هدايت در
قرآن

تفسير سوره
رعد

قسمت پنجم

آية الله
جوادي آملي

اسرار عالم
آفرينش

درباره
هدفداري نظام آفرينش و منزه بودن جهان خلقت از بطلان و لعب و عبث، آيات متعددي در
قرآن کريم وارد شده است که مي توان آنها را به دسته هاي زير تقسيم کرد و در قسمت
هاي گذشته به پاره از آنها اشاره شد:

طايفه اول-
آياتي بود که دلالت داشت بر اينکه عالم باطل نيتس بلکه داراي هدف و مقصدي است که
آن هدف و مقصد هم تأمين مي گردد.

طايفه دوم-
آياتي بود که دلالت داشت بر نفي لعب و عبث و امثال آن.

طائفه سوم-
آياتي است که دلالت دارد بر اينکه اين نظام حق است. چنانچه در سوره «انعام» آمده
است: «و هو الذي خلق السموات و الأرض بالحق[1]»
او کسي است که آسمانها و زمين را با پوشش حق آفريد. «باء» بالحق، ممکن است براي
مصاحبه باشد يعني اين نظام همراه و مصاحب حق است و يا «باء» ملابسه است، يعني نظام
خلقت با جامه و پوشش حق آراسته است و هرگز از آن بري و عاري نيست. البته اين مضمون
در آيات ديگري هم ظهور دارد.

حصر نظام
آفرينش در حق

طائفه چهارم-
آياتي است که دلالت بر حصر دارد يعني غير حق را در حريم نظام آفرينش راهي نيست و
ممکن نيست که باطل به آن راه يابد، چنانچه در سوره «يونس» مي فرمايد: «هو الذي جعل
الشمس ضياء و القمر نوراً و قدرة منازل لتعلموا عدد السنين و الحساب ما خلق الله
ذلک الا بالحق يفصل الآيات لقوم يعلمون[2]»
او کسي است که خورشيد را درخشان و ماه را نور قرار داد و براي آن منزلگاههائي مقدر
کرد تا عدد سالها و حساب کارها را بدانيد، خداوند اين را جز  به حق نيافريده، او آيات خود را براي گروهي که
اهل دانشند شرح مي دهد. «باء» بالحق در اين آيه نيز يا براي مصاحبه است يا ملابسه،
با اين تفاوت که در «بالحق» در دسته سوم در مورد حصر استعمال نشده ولي در اينجا با
«الا» آمده و دلالت بر حصر دارد.

در سوره
«حجر» هم مسأله حصر در حق را تبيين نموده است «و ما خلقنا السموات والارض و ما
بينهما الا بالحق[3]» ما
آسمانها و زمين و آنچه را بين آنها است جز بحق خلق نکرده ايم. پس نه باطل است و نه
عبث و بي هدف و لذا بلافاصله مي فرمايد: «و ان الساعة لآتية» قيامت آمدني است و از
پي اين زندگي فرا مي رسد،‌ عبث کار بي هدف و يا کاري است که هدف دارد ولي در اثر
برخورد با مانع به هدف نمي رسد، نظام آفرينش نه بي هدف است و نه چيزي مي تواند
مانع از رسيدن به هدف آن بشود. بطلان در موجودات جزئي قابل فرض است مثلاً درختي که
در اثر سرماي بي موقع و يا نرسيدن آب کافي به آن به هدفي که از کاشتن آن منظور
بوده است نرسد، و يا انسان به هدفي که از کارش در نظر دارد نائل نگردد ولي در کل
نظام آفرينش چنين احتمال و فرضي وجود ندارد که چيزي بتواند جلو هدف آن را بگيرد و
از اينرو قيامت بعنوان «لا ريب فيه» چيزي که در آن شک و ترديدي نيست، در قرآن کريم
مطرح بوده و امري ضروري است نه اينکه در حد امکان باشد، و نه تنها براي انسان‌،
بلکه براي کل نظام خلقت حضور در حشر اکبر الزامي است و آسمان و زمين وضعشان در
قيامت عوض خواهد شد.

هيچ چيز
بيهوده خلق نشده

بنابراين
چنين نتيجه مي گيريم که نظام آفرينش بيهوده و عبث و بازيچه نيست بلکه داراي هدف
است و هيچ چيزي هم وجود ندارد که بتواند مانع رسيدن آن به هدف بشود، حتي وجود
شيطان هم عبث نيست، بلکه شيطان، عامل تکامل است، يعني هر کس که به نقطه کمالي نائل
مي آيد به برکت پيروزي و موفقيتي است که در جريان درگيري با شيطان برايش حاصل مي
گردد و به عبارت ديگر: اگر وسوسه شيطان در کار نباشد، ميان اولياء خدا و ديگران
تفاوتي وجود نخواهد داشت و هر دو بي مانع به کمال مطلوب مي رسند، پس وجود شيطان
مانند وجود جهنم در کل نظام بي فايده نيست. و گرنه نسبت به خودش شر بالقياس مي
باشد. شيطان در مکتب الهي نظير اهرمن در برابر يزدان نيست که کاري استقلالي داشته
باشد، بلکه کار او را حد پارس کردند است، پس کسي که در مسير حق حرکت مي کند پارس
شيطان به او بي اثر است و به آن اعتنا نمي نمايد و در مورد بندگان مخلص خداوند،
شيطان حتي پارس هم نمي تواند بکند، و از سوي ديگر خداوند، عقل و انبياء را براي
راهنمائي بشر قرار داده است، و انسان با سلاح هدايت به نبرد شيطان مي رود و در اين
جهاد اکبر بايد پيروز شود.

اگر وسوسه
نبود، تنها اطاعت بود و اگر تنها اطاعت بود وحي و نبوت و بهشت و جهنم در کار نبود.

عالمي که در
آن گناه نباشد عالم تکليف نيست. قرآن کريم، همه موجودات را آيات و علامات معرفي مي
نمايد، به شيطان هم که مي رسد مي فرمايد:‌« الم تر انا ارسلنا الشياطين علي
الکافرين تؤزهم ازاً[4]» آيا
نديدي که ما شيطانها را بسوي کافران فرستاديم تا آنها را شديداً تحريک کنند. و
بدين ترتيب به آنها رسالتي واگذار مي نمايد «انا جعلنا الشياطين اولياء للذين لا
يؤمنون[5]»
ما شياطين را اولياي کساني قرار داديم که ايمان نمي آورند.

شيطان، عامل
تکامل

اين چنين
نيست که شيطان نظير سگ ولگردي باشد که هرجا بخواهد برود، بلکه مأموريت او محدود
است، شيطان تنها نسبت به عده اي خاص وسوسه مي نمايد، که تحت ولايت او هستند، و
نسبت به عده اي اصلاً حق وسوسه ندارد، و نيز کار او در حد وسوسه است و اين طور
نيست که سلب اختيار از انسان بنمايد، ‌لذا روز قيامت هم که روز ظهور حق است، شيطان
به کساني که فريب او را خورده اند مي گويد: «ان الله وعدکم وعد الحق و وعدتکم
فاخلقتکم و ما کان لي عليکم من سلطان الا ان دعوتکم فاستجبتم لي فلا تلوموني و لو
موا انفسکم ما انا بمصرخکم و ما انتم بمصرخي اني کفرت بما اشرکتمون من قبل ان
الظالمين لهم عذاب اليم[6]».
خداوند به شما وعده حق داد و من هم به شما وعده (باطل) دادم و تخلف کردم، من بر
شما تسلطي نداشتم جز اينکه دعوتتان کردم و شما پذيرفتيد بنابراين مرا سرزنش نکنيد
و خود را سرزنش نمائيد، نه من فريادرس شما هستم و نهن شما فريادرس من، من نسبت به
شرک شما که از اين پيش داشتيد، بيزارم و کافرم، مسلماً  ستمکاران را عذابي دردناک خواهد بود.

شيطان في
نفسه خير نيست ولي اگر وسوسه شيطاني نباشد، جهاد با نفس نخواهد بود و اگر جهاد با
نفس نباشد انسان به مقام ولايت نمي رسد، مانند جهنم که جز عذاب چيزي در آنجا نيست
و امير مؤمنان(ع) درباره اش مي فرمايد: «دار ليس فيها رحمة» خانه اي است که در آن
نشاني از رحمت حضتر حق پيدا نمي شود ولي قرآن کريم در سوره «الرحمن» که نعمت هاي
الهي را بر مي شمرد يکي از آنها را جهنم معرفي مي نمايد: «هذه جهنم التي يکذب بها
المجرمون، يطوفون بينها و بين حميم ان، فبأي آلاء ربکما تکذبان[7]»
اين است جهنمي که مجرمان تکذيب آن مي نمودند، که کافران ميان آن و در حميم سوزانش
مي گردند، پس کدامين نعمت از نعمت هاي الهي را تکذيب مي نمائيد؟ اگر انسان با اين
ديد وسيع کل نظام خلقت را بنگرد،‌ همه را رحمت مي بيند، چنانچه نقشه ساختماني را
که مهندسي کشيده در آن جاي دستشوئي هم در نظر گرفته است. زيرا خانه هر چند هم مجلل
باشد بدون دستشويي ناقص است.

بنابراين در
کل نظام يک حساب منظور است و در فرد فرد پديده هاي آن،‌ حسابي ديگر، شيطان ملعون و
بد و رجيم است ولي نسبت به خوبها و خوبيها در کل نظام رحمت است، لذا از پيامبر
تنها بعنوان «بشير» و مژده دهنده بهشت ياد نشده است بلکه بعنوان بيم دهنده از دوزخ
و عذاب و «نذير» هم ياد شده و در بعضي موارد هم فقط بعنوان نذير آمده «ان انت الا
نذير»[8]
بسياري از مردم اگر جهنمي در کار نباشد خدا را عبادت نمي کنند، تنها اوحدي از مردم
اند که ميگويند بخاطر خوف از آتش ترا عبادت نمي نمايم.

غرائز، ابزار
فريب است

غرائز ابزار
دست شيطان است، اينها عوامل فريب اند و شيطان اين غرائز را تحريک مي نمايد، اين
چنين است که وسوسه را قرآن به شيطان نسبت مي دهد «الذي يوسوس في صدور الناس» ولي
بعنوان عامل فريب آن را به نفس نسبت مي دهد «و لقد خلقنا الأنسان و نعلم ما توسوس
به نفسه[9]»
ما انسان را آفريديم و وسوسه هاي نفس او را مي دانيم، اگر شيطان بخواهد کسي را
فريب دهد، از راه غرايز که ابزار دروني است فريب مي دهد، مثل اينکه اگر کسي بخواهد
انساني را مسموم سازد از راه خوراندن و وارد ساختن سم بدستگاه گوارشي او،‌ او را
مسموم مي نمايد، انساني هم که فريب خورده و منحرف مي شود ، از راه غرائز وسوسه مي
شود و در نتيجه تحت ولايت شيطان قرار مي گيرد و جزء شياطين الأنس مي شود و آنگاه
ابزار دست شيطان براي اغواي ديگران واقع مي شود.

هر چيزي
داراي زمان معيني است

بنابراين هيچ
چيز حتي وجود شيطان هم در نظام خلقت عبث نيست بلکه همه چيز بحق و روي هدفي مشخص
آفريده شده است. در سوره «احقاف» مي فرمايد: «ما خلقتا السموات و الارض و ما
بينهما الا بالحق»[10]
ما آسمانها و زمين را و آنچه بين آنها است جز بحق نيافريديم، و در سوره «دخان» مي
فرمايد: «ما خلقنا هما الا بالحق»[11]
ما آن دو را آسمانها و زمين- جز بحق خلق نکرده ايم. چون نظام آفرينش بر حق استوار
است و داراي هدف است بدنبال آيه سوره احقاف فرموده: «و اجل مسمس» براي آن مدت و
اجلي معين است که پس از آن اجلش تمام مي شود.

در سوره
«رعد» هم در همين رابطه مي فرمايد: «کل يجري لأجل مسمي[12]»
هر کدام تا زمان معيني حرکت دارند. چنين نيست که اين حرکت دائمي باشد، حرکت، با
دوام و ابديت سازگار نيست، اگر حرکت در کار است منقطع الآخر خواهد بود، چرا که اگر
دائماً در حرکت باشد به مقصد نمي رسد، و در نتيجه مقصدي برايش نيست، و مقصد نداشتن
يعني لغو و عبث بودن و اين مسأله امکان ندارد، پس براي اين قافله سيار، هدفي هست و
از اينرو نمي تواند داراي حرکتي دائمي باشد و آن مدت هم وقتي است که : «اذا الشمس
کورت[13]»
و «يوم تبدل الارض غير الارض و السموات[14]»
هنگامي که خورشيد تاريک گردد، و روزي که زمين ديگر و آسمانها (به آسمانهاي ديگر) تبديل
شود.

«لأجل مسمي»
اين مدت معين حرکت تنها براي کسي معلوم است که خود اسم و علامت به آنها داده و
آنها را به آن اسم تسميه نموده است و آن اجل مسمي هم تغيير ناپذير است و لذا در
سوره انعام مي فرمايد:«و اجل مسمي عنده[15]»
پيش خداوند اين اجل و مدت معين است. و اگر چيزي «عندالله» شد قانوني تغييرناپذير
خواهد بود و لذا مشمول آياه 96 از سوره مبارکه «نحل» است که فرموده: «ما عندکم
ينفد و ما عندالله باق» آنچه پيش شما است پايان ناپذير است ولي آنچه پيش خدا است
باقي و جاودان است. بنابراين، دوام و بقاي اين نظام هم داراي مدتي است که آن مدت
تغيير ناپذير است. «عندالله» يعني ملک الله و همه پديده ها ملک خدا است. « لله ملک
السموات و الارض» البته اينکه مي فرمايد: «ما عندکم» به معني اين نيست که آنچه
داريد ملک شما است، که بدين معني بعضي چيزها ملک شما باشد و بعضي ملک خدا! بلکه
آنچه هم که در اختيار ما است ملک خدا مي باشد، و آيه ياد شده ناظر به اين معنا است
که نظام بر دو قسم است، قسمي از آن تغيير پذير است که پيش شما است زيرا شما و ‌آنچه
نزد شما است زائل مي شود، ولي خداوند حي و دائم است و آنچه هم عندالله مي باشد
ثابت مي باشد لذا احياناً از آن به لوح محفوظ تعبير مي گردد.

نظام عالم چه
وقتي برچيده خواهد شد؟ پاسخ اين سئوال اين است: هنگامي که قيامت گسترده گردد. ولي
قيامت کي فرا خواهد رسيد؟ آن را جز خداوند کسي نمي داند، آنگاه اين نظام تبديل به
نظام بهتر خواهد شد، که در آيه ياد شده در سوره «ابراهيم» به آن اشاره شده است.

امام سجاد(ع)
در اين رابطه مي فرمايد: زمين به زميني تبديل خواهد شد که گناهي بر روي آن انجام
نگرفته است.

اينها نشان
مي دهد که آن ارض مرحله کمال اين ارض است.

استيلاء بر
عرش

آيه مورد بحث
ما از سوره «رعد» آيه دوم اين سوره مي باشد: «الله الذي رفع السموات بغير عمد
ترونها» خداوند همان کسي است که آسمانها را بدون ستون مرئي آفريد. بحث درباره نظام
داخلي و غائي «سموات» بطور اختصار گذشت. «ثم استوي علي العرش» سپس بر عرش استيلا
يافت. مرحوم امين الاسلام طبرسي در مجمع مي گويد از مالک بن انس سئوال شد« استوي
علي العرش» يعني چه؟ مالک گفت «استوي» معنايش معلوم است ولي کيفيت آن مجهول است و
اين سئوالي هم که کردي بدعت است. ديگران نقل کرده اند که مالک در پاسخ آن سه جمله
گفت که دو جمله آن گذشت جمله سوم او اين بود که ايمان به آن واجب است و جمله
چهارمش دستور به اخراج سئوال کننده از پيش خود بود!! روزگاري بر قرآن کريم گذشت که
مي گفتند: «تفسيره تلاوته» تفسير قرآن همان خواندن آن است، نمونه اي از اين سرگذشت
تلخ هم بر ما گذشت که قرآن کريم در حاشيه زندگي ما قرار گرفته بود. اينجا است که
نقش ائمه معصومين(ع) را در تفسير و شناساندن آن به جامعه اسلامي در مي يابيم و اگر
آنها نبودند اين همه معارف ناشناخته باقي مي ماند.

اما آنچه در
اين زمينه از معصومين(ع) رسيده است در کافي يک باب به نام «باب العرش و الکرسي»
گشوده است، البته در ديگر جوامع روائي و از آنجمله در «توحيد صدوق» هم آمده است،
يکي از آن روايات، روايتي است که جاثليق از اميرمؤمنان (ع) سئوال مي نمايد:

جاثليق: به
من بگو آيا خداوند عزوجل عرش را حمل مي نمايد يا عرش او را حمل مي کند؟

امام: الله
عزوجل حامل العرش و السموات و الارض و ما فيهما و ما بينهما. خداوند حامل عرش و
آسمانها و زمين و آنچه در آنها و در فاصله ميان آنها است مي باشد و اين فرموده خود
خداي عزوجل است: «ان الله يمسک السموات و الارض ان تزولا و لبن زالتا ان امسکهما
من احد من بعده انه کان حلميا غفورا[16]»
خداوند آسمان ها و زمين را نگه مي دارد که از نظام خود منحرف نشوند و هرگاه منحرف
گردند کسي جز او نمي تواند آنها را نگاه دارد، او حليم و غفور است.

جاثليق: پس
چگونه خداوند مي فرمايد: «و تحمل عرش ربک فوقهم سومئذ ثمانية[17]»
و عرش پرورگارت را در آن روز هشت فرشته حمل مي نمايند. و شما گفتي که خداوند عرش و
آسمانها و زمين را حمل مي کند؟

امام: خداوند
عرش را از چهار نور آفريد (البته اين نورها، انوار مادي و ظاهري نيستند) نور سرخي
که هر سرخي از آن نشأت گرفت و نور سبزي که هر سبزي از آن سبز شد، و نور زردي که هر
زردي از آن رنگ گرفت و نور سفيدي که هر سفيدي از آن سفيد شد، قرآن دانشي است که
خداوند به حاملين عطا فرمود، نوري است از عظمت او.

بنابراين اگر
فرموده: عرش را هشت نفر فرشته حمل مي کنند، منظور از عرش مقام علم در مرحله فعل
است، اين هشت نفر کيانند؟ در دنيا چند نفر عرش علمي را حمل مي کنند و در آخرت چند
نفرند؟ گويا در روايات آمده است که چهار نفرند و در آخرت هشت نفر، و در احتجاج
آمده که «ابن کوا» از اميرمؤمنان(ع) سئوال کرد از جايي که شما ايستاده ايد تا عرش
خدا چقدر فاصله است؟ حضرت نخست او را نصيحت کرد که اگر سئوالي داريد فقط براي
فهميدن و اطلاع مطرح نمائيد، ‌سپس چنين پاسخ داد:

«من موضع
قدمي الي العرش ان يقول القائل مخلصاً: لا اله الا الله» فاصله آن به اندازه گفتن
يک «لا اله الا الله» از روي اخلاص است،‌اگر قلب مؤمن عرش خدا است بواسطه رابطه
توحيد است که ميان او و خداوند وجود دارد لذا در روايت وارد شده: چنانچه قلب مؤمن
بلرزد، عرش خدا به لرزه در مي آيد، اين چنين است که نفرين چنين مؤمني مؤثر واقع مي
شود چرا که به آن مرکز قدرت متصل است.

اميرمؤمنان(ع
سخنان خويش را در پاسخ به سئوال جاثليق چنين ادامه مي دهد: «فبعظمته و توره ابصر
قلوب المؤمنين و بعظمته و توره عاداه الجاهلون» پس خداوند به سبب عظمت و نورش،
دلهاي مؤمنان را بينا کرده و بهمين دليل نادانان با او دشمني مي نمايند. عالم با
جاهل دشمن نيست بلکه نسبت به او پدر مهربان است.

دشمني ها روي
جهل است. اين فرموده اميرمؤمنان (ع) است که: «الحکمة ضالة المؤمن اينما وجدها
اخذها» دانش گمشده انسان مؤمن است هرجا آن را بيابد فرا مي گيرد. مؤمن به جاي
دشمني با علم آن را مي آموزد و ما اگر بخواهيم ايمان خود را آزمايش نمائيم بايد
ببينيم نسبت به آنچه نمي دانيم در صدد يادگيري آن بر مي آييم يا در برابر آن موضع
گرفته و آن را تخطئه مي نمائيم. ادامه دارد

درسهائي از
نهج البلاغه

خطبه 232

قسمت پنجم

آيت الله
العظمي منتظري

جايگاه مردان
خدا

وَسِيقَ الَّذِينَ
اتَّقَوْا رَبَّهُمْ إِلَي الْجَنَّةِ زُمَراً). قَدْ أُمِنَ الْعَذَابُ، وَانْقَطَعَ
الْعِتَابُ، وَزُحْزِحُوا عَنِ النَّارِ، وَاطْمَأَنَّتْ بِهِمُ الدّارُ، وَرَضُوا
المَثْوَي وَالْقَرَارَ. الَّذِينَ کَانَتْ أَعْمَالُهُمْ فِي الدُّنْيَا زَاکِيةً،
وَأَعْيُنُهُمْ بَاکِيَةً، وَکَانَ لَيْلُهُمْ فِي دُنْيَاهُمْ نَهَاراً، تَخَشُّعاً
وَاسْتِغفَاراً، وَکَانَ نَهَارُهُمْ لَيْلاً، تَوَحُشّاً وَانَقِطَاعاً، فَجَعَلَ
اللهُ لَهُمُ الْجَنَّةَ مَآباً، وَالْجَزَاءَ ثَوَاباً، (وَکَانُوا أَحَقَّ بِهَا
وَأَهْلَها) في مُلْکٍ دَائِمٍ، وَنَعِيمٍ قَائِمٍ.

خطبه 190 نهج
البلاغه با تفسير محمد عبده يا 232 با شرح فيض الاسلام مطرح است. در قسمتهاي
گذشته، در رابطه با مرگ و عبرت گرفتن از آن و همچنين راجع به عالم برزخ و قيامت و
اهوال قيامت و وصف جهنم و آتش سوزان آن،‌مطالبي را حضرت امير(ع)،‌مطرح کرده بودند
که با توضيح داده شد. 

حضرت پس از
مطرح کردن اوضاع هول انگيز و وحشتناک بزرخ و قيامت، آنگاه صحنه اي ديگر که مربوط
به مردان خدا و تقواپيشگان است،‌ترسيم مي فرمايند. با هم به اين قسمت گوش فرا
دهيم:

« وَسِيقَ الَّذِينَ
اتَّقَوْا رَبَّهُمْ إِلَي الْجَنَّةِ زُمَراً»

تقوا پيشگان
و کساني که حريم را نگهداشتند، دسته دسته به سوي بهشت،‌سوق داده مي شوند.

سرنوشت
تقواپيشگان

حضرت امير(ع)
در آغاز بحث از سرنوشت مردان خدا، قسمتي از آيه 72 سوره زمر را ذکر کرده اند و از
قرآن استفاده نموده اند.

خداوند در
اين آيه مي فرمايد: آنها که حريم الهي را حفظ کردند، گروه گروه به طرف بهشت
جاويدان، ‌سوق داده مي شوند.

سيق: مبني بر
مجهول است بمعناي سوق داده شدن و رانده شدن.

اتقواربهم: آنان
که حريم الهي را نگه داشتند. همانگونه که مکرراً گفته ايم، مناسب ترين ترجمه براي
تقوي (که در اصل و قوي از ماده وقايه بوده است) حريم پروردگار را نگهداشتن است.

الجنة: «جن»
در لغت عرب بمعناي پوشيدن است. و باغ را «جنه» گويند براي اينکه از درختان سر به
فلک کشيده پوشيده شده است. سپر را ينز «جنه» مي گويند به اين اعتبار که وسيله اي
براي حفظ انسان و پوشانيدن آن از ضربت شمشيرها است.

بچه در شکم
مادر را نيز به همين اعتبار «جنين» مي نامند زيرا در آنجا پوشيده شده و پنهان است.

زمراً: جمع
زمره بمعناي دسته و گروه است.

«قد أمن
العذاب و انقطع العتاب».

از عذاب جهنم
و سرزنش و عتاب رهايي يافتند.

امان از عذاب
و سرزنش

آنان که به
بهشت برين راه يافتند، از عذاب دوزخ در امان خواهند بود، و خداوند از آنان راضي و
خشنو شده، و از سرزنش ها و عتاب ها دور خواهند شد. آنجا که خداوند از ايشان راضي
باشد، ديگر سرزنش و توبيخي در کار نيست« يا ايتها النفس المطمئنة ارجعي الي ربک
راضية مرضية، فادخلي في عبادي و ادخلي جنتي»- خداوند به آن نفس مطئنه اي که در
دنيا جز خير و نيکي از او سرنزده و از گناه و معصيت گريزان بوده است خطاب مي
فرمايد: اي روح و روان مؤمن و اي نفس مطمئن، به سوي پروردگارت خشنود و پسنديده باز
گرد و در صف بندگان من درآِ و در بهشت جاويدانم داخل شو.

امن العذاب:
امن فعل مجهول است بمعناي اينکه در امن و آرامش قرار گرفتند، و نائب فاعلش «عذاب»
است،‌ يعني از عذاب الهي در امان شدند.

انقطع
العتاب: عتاب و سرزنش از آنها منقطع شد،‌ چرا که خداي را راضي و خشنود ساختند و
کسي که خداوند از او خشنود باشد،‌ سرزنش و توبيخ نمي شود.

«و زحزحوا عن
النار»

و از آتش
جهنم دور شدند.

اهل تقوي از
آتش جهنم دور شدند. گويا نزديک به جهنم بودند ولي فرشتگان رحمت، آنان را دور ساختند،
و همينطور هم هست،‌چرا که خداوند درباره جهنم مي فرمايد: «ان منکم الا واردها»-
هيچ کس از شما نيست مگر اينکه بر جهنم وارد شويد. ولي اهل بهشت بوسيله صراط حق
نجات پيدا مي کنند و از جهنم دور مي گردند.

توجه کنيد
تمام اين افعال را حضرت امر محقق الوقوعي مي داند و لذا از فعل ماضي استفاده مي
کند چرا که فعل ماضي، قطعيت و تحقق امري را مي رساند.

«و اطمأنت
بهم الدار و رضوا المثوي و القرار»

اين خانه نو
موجب آرامش آنها شده و از جايگاه و قرارگاه خود،‌ رضايت دارند.

خانه آرامش
بخش و پسنديده

توجه کنيد
هرگاه به خانه اجاره اي پا مي گذاريد، هرگز اطمينان خاطر نداريد چرا که هر لحظه و
هر آن احتمال آن مي دهيد که صاحب خانه شما را از خانه بيرون کند ولي اگر خود خانه
اي خريده ايد، اطمينان داريد که کسي شما را بيرون نمي کند و آرامش خاطر داريد، عرب
به اين آرامش مي گويد:

اطمأن به
الدار يعني اين خانه موجب آرامش او شده است.

پرواضح است
که اين نسبت مجازي است زيرا خانه آرامش نداريد بلکه انسان است که آرامش پيدا مي
کند و از اين نوع اسنادهاي مجازي در کلام عرب بسيار است: در قرآن مي خوانيم: «و
اسأل القرية»- از اين قريه و آبادي سئوال کن. معلوم است که کسي از خود قريه چيزي
نمي پرسد بلکه از مردم آن مي پرسد، پس وقتي گفته مي شود، از آبادي سئوال کن يعني
از اهل آبادي سئوال کن. يا اينکه مي گويند: «جري الميزاب» يعني ناودان جريان پيدا
کرد؛ با اينکه خود ناودان که جريان پيدا نمي کند، بلکه آبي که از آن مي ريزد، جريان
دارد و همچنين است آبي که از شير مي آيد ولي اسناد مجازي را به شير مي دهند و مي
گويند:‌« جرت الانبوبة»- شير جريان پيدا کرد.

پس در اينجا
نيز، انساني که در منزل و خانه رفته است، اطمينان پيدا مي کند و دلش آرام مي گيرد،‌
با اين حال مجازاً گفته مي شود:‌«اطمأنت بهم الدار» که ملاحظه مي کنيد «تاء تانيث»
نيز آورده است که دلالت بر خانه دارد.

در هر صورت
حضرت مي خواهد بفرمايد: اين مؤمنان با تقوي دلگرم مي باشند و مطمئن، زيرا ديگر
يقين دارند که به جهنم و حتي به دنياي فاني بازگشتي ندارند،‌ بلکه رد باغهاي سرسبز
و خرم بهشت، براي هميشه مي مانند و از نعمتهاي بي پايان الهي و هر چه ميل داشته
باشند استفاده مي کنند «فيها ما تشتهي الانفس و تلذ الأعين»- در بهشت آنچه که
دلشان بخواهد و چشمشان لذت ببرد، يافت مي شود. اين خانه امن و امان را خداوند به
آنها از فضل و کرمش عطا فرموده و دلگرم و خشنودند زيرا يقين دارند، از آنجا بيرون
نمي روند و خانه، خانه خودشان است. زهي سعادت و خوشبختي!

مثوي: اسم
مکان است از ماده «ثوي» به معناي جا گرفتن،‌پس «مثوي» يعني جايگاه.

قرار: بمعناي
قرارگاه است، همانجا که انسان مستقر مي شود.

رضوا:
پسنديدند. آري! اين مؤمنان از اين جايگاه و قرارگاه، خرسند و راضي شده و آن را مي
پسندند که همه جاي بهشت مورد پسند و دلخواه است.

«الدين کانت
اعمالهم في الدنيا زاکية و عيونهم باکية».

اينها
همانهايي هستند که در دنيا کراهيا پسنديده داشتند و چشمهاي گريان(از خوف خدا).

چشمهاي گريان

حال حضرت مي
خواهند، صفات اين مردان خدا را براي ما بشمارند، مي فرمايند: اينها که شايسته چنين
بهشت بريني شدند،‌همانها بودند که در دنيا کارهاي پاک و پسنديده انجام مي دادند؛
اهل نماز و روزه و احسان در راه خدا بودند، واجبات را بجاي آورده و از محرمات چشم
مي پوشيدند. تحصيل علم مي کردند و ديگران را مي آموختند، اهل جهاد و پيکار در راه
خدا بودند، صابر و بردبار بودند و خلاصه تمام کارهاي نيک از آنان سر مي زد.

اين مردان
خدا، چشمهايشان از خوف الله گريان بود و چون همواره مي ترسيدند که شايد مورد غضب
الهي قرار گيرند،‌لذا شبها را با گريه و مناجات مي گذراندند و از خوف خدا اشک مي
ريختند.

گريه براي
خوف خدا از مسائل بسيار مهم است و احاديث زيادي در اين رابطه از معصومين(ع) نقل
شده است که در اينجا دو روايت را براي شما نقل مي کنيم:

1-   
در کتاب ثواب
الأعمال،‌ص 152 از امام صادق(ع) نقل شده که فرمود:

«ما
من شيءٍ الا وله کيل أو وزن،‌الا الدموع فإن القطرة منها تطفي بحارا من نار و اذا
اغرورقت العين بمائها لم يرهق وجهه قتر و لا ذلة، فإذا فاضت حرمه الله علي النار و
لو ان باکياً بکي في امة لرحموا»

هر چيزي
داراي وزن و کيلي است (و با ميزان و ترازو حساب مي شود) جز اشکهاي چشم چرا که هر
قطره اشک(در راه خدا) درياهايي از آتش را خاموش مي کند و همانا اگر چشم با اشکهايش
پر شود، رخسار صاحب آن ديدگان را نه گردي مي گيرد و نه ذلت و خواري به وي مي رسد،
پس گراشکش سرازير شود، خداوند او را بر آتش جهنم حرام مي گرداند، و همانا اگر در
يک امت و جماعتي، يک نفر گريه کن باشد (که واقعاً براي خوف از خدا اشک بريزد) به
برکت آن يک نفر،‌تمام آن جماعت مورد مرحمت و لطف الهي قرار مي گيرند.

2-   
در کتاب خصال شيخ
صدوق- ج 1- ص 48 روايتي از پيامبر اکرم(ص) نقل شده است که فرمود: «کل عين باکية
يوم القيامة الا ثلاثة أعين: عين بکت من خشية الله و عين غضت عن محارم الله و عين
باتت ساهرة في سبيل الله».

هر چشمي در
روز قيامت گريان است مگر سه چشم: چشمي که از خوف خدا گريه کند و چشمي که از
نگريستن به محارم الهي (نواميس مردم) اجتناب ورزد و چشمي که در راه خدا شب بيدار
باشد.

«و کان ليلهم
في دنياهم نهارا تخشعاً و استغفاراً و کان نهارهم ليلا توحشا و انقطاعاً».

شبهاي مردان
خدا در دنيا روز است زيرا براي عبادت و اظهار خشوع و طلب آمرزش بيدارند و، و
روزهايشان انگار شب تاريک است چرا که از مردم وحشت دارند و منقطع اند (از افتادن
در انحراف ها خود را نگه مي دارند).

شبهاي مردان
خدا در دنيا

مردان خدا
همانگونه که روزها بيدارند،‌شبها نيز در دنيا مانند روزها در بيداري بسر مي برند
زيرا از ترس خدا گريانند و از هول قيامت، وحشت دارند. اينان براي اظهار خاکساري و
خشوع در برابر پروردگارشان شبها را به استغفار و دعا و مناجات و گريه و زاري به سر
مي برند، نماز شب مي خوانند، استغقار مي کنند و به سوي خداوند از آتش جنهم پناه مي
برند. مگر نمي بينيم آنان را که در قنوت نماز يکرکعتي وتر هفتاد مرتبه «استغفرالله
ربي و اتوب اليه» مي گويند و «هذا مقام العائذ بک من النار» سر مي دهند و در حالي
که مردم در رختخوابهاي آسايش و راحتي به خواب فرو رفته اند، تاريکي سحر با صداي
دلنواز و محزون اين عرافان،‌شکافته مي شود و پرده هاي ظلمت زاي گناهان با گريه هاي
ديدگانشان پس مي رود؟

و اما در
روزهاي با احتياط بسر مي برند که مبادا غيبت مؤمن کنند يا کاري بر خلاف رضاي خدا
انجام دهند ، لذا گويا که روزهايشان شب تار است. اينان در همان حال که به بازار
براي کسب و تجارت مي روند و به کشتزار براي کشاورزي و زراعت رهسپار مي شوند تا
لقمه نان حلالي براي خانواده هايشان تحصيل کنند و منت دو نان نکشند، ولي گويا در
تاريکي شب بسر مي برند چرا که از مردم وحشت دارند و از اوضاع آنها ناراحتند و براي
اينکه خود را با آنان هماهنگ نسازند در حالي شبيه انقطاع و دوري جستن از اهل دنيا
مي گذرانند.

پر واضح است
که مقصود حضرت اين نيست که اهل آخرت بايد روزها گوشه گير باشند و انزوا را اختيار
کنند مانند راهبان دير چرا که در اسلام، رهبانيت راه ندارد، و دور از جامعه بودن
بر خلاف موازين شريعت مقدسه اسلام است. پس بايد انسان در صحنه زندگي با نشاط و
فعاليت وارد شود،‌و کار و کسبش را انجام دهد و براي نفع خود و جامعه اش فعاليت
نمايد ولي کاملاً مواظب باشد که در راه هاي فاسد و انحرافي وارد نشود واز کژيها
دوري جويد و در آن کانالهاي بي راهه اي که فاسدان و مفسدان افتاده اند،‌ نيفتد.

«فجعل الله
لهم الجنة مآباً و الجزاء ثواباً و کانوا أحق بها و أهلها».

پس خداوند
بهشت را براي آنها محل بازگشت و پاداش را دلخوشي و ثواب قرار داد و همانا آنان به
بهشت و اهلش شايسته تر و سزاوارترند.

پاداش مردان
خدا

خداوند براي
مردان خدا، بهشت را جايگاه بازگشت و پاداششان را ثواب قرار داده است و اينها به
بهشت جاويدان و اهل آن، لايق تر و شايسته ترند چرا که در مسير حق گام نهادند و از
انحرافها و کژيها دوري جستند.

«في ملک دائم
و نعيم قائم».

در سلطنتي
هميشگي و نعمتي پايدار.

آنجا خانه
دائم و ابدي مردان خدا است. اگر جهنم براي برخي افراد موقتي باشد و پس از پاک شدن
از زنگارهاي گناه ره به بهشت بيابند، ولي بهشت ديگر جايگاه موقتي نيست بلکه
جاويدان و هميشگي است. و آنجا در قدرت و سلطنت هميشگي و نعمت پايدار و ثابت خواهند
بود.

 ادامه دارد

جهاد مالي

در مقاله ماه
گذشته، بحثي را در رابطه با وضعيت موجود و ضرورت پر کردن جبهه ها و ياري رساندن به
رزمندگان عزيز اسلام داشتيم که در آخر مقاله، دو روايت از پيامبر بزرگ
اسلام(ص)  در رابطه با جهاد مالي و انفاق
در راه حفظ کيان اسلام نقل کرديم و چون اين روايت ها نياز به بحث گسترده تري داشت،
مطلب را دنبال مي کنيم:

حضرت رسول
(ص) مي فرمايد:

«من اعان
غازياً بدرهم فله اجر سبعين دراً من درر الجنة و ياقوتها ليست منها حبة الا و هي
أفضل من الدنيا». (جامع الاحاديث- ج 11-ص 22)

هر که رزمنده
اي را با يک درهم ياري دهد، اجر و پاداش هر درهم مانند هفتاد در از درها و
ياقوتهاي بهشتي است که هر دانه اي از اين جواهرات،‌ بهتر و ارزشمندتر از تمام دنيا
است.

ياري کردن
رزمندگان

اعانت و
همکاري کردن با رزمنده اي که در جبهه کارزار با دشمن اسلام مي جنگد بر دو نحو است:

1-   
مئونه تجهيز و آمادگي
نظامي و غذا و لباس رزمنده را تأمين کند که اين خود داراي مراحل گوناگوني است. در
آغاز مسئله آماده شدن و تمرين نظامي کردن و مسائل مختلف روياروئي با دشمن در زمين
و دريا و هوا را ياد گرفتن و دوره شناخت اسلحه گوناگون، مطرح است که اين خود نياز
به بودجه فراواني دارد و اگر دولت در اين امر مهم سرمايه گذاري نکند، از عهده خود
مردم خارج است، که بحمدالله تعدد مراکز آموزش نظامي در ارتش، سپاه و بسيج، اين
مشکل را حل نموده است.

پس از
فراگيري آموزشهاي لازم نظامي، مسئله لباس و غذا و تهيه سنگرهاي لازم و اسلحه اي
است که رزمندگان به آنها نياز دارند. قسمت عمده اين مسئله نيز بعهده دولت است که
با همکاري مردم و ايثارهاي بي نظير آنان، تا حدود زيادي تأمين شده و چندان مشکلي
ندارد. گرچه بايد از نظر عدّة، سرمايه گذاري بيشتري نمود و آمادگي براي جبهه اي
گسترده تر داشت چرا که دشمنان هر روز که قدرت اسلام بيشتر مي شود، همياري و همکاري
آنها در راه ضربه زدن به انقلاب شکوهمند اسلامي بيشتر و افزوده تر مي گردد و ما
بايد در ره لحظه و هر آن، آماده نبرد با دشمنان مختلفي باشيم که با در نظر گرفتن
مرزهاي گسترده و طولاني در چهارسوي کشور، اهميت اين مطلب، روشنتر مي شود. و آنچه
از آيه شريفه استفاده مي شود کلمه «ما استطعتم» هست يعني آنچه در توان داريد و اگر
با يک جمعبندي ساده ذخاير فوق الأرض و تحت الأرض و زمينهاي قابل کشت و صناعتها و
هواهاي مساعد براي کشاورزي و دامداري و صنعت و آن همه نعمتهاي فراوان الهي را در نظر
بگيريم، بي گمان هنوز مجال بيشتري براي استفاده از اين همه نعمتهاي دست نخورده و
يا خوب بهره برداري نشده وجود دارد و بايد دولت اينها را مدنظر قرار دهد و با
برنامه ريزي صحيح، صادرات غير ارزي را گسترش دهد تا با دريافت ارز، اسلحه بيشتري
خريداري نمايد و مردم هم که در مراحل گوناگون انقلاب و جنگ، آزمايش الهي را بخوبي
پس داده اند، اين بار هم براي حفظ اسلام و نگهداري و صيانت از کشور امام زمان(عج)،
‌ايثار و از خودگذشتگي خواهند داشت.

2-   
مطلب ديگري که از اين
روايت استفاده مي شود، اين است که نه تنها خود رزمنده نياز به تجهيز و آمادگي دارد
بلکه بايد دولت به فکر خانواده او نيز باشد و در طول مدت اعزام او به جبهه، مصارف
خانواده رزمنده را تأمين نمايد. و چه بسا مؤمنين متعهدي که مايل هستند هب جبهه
بروند و جان عزيز خود را در راه رضاي دوست نثار کنند ولي توان تأمين مخارج خانواده
خود را ندارند و اين مشکل، آنان را رنج مي دهد که لازم است در اين امر نيز، قانون
هايي براي رفع نياز مادي همسر و فرزندان رزمندگان- ول در حداقل- وضع گردد و اداره
ها و مراکزي که رزمندگان جان برکف، در آنها اشتغال دارند، حقوق کارکنان اعزامي را
ناديده نگيرند، و اين قانون مخصوص نهادهاي انقلابي و اداره هاي دولتي نباشد بلکه
شرکتها و مؤسسات فردي نيز از يان قانون تبعيت نمايند.

در هر صورت،
حضرت رسول اکرم(ص)، طبق اين روايت،‌ اينقدر جهاد مالي را تشويق کرده اند که اجر يک
درهم را مقابل هفتاد در از درها و ياقوتهاي بهشتي مي دانند در صورتي که هر دانه
هاي از اين جواهرات اگر در دنيا باشد، از تمام دنيا ارزنده تر و گرانقيمت تر است.

وانگهي اين
پاداش ارزنده، ذخيره آخرت است، همانجا که همگان نيازمندند و دست گدائي را به
بارگاه «غني علي الاطلاق» دراز کرده و چشم به لطف و عنايت باريتعالي دارند؛ همانجا
که کم مايه ها انگشت حسرت را به دهان گرفته و از کم کاري در دنيا- کشتگاه آخرت-
پشيمان و اندوهگين مي باشند.

البته اين مطلب
نيز لازم به تذکر است که اگر حفظ اسلام مبتني بر انفاق کردن اموال است، نبايد کسي
خودداري کند و بايد اموال اضافه خود را براي نجات اسلام بپردازد ولي در عين حال،
خداوند از راه لطف و کرمش، اينقدر به او اجر و پاداش مي دهد که در مقابل هر درهمي،
هفتاد در و ياقوت بهشتي عطا مي نمايد. پس هر چه بيشتر رد يان راه مصرف کنيم، ذخيره
جاوداني آخرت خويش قرار داده ايم و آنجا است که ارزش والاي آن را دريافت مي نمائيم
و چه ارزشي بالاتر از کسب رضاي خداوند.

در روايت
ديگري که از حضرت رسول (ص) نقل شده، حضرت مي فرمود:

«من أعطي
درهماً في سبيل الله کتب الله له سبعمائة حسنة». (امالي صدوق- ج1- ص 14)

هر که يکدرهم
از مال خود را در راه خدا انفاق نمايد، خداوند هفتصد حسنه براي او ثبت مي کند.

در اينجا
ملاحظه مي کنيم که در برابر هر درهم، هفتصد حسنه در دفتر اعمال انسان نوشته مي
شود. حال پاداش هر حسنه اي چقدر است، اين را غير از خداوند کس نمي تواند اندازه
گيري و سنجش نمايد.

معناي حسنه

امام صادق(ع)
در معنيا حسنه اخروي مي فرمايد: «رضوان الله و الجنة في الاخرة«-[رضوان الهي و
بهشت در آخرت] وقتي در روايت«حسنه» به معناي خشنويد و رضايت خداوند و بهشت جاويدان
آمده است، حسنات زيادتر از کسي جز خداوند نمي تواند پاداش بخشد. البته خلوص در
نيت، شرط هر عمل است و لذا حضرت واژه «في سبيل الله» را براي استدراک اين معني
بيان فرموده است زيرا اگر انسان تمام اموالش را در غير راه خدا صرف کند ولو به
نحوي در نگهداري اسلام از آنها استفاده شده باشد، پشيزي ارزش ندارد زيرا «فس سبيل
الله» و در راه خدا انفاق کردن، به آن ارزش و بها مي دهد و لاغير.

در روايت
ديگري از پيامبر اکرم(ص) در رابطه با جهاد مالي نقل شده که فرموده:

«من جبن من
الجهاد فليجهز بالمال رجلاً يجاهد في سبيل الله و المجاهد في سبيل الله ان جهز
بمال غيره فله فضل الجهاد و لمن جهزه فضل النفقة في سبيل الله و کلاهما فضل و
الجود بالنفس افضل في سبيل الله من الجود بالمال».

[هر که از
جهاد و کارزار ناتوان باشد، بر او لازم است که يکي از مجاهدين راه خدا را با پول
خود، تجهيز و آماده سازد. و رزمنده راه خدا اگر با پول شخصي ديگر تأمين شود،‌
فضيلت جهاد براي او ثبت مي گردد و کسي که او را تجهيز نمايد، فضيلت انفاق در راه
خدا را دارد و هر دو فضيلت است گرچه ايثار با جان در راه خدا با فضيلت تر و
ارزشمندتر از انفاق با مال است].

آري! گرچه
ارزش انفاق در راه خدا و تأمين هزينه رزمندگان خيلي زياد است و هر چه بر مقدار آن
افزوده شود، بر مقدار اجر و پاداش انسان افزوده مي گردد ولي جود به جان و روان
قابل قياس نيست با جود به مال و لو اينکه هر دو راه خدا داده است و هر دو را در
راه رضاي او- در وقت خود- بايد انفاق کرد.

در هر صورت،
امروز که روز آزمايش بزرگ الهي در اين سرزمين فرا رسيده است، جا دارد جوانان،
توانمندان و رادمردان متعهد و آزاده اين خطّه اسلامي کمر همت را سخت تر از گذشته
ببندند و به سوي ديدار جانان از جان بگذرند و کار دشمن خونخوار را يکسره کنند و دل
امام زمان(عج) و رهبر عزيزمان را شاد و خشنود سازند، و آنان که توان رفتن به جبهه
را ندارند،‌ از انفاق مال در اين راه مقدس هرگز دريغ ندارند که آنان را نيز اجر و
پاداشي است بزرگ و بي گمان امروز هر توماني در راه جبهه انفاق گردد، ارزش والائي
خواهد داشت، و آن عزيزان ما که از همه چيز خود گذشته اند و حتي جان خود را در طبق
اخلاص،‌به معبود هديه مي کنند دلگرم به اين کمکهاي ارزنده برادران و خواهران پشت
جبهه مي باشند، و صداي رسايشان در جبهه بلند است که:

رسم عاشق
نيست با يکدل دو دلبر داشتن         يا
زجانان يا زجان بايست دل برداشتن

و همچنانکه
از جان خود، بي هيچ قيد و شرطي يم گذرند، دست گدائي به سوي پروردگار خود بلند کرده
از او مي خواهند که آنان را دمي به خويشتن خويش مشغول نسازد و توفيق نيايش، با
خلوص و عشق به آنان عطا فرمايد.

نگاهي به
سيره حضرت فاطمه(ع)

در عصري که
استکبار جهاني در کار توطئه اي گسترده براي مسخ و محو ارزشهاي اسلامي است،‌بيش از
هر زماني ضرورت بازنگري به اين ارزشهاي اصيل احساس مي گردد، بويژه براي قشر بانوان
ما که در عصر سياه ستم شاهي پيش از مردان، قرباني اين توطئه شوم استعماري بودند و
اينک که با پيروزي انقلاب اسلامي در پي آنند که با شناخت بهتر الگوهاي راستين
اسلامي به بازشناسي و پاي بندي اين ارزشها بپردازند، چه بهتر که با مطالعه در سيره
بزرگترين اسوه زنان و بزرگ بانوي دو جهان حضرت فاطمه زهرا (س) به شناخت بهتر و بيشتر
اين ارزشها اقدام نمايند و بهيمن منظور صفحه اي از سيره درخشان اين بانوي نمونه
اسلام را در اين شماره گشوده و سالروز شهادتش را به تمام راهروان راهش تسليت مي
گوئيم:

جلوه اي از
نور خدا                  

جابر مي
گويد: به امام صادق(ع) عرض کردم، دليل تسميه فاطمه زهرا به اين نام چيست؟ امام
فرمود:

«لأنّ الله
عزوجلّ خلقها من نور عظمته فلمّا اشرقت، اضاءت السّموات و الأرض بنورها».
(بحار-جلد43- ص 12)

براي اينکه
خداوند عزوجلّ فاطمه را از نور عظمت خويش آفريد و چون فروغش بر آسمانها و زمين
پرتو افکند همه آنها را به نور خود روشن ساخت.

***

بزرگ بانوي
دو جهان

ابن عباس از
رسول خدا(ص) نقل مي کند که فرمود: «انّ ابنتي فاطمة سيدة نساء العالمين». دخترم
فاطمه، بزرگ بانوان دو جهان است. (بحار- جلد43- ص22)

***

روش همسرداري

امام باقر(ع)
درباره شيوه زندگي و روش همسرداري حضرت زهرا (س) چنين مي فرمايد:

فاطمه(س) کار
داخل خانه و ساختن خمير و تهيه نان و نظافت منزل را بعهده گرفت و علي(ع) امور
مربوط به خارج خانه از قبيل آوردن هيزم و مواد خوراکي را متکفّل گرديد.

روزي علي(ع)
به ايشان گفت: فاطمه! آيا در خانه چيزي هست؟

فاطمه(س):
سوگند به آنکه حقت را عظيم گردانيده سه روز است که در خانه چيزي نيست تا بتوانيم
از شما پذيرائي نمائيم!

علي(ع): چرا
بمن اطلاع ندادي؟

فاطمه(س):
«کان رسول الله (ص) نهاني ان أسألک شيئاً،‌فقال: لا تسألين ابن عمّلک شيئاً ان
جاءک بشيء عفو و الا فلا تسأليه». (بحار-جلد43-ص 31)

رسول خدا(ص)
مرا منع نموده که از شما چيزي درخواست نمايم و فرمود: از پسر عمويت چيزي نخواه،
اگر خود بدون درخواست تو چيزي برايت آورد، بپذير و گرنه از او درخواستي نکن.

***

خدمت به همسر

اميرمؤمنان
(ع) درباره زحمتها و رنجهاي همسر باوفايش (س) به مردي از قبيله بني سعد مي فرمايد:

«…و انّها
استقت بالقربة حتّي اثّر في صدرها و طحنت بالرّحي حتّي مجلت يداها و کسحت حتّي
اغبرّت ثيابها و اوقدت النار تحت القدر حتّي دکنت ثيابها فاصابها من ذلک ضرر
شديد…» (بحار-جلد43- ص 82)

فاطمه(س)
چندان با مشک، آب بخانه آورد که اثر آن در سينه اش نمايان گرديد و آنقدر گندم آرد
نمود که دستانش پينه بست و از جارو زدن خانه و افروختن آتش زير ديگ جامه اش غبار
آلود و دوداندود گرديده و از اينهمه زحمت، آسيب سختي بر او وارد شد.

***

دعاي نيمه شب

امام
مجتبي(ع) که شاهد عبادت مادربزرگوارش در شبي جمعه بوده است مي فرمايد:

«رأيت امّي
فاطمه (س) قامت في محرابها ليلة جمعتها فلم تزل راکعة ساجدة حتي اتّضح عمود الصبح
وسمعتها تدعو للمؤمنين و المؤمنات و تسميهم و تکثر الدعا لهم و لا تدعو لنفسها
بشيء، فقلت لها: يا اماه لم لا تدعين لنفسک کما تدعين لغيرک؟ فقالت يا بني! الجار
ثم الدار». (بحار-جلد43- ص 82)

مادرم
فاطمه(س) را شب جمعه اي در محراب عبادت ديدم که تا دميدن فجر به رکوع و سجود
اشتغال داشت و پيوسته با ذکر نام مرد و زن مؤمن، دعاي فراوان برايشان مي نمود ولي
براي خود دعائي نکرد، گفتم: مادر! چرا همانگونه که براي ديگران دعا مي کني، براي
خويشتن دعا نمي کني؟ فرمود: پسرم! نخست،‌ همسايه و سپس خويشتن.

***

وضعيت جامه و
خانه حضرت

هنگامي که
آيات 43 و 44 آيات سوره «حجر» درباره جهنم نازل شد، رسول خدا(ص) شديداً شروع به
گريه نمود و هم چنان مي گريست، سلمان فارسي به خانه حضرت زهرا(س) شتافت تا با
آوردن ايشان پيش پدر، پيامبر تسکين يابد. سلمان جريان را با حضرت زهرا(س) در ميان
گذاشت. حضرت گريست و سپس از جا بلند شد و خود را با چادري کوتاه و کهنه پوشانيد که
دوازده جاي آن با برگ درخت خرما دوخته شده بود. سلمان با ديدن آن گريست و با حسرت
و اندوه گفت: دختران زمامداران روم  و
ايران با جامه ديبا و حريرند و دختر محمد(ص) با چنين چادري!

حضرت
فاطمه(س) خدمت پيامبر رسيد و گفت: يا رسول الله،‌ان سلمان تعجب من لباسي فوالذي
بعثک بالحق مالي و لعلي منذ خمس سنين الا مسک کبش نعلف عليها بالنهار بعيرنا فاذا
کان الليل افترشناه و ان مرفقتنا لمن ادم حشوها ليف».

پيامب خدا!
سلمان از جامه ام تعجب نمود سوگند بخدائي که ترا بحق برانگيخته است،‌مدت پنج سال
است که من و علي(ع) را جز پوست گوسفندي نيتس که روز شترمان را بر آن علف مي دهيم و
شب زيرانداز ما است و متکاي ما ازپوستي است که با ليف خرما پر شده است.

«فقال
النبي(ص): يا سلمان، ان ابنتي فاطمة لفي الخيل السوابق»-سلمان! دخترم فاطمه در
گروه پيشروان بسوي بهشت است. (بحار-ج 43- ص 87)

***

زيارت قبور
شهداء

«عن ابي
عبدالله (ع) قال: انّ فاطمة (س) کانت تأتي قبور الشهداء في کل غداة سبت فتأتي قبر
حمزة و تترحّم عليه و تستغفرله». (بحار- جلد43- ص 90)

امام صادق(ع)
فرمود: فاطمه (س) در هر بامداد شنبه به زيارت قبور شهيدان مي آمد و سپس بر سر مزار
حمزه حاضر مي شد و براي او از خداوند طلب رحمت و درخواست آمرزش مي نمود.

***

حضرت زهرا در
جنگ احد

در جنگ احد
حضرت فاطمه (س) بهمراه پدر بزرگوارش شرکت داشت تا در کنار ديگر بانوان شرکت داشت
تا در کنار ديگر بانوان شرکت کننده در جهاد، در پشت جبهه رزمندگان را ياري رساند،
رسول خدا(ص) در جريان جنگ مجروح شد «و لما جرح رسول الله (ص) جعل علي(ع) ينقل له الماء
في درقته من المهراس و يغسله فلم ينقطع الدم، فانت فاطمه(س) و جعلعت تعانقه و تبکي
و احرقت حصيرا و جعلت علي الجرح من رماده فانقطع الدم». (الکامل لابن الاثير جلد
2- ص 109)

پس از مجروح
شدن پيامبر(ص)، حضرت اميرمؤمنان(ع) در کنار کوه احد با سپر خويش ‌آب مي آورد و
جراحت بدن مبارک پيامبر را شستشو مي داد ولي خونريزي قطع نمي شد حضرت زهرا(س)
گريان به نزد پذر بزرگوار شتافته و با حضرت معانقه نمود و پس از سوزاندن حصير و
گذاشتن خاکستر آن بر روي جراحت حضرت، خونريزي قطع گرديد.

و چه خوش
سروده فؤاد کرماني که گفته است:

هر عقل که از
معرفتش آگاه است            در هر دو جهانش
بحقيقت راه است

اين طرفه مقام را بهر کس ندهند              کاين قدر و شرف «ذلک فضل الله»
است      

دانستنيهايي
از قرآن

بسم الله
الرحمن الرحيم

شايستگان
جهاد

öNèdqè=ÏF»s% ÞOßgö/Éj‹yèムª!$# öNà6ƒÏ‰÷ƒr’Î/ öNÏd̓øƒä†ur öNä.÷ŽÝÇZtƒur óOÎgøŠn=tæ É#ô±o„ur u‘r߉߹ 7Qöqs% šúüÏZÏB÷s•B» (توبه – آيه 14)

 با آنان پيکار نمائيد خداوند آنها را بدست شما
عذاب مي کند و خوارشان مي سازد و شما را بر آنان پيروز مي گرداند و (بدينوسيله)
سينه هاي مؤمنان را شفا مي بخشد.

***

يخزهم: خزي
به معني خفت و خواري است که دشمنان اسلام بوسيله شکست از مسلمين به آن دچار مي
گردند.

و يشف صدور
قوم مؤمنين: منظور دلهاي زن و مرد مؤمني است که بواسطه شهادت عزيزان و تحمل خسارات
جنگي جريحه دار گرديده و خداوند با پيروزي و نصرت اولياء خويش دلهاي آنان را شفا و
آرامش مي بخشد.

***

اصولاً سنت
الهي در نظام طبيعت بر اين قرار گرفته که جريان امور را به وسيله اسباب و عوامل
عادي آن صورت دهد و جهاد في سبيل الله از جمله همين عواملي است که خداوند آن را
وسيله سرکوبي دشمنان خويش و سربلندي و پيروزي اسلام قرار داده است و از اينرو
پيامبران الهي هميشه پيشروان جهاد و جبهه حق عليه باطل بوده اند.

و آيه شريفه
فوق در مورد جهاد با دشمنان «الله» فرماني است الهي که در همين راستا صادر گرديده
و اينک از ميان نکات جالب و در خور تحقيقي که در اين آيه مطرح است به چند نکته زير
اشاره مي شود.

1-   
مجازات بدست مؤمنان:

قرآن کريم با
خطاب به مؤمنين در اين آيه شريفه، به اين حقيقت اشاره دارد که تنها دستهاي برومند
افراد مؤمن به «الله» است که مي تواند مجري فرمان الهي در مورد مجازات دشمنان خدا
باشد و کساني که از اين شايستگي و صلاحيت بي بهره اند هيچگاه اراده الهي در عمل
آنان تجسم نمي يابد و از اينرو در آيات 44 و 45 همين سوره «توبه» آمده است: مؤمنان
بخدا و قيامت در مورد ترک جهاد با اموال و جانها از تو رخصت نمي طلبند…تنها
کساني اجازه مي خواهند که ايمان به «الله» و روز رستاخيز نداشته و (در حقانيت
اسلام و جهاد) در ترديدند. و بهمين دليل است که اينگونه افراد از هرگونه شرکت و
خدمتي در امور جبهه و جهاد محرومند و لذا اميرمؤمنان (ع) در اين رابطه مي فرمايد:

بدرستي که
جهاد دري است از درهاي بهشت که خداوند آنرا بروي اولياء زبده خويش گشوده و لطف و
کرامتي است  از او که بر آنان پسنديده و
نعمتي است که بر ايشان ذخيره فرموده است.

2-   
خفت و خواري دشمن:

در سوره
«نساء» در مقايسه اي بين دو جبهه حق و باطل چنين مي فرمايد: اگر شما در جهاد به
رنج و مشقت مي افتيد دشمنان نيز به زحمت و تعب دچار مي گردند «و ترجون من الله ما
لا يرجون» ولي شما آنچه را که از خداوند اميد داريد آنان اين اميدواري را ندارند.

و همين
اميدواري و ايمان بخدا است که حتي کشته شدن در جنگ براي اولياء الهي «فوز عظيم» و
«احدي الحسنيين» تلقي مي شود ولي هرگونه خسارت مالي و جاني براي دشمنان خدا خفت و
خواري شمرده مي شود.

3-   
نصرت الهي:

اين نکته
بسيار در خور توجه است که معمولاً در آيات قرآن هنگامي که سخن از جهاد و پيروزي
است، پيروزي مسلمين را ياري خداوند معرفي مي نمايد تا مجاهد مؤمن در جريان جهاد
حتي براي لحظه اي هم بواسطه اعتماد به ابزار و اسباب نظامي از خداوند مسبب الاسباب
غفلت ننمايد و پس ازپيروزي نيز او را غرور و خودخواهي فرا نگيرد و از اينرو
اميرمؤمنان (ع) پس از آموزش پاره اي از فنون نظامي به فرزندش- محمد بن حنفيه- چنين
توصيه مي نمايد: «و اعلم بان النصر من عندالله سبحانه» بدان که نصرت و پيروزي در
حقيقت از سوي خداي سبحان به انسان افاضه مي شود.

4-   
شفاي دلهاي مؤمنين:

پيروزي
رزمندگان اسلام در هر عصر و زماني موجب شادي و تسکين دلهائي است که در جريان جهاد
في سبيل الله، عزيزاني را تقديم نموده و يا جانبازاني را در کنار خويش دارند، پس
بي ترديد هر ضربه اي بر دشمن سنگدل وارد آيد، شفاي چنين سينه هاي جريحه داري خواهد
بود. و اين بارزترين مصداق سرور و شادي است که امام صادق(ع) به آن اشاره نموده و
مي فرمايد: کسي چنين نينديشد که اگر مؤمني را شادمان سازد تنها او را خوشحال نموده
بلکه بخدا ما امامان را بلکه بخدا رسول الله را خرسند نموده است.

اي کاش تنگه
هرمز بسته شود!

بسم الله
الرحمن الرحيم

رسيدن به هر
نوع پيشرفت و کمال بدون شکيبائي و تحمل سختيها و ناملايمات غير ممکن است و هر چه
يک هدف بزرگتر باشد تلاش، زحمت، سخت کوشي، حرکت، پشتکار و مقاومت بيشتري را مي
طلبد. اين يک قانون است براي اهداف و کمالات جسمي يا روحي، مادي يا معنوي. مگر
کشورهاي پيشرفته اي که ماديات را وجهه نظر خود قرار داده اند بدون تلاش و زحمت بآن
همه پيشرفت دست يافته اند؟ آيا مثلاً اروپا و آمريکا سالها براي حفظ موجوديتشان در
برابر تجاوزات نجنگيدند و دهها ميليون کشته ندادند؟ آيا بسياري از شهرهاي شان با
خاک يکسان نشد و آيا دوباره همه چيز را از سر نگرفتند؟ آن پيروزيها و اين
پيشرفتهاي شگفت علمي، صنعتي و ساير شئون مادي با بي برنامگي و تنبلي و خوردن و
خوابيدن تحصيل شد يا شبانه روز کار کردند و کار، رياضت کشيدند و سختي و همچنان
کوشيدند تا باينجا رسيدند. آيا ساختن سفينه هاي فضائي و کامپيوتر و آنهمه اختراعات
و اکتشافات بدون تلاش و کار بي وقفه انجام پذيرفت؟ جواب روشن است.

نابرده رنج
گنج ميسر نمي شود                                مزد
آن گرفت جان برادر که کار کرد

ولي ما چه؟
آيا نمي خواهيم در راستاي تکامل معنوي و اهداف بلند الهي که براي ما اصلح است
دنيائي خوب نيز داشته باشيم و آيا اصولاً دستيابي به اهداف اصيل و معنوي و
آرمانهاي جهان شمول اسلامي بدون پيشرفتهاي علمي، صنعتي، نظامي، کشاورزي، پزشکي
و… و خودکفائي در تمام اين زمينه ها و بالاخره استقلال مادي امکان پذير است؟!
آيا ما نمي خواهيم و نبايد براي دنيائي مستقل و دور از سلطه دشمنان اسلام- که در
خدمت اسلام و تحقق اهداف آن باشد- به تمام پيشرفتهاي مثبت آنان دست يابيم و حتي بر
آنان سبقت بگيريم.

ماکه مي
خواهيم هرگونه راه نفوذ را به روي کافران و دشمنان اسلام مسدود کنيم «لن يجعل الله
للکافرين علي المؤمنين سبيلاً» و ابرقدرتها و سردمداران کفر را نابود کنيم «و
قاتلو ائمة الکفر» و تا بر چيدن بساط فتنه از کل جهان پيش رويم «و قاتلوهم حتي لا
تکون فتنة»،‌ آيا ضرورت ندارد خودمان را به خودکفائي کامل و استقلال صنعتي، نظامي،
کشاورزي و… مجهز سازيم و فرمان: «و اعدوالهم ما استطعتم من قوه» را تحقق بخشيم
آيا پيش روي در راهي که قدم گذاشته ايم راهي که نابودي صدام اولين گام آن است و تا
نابودي تمام ابرقدرتها به خواست خداوند ادامه خواهد داشت معني، فراهم ساتن آنچه
در  توان دارين «اعدوالهم …» چيست؟ و در
کنار قدرت ايمان چه قوه ايست که دشمنان خداو ما را به هراس مي افکند «ترهبون به
عدوالله و عدوکم» و آيا معني اين اعداد و آمادگي چيست؟ آيا از مهمات جنگي گرفته تا
بهترين هواپيماهاي پيشرفته واز موشک گرفته تا بمب اتم و از نام و آب گرفته تا
بهداشت و درمان و… همه اينها را شامل نمي شود؟ و آيا تحقق کامل اين امور و امثال
آنها جز به خودکفائي و استقلال همه جانبه امکان پذير است؟ و آيا براي رسيدن به همه
اينها باز هم مي توانيم و شايسته است که هرسال صدها ميليون از دلارهاي نفتي و
ذخائر طبيعي را براي وارد کردن گندم و برنج و گوشت و.. به فضولات تبديل و در
فاضلاب سرازير کنيم اين ننگ را کجا ببريم که نه با صرفه جوئي و رياضت و گرسنگي
بلکه اگر فقط در مصرف نان تبذير نکنيم نيازي به واردات گندم نداريم زيرا قسمت  زيادي از آن در اثر سوخته يا خمير بودن يا
ناسپاسي و بي توجهي در سطلهاي زباله سرازير مي شود و اين يعني صدها ميليون دلاري
که بابت همين مقدار واردات گندم از جيب تمام نسلهاي آينده اين ملت برداشت مي کنيم
و بصورت يک گناه کبيره ديگر تبذير مي کنيم. اگر اين نوع مسائل از نظر فرهنگي و از
جهت پيامدهاي اقتصادي و … در سطح جامعه تبيين شود طبيعي است ملتي که با جان و
مال خود براي تحقق اهداف اسلامي جهاد مي کنند به آساني خواهند پذيرفت که روند مصرف
گرائي و ريخت و پاش موجود با اسلام و هدف خون شهيدان سازگار نيست و مردم خود
بعنوان يک مدعي از قانونگزاران و دولتمردان جمهوري اسلامي مي خواهند که پول نفت را
جز براي جنگ که موجوديت و ادامه حيات اين کشور و اسلام و سرنوشت همه نسلهاي آينده
و تمام ملتهاي جهان در گرو آن است و همچنين معدودي از نيازهاي اورژانسي مثل دارو
و… تا رسيدن به خودکفائي- و سرمايه گذاريهاي اساسي براي هيچ چيز ديگر مصرف نشود.
اين ملت بزرگ بي گمان آماده است براي تحقق اهداف دراز مدت انقلاب اسلامي و
خودکفائي و استقلال همه جانبه و نيرومندي جمهوري اسلامي نه آنکه از اسراف و تبذير
اجتناب کنند و مسرفين و تمام مسرفين و مبذرين را سرکوب کنند بلکه با رياضت و صرفه
جوئي و قناعت در مصارف شخصي دست دولت اسلامي را براي سرمايه گذاريهاي اساسي و
ماندگار باز گذارند. ملت ايران آماده است که همزمان با حماسه آفريني بي نظير در
جبهه هاي جنگ نظامي عليه دشمنان اسلامي در جبهه داخلي و در صحنه سازندگي نيز به
جهادي بزرگ عليه اسراف و تبذير و مصرف زدگي و مصرف گرائي قيام کند و انتظار مي رود
که مسئولين ذيربط نيز در کنار مردم بطور جدي راه را براي جهاد توليدي خودکفائي و
قطع هر نوع وابستگي بخارج هموار کنند.

از باب مثال
فقط در اذاء عدم تبذير نان و قناعت در مورد مصرف برنج- نه مثل بيست سال قبل که
عموماً سالي يکبار برنج مي خورديم بلکه با تقليل به هفته اي يکبار آنهم برنج
داخلي، آنهم آمل دو و بجاي آن استفاده از سيب زميني خودمان که کشت و برداشت آن
بسيار آسانتر و کم هزينه تر از برنج است و در عين حال پر خاصيت تر از آن-، حدود يک
ميليارد دلار صرفه جوئي کرده و اين مبلغ را به سرمايه گذاريهاي اساسي و استراتژيک
اختصاص دهيم. آيا اين بهتر نيست که با يک صرفه جوئي مختصر در مصارف روزمره و بجاي
خوردن از مايه سعي کنيم خودمان توليد کنيم و بخوريم و پول آن صرفه جوئي را مثلاً
راه آهن، اتوبان، سد و … بسازيم که براي خودمان و نسلهاي آينده داراي منافع و آثار
گسترده در اقتصاد، کشاورزي و… مفيد و کارساز باشد. کافي است که نان را تبذير
نکنيم و از پول آن هر سال يک قطعه اتوبان شش باندي بطول صدها کيلومتر بسازيم.

جاي تأسف است
که فرهنگ ستمشاهي و نفت، ما را چنين بار آورده بود که مثلاً يک مهندس عاليرتبه
ژاپني از يک کارگر ايراني بيشتر اهل کار و زحمت کشيدن باشد. انقلاب بايد کار خود
را در اين صحنه نيز بکند و براستي که اگر چنين تحولي را خودمان با آگاهي و بصيرت و
قدرت اراده به اجراء نگذاريم بايد براي از بين بردن فرهنگ مصرفي و بي حالي و کم
کاري و سرهم بندي کردن و روي اوردن به کار و توليد و محکم کاري از خداوند درخواست
توفيق اجباري کنيم و بگوئيم اي کاش تنگه هرمز بسته شود؟!والسلام . رحيميان

امام خميني
ثابت و استوار از آغاز تا کنون

يک قدم عقب
نشيني نخواهيم کرد

* ملت ما
بايد مجهز باشند، جوانهاي ما بايد تدريب کنند براي اينکه ممکن است در آتيه، جنگهاي
طولاني تري داشته باشيم و براي اسلام بايد جنگ کنيم و بايد فداکاري کنيم. ما بايد
همه عزيزانمان را فداي اسلام بکنيم…

صدام حسين
دستش را دراز کرده براي اينکه با ما مصالحه کند و ما با او مصالحه نداريم. او يک
آْدمي کافر است و فاسد و مفسد است و ما با مفسد نمي توانيم مصالحه کنيم و تا آخر
با آنها مي جنگيم تو انشاء الله تعالي پيروز خواهيم شد…

الآن اسلام
به تمامي در مقابل کفر واقع شده است و شما بايد از اسلام حمايت و دفاع کنيد. دفاع
امر واجبي است بر همه کس و هر کس هر مقدار قدرت دارد بايد دفاع کند از اسلام و
قضيه صلح و سازش و مذاکرات اصلاً در کار نيست. 
8/7/59

* جهان بايد
بداند که ايران راه خود را پيدا کرده است و تا قطع منافع آمريکاي جهانخوار، اين
دشمن کينه توز مستضعفين جهان، با آن مبارزه اي آشتي ناپذير دارد و حوادث ايران نه
تنها ما را براي لحظه اي عقب نخواهد نشاند که ملت ما را در نابودي منافع آن مصمّم
تر خواهد کرد. 15/6/60

* صدام
ديوانه اي بود که اقدامي کرد و يک سنگي را در چاه انداخت و موجب زحمت ملت خويش،
ملت ما و ساير ملتها گرديد که حالا دست به دامن دولتها شده است تا آنها بيايند
وساطت و ميانجيگري کنند و او را نجات بدهند. او ديگر قابل نجات نيست و ما هم يک
قدم عقب نخواهيم نشست. 18/12/60

* ما با
اينکه ملت ضعيف هستيم به حسب افراد، افراد ما حدو د 35 و 40 ميليون است و ابزار
جنگي ما يک ابزار محدودي است، بسيارش هم غارتگري در وقتي که انقلاب بود، غارت
کردند و قايم کردند- ما،‌ با همه اين گرفتاري ها که داريم، در مقابل  همه کشورهايي که مي خواهند تعدّي بکنند،
ايستاده ايم، در مقابل همه قدرتهايي که با ما مي خواهند مخالفت کنند و با اسلام مي
خواهند مخالفت کنند،‌ ايستاده ايم…و من به همه کساني که با اين جمهوري اسلامي
مخالفت مي کنند، نصيحت مي کنم که بس است،‌ديگر قدرتهاي خود را سنجيديد و فهميديد
نمي شود، چرا لجاجت مي کنيد، دست بر داريد برويد مشغول کار ديگري بشويد و به صدام
هم مي گويم که من يک راه براي تو سراغ دارم و آن انتحار است. 24/12/60

* ما بايد
جاني را در دنيا رسوا کنيم تا هر کسي افسار گسيخته به شهرهاي ديگران نريزد، اموال
مردم را غارت نکند و بعد بگويد: بيائيد صلح کنيم! 23/3/61

* مادام که
شرائط ما حاصل نشده، جنگ باقي است و ما با اشرار صلح نمي کنيم. 18/5/61

* ملت ما
ايستاده و در صحنه است تا به خواسته هاي مشروع خود دست يابد. 18/6/61

* تب جنگ در
کشور ما جز به سقوط صدام فرو نخواهد نشست و انشاءالله تا رسيدن به اين هدف فاصله
چنداني نمانده است. 7/5/66

امام خمینی ثابت و استوار(یک قدم عقب نشینی
نخواهیم کرد)

سرمقاله

دانستنیهایی از قرآن(شایستگان جهاد)

نگاهی به سیره حضرت فاطمه(ع)

جهاد مالی

جایگاه مردان خدا                                            آیت الله العظمی
منتظری

اسرار عالم آفرینش                                          آیت
الله جوادی آملی

عالم برزخ      
                                            آیت الله حسین نوری

قبله حاجات وارستگان                                      آیت الله
محمدی گیلانی

سخنان معصومین(توکل بر خداوند)

غرور بالله                                                  
آیت الله ایزدی نجف آبادی

دستور مشرکین قریش به پیروان خود                    حجة الاسلام و المسلمین
رسولی محلاتی

منشور انقلاب اسلای                                      حجه
السلام و المسلمین موسوی خوئینی ها

شرح صدر                                                
حجه السلام و المسلمین محمدی ری شهری

حقوق والدین

پیام شهید

گفته ها و نوشته ها

یاران امامان(عبدالله بن ابی یعفور)                       سیدمحمدجوادمهری

از میان نامه ها

مدیریت اجرائی                                             محمدرضا
حافظ نیا

گفته ها و نوشته ها

پاسخ به نامه ها

نگاهی به رویدادها

رهنمودهای امام و آیت الله العظمی منتظری

امام خمینی

ـ جنایت تاریخی شکست
احترام حرم امن الهی چیری نیست که بتوان تا ابد آن را فراموش کرد و یا ساکت بود.

ـ برای شهدای
گرانقدر  مکه خونین که باهداء خون خود پرچم
سرخ توحید،رسالت وامامت را در آسمن وزمین به اهتزاز در آوردند ،طلب رحمت و مغفرت
نموده و جهت بازماندگانآنامکها افتخا ربزرگی نصیبشان شده است صبرواجر  مسئلت مینمایم. 19/6/66

ـ تمامی علمای اعلام و
تمام ائمه جمعه با هم باشنند،پشتیبان هم باشند،پشتیبان دولت باشند،پشتیبان مجلس
باشند،پشتییان قوه قضائی باشند؛پشتیبان قوه اجرائی باشند،آنها خدمتگزار باشند به
مردم وشما هم خدمتگزار ،اینها بنندگان خدا هستند خدمت به بندگانخدا،خدمت به خداست.

ـ توجه به این معنا لازم
است که انسانخودبین نباشد،توجه به خودش نداشته باشد،تمام گرفتاریهائی که در عالم
است ازهمین نقطه است،ازنقطه خود آدم است،این خود آدم است که گرفتار است وگرفتا رمی
کند.8/7/66

ـ معادن ملی ازتبعیت
املاک شخصیه خارج است.4/8/66

آ یت العظمی منتظری

ـ یاید به حمایت زا
خانواده ها یرزمندگان همت گماشت .پشتیبانی مادی و معنویاز آنها باعث تقویت جبهه ها
خواهدشد.

ـ علما ومسلمین باید
حرمین شریفین را ازدست جنایتکاران آل سعود آزاد کنند.21/5/66

ـ همه مسلمانان
ابزهرمذهب وفرقه باید در مقابل دشمنان اسلام و قرآن یکپارچه باشند.

ـ فاجعه خونین مکه که
بدست آل سعودرخ داد،نباید تزلزلی در جریان برگزاری مراسم هفته وحدت  ایجاد نماید. 9/8/66

ـ آمریکائیها  تا به سرنوشت لبنان و ویتنام گرفتار نشده
اند،از خلیج فارس بروند.

ـ لازم است همه طبقات
این معنای انزجار و برائت ازدولت آمریکا را به عنوان این که سمبل و نمونه ظلم
جهانی  است ابراز کنند .

ـ معنای صدور انقلاب
بیداری ملتها در مقابل طاغوت ها است و اینکه آمریکا حق ندارد در  سرنوشت ما دخالت کند. 12/8/66

امام خمینی

ـ ما به خوبی در یافته
ایم که برای هدفی بزرگ وآرمانی اسلامی الهی باید بهای سنگینی پرداخت نمائیم و
شهدای گرانقدر ی تقدیم کنیم و جهانخوران ما را آرام وراحت نخواهند گذاشت.10/5/66

نگاهی به رویدادها

جنگ

ـ بغداد هدف 2موشک
دوربرد ایران قرار گرفت .مرکز آموزش عالی نظامی گارد ویژه جمهوری عراق در بغداد
هدف تهاجم موشکی ایرانبود   14/7/66

ـ یک فروند هواپیمای
متجاوز عراقی در خلیج فارس سرنگون شد.     
15/7/66

ـ در جریان بمباران شهر
ایلام توسط جنگنده ها یمتجاوز عرایقی به نیک مدر سه راهنمائیویک دبیرستان خسارات
کلی وارد آمد و یک تن شهید و تعدادی مجروح شدند. 
16/7/66

ـ هواپیماهای رژیم عراق
یک منطقه عملیاتی را در  شمال سوماریه طور
وحشیانه ای بمباران شیمیائی کردند که در نتیجه به شهادت 100تن ومصدمین عده ای
بسیار انجامید.  18/7/66

ـ موشک دوربرد ایران
سحرگاه امروز تپادگانالرشید بغدادرادر همکوبید.

ـ 3واحد صنعتی کارگری
خوزستان توسط عراق بمباران شد. 19/7/66

ـ دو فروند هواپیمای
متجاوز عراقی در استان خوزستان و شهر تبریز 
با آتش پدافند موشکی و یگان پدافند هوائی سرنگون شدند.

ـوزارت دفاع عرق هدف یک
فروند موشک زمین به زمین نیروی هوائی سپاه پاسداران انقلاب اسلام ی ایران قر ار
گرفت.21/7/66

ـ جنگنده های ارتش اسلام
یک فروندمیزاژ دشمنرا در  خلیج فارس سرنگون
کردند. 25/7/66

ـ 3فروندازهواپیماهای
متجاوز دشمن در آسمان کردستانوخلیج فارس سرنگون شد.26/7/66

ـ یک شناور عراقی
در  آبراه خورعبدالله هدف قرار گرفت و
منهدم شد.2/8/66

ـ یک منطقه غیرنظامی در
استان فارس توسطس هواپماهلای متجاوز عراقی مورد حمله قرار گرفت،در اینعملیات 18تن
شهیدو 70تن دیگر مجروح شدند.

ـ ارتفاعات (بدر ه
هوش)عراق توسط رزمندگان دلاور نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی آزاد گردید
در اسن عملیات 500تن ازنفرات دشمن کشته و مجروح شدند ودهها تن بهاسلارت نیروهای
اسلام در آمدند.  7/8/66

ـ در ساعت یک وهفت دقیقه
بامداد دیروز یک فروند موشک زمین به زمین بهسوی ساختمان ستاد نیروی  هوائی عراقشلیک شد.9/8/66

ـ خلبانان ارتش اسلام
خطوط مواصلاتی ویک پل مهم عراق در منطقه 
العماره را بمباران و منهدم کردند.10/8/66

ـ 2فروند هواپیمای مهاجم
عراقی در خوزستان و شمال خلیج فارس با آتش پدافندنیروی هوایی ارتش اسلام سرنگون
شدکه خلبان  میراژ ـ ساقط شده نیز اسیر
گردید.14/8/66

جهاناسلام

ـ رژیم بورقیبه حکم
اعدام رادر مورد دو مسلمان انقلابی به اجرا در آورد. 18/7/66

ـ نیروهای امنیتیاسرائیل
تظاهرات صدها فلسطینی را که در محوطه مساجد بیت المقدس گردآمده بودندشدیدا
سرکوب  کرد.  20/7/66

ـ رژیم مصر پوشش اسلامی
در دانشگاه شهر اسیوط را ممنوع اعلام کرد.26/7/66

ـ انقلابیون مسلمان جنوب
لبنان هفت سرسباز رژیم صهیونیستی ار به هلاکت رساندند. 28/7/66

ـ صدها جوان مسلمان
بحرینی علیه تأسیسات نظامی آمریکا در  این
شیخ نشین دست به تظاهر ات زدند.2/8/66

ـ فرماندا رکابل به دست
انقلابیون مسلمانافغنی اعدام شد. 3/8/66

ـ رژیم مبارک چهار
فلسطینی را که اززندان صهیونیستها گریخته و بهمصر پناهنده شده بودند بهرژیم
اشغالگر  قدس تحویل داد. 4/8/66

ـ صهیونیستها تنها مسجد
شهر 20هزارنفری رهاط در فلسطین اشغالی را ویران کردند. 5/8/66

ـ پرجم آمریکا در کراجی
توسط مسلمانان به آتش کشیده شد. 7/8/66

ـ پلیس کنیا در شهر
(مومباسا) به مراسم مذهبی مسلمانان یورش برد.

ـ بورقیبه حجاب اسلامی
در تونسرا ممنوع اقلام کرد. 10/8/66

ـ نیویورک تایمز
:اسرائیل ازپیشرفت اسلام بهتنگ آمده است.

ـ جوانان کفن پوش
پاکستان علیه  حضورآمریکا در  خلیج فارس راهپیمائی کردند.11/8.66

اخبار داخلی

ـ اولین کشتی شناور یدک
کش ساخت ایران به آب اناخته شد.  15/7/66

ـ یک فروند هلی کوپتر
نیروی در یائی آمریکا با موشک استینگر سرنگون شد.

ـ یک ناوچه آمریکائی در
جریان حمله سپاهیان اسالم هدف موشکهای سبک قرار گرفت و آسیب دید.

ـ یک جاسو س عراقی در
نواز مرزی سیستان وبلوچستان به دام افتاد.18/7/66

ـدوگردان ازروحانیون
حوزه علمیه قم بهخلیج فارس اعزام شدند. 19/7/66

ـ دانشکده علوم پزشکی
زنجان افتتاح شد.21/7/66

ـ موشک (کرم ابریشم) یک
سوپرنفتکش آمریکائی رادر نزدیکی بندر 
(الاحمدی) کویت هدف قرارداد.23/7/66

ـ کشتی گیران با تصاحب
6مال طلا،4نقره و 5بزنز در رشته آزاد برسکوی قهرمانی آسیا ودر رشته فرنگی برسکوی
نایب قهرمانی ایستادند.26/7/66

ـ سکوی نفتینرشادت مورد
حمله تجاوز گرانه آمریکا قرار گرفت.28/7/66

ـ 1200دستگاه کامیون
حامل کمکهای مردم گیلان به جبهه های نبرد ارسال شد.2/8.66

ـ روزانه 130نفربه علت
عوارضناشی ازسیگار؛در ایران جانخمدرا از دست می دهند.

کاروان تدارکاتی خاتم
الانبیاء حامل کمکاهایی به ارزش 110میلیون ریال ازقم راهی جبهه ها شد.9/8/66

ـ قائم مقام وزارت خارجه
شوروی وارد تهران شد.

ـ 896خانوار روستائی در
منطقه اورامانات وپاوه در طی شش ماهه اول سال جاری ازتسهیلات برق برخوردار
شدند.10/8/66

ـ ایران حذف دلار و
استفاده از (اس،دی،آر )در  معاملات نفتی را
بهاوتپک پیشنهادکرد. 12/8/66

ـ نخستنین نمایشگاه
بینالمللی کتاب با سخنان رئیس جمهوری گشایش یافت.

ـنیروهای بسیجی
از5استانو 32شهر کشوردر روز 13آبان عازم جبهه های نبرد شدند.14/8/66

اخبار خارجی

ـ یک پزشک بحرینی ره جهت
افشای جنایات آلوسعود در کشتار مکه بازداشت شد.

ـ 5بانکدیگرآمریکائی
ورشکسته شدند.

ـ سنای آریمکا بودجه
نظامی 300میلیون دلاری ریگان را تصویب کرد.12/7/66

ـ دوآمریکائی در تظاهرات
تبتی ها در چین دستگیر شدند.

ـ یک هلیکوپتر  نیروی در یائی آمریکا در خلیجفارس سقوطسکرد.

ـ صندوق بین المللی پول
؛پیشنهاد آمریکا را مبنی براین که طلا شاخص جریان پول جهانی باشدرد کرد.13/7/66

ـمدر سه ژاپنیها در
بغدادکلاس های در س را تعطیل کردند و دانش آموزان خدرا هب ژاپن فرستادند. 14/7/66

ـ چین نسبتبه دخالتهای
آمریکا در  امور داخلی تبت شدیدا اعتراض
کرد. 16/7/66

ـ دونظامی آمریکا در
بخرین به طرز مشکوکی کشته شند

ـانفجار دو بمب ساختمان
ده طبقه کنسولگری آمریکا در لیما رالرزاند.

ـانفجار مهیب،امروز
بغدادرا تکام داد. 18/7/66

ـ جنگنده اف.16آمریکا در
در یای سیاه سقوط کرد.

19/7/66

ـ قذاقیـ هرکس علیه
ایران باشد،در کنا رآمریکا ایستاده است.

جسی جکسون:30هزار سرباز
آمریکائی در خلیج فارس گروگان هستند.21/7/66

ـ آمریکا بابت اسکورت
نفتکشها ی کویتی 95میلیوندلارازاین کشورمطالبه کرد.

ـ دو نفتکش سعودی
ولیبریائی در  خلیج فارس هدف قرارگرفتند.

ـ وزیردفاع اسرائیل به
خاطریک مییلون دلارکمک اقتصادی ازرژیم ریاض قدر دانی کرد.23/7/66

ـوزیردادگاستری بورکینا
فاسوطسی یک کودتای خونین به قدر ت رسید و توماس سانکارا رهبر بورکینا فاسو در
اسنتجرایان به قتل رسید.

ـ کارتررئیس جمهوری سابق
آمریکا تصمیم ریگان در  مورد اسکورت کتیهای
کویتیرا یک اقدام ابلهانه خواند.

ـ نبرد سنگینارتش
نیکاراگوئه با ضدانقلابیون 112کشته و 15مجروح به جا گذاشت.

ـ هند آتش بست اعلام شده
ازسوی چریک ها یتامیل را رد کرد.25/7/66

ـ کاهش نرخ سهام آمریکا
که در 58سال گذشته بی ساقه می باشد2برابرسقوط قیمتها در بحران بزرگ 1929می
باشد.28/7/66

ـ ترمینال (سی
ایلند)کویتصبح پنجشنبه هدف یک فروندنمشک دوربرد قرار گرفت وبه آتش کشیده شد.

ـقیمتنفت وطلا به دنبال
حمله موشکی به ترمینال کویت در بازارهایجهانی افزایش یافت و بحران در بازارهای
بورس جهان ادامه دارد. 2/8/66

ـ دفترپان آمریکن در
200متری کاخ اداری امیر کویت منفجرشد. 
3/8/66

ـ منشی نخست وزیرفرانسه
به جرم جاسوسی برای ایراندستگیر شد.

ـ دو تدارکاتی  شوروی عازم خلیج فارس شدند.4/8/66

ـ آمریکا 11فروند
هلیگوپتردیگر به خلیج فارس اعزام کرد.

ـ آمریکا برا ی کنترل
خلیج فارس ،یک دستگاه استراق سمع در ترکیه نصب کرد.

ـ آلمان غربیبا صدور
2راکتور اتمی به عربستان موافقت کرد.

ـ رژیم عراق9روستای کرد
نشین استان سلیمانیه را باخاک یکسان کرد.

ـ اروپا ازطرح  ریگان مبنی برتحریم تجاری ایران استقبال نکرد.
6/.8/66

ـ آمریکا پنج فروند مین
جمع کن دیگر بهخلیج فارس اعزام کرد. 7/8/66

ـ پارلمان اروپا  سیاست فاجعه آمیز آمریکا را عامل  اصلی بحران سقوط  ارزش سهام دانست. 9/8/66

ـ سه کارشناس آمریائی در
حمله موشکی هبکویت کشته شدند.

ـ دو بمب افکن آمریکائی
در حال تمرین عملیات بمباران با یکدیگر بر خورد کردند.11/8/66

ـ لیبی اعلام کرددر  اجلاس سران عرب در  اردن شرکت نمی کند.

ـ ی کفانتوم نیروی هوای
آمریکا در اقیانوس آرام سقوط کرد.

ـ انفجار  اتومبیل حاوی بمب پایتخت کویت را به لرزه در
آورد.12/8/6

ـ یک دولفین آموزش دیده
امریکا که برای مین یابی یه خلیج فارس اعزام شده بود به طور مشکوکی مرد.

ـبهکزارش خبرگزاری
رویتر،شاه فهد در اجلاس سران عربت در امان شرکت نخواهد کرد.

ـ پاکستان بازدیدناوها
یآمریکائی ازبندر  کراچیرا رد کرد.

ـ آمریکا علی رغم  ادعاهای اولیه ازقتل ماهیگیر هندی در خلیجفارس
رسما عذرخواهی کرد.

ـ انگلیس سه کشتی جنگی
جدید به خلیج فارس  اعزام کرد.

ـ استعفای رسمی کاسپار
واین برگر وزیرجنگ امریکا در واشنگتن رسما اعلام شد. 14/8/66

اخترا ع و اکتشاف

ـیک معدن بزرگ آهن
باظرفیت اولیه 20میلیون تن در (ندوشن)یزد کشف شد.11/7/66

ـ توسط یک دبیر مبتک
رشیمی ،روغنمخصوص تبدیل انگوربهکشمش در 
قوجان ساخته شد.14/7/66

ـ برای نخستین با ر در
ایران ماشین صفحه تراش  رومیزی با کورس
18سانت ساخته شد. 6/8/66

ـ مبتکر مازندر انی  دستگاههای ظهورو چاپ عکس  رنگی ساخت.

ـ کمباین چغندر کن در
شاهرود طراحی و ساخته شد.12/8/66

ضدانقلاب

ـ به حکن دادکگاه ویژه
روخانیت دو تن دیگر ازاعضای باندمهدی هاشمی به نامها یفتح الله (محمد)کاظم زاده و
رضا مرادی به اتهام مشارکت در قتل سهنفراعدام شدند.

ـ 1696تخه فرش نفیس
ابریشمی در ایرانشهر  از 18قاچاقچی کشف
شد.19/7/66

ـ انفجا ریک بمب در کنا
ردیوراخانه فرهنگ جمهوری اسلامی ایران در پیشاور خسارات جزئی به دیوار این
مرکزفرهنگی واردآورد.23/7/66

ـ یک گروه خرابکار از
جمله عواملی که در بمب گذاری بلوار کشاورز دست داشتند در روزهای اخیر در آذربایجان
غربی به همراه یک مزدور ارشد عراقی دستگیر شدند.

ـ 510کیلو هروئین و
تریاک ازدو باند توزیع مواد مخدر به دشت آمد

1746سکه طلا از 2قربانی
تصادف جاده شاهرود مشهد کشف شد. 3/8/66

ـ ازسه قاچاقچی حرفه ای
در تربت جا خم22کیسه تریاک به دست آمد

ـ یک یهوری به اتهام
تکثیرو پخش تعداد زیادی نوارهای مبتذل در تهران به حبس ابد محکوم شد.9/8/66

ساختا رنظام اجرائی کشور

قسمت هفدهم

مدیریتهای اجرائی    
محمدر ضا حافظ نیا

مقدمه

بحثی که پیش روی خواننده محترم قراردارد ادامۀ سلسله
مقالاتی تحت عنوان(ریشه های گرهها) میباشد که سعی میشود با بهره گیری ازالطاف
بیکران الهی و یا فته های تجربی و نظری،عوارض وعلل اصلی گرفتاریها ومشکلات جامعه
در ارتباط با دستگاههای اداری و اجرائی 
کشور در حد وسع و در ک و بینش نگارنده شکافته و بیان گردد و لذا مقالات
گذشته در زمینۀ آثارو عوارض خط بازی و گروه گرائی و تاثیر آن برمسائل جامعه و نیز
ساختار نظام اجرائی کشورو زیرشاخه های آن یعنی نظام مالی ـ دولتی  ـ نظام برنامه ریزی ـ نظام بودجه ریزی ـ نظام
اداری و مدیریتهای اجرائی که باهمدیگر پیوندن منظومه ای و سیستیمی دارند به چاپ
رسیده است تو در ادامۀ بحث مدیریتهای اجرائی 
نکاتی پیرامون و یژگیهای اقتصادی ـ رفتاری وتخصصی مدیریت مطلوب به عنوان
بخشی ازمبحث مدیریّتهای اجرائی،ازنظر خواننده محترم می گذرد.

ب: ویژگیهای تخصّصی و عملکردی:

عده ای معتقدند که مدیریت 
رهبری امری ذاتی است و افراد مدیر با لفطره مدیرمی باشند،عدّه ای هم اعتقاد
دارند که مدیریّت آموختنی است و می توان ازطریق آموزش مفاهیم و روشها و دانشها به
افراد ،ازآنها عنصری مدیر ساخت.عدّه ای هم اعتقاد دارند که مدیریّت مجموعه اتی
ازهر دو میباشد، یعنی باید فرد ذاتا مدیر باشد تا بتوان دانشهای تخصّصی لازم را به
او آموزش داده و منتقل نمود عده ای نهم به تجربی بودن مدیریّت قائل می باشنداین
نقطه نظرات به جای خود هرکدام قابل بحث و بررّسی میباشد آنچه که مسلم است این است
که اصولا برای آموزش هرامری باید استعداد آن در افراد وجود داشته باشد بنابراین
آموزش دانش مدیریّت مستلزم وجود استعداد وجوهرۀ مدیریتدر وجود افراد میباشد که این
جوهره یا آموزش و تجربه ،پرورش داده شده و شکوفا خواهد شد.پس ذاتی بودن  مدیریّت مقدمتا ضروری بوده که این استعداد ذاتی
با فعالیتهای آموزشی هدایت و رشد داده شده و متکامل خواهد شد، و این دو لازم
وملزوم یکدیگرند تا مدیریت مطلوب و قوی ازجهت تخصص و کارآئی و عملکرد ساخته و
پرداخته شود.مدیریت ذاتی هر چند به جای خود دارای جنبه های مثبت بوده و در جامعه
شاهد ظهور مدیریت های خودر و در صحنه های اجتماعی هستیم که منشأ آن همین ذاتی بودن
مدیریت در افراد می باشد ولی اگر با آموزش همراه نباشد امور مدیریّت از نظم و نسق
برخوردار نبوده و توفیق مدیریت کم خواهد بود متقابلا آموزش مدیریّت به افرادی که
فاقد استعداد آن می باشند امری بی نتیجه بوده و مدیر ساخته نخواهد شد.چراکه
مدیریّت قبل از هرچیز هنر است .در مقایسه نظریه ذاتی بودن مدیریّت و نظریه آموزش
مدیریّت؛مسلما نظریه ذاتی بودن قوی تر و به واقعیّت نزدیکتر ایت.نکته ای که باید
سخت مورد توجّه مؤسسات آموزشی تربیت کننده مدیر واقع شود این است که آنها قبل از
هرچیز باید استعداد و فطرت مدیریت را در آموزش گیرندگان خود ارزیابی نموده و آنها
را ازبین مستعدین و دارندگان فطرت مدیریت انتخاب نمایند.بخصوص دانشگاهها در رشته
ها ی مدیریّت باید به این نکته توجّه خاص بنمایند و دانشجویان خودرا قبلا ارزیابی
نموده و کسانی رابه جریان آموزش وارد نمایند که اوّلاـ ذاتا مدیر باشند و ثانیاـ
این امر را به تجربه ثابت کرده باشند،این نکه ای است که دانشگاههای کشور ما
متأسفانه به آن توجه ندارند و سالیانه با سرمایه گذاریهای آموزشی از بیت المال،
افرادی که هم استعداد آنها بررسی نشده وهم برای یکبار نیز در صحنه های اجتماعی و
زمینه های رشتۀ تحصیلی مدیریّت ،ازخود تجربه به روز نداده اند ،و بلافاصله از
دبیرستان خارج شده اند به رشد مدیریت دانشگاه وارد مینمایند. اگر دانشگاه ها و
مؤسسات آموزش رشته های مدیریت افراد مستعد مجرّب در این زمینه را انتخاب
نمایند.مسلما مدیر قوی تربیت خواهند کرد که هنر مدیریت در آنها از برازندگی خاصّی
برخوردار بوده ودر صحنه های اجتماعی خدمات ارزندۀ مدیران  مستعد آموزش دیده به جامعه ارائه خواهد گردید.

اینک مختصرا ویژگیهای تخصّصی و عملکردی یک مدیر مطلوب
وهنرمند بیان میگردد.

*شناخت قلمرو و حیطۀ
مدیریّت:

مدیریت در بدو امر باید
حدود اختیارات و وظایف مربوطه رابداندکه مرز اختیارات و وظایف وی تا کجاست و
تشکیلات و نیروی انسانی و ابزار کا رو اختیارات و مسئولیتهای حوزه مدیریّت چیست و
چه مشخّصاتی دارد؟ یکی ازموارد این امر شناخت شرع وظایف  و مسئولیتها است. مدیریت باید بداند که چه کاره
است و نهاد و دستگاه و سازمانی که او در رأس آن قرار دارد، چه وظایف اجتماعی
برعهده دارد و اصلا فلسفۀ وجودی آنچیست؟ و مرز عملکردی و اختیارات دستگاه یا
دستگاههای افقی و عمودی مرتبط با آن کجاستت؟و به طور کلّی حدود مسئولیتهای دستگاه
مدیریت تا چه حد است؟ آشنائی کامل به شرح وظایف و اختیارات و مسئولیتها در بدو امر
باعث میگردد که مدیریّت برقلمرو کار  خود
مسلّط بوده و اشراف لازم را داشته باشد، چراکه اگر مدیریّت فاقد این توجّه یا
ویژگی باشد،مسلّما نخواهد توانست دستگاه زیرنظر خود را به صورت منظّم وهماهنگ و
جمعی در جهت هدفها و وظایفمربوط هدایت نماید و بخشی ازوظایف و یا امور ازدید او
پنهان خواهندماند .

مسئولین ادارات ویا
مدیران کلّ درهریک ازمناطق مختلف کشور باید قلمرو ومسئولیت خودرا در سطح منطقه و
پوششی که توسط اداره آنها جهت خدمات رسانی به مردم باید داده شود بشناسد،تا مبادا
یک بخش یا روستا یا شهر از نظرآنها پنهان بماند.در  داخل تشکیلات اداری مربوط نیز اگر ازفضای  مکانی ،کارکنان،امکانات و موارد دیگر اطلاع
پیدا کرده و تصمیم منطقی و در ست بگیرد .گاهی ممکن است اتّفاق بیافتد که مدیری
تاخاتمۀ مأموریت خویش حتی یکبارادارۀ خود یا مناطق تحت پوشش آنرا موردبازدید قرار
ندهد واصلا نفهمد که چه کاره بوده است!و در چنین حالتی معلوم است که چه به سرمردم
و جامعه خواهد آمد.اگر یک فرماندار و یا بخشدار و یا استاندار مناطق تابعه
رانشناسد و حدود و قلمرو مسئولیت خودرانداند وحتّی شناخت جغرافیائی پیدا
نکند،نخواهد توانست  در مورد مسائل و
مشکلات آنها بیاندیشد و امکان دور ماندن بعضی از روستاها از دید آنان وجود خواهد
داشت. توجیه شدن نسبت به وظایف محوّله در ابتدای کار باعث میشودکه جهت تلاش و کوشش
مدیریّت را مشخص نماید بنابراین مدیریّت باید دقیقا ازشرح وظایف خود اطلاع کامل
پیدا کرده تا بتواند با استفاده از اختیارات وتوانائیها ،وظایف مربوط را به نحو
مطلوبی انجام دهد.

شناخت نیروی انسانی همکا
ر

مورددیگری  که مدیریّت بایدبه آن توجّه نماید شناخت نیروی
انسانی همکاران و هستند.نیروی انسانی شاغل در هردستگاه معمولا دارای روحیّۀ
یکنواخت نیستند،بلکه افراد دارای روحیّه ها و خصوصیات فردی متفاوتی میباشند
.بنابراین مدیریت بایدروحیّات وسوابق و خصوصیّات شغلی و میزان توانائیهای همکاران
خود بشناسد تا متناسب با شرایط و ویژگیهای آنها انتظارات خودرا هماهنگ نماید و بی
جهت نیروئی بیکار نماند وکار مهمّی به فرد ناتوانی واگذار نگردد.انجام این امر
باعث بهره جوئی از توان بالقوّه و بالفعل نیروی انسانی دستگاه خواهد شد.

اطلاع ازابزار کار

مورد دیگری که باید
مدیریّت آنرا مدّ نظر قرار دهد ،اطلاع ازسازمان و امکانات وابزار کاراست.این ابزار
شامل بودجه و اعتبار و وسایل و تأسیسات مورد نیاز و غیره جهت انجام وظایف دستگاه
است که مدیریت با اطلاع ازانها و ارزیابی امکانات در بهره گیری از آنها و تخصیص
منابع و امکانات برای انجام امور می تواند آگاهانه تصمیم بگیرد.

اطلاع از مقررات و
قوانین

مورد دیگری که باید
توجّه مدیریّت را در ابتدا به خود جلب نماید،اطلاع از مقررات و قوانین و ضوابط
عملکردی دستگاه و سازمان است .اصولا دستگاههای اجرائی در  حقیقت مجری مقررات و قوانین هستند و قوانین
توسط دستگاه قانونگذار کشور یعنی مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان تصویب و ابلاغ
می گردد. سپس بر روی قوانین توسط هیئت دولت آیین نامه اجرائی تنظیم  و تصویب 
می گردد و حتّی توسط وزارتخانه ها ،بخشنامه ها و دستورالعمل های مختلف با
الهام ازقانو ن و آئین نامه اجرائی بایدمجری قانون و مقررات باشند.بعضی از قوانین
حالت مشترک عمومی برای کلیّه دستگاها دارند ،و بعضی ازآنها اختصاصی هستند.قوانین
عمومی عمدتا شامل قوانین مالی و اداری و بودجه ای و غیره میباشند که متولّی آنها
دستگاههای اجرائی  محوری کشور یعنی سازمان
امور اداری واستخدامی کشورو وزارت برنامه و بودجه و وزارت دارائی  و امور اقتصادی  می باشندو تمام مدیران اجرائی در هر زمینه ای
که انجام وظیفه می نمایند می بایست ازاینگونه قوانین و مقررات ،اطلاعات لازم را
داشته باشند.

یک وزیر و مدیر کلّ
واستاندار و رئیس  و غیره میبایست  ازقوانین استخدامی و مقررّات مربوطه و قوانین
ومقررات مالی و ضوابط بودجه ای  و برنامه
ای اطلاعات لازم را اخذ نماید.در زمینۀ مقررّات خاصّ نیزمسلما لازم است که مدیریّت
اشراف برانها داشته باشد.ضعف اطلاعات مربوط به مقررات باعث میشودکه مدیریت نتواند
اموردستگاه و انجام وظایف قانونی را در چارچوب مقررات قوانین موضوعه هدایت نماید و
ممکن است دچار قانون شکنی بگردد و شکست قوانین و مقررات موضوعه کشور تازمانی که
اعتبار دارند هم باعث سردر گمی امور مردم وپیچیده شدن مسائل مردم وسازمان مربوط
گردیده وهم قانون شکنی  نوعی جرم و تخلّف
محسوب میگردد که مسلما دامن مجری آنرا خواهدگرفت و مطابق  مقررات مربوطه مجازات رانیز در پی خواهد داشت
ضمنا نبایدفراموش کنیم که همۀ مدیران به طور اعمّ و مدیران اجرائی به طور اخص مجری
قوانین و مقررات موضوعه هستند و نمیتوانند خارج از اختیارات قانونی تصمیم گرفته
ویا اقدامی  راانجام دهند،حتی در مجلس
شورای اسلامی  که مرکز قانون گذاری  میباشد ؛رئیس مجلس به عنوان مدیریت آن می بایست
مجلس را در  قالب ضوابط  و مقررات قانون اساس و آئین نامه های داخلی
مجلس اداره نماید. بنابراین مدیران قبل از هرچیز پس از قبول مسئولیت و یاحتی قبل
از آن وقبل از تصدی امور باید شناخت لازم را از وظائف و اختیارات وقلمرو عملکردی و
حیطۀ مدیریت و روحیّات و خصوصیات شغلی همکاران و ابزار و امکانات وقوانین و
مقرّرات مربوطه و سایر مسائل مربوط به دست آورند واز همه مهمتر قبل ازشروع به
کارآموزش توجیهی لازم را ازطریق واحد آموزش سازمان و وزارتخانه مربوطه ببینند تا
بادست پرو با اطلاعات وسیع کارخود را آغازنمایند و میزان اشتباهات آنها به حداقل
کاهش یابد.مدیرانی که قلمرو عملکردی آنها فضاهای جغرافیائی را در برمیگیرد،در
هرسطحی که هستند میبایست شناخت جغرافیائی 
ازبافت  طبیعی و انسانی واجتماعی
وفرهنگی و اقتصادی وسیاسی قلمرو جغرافیائی خود کسب نمایند و اگر خود در این زمینه
تخصّص ندارندلازم  است حتما  از وجود مشاوران جغرافیدان استفاده نمایند. از
مدیرانیکه قلمرو جغرافیائی آن در حد شهرستان می باشد،بیش ازهمه فرماندار و در حد
استان،بیش از همه استاندار ودر سطح کشوری، بیش از هه رئیس جمهور و رئیس مجلس و
کمیسیونهای آن ونخست وزیرو وزراء ورؤسای سازمانهای دولتی  و نهادهای انقلاب اسلامی بایستی از مشاوران
جغرافیدان به صورت تمام وقت استفاده نمایند واصولا برای شخصیّتهای مذهبی سیاسی و
مسئولان برنامه ریزی و سیاستگذاری  شهرستان
واستان نیز شناخت جغرافیائی امریضروری میباشد.به هر حال تمام مسائل و ابعاد و حیطۀ
مدیریت باید در چشم انداز کامل یک مدیر قوی و مطلوب قرار بگیرد.

* داشتن روحیّه برنامه
ریزی :

اصولا هردستگاه و
سازمانی  باید آینده خودرا مشخص نماید و در
عمق زمان آینده با تخمین قریب به یقین وضعیت خودراببیندو بداندکه چه میخواهد
بکند.برنامه ریزی به دستگاه اجرائی وغیراجرائی دید می دهد که آینده را ببیند و
رفتارها و حرکات وفعالیتهای خود را جهت و نظم اداره و در راستای هدفهای تعیین شده
قرار دهد .و برنامه ریزی سازمان را از سرگردانی و بلاتکلیفی و روزمره کارکردن
وبرخوردها و فعالیتهای عکس العملی و انفعالی نجات میدهد.برنامه ریزی تکلیف
رفتارهای آینده دستگاه و سازمان را روشن می نماید و مدیریت و کارکنان با چراغ
برنامه ریزی جلوی حرکت خودرادر طول زمان می بیند و بهر نسبت که برنامه طولانی
میباشد،امکان دید دورتر برای دستگاه و مدیریت در عمق زمان آینده بیشتر میشود.اگر
برنامه برای یکسال تیظیم شود دستگاه و سازمان یکسال آینده خودرا به طورتخمین می
بیند واگربرای پنجسال

باشد دیدگاه سازمان پنج
سال آینده را شامل می شود و اگر دستگاهی بتواند برنامۀ دراز مدت 20ساله و بیشتر
خود را تنظیم کند،مسلما عمق بیشتری از زمان را خواهد دید.و جهت فعالیتش مشخص تر
خواهد بود.البته تنظیم این برنامه ها تخصّص و توانایی ویژه ای را طلب میکند و
اصولا برنامه ریزی نیز نوعی پیش بینی است وقطعیت ندارد چون آینده را فقط خداوند
خبر دارد وکسی دیگر از آینده ولو کوتاه مدت اطّلاعی ندارد .و برنامه ریزان ،برنامه
ها را با توجّه به شواهد و قرائن  و
محاسبات و بررسیهای لازم و با استفاده ازتجربیّات کثیر جوامع بشری تنظیم و پیش
بینی می نمایند.و دارا بودن اصل انعطاف پذیری برنامه ها به هیمن علّت می باشدکه
برنامه ها در  صورت روبه رو شدن با تنگناها
و مانع ومشکل دچا رتوقّف و شکست نگردند،بلکه آنها امکان اصلاح و تغییر وجود داشته  باشد.هراندازه برنامه برای زمان طولانی تری تنظیم
گدد،تهیّه آنبه تبحّر و تخصّص و سیعتر و بیشتری نیاز دارد.به قول معروف برنامه ها
راهنمای دستگاهها و سازمانها هستند.نهد و سازمان بدون برنامه کور و نابینا است و
آینده را و جلوی پای خودرا نمی بینند و همیشه منفعل است و ابتکار عمل را از دست می
دهد و مشکلات مربوطه آنچنان محاصره اش می کنند که نهایتا امکان شکست برای آن وجود
دارد. امروزه برای دستگاههای اجرائی  و
نهادها ،برنامه ریزی امری بسیار ضروری می باشد و سرگردانی آنها باعث  اتلاف منابع و عدم بهره گیری کافی از آن از
طرفی و اشراف ننداشتن برامور و مشکلات و رشد فزایندۀ مسائل جامعه و رها شدن ابتکار
عمل از دست سازمانهاازطرف دیگر می گردد. بنابراین 
باید دستگاهها به برنامه ریزی توجّه جدی بکندو بخشی از نیروی خودرا صرف
تهیّه و تنظیم برنامه های کوتاه مدت و بلندمدت اجرائی بنمایند.آنها باید وضعیت
موجود عملکردی و توانائیها و منابع بالفعل و بالقوه را تحلیل نمایند و با توجّه به
ارزشهای متعالی مکتب اسلام و نظرات مقام رهبری امّت اسلامی و قانون اساسی جمهوری
اسلامی و نقطه نظرات مجلس شورای اسلامی،اهداف و جهت گیریها را مشخّص و وضعیّت
مطلوب را ترسیم نمایند.وبرای رسیدن از وضع موجود به وضع مطلوب و ترسیم شده  وبه عبارتی اهداف تعیین شده با بهره گیری
ازمنابع و توانها ،برنامۀ توسعه خودرا تهیّه و تنظیم نمایند. حال با توجّه به این
امر اساسی برنامه ریزی برای دستگاهها و سازمانها و تعیین جهات حرکت آنها کسی که می
بایست به عنوان یک وظیفه اصلی واوّلیه به آن توجّه و اقدام نماید مدیریّت سازمان و
دستگاه ونهاد است.مدیریّت ،مسئولیت اصلی این کار را بعهده دارد،مدیریت استکه باید
برای تهیه برنامه های کوتاه مدت و بلند مدت سازمان و نهاد خود اقدام نماید. مدیران
بی برنامه ،آینده را نخواهند دید و به سوی بیراهه سازمان خود را هدایت خواهند کرد
و آنرا سردر گم نموده و منابع آنرا نیز تلف خواهندنمود .در  کشورما تحت تأثیر افزایش نیازهای اجتماعی و
فردی ناشی از رشد جمعیّت ونیز عقب افتادگیهای گذشته  و ترکم محرومیّتها ،بیش از پیش باید به امر
برنامه ریزی توجّه شود و دستگاههای اجرائی ملزم به تهیّه برنامه بشوند تا در یک
حرکت هماهنگو نظام یافته توسط تمامی آنها،برنامه های توسعه فرهنگی و اجتماعی و
اقتصادی کشور  تهیّه و رسیدن به اهداف
ارزشمند جمهوری اسلامی ایران سریعتر میسّر گردد.ازطرفی دیگر  این نگرانی وجوددارد که چون تحت تأثیر افزایش
نیازهای اجتماعی ،مشکلات اقتصادی  و
اجتماعی و فرهنگی جامعه افزایش می یابد،اگردستگاههای مسئول فاقد برنامه ونتیجتا
دارای عدم تسلّط و اشراف برمالئل و مشکلات بوده و ابتکار عمل را در دست نداشته
باشند،ودر  آینده خوددچار محاصرۀ شدید
مشکلات وموانع گردیده که نه تنها توان رفع آنرا نخواهد داشت ،بلکه خودشان نیز در
بین انبوه مسائل و مشکلات غرق خواهند شد.و تشنّجات اجتماعی و سپس سیاسی به  وجود آمده 
و معضلات و تنشهای سیاسیدر جامعه افزون خواهد شد و حاکمیّت نظام را تحت
تأثیر قرار خواهد دارد.بنابراین برای جلوگیری ازقرار گرفتن ودر مقابل عمل انجام
شده و خارج شدن کنترل و ابتکار عمل از دست دستگاهای ذیربط و تسلّط واشراف برمسائل
مربوط  ضرورت دارد دستگاهها و سازمانها به
تهیّه برنامه ها توجّه نمایندو مدیریّت رکن مهمّی است که وظیفه انحام این امر
اساسی تهیّه برنامه های آینده سازمان خو درا برعهد ه میباشد.

گفته ها و نوشته ها

آیا میدانید که

ـ باکتریها ریزترین سلولهای خودزای موجود ،آنقدر  کوچکند که تنها یک قطره مایعات ممکن ایت
50میلیون از آنهارا در خود داشته باشد.

ـ هرسال قریب چهل میلیون آمریکایی یا به قتل می رسند،یا
مجروح میشونند،یا مورد تجاوز قرار می گیرند ویا مورد دستبرد واقع میشوند.

ـ منطقه (کالاما)ر بیابان(آناکما) در(شیلی )واقع است  و تا به حال حتی یک قطره باران در  آنجا نباریده است.

ـ و تنها قسمت بدن انسان که دارای خون نیست، قرنیّه چشم است
و قرنیّه ،اکسیژن را مستقیما ازهو ا میگیرد.

روش زندگی پیامبر(ص)

این شهر آشوب درمناقب روایت کرده است که :

رسول خدا(ص) کفش خودرا پینه میزد،لباس خودرا می دوخت  ،درخانه را خود باز می کرد،گوسفندان را
میدوشید،شتر را میبست و آنگاه آن را می دوشید،هنگامی که نوکرش ازآرد کردن خسته می
شد،کمکش میکرد.آب وضوی شبش را خود تهیه می کرد ،در پیاده روی کسی براو سبقت نمی
گرفت،موقع نشستن تکیه نمی کرد،در کارها به اهل خانه کمک می کرد و با دست خود گوشت
خُرد م ی نمود. بر سر سفرۀ غذا مؤدبانه می نشست ،پس از غذا انگشتان خودرا می لیسید
و هرگزـ در اثرپرخوری ـ آروغ نمی زدـ دعوت آزادگان و بردگان را می پذیرفت هرچند
برای خوردن ـ ماهیچه دست و یا بازوی گوسفندی باشد.هدیه را از هر کس می پذیرفت
هرچند جرعه ای ازشیر باشد؛ولی غذائی که به عنوان صدقه باشد میل نمی کرد.

ب چهرۀ هیچ کس خیره نمی شد،تنها برای پروردگارش ختم می کردو
هرگز برای خودش غضب نمی نمود…

دنیا،دنیای دیوانگان

یکی ازدانشمندان روانشناس در آمریکا به این نتیجه رسیده است
که در سال 2138میلادی یک نفر عاقل روی کره زمین پیدا نخواهد شد!!!با حسابی که این
بیچاره کرده است ،تا اندازه ای نتیجه گیریش درست به نظرمی رسد زیر در سال 1859بین
هر 535نفر ،یک دیوانه بیشتر وجود نداشت و در سال 1897نسبت دیوانگان به عقلا32:1بود
و در سال 1926، 150،1و در سال 1970 ، 100،1،بنابراین اگر به همین منوال پیش برود
در سال 2138ـ طبق نظریۀ این دانشمند،یک نفر عاقل در دنیا وجود نخواهد داشت و حتی
خود پزشکان روانشناس هم روانی خواهند شد!

یکّه و تنها به سوی میدان کارزار

در جنگ (بدر صغری) که یکسال پس از جنگ (غزوه)احدرخ
دارد،بسیاری ازاصحاب پیامبر(ص) زخمی و مجروح بودند،نعیم بن مسعود اشجعی به مکّه
رفت و در بازگشت به مدینه ،به مسلمین اطلاع داد که دشمنان خیلی خودرا مجهز کرده
اندو شما حتما شکست میخورد!!و با این سخنان ـ که ازقبل طبق نقشه ای  با ابوسفیان تنظیم شده بودـ می خواستند
مسلمانان را ازجنگ بترسانند.برخی ازاصحاب با دلهره از حضرت خواستند صرف نظر
نماید.حضرت رسول (ص)فرمود: (به آن خدائی که جان من در قبضۀ او است،سوگند،اگر هیچ
کس نیاید،حتما خودم یکّه و تنها برای جنگیدن با دشمن،از مدینه خارج می شوم.وهمانا
آدم ترسو برگشته است ولی دلاورمردان خود را آمادۀ کارزار کرده اند و پشتوانۀ ما
تنها خدا است و بر او تکیه میکنیم)

وآنگاه با اصحاب به بدر رفتند و منتظر دشمن شدند،ولی دشمن
چون در یافت که حضرت باکمال شهامت و شجاعت و بدون هیچ ترسو واهمه ای با یاران  به میدان شتافته اند،نزدیک نیامد ومسلمانان با
سرفرازی بازگشتند.و چه جالب است که پس از گذست چهارده قرن،فرزند دلبرش می
گوید:(اگر خمینی یکّه و تنها بماند به راه خود که راه مبارزه با کفر و ظلم و شرک و
بت پرستی است ادامه می دهد…).

مال دنیا

هرآن سر که او آزرافسرست      به خاک اندر ست اززمه برترست

به وی بنده ای آزتازنده ای       پس آزاد هرگزنه ای بنده ای

چنا ن کامدی رفت خواهی تهی    تو گنج از برگنج تا کی نهی

نهم گوئی ازبهر فرزند چیز         مبرغم که چیزش بود بی تو نیز

کسی را جهانبان زبن ناغرید          که ازپیش روزی نکردش پدید

ترا داد و آن کس که پسوند تست      دهد نیزآن را که فرزند تست  (اسدی طوسی)

طولانی ترین جنگها

طولانی ترین جنگ بین انگلیس و فرانسه به مدت115سال رخ داد
که ابتدای آن ازسال 1338شروع وتا 1453ادامه داست.ضمنا  جنگهای صلیبی نه گانه از شروع نخستین جنگ صلیبی
در سال 1096میلادی تا پایان نهمین آنها در سال 1291که در مجموع 195سال است طولانی
ترین جنگ در تاریخ بشریت است.

هشت طلبکار

از اما م سجاد علیه السلام پرسیدند: چگونه صبح کردی ای
فرزندرسول خدا؟فرمود :صبح کردم در حالی که هشت بدهکاری دارم :بدهکار خدایم در
واجبات ، و پیامبر در عمل به سنّت و خانواده ان در امور زندگی و نفسم مرا به شهوت
میخواند و شیطانمرا بهگناه و دو فرشتۀ حافظمن بهراستگویی در  کردار و اعمال وملک الموت جانم را میخواهد  وقبر، بدنم را ،پس من بین این
هشتطلبکار،گرفتارم.

دلگرم سوزآه

من وزکوی تو رفتن زهی خیال محال       کهدامزلف توهرگز مرا رها نکند

چگونه سروچمن خوانمت که سرو چمن    به سرکله نگذار د به رقبا نکند

چگونه ماه فلک دانمت که ماه فلک       به دست جام نگیرد،به بزم جانکند

کجاملامت فرهاد میتواند کرد        کسی که صحبت شیرنش اقتضا نکند

(ادیب) این همه دلگرم سوز آه مباش     که سوز آنه تو تاثیر در قضا  نکند (ادیب نیشابوری)

زاهد تر اززاهد

روزی یکی ازخلفای بنی عباس به مرد زاهدی گفت: همانا تو
بسیار زهد داری.زاهد در پاسخ گفت:زهد تو بیش از من است چرا که من در دنیای بی ارزش
وزود گذر زهد و رزیدم ولی تو ازبهشت جاویدان و گسترده زهد ورزیدی!

شهر قم چگونه به وجود آمد؟

حمزه بن حسن اصفهانی در کتاب (اصفهان)تو شده است: چون
عرب(اشعریان)به قم آمدند،در جوانب قم،در خیمه هائی ازموی نزول کردند.چون در این
ناحیت متمکّن شدند رصحاری،درهفت ده ،خطّه و منزل ساختند و سراها و بناها و قصرها و
عمارت ها بنا نهادندو فرودآمدند…چون سراهایایشان بدین دههای هفت گانه بسیار شد و
به یکدیگر نزدیک گشتند،ازنام های این هفت ده ،نام قریه (کُمیدان ) اختیار کردند.
بعد ازمدتی چنددر این نام اختصار کردند و چهار حرف ازجملۀ شش حرف (کمیدان)
بینداختند وبردو  حرف اختصار
کردندوگفتند:(کُم)، پس اعراب دادند و گفتند:(قم). (ترجمه تاریخ قم،ص 23)

پیام شهید  این وصیت
نامه ها انسان را میلرزاند وبیدار میکند.  
اما م خمینی

قسمتی ازوصیت نامه شهیدمحسن عسگري

خدایا! به محمد (ص) بگو پیروانش حماسه می آفرینند،به علی
(ع) بگو که شیعیانش قیامت  به پا کردند
آری،به حسین بگو که از خونها ،سرها روئید ظالمان سرها رابریدند،اما باز سرها
روئید،خدایا می دانی که ما چه میکشیم ،پنداری که چون شمع ذوب میشویم ،ما از مردن
نمی هراسیم اما میترسیم که بعد ازما ایمان را سرببرند و اگر نسوزیم که هم روشنائی
رخت می بندد و جای خودرا دوباره به ظلمت میسپارد.پس چه با ید کرد؟ ازیک سو باید بمانیم
تا شهید آینده شویم،ازسوی دیگر باید شهید 
بشویم تا آینده بماند.هم بایدامروز شهید شویم تا فردا بماند وهم بایدبمانیم
تا فردا شهید نشود.هجب در دی!چه می شد امروزشهید می شدیم وفردازنده می شدیم تا
دوباره شهید شویم.آری همه یاران سوی مرگ رفتند در حالی که نگران فردا بودند.
پروردگارا،بر سجاده ای به وسعت زمین نماز می گذارم،بر زمین رنگین به خون عزیزانمان
عید و عزایمان هم یکسان است،باز پرودگارا ببین منادیان ایمان چگونه جان میگذارند
میمیرندتا ایمان نرود میمیرند تا شمع ها خاموش نگردند،خدایا میبینی که اسطوره های
شهادت چگونه حیات را به بازی گرفتند،سرمست عشق نه عشق  خود آئی ببین که با ایثار وجودشان در بستر حیات
چگونه مرگ را تفسیر می کنند، آری شهادت را میگویم شهادت،ما از رفتن باکی نداریم نه
تنها رفتن اصلا کدام رفتن؟ شهادت،که شهادت کمال انسان است و هرکس بخواهد به کمال
برسد باید این حدیث را برخود حل کند: (من عرف نفسه فقد عرف ربه) هر کس خویش را
بشناسد، بعد خدا را میشناسد. من با امام خمینی میثاق بستم و به او وفا داردم زیرا
که او به اسلام و قرآن وفادارست و اگر چندین بار مرا بکشند وزده کنند دست ازاین
سید پیر برنمی دارم ، را ه سعاد ت بخش حسین(ع)راادامه دهیدوزینب گونه زندگی کنید.
(ان الله یحب الذین یقاتلون فی سبیله صفا کانهم بنیان مرصوص) (سوره صف آیه 5).

قسمتی از وصیتنامه شهید عبدالعلی صادق زاده

این ملت قهرمان !مواظب باشید امام بزرگوار را تنها
نگذارید.البته امام هیچ وقت تنها نیست  اما
دستورات این رهبر آگاه را سعی کنید کاملا اجر ا کنید و در کنا ر امام و فقیه
عالیقدر  قائم مقام معظم رهبری حضرت آیة
…العظمی منتظری دومین شخصیت جهان اسلام را فراموش نکنید که راه آنا را ه اسلام
است راه قرآن است خطشان خط حزب ا… استو خداوند هم در قرآن کریم فرموده ان حزب
الله هم الغالبون و به جز این خط که خط اسلا م است هرخط دیگری به هرعنوان و به هر
گروه و دسته وحزبی انتخاب کنید بدانید که خط شیطان است ،منحرف است،ضد اسلام است،در
خط امریکاست،در خط شوروی است،در خط اسرائیل است،به نفع صدام است و درکل به ضرر
اسلام است… صحبتی دارم با افراد بی تفاوت: ای برادر  وای خواهر مسلمان!اگر میخواهید بدانید انسان بی
تفاوت یعنی چه ؟ یعنی مرده متحرک چرا برای اینکه آدم زنده ومسلمان چطور می تواند
شهادت حضرت امام حسین(ع)و فرزندانش و پیروانش را ببیند و ساکت باشد؟ غیرممکن است
بتواندتحمل کنداگرمسلمان و زنده باشد.اگر وجدان داشته باشد،احساس مسئولیت کند در
مقابل خدا یخودش وجدانیت خدارا در نظر بگیرد نمی تواند ساکت باشد و اگر خدای
ناخواسته غیر از این با شد سرنوشت کفار و منافقین را در پیش بگیرد یعنی به همه این
مصیبتها پشت پابزند ،پایان عمرش مصیبت است پس بیائیم و ازاین پس یک فکری برای آخرت
خود بکنیم راه خوشبختی این است که پیغمبر خدا(ص)فرموده  وهمه 
معصومین به آن معتقدند .انّ الحسین مصباح الهدی و سفینة النجاة). به راستی
که حسین (ع) چراغ هدایت و کشتی نجات است .پس پیرو راه حسین(ع) باشیم تا در آخرت
سرفراز وسربلند باشیم و در روز قیامت در 
پیشگاه خداوند و ائمه اطهار و شهدا شرمنده نباشیم.

یاران امام

حمران بن اعین        
سید محمد جواد مُهری

من نیافتم کسی را که سخنم را خوب پذیرا باشد و دستورم را
اطاعت کند وگام در گام یاران پدر انم نهد جز دو نفرکه خدایشان بیامرزد: عبدالله بن
ابی یعفور و حمران بن اعین .هان! این دو مرد ،مؤمنان خالص و پاک اند و ازشیعیان ما
می باشند که نام آنها نزد ما در کتاب(اصحاب یمین) که خداوند به محمّد (صلی الله
علیه و آله) عطا فرموده نوشته شده است.)

این سخن بزرگ راامام صادق علیه السّلام در باره دو رادمرد
ازیاران با وفا  و مخلصشان فرموده اندکه
اکنون به افتخار یکی ازآنان ،سخنی هرچند ناقص و نه در خور مقامش به میان خواهیم
آورد تا گامی کواه در شناساندن چهره های تابناک عالم تشیّع برداریم که براستی این
بزرگمردان نه تنهامایۀ افتخارو نباهات ما در طول تاریخ هستند بلکه اینها بودند که
باایثار و فداکاری تام ،سخنان امامان و دشوارترین شرایط نگهداری کرده و به ما
رساندند و بزرگترین خدمت را به مکتب و مذهب نمودند.قبلا سخنی کوتاه در بارۀ زرارة
بن اعین،برادر  حمران،این شخصیت بزرگ و
جاودانۀ تاریخمان در همین بخش داشتیم، و اکنون سزاوار  است در بارۀ (حمران )بزرگترین فرزندان خانوادۀ
أعین نیز سخنی اشته باشیم:

حمران کیست؟

حمران از مشایخ بزرگ شیعه و از اصحاب با فضیلت و فقیه امام
باقرو  امام صادق علیهما السّلام است و
ازمعدود کسانی است که مورد اعتماد و اطمینان آن دو بزرگوار بوده و در علوم مختلف
مانند قرآن، حدیث، لغت و نحو تسلّط داشته و ازحمله قرآن

بوده ودر علّومقام و منزلتش ،هیچ یک ازقدما و متاخرین شک
ندارند .او نه تنها ازاصحاب امامان که ازوکلای ایشان وبه قول امام کاظم عله السلام
ازحواری امام باقر و اما م صادق علیهما السلام بوده است[1]
و درموارد متعدّدی ،ازاو به نیکی یاد کرده اند و اعلام رضایت ازآنیار صدیق نموده
اند.حمران با شناخت عمیقش از مذهب و خدمات ارزنده اش به مکتب و یا اینکه هرگز شک و
تردید به دل خودراه نداده و ردیروی ازخط مستقیم معصومین علیهم السلام ،استقامت
ورزیده وهیچوقت منحرف نشده بود،بازگویا هراس داشت ازاینکه جرء شیعیان امامان حساب
نشودلا خود گوید:از امام باقر علیه السلام پرسیدم : من با خدای خودپیمان بسته ام
که از مدینه خارج نشوم مگر اینکه ازآنچه می پرسم ،خبرم دهی ومرا پاسخ گویی. حضرت
فرمود: بپرس .حمران عرض کرد:آیامن از شیعیانتان هستم؟ امام فرمود :آری!در دنیاو
آخرت (انت لنا شیعة في الدنیا و الأخرة ). و در روایت دیگری،چنین نقل شده که حضرت
پس ازآن فرمودند:وهرگز از شیعیان ما کسی نیست مگر اینکه نام او ونامدر ش نزدما ثبت
شده باشدبه جزانهای که ازما دست بردارند حمران گوید:عرض کردم،مگر ازشیعیان شما کسی
هست که پس ازشناخت،از شما بیزاری جوید؟ حضرت فرمود:آری!ولی تو آنان را در ک نخواهی
کرد.[2]از
این روایت چنین برمی آید که شیعه بودن ،تنها با ادّعا و در  زبان نیست،بلکه باید در عمل ،مو به مو دستورات
امامان را اطاعت کرد وپیروی نمود چرا که شیعه بودن به معنای پیرو بودن است و پیروی
به این است که از خطّ پیشوایان معصوم تبعیّت کنیم و بیقید و شرط گوش به فرمان آنان
باشیم و نه تنها در برخی ازاعمال که در 
همۀ اعمال و کردار و رفتار و اخلاق خود ازآنان پیروی نمائیم .مگر نه محمدبن
سلم ،این یار جلیل القدر  امامان و فقیه
بزرگ در جواب کسیکه او را به دوستانش نشان داد و گفت :این از شیعیان جعفربن محمد
است،باوحشت و اضطراب بانک برآورد و گفت:به من شیعه نگوئید ،بلکه محبّ بگوئید چر
اکه شیعه رامقامی والا است و من می ترسم که به این مقام دست نیافته باشم!

حمران،مؤمن خالص

در هرصورت،حمران با اعتراف امام باقر علیه السّلام از
شیعیان ومقرّبین امامان است.زراره گوید: در محضرامام باقر علیه السّلام نشسته
بودیم، سخن ازحمرانبه میان آمد،حضرت فرمود( اوبه خدا قسم هرگز از ما برنمی گردد.)
آنگاه لحظه ای تامّل فرموده سپس تکرار کردند: (اجل لایرتدّ و اللّه ابدا)
آری!بهخدا قسم او هرگز مرتد نیمشود و برنمیگردد.[3]

هشام بن حکم گوید: امام صاد ق علیه السلام را شنیدم که
فرمود:(حمران مؤمن
لایرتدّ ابدا)ـ حمران مؤمنی است که هرگز مرتد نمی شود .آنگاه ادامه داد:(نعم
الشّغیع انا و آبائی لحمران بن اعین یوم 
القیامة ، نأخُذ بیده و لانُزالهُ حتّی ندخُل الجنّة جمیعا)ـ

بهترین شفیع برای حمران بن اعین در روز قیامت،من و پدرانم
هستیم که دستش را می گیریم و ازاو جدا نمی شویم تا اینکه با هم وارد بهشت گردیم.

حُمران ،اهل بهشت است

بُکیر بن اعین،یکی دیگر ازبرادر ان حمران و از اصحاب امامان
گوید: در اولین سالی که به حج رفته بودر م،درمنی از چادر  امام صادق علیه السلام سئوال کردم.چادر  را یافتم،برحضرتوارد شدم،در چادر  جماعتی را دیدم که خدمت حضرت بودند ،به چهره
شان نگاه کردم،آنان را نشناختم،در گوشه ای ازخیمه،اما م علیه السلام را مشاهد کردم
که مشغول حجامت بودند،حضرت فرمود:نزد من آی!آنگاه پرسید: ـ ای جوان!تواز فرزندان(اعین)هستی
؟ ـ آری جانم به قربانت. حمران کجا است؟ ـ قربانت گردم ! حمران با اینکه زیاد
مشتاق دیدار شما بود،با این حال نتوانست امسال به حج مشرّف شود،و او برشما درود و
سلام میفرستد.

ـ برتو و او سالم و در ود خداوند،حمران مؤمن است و از اهل
بهشت می باشد و او هرگزشک نمی کند وازراه خودمنحرف نمیشود.نه! به خدا قسم،نه!به
خدا قسم .

دانشمنداحکام شناس

ونه تنها امام صادق علیه السّلام ایمان و خلوص حمران را
تایید می فرماید که برعلم و دانش او نیز صحّه می گذارد و او رابه عنوان یک دانشمند
احکام شناس می پذایرد.هشام بن سالم گوید:یک نفرازاهل شام به خدمت حضرت رسید و
سئوالهایی را داشت.حصرت به حمران فرمود:این مردراپاسخ گوی.آن مرد شامی گفت:من شما
را می خواهم(یعنی ازشما میخواهم بپرسم)نه حمران.حضرت فرمود:(اگر بر حمران چیره شوی
مرا نیز مغلوب خواهی ساخت!)آن مردرو به سوی حمرن کردده و هرچه از اوپرسید،حمران وی
را پاسخ گفت.آنگاه حضرت صادق علیه السّلام به آن مرد شمایم فرمود:ای شامی !حمرن را
چگونه یافتی ؟عرض کرد:او را مردی حاذق و دانا یافتم؛هرچه از اوپرسیدم،مرا فورا
پاسخ گفت:پس از آن ،حضرت رو به حمرن کرده فرمود:اکنون تو ازشامی بپرس .شامی بیچاره
در برابر سئوالهای حمران به زانو نشست ونتوانست درست =جواب بدهد؛تا آن جا که رو به
حضسرت کرده و عرض کرد:گویا میخواستی به من بفهمانی که در شیعیانت مانند چنین مردان
زبردستو دانشمندی دیده میشوند؟حضرت فرمود:آری!چنین است.[4]

نام حمران اعین در 81روایت دیده میشود که یا خود از امام
نقل کرده و با اصحاب ازاو نقل کرده اند.حمران از امام باقر و امام صادق علیهما
السلام و از برادر ش زراره روایت نقل کرده و آنان که از او روایت نقل کرده اند
بسیارند،ازجمله :ابواسامه ،ابو ایوب، ابو جمیله ،ابن اذینه،ابن بکیر، ثعلبه بن
میمون،عبدالرحمن بن ابی عبدالله،عبد الرحمن بن سنان، عمربن حنظله ، فضیل،محمد بن
جمهور، محمد بن مسلم، نضربن سوید و محمد بن ابی حمزه .

در هرصورت،حمران شخصیّت ممتازی است که مورد ستایش امامان و
بزرگان ما بوده و از خاندانی جلیل القدر است که همۀ آنها ازشخصیتهای ارزنده علمی و
فقهی تشیع به شمار می روند.مرحوم بحرالعلوم(ره)در (الفوائد الرجالیه)خودمینویسد:
[(آل اعین) بزرگترین خانواده های شیعۀ کوفه بوده است که ازنظر مقام و منزلت
والاترین مقام را داراست و از نظر شخصیتهای برجسته  در طولانی ترین مدت ، بیشترین افرادرابه
خوداختصاص داده است .این مردان بزرگ،ازاصحاب امام سجاد علهی السلام آغاز می شوند و
آخرین آنها تا اوئل غیبت کبرای ولی عصر(عج)باقی بودند که برعلوم گوناگون تسلّط
داشته اند و می توان بسیاری از دانشمندان،فقیهان ،ادیبان ،قاریان قرآن و روات حدیث
را در بین آنها یافت.افراد نامی ازآل اعین که آوازه بیشتری داشته اند می توان:
حمران،زُراره ،عبدالملک ،بُکیر  فرزندان
اعین و حمزه بن حمران ،عُبیده بن زراره،ضریس بن عبدالملک،عبدالله بن بکیر، سلیمان
بن حسن،ابوطاهر محمدبن سلیمان و ابوغالب احمد بن محمد بن سلیمان را نامبرد ].

ابوغالب زراری در رساله ای که به فرزندش نوشت آمده
است:حمران از بزرگترین مشایخ و شخصیّتهای ارزنده شیعه بوده است که هرگز در او شک و
تردیدی راه ندارد او از حملۀ قرآن بوده و به نحو و لغت تسلّط کامل داشته است.
مرحوم سید حسن صدر  در کتاب (تاسیس
الشیعه  لعلوم الاسلام ) در دو جای کتاب
خود به بزرگی و عظمت ازحمران یاد می کند ،یکی آنجا که پایه گذاران تفسیر قرآن را
یادمیکند و دیگر آنجا که ازپیشوایان علم نحو و لغت نام میبرد.او در  کتاب خود یادآور شده است که حمران روایت را از
امام سجاد علیه السلام نیز نقل کرده است و ازاصحاب آن حضرت نیز بوده[5]
و علم نحو وقراءت قرآن را ازابوالاسود دارد. در معجم رجال الحدیث) آمده است
:صفوانگوید: حمرن همواره با دوستان و یاران خود می نشست و در تمام نشستها و
گفتگوهایش سخن ازآل محمدصلوات الله علیهم به میان میآورد و اگر در میان
گفتگوهایشان،بحث ازآل محمّد (ص) به دیگری منتقل می شد،تلش می کرد که آنان را به
سخن اصلی بازگرداند و تا سه بار انی تلاش رامیکرد،اگر فایده ای نمی بخشید آنان را
ترک میکر د و ازمجلسشان خارج می شد.حسن بن علی یقطین گوید:مشایخ و بزران ما گفته
اند که هماناحمران،زراره عبدالملک ،بُکیر وعبدالرحمن فرزندان اعین مؤمن و خالص
بودند و در ایمان خود استقامت ورزیدند که چهار نفرآنها در زمان امام صادق علیه
السّلام ، از دنیا رفتند و زراره تازمان امام کاظم علیه السّلام،حیات داشت و در
زندگی رنجهای زیادی از دشمنان اهل بیت تحمّل کرد.ربیعه الرای گوید:به امام صادق
علیه السّلام عرض کردم:این برادر ان که از عراق به دیدارت می آیند و در بین یاران
اصحابت ازآنان بهترو با فضیلت تر نیافته اند،چه کسانی هستند؟ حضرت فرمود:
هماناآنان اصحاببا وفای پدر م می باشند،و مقصود آن حضرت فرزندان اعین بود.

مدارک:

رجال کشی ـ رجال شیخ ـ فهرست ابن الندیم ـ معجم رجال الحدیث
ـ وسائل الشیعه ـ اختصاص ـ تاسیس الشیعه لعلوم الاسلام ـ الفوائد الرجالیه .

قسمت چهادهم

اخلاق و تربیت اسلامی

امربه معروف  و نهی
ازمنکر          حجة الاسلام محمد حسن
رحیمیان

خود سازی نافذ ترین دعون

در مقام عمل به فریضه امر به معروف و نهی ازمنکر و تحقق
بخشیدن به مصلحت آنقبل از هرچیز روی کردا رورفتار شخصی انسان مؤمن به عنوان یک الگو
و اسوه حساب شده است و در حقیقت همین تحقق و تجتسم عین یفضائل و کارهای معروف و
شایسته در  یک فرد یا یک جامعه است که
نافذترین تاثیر را در  دیگران میتواند
داشته باشد و آنگاه که یک انسان یا جامعه ای که خو مجسمه تقوی و نیکیها است بازبان
نیز امربه معروف و نهی از منکرمیکند وبا موعظه مینماید کاملترین اثر را در پی
خواهد داشت و برعکس کسی که خود به معروف آراسته نیست و الوده به منکراست با بهترین
زبان و شیرین ترین بیان هم که امربه معروف و نهی کند نتیجه آن صفر است و چه بسا
اثر معکوس نیز دارد.

در مورد اول ازامام صاد قعلیه السلام چنین نقل شده است:

(کونوا دُعاه للنّاس بغیر 
السنکُم لیروا منکُم الورع و الاجتهادوالصّلوة ولخیران ذالک داعیة) (کافی ج
2/78) مردم ار دعوم به حق کنید لکن با غیر زبانهایتان تا ورع،کوشش،نماز و خوبی را
ازشما ببینند.همانااین است دعوت و حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام چنین فرموده است:
(وانهوا غیرکم عنالمنکر وتناهو ا عنه فانّماامرتم بالنّهی بعد
التّناهی)(ازخطبه/104 نهج البلاغه)

دیگران را ازمنکر نهی کنید و خود  مرتکب آن نشوید زیراشما مامور شده اید به نهی
بعد ازآنکه خود منکرا به جا نیاورید. و در مورد گروه دوم از آنحضرت چنین منقول
است: (لعن الله الأمرین بالمعروف النّارکین له و النّاهین عن المنکر العاملین به)
(خطبه 129ـ نهج البلاغه) خداوند لعنت فرموده است امرکنندگان به معروف ر اکه خود
تارک امر به معروف هستند ونهی کندگام منکرر اکه خود عملکنند ه به منکر می باشند.صاحب
جواهرالکلام که ازبزرگترین فقهای اسلام است در 
این رابطه چنین گفته است:ازبزرگترین!و بالاترین!ومحکمترین و موثرترین
!مصادیق امربه معروف ونهی از منکر به ویژه در موردرهبران دینی ـ که مورد نظر مردم
هستندـ آن است که انسان خود،جامۀ نیکی را پوشیده و در کارهای خیره چه واجب وچه
مستجب پیش قدم بوده وجامۀ زشتکاری را از اندام خویش برکنده و نفس خدرابه کرامت
وارزشهای متعالی اخلاق کمال بخشد و آنرا ازخصلتهای ناپسند منزه نماید و بدینگونه
است که انگیزه و سبب موثروکالملی برای عملبه معروف و دورشدن ازمنکر در مردم به
وجود میآید.

جامعه الگو

قرآنمجید در بارۀ ویژگیهای (امت) اسلام در یک
جامیفرماید:(کنتم خیر(أمة) أخرجت للنّاس تأمرون بالمعروف وتهون عن المنکر) (آل
عمران /110)شما بهترین (امّت ) ی هستید که برمردم نمودار شدید ـ چراکه ـ شما امر
به معروف ونهی ازمنکرمیمائید.

و در آیه ای دیگراینگونه میفرماید:

(و کذلک جعلناکم (امّة)وسطا لتکونوا شُهداء علیالنّاس و
یکون الرّسول علیکم شهیدا)(بقره /143) و بدینگونه شما را (امّت)ی معتدل قرار دادیم
که بر مردم گواه باشید و پیغمبربرشما گواه.پس این امت، امتی است که پیغمبر
خدابرآنها گواه استو آنهابرمردم گواهند و نمودار شده اند برمردم که امر به معروفو
نهی ازمنکرکنند.یعنی جامعه اسلامی با کردار و رفتار ومجموعه آثارو نمودارهای زندگی
اش باید الگو باشدبرای دیگران همانگونه که پیغمبراکرم الگو سرمشق جامعه اسلامی
است:(لقد کان لکن فیرسول الله اسوة حسنه )(احزاب /21) همنا پیغمبر خدابرای
شما،مقتدا و الگوئی  نیکواست.

اخلاق پیغمبر ،موثرترین عامل دعوت

و پیغمبر اکرم (ص)به عنوان بزرگترین پیغمبرخدا و کاملترین
انسان و پایه گذار امر به معروف ونهی از منکر و اولین مجری این فریضه بزرگ الهی و
عظیم ترین مربی و معلم بشریت،خود تجسم راستین ونمونه کامل فضائل اخلاقی و عمل به
خوبیها بوده و بزرگترین مشخصه و اعتباری که ازآن حضرت در قرآن ذکرشده است اخلاق او
است:(و انّک لعلیخلق عظیم)(فلم/4) همانا تو دارای خلقی عظیم هستی .چرا که پیغمبر
اکرم برای تزکیه و تهذیب و تربیت مردم مبعوث شده و خود باید در بالاترین حدکمال و
تزکیه و تربیت الهی قرارداشته باشد و شاید به همین جهت باشد که می بینیم با آنکه
پیغمبر  (ص) بی گمام در تمام جهات معنوی
سرآمد تمام ممکنات است و همه ویژگیهایش در 
اوج کمال است،انگشت روی اخلاق پیغمبرگذاشته شده ودر  میان تمام برجستگیهای خضرتش قرآناین ویژگی را
به بزرگی و عظمت یاد فرموده است در حقیقت قبلاز آن که گفتار مربی در  دیگران تاثیری داشته باشد این اخلاق و رفتا
راوست که دارای نافذترین نقش سازنده بوده و به عنوان سرمشق والگوی واقعی موجب تