مركزي را برخ دشمنان بكشد و محرومان و
مستضعفان را بسوي اين دين جديد دعوت نمايد و اعلام كند كه از اين پس از دشمنان خدا
و خلق خدا و چپاولگران تاريخ و مشركان و منحرفان از مسير خلقت و فطرت بيزار و بري
است. بهترين و مناسبترين وقت را همان ايام حج تشخيص ميدهد و از آن اجتماع عظيم
انسانها كه از سراسر دنيا گرد آمده­اند و جمع شده­اند بهره­برداري نموده و دستور
مي­دهد سوره برائت بوسيله علي بن ابيطالب (ع) در اجتماع آنان در يوم حج اكبر اعلام
شود كه از آن تاريخ ببعد مكه بعنوان مركز توحيد مطرح است و پيام موحدان تاريخ و
بشريت از اين مكان مقدس بگوش انسانها مي­رسد و هر كس در اصول محوري اسلام و در
توحيد و اسلام و رسالت نبيّ اكرم اسلام(ص) با ما تفاوت داشته باشد و اين اصول را
قبول نكرده باشد حق ورود باين منطقه را ندارد و اينجا جزء مناطق آزاد شده براي
موحدان و مسلمانان راستين است.

«براءة من الله و رسوله
إلي الّذين عاهدتم من المشركين- فسيحوا في الارض اربعة اشهر و اعلموا أنكم غير
معجزي الله و أنّ الله مخزي الكفارين»[2] از
اين تاريخ از ناحيه خدا و رهبر امّت اسلامي اعلام ميگردد كه مشركان و كساني كه
اصول محوري اسلام را قبول ندارند عهد و پيمانشان فاقد اعتبار بوده و حكومت مركزي
اسلام تعهدات آنان را مورد احترام نداشته و تعهداتش را كأن لم يكن تلقّي كرده و
بمدت چهار ماه هم بعنوان ارفاق مهلت بآنان ميدهد تا درباره اين موضوع فكر كنند و
وضع خودشان را در رابطه با اسلام و حكومت اسلامي روشن سازند و اين را بدانند اگر
باز در كفر و عناد اصرار ورزند خداوند بوسيله مؤمنان رسوايشان خواهد كرد و اعلان
است در روز حج اكبر از ناحيه خداي عالم و رسول گرامي او و حكومت مركزي كه از
مشركان بيزار است و از آنان تبرّي ميجويند اگر توبه كنيد و بسوي اسلام بازگشت
نمائيد و تسليم حكومت مركزي گرديد اين شيوه براي شما بهتر و طبق مصلحت خودتان است
و اما اگر روگردان شويد و باز در عناد بمانيد و با اسلام و حكومت اسلامي بستيز
برخيزيد بدانيد كاري را نميتوانيد از پيش ببريد و در مقابل خداي عالم نميتوانيد
بايستيد و خدا را عاجز و ناتوان سازيد و بشارت باد بر شما اي كافران عذاب بسيار
سخت و دردناك الهي. اين آيات كه اعلام جنگ است 
واعلام استراتژي است و برخورد قاطع و صريح و روشني است بدون ترديد نشان
ميدهد كه هدف از حج و اعمال و مناسك آن تنها انجام دادن يكسري كارهاي ظاهري
نميباشد و مسئله چيز ديگر است و هدف از آن بسيار بالاتر و والاتر است و در عين حال
مو به مو بايد اين اعمال اجراء و پياده شود بعد ضوابط اين استراتژي را بيان ميدارد
ميفرمايد از اين تاريخ مشركين هيچ تعهد معتبري در نزد حكومت مركزي اسلام ندارند و
از آن به بعد استراتژي اعلام درباره­شان اجراء ميگردد و آنانيكه تعهدي داشتند و
روي تعهدشان ايستاده­اند و كوچكترين كوتاهي درباره عمل و پياده كردن اصول و ضوابط
تعهداتشان نكرده­اند و از مخالفان اسلام و مسلمين هم حمايت و پشتيباني ننموده­اند
در اين صورت تعهداتشان با توجه باين شروط تا آخرين مدتشان داراي اعتبار است و اين
نشان تقوي و پرهيزكاري است و خداي عالم انسان باتقوي را دوست ميدارد[3] اين
شيوه برخورد قرآن با حج و حج اكبر و كساني است كه بزيارت بيت الله الحرام ميروند و
اين شيوه برخورد نشان دهنده اين است كه حج اساساً براي تشكل امت اسلامي و موضع
گيري صريح و قاطع در مقابل دشمنان اسلام است چطور امكان دارد كه نظامي براي خودش
تشكيلاتي قايل نگردد و مركزيتي بوجود نياورد و يا اعتقادي به لزوم مركزيت نداشته
باشد و در موضع گيريها فقط بارشاد و هدايت قولي و زباني اكتفا نمايد و اگر در
ارشاد و هدايت به عمل هم باور داشته باشد در حدّي باور داشته باشد كه منجرّ
بدرگيري و پيكار و مبارزه و مقابله نشود در موضع گيريها فقط بمبارزات و موضع
گيريهاي سياسي بسنده كند بدون ترديد هيچ موقع چنين برخورد تند و قاطع را بطور رسمي
در ميان آنهمه انسان كه از سراسر جهان اسلام آمده­اند و در حرم خدا گرد آمده و
منتظر چنين وقايع و حوادث هستند و كوچكترين حادثه هزاران عكس العمل و بازتاب خواهد
داشت بعمل نميآورد و با اين صراحت اعلام نميكرد كه از اين تاريخ ببعد هيچ مشركي حق
ورود باين منطقه را ندارد و بعضي از آنان كه كارشكني نكرده­اند و با كارشكنان هم
همكاري نكرده­اند و روي عهد و پيمانشان ايستاده­اند تا پايان عهد و پيمانشان مهلت
داده ميشود و اگر اينان برگشتند بآغوش اسلام و در سايه پرمهر حكومت اسلامي حاضر
شدند زندگي نمايند عامل خوشبختي خودشان خواهند بود و اگر حاضر نشدند بدون كوچكترين
احتمال سازش و كوتاه آمدن در مقابلشان ايستادگي خواهد شد و با آنان قاطع و صريح
برخورد بعمل خواهد آمد.

ملاحظه مينمائيد اين
اعلام با اين خصوصيّات و در اين موقعيت خاص و حسّاس و در ايام حجّ بهترين و
روشنترين دليل است بر اينكه حج بعنوان يكي از مراسم رسمي امّت اسلامي و بعنوان يك
محلّ تجمّع براي مسلمانان سراسر دنيا بحساب آمده اعلام يك مطلب از كانال سخنگوي
رسمي رهبر امّت اسلامي و نبّي اكرم(ص) اعلام موضع فرد و شخص نميباشد، بلكه اعلام
موضع حكومت است و نظام است و حج همين است و دقت در آيات قرآن و شرائط خاصي كه در
نوع آيات مربوط بحج وجود دارد و در سياق آنها بوضوح اين معني را ميرساند و اگر حج
سيمائي بيابد غير از آن سيما كه قرآن ترسيم فرموده است يقيناً خاصيّت و اثر خود را
نخواهد داشت و بهمين جهت است كه ديده ميشود در طول چندين قرن مسلمانها از سراسر
عالم در آنجا جمع ميشوند و مناسك حج را بجا ميآورند و مدتي از خانه و كاشانه دور
ميشوند و در جوار بيت الله الحرام اعمالي را انجام ميدهند و بعد از انقضاء مراسم
باوطانشان برميگردند و در وضع زندگي و اخلاقي و فكري آنان هيچگونه تفاوتي ديده
نميشود و مثل اينكه اين فريضه عظيم الهي را انجام نداده­اند منشأش اين است كه حج
آن حجّي نيست كه ابراهيم و اسمعيل و محمد(ص) آورده است و سيما آن سيمائي نيست كه
در قرآن تصوير گرديده است والا وضع جهان اسلام و مسلمين اينطور نبوده كه بر همه
واضح و آشكار است.

آري حجّ منشور يك نظام
الهي و اسلامي است و اعمال حج اعلام موضع رسمي از ناحيه حكومت اسلامي است و حج
براي تثبيت حكومت حقّه الهي  و برخورد با
ظالمان و ملحدان و مشركان و كافران است در سراسر تاريخ و لذا ميفرمايد: «فاذا
انسلخ الاشهر الحرم فاقتلوا المشركين حيث وجدتموهم و خذوهم و احصروهم واقعدوا لهم
كلّ مرصد فإن تابوا و اقاموا الصّلاة و اتوا الزّكوة فخلّوا سبيلهم إنّ الله غفور
رحيم، و إن احد من المشركين استجارك فاجره حتّي يسمع كلام الله ثمّ ابلغه مأنه ذلك
بانّهم قوم لايعلمون، كيف يكون للمشركين عهد عندالله رسوله إلّا الّذين عاهدتهم
عند المسجد الحرام فما استقاموا لكم فاستقيموا لهم إنّ الله يحبّ المتقين، كيف و
إن يظهروا عليكم لايرقبوا فيكم إلاّ ولا ذمّةً يرضونكم بافواهم و تابي قلوبهم و
اكثرهم فاسقون[4] منتظر باشيد
هر موقع ماههاي حرام منقضي گشت و پايان يافت مشركين را هر جا يافتيد و پيدا كرديد
عرضه را بر آنان تنگ گيريد و در تمام كمين گاهها براي آنان كمين بگذاريد و
دستگيرشان سازيد، مگر كساني از آنان كه جداً تسليم گردند و توبه نمايند و در اقامه
نماز و اعطاء زكات باشما باشند و در شعاير شما عملاً شركت نمايند بر اينها سخت
نگيريد و راهشان را باز بگذاريد و با آساني بآنها رفتار كنيد براي اينكه خداي جهان
غفور رحيم است. و همين طور اگر در اثر تبليغات شما افرادي از مخالفان و مشركان
بخواهند بسراغ شما بيايند و از نزديك بمطالب شما گوش فرا دهند و بدانند مواضع شما
و سخنان شما چيست و بدين منظور از شما پناه بخواهند بآنان پناه دهيد و شرائط
فهميدن و آگاه شدن را بطور كامل آماده و مهيّا سازيد تا بيايند و كلام خدا را
بشنوند و سپس آنانرا بمأمنشان برسانيد چون برخي از آنان از عمق قضايا و جريانات
اطلاع نداشته و از مسائل آگاهي دقيق ندارند.

سپس قرآن دامنه هشدار و
برنامه وسيع خودش را گسترش داده و استراتژي جنگ با كفار را مورد توجه و تاكيد قرار
داده است و با صراحت ميفرمايد چگونه امكان دارد كه از طرف نظام اسلامي و رهبري آن براي
مشركان و معاندان عهد و پيماني در نزد خدا و رسول خدا باشد و براي آنان اعتباري و
روي سخنان آنان حسابي باز شود مگر كساني از آنان كه در كنار مسجد الحرام باشند و
در اين صورت ماداميكه آنان استقامت ورزند و روي عهدشان بايستند شما هم استقامت
ورزيد و تقوي را پيشه گيريد و خداي عالم پرهيزكاران را دوست ميدارد اما مواظب
باشيد و سادگي از خودتان نشان ندهيد و در مواقعي كه ضعيفند ممكن است طوري حرف
بزنند كه شما خيال كنيد كه ميتوان بآنان اعتماد كرد و حال آنكه چنين نيست اگر آنان
غالب گردند و امكانات را بدست آورند و شما را ناتوان ببينند و در حالت برتر قرار
گيرند. در اينصورت نه به عهدشان پايبند ميشوند و نه براي سوگندشان حسابي باز
مينمايند بلكه منافقانه با شما برخورد مينمايند و با سخنان شما را راضي و خوشنود
ميگردانند و حال آنكه دلشان با شما نبوده و قلباً آن چه كه از ظاهر سخنانشان
فهميده ميشود مخالفند و اكثر آنان فاسق بوده و متعهد بگفتار و پيمانشان نيستند و
اينها آيات خدا را به بهاي اندك فروخته و در مقابل مطامع شيطاني و اموال مادي و
پست دنيا «صدّعن سبيل الله» كرده و در مقابل انبياء الهي هميشه مشكل و مانع بوجود
آورند و قطعاً آنان از نظر عملكرد بسيار كارهاي بدي را مرتكب شده و باعمال بدي دست
يازيده­اند و اينها روي افراد متعهد و مكتبي و مؤمن حساسيّت دارند و روي آنها
هميشه نظر منفي از خود نشان داده و درباره آنان نه بسوگندشان اعتماد ميشود كرد و
نه به پيمانشان و آنان از حدودشان تعدّي كرده و از تجاوز كاران ميباشند.

اينها شمّه­اي از آيات
قرآن در سوره برائت است كه بگوشه­اي از ابعاد حجّ پرداخته است و اين اهداف و اغراض
و دستور العملها بدون يك مركزيت و حكومت نيرومند و قوي قابل وصول و نيل نميباشد و
آن حجّتي ميتواند اعلان برائت نمايد و تمام مخالفان خدا را طرف خطاب قرارد دهد و
قاطع برخورد كند كه به هيچ كس از آن ببعد حق ورود باين منطقه را نداشته باشد و آن
حجّتي است كه داراي حكومت قويّ محمّدي(ص) و ابراهيمي باشد، حج بدون حكومت اسلامي
حجّتي تهي و بي­محتوي و بدون ضمانت اجرائي و غيرقابل پياده شدن خواهد شد.

انتقادها و پيشنهادها

دشمنان داخلي

«ستون پنجم با استفاده
از سعه صدر مسئولين، در مجامع كوچك مانند تاكسي، صف اتوبوس، مغازه­ها و… شايعه­هاي
ساخته شده در كارخانه­هاي شايعه پراكني جهان را منتشر مي­سازند و كاري را كه
راديوهاي بيگانه از آن عاجز مانده­اند به نحو احسن انجام مي­دهند.»

در همه كشمكش­ها و
نزاعهائي كه در جوامع بشري در طول تاريخ بوده، دشمنان داخلي و جاسوسان و- به
اصطلاح- ستون پنجم، نقش بسيار مهم و اساسي در جاسوسي و جمع آوري معلومات براي دشمن
و تضعيف روحيّه رزمندگان و شكست نيروها داشته­اند. داستان­ها و رمّانهاي جاسوسان
كشورهاي بزرگ در دوران جنگ جهاني دوّم حكايت از فعاليت عجيب اين نيروها و تأثير
شگفت انگيز آنان در شكست دشمن دارد.

بزرگترين حربه­هاي دشمن

يكي از بزرگترين حربه­هاي
دشمن كه بوسيله اين افراد به كار گرفته مي­شود، نشر و اشاعه اكاذيب است. آنان
بدينوسيله روحيّه مردم را در مقاومت و تحمّل مشكلات و روحيّه رزمندگان را در ادامه
جنگ تضعيف مي­كنند و توجه مسئولين را از مسائل مهم دفاعي به مسائل داخلي جلب مي­نمايند.

بطور وضوح، در طول مدت
اين جنگ تحميلي مشاهده شده كه در مقاطع حساس و سرنوشت ساز، شايعه­هاي عجيب و غريب
در ميان مردم منتشر مي­شود. ستون پنجم با استفاده از سعه صدر مسئولين، در مجامع
كوچك مانند تاكسي، صف اتوبوسل، مغازه­ها و.. .با قيافه­هاي حق بجانب و گاهي با
اظهار همدردي و چاشني چند شعار انقلابي و به عنوان دلسوزي براي مملكت و حتي براي
مسئولين يا به عنوان دفاع از اسلام و تشيع و امثال آن، شايعه­هاي ساخته شده در
كارخانه­هاي شايعه پراكني كه به نام «خبرگزاريها» در سطح جهان فعاليت مي­كنند،
منتشر مي­سازند و كاري را كه راديوهاي بيگانه از انجام آن عاجز مانده­اند،‌ به
بهترين وجه انجام مي­دهند.

برخورد با اين افراد، بايد
بسيار قاطع باشد تا جلوي ادامه فساد گرفته شود. البته افرادي كه در اين ميان فريب
خورده­اند، بايد آنها را متوجه و بيدار نمود، ولي شايعه پراكنان اصلي و مغرض بايد
به شدت مجازات شوند. متأسفانه با اينكه مكرّر از سوي برخي مسئولين، تهديد به تشديد
عمل در برابر شايعه پراكنان وطن فروش شده است، ولي عملاً فعاليت چشمگيري در اين
زمينه صورت نگرفته و اين دشمنان خطرناك همچنان موذيانه به مأموريت خائنانه خود
ادامه مي­دهند.

قرآن كريم در اين باره
بيان بسيار جالبي دارد. در سوره احزاب از آيه 60 تا آيه 62 مي­فرمايد:

«لئِنْ لَمْ يَنْتَهِ
الْمُنافِقونَ وَالَّذينَ في قُلُوبِهِم مَرَضٌ وَ‌الْمُرْجِفُونَ في الْمَدينَةِ
بِهِمْ ثُمَّ لايُجاوِرُ وَنَكَ فيها الّا قَلِيلاً. مَلْعُونينَ أَيْنَما
ثِقُفُوا، أُخِذُوا وَ قُتِلُوا تَقْتيلاً. سُنَّةَ اللهِ في الَّذينَ‌خَلَوْا
مِنْ قَبْلُ وَلَنْ تَجِدَ لِسُنَّةِ اللهِ تَبْديلاً»

[[اگر دو رويان و
بيماران و شايعه پراكنان دست از خيانت خويش بر ندارند، تو را به اقدام جدّي عليه
آنان وادار مي­سازيم و آنگاه از مدينه اخراج مي­شوند و بجز اندك زماني نمي­توانند
در آنجا بمانند و همچنان مورد طرد و تبعيد خواهند بود و هر جا كه به چنگ آيند بايد
كشته شوند. اين است سنّت الهي كه در پيشنيان بوده، و سنتهاي الهي هرگز تغيير پذير
نيست]]

اين آيات، شايعه پراكنان
را «مرجفون» خوانده است،‌ يعني: آنان كه شهر را به لرزه در مي­آورند و اين كنايه
از اضطراب و تشويش خاطر است كه در ميان مردم بوسيله آنها پديد مي­آيد.

در تفسير آيات فوق آمده
است كه هر گاه رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلْم با ارتش اسلام به جنگ با كافران
و دشمنان مي­رفت، منافقان و مفسده جويان اخبار و شايعات دروغي مبني بر كشته شدن يا
اسير شدن آن حضرت و يا شكست نيروهاي اسلام در مدينه منتشر مي­ساختند و بدينوسيله
پشت جبهه را تضعيف مي­نمودند. مردم از دست آنان به آن حضرت شكايت بردند و اين آيات
كه متضمّن شديدترين تهديد به صورت جدّي است، نازل شد و جلوي ادامه فعاليت آنان
گرفته شد.

در اين آيات، سه گروه
مورد تهديد قرار گرفته­اند:

1-     منافقان

2-     بيمار دلان

3-     شايعه پراكنان

گرچه بعيد نيست كه هر سه
صفت در مورد همين گروه سوم باشد ولي احتمال دارد كه منظور از بيمار دلان- به قرينه
آيات قبل- جوانان هرزه و بي بند و بار باشد كه در هر كوي و برزن، مزاحم ناموس مردم­اند.
زيرا در آيات قبل، بر رعايت حجاب بانوان بر اين دليل تأكيد شده كه در معرض ايذاء و
هرزگي اراذل و اوباش قرار نگيرند. و در قرآن از اين افراد به عنوان «الذي في قلبه
مرض» تعبير شده است، يعني آنان كه در دل بيماري دارند. خطر اين افراد در جامعه
گرچه به اندازه خطر شايعه پراكنان نيست ولي بدون شك هرزگي و تعرّض به نواميس مردم
كه عفّت عمومي جامعه را خدشه دار مي­سازد، نبايد به عنوان يك گناه فردي تلقّي شود
و لازم است به شدّت با آنان برخورد نموده و جلوي اشاعه فساد و فحشاء را بگيرند.
ناگفته نماند كه رعايت احتياط نيز لازم است و نبايد بر سوءظن و بدبيني خود اعتماد
نمود و هر مرد و زن جوان را مورد تهمت قرار داد كه متأسفانه از اين گونه تعرّضهاي
نابجا بسيار ديده شده است و اين مطلب مهمّي است كه بايد جداگانه مورد بحث و انتقاد
قرار گيرد.

منافق واقعي كيست؟

گروه ديگري كه در اين
آيه مورد تهديد واقع شده­اند، منافقان و دو رويانند. نكته­اي كه بايد مورد توجه
باشد، اين است كه منافق واقعي كسي است كه هنوز چهره واقعي او برملا نشده و هنوز به
صورت يك دوست مطرح است كه آنان منشأ خطر و فسادند، و اما منافقان ديروز كه نقاب از
چهره برداشتند و در كوچه و خيابان علناً به جنگ مردم ستمديده آمدند و با بمب گذاري
در معابر عمومي، بي گناهان و زنان و كودكان معصوم را به خاك و خون كشيدند و با
قيام- به اصطلاح- مسلحانه و اسلحه گرم به جان مؤمنان مستضعف افتادند و با ايجاد
رعب و وحشت و ترور، بهترين خدمت را به دشمن اجنبي نمودند، محارب و دشمنان علني­اند
و نام منافق،‌ تنها به عنوان يك لقب براي آنها باقي مانده است.

بايد توجه داشت كه گروه­هائي
هنوز به نام آزادي و دموكراسي و يا به نام دين و به عنوان دلسوزي براي تشيع يا
انتظار حضرت مهدي –عجل الله فرجه- مشغول فعاليت­اند كه به هيچ وجه احدي مزاحم آنان
نيست بجز موارداندكي كه در مطبوعات و امثال آن، مورد نكوهش قرار مي­گيرند ولي اين
مقدار كافي نيست، و هيچ تأثيري در روند فعاليت آنان ندارد.

مؤسسات فرهنگي شايعه
پراكنان!

برخي از اين گروه­هاي
خائن، مؤسسات فرهنگي تشكيل مي­دهند و به عنوان نشر كتب مذهبي و علمي و با
نامگذاريهاي جالب و مقدس مشغول فعاليت­هاي بسيار خطرناك هستند و عقايد ارتجاعي و
خلاف مذهب حق را به عنوان مذهب حق ترويج مي­كنند. مجالس و محافل آنها آزاد، فعاليت
فرهنگي آنها آزاد و بدون شك، فعاليت زيرزميني آنها نيز دور از خطر است.

برخي از اين گروه­ها و
افراد كه از ديرباز مورد شناسائي خواص بودند ولي در ميان عوام با القاب مقدّسي
شناخته شده­اند و متأسفانه برخورد ناشيانه بعضي از شخصيتهاي محترم نيز به آنان وجهه
بيشتري داده است، هم اكنون به شدّت مشغول فعاليت و جمع آوري نيرو هستند. از نظر
مالي به بهترين وجه مراكز داخل و خارج خود را اداره مي­كنند و گفته مي­شود كه بعضي
از آنها از عربستان سعودي دريافت كمك مالي سخاوتمندانه­اي مي­نمايند، با اينكه
بظاهر، شعار آنان با مسلك عربستان 180 درجه تفاوت دارد. و بعضي از آنها با شركتهاي
نفتي بزرگ جهانخواران در ارتباط­اند و به سرعت عجيبي، نيروهاي فرهنگي فعّال را
استخدام مي­نمايند. و با اينكه دشمني آنان با انقلاب و رهبر عظيم الشأن آن براي
مسئولين بلندپايه واضح و روشن است،‌ با اين حال هيچ اقدامي در جلوگيري از ادامه
فعاليت يا حدّاقل محدود كردن فعاليت آنان صورت نمي­گيرد.

بعضي از اينها نوارهائي
به زبان عربي منتشر مي­سازند و جوانان عربي كه از كشورهاي مختلف وارد ايران مي­شوند،
جذب نموده و آنان را از خطّ انقلاب و امام منحرف مي­كنند و مبلّغ به اين سوي و آن
سوي اعزام مي­نمايند و ميليون­ها دلار و دينار سهم امام (ع) را به عنوان مجتهد
دريافت نموده و در راه كوبيدن اسلام و تشيع به مصرف مي­رسانند.

اينها منافقان واقعي­اند
و اينها هستند كه بايد طبق آيه شريفه از جامعه اسلامي طرد شوند و اگر دوباره در
جامعه رخنه نموده و به كار خود ادامه دادند، آنگاه شايد نوبت به «قتّلوا تقتيلا»
برسد.

و اين سنّت خداوند است؛
سنّتي تغييرناپذير و تمام سنّتهاي الهي تغييرناپذير است و به همين دليل اختصاص به
زمان رسول اكرم صلي الله عليه و آله وسلم ندارد.

«اكنون كه روابط جاسوسان
با اربابان بيشتر و فعاليت آنان پيچده­تر است، بايد حركت اطلاعاتي نظام اسلامي نيز
بيشتر و برخورد با شايعه پراكنان و جاسوسان، سخت­تر و مجازات آنان شديدتر باشد»

نقش شايعه پراكنان در
تضعيف حكومت اسلامي

اين منافقان بودند كه
نظام حكومتي اميرالمؤمنين (ع) كه حقّ تمام عيار، بلكه مقياس و معيار حق بود، را
تضعيف نمودند و بالاخره آن را ساقط كردند. معاويه با آن همه لشكركشي و  آن همه تبلغيات و پول نتوانست با جنگ و كشتار،
كاري از پيش ببرد ولي اين منافقان بودند كه در درون لشكر امام (ع) با ايجاد شك و
شبهه در حقانيت آن حضرت، صفوف بهم پيوسته لشكريان او را از هم پاشيدند و سپس با
شعار فريبنده «لا حكم الا الله» خود بر ضد جامعه اسلامي قيام كردند.

و در دوران امامت امام
حسن مجتبي (ع) نيز، معاويه از همين منافقان استفاده كرد و در صفوف لشكريان آن حضرت
اختلاف انداخت. كساني را با تطميع منحرف نمود و جاسوسان او در ميان مردم، شايعه­ها
را منتشر ساختند تا آنجا كه كودتاي خزنده اموي –به ظاهر- پيروز شد و خلافت واقعي
رسول اكرم صلي الله عليه و آله وسلّم كه در ائمه­ هدي عليهم السلام منحصر بود، از
صحنه حكومت به صحنه تشكيل هسته­هاي مخفي براي نگهداشتن اصل شريعت آسماني اسلام و
حفظ آن از كيد و  مكر شياطين اموي روي
آورد.

نفاق و شايعه پراكني در
دوران نفوذ استعمار در كشورهاي اسلامي نيز نقش اساسي در عملي شدن نقشه­هاي شوم
مستكبران ايفا كرده است. جاسوساني كه در دربارهاي شاهان خويش، مقاصد استعمارگران
را عملي مي­ساختند، بسيارند گرچه اكثر آنها شناخته نشده­اند يا افشا نشده­اند.

از دوران پيشينيان كه
بگذريم، همين دوران نهضت مقدس حضرت امام خميني ارواحنا فداه، شاهد چه ماجرااهاي
جاسوسي خائنانه بوده است كه ما خود ديده يا شنيده­ايم. افرادي كه با سوابق درخشان
و ظاهر فريبنده سعي در ايجاد تفرقه ميان علما و مراجع و باز داشتن آنان از هر گونه
حركت انقلابي داشتند، براي اكثر طلاب، چهره­هاي شناخته شده­اند.

اكنون نيز بايد كاملاً
هشيار باشيم و خطرها را كوچك نشماريم. بدون شك فعاليت روزافزون اين منافقان واقعي
بر اساس يك اميد و توقع مبتني است، گرچه به لطف خداوند همه توطئه­ها درهم كوبيده
خواهد شد ولي ما نبايد مسئوليت خويش را فراموش كنيم.

آيا ارجاف و ايجاد
اضطراب و تشويش بينش از اين كه جمعيتي به عنوان تشخيص وظيفه امر به معروف ونهي از
منكر، بزرگترين پيروزي اسلام بر كفر و مستأصل شدن سران استكبار در برابر اراده
مصمّم ملت شجاعت ايران را به عنوان يك توطئه پشت پرده قلمداد مي­كنند و در اين
موقعيت خطير به كمك كفّار مي­شتابند؟

بايد همانگونه كه با
منافقان مسلّح برخورد شد، با اينان نيز برخورد شود. ادامه نشر اين شايعه­ها چيزي
بجز فرصت دادن بر منافقان واقعي نيست. بايد طبق آيه شريفه، با اين شايعه پراكنان
به شدّت برخورد شود تا در هر كوي و برزن مورد نفرين و طرد قرار گيرند. و در صورتي
كه داداگاه صلاح ببيند آخرين حكم آيه را نيز در مورد آنان اجرا نمايند.

«بايد همانگونه كه با
منافقان مسلّح برخورد شد، با شايعه پراكنان به شدّت هر چه تمامتر برخورد شود. ادامه
نشر اين شايعه­ها چيزي جز فرصت دادن به منافقان واقعي نيست.»

شريعت قبل از بعثت

قسمت چهاردهم

بخش دوم

حجة الاسلام والمسلمين
رسولي محلاتي

بحث پاياني اين بخش:

در پايان بحث از ماجراي
بعثت رسول خدا(ص)- طبق وعده­اي كه داديم- لازم است مقداري هم درباره شريعت و آئيني
كه رسول خدا(ص) قبل از بعثت از آن پيروي ميكرده بحث شود، زيرا اين مطلب از نظر
تاريخ مسلم است كه:

اولاً- رسول خدا(ص) در
تمام دوران زندگي قبل از بعثت خود، لحظهاي در برابر بتها پرستش نكرد، و از آئين
مشركين و بت پرستان و سنتها و مراسم شرك آلود و غلط ايشان پيروي نكرد، و از «أكل
ميته» و ذبائحي كه نام خدا بر آنها ذكر نشده بود نمي­خورد؛ و اينكه درصحيح بخاري و
مسند احمد بن حنبل آمده است كه گويند:

براي رسول خدا(ص) سفره
غذائي حاضر كردند، و زيدبن عمرو بن نفيل[1] را
نيز بر سر آن سفره خواندند، ولي زيد از حضور بر سر آن سفره خودداري كرده گفت:

«انا لاآكل مما تذبحون
علي انصابكم، و لاآكل الاّ ماذكر اسم الله عليه»

من از آنچه شما بر بتهاي
خود ذبح ميكنيد نمي­خورم و جز آنچه را نام خدا بر آن برده شده نخواهم خورد. و در
نقل احمد بن حنبل هست كه رسول خدا(ص) بر سر سفره­اي با سفيان بن حارث غذا ميخورد و
زيد از آنجا عبور كرد و آن دو او را به خوردن دعوت كردند و او چنين پاسخي داد…[2]

مخدوش و غيرقابل قبول
است و از اينرو خود اهل سنت و آنها كه صحيح بخاري را صحيحترين كتابهاي حديثي
ميدانند نتوانسته­اند آنرا بپذيرند و در صدد توجيه برآمده كه از آنجمله سهيلي در
كتاب «الروض الانف» گويد:

«كيف وفق الله زيدا الي
ترك ما ذبح علي النصب و ما لم يذكر اسم الله عليه و رسول(ص) كان اولي بهذه الفضيله
في الجاهليه لما ثبت من عصمة الله تعالي له»[3]

يعني چگونه خداوند به
زيد اين توفيق را عنايت كرد كه از خوردن ذبحي كه براي بتها ذبح شده و يا نام خدا
بر آن جاري نشده بود خودداري كند، ولي به رسول خدا(ص) چنين توفيقي نداد، با اينكه
رسول خدا(ص) به چنين فضيلتي سزاوارتر بود بخاطر عصمتي كه از سوي خداي تعالي داشت:

و آنگاه در صدد پاسخ و
توجيه برآمده و گويد:

«ليس في الروايه انه قد
اكل من السفره و بان شرع ابراهيم انما جاء بتحريمن الميته لابتحريم ما ذبح لغير
الله تعالي فزيد امتنع عن اكل ما ذبح لغير الله براي رآه لابشرع ماتقدم»

يعني- در روايت نيامده
كه آنحضرت از آن سفره چيزي خورد، و از اين گذشته شرع ابراهيم ميته را حرام كرده
بود نه آنچه را كه نام خدا بر آن جاري نشده بود، و از اينرو زيد طبق راي خود از خوردن
آن غذا خودداري كرد نه بخاطر شريعت گذشته.

ولي براي خواننده محترم
روشن است كه اين پاسخ نميتواند اشكال و شبهه را از ذهن انسان رفع كند و بهتر آن
است كه اصل حديث را كه بگفته ايشان برخلاف دليلهائي است كه عصمت رسول خدا(ص) را
ثابت كرد مردود بدانيم و آنرا نپذيريم.

و هميچنين حديث «استلام
اصنام»- دست و صورت ماليدن به بتها بعنوان تبرك و احترام- كه در روايات ايشان آمده[4] و
روايات ديگري كه حكايت از مشاركت آنحضرت در مراسم شرك آميز آنها آمده همگي مردود و
مخالف با مباني و اصول خود آنها در باب نبوت آن بزرگوار است.

ثانياً از نظر تاريخ
مسلم است كه آنحضرت قبل از بعثت عبادتهائي از قبيل نماز و روزه و طواف و حج و
عبادتهاي ديگري انجام ميداده چنانچه در حديث عايشه و ديگران در ماجراي بعثت اين
جمله بود كه:

«فكان يخلوبغار حراء
فيتحنّت فيه»

و مرحوم فتال نيشابوري
در روضه الواعظين گفته:

« رسول خدا(ص) از اول
تكليف روزه ميگرفت و نماز مي­گذارد، بعكس آنچه در ميان قوم معمول بود و چون به سن
چهل سالگي رسيد خداوند بوسيله جبرئيل او را مامور به ابلاغ رسالت فرمود…»[5]

و اكنون با توجه به اين
دو مقدمه اين بحث پيش آمده كه آيا رسول خدا(ص) در پيروي از مرام مقدس توحيد و عمل
به دستورات و اعمال ديني تابع چه شريعتي بوده؟ آيا شريعت انبياء گذشته و يا شريعت
خود يعني شريعت مقدس اسلام كه بعداً مامور به ابلاغ و اظهار آن گرديد… و در آن
وقت تنها خود آنحضرت مامور به پيروي و انجام اعمال آن بود…

و بنابر آنچه گفته شد
تذكر اين نكته در اينجا لازم است كه به نظر نگارنده طرح اين بحث بنحوي كه در
كتابهاي دانشمندان اسلامي اعم از دانشمندان شيعه و اهل سنت- آمده خالي از نعي
تسامح و بي­دقتي نيست زيرا آن مسئله را به اين نحو و با اين عبارت طرح كرده و گفته­اند:

«اعلم ان علماء الخاصه و
العامه اختلفوا في ان النبي(ص) هل كان قبل بعثته متعبداً بشريعته ام لا…»[6]

و يا اين عبارت كه از
يكي از دانشمندان بزرگ اهل سنت است كه ميگويد:

«و قد اختلف العلماء في
تعّبده قبل البعثه هل كان علي شرع ام لا؟»[7]

يعني علماء اختلاف دارند
در اينكه تعبد و  انجام عبادتهاي آنحضرت
پيش از ماجراي بعثت آيا بر طبق شرعي از شرايع بوده يا نه؟

و وجه تسامح و بي­دقتي
همين است كه اعمال و عبادات آن بزرگوار بطور مسلم بر طبق شريعتي انجام ميشده كه آن
شريعت يا شريعت پيغمبران گذشته بوده و يا شريعت خود آنبزرگوار…

و شايد مرحوم علامه(ره)
در شرحي كه بر مختصر ابن حاجب نگاشته و عبارت آنرا مرحوم مجلسي در بحارالانوار نقل
كرده متوجه اين مطلب بوده كه بحث را اينگونه مطرح فرموده:

«اختلف الناس في ان
النبي(ص) هل كان متعبدا بشرع احد من الانبياء قبله قبل النبوه ام لا…»[8]

كه براي اهل تحقيق روشن
است كه اين عبارت از آن تسامح و اشكال خالي است و بهرصورت مسئله آنقدر مهم نيست كه
بيش از اين مقدار وقت شما را بگيريم و اين مقدار هم از باب تذكر بنظر لازم آمد. و
بهتر آن است كه به اصل بحث بازگرديم و بحث را اينگونه طرح كنيم كه: آيا رسول
خدا(ص) قبل از بعثت تابع چه شريعتي از شريعتهاي الهي بوده؟

جمعي معتقدند كه آنحضرت
تابع شريعتهاي پيامبران قبل از خود بوده؟ و گروهي نيز معتقدند كه تابع شريعت خود
يعني شريعت اسلام بوده، با اين توضيح كه در آنزمان بدان حضرت وحي ميشد و به اصطلاح
«نبي» بود، موظف بود بدانچه بر او وحي ميشد بدان عمل كند، ولي «رسول» نبود و وظيفه
نداشت آنها را بديگران ابلاغ كند، تا سن چهل سالگي كه به منصب رسالت مفتخر گرديد و
موظف شد اين آئين مقدس را بديگران نيز ابلاغ كند.

گروه اول نيز كه عقيده
دارند آنحضرت تابع شريعتهاي پيمبران قبل از خود بوده درباره آن شريعت و آن پيامبر
اختلاف نظر دارند و چهار نظريه درباره آن شريعت ذكر شده:

1-     شريعت نوح (ع)

2-     شريعت ابراهيم (ع)

3-     شريعت عيسي (ع)

و در اينجا نظريه پنجمي
هم ابراز شده و آن اين است كه گفته­اند:

4-     هر چه نزد آنحضرت ثابت شده بود كه شريعت است از آن پيروي
كرده و بدان عمل ميكرد و پيرو شريعت مخصوصي نبود. و بنظر ميرسد غرض ورزي و دست
سياست بازان و قصه پردازان يهود و نصاري هم در اين مسئله راه يافته باشد و براي
اثبات اينكه شريعت اسلام پيرو همان شرايع يهود و نصاري است رسول خدا(ص) نيز تابع
موسي و عيسي بوده به اين بحث دامن زده و احياناً اظهارنظرهائي كرده باشند زيرا
آنها كه باك نداشتند ابراهيم (ع) را يهودي يا نصراني بخوانند هيچ باكي نداشتند كه
رسول خدا(ص) و سلام ابراهيم (ع) را يهودي و نصراني بدانند! و به صرورت هر يك از دو
دسته براي مدعاي خود دليلهائي ذكر كرده­اند و دانشمندان نيز آنها را در كتابهاي
خود بتفصيل نقل كرده­اند كه فشرده­اي از آنرا ميتوانيد در بحارلاانوار مجلسي(ره)
بخوانيد[9] كه
بنظر ما آنچه در ميان دليلهاي دسته اول (يعني آنها كه گفته­اند رسول خدا تابع
شريعتهاي قبل از خود بوده) مهم و قابل بحث ميباشد چند آيه قرآني است و بقيه
گفتارها اجتهادات و يا روايات ضعيفي است كه از نقل آنها صرفنظر ميكنيم و به نقل
همان آيات اكتفا مي­نمائيم

1-     آيه 90 از سوره انعام است كه خداي تعالي پس از ذكر نام جمعي
از پيمبران چون ابراهيم و فرزندان آن بزرگوار فرمايد:

«اولئك الذين هداهم الله
فبهد اهم اقتده»

آنها هستند كه خداوند
ايشانرا هدايت و راهنمائي فرمود، و تو نيز از هدايت آنها پيروي كن…

و پاسخي كه از استدلال
به اين آيه داده شده آن است كه منظور از اين هدايت و پيروي از آن همان اصول مورد
اتفاق همه اديان است نه فروع شرعيه زيرا پرواضح است كه فروع در اديان گذشته مورد
اختلاف بوده…

نگارنده گويد: مؤيد اين
پاسخ نيز همان نزول آيه است كه پس از بعثت شريعت رسول خدا(ص) قبل از بعثت ميباشد
ندارد…

و از همين پاسخ مي­توان
پاسخ استدلال به آيات ديگري را نيز كه در اينباره شده است دانست مانند آيه:

«شرع لكم من الدين ما
وصي به نوحاً والذي اوحينا اليك و ما وصيّنا به ابراهيم و موسي و عيسي، ان  اقيموا الدين و لاتفرقوا فيه كبر علي المشركين
ماتدعوهم اليه…[10] كه با توجه
به صدر و ذيل آيه بخوبي روشن ميشود كه منظور همان اصول عقايدي است كه در همه اديان
بوده است…

و آيه شريفه «ثم اوحينا
اليك ان اتبع ملة ابراهيم حنيفاً…»[11]

كه منظور از پيروي «ملة
ابراهيم» همان اصول عقليه نه فروع شرعيه، بدليل آيه ديگري كه فرموده: «و من يرغب عن
ملة ابراهيم الا من سفه نفسه[12]»

و پر واضح است كه بسياري
از فروع شرعيه آئين ابراهيم نسخ شده و اگر منظور از «ملة ابراهيم» همه اصول و فروع
بود با توجه به اين آيه نسخ آنها جايز نبود…

و آيه: «انا اوحينا اليك
كما اوحينا الي نوح وا لنبيين…[13]

و بخصوص آيه اخير كه
ظاهراً مربوط به اصل مسئله وحي و كيفيت آن است و ربطي به مسئله مورد بحث ما
ندارد….

و اما دليل گروه ديگر كه
گفته­اند: رسول خدا(ص) پيرو شريعت و آئين خود يعني آئين مقدس اسلام
بوده روايات بسياري است كه برخي از آنها صراحت در اين مطلب دارد و از برخي با توجه
به روايات و شواهد ديگر استفاده مطلب از آنها ميشود كه از دسته نخست رواياتي است
كه صراحت دارد بر اينكه رسول خدا(ص) قبل از بعثت نيز «نبي» و پيامبر بوده.

1- مانند روايت مشهوري
كه در كتابهاي شيعه و اهل سنت آمده كه رسول خدا(ص) فرمود:

«كنت نبياً‌ وآدم بين
الروح و الجسد»[14]

من پيامبر بودم در وقتي
كه آدم ميان روح و بدن بود…

و در برخي از كتابها اين
گونه نقل شده است كه فرمود: «كنت نبياً و آدم بين الماء و الطين»: و براي فهم بهتر
اين استدلال بايد اين مطلب را نيز اضافه كرد كه بعثت پيمبران الهي كه برتر و خاتم
آنها پيامبر بزرگوار اسلام بوده است مراحل و درجاتي داشته –چنانچه از روايات نيز
استفاده ميشود- كه يكي از آن مراحل «نبوت» است و اين مرحله قبل از مرحله رسالت
بوده و مرحله نبوت آن بزرگواران مرحله­اي بوده كه از طريق فرشتگان و يا در خبرهائي
از جانب خداي تعالي به ايشان داده مي­شد كه مامور به عمل بدان ميشدند ولي مامور به
ابلاغ و رساندن آنها بديگران نبودند و در اين مرحله آنها «نبي» بودند نه رسول و براي
درك بيشتر اين مطلب به روايات زير توجه كنيد كه در باب «طبقات الانبياء و الرسل و
الائمه» از كتاب شريف كافي و جاهاي ديگر نقل شده مانند اين روايت كه كليني(ره)
بسند خود از زيد شهام روايت كرده كه گويد: از امام صادق (ع) شنيدم كه فرمود: «ان
الله تبارك و تعالي اتخذ ابراهيم عبداً قبل ان يتخذّه نبياً و ان الله اتخذه نبياً
قبل ان يتخذه رسولا و ان الله اتخذه رسولاً قبل ان يتخذه خليلاً و ان الله اتخذه
خليلاً قبل ان يجعله اماماً فلما جمع له الاشياء قال: اني جاعلك للناس اماماً»[15]

براستي كه خداي تعالي
ابراهيم را به بندگي خويش برگرفت پيش از آنكه به نوبت برگيرد، و خداي تعالي او را
به نبوت خويش برگرفت پيش از آنكه به رسالت برگيرد، و به رسالت برگرفت پيش از آنكه
بدوستي خود برگيرد، و به دوستي برگرفت پيش از آنكه به امامت برگيرد و چون همه
اينها را براي او گرد آورد فرمود «من تو را براي مردم امام قرار دادم»

و نيز بسندش از زراره
روايت كرده كه گويد: از امام باقر (ع) معناي آيه شريفه «و كان رسولاً نبياً» و فرق
ميان «رسول» و «نبي» را پرسيدم و آنحضرت در پاسخ من فرمود:

«النبي الذي يري في
منامه و يسمع الصوت و لايعاين الملك و الرسول الذي يسمع الصوت و يري في المنام و
يعاين الملك…»[16] و نبي كسي
است كه در خواب (فرشته را) به ببيند و صداي (او را) بشنود ولي به عيان فرشته را
نبيند و رسول كسي است كه صدا را بشنود و در خواب ببيند و در عيان نيز او را مشاهده
كند.

و بسندش از امام صادق (ع)
روايت كرده كه فرمود: «الانبياء والمرسلون علي اربع طبقات، فنبيّ منبّأ في نفسه
لايعدو غيرها و نبي يري في النوم و يسمع الصوت و لايعاينه في اليقظه و لم يبعث الي
احد…»[17]
پيامبران و رسولان بر چهار طبقه هستند گاهي «نبي» است كه تنها به او خبر رسيده و
از او بديگري تجاوز نكند، و گاهي «نبي» است كه در خواب ببيند و صدا را بشنود و در
بيداري نه بيند و بسوي ديگري هم مبعوث نشده…

و روايت ديگري كه از
يزيد كناسي روايت كرده كه گويد: از امام باقر (ع) پرسيدم: آيا عيسي بن مريم در
آنهنگام كه در گهواره سخن گفت حجت خداي تعالي بر مردم زمان خود بود؟

امام (ع) در جواب من
فرمود:

«كان يومئذ نبياً حجة
للّه غير مرسل، اما تسمع لقوله تعالي حين قال اني عبدالله آتاني الكتاب و جعلني
نبياً»[18]

وي در آنروز «نبي» و
حجتي بود از سوي خدا ولي «مرسل» و فرستاده بسوي كسي نبود، آيا اين گفتار خداي
تعالي را نشنيده­اي آنهنگام كه عيسي گفت «من بنده خدايم كه كتاب بمن داده و مرا
«نبي» قرارم داده». و از روايت اخير و استشهاد به آيه قرآني بخوبي معلوم ميشود كه
مقام نبوت مقامي است كه ممكن است به پيمبران در گهواره نيز داده شود چنانچه به
عيسي (ع) داده شد…[19] و
بخصوص با توجه به رواياتي كه خداوند هيچ فضيلت و كرامت و معجزه­اي به پيامبري از
پيمبران خود عطا نفرمود جز آنكه آنرا به رسول خدا(ص) نيز عطا فرمود مانند روايت
مفصلي كه از ارشاد القلوب ديلمي نقل شده كه اميرالمؤمنين (ع) بمردي يهودي كه
دراينباره سئوال كرد فرمود:

«فوالله ما اعطي الله
عزوجل نبياً و لا مرسلا درجة و لا فضيلة الاوقد جمعا لمحمد(ص) و زاده علي
الانبياء  و المرسلين اضعافاً…»[20]

بخدا سوگند كه خداي
عزوجل به هيچ نبي و مرسلي درجه و فضيلتي عطا نفرمود، جز آنكه آنرا براي حضرت
محمد(ص) گرد آورده و بلكه چند برابر آنها افزوده است…

2-     دليل دوّم، سخن اميرالمؤمنين (ع) است در «خطبه قاصعه» كه در
نهج البلاغه و كتابهاي ديگر از آنحضرت نقل شده كه درباره رسول خدا(ص) فرمود:

«و لقد قرن الله به (ص)
من لدن ان كان فطيماً اعظم ملك من ملائكته يسلك به طريق المكارم و محاسن الخلاق
العالم ليله و نهاره»

خداي تبارك و تعالي از
لحظه­اي كه پيغمبر را از شير گرفتند بزرگترين فرشته از فرشتگان خود را قرين او
فرمود تا اخلاق نيكو و صفات پسنديده را به وي بياموزد… و معناي تعليم فرشته جز
همان نبوت چيز ديگري نيست.

و در چند روايت در اصول
كافي آمده كه منظور از «روح» در آيات سوره شوري و اسراء يعني آيه شريفه «و كذلك
اوحينا اليك روحاً من امرنا»[21] و
آيه «يسئلونك عن الروح قل الروح من امر ربي»[22] همين
فرشته بوده، كه يكي از آنها روايت زير است كه كليني بسند خود از ابي بصير روايت
كرده كه گويد: از امام صادق (ع) تفسير «روح» را در آيه «يسئلونك عن الروح» پرسيدم
و آنحضرت فرمود: «خلق اعظم من جبرئيل و ميكائيل، كان مع رسول الله(ص) و هو مع
الائمه و هو من الملكوت»[23]

يعني اين روح، خلقي است
از مخلوقات خدا بزرگتر از جبرئيل و ميكائيل كه بهمراه رسول خدا(ص) بوده و همواره
امامان نيز هست و او از عالم ملكوت (و مجردات و فرشتگان) است. و در روايتي كه صفار
در كتاب بصائر الدرجات روايت كرده اينگونه است كه امام صادق (ع) فرمود:

«ان الروح خلق اعظم من
جبرئيل و ميكائيل، كان مع رسول الله(ص) يسدده و يرشده و هو مع الاوصياء من بعده».

و بلكه در پاره­اي از
روايات آمده كه «روح القدس» كه نامش در قرآن كريم و در روايات آمده نام همين فرشته
بود نه نام جبرئيل و نام جبرئيل روح الامين است كه در قرآن كريم نيز آمده است.

نگارنده گويد: با توجه
بدانچه ذكر شد بنظر ميرسد اين قول دوم نزديك­تر به ذهن و اولي به پذيرفتن و قبول
باشد و از نظر عقل و نقل مانعي براي پذيرفتن آن بنظر نميرسد و از آنجا كه اين بحث
چندان رابطه­اي با بحث تاريخي ما نيز ندارد بهمين مقدار اكتفا كرده و براي تحقيق
بيشتر شما را بكتابهاي كلامي و حديثي ديگري كه بتفصيل در اينباره بحث كرده­اند
ارجاع داده و بدنبال بحث تاريخي خود باز ميگرديم.

عنصر مبارزه در زندگي
امامان

قسمت سوم

حجة الاسلام و المسلمين
سيد علي خامنه­اي

دوران امام كاظم«ع»

دنباله طرح كلي در زندگي
امام موسي بن جعفر(ع) فوق العاده پرماجرا و شورانگيز است و بنظر من اوج حركت مبارزي
ائمه مربوط به دوران زندگي اين بزرگوار است كه متأسفانه از زندگي آن حضرت، گزارش
درست و روشنگري در دست نداريم. گاه چيزهايي در زندگي آن حضرت ديده مي­شود كه
بيننده را مبهوت مي­كند. مثلاً از بعضي روايات بر مي­آيد كه ايشان چندي از چشم
عمال حكومت و شايد مخفي يا متواري بوده­اند دستگاه هارون در تعقيب آنحضرت بوده و
ايشان را پيدا نمي­كرده است. خليفه كساني را ميبرده و شكنجه مي­كرده كه بگوئيد
موسي بن جعفر كجاست؟ و اين يك امر بي­سابقه در زندگي ائمه است. از جمله ابن شهر
آشوب در مناقب روايتي را نقل مي­كند كه چنين چيزي از آن برمي­آيد: «دخل موسي بن
جعفر بعض قري الشام متنكراً هرابا» درباره هيچ يك از ائمه چنين چيزي نداريم. اينها
نشان دهنده جرقه­هايي در زندگي امام موسي بن جعفر«ع» است و با ملاحظه اينهاست كه
معناي آن زندان و حبس ابد كذائي معلوم مي­شود والا هارون اول كه به خلافت رسيد و
به مدينه آمد همانطور كه شنيده­ايد موسي بن جعفر«ع» را كاملاً مورد نوازش قرار داد
و احترام كرد و اين داستان، معروف است كه مأمون نقل ميكند كه حضرت بر دراز گوشي
سوار بودند و آمدند تا وارد منطقه­اي كه هارون نشسته بود شدند هر چه مي­خواستند
پياده بشوند،‌ هارون نگذاشت قسم داد كه بايد تا نزد بساط من سواره بيائيد و ايشان
سواره آمدند و آنحضرت را احترام كردند و با هم چنين و چنان گفتند. وقتي مي­رفتند
هارون به من و امين گفت ركاب ابي الحسن را بگيريد تا آخر داستان، جالب اينكه در
اين روايت مامون مي­گويد: پدرم هارون به همه 5 هزار دينار و 10 هزار دنيار (يا
درهم) عطيه و جايزه مي­داد به موسي­بن جعفر 200 دينار داد در حاليكه وقتي حال حضرت
را مي­پرسيد حضرت به او از گرفتاري­هاي زياد و بدي وضع معيشت و عائله زياد شكايت
كرد… (كه حالا اين حرف­ها هم از امام بسيار جالب و پرمعني است و براي بنده و
كساني كه تقيه دوران مبارزه را آزموده­اند خيلي آشناست و كاملاً قابل فهم است كه
چطور مي­شود امام به مثل هاروني اظهار كند كه وضعمان خوب نيست، زندگيمان نمي­گذرد.
در اين گونه حرف زدن هيچ تذلل نيست و خيلي از شماها مي­دانم كه در دوران رژيم جبار
و دوران خفقان طبيعتاً از اين كارها كرده­ايد و كاملاً هم قابل درك است كه انسان
با سخني از اين قبيل، دشمن را از وضع و حال و كار خود غافل كند) و قاعدتاً با اين
اظهارات، هارون بايد براي آن حضرت مبالغ زياد و مثلاً پنجاه هزار دينار (يا درهم)
در نظر ميگرفت. اما فقط 200 دينار مي­دهد. ميگويد از پدرم علت اين كار را پرسيدم گفت:
اگر به او مبلغي را كه به گردن گرفتم بدهم اطمينان ندارم كه اندكي بعد با صد هزار
شمشيرزن از شيعيان و دوستانش بجان من نيافتد. اين برداشت هارون است و به نظر من
هارون درست هم فهميده بود.

بعضي خيال ميكنند كه اين
برداشت ناشي از سعايت­ها بوده است ولي اين حقيقت قضيه بود. آن زماني كه موسي­بن
جعفر(ع) با هارون مبارزه ميكرد واقعاً اگر پولي در دستگاه داشت خيلي كسان بودند كه
آماده بودند در كنار آن حضرت شمشير بزنند و نمونه­هايش را در مورد غير ائمه(ع)
يعني امامزادگان ديده­ايم و ائمه يقيناً بيشتر مي­توانستند مردم را دور خود جمع
كنند.

بنابراين دوران موسي­بن
جعفر(ع) دوران اوج است كه بعدها به زنداني شدن آنحضرت منتهي ميشود.

دوران امام رضا«ع»

هنگاميكه نوبت به امام
هشتم(ع) مي­رسد باز دوران، دوران گسترش و رواج و وضع خوب ائمه است و شيعه همه جا
گسترده­اند و امكانات بسيار زياد است كه منتهي ميشود به مسئله ولايتعهدي. البته در
دوران هارون امام هشتم«ع» در نهايت تقيه زندگي مي­كردند. يعني كوشش و تلاش را
داشتند، حركت را داشتند، تماس را داشتند، منتهي با پوشش كامل. آدم ميتواند بهفمد
مثلاً دعبل خزاعي كه درباره امام هشتم«ع» در دوران ولايتعهدي آن طور حرف مي­زند،
دفعتاً از زير سنگ بيرون نيامده بود. جامعه­اي كه دعبل خزاعي مي­پرورد يا ابراهيم
بن عباس را كه جزو مداحان را، اين جامعه بايستي در فرهنگ ارادت به خاندان پيغمبر
سابقه داشته باشد. چنين نيست كه دفعتاً و بدون سابقه قبلي در مدينه و در خراسان و
در ري و در مناطق گوناگون ولايتعهدي علي بن موسي الرضا«ع» را جشن بگيرند اما قبلاً
چنين سابقه­ئي نداشته باشد. آنچه در دوران علي بن موسي الرضا«ع» يعني ولايتعهدي،
پيش آمد (كه حادثه بسيار مهمي است و بنده سال گذشته در پيامي به زمينه­ها و علل آن
اشاره كردم) نشان دهنده اين است كه وضع علاقه مردم و جوشش محبت­هاي آنان نسبت به
اهل بيت در دوران امام رضا(ع) خيلي بالا بوده است. به هر حال بعد هم كه اختلاف
امين و مأمون پيش آمد و جنگ و جدال بين خراسان و بغداد پنج سال طول كشيد، همه
اينها موجب شد كه علي بن موسي الرضا(ع) بتوانند كار وسيعي بكنند كه اوج آن به
مسئله ولايتعهدي منتهي شد. متأسفانه آنجا هم باز با حادثه شهادت، اين رشته قطع شد
و دوران جديدي آغاز گشت كه دوران محنت و غم اهل بيت است. بنظر بنده از دوران امام
جواد(ع) به بعد براي اهل بيت بدتر و محنت بارتر از همه اوقات است. اين يك ترسيم
كلي از زندگي سياسي ائمه (ع) بود كه عرض شد.

همانطور كه قبلاً گفته
شد من بحث خود را در دو قسم كرده بودم. يك قسمت ترسيم كلي بود كه تا اينجا تمام مي­شود.
قسمت ديگر، نمودارهاي از حركات مبارزي در زندگي ائمه است كه شايد وقت كافي اكنون
براي بيان آن نباشد و لازم باشد كه بيش از اين مزاحم برادران عزيز و دوستان ارجمند
نشوم. اما آن چيزهايي كه بنظر من رسيد و فرصت كردم در ظرف پر بروز و ديروز چند
ساعتي كار كنم و در ميان يادداشتهاي قديميم آنها را گرد بياورم اينهاست كه عناوين
آنها را ذكر مي­كنم. البته عناوين قابل بحث فقط اينها نيست. اما من براي اينكه اگر
ديگران بخواهند كار كنند موضوعاتي در اختيارشان باشد بخشي از عناوين را عرض مي­كنم.

نمودارهائي از حركات
مبارزي ائمه

يكي از مسائل، ادعاي
امامت و دعوت به امامت است كه اين زندگي ائمه(ع) هر جا هست و نشانه حركت مبارزي
است و اين فصل مبسوطي است كه روايات آن در ابواب مختلف وجود دارد از جمله روايات:
«الأئمة نور الله در كافي و روايت امام هشتم(ع) در معرفي امامت و نيز روايات متعدد
در زندگي امام صادق(ع) و مجادلات اصحاب ايشان با طرف­هاي گوناگون و روايات مربوط
به زندگي امام حسين (ع) در هنگام دعوت اهل عراق و روايات فراوان ديگر.

مسئله ديگر برداشت خلفا
از دعاها و كارهاي ائمه(ع) است. شما مي­بينيد كه از زمان عبدالملك تا زمان متوكل
همواره يك تلقي و برداشت از هدف و برنامه­ي ائمه(ع) وجود داشته و هميشه خلفا و
عمالشان با يك نگاه به ائمه مي­نگريستند و قهراً درباره آنان تصميم مشابهي مي­گرفتند.
اين نكته مهمي است كه نمي­شود از آن آسان عبور كرد. چرا اينها از زندگي ائمه
اينطور برداشت مي­كردند؟ مثلاً جمله­ي «خليفتان يجبي اليهما الخراج» كه درباره موسي
بن جعفر (ع) يا: هذا عليٌ ابنه قد قعد و ادّعي الامَر لنفسه» كه درباره علي بن
موسي(ع) مي­گفتند و يا جملات مشابهي درباره­ي ائمه ديگر، همه نشان ميدهد چه ادعاها
و داعيه­هائي را خلفا و دوستان خلفا از زندگي ائمه برداشت مي­كردند. اين قابل توجه
و يكي از آن نكات مهم است.

مسئله­ي ديگر اصرار
خلفاء بر اينكه امامت را نسبت به خودشان بدهند وحساسيت شيعه كه با اين امر مخالفت
كند است. مثلاً به اين نمونه كه نظائري هم دارد توجه كنيد: «كثير» كه از شعراي
بزرگ طراز اول دوره نخستين اموي است (يعني رديف فرزدق و جرير و اخطل و جميل  و نصيب و غيرهم) شيعه را از علاقمندان امام
باقر(ع) بوده است: روزي آمد خدمت امام باقر(ع) حضرت با حال اعتراض گفتند: «امتدحت
عبدالملك؟!» شنيدم مدح عبدالملك را كرده­اي؟! دستپاچه شد و گفت: «يابن رسول الله
ما قلت له يا امام الهدي» من امام الهدي به او نگفتم «و انما قلت له اسد و الاسد
كلبٌ و يا شمس و الشمس جمادٌ و يا بحرو البحر مواتٍ» يعني من به او شير و خورشيد و
دريا و كوه و اژدها لقب داده­ام و اينها هيچكدام ارزشي ندارد… بدينترتيب عمل خود
را توجيه كرد، حضرت تبسمي كردند و آنگاه كُميت اسدي برخاست و آن قصيده هاشميه خود
را خواند كه با اين بيت شروع مي­شود:

مَنِ لِقلبٍ مُتيّمٍ
مُستهامٍ                              غيرما
صبوهٍ ولا احلامٍ

و مي­رسد به اين بيت:

ساسة لاكمن يري رَعْيةَ
الناسِ                     سواءً و رَعْبةً
الاَنعام

اين نمونه روشن مي­كند
كه ائمه نسبت به اينكه عبدالملك مدح بشود حساس بودند اما دوستاني مثل كثير
حساسيتشان روي «امام الهدي» بود لذا مي­گفتند ما به او امام الهدي نگفتيم و اين
نمونه خود علاقه شديد خليفه را به اينكه به او امام الهدي بگويند نشان ميدهد.

در زمان بني عباس اين
علاقه و اصرار بيشتر بود مروان ابن ابي حفصه اموي كه از شعراي مداح و وابسته و
مزدور هم بني اميه و هم بني عباس بود (عجيب اين است كه وي زمان بني اميه شاعر
دربار بود بعد كه بني عباس بر سر كار آمدند باز شاعردربار شد!! چون شاعر بسيار قوي
و زبان آوري بود آنها هم او را با پول مي­خريدند) هنگاميكه مدح بني عباس را مي­گفت
اكتفا به اين نمي­كرد كه از كرم و شجاعت و ديگر خصالشان بگويد، بلكه آنان را به پيغمبر
نسبت ميداد و شئون و مقام­هاي مورد نظرشان را براي آنان ثابت ميكرد يكي از شعرهاي
او اين است:

انّي يكون و ليس ذاك
بكائنٍ                          لبني
البنات و راثة الاعمام

يعني چگونه چنين چيزي
ممكن است كه دختر زادگان، ارثِ‌ عمو را ببرند؟ خوب،‌ عموي پيغمبر عباس ارثي دارد و
چرا دختر زادگان كه اولاد فاطمه هستند مي­خواهند ارث او را ببرند!! ببينيند دعوا
بر سر خلافت است، يك جنگ حقيقي فرهنگي و سياسي است. و در مقابل آن شاعر طائي شيعي
معروف يعني جعفر بن عفان طائي مي­گويد:

لم لايكون؟ و ان ذاك
لكائن                           لبني
البنات و ارثة الاعمام

للبنت نصفٌ كاملً من
ماله                           و العلم
متروك بغير سهام

يعني دختر نصف مال پدر
را مي­برد و عمو از مال آنكسي كه دختر دارد هيچ نمي­برده پس شما ارثي نداريد كه
طلب كنيد. باري اين نمونه­اي از حساسيت ياران ائمه(ع) بر روي داعيه­هاي امامت است.

مسئله ديگر تائيد و
حمايت ائمه(ع) از حركات خونين است كه يكي از بحثهاي شورانگيز زندگي ائمه(ع) است و
حاكي از همين جهت گيري مبارزي است: اظهارات امام صادق درباره معلّي بن خنيس
هنگاميكه به دست داود بن علي كشته شد، اظهارات درباره زيد، درباره حسين بن علي،‌
شهيد فخ و ديگران. روايت عجيبي را ديدم در نورالثقلين كه نقل مي­كند از علي بن
عقبه: «ان ابي قال دخلت انا و المعلي علي ابي عبدالله(ع) فقال(ع): ابشروا انتم علي
احدي الحسنين، شفي الله صدوركم، و اذهب غيظ قلوبكم، و انا لَكم من عدوكم، و هو قول
الله تعالي: و يشف صدور قومٍ مؤمنين، و ان مضيتم قبل ان يروا ذلك، مضيتم علي دين
الله الذي رضيه لنبيه(ص) و لعلي(ع)»- من و معلي بر حضرت ابيعبدالله(ع) وارد شديم
حضرت فرمود: بشارت باد شما را كه يكي از دو نيكوترين(پيروزي يا شهادت) متعلق به
شما است، خدا سينه شما را شفا داد (يا شفا دهد) 
و خشم و دل شما را فرونشانيد (يا فرو نشاند) و شما را بر دشمنان مسلط كرد
(يا مسلط كند) و اين همان وعده الهي است كه فرمود: و يشف صدور قوم مؤمنين. اگر شما
پيش از آنكه به اين پيروزي دست يابيد از دنيا مي­رفتيد (يا برويد) بر دين خدا كه
آن را براي پيامبر(ص) و علي (ع) پسنديده است در گذشته بوديد (يا در ميگذريد).

اين روايت از اين جهت
مهم است كه در آن سخن از مبارزه و پيروزي و كشتن و كشته شدن است،‌ بخصوص كه مخاطب
در آن معلي بن خنيس است كه سرنوشت او را ميدانيم. امام بي­مقدمه مطلب را شروع مي­كند
و معلوم است كه از چيزي و حادثه­ئي حرف ميزند، اما آن حادثه هم معلوم نيست. در
تعبيرات: شفي الله صدوركم تا آخر هم احتمال هست كه حضرت دعا مي­كند و هم احتمال
بيشتر هست كه خبر از آنچه واقع شده ميدهند. آيا اين دو نفر از كاري و درگيري­ئي مي­آمده­اند
كه حضرت از آن خبر داشت؟ و شايد خود به آنان مأموريت آن را داده بود است؟!

در هر صورت لحن حديث
بنابر هر يك از اين دو معني و دو احتمال، بوضوح حاكي از حمايت امام از حركات تند و
پرخاشگرانه­اي است كه زندگي روزمره معلي بن خنيس هم از آن حكاي مي­كند. و جالب اين
است كه اين معلِّي «باب» امام صادق(ع) بوده كه اين مطلب و اين تعبير (تعبير باب)
يكي ديگر از آن مباحث قابل تامل  و تعقيب
است.

اين كسانيكه در روايات
به عنوان «باب» ائمه«ع» معرّفي شده­اند كي­ها بودند؟ كه غالباً هم كشته يا به كشته
شدن تهديد شده­اند؟ مانند: يحيي بن امّ‌ الطويل، معلّي بن خني،‌ جابربن يزيد
جعفي…

يك بحث ديگر در زندگي
ائمه«ع» زندانها و تبعيدها و تعقيب­هاست. و به نظر بنده اين فصلي است كه بايد
دقيقاً دنبال شود و مطالب زيادي در آن قابل دقت و بررسي است كه اكنون وقت براي
ورود در آن كافي نيست.

بحث ديگر، برخورد تند و
زبان صريح تيز ائمه«ع» در برابر خلفا است. نكته قابل دقت در اين بحث آن است كه اين
بزرگواران اگر اشخاص محافظه كار و سازشكاري بودند بايد مثل ديگر علما و زهاد آن
عصر، زبان نرم و لحن دور از معارضه را انتخاب ميكردند. ميدانيد كه علماء و زهاد
زيادي بودند كه خلفا به آنها علاقه و شايد ارادت داشتند، هارون مي­گفت:

كلم يمشي رويد                                       كلكم يطلب
صيد

غير مروبن عبيد

اينها خلفا را نصيحت
ميكردند، و حتي گاهي آنها را به گريه هم مي­آوردند، اما مواظب بودند كه به آنان
جبار و طاغي و غاصب و شيطان و هر چه اين معاني را برساند نگويند. امّا ائمه«ع» مي­گفتند،
حقايق را افشا ميكردند و ملاحظه هيبت و قدرت زمامداران آنها را به سكوت وادار نمي­كرد.

يك بحث ديگر،‌ تندي­هاي
خلفا به ائمه«ع» است، مثل آنچه در مواردي ميان منصور با امام صادق(ع) يا هارون با
موسي­بن جعفر«ع» گذشته و قبلاً به بعضي از آنها اشاره كرده­ام.

استراتژي امامت

بحث ديگري كه كاملاً
جالب و قابل تعقيب است، داعيه­هائي است كه حاكي از استراتژي امامت است. گاه در
اظهارات و مباحثات ائمه«ع» بيانات و داعيه­هائي مطرح مي­شود كه عادي نيست و حاكي
از هدف و خط مشي خاص است كه همان استراتژي امامت است.

از جمله اين موارد
گفتگوي حضرت موسي بن جعفر«ع» با هارون درباره فدك است هارون روزي به امام كاظم«ع»
گفت: «حُدَّ فدكاً حتي اردّها اليك» يعني حدود فدك را معين كن تا آن را به تو
برگردانم: فكر مي­كرد با اينكار، شعار فدك را كه در خاندان اهل بيت همواره بعنوان
يك سند مظلوميت تاريخي مطرح بود، بي­اثر كند و اين حربه را از آنان بگيرد، و شايد
با اين كار، مقايسه­ئي ميان خود و آنان كه روزي فدك را تصرّف آنان خارج كرده­اند،
در ذهن شيعيان اهل بيت بوجود آورد. حضرت ابتدا امتناع كردند و سپس كه او اصرار
كرد، گفتند:«لا آخذها الا بحدودها» يعني اگر قرار است فدك را برگرداني بايد با
محدوده واقعي آن را بدهي. هارون قبول كرد. امام شروع كرد حدود فدك را معين كردن،
فرمودند: «امّا الحدّ الاوّل فعدن» يكسوي آن عدن است! حالا اين گفتگو در مدينه يا
بغداد انجام ميگيرد، امام، منتهي اليه جزيرة العرب يعني عدن را يك حدف فدك معرفي
ميكند!..«فتغيَّر وجه الرشيد و قال: ايهاً!» رنگ هارون تغيير كرد و بي­اختيار گفت:
اوه! حضرت فرمود: «والحد الثاني سمرقند» يكسوي ديگر آن سمرقند است. يعني منتهي
اليه شرقي قلمرو حكومت قارون! «فاربدّ وجهه» رنگ هارون تيره شد. حضرت ادامه داد:
«والحد الثالث افريقية» مرز سوم آن،‌ تونس است! يعني منتهي اليه غربي كشور. «فاسود
وجهه و قال: هيه!» صورت هارون از خشم سياه شد و گفت: عجب؟!! و بالأخره حضرت فرمود:
«والحد الرابع سيف البحر و ممَّايي الجزرواره مينيّه» مرز چهارم آن، كناره دريا
است يا پشت جزيره­ها و ارمنستان… يعني منتهي اليه شمالي كشور. هارون از روي
عصبانيت و استهزاء گفت: «فلم يبق لناشيء فتحوّل الي مجلسي!!» يعني در اينصورت پس
چه چيزي براي ما باقي ماند! برخيز بر سر جاي من بنشين! قال موسي! «قد اعلمتك انني
ان حددتها لن تردها» حضرت فرمود: به تو گفته بودم كه اگر مرزهاي فدك را بگويم آن
را برنخواهي گردانيد! در پايان حديث آمده است كه: فعند ذلك عزم علي قتله اينجا بود
كه هارون تصميم گرفت امام را به قتل برساند.

در اين گفتگو بارزترين
مطلب، داعيه موسي­بن جعفر«ع» است،‌ همان چيزي كه هارون هم دريافت و كمر به قتل
آنحضرت بست. و از اين قبيل اظهارات كه مدَّعاي ائمه«ع» را آشكار مي­سازد، از زندگي
امام باقر«ع» و امام صادق«ع» و امام رضا«ع» ديده مي­شود كه جمعبندي آن، استراتژي
امامت را ترسيم ميكند.

برداشت اصحاب از خط مشي
امامان

يكي ديگر از مباحث قابل
بررسي و پيگيري در شرح حال ائمه«ع» برداشت اصحاب ائمه«ع» از هدف و خط مشي و مدعاي
آن بزرگواران است. بديهي است كه اصحاب ائمه از ما به آن بزرگواران نزديكتر و به
هدف و داعيه آنان آگاه­تر بوده­اند. آيا آنها در اينباره چه تلقي و برداشتي
داشتند؟ آيا ما در روايات به اين نكته كه آنان منتظر قيام و «خروج» ائمه بوده­اند،
برخورد نمي­كنيم؟ داستان مردي از خراسان را همه ميدانيم كه نزد امام صادق(ع) آمد و
خبر داد كه چند صد هزارمرد مسلّح منتظر اشاره آنحضرت­اند تا قيام کنند و حضرت پس
از آنکه درباره عدد مزبور اظهار ترديد و تعجب كردند و او پي درپي، عدد را كم كرد و
حضرت در پايان با تأكيد بر كيفيت افراد، تعدادي را ذكر كردند (12 يا 15 يا… نفر
به اختلاف روايات) و فرمودند: اگر به اين تعداد ياراني داشتم قيام ميكردم.

افراد زيادي از اين قبيل
به امام مراجعه و تقاضاي قيام (به تعبير روايات: خروج ميكردند (البته مواردي هم
مراجعه كنندگان، جاسوسهاي بني عباس بودند كه از جوابهاي امام به آنان مي­شود جاسوس
بودنِ‌ِ‌ آنان را حدس زد) اين افراد چرا مراجعه ميكردند؟ آيا غير از اينست كه در
فرهنگ شيعه در آنروز مسئله خروج و قيام براي ايجاد دولت حق، يك امر حتمي و يك هدف
مسلّمِ ائمه«ع» بشمار مي­رفت و تلقّي اصحاب و شيعيان اين بود كه ائمه«ع» منتظر
فرصت مناسب براي اقدام به آن مي­باشند.

روايت جالبي در اين باب
ديدم كه از آن مي­شود فهميد كه اين تلقّي در سطوح اصحاب بلند مرتبه­ئي چون زرارة
بن اعين چگونه بوده است. روايت در رجال كشي است: روزي زرارة نزد امام صادق«ع» مي­آيد
و ميگويد يكي از ياران ما از دست طلبكاران گريخته است، اگر «اين امر» نزديك است
صبر كند تا با قائم خروج كند و اگر در آن تأخيري است با آنان از در مصالحه درآيد.
حضرت ميفرمايد: خواهد شد. زراره مي­پرسد: تا يكسال؟ امام ميفرمايد: انشاءالله
خواهد شد دوباره مي­پرسد؟ تا دو سال؟ باز مي­فرمايد: انشاءالله خواهد شد و زراره
خود را قانع ميكند كه تا دو سال ديگر حكومت آل علي بر سر كار خواهد آمد.

يقيناً زاره شخص ساده و
بي­اطلاعي نبود، او يكي از اصحاب نزديک امام باقر«ع» و امام صادق«ع» بود. با
اينحال چگونه است كه او تشكيل حكومت علوي را اينقدر نزديك مي­بيند؟

در روايت ديگري هشام بن
سالم نقل مي­كند كه روزي زراره به من گفت: لا تري علي اعوادها غير جعفر- بر فراز
پايه­هاي خلافت كسي جز جعفربن محمّد را نخواهي ديد. ميگويد: هنگامي كه امام
صادق«ع» وفات يافت به او گفتم: آيا آن حرف را به ياد مي­آوري؟ و مي­ترسيدم آن را
انكار كند، گفت: بلي، بخدا من آن را به نظر خودم گفته بودم (خواسته است اين شبهه
پيش نياد كه آن را از امام نقل كرده است)- از روايات متعددي كه در زمينه­ي انتظار
قيام يا درخواست آن از سوي اصحاب ائمه«ع» وجود دارد به روشني مي­توان فهميد كه هدف
ائمه«ع» يعني تشكيل حكومت علوي و تلاش براي آن و متوقّع بودن آن، از جمله مسلّمات
در نظر شيعيان و حتي ياران نزديك ائمه«ع» بوده است. و اين قرينه­ئي حتمي بر هدف و
خطّ مشي ائمه«ع» است.

بحث ديگر اين است كه آيا
علت بغض و خصومت خلفا با ائمه«ع» چه بوده 
است؟ آيا فقط حسادت آنان به مقامات معنوي و توجه و علاقه مردم به ائمه«ع»،
موجب و  انگيزه آنهمه دشمني بوده است؟ و يا
عامل اصلي چيز ديگري است؟ البته شك نيست كه ائمه«ع» محسود خلفا و ديگران بوده­اند
و در ذيل آيه: «ام يحسدون الناس علي ماآتيهم الله من فضله» رواياتي به اين مضمون
هست كه: «نحن المحسودن» يعني آنانكه در اين آيه اشاره شده كه مورد حسد قرار
ميگيرند،‌ ما هستيم. امّا بايد ديد كه به چه چيز ائمه حسد مي­بردند؟ آيا حسد به
علم و تقواي آنان بوده؟ ميدانيم علما و زهاد زيادي در آن زمان بودند كه به همين
صفات در ميان مردم شناخته شده و علاقمندان و ياران زيادي هم داشتند. چهره­هاي
معروفي مانند: ابوحنيفه، ابويوسف، حسن بصري، سفيان ثوري، محمدبن شهاب و دهها نفر
از قبيل آنان، پيروان و هواداران زيادي داشته و از معروفيت و محبوبيت برخوردار
بوده­اند، در عين حال خلفا نه فقط به آنان حسد و بغض نمي­ورزيدند بلكه برخي از
آنان مورد ارادت و محبّت خلفاء نيز بودند.

بنظرما علت اصليِ خصومت
شديد خلفا با ائمه«ع» را كه عموماً به شهادت آنان پس از اسارتها و تبعيدها و
زندانها مي­انجاميد، در چيز ديگري بايد جستجو كرد، و آن داعيه خلافت و امامت بود
كه ائمه«ع» داشتند و آن ديگران نداشتند اين نيز از بحث­هائي است كه مي­تواند مورد
تعقيب و تحقيق قرار گيرد.

يكي ديگر از مباحث قابل
بررسي و تحقيق، حركات تند و معارضه آميز اصحاب ائمه«ع» با دستگاه خلافت است. نمونه­هاي
اينگونه حركات را در سراسر دوران امامت مي­توان مشاهده كرد. در زمان امام سجاد«ع»
يعني در اوج اختناق، يحيي بن ام طويل حواري آن حضرت به مسجد مدينه مي­آمد و خطاب
به مردمي كه تسليم دستگاه خلافت بودند و يا خطاب به كارگزاران حكومت، آيه­ئي را مي­خواند
كه سخن حضرت ابراهيم«ع» به كفار را حكايت ميكند: «كفرنا بكم و بدأ بيننا و بينکم
العداوة و البغضاء…» و همچنين در كناسه كوفه خطاب به جمع مردم و گروه شيعيان
سخناني را با صداي بلند ايراد ميكند كه همه متضمّن تعرّض به جريان سياسي حاكم است.

معلّي بن خنيس در مراسم
نماز عيد هنگامي كه با مردم به صحرا مي­رفت، با لباس ژوليده و سر و صورتي شوريده و
چهره­ئي غمگين ديده مي­شد و چون خطيب به منبر مي­رفت، دستها را بلند مي­كرد و مي­گفت:
اللهم ان هذا مقام خلفائك و اصفيائك و موضع امنائك… ابتزّوها… پروردگارا! اين
منبر و جايگاه متعلق به جانشينان و برگزيدگان تو است كه اينك از آنان غصب شده و به
چنگ ديگران افتاده است.

متأسفانه اين صحابي
عاليمقام كه امام صادق«ع» قاتل او را لعن و نفرين كردند و او را مورد ستايش قرار
داده­اند مورد بي­لطفي بعضي قرار گرفته و در وثاقت او ترديد كرده­اند، و بعيد نيست
كه در منشأ اين نظرات، دست خبيث بني عباس نيز دخالت داشته است.

مسئله ديگر كه داراي
دامنه­اي وسيع و بحثي عميق است، مسئله تقيّه است. در فهم اين عنوان، لازم است همه
رواياتي كه مربوط به كتمان و حفاظ و پنهانكاري است ديده شود تا با توجه به داعيه
ائمه«ع» كه از فصول و مباحث گذشته بدست مي­آيد و نيز با توجه به شدت عملي كه خلفا
در برابر اين داعيه و فعاليت­هاي ائمه«ع» و اصحاب ائمه«ع» نشان ميدادند معناي
حقيقي تقيه فهميده شود.

آنچه شكي در آن نمي­ماند
اينست كه تقيه بمعناي تعطيل كار و تلاش نيست، بلكه به معناي پوشيده نگهداشتن كار و
تلاش است. و اين با مراجعه به روايات بطور كامل آشكار مي­شود.

اينها بخشي از مباحث مهم
مربوط به زندگي ائمه است، و البته مباحث فراوان ديگري نيز درباره زندگي سياسي اين
بزرگواران هست كه ديگر حتي فرصت ادامه و جمع بندي آنها را ندارم. ايكاش صاحب همت­هائي
پيدا شوند و اينكار را دنبال كنند و زندگي سياسي ائمه عليهم السلام جمعبندي شده به
دست مردم برسد و ما بتوانيم آن را بعنوان درس و الگو در اختيار داشته باشيم و نه
فقط بعنوان يك خاطره جاودانه

والسلام عليكم و رحمة
الله

«قرآن و سنن الهي در اجتماع بشر»

آيت الله محمدي گيلاني

فتنه و ايمان

(7)

*در قرآن، مسئول مستقيم
و منحصر اختلاف در مذاهب و فرقهاي متخاصم ديني، علماء و امانتداران كتاب و سنت،
شناخته شده­اند و ريشه اين غَشّ و خيانت به خدا و خلق را «بغي» و برتري جوئي اعلام
داشته است *اعقاب اين امانتداران راهزن، در طول تاريخ سالوسانه مزاحم رهبران بزرگ
بوده و هستند *ريشه مفهوم لغت «بغي» و معني آن در علم اخلاق *حاصل جمع معني آن
عبارتست ازگردنكشي از اطاعت واجب الاطاعه *بيان اميرالمؤمنين (ع) در اين باره در
خطبه قاصعه *اولين اساس نافرماني و معصيت، همين گردنكشي است كه شيطان پيشواي اهل
بغي آن را در دنيا گذاشت *ناله نويسنده فرنگي از كشيشان مذهبي: پول خردي هستند كه
براي حسن جريان معاملات كلام دولتهاي سرمايه داري لازمند *انجيل و فجايع انجيل
سازان در تاريخ *مصاحبه خروشچف با روزنامه نگار امريكائي در نقش روحاني نماها در
تحكيم استعمار.

برتري جوئي امانتداران
راهزن

از فتنه­هاي ابليسي در
هئيت فرشته نمائي، دعواي حمايت از دين الهي و شناخت اسلام حقيقي با تمسك به
متشابهات قرآن مبين و دست آويز نمودن كتاب الهي و روايات شريفه است كه منشأ اصلي
مذاهب مختلفه در دين اسلام بلكه در همه اديان الهي مي­باشد، كه در بحث پيشين
اجمالاً گفته شد، و نمونه­اي چند عرضه گرديد.

در قرآن مجيد، اختلاف
مذاهب و تفرق در دين واحد به حاميان و حاملان شريعت اسناد داده شده و آنان را كه
به موهبت امانتداري كتاب «مصدر اصول و فروع دين» و به عطاياي علم و دليلهاي روشن
از جانب خداوند متعال در ميان امت ممتازند، مسئول منحصر و مستقيم اين اختلاف و
تفرق شناسانده است و ريشه اين غشّ  و خيانت
بخدا و خلق را، صفت ذميمه اي بنام «بغي» متمكن و شوره­زار نفوس خبيثه آنان اعلام
داشته است كه نمونه­اي از آيات مربوط را يادآور مي­شويم:

«… و ما اختلف فيه الا
الذين اوتوه، من بعدما جاءتهم البينات بغياً بينهم» (بقره، 213). هيچكس در كتاب
(كه مصدر اصول و فروع دين است) اختلاف نكرد مگر آنهائي كه بموهبت امانتداري كتاب
ممتاز بودند و بعد از دليلهاي روشن كه از جانب خداوند متعال براي آنان آمد، فقط
بانگيزه «بغي» برتري جوئي بين خودشان در كتاب الهي اختلاف نموده و منشأ تفرقه در
امت واحده گرديدند.

و آيه: «ان الدين عند
الله الاسلام  و ما اختلف الذين اوتوا
الكتاب الامن بعد ما جاءهم العلم بغياً بينهم و من يكفر بآيات الله فان الله سريع
الحساب» (آل عمران- 19)

دين در نزد خداوند فقط
اسلام است، و آنها كه به امانتداري كتاب الهي ممتاز بودند اختلاف و تفرقه افكني
ننمودند مگر بعد از علم و دليلهاي روشني كه از جانب خداوند براي آنان آمد، و اين
اختلاف و تفرقه افكني فقط بانگيزه «بغي» برتري جوئي بينشان بوده (كه كفري است
غفران ناپذير) و هر كس بآيات خداوند متعال كفر ورزد و دلائل روشن را ناديده گيرد
(كيفر خويش را زود مي­چشد) چه خداوند حاصل جمع اعمال هر كسي را زود در كف وي مي­گذارد.

و آيه: «و ما تفرقوا من
بعد ماجاءهم العلم بغياً بينهم» (شوري- 14).

سردمداران و امانتداران
دين الهي (كه پيمبران اولوالعزم كلاً بآن مبعوث شدند) فرقه­هاي مختلف نگرديدند مگر
بعد از علم و دليل روشن كه از جانب خداوند براي آنان آمد و اين تفرقه سازي و
اختلاف افكني فقط بانگيزه «بغي» برتري جوئي بينشان بوده است. و آيات ديگري به همين
تعبير يا بعبارات ديگري.

پس سبب منحصر و مستقيم
در پيدايش مذهبهاي باطل و نحله­هاي مختلف و فرقه­هاي متخاصم ديني، همانهائي هستند
كه منصب امانتداري كتاب الهي و تبيين اصول 
عقائد و استنباط احكام متعلق به افعال عباد به آنان موهبت گرديده است و
آنان با علم و آگاهي و بابينات و دلائل روشني كه از جانب خداوند متعال بآنها احاطه
كرده، در دين الهي اختلاف مي­افكنند  و
بدعتها گذاشته و فرقه­هاي متضاد و متخاصمي پديد مي­آورند و آنها را از تعصب بيجا
نسبت به مذهب باطل اشباع مي­كنند تا آنجا كه برخي، برخي را نفرين و لعنت كرده و
خونش را مباح و قتال با وي را جائز و احياناً واجب مي­شمرد و اموال و نواميسش را
غنيمت خويش مي­پندارد، و بدينوسيله وهن وضعف در امت خويش ايجاد مي­نمايند و مآلاً
جملگي فريسه و شكار دشمنان مشتركشان مي­گردند.

اين امانتداران كتاب و
شريعت، تمام مقصدشان از انجام اين خيانت و بزهكاري لايغفر، سيراب نمودن عطش «بغي»
برتري جوئي خويش و علوفي الأرض است و با اين عمل، مرهمي برزيغ قلوبشان كه جذام
درمان ناپذير جانها است مي­گذارند؛ جذامي كه طبيب الهي از علاج آن ناتوان بوده و
برايشان سركه انگبين، صفراء افزا و روغن بادام، خشكي زا و نور برايشان كوري مي­آورد.

خيانت عظمائي را مرتكب
ميشوند كه همتائي براي آن تصور ندارد زيرا خيانتي است دائماً در توالد و تناسل و
در اعصار پياپي عرضاً و طولاً و عمقاً گسترده­تر مي­گرد و جماعتهائي را بدم در مي­كشد
و زحمت شيطان و جنودش را كم مي­كند.

اين امانتداران راهزن و قطّاع
الطريق با اين خيانت بي تا منصب سپهسالاري خيل ابليسي را حائز گرديده و بكريمه:
«اجلب عليهم بخليلك و رجلك» عينيّت بخشيده و بعد از خود اعقابي به نيابت از خويش
مي­گذراند كه در طول نسلهاي آينده، سالوسانه به ابله سازي اقشار مردم ادامه داده و
ميدهند و سپاهي از ابلهان مي­سازند و در مقابل مجدِّدينِ دين الهي و مصلحان بزرگ
كه براي احياء شريعت و اقامه عبوديت قيامت كرده­اند، و احياناً در بعضي از مقاطع
تاريخ، طشت رسوائي بعضي از اهل «بغي» از بام افتاده و قيافه تزوير و سالوسي وي
آشكار شده و موجب فضاحت و رسوائي او گرديده است، و حتّي جامه اين ضرب المثل: «طشت
رسوائيش از بام افتاد».[1]

ريشه لغت بغي و معناي آن
در علم اخلاق

باري! مناسب است كه
مفهوم لغت «بغي» روشن شود تا راز اصرار و تكرار قرآن كريم در اسناد اختلاف در دين
و ايجاد فرقه­هاي مذهبي به اين امانتداران اهل بغي (نه امانتداران راستين كه خلفاء
پيمبرانند) معلوم گردد:

راغب در مفردات مي­گويد:
«البغي طلب تجاوز الاقتصاد فيما يُتَحَرّي تجاوَزُهُ… و البغي علي حزبين: احدهما
محمود و هو تجاوز العدل الي الاحسان، و الفرض الي التّطوع، و الثاني مذمومٌ و هو
تجاوز الحق الي الباطل او تجاوزه الي الشُّبَه- الي ان قال: فالبغي في اكثر
المواضع مذموم».

بغي: طلب تجاوز از حدّ
اعتدال در جستجوي چيزي است چه تجاوز كند يا نكند… و بغي بر دو قسم است: يكي از
آن دو، پسنديده و نيكو است و آن تجاوز از عدل است و به احسان، و از فرض به
مستجبّي، و دوّمي نكوهيده است و آن تجاوز از حق بباطل يا تجاز به شبهات است- تا
آنكه مي­گويد-: پس بغي در اكثر مواضع مذموم است.

در جام السّعادات مرحوم
نراقي قدّس سرّه در شمار رذائل متعلق به قوه غضبيّه، بغي را ذكر فرموده سپس در
تعريف آن بياني دارند كه خلاصه ترجمه آن چنين است: «بَغْي، بَذْح هم ناميده ميشود
و آن دشواري اطاعت و پيروي از واجب الاطاعه ميباشد و بمطلق علو و گنده نمائي
احياناً تعبير شده و بهر تقدير، بغي از زشت­ترين انواع كبر و خود بزرگ بيني است كه
بكفر منتهي ميشود…» (ج 1، ص 368).

پس صفوه و گزيده مفهوم
بغي بعد از جمع بندي بين لغت و اخلاق، عبارتست از گردنكشي از اطاعت واجب الاطاعه و
اين گونه گردنكشي از بدترين انواع كبر است كه فرشتگان و ابليس با اين محك، اختيار
و امتحان شدند و فرشتگان از امتحان سرفراز برآمدند و ابليس مردود گرديد، چنانكه
اميرالمؤمنين (ع) در خطبه قاطعه بيان فرموده­اند:

«ثم اختبر بذلك ملائكته
المقربين ليميّز المتواضعين من المستكبرين فقال سبحانه و هو العالم بمضرات القلوب
و محجوبات العيوب: [[اني خالق بشراً من طين فاذا سوّيته و نفخت فيه من روحي فقعوا
له ساجدين فسجد الملائكه كلهم اجمعون الا ابليس]] اعترضته الحمية فافتخر علي آدم
بخلقه و تعصب عليه لا صله فعدّو الله امام المتعصّبين و سلف المستكبرين الّذي وضع
اساس العصبيّة و نازع الله رداء الجبريه و ادّرع لباس التّعزز و خلع قناع التذلل،
الا ترون كيف صغّره الله يتكبّره؟ و وضعه الله بترفّعه؟ فجعله الله في الدناي
مدحوراً و اعدّ له في الاخرة سعيرا.» (شرح عبده- ج 2- ص 161):

سپس خداوند متعال با محك
كبر، فرشتگان مقرب خويش را آزمود تا فروتنان و منقادان را از گردنكشان گنده نما
جدا سازد با آنكه خداوند سبحان بآنچه در دلها مستور گرديده و بآنچه در پشت پرده­هاي
غيب محجوب است، عالم و آگاه است، فرمود: «من بشري از گِل مي­آفرينم، پس هنگامي كه
ساخته و آراسته­اش كردم و از روح خود در كالبدش دميدم در برابرش بسجده درآئيد،
جملگي فرشتگان يك دفعه بسجده افتادند جز ابليس كه حميّت دامنگيرش شد و بخلقت خويش
بر آدم افتخار كرده و باقتضاء اصل خويش كه آتش است گرنكشي نمود» پس اين دشمن خدا
پيشواي گردنكشان و خود بزرگ­تر بينان است كه اساس برتري جوئي را در دنيا گذاشت و
با خداوند متعال در صفت كبريائي بمنازعه برخاست، و جامه عزت را آرايش قامت نارساي
خود نموده، و پوشش خواري كه برازنده­اش بوده بدور انداخت، آيا نمي­بينيد خداوند
متعال براي تكبر و سركشي وي چگونه كوچك و ناچيزش كرد؟ و بجرم برتري جوئيش، به حضيض
پستي پرتابش نمود؟ در دنيا مطرود و مردودش فرمود و در آخرت براي او آتش افروخته
فراهم ساخت.

از مجموع آنچه كه در
مفهوم «بغي» گذشت، مدلول «بغيابينهم» روشن ميگردد و راز تكرار و اصرار قرآن مبين
نسبت به اين صفت معلوم ميشود و با تكرار تعبير، خطر اين رذيله را كه اساس آن را
شيطان گذاشت اعلام مينمايد و خلاصه همه گرفتاريها و بدبختيهاي فردي و اجتماعي از
«بغي» نشأت گرفته است، و اين گرفتاري دامنگير همه اديان است چنانكه از آيات مذكوره
استفاده ميشود و شهود عيني نيز گواه صادق، بر آن است، و در همه امم براي اين
رهزنان اخلافي است كه اختلافها را گسترده­تر مي­كنند و جهت اين عمل ابليسي به مزدي
ناچيز قناعت مي­كنند و در اين اعصار بسياري دانسته يا ندانسته دلّال دولتهاي ابر
جنايت شرق و غرب گرديده و بقول «سيلونه، نويسنده ايتاليائي» بطوري كه از او نقل
شده: «كشيشان مسيحي و ميسيونهاي مذهبي پول خردي هستند كه براي حسن جريان معاملات
كلان دولتهاي سرمايه داري لازمند».

انجيل و انجيل سازان

و مناسب است نمونه­اي از
اختلافات واقع در انجيل و انجيل سازان و فجايع آن عاليجنابان عرضه شود:

نوشته­اند: «در طي يك
قرن و نيم يا دو قرن، انجيلهاي متعددي نوشته شد. هر اجتماعي هر قدر هم ناچيز بوده
انجيلي مخصوص بخود داشت مثلاً: انجيل توماس، انجيل ژاك، انجيل نيكودم، انجيل پطرس،
انجيل متاي دوم و انجيل مصريان… بطوريكه در اوائل قرن چهارم ميلادي بي­شك دهها
انجيل نوشته شده بود… بعدها اين مسئله كه كدام يك از انجيلها را بايد صحيح و
«قانوني» و «ملهم از خدا»! دانست بارها در شوراهاي كليسا مابين روحانيون و علماء
ديني به بحث و شور گذاشته شد. كليه انجيلها، هم در خود تناقضاتي داشتند و هم با
يكديگر مغاير بودند به قسمي كه انتخاب از ميان آنها امري مشكل بود. بالأخره شوراي
لائوديسه كه در سال 364 تشكيل يافت، تصميم گرفت كه از آن پس فقط انجيلهاي منسوب به
مَتي و منسوب به مرقس و منسوب به لوقا و منسوب به يوحنا كه هم امروز جزء وصاياي
جديد هستند، مقدس شمرده شوند، ساير انجيلها را منسوخ و مجعول اعلام نمودند…
(امروز) در راس كليساي كاتوليك رومي مردي قرار گرفته است كه او را پاپ روم مي­نامند…
ثروتهاي كليساي كاتوليك از حدّ و حساب خارج است، اين ثروتها در انواع معاملات و
عمليات سرمايه داري بكار انداخته شده است. واتيكان نه تنها صاحب اراضي وسيع زراعتي
و مؤسسات كشاورزي است بلكه مقدار معتنابهي نيز سهام كارخانجات و كارگاههاي مختلف
از جمله راه­آهن­ها و شركتهاي نفتي و غيرنفتي و بانكها را در دست دارد… و عجب
آنكه وجود اين مؤسسه عظيم صنعتي و تجارتي و مالي و اين دستگاه نيرومند فشار سياسي
و فكري، بر مبناي انجيلها توجيه و تطهير شده است! از قرن يازدهم تا قرن سيزدهم هشت
جنگ خونين و ظالمانه بنام جنگهاي صليبي تحت رهبري كليساي كاتوليك بوقوع پيوست ولي
به چه منظور؟

بسيار ساده لوحانه است
اگر تصوّر شود كه علت جنگهاي صليبي تمايل كليسا به آزاد كردن «مقبره عيسي» بوده
است. دليل اصلي جنگهاي صليبي اين است كه بازرگانان ثروتمند اروپائي مي­كوشيدند راه­هاي
تازه­اي براي تجارت با شرق باز كنند و فئودالها نيز در صدد بودند سرزمينهاي جديدي
فتح كنند تو امّا كليسا ضمن اينكه به طبقه استعمارگر امكان ميداد كه به هدفهاي خود
برسند منافع شخصي خود را نيز از ياد نمي­برد… همه اين كارها با تطهير و تبرك
كليسا انجام مي­گرفت. اين دژخيمان «مقدس»! با تشكيل محكمه تفتيش عقايد پس از انواع
شكنجه­هاي وحشتناك زنده زنده سي و دو هزار نفر را با آتش سوزاندند و حدود سيصد و
چهل هزار نفر را به غير آتش شكنجه داده و انتقام گرفتند… جنگ دوم جهاني سالها در
سرتاسر كره زمين بيداد كرد و براي تمام دنيا روشن بود كه فاشيسم آلماني با فاشيسم
ايتاليائي هم دست شده­اند و تدارك جنگ مخوف جهاني را كه دهها ميليون قرباني خواهد
داشت مي­بينند، كليساي كاتوليك با هر دوي آنان قرارداد اتحاد منعقد ساخت.

خروشچف ضمن يك مصاحبه
مطبوعاتي با روزنامه نگار آمريكائي نقش تبليغات انجيلي را در برده كردن مستعمرات
چنين تعريف كرده است:

«استعمارگران جوياي
منافع، در دوران خود هميشه همراه با سربازان اشغالگر خويش، كشيشاني نيز به كشورهاي
مفتوحه مي­فرستادند و ملتها را به اصطلاح با شمشير و صليب به بند مي­كشيدند، ايشان
با آوردن صليب و انجيل، مذهبهاي خود را به ملتها تحميل مي­كردند انجيل را براي
ايشان باقي مي­گذاشتند، و ثروتهاشان را تصرف مي­كردند!» تلفيق و تلخيص از كتاب
«مفهوم انجيلها» بلي ما خولياي سروري سگ مي­كند بلعام را، و كشيشهاي مسيحي و
آخوندهاي درباري را وسيله تسهيل معاملات كلان دولتهاي سرمايه داري مي­گرداند و
اينها اخلاف اين اسلافند كه مي­فرمايد: «فاما الذين في قلوبهم زيغ…» و «ما
تفرقوا الّا من بعد ما جاءهم العلم بغياً بينهم». صدق الله العلي العظيم.

معاد

قسمت دوم

آية الله حسين نوري

نخستين موضوعي كه در مباحث اصول دين مورد بحث و توجه قرار
مي­گيرد و سرآغاز همه مباحث محسوب ميشود، موضوع «توحيد» و اثبات صانع اينجهان است.

يعني در مباحث اصول عقايد اسلامي لازم است در ابتداء- در
برابر ماترياليست­ها- با دلائل متقن وجود آفريدگار جهان، آفريدگاري كه داراي صفات
كمال از قبيل حكمت و علم و قدرت حياة بوده و از تمام نواقص و عيوب منزّه و مبرّا
مي­باشد، اثبات گردد و ضمناً پاسخ شبهاتي كه مورد استناد مادّيين ميباشد داده شود
از آن پس موضوع «نبّوت» و «معاد» مورد بحث و توجه قرار بگيرد و روي همين جهت است
كه اصول سه گانه دين اسلام يعني توحيد و نبوّت و معاد در يك مرتبه نيستند و
«توحيد» اصل سائر اصول و ريشه و پايه همه مباحث نبوّت و معاد ميباشد.

و بحث ما نيز كه هم اكنون در «معاد» است بر پايه مباحث
توحيد استوار است و همانطور كه در مقاله قبل گفتيم در اين شماره به ذكر دلائل
«معاد» بايد بپردازيم و اكنون يكي از آنها را كه به «برهان حكمت» مشهور است ذكر مي­كنيم
و بقيّه را با توفيق خداوند متعال براي شماره­هاي بعد مي­گذاريم:

برهان حكمت

اين برهان از دو مقدّمه تشكيل گرديده است:

مقدّمه اوّل- اينكه در مباحث توحيد با براهين قطعي ثابت شده
است كه حضرت باري تعالي، حكيم است يعني تمام افعال او بر اساس مصلحت و حكمت انجام
مي­گيرد و هرگز كار عبث و بيهوده از او صادر نميشود و يكي از معاني عدل خداوند نيز
همين است كه افعال او از عيوب و نقايص منزّه است و بر پايه همين موضوع كارهاي
خداوند بر پايه هدف و حكمت و مصلحت انجام مي­گيرد.

اين مطلب علاوه بر اينكه در علم توحيد با براهين قطعي به
اثبات رسيده است قرآن مجيد نيز بار تكرار و تاكيد به آن تصريح نموده است كه ما
براي نمونه به ذكر اين دو آيه اكتفا مي­كنيم: و ما خلقنا السّموات و الأرض و ما
بينهم لاعبين و ما خلقنا هما اِلاّ بالحق ولكنّ اكثرهم لايعلمون[1] يعني:
«ما آسمانها و زمين و آنچه را كه آنها دربر گرفته­اند هرگز به بازيچه نيافريده­ايم
و آنها را بر اساس حق و از روي حكمت و مصلحت خلق كرده­ايم ولي بيشتر مردم از آن
آگاه نيستند».

اين مطلب كه خلقت آسمانها و زمين و آنچه را كه اين دو تا در
بر گرفته­اند بر اساس حق صورت گرفته است در 12 جاي قرآن مورد تذكر قرار گرفته است
و منظور از آن اين است كه اين آفرينش بر اين اساس نيست كه اين موجودات در اين جهان
پهناور بوجود بيايند و از آن پس از ميان بروند و هدفي در بين نباشد بلكه يك هدف
اساسي بر اين آفرينش حكمفرما است.

مقدّمه دوّم

اگر خلقت انسانها براي زندگي چند روز اين دنيا كه با انواع
ناراحتيها و مصيبت­ها و محروميّت­ها و بيماريها توأم است صورت گرفته باشد و پس از
مرگ نشأء ديگري در بين نباشد و مرگ پايان زندگي باشد اين خلقت عَبَث و بيهوده
خواهد بود.

هيچ فردي در اين مطلب كه زندگي دنيا با انواع مشكلات و
تلخيها و مصيبت­ها همراه است هرگز نميتواند ترديد كند و اين موضوع در كلمات
اولياءِ اسلام نيز بطور مؤكّد مورد تذكر قرار گرفته است:

حضرت اميرالمؤمنين(ع) ميفرمايد: «ايّها الناس انما انتم في
هذه الدّنيا غَرَصٌ تنتضل فيه المنايا مع كل جُرْعَةٍ شَرَقَ و في كل اكْلَةٍ
غَصَصَ»[2] اي
مردم شما در اين دنيا نشانه و هدف انواع مرگها- از قبيل كشته شدن سوختن- غرق
شدن… هستيد با هر جرعه آبي خطر گرفتاري و با هر لقمه ناني گلوگير شدن همراه است.

و نيز ميفرمايد: دارٌ بالبلاءِ محفوفة و بالغدر معروفة
لاتدوم احوالها و لا تسلم نُزّالُها احوال مختلفة و تارات متصرّفة العيش فيها
مذموم و الأمان منها معدوم و انّما اهلها فيها اغراض مستهدفة ترميهم بسهامها و
تفنيهم بحمامها[3]

يعني: «دنيا سرائي است بلاء و گرفتاري آنرا فرا گرفته و به
بيوفائي شهرت يافته همواره بر يك حال باقي نيست و ساكنان آن هرگز سالم نميمانند
حالات آن گوناگون و نوبت هايشان در تغيير و عوض شدن است خوشي در آن نكوهيده شده و
آسودگي در آن يافت نميشود و اهلِ آن هدفهاي تير بلا هستند و دنيا تيرهاي خود را به
سوي ايشان ميافكند و به مرگ نابودشان مي­گرداند»

بطورخلاصه: اين موضوع يعني هدف خلقت انسانها، زندگي چند روز
دنيا بودن،‌ مانند آنست كه شخصي سفره­اي را پهن كرده و در آن انواع غذاها فراهم
نموده و افرادي را براي استفاده از آن غذاها دعوت نمايد ولي در ضمن انواع جانوران
درنده و گزنده و تعدادي جلّاد را نيز در آن مجمع حاضر بسازد كه اين جانوران و
جلّادهاي خطرناك آماده­اند در هر لحظه­اي با چنگ و نيش و دندان و خنجر، دمار از
روزگار اين مهمانان برآورند آيا شخص كريم چنين كاري را انجام ميدهد؟ و اگر انجام بدهدا
نقض غرض نيست، آيا چنين دعوت و مهماني كردن كار عبث و بيهوده نيست؟ مسلماً چنين
كاري كه نقض غرض و كار عبث و بيهوده مي­باشد از شخص كريم و حكيم صادر نميشود.

بلي، در صورتي كه منظور از بوجود آوردن مشكلات و شدائد و
مصائب تربيت انسانها و آزمايش آنها- كه آن هم نوعي تربيت است- باشد تا آنها در
نتيجه تحمّل آن و مقاومت در برابر آن ورزيده و آبديده شوند و راه تكامل را طي كنند
تا هنگامي كه وارد جهان ديگر و صحنه ديگر مي­گردند با روح تكامل يافته و نفس تهذيب
شده و استعدادهاي شكوفا شده و بفعليّت رسيده وارد آن جهان شوند و پاداش و نتايج
تحمّل اين شدائد و كسب اين شايستگي­ها را بدست بياورند، اين نه تنها غرض و كار
عَبَث نيست بلكه كاري است اساسي و شايسته تمجيد و تحسين است.

نتيجه«

نتيجه اين دو مقدّمه اين است كه حكمت خداوند ايجاب مي­كند
كه زندگي انسانها محدود باين دنيا نباشد و منظور از «معاد» كه مورد بحث ما است نيز
همين است كه زندگي انسانها در اين دنيا محصور و خلاصه نميشود و انسان داراي زندگي
جاويد است و پس از اينجهان، جهاني و صحنه ديگري وجود دارد كه نتايج افعال خود در
اين دنيا را در آن جهان بدست خواهد آورد.

 هم آهنگي عقل و نقل

اين برهان، چنانكه ملاحظه نموديد يك برهان عقلي است و درعين
حال از قرآن نيز بطور روشن استفاده ميشود و در رابطه با اين برهان 3 دسته آيات در
اين كتاب الهي وجود دارد:

1-     آياتي كه مي­گويند خلقت خداوند از بيهودگي و عبث بودن منزّه
است و بر اساس هدف و حكمت استوار ميباشد كه به ذكر نمونه­اي از آن قبلا پرداختيم.

2-     آيات بسياري كه با تكرار و تأكيد فراوان مي­گويند زندگي
انسانها منحصر باين جهان نيست، و پس از اين جهان صحنه و جهان ديگري كه در آن حساب
اعمال و پاداش و كيفر و بهشت و جهنم وجود دارد تشكيل خواهد شد.

3-     آياتي كه عبث و بيهوده نبودن خلقت را با موضوع «معاد» مربوط
ميسازد و با كمال صراحت مي­گويد اگر «معاد» در بين نباشد خلقت انسانها بلكه كلّ
جهان، بيهوده و عبث خواهد بود و ما در اينجا بمناسبت بحث خود، به ذكر نمونه­هائي
از دسته سوّم مبادرت ميورزيم:

الف- افحسبتم انّما خلقناكم عبثا و انكم الينا لاترجعون
فتعالي الله الملك الحق لا اله الّا هو ربّ العرش الكريم[4] آيا
گمان مي­كنيد ما شما را بيهوده آفريده­ايم و بسوي ما بازگشت نميكنيد كه: اگر
بازگشت بسوي خدا و «معاد» در بين نباشد آفرينش انسانها بيهوده خواهد بود. از آن پس
خود را به اين چهار صفت توصيف مي­كند تا اين موضوع كاملاً تثبيت شود:

1-     مَلِك بودن يعني سلطان جهان هستي بودن كه فرمان و اختيار
آفرينش و آغاز و انجام و فراهم شدن روزي و زندگي و مرگ و بازگشت همه و همه بدست
قدرت او است.

2-     او حقّ است كار باطل و عبث و بيهوده هرگز از او صادر نمي­گردد.

3-     لا اله الّه هو يعني جز او خدائي و مصدر حكمي وجود ندارد تا
جلو فرمان و خواسته او را بگيرد و بنابراين فرمان و تقدير او هميشه نافذ است و
جاري خواهد شد.

4-     او فرمانرواي عرش عالم هستي است.

بنابراين تنها فرمانروائي كه همه چيز به اراده و فرمان او
بوجود ميآيد و جز بحث حكم نميكند او است و در نتيجه او چون حق است كار او از
بيهودگي و عبث و باطل بودن منزّه است و اگر «معاد» در بين نباشد كار خلقت، عبث و
باطل خواهد بود.

ب- و ما خلقنا السّموات و الأرض و ما بينهما الاّ بالحقّ و
ان الساعة لآتِيَةٌ[5]

«ما آسمانها و زمين و آنچه را كه آنها در بر گرفته­اند جز
به حق نيافريده­ايم و قيامت حتماً خواهد آمد» كه مفاد آن، مانند آيه قبل اين است
كه اگر قيامتي در بين نباشد خلقت آسمانها و زمين با حق توأم نخواهد بود و روشن است
هنگامي كه با حق توأم نباشد، عبث خواهد بود[6] (و
خداوند از انجام كار عبث و بيهوده منزّه است).

ج- و خلق الله السّموات و الأرض بالحق و لتجزي كلّ نفس بما
كسبت و هم لايظلمون[7]

خداوند آسمانها و زمين را به حق و براي اينكه هر فردي به
جزاي اعمالي كه انجام داده است برسد آفريده است و بر هيچكس ظلم نخواهد شد. چرا
گروهي دچار سرگشتگي و حيرت شدند؟

در اينجا ذكر «برهان حكمت» كه ما آنرا نخستين برهان از
براهين معاد بحساب آورديم پايان يافت و بيان براهين ديگري كه براي «معاد» اقامه
شده است را با توفيق خداوند براي شماره­هاي بعد مي­گذاريم ولي تذّكر يك نكته را در
رابطه با «برهان حكمت» كه مذكور گرديد لازم ميدانيم و آن اين است كه علّت احساس
بيهودگي در خلقت كه گروهي را دچار سرگشتگي و حيرت ساخته است از همين جا سرچشمه مي­گيرد
كه آنان به رمز و هدف خلقت- بر اساس برهان حكمت كه ذكر گرديد- توجه نكردند و دنيا
را مجزّا و منها از آخرت مورد توجّه قرار دادند يعني آخرت را ناديده گرفتند و
زندگي انسانها را منحصر بزندگي همين چند روز دنيا دانستند و با خود چنين مي­انديشيدند
اكنون كه ما با مردن فاني ميشويم و مردن پايان زندگي است اين خلقت براي چيست؟ و
اين خلقت عبث است و  چه نتيجه­اي دارد؟

از اينها كلماتي كه نماينگر سرگشتگي و تحيّر آنها است بطور
فراوان بجا مانده است از اين قبيل:

تركيب پياله­اي كه درهم
پيوست                   بشكستن آن را روا
نميداد مست

چندين قد سرو نازنين و
سر و دست              از بهر چه ساخت
وزبراي چه شكست؟

جامي است كه عقل آفرين
ميزَنَدَ                  صد بوسه زمهر بر
جبين ميزَندش

اين كوزه گرد هر چنين
جام لطيف                  ميسازد و باز
برزمين ميزَندش

از آمدنم نبود گردون را
سود                          وزرفتن من جاه
و جلالش نفزود

از هيچ كسي نيز دوگوشم
نشنود                 اين آمدن و رفتنم از
بهر چه بود

يك روز بكودكي به استاد
شديم                    يكروز زاستادي خود
شاد شديم

پايان سخن شنو چه آمد بر
ما                      از خاك برآمديم و
بر باد شديم

گر آمدَنم بخود بدي
نامدَمي                         ور نيز شدن
بمن بدي نا شدمي

به آن نَّبدي كه اندرين
دير خراب                     نه آمدمي نه
شِدمي نه بدمي

آري، كساني كه به حقايق
توجّه نمي­كنند و مطالبي را كه براهين قطعي عقلي و نقلي ثابت كرده است ناديده مي­گيرند
سرنوشتشان جز اين نميتواند باشد كه گرفتار رنج سرگشتگي و تحيّر باشند و با اين
قبيل كلمات رنج دروني خود را آشكار نمايند.

ادامه دارد

پيام شهيد

اين وصيت نامه­ها انسان را ميلرزاند و بيدار ميكند.

امام خميني

قسمتي از وصيتنامه شهيد هادي اخباري

عاشقان مكتب رسول ا… (ص) دوستداران اهل بيت عصمت بدانيد و تو اي تاريخ اين
مقاتل را بنگار كه ما با يقين كامل و شناخت از يكايك آيه­هاي قرآن و بشارتهاي خداوند
مانند مولايمان امام حسين(ع) و به منظور ياري رساندن بدين خدا و عشق ديدار لقائش
در اين راه سر ارائه داديم و اين طريق را از ثارا… درس گرفتيم، جان دادن در راه
خدا و تكه تكه شدن در راه دوست، آنقدر در كام ما شيرين است كه فقط از روي وصيت
نامه­ها ميتوان دركش كرد. اي كسانيكه به زبان لااله الاالله را گفته­ايد اين را در
قلب خود بگذارانيد و در وجودتان حفظش كنيد.

ياد خداوند بايد چنان بر بدن لرزه بيندازد كه انسان را مانع از آن گرداند كه
به كس يا چيز ديگر روي آورد، و آنچنان قلب را تسكين بخشد كه با وارد آمدن مشكلات
جز رضاي او چيز ديگري برايمان نباشد. شماها كه هنوز شهادت را درك نكرده­ايد زيرا
خون شهيد بزمين نميرزيد مگر اينكه هر قطره­اش تبديل بدريائي از خون ميگردد و بصورت
عامل حركت بجان و روح مسلمانان وارد ميشود، شهيد ميسوزد و بجامعه نورانيت ميبخشد
روشنائي كه به نيستي او تمام ميشود. «اي كسانيكه از روشنائي سوختگان همنوع خود
بهره ميبريد بدانيد در قبال اين واقعه خيلي وظيفه داريد».

قسمتي از وصيتنامه روحاني شهيد حسن يوسفي

«… از امام عزيزمان پيروي كنيد و او را تنها نگذاريد. از روحانيت متعهد و
مبارز و آگاه جدا نشويد و هميشه آنرا حمايت كنيد. چون يقين به اين مسئله داريم كه
بعد از امام خميني، تنها كسي كه لياقت رهبري و مرجعيت را داراست حضرت آيت الله
العظمي منتظري مدظله العالي است و لذا اطاعت و پيروي از او واجب و لازم است و بايد
از ايشان حمايت كنيد…

به برادران عزيز روحاني عرض مي­كنم: اي عزيزان! خدا را شكر كنيد و با جديّت
مشغول تحصيل باشيد و در كنار آن به جبهه هم برويد و از امام و آيت الله العظمي
منتظري حمايت كنيد و پيام انقلاب را به تمام جهانيان برسانيد، چرا كه شما مبلّغ
رسالت الهي هستيد. اگر شهادت نصيب اين حقير شد، برادرم غلامرضا را ببريد در حوزه
تحصيل كند تا جايم در آنجا خالي نباشد و قرآن را در دست راست و سلاحم را در دست چپ
بگيريد و در راه اسلام كوشش نمائيد.

و چند كلمه با شما اين عزيزان محصل، خدا نكند كه توجيهات باعث فراموش شدن هدف
از كسب علم شود،‌ آنجا كه ميگوييد «مداد العلماء افضل من دماء الشهداء» بدان كه
اين نكته مانند پل صراط باريك­تر است از مو و تيزتر است از شمشير. اگر هدف از كسب
علم رسيدن بمعرفت بيشتر و يا خدمت كردن بمسلمين، اينكار براي رضاي خداست و اگر
دانشمند شدن و عالم و متخصص شدن نتواند انسان را بخدا نزديك كند و بهرطريق عمل
براي خدا نباشد خيلي بيچارگي است مواظب باشيد خسرالدنيا و الاخره نشويد.

… اي كارمند دولت اي مجري قوانين
اسلام بدان كه اگر ريا كردي به اين طريق درب جهنم را گشوده، چرا منتظر تشويق هستي
اگر كار خوبي انجام دادي براي اوست و او ميداند، اي قلبهاي پاك كه با تمام وجود به
يقين رسيده­ايد بر شماست كه به آيندگان برسانيد اگر از خانه و كاشانه دور شديم،
اگر پدر و مادر و ديگر علائق را ترك گفتيم اگر بطرف گلوله داغ و قرمز بي مهابا
دويديم اگر دهها بار مجروح شديم باز ايستاده­ايم اگر بهترين ياران را داده­ايم
هدفي جزا… و ياري او نبود مردانه جنگيده­ايم نه براي آب، نه براي خاك و نه براي
خشنود كردن انساني مانند خود هدف بالاتر از اينها است هر چند اين عمل آب و خاك در
پي دارد براي همين است كه شهيد، اسير، مفقود و معلول و يا سالم ماندن مفهومي
ندارد. بهتر است بدانيد اگر هدف كشورگشائي و يا هدفي غير از رضاي خدا باشد ما حاضر
نخواهيم بود يك سر مو از بدنمان كم شود چون ارزشش كمتر است. خدايا تو خود ميداني
براي رفتن به بهشت و رهائي از مشكلات دنيا نيامده­ايم بلكه عشق پرسوز و حقانيت بندگي
دوست كه ما را به اين وادي كشانده، ديگر اين چه التهابي است كه در وجودم احساس
ميكنم ديگر روحم در اين بدن خاكي نميگنجد اي همه چيزم حاضرم بارها در راه تو مجروح
شوم و باز جهاد كنم تا اينكه بوصول تو بپيوندم مولاي من تو كه خود ملك الموت واقعي
هستي حالت زارم را ببين از آن هنگام كه عالم برزخ را در خواب نشانم دادي با آن همه
نويدهاي ديگر نميتوانم مشاهده شهادت دوستان را بنمايم. «الهي رضاً برضائك و تسليما
لامرك يا غياث المستغيثين»

هدايت در قرآن

بررسي آيه ميثاق

قسمت سوم

آية الله جوادي آملي

در دو بخش گذشته راجع به تفسير آيه ميثاق و اختلاف نظرهائي كه درباره آن وجود
دارد مطالبي بيان شد. در اين قسمت نيز به بخشي ديگر از مطالب مربوط به آن مي­پردازيم.

انگيزه اخذ ميثاق

چنانچه قبلاً اشاره نموديم در آيه ميثاق شاهد و مشهود هر دو عبارت از انسان
است و البته اين مسأله به اين مورد اختصاص ندارد بلكه در آيات ديگر نيز نظير آن
آمده است.  براي نمونه خداوند متعال در سوره
«نساء» مي­فرمايد« يا اَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِيْنَ بِالْقِسْطِ‌
شُهَداَءَ‌ لِلّه وَلَوْ عَلي اَنْفُسِكُمْ اَوِ اْلوَالِدينِ وَ‌اْلأَقْرّبِيْنَ…»[1]

اي اهل ايمان! به پا دارندگان عدالت باشيد و براي خدا شهادت دهيد هر چند بر
ضرر خود و يا پدر و مادر و خويشان شما باشد.

چنانچه بوضوح معلوم است در اين آيه در شهادت عليه خويش، شاهد و مشهود واحد
است.

انگيزه اخذ ميثاق هم در خود آيات ياد شده چنين بيان شده است: «اَنْ تَقُولُوا
يَوْمَ الْقِيامَةِ إنّا كُنّا عَنْ هذا غافِلينَ اَوْ تَقُولُوا إنَّما اُشْرِكَ
آباؤُنا مِنْ قَبْلُ وَ كُنّا ذَريَّةً مَنْ بَعْدِهِمْ اَفَتُهْلِكُنا بِما
فَعَلَ الْمُبْطِلُونَ».

عامل انحراف انسان ممكن است عامل تربيتي باشد و يا عامل اجتماعي و يا هر دو، و
از اينرو در آيات ميثاق به اين دو عامل بعنوان دليل اخذ ميثاق اشاره شده و فرموده
است علت گرفتن تعهّد يكتاپرستي براي اين بوده كه انسان مشرك در قيامت نتواند چنين
احتجاج نمايد كه پدران او با تربيت شرك آلود خويش او را مشرك ساخته­اند و يا جوّ
حاكم اجتماع آنها را به شرك كشانيده است.

پيروي بي­تحقيق

در چند آيه قبل از آيات ميثاق مي­فرمايد: «قال ادخلوا في اُمم قد خلت من قبلكم
من الجنّ و الأنس في النّار كلّما دخلت اُمة لعنت اختها حتِّي اذا ادّاركوا فيها
جميعاً قالت اُخريهم لأوليهم ربّنا هؤلاء اضلّونا فاتهم ضِعْفاً مِن النّار قال لكلٍّ
ضِعفٌ ولكن لاتعلمون»[2]

خداوند به آن كافران مي­فرمايد: داخل شويد در صف گروههاي مشابه خود از جن و
انس در آتش، هر زمان گروهي وارد مي­گردند به گروه ديگر لعن مي­نمايند تا همگان
ذليلانه در آن قرار گيرند گروه پيروان درباره پيشوايان خود مي­گويند: خداوندا
اينان بودند كه ما را گمراه ساختند پس مجازات آنها را از آتش دو چندان ساز (كيفري
براي گمراهي و كيفري براي گمراه سازي) مي­گويد براي هر كدام (از شما)عذاب مضاعف
است ولي نمي­دانيد.

چرا كه تابعين اگر حاكميت فكري و عقيدتي آنها را نمي­پذيرفتند آنها توانائي
انحرافشان را نداشتند. بنابراين تابع شدن بي­تحقيق بهمان اندازه گناه و نابجا است
كه به گمراهي كشيدن مردم، نابجا و گناه مي­باشد و لذا فرموده «لكلٍّ ضعفٌ». اين
متابعت همان پيروي كوركورانه و بدون تحقيق است كه در سوره «حج» به آن بدينگونه
اشاره شده است؛ در آيه سوم اين سوره مي­فرمايد: «و مِن النّاس من يجادل في الله
بغير علم و بتّبع كلِّ شيطان مريد» از مردم كساني هستند كه بدون برخورداري از دانش
درباره خداوند به مجادله پرداخته و از هر شيطان گمراه كننده­اي متابعت مي­نمايند.

و در آيه (8) همين سوره راجع به رهبري بي­دانش و بينش مي­فرمايد: «و من الناس
من يجادل في الله بغير علم و لاهديً و لا كتاب منير. ثاني عطفه ليضلّ عن سبيل الله
له في الدنيا خزيٌ و نذيقه يوم القيامة عذاب الحريق» بعضي از مردم بدون دارا بودن
علم و هدايت و كتاب روشنگر آسماني درباره «الله» مجادله مي­نمايند و با تكبّر از
حق اعتراض نموده تا خلق را از راه خدا گمراه و منحرف سازند، چنين كسي را در دنيا
ذلّت و خواري باشد و در آخرت به او آتش سوزان خواهيم چشاند.

انسان عاقل انساني است كه در هر مرتبه­اي كه باشد گفتار و كردارش بر پايه
تحقيق است، اگر مقلّد است تقليدش از روي تحقيق و آگاهي است و چنانچه عده­اي از او
پيروي مي­نمايند در اينصورت مسئوليت عمل صحيح پيروان خود را هم به عهده دارد و
بنابراين بايد نهايت تلاش و سعي خويش را براي يافتن راه درست و ارائه آن به پيروان
خويش مبذول دارد.

پس در اصل دين و اعتقاد به توحيد جاي عذر براي احدي باقي نمانده است نه براي
تابع و نه براي متبوع و از اينرو در سوره «نساء» به كساني كه استضعاف خويش را در
جامعه، دليل و بهانه انحرافشان قرار مي­دهند و مي­گويند: «كنّا مستضعفين في
الأرض»، فرشتگان در پاسخ آنان چنين اظهار مي­نمايند: «ألم تكن ارض الله واسعة»[3] آيا
زمين خدا وسيع نبود؟ يعني شما كه مي­توانستيد با مهاجرت از چنان جامعه فاسدي خود
را نجات داده و خدا را پرستش نمائيد، چرا در آنجا مانديد و مشرك از دنيا رفتيد؟

بدين ترتيب مي­بينيم كه حجّت بالغه الهي بر همگان تمام است و هيچ چيز نمي­تواند
بهانه و عذر انحراف از عقيده صحيح قرار گيرد.

عالم ذر

بطور خلاصه بحث در مورد اين آيه شريفه در چهار امر تبيين مي­گردد.

1-     ادله منكرين عالم ذر

2-     جواب كساني كه عالم ذر را قبول دارند.

3-     نظريه مرحوم استاد طباطبائي رضوان الله عليه.

4-     نظريه مورد قبول.

دلايل انكار عالم ذر

امّا دلائل منكرين عال ذر چنانچه قبلاً‌ هم اشاره نموديم عبارت از شش دليل مي­باشد،
مرحوم شيخ طوسي در تفسير «تبيان» با قاطعيّت تمام عالم ذر را نفي مي­نمايد و از
اينرو شيخ طبرسي در «مجمع البيان» با اشاره به سخن ايشان مي­گويد: بعض از محققين
نظريه عالم ذر را رد نموده­اند.

دليل اول منكرين عبارت از اين است كه ذرّات ريزي كه از صلب حضرت آدم استخراج
شد از دو صورت خارج نيست، يا اينكه آنها فاقد عقل و شعور بوده­اند، بنابراين زمينه
هر گونه اخذ تعهّد و ميثاق درباره­شان از ميان مي­رود، چرا كه تكليف در صورت درك و
شعور است، و يا اينكه داراي عقل و ادراك كامل بوده­اند، در اين صورت بايد آن صحنه
ميثاق و تعهّد در دنيا به يادشان مانده باشد وگرنه دليلي براي اخذ ميثاق باقي
نخواهد ماند. براي اينكه در آيه علّت گرفتن ميثاق، چنين بيان گرديده است: تا در
قيامت مشركين نگويند ما از توحيد غفلت داشتيم. ولي در صورتي كه آن تعهّد از يادشان
برود، جاي احتجاج در قيامت برايشان باقي خواهد ماند و اين منافات با علت مزبور
دارد.

2- ميثاقي را كه خود شاهد گرفتن آن بوديم و با «بلي» چنان تعهّدي سپرديم چگونه
چيزي از آن به ياد،‌ نمانده است؟ با اينكه تمام صحنه­هائي را كه در دنيا ديده­ايم
و اعمالي را كه انجام داده­ايم در قيامت به خاطر مي­آوريم.

قرآن كريم از زبان اهل دوزخ نقل مي­نمايد: و قالوا ما لنا لانري رجالاً كنّا
نعدّهم من الاشرار»[4] چرا ما
فرادي را كه در دنيا جزء گروه اشرار مي­دانستيم، در جهنم نمي­يابيم. بدين ترتيب مي­بينيم
كه در جهنم سوزان الهي، افراد تبه كار خاطرات دنيا را فراموش نمي­نمايند، چگونه در
دنيا خاطره مهم اخذ ميثاق را فراموش نمايند، بنابراين مي­توان نتيجه گرفت كه عالمي
به نام عالم ذر وجود نداشته است.

و اگر از اين اشكال پاسخ دهند كه چه اشكال دارد چنان عالمي وجود داشته و همه،
پيش از آمدن به دنيا عالم ديگري را پشت سر گذاشته باشيم ولي چيزي از آن عالم به
يادمان نمانده باشد. مي­گوئيم: در اين صورت اين سخن همان معتقدين به تناسخ خواهد
بود. آنها هم مي­گويند ما پيش از آمدن به دنيا نيز زندگي نمي­نموده­ايم، آنهائي كه
در آنجا اعمال شايسته داشته­اند اكنون با رفاه و راحتي بسر برده و پاداش كارهاي
خوب خويش را مي­بينند و آنانكه تبه كار و فاسد بودند، در دنيا به حالت فقر و فلاكت
افتاده و به كيفر اعمال زشتشان مي­رسند، يا اينكه هيچ خاطره از خاطرات زندگي پيشين
در خاطرشان نيست!

3- آنچه درباره عالم ذر معروف است كه تمام ذريه از صلب آدم ابوالبشر استخراج
شدند و از يكايك آنها اخذ ميثاق به عمل آمد به سه دليل با ظاهر آيه شريفه قابل
انطباق نمي­باشد.

الف- در آيه «من بني آدم» آمده است يعني اخذ ميثاق از تمام فرزندان آدم
ابوالبشر نشده بله از ذريّه فرزندان آدم تعهّد گرفته شده است. بنابراين تمام
انسانها چنان تعهدي در آن عالم نسپرده­اند.

ب- در آيه «من ظهورهم ذرّيّتهم» آمده، و مرجع ضمير «هم» در «ظهورهم» و
«ذريتهم» بني آدم است، اگر از ذريه آدم ابوالبشر اخذ ميثاق شده بود من ظهوره و
ذريته بود.

ج- در علت دوّمي كه براي اخذ ميثاق در خود آيه شريفه بيان گرديده چنين آمده
است: «أوتقولوا يوم القيامة انَّما اشرك آباؤنا من قبل…» اگر ذريه از صلب خود
آدم استخراج شده­اند، پدري جز آدم در آن عالم نداشته­اند و او هم موحّد بوده است،
پس چگونه در آيه آمده است كه فلسفه اخذ ميثاق اين بوده كه در قيامت نگوئيد پدران
مشرك ما، ما را منحرف ساختند؟

تا اينجا سه دليل از دلائل منكرين عالم ذر بيان شد، و در بحث آينده ساير ادلّه
منكرين عالم ذر را با خواست خداوند مورد بحث و بررسي قرار مي­دهيم.

ادامه دارد

تفسير سوره لقمان

قسمت بيست و چهارم

ميزان تشخيص بين مسلمان و كافر

آية الله مشكيني

«و من كافر فلايحزنك كفره الينا مرجعهم فننبّئهم بما عملوا انّ الله عليم بذات
الصدور»[1]

(اي رسول گرامي!) و كسي كه كافر گردد كفرش ترا محزون نسازد، بازگشت همه آنان
به سوي ما است و ما آنها را از اعمالي كه انجام داده­اند آگاه خواهيم ساخت و
خداوند به آنچه در درون سينه­ها است دانا و آگاه مي­باشد.

پيش از آيه 22 از افرادي سخن به ميان آمده بود كه علي رغم استفاده از نعمت­هاي
آشكار و نهان الهي به انكار ذات مقدس ولي نعمت خويش پرداخته و پيروي از راه و روش
اعتقادي پدرانشان را بهانه شرك خود قرار داده بودند و در آيه 22 از كساني كه صراط
مستقيم دين را انتخاب نموده و جزء گروه نيكوكارند ياد شده و سپس در آيه بعد كه آيه
مورد بحث است به گروه نخست اشاره نموده و به پيامبر مي­فرمايد: از كافر شدن افراد،
اندوه و نگراني به خويش راه نده.

معاني كفر

كفر به معناي پوشيدن و پنهان ساختن چيزي است و بهمين مناسبت در كلمات عرب آمده
است «الليل كافر» شب كافر است، زيرا شب با پرده تاريك خود پديده­هاي عالم را از
انظار عمومي پنهان مي­سازد و به كسي هم كه پاس نعمت­هاي الهي را نگاه نمي­دارد
بهمين جهت كفران كننده نعمت مي­گويند كه نعمت­هاي خداوند را ناديده گرفته و شكر آن
را كه اظهار نعمت است بجاي نمي­آورد و گويا نعمت­هاي خداوندي را در زير پوشش
نارضائي و عدم اظهار آنها، مستور و پنهان ساخته و ديگران را در جريان آن قرار نمي­دهد.

و در سوره مباركه «حديد» به كشاروزان به اين مناسبت كفّار اطلاق گرديده كه
دانه و بذر نباتات را در دل خاك پنهان مي­سازند «… كمثل غيث اعجب الكفّار نباته»[2]
همانند باراني كه كشاورزان از گياهي كه در پي آن مي­رويد خوشحال و شگفت زده مي­شوند.

معني ديگر كفر، انكار وجود ذات حق تعالي مي­باشد و نيز به كسي هم كه بعضي از
ضروريات دين را منكر گردد كافر گفته مي­شود. بعضي از دوستان گاهي از ما مي­پرسند
كه ميزان تشخيص بين مسلمان و كافر چيست؟ من از اين فرصت مناسبي كه در مورد تفسير
اين آيه پيش آمده است استفاده نموده و به اين سؤال پاسخ مي­گويم.

فرق مسلمان و كافر

معناي كافر شرعي اين است كه انسان همه اصول عقايد اسلامي و يا يكي از آنها را
منكر شود، مثلاً توحيد يا يكي از صفات الهي مانند علم و يا قدرت خداوند و يا عدل
او را انكار نمايد و يا به انكار معاد بپردازد، البته اگر انكار امامت نمايد به او
كافر گفته نمي­شود مانند برادران اهل سنت ما كه مسلمان­اند و در عين حال به امامت
كه شيعه به آن معتقد است قائل نمي­باشند.

فقها به منكر يكي از فروع دين نيز كافر مي­گويند چرا كه فروع دين از جمله پيام
و رسالت پيامبر است،‌ چنانچه نماز و يا روز را پيامبر آورده و انكار آن به انكار
رسالت و نبوّت پيامبر باز مي­گردد كه يكي از اصول اعتقادي مي­باشد و بنابراين موجب
كفر است.

و گاهي انجام يك عملي انسان را از اسلام خارج و در زمره كفّار داخل مي­سازد،‌
مانند اينكه شخصي- نعوذ بالله- قرآن را در آتش افكنده و بسوزاند و يا به ساحت مقدس
رسول گرامي اسلامي«ص» اهانتي روا دارد و يا نسبت به يكي از ائمه معصومين عليهم
السلام ناسزا بگويد.

بنابراين آنچه انسان را از اسلام خارج مي­سازد سه چيز است.

1-     انكار مسائل اعتقادي.

2-     انكار فروع ديني كه منجر به تكذيب نبوّت گردد.

3-     عملي كه اهانت به خدا و يا به پيامبر«ص» و ائمه«ع» باشد.

 كافران عصر پيامبر همانهائي بودند كه رسالت وي
را انكار مي­نمودند و يا به انكار معاد مي­پرداختند، اكنون مي­پردازيم به آيه­اي
كه در آغاز اين بحث مطرح نموديم: خداوند به پيامبر مي­فرمايد: اگر كسي كافر شد
يعني منكر توحيد و يا نبوت و يا معاد شد، از كفر او اندوهگين مباش.

نگراني پيامبر«ص» از كافر شدن مردم

ممكن است كسي اين سؤال به ذهنش راه يابد كه چرا پيامبر از گمراه شدن كسي
ناراحت مي­شود، در صورتي كه اگر انسان بشنود يك نفر از ميان يك ميليارد مسلمان،
كافر شده است بطور طبيعي ناراحت مي­شود، و ما نيز قبلاً بيان نموديم كه يكي از
مراتب نهي از منكر اين است كه مسلمان قلباً از انحراف ديگران ناراحت گردد.

ولي ناراحتي پيامبر يك ناراحتي عادي نبود، گاهي آنچنان از كافر شدن بعضي
ناراحت مي­شد كه نسبت به سلامتي و يا به جان پيامبر احساس خطر مي­شد. در سوره مباركه
«كهف» كه از سوره­هائي است كه در مكه نازل گرديده است مي­فرمايد: «فلعلّك باخع
نفسك علي آثارهم ان لم يؤمنوا بهذا الحديث اسفاً»[3] نزديك
است كه خويش را از تأسف و اندوه در آستانه هلاكت و نابودي قرار دهي كه به اين قرآن
ايمان نمي­آورند. و در سوره فاطر مي­فرمايد: «فلا تذهب نفسك عليهم حسرات» بخاطر
كفر و گناه مردم خودت را به حسرت و اندوه مينداز.

بنابراين، حزن و اندوه پيامبر«ص» بر كفر مردم، اندوهي طاقت فرسا و خطرناك براي
وي بوده و از اينرو در آيه فرموده است «فلايحزنك كفره» اي پيامبر اگر كسي كافر
شود، كفر او ترا آنچنان محزون سازد كه در معرض خطر قرار گيري، پس محزون شدن معمولي
بر كفر و انحراف افراد از آثار ايمان است و اگر كسي آنچنان بي­تفاوت باشد كه از
گمراه شدن برادران هم كيشش، اندوهي بدل راه ندهد، بدون ترديد در ايمان او كمبود و
نقصان وجود دارد كه بايد در صدد اصلاح خويش برآيد و نسبت به سرنوشت اعتقادي مسلمين
از خود بي­تفاوتي نشان ندهد.

راوي به امام صادق (ع) عرض مي­نمايد: آيا دوستي و دشمني از ايمان است؟ امام مي­فرمايد:
آيا ايمن جز حبّ و بغض چيز ديگري هست؟ انساني كه به هدايت ديگران علاقمند است و از
انحرافشان اندوهناك مي­گردد، آن علاقه و دوستي و اين نگراني از ايمان او است.

سپس در دنباله آيه مي­فرمايد: «الينا مرجعهم فننبّئهم بماعملوا» بازگشت آنان
بسوي ما است و آنها را از نتيجه اعمالشان آگاه خواهيم ساخت.

در آيات قبل نيز مسأله بازگشت بسوي خداوند با عبارات مختلفي مطرح شده است: در
آيه (15) مي­فرمايد: «ثم اليّ مرجعكم فانبئكم بما كنتم تعلمون»‌ در آيه (22)
فرموده: «والي الله عاقبة الأمور» چنانچه در ديگر سوره­هاي قرآن كريم مسأله معاد و
بازگشت انسانها نيز مكرّر مطرح گرديده است.

گرچه اين مسأله به تعبيرات مختلفي بيان شده ولي تمام آنها بيانگر اين حقيقت و
واقعيت مي­باشند كه كاروان بزرگ بشريت از آغاز پيدايش انسان در كره خاك به سوي
عالم برزخ و از آنجا به جانب قيامت در حركت است و نخستين مهمان جهان برزخ هابيل
بود كه بدست برادرش قابيل كشته شد. عالم برزخ بمنزله سالن انتظاري است كه براي
ورود به صحنه قيامت بايد نخست به آنجا وارد شده و تا روز رستاخيز همچنان به انتظار
بمانند، و هر روز تعدادي فراوان از اين قافله بزرگ بشري به آنجا راه مي­يابند و به
جمع منتظرين مي­پيوندند، تا آنگاه كه تمام انسانها بميرند. سپس جميع آن افراد
محشور گرديده و براي رسيدگي به اعمال و كردارشان بسوي صحنه قيامت حركت مي­نمايند
«فننبّئهم بما عملوا» و آنجا آنان را از نتيجه و بازده كارهايشان آگاه خواهيم
ساخت. البته اين جمله بيش از جملات ديگر آيه درخور توجه است.

آگاهي از اعمال

اعمالي كه از انسان صادر مي­گردد گاه اعمال بدني و عضوي است و گاه كارهاي فكري
و تصورات و تصديقات قلبي مي­باشد كه شامل اعتقادات انسان نيز مي­شود، و شك و گمان
و يقين نيز از اين جمله است، در سوره غافر مي­فرمايد: «يعلم خائنة الأعين و ما
تخفي الصدور»[4] خداوند به
نگاه خيانت آميز چشم­ها و آنچه در دلها پنهان است دانا است. خداوند در قيامت انسان
را از آنچه عمل نموده آگاه و مطلع مي­سازد و سپس مرحله كيفر و مجازات اعمال فرا مي­رسد
مطلع ساختن بر اعمال غير از مجازات اعمال است.

خداوند در يكي از مواقف پنجاه گانه محشر انسانها را بر اعمالشان واقف و آگاه
مي­سازد. در اين رابطه در سوره مباركه «زلزال» مي­خوانيم «فمن يعمل مثقال ذرّة
خيرا يره و من يعمل مثقال ذرّة شراً يره» هر كس به اندازه مثقالي كار خير و يا شرّ
از او سر زده باشد آنرا خواهد ديد «يَرَه» يعني در نامه اعمالش مي­خواند و مي­بيند
كه چه اعمالي را انجام داده است، پس از آن، در موقف مجازات چه بسا ممكن است اعتقاد
درست باشد و مسأله شرك و كفر و نفاق در كار نباشد و به وسيله شفاعت بخشيده شود و
ممكن است مستحق كيفر بوده و مجازات گردد.

البته مسأله شفاعت هم حساب و معياري دارد و چنين نيست كه هر كس مشمول آن گردد،
لذا در قرآن كريم چنين بيان شده است: «و لا يشفعون الّا لمن ارتضي»[5] امام
صادق (ع) مي­فرمايد: اين جمله «لمن ارتضي» اميدوار كننده است. آنهائي كه اصول
اعتقاديشان درست نباشد از جمله افرادي كه شفاعت شامل حالشان شود نمي­باشند، لذا در
سوره (توبه) مي­فرمايد: «ان تستغفر لهم سبعين مرة فلن يغفرالله لهم»[6] اي
پيامبر! اگر هفتاد مرتبه براي آنان طلب آمرزش و استغفار نمائي خدا آنها را نخواهد
بخشيد.

معناي صدر

در پايان آيه مي­فرمايد: «ان الله عليم بذات الصدور» خداوند به آنچه در دلها
است آگاهي دارد.«صدور» در واژه عربي به معني سينه­ها است ولي در قرآن در بيشتر
موارد به معناي روح آمده است،‌ روح عبارت از حقيقت انسان است ولي همان چيزي است كه
انسان از آن به «من» تعبير مي­نمايد و مي­گويد: من گفتم، من نوشتم… و همان «من»
است كه فكر مي­نمايد، اعتقاد پيدا مي­كند و به برزخ وارد مي­شود و بدن مركب او به
حساب مي­آيد، وقتي كه انسان مي­ميرد روح از اين مركب پياده مي­شود و آنرا رها مي­سازد
و در عالم برزخ در قالب و بدن مثالي قرار مي­گيرد كه از بدن دنيائي او لطيف­تر
است،‌ بنابراين «صدر» در اينجا روان و روح آدمي است و روح است كه صدرنشين وجود
انساني است، گاهي هم به آن عقل و قلب و نفس نيز اطلاق مي­شود.

سخنان معصومين

عوامل رستگاري

*پيامبر اكرم«ص»

«يا علي! ثَلاثٌ مُوْبِقاتٌ و ثَلاثٌ مُنْجِياتٌ: فأمَّا الْمُوبِقاتُ
فَهَويَّ مُتَّبَع وَ شُحٍّ مُطاعٌ وَ اِعجابُ بِنَفْسِهِ. وَ‌أَمَّا المُنْجِياتُ
فَالْعَدْلُ فِي و الْغَضَبِ وَ الْقَصْدُ فِي الْغِني وَ الْفَقْرِ وَ خَوفُ
اللهِ فِي الِسِّرِّ وَ‌الْعَانِيَةِ كأَنَّكَ تَراهُ، فَان لَمْ تَكُنْ تَراهُ
فَانَّهُ يَراكَ.»

(مكارم الاخلاق ص 50)

در سفارشي به حضرت امير«ع» فرمود:

يا علي! سه چيز هلاك كننده و سه چيز نجات دهنده است.

هلاك كنندگان عبارتند از: هوا و هوسي كه دنبال شود و بخلي كه عملي گردد و
خودپسندي انسان.

و امّا عوامل رستگاري:

1- عدالت در حالت خشنودي و خشم.

2- ميانه روي در بي­نيازي و تنگدستي.

3- ترس از خدا در پنهاني و آشكاري كه گوئي خدا را مي­بيني، و اگر تو او را نمي­بيني،
او ترا مي­بيند.

*اميرالمؤمنين«ع»:

«أَلْزِمُوا الحَقَّ تَلْزِمَكُمْ النَّجاةُ».

(غررالحكم)

به حق پيونديد تا رستگار شويد.

*اميرالمؤمنين«ع»

«اِجْعَلِ الدِّينَ كَهْفَكَ وَ الْعَدْلَ سَيْفَكَ تَنْجُ مِن كُلِّ سُوءٍ وَ‌تَظْفَرُ
عَلي كُلِّ عَدُوٍّ».

(غررالحكم)

دين را پناهگاه خود و عدالت را سلاح خود قرار ده تا از هر بدي برهي و بر هر
دشمني پيروز گردي.

*اميرالمؤمنين«ع»:

امام حسن«ع» مي­فرمايد: هنگامي كه ابن ملجم«لع»، حضرت امير«ع» را با شمشير زد،
در حالي كه امام لحظات آخر عمرش را مي­گذراند، بر آن حضرت وارد شدم، بسيار نگران و
متأثر گشتم. حضرت فرمود: چرا اينقدر نگراني؟ عرض كردم: چگونه نگران نباشم و شما را
در اين حال مي­بينم.

حضرت فرمود: مي­خواهي تو را چهار خصلت ياد دهم كه اگر به ياد خود بسپاري،
رستگاري را دريابي و اگر فراموش كني، هر دو جهان از كفت برود.

اي فرزندم! 1- هيچ ثروتي بالاتر از عقل نيست.

1-     هيچ تنگدستي مانند جهل نيست.

2-     هيچ وحشتي بزرگتر از خودبيني نيست.

3-     هيچ كاميابي لذيذتر از حُسن خلق نيست.

«يا بُنَيَّ
لاغِني اَكْبَرُ مِنَ الْعَقْلِ وَ‌لا فَقْرَ‌مِثْلَ الْجَهلِ وَ‌لا وَحْشَةَ
أَشَدُّ مِنَ العُجْبِ وَ لا عَيْشَ أَلذُّمِنْ حُسْنِ الخُلقِ».

(بحارالانوار- ج 75- ص 111)

*امام زين العابدين«ع»:

«ثلاثٌ مَنْجِياتٌ لِْْلمُؤمِنِ: كَفُّ لِسانِهِ عَنِ النّاسِ وَ‌
اغْتِيابُهُم، وَ اِشْغالُهُ نَفْسَهُ بِما يَنْفَعُهُ لِآخِرَتِهِ وَ‌ دُنْياهُ،
وَ طُوْلُ الْبُكاءِ عَلي خَطِيْئَتِهِ».

(تحف العقول- ص 278)

سه چيز عامل رستگاري براي مؤمن است:

1-     زبانش را از دشنام به مردم و غيبت آنان باز دارد.

2-     به آنچه براي دنيا و آخرتش سودمند است، خود را مشغول دارد.

3-     بسيار بر گناهش بگريد.

*امام زين العابدين«ع»:

«وِ انَّ أَنْجاكُمْ مِنْ عَذابِ اللهِ اََشَدُّكُمْ خَشْيَةً للِهِ».

(كافي- ج 8- ص 69)

رستگارترين شما از عذاب الهي، كسي است كه بيشتر از همه از خدا بترسد.

*امام صادق«ع»:

«المُنْجِياتُ: اِطُعامُ الطَّعامِ وَ‌اِفْشاءُ السَّلامِ وَ‌الصَّلاةُ
بِالَّليّلِ وَ‌النّاسُ نِيامٌ».

(محاسن- ص 387)

عوامل رستگاري:

1-     طعام كردن.

2-     اشاعه سلام.

3-     نماز شب خواندن هنگامي كه مردم آرميده­اند.

درسهائي از نهج البلاغه خطبه 230

قمست دوّم

سفارشهاي اميرالمؤمنين(ع) 2

آيةالله العظمي منتظري

اَعُورْتُم لَهُ فَسَتَركُمْ، و تَعَرَّضْتُمْ لِأَخذِهِ فَأَمْهَلَكُم و
أوُصيكُم بِذِكْرِ المَؤْتِ وَ إِقلالِ الْغَفْلَةِ عَنْهُ وَ كَيفَ غَفْلَتُكُم
عَمّا لَيسَ يُغْفِلُكمُ، وَ‌طَمَعُكُمْ فِمَن لَيسَ يمْهِلُكُمْ

در شماره گذشته، قست اول از سفارشهاي اميرالمؤمنين«ع» به مردم را مورد بحث
قرار داديم و اينك به دنبال سفارشهاي آن حضرت:

«اَعورتم له فستركم».

كارهاي زشت خود را براي او آشكار كرديد و او شما را پوشانيد.

ستارالعيوب

خداوند متعال كه بر شما منّت نهاد و آن همه نعمتهاي فراوان را بر شما ارزاني
داشت و با رحمت خود شما را تدارك كرد، يكي از آن نعمتهاي بي شمار خداوند، همين است
كه شما كارهاي زشت و قبيح انجام مي­دهيد و آنقدر گناه و معصيت از شما سر مي­زند و
خداوند با فضل و رحمتش، آنها را از ديدگان مردم مي­پوشاند چرا كه خدا ستّار العيوب
است.

عورت به معناي چيز قبيحي است كه بايد پوشانده شود و در اينجا تمام گناهان و
معصيت­ها به عنوان عورت يا چيزي كه عيب است ظاهر شدن آن آمده است. هر چه ما تخلف
كنيم از فرمان خدا و هر چه در برابر او خود را به گناه آلوده سازيم، كار عيب و زشت
انجام داده­ايم و اگر بنا بود هر گناهي كه ما مرتكب مي­شويم انسانها بر آن واقف
شوند، آبروي ما مي­رفت و نمي­توانستيم بين مردم زندگي كنيم و خداوند كه ستار
العيوب است اين عيب­ها و زشتي­ها را پوشانده است و اين چه نعمت بزرگي است كه هرگز
كسي نمي­تواند آن را شكر و ستايش كند.

«و تعرَّضتم لأخذه فأمهلكم».

خودتان را در معرض اينكه خدا شما را مؤاخذه كند قرار داديد ولي به شما مهلت
داد.

اينقدر كارهاي خلاف و جرم از شما سر زد كه جا داشت خداوند هر بار شما را مورد
مؤاخذه قرار دهد و كيفرتان دهد ولي همواره به شما مهلت داه است تا اينكه شايد به
خود آئيد و از كارهاي زشت خود پشيمان شويد و توبه كنيد و به سوي او باز گرديد. پس
نبايد از اين مهلت­هايي كه خدا به شما داده است، سوء استفاده كنيد كه يك وقت شما
را خواهد گرفت، «اَخْذَ عَزِيْزٍ مُقْتَدرٍ»، و آنگاه فرصت بازگشت و توبه نخواهيد
داشت.

در اينجا يك نكته اخلاقي نهفته است كه قابل توجه برادران و خواهران بويژه
جوانان پرشور انقلابي است:

افشاگري نكنيد

در روايات معصومين عليهم السلام به ما دستور داده­ند كه اخلاقمان مانند اخلاق
پروردگار باشد «تخلّقُوا بِأَخلاقِ اللهِ». يكي از صفتهاي «سَتارُ العُيُوب» بودن
است. خداوند كسي را به زودي مفتضح نمي­كند و كارهاي زشت او را برملا نمي­سازد.
اينكه برخي از افراد از مسئولين يا سخنرانان مي­خواهند: افشاگري كنيد!! افشاگري
يعني مفتضح و رسوا ساختن افراد و اين كار پسنديده­اي نيست، تنها در موردي صحيح است
كه يك نفر فاسد مي­خواهد متصدّي پستي مهم شود و اگر افشا نگردد به ضرر جامعه تمام
مي­شود، آن هم به اندازه­اي كه آن شخص فاسد به پست نرسد،  حتي در چنين مواردي كه به ضرر جامعه است،
افشاگري محدود روا است امّا اگر يك نفر تحت شرايطي در گذشته- مثلاً- رئيس دانشگاه
بوده و نخست وزير وقت يا شاه خائن به دانشگاه رفته و او ناچار به ملاقات شده است،‌
اكنون او را در منگنه قرار دهيم و او را رسوا سازيم، نه تنها به زيان جامعه است كه
گناهي است بس بزرگ.

از آن گذشته حتي اگر كسي در گذشته كژيها و انحرافاتي داشته ولي اكنون واقعاً
خدمتگزار است و از گذشته­اش پشيمان، چنانچه تخصّصي دارد و در يك دانشكده يا
كارخانه مي­توان از او استفاده كرد، نبايد گذشته را به رخ او كشيد، بلكه بايد مجال
بهتر انديشيدن و بهتر كار كردن را به او داد تا جامعه از يك انسان متخصّص و فهميده
و با تجربه، بهره ببرد. «تخلقوا باخلاق الله» براي همين است كه اخلاق الهي را
سرمشق خود قرار داده در رفتارها و كردارهاي روزمرّه­مان مورد استفاده قرار دهيم،
نه اينكه بسنده كنيم به نوشتن و خواندن آنها. اين يكي از اخلاق الهي است كه عيبها
و نقص­ها را مي­پوشاند و آبروي مردم را نمي­برد و ستارالعيوب است و اين خداوند است
كه در قرآن مي­فرمايد:

«يا اَيُّها الَّذينَ اَسْرفُوا عَلي اَنْفُسِكُم لاتَقْنَطُؤْا مِنْ رَحْمَةِ
اللهِ اِنَّ اللهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَميعاً».

اي كساني كه زياده روي و اسراف بر نفس خود كرده­ايد، از رحمت خدا نوميد نگرديد
كه همانا خداوند تمام گناهان (در صورت توبه و بازگشت) مي­آمرزد.

بنابراين، اگر انساني در جامعه ما باشد كه در گذشته كجرويهائي داشته و
اشتباهاتي از او سر زده و اكنون به اشتباهات خود پي برده و در صدد جبران گذشته­اش
مي­باشد و مي­خواهد به جامعه و اسلام خدمت كند و در محيطي است كه جامعه به او نياز
دارد يا حتي اگر نياز هم نداشته باشد، حال مي­خواهد خدمت كند، اگر تشخيص داديم كه
اكنون هدفش خدمت است، نبايد گذشته­اش را به رخش بكشيم و اگر  كسي افشاگري كرد و شخصيت او را در جامعه خرد و
منكوب كرد و آبروي او را ريخت، برخلاف اسلام و دستور خدا عمل كرده است، مگر چه كسي
است كه هيچ عيب و نقصي ندارد؟ مگر جز انبياء و معصومين عليهم السلام كه خداوند
آنها را از هر رجس و ناپاكي بدور داشته و تطهير نموده است، كسي مي­تواند ادعا كند
كه هرگز گناه و معصيتي از او سر نزده و هيچ عيب و نقصي ندارد؟

پس حال كه خداوند به ما رحم كرده و عيب ما را مي­پوشاند، ما نيز بايد نسبت به
همديگر چنين رفتاري داشته باشيم،‌ عيبهاي يكديگر را افشا نكنيم، شاعر عرب مي­گويد:

كفي المرء نبلاً أن تعدّ معايبه- در بزرگواري شخص همين بس كه عيوبش را بتوان
شمرد.

البتّه اگر كسي پيدا شود كه نه تنها با انقلاب بدبين است بلكه در فكر توطئه و
كارشكني است و اكنون نيز مي­خواهد توطئه كند و اگر به پستي برسد به اسلام و انقلاب
ضربه مي­زند، در اينجا بايد جلوي او را گرفت و نگذاشت به پست و منصبي دست يابد، و
در صورتي كه آدم درستي نيست و هدفش خدمت نمي باشد ولي قصد توطئه­اي ندارد بايد
بهمان اندازه كه به منصب نرسد، او را فقط نزد مسئولين مربوطه افشا كرد نه اينكه در
دنيا آبروي او را ببريم و او را رسوا سازيم. و اگر كسي در گذشته كارهاي ناشايسته
داشته و اكنون متوجه شده و توبه كرده است نه تنها نمي­شود او را رسوا كرد و گذشته­اش
را براي ديگران افشا نمود كه بايد از او دفاع نيز كرد.

و در كوتاه سخن، از غيبت كردن و گذشته­هاي ديگران را افشا نمودن و بديها و
عيوب افراد را بازگو كردن جدّاً بپرهيزيد كه اين گناهي است بزرگ و كيفرش مضاعف
است،‌ و بهمين دليل در روايت آمده است كه غيبت از زنا بزرگتر و شديدتر است. با
اينكه زنا از گناهان كبيره و بسيار زشت و پليد است، با اين حال، غيبت از زنا
شديدتر و بدتر معرّفي شده است زيرا در زنا دو نفر ممكن است به وادي سقوط كشانده
شوند ولي در غيبت چه بسا جامعه­اي به سقوط كشانده شود.

و همين افشاگريهاي ناروا و بيجا است كه گاهي انسجام جامعه را از بين برده،
مردم را به همديگر بدبين نموده و موجب تشتّتت و تفرقه مي­گردد. و در اثر همين
افشاگريها چه بسا افراد متخصّص و ماهر كنار زده شوند و بجاي آنها افرادي متملق و
بي خاصيت سر كار بيايند كه خطر اينها از خطر توطئه­گران اگر بيشتر نباشد، كمتر
نيست.

«و اوصيكم بذكر الموت و اقلال الغفلة عنه».

و شما را سفارش مي­كنم به ياد مرگ باشيد و كمتر از آن غفلت ورزيد.

به ياد مرگ باشيد

اقلال از مادّه قِلَّت، مصدر باب افعال است يعني كم غفلت كنيد از مرگ. راستي اگر
ما يقين داريم كه خواهيم مرد و زندگي در دنيا موقّتي است و به پلي مي­ماند كه بر
روي آن بايد عبور كرد تا به آخرت رسيد، و اگر معتقديم در روز قيامت كه حتمي است و
خواهد رسيد، به اعمالمان رسيدگي مي­شود و تام بديها و خوبي­هاي ما، مورد محاسبه
دقيق قرار مي­گيرد، اين اعتقاد سبب مي­شود كه مقداري چشم و گوش خود را باز كنيم و
تندروي و زياده روي نكنيم و بيشتر به ياد مرگ باشيم و آن را به فراموشي نسپريم.

«و كيف غفلتكم عمّا ليس يغفلكم و طمعكم فيمن ليس يمهلكم.

و چگونه غفلت مي­كنيد از چيزي كه هرگز از شما غافل نيست و چگونه طمع داريد از
كسي كه هرگز شما را مهلت نمي­دهد؟!

برخي از افراد را ديده­ايم كه مي­گويند: اينقدر ياد مردن نكنيد و ما را به
وحشت نياندازيد!! اگر اين غفلت از مرگ سبب مي­شد كه مرگ نيز از ما يادش مي­رفت و
غفلت مي­كرد، چه خوب بود ولي شما كه مي­گوئيد اسم مرگ را نياور، بر فرض تو غفلت
كني يا خود را به غفلت و فراموشي وادار سازي، مرگ كه هرگز از تو غفلت نمي­كند و هر
وقت اجلت فرا رسيد به سراغ تو خواهد آمد و يك آن هم به تاخير نمي­افتد «اذا جاء
اجلهم لايستأخرون ساعة و لا يستقدمون» پس چرا تو به فكر مرگ نباشي كه توشه قيامت و
زندگي جاودانت را فراهم سازي. حال كه مرگ حتمي است و هيچ راه فراري از آن نيست و
وقت و موعدش نيز معين نشده است، پس چرا خود را براي آن آماده نسازيم و حال كه مرگ
از غفلت ندارد چرا ما از آن غفلت كنيم؟ و هميچنين اند جنود مرگ و حضرت عزرائيل كه
سراغ كوچك و بزرگمان را خواهند گرفت و هر وقت اجل ما در دنيا تمام شد و سراغ ما
خواهند آمد، پس چه طمع بيجائي است اگر توقع داشته باشيم كه به ما مهلت دهند زيرا
يك آن به ما مهلت نخواهند داد.

داستان حضرت سليمان«ع» را كراراً شنيده­ايد كه جن و انس مسخرش بودند و ابر و
باد تحت فرمانش بود، روزي اظهار خستگي كرد، براي استراحت و آسايش به كاخ خود رفت و
از دربانان و پاسداران خواست هيچ كس را در آن روز راه ندهند تا دمي به آرامش و
آسايش بياسايد و رفع خستگي كند. ناگهان جوان خوش سيمايي نمايان شد گفت: من دستور
داده بودم كسي را امروز راه ندهند، كي تو را به اينجا راه داد؟

آن خدائي كه تو را خلق كرده، مرا ماموريت داد كه به ديدارت بيايم.

–        
تو كسيتي و از من چه مي­خواهي؟

–        
من آمده­ام قبض روحت كنم. عمرت به سر و اجلت فرا رسيده و بايد فوراً تو را قبض
روح نمايم.

–        
امروز را خواستيم به استراحت بگذارنيم!

–        
تاخير لحظه­اي روا نيست. (و روح حضرت را فوراً قبض كرد).

بنابراين،‌ وقتي بنا باشد، سليمان با آن عظمت و بزرگواري را اجازه لحظه­اي
زندگي پس از فرا رسيدن اجل ندهند، ما چه طمع داريم كه مهلت بگيريم. وانگهي جنود
مرگ نيز از سوي خداي بزرگ ماموريت دارند و از خود نمي­توانند بذل و بخششي كند! لذا
توقُع مهلت دادن از آنان، بيجا و ناروا است. تنها انسانهاي پاكي از مرگ هرگز هراس
ندارند و هردم فرا رسد با آغوش باز از آن استقبال مي­كنند كه به حساب و كتاب خود
در دنيا رسيده باشند و آمادگي كامل براي زندگي جاودان داشته باشند و تمام وسائل
زندگي را براي آن عالم فراهم آورده باشند، همچنان سرور و راهبرشان علي (ع) كه
فرمود «و الله لابن أبي طالب آنس بالموت من الطفل بثدي أمه»- بخدا سوگند، فرزند
ابوطالب به مرگ مانوس­تر است از كودك به پستان مادرش.

خداوندا ما را توفيق ده كه توشه آخرت را با خود برداريم و هنگام فرا رسيدن مرگ
و آغاز زندگي جاودان، از آن روي گردان نباشيم.

جنگ و سرنوشت انقلاب اسلامي

اكنون كه جنگ ما با خصم بعثي به حساسترين مراحل خود رسيده است، جا دارد قدري
واقع بينانه و با دقّت، آن را بررسي كنيم تا ببينيم چه راهي براي خاتمه دادن
شرافتمندانه به آن- با در نظر گرفتن شرايط انقلاب اسلامي و شرارتهاي فزون از حد
دشمن- نزديكتر و صحيح­تر است.

بعثيهاي كافر با اسلام در ستيزند

واقعيّت­ها نه يكبار كه چندين بار به ما نشان داده است، رژيم صهونيستي عراق از
چنان اهداف پليدي برخوردار هست كه هرگز به فكر صلح مسالمت آميز! نيست و اگر روزي
فرياد صلح، صلح بركشد، براي اين است كه خود را در گرداب خطر مي­بيند و براي رهايي
از غرق شدن، چنين نعره­هاي منافقانه­اي را بلند مي­كند، تا پس از تجديد قوا، دگر
بار همچون اژدهايي زخمي به ما حمله ور شود. اين را در بمباران­هاي ظالمانه و
پليدانه بعثيان در مناطق مسكوني و استفاده از اسلحه شيميايي و… مشاهده كرده­ايم
و جاي ترديد نيست كه بعثيها به هيچ وجه حاضر به مصالحه نيستند و انگيزه­اي جز فريب
دادن ما ندارند؛ و مگر ممكن است رژيمي كه اساس و پايه­اش مبتني بر حذف اسلام و
محاربه با فرهنگ انسان ساز اسلامي در تمام ابعادش، مي­باشد و از روز نخست كه توسط
ميشيل عفلق مسيحي بنيان گذاري شد با پيماني كه عفلق ملحد با ائمه كفر بسته بود،
هدفي جز نابودي اسلام و وارونه جلوه دادن تمام ارزشهاي اسلامي نداشته و ندارد،
چنين رژيمي هرگز نمي­تواند ناظر يك حكومت اسلامي باشد، آن هم با رهبري مردي والا
كه مجسّمه تمام ارزشهاي اسلامي است و از ديرباز تصميم گرفته است كه با تمام قوا به
مبارزه­اي بي­پايان با باطل و پيشوايان باطل در تمام رنگها و قيافه­هايش برخيزد.

و از اين روي، از همان روزهاي اوّل پيروزي انقلاب، روي خوشي به ما نشان ندادند
و با ترفندهاي گوناگون از قبيل ايجاد تفرقه و اختلاف ميان مردم، برانگيختن اشرار
در مرزهاي كشور تحت عنوانهاي قومي و ناسيوناليستي، توزيع اسلحه و مواد منفجره ميان
افراد ضد انقلاب خلق و ايجاد توقّعهاي نابجا در بين افراد بي­تفاوت و دنيا پرست،
تلاش براي سرنگوني نظام جمهوري اسلامي از راه كودتاهاي نظامي و هزاران روش ديگري كه
به اين هدف دنبال مي­شد، تنها به خاطر ستيز با اسلام و انقلاب اسلامي و در زير سايه
قدرتهاي شيطاني بزرگ، به جنگ با ما برخاستند و هنگامي كه ديدند انقلاب با اين تلاش­ها
و توطئه­ها از پا در نمي­آيد، دست به نبرد نظامي زدند و با اشغال چندين شهر و
روستاي مرزي، براي رسيدن به تهران و تصرّف آن باده­هاي خوش خيالي نوشيدند.

اينك بحث ما در اين مورد نيست كه چگونه تمام خواب­هاي شيرينشان مبدّل به
كابوسهاي وحشتناك شد و چگونه جنگ نابرابري كه يك طرف آن تمام جهان استكباري همراه
با مزدوران و هم پيمانانشان و طرفي ديگر آن تمام جهان استكباري همراه با مزدوران و
هم پيمانانشان و طرفي ديگر مردمي محروم، رنج كشيده و تازه از ظلم طاغوت رسته
بودند، از 6 روز به 7سال انجاميد و همه روزه براي آنان جز شكست و ذلت و خواري و
براي ملت ايران جز سربلندي و افتخار و سرافرازي نداشته است، ما در اين مقوله بحثي
نداريم كه مردم ما خود شاهد تمام ماجراها در طيّ جنگ تحميلي بوده و هستند و با
ايثارها و فداكاريهاي خويش، دشمنان را در سردرگمي فرو برده­اند و اكنون جهان به
اين رهبر و اين ملّت و اين انقلاب به ديد تعجب و حيرت نگاه مي­كند. ولي بحث سر اين
است كه جنگ پس از اين مدّت طولاني به چه مرحله­اي رسيده است و چگونه بايد پايان
پذيرد؟

استقامت و پايداري ملّت

بي­گمان آمريكا و ديگر قواي شيطاني، جنگ را به اين هدف افروختند كه شعله­هاي
انقلاب اسلامي به خاموشي گرايد و ايران يا به صورت مستعمره­اي ناتوان در دست آنان
باشد و يا اينكه با تجزيه و تقسيم كردن آن، قدرت انقلاب شكسته شود و انديشه انقلاب
از ذهن ديگر ملتهاي محروم بيرون رود و يا اينكه ايران به فرض مستقل بودن، بقدري
گرفتار باشد كه توان سر بلند كردن نداشته باشد و در نتيجه مسئله صدور انقلاب بكلي
ريشه كن گردد.

دشمنان با نقشه­هاي خود، ايران را از نظر اقتصادي تحت فشار شديد قرار دادند و
نه تنها در محاصره اقتصادي قرار دادند كه با زدن كشتي­ها  و بمباران مراكز اقتصادي مهم و كاهش قيمت نفت
به خيال خودشان ايران را فلج كردند ولي اوّلاً: دود اين آتش­ها به چشم خودشان
بيشتر از كشور ما رفت و تمام كشورهاي خليج از نظر اقتصادي فلج شدند و ثانياً: ملّت
ما كه تمام فشارها را تحمل كرده بود، اين بار نيز با استقامت و پايداري و افزايش
صادرات غير نفتي، بر اين ئوطئه جديد نيز پيروز شد ولي حاضر نشد تسليم دشمنان شود.
آنچه در تمام مراحل انقلاب، پيروزي و سرافرازي براي ملت ما آفريده است، همين
پايداري و استقامت است كه عزّت و افتخار آفرين مي­باشد. و بدون شك، هر گونه واپس
گرائي و انحراف و ميل به سوي كفّار و دشمنان اسلام، نتيجه­اي جز سقوط و شكست ندارد
هر چند از نظر مادّي به حدّ رفاه و بالاتر از آن برسيم.

روباه صلح جو!

دشمن كه ديد ايران همچو كوهي استوار در برابر محنت­ها و بلاهاي زودگذر ايستاده
و خم به ابرو نمي­آورد، براي ضربه زدن به انقلاب و يا رهايي از امواج خروشان آن،
به فكر ديگري افتاد.

مسخره است كه در آمريكا هر روز نغمه­اي بلند مي­شود، يكي مي­گويد: ريگان بدون
مشورت با سناي آمريکا دست به چنين مخاطره اي زده است! ديگري مي­گويد: كاخ سفيد
نياز به چند سياستمدار عاقل دارد! و ريگان براي دفاع از خود به تناقض گويي مي­افتد
و در آخر اعلام مي­كند: با مشورت همزمان به اين كار دست زده است! و هيچ يك از
مشاورين و اعضاي كاخ سفيد بركنار نمي­شود و چند روز بعد، دو چهره مهم كنار مي­روند
و… زيرا اينچنين تصميم خطرناكي بدون شك بايد با مشورت و تبادل افكار همراه باشد
ولي الآن كه قضيّه به عكس شده و بجاي اينكه كركس خون آشام به نتيجه مثبتي برسد،
همچنان گنجشكي خوار در قفس انقلاب اسلامي زنداني شده و اين بار گروگانگيري ايران
در كاخ سياه آمريكا شروع شده است، چاره­اي جز متهم كردن يكديگر و بجان يكديگر
افتادن ندارند تا شايد سياستمدار ديگري از روي نعش سرد ريگان به مقام رياست جمهوري
آمريكا برسد و روز از نو، روزي از نو!

كيك تطميع و كلت تهديد

جالب است كه «مك فارلين» در يك دست «كيك تطميع» و در دست ديگر «كلت تهديد»
گرفته بود و دزدانه با گذرنامه قلابي به ايران آمد و نمي­دانست كه ايران اسلامي،
هميشه در يكدست قرآن و در دستي ديگر شمشير دارد و هرگز قرآن را به كيكي نمي­فروشد.

ابالشهد المزعفريا ابن هند      نبيع
عليك اسلاماً و ديناً

فلا و الله كيف يكون هذا          و
مولانا اميرالمؤمنينا؟

و هرگز شمشير كه نشانه­اي از سلاح اميرالمؤمنين«ع» است و براي فرود آمدن بر
فرق مارقين و ناكثين و قاسطين بلند شده است، از دست نمي­افتد كه خدا فرمود:

«واعدّوالهم ما استطعتم من قوة و من رباط الخيل ترهبون به عدوالله و عدوكم».

ولي آن نابخردان كه به عظمت مادّي خود مغرورند، هرگز نمي­توانند باور كنند،
مردم محروم و رنج كشيده­اي كه اينقدر ظلم­ها و ستم­ها از شرق و غرب ديده و روزانه
بمبهاي آمريكا و شوروي و فرانسه و… بر سر آنان مي­ريزد، امروز دست رد بر سينه
قدرتمندترين رژيمهاي اهريمني بزند و براي هميشه دشمن را مأيوس و نااميد كند تا
آنجا كه مك فارلين بيچاره با لحني حيرت انگيز فرياد بزند:

«شما ديگركي هستيد؟! من اگر براي خريد چند دست لباس شخصي به مسكو رفته بودم،
حتماً روزي سه بار گورباچف به ديدارم مي­آمد!!»

نه سازش نه تسليم.

مك فارلين حق دارد تعجب كند، چون هنوز زود است كه اسلام و ايران را بشناسد.
اسلام به ما دستور مي­دهد كه با شما نامحرمان، سازش نكنيم و با ائمه كفر مبارزه
نمائيم. تازه اگر از ديد ديگري هم به شما بنگريم، ما را با شما ميانه­اي نيست. مگر
يادتان رفته است كه از اول پيروزي انقلاب پرچم مبارزه را عليه ما بلند كرديد؟ مگر
يادتان رفته است كه در قلب ايران لانه جاسوسي داشتيد و با تماس­هاي دزدانه­تان با
سران ضد انقلاب و خودفروختگان وطن، در پي از بين بردن انقلاب بوديد؟ آيا فراموش
كرده­ايد كه شاه و شاه دوستان را به ديار خود راه داديد تا هم از چنگال عدالت
اسلامي فرار كنند و هم با كمك شما ايران را دوباره به دامن پليدتان بيندازند! و
چقدر در اين زمينه سرمايه گذاري كرده­ايد؟ ولي اكنون كه اذعان كرديد انقلاب- به
فرموده امام- موجودي است شكست ناپذير و ايران امروز بعنوان يك قدرت بزرگ نه تنها
در منطقه كه در جهان درآمده است و امواج خروشان انقلاب چون سيلي بنيان كن مرتجعين
را در گردابهاي خطرناك انداخته و به لانه­هاي عنكبوتيان نيز در حال رسيدن است،
براي ساختن سدي جلوي اين سيل الهي، ملتمسانه به ديدار ما مي­آئيد! كه اگر اين
ملاقات به ثمر برسد و مسئولين محترم ما با شما روابط برقرار كنند شما به اين هدف
بزرگ نائل آئيد:

پرچم ننگ و ذلت بر سر ايران افكنده شود كه با دشمنان خون آشام خود ملاقات كرده
و اين همه ظلم­ها و ستم­ها را ناديده گرفته و از اين راه انقلاب مقدس اسلامي نيز
با لكه ننگ شما آلوده شود و قلب هزاران محروم برنجد و با به اسارت كشيدن مردم ما،
دشمنان را شاد و دوستان را غمزده كنيد. و از آن گذشته، انقلاب را از حركت بيندازيد
تا تمام دلبستگان  وعلاقمندان آن در لبنان،
فلسطين اشغالي، اردن، مراكش، مصر، تونس و… به سقوط كشيده شوند و فاتحه اسلام در
سراسر جهان خوانده شود!!! و از طرفي ديگر دفاع مظلومانه مردم ايران را كه با هفت
سال نبرد و مبارزه با خون آشامان بعثي، آنقدر شهيد و معلول بجاي گذاشته است به صلح
تحميلي بكشانيد.

و بحمدالله اينجا هم خداوند قدرت اسلام را به شما نشان داد و ثابت شد كه ما گر
چه از نظر ظاهري، خيلي از شما ضعيف­تر هستيم ولي از چنان قدرتي الهي برخورداريم كه
نه هراسي از سلاحهاي شما داريم و نه طمعي به شيرنيهايتان و ما تنها به خدا وابستگي
و بر او اتكال داريم. و امروز گر چه نياز به لوازم يدكي شما داريم ولي حاضريم به
چند برابر قيمت در بازار سياه بخريم اما هرگز دست تكدّي و نياز به سوي شما دراز
نكنيم. و اين است معناي آن پيروزي بزرگي كه امام فرمود: «از تمام پيروزيها بزرگ­تر
است»، همچنانكه بستن لانه جاسوسي از پيروزي انقلاب بزرگتر بود. و اينجا است كه
دروازه جهنم بر آمريكا پرستان گشوده شده است و بايد با همّت و قدرت، مزدوران
آمريكا و ديگر شياطين را در جهنم انداخت تا دنيا از شر آنان رها شود.

وضعيّت حساس جنگ

بنابراين، اكنون وضعيت جنگ خطرناكترين و حسّاسترين مراحل خود را مي­گذراند، از
طرفي دشمن با اين برخورد قاطع ايران دچار وحشت شده و به حالت هيستري درآمده است و
لذا اين بار حالت تهاجم انتفاعي به خود گرفته است و دليل آن را مي توان در همين
بمبارانهاي بي­هدف اين روزهاي رژيم صهيونيستي عراق به مناطق مسكوني اهواز و ديگر
شهرهاي غرب و جنوب ديد. اما آنچه مسلم است اگر الآن- تا دير نشده است- سپاهيان
محمد صل الله عليه و آله، از تمام جبهه­ها بر دشمن بعثي يورش آورند و ضربه­هاي
آخرين را بر پيكر ناتوانش بكوبند و شرّ اين مزدور خبيث را به خودش برگردانند، نه
مجالي براي غلط كردن آمريكا مي­ماند و نه ديگران. و اين بار قدرت مادي و معنوي ما
براي دشمنان، ظاهر و آشكار مي­گردد و بناچار در برابر آن خضوع مي­كنند.

پس هر چه پيروزي هست،‌ بستگي به الطاف خداوندي و حركت رزمندگان عزيز اسلام در
جبهه­ها دارد. و در جبهه است كه قدرت اسلام تبلور مي­يابد و عظمت انقلاب اسلامي
آشكار مي­گردد.

آنجا است كه روابط بين المللي، به نفع حكومت اسلامي- تغيير مي­يابد.

آنجا است كه نشانه­هاي سربلندي و عظمت و عزّت مؤمنان هويدا مي­گردد كه «ان
العزّة لله و لرسوله و للمؤمنينن».

آنجا است كه تمام اهداف و آرمانهاي قاسطين، مارقين و ناكثين دوران لگدمال مي­شود.

آنجا است كه سياست خارجي ايران بر اساس رحمت برمؤمنين و شدت بر كفار و منافقين
تدوين مي­شود.

آنجا است كه – به خواست خداوند- پيروزي اسلام بر كفر و حق بر باطل و انقلاب بر
ضد انقلاب و امام بر اهريمن مسجّل مي­شود.

و آنجا است كه قلب هر خداجوئي مي­تپد، چشم هر محرومي مي­نگرد، مناجات هر مظلوم
در بندي شنيده مي­شود، فرياد «وااسلاماه» هر مبارز مسلماني به گوش مي­رسد و اميد
هر نااميدي ميسّر مي­گردد ان شاءالله.

پس اي مسئولين دلسوز جمهوري اسلامي شما كه در دست رد زدن به سينه بزرگ اهريمن
زمان، به پيروزي بزرگي نائل آمديد، آخرين رشته طمع او را درهم بگسليد و با تمام
قوا بر دشمن بتازيد و مطمئن باشيد پيروزي بزرگتر، نزديك است.

«يا ايها الذين آمنوا ان تنصروا الله ينصركم و يثبّت اقدامكم و الذين كفروا
فتعساً لهم و اضلَّ اعمالهم» – اي مؤمنان! اگر (دين) خدا را نصرت و ياري دهيد،
خداوند ياريتان كند و گامهايتان را استوار گرداند و آنان كه كافرند، مرگ بر آنها
باد و اعمالشان نابود شود.

و اي سپاهيان محمّد صل الله عليه و آله وسلّم! دل به ياد خدا قوي داريد و از
اين دست و پا زدن­هاي مأيوسانه دشمن نهراسيد و با گامهايي مطمئن و استوار به پيش
بتازيد و با نابود كردن آخرين سپاهيان دشمن و درهم كوبيدن سنگرهاي لرزان آنان،
انقلاب اسلامي را از خطرات بيمه نمائيد چرا كه امروز، سرنوشت اسلام و سرنوشت
انقلاب در جبهه­هاي جنگ رقم زده خواهد شد.

دانستنيهايي از قرآن

ويژگيهاي سپاهيان محمّد«ص»

«مُحمَّدٌ رَسُولُ اللهِ وَالَّدينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلي الكُفّارِ
رُحَماءُ بَيْنهُمْ رُحَماءُ تَراهُمْ رُكَّعاً سُجَّداً يَبْتَغُونَ فَضْلاً مِنَ
اللهِ وَ رِضْواناً سِيْماهُمْ في وُجُوْهِهِمْ مِنْ أَثِرَ السُّجُودِ…».

(سوره فتح، آيه 28)

محمّد صلي الله عليه و آله، رسول و فرستاده خدا است و آنان كه با او هستند
(پيروان آن حضرت) در برابر كفّار سرسخت و شديد و در ميان خود دلرحم و مهربانند.
همواره آنها را در حال ركوع و سجود مي­بيني، آنها رحمت و رضاي خدا را مي­طلبند نشانه
آنها در سيمايشان از اثر سجود نمايان است. اين است توصيف آنان در تورات و انجيل،
مانند زراعتي كه جوانه­هاي خود را خارج ساخته، آنگاه به تقويت آن پرداخته تا محكم
شود  و بر پاي خود ثابت بماند و آنقدر رشد
كرده كه كشاورزان را به تعجب وا مي­دارد. و اين براي آن است كه كفار را به خشم و
غضب درآورد. خداوند به آنها كه ايمان آوردند و عمل صالح انجام دادند وعده آمرزش و
پاداشي عظيم داده است.

اعزام بزرگ سپاه محمّد (صلي الله عليه و آله) از تهران، قوّت قلبي به ديگر
سپاهيان عزيز محمّد«ص» در سراسر جبهه­هاي نور عليه ظلمت بخشيد و دنيا را به شگفتي
و اعجاب واداشت كه ديدند پس از عزيمت 500 گردان رزمي تخصّصي به جبهه­ها، با يك
درخواست مسئولين، يكباره بيش از صد هزار بسيجي آموزش ديده به عشق لقاي محبوب، به
سوي جبهه­ها روانه شدند به اين اميد كه هر چه زودتر شرّ دشمنان اسلام را به خودشان
باز گردانند و جنگ را به سود اسلام خاتمه دهند و به احدي الحسين نائل آيند.

از ما چيزي ساخته نيست جز دعاي خير و پيروزي براي اين عزيزان خداجوي كه
ويژگيهاي آنان در اين آيه شريفه از سوره فتح يعني پيروزي چنين آمده است:

1-     نسبت به كفار و دشمنان اسلام خيلي سرسخت و شديد هستند و
هرگز سُستي و كاهلي در نبرد بي­امان با آنان از خود نشان نمي­دهند.

خداوند در آيه ديگري مي­فرمايد:

«يا اَّيُها
الَّذينَ‌ آمَنُوا قاتِلُوا الَّذينَ يَلُونَكُم مِنَ الْكُفّارِ وَ لْيَجِدُوا
فِيكُمْ غِلْظَةً، وَ اعْلَمُوا أَنَّ الله مَعَ المُتّقين».

(سوره توبه- آيه 123)

اي مؤمنان! با كافران از هر كه با شما نزديكتر است كارزار كنيد و بايد كفار در
شما درشتي و قدرت و پايداري حس كنند و بدانيد كه خداوند با تقواپيشگان است.

در برابر دشمنان هرگز سستي نكنيد و با قدرت و قوّت و ثبات و استواري با آنان
بجنگيد و كارزار كنيد و مطمئن باشيد كه خداوند همواره با شما رزمندگان خداجوي و
باتقوا است.

و اينچنين­اند رزمندگان عزيز اسلام كه با شدّت و صلابت و شهامت بر دشمنان بعثي
مي­تازند و هر گاه چند نفر از آن كافران را به جهنم فرستادند، با خوشحالي تبريك مي­گويند،
به اين معني كه ما نه انتقامجو هستيم بلكه براي خدا مي­جنگيم و براي اعلاي كلمة
الله بدون هيچ سازش و هيچ نرمنش دشمنان خدا را از پاي درمي­آوريم تا فتنه از زمين
برچيده شد و حكومت الله جايگزين حكومت طاغوت گردد.

2. دوّمين ويژگي پيروان صدّيق پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله، اين است كه با
دوستان و همكيشان و برادران مؤمن خود مهربان و رحيم و با عطوفت­اند. به يكديگر كمك
مي­كنند و به هم ياري مي­رسانند و هر گاه مصيبت يا مشكلي براي آنها رخ داد، به
ياري آنها مي­شتابند و از آنان دلجوئي مي­كنند.

3. همواره آنان را در حال ركوع و سجود و راز و نياز مي­بيني. چقدر اين ويژگي
بر رزمندگان عزيز، تطبيق مي­كند. راستي هر كس سري به سنگرهاي اين رادمردان بزند به
خوبي مي­بيند كه اين شيران بيشه توحيد، روزها سرگرم نبرد با دشمنان­اند و شبها در
حال مناجات و گريه و دعا و نيايش با پروردگار خود بسر مي­برند. و از اين راه چشم به
فضل و كرم خداوند دوخته­اند كه آنان را بيامرزد و از گناهان بگذرد و از آنها خشنود
شود.

آري! همانگونه كه آثار و قدرت و نيرومندي در بازوان آنان نمايان است، آثار
سجود و خضوع در چهره­هايشان پديدار مي­باشد.

بارالها! به اين سپاهيان محمّد صلي الله عليه و آله كه تنها براي كسب رضاي تو
و اعلام پيروي صادقانه از پيامبر و فرستاده تو كه درود فراوانت بر او و اهل بيتش
باد. با دشمنان تو مي­جنگند، به اينان قوتي فزونتر و استقامتي والاتر عطا فرما.

در بحث «دانستنيهايي از قرآن» شماره 60، فراز آخر به اشتباه «زادهم ايماناً»
چاپ شده بود كه با عرض معذرت «زادتهم ايماناً» مي­باشد.

امام خميني ثابت و استوار از آغاز تا كنون

سوادآموزي

«از جمله حوائج اوليه براي هر ملت كه در رديف بهداشت و مسكن بلكه مهمتر از
آنها است، آموزش براي همگان است. مع الأسف كشور ما وارث ملتي است كه از اين نعمت
بزرگ در رژيم سابق محروم و اكثر افراد كشور ما از نوشتن و خواندن برخوردار نيستند
چه رسد به آموزش عالي. مايه بس خجلت است در كشوري كه مهد علم و ادب بوده و در سايه
اسلام زندگي مي­كند كه طلب علم را فريضه دانسته است، از نوشتن و خواندن محروم
باشد. ما بايد در برنامه درازمدت، فرهنگ وابسته كشورمان را به فرهنگ مستقل و خودكفا
تبديل كنيم و اكنون بدون از دست دادن وقت و بدون تشريفات خسته كننده، براي مبارزه
با بيسوادي بطور ضربتي و بسيج عمومي قيام كنيم تا ان شاء الله در آينده نزديك، هر
كس نوشتن و خواندن ابتدايي را آموخته باشد….

من از ملت عزيز اميد دارم كه با همت والاي خود، بدون فوت وقت، ايران را به
صورت مدرسه­اي درآورند و در هر شب و روز در اوقات بيكاري، يكي دو ساعت را صرف اين
عمل شريف نمايند.

7/10/58

اگر آقايان منتظر باشند كه دولت اين كار را (مبارزه با بيسوادي) انجام دهد،
نمي­تواند انجام بدهد. الآن تقريباً هشتاد درصد يا 60 درصد -من اطلاع درست
ندارم-  ما بيسواد داريم. سوادي كه مي­گويم
يعني همين خواندن و نوشتن كه ما مي­خواهيم همه ايران انشاء الله سواد پيدا كنند.
نمي­خواهيم همه دكتر يا همه مهندس بشوند، مي­خواهيم همه بتوانند مقصود خودشان را
بنويسند…»

17/10/58

«از اينكه در اين يك سال آنطوري كه بايد مردم اقبال كنند، و وسائل فراهم باشد
براي نهضت سوادآموزي، نشده است ولي اميدوارم كه بعداً بشود. البته هر كاري كه
انسان شروع مي­كند، ابتداء شروع، اموري پيش مي­آيد كه پيش بيني نشده است و يك
احتياجاتي است كه در وقتي كه مشغول به خدمت هستند، احساس مي­شود و من اميد دارم كه
از اين به بعد، هم ملت ما و هم ملت اهتمام داشته باشند كه اين امر حياتي انجام
بگيرد…

شما سوادآموزان  در تمام كشور بدانيد
كه يك خدمتي داريد به اين انسان مي­كنيد كه بالاترين خدمت­ها است و روستائيان و
ساير قشرهاي بيسواد بدانند كه اين خدمت، خدمتي است كه بايد آنها با دل و جان قبول
كنند و گمان نكنند كه نميتوانند. اينطور نيست. هر انساني مي­تواند سوادآموزي كند و
مي­تواند انسان بشود. علم از مهد تا لحد است، از بچگي تا نزديك مردن است. دنيا
بايد باعلم و با عمل جهت دار اداره شود. پيرمرد و پيرزن هم مي­توانند آموزش
ببينند، مي­توانند تحصيل كنند، مايوس از خودشان نباشند.

جوان­ها، پيرها، بچه­ها، روستائي­ها و شهري­ها همه بايد كمك كند و در اين امر
مهمّي كه تمدّن شما، اسلام شما، انسانيّت شما و همه چيز شما تابع آن است و بسته به
آن است، همه بايد كمك كنند و انشاءالله سال ديگر از من باشم، ببينم كه سوادآموزي
به طور چشمگيري پيش رفته است و اگر نباشم خود شما ببينيد.

خداوند ان شاءالله به همه شما توفيق بدهد و به همه ملت ما توفيق بدهد كه هم
علم را ياد بگيريم و هم جهت علم را و هم مسلسل را براي آرامش دنيا به دست بگيرند و
هم تربيت نظامي را.»

6/10/59

«آن قشري كه حركت به سوي سوادآموزي را مي­خواهند به پايان برسانند، اميدوارم
اين كار بسيار با اهميت و بسيار با ارزش را با كمك همه قشرها به انجام برسانند.
دولت و ملت و خصوصاً قشرهاي روستايي، با همّت اين امر را به طور شايسته انجام دهند
و ان شاء الله اين نقيصه­اي كه ميراث رژيم شاهنشاهي نبوده است برطرف گردد و ملت ما
آگاه و فعال باشند.

در اين امر سوادآموزي كه يكي از باارزش­ترين امور است بايد همه قشرهاي ملت كمك
كنند، چه آنهايي كه مي­خواهند سوادآموزي كنند و چه آنهايي كه مي­خواهند ياد بگيرند
و چه ساير افراد. اگر اينهايي كه مي­خواهند آموزش بدهند، سستي بكنند يا آنهائي كه
مي­خواهند آموزش ببينند، سستي و اهمال بكنند، يا ملت كه پشتوانه همه امور است خودش
را بي­تفاوت نشان بدهد، اين بار به منزل نمي­رسد».

7/10/60

امام خمینی ثابت و استوار(سوادآموزی)

دانستنیهائی از قرآن(ویژگیهای سپاهان محمد(ص))

جنگ و سرنوشت انقلاب اسلامی

سفارشهای امیرالمومنین علیه السلام                        آیت الله العظمی منتظری

سخنان معصومین(عوامل رستگاری)

میزان تشخیص بین مسلمان و کافر        
                آیت الله مشکینی

برسی آیه میثاق                                               آیت
الله جواد آملی

پیام شهید

معاد                                                          
آیت الله حسین نوری

فتنه و ایمان                                                  آیت الله محمدی گیلانی

شریعت قبل از بعثت                                        حجة
الاسلام و المسلمین رسولی محلاتی

انتقاد ها و پیشنهادها(دشمنان خارجی)

فلسفه و اهداف حج                                          حجه
الاسلام اسدالله بیات

حقیقت اخلاق                                                حجه
الاسلام محمدحن رحیمیان

وقایع خونین 19دی در قم

یاران امامان(صفوان بن یحیی)            
                 سیدمحمد جواد مهری

درگوشه و کنارجهان

نظام اداری                                                  
محمدرضا حافظ نیا

پاسخ به نامه ها

نگاهی به رویدادها

رهنمودهای امام و آیت الله العظمی منتظری

رهنمودها

امام خميني

وقتي دولت و ملت باهم
همراه باشند هيچ قدرتي نخواهد توانست با آن مقابله كند.

20/3/65

اول بايد اخلاصتان را
قوي كنيد و بعد دنبال كارها برويد.

وحدت را حفظ كنيند،‌ از
هيچ قدرتي نترسيد و نگذاريد دشمن در جبهه­ها آرامش پيدا كند، مطمئن باشيد كه پيروزيد.

دفاع از جمهوري اسلامي
بر همه واجب است و بستگي به وحدت همۀ اقشار دارد.

29/4/65

صلح و حكميت تحميلي را
نمي­پذيريم راي مردم ادامه جنگ تا پيروزي است.

اوايل جنگ گفته شد كه
صدام سيلي خواهد خورد، صدام سيلي را خورده الان گيج است. او الان در حال گيجي است
و من خوف اين را دارم كه اگر ديوانه بشود بيشتر از اينكه الان هست، به كشور عراق
صدمات بيشتري وارد كند.

3/6/65

آيت الله العظمي منتظري

اين قدر در بعضي امور
مردم دستگيري نكنيد، احكام اسلام را با منطق و زبان خوش رواج دهيد.

برادران مسئول سعي كنيد
بيشتر به ميان مردم بروند و بدون واسطه از گرفتاريهاي آنان مطلع شوند.

وقتي تشخيص داديد كاري
به مصلحت مردم و انقلاب است،‌ بدون معطلي آن را انجام دهيد.

4/6/65

برادران مسئول بايد به
امور تزكيه و تربيت جوانان فوق العاده توجه و دقت كنند كه چه كساني در كلاسهاي درس
هستند و در ضمن درس دادن چه القائات و افكاري به جوانان ارائه مي­شود.

2/7/65

اگر معامله اقتصادي
مقدمه نفوذ ابرقدرتها شود، ملت ايران حاضر است گرسنگي بخورد و جنگ را اداره كند.

اگر در مصر چنين رهبري
ممتازي (امام امت) بود، مسلماً انقلاب مصر به پيروزي مي­رسيد.

14/8/65

آيت الله العظمي منتظري

مقام رهبري امام الان
براي ما از هر چيزي مهم­تر است بايد سعي كنيم عظمت مقام رهبري را حفظ كنيم آنچه به
ايمان ما و ايران ما آبرو داده است، رهبري امام است.

نگاهي به رويدادها

جنگ

طي عمليات فتح يك كه با
150 كيلومتر پيشروي نيروهاي ايران و كردهاي عراق با عبور از استان سليمانيه در
كركوك عراق انجام گرفت كليه تاسيسات نفتي كركوك و همچنين دكل تلويزيون و پايگاه
هوائي و مقر منافقين منهدم گرديد.

19/7/65

در عملياتي با نام رمز
«يا اباعبدالله الحسين(ع) ادركني» ارتفاع مهم 654 قصر شيرين در حمله گاز انبري
رزمندگان اسلام آزاد شد.

22/7/65

خلبانان ارتش اسلام
مجتمع جديد نفتي كركوك را بيماران كردند.

جنگنده ايران، هواپيماي
عراقي را بر فراز خارك شكار و سرنگون كرد.

23/7/65

حمله وحشيانه هواپيماي
عراق به فرودگاه شيراز 33 شهيد و مجروح بر جاي گذاشت.

24/7/65

يگان موشكي سپاه
پاسداران انقلاب اسلامي ساعت 15/21 پنجشنبه شب، بغداد را هدف يك فروند موشك زمين
به زمين قرار داد.

ايران تاسيسات نظامي و
اقتصادي بصره، خانقين و سليمانيه را از زمين و هوا درهم كوبيد.

26/7/65

صبح امروز چند واگن قطار
در حوالي انديمشك هدف تهاجم وحشيانه هوائي جنگيده­هاي عراقي قرار گرفت كه در اين
حمله 5 نفر شهيد و 15 نفر مجروح شدند.

27/7/65

دو هليكوپتر رژيم بعثي
منهدم و يك هليكوپتر ديگر توسط پيشمرگان كرد عراقي به غنيمت گرفته شد.

پل راه­آهن الگزيره (جسر
الهادي) كه راه­آهن بصره را به تاسيسات نفتي رميله متصل مي­كند آسيب كلي ديد.

30/7/65

دو هواپيماي مهاجم دشمن
از نوع سوخو 22 و ميگ 23 در حومه باختران و سردشت سرنگون شدند.

4/8/65

يك فروند هواپيماي ميراژ
2000 عراقي در باختران سرنگون شد.

5/8/65

علميات فتح 2 با تهاجم
گسترده رزمندگان سپاه و مبارزين كرد به تاسيسات برق و سد دوكان انجام شد.

3 جنگنده عراق ظرف ديروز
و امروز بر فراز باختران سرنگون شد.

8/8/65

به تلافي عمليات وحشيانه
رژيم صدام، مخازن ذخيره سوخت، نيروگاه برق «الحارثه»، انبارهاي كارخانه كاغذسازي،
تاسيسات راه­آهن و پتروشيمي بصره دردهم كوبيده شد.

10/8/65

جهان در اسلام

كلنگ ساختمان حوزه علميه
بعلبك لبنان به زمين زده شد.

توسط انقلابيون مسلمان
عراقي، يك عضو ارشد سازمان امنيت عراق بنام «محسن الشافع» به هلاكت رسيد.

17/7/65

انقلابيون مسلمان افغاني
مركز تلويزيون «فيض آباد» در بدخشان را منهدم كردند.

23/7/65

يك هواپيماي اف-16
اسرائيل توسط انقلابيون مسلمان لبناني در جنوب صيداسرنگون كه يكي از دو خلبان اين
هواپيما كشته و خلبان ديگر به اسارت انقلابيون مسلمان لبناني درآمد.

26/7/65

ميشل لولون كشيش فرانسوي
ضمن محكوم كردن تلاش غرب براي دگرگون ساختن تعاليم دين اسلام گفت: قرآن همواره
سرچشمه الهام بخش ارزشهاي اجتماعي، انساني و مذهبي باقي مانده و غرب از آن غفلت
كرده است.

27/7/65

دبير كميته مركزي حزب
كمونيست افغانستان بدست انقلابيون مسلمان بهلاكت رسيد.

دكتر «لينستاد» يكي از
شخصيتهاي علمي نروژ به دين اسلام تشرف يافت.

10/8/65

در حمله پليس رژيم مبارك
به نمازگزاران مسجد جامع اسيوط مصر يك تن شهيد و 20 تن ديگر مجروح شدند.

هندوها مساجد «اوتار
پرادش» را غارت كردند و اموال مسلمانان را به آتش كشيدند.

12/8/65

در پي اوجگيري قيام
مسلمانان در اسيوط مصر، رژيم مبارك در اين شهر حكومت نظامي برقرار كرد.

13/8/65

اخبار داخلي

11 گردان رزمي تخصصي از
شهر قم رهسپار مناطق عملياتي شدند.

انتشار طرح پيمان امنيتي
ايران به سازمان ملل، توطئه منطقه­اي كردن جنگ تحميلي را با بن بست روبرو كرد.

برق شهر فاو به شبكه
سراسري كشور پيوست.

ميزان خريد گندم از
كشاورزان از مرز 2 ميليون و سيصد هزار تن گذشت.

18/7/65

4 اسكله نصب سريع در
چابهار افتتاح شد.

20/7/65

گردانهاي تازه نفس
عملياتي از تهران به 16 شهر كشور به نيروهاي رزمي جبهه­هاي نبرد پيوستند.

«جان پاتيس» مدير پروژه
شركت كاسموس كه در تهران براي سازمان سيا جاسوسي مي­كرد دستيگرشد.

22/7/65

كاروان هداياي پرسنل
شهرباني به ارزش 21 ميليون ريال راهي جبهه­هاي نبرد شدند.

23/7/65

تعمير اساسي هواپيما
براي اولين بار در شيراز انجام شد.

30/7/65

در پي تجديد رابطه ميان
رژيم ساحل عاج و اشغالگر قدس، جمهوري اسلامي ايران روابط سياسي خود را با ساحل عاج
قطع كرد.

با تلاش پزشكان و تيم
جراحي بيمارستان افشار دزفول، يك بمب خوشه­اي كوچك از پاي يكي از رزمندگان اسلام
خارج شد.

1/8/65

200 شهر كشور پس از
پيروزي انقلاب به شبكه سراسري مخابرات پيوسته­اند.

6/8/65

حجت الاسلام والمسلمين
خامنه­اي: امروز استمرار و استحكام ولايت فقيه در وجود حضرت آيت الله العظمي
منتظري، اين وجود شريف و ذخيره واقعي و ارزشمند انقلاب ما خلاصه مي­شود.

10/8/65

جمعيت كل كشور بالغ بر
48 ميليون و 89 هزار و 597 (/597/089/48) نفر اعلام شد.

12/8/65

در يك مصاحبه تلويزيوني،
توسط 3 خلبان اسير عراقي جزئيات تازه­اي از همكاري كويت با عراق فاش شد.

13/8/65

نيروهاي رزمي تخصصي 13
شهر كشورمان در سالروز 13 آبان عازم جبهه­هاي نبرد شدند.

14/8/65

اخبار خارجي

استادان دانشگاه شهر
اسيوط مصر به حمايت از دانشجويان دستگير شده دست از كار كشيدند.

16/7/65

فرماندهي نظامي «ساف» از
تونس به عراق و يمن شمالي منتقل شد.

نفتكش يوناني براي دومين
بار طي هفته اخير هدف حمله موشكي هواپيماهاي عراقي قرارگرفت.

21/7/65

خروج مرحله­اي نيروهاي
شوروي از افغانستان آغاز شد.

دبير كل سازمان ملل:
خروج نيروهاي اسرائيل از جنوب لبنان تنها راه بازگشت آرامش به اين كشور است.

22/7/65

جنگنده­هاي عراقي يك
سكوي نفتي ابوظبي را بمباران كردند.

26/7/65

نيروهاي نظامي فلسطين
بطوركامل خاك تونس را تخليه كردند.

28/7/65

موساد يك متخصص سلاحهاي
هسته­اي را كه چندي پيش پرده از روي اسرار طرح­هاي اتمي برداشت، ربود

29/7/65

خلبان هواپيماي حامل
«ساموراماشل» فاش كرد كه در آسمان مورد هدف قرار گرفته است.

دفتر هواپيمائي رژيم
آفريقاي جنوبي در حراره در پي قتل مشكوك ساموراماشل به آتش كشيده شد.

فرمانده نيروهاي دريائي
ساف توسط سازمان موساد در آتن به قتل رسيد.

خبرگزاي فرانسه: رئيس
سازمان سيا از عربستان سعودي خواسه است به شورشيان نيكاراگوا و آنگولا كمك مالي
كند.

30/7/65

هزاران دانشجوي مصري طي
تظاهراتي مخالفت خود را با رژيم مبارك اعلام كردند.

1/8/65

در پي قطع روابط سياسي
سوريه و انگليس، سوريه حريم هوائي و بنادر دريائي خود را بر روي هواپيما و كشتي­هاي
انگليسي بست.

4/8/65

سفير جديد شوروي در
امارات: اگر ارسال اسلحه شوروي به عراق نبود وضع اين كشور در جنگ خطرناك مي­شد.

هزاران آمريكائي در
واشنگتن و 17 شهر ديگر آمريكا عليه سياست تجاوز كارانه ريگان تظاهرات كردند.

5/8/65

كشورهاي اروپائي درخواست
انگليس را براي تحريم سوريه رد كردند.

براي نخستين بار
تلويزيون انگليس كاربرد سلاح شيميائي را توسط عراق تأييد كرد.

6/8/65

آمريكا قطعنامه شوراي
امنيت مبني بر قطع حمايت اين كشور از ضد انقلابيون نيكاراگوا را وتو كرد.

رئيس جمهور سودان از
پذيرفتن جيمي كارتر خودداري كرد.

رژيم عراق براي برقراري
امنيت كركوك از تركيه تقاضاي كمك كرد.

7/8/65

هواپيماي حامل فرستاده
ويژه اميركويت با تعقيب جنگنده­هاي عراقي مجبور به فرود در خاك شوروي شد.

بدستور فهد، زكي يماني
وزير نفت عربستان پس از 24 سال بركنار شد.

8/8/65

نماينده دبيركل سازمان
ملل در سودان بعنوان عنصر نامطلوب از اين كشور اخرا شد.

بدنبال بركناري زكي
يماني وزير نفت عربستان قيمت نفت در بازارهاي جهان افزايش يافت.

10/8/65

روزنامه­هاي آمريكا
بركناري يماني را ناشي از افزايش نفوذ ايران در خليج فارس و در داخل اوپك توصيف
كردند.

12/8/66

سازمان اطلاعات دفاعي
آمريكا فاش كرد، عراق درحمله به جزيره سيري از خلبانان خارجي (بلژيكي، پاكستاني و
برزيلي) استفاده كرده است.

13/8/65

نبرد شديد شبه نظاميان
امل و فلسطيني در حومه جنوب بيروت 79 كشته و مجروح بجا گذاشت.

14/8/65

شهر لاهور پاكستان با
شعار «مرگ بر آمريكا» از كارتر استقبال كرد.

آمريكا برنامه بازديد
ناوگان جنگي خود از بندر كراچي پاكستان را لغو كرد.

15/8/65

ضد انقلاب

يك ايراني فراري كه با
همكاري پليس دانمارك ضد انقلابيون را به سوئد منتقل مي­كرد در استكهلم دستگير شد.

17/7/65

5 تاجر ضد انقلاب ايراني
به جرم قاچاق مواد مخدر در اطريش به زندانهاي طويل المدت محكوم شدند.

20/7/65

طي عمليات موفقيت آميز
عاشورا 2000 كيلو ترياك كشف و چندين قاچاقچي كشته و مجروح شدند.

26/7/65

احمد حامدي محافظ شاه
معدوم در استانبول به قتل رسيد.

4/8/65

انفجار بمب در زاهدان 10
مجروح به جاي گذاشت.

6/8/65

پاسخ به نامه­ها

تذكّر مهم

نامه­هاي بسياري از
برادارن و خواهران مي­رسد كه چاره­اي نداريم بجز ناديده گرفتن و به آن پاسخ ندادن.
و دليل اين كار، بي­اعتنايي به نامه­هاي خوانندگان عزيز مجله نيست بلكه دليل آن
اين است كه آدرس كامل و نام كامل يا يكي از اين دو را ندارند.

همه توقع دارند كه پاسخ
آنها در مجله درج شود غافل از اينكه در اين صورت، بايد تمام مجله را به اين بخش
اختصاص دهيم. لذا براي چندمين بار اين مطلب را متذكر مي­شويم كه تنها نامه­هائي در
مجله درج مي­شود كه پاسخ آنها براي عموم مفيد باشد يا به تشخيص هيئت تحريريه، عذر
نويسنده در عدم ذكر آدرس و نام كامل پذيرفته باشد.

بخش پاسخ به نامه­ها

دزفول- برادر، م- ل – ح
5/18

1-   
در رابطه با جبهه تشخيص معذوريت به دليل بيماري يا هر دليل ديگر وظيفه خود شما
است و ما نمي­توانيم اظهار نظر كنيم.

2-   
در مورد آن بيماري و تأثير آن بر ازدواج به پزشك مراجعه كنيد.

جبهه جنوب- برادر، م-گ-
ب

ضرري ندارد ولي راه
مطمئني نيست.

بروجرد- برادر،م م-گ 125

پدر ومادر شما خوب تشخيص
داده­اند شما وسواسي هستيد و نبايد به اين شك و وسوسه خود اعتنا كنيد حال اگر
برخود رحم نمي­كنيد حداقل براي رضاي پدر و مادر از اين كار دست برداريد بهترين
علاج وسوسه همين است كه به آن اعتنا نشود. در روايت است كه اگر به وسوسه شيطان
اعتنا نكنيد از شما مايوس مي­شود و از نظر روانپزشكي و تجربه نيز ثابت است كه بي­اعتنائي
به وسواس بهترين علاج است.

اهواز- برادر، مرتضي-
454

دست از آن كار برداريد
سلامتي خود را باز خواهيد يافت.

شيراز- برادر،‌م-ك

چگونه متوقعيد پاسخ آن
گونه سؤالات را به صراحت در مجله بنويسيم بهرحال توبه شما قبول است ان شاءالله. آن
عمل حرام است و آن آب نجس نيست. حالتي كه احساس مي­كنيد يك امر طبيعي است و علاج
ندارد.

تهران- برادر، م-ف 1405چ

ازدواج دو برادر با دو
خواهر هيچ مانعي ندارد و اعتقاد به شومي آن يك خرافه است. شما مي­توانيد بدون
موافقت پدر و مادر با خواهر زن برادر خويش ازدواج كنيد ولي نصحيت ما اين است كه
سعي كنيد با رضايت آنها اقدام نمائيد.

كرمان- برادر، ع-م-چ-ح

اگر دسترسي به خود آن
ساعت نيست بايد مثل آن و اگر مثل آن پيدا نمي­شود بايد قيمت آن را به ورثه آن
مرحوم برسانيد.

باختران- برادر، ص-ع-16

خدا را شكر كه آن لرزه
مانع خودكشي شما شد خودكشي يك نوع ديوانگي است. نگراني شما نسبت به آينده بي­مورد
است بر فرض كه در جاهاي مورد نظرتان به دليل سوء پيشينه كار پيدا نشود مگر همه
مردم زندگي خود را از كارمندي مي­گذرانند؟!‌ هزاران راه براي اداره زندگي وجود
دارد. فقط دو چيز سرمايه اصلي است همت و اميد. اگر اين دو را در خود ايجاد نمائيد
هيج جاي نگراني نيست.

اصفهان- خواهر، اكرم- 1

توبه قبول است ان‌‌شاءالله.
نمازهاي شما صحيح است و نيازي به غسل نيست ولي ولي از ادامه آن وضع بپرهيزيد كه
علاوه بر گناه همين ضرر را دارد كه الان مي­بينيد.

جبهه سومار- برادر
سرباز، 48-45 ل

متاسفانه ما پزشك نداريم
كه پاسخ شما را بگويد در اوقات مرخصي كه به شهر مي­آئيد به پزشك متخصص مراجعه
كنيد.

اردستان- برادر، م-د

گناه بزرگي مرتكب شده
ولي ربطي به ازدواج او ندارد.

تهران برادر، محمدرضا
راهبر

1-   
در مورد سؤالي كه دختر و پسر در دوران نامزدي عقد موقت خوانده­اند و پيش از
تمام شدن وقت يا بخشيدن باقيماندۀ آن عقد دائم خوانده­اند: عقد دائم آنها صحيح
نيست و اگر وقت عقد موقت تمام شده بر يكديگر حرامند و بايد عقد ديگري خوانده شود و
در اين مدت فرزندي اگر به وجود آيد به دليل جهل آنها حلال زاده است و اگر موردي را
به اين نحو سراغ داريد به آنها تذكر بدهيد تا دوباره صيغه عقد دائم را جاري سازند.

2-   
در موردي كه زن و مرد به خيال باطل بودن عقد سابق دوباره عقد خوانده­اند در
حالي كه عقد اول صحيح بوده عقد دوم هيچ اثري ندارد و لغو است و بر اساس همان عقد
اوّل زوجيت باقي است.

قهدريجان- برادر، اتحاد-
ج

حداقل با نامه­اي آنها
را متوجه سازيد كه نويسنده آن نامه­هاي زشت شما بوديد تا نسبت به يكديگر سوءظن و
بدبيني نداشته باشند.

سنندج- برادر، ا-ح-ك-ح

دوستي با برادر او به
هيچ وجه مانع ازدواج نيست بلكه بيشتر موجب الفت و دليل توافق و تناسب اخلاقي است
اقدام كنيد و نگران نباشيد.

برادر، الف 8045

احتمال كالي نيست اگر
يقين داريد هر چند بمقدار كم باشد ازدواج صحيح نيست و هيچ راه­حلي ندارد. جواب
منفي دادن پس از شش سال عهد و پيمان گر چه مشكل است ولي يك بار دندان بر جگر
گذاشتن بهتر از يك عمر گناه است با ازدواج باطل.

كهكيلويه (دهدشت)-
برادر، ن-ج

به پزشك متخصص بيماريهاي
مجاري ادرار مراجعه كنيد و اگر از آن جهت سالم هستيد حتماً بيماري شما رواني است و
بايد به روانپزشك مراجعه نمائيد. اگر آدرس بدهيد برخي توضيحات داده خواهد شد.

برادر(هـ 24)

با خواهر او ازدواج
نكنيد ولي با خواهرزاده و برادرزاده او مي­توانيد ازدواج كنيد.

نهاوند- فيروزآباد-
برادر محمد-م

كسي كه خودكشي كرده يك
مسلمان گناهكار است مانند ساير گناهكاران، در مراسم تشييع و تدفين و مجلس فاتحه او
شركت كنيد. البته خودكشي گناه كبيره است و خداوند در قرآن وعدۀ عذاب دردناك بر آن
داده است.

شيراز- برادر،‌ب-م

آري خداوند توبه جدي و
واقعي گناهكاران را هر چه بدعمل كرده باشند مي­پذيرد ان شاءالله. سعي كنيد در
زندگي،‌ گذشته خويش را جبران نمائيد.

تيران اصفهان- خواهر
ريحانه،‌ ش-د

ممكن است او راست گفته
باشد ولي مساله چنين است كه اجازه پدر شرط است. ضمناً تا قبل از خواندن عقد
شرعي  با همه شرايط از هر گونه رابطه­اي با
او اجتناب كنيد و مواظب باشيد كه شيطان در كمين است.

اهر- برادر، ش-ف

رنجنامۀ شما كه حاكي از
فرط علاقه و دلسوزي شما نسبت به انقلاب بزرگ اسلامي بود رسيد ما ضمن اينكه خود را
با شما در آن درددلها شريك مي­دانيم، خرسنديم كه افرادي چون شما، آگاهانه و دلسوز
هستند و از توطئه­هاي دشمنان داخلي و خارجي كاملاً باخبر و مطلع مي­باشند. و اين
خود نويدي است كه آيندۀ انقلاب را بيمه مي­سازد.

اروميه- برادر الهيار
امام دوست

اطلاعات خود را با سپاه
پاسداران انقلاب اسلامي منطقه در ميان بگذاريد.

قم- اداره بازرگاني
برادر…

1-   
حداقل يك  نام رمزي مي­نوشتيد.

2-   
شما بايد طبق حكم دادگاه عمل كنيد و نسبت به ضرري كه سازمان زمين شهري به شما
وارد ساخته نيز به دادگاه شكايت كنيد.

اصفهان- برادر،‌ ع-ا-ش-س

1-   
توبه كنيد و از آن كار دست برداريد. هيچ جاي نگراني نيست.

2-   
اگر به وسيله پدر و برادر آنها نمي­توانيد مانع ادامه حركات منافي عفت آنان
بشويد مسئولين انتظامي را در جريان قرار دهيد.

مشهد- برادر علي، ن- پ

گناهكاري كه توبه كرده
است اگر اكنون عادل باشد مي­تواند به او اقتدا كرد.

پيرانشهر- برادر، آرش-م

آري مي­شود چنين باشد
شما بي­جهت او را طلاق داده­ايد اگر توضيح خواستيد آدرس بدهيد.

بهشهر- برادر، م-د

البته نبايد دروغ
بگوئيد. دروغ از گناهان كبيره است ولي توبه كافي است و چون دروغ شما به كسي ضرر
نمي­رساند لازم نيست آن افراد را در جريان قرار دهيد.

تهران- برادر، ح-ن- ب

شما اشتباه مي­كنيد و آن
حالتي كه به شما دست مي­دهد موجب جنابت نيست. براي رفع ناراحتيهاي رواني بايد به
روانپزشك مراجعه كنيد.

بهبهان- برادر، ج-ف-ك…

آن سخن بي­اساس است
اقدام نمائيد.

اصفهان- برادر، م-ع

حالتي كه احساس مي­كنيد
يك امر طبيعي است و آن را نمي­توان يك عمل ناپسند ناميد نگران نباشيد.

كاشان، برادر جهانگير- ب

بدگماني شما به همسرتان
يك گناه بزرگ است با اين كه هيچ دليلي نداريد و شما معترفيد كه او متعهد و متدين
است و به احتمال قوي منشأ بدبيني در خود شما و مربوط به سوابق خودتان است قدري فكر
كنيد و گذشته خويش را به ياد بياوريد و آن روزي را كه پرده­ها بالا مي­رود و
عذرخواهي پذيرفته نمي­شود در نظر بگيريد و در مواقعي كه همسر بيگناه خود را محاكمه
مي­كنيد فكري به حال خود در آن محاكمه كه چيزي را فروگذار نمي­كند بنمائيد.

اهواز، برادر، الف- ب
111* صالح آباد- برادر،‌ ح-د

ما پزشك پاسخگو نداريم
لطفاً به پزشك مراجعه كنيد.

برادر محمدحسين-ب

نااميدي از رحمت خداوند
بدترين گناه است. هرچه گناه بزرگ باشد نبايد انسان از رحمت الهي مايوس شود لازم
نيست از آن شخص عذرخواهي كنيد اگر در نامه توضيح بيشتر بدهيد با ذكر آدرس ممكن است
راه­حلي ارائه شود.

سبزوار- برادر، غ-اشرفي

زن برادر نامحرم است
مانند زن بيگانه در سفر و غير سفر فرق نمي­كند!

سومار- برادر علي-ب

هرگونه ارتباط و طرح
دوستي با يك دختر نامحرم حرام و گناه است.

گناباد- خواهران، م-الف
و…

اگر نصحيت پذير نيست
خانواده­اش و سپس مدير مدرسه را در جريان قرار دهيد.

لارستان- برادر علي-غ

زن بر شما حرام نيست ولي
در مورد آن مساله از دفتر امام به آدرس قم- دفتر استفتاء امام سؤال نمائيد.

نجف آباد- برادر، م-ب

غسل لازم نيست و نمازتان
صحيح است.

اروميه- برادر،‌ ع-غ
42469

فقط در مورد نماز و
رعايت مسائل مذهبي با او سختگيري كنيد و در ساير جهات اخلاق او را تحمل نمائيد.

بابلسر- خواهر، آ-ح-س- خ

1-   
هر گونه رابطه دوستانه با نامحرم حرام است هر چند تصميم قطعي بر ازدواج داشته
باشند.

2-   
آري گناه شهيد هر چه باشد بخشيده مي­شود.

تيران نجف آباد- خواهر،
فاطمه 95

او را تهديد كنيد كه اگر
دست برندارد به پدر و مادر اطلاع خواهيد داد حتماً اين كار را بكنيد و خجالت نكشيد
كه عواقب وخيمي دارد گذشه از اين كه شما نيز مرتكب گناه مي­شويد.

تهران- برادر عليرضا-
الف- 1344

صيغه به آن نحو باطل است
به رساله مراجعه كنيد يا از كسي كه اهل اطلاع است بخواهيد براي شما بخواند.

گيلانغرب- برادر محمد
شفيع چ-ي

شما اشتباه مي­كنيد
همسرتان خوب و مناسب است و آنچه را شما نقص مي­دانيد تأثيري در زندگي زناشوئي
ندارد و قابل جبران است چشم طمع از ديگران بردارد و به آن چه خداوند نصيب فرموده
راضي و قانع باشيد.

اصفهان- برادر، م. مجروح

باز هم به او تاكيد كنيد
اگر يقين ندارد ازدواج صحيح است و بر شما تكليفي نيست.

زرند كرمان- برادر- م-ش

توضيح آن مساله اين است
كه اگر مادرتان فرزند خواهر شما را شير بدهد خواهر شما بر شوهرش حرام مي­شود چه آن
فرزند پسر باشد و چه دختر. ولي اگر فرزند شما را شير بدهد اشكالي پيش نمي­آيد
البته منظور شير دادن بمقدار كافي كه موجب محروميت است. شرايط و مقدار آن را در
رساله بخوانيد.

بجنورد- برادر، ز-ت- ك

ازدواج شما صحيح است.

اهواز- برادر، م-ح-ن-
ر*برادر، ص-1-1

ازدواج شما با او اشكالي
ندارد.

تهران- برادر، ا-س- د11

مي­توانيد با او ازدواج
كنيد.

انديمشك- برادر،
م-ش*برادر م-م- خزّاق

سعي كنيد آنها را راضي
نمائيد و اگر نشد به دادگاه مدني خاص شكايت كنيد.

اصفهان- خواهر، د-ن-ق

سئوال خود را از دفتر
امام به آدرس- قم- دفتر استفاء حضرت امام بپرسيد.

قسمت دوم

قطعنامه 425 شوراي امنيت
در لبنان به نفع كيست؟!

موضع فلسطينها:

علي رغم آنكه قطعنامه،
وجود مسلحانۀ فلسطينها را به صراحت ذكر نكرده، ولي مقاومت فلسطين متوجه شد كه متن
قطعنامه و نقش نيروهاي بين الملل با موقعيت آنها برخورد دارد، لذا موضع فلسطين
نسبت به اين قرارداد در ابتداي كار بصورت بي­اعتنائي به آن بود. زيرا بيم آن ميرفت
كه اين قطعنامه به عنوان لغو توافقنامۀ قاهره ميان آنها و دولت لبنان تلقّي شود كه
در آن به فلسطينيها اجازۀ فعاليت در جنوب لبنان و متشكل نمودن خود در لبنان را مي­دهد
و بخصوص آنكه در صورت بروز تضاد ميان تعهدات اعضاي سازمان ملل در برابر مقررات
منشور ملل متحد با هر تعهد بين المللي ديگر، قوانين بين المللي، اولويت را به
تعهدات مربوط به آن منشور مي­دهد لذا از ترس آنكه بر اساس اين قانون، عده­اي
توافقنامۀ قاهره را ملغي تلقي كرده و فلسطينها از فعاليت مسلحانه در جنوب لبنان
منع شوند، فلسطيني­ها هر گونه قيدي بر حركت مقاومت فلسطين را رد كرده و دربارۀ
قطعنامه شوراي امنيت اينگونه سخن مي­گويند:

«امكان ندارد ما چيزي را
بنام آتش بس بپذيريم، و ما اين مسئله را به استناد قانون ملل متحد مي­گوئيم، آنهم
به آنگونه كه از آن درك كرده­ايم و مقرّ طبيعي نيروهاي بين المللي همان نقاط
برخورد است» (جورج حبش- النهار 31/3/78)

و دربارۀ فرستادن
نيروهاي بين الملل به جنوب، عبدالمحسن ابوميزر، سخنگوي رسمي سازمان آزاديبخش
فلسطين مي­گويد:

«هيچكس در دنيا انتظار
هر گونه تصميم گيري را در اين باره از ما نداشته و ما حق آنرا نيز نداريم زيرا ملت
ما هنوز خارج از كشورش زندگي مي­كند.» (السفير)

پس فلسطينها موضع اوليۀ
خود را نسبت به قطعنامه اعلام كردند و هر گونه نقشي براي نيروهاي بين الملل كه
مانع از فعاليت آنها باشد را رد كردند، ولي در واقع با دبير كل سازمان ملل، براي
استقرار نيروهاي بين المللي همكاري كرده تا اينكه عقب نشيني نيروهاي اسرائيلي را
تضمين و نيروهاي خود را بازسازي و در منطقه مستقر كنند كه در اين ميان بارها با
نيروهاي بين الملل برخورد كرده خصوصاً با نيروهاي فرانسوي كه سعي مي­كردند فلسطينيهاي
مسلّح را از ورود به منطقۀ تحت كنترل خود منع كنند و در نتيجه فرمانده نيروهاي
فرانسوي «سالون» بر اثر تيراندازي بعضي از فلسطينهاي مسلّح به شدت زخمي شد.

فلسطينيها در جنوب لبنان
خود را محكم نگه داشتند زيرا مي­دانستند كه خلع سلاح آنها در اين منطقه نقش سياسي
آنها را نيز در بحث پيرامون مسئله فلسطين منتفي كرده و مجال موفقيت بزرگي را به
راه حلهاي آمريكائي، مخصوصاً بعد از امضاي قرارداد كمپ ديويد كه در جهت نفي سازمان
آزاديبخش فلسطين از طرح صلح عمل مي­كردند مي­دهد. لذا كوشش زيادي براي استقرار
مجدد نيروهايشان در منطقۀ تحت كنترل نيروهاي بين المللي نموده و مانع از تسلط اين
نيروها بر «پل قاسميه» و دسترسي به «شهر صور» شدند. در همين حال فلسطينها وانمود
كردند كه كمك به برقراري آرامش در جنوب لبنان مي­كنند، زيرا اعلام كردند كه از
سرزمينهاي لبنان به سوي زمينهاي اشغالي آتش نخواهند گشود و به ارتش لبنان اجازۀ
عبور از «پل قاسميه» را خواهند داد تا در مرز مستقر شوند كه البته اسرائيل با
استفاده از ميليشياهاي مرزي به رهبري «سعد حداد» مانع از اين استقرار شدند.

ولي مشكل بي­اعتمادي در
ميان اهالي جنوب نسبت به فلسطينها بوجود آمده كه علت آن برداشت­ها و برخوردهاي
اشتباهي است كه از سازمانهاي فلسطيني دربارۀ اين اهالي سر مي­زد. نفوذ عناصر ديگري
از اين مسأله، ترس اهالي از عكس العمل اسرائيل نسبت به اعمال فلسطينيها و استقرار
مجددشان، و پشتيباني اين سازمانها از احزاب مختلف لبناني، موجب برخوردهاي ناخوشايندي
در روستاها و مناطق جنوب شد كه دشمن توانست در حملۀ سال 1982 خود، سوء استفادۀ
زيادي از اين برخوردها كرده و به آساني وارد بسياري از مناطق شد و حالتي از
استقبال براي خود را در ابتداي امر ايجاد نمود، ولي آگاهي افراد مخلص و كوششهاي
روحانيون و فداكاري جوانهاي مؤمن، اجازه نداد كه اين حالت استقبال دوام چنداني
داشته باشد و منطقه به سرعت عليه مهاجمين صهيونيست منفجر شد.

ضمناً موضع «الحركة
الوطنيه» (حركت ملّي) نسبت به اين قطعنامه اختلافي با مقاومت فلسطين به دليل
پيماني كه بين آنها بوده و پشتيباني مقاومت از حركت ملّي، نداشت.

جبهۀ لبناني

به ادعاي اين جبهه نگاه
كردن به حملۀ اسرائيل بدون نگاه به فلسطينيهاي مسلّح و فعاليت چريكي آنها كه- بنظر
اينها سبب اين اشغال بوده­اند- مانند نگاه كسي است كه با يك چشم مي­بيند، يعني اين
جبهه حملۀ اسرائيل و وجود مسلحانۀ فلسطينها را مساوي دانسته است، اين مطلب بر زبان
شمعون آمده است:

«ملاحظه مي­كنم مسئوليتي
كه اهميتي به موضوع اشغال جنوب لبنان توسط اسرائيل مي­دهند، قضيه اشغال را فقط از
يك زاويه معيني مي­بينند مثل اينكه خداوند آنها را با يك چشم آفريده است، اسرائيل
بايد عقب نشيني كند و عقب نشيني هم خواهد كرد، ولي من مي­گويم كه در كنار آن بايد
سببي كه اسرائيل را وادار بر حمله به جنوب كرد را معالجه نمائيم. ديگر چيزي بنام
توافقنامۀ قاهره وجود ندارد، بايد وجود مسلحانۀ فلسطينها را از بين ببريم.»
(روزنامۀ النهار- 11/4/78)

يعني جبهۀ لبناني قصد
داشت اين حمله را انگيزه­اي براي لغو توافقنامۀ قاهره قرار دهد و اين كار همان
پايان دادن به وجود مسلحانۀ فلسطينها است كه توسط اين توافقنامه، فلسطينها مجاز
بودند در جنوب بمانند و فعاليت داشته باشند. و اين هدف را جبهۀ لبناني با تغيير
نگهاني اوضاع لبنان در 1975 و برپا نمودن جنگ داخلي، سعي در تحقق آن كرد زيرا بنظر
اين جبهه- وجود مسلحانۀ فلسطينها در لبنان گروههاي مسلّح را قوت بخشيده و آنها را
دلگرم نموده كه اطلاح رژيم و لغو امتيازات مارونيها را مطالبه كنند. بر اساس اين
سياست و براي رسيدن به چنين هدفي، جبهۀ لبناني روابطش را با دشمن اسرائيلي برقرار
كرد و اين روابط در سال 1982 به بالاترين حد خود رسيد. اين جبهه ميليشياهاي مرزي
بفرماندهي سعد حداد را نيز تأييد و براي آنها يك پوشش سياسي ايجاد نمود. اين
ميليشيا در پرتو ايجاد يك پوشش سياسي براي اسرائيل كه بتواند در مسائل داخلي لبنان
دخالت و بر اوضاع محلي آن تأثير گذاشته و تمام مقررات بين المللي را تحت اين پوشش
زير پا گذارد، بهترين خدمت را به اسرائيل كرد بدون آنكه هيچگونه اشكال بين المللي
براي اسرائيل ايجاد شود. ضمن آنكه اين ميليشيا يك كمربند امني در منطقۀ نوار مرزي
تشكيل داده كه امنيت دشمن را تضمين مي­كند.

شار مالك در رابطه با
موضع جبهۀ لبناني نسبت به قطعنامه، مي­گويد:

«اين قطعنامه پيش از
آنكه حامي لبنان باشد، از اسرائيل حمايت مي­كند زيرا مسألۀ وجود فلسطينها در لبنان
را چه از نزديك و چه از دور حل نمي­كند.» و اضافه مي­كند: «اين سخن كه لبنان توسط
اين قطعنامه به ضمانتهاي بين المللي جديدي دست يافته است، سخني باطل است، زيرا در
اين قطعنامه هيچ ضمانت جديدي- كه از قبل لبنان داراي آن بوده- وجود ندارد.» و
بدنبال آن مي­گويد: «هدف سازمان ملل تأمين صلح و امنيت جهاني بوده و هيچ موضوع
بخصوصي براي لبنان ندارد.» (تاريخ لبنان الحديث- ج 3- ملحم قربان- ص 456)

اين ديد نسبت به قطعنامه
از موضع جبهۀ لبناني نسبت به وجود فلسطينها گرفته شده زيرا جبهۀ لبناني خواهان
پايان دادن به وجود مسلحانۀ فلسطينها در تمام لبنان و بي­طرف شدن لبنان نسبت به
مسئله نبرد با اسرائيل است.

در اينجا فقط به طرح
مواضع اين قدرتها اكتفا كرديم، زيرا اينها تشكيل دهندۀ نيروهاي فعال و مؤثر در
اوضاع سياسي محلي و جهاني، در آن برهه از زمان بودند بدين سبب كه موضعگيري نسبت به
قطعنامه بسته به جوّ سياسي موجود در سطح بين اللملي، منطقه­اي و محلي بوده و جريان
وقايع سياسي نيز متأثر از مواضع اين قدرتها بود.

1-   
متن قطعنامۀ 425:

شوراي امنيت، پس از
اطلاع بر گزارشهاي نمايندۀ دائمي لبنان و نمايندۀ دائمي اسرائيل و پس از شنيدن
سخنان آنان، با ابراز توجه خاص خود نسبت به دگرگوني اوضاع در خاورميانه و تأثير آن
در رابطه با برقراري صلح جهاني، و ضمن اعلام اينكه وضعيت فعلي مانع از برقراري صلح
عادلانه در خاورميانه است:

1-   
خواهان احترام كامل تماميّت ارضي لبنان وحاكميت و استقلال سياسي آن در ضمن
مرزهاي بين المللي شناخته شده است.

2-   
از اسرائيل مي­خواهد تا عمليات نظامي خود را عليه تماميّت ارضي لبنان فوراً
متوقف ساخته و نيروهايش را بلافاصله از تمام سرزمينهاي لبنان خارج سازد.

3-   
در صورت درخواست دولت لبنان، يك نيروي موقت تحت فرمان خود وزير نظر سازمان ملل
به جنوب لبنان گسيل خواهد داشت تا نسبت به عقب نشيني نيروهاي اسرائيلي مطمئن و صلح
و امنيت جهان را تثبيت و دولت لبنان را در تأمين حاكميت مجدّد خويش در منطقه ياري
بخشد. ضمناً افراد اين نيرو بايد از سوي كشورهاي عضو سازمان ملل تأمين گردد.

4-   
از دبير كل سازمان ملل مي­خواهد تا در مدت 24 ساعت، گزارشي از چگونگي اجراي
اين قطعنامه ارائه دهد.

اين بود متن كامل
قطعنامۀ 425

دبير كل سازمان ملل،
گزارش خود را كه در مادّۀ چهارم قطعنامه آمده است، ارائه كرد و شوراي امنيت، آن را
به عنوان قطعنامۀ 426 تلقي نمود. در اين قطعنامه تعداد افراد نيروي بين المللي و
كيفيت فعاليت آنها بيان شده است. و مهمترين نكات اين قطعنامه به قرار زير است:

–        
اين نيروها شامل چهار هزار نفر مي­باشد (كه بعداً به شش هزار افزايش يافت).

–        
دستورات لازم به «سيلاسويو»- مسئول نيروهاي بين المللي در خاورميانه- داده شود
تا با دو دولت اسرائيل و لبنان تماس گرفته و دربارۀ چگونگي عقب نشيني نيروهاي
اسرائيلي و ايجاد يك منطقه آزاد براي عمليات نيروهاي سازمان ملل بتوافق رسد.

–        
برنامۀ كار نيروهاي بين الملل:

الف- تأكيد بر عقب نشيني
اسرائيل تا مرزهاي بين المللي.

ب- ايجاد يك منطقه
عملياتي با توافق همۀ اطراف دست اندر كار و حفاظت از اين منطقه. و بدينصورت
نيروهاي بين الملل آتش بس ميان اطراف درگير را تحت نظر داشته، خالي بودن منطقه
عمليات از سلاح را تأمين و هر گونه تحرّكي جهت ورود به اين منطقه يا خروج از آن را
با دقت زير نظر گرفته و مانع از ورود افراد مسلّح خواهند شد. بعلاوه گشت زني در
منطقه به عهدۀ آنان مي­باشد.

– نيروهاي بين المللي زير
نظر شوراي امنيت بوده و جز با دستور آن، عقب نشيني نخواهند كرد و مأموريت آنها
منحصر در جنوب است.

– نيروهاي بين المللي
اجازه استفاده از اسلحه براي دفاع از خود را دارند و هچنين مجازند جلوي هر نيرويي
كه مانع از انجام مأموريت نيروهاي بين المللي مي­شود، بگيرند.

4- نقد و بررسي مضمون دو
قطعنامه:

– با مطالعۀ دقيق مقدمه
قعطنامۀ 425 مشخص مي­شود آنچه كه شوراي امنيت را نگران كرده بهم خوردن اوضاع
خاورميانه و تأثير آن بر صلح جهاني است كه مانع از برقراري صلحي عادلانه در
خاورميانه است.

پس هدف، نگهداري صلح
جهاني! و نگهداري عمليات صلح ذلّت باري است كه توسط آمريكا و با موافقت شوروي
انجام مي­پذيرد.

اين صلح بين المللي طبق
قانون بين الملل و منشور ملل متحد بمعني حق هر كشور است در زندگي مسالمت آميز و
حفظ امنيت خويش. و در نتيجه اسرائيل كه يك دولت قانوني در سازمان ملل است نيز
نبايد به امنيت آن تجاوز كرد، و وضعيت موجود در جنوب تاثير بر امنيّت اسرائيل و بر
تلاشهاي آمريكا براي برقراري صلحي است كه مساله فلسطين را خاتمه يافته مي­داند و
اسرائيل را به عنوان يك كشور به رسميت شناخته شده از سوي ساير كشورهاي منطقه
معرّفي مي­كند.

–        
مادۀ اول اين قطعنامه عبارت است از يادآوري منشور ملل متحد و مطلب تازه­اي
ندارد و هيچ تضميني براي لبنان در آن نيست جز تاكيد مجدد بر استقلال لبنان كه از
سوي سازمان ملل برسميت شناخته شده و بر اساس منشور اين سازمان لازم است حاكميت،
استقلال و تماميّت ارضي لبنان همچنان محترم بماند.

–        
مادۀ دوم همان است كه در رابطه با پذيرش قطعنامه و تقاضاي اجراي آن فقط بر آن
مادّه تكيه شده است، و در اين بخش تنها يك مطلب در جهت منافع لبنان به چشم مي­خورد
و آن درخواست از اسرائيل است كه فوراً از تمام زمينهاي لبنان عقب نشيني كند و تمام
عمليات نظامي­اش را عليه تماميت ارضي لبنان متوقف سازد، ولي اين دعوت براي عقب
نشيني نيروهاي اسرائيلي يك طرفه نبوده و بدون يك ضمانت اجرايي براي تامين امنيت
اسرائيل و حمايت از آن در مقابل عمليات چريكي نمي­باشد زيرا در ماده سوم مشخص مي­شود
كه اسرائيل در مقابل چه قيمتي بايد نيروهايش را از لبنان خارج سازد.

–        
طبق آنچه در ماده سوم آمده است، بايد يك نيروي موقت زير نظر سازمان ملل و
شوراي امنيّت و بدون دخالت دبير كل تشكيل شود. (فرق ميان اين دو موضوع را بعداً‌
هنگام بحث پيرامون چگونگي فعاليت اين نيروها خواهيم دانست). و هدف اين نيرو برقراري
صلح و امنيت بين المللي است كه در قطعنامه 226 چگونگي فعاليت آنها مشخص شده است.
اين نيرو منطقه­اي خالي از سلاح را ايجاد مي­نمايد كه در آن هر گونه فعاليت نظامي
ممنوع بوده و هر تحركي براي ورود به اين منطقه يا خروج از آن را تحت نظر گرفته و
از ورود افراد مسلّح جلوگيري كرده و اجازه دارد براي دفاع از خود و براي جلوگيري
از هر نيرويي كه مزاحم انجام وظيفه آنها است، از اسلحه استفاده نمايد.

همچنين هدف اين نيرو،
اطمينان از عقب نشيني اسرائيل و كمك به دولت لبنان براي تضمين حاكميّت مجدّدش بر
جنوب لبنان مي­باشد.

اين ماده (سوم) مستلزم
بحثي عميق و آگاهانه است كه بتواند جداي از واقعيت موجود، تمام ابعادي كه آن را
فرا گرفته و شيوه­اي كه در تحرير آن به كار برده شده است را بررسي كند، زيرا
پذيرفتن اين قعطنامه بمعني تعهد كامل نسبت به تمام متن آن است چون معني ندارد سخن
از واقعيت موجود گفته شود بدون آگاهي از متن قطعنامه و آثاري كه به دنبال اجراي آن
مترتب خواهد شد.

در هر صورت بحث دربارۀ
اين مادّه، مستلزم بحث در دو بخش است:

الف- ماهيّت اين نيروها.

ب- نقشي كه به آنها محول
شده است بر اساس متن قعطنامه و تجربه انجام گرفته.

الف- ماهيت اين نيروها:

در اين بحث استناد مي­كنيم
بر نظر دكتر جورج ديب كه معتقد است اين بخش با زيركي خاصّي برشته تحرير درآمده است
زيرا بر اساس آن مي­توان نيروهاي بين الملل را به يك نيروي باز دارنده يا يك نيرو
براي برقراري صلح تحميلي تبديل نمود.

نيروهاي بين الملل دو
گونه است: نيرويي براي حفظ صلح كه وظيفه­اش نگهداري وضعيتي است كه قبل از درگيري
بوده و نگهداري وضعيتي كه در حين آتش بس به وجود آمده است. و نيروهايي ديگر براي
ايجاد صلح كه وظيفه­اش تغيير حالت موجودي است كه به نظر شوراي امنيت مانع از
برقراري صلح مي­باشد و ايجاد وضع جديدي كه موافق با نظر شوراي امنيت باشد.

شوراي امنيت براي
نگهداري صلح از صلاحيتهايي كه در ماده ششم از منشور ملل متحد به آن داده است
استفاده نموده، ولي براي برقراري صلح، شوراي امنيت نيروهايي را تشكيل مي­دهد كه در
مادۀ هفتم منشور ملل متحد، صلاحيت تشكيلش به اين شورا واگذار شده است.

بخش ششم مربوط به حل
اختلافات از راه­هاي مصالحت آميز است در صورتي كه بخش هفتم مربوط است به تدابير
امنيتي و كيفرهايي كه شوراي امنيت براي رفع و حل هر مشكلي كه بنظرش صلح و امنيت
بين المللي را در اين برهه تهديد مي­كند، به مرحله اجرا مي­گذارد.

تشكيل نيروهاي بين الملل
در سال 1956 در مصر نمونه­اي از نيروهاي حفظ صلح و آرامش است، در صورتي كه نيروهاي
بين المللي كه در سال 1950 در كره تشكيل شد، نمونه­اي از نيروهاي برقراري و تحميل
صلح است. شناختن اين دو نيروهاي بين المللي مي­تواند نتايج حاصل از هر يك از آنها
را براي ما روشن سازد:

1-   
نيروهاي بين المللي براي حفظ و نگهداري صلح:

الف- اساسي­ترين شرط
براي پيدايش اين نيروها در سرزمينهاي هر كشور، موافقت آن كشور است كه در صورت بدست
نيامدن آن موافقت، پيدايش چنين نيروهايي در خاك آن كشور غيرممكن است.

ب- هر گاه كشور مورد نظر
بخواهد، اين نيروها بايد از خاكش خارج شوند.

ج- آخرين شرط براي
پيدايش نيروهاي حفظ صلح در خاك هر كشوري، برقراري آتش بس قبل از آمدن نيروهاي بين
الملل است.

طبق معمول در جهان كه به
صورت يك عُُرف بين المللي درآمده است،‌ هيچ واحدي از نيروهاي اعضاي دائمي شوراي
امنيت در اين نيروها شركت نمي­كند.

2-   
نيروهاي بين المللي براي برقراري صلح:

الف- شرط اساسي براي
وجود اين نيروها، اين است كه شوراي امنيت تشخيص دهد كه وضع در منطقه مورد نظر
بگونه­اي است كه صلح بين المللي را به خطر انداخته است و بر اساس آن، شورا تصويب
مي­كند كه نيرويي جهت برقراري صلح به منطقه درگيري اعزام كند.

ب- عقب نشيني اين نوع
نيروها در اختيار كشور مورد نظر نيست بلكه در اختيار شوراي امنيت مي­باشد. و خود
شورا مسئول اين نيروها است، بعكس نيروهاي حفظ صلح كه مستقيماً زير نظر دبير كل مي­باشد.

با توجه به اين فرق­ها
مشخص مي­شود كه:

–        
دربارۀ تشكيل نيروهاي بين المللي در جنوب لبنان هيچ اشاره­اي به حفظ صلح در
قطعنامه نشده است،‌ علي رغم آنكه اين نيروها بر اساس مادّه ششم منشور ملل متحد عمل
مي­كنند. بلكه قطعنامه مذكور از واژۀ ديگري در اين باره استفاده نموده و آن تثبيت
صلح و امنيت بين المللي است! و كلمۀ «تثبيت» متضّمن پشتيباني و حمايتي است كه بجز
با نوعي دخالت امكان پذير نمي­باشد و اگر اين دخالت همه جانبه شود بحدّي كه حالت
يك جنگ گسترده را به خود بگيرد، در آن صورت بمعني برقراري وضعيت جديد با استفاده
از زور خواهد بود و اين دقيقاً همان چيزي است كه نيروهاي برقراري صلح انجام مي­دهند
كه همان تحميل صلح با زور اسلحه است.

–        
اين نيروها مستقيماً زير نفوذ شوراي امنيت خواهد بود.

–        
وجود نيروهاي فرانسوي در ميان اين نيروها است علي رغم آنكه فرانسه كشوري است
با عضويت دائم در شوراي امنيت.

–        
عقب نشاندن اين نيروها جز با تصويب شوراي امنيت انجام نمي­گيرد.

تمام اين مسائل
نشاندهندۀ اين است كه طرز كار اين نيروها با كار نيروهاي حفظ صلح تفاوت دارد، و
اين نيروها شبيه نيروهاي برقراري صلح است، هر چند در تشكيلش سخن از ماده ششم منشور
ملل متحد بميان آمده است. و از اينجا مي­بينيم كه با چه زيركي فوق العاده­اي اين
مادّه نوشته شده كه در ظاهر مي­خواهد اين نيروها به عنوان نيروهاي حفظ صلح وارد
شوند هر چند داراي ماهيت ديگري است كه مي­توان آن را به نيروهاي تحميل صلح تبديل
كرد.

و چنين است كه دكتر ديب
مي­گويد:

«اين قطعنامه شامل
مفاهيم نو جهتهاي متعدّدي است كه هدف آن امكان دادن به آمريكا براي برقراري روابط
زير پوشش شوراي امنيت- با هر طرفي مي­باشد كه اوضاع جنوب به آن بستگي دارد بشرط
آنكه از كمترين همكاري شوروي برخوردار باشد».

بدينجهت است كه ملاحظه
مي­كنيم چه خطر جدّي در اين مادّه از قطعنامه نهفته است كه اگر قضاياي منطقه در
جهت خلاف با هر توافقي ميان شوروي و آمريكا دربارۀ مسئله فلسطين و بحران لبنان
باشد،‌ در اين صورت، اين ماده مي­تواند آن نيروها را به نيروهاي برقراري صلح تبديل
نمايد، زيرا متن اين مادّه به آمريكا اجازه مي­دهد تا با همكاري شوروي آن نيروها
را به نيروهاي بازدارنده­اي تبديل كند كه مي­تواند صلح را بزور ايجاد نمايد. و
توافقي كه ميان دو ابر قدرت انجام گيرد مي­تواند با زور اسلحه هر حركتي در جنوب
لبنان كه مخالف با اين قطعنامه يا مانع از اجراي آن است را سركوب نمايد.

ب- نقش محول به اين نيرو
بر اساس متن قطعنامه و تجربه موجود:

بر اساس متن قطعنامه،
هدف اين نيرو ايجاد يك منطقه خالي از سلاح مي­باشد و منع ورود هر مسلّح به اين
منطقه و هر فعاليت مخالف و سركوب هر كس كه مزاحم انجام وظيفه آنها است. منظور از
دادن اين نقش به نيروي بين المللي اين است كه امنيت اسرائيل را تضمين كنند تا در
مقابل، آن را دعوت به عقب نشيني از جنوب لبنان بنمايند، زيرا اين نيروها يك منطقه
فاصلي اطراف مرز فلسطين اشغالي ايجاد خواهند كرد. كه مانع از عبور هر مسلّحي از
آنان يا استفاده از آن براي فعاليتهايي عليه اسرائيل خواهد شد؛ هر چند ظاهر متن،
نشاندهنده اين است كه اين نيروها بايد جلوي هر مسلّح اسرائيلي يا غيراسرائيلي را
بگيرند ولي تجربه نشانگر اين است كه اين نيروها تشكيل نشده­اند جز در خدمت به
امنيت اسرائيل، لذا در طول مرز مستقر نشده بلكه تنها در منطقه­اي كه ارتش اسرائيل
به آنجا رسيده بود مستقر شدند. و اين كار بدينجهت انجام گرفت تا به اسرائيل
اطمينان داده شود كه اين نيروها در مقام سربازان اسرائيلي انجام وظيفه خواهند كرد
و ديگر هيچ نيازي به ماندن ارتش اسرائيل در جنوب لبنان نيست.

اضافه بر آنكه اين
نيروها در مقابل ميليشياهاي مرزي عكس العملي نشان ندادند هر چند كه آنها مزاحم اين
نيروها در انجام وظيفه­شان شدند زيرا از استقرار آنان در منطقه نوارمرزي جلوگيري
كردند.- بعلاوه آنكه حمله اسرائيل در سال 82 قاطعانه ثابت نمود كه اين نيروها مانع
از استفادۀ اسرائيل از منطقه عمليات آنان براي انجام فعاليتهاي خصمانه­اش عليه
اهالي منطقه نشده و از آن هم خطرناكتر، اين نيروها با كمال پستي و بي­شرمي در طول
مدت اقامتشان منطقه را پاكسازي و هر گونه مواد انفجاري و هر كميني را كه سر راه
نيروهاي اشغالگر بود، از ميان برداشتند.

و بدينصورت اين نيروها
زحمت زيادي براي مبارزين مسلمان ايجاد كرده و خدمت بزرگي براي حفظ امنيت سربازان
اشغالگر انجام دادند. بعلاوه آنكه بعضي از اين نيروها از سگهاي تربيت شده پليسي
براي كشف مواد منفجره بطور روزانه استفاده مي­كردند و هنوز هم انقلابيون از اعمال
اين نيروها رنج مي­برند زيرا نمي­توانند از سنگرهاي آنان- مسلحانه- عبور كنند لذا
مجبور مي­شوند از بيراهه بروند و مسافتهاي طولاني را براي رد و بدل كردن اسلحه
بطور مخفيانه و دور از نظر اين نيروها طي كنند؛ در صورتي كه نيروهاي اشغالگر
براحتي و بدون هيچگونه تعرّضي از منطقه تحت نفوذ نيروهاي بين المللي عبور مي­كنند
و اين ماجرايي است كه در درگيري- پس از اسارت دو سرباز اسرائيلي در فوريه گذشته-
واقع شد. و كافي است كه نگاهي به بيانيه­هاي صادره از فرماندهي نيروهاي بين المللي
بيافكنيم تا بدانيم كه در اين مدّت، اين نيرو چه خدمتي به امنيّت نيروهاي اشغالگر
و مزدوران آنها انجام داده­اند، پس مسئله در اين نيست كه مبارزه بايد مخفيانه
بماند كه هست، بلكه مسئله اين است كه بدانيم چه مزاحمتها و اذيتهايي كه اين نيرو
نسبت به انقلابيون انجام داده و چه استفاده­اي به اشغالگران و مزدوران آنها رسانده
است. و دراين باره سخن از خدمات اجتماعي و نقش تبليغي اين نيرو چيزي جز سرباز زدن
از پاسخ دربارۀ نقش امنيِتي آن در خدمت به دشمن و گمراه كردن مردم و ساده انديشان
نمي­باشد.

همۀ اينها بدون در نظر
گرفتن فعاليتهاي اطلاعاتي و جاسوسي اين نيروها در گردآوري اطلاعات امنيّتي از افراد
و رفت و آمدهايشان بخصوص آنهايي كه وابسته به انقلاب اسلامي بوده و از مبارزين
مسلمان به شمار مي­آيند، مي­باشد.

علّت مخالفت با اين
قعطنامه:

چرا مبارزين مسلمان با
اين قطعنامه شوراي امنيت مخالفت مي­ورزند؟ و چه عواملي باعث شده است كه حزب الله
اين قرارداد را ناديده بگيرند؟

در حقيقت، مبارزين
مسلمان حزب الله در مخالفت با اين قرارداد تنها خط رهبري انقلاب را دنبال مي­كنند
زيرا آنها معتقد به ولايت فقيه و رهبري بي­چون و چراي امام خميني مي­باشند. و چون
مي­بينند طرفداري يا موافقت با اين قطعنامه، مخالفت خط رهبري است و مخالفت ايدۀ
امام است، چرا كه امام همواره تاكيد كرده­اند كه «اسرائيل يك غدّۀ سرطاني است و
بايد از ريشه كنده شود»،‌ از اين روي وظيفه خود و هر فرد مسلماني مي­دانند كه در
راه ريشه كن ساختن و نابودي كامل اسرائيل، با تمام وجود به مبارزات پي گير و بي
امان بپردازند و اين قطعنامه نه تنها اسرائيل را به رسميت مي­شناسد كه زيركانه
هدفي جز محو نابودي مسئله فلسطين ندارد،‌ اضافه بر اينكه نقشي را كه به نيروهاي
بين المللي در جنوب واگذار كرده است، نقش محافظت و نگهداري از امنيت اسرائيل و
تضمين ايجاد يك منطقه خالي از سلاح در جنوب لبنان مي­باشد كه با هرنيروئي كه امنيت
اسرائيل در تضاد است، به مبارزه جدّي بپردازد.

آري!‌همين مبارزين
مسلمان لبنان كه علناً مخالفت خود را با برنامۀ خيانت آميز ياسر عرفات كه خواهان
لغو مبارزه مسلحانه با دشمن اسرائيلي شد،‌ اعلام مي­دارد، چگونه امروز مي­تواند با
ايجاد امنيت و آرامش براي صهيونيستهاي اشغالگر موافقت نمايند؟!

بي گمان موافقت بر نقش
نيروهاي بين المللي كه تنها به دستور شوراي امنيت مي­توانند عقب نشيني كنند و ساير
مواد اين قطعنامه مبتذل بمعناي اين است كه جنوب لبنان را دو دستي تقديم شوراي
امنيت كنند و آنگاه خدا مي­داند چه بر سر شهرها و روستاها و مردم اين منطقه خواهد
امد و از اين روي مسلمانان هرگز تن به ذلت نمي­دهند و جنوب را از دست فرزندانش نمي­گيرند
چرا كه تنها ضامن استقلال و سلامت جنوب، سلاحها فرزندانش است.

اگر دشمن صهيونيستي از
بخش بزرگي از زمينهاي «جبل عامل» بيرون رانده شد،‌ دليل عزم و ارادۀ آهنين فرزندان
مجاهد و با ايمان و متعهد اين سرزمينها است و وجود سلاح در دست آنان و توانايي
بكارگيري آن سلاحها مي­باشند ولي اگر اين قطعنامه را پايان يافته و مورد پذيرش
انگاريم، بي گمان طعمهاي دشمن در بازپس گيري و هجوم مجدّد جنوب تازه مي­شود و اگر
اين منطقه را خالي از سلاح پنداريم هرگز نيروهاي بين المللي و همچنين ارتش لبنان
براي يكبار هم در برابر يورش بي رحمانه دشمن، مقاومت و پايداري نخواهد كرد، پس
تسليم شدن در برابر اين نيروها، فرصتي به دشمن خواهد داد كه پس از ايجاد برخي
شرايط، دوباره به جنوبِ مجروح باز گردد و اين بار براي هميشه آن را نابود سازد.

اكنون ديگر شرايط سياسي
سابق كه منحصر در جلوگيري از عمليات فدائيان فلسطيني بود، تغيير يافته و اين بار
هدف دشمنان سركوبي نهضت اسلامي و مقاومت مسلمانان مبارزه و انقلابي لبنان است، چرا
كه با پيروزي اين نهضت مقدس، دشمن براي ابد بيرون رانده خواهد شد و نقشه­هاي تسويه­اي
كه امريكا مجدّانه به انگيزۀ پاين دادن به پيكار با اسرائيل و سركوبي انقلاب
اسلامي، پي تحقيق آنها است، نقش بر آب خواهد شد. پس بايد مسلمانان لبناني، آگاهانه
اين موقعيت خطرناك و حساس را درك كنند خصوصاً كه اكنون بارقۀ پيروزي لشكر اسلام در
جبهه­هاي جنگ تحميلي به چشم مي­خورد و از سويي ديگر دشمن صهيونيستي از هيچ جنايتي
براي حفظ امنيت و موقعيت خويش دريغ نخواهد كرد. و مگر نه اسرائيل به بهانه حفظ
امنيت خويش، نيروگاه اتمي عراق و مقرّ سازمان آزاديبخش فلسطين در تونس را بمباران
كرد، پس چگونه مي­شود عكس العمل آن در صورت پيروزي انقلاب اسلام در عراق و گسترش
اشعۀ تابناكش در جهان را ناديده گرفت؟

و حال كه از مقاومت
فلسطين در مرزهاي لبنان و فلسطين چندان خبري نيست، آيا روا است كه مسلمانان جنوب
لبنان، منطقه را دو دستي تسليم نيروهاي بين المللي كه از بودن سلاح در دست مبارزان
مسلمان جلوگيري مي­كند، بنمايند و آنگاه دست خالي ناظر جنايتها و يورشهاي بي­رحمانه
و تلافي جويانه اشغالگران صهيونيست باشند؟!

بي گمان مسلمانان متعهد
جنوب لبنان كه راه را از رهبر كبير انقلاب اسلامي و اميد تمام محرومان و مستضعفان
مي­جويند، با الهام از رهنمودهاي معظم له، راه را از چاه تشخيص داده و مي­روند كه
با مبارزات پي گير و بي امان خود، لبنان اسلامي را از چنگال استعمار درآورده و
انقلاب اسلامي را در آن سرزمين برقرار سازند، ان شاءالله.

قسمت چهارم

اخلاق و تربيت اسلامي

مروري گذرا بر ساير
مكاتب اخلاقي

حجة الاسلام محمد حسن
رحيميان

بديهي است براي تحقق
بخشيدن به اخلاق و فضائل اخلاقي قبل از هر چيز لازم است ماهيت آن شناخته شده و
معلوم گردد كه اخلاق از چه مقوله­اي است تا با تأكيد و تقويت ريشه­هاي آن، راه
براي تحقق و رشد و كمال فضائل اخلاقي هموار شود.

از آنجا كه در طول تاريخ
بشر، اخلاق همواره به عنوان مهمترين عامل خوشبختي انسان مطرح بوده است تقريباً
تمام حكما و دانشمندان و مصلحان بيشترين توجه را بدان معطوف داشته و مكاتب فراواني
را در اين زمينه بوجود آورده و بر اساس بينش و در محدودۀ تفكرشان نظريات گوناگوني
را در رابطه با ماهيت اخلاق و روشهاي تربيت اخلاقي ارائه داده­اند كه با مروري
گذرا بر مهمترين آنها و بياني اخلاقي اسلام و روش تربيت اخلاقي قرآن آگاهي يافت.

نظريه سقراط و افلاطون

سقراط و افلاطون، اخلاق
را از مقولۀ علم مي­دانستند و بر آن بودند كه با گسترش علم و دانش در جامعه، مردم
خوبيها و بديها، زشتيها و زيبائي­ها را از يكديگر تشخيص داده و از بديها و زشتيها
دور و به اخلاق پسنديده و كارهاي خوب آراسته مي­گردند و بدينگونه تعليم را عين
تربيت دانسته­اند.

از اين گروه كه اخلاق را
از مقولۀ علم و آگاهي دانسته­اند بايد پرسيد كه: چه تضميني براي تلازم بين علم و
اخلاق دارند؟ و اگر چه علم و آگاهي به خوبيها و بديها مي­تواند نقش مثبت و سازنده­اي
در اصلاح اخلاق داشته باشد ولي ميدانيم آنگاه علم، ثمربخش است كه مورد عمل قرار
گيرد وگرنه.

«الْعلمُ بِلا عمَلٍ
كَالشَّجرِ بِلا ثمَرٍ» دانش و علمي كه به كار بسته نشود همانند درختي است كه ميوه
ندهد.

بار درخت علم ندانم بجز
عمل             با علم اگر عمل نكني شاخ بي­بري

پس با توجه به عدم تلازم
بين علم و عمل، اين نظريه نمي­تواند فضائل اخلاقي را براي انسانها تضمين نمايد.
حضرت اميرالمؤمنين (ع) مي­فرمايد:

«ربِّ عالمٍ قَد
قَتَلَهُ جَهْلُهُ وَ عِلْمُهُ مَعَهُ لا يَنْفَعُهُ» (بحار ج 1 ص 99)

«چه بسا دانشمندي كه
ناداني­اش موجب هلاكت او شده و دانش او نتوانسته به او سودي برساند».

نكته ديگر آنكه دانش اگر
توأم با ايمان نباشد نه فقط ممكن است مورد عمل قرار نگيرد كه گاهي مورد سوء
استفاده نيز قرار گرفته و چراغي مي­شود در دست دزد و تيغ برنده­اي در دست زنگي
مست.

گذشته از اينها دانش
آدمي هر چه هم رشد و تكامل پيدا كند باز هم محدود است و خصوصاً در جهات معنوي و
روحي با توجه به پيچدگيها و ويژگيها و ابعاد ناشناخته آن، اگر به سرچشمه وحي اتصال
نيابد و با علم لايتناهي خداوند خالق و حكيم، پيوندي نداشته باشد، مصون از اشتباه
نخواهد بود و مسلّم است كه:

ذات نايافته از هستي بخش               كي نتواند كه شود هستي بخش

و تازه علم راه را به
انسان نشان مي­دهد چرا كهعلم و آگاهي نور است و انسان را در طول به اهداف او ياري
مي­كند ولي تعيين هدف در حيطه علم نيست بلكه تنها در پرتو ايمان به مبدأ و معاد
است كه انسان مي­تواند هدف و مقصد اصلي خود را بازشناسد. مگر اين شيطان نبود كه با
برخورداري از آگاهي و علم فراوان و حتي علم به خدا و نبوت و معاد و… از فرمان حق
سرپيچي كرد و با خودبيني و تكبر كافر گرديد؟

نظريه ارسطو

گروه ديگري مانند ارسطو
علم را به تنهائي كافي و كارساز ندانسته، اخلاق و فضيلت را دستاورد عقل و خرد
دانسته­اند. در اين روش نقش اساسي را از آنِ اراده كه نشأت گرفته از عقل آدمي است
دانسته­اند و بنابراين، با تقويت و تحكيم اراده و خرد، انسانها مي­توانند غرائز و
تمايلات سركش خود را مهار و تعديل كرده و به فضائل اخلاقي دست يابند.

اين نظريه نيز كه
دستيابي به اخلاق و فضائل نفساني را در پيروي از خرد دانسته خالي از اشكال نيست و
جاي اين سؤال هست كه: در هنگام برخورد بين اراده و فرمان عقل با طوفان غرائز سركش
چه تضميني براي پيروزي اراده و عقل در اين جنگ سرنوشت ساز وجود دارد؟ بلكه اين يك
امر وجداني است كه بدون كمك گرفتن از نيروي سوّمي، عقل و اراده  در مقابل تمايلات نفساني معمولاً محكوم به شكست
مي­باشد و به قول اميرالمؤمنين (ع):

كم من عقل اسير عند هوي
امير

(نهج البلاغه، كلام 203)

چه بسا خردي كه اسير و
مغلوب فرمانروائي هواي نفنس است.

پيوند اخلاق و عاطفه

بسياري از حكماء،
معتقدند كه اخلاق ريشه در عواطف انسان دارد. عواطفي كه انسان را با عالم خارج از
خود پيوند ميزند و هدف آنها رساندن خير به ديگران است. در اين نظريه فعل اخلاقي هم
از نظر مبدأ و انگيره و هم از جهت هدف از دائره «خود» خارج است.

اين نظريه تا حدودي مورد
قبول بيشتر مذاهب و اديان بوده و در اسلام نيز مسأله محبت و عواطف مورد توجه قرار
گرفته است.

حضرت اميرالمؤمنين (ع)
مي­فرمايد:

«فَاحْبِبْ لِغيركَ ما
تُحِبُّ لِنَفسِكَ واَكْرِهْ لَهُ ما تُکْرِه لَها»

(نهج البلاغه فيض ص 921)

براي ديگران دوست بدار
آنچه را براي خويش دوست مي­داري و مپسند براي آنان آنچه را براي خود نمي­پسندي.

در نظريه­اي كه محور
اخلاق را عواطف دانسته، نيز اشكالاتي وجود دارد از جمله اين كه: در اخلاق مساله
اختيار و اكتساب بايد ملحوظ شود و بهمين جهت عواطفي كه به صورت غريزي در انسان
وجود دارد در زمره امور اخلاقي محسوب نمي­شود مانند محبت پدر و مادر نسبت به فرزند
كه امري است غريزي و قهري و اگر چه قابل ستايش است ولي عنوان فعل اخلاقي بر آن
صادق نيست در حالي كه مواردي نيز هست كه ارتباطي به عواطف و غيردوستي ندارند ولي
در عين حال در زمره اعمال اخلاقي محسوب مي­شوند مانند انساني كه براي حفظ عزت و تن
ندادن به ذلت، جان مي­بازد.

از طرفي غيردوستي و
عاطفه ممكن است در خارج از دايره همنوعان و انسانها به شكل يك عمل ارزشمند اخلاقي
متجلي شود مانند احسان به يك سگ، ولي همين غيردوستي و عاطفه در مورد برخي از
انسانها مانند چنگيزها، هيتلرها وو… به صورت يك امر ضد اخلاقي است.

آري! اگر عاطفه و حب با
كمك فطرت خداجوئي و ايمان به مرجع و متعلق اصلي خود يعني «خدا» دست يافت و از
كانون حق به سوي پديده­ها به عنوان آيات و نشانه­هاي محبوب مطلق كه جمال و كمال
مطلق است، بازتافت و به صورت طولي به آنها تعلق گرفت، مي­تواند معيار اخلاق و
فضائل شود.

نظريه وجداني بودن اخلاق

نظريه ديگر مبتني بر
وجداني بودن اخلاق است. معتقدان به اين نظريه مي­گويند كه: در نهاد انسان جز عاطفه
و عقل، نيروي ديگري نيز بنام «وجدان» وجود دارد و اخلاق و كارهاي اخلاقي از اين
نيرو نشأت مي­گيرد.

كانت جزء معتقدين به اين
نظريه است و مي­گويد: فعل اخلاقي فعلي است كه به فرمان وجدان بدون توجه به هيچ
گونه هدف يا غرضي از انسان صادر مي­شود.

طبق اين نظريه براي دست
يابي به اخلاق متعالي، بايد نداهاي مخالف وجدان را خاموش و زنگارها و غبارها كه
وجدان را مي­پوشانند زائل نمود تا نداي وجدان تقويت و راه براي تجلي و حاكميت آن
هموار شود.

چنانچه سعدي گويد:

حقيقت سرائي است آراسته            هوي و هوس گرد برخاسته

نبيني كه هر جا كه
برخاست گرد        نبيند نظر گر چه بيناست
مرد

ترا تا دهن باشد از حرص
باز               نيايد به گوش دل از غيب
راز

قرآن مجيد در رابطه با
اين نيرو و كاربرد آن در تشخيص و تميز خوبيها و بديها مي­فرمايد:

«وَ نفسٍ وَ ما سَوّيها
فَألَهَمَها فُجُورها وَ تَقْويها»

(سوره والشمس)

قسم به نفس و آن كه نفس
را معتدل آفريد پس بديها و خوبيها – زشتيها و پاكيها- را بدو الهام فرمود.

در مورد نظريه وجداني
بودن اخلاق نيز بايد توجه داشت كه اگر وجدان به عنوان يك عامل مستقر از فطرت
خداشناسي و ايمان به خدا فرض شود، نظريه درست و كاملي نبوده و براي نيل به فضائل و
مكارم اخلاقي داراي كاربرد قطعي نيست و اين درست است كه وجدان يك عامل امر كننده و
نهي كننده است و قادر است خير و شر و زيبائي­ها و زشتيها را تشخيص دهد ولي اين
نيرو نيز آنگاه مي­تواند نقش خود را در تحقق اخلاق و ارزشهاي اخلاقي ايفا نمايد كه
همراه با فطرت خداشناسي و ايمان به خدا قرار گيرد. و در حقيقت وجدان همچون اراده و
عقل در ديار نفس و روان انسان تا آنجا مي­توانند نقش مؤثري ايفاء نمايند كه طوفان
سركش و ويرانگر غرائز، فضاي صاف و آرام آن را آشفته و تيره و تار نكرده باشد،
بديهي است كه در حالتهاي بحراني تسلط شهوت، غضب، جاه طلبي، آزمندي و… وجدان و
امثال آن كان لم يكن بوده و در چنين شرائطي است كه نياز به يك نيروي برتر كه مكمل
و پشتوانه اصلي وجدان، عقل و … است احساس ميشود.

پيوند اخلاق و جمال

گروهي ديگر اخلاق را از
مقوله زيبائي و جمال دانسته­اند. زيبائي چيست؟ و از چه مقوله ايست؟ مطلق است يا
نسبي، در جاي خود قابل بحث است ولي بهر صورت بر مبناي اين مشرب براي نيل به اخلاق
متعالي بايد حسّ زيبائي و زيبادوستي در بشر رشد يابد آنچنانكه زيبائيهاي معنوي و
عقلي را همچون زيبائيهاي محسوس درك نموده و از آن احساس لذت كند.

زيبائي صداقت، امانت،
يكرنگي و… چنان در عالم معني روح انگيز و دلربا است كه اگر انسان به درك آن دست
يافت ديگر هرگز گرد دروغگوئي، خيانت،‌ نفاق و… نخواهد رفت.

نظريه­اي كه اخلاق را از
مقوله زيبائي و جمال دانسته است، گرچه گوشه­اي از حقيقت اخلاق را بيان داشته و اين
يك حقيقت است كه همه خوبيها، زيبا و تمام بديها، زشت هستند و در انسان نيز احساس
زيبا دوستي وجود دارد ولي اگر اين احساس نيز در كنار فطرت خداجوئي و ايمان به خدا،
به او كه جمال مطلق است متصل گردد با كمك وحي انسان را به فضائل و محاسن اخلاقي مي­رساند
وگرنه به خودي خود و مستقل از خدا و ايمان به او، هرگز به صورت قطعي كارساز نخواهد
بود و تضميني براي درستي و شمول تشخيص اين احساس در همه موارد وجود ندارد.

نظريه هگل

برخي ديگر اخلاق نيكو را
پيروي از قوانين اجتماعي دانسته­اند. هگل كه اين نظريه را مطرح كرده است ميگويد:
انسان با فضيلت و اخلاق آن كسي است كه در باطن خويش مطيع قانون باشد و در مقام علم
آن را بكار گيرد و سود خويش را تابع خير- كه همان قانون و نظام اجتماعي است- قرار
دهد.

اما نظريه­اي كه اخلاق
را پذيرش و پيروي از قوانين اجتماعي دانسته است داراي اشكالي اساسي است چرا كه
اخلاق و عمل به قوانين اجتماعي دو موضوع جداگانه هستند و در هر كدام فلسفه خاص خود
نهفته است نتيجه پايبندي و عمل به مقررات اجتماعي، رعايت حقوق ديگران و كسب رفاه
اجتماعي است در حالي كه دستاورد اخلاق و مكارم آن انسان سازي و نيل به تكامل معنوي
و روحاني است و به عبارت ديگر آن يك عدل و داد و 
انصاف را در جامعه برقرار مي­كند و اين يك فضيلت و كمال را به ارمغان مي­آورد.

حضرت اميرالمؤمنين (ع)
فرموده است:

«الْعَدلُ انَّك اِذا
ظُلِمْتَ اَنْصفتَ و الْفَصْلُ انَّكَ اِذا قدرْتَ عَفَوْتَ»

(فهرست غرر 237)

عدل آن است كه اگر به تو
ظلم شد (با ستم كنندۀ به تو دور از افراط و تفريط) با انصاف رفتار كني و فضيلت آن
است كه اگر قدرت يافتي او را عفو نمائي.

پس ملازمه­اي بين احترام
به قانون و رعايت اصول عدالت اجتماعي با اخلاق و فضائل اخلاقي نيست و انسان مي­تواند
در عين قانوني بودن فاقد ملكات و مكارم اخلاقي باشد.

نسبي بودن اخلاق

عده­اي نيز اخلاق را
نسبي دانسته و معيار نيك و بد را قبول يا رد جامعه مي­دانند. به نظر آنان آنچه
مورد پسند و قبول افكار عمومي است فضيلت و اخلاق است و آنچه برخلاف آن است رذيله و
سوء خلق به حساب مي­آيد.

نظريه نسبي بودن اخلاق
نيز بر پايه قابل اعتمادي استوار نيست و هرگز رد يا قبول افكار عمومي و جامعه نمي­تواند
در همه جا و در همه موارد معيار ثابتي براي ارزشها و ضد ارزشهاي اخلاقي باشد.
بديهي است كه جامعه چيزي جز مجموعه افراد نيست و چه بسيار است جوامعي كه خود دچار
بدترين انحطاطهاي اخلاقي بوده و حتي بسياري از امور ناپسند و گناهان زشت را به
عنوان كمال و فضيلت مي­پندارند كه نمونه­هاي آن را در تاريخ جوامع گذشته و معاصر
بسيار مي­توان يافت.

و اگر از باب احتياط
موارد و زمانهاي خاصي را استثناء كنيم، قرآن مجيد با صراحت و به صورت مكرر، اكثريت
مردم را- كه نظر آنها افكار عمومي ناميده مي­شود- با عناوين «لايَعْلمُونَ» (نمي­دانند)
«لايؤمنُون» (ايمان نمي­آورند) «لايعقلون» (تعقل نمي­كنند) «لِلْحَقّ كارهُونَ»
(حق را خوش ندارند) «الكافرون، الفاسقون و…» توصيف فرموده است.

پس با توجه به واقعيت
فوق الذكر افكار عمومي و خوشايند مردم نمي­تواند به عنوان يك اصل ثابت و كلي،
معيار فضيلت و اخلاق نيكو باشد.

اخلاق و منفعت خواهي

برخي ديگر اخلاق را به
معني تيزهوشي و دورانديشي بر مبناي «سود» و منفعت خواهي دانسته­اند آنها مي­گويند
چون انسان همواره به حسب طبع خويش در پي «سود» و منفعت خويشتن است ناچار بايد با
دورانديشي مصالح و منافع اصولي و درازمدت خويش را در پرتو التزام به حسن معاشرت با
مردم و حفظ روابط اجتماعي كه همان اخلاق است تأمين نمايد.

اينان اخلاق را وسيله­اي
براي دست يابي به سود بيشتر و زندگي بهتر و نيل به لذتها و تمايلات خويش دانسته­اند
و اگر مثلاً به راستي و درستي پايبند هستند نه به خاطر انجام يك تكليف و تعهد
انساني والا است بلكه براي تحكيم شخصيت و جلب اعتماد و جذب منافع مادي است و اگر
خيانت در امانت نمي­كنند نه بخاطر برخورداري از يك فضيلت است بلكه براي آن است كه
با صرف نظر و اغماض از يك منفعت گذرا و ناچيز به سودي دير پاي و افزونتر دست
يابند!!

اخلاقي كه در جهان به
اصطلاح متمدن امروز و بخصوص در غرب رواج دارد و به طور عمده از همين مقوله است.

ديل كارنگي در مقدمه
كتاب اخلاقي خود بنام آئين دوست يابي چنين مي­گويد:

در سايۀ دستورهائي كه در
اين كتاب شرح داده شده است جماعت بسياري از فروشندگان توانسته­اند بر مقدار
محصولات خويش بيفزايند و بسي از آنان مشتريهاي تازه بدست آورند در صورتي كه تا آن
تاريخ كوشش بي­فايده در جلب آنان مي­كردند. بسي از كارفرمايان در ميان زيردستان
خود به اين وسيله كسب نفوذ و  احترام
نمودند… پيروان اين مكتب به اصطلاح اخلاقي- كه مي­توان آن را به اخلاق انتفاعي
ناميد- اگر نسبت به ديگران موازين ادب و اخلاق را رعايت مي­كنند و آنان را مورد
محبت و احسان ظاهري خود قرار ميدهند انگيزه­اي جز خودپرستي و حبّ ذات و كاميابي
ندارند. ارزش اين نوع اخلاق شبيه است با ارزش رفتار كسي كه براي بهره­گيري بيشتر
از شير و گوشت گوسفند و گاو، باركشي از قاطر و سواري گرفتن از اسب به آنها غذا و
آب ميدهد، سلامتي آنها را تأمين مي­كند و بالأخره از هر اقدام و روش لازمي كه براي
رام كردن و بهره­جوئي بيشتر مفيد باشد نسبت به آنها دريغ نمي­كند و اين است اساس
شكل گيري استعمار نو. در دهۀ اخير كه پيروان همين مكتب اخلاقي نسبت به ملتها و
كشورهائي كه در اثر فشارهاي احمقانه و خشن استعمار كهن بجان آمده و سر به شورش
برداشتند. استعمارگران با اتخاذ اين شيوه نوين سخاوتمندانه به اين كشورها، استقلال
عطا فرمودند! وامهاي كلان و طويل المدة در اختيار آنان گذاردند! براي كمك به ادارۀ
كشورهايشان در ابعاد گوناگون مستشار و كارشناس برايشان فرستادند. در اين كشورها
براي خدمت به مردم بيمارستانها، مدارس،‌ دانشگاهها، حمامها، كليساها، راهها، راه­آهنها
و… ساختند و انجمنهاي دوستي و همكاري تشكيل دادند و… در سطح بين المللي نيز
سازمان ملل البته با حق وتو و شوراي امنيت با عضويت دائمي خودشان و سازمان حقوق
بشر! و دهها سازمان كوچك و بزرگ بين المللي ديگر به عنوان دفاع و حمايت از انسانها
و حتي حيوانات برقرار كردند تا بدينوسيله پوششي براي چهرۀ زشت خودپرستي­شان فراهم
كرده و بهتر بتوانند به چپاول، غارت، استثمار، استعمار، باركشي خود ادامه دهند و
از خون ملتهاي محروم و مخازن سرشار آنان، خود را فربه و نيرومند نگهدارند!

در اين مكتب اخلاقي! هر
گاه رفتار اخلاقي با شيوه­ها و اهداف مذكور مؤثر نيفتاد دو يك فرد و يا يك ملت مثل
يك گوسفند رام و شيرده عمل نكرد و تصميم گرفت شرف و حيثيت انساني خود را حفظ كند
ناگهان وضع به كلي دگرگون مي­شود و به همان آساني كه يك سلاخ، حيواني را به پاي
حاكمي خونخوار سر مي­برد چنين انسانهائي را به مسلخ مي­برند. ميليون ميليون در
جنگهاي كوچك و بزرگ و در شكنجه گاهها و… نيست و نابود مي­كنند.

اگر فرض كنيم كه واقعاً
پيروان اين مكتب با انگيزه سودجوئي و انتفاع در همه موارد پايبند فضائل اخلاقي
باشند و از تمام رذائل اخلاقي اجتناب ورزند آيا چنين اخلاقي مي­تواند داراي ارزش
باشد؟ پاسخ اين سؤال را بهتر است از قول يكي از دانشمندان همان ديار بخوانيم.

كانت مي­گويد:

براي آنكه عمل كسي ارزش
اخلاقي داشته باشد كافي نيست كه آن عمل موافق تكليف باشد بلكه، بايد بر حسب تكليف
باشد اگر نه ممكن است عمل نيكي انجام پذيرد امّا اخلاقي نباشد مثلاً درستكاري
بازرگاني نيك هست اما اگر نظر به مصلحت بازرگاني داشته باشند اخلاقي نيست بلكه
مصلحتي است. همچنين كسي كه از روي رقت قلب يا جلب محبت به مردم احسان مي­كند كار
نيكي انجام داده امّا عملش اخلاقي نيست چون همان كس اگر سخت دل شد يا از مردم آزار
ديد ممكن است احسان نكند.

(سير حكمت در اورپا ج 2/
160)

همانگونه كه در مورد اصل
علم اخلاق گفتيم معيار ارزش گذاري و ارزشمندي هر چيزي با غايت و نتيجۀ آن است. در
مورد افعال اخلاقي كه عمل به مقتضاي صفات اخلاقي است نيز همين معيار صادق است و در
حقيقت توجه به همين غايت و نتيجه است كه به انسان انگيزه مي­دهد و بدنبال آن حركت
به سوي كسب صفات و افعال اخلاقي شكل مي­گيرد. براي پيروان اخلاق انتفاعي كه هدف
اخلاق را جلب منفعت مي­پندارند انگيزۀ اخلاق تا جائي است كه آنها را به اين هدف
نزديك كند اينان در صورتي كه اخلاق حسن همسوي با تمايلات و در مسير تأمين منافع و
كمك به خواسته­هاي مادي آنان باشد به آن گرايش داشته و از اخلاق حسنه به عنوان
ابزاري در جهت تسريع و تسهيل اين هدف استفاه مي­كند ولي آنگاه كه اخلاق با منافع
آنان تلاقي نداشت و بر سر دو راهي انتخاب اين يا آن قرار گرفتند، به آساني تمام
ارزشهاي اخلاقي را در پاي منافعشان قرباني مي­كنند.

بنابر اين اخلاق در اين
مكتب و امثال آن نمي­تواند ارزش بيشتر از همان نتايج و اهداف مورد نظر كه چيزي جز
سودپرستي، خودپرستي و منافع و اميال مادي نيست داشته باشد و چنين اخلاقي نه فقط
موجب كمال و رشد معنوي انسان نمي­شود بلكه يك ضد ارزش است و پوششي است فريبنده بر
دروني پليد و حيواني.

قسمت دوم

سيماي حج در قرآن

فلسفه و اهداف حج

چنانچه در شماره گذشته
تذكّر داديم: آنچه حج را بصورت يك عمل عظيم عبادي سياسي درآورده است، فلسفه و
اهداف بسيار مهمّي است كه شارع مقدس در آن منظور داشته است.

و از آنجا كه ما اين بحث
را آغاز با هدايت از آيات شريفه قرآن كريم شروع نموديم، در اين مرحله نيز با
استفاده از آيات به بررسي اين بحث مي­پردازيم تا فلسفه و اهداف مهم حج را در سيماي
قرآن شاهد باشيم.

انّ الذين كفروا و يصدون
عن سبيل الله و المسجد الحرام الذي جعلناه للناس سواء العا كف فيه و الباد و من
يرد فيه بالحاد بظلم نذقه من عذاب اليم و إذبوأنا لآبراهيم مكان البيت أن لاتشرك
بي شيئاً و طهّر بيتي للطائفين و القائمين و الرّكّع السّجود، و أذّن في النّاس
بالحجّ يأتوك رجالاً و علي كلّ ضامرٍ يأتين من كلّ فجّ عميقٍ ليشهدوا منافع لهم و
يذكروا اسم الله في ايّام معلومات علي ما رزقهم من بهيمة الأنعام فكلوا منها و
أطعموا البائس الفقير، ثمّ ليقضوا تفثهم و ليرفوا نذورهم و ليطوّفوا بالبيت
العتيق، ذلك و من يعظّم حرمات الله فهو خير له عند ربّه و احلّت لكم الأنعام إلّا
مايتلي عليكم فاجتنبوا الرّجس من الأوثان و اجتنبوا قول الزّور[1].
آنانكه كفر ميورزند و مردم را نميگذارند در راه خدا وارد شده و بسوي خدا حركت كنند
و مانع ميشوند از اينكه مسلمانان از مسجد الحرام كه بطور يكسان و برابر حق بهره­برداري
از آن را دارند و هيچكس در ارتباط با مسجد الحرام ترجيحي بر ديگري ندارد استفاده
كرده و از منافع آن سود ببرند و هر كسي كه بخواهد در آنجا مروّج الحاد گرديده و به
بندگان خدا ظلم كند همۀ آنان را به كيفر كفر و ستمشان رسانده و به عذاب دردناك
مبتلا خواهيم ساخت و شما متذكر باشيد وقتي كه امكانات زيادي در اختيار ابراهيم
گذاشتيم و جايگاه خانه كعبه را معين نموده و شرائط بوجود آمدن چنين موقعيتي را
فراهم ساختيم و ايشان خانه را آماده كردند دستور داديم اين اهداف را لباس عمل
بپوشاند، كسي را شريك من قرار ندهد و خانه را براي نمازگزاران و قيام كنندگان و
ساجدان پاك و آماده سازد و سپس از همه جهانيان دعوت بعمل آورد و از آنان بخواهد هر
كس كه ميتواند به حج بيايد از هر راه دور و نزديك بگرد اين خانه جمع شوند و آنجا
را محل اجتماع و مركز حركت و توحيد قرار دهند و در سايه اين اجتماع عظيم اسلامي از
منافع دنيوي و اخروي آنجا بهره گيرند و در آن ايّام معيّن و مشخص در ياد خدا باشند
و از آن جهت كه خداي عالم آنان را از نعمتهاي فراواني متنّعم ساخته و از گوشت
حيوانات حلال گوشت بهره­مندشان ساخته است سپاسگذاري نمايند. پس اي طالبان راه خدا
و اي سالكان طريق الي الله از آن نعمتهاي الهي سود ببريد و تناول فرمائيد و فقيران
بيچاره را از آن امكانات و مواد غذائي بي­نيازشان كرده و گرسنگان را اطعام نمائيد
علاوه بر اين كارهاي اجتماعي، باعمال فردي عبادي خودشان ادامه داده و بقيه اعمال
مناسك را بپايان برسانند و اگر نذري و عهدي كرده باشند طبق آن عمل نمايند و بطواف
خانه خدا كه همان بيت عتيق است بپردازند.

آري اينها عمده احكام حج
است و بسيار مهمّ و ارزشمند است و از مسائلي است كه خداي جهان آنها را محترم شمرده
و بزرگ داشته است و هر كس حرمات و احكام مورد احترام الهي را محترم و بزرگ شمارد
به صلاح او بوده و باعث علوّ درجات او در پيشگاه خداوندي است و براي شما از
چهارپايان غير از آنها كه قبلاً گفته شده است مابقي حلال است و از پليديها و
آلودگيها اجتناب كنيد و همين طور از سخنان باطل و ناحق دوري گزينيد و از باطل
بگريزيد و رو بحق آوريد و خالص بدون هيچ شائبه­اي و شركي خدا را بپرستيد و آگاه
باشيد هر كس بخدا شرك آورد و برخلاف مسير فطرت و تعالي بشري حركت كند طوري سقوط
ميكند مانند اين است كه از آسمان سرنگون گرديده و دور شده و مرغان و پرندگان آسمان
در فضاي بيكران الهي بدن او را در ميان زمين و آسمان با نوك منقارشان قطعه قطعه
نمايند و يا مانند كسي است كه در اثر وزيدن باد تند و سختي بجائي بند گردد به
مكاني دور پرت شده باشد بله معيار اين است و اين مطلب بعنوان يك اصل مطرح است هر
كس شعائر الهي را بزرگ و محترم شمارد دليل بر صداقت و ايمان است و اين حالت نشانه
دلهاي با تقوي است و در اين شعاير الهي و بزرگذاشتن آنها منافع فراواني براي شماها
وجود دارد و ارزش آنها را بدانيد- و احتمال ميرود مراد از مرجع ضمير شعاير الهي
نباشد همين حيوانات و چهارپايان باشد و در اين صورت معني چنين خواهد شد- در اين
حيوانات و چهارپايان منافع فراواني براي شما هست تو شما تا مدّت محدودي ميتوانيد
از اين­ها بهره­مند گرديد و سپس محلّ و زمان هدي و قرباني و ديگر مناسك حجّ خانه
خدا كعبه است. و ما براي هر امّت و گروهي مناسك و شرايع مخصوص قرار داديم تا بياد
خدا بيافتند و به شكر نعمت حق بپردازند و در مقابل نعمتهاي بزرگ خداوندي كه آنان
را با آن نعمتها متنعم ساخته است سپاسگزاري كنند پس بدانيد آن خدائي كه شما او را
ميپرستيد خدائي است كه متواضعانه و خاشعانه در مقابل اراده و فرمان حضرت دوست
تسليم شده و سر تسليم فرود مياورند مژده و بشارت باد.

اينها نمونه­اي از آيات
خدا است كه بوضوح ميتوان از آنها اهداف عاليه حجّ را بدست آورد و بفلسفه آنها دست
يافت در اين آيات علاوه بر اينكه روي خلوص و بي­شائبه بودن و توحيد ناب و خالص
تكيه شده است و اين خلوص بعنوان روح و جان حاكم و مدبّر در تمام مراسم و مناسك حج
ديده شده است بمسائل زياد ديگري نيز پرداخته شده است از جمله «ليشهدوا منافع لهم»
از همه اطراف و اكناف عالم بايد گرد آيند و دور اين محور- بيت عتيق- جمع شوند و
منافع فراوان مادّي ومعنوي را كه براي آنان است و در متن و ذات چنين مراسمي
خوابيده است بالعيان بيابند و مشاهده نمايند و از جمله «قياماً للناس» اينكه شرائط
براي قيام و حركت همگاني انسانها آماده شده و بسيج عمومي آغاز گردد و  انسانها در اين اقيانوس مواج بجوشند و بخروشند
و تا لقاء‌‌ خدا و حاكميت ارادۀ الله به تكاپوي رهائي بخششان ادامه دهند و از جمله
وحدتي حقيقي، در سايه ايمان بخدا و روز آخرت و رهبري راستين ابراهيم­ها و اسمعيل­ها
از همه انسانها با زبانهاي مختلف و فرهنگهاي گوناگون، بوجود آيد و زمينه تحقق امّت
واحده اسلامي فراهم گردد.

و از جمله در سايه همين
وحدت و بسيج عمومي از امكانات خدادادي بهره­برداري بعمل آمده و از اين نعمتهاي
بزرگ خداوندي خوب استفاده شده و ريشه­هاي فقر و نيازها را بخشكانند، و از جمله
مردم عادت كنند كه داراي فرهنگي عالي و ارزشي باشند و شعاير الهي را بزرگ شمارند و
از حدود الهي تعدي و تجاوز ننمايند و با ديد خدايي و بينش الهي به موضوعات و مسائل
بنگرند، و از جمله مردمي باشند منظّم و با انضباط و حسابگر به طوريكه لحظه­اي از
نظم و انضباط و محاسبه دقيق غفلت نكنند، و از جمله مردمي باشند داراي آگاهي و توان
كافي و متوجه موقعيتّها و ذاكر باسم الله اينها نمونه­اي از اهداف عالي و بلندي
است كه از تعليمات قرآن در مورد گوناگون بدست ميآيد و بدون ترديد با دقت و تأمّل
عميقانه در آيات قرآن مطالب و مفاهيم جديدتري را به ما خواهد آموخت. كدام عمل از
اعمال ارزشمند اسلام مانند حجّ بطور ملموس معني و مفهوم حاكميت الله و سير الي
الله و حلّ‌ شدن منيّتها و نفسانيتها و پيكار و ستيز با ارجاس و انجاس و آلودگيها
و پليديها و خودسازي­ها و وارستگيها و وحدت و يكپارچگي و هماهنگي و همدلي وتوجه
بخدا و ذكر الله و خدمت و ايثار را نشان ميدهد و در حقيقت حجّ مجموعه­اي از احكام
كلي و همگاني اسلام در اين قالب ميباشد.

حاشا و كلاً كه حجّ
اينگونه نباشد و تنها همان ظواهر و برنامه­هاي صوري و سطحي باشد و بهمين دليل وقتي
كه قرآن مقداري از مناسك حج را تبيين ميفرمايد اين مناسك را از شعاير الهي دانسته
و تعظيم شعاير الهي را وظيفه بزرگ شمرده و تعظيم شعاير الهي را علامت و نشانه
تقواي قلب و روشنائي معرّفي نموده است.

بعد ميفرمايد بشارت بر
مخبتين. كأنّه ميخواهد بگويد از جمله اهدافي كه از اعمال حج منظور است و مواظبت
بآن اعمال آن هدف را تأمين كرده و انسان را بآن نايل ميگرداند حالت بالا و والاي
روحي اخبات است كه قرآن براي اين حالت و صفت الهي حساب خاصّي باز كرده و بتفصيل
درباره آن و خصوصيات مخبتين بحث فرموده است: ميفرمايد ما براي هر ملت و امّتي
شريعت و شيوه­هاي مخصوصي مقررّ كرديم تا با انجام آنها متذكر اسم خدا گردند و در
ياد خدا باشند و در مقابل نعمتهاي الهي كه بآنان از گوشت حيوانات روزي داديم و
متنعّم ساختيم سپاس نمايند پس بدانيد که خداي شما خداي يگانه است و در مقابل فرمان
او تسليم گرديده و مطيع باشيد و بآنان كه بدرجه مخبتين رسيده و حالت اخبات پيدا
كرده­اند بشارت بدهيد و خصوصياتي كه اين گروه (مخبتين) دارند اين است كه وقتي كه
بياد خدا ميافتند دلهايشان هراسان شده و در مقابل مصائب و گرفتاريها صبور و متحمل
بوده و اقامه نماز مينمايند و از آنچه كه از امكانات و نعمتها در اختيارشان گذاشته­ايم
در راه خدا انفاق ميكنند[2].

و در حقيقت از اين آيات
بدست ميآيد كه در صورتيكه انسان مواظب خودش باشد و اعمال حج را بنحو احسن انجام
دهد و روح عبوديت و بندگي را در آنها مورد توجه قرار دهد و به ابعادِ مختلف حج
توجه بنمايد علاوه بر جهاتِ سياسي و اجتماعي و اقتصادي كه دارد و انسانها از اين
جهات از اعمال حج بهره­مند ميگردند داراي جهت ديگري نيز هست و آن جهت خودسازي است
و انسان در سايه اين اعمال خودش را ميسازد و بدرجه­اي از كمال و عرفان الهي ميرسد
و داراي مقام «اذا ذكر الله و جلت قلوبهم» ميشود.

مضافاً بر همۀ مسائل و
مطالب كه گذشت از آيات ديگر قرآن بوضوح بدست ميايد كه كعبه بعنوان محور وحدت و يكپارچگي
امت اسلامي منظور شده و با توجه به تغيير قبله و لزوم توجه همۀ مسلمانهاي عالم
بسوي يك نقطه و مركز، آنهم در هر روز و شب چندين بار و با آن خصوصيات و مراسم
دقيقاً فهميده ميشود كه مسئله پيش از آنكه جهت عبادي و فردي داشته باشد جهات سياسي
و موضعگيري و اجتماعي دارد و تنها قبله بودن كعبه و توجه بآن شرط صحت نماز نيست
ولو اينكه خود اين جهت هم خيلي مهم و داراي ارزش است و ليكن اهداف ديگري در كار
است و براي اين است كه جهت گيريها را مشخص نمايد و رنگهاي غيرالهي را باطل اعلام
كند و به همه حركتها و جهت گيريها رنگ خدائي بزند و از حركتهاي پراكنده و بي­جهت
جلوگيري بعمل آورد و شخص رسول اكرم(ص) بعنوان پيامبر و رهبر اسلام بايد اين حركت
را آغاز كند و اين جهت گيري را در تمام اعمال و حركاتش مشخص سازد و امت هم در
اعمال و حركاتش بايد از امام و رهبرشان تبعيّت كنند و اين مشخصه را داشته باشند.

اينكه آياتي كه بوضوح
اين مطالب را تعليم ميدهد! «سيقول السّفهاء من الناس ماوليّهم عن قبلتهم الّتي
كانوا عليها قل لله المشرق و المغرب يهدي من يشاء الي صراطٍ مستقيم»[3]
انسانهائي كه از رشد كافي برخوردار نيستند و آينده امور را نميدانند و عواقب امور
را خوب تحليل نمي­نمايند و جريانات و خطوط فكري و سياسي جامعه را بطور دقيق
نميدانند تحت تاثير القاءات و وساوس شياطين قرار ميگيرند، برهبر امّت اسلامي رسول
اكرم (ص) با زبان اعتراض اينطور برخورد ميكنند و ميگويند چه عواملي باعث شد آنان
از آن قبله ايكه داشتند و به بيت المقدس نماز ميخوانند منصرف گشتند و رو بجهت ديگر
و قبله ديگر بگرداندند؟ وضعي كه قبلاً جامعه داشت و كانه مسئله­اي نبود و وحدت
برقرار بود اينها آمدند با تغيير قبله در جامعه مشكل درست كردند اين سخنان آنها
است و بدون ترديد اين نوع سخنان را شياطين از زبان افراد ساده القاء ميكردند و
اذهان مردم را مشوّش ميكردند خطاب الهي به پيامبر اكرم(ص) رسيد و فرمود به آنان
بگو خيال نكنيد مسئله قبله و جهت خاص براي اين است كه براي خداي عالم جهت و وضع
خاصي تعيين شود نه چنين نيست خداي عالم محيط به همه عالم وجود است و همۀ مشرق و مغرب
از آن خداوند آنا را بصراط مستقيم هدايت مينمايد. يعني تعيين كعبه بعنوان قبله
اسلام و مسلمين بتوسط نبيّ اكرم (ص) طبق وحي آسماني از قبيل مسئله آفريني و كار
سياسي كردن و غوغا آفريني نميباشد بلكه از مصاديق بارز هدايت الهي و صراط مستقيم
است و از اين جهت است كه امّت اسلام بيك چنين نقطه مركزي و محور حركت نياز دارند
اگر غفلت كنند خسارتهاي جبران ناپذيري بجهان اسلام و مسلمين وارد خواهد شد و در
حقيقت اسلام و رهبري آن طبق فرمان الهي در صدد تحقّق بخشيدن امّت واحد اسلامي است
و نوع استخوان بندي احكام اسلام و مقررات آن هم همين را نشان ميدهد و يكي از لوازم
لاينفكّ اين نوع ايده و هدف مقدّس پيش بيني يك چنين مركزيتي است ولذا مشاهده مي­فرمائيد
قرآن به دنبالۀ طرح تعيين قبله جديد براي امّت اسلام اينطور دارد:

«و كذلك جعلناكم امّةً
وسطاً لتكونوا شهداء علي النّاس و يكون الرّسول عليكم شهيداً»[4] و
همچنين ما شما را امّتي وسط و معتدل و عاري از گرايشهاي افراطي و تفريطي و جامع
خصوصيات مثبت هر دو قرار داديم تا گواه بر اعمال مردم باشيد و رسول و رهبر هم شاهد
و گواه بر اعمال شما باشد. ملاحظه ميكنيد چطور زيبا حدّ وسط بودن امت اسلامي را به
تغيير قبله و محور بودن كعبه ارتباط داده و بيان ميدارد ما امّت اسلام را از تمام
جهات و از هر حيث مستقل و متكي بخود قرار داديم و در خط ميانه و عدل و وسط
انداختيم تا ملّت اسلام الگو و شاهد بر امّتهاي ديگر باشد و رهبري آن الگو و شاهد
بر امت اسلام و ضمناً ما از اول نخواستيم اين قبله دوم را مطرح نمائيم و ابتداء
اجازه داديم در همان وضع سابق بمانيد و رو به بيت المقدس بايستيد و بعد از مدّتي
دستور تغيير آن را صادر كرديم براي اين بود كه در اين ميان افراد خوب شناخته گردند
و كساني كه روح عبوديت و بندگي دارند از كساني كه متمرّدند و روح عصيان و تجرّي
دارند شناسائي و در مقام عمل اين دو جريان از هم تفكيك گردند تا معلوم گردد چه
كساني بنده خوب هستند و چه كساني عاصي و متمرّدند.

«و ما جعلنا القبلة
الّتي كنت عليها الّا لنعلم من يتّبع الرّسول ممّن ينقلب علي عقبيه و ان كانت
لكبيرةً الّا علي الّذين هدي الله و ما كان الله ليضيع ايمانكم إنّ الله لرؤفٌ
رحيم»[5] اينكه
ما از ابتداء بيت المقدس را قبله شناختيم و اجازه داديم مسلمانها عباداتشان را رو
بآن طرف انجام دهند و اين معني را امضاء كرديم مانند تمام تشريعها و مقرّرات ديگر
اسلام بخاطر مصالحي بوده كه نتايج آن بخود مسلمين عايد ميگردد و عمدتاً براي تربيت
و تكامل انسان ميباشد و براي آزمايش مؤمنان و تميز انسانهاي مطيع از عاصيان و
متمرّدان ميباشد و ما اين قبله را امضاء نموديم براي اينكه پيروان راستين مقام
رهبري و رسالت در مقام عمل بواطن خودشان را نشان داده و چهره كريه مخالفان و
معاندان بر ملأ گردد و اعمالي كه قبلاً طبقه قبله سابق انجام شده و هنوز ناسخي
براي آن نيامده است چون از مصاديق اطاعت خداوند بوده است درست است و نيازي به
تجديد نظر نميباشد.[6]

و رسول اكرم (ص) در عين
حالي كه در انتظار عنايت الهي و نزول وحي و تعيين قبله مخصوص بود با اين همه تسليم
محض فرمان الهي و وحي بوده و ذرّه­اي نميخواست و نميخواست از وحي و فرمان الهي
سرپيچي نمايد و لذا رو به بيت المقدس نماز بجا مياورد و عباداتش را انجام ميداد
چون عبوديت معنائي غير از اين ندارد و انسان عبد در تمام لحظات منتظر فرمان مولايش
حضرت حق است و تمام حركات و سكناتش بسوي يك جهت متوجه است و آن خدا است و او اگر
فرمان داد كه مدّتي بايد بطرف بيت المقدس بايستي و متوجه اين سمت باشي لبيك ميگويد
و اگر دستور داد و بسمت ديگر و جهت ديگر بايست و متوجه باش باز لبيك گويان است و
از مولايش ميخواهد او سمت و جهت عبدش را معين نمايد و هر چه صلاح اسلام و مسلمين
است براي او پيش بياورد.

قرآن اين حالت را
اينگونه ترسيم مينمايد: «قد نري تقلّب وجهك في السّماء فلنولنيّك قبلةً ترضيها
فولّ وجهك شرط المسجد الحرام و حيث ما كنتم فولّوا وجوهكم شرط و إنّ الّذين اوتوا
الكتاب ليعلمون إنّه الحق من رّبهم و ما الله بغافلٍ عمّا يعلمون»[7]
گرديدن روي تو را در آسمان مي­بينيم و درخواست ملتمسانه شما را ميشنويم پس هر آينه
قبله­اي را براي شما كه مايه رضايت و خوشنودي است معين خواهيم كرد پس از آن رويت
را بسمت و جانب مسجد حرام برگردان و بمسلمين نيز دستور بده هر جاي عالم باشند رو
به جانب كعبه برگردانند و آنان كه از اهل كتابند و با كتب آسماني قبل از قرآن
سروكار دارند ميدانند كه تو حق هستي و قبله بودن مسجد الحرام و كعبه نيز حق است و
خداي جهانيان از آنچه كه آنان ميكنند و انجام ميدهند غافل و بي­اطلاع نميباشد.

از سياق بوضوح بدست
ميايد كه نبيّ اكرم اسلام(ص) درعين اينكه هيچگونه ناراضي و ناراحت از وضع موجود و
از قبله بودن بيت المقدس نبود وليكن از ناحيه اهل كتاب مخصوصاً يهود مورد اذيّت و
آزار قرار ميگرفت و آنها بمسلمانها تفاخر ميكردند و سرزنششان ميكردند و نوعي براي
خودشان برتري و علوّ قايل بودند و اين حالت براي رهبري اسلام و رسول اكرم(ص) گران
بود و قابل تحمّل نبود و پيامبر اسلام(ص) غمگين شد و در انتظار وحي آسمان نشست و
منتظر فرمان حق بود، اگر دستور ميرسيد در همان وضع سابق بماند و قبله بودن بيت
المقدس تثبيت گردد حجّت براي رسول خدا(ص) تمام ميشد و از اول راضي بود  وراضي تر هم ميشد و وقتي كه اين آيات نازل شد و
قبله جديد معرفي گرديد و كعبه بعنوان قبله مسلمين شناخته شد حجت تمام گشت و ريشه­هاي
تفاخر و برتري طلبي و سرزنش يهوديان نيز پايان يافت و تكليف رهبر اسلام و امّت
مسلمان هم روشن شد.

داستان بعثت رسول خدا(ص)
و كيفيت آن از نظر روايات اهل سنت

حجة الاسلام وا لمسلمين
رسولي محلاتي

و اگر اين روايت- و هر
روايتي كه در صحيح بخاري آمده صحيح است پس چرا قاضي عياض كه از بزرگان اهل سنت است
در داستان وحي گفته:

«لا يصحّ أن يتصوّر
الشيطان في صورة الملك و يلبس عليه الامر لا في اول الرسالة و لا بعدها، و
الاعتماد في ذلك علي دليل المعجزة بل لايشكّ النبيّ انّ مايأتيه من الله هو الملك
و رسوله الحقيقي، اما بعلم ضروريّ يخلقه الله له، أو ببرهان جليّ يظهره الله لديه
لتتم كلمة ربّك صدقاً و عدلاً لا مبدّل لكلمات الله»[1]

يعني صحيح نيست كه شيطان
در صورت فرشته براي او متصور شود و امر را به او مشتبه سازد نه در آغاز رسالت و نه
بعد از آن اعتماد در اينجا بر معجزه است، بلكه پيامبر شك نمي­كند كه آنچه از جانب
خداوند بر او نازل گشته فرشته و رسول حقيقي است يا بعلمي ضروري كه خدا در او
آفريده يا برهاني آشكار و جلي كه خدا بر او آشكار كند تا كلمه خود را بر او تمام
سازد… كه تغيير دهنده­اي بر كلمات خدا نيست!

و پيش از اين نيز از
قاضي عياض گفتاري در اينباره نقل كرديم!

و آيا امثال قاضي عياض
اين روايت را ديده و اين سخن را گفته­اند…

و نظينر همين عقيده و
گفتار را مرحوم علامۀ طبرسي (ره) در مجمع البيان بدنبال حديثي كه از دانشمندان اهل
سنت روايت كرده و ذكر اضطراب و نگراني رسول خدا(ص) بدنبال نزول وحي بر آنحضرت در
آن آمده، فرموده است كه ما متن حديث و گفتار آن دانشمند بزرگ را براي مزيد اطلاع
خوانندگان محترم ذيلاً نقل مي­كنيم:

ايشان در ذيل تفسير آيه:

«يا ايها المدثر» چنين
گويد:

«قال الأوزاعيّ: سمعت
يحيي بن أبي كثير يقول: سألت أبا سلمة أيّ القرآن ا‍ُنزل من قبل قال: «يا أيّها
المدّثّر» فقلت: أو «اقرء باسم ربّك»؟ فقال: سألت جابربن عبدالله أيّ القرآن:
اُنزل قبل؟ قال” «يا أيّها المدّثّر» فقلت: أو «اقرء»؟ قال جابر: اُحدّثكم ما
حدّثنا رسول الله (ص)، قال: جاورت بحراء شهراً، فلمّا قضيت جواري نزلت فاستبطنت
الوادي فنوديت، فنظرت أمامي و خلفي و عن يميني و عن شمالي فلم أرأحداً، ثمّ نوديت
فرفعت رأسي فإذا هو علي العرش في الهواء، يعني جبرئيل (ع)، فقلت: دثّروني دثّروني
فصبّوا عليّ ماءً، فأنزل الله عزّوجلّ: «يا أيها المدّثّر» و في رواية: فخشيت منه
فرقاً حتّي هويت ألي الأرض، فجئت إلي أهلي فقلت: زمّلوني، فنزل: «يا ايها المدّثر*
قم فأنذر» أي ليس بك ما تخافه من الشيطان، إنّما أنت نبيّ فأنذر الناس و ادوعهم
إلي التوحيد»

و سپس در ردّ اين گفتار
نابجا فرموده:

«و في هذا ما فيه،‌لأنّ
الله تعالي لايوحي إلي رسوله إلاّ بالبراهين النيّرة والآيات البيّنة الدلّة علي
أنّ ما يوحي إليه إنّما هومن الله تعالي، فلا يحتاج إلي شيءٍ يُفرَّع و لا يَفزّع
ولا يفرق»[2]

يعني و اشكال اين حديث
روشن است،‌ زيرا خداي تعالي به پيامبر خود وحي نمي­كند مگر با برهانهاي روشن و
آيات آشكاري كه دلالت دارد بر اينكه آنچه بر او وحي شده از جانب خداي تعالي است،
پس نيازي به چيز ديگر نيست و چنان نيست كه كسي او را بترساند و مضطرب سازد و نگران
شود و بترسد!

باري بهتر آن است كه سخن
را درهم پيچيم و تحقيق و بررسي بيشتر را در باب نقد جملات اين حديث بعهدۀ خوانندۀ
محترم بگذاريم، ولي اين نكته را نمي­توانيم ناگفته بگذاريم كه راسيت جاي بسيار
تأسف است كه دربارۀ مهمترين مسئلۀ اعتقادي ما يعني مسئله وحي و نبوت كه سرآغاز همۀ
مسائل ديگر است بايد امثال اينگونه روايات در كتابهائي همچون صحيح بخاري و مسلم كه
نزد بسياري از مسلمانان تا بدان درجه اعتبار دارند كه نووي درباره­شان گويد:

«و هما أصحّ الكتب بعد
القرآن»[3]

و اين دو كتاب پس از
قرآن كريم صحيحترين كتابها است. و بر طبق همين رويات مقام والا و عظيم رسول خدا(ص)
را تا بدان حدّ پائين آورده كه در هنگام دريافت وحي الهي و انجام رسالت تاريخي و
جهاني خود اينگونه دچار ترديد و دودلي بشود؟ و براي رفع ترديد خود ناچار به خديجة
و ورقة بن نوفل و ديگران متوسل شود، و در اثر «فترت» وحي و انقطاع موقت آن به آن
اندازه دچار هيجان و اضطراب شود كه چندين بار تصميم به انتحار و خودكشي بگيرد و…
و…

و با اين روايات صحيحة و
معتبرۀ خود! بهترين بهانه و دستاويز را بدست دشمنان اسلام بدهند كه آغاز وحي رسول
خدا(ص) را با تاييد امثال ورقة بن نوفل كه بگفتۀ آنها- و امثال همين روايات- سالها
بدين نصرانيت درآمده و در اين آئين علوم زيادي را كسب كرده بود، توأم كنند…

و حالت شك و ترديد را در
آنچه بر رسول خدا نازل ميشد وارد سازند!

و مقام رسول خدا(ص) را
تا سر حدّ يك انساني چناني با آن حالات و اعمال تنزّل دهند! و امثال اين سخنان!

تحليلي دربارۀ اين
روايات:

در اينجا ما به يك جمع
بندي رسيده­ايم كه براي ما احتمالاتي را بوجود آورده و نقل آن خالي از فايده نيست
و شايد شما هم اين احتمالات را بعيد ندانسته و به پسنديد و آن اين است كه با توجه
به اينكه راوي اين حديث عروة بن زبير و اسماعيل بن ابي حكيم از آل زبير بودند
احتمالات زير بنظر ميرسد:

1-   
عبدالله بن زبير و زبيريان چند سالي در مكه و مدينه و قسمتي از خاك عراق
حكمراني داشتند و خود را بعنوان جانشينان پيغمبر اسلام و وارثان خلافت آن حضرت جا
زده بودند، در مقابل رقباي خود از بني هاشم و بني اميه و بني عباس براي خود فضيلت
تراشي مي­كردند و حديثهائي براي خانواده و فاميل خود جعل ميكردند تا خود را از
ديگران به اسلام و پيامبر بزرگوار اسلام نزديكتر از ديگران معرفي كنند…

و شاهد بر اين مطلب
ميتواند همان حديث جعلي قبلي باشد كه در مذمّت عباس و علي (ع) جعل كرده بود بدان خاطر
كه علويّان و بني عباس رقباي ايشان بودند.

2- زبير بن عوام
برادرزاده خديجه (س) است كه نسبشان به بني اسد بن عبد العزي ميرسد و عوام پدر او
برادر خديجه بوده و ورقة بن نوفل هم پسر عموي خديجه كه همگي از همان تيره بني اسد
بن عبدالعزي است،‌ و اين خبرسازان حرفه­اي براي اينكه فضيلتي براي حضرت خديجه (س)
و ورقة بن نوفل بتراشند اين سخنان را به ايشان نسبت داده تا آنها را در تحكيم اساس
اسلام سهيم سازند، اگر چه در اين ميان مقام والاي رسول خدا(ص) نيز مخدوش گردد و
شايد ندانسته و بي­توجه به اينطرف قضيه يعني خدشه­دار شدن مقام رسول خدا(ص) نيز
اينكار را كرده­اند و تعمّدي در اينكار نداشته­اند…

3- در مورد عايشه نيز
همانگونه كه قبلاً گفته شد خاله عروة بن زبير بوده و عروة بن زبير همانگونه كه
شنيديد احدي را از او داناتر بعلم فقه و طب و شعر نمي­دانسته و از اين رو شايد
عايشه درباره ماجراي وحي اظهار نظري كرده و عروه روي همان عقيده­اي كه به وي داشته
آنرا بعنوان يك روايت مسلمي از او نقل كرده تا ضمناً يكي از بهترين حديثهائي را كه
خاله­اش شنيده در اين باب اظهار كرده باشد…و روي اين جهات احتمال جعل در اين
روايات بعيد نيست و انگيزه آن نيز همين­ها بوده كه خوانديد، و الله العالم.

و در پايان لازم است
نظري هم به روايات شيعه در باب وحي بيندازيم و به بينيم آنها داستان وحي و آغاز
نبوت رسول خدا (ص) را چگونه روايت كرده­اند.

از آنجمله از
أميرالمؤمنين (ع) در نهج البلاغه نقل شده كه دربارۀ داستان وحي و آغاز آن در
روزهاي نخست بعثث فرموده:

ولم يجمع بيت واحد يومئذ
في الاسلام غير رسول الله (ص) خديجۀ و أنا ثالثهما، أري نور الوحي و الرسالة، و
أشمّ ريح النبوّة، و لقد سمعت رنّة الشيطان حين نزل الوحي عليه صلي الله عليه و
آله، فقلت: يا رسول الله ما هذه الرنّة؟ فقال: هذا الشيطان قد أيس من عبادته إنّك
تسمع ما أسمع،‌ و تري ما أري، إلاّ أنّك لست بنبيّ، و لكنّك وزير، و إنّك لعلي خير[4]

–        
و گرد نياورد خانه­اي احدي را آنروز در اسلام جز رسول خدا(ص) و خديجة  ومن نيز سومي آنها بودم كه نور وحي و رسالت را
ميديدم و بوي نبوت را استشمام ميكردم و بخوبي صداي نالۀ شيطان را شنيدم در
آنهنگامي كه وحي بر رسول خدا(ص) نازل شد و عرض كردم: اي رسول خدا اين ناله چيست؟
فرمود: اين شيطان است كه از پرستش خود نوميد گشته، تو هم ميشنوي آنچه را من مي­شنوم
و مي­بينيم آنچه را من مي­بينيم جز آنكه تو پيامبر نيستي ولي تو وزير وكمككاري و
تو برخير و خوبي هستي!

و همانگونه كه ملاحظه
ميكنيد اميرالمؤمنين (ع) در اين خطبه به وضوح و صراحت جريان را بگونه­اي ترسيم
فرموده و گزارش ميدهد كه گذشته از اينكه رسول خدا(ص) نور وحي را مشاهده ميفرمود و
صداي نالۀ شيطان را تشخيص ميداد، خود آنحضرت يعني علي (ع)- آن شاگرد ممتاز مكتب
آنحضرت- نيز صداي ناله شيطان را مي­شنيد آندورا با يكديگر اشتباه نميكرد…!

و اين هم روايت ديگري كه
مجلسي (ره) در كتاب بحارالانوار از امالي شيخ روايت كرده كه برخي از اصحاب امام
صادق (ع) جريان وحي را كه از آنحضرت مي­پرسد كه چگونه رسول خدا(ص) گاه مي‌فرمود:
اين جبرئيل است كه بمن چنين و چنان ميگويد، و گاه در حال وحي به حال بيهوشي و
اغماء ميافتاد؟

امام (ع) در پاسخ او
فرمود آن حالت رسول خدا(ص) و آن سنگيني كه احساس ميكرد در هنگامي بود كه خداي
تعالي بدون واسطۀ جبرئيل با آنحضرت سخن ميگفت، ولي هنگامي كه جبرئيل با آن بزرگوار
سخن ميگفت چنين حالتي بر آنحضرت عارض نمي­شد و خيلي عادي ميفرمود:

اين جبرئيل است!‌ و
جبرئيل چنين گفت:

و اين هم متن حديث شريف
كه خلاصۀ ترجمه­اش را شنيديد.

الحسين بن إبراهيم
القزوينيّ، عن محمّد بن وهبان، عن أحمد بن إبراهيم بن أحمد، عن الحسن بن عليّ
الزعفرانّي،‌عن البرقّي، عن أبيه، عن ابن أبي عمير، عن هشام بن سالم، عن أبي
عبدالله (ع) قال: قال بعض أصحابنا: أصلحك الله أكان رسول الله (ص)يقول: قال
جبرئيل، و هذا جبرئيل يأمرني، ثمّ يكون في حال أخري يغمي عليه؟ قال: فقال
أبوعبدالله (ع): إنّه إذا كان الوحي من الله إليه ليس بينهما جبرئيل أصابه ذلك
لثقل الوحي من الله، و إذا كان بينهما جبرئيل لم يصبه ذلك فقال: قال لي جبرئيل، و
هذا جبرئيل.[5]

و بلكه در پاره­اي از
روايات آمده است كه جبرئيل هيچگاه بدون اجازۀ قبلي نزد رسول خدا(ص) نمي­آمد، و هر
گاه نيز كه اجازه ميگرفت هنگام ورود با كمال ادب و مانند بنده­اي در حضور آنحضرت
جلوس ميكرد، كه اين هم متن آن حديث ديگر كه شيخ صدوق(ره) در كتاب علل از امام صادق
(ع) روايت كرده:

عن أبي عبدالله (ع) قال:
كان جبرئيل إذا أتي النبيّ صلي الله عليه و آله قعد بين يديه قعدة العبد، و كان
لايدخل حتّي يستأذنه.[6]

اكنون بنگريد «تفاوت ره
از كجا است تا بكجا» و چه اندازه فرق است ميان روايات اهل سنت و روايات شيعه در
معرّفي جبرئيل و رسول خدا(ص) و داستان وحي و ورود فرشتۀ وحي بر رسول خدا(ص)؟ و خود
قضاوت كنيد!

و اين نيز حديث ديگري در
اين باره كه عياشي در تفسير خود آنرا از زراره از امام صادق (ع) روايت كرده است.

«عن زرارة قال: قلت لأبي
عبدالله (ع): كيف لم يخف رسول الله (ص)فيما يأتيه من قبل الله أن يكون ذلك ممّا
ينزغ به الشيطان؟ قال: فقال: إنّ الله إتّخذ عبداً رسولاً أنزل عليه السكينة
والوقار، فكان يأتيه من قبل الله عزّوجلّ مثل الّذي يراه بعينه».[7]

زارة گويد: به امام صادق
(ع) عرض كردم: چگونه رسول خدا(ص) در آنچه بر او از سوي خدا نازل مي­گشت ترس آنرا
نداشت كه از وساوس شيطان باشد؟ امام (ع) فرمود: براستي كه خدا هر گاه بنده­اي را
به رسالت انتخاب مي­كند آرامش و وقار خود را بر او فرو مي­فرستد، بدانگونه كه هر
چه از جانب خداي عزوجل بر او نازل گردد همانند چيزي است كه به چشم خود مي­بيند…

در اين حديث اين مطلب كه
رسول خدا(ص) در مورد وحي الهي هيچگونه شك و ترديدي بخود راه نميدهد مسلّم فرض شده
و علّت آنرا زارة مي­پرسد؟

و اين هم روايتي دربارۀ
ماجراي بعثت رسول خدا(ص) كه چون راوي و سندي ندارد چندان معتبر نيست ولي ناقل آن
مرحوم ابن شهر آشوب است كه در مناقب آنرا روايت كرده كه ميگويد:

و روي أنّه نزل جبرئيل
علي جياد أصفر و النبيّ (ص) بين عليّ (ع) و جعفر، فجلس جبرئيل عند رأسه، و ميكائيل
عند رجله، و لم ينبّهاه إعظاماً له، فقال ميكائيل: إلي أيّهم بعثت؟ قال: إلي
الأوسط، فلّما انتبه أدّي إليه جبرئيل الرسالة عن الله تعالي، فلمّا انتبه أدّي
إليه جبرئيل الرسالة عن الله تعالي، فلمّا نهض جبرئيل ليقوم أخذ رسول الله (ص)
بثوبه ثمّ قال: ما اسمك؟ قال: جبرئيل، ثمّ نهض النبيّ (ص)ليلحق بقومه فما مرّ
بشجرة ولا مدرة إلّاّ سلَمت عليه و هنّأته، ثمّ كان جبرئيل يأتيه ولا يدنو منه
إلاّ بعد أن يستأذن عليه، فأتاه يوماً و هو بأعلي مكّة فغمز بعقبه بنا حية الوادي
فانفجر عين فتوضّأ جبرئيل، و تطهّر الرسول، ثمّ صلّي الظهر و هي أوّل صلاة فرضها
الله عزّوجلّ؛ و صلّي أميرالمؤمنين (ع) مع النبيّ (ص)، و رجع رسول الله (ص) من
يومه إلي خديجة فأخبرها،‌ فتوضّأت وصلّت صلاة العصر من ذلك اليوم[8]

– و روايت شده كه جبرئيل
بر اسبي زرد رنگ (و يا در مكاني بنام جياد) بر آن حضرت نازل گشت و رسول خدا (ص)
ميان علي (ع) و جعفر خفته بود، پس جبرئيل در كنار سر آنحضرت نشست و ميكائيل در
كنار پاي او بخاطر عظمت و بزرگي آنحضرت وي را بيدار نكردند، ميكائيل گفت: بسوي
كداميك از اينان مبعوث گشته­اي؟ گفت: به اين كه در وسط خفته! و چون رسول خدا (ص)
از خواب بيدار شد جبرئيل رسالت خداي تعالي را به آنحضرت ابلاغ كرد، و چون جبرئيل
خواست كه برخيزد رسول خدا(ص) جامه­اش را گرفت و بدون گفت: نام تو چيست؟ گفت:
جبرئيل، آنگاه رسول خدا برخاست تا به قوم خود ملحق شود كه به هيچ درخت و سنگي نمي­گذشت
جز آنكه بر او سلام كرده و مژده­اش ميدادند. و پس از آن جبرئيل نزد او ميامد ولي
به آنحضرت نزديك نمي­شد تا از وي اذان بگيرد پس روزي در حالي كه رسول خدا(ص) در
بالاي مكه بود به نزد وي آمد و در گوشه­اي از آن وادي جائي از زمين را فشار داد و
چشمه­اي پديدار شد تو جبرئيل وضوء گرفت و رسول خدا(ص) نيز تطهير كرد آنگاه نماز
ظهر را خواند، و آن نخستين نمازي بود كه خداي عزوجل فرض كرد، و اميرالمؤمنين (ع)
نيز با آنحضرت نماز خواند، و رسول خدا(ص) در همان روز به نزد خديجه بازگشت و جريان
را به او خبر داد و او نيز وضوء ساخته و نماز عصر را در همان روز خواند…

و از روايت ابن ابي
الحديد در شرح نهج البلاغه كه در داستان مجاورت رسول خدا(ص) در غار «حراء» ميگويد:

«… حتي جاءت السنة
الّتي اكرمه الله فيها بالرسالة فجاور في حراء شهر رمضان و معه اهله: خديجة و علي
بن ابيطالب و خادم لهم، فجاءه جبرئيل بالرسالة…»[9]

معلوم ميشود كه علي (ع)
و خديجه نيز در ماجراي نزول وحي و بعثت و در غار حراء همراه رسول خدا (ص) بوده­اند…

ولي سند حديث و مصدر
آنرا متاسفانه نقل نكرده، و همين قدر در آغاز آن گفته: «و قد ورد في الكتب
الصحاح».

عنصر مبارزه در زندگي
امامان

حالا امام سجاد بايد چه
كار كند؟

امام اگر بخواهد آن هدف
را تعقيب كند سه مسئوليت بر دوش خود حس مي­كند:

اولاً- بايد معارف دين
را به مردم زمان خودش تعليم بدهد، ما اگر بخواهيم يك حكومت اسلامي بوجود بياوريم
امكان ندارد بدون اينكه مردم را با معارف ديني آشنا كرده باشيم بتوانيم اميد
آنچنان حكومتي را داشته باشيم. بنابراين اول كار اين است كه معارف ديني به مردم
تعليم داده بشود.

كارم دوم- اين است كه
بخصوص مسئله امامت كه مسئلۀ مهجوري شده و كلاً از ذهنها دور شده و بايد معنا شده،
براي مردم تشريح و در ذهن­هاي مردم بازسازي بشود، امامت يعني چه؟ كي بايد امام
باشد؟ امام چه شرايطي دارد؟ چون بالاخره جامعه امام داشت و آن عبدالملك بود. مردم
او را امام مي­دانستند. پيشواي جامعه بود. بعداً در بحث «امام» عرض خواهم كرد كه
آن برداشتي كه ما در طول اين چند قرن اخير از معناي امام داشتيم بكلي متفاوت است
با آن معنايي كه براي امام در صدر اسلام وجود داشته است. در آن زمان هم موافقين و
هم مخالفين ائمه (ع)،‌ امام را به همان معنائي مي­دانستند كه ما امروز در جمهوري
اسلامي مي­دانيم و ميگوئيم: امام امت، رهبر ملت، يعني حاكم دين و دنيا. برداشت ما
در طول اين دو سه قرن اخير از امام چيز ديگري بود، برداشت ما اين بود كه جامعه يك
نفري دارد كه او از مردم ماليات مي­گيرد مردم را به جنگ مي­برد، مردم را به صلح مي­خواند،‌
امور مردم را اداره مي­كند، ادارات دولتي را درست مي­كند، دولت تشكيل ميدهد، قبض و
بسط مي­كند، او اسمش حاكم است، يك نفر ديگر هم آن طرف هست كه دين مردم را درست مي­كند
اعتقاد مردم را درست مي­كند. قرائت و نماز مردم را درست مي­كند و كارهائي ديگر از
اين قبيل (هر چه همتش باشد) آنهم اسمش عالم است!!

امام هم در دوران خودش
به مثابۀ عالِم در قرون بعد است خليفه كار خودش را مي­كرد او هم دين مردم را درست
مي­كرد يا اخلاق مردم را درست مي­كرد.

در طول قرنهاي اخير
برداشت ما از امام اين بوده است،‌ در حاليكه در صدر اسلام برداشت همه از امام غير
اين است. امام يعني پيشواي جامعه، پيشواي دين و دنيا، بني اميه چنين منصبي را ادعا
داشتند. بني العباس هم همين ادعا را داشتند. همان مخمورهاي غرق شده در لهو و لعب
دنيا همه همين ادعا را داشتند، آنها هم خودشان را امام مي­دانستند كه اگر
انشاءا… برسيم و وقت بشود در اين زمينه صحبت خواهيم كرد. پس بهرحال جامعه امام
داشت. امامش عبدالملك بود. امام سجاد بايد براي مردم، معناي امامت را‌، جهت امامت
را، شرائط امامت را، آن چيزهائيكه امام ناگزير از آنها است و آن چيزهائيكه اگر
نباشد، كسي نمي­تواند امام باشد؛ اينها را بايد براي مردم تشريح بكند.

و بالأخره كار سوم اينكه
بگويد من امامم، يعني آن كسي كه بايد در آنجا قرار بگيرد من هستم. اين سه كاري است
كه امام سجاد(ع) بايد مي­كرد. بيشترين تلاش را امام بر روي آن كار اول گذاشته است.
چون همانطوريكه گفتيم زمينه زمينه­اي بود كه نوبت به مسئلۀ «من امامم» نمي­رسيد.
بايد دين مردم درست مي­شد، بايد اخلاق مردم درست مي­شد، بايد مردم از اين غرقاب
فساد بيرون مي­آمدند، بايد جهت گيري معنوي، كه لب اللباب دين و روح اصلي دين است،‌
دوباره در جامعه احياء مي­شد. لذا شما مي­بينيد اكثر زندگي امام سجاد(ع) و كلمات
آن حضرت در زهد است، همه­اش زهد. حتي در شروع يك سخنِ مربوط به هدفهاي سياسي نيز
ميفرمايد: ان علامة الزاهدين في الدنيا الراغبين عنها في الآخره… و يا در يكي از
كلام­هاي كوتاه خود دنيا را رنگ و لعاب مادّي آن را كه براي همه جاذبه داشت اينطور
توصيف مي­كند:

«اولا حرٌ يدع هذه
اللماظة لاهلها فليس الانفسكم ثمن الا الجنة الا فلا تبيعوها بغيرها».

كلمات امام سجاد(ع)
بيشترينش زهد است، بيشترينش معارف است، اما معارف را در لباس دعا بيان مي­كند. چون
همانطوريكه گفتيم اختناق در آن دوران و نامساعد بودن وضع، اجازه نمي­داد كه امام
سجاد(ع) با آن مردم بي­پرده و صريح حرف بزند، نه فقط دستگاهها نمي­گذاشتند، كه
مردم هم نمي­خواستند، اصلاً آن جامعه، جامعه­ي نالايق و تباه شده و ضايعي بود كه
بايد بازسازي ميشد. 34 و 35 سال، از سال 61 تا 95 زندگي امام سجاد اينطوري گذشت
البته هر چه مي­گذشته وضع بهتر مي­شده است لذا در همان حديث «ارتد النّاس بعد
الحسين» امام صادق(ع) سپس ميفرمايد: ثم انَّ الناس لحقوا و كثروا. بعداً مردم ملحق
شدند. و ما مي­بينيم كه همينطور است و دوران امام باقر(ع) كه مي­رسد (بعداً عرض
خواهم كرد) وضع فرق كرده است. اين بخاطر زحمات 35 ساله امام سجاد است.

توجّه به كادرسازي

در كلمات امام سجاد(ع)
توجه به كادرسازي هم هست در كتاب شريف تحف العقول چند فقره كلام طويل از امام
سجاد(ع) نقل شده. من متأسفانه وقت نكردم نگاه كنم به كتابهاي ديگر و اگر نمونه­هاي
ديگري از اين كلمات از امام سجاد(ع) هست پيدا كنم، و گمان هم نمي­كنم كه باشد يا
زياد باشد. كلمات كوتاه چرا. اما كلمات بلند مثل آن دو سه تا حديث مفصلي كه از آن
حضرت در تحف العقول نقل شده فكر نمي­كنم باشد. لحن اين احاديث و نحوۀ خطاب آنها
نشان دهندۀ كاري است كه امام سجاد مي­كرد يكي از آن سه حديث معلوم است كه خطاب به
عامه مردم است،‌ با «ايها الناس» شروع مي­شود، در اين خطاب تذكر به معارف اسلامي
است حضرت در اين حديث مفصل مي­فرمايد كه وقتي انسان را در قبر مي­گذارند از ربّ او
سئوال مي­كنند، از امام او سئوال مي­كنند، اين يك لحن ملايم و رقيقي است كه بدرد
عامه مردمي كه در حيطه تبليغات امام سجاد(ع) قرار داشتند ميخورد، اما حديث ديگري
هست كه طور ديگري شروع مي­شود و مضمون آن هم نشان مي­دهد كه مربوط بخواص است.
اينطور شروع مي‌شود: كفانا الله و اياكم كيد الظالمين و بغي الحاسدين و بطش
الجبارين لايفتنكم الطواغيت. اين لحن مربوط به عامه مردم نيست. مشخص است كه مربوط
به عدۀ خاصّي است.

نوع سومي كه هست كه از
برخي مطالب آن برمي­آيد كه مربوط به جمع محدودتر و اشخاص زبده تري است. شايد مخاطب
آن همان جمعي از اصحاب باشند كه اصرار امامت و تلاش هدفدار امام را ميدانسته و در
سلك محرمان راز قرار داشته­اند. در آنجا خطاب به ياران چنين شروع مي­شود: «ان
علامة‌‌ الزاهدين في الدنيا الراغبين في الآخرة تركهم كلّ خيطٍ و خليلٍ و رفضهم
كلّ صاحبٍ‌لايريد مايريدون».

مي­شود حدس زد كه امام
در طول اين مدت يا در دوره­هاي مختلف يا با جمعهاي مختلف دو سه نوع بيان و تعليمات
داشته­اند. بعضي آنطورند و بعضي اينطور،‌در بعضي اشاره به دستگاه حاكم و طواغيت
زمان ميكند و در بعضي ديگر فقط به كليات و مسائل اسلامي اكتفا شده و لاغير.

اين زندگي امام سجاد (ع)
است كه در طول اين 35 سال آرام، آرام آن محيط تاريك و ظلماني را، آن مردم غافل و
بي خبر را از چنگ شهوات از يك طرف، و تسلط دستگاههاي جبار از يك طرف و كمند علماء
سوء وابسته به دستگاهها از يكطرف خلاص ميكند و نجات مي­دهد. و مجموعاً يك عده و يك
مجموعۀ مؤمن علاقمند و صالحي كه بتوانند قاعده­اي بشوند براي كارهاي آينده، به
وجود مي­آورد. البته جزئيات زندگي آن حضرت جاي بحث چند ساعته جداگانه­اي دارد كه
بنده ساعتهاي متمادي راجع به آن صحبت كرده­ام و اكنون بيش از اين در بحث كنوني ما
نمي­گنجد.

دوران امام باقر(ع)

سپس نوبت به امام
باقر(ع) مي­«خطيب بغدادي در ترجمۀ ابوعلي حسين بن علي كرابيسي آورده كه احمد بن
حنبل بواسطۀ «مسئله لفظ» از كرابيسي بد مي­گفته و به اسناد از ابوطيب ماوردي نقل
كرده كه مردي نزد كرابيسي رفته و به او گفته: درباره قرآن چه ميگوئي؟ پاسخ داد:
كلام خدا و غير مخلوق است»‌ باز آن مرد پرسيد كه: در باره تلفظ من به قرآن چه
عقيده داري؟ گفت: «تلفظ تو به قرآن مخلوق است» آن مرد اين سخن را براي احمد بن
حنبل بازگو كرده،‌ او گفت:« گفتۀ كرابيسي بدعت است!!

پس آن شخص به نزد
كرابيسي بازگشت و گفتۀ ابن حنبل را به وي نقل كرد،‌ كرابيسي گفت: «تلفظ تو به قرآن
غير مخلوق است» آن شخص باز به نزد ابن حنبل مراجمت كرده و اين گفته كرابيسي را هم
باو گفت. ابن حنبل گفت: «اين گفته نيز بدعت است!» چون آن شخص اين سخن ابن حنبل را
هم به كرابيسي بازگو كرد،‌ كرابيسي گفت: «ما را با اين كودك! چه بايد كرد؟ اگر
بگوئيم: اين الفاظ مخلوق است،‌ ميگويد: بدعت است، و اگر بگوئيم: نامخلوق است،‌ باز
هم ميگويد: بدعت است…» (ج سوم ص 764 و 765)

«ابن بطوطه» در صفحه 57
از جلد اول كتاب «رحله» خويش نقل مي­رسد: در زندگي امام باقر(ع) دنباله همان خط را
مشاهده ميكنيم، منتهي وضع بهتر شده است آنجا هم تكيۀ بيشتر بر تعليمات دين و معارف
اسلامي است. اما اولاً مردم، آن بي­اعتنائي و بي­مهري نسبت به خاندان پيغمبر را
ديگر ندارند. وقتي امام باقر(ع) وارد مسجد مدينه مي­شود، عده­اي مردم همواره گرد
او حلقه مي­زنند و از او استفاده مي­كنند. راوي مي­گويد امام باقر(ع) را در مسجد
مدينه ديدم «و حوله اهل خراسان و غيرهم» از بلاد دوردست از خراسان و جاهاي ديگر
عده­اي دور حضرت را گرفته بودند. اين نشان دهنده اين است كه تبليغات مثل امواجي در
سرتاسر جهان اسلام دارد گسترش پيدا مي­كند، و مردم نقاط دوردست دلشان به اهلبيت
دارد نزديك مي­شود، يا در يك روايت ديگر دارد: «احتوشه اهل خراسان» يعني در حاشيه
او نشسته و او را در ميان خود گرفته بودند و آن حضرت با آنها دربارۀ مسائل حلال و
حرام صحبت ميكرد. بزرگن علماءِ زمان پيش امام باقر(ع) درس مي­خوانند و استفاده مي­كنند
. شخصيت معروفي مثل عكرمه، شاگرد ابن عباس وقتي مي­آيد خدمت امام باقر(ع) تا از آن
حضرت حديث بشنود (شايد هم براي اينكه آنحضرت را امتحان بكند!) دست و بالش مي­لرزد
و در آغوش امام مي­افتد. بعد خودش تعجب مي­كند، مي­گويد: من بزرگاني مثل ابن عباس
را ديدم و از آنها حديث شنيدم، هرگز يا ابن رسول الله! اين حالتي كه در مقابل تو
برايم دست داد برايم پيش نيامده بود. و امام باقر(ع) در جوابش ببينيد چقدر صريح مي­گويند:
ويحك يا عبيد اهل الشام، انك بين يدي بيوت اذن الله ان ترفع و يذكر فيها اسمه- تو
در مقابل عظمت معنويت است كه اينجور بخودت ميلرزي اي بندۀ كوچك شاميان.

كسي مثل ابوحنيفه كه از
فقها و بزرگان زمان است، مي­آيد خدمت امام باقر(ع) و از آن حضرت معارف و احكام دين
را فرا مي­گيرد و بسياري از علماي ديگر جزو شاگردان امام باقر(ع) هستند، وصيت علمي
امام باقر(ع) در اكناف عالم مي­پيچد كه به باقرالعلوم معروف مي­شود.

پس ملاحظه مي­كنيد كه
وضع اجتماعي و وضع عاطفي مردم و احترامات آنها نسبت به ائمه(ع) در زمان امام
باقر(ع) چقدر فرق كرده است. به همين نسبت مي­بينيم كه حركت سياسي امام باقر(ع) هم
تندتر است،‌ يعني امام سجاد(ع) در مقابله با عبدالملك تندي و سخن درشت و سخني كه
بتوانند آن را قرينه­اي بر مخالفت فلان موضوع نامه مي­نوشت، حضرت هم جواب آنرا مي­دادند،
البته جواب پسر پيغمبر هميشه يك جواب محكم و متين و دندان شكن است ولي در آن تعرض
خصمانۀ صريح نيست. اما در مورد امام باقر(ع) آنچنان است كه هشام بن عبدالملك احساس
وحشت مي­كند و مي­بيند كه بايد آن حضرت را زير نظر قرار دهد و مي­خواهد آن حضرت را
به شام ببرد البته امام سجاد(ع) با ملاحظه بيشتري هميشه برخورد مي­كردند، امام در
مورد امام باقر(ع) لحن و كلام را تندتر مي­بينيم.

من چند روايت ديدم در
مذاكرات حضرت باقر(ع) با اصحابشان كه نشانه دعوت به حكومت و خلافت و امامت و حتي
نويد آينده در آنها مشاهده مي­شود. يك روايت، روايتي است كه در بحار به اين مضمون
نقل شده است:

منزل حضرت ابي جعفر پر
از جمعيت بود. پيرمردي آمد كه تكيه داده بود به عصائي و سلام كرد و اظهار محبت كرد
و نشست در كنار حضرت و گفت: فوالله اني لأحبكم و أحب من يحبكم فوالله ما احبكم
واحب من يحبكم لطمع في دنيا و انني لأبغض عدوكم و ابرء منه فوالله ما ابغضه و ابرء
منه لوترٍ‌ كانت بيني و بينه والله اني لأحل حلالكم و أحرّم حرامكم و انتظر امركم.
فهل ترجولي جعلني الله فداك؟ آيا اميد داري كه من ببينم روزگار پيروزي شما را چون
منتظر امر شما يعني منتظر فرا رسيدن دوران حكومت شما هستم؟ تعبير «امر»، و «هذا
الامر»، «وامركم»، به معناي حكومت است در تعبيرات اين دوره، چه تعبيرات بين ائمه و
اصحابشان و چه مخالفين آنان، مثلاً در كلام هارون به مأمون آمده است: والله
لوتنازعت معي في هذ الامر، نيز تعبير هذا الامر يعني خلافت و امامت پس «انتظر
امركم» يعني خلافت شما را انتظار ميبرم، حال سؤال مي­كند كه آيا اميد داريد كه من
به آن روز برسم و آن روز را ببينم؟ فقال ابوجعفر(ع): اليّ، اليّ حتّي اقعده علي
جنبه او را نزديك خود آوردند و نشاندند كنار خودشان، ثم قال: اينها الشيخ ان علي
بن الحسين(ع) اتاه رجل فسأله عن مثل الذي سئلتني عنه يعني عين اين سؤال از علي بن
الحسين(ع) هم شد، كه البته ما آن را در روايات امام سجاد پيدا نمي­كنيم. مي­شود
فهميده كه اگر امام سجاد(ع) در ميان جمع بزرگي اين قضيه را فرموده بودند، بگوش
ديگران و ماها هم مي­رسيد، آن چيزي را كه امام سجاد به گمان زياد سراً فرموده­اند
اينجا امام باقر علناً مي­گويند و آن اين است: «اِن تَمُت تردُ علي رسول اله و علي
علي و الحسن و الحسين و علي علي بن الحسين و يثلج قلبك و يبرد فؤادك و تقرّ عينك و
تستقبل الروح و الريحان مع الكرام الكاتبين و ان تعِش تري ما يقرّالله به عينك و
تكون معنا في السنام الاعلي» پس مأيوسش نمي­كند، مي­گويند: اگر بميري كه با پيغمبر
و اولياء خواهي بود، اگر هم بماني با خود ما خواهي بود.

چنين تعبيراتي در كلام
اما باقر(ع) هست كه حاكي از اميد دادن به شيعيان در مورد آينده است. در روايت
ديگري در كتاب كافي براي قيام، تعيين وقت شده و اين چيز عجيبي است:

عن ابي حمزة الثمالي
بسند عال «قال سمعت ابا جعفر(ع) يقول: يا ثابت، ان الله تبارك و تعالي قد وقّت هذا
الامر في السبعين فلما ان قتل الحسين(ع) اشتد غضب الله تعالي علي اهل الارض فاخّره
الي اربعين و مائه وحدثناكم و اذعتم الحديث فكشفتم قناع الستر و لم يجعل الله له
بعد ذلك وقتا عندنا. و يمحوالله ما يشاء و يثبت و عنده ام الكتاب»

يعني خداوند سال 70 را
براي تشكيل حكومت علوي مقدر فرموده بود. چون حسين(ع) كشته شد، خداوند بر مردم
خشمگين شد و آن را به سال 140 تاخير انداخت ما اين زمان را به شما گفتيم و شما آن
را افشا كرديد و پردۀ كتمان را از آن برداشتيد، لذا ديگر خداوند وقتي را براي آن به
ما نفرمود و خدا هر چه را اراده كند محويا اثبات ميكند و سرنوشت مكتوب نزد اوست.

ابوحمزه مي­گويد: فحدثت
بذلك ابا عبدالله(ع) فقال قد كان كذلك. سال 140 اواخر دوران زندگي امام صادق(ع)
است. اين همان چيزي است كه من قبل از اينكه اين حديث را ببينم از روال زندگي ائمه
استشمام ميكردم و بنظرم مي­رسيد كه دوران حكومتي كه امام سجاد(ع) آنطور برايش كار
مي­كند و امام باقر(ع) آنطور، قاعدتاً مي­افتد به زمان امام صادق(ع)، وفات امام
صادق(ع) سال 148 است، ‌و اين وعده براي سال 140 است. سال 140 همچنين بعد از سال
135 كه قبلا اهميت و مؤثر بودن آن را عرض كردم، يعني سال روي كار آمدن منصور، اگر
منصور روي كار نمي­آمد يا اگر حادثه بني عباس پيش نمي­آمد، گويا تقدير عادي الهي
اين بود كه در سال 140 بايد حكومت الهي و اسلامي سركار مي­آمد حالا اين بحث ديگري
است كه آيا اين كه اين آينده مورد انتظار و توقع خود ائمه (ع) هم بوده يا آنها
ميدانسته­اند كه قضاء الهي چيز ديگري است؟ اينرا فعلاً بحث ندارم و مي­تواند يكي
از فصول جداگانه اين بحث باشد. فعلاً صحبت من در وضع امام باقر(ع) است كه ايشان
تصريح مي­كنند كه تشكيل نظام الهي در سال 140 مقدر بود ما آن را به شما گفتيم و
شما افشا كرديد و خداي متعال آن را به تاخير انداخت دادن چنين اميدها و طرح چنين
وعده­ها خود دوران امام باقر(ع) است.

البته درباره زندگي امام
باقر هم ساعتهاي متمادي بحث بايد كرد تا تصويري از زندگي آن حضرت بدست بيايد. بنده
در آن مورد هم بحث­هاي طولاني كرده­ام. اجمالاً در زندگي آن حضرت، عنصر مبارزه
سياسي و اضحتر است،‌ منتهي نه مبارزه حاد مسلحانه. زيد بن علي برادر آن حضرت به
ايشان مراجعه ميكند، حضرت مي­فرمايند: قيام نكن و او نيز اطاعت مي­كند. اينكه ديده
مي­شود بعضي به جناب زيد اهانت مي­كنند به تصور اينكه ايشان حرف امام را كه گفته
بودند قيام نكن، اطاعت نكرده است،‌ تصور نادرست و غلطي است. امام باقر كه فرمودند
قيام نكن او اطاعت كرد و قيام نكرد، با امام صادق(ع) مشورت كرد امام نفرمودند قيام
نكن بلكه او را تشويق هم كردند، پس از شهادتش هم امام صادق آرزو كردند كه اي كاش
من جزء كساني بودم كه با زيد بودم. بنابراين جناب زيد به هيچ وجه نبايد مورد اين
بي­لطفي قرار بگيرد.

باري! امام باقر(ع) قيام
مسلحانه را قبول نكردند اما مبارزه سياسي در زندگي ايشان واضح است و آن را در سيره
آنحضرت مي­شود فهميد، در حاليكه در دوران امام سجاد(ع) احساس مبارزه صريح نمي­شد.

هنگاميكه دوران زندگي
اين بزرگوار به پايان مي­رسد، مي­بينيم كه آن حضرت حركت مبارزه­اي خود را با
ماجراي عزاداري در مِني ادامه ميدهد. وصيت ميكند كه ده سال در مِني براي ايشان
گريه كنند (تند بني النوادب بمني عشرسنين) اين ادامه همان مبارزه است. گريه بر
امام باقر آنهم در مِني، به چه منظور است؟ در زندگي ائمه عليهم السلام آن جائيكه
بر گريه تحريص شده ماجراي امام حسين(ع) است كه روايات متقن مسلم قطعي در آن باره
داريم. جاي ديگر بنده يادم نمي­آيد مگر در مورد حضرت رضا(ع) آنهم در هنگام حركتشان،
كه خاندان خود را جمع كردند تا برايشان گريه كنند كه يك حركت كاملاً سياسي و جهت
دار و معني داري بود و مربوط به پيش از رحلت امام است. فقط در مورد امام باقر(ع)
امر به گريه  پس از شهادت است كه وصيت مي­كنند
و 800 درهم از مال خودشان را مي­گذارند كه اين كار را در مني بكنند، مني با عرفات
فرق دارد، با مشعر فرق دارد، با خود مكه فرق دارد.

در مكه مردم متفرقند و
هر كس مشغول كار خود است، عرفات يك صبح تا عصر بيشتر نيست، صبح كه مي­آيند خسته­اند
عصر با عجله مي­روند كه به كارشان برسند، مشعر چند ساعتي در شب است، گذرگاهي است
در راه مني، اما مني سه شب متوالي است، كساني كه در اين سه شبانه روز، روزها
خودشان را به مكه برسانند و شب برگردند، كم هستند، غالباً آنجا مي­مانند، بخصوص در
آن زمان و با وسائل آن روز در حقيقت هزاران نفر كه از اكناف عالم اسلام آمده­اند
سه شبانه روز يكجا جمع­اند. هر كسي به سهولت درك مي­كند كه اينجا جاي مناسبي براي
تبليغات است،‌ هر پيامي كه بايد به سراسر دنياي اسلام برسد خوبست آنجا مطرح شود،
مخصوصاً با وضع آنروز كه راديو، تلويزيون، روزنامه و وسائل ارتباط جمعي وجود
نداشته است. وقتي عده­اي بر يكي از اولاد پيغمبر گريه مي­كنند. قاعدتاً همه سؤال
خواهند كرد كه چرا گريه مي­كنند؟ بر هر مرده­اي كه پس از گذشت سالها، آنهمه گريه
نمي­كنند، مگر به او ظلم شده است؟ مگر كشته شده است؟ چه كسي به او ظلم كرده؟ چرا
بر او ظلم شده است؟ سئوالهاي فراواني از اين قبيل مطرح مي­شود. و اين همان حركت
سياسي مبارزي بسيار دقيق و حساب شده است.

در دوران زندگي سياسي
امام باقر(ع) نكته­اي توجه مرا جلب كرد و آن اين است كه استدلالهائي كه در نيمه
اول قرن هجري در باب خلافت بر زبان اهل بيت مي­گذشت همانها را امام باقر(ع) تكرار
مي­كند. خلاصه­ي آن استدلال اين است كه عرب بر عجم تفاخر كردند بخاطر پيغمبر، و
قريش بر غير قريش تفاخر كردند بخاطر پيغمبر. اگر اين درست است پس ما، كه نزديكان و
خاندان پيغمبريم اولي به پيغمبريم از ديگران، با اينحال ما را كنار مي­زنند و
ديگران خود را وارث حكومت او مي­دانند، اگر پيامبر مايه تفاخر قريش بر ديگران و
مايه تفاخر عرب به عجم است،‌ پس موجب اولويت ما بر ديگران نيز هست اين استدلالي
است كه در صدر اول بارها در كلمات اهل بيت تكرار شده است اكنون مي­بينيم امام باقر
هم در سالهاي بين 95 و 114 كه دوران امامت آن حضرت است اين كلمات را بيان مي­كند و
محاجه براي خلافت چيز خيلي معني داري است.

دوران امام صادق(ع)

دوران امام باقر(ع) هم
تمام مي­شود و از سال 114 امامت امام صادق(ع) شروع مي­شود و تا سال 148 ادامه مي­يابد.
امام صادق(ع) دو مرحله را در اين مدت طي مي­كنند، يكي از 114 تا سال 132 يا 135
يعني يا تا غلبه­ي بني عباس يا تا خلاقت منصور، اين يك دوره است كه بايد آن را
دوره آسايش و گشايش دانست و همان است كه معروف شده بخاطر نزاع بني اميه و بني عباس
ائمه فرصت كردند معارف تشيع را بيان كنند. اين مخصوص همين دوران است،‌ زمان امام
باقر(ع) چنان چيزي نبود، بلكه زمان قدرت بني اميه بود و هشام بن عبدالملك كه
درباره­اش گفته­اند «و كان هشام رجلهم» و بزرگترين شخصيت بني اميه بعد از عبدالملك
بود، در زمان امام باقر(ع) حكومت ميكرده است. بنابر اين زمان امام باقر(ع) هيچگونه
اختلافي بين كسي و كسي كه موجب اين باشد كه ائمه بتوانند از فرصت استفاده كنند
نبوده است جنگهاي داخلي و اختلافات سياسي مربوط به زمان امام صادق(ع) آنهم اين
دوران نخستين است كه آهسته، آهسته دعوت بني عباس و گسترش آن آغاز شده بود و نيز
اوج دعوت شيعي علوي در سرتاسر دنياي اسلام بود كه اكنون مجال شرح آن نيست.

آن وقتي كه امام صادق(ع)
به امامت رسيدند در دنياي اسلام در آفريقا، در خراسان، در فارس،‌ در ماوراءالنهر،
در جاهاي مختلف دنياي اسلام در گيريها و جنگهاي زيايد بود و مشكلات بزرگي براي بني
اميه پيش آمده بود و امام صادق(ع) از فرصت استفاده كردند براي تبيين و تبليغ همان
سه نقطه­ئي كه در زندگي امام سجاد(ع) اشاره شد يعني معارف اسلامي، مسئله امامت و
بخصوص تكيه بر روي امامت اهل بتي و اين سومي در دوران زندگي امام صادق(ع) در مرحله
اول آن بوضوح مشاهده مي­شود.

يك نمونه اين است كه
عمروبن ابي المقدام، روايت مي­كند: «رأيت ابا عبدالله(ع) يوم عرفه بالموقف و هو
ينادي بأعلي صوته حضرت در عرفات در روز عرفه در اجتماع مردم و در وسط مردم ايستاده
بود و با بلندترين فرياد يك جمله­اي را مي­گفت، به يك طرف رو مي­كرد اين جمله را
مي­گفت و بعد به آن طرف ديگر رو مي­كرد و مي­گفت، سپس به طرف ديگر و طرف ديگر. در
هر طرف سه مرتبه جملاتي را تكرار مي­كرد.

و آن جملات اين بود:
ايها الناس ان رسول الله(ص) كان هو الامام (توجه كنيد به كاربرد كلمه امام و اثرات
اين بيان يعني بيدار كردن مردم نسبت به حقيقت امامت و برانگيختن اين فكر كه آيا
اينهائي كه سركارند شايسته امامتند يا نه؟) ثم كان علي ابن ابي طالب، ثم الحسن، ثم
الحسين، ثم علي بن الحسين، ثم محمد بن علي، ثم هُه فينادي ثلاث مرات لمن بين يديه
و لمن خلفه و عن يمينه و عن يساره اثنا عشر صوتا يعني اي مردم، همانا امام، رسول
خدا بود، و پس از او علي بن ابيطالب، و پس از او حسن، و پس از او حسين و سپس علي
بن الحسين و سپس محمد بن علي و آنگاه هاه (يعني من)… مجموعاً دوازده مرتبه اين
جملات را تكرار كرد. راوي مي­گويد پرسيدم كه يعني چه؟ گفتند در لغت بني فلان يعني
«من»،‌ كنايه از خود آن حضرت، يعني بعد از محمد بن علي من امامم.

نمونه ديگر: قال قدم رجل
من اهل الكوفه الي خراسان فدعا الناس الي ولاية جعفر بن محمد يك نفر بلند شده از
مدينه رفته به خراسان و مردم را به ولايت جعفربن محمد دعوت مي­كند يعني حكومت
ايشان شما ببينيد در دوران مبارزات ايران آن وقتي كه ما توانستيم بگوئيم جمهوري
اسلامي يا حكومت اسلامي كي بود؟ در تمامي طول سال­هاي مبارزه ما حداكثر مي­توانستيم
نظر اسلام در باب حكومت را بگوئيم و حدود آن را يعني اينكه بگوئيم اسلام براي
حكومت چه ضوابطي معين كرده و حاكم داراي چه شرايطي است. اين حداكثر چيزي بود كه در
اين باب مي­شد گفت و هرگز به نوبت به داعيه­ي «حكومت اسلامي يا نام بردن از شخص
خاص بعنوان حاكم نمي­رسيد. سال 57 يا حداكثر در محافل خصوصي، سال 56 بود كه ما
حكومت اسلامي را بعنوان داعيه­ي مشخص مطرح كرديم و تازه حاكمش را معين نمي­كرديم،
پس ببينيد اينكه در زمان امام صادق(ع) بلند مي­شوند مي­روند در اقصي نقاط كشور
اسلامي مردم را به حكومت امام صادق دعوت مي­كنند، اين معنايش چيست؟ آيا معنايش غير
از نزديك شدن زمان موعود است؟، اين همان سال 140 است،‌ اين همان چيزي است كه خيرِ
حركت ائمه بطور طبيعي، آن را ايجاب مي­كرده و تشكيل حكومت اسلامي در آن دوران را
نويد مي­داده است. خوب، مردم را دعوت مي­كنند به حكومت و ولايت جعفر بن محمد ولايت
را امروز، ما خوب مي­فهميم. سابقاً ولايت را به محبت معني ميكردند، مردم را دعوت
كردن به ولايت يعني به محبت جعفربن محمد؟ اينكه دعوت ندارد، محبت چيزي نيست كه
جامعه را به آن دعوت كنند! بعلاوه اگر ولايت را به محبت معني كنيم دنباله­ي حديث
معنا ندارد، توجه بكنيد: «ففرقة اطاعت و اجابت» يك فرقه اطاعت و اجابت كردند «و
فرقة جحدت و انكرت» يك عده انكار كردند و قبول نكردند (محبت اهل بيت را چه كسي در
دنياي اسلام انكار و رد ميكرد؟!) «و فرقة ورعت و وقفت» يكفرقه هم ورع بخرج دادند و
توقف كردند. تورع و توقف ديگر به هيچوجه متناسب با محبت نيست؛ اين قرينه است بر
اينكه مقصود از ولايت چيز ديگري است و همان حكومت است دنباله حديث اين است: «خرجت
من كل فرقة رجل فدخلوا علي ابي عبدالله(ع)» مي­آيند خدمت حضرت و صحبت­هائي مي­كنند.
حضرت به يكي از آنها كه تورع و توقف كرده مي­گويند: تو كه در اين كار تورع و توقف
كردي چرا تورع نكردي در كنار نهر فلان در فلان روز كه فلان كار خلاف را انجام
دادي؟! اين گفته به وضوح نشان ميدهد كه شخصي كه در خراسان آن دعوت را ميكرده كاري
موافق رضاي امام انجام ميداده و شايد فرستاده خود ايشان بوده است.

اين مربوط به مرحله اول
از دوران امام صادق(ع) است و نشانه­هائي از اين قبيل در زندگي آنحضرت هست كه به
گمان زياد همه مربوط به همين مرحله است. تا اينكه منصور به خلافت مي­رسد. وقتي
منصور بر سر كار مي­آيد وضع سخت مي­شود و زندگي حرت برميگردد به وضعي كه شايد
منطبق باشد بر وضع دوران زندگي امام باقر(ع) اختناق حاكم مي­شود و فشارهاي گوناگون
بر آن حضرت وارد مي­گردد، بارها حضرت به حيره،‌ واسط، رميله، و جاهاي ديگر احضار
يا تبعيد مي­شوند. دفعات متعدد خليفه آن حضرت را مورد خطاب و اقدام­هاي خشم آلود
قرار مي­دهد. يكبار گفت: «قتلني الله ان لم اقتلك» يعني خدا مرا بكشد اگر تو را
نكشم يكبار به حاكم مدينه دستور داد كه: «ان احرق علي جعفر بن محمد(ص) داره» (خانه­اش
را آتش بزن) كه حضرت از آتش عبوركردند و با جملات كوبنده و حركت متوكلانه­ي خود
نمايش غريبي را نشان دادند: «انا ابن اعراق الثري انا ابن محمد المصطفي» فرزندان
امامي پاينده­ايم، من فرزند محمد مصطفايم) كه اين خود بيشتر آن مخالفين را منكوب
كرد. برخورد بين منصور و حضرت صادق(ع) غالباً برخورد بسيار سختي است،‌ بارها حضرت
را تهديد كرد البته رواياتي هم هست كه حضرت پيش منصور تذلل و اظهار كوچكي كردند!!
و بيشك هيچ يك از آنها درست نيست. من دنبال اين روايات رفتم و به اين نتيجه رسيدم
كه هيچ اصل و اساسي ندارد. غالباً ميرسد به ربيع حاجب كه فاسق قطعي است و از
نزديكان منصور است. عجيب اينكه بعضي گفته­اند ربيع شيعه يا دوستدار اهل بيت بوده!
ربيع كجا و شيعه بودن كجا؟ ربيع بن يونس نوكر مطيع و گوش بفرمان منصور است و از آن
افرادي است كه از كودكي به دستگاه بني عباس راه يافته و نوكري آنها را كرده و حاجب
منصور شده و بعد هم خدمات فراواني به آنان كرده و بالآخره به وزارت رسيده است.
وقتي كه منصور مُرد، اگر ربيع نبود خلافت از دست خانواده منصور بيرون مي­رفت و
شايد بدست عموهايش مي­افتاد. ربيع كه بتنهائي در بالين منصور بود وصيت نامه­اي را
جعل كرد بنام مهدي پسرمنصور و مهدي را به خلافت رساند. فضل بن ربيع كه بعدها در
دستگاه هارون و امين وزارت داشت پسر همين شخص است. اين خانواده خانواده­اي هستند
كه به وفاداري به بني عباس معروفند و هيچ ارادتي به اهل بيت نداشته­اند و هر چه
ربيع راجع به امام گفته دروغ و جعل است و هدف از آن اين بود كه حضرت را در سُمعه
آنروز محيط اسلامي آدمي وانمود كند كه در برابر خليفه تذلل ميكند، تا ديگران هم
تكليف خودشان را بدانند.

باري! برخورد بين امام
صادق(ع) و منصور خيلي تند است تا به شهادت امام صادق(ع) منتهي مي­شود. در سال 148.

سخنان معصومين

كيفر ستم

رسول اكرم (ص):

«اِتّقوا الظْلم ظُلُمتٌ
يوم القيامةِ»

(كافي- جدل 2- ص 332)

از ستمكاري بپرهيزيد چه
اينكه ظلم و ستم، موجب تاريكيها و سيه روزي قيامت است.

اميرمؤمنان (ع):

«مَن خافَ القِصاصَ،
كَفَ عَنْ ظلمِ النّاسِ»

(كافي- ج 2- ص 331)

كسي كه از قصاص و كيفر
كردارش بيمناك باشد،‌ از ستم بر مردم خودداري ورزد.

امام باقر (ع):

«لمّا حَضَرَ عليَّ بن
الحُسين (ع) الوَفاةُ، ضَمَّني الي صَدْرهُ ثمّ قالَ: يا بُنَيَّ اُوصيكَ بِما
اَوْصاني بهِ ابي (ع) حينَ حَضَرتهُ الوَفاةُ وَ‌ بِما  ذَكَرَ انَّ اَباهُ‌ اَوصاهِ بِهِ قال: يا
بُنيَّ اِيّاكَ وَ ظُلْمَ‌ مَنْ لايجِدُ عَلَيكَ ناصِراً اِلاّ اللهَ».

(كافي- جلد 2- ص 331)

پدرم علي بن الحسين (ع)
بهنگام وفات مرا سينه چسبانيد و فرمود: پسرم! من بتو وصيت مي­نمايد آنچه را كه
پدرم در حال وفاتش بمن توصيه نمود و خاطرنشان ساخت كه پدرش آنرا بوي وصيّت نموده
است كه: پسرم! بپرهيز از ستم بر كسي كه جز خداوند فريادرسي در برابر تو نيابد.

امام باقر (ع):

«مَا انْتَصَرَ اللهُ
مِن ظالمٍ الاّ بِظالمٍ و ذلكَ قَوْلُه عَزَّوجلَّ «وَ كَذلِكَ نولي بَعْضَ
الظّالمينَ بعْضاً».

(كافي جدل 2 ص 334)

خداوند از ستمكاري
انتقام نگيرد مگر بوسيله ستمكار ديگر و اين است گفتار خداي عزوجل: «و بدينسان
بگماريم بعضي از ستمكاران را بر بعضي ديگر».

امام صادق (ع):

«مَن عَذَّرَ ظالِماً
بِظَلمِهِ سَلّطَ الله عَلَيهِ‌ مَن يَظْلمه فَانَ دَعالَم يسَتِجَب له وَ لَم
يأجُرهُ اللهَ عَلي ظُلامِتِه.»

(كافي- جلد 2- ص 334)

كسي كه ستمكاري را در
ستمش معذور دارد، خداوند بر او كسي را مسلّط سازد كه بروي ستم روا دارد، و اگر
(براي رهائي از او) دعا نمايد دعايش را مستجاب نسازد و خداوند در برابر ظلمي كه بر
او مي­شود، اجر و پاداشي به وي ندهد.

امام صادق (ع):

«عن ابي بصير قال:
دَخَلَ رَجُلانِ عَلي اََبيعَبدِ الله (ع) في مُداراةٍ بَنُهَما و‌َ مُعامَلة،‌
فَلمّا اَنْ سَمِع كَلامُهما قالَ: … اَما انَّ المَظلومَ يأخُذُ مِن دينِ
الظالِم اكثرُ مِمّا يأخذ الظالِمُ مِن مالِ المظلُوم ثُمّ قال: مَنْ يَفْعَلُ
الشَرَّ بالنّاس فلا يُنْكِرُ الشَرّ اِذا فُعِلَ بِه اَما اِنّهُ‌ اِنَّما
يَحْصُد ابنُ آدَمَ ما يَزرعُ‌ وَ‌ليسَ يَحْصُدُ اَحَدُ مِنَ المُرِّ حلواً و لا
مِنَ الحُلْوِمرّاً فَاصطَلُحَ الرَّجُلانِ قَبْلَ اَنْ يقوما».

(كافي- جلد 2- ص 334)

دو مرد براي رسيدگي
درباره كشمكش و معامله­اي كه بين آنها واقع شده بود بر امام صادق (ع) وارد شدند،
پس از آنكه امام سخنشان را شنيد فرمود: همانا مظلوم از دين ظالم بگيرد بيش از آنچه
ظالم از مال مظلوم گرفته است. سپس فرمود: هر كس بمردم شرّي برساند، هنگامي كه چنان
كاري زشت در حقش روا شود نبايد آن را درباره خود ناروا شمرد، چه اينكه آدمي زاده
آنچه مي­كارد درو نمايد و هيچكس از تلخ، شيرين و از شيرين، تلخ برداشت ننمايد. پس
آن دو نفر قبل از آنكه آنجا را ترك گويند با هم آشتي نمودند.

امام صادق (ع):

اَلعامِلُ بِالظُّلمَ
والمُعينُ لَهُ و الراضي بِهِ شُركاءُ ثَتُهُم».

(كافي- ج2 – ص 333)

امام صادق (ع) فرمود:
ستمگر و همكار او و كسي كه به ظلم وي رضا دهد هر سه تن در ستم شريكند.

قرآن و سنن الهي در
اجتماع بشر

آيت الله محمدي گيلاني

فتنه و ايمان

(6)

*اتّباع متشابهات و شكل
ابليسي فرشته نماي فتنه * معني ام الكتاب يعني محكمات * مرجعيت، زايندگي و ولادت
است* ميزان صحت مدلولات متشابهات، تشاكل و مسانخت آنها با محكمات است* كلام
اميرالمؤمنين (ع) در نهج البلاغه در اين باره *نگاهي به تاريخ مذاهب روشن مي­كند
كه انتشاء اكثر مذاهب و فرق در اسلام از پيروي متشابهات است *نمونه­اي چند در اين
زمينه *دست آويز مجسّمه به آيات متشابهات *نقل كلام ابوالحسن اشعري از كتاب مقالات
* احمد بن حنبل و قضيۀ «محنت» و اعتقاد وي *خطيب بغدادي و نقل كلامي در پايه
معلومات احمد *دست آويز جبريّه و مفوّضه به آيات متشابهات  *ابن بطوطه و احمد بن تيميّه *حديثي از امام
صادق (ع).

فتنۀ الحاد آفرين و موجب
گمراهي كه داراي اشكال مختلف «مانند ايذاء و شكنجه و تقنين قوانين الحادي و اشاعه
فحشاء و منكرات در شكلهاي گوناگون و القاء شبهات…» مي­باشد، از شكلهاي ابليسي
فرشته نماي آن، دست آويز كردن متشابهات قرآن و دعوي دستيابي بتأويل و مرجع حقائق
كتاب الهي است كه مورد هشدار و تحذير قرآن مجيد است:

«هو الّذي انزل عليك
الكتاب منه آياتٌ محكماتٌ هنّ ام الكتاب و اُخر متشابهات، فامّا الذين في قلوبهم
زيغ فيتّبعون ماتشابه منه ابتغاء الفتنه و ابتغاء تأويله الا الله، و الراسخون في
العلم يقولون آمنّا به كل من عندربّنا و ما يذكّر الاّ‌ اولوا الالباب» (سوره آل
عمران- آيه 7)

«اوست خدائي كه كتاب را
برتو نازل كرد برخي از آن كتاب، آيات محكمات است كه مدلولات آنها روشن است كه آنها
اصل و مرجع ساير آيات كتاب است، و برخي ديگر آيات متشابهات است كه مدلولات آنها
روشن نيست،‌ پس آنانكه در دلهاشان ميل به باطل است پيروي از متشابهات مي­كنند تا
فتنه انگيزي نمايند و دعوي دستيابي بتاويل كتاب الهي، در صورتيكه تأويل آنرا كسي
جز خداي نمي­داند،‌ و دانشمندان ثابت قدم در علم مي­گويند: ما به آن كتاب ايمان
داريم همۀ آن كتاب از محكم و متشابه از جانب پروردگار ما است و بر اين واقعيت (كه
محكم و متشابه جملگي از سوي خدا است) فقط خردمندان آگاهند».

ام الكتاب

مرجع بودن آيات محكمات
نسبت به ساير آيات با ملاحظه تعبير «ام الكتاب» هر مرجعيّتي نيست بلكه مرجعيت ويژه­اي
است كه لغت «اُمومت» افاده مي­كند و آن مرجعيت زايندگي و ولادت است،‌ و آيات ديگر
از آنها انشعاب و اشتقاق يافته و بعبارتي: زائيدۀ اين اُمّند و بناچار مدلولات
صحيح آنها همان مدلولاتي هستند كه مسانخ اُمّ خويش يعني آيات محكمات باشند. وگرنه،
فرزند خوانده و اجنبيّ از آنند، و در واقع مقام اُمومت محكمات نسبت به باقي آيات،
اقتضاء دارد كه جملگي در شاكلۀ «امّ» قرار گيرند، و ميزان صحت مدلولات آنها مشاكله
و مسانخت با مدلولات محكمات كه ام الكتاب است خواهد بود و بنابراين محكمات كتاب،
مرجع تبيين و تفسير آيات ديگر كتاب مجيد است، و اشاره بمعني اُمومت محكمات است.
كلام اميرالمؤمنين (ع) در نهج البلاغه: «كتاب الله… ينطق بعضه ببعض و يشهد بعضه
علي بعض» (خطبه 133).

«كتاب خداوند متعال…
بعضي از آن با بعض ديگرش گويا مي­شود و برخي از آن گواه بر بعضي ديگرش مي­باشد».

مثلاً آيۀ: «اِلي ربّها
ناظرة» (سوره قيامه- آيه 23) با آيه «ليس كمثله شيء» (سوره شوري- آيه 11) و با
آيه: «لاتدركه الابصار» (سوره انعام- آيه 103) گويا مي­شود به اين معني كه مراد از
نظر كردن به پروردگار، ادراك بصري نيست، بلكه ادارك و رؤيتي است از فؤاد انسان كه
خارج از رؤيت احساسي، و ادراك عقلي ذهني است، زيرا ادراك عقلي ذهني همان توسط فكر
است كه بتصديق و مركب ذهني تعلق مي­گيرد، و نظر كردن و ديدن، به مفرد عيني و خارجي
تعلق ميگيرد، پس نظر گردن «وجوه يومئذٍ ناضره» خوبرويان شاداب به پروردگارشان در
روز قيامت، از سنخ شهود خارجي عيني است نه ديدن با چشم و نه ادارك فكري است، و به
اين وسيله آيه «الي ربّها ناظره» كه از متشابهات است،‌ تفسير و تبيين مي­شود و
مراد از نظر اهل ايمان و اولياء الهي به پروردگار، روشن ميگردد در صورتيكه قبل از
مراجعه به آيات محكمات و استطاق از آيۀ «ليس كمثله شيٌء» و آيۀ «لاتدركه الابصار»
معني نظر كردن روشن نبود بلكه مردد و محتمل در نظر كردن به چشم و بفكر بوده است و
آنهائي كه در دلهايشان ميل به باطن است و بكوري دل مبتلا شده­اند از نظر كردن همان
معناي مأنوس را كه ديدن به چشم است،‌ انتخاب كرده­اند و رهزن عقائد ساده­انديشان
گرديده و آنها را در ورطۀ تجسم نسبت به باريتعالي – العياذ الله- گرفتار كرده­اند.

نگاهي به تاريخ مذاهب
باطله و بدعتهائي كه در ديانت مقدسه اسلام پديد آمده روشن مي­كند كه دست آويز عمده
در انتشاء اين مذاهب و بدعتها و افتراق امت مرحومه به بيش از هفتاد فرقه، پيروي
ازمتشابهات،‌ و تأويل قرآن كريم بروجه غيرصواب بوده است.

دست آويز مجسّمه به
متشابهات قرآن

گروهي به آياتي از قرآن
كريم بر جسم بودن خداوند متعال – العياذ بالله- تمسّك جسته­اند و سند سفاهت خويش
را امضاء نموده و گفته­اند كه: مبدء متعالي، صورتي است داراي اعضاء و انتقال مكاني
و نزول و صعود و استقرار و تمكّن بر وي جايز است! و وقاهت را به جائي رسانده­اند
كه حتّي تصريح و جسميّت باريتعالي همانند جسم انسان، مركب از گوشت و خون و غيره
كرده­اند! بلكه وقيح­تر گفته­اند كه قلم از ذكر آن اباء دارد مي­توانيد به ملل و
نحل مراجعه كنيد.

علي بن اسماعيل اشعري،‌
شيخ اهل سنت و جماعت كه مشهور به «ابوالحسن اشعري» است در كتاب خويش بنام «مقالات
الاسلاميين و اختلاف المصلّين» فصلي منعقد كرده بعنوان «هذه حكاية جملة قول اصحاب
الحديث و اهل السنه» كه در پايان اين فصل مي­گويد «به تمام آنچه از اعتقاد اصحاب
حديث و اهل سنت را ذكر نموده­ام خود معتقدم و مذهبم همان است…!»

و از جمله اموري كه به
اصحاب حديث و اهل سنت نسبت داده و از متشابهات كتاب است، امور ذيل است:

«خداوند سبحان بر عرش
است چنانكه خود فرموده «الرحمن علي العرش استوي» و براي خداوند متعال يَدَين (دو
دست) است بدون چگونگي چنانكه خود فرموده «خلقت بيدي» و «بلِ يداه مبسوطتان» و براي
او  تبارك و تعالي عينين (دو چشم) است بدون
چگونگي چنانكه فرموده «تجري باعيننا» و براي او وجه است چنانكه فرموده «و يبقي وجه
ربّك ذوالجلال و الاكرام»… و خداوند سبحان روز قيامت با ابصار رؤيت مي­شود
همانگونه كه ماه در شب چهاردهم ديده مي­شود و فقط مؤمنين او را رؤيت مي­كنند و
كافران او را نمي­بينند زيرا آنها در روز قيامت از ديدار خداوند محجوبند چنانكه
فرموده: «كلاّ انّهم عن ربّهم يومئذٍ لمحجوبون»!! (ج 1 ص 320 الي 325).

مرحوم مبرور آقاي ميرزا
محمود شهابي خراساني در كتاب «ادوار فقه»، قضيّۀ «محنت» بدست مأمون عباسي را از
كتاب تاريخ مانند طبري و ابن اثير و غير اينها مفصّلاً نقل كرده و آنچه مربوط به
بحث ما است، عبارت ذيل است:

«بعد نوبت به احمد بن
حنبل رسيد. او نيز گفت: من بر اينكه «قرآن كلام خداست» چيزي علاوه نمي­كنم پس رقعه­اي
كه مبني بر شهادت بوحدانيت خدا و عدم شباهت او بخلق، نزد اسحاق بوده [اسحاق نائب
خليفه در بغداد و مامور امتحان از جانب خليفه، مامون عباسي بوده] و پس از امتحان،
بر امتحان دهندگان مي‌خوانده يا ايشان را بر خواندن وا ميداشته و چون احمد در آن
رقعه جملۀ: «ليس كمثله شيء و هو السميع البصير» را خواند، توقف كرد و جملۀ بعد را
كه: «لايُشبهه شيء من خلقه في معني من المعاني ولاوجه من الوجوه» نگفتت. پس ابن
بكاء اصغر اعتراض كرد و امير گفت: «احمد را عقيده و گفته چنان است كه خدا با گوش
مي­شنود و با چشم مي­بيند».

اسحق از احمد پرسد: معني
«سميع بصير» چيست؟ پاسخ داد: «خدا چنان است كه خودش را خود توصيف كرده» باز پرسيد:
آن را چه معني است؟ جواب گفت: «نميدانم. او چنانست كه توصيف خويش نموده است». سپس
مرحوم آقاي شهابي در پاورقي از جلد هشتم تاريخ خطيب بغدادي دربارۀ احمد بن حنبل
عبارت ذيل را نقل مي­كند:

«خطيب بغدادي در ترجمۀ
ابوعلي حسين بن علي كرابيسي آورده كه احمد بن حنبل بواسطۀ «مسئله لفظ» از كرابيسي
بد مي­گفته و به اسناد از ابوطيب ماوردي نقل كرده كه مردي نزد كرابيسي رفته و به
او گفته: درباره قرآن چه ميگوئي؟ پاسخ داد: كلام خدا و غير مخلوق است»‌ باز آن مرد
پرسيد كه: در باره تلفظ من به قرآن چه عقيده داري؟ گفت: «تلفظ تو به قرآن مخلوق
است» آن مرد اين سخن را براي احمد بن حنبل بازگو كرده،‌ او گفت:« گفتۀ كرابيسي
بدعت است!!

پس آن شخص به نزد
كرابيسي بازگشت و گفتۀ ابن حنبل را به وي نقل كرد،‌ كرابيسي گفت: «تلفظ تو به قرآن
غير مخلوق است» آن شخص باز به نزد ابن حنبل مراجعت كرده و اين گفته كرابيسي را هم
باو گفت. ابن حنبل گفت: «اين گفته نيز بدعت است!» چون آن شخص اين سخن ابن حنبل را
هم به كرابيسي بازگو كرد،‌ كرابيسي گفت: «ما را با اين كودك! چه بايد كرد؟ اگر
بگوئيم: اين الفاظ مخلوق است،‌ ميگويد: بدعت است، و اگر بگوئيم: نامخلوق است،‌ باز
هم ميگويد: بدعت است…» (ج سوم ص 764 و 765)

«ابن بطوطه» در صحفه 57
از جلد اول كتاب «رحله» خويش نقل مي­كند:

«يكي از بزرگان فقهاء
حنابله در دمشق، تقي الدّين ابن تيميّه بوده كه بزرگ كشور شام محسوب مي­شده و در
فنون گوناگون سخنور بوده است ولي در عقل وي چيزي مشهود بوده، و اهل دمشق دربارۀ وي
عالي­ترين احترام را مراعات مي­نموده و او مردم را روي منبر موعظه مي­كرده، و
هنگامي روي منبر چيزي گفت كه مورد انكار فقهاء واقع شد.- تا آنكه ميگويد- پس از
مدتي نظير آن گفته را مرتبه دوم اظهار داشت كه من در اين هنگام كه روزجمعه بوده در
مسجد جامع پاي منبر وعظ ايشان بودم كه گفت: خدا به آسمان دنيا فرود ميآيد مانند
فرود آمدن من! و سپس (براي ارائه نزول خدا) يك پله از منبر فرود آمد!! ناگهان يكي
از فقهاء مالكي كه معروف به ابن الزهراء بوده بر وي اعتراض كرد…»

دست آويز جبريه و مفوضه
به متشابهات

باري، گروهي ديگر به
آياتي از قرآن بر مسلك جبر استدلال مي­كنند و مي­گويند خداوند عزّوجل عباد خويش را
بر اعمال مجبور ساخته به اين معني كه بندگان توانائي بر هيچ عملي ندارند بلكه اين
خدا است كه اعمال را مي­آفريند، و عبارت شيخ ابوالحسن اشعري چنين است:

«همۀ اعمال سيئات بندگان
را خدا مي­آفريند و همۀ اعمال عباد (اعم از سيّئات و حسنات) از آفرينش خدا است و
بندگان او بر هيچ عملي قدرت ندارند!!» (ج 1 ص 321 كتاب مقالات الاسلاميين و اختلاف
المصلّين).

و دست آويز اين گروه،
آياتي متشابه مانند «هل من خالق غيرالله» (سوره فاطر- آيه 3) و «ام جعلوالله شركاء
خلقوا كخلقه فتشابه الخلق عليهم» (سوره رعد- آيه 16) و «والله خلقكم و ماتعملون»
(سوره صافّات- آيه 96) و «الله خالق كل شيء» (سوره زمر- آيه 62) مي­باشد.

و اگر اين متشابهات را
به محكمات مربوط مانند «وما تشاءون الاّ ان يشاء الله رب العالمين» (تكوير- آيه
29) ارجاع مي­دادند  و در چارچوب امّ‌
الكتاب تفسير مي­كردند [كه چگونه مشيّت براي عباد ثابت مي­كند و در عين حال همين
مشيّت و اختيار از آن خداوند متعال و منسوب به او مي­داند] گرفتار ظلال و اضلال
نمي­شدند.

و گروهي به طائفه­اي از
آيات بر مذهب تفويض استدلال نموده­اند و گفته­اند عباد و بندگان در ايجاد افعال
استقلال دارند و با پيروي از آيات متشابه، خود گمراه شده و خلق كثيري را گمراه
كرده­اند و چند نمونه از آيات مورد تمسّك اينها بدينقرار است: «ما تري في خلق
الرحمن من تفاوت» (سوره ملك- آيه 3) گفته­اند: در اين آيه خداوند متعال نفي تفاوت
از آفريدگان فرموده و يقيناً مراد از نفي تفاوت در خلق، نفي تفاوت از جهت حكمت و
مصلحت است زيرا از جهت آفرينش، مخلوقات با هم تفاوت دارند و بنابراين اعمال و
افعال بندگان را به خداوند متعال نمي­توان نسبت داد و جايز نيست كه گفته شود: خدا
خالق اعمال عباد است زيرا كثيري از افعال و اعمال عباد از نظر اشتمال برحمت  و مصلحت، متفاوت بلكه بسياري از اعمالشان عاري
از حكمت و مصلحت و از سنخ لهو و لعب است و قريب به اين آيه در دلالت است آيه شريفه
«صنع الله الذي اتقن كل شيء» (نمل- آيه 88) به اين بيان كه اتقان فعل، مضمّن حسن
احكام فعل است،‌ و اكثر اعمال عباد، تهي از اين هر دو صفت و بعضاً تهي از يكي از
اين دو صفت است و مآلاً وصف اتقان از آنها مسلوب است،‌ پس مخلوق خدا نيست! و آيات
ديگري كه دست آويز اين منرام است از اين قبيل است،‌ در صورتيكه اگر به امّ الكتاب
كه نمونۀ آن، آيه «و ما تشاءون الاّ ان يشاءالله رب العالمين» است مراجعه مي­كردند
و بر شاكلۀ آن تبين مي­نمودند، اين همه بدبختي و شقاوت از ناحيه اين طايفه دامنگير
جامعۀ مسلمين نمي­گرديد.

بلي!‌صدق ولي الله
مولانا امام الصادق (ع) «ايّاكم و هولاء الذين يترأسون فوالله ما خفقت النعال خلف
رجل الاّ هلك و اهلك» (اصول كافي- ج2- ص 297)

«از اينها كه رياست خويش
را بر مردم تحميل مي­كنند بهراسيد بخدا سوگند صداي چك چك نعلها بدنبال كسي (كه
تحميل رياست مي­كند) بلند نشد مگر آنكه خود بهلاكت رسيد و ديگران را هلاك نمود»

ادامه دارد

هدايت در قرآن

بررسي آيه ميثاق

آية الله جوادي آملي

از آياتي كه براي فطري
بودن معارف الهي استدلال شده است، آيه 172 و 173 از سوره اعراف مي­باشد.

«و اذ اخذربك من بني آدم
من ظهورهم ذريتهم و اشهدهم علي انفسهم الست بربكم قالوا بلي شهدنا ان تقولوا يوم
القيمة انّآ‌ كنا عن هذا غافلين. او تقولوا انما اشرك آباؤنا من قبنل و كنّاذرية
من بعدهم افتهلكنا بما فعل المبطلون».

به خاطر بياور زماني را
كه پروردگارت از پشت فرزندان آدم، ذريه آنها را برگرفت و آنها را گواه بر خويشتن
ساخت (و فرمود) آيا من پروردگار شما نيستم؟ گفتند: آري! گواهي مي­دهيم (چرا گواهي
گرفت؟) براي اينكه روز قيامت نگوئيد ما از اين غافل بوديم (و اطلاعي از خداشناسي
نداشتيم). يا نگوئيد پدران ما قبل از ما بت پرستي را اختيار كردند و ما هم
فرزنداني بعد از آنها بوديم (و با روش اعتقادي ديگر آشنائي نداشتيم) آيا ما را به آنچه
باطل گرايان (پيش از ما) انجام مي­دادند، مجازات مي­نمائي؟

چنانچه در بحث گذشته
بيان شد، از آيات ياد شده چنين استفاده مي­شود كه طوري از بني آدم ميثاق گرفته شده
است كه هيچ راهي براي احتجاج آنان در قيامت باقي نماند، نه براي تابعين و نه براي
متبوعين، زيرا منشأ خلافكاري در انسان يا عامل دروني است و يا عامل بيروني و يا
احياناً هر دو، زمينه انحراف او را فراهم مي­سازند. قرآن كريم در اين آيات از عامل
نخست به عنوان «غفلت» ياد نموده و از عامل دوم به عنوان «تبعيّت» نام برده است، و
فلسفه اخذ ميثاق را چنين بيان فرموده كه: روز قيامت كساني كه از طريقه توحيد به
انحراف گرائيده­اند، نگويند ما از آيات توحيدي غفلت داشتيم و يا تربيت خانوادگي و
جوّ شرك آلود اجتماعي ما را به تبعيت واداشت، زيرا همه مردم

آية الله جوادي آملي

تعهّد و ميثاق يكتاپرستي
بسته­اند بطوري كه حجّت بالغه الهي بر همگان تمام شده است، و چنين نبود كه فردي از
آنان استثنا شده و يا در اخذ ميثاق نقطه ابهام و يا خطايي وجود داشته باشد، تا در
نتيجه جاي عذر و بهانه براي مشركان وجود داشته باشد.

بنابراين نه غفلت مي­تواند
عذر شرك ورزيدن به ساحت اقدس ربّ‌ العالمين به حساب آيد و نه تبعيّت، چرا كه راه
صحيح به همه انسان­ها ارائه شده است. اين ظاهر آيه شريفه است،‌ حال بازگرديم به
سؤالي كه در بحث گذشته، مطرح نموديم و آن سؤال اين است كه: در چه موطني اخذ ميثاق
به عمل آمده است؟ در اين رابطه سؤالات ديگر نيز مطرح است كه بايد به آنها پاسخ
گفت.

مكان اخذ ميثاق

در مورد سؤال نخست بايد
گفت آنچه قدر متيقّن است اين است كه آن موطن كه جاي اخذ ميثاق است،‌ موطني است كه
جاي اشتباه نيست بلكه «موطن العصمه» است،‌ و علمي كه در آنجا حاصل مي­گردد علمي
است كه هيچ گونه جهل در آن راه ندارد و سهو و نسيان بر آن عارض نمي­شود و بهمين
دليل كسي نمي­تواند در روز قيامت ادّعا نمايد كه من از آن غافل بودم، ولي آن موطن
كجا است؟ بعداً بايد روشن شود، فعلاً درباره خصوصيات آن موطن سخن مي­گوئيم،‌ اگر
آن موطن نظير موطن دنيا جاي نسيان و اشتباه باشد، يا موطني باشد كه اخذ ميثاق درست
درك نگردد، و يا از روي غفلت چيزي را تصور و يا تصديق نمايند، ديگر آن موطن، موطن
انتباه و حجّت بالغه الهي نخواهد بود.

اركان ميثاق

سؤال بعدي اين است كه در
آن موطن چه ديدند كه «بلي» گفتند؟ در پاسخ به اين سؤال بگوئيم: ميثاق داراي چند
ركن است:

1-   
ميثاق گيرنده.

2-   
كسي كه ميثاق و تعهّد مي­سپارد.

3-   
محور ميثاق.

4-   
و 5 محتوا و شاهد ميثاق.

ميثاق گيرنده و ميثاق
دهنده در اين موطن انسان و خدا است و زمينه و محور ميثاق مسئله ربوبيت است و شاهد
و موطن ميثاق نيز خود انسان مي­باشد و محتواي ميثاق هم كه در سند درج مي­گردد،
همان مطلبي است كه در قرآن- که سند اين ميثاق است- بيان شده است.

بنابراين تمام اركان
ميثاق مشخّص شده است. حال بايد ديد در آن موطن كه چنين ميثاقي به عمل آمد شهادت
مردم بر چه واقع شد؟ يعني چه ديدند كه به آن شهادت دادند؟ در آيه شريفه چنين مي­خوانيم:
«واشهدهم علي انفسهم الست بربّكم قالوا بلي» شهادت به ربوبيّت دادند، ولي آيه
«الله» را مشاهده نمودند كه به ربوبيت او شهادت دادند؟! همانطوري كه در مورد لقاء
الله در قيامت آمده «يا ايها الانسان اِنك كادح الي ربك كدحاً فملاقيه» و يا چيز
ديگري غير از خدا را ديده­اند كه با ديدن او خدا را مشاهده نموده­اند؟ بايد ديد كه
اين مسأله از خود آيه به روشني بدست مي­آيد و يا اينكه در آيه ابهامي وجود دارد و
معلوم نيست چه ديدند كه شهادت به ربوبيت حضرت حق تعالي دادند؟

ابهام در قرآن نيست

بدون ترديد در سرتاسر
آيات قرآني نقطه­اي تاريك و مبهم وجود ندارد، قرآن كتاب نور، كتاب تبيان و كتاب
معارف است و اين معارف بايد بطوري بيان شده باشد كه قابل استفاده و فراگيري باشد
پس اگر ما در فهم آيه­اي با اشكال مواجه مي­شويم، كوتاهي از جانب ما است كه از
اهلش نياموخته­ايم. «انّما يعرف القرآن من خوطب به» اميرالمؤمنان (ع) مي­فرمود:
تمام معارف در قرآن جمع است ولي خود سخن نمي­گويد و من سخن گوي قرآنم، و اگر در
قرآن آيۀ متشابه وجود دارد آنهم به كمك محكمات قابل فهم و درك است. و لذا مي­فرمايد
«كتابٌ احكمت آياته» سرتاسر قرآن محكمات است چرا كه وقتي متشابهات در دامن محكمات
كه امّ الكتاب است قرار گرفت، محكمات خواهد شد، چنانچه كودك در دامن مادرش رشد مي­نمايد
و برومند مي­شود.

نياز انسان

پس در آيه مورد نظر نقطه
ابهامي نيست،‌ «و اشهدهم علي انفسهم» كاملاً توضيح مي­دهد كه مشاهَد و مُشاهِد
كيست، خداوند خود انسان­ها را شاهد خويشتن خويش قرار ساخته است، در اين جمله
«واشهدهم علي انفسهم الست بربكم» چيزي در تقدير نيست، خود الفاظ و كلمات موجود
همين معنا را افاده مي­نمايند. شما هنگامي كه در بهار به باغي قدم مي­گذاريد و مي­بينيد
درختها و گل­هاي باغ پژمرده و برگهايشان رو به زردي نهاده است، نياز آنها را به آب
احساس مي­نمائيد، اين احساس براي شما از كجا پيدا مي­شود؟ بدون ترديد حالت پژمردگي
درختان و گلهاي باغ، به وضوح گوياي نيازشان به آب است و به اصطلاح زبان حالشان اين
است كه ما تشنه­ايم و احتياج به آب داريم، اگر خود آنها را مي­ديدند چه مي­گفتند؟
آيا سخني جز اين داشتند؟

انسان موجودي است سراپا
نياز و اين احتياج ذاتي او است و همانگونه كه درختانِ تشنه نيازمند به درختاني
تشنه، امثال خويش نيستند، انسان نيز نيازمند، محتاجي چون خود نمي­باشد،‌ بلكه
نيازمند به غني بالذّات است كه حق تعالي است. امام سجاد در اين رابطه سخني لطيف
دارد، مي­فرمايد:

«طلب المحتاج من المحتاج
سفاهة و ضلاله» درخواست نيازمند از محتاجي مثل خويش، ناشي از ناداني و گمراهي است.

انساني كه راه را به
ناداني گم كند و در بيراهه حركت نمايد هرگز به مقصد و مقصود خود نمي­رسد، بنابراين
انسان كه خويشتن را مي­بيند، خود را موجودي سرتاپا نياز مي­يابد و اين نياز او را
به سوي شناخت غني بالذات رهنمون مي­گردد و چنين است كه با زبان حال و مقال، شهادت
به ربوبيّت خداي بي­نياز مي­دهد، همانگونه كه اگر چمني تشنگي و پژمردگي خود را
احساس نمايد، نيازش را به باغبان اظهار مي­نمايد. پس چگونه ممكن است انسان خويش را
ببيند ولي خدايش را نبيند؟ و چون خود را مي­بيند صحنه ميثاق سپردن را ديده است.
بنابراين هم شاهد است و هم طرف ميثاق و اگر «وشهد و اعلي انفسهم» در مورد قيامت
وارد شده براي آن است كه در يك جا تعهّد سپرده است و اين اقرار در آنجا بصورت
شهادت ظهور مي­نمايد زيرا قيامت جاي اداي شهادت است نه روز تحمّل شهادت.

مراحل شهادت

هر شهادت دو مرحله دارد:
مرحله نخست، مرحله تحمّل است و حضور است و مرحله دوم، مرحله اداي شهادت است پس تا
شاهد در صحنه شهادت حضور نداشته باشد،‌ و شاهد حادثه نباشد، نمي­تواند شهادت بدهد،
و چنانچه توضيح داديم هر انساني خود شاهد نيازش به پروردگار بي­نياز است و با ديدن
خود، خدا را مي­بيند، انسان پيش از آنكه به خويشتن خويش بنگرد، از خود غافل است
ولي چون به خويش نگريست مي­بيند بنده­اي است محتاج پروردگار و مخلوق او، گل اگر
درك و شعور مي­داشت مي­فهميد كه حياتش مديون باغبان است، و چون اين مشاهده انسان
به علم حضوري است نه علم حصولي، و چون عبوديّت، پيوند با ربوبيّت است ممكن نيست
عبوديّت خود را بنگرد ولي ربوبيت ربّ العالمين را نبيند و لذا پس از مشاهده خويش و
سؤال «الست بربّكم» پاسخ مي­دهد: «بلي» آري!‌ تو پروردگار ما هستي.

ولي وقتي انسان از خويش
غفلت كند خدا را از خاطر خواهد برد، و همچون «قارون» كه مي­گفت «انما اوتيته علي
علم» مال و ثروتش را دست آورد توانائي علمي خود مي­داند، و اگر از قارون پائين­تر
باشد باز به ديگران تكيه مي­كند و به خداوند احساس نياز نمي­نمايد، اين قبيل افراد
همان­هائي هستند كه امام سجاد از آنها تعبير به ابلهان گمراه مي­نمايد، چه اينكه
راه خداشناسي از خود انسان و مطالعه در خويشتن آغاز مي­گردد و هنگامي كه انسان از
اين صراط حركت نكرد به بيراهه افتاده و گمراه مي­شود و در نتيجه هرگز به شناخت
خداوند نخواهد رسيد.

بدين ترتيب مي­بينيم
آنچنان اين موطن مشخص و روشن است و هيچ نقطه ترديد و ابهامي در آن موجود نيست كه
تربيت­هاي غلط محيط خانواده و يا جوّ فاسد اجتماعي نمي­تواند آن را تحت تأثير قرار
داده و براي انسان در قيامت جاي عذر و احتجاجي باقي بگذارد. از اين رو قرآن كريم
در سوره مباركه حج آيه (3) مي­فرمايد:

«و من الناس من يجادل في
الله بغير علم و يتّبع كل شيطان مريد» بعضي مردم در معارف الهي بدون تحقيق به جدال
مي­پردازند و از هر شيطان گمراه گري متابعت مي­نمايند.

چنانچه مي­بينيم در آيه
شريفه متابعت كوركورانه را متابعت از شيطان شمرده است، پس آنهائي كه به خويشتن
خويش نمي­نگرند تا «الله» را ببينند، بلكه تحت تأثير محيط خانواده و يا جوّ جامعه
قرار گرفته و به پيروي از پدران و نياكان مي­پردازند متابعت آنها همان متابعت
شيطاني است. در سوره لقمان نيز در آيات (20 و 21) بهمين مسأله اشاره شده است.

«و من الناس من يجادل في
الله بغير علم ولاهدي ولا كتاب منير و اذ قيل لهم اتبعواما انزل الله قالوا بل
نتبع ما وجدنا عليه اباءنا اولوكان الشيطان يدعوهم الي عذاب السعير» بعضي از مردم
درباره خداوند مجادله مي­نمايند بي­آنكه از دانش و هدايت و كتاب روشنگري برخوردار
باشند،‌ و چون به آنان گفته مي­شود از آنچه خداوند نازل نموده است پيروي نمائيد،
گويند بلكه از روشي كه پدرانمان را بر آن يافتيم پيروي مي­نمائيم. آيا اگر شيطان
آنان را به آتش دوزخ هم فرا بخواند، (باز پيروي خواهند نمود؟).

امام صادق (ع) در اين
رابطه مي­فرمايد: «ان الله خصّ عباده بآيتين من كتابه ان لايقولوا ما لايعلمون و
ان لايردوا ما لايعلمون» خداوند درباره بندگانش در قرآن در دو آيه بخصوص فرموده
است كه آنچه را نمي­دانند نگويند و نيز آنچه را درباره­اش اطلاعي ندارند رد
ننمايند،‌ يعني بايد اين دو بر پايه تحقيق و علم باشد، چنين نباشد كه به تبعيت از
ديگران سخني بگويند و يا سخن و روش و منشي را نداشته رد نمايد و خلاصه زندگي انسان
بايد زندگي عالمانه و محققانه باشد چه تابع باشد و چه متبوع. در مورد خداشناسي كه
اصيل­ترين مسأله در حيات انسانها است نيز هر گونه تبعيت و پيروي كوركورانه محكوم
است.

ادامه دارد

تفسير سوره لقمان

قسمت بيست و سوم

اجتهاد در اصول دين و
تقليد در فروع آن

آية الله مشكيني

«و اذا قيل لهم اتبعوا
ما انزل الله قالوا بل نتبع ماوجدنا عليه اباؤنا اولوكان الشيطان يدعوهم الي عذاب
السعير»

(سوره لقمان- آيه 21)

هنگامي كه (از جانب
پيامبران) به آنها (كه شرك را برگزيده­اند) گفته مي­شود: پيروي نمائيد از آنچه
خداوند نازل نموده است، گويند بلكه از آنچه پدران خويش را بر آن يافته­ايم پيروي
مي­نمائيم،‌ آيا اگر شيطان آنان را به سوي جهنم هم فرا خواند (باز آنها پيروي
خواهند نمود؟)

تقليد در اصول دين جايز
نيست

قرآن كريم در آيه فوق
كساني را كه در برابر دعوت و منطق انبياء الهي لجوجانه مي­گويند: ما در انتخاب
عقيده پيروي از پدران خود مي­نمائيم، مورد انتقاد قرار داده است. كار اين مشركان-
در حقيقت- همان تقليد در اصول دين است، زيرا دعوت پيامبر از آنان، دعوت به اصول
دين بوده است ولي آنها در برابر ايشان ادعا مي­كرده­اند تنها راهي كه نياكان ما
انتخاب نموده­اند راه صحيح است!‌ و اين معنايش همان تقليد در اصول اعتقادات مي­باشد
كه از نظر عقل و دين پذيرفته نيست و اين مسأله در علم كلام مطرح شده است،‌ البته
در فروع دين تقليد براي غيرمجتهد واجب است.

بنابراين اگر اعتقاد شما
به مبدأ- مثلاً- بر اساس گفته پدر و مادر و يا شخص ديگري باشد، تقليد در اصول دين
به حساب آمده و درست نخواهد بود، بلكه بايد خودتان با استدلال و منطق، اين مسأله
را براي خود حل نموده و پذيرفته باشيد. اما در فروع دين كه عبارت از مسائلي است كه
قسمتي از آن در توضيح المسائل و ساير رساله­هاي عمليه آمده است، تقليد براي كسي كه
خود مجتهد نيست واجب و ترك تقليد حرام مي­باشد، پس اين دو مسأله نبايد با هم
اشتباه شود.

چرا تقليد در اصول نيست؟

چرا انسان بايد در اصول
دين، مجتهد باشد ولي در فروع دين مي­تواند مجتهد نباشد و از مجتهد تقليد نمايد؟
پاسخ اين است كه ميان اين دو، تفاوت­هائي وجود دارد، از آنجمله اين كه اصول دين و
مذهب محدود به پنج اصل مي­شود كه عبارت است از: توحيد و نبوت و معاد و عدل و
امامت. و مجموعه مسائل مربوط به اين پنج اصل حدوداً از بيست مسأله تجاوز نمي­نمايد
و بهمين دليل هر فردي مي­تواند تلاش نمايد تا آنها را از روي دليل بفهمد و در آن­ها
مجتهد گردد، برخلاف فروع دين كه تنها نمازش چهار هزار مسأله دارد چه رسد به روزه
و  حج و ساير فروع. بطوري كه اگر كسي
بخواهد در تمام اين مسائل مجتهد شود نياز به عمري بابركت و استعدادي سرشار و
فراغتي كافي دارد از اين رو بايد تمام عمرش را در اين كار مصرف نمايد و به كارهاي
ديگر نخواهد رسيد، و معلوم است كه تمام مردم نمي­توانند بدنبال آن رفته و بقيه
كارها را رها نمايند.

تفاوت ديگري كه بين اين
دو موجود است اين است كه اجتهاد در اصول دين مي­تواند دو درجه­اي باشد ولي در فروع
دين يك درجه بيشتر وجود ندارد.

توضيح مطلب اينكه در
اصول دين هر كس مي­تواند براي هر اصلي يك دليل ساده داشته باشد تا پايه و اعتقادش
را به آن محكم نمايد مثلاً بگويد: براي اين جهان، خالقي يكتا وجود دارد، به اين
دليل كه اگر يك ساختمان معمولي بخواهد بنا شود نيازمند به بنّائي است و هيچ گاه
اتفاق نمي­افتد كه صبح از خواب بلند شويم و ببينيم ساختماني در نقطه­اي خالي خودبخود
بالا رفته و در و پنجره در آن كار گذاشته شده است، آيا اين بناي باعظمت آفرينش را
ممكن است باني و خالقي نباشد و خودبخود به وجود آمده باشد؟

در روايت است كه پيامبر
اكرم (ص)با اصحاب از راهي مي­گذشتند، پيرزني در كنار راه مشغول نخ ريسي بود.
پيامبر از او پرسيد: چگونه خدا را شناختي؟ پيرزن دست از كار كشيد و گفت: اگر دست
من اين دوك را به حركت نياورد، حركت نخواهد كرد، پس اين جهان پهناور چگونه مي­تواند
بدون خالقي در حركت باشد؟ پيامبر سپس روي به اصحاب نموده و فرمود: «عليكم بدين
العجايز». اين همان دليل انّي است كه عبارت از پي بردن به مؤثر از راه اثر است و
در بحث گذشته به آن اشاره شد.

و يا در مورد اصل نبوت
مي­تواند به اين دليل قناعت نمايد كه چون ادّعا كننده­ داراي معجزاتي هست پس راست
مي­گويد و پيامبر است و نيز در مورد معاد بگويد: اگر ظلم كردن و تحت ستم قرار
گرفتن- هر دو- به همين عالم ختم شود و روزي براي رسيدگي به كار ظالم و گرفتن داد
مظلوم نباشد، بي­عدالتي، جهان را فرا خواهد گرفت، بنابراين لازم است چنان روزي
وجود داشته باشد كه همان معاد است.

چنانچه مي­بينيم اينها
همه دلائل ساده­اي هستند كه هركس مي­تواند براي خويش استدلال نمايد ولي اين يك
مرحله از اجتهاد در اصول دين است. مرحله دوم آن اين است كه براي هر يك از اين
اصول، دلائل مختلف علمي داشته باشد و نيز براي مسائل متفرّع بر آنها نيز دلائلي
جداگانه اقامه نمايد، مثلاً بگويد به اين دليل خداوند داراي صفات ثبوتيه است و به
اين دليل جبر و تفويض باطل است و به اين دليل صراط، حق است. و بدين ترتيب براي هر
يك از شاخه­هاي متفرّع از اصول دين هم دليل و برهان قانع كننده داشته باشد، و نيز
با مكتب­هاي ديگر هم آشنائي داشته و پاسخ به اشكالات آنها و دلائل بطلانشان را هم
بداند.

ولي در فروع دين اجتهاد
داراي يك درجه بيشتر نيست و آن اين است كه هر مسأله فرعي را با آن كلّيه ادلّۀ آن
درك نمايد و چنانچه گفتيم همه افراد نمي­توانند در مسائل فرعي مجتهد شوند و لذا
تقليد براي غيرمجتهدين در آنها بي­اشكال است.

مسائل مربوط به اصول
اعتقادات و دلائل آن در علم كلام مورد بحث قرار مي­گيرد و از اينرو به كساني كه در
اين بخش مجتهد مي­باشند، متكلّم گفته مي­شود ولي فروع دين و تمام مسائل مربوط به
آن در علم فقه مطرح مي­شود و به همين جهت به مجتهدين در اين بخش، فقيه مي­گويند.

با اين توضيح، معناي
تقليدي كه در آيه مورد نظر، از آن انتقاد شده است،‌ روشن مي­گردد و معلوم مي­شود
كه چرا سرانجام چنين تقليدي دوزخ سوزان الهي است،‌ و كسي كه در اصول دين به تقليد
اكتفا نمايد، در واقع به دعوت شيطان به جانب جهنم پاسخ گفته است.«اولوكان الشيطان
يدعوهم الي عذاب السعير».

چرا تقليد در فروع است؟

چرا تقليد در فروع دين
جايز يا واجب است؟ پاسخ به اين سؤال بسيار ساده و روشن است، شما در همين زندگي
روزمرّه خويش وقتي دقت نمائيد مي­بينيد تنها در قسمت­هاي محدودي از آن نياز به
مراجعه به متخصّص نداريد، مثلاً اگر خودتان بنّا نباشيد براي ساختن خانه،‌ نيازمند
به بنّا مي­باشيد و اگر بنّا باشيد براي در و پنجره لوله­كشي و سيم كشي ساختمان
و  غيره نياز به مراجعه به متخصّصين آنها
داريد.

ساختمان وجود خودتان را
در نظر بگيريد، براي درمان آن نياز به طبيب پيدا مي­نمائيد و براي پوشش بدن محتاج به
بزّاز و خيّاطيد و براي تأمين مواد غذائي لازم به ديگران كه هر يك تخصّصي در كار
خويش دارند احتياج خواهيد داشت.

بنابراين مراجعه به
متخصّص مسأله­اي است كه بخشي عظيم از زندگي ما را فرا گرفته است، و از سوئي نيازي
هم نيست كه ما بدانيم مثلاً بيماري ما كه در اثر تورّم غدّه تيروتيد است اين غدّه
اصلاً چيست و جرّاحي به چه ترتيبي روي آن انجام مي­گيرد و يا داروهاي تجويز شده چه
فعل و انفعالات شيميائي روي موضع درد خواهند داشت، ما تنها كاري كه مي­كنيم
دستورات پزشك را بي­چون و چرا مي­پذيريم و عمل مي­نمائيم و اين خود تقليد است كه
عبارت است از قبول قول يگران بدون دانستن دليل آن، بنابراين تقليد مسأله­اي عقلي
است و اختصاص به مكتب و مذهبي خاص ندارد، انسان در هر موردي كه نياز به چيزي داشته
باشد اگر خود در آن مورد، متخصّص نباشد، بحكم عقل به متخصص آن بايد مراجعه نمايد و
لذا عُقلا هم در سرتاسر عالم همين گونه عمل مي­نمايند.

در امور مذهبي و احكام
شرعي هم كه انسان به فقيه و مجتهد مراجعه نموده و از او تقليد مي­نمايد، روي همين
قاعده و قانون عقلائي است. كسي كه بدون داشتن تخصّص فقهي به نظر خويش عمل نمايد
مانند بيماري است كه با وجود طبيب بر طبق نظريه خود، به درمان خويش بپردازد و دارو
تهيه نمايد، اگر در نتيجۀ اين درمان نادرست، بدرود زندگي گويد در قيامت جاي عذري
برايش نيست، همينطور فردي كه بدون توجه به نظريات و فتاواي مجتهد به انجام اعمال
مذهبي بپردازد، اعمال او باطل بوده و در قيامت مورد مؤاخذه قرار خواهد گرفت.

ولي چنانچه گفتيم در
مورد اصول اعتقادي تقليد از ديگران جايز نيست و اين خود يكي از نقاط تفاوت ميان
اصول دين و فروع است، البته در فروع دين هم اگر انسان به مرحله اجتهاد برسد، ديگر
تقليد بر او جايز نيست، لذا هنگامي كه علما در شاگردانشان قدرت اجتهاد مي­بينند در
اجازه نامه اجتهاد او مي­نويسند: يحرم عليه التقليد- تقليد بر اوجايز نيست.

«و من يسلم وجهه الي
الله و هو محسن فقد استمسك بالعروة الوثقي والي الله عاقبة الامور»

(سوره لقمان- آيه 22)

هركس كه با تسليم و رضا
بسوي خدا روي آورد و نيكوكار باشد پس به محكم­ترين دستگيره الهي چنگ زده و همانا
پايان كار بسوي خدا است.

توجه به پروردگار

هر كس بايد توجّه باطني
او به «الله» باشد، يعني فكر و مغز و روحش در برابر دستورات الهي تسليم و
فرمانبردار باشد. قرآن در اين آيه شريفه، از اعتقاد و تسليم مزبور به «تسليم وجه»
تعبير نموده است، البته وجه به معني چهره و رخ مي­باشد ولي در اينجا منظور، روي
قلب است، يعني دل به چيزي جز فرامينِ «الله» نسپرد و متوجه غير او نباشد، سپس
اضافه مي­نمايد: «و هو محسن» ممكن است كسي در مرحله اعتقاد چيزي را بپذيرد اما طبق
آن اعتقاد عمل ننمايد، و لذا آيه مي­فرمايد، هم از نظر اعتقادي پذيراي دستورات و
فرموده­هاي الهي باشدو هم در مرحله عمل به مقتضاي عقيده­اش عمل نمايد. چنانچه در
آيات ديگر ايمان و عمل صالح در كنار هم آمده است. پس اگر انسان اين دو را دارا
باشد به حلقه محكم و ناگستني دست يافته است و باصطلاح هم از حكمت نظري برخوردار گرديده
و هم به حكمت عملي رسيده است. «عروه» در زبان عربي به معني حلقه است و «وثقي» به
معني محكم و مطمئن مي­باشد. پس تمسّك به «عروة الوثقي» به معناي چنگ زدن و گرفتن
آن حلقه معنوي است كه انسان را از سقوط  در
عذاب آخرت و بدبختي­هايي كه معلول گرايش­هاي شرك آلود مي­باشد، رهائي مي­بخشد و به
بهشت مي­رساند.

عاقبت امور به سوي خدا
است

«والي الله عاقبة
الامور»: عاقبت و خاتمۀ امور بسوي «الله» است. امر گاهي به معني كار است، يعني در
نهايت خداوند به پاداش و كيفر آنها رسيدگي مي­نمايد و گاه به معني «شيء» است،‌
يعني همه اشياء بسوي خدا مي­روند و صيرورت هر چيز به جانب «الله» است و گاه به
معني فرمان است،‌ خداوند صاحب دستور واقعي است و هر كس در دنيا حكم و دستوري مي­دهد،
بايد نشأت گرفته از دستور او باشد، پيامبران هم فرامينشان را از خدا گرفته و به
مردم ابلاغ مي­نمايند،‌ اگر فقيه هم ولايت دارد،‌ حكم او لازم الأجرا است براي
اينكه برداشت او از كتاب خدا و سنت پيامبر است و لذا در جاي ديگر قرآن مي­فرمايد:
«وله الحكم» حكم و فرمان براي خدا است،‌ يعني جز فرمان او فرماني نيست، پس اطاعت
از غير آن لازم نمي­باشد. رئيس جمهور، دولت، مجلس و هر فرد و ارگاني هم كه از سوي
ولّي فقيه و رهبر منصوب شود، از اين نظر موافقت دستور آنها لازم است كه با ولايت
فقيه ارتباط مي­يابد. پس همه فرمانها به خداوند منتهي مي­گردد.

معني اول هم با آيه قابل
انطباق است،‌ زيرا خداوند است كه در نهايت به اعمال نيك و بد، پاداش و كيفر مي­دهد،
و در قيامت به حساب عمل هر كس رسيدگي خواهد نمود، معني دوم كه امر در آيه به معني
«شيء» باشد نيز صحيح است چه اينكه تمام موجودات اين جهان از كوچكترين ذرات اتم تا
بزرگترين كهكشانها وجود و حركتشان را از خداوند گرفته و در نهايت به دستور او
پايان مي­يابند و در سوره مباركه «تكوير» به چنين نهايتي اشاره شده است «اذا الشمس
كوّرت و اذا النجوم انكدرت… هنگامي كه خورشيد تاريك و ستارگان تيره شوند…

ادامه دارد

درسهائي از نهج البلاغه

خطبه 230

آيت الله العظمي منتظري

سفارشهاي اميرالمؤمنين
(ع)

وَ مِنْ خُطَّْبةٍ لَّهُ
(ع):

اوصيكم أَيها النّاسُ
بِتَقوي اللهِ، وَ كثَرَةِ حَمْده عَلي الآئه إِليكُمْ، وَ نَعمائِه عَلَيكُم، وَ
بَلائه لَدَيكُم فَكُم بِنِعمَةٍ، وَ تَدارَكُكُمْ برَحْمُةٍ،

موضوع بحث ما بررسي و
تفسير خطبه 188 نهج البلاغه با شرح مرحوم محمد عبده و يا خطبه 230 با ترجمه مرحوم
فيض الاسلام مي­باشد. حضرت امير (ع) در اين خطبه مي­فرمايند:

«اُوصيكم ايها النّاس
بتقوي الله»

سفارش مي­كنم شما را به
نهگداري حريم الهي

معناي وصيّت

وصيّت به معناي توصيه يا
سفارش كردن است و اينكه برخي از افراد خيال مي­كنند وصيَّت، مربوط به سفارشهاي پس
از مرگ مي­باشد، اشتباه است زيرا وصيّت بمعناي مطلق سفارش كردن است چه در امور
زندگي باشد و چه در مورد مسائل پس از مرگ.

وَصّي يُوَصِّي از باب
تفعيل يا أوصي يُوصي از باب افعال به معناي سفارش كردن است. و در اينجا هم حضرت
تمام مرد م را به مسائلي كه در جمله­هاي بعدي مشخّص شده و براي دين و دنياي آنان
سودمند و نافع مي­باشد، سفارش مي­كنند.

طرف خطاب امام

ايها الناس: خطاب به
عموم مردم است، و گر چه ممكن است طرف خطاب حضرت در اثناي ايراد خطبه، همان افرادي
باشد كه پاي منبر حضرت در مسجد كوفه نشسته بودند ولي مطالبي را كه بزرگان ايراد مي­كنند،
و در سخنان خود مردم را مورد خطاب قرار مي­دهند هرگز براي قشر خاصّي و در زمان
مخصوصي نيست بلكه براي همۀ افراد جامعه مي­باشد، مانند خطابهاي قرآن كه بدون شك
مربوط به جامعه زمان پيامبر صلي الله عليه و آله نمي­باشد بلكه تمام مردم را تا
روز قيامت مورد توجّه و خطاب قرار مي­دهد.

در اين مورد بحثي در
علوم اصول هست كه آيا خطابها مخصوص به مشافهين است يا أعم است يعني آيا خطابي كه
ميكنند تنها به آنهائي است كه در همان لحظه خطاب به جلوشان قرار دارند و طرف سخن
آنان مي­باشند يا اينكه به همۀ مردم است. البته در اينجا نوع سخن فرق مي­كند يعني
اگر كسي نوكرهايش را در خانه جمع كرده و به آنها دستور مي­دهد يا فرزندانش را مورد
خطاب قرار مي­دهد، آن دستور مخصوص نوكرها و آن سخنان مخصوص مشافهين- فرزندانش- مي­باشد.

اينكه بعضي از بزرگان مي­گويند:
خطابات قرآن و خطابهائي كه در كلمات پيامبر(ص) و ائمه معصومين(ع) ديده مي­شود،
مخصوص به مشافهين است يعني آنهايي كه انسان لب به لب با آنها سخن مي­گويد، و بعد
ما بايد بوسيله اجماع ثابت كنيم كه ما با آنها شريك در تكليف هستيم! اين كلام
صحيحي نيست زيرا آنجا كه كلمۀ ناس و مردم در سخنان و معصومين آمده، بدون ترديد
تمام ملّتها را تا قيام قيامت دربر مي­گيرد.

خداوند تبارك و تعالي كه
در قرآن مي­فرمايد: «ولله علي الناس حج البيت من استطاع اليه سبيلاً»- از براي
خداست بر مردم حج خانه خدا كه هر كس مستطيع باشد بايد حج خانه خدا را انجام دهد،
اين تكليفي است كه تمام مردم را در جهان و تا روز رستاخيز مورد توجه قرار مي­دهد.
آنجا كه در روايت مي­خوانيم «حلال محمد حلال الي يوم القيامة و حرام محمد حرام الي
يوم القيامة» به ما مي­فهماند كه كلام پيامبر و ائمه معصومين براي افراد زمان
خودشان نيست بلكه هر چه را تكليف كرده­اند و دستور داده­اند چه بصورت امر مولوي
باشد و چه به صورت امر ارشادي همه مردم را دربر مي­گيرد و خطاب به همه است.

از اين گذشته، اگر ما به
تاليفات مؤلفين نظري بيافكنيم، مي­بينيم در مقدّمۀ كتابها- مثلاً- نوشته شده است:
«بدان»! آيا مورد خطاب يك شخص بخصوصي است يا اينكه هر كسي را تا قيام قيامت مورد
خطاب قرار داده است؟ بدون شك غرض مؤلف، همۀ مردم است نه يك فرد و نه چند فرد.

بنابراين، اينجا كه حضرت
امير (ع)، مي­فرمايد «ايها الناس»- اي مردم، نه تنها به آن جمعيتي كه در محضر
مباركش نشسته­اند و گوش به سخنانش مي­گيرند، خطاب مي­كند بلكه او به عنوان رهبر و
پيشواي مسلمانان، تمام مسلمين بلكه تمام بشر را در تمام نقاط جهان و تا قيام قيامت
مورد خطاب قرار مي­دهد. ما هم كه جزء مردم هستيم، مورد توجه و خطاب حضرت مي­باشيم.
هم اكنون ببينيم سفارش حضرت چيست؟

سفارش به تقوي

حضرت امير (ع) ما را
سفارش مي­كنند به تقواي پروردگار يعني حريم خدا را حفظ كردن، كراراً تذكر داده­ام
كه «تقوي» بمعناي پرهيزكاري- همانگونه كه بسياري از مترجمين ترجمه كرده­اند- نيست
زيرا «تقوي» از مادۀ «وقايت» است و لذا «ت» تقوي در اصل «واو» بوده است. «وقوا» از
مادۀ وقايت بمعناي نگهداشتن. پس «تقوي الله» يعني حريم خدا را حفظ كردن. خدايي كه
خالق و پروردگار شما مردم است و مالك زمين و آسمان و كلّ وجود است و تمام اختيارات
شما بدست او است و شما بندگان بي­چون و چراي او هستيد، مي­بايست كه حريم خدا را
نگهداريد، مطيع اوامر او باشيد، واجباتش را انجام دهيد و از محرماتش اجتناب ورزيد،
تمام اين معاني كه ذكر شد در كلمه «تقوي» نهفته است.

پس تقوي بمعناي
پرهيزكاري نيست بلكه بمعناي نگهداري است. تقوا داشته باش يعني حريم خدا را حفظ كن.
چگونه است اگر كسي مي­خواهد به ديدار پادشاهي برود، به او مي­گويند: «عليك بتقوي
هذا الرجل»- حريم اين مرد را حفظ كن، زيرا داراي قدرت است و لذا سفارش مي­كنند كه
او را به خشم وا نداريد؛ حال خدائي كه خالق و پروردگار جهانيان است و ما همه
بندگان و مخلوقات ضعيف او هستيم و هر چه داريم از او است،‌و هر چه هم خواسته
باشيم، بايد از او درخواست كنيم، ما كه بنده اوئيم و او خالق و صاحب اختيار ما
است، عقل، حكم مي­كند كه دستوراتش را انجام دهيم و از محرماتش اجتناب ورزيم و اين
است معناي حفظ كردن حريم الهي.

«و كثرة حمد علي آلائه
اليكم و نعمائه عليكم و بلائه لديكم»

(و شما را سفارش مي­كنم)
كه بسيار ستايش خداوند كنيد بر نعمتهايي كه به شما داده و نعمتهائي كه شما را
احاطه كرده و آزمايشهائي كه از شما مي­كند (در خير و شر).

ستايش در برابر نعمتها

«كثرة حمده» بمعناي
بسيار ستايش كردن و شكر كردن خداوند است كه در حقيقت ذكر خاص بعد از عام است،‌
زيرا يكي از مصاديق تقوا و نگهداشتن حريم الهي، همان حمد و ستايش پروردگار است.

فرق حمد و شكر اين است
كه شكر تنها بر نعمت است ولي حمد هم نعمت را دربر مي­گيرد و هم غير نعمت را،
بنابراين استعمال حمد در نعمت هم صحيح است.

آلاء: جمع «إلي» و «ألي»
بمعناي نعمت است، كه در حقيقت جمعش إئلاء مي­شود و چون اجتماع دو همزه ثقيل است
لذا يكي از آنها قلب به الف شده، آلاء تلفظ مي­گردد. «إلي» مانند «مِعي» كه جمع آن
«امعا» است.

اينكه در جملۀ حضرت
«آلائه اليكم» آمده است يعني بر نعمتهايي كه به سوي شما است،‌ گويا مي­خواهد
بفرمايد: نعمتهاي الهي كه متوجه شما شده و به سوي شما سرازير گشته است.

«ونعمائه عليكم»- و
نعمتهاي خدا كه احاطه كرده است شما را. «علي» براي استعلاء است، گويا حضرت مي­فرمايد:
از هر جا حساب بكني، محاط به نعمتهاي الهي هستي: وجودت از خدا است، بينائيت، گوش و
دست و پايت، توانائيت، هوائي كه استنشاق مي­كني، خوردنيهائي كه نوش جان مي­كني،
آشاميدنيهايي كه مي­آشامي و ديگر نعمتهاي بي­پاياني كه از آنها برخورداري، همه از
خدا است، پس نعمتهاي خدا بر سراسر وجودت احاطه كرده است.

وبلائه لديكم: «لدي» به
معناي حضور است و بلا بمعناي آزمايش و امتحان است. در قرآن مي­خوانيم: «لتبلونَّ
في امولكم و انفسكم»- در مالها و جانهايتان آزمايش مي­شويد.

آزمايش الهي

پس بلا بمعناي امتحان است
ولي امتحان دو نوع است: خير و شر. نعمتهاي خدادادي كه مورد استفاده و بهره­برداري
انسان است يك نوع امتحان بشمار مي­آيد و همچنين جنگ و يا حوادث و مصيبت­هاي
روزگار، امتحان بنوعي ديگر مي­باشد.

ممكن است خداوند يكنفر
را بوسيله اموال زيادي كه به او مي­دهد، مورد امتحان قرار دهد تا معلوم شود اين
اموال را در راه خير و صواب مصرف مي­كند يا در راه شر و نادرستي. و ممكن است ديگري
را بوسيله مرض و بيماري يا فقر و ناداري مورد آزمايش قرار دهد، و برخي نيز ممكن
است از هر دو راه امتحان  شوند. در دومين
آيه از سورۀ «ملُك» مي­خوانيم:

«الذي خلق الموت والحيوة
ليبلوكم ايّكم احسن عملاً»

خداوند كه مرگ و زندگي
را آفريده تا شما را بيازمايد كه معلوم شود كداميك بهتر عمل مي­كنيد.

آري! خداوند زندگي و مرگ
را خلق كرده است كه معلوم شود شما آدم خيرخواهي هستيد كه به جامعه و مسلمانها خدمت
مي­كنيد يا اينكه مانند صدّام مي­شويد كه صدها دام براي بشر مي­گسترانيد؟ البته
آزمايش به اين معني نيست كه خداوند از واقع شما اطلاع ندارد- العياذبالله- بلكه
براي اين است كه استعدادهاي دروني بايد شكوفا شود؛ آن كس كه در روحش خباثت و حبّ
نفس و جاه طلبي است بايد رو شود و آن كس كه روح خداپرستانه و بشردوستانه دارد نيز
بايد شناخته شود تا سيه روي شود آنكه در او غش باشد.

در هر صورت، حضرت
اميرالمؤمنين در اين جمله سه تعبير در مورد نعمت دارند:

1-   
آلائه اليكم: نعمتهايي كه متوجه شما است و از سوي خداوند سرازير شده است.

_2-       نعمائه عليكم: نعمتهايي كه سراسر وجود شما را احاطه كرده و
تمام لحظات زندگيتان را پوشانيده است.

_3-       بلائه لديكم: آزمايش بوسيله نعمتهايي كه در حضور شما است،
يعني نعمتهائي كه همواره از آنها برخورداريد، وسيله آزمايشتان مي­باشد.

«فكم خضَّكم بنعمة و تدارككم
برحمة»

پس چه بسيار نعمتهائي كه مخصوص شما قرار داد و رحمتي كه شما
را دربر گرفت.

چقدر خداوند مخصوص كرده است شما انسانها را به نعمتهاي
فراوان خويش كه هرگز قابل احصا و شمارش نيست، «و ان تعدّوا نعمت الله لاتحصوها»- و
اگر بخواهيد نعمتهاي خدا را بشماريد، نمي­توانيد آنها را به شمارش درآوريد (سوره
نحل- آيه 18) آن همه نعمتهائي كه به خود شما داده بدون واسطه يا به حيوانات و ديگر
موجودات داده است كه در نتيجه همۀ آنها در اختيار شما و براي استفاده شما است.

ابر و باد و مه و خورشيد
و فلك در كارند تاتواني بكف آري و به غفلت
نخوري

همه از بهر تو سرگشته و
فرمانبردار     شرط انصاف نباشد كه تو فرمان
نبري

در حديث قدسي وارد شده
است:

«يا ابن آدم! خلقت
الاشياء لاجلك و خلقتك لأجلي»

اي فرزند آدم! همه
موجودات را براي تو  آفريدم و تو را براي
خودم خلق كردم.

اگر در يك باغي قدم مي­زنيد،‌
مي­بينيد باغبان درختهاي باثمري را كه كاشته است،‌ آبياري مي­كند ولي در ضمن آن
درخت­ها، علفهاي هرزه بي­فايده نيز سيراب مي­شوند ولي هدف باغبان از اين باغ و
زحمتي كه مي­كشد و آبياري كه در نيمه­هاي شب مي­كند، آن ميوه­هاي شيريني است كه از
آن درخت­ها بدست مي­آيد نه آن علفهاي هرزه. يعني اگر بخاطر آن ميوه­هاي شيرين
نبود، هرگز باغبان بيچاره استراحت و آسايش شب خود را فداي آبياري آن درختان نمي­كرد
ولي طبيعي است كه وقتي آب مي­دهد، هم درختهاي باثمري آبياري مي­شوند و هم علفهاي
هرزه بي­خاصيت.

هدف از خلقت عالم ماده و
طبيعت هم اين است اين عالم در اثر حركت تكاملي و حركت جوهري، انسانهاي كاملي مانند
پيامبر اكرم (ص)و اميرالمؤمنين (ع) يا مخلصين و بندگان صدّيق و شايستۀ خداوند به
اين جهان طبيعت راه يابند و از آن بهره برند، «لولاك لما خلقت الافلاك» نيز به
همان معني است كه هدف از خلقت و آفرينش عالم مادّه كه پست­ترين عوالم هستي و حركت
جوهري به طرف تجرّد بالا برود تا يك عقل كلّي مانند پيامبر اكرم(ص) در آن پيدا شود
كه اگر نبود خداوند افلاك را ايجاد نمي­كرد. اين است هدف از خلقت ولي خواه­ناخواه
در اين ميان كه باغبان خلقت، درختهاي ثمردار را آبياري مي­كند، علفهاي هرزه­اي
مانند ابوسفيان­ها، معاويه­ها، يزيدها و صدّام­ها نيز پيدا مي­شوند وگرنه هدف اصلي
خلقت همان موجودات كامل است.

چقدر خداوند سبحان نعمت­ها
را مخصوص شما انسانها آفريده است، از خاك كه جماد است نباتات و گياهان مي­رويند و
بسياري از اين گياهان جزء حيوانات مي­شوند و آن حيوانات و نباتات جزء وجود شما مي­گردند
يا براي خدمت به شما در اختيارتان قرار مي­گيرند، همه براي اين است كه تو انسان
كاملي بشوي كه در قوس صعود به مرحله عقل كل برسي، جائي برسي كه جبرئيل امين با آن
همه مقامي كه داشت عرض كرد: لو اقتربت أنملة لاحترقت»- اگر به اندازه انگشت كوچكي
پيش روم، خواهم سوخت؛ آنجائي كه قاب قوسين اوادني است و يك انسان كامل به آنجا راه
يافت.

چون گذشت احمد ز سدره و رصدش    وز مقام جبرئيل و از حدش

گفت او راهين بپر اندر پيم                 گفت رورو من حريف تونيم

باز گفت او را بيا اي
پرده سوز             من به اوج خود نرفتستم
هنوز

گفت بيرون زين حدّاي خوش
فرّمن       گر زنم پرّي بسود پرّ من

تدارك به رحمت و تدارككم
برحمة: معني تدارك اين است كه اگر كسي در جائي وا ماند، يك نيروئي به كمك او
بشتابد و او را ياري رساند. اصل معناي درك اين است كه دوّمي برسد و جاي اوّلي را
پر كند يعني نيروئي كمكي خلأ را پر نمايد. در معناي درك «لحوق» نهفته است كه لحوق
بمعناي چيزي است كه متأخراً مي­آيد و جاي گذشته را پر مي­كند. به عنوان مثال اگر
در بياباني گرفتار شويد و نان و آب شما در حال تمام شدن باشد،‌ در آن حال اگر
يكنفر پيدا شود و به شما نان و آب برساند، مي­گويند: او شما را تدارك كرده است.
اگر مثلاً به يك بيماري و يا حادثه­اي گرفتار شوي، خداوند از ناحيۀ غيب كمبود شما
را جبران مي­سازد يا مصيبت شما را با رحمت واسعۀ خويش تدارك كرده است- «تدارككم
برحمة»- يعني چه بسيار مواردي كه شما گناه كرده­ايد و خداوند وسايل توبه و بازگشت
شما را فراهم ساخته كه گاهي بوسيلۀ يك آيه قرآن يا شنيدن يك اندرز، انسان را از
سقوط  در منجلاب گناه مي­رهاند و به ساحل
نجات مي­رساند و از گرفتاريهاي گوناگون رهائي مي­بخشد، و اينها همه تدارك برحمت
است كه اميد است همۀ ما را مورد لطف قرار دهد و با رحمت واسعۀ خويش تدارك كند.

ادامه دارد

رسول اكرم(ص)

از ديدگاه قرآن

17 ربيع الاوّل ميلاد
مسعود پيامبر گرامي اسلام(ص) و امام صادق(ع) بر مسلمانان جهان مبارك باد.

در شمارۀ گذشته بمناسبت
رحلت پيامبر گرامي اسلام (ص)، بخشي از مديحه سرايي خداوند متعال در قرآن و بياناتي
كه نمايانگر عظمت و علو مقام آن حضرت در پيشگاه قرب احديّت است،‌ بمقداري كه عقل
قاصر و بيان عاجز ما اقتضا داشت آورديم.

و در اين شماره بمناسبت
ولادت با سعادت آن حضرت نيز بخشي ديگر هر چند كوتاه همراه با بياناتي چند از مولي
اميرالمؤمنين (ع) در بيان برخي صفات و خصوصيات آن حضرت مي­آرويم تا اگر خود موفق
به تأسّي و الگو قرار دادن آن اخلاق حميده نشويم،‌ مسلمان رهجويي موفق شود و ما را
نيز نصيبي عنايت گردد.

ولادت پيامبر اكرم(ص)

مشهور ميان علماي شيعه
است كه ولادت آن حضرت در 17 دربيع الاول- عام الفيل- واقع شده است. عام الفيل همان
سالي است كه «ابرهه» حاكم يمن به دستور شاه حبشه (اتيوبي فعلي) لشكري فيل سوار به
مكه معظمه گسيل داشت تا خانه خدا را از ريشه و بن بركند و مردم را به طواف بر گرد
خانه­اي كعبه مانند كه خود ساخته بود وادار سازد! خداوند پرندگاني را بر آنان
فرستاد كه هر يك سنگي در دهن داشتند و بر سر آن پيلان و پيل سواران افكندند و آنان
را هلاك ساختند. اين واقعه شگفت انگيز براي عرب تا قبل از هجرت رسول اكرم (ص) مبدأ
تاريخ شد كه تاريخ هر حادثه­اي را بر اساس آن تعيين مي­كردند.

هنوز دو ماه از آن حادثۀ
عظيم نگذشته بود كه بزرگترين آيت الهي در زمين نمودار شد و خورشيد جهان غيب از افق
مكّه طلوع نمود و بيت المعمور بيت الله الحرام متّصل شد و نخستين جلوۀ نور خدا در
قالب آخرين  كاملترين پيامبر متجلّي گشت و
سر سلسلۀ ملكوتيان به عالم ملكي پاي نهاد و واسطۀ فيض حق بر غيب و شهود، بي­واسطه
به افاضه نور پرداخت و پرده­دار عالم قدس بي­پرده در مجمع انس پديدار گشت و تاج
كرامت از عرش الهي بر تارك انسان خاكي نهاده شد.

لحظه­اي كه حضرتش پاي به
عرصۀ وجود نهاد، آيات شگفت انگيزي در جهان پديدار شد. ايوان انوشيروان چنان بخود
لرزيد كه چهارده كنگره از آن فرو ريختت. آتشكدۀ پارس كه هزار سال فروزان بود،
خاموش شد.

يا ايِّها النَّبي انّا
اَرْسلناكَ شاهِداً و مَبَشِراً‌و نذيراً و داعياً اِلي الله باذنهِ و سراجاً
مُنيراً

درياچۀ ساوه خشكيد. بتها
در همه جا سرنگون شدند. شهابها در آسمان فراوان شد كه قريش به خيال پراكنده شدن
ستارگان سراسيمه گشتند و پنداشتند كه پايان جهان فرا رسيده، غافل از اينكه پايان
جهل و جاهليت است. كاهنان كه تا آن روز بساط گسترده و بازار گرمي داشتند، ناگاه
درهاي آن علم شيطاني را بسته ديدند و موبد موبدان شب در خواب ديد كه شتراني چموش
در حالي كه اسباني اصيل را مي­كشند، از دجله گذشتند و چون انوشيروان تعبير آن را
جويا شد، آگاهان از كتب آسماني او را از آيندۀ غم انگيز شاهنشاهي آگاه ساختند.
علماي يهود چون آن علامات را در تورات ديده بودند، مضطربانه از محفل قريش جويا
شدند كه آيا نوزادي امشب به دنيا آمده و چون آن حضرت را ديدند و نشانه­هاي نبوّت را
در او مشاهده نمودند، فرياد برآوردند كه دوران نبوّت بني اسرائيل سرآمد و قريش را
مطلع ساختند كه اين نوزاد، بيني گردنكشان را به خاك خواهد ماليد.

سحرگاه جمعه 17 ربيع
الاول در خانه عبدالله بن عبدالمطّلب، همراه با دميدن سپيدۀ صبح، فجر نبوت نتابيد
و افق تاريك بشريت را روشن و منوّر ساخت. يتيم به دنيا آمد و در سنّ شش ماهگي مادر
را نيز از دست داد.

جدّ بزرگوارش عبدالمطّلب
(ع) كه قدر آن درّيتيم را مي­شناخت، با دل و جان به خدمت او پرداخت و پس از وي بر
اساس وصيتش، عموي آن حضرت جناب ابوطالب (ع) افتخار خدمت را يافت و بحق كه حق خدمت
را ادا كرد. حليمۀ سعديه دايۀ آن حضرت بود و فاطمه بنت اسد مادر گرامي ولي
اميرالمؤمنين (ع)، بجاي مادر متكفّل امور او شد.

شمائل پيامبر(ص)

شمائل آن حضرت چنان
جذّاب و خيره كننده بود كه هر كس او را مي­ديد مي­گفت: كسي چون او نيامده و نخواهد
آمد. امام حسن مجتبي (ع) گويد: از دائي خود هندبن ابي هاله- فرزند خديجه عليها
السالم از شوهر سابق- خواستم كه رسول خدا (ص) را توصيف كند زيرا در اين كار هنرمند
بود.

وي گفت: «آن حضرت چهره­اي
با هيبت و عظمت داشت، در عين حال همچون ماه شب چهارده مي­درخشيد. داراي قامتي متوسط
بود. سر مباركش بزرگ، موها نه چندان پيچيده و نه چندان صاف، اگر آنها را شانه نمي­كرد،
انباشته مي­ماند و از گوشش تجاوز نمي­كرد. رنگ رخسارش سفيد، پيشاني گشاده و ابروها
به هم نزديک؛ در ميان آنها رگي بود كه در حال خشم، پر مي­شد. بيني او كشيده و
باريك و درخشنده بود. موي صورت پر ولي كوتاه، گونه­ها صاف و دهاني ريز و مرتّبي
بود. گردن مباركش همچون نقره ناب مي­درخشيد. اندامي معتدل و پر و بهم پيوسته داشت
شكم و سينه او يكنواخت و شانه­ها پهن «در روايتي از اميرالمؤمنين (ع) است كه من
شانه­اي پهن­تر از شانه آن حضرت نديدم) و مفاصل درشت. آن چه از بدنش پيدا بود
بسيار سفيد و نوراني. شكم و سينه از مو عاري بود بجز همان خطّ مرتّب از گلو تا ناف
و دستها و شانه­ها و قدري از بالاي سينه كه پر مو بود. دستهاي مباركش بلند و كف
دست گشاده و خشن و همچنين كف پاي مباركش خشن بود دستها و پاها متناسب و مستقيم. كف
پا كم گوشت و گودي آن معتدل. چون راه مي­رفت گويا از زمين كنده مي­شد ولي قدري به
راست و چپ متمايل بود، آرام مي­رفت ولي فاصله قدمها بسيار، چنان كه گوئي از بلندي
سرازير مي­شود، و چون به سويي مي­چرخيد با تمام بدن برمي­گشت، همواره ديد را بر
زمين دوخته بود و ببيشتر با گوشۀ چشم نگاه مي­كرد و هر كس را ملاقات مي­فرمود، در
سلام سبقت مي­گرفت».

(بحار- ج 16- ص 148)

حُسن خلق و سعۀ صدر

از صفات بارز و شگفت
انگيز رسول گرامي (ص)، حُسن خلق و سعۀ صدر و تحمل و بردباري است. خداوند در اين
باره در سورۀ قلم فرموده است: «و انك لعلي خلقٍ عظيم»- براستي اخلاق نيكوي تو
شكوهمند است. خداوند در مواردي بر ساخته­هاي دست خويش آفرين مي­گويد و اين نيز از
آن موارد است حقّا اخلاق پيامبر (ص) شگفت آور است كه هر چه در اين باره گفته­اند و
سروده­اند، اندكي از بسيار و قطره­اي از بحرزخّار است.

و اين حسن اخلاق و
جذابيّت از آن است كه او بالاترين تجلّي رحمت خداوند است بر جهانيان كه خداوند
فرمود: «و ما ارسلناك الاّ رحمة للعالمين» (انبيا- آيۀ 107) و ما تو را فرستاديم
مگر اينكه رحمتي بر جهانيان باشي. در اين آيه، ذات آن حضرت، رحمت شمرده شده است و
اين از باب مبالغه نيست بلكه ذات آن حضرت رحمت خداوند است بر جهانيان از جهت هدايت
و راهنمايي و رهبري. و اين معني كه عطوفت او تجلّي رحمت خداوند است در آيۀ 159
سوره آل عمران به وضوح بيان شده: «فبما رحمة من الله لِنت لهم ولو كنت فظاً غليظ
القلب لانفضّوا من حولك»- اين همه نرمي و عطوفت تو از رحمت خداوند است و اگر خشن و
درشتخووقسي القلب بودي، همه از دور تو پراكنده مي­شدند.

و در سورۀ توبه، آيه 128
نهايت محبت و علاقه مهرباني آن حضرت را نسبت به تك تك افراد امّت با شيواترين و
مؤثرترين تعبير بيان فرموده است:

«لقد جاء كم رسولٌ من
انفسكم عزيزٌ عليه ما عَنتّم حريصٌ عليكم بالمؤمنين رؤوفٌ رحيمٌ» پيامبري براي شما
آمده است كه از خود شما است و آنچه بر شما گران آيد بر او سخت مي­گذرد و بر سعادت
و خوشبختي شما حريص است و نسبت به مؤمنان مهربان و باعطوفت است.

در اين آيه مباركه، بر عطوفت
و مهرباني رسول اكرم (ص) نسبت به خصوص مؤمنان تاكيد شده است ولي صفات ديگر را بطور
عموم ذكر فرموده يعني اختصاص به مؤمنين ندارد و خطاب به تمام مردم است كه: او از
خود شما است و از سختي و محنت شما رنج مي­برد و با حرص و ولع، سعي در هدايت شما
دارد.

اين مطلب كه رسول اكرم
صلي الله عليه و آله هدايت مردم حريص بود و كوشش بسيار مي­نمود و بر گمراهي مردم
نهايت تأسف را داشت، در چند جاي قرآن مورد اشاره واقع شده و خداوند متعال پيامبرش
را تسلّي داده است. در سورۀ كهف، آيۀ 6 مي­فرمايد:

«فلعلك باخعٌ نفسك علي
آثارهم ان لم يؤمنوا بهذا الحديث أسفاً»- اي پيامبر! نزديك است خود را از تاسّف
برآنان بكشي كه به قرآن ايمان نياورده­اند.

گويا پيامبر گرامي آنقدر
از گمراهي آن مردم اندوهگين بود كه نزديك بود از آن افسوس، جان بدهد و لذا خداوند
او را تسليت و دلداري مي­دهد و او را از اين همه حسرت منع مي­فرمايد. و در سورۀ
شعرا آيه 3 و 4 مي­فرمايد:

«لعلّك باخعٌ نفسك الاّ
يكونوا مؤمنين، ان نشأ‌ ننزّل عليهم من السّماء آيةً فظلت اعناقهم لها خاضعين»-
شايد تو جان خود را از افسوس بر عدم ايمان آنان از دست بدهي، اگر ما بخواهيم آيتي
از آسمان بر آنان نازل مي­نمائيم كه همه در برابر آن خضوع كنند.

فَبِما رَحمَةٍ مِنَ
الله ِ لِنتَ لَهُم وَ‌لَو كُنْتَ فظّا غَليظ القْلبِ لا انْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ
فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ‌اسْتَغْرَ لَهْمْ وَ شاوِرهُمْ في الاَمِرْ فَاذا عَزَمْتَ
فَتَوكَلْ عَليَ اللهِ اِنَّ اللهَ يُحِبُّ المتوكِلينَ

يعني، اي پيامبر! ‌منظور
ما آزمايش است وگرنه وادار كردن مردم به ايمان براي ما آسان است. و در سورۀ فاطر،
آيۀ 8 مي­فرمايد:

«فلا تذهب نفسك عليهم
حسرات»- مبادا از حسرت و تأسف بر آنان، جان خود را از دست بدهي.

و در آغاز سوره طه مي­فرمايد:
«طه- ما انزلنا عليك القرآن لتشقي»- ما قرآن را نفرستاديم كه در راه تبليغ آن خود
را به رنج و تعب فراوان بياندازي.

آيات در اين زمينه بسيار
است، مراجعه شود به سوره يوسف 103 و نحل 37 و 127 و يونس 99 و مائده 41 و انعام 33
و لقمان 23 و آيات ديگر كه هر كدام به گونه­اي از حزن و اندوه فراوان آن حضرت بر
گمراهي مردم حكايت مي­كند و به نحوي او را تسلّي و دلداري مي­دهد.

مهرباني با مردم

و از آياتي كه نهايت
رحمت و مهرباني آن حضرت را مي­رساند، آيه 61 سوره توبه است:

«و منهم الذين يؤذون
النبي و يقولون هو اذن قل اذن خيرلكم يؤمن بالله و يؤمن للمؤمنين و رحمة للذين
آمنوا منكم…»- برخي از منافقين پيامبر را آزار مي­دهند و مي­گويند او گوش است،
يعني آنچه را بشنود مي­پذيرد، بگو اي پيامبر! ‌گوش است در آنچه به نفع شما است؛
ايمان بخدا دارد و امان است براي مسلمانان و رحمت است براي مؤمنان شما…

در شأن نزول اين آيه
روايت شده است كه يكي از منافقين، سخنان آن حضرت را براي دشمنان نقل مي­كرد و در
واقع، كار او نمّامي و سخن چيني بود. جبرئيل امين (ع) آن حضرت را مطّلع ساخت،
پيامبر اكرم (ص) آن مرد را خواست و او را ملامت كرد،‌ او انكار نمود كه چنين كاري
نكرده است. حضرت فرمود: از تو مي­پذيرم ولي مبادا چنين باشي. او به ميان دوستان
خود رفت و گفت: محمد گوش است، خدا به او خبر داد كه من سخن چيني مي­كنم و او
پذيرفت و چون من انكار كردم، اين را نيز پذيرفت. سپس آيه كريمه نازل شد. يعني گوش
بودن او در موردي است كه به نفع شما است يعني عذر شما را مي­پذيرد و براي شما محلّ
امن و اماني است، درشتخو و سختگير نمي­باشد ولي رحمت خاصّۀ خداوند است بر خصوص
مؤمنان واقعي.

از جهتي ديگر نيز آن
حضرت بر آن مردم رحمت بود كه با همه گردنكشي و بد رفتاريشان، مورد خشم الهي و عذاب
واقع نمي­شدند. خداوند در اين باره مي­فرمايد:

«و ما كان الله ليعذبهم
و انت فيهم» (انفعال- 33)- خداوند هرگز آنها را تا تو در ميانشان هستي، عذاب نمي­كند.

روش زندگي حضرت

در پايان شمه­اي از
اخلاق گرامي و روش زندگي آن حضرت را از زبان مولاي متقيان اميرمؤمنان (ع) مي­آوريم
كه او بهتر از هر كس آن حضرت را مي­شناخت.

فرمود: «هر گاه به منزل
مي­رفت، وقت خود را سه قسمت مي­نمود: قسمتي براي عبادت و قسمتي براي خانواده و
قسمتي به خود اختصاص مي­داد و در آن قسمت خاص نيز به وسيله اصحاب به كار مردم
رسيدگي مي­كرد وقتي براي خويش باقي نمي­گذاشت. و از سيرۀ آن حضرت بود كه اهل فضل
را احترام خاصّي مي­نمود، هر يك به اندازۀ فضيلتش در دين. براي هر كس بمقدار نيازش
وقتي قرار مي­داد و با او مشغول بود و از آنان در مورد نيازهاي خود و سايرين
استفسار مي­نمود و مي­فرمود: حاضران، غايبان را آگاه نمايند. و هر كس حاجتي دارد و
نمي­تواند به من برساند شما مرا مطلع سازيد كه هر كس حاكم را به حاجت حاجتمنداني
كه دسترسي ندارند، آگاه سازد، خداوند گامهاي او را در روز قيامت، ثابت و استوار
سازد.»

و فرمود: «آن حضرت زبان
خود را از سخنان زائد و بيهوده باز مي­داشت و با مردم الفت و مهرباني داشت و آنان
را از خود نمي­راند. بزرگ هر قومي را احترام مي­نمود و او را بر آنان ولايت مي­داد.
با مردم محتاطانه برخورد مي­كرد ولي خوشروئي خود را از آنان نمي­گرفت و روي درهم
نمي­نمود. هميشه از ياران و اصحاب خويش تفقّد و دلجوئي مي­كرد و از مردم احوال ديگران
را مي­پرسيد. نيكي را تقويت و بدي را تضعيف مي­نمود. در همه امور ميانه رو بود و
از يك خطّ مستقيم پيروي مي­كرد. غفلت نمي­كرد تا ديگران غفلت نكنند و گمراه نشوند.
از حق تجاوز نمي­كرد و از آن گذشت نداشت. بهترين مردم را بر گرد خويش جمع مي­نمود
و كسي را برتري مي­داد كه خيرخواهي بيشتر براي مسلمانان داشته باشد و منزلت كسي را
بالا مي­برد كه با مردم مواسات كند و همراهي نمايد.»

و همچنين فرمود: «اگر در
ميان قومي وارد مي­شد، هر جا كه جا بود مي­نشست و به اين كار دستور مي­داد و در
مجلس همۀ همنشينان را مراعات مي­نمود بطوري كه هيچ كس احساس نمي­كرد ديگري به او
نزديكتر است. اگر با كسي مي­نشست او را تحمّل مي­كرد تا خود برخيزد، و هر كس از او
حاجتي مي­خواست برنمي­گشت مگر با حاجت برآورده، يا پاسخي نيكو. چنان خُلق كريم او
مردم را فرا گرفته بود كه همه او را پدر مي­دانستند. و همه در برابر او از حقّ
يكساني برخوردار بودند. مجلس او جايگاه حلم و حيا و راستي و امانت بود؛ صدها در آن
آرام و آداب در آن رعايت مي­شد و لغزشهاي آن تكرار نمي­شد يعني حضرت رسول (ص)آنان
را متوجّه نمي­ساخت كه ديگر تكرار نكنند.»

و فرمود: «آن حضرت هميشه
خوشرو و نرمخو بود، خشونت و درشتي نداشت، پرسروصدا و فحّاش و عيبجو و متملّق نبود.
اگر از چيزي كراهت داشت اظهار نمي­نمود و كسي از او مايوس و نااميد نمي­شد. از سه
چيز پرهيز مي­كرد: كسي را مذمت و سرزنش نمي­كرد و لغزشها و اسرار ديگران را جستجو
نمي­نمود و سخني نمي­گفت مگر آنكه اميد ثواب داشته باشد. و اگر سخني مي­گفت،
همنشينان همه سربريز و ساكت مي­ماندند و تا او سكوت اختيار نمي­نمود، سخني نمي­گفتند
و در خدمتش نزاع و جدال نمي­كردند و به نوبت سخن مي­گفتند. و اگر آنان از چيزي مي­خنديدند
آن حضرت نيز تبسّم مي­كرد و اگر اظهار تعجّب مي­كردند او نيز چنان مي­كرد. اگر
غريبي وارد مي­شد هرگز ثنا و مدح كسي را بجز در مورد احسان نمي­پذيرفت و سخن كسي
را قطع نمي­كرد مگر اينكه از حدّ مشروع بگذرد، آن گاه يا او را نهي مي­فرمود و يا
از آنجا برمي­خاست.»

و در روايت ديگر است كه
اگر كسي با آن حضرت دست مي­داد، دست خود را رها نمي­كرد تا آن شخص دست بردارد.

اميدواريم خداوند به ما
توفيق دهد كه به مقدار ممكن، از اخلاق آن حضرت پيروي كنيم «ولكم في رسول الله اسوة
حسنة»

درود بي­­پايان خداوند
بر او و خاندان پاكش.

دانستنيهايي از قرآن

نشانه­هاي مؤمنين

1-   
امر به معروف و نهي از منكر:

«والمؤمنون والمؤمنات
بعضهم اولياء بعض، يأمرون بالعمروف و ينهون عن المنكر…»

مردان و زنان مؤمنه همه
ياور و دوستدار يكديگرند، امر به معروف مي­كنند و نهي از منكر مي­نمايند.

2-   
نماز و روزه:

«… و يقيمون الصَّلاة
و يوتون الزكاة»

3-   
اطاعت از خدا و رسول:

«و يطيعون الله و رسوله»

(توبه- آيۀ 9)

و هر حكم خدا و رسول را
اطاعت مي­نمايند.

4- «و عباد الرّحمن
الذين يمشون علي الأرض هوناً و اذا خاطبهم الجاهلون قالوا سلاماً»

(سوره فرقان- آيۀ 64)

و بندگان خاصّ خداي رحمان،
همان­ها هستند كه بر روي زمين، به تواضع و فروتني راه روند و هرگاه جاهلان به آنها
خطاب و عتابي كنند در پاسخ «سلام» گويند (و با سلامت نفس از آنها بگذرند).

5- سجده گذاران شب:

«والّذين يبيتون لربِّهم
سَجِّداً و قياماً»

(فرقان- آيۀ 65)

و آنها هستند كه شب را
به سجده براي پروردگارشان به روز آورند. (و روز را با نيكي به بندگان خدا به شب
آورند).

6- دعا و تضرّع در درگاه
خدا:

«والذين يقولون ربَّنا
اصرف عنّا عذاب جهنَّم ان عذابها كان غراماً، انها ساءت مستقراً و مقاماً»

(فرقان- آيه­هاي 66 و
67)

و آنان كه مي­گويند: پروردگارا!‌عذاب
جهنم را از ما بگردان كه عذاب آن دائمي است و جهنم چه بدقرارگاه و بد جائي است.

7- نه اسراف و نه تبذير:

«والذين اذا انفقوا لم
يسرفوا و لم يقتروا و كان بين ذلك قواماً»

(فرقان- 68)

و آنانكه هر گاه انفاق و
خرج كنند نه اسراف مي­كنند و نه بخل مي­ورزند بلكه ميان اين دو، معتدل مي­باشند.

8- شرك به خدا ندارند:

«والذين لايدعون مع الله
إلهاً آخر»

و آنانكه با خداوند،
خداي ديگري را نخوانند.

9- قتل نفس و زنا نمي­كنند:

«ولايقتلون النَّفس
الّتي حرَّم الله الا بالحق و لايزنون،‌ و من يفعل ذلك يلق أثاماً»

«فرقان- آيه 69)

و آنان كه نفس محترمي را
كه خداوند محترم داشته، جز بحق نكشند و آنانكه زنا نكنند و هر كه چنين كاري كند،
كيفر كارش را خواهد ديد.

10- تزكيۀ نفس

«قد أفلح من تزكّي و ذكر
اسم ربّه فصلّي»

(سوره اعلي- آيۀ 14)

به تحقيق كه رستگاري
يافت آن كس كه تزكيۀ نفس كرد و به ذكر نام خدا به نماز پرداخت.

11- ايمان به انبيا و
روز قيامت:

«والمؤمنون يؤمنون بما
انزل اليك و ما أنزل من قبلك و المقيمين الصّلوة و المؤتون الزكوة و المؤمنون
بالله و اليوم الآخر، أولئك  سنؤتيهم أجراً
عظيماً»

(سوره نساء- ـ آيۀ 162)

و مؤمنين ايمان دارند به
آنچه بر تو (اي رسول خدا) نازل شده و آنچه پيش از تو نازل شده (بر ديگر پيغمبران
الهي) و نماز بپا مي­دارند و زكات مي­دهند و به خدا و روز جزا ايمان دارند، آنها
را پاداشي بزرگ خواهيم داد.

12- ترس از غضب الهي:

«انما المؤمنون الذين
اذا ذكر الله وجلت قلوبهم و اذا تليت عليهم آياته زادهم ايماناً و علي ربهم
يتوكلون».

(سوره انقال- آيۀ 2)

مؤمنان فقط آنهائي هستند
كه هر گاه ياد خدا شود، دلهاشان بترسد و بلرزد و هر گاه آيات خدا را برايشان
بخوانند، بر ايمانشان افزوده شود و بر پروردگار خويش توكل كنند.

بسم الله الرحمن الرحيم

كاخ سياه، در بحران و رسوائي

جملۀ «حاجي انا شريك» را همه شنيده­ايم، داستان از اين قرار
بود كه در قديم الايام كارواني از حاجيان در بين راهِ بيابانيِ حجاز اطراق كرده
بودند و ديگ غذاي آنان نيز سرِِ بار بود كه ناگهان يك بدوي بياباني بدون اجازه از
راه رسيد و موش مرده­اي را كه همراه خود آورده بود در ديگ غذا انداخت و گفت: «حاجي
انا شريك» او با اين كار خود هم تمام غذا را نجس كرده بود و هم در عين حال خود را
شريك.

تداعي اين داستان از آنجا بود كه در شرايطي كه راهيان راه
حق و كاروانيان كربلا در يك منزِلي كعبۀ مقصود، شاهد نشانه­هاي طلوع صبحِ پيروزي
هستند و ميروند تا بغداد را بر سر كاخ نشينان صهيونيست آن خراب! كنند، نمايدگان
كاخ سياه آمريكا با شيوۀ ادغام شدۀ توريستها، قاچاقچيان بين المللي و كانگسترها به
همراه جيفه­اي از لوازم يدکي و پيشنهاداتي از اين دست، وارد جمهوري اسلامي مي­شوند
بدان اميد و اين تحليل كه:

1-   
جمهوري اسلامي ديگر بعد از شش سال، از جنگ خسته شده است و مصمم است بهر قيمتي
شده كار جنگ را به نفع خود يكسره كند و در عين حال براي دست يابي به چنين هدفي بيش
از هر زمان ديگري تحت فشار و مضيقه تسليحاتي و لوازم يدكي مربوطه مي­باشد به خصوص
كه طرف مقابل به مدرنترين سلاحهاي پيشرفته تجهيز شده و جنگنده­هاي عراقي هر روز
اهداف صنعتي و حياتي بيشتري را در عمق خاك ايران از بين مي­برد و پيش بيني مي­شود
كه بهترين شرايط براي نزديك شدن به ايران فرار رسيده است.

2-   
براي اين فتح باب بهترين دستاويز، مسئله گروگانهاي آمريكائي در لبنان است كه
داراي مزاياي متعددي است و در صورت افشاء اين ماجرا، اولاً افكار عمومي ملّت
آمريكا از اينكه دولتشان تا اين اندازه براي جان اتباع خود ارزش قائل است ارضاء و
به طرفداري از جناح حاكم بر كاخ سياه مي­افزايد. ثانياً به طور ضمني دست داشتن و
ارتباط جمهوري اسلامي را در ماجراهاي آدم ربائي در لبنان اثبات مي­كند و … و از
همه اينها گذشته اين تنها بهانه­اي است كه بوسيلۀ آن مي­توان حداقل با برخي از
مسئولين در جمهوري اسلامي اسلامي به مذاكره پرداخت.

3-   
همانگونه كه در سرمقالۀ شمارۀ قبل مطرح كرديم پيروزي جمهوري اسلامي در آينده
نزديك براي آنها نيز قابل پيش بيني است و در صورتي كه جمهوري اسلامي در اين جنگ-
عليرغم تمام تلاش ابرقدرتها و قدرتهاي شرق و غرب- پيروز شود در حقيقت به عنوان
پيروزي به عراق به تنهايي تلقي نخواهد شد بلكه به عنوان پيروزي بر تمام دنياي
استكبار و غلبه بر همۀ نيروهاي شيطاني، قدرت سومي را در مقابل دو قطب قدرت شرق و غرب
در صحنۀ جهاني و منطقه تثبيت خواهد كرد و با زمينه­اي كه انقلاب اسلامي در سراسر
كشورهاي جهان سوم بخصوص كشورهاي اسلامي فرامه كرده است فاجعۀ بزرگ براي آنها رخ
خواهد داد و انقلاب اسلامي سيل آسا تمام كاخهاي متزلزل حاكمان مزدور را به كام
نيستي فرو خواهد افكند و رژيمهاي مرتجعي كه عامل بقاي اسرائيل در منطقه هستند-
همانگونه كه بطور دورمعي اسرائيل عامل بقاي آنها است- يكي پس از ديگري ساقط و در
نتيجه اسرائيل نيز به ديار نيستي و زوال خواهد شتافت و…

بنابراين براي رهائي از چنين كابوس خطرناكي بايد ريسك كرد و
بايد به هر كاري دست زد «الغريق يتشبث بكلّ حشيش» گر چه ملّت ايران، ما را خوار
كرد و صولت ابرقدرتي ما را در جهان شكست و ذليلانه ما را از ميهنش بيرون ريخت ولي
چه مي­شود كرد، در طي شش سال به هر دري زديم، توطئه­هاي بي­شمار،‌ كودتا، حملۀ
طبس، جنگ و… ولي همۀ آنها معكوس داد. چاره­اي نيست مگر آنكه دوباره بخت خود را
بيازمائيم و اين بار با گردن كلفتي كه نشد با گردن كج، با تهديد كه نشد با تطميع،
از درب كه نشد از پنجره، رندانه و در عين حال دزدانه وارد ايران شويم و خود را به
موش مردگي بزنيم و بگوئيم ديگر در مقابل عمل انجام شده قرار گرفته­ايد و…

بالاخره از دو حال خارج نيست يا آن است كه ايران تحت شرايط
موجود- البته طبق تحليلهاي خودشان- راه بازگشت را ولو در حدّ يك روزنه مي­گشايد كه
مطلب تمام است و يا آنكه هيچ چي را نمي­پذيرد و طرح به طور موضوعي ناكام مي­ماند
كه در اين صورت نيز نتيجۀ لازم حاصل مي­شود، چرا كه در فرصتي مناسب و وسيله­اي
مناسب و غيرمستقيم مسئله را لو مي­دهيم و طبيعي است كه مسئولين جمهوري اسلامي به
طور انفعالي دفاع خواهند كرد ولي با توجه به اينكه وسايل ارتباط جمعي در سطح جهان
در دست ما است در افكار عمومي جهان حداقل به صورت يك شبهه القاء خواهيم كرد كه بر
اساس يك توافق سري سيل اسلحۀ آمريكائي مستقيم و غيرمستقيم به ايران سرازير شده است
و در نتيجه به فرض آنكه جمهوري اسلامي در جنگ به پيروزي نهائي دست يابد خواهيم گفت
و دنيا چنين نتيجه خواهد گرفت كه بالاخره اگر جمهوري اسلامي بعد از شش سال پيروز
شد همانا در سايه مشيت وكمك­هاي آمريكا بوده است و مصداق «حاجي انا شريك» تحقّق مي­يابد.
با حصول چنين نتيجه­اي است كه اگر نتوانستيم مانع پيروزي ايران شويم لااقل با لوث
كردن اين پيروزي از آثار ويرانگر آن پيشگيري خواهيم كرد…

و اكنون سكوت مرموز و اظهارات مبهم كاخ سياه نشانگر همين
معني است كه از يك سو نمي­خواهند به ناكامي و رسوائي­شان در طرح مذاكره با جمهوري
اسلامي اعتراف كننند ولي در عين حال با مبهم گوئي­شان مي­خواهند زمينۀ مساعد را
براي بوقهايشان در جهت پافشاري و طوفان تبليغاتي مبني بر ارسال اسحله به ايران
فراهم كنند تا نتيجۀ منظور حاصل شود. و در راستاي همين سناريوي از قبل تدوين شده
است كه مطبوعات رسواي صدردرصد آمريكائي در كشورهاي مرتجع منطقه حالا سخت به آمريكا
تازند كه چرا با كمك به ايران توازن را در منطقه بهم زده و از حيطۀ بي­طرفي! در
جنگ خارج شده است.

ولي بحمدالله اين توطئه نيز همانند توطئه­هاي ديگر به
رسوائي آمريكا انجاميد و جمهوري اسلامي ايران هوشيارانه و قاطعانه به آمريكا و
نمايندگانش كه دزدانه وارد سرزمين مقدس اسلامي شده بودند گفت:

با تو هيچ آتشي نخواهم
كرد        با همان پا كه آمدي برگرد

و دم موش را گرفت و قبل
از آنكه دامن كسي را آلوده كند، بجاي اولش برگرداند و آنگاه كه ايجاب كرد مسئله
افشا شود، چنان بيانات روشنگرانه رئيس محترم مجلس شوراي اسلامي ماهيت اين ماجرا را
افشا كرد كه با توجه به بيداري ملتها بخصوص نسبت به شيطنتهاي شيطان بزرگ و
دروغپراكني­هاي مستمر وسايل ارتباط جمعي جهان استكبار عليه انقلاب و جمهوري
اسلامي، اين توطئه نيز نتيجۀ معكوس داد و از يك سو قدرت و صلابت روز افزون و آيندۀ
پيروزمندانه جمهوري اسلامي را در جنگ تحميلي به اثبات رسانيد و از سوي ديگر نشاني
از عجز وزبوني و حقارت و رسوائي شيطان بزرگ را در برابر قدرت امّت سلحشور اسلام در
صحنۀ افكار بيدار ملتهاي بپا خاسته برجاي گذاشت- همانگونه كه افتراء خريد سلاح از
اسرائيل هيچگونه اثري در ملتهاي بيدار نگذاشت- و به دنبال آن كاخ سياه در ورطۀ يكي
از شديدترين بحرانها فرو غلطيده است كه بعيد نيست همان بلائي كه از ماجراي طبس بر
سر كارتر آمد اكنون نيز از اين ماجرا بر سر ريگان بيايد. بگذار كه دشمنان اسلام در
آتش كينه و كوردلي خود بسوزند وباش تا صبح پيروزي حق به دست تواناي رزمندگان
قهرمان اسلام كه دست حق و نيروي ايمان پشتوانه آنها است، صحنه گيتي را روشن و ظلمت
تمام ظلمها و تباهيها را در شرق و غرب بزدايد انشاءالله. والسلام

رحيميان

امام خميني ثابت و استوار از آغاز تا کنون

به مناسبت سالگرد شهادت آيت الله سيد حسن مدرس در تاريخ 10 آذر 1361

آيت الله سيد حسن مدرّس

در يكي از مجالس (شوراي) سابق كه مرحوم سيد حسن مدرس در آن مجلس بود،‌
اولتيماتومي از دولت روس آمد به ايران كه اگر فلان قضيه انجام نپذيرد ما از فلان
جا- كه ظاهراً قزوين بوده است- مي­آئيم به تهران و تهران را مي­گيريم و دولت ايران
هم فشار آورد به مجلس كه بايد اين را تصويب كند. يكي از مورخين آمريكائي مي­نويسد
كه يك روحاني (مدرس) با دست لرزان آمد پشت تريبون ايستاد و گفت: آقايان! اگر بناست
ما از بين برويم چرا با دست خودمان برويم؟ رد كرد، مجلس هم به واسطه مخالفت او
جرات پيدا كرد و رد كرد و هيچ غلطي هم نكردند.»

4/8/43

«مرحوم مدرّس رحمه الله- من ايشان را هم ديده بودم- يكي از اشخاصي بود كه در
مقابل ظالم ايستاد، در مقابل ظلم آن مرد سياه روي، آن رضاخان قلدر ايستاد و در
مجلس بود. ايشان را علما به عنوان طراز اول فرستادند به تهران و ايشان با گاري آمد
تهران. از قراري كه آدم موثّقي نقل مي­كرد، ايشان يك گاري آنجا خريده بود و اسبش
را شايد خودش مي­راند تا آمد به تهران، آنجا هم يك خانه مختصري اجاره كرد و من
منزل ايشان مكرر رفتم و خدمت ايشان- رضوان الله عليه- مكرر رسيدم… ايشان در
مقابل ظلم تنها مي­ايستاد و صحبت مي­كرد و اشخاص ديگري از قبيل ملك الشعرا و
ديگران همه دنبال او بودند اما او بود كه مي­ايستاد و برخلاف ظلم و تعديات آن شخص
صحبت مي­كرد.»

10/10/56

«يكي از اشتباهات زمان رضا شاه اين بود كه مردم يا آنهايي كه بايد مردم را
آگاه كنند، پشتيباني از مدرس نكردند. مدرس تنها مرد بزرگي بود كه با او مقابله كرد
و ايستاد و مخالفت كرد… و در آن وقت جناحهائي مي­توانستند پشت سر مدرس را بگيرند
و پشتيباني كنند و اگر پشتيباني كرده بودند مدرّس مردي بود كه به منطق قوي و
اطلاعات خوب و شجاعت موصوف بود و ممكن بود در همان وقت شرّ اين خانواده كنده بشود
و نشد.»

16/8/57

«مدرس جلوي رضا شاه ايستاد و فرياد زد: زنده باد خودم، مرده باد رضاخان!»

17/11/57

«مدرّس مرد قدرتمندي بود براي اينكه الهي بود، براي خدا مي­خواست كار بكند. نمي­ترسيد.
خداوند انشاءالله او را رحمت كند.»

25/2/58

«مرحوم مدرس كه به امر رضاخان ترور شد، از بيمارستان پيام داد: به رضاخان
بگوييد: من زنده هستم. مدرس حالا هم زنده است، مردان تاريخ تا آخر زنده هستند.»

5/3/58

«آنها از مدرّس مي­ترسيدند چون مدرّس يك انسان بود… وقتي مدرس در مجلس نبود
مثل اينكه چيزي در آن نيست، محتوا ندارد…»

16/3/58

«تاريخ مرحوم مدرس را ديده­اند كه يك سيّد خشكيدۀ لاغر با لباس كرباسي… در
مقابل آن قلدري كه شايد تاريخ ما كمتر به خود ديده است،‌ در مقابل او ايستاد. يك
وقت در مجلس به او گفته بود: سيّد! چه از جان من مي­خواهي؟ گفته بود: من مي­خواهم
كه تو نباشي! اين آدم وقتي مي­آمد در مدرسه سپهسالار- كه حالا مدرسه شهيد مطهري
است- درس مي­گفت- من يك روز رفتم درس ايشان- مثل اينكه هيچ كاري ندارد، فقط طلبه­اي
است دارد درس مي­گويد، اينطور قدرت روحي داشت… اين براي اين است كه از هواهاي
نفساني آزاد بود، وابسته نبود.» 7/6/61

امام خمینی ثابت و استوار(مرحوم آیت الله مدرس)

سرمقاله

دانستنیهائی از قرآن(نشانه های مومنین)

رسول اکرم (ص) از دیدگاه قرآن

سفارشهای امیرالمومنین علیه السلام                       آیت الله العظمی منتظری

اجتهاد در اصول دین و تقلید در فروع دین               آیت الله مشکینی

بررسی آیه میثاق                                             آیت
الله جواد آملی

فتنه و ایمان                                                  
آیت الله محمدی گیلانی

سخنان معصومین (کیفرستم)

عنصر مبارزه در زندگی امامان                            حجه الاسلام و المسلمین خامنه ای

داستان بعثت رسول خدا(ص)                               حجة الاسلام و المسلمین رسولی محلاتی

فلسفه و اهداف حج                                           حجه
الاسلام اسدالله بیات

مروری گذرا برسایر مکاتب اخلاقی                       حجه الاسلام محمدحسن
رحیمیان

قطعنامه 425 شورای امنیت در لبنان به نفع کیست؟

پاسخ به نامه ها

نگاهی به رویدادها

رهنمودهای امام و آیت الله العظمی منتظری

رهنمودها

امام خميني:

*پيروزي در جنگ نزديک است، اگر بخواهيم نزديکتر شود بايد به تمام معني مجهزّ
شويم.

*عدهّ اي خيال کرده اند معناي عرفان اين است که انسان ذکري بگويد، سري حرکت
دهد و رقصي بکند و عارف بايد بکلّي از همه چيز کناره بگيرد… رسول خدا«ص» که
سالهاي طولاني در سلوک بوده است،وقتي فرصت پيدا کرد،يک حکومت سياسي ايجاد کرد تا
عدالت برپا شود.        3/6/65

*به کساني که نظام را تضعيف مي کنند، نصيحت مي کنم ولي اگر مؤثر نشد، آن وقت
وضع ديگري پيش مي آيد.

*آقايان توجه کنند که قلم آنها قلمي نباشد که جمهوري اسلامي را تضعيف کند و من
مي بينم بعضي قلمها اينجوري است.

*من از همه نويسندگان و همه گويندگان تقاضا مي کنم يکقدري تعديل کنند در
کارهايتان و تحت تأثير نفس امّاره واقع نشويد. دولت موفّق بوده است، همه دنيا
دستهايشان و قلمهايشان برضد ما است، حالا خود ما هم بنشينيم و هرکه هرچه مي خواهد
بگويد! اين صحيح است؟

*وقتي از کسي گله داريد و يا نقيضه اي مي بينيد، مي توانيد نصيحت کنيد و بايد
بکنيد، امّا زبان نصيحت غير از زبان لجن کردن و ضايع کردن است.

8/6/65

آيت الله العظمي منتظري:

*در هر سمت و مقامي هستيد، سعي کنيد تلاش و طرح برنامه ريزي شما براي مردم و
رسيدگي به وضع گرفتاران و رفع نياز آنها باشد.

*اگر رضايت و آسايش مردم را فراهم کنيم، خود مردم از کشور و انقلاب حمايت مي
کنند.

*مسئولان کاغذبازي را کنار بگذارند، بدون واسطه بميان مردم بروند و کار آنان
را بي معطّلي انجام دهند.

*مردم اگر از من و شما، عاطفه و صداقت و خدمت ديدند، کمبودها را متحمّل مي
شوند.

*اينطور نباشدکه مردم دستشان به يک مسئولي نرسد و يا براي کار جزئي ، منتظر
دستور از مرکز باشند، يک قدري قاطع باشيد و اين کاغذ بازيها را کم کنيد.      30/5/65

*امام همانگونه که حمايت و تأييد دولت را لازم مي دانند، حمايت از روحانيّت و
شخصيت ها را هم لازم مي دانند، و راضي نيستند کسي به آنها توهين کند.

*اختلاف نظرها بين افراد نبايد به کشمکش و تنازغ منجر شود.

*اختلافات بين مسليمن به هر نحو که باشد موجب وهن اسلام و قرآن و ضعف مسلمانان
و تسلط کفار بر آنان مي شود.30/6/65

آيت الله العظمي منتظري:

*علم، تنها، انسان را نمي تواند بسازد و تقويت کند، بايد در کنار علم، و دانش،
مسائل عقديتي و امو تربيتي و انسان سازي وجود داشته باشد وگرنه مسئله تيغ دادن دست
زندگي مست است.        2/7/65

نگاهی به رویدادها

*بعثیها مناطق مسکونی
شهرک از توابع سردشت و روستای کوسه کهریز مهاباد ر ا بمباران و 35 نفر از مردم بی
دفاع را شهید و مجروح کردند.

*تأسيسات
پتروشيميبصره گلوله­باران شد.

18/6/65

*یک فروند هواپیمای
متجاوز و عراقی در غرب تبریز سرنگون شد.

20/6/65

*ارتش اسلام در حمله
دیشب در جبهه مهران تپه استراتژیک 270 عراق را فتح کرد

25/6/65

*4 فروند هواپیمای
جنگی دشمن در منطقه جزیره خارک سرنگون شدند.

26/6/65

*در حمله موشکی سپاه
اسلام به بغداد 250 تن از بعثیون مستقر در سازمان امنیت عراق به هلاکت رسیدند.

*یک هواپیمای سوخوی
دشمن سرنگون شد.

*کلیه ارتفاعات جبهه
مهران تا بدره وزر باتیه عراق به تصرف ایران در آمد.

26/6/65

*تلفات دشمن در نبرد
5 روز جبهه شمال غرب مهران به 1080 تن رسید.

31/6/65

*بمب افکن های ایران
تاسیسات  انتقال نفت عراق به عربستان در
رومیله جنوب غربی بصره در عمق 90 کیلومتری خاک عراق در هم کوبیدند.

*صادرات نفت عراق از
طریق عربستان سعودی قطع شد.

2/7/65

*هواپیماهای عراقی یک
واحد صنعتی کارگری را در حومه شهر اراک بمباران کرد.

3/7/65

*دلاوران عشایر و
بسیج 3 کیلومتر از خطوط دفاعی دشمن در منطقه عملیاتی چنگوله عراق را فتح کردند.

9/7/65

*در تجاوز هواپیماهای
دشمن به دو مرکز صنعتی کارگری استان خوزستان 27 تن از کارگران به شهادت رسیدند.

13/7/65

*قرار گاه فرماندهی
سپاه منهدم شد.

14/7/65

*2 جنگنده عراق هنگام
تهاجم به خارک سرنگون شدند.

*ایران به تلافی
حملات عراق تاسیسات صنعتی خائقین با نمیل و نفتخاه را در هم کوبید.

جهان اسلام

*رژیم صدام برپائی
مراسم سوگواری ماه محرم را در 5 شهر مذهبی عراق ممنوع کرد.

17/6/65

*مقر شرکت هواپیمائی
عراق در پاریس به تصرف مسلمانان کرد عراقی درآمد.

18/6/65

*توسط مجاهدین مسلمان
عراقی دستگاه کامپیوتر پرتاپ موشک ارتش عراق از پایگاه دریائی ام القصر خارج شد .

*جوانان مسلمانان شهر
«دیره غازی خان» پاکستان بیش از یک صد شیشه خون به رزمندگان اسلام اهداء کردند .

20/6/65

*یکی از میادین مهم
پایتخت آرژانتین به نام جمهوری اسلامی ایران نام گذاری شد.

26/6/65

*انقلابیون مسلمان با
فتح دو موضع صهیونیست ها در جنوب لبنان پرچم جمهوری اسلامی ایرانی را بر فراز ان
برافراشتند.

29/6/65

*اشغالگران صهیونیست
دو مسجد مسلمان واقع در بخش جنوبی قدس را تغییر ماهیت داده و یکی از آن ها را
تبدیل به کنیسه و دیگری را تبدیل به کلیسا کردند.

*یک برادرستی از
اهالی ترکیه مبلغ دویست و پنجاه هزار ریال و یکی دیگر از برادران کرد اهل ترکیه
مقدار 15 کیلو عسل و همچنین یکی از خواهران سنی اهل ترکیه مبلغ سیصد و پنجاه دلار
از هدایای مراسم عقدش را به رزمندگان اسلام هدیه کرد.

توسط یک مسلمان مصری
یک دست گاه مدرن شناخت عناصر خون برای استفاده مجروحین جنگی اهدا شد.

14/7/65

*یک ژنرال روسی به
اسارت انقلابیون مسلمان افغانی در امد

14/7/65

300* تن از معلمین
دروس اسلامی در بلژیک از کار برکنار شدند.

شیخ صبحی صالح امروز
در غرب بیروت ترور شد.

15/7/65

اخبار داخلی

*میزان خرید گندم
کشاورزان از مرز 2 میلیون تن گذشت

16/6/65

*هیات دولت اختصاص
مبلغ یک میلیارد و 300 میلیون ریال جهت تولید جنگ افیزار و مهمات را تصویب کرد.

*جمهوری اسلامی ایران
به مصوبه اجلاس حراره در مورد جنگ تحمیلی شدیدا اعتراض کرد.

17/6/65

*نمازگزاران جمعه
تهران در طول شش سال جنگ تحمیلی مبلغ 2 میلیارد و 60 میلیون ریال به جبهه ها کمک
کرده اند

29/6/65

*طی شش ماه ساله جاری
103 هزار کیسه خون به رزمندگان اسلام اهدا شد.

1/7/65

*دادگاه لاهه آمریکا
را محکوم به استرداد 500 میلیون دلار از حساب پول های بلوکه شده ایران کرد.

ایرانیان مقیم لندن
50 هزار لیره استرلینگ به جبهه ها اهدا کردند

*مرکز سه هزار شماره
ای تلفن پاوه گشایش یافت.

2/7/65

*حماسه سازان عاشورا
از 21 نقطه کشور عازم جبهه شدند

*خط تولید گلوله های
خمپاره در دانشکده فنی تبریز تجهیز و راه اندازی شد

6/7/65

اخبار خارجی

*هم زمان با ورود
معاون وزیر جنگ آمریحکا به تونس مرکز اطلاعاتی آمریکا در تونس منفجر شد

*حمله مردان مسلح به
یک کنیسه یهودیان در ترکیه 46 کشته و 7 مجروح به جا گذاشت.

*محمد مزالی نخست
وزیر سابق تونس به ایتالیا گریخت

16/6/65

*شارون وزیر تجارت
اسرائیل: اسرائیل مسئول انفجار کنیسه یهودیان در ترکیه است.

*در حمله شورشیان به
اتومبیل های حامل ژنرال پینوشه و همراهان وی 5 نفر از گاردهای محافظ پینوشه کشته و
10 نفر زخمی شدند . دولت شیلی به دنبال این حمله مسلحانه در سراسر کشور حکومت
نظامی برقرار کرد.

17/6/65

*اشغالگران روسی 42
نفر از مردم بی دفاع افغانستان را سر بریدند.

*معاون کنسولگری عراق
در کراچی در اثر انفجار بمب به هلاکت رسید

25/6/65

*یک شرکت شیمیایی
هلندی به خاطر صدور مواد شیمیایی به عراق جریمه شد

26/6/65

*کارگاه تولید مواد
شیمیایی فالانژها که برای رژیم عراق فعالیت می کرد در آتش سوخت

30/6/65

*شاه حسین برای آشتی
سوریه و عراق از فهد و امیر کویت درخواست کمک کرد.

*صد ها  هزاز سرباز اسرائیلی با ستون هایی از تانک و
نفربر در مرز جنوبی لبنان مستقر شدند.

*پنج عراقی به اتهام
تلاش برای سوء قصد به امیر کویت دستگیر شدند.

2/7/65

*رژیم نژاد پرست
آفریقای جنوبی 250 مدرسه را به دنبال اوج گیری اعتراضات عمومی دانش آموزان تعطیل
کرد.

7/7/65

*به دستور صدام معاون
وزیر نفت و 6 مهندس عراقی تیر باران شدند.

12/7/65

*کویت حضور نیروهای
خارجی در جزیره بوبیان را تکذیب کرد.

 *8 جنگنده رژیم صهیونیست صبح امروز منطقه عکار
لبنان را بمباران کردند.

14/7/65

*زیر دریایی اتمی
شوروی سه روزپس از حریقی اسرار آمیز غرق شد.

*به دنبال سرنگونی یک
فروند هواپیمای باری که برای ضد انقلابیون نیکارا گوا مهمات حمل می کرد یک خلبان
آمریکائی را به اسارت ساندینیست ها درآمد و سه خدمه دیگر هواپیما کشته شد.

15/7/65

اختراع و اکتشاف

*دستگاه لیفتراک ویژه
کارخانجات آجر پزی برای اولین بار درایران توسط بنیاد مستضعفان اصفهان ساخته شد.

یک جوان مبتکر
دامغانی دستگاه پیشرفته مرغ پرکنی ساخت

19/6/65

*دستگاه سمپاش
تراکتوری توسط یک مبتکر همدانی ساخته شد

25/6/65

*با کشف یک نوع داروی
ضد ایدز در دانشگاه شیراز ده ها میلیون دلار ارز وارد کشور خواهد شد.

8/7/65

*فشنگ 30 میلی میتری
تبربار در اصفهان ساخته شد

13/7/65

ضد انقلاب

*عوامل ضد انقلاب یک
روحانی سنندج را به شهادت رساندند

27/7/65

*عوامل انفجار بمب در
قم در ملاء عام به دار آویخته شدند

5/7/65

قطعنامه 425 شورای
امنیت

در لبنان به نفع
کیست؟

درباره قطعنامه شماره
425 صادره از شورای امنیت سخن زیادی به میان می آید و موضع گیری های بسیاری برای
اجرای آن انجام می گیرد و آن را به عنوان وسیله نجات و راه آزادی جنوب لبنان و حتی
حل قضیه لبنان معرفی می کند بعضی ها نیز آن را این گونه تصویر می کنند که نه مانعی
در مقابل مقاومت علیه اسرائیل است و نه تاثیری بر ادامه نبرد با آن و هیچ صلح و
امنیتی را برای اسرائیل تضمین نمی کند.

در همین حال حمله
علیه موضع مخالف با این قطعنامه شدت می یابد و آن را عدم شناخت و یا کوتاه نظری
متهم می کنند حال این سوال مطرح میشود که این قطع نامه در چه جو سیاسی صادر شده و
چه چیزی مسبب موضع گیری های مختلف بین المللی یا محلی نسبت به آن می باشد؟ یا
محتوی این قطعنامه چیست و موضع گیری اسلام در مخالفت با آن بر چه بر اساسی است؟

جوّ سیاسی

بعد از جنگ رمضان در
سال 1973 میلادی که هم زمان با بستن شیرهای نفت کشورهای عربی به روی ایالات متحده
آمریکا و اروپای غربی و دیگر کشور های پشتیبان اسرائیل به وقوع پیوست، دولت آمریکا
متوجه شد که چه خطرهای بزرگ نظامی امنیت منطقه و امنیت دست پرورده اش اسراعیل را
بر اثر برقراری دشمنی و نبرد میان اعراب و اسرائیل تهدید می کند. و هم چنین آمریکا
متوجه شدت ضرر و زیانی شد که بر منافع اقتصادی خود و هم پیمانانش در اثر به کار
گیری حربه نفت در نبرد وارد می شود.

از این رو ایالات
متحده آمریکا بعد از مطلع شدن از این که هدف سادات از جنگیدن، در اصل یک هدف سیاسی
بوده است نه آزاد سازی زمین های اشغالی با زور اسلحه بلکه منظور از بین بردن حالت
رکود سیاسی است که بر قیه زمین های عربی اشغال شده حکم فرما است – حرکت سریعی در
جهت ایجاد یک راه حل مسالمت آمیز برای خاتمه دادن به اختلافات موجود انجام داد و
به دین منظور «سایروس  و انس» وزیر امور
خارجه وقت آمریکا می گوید: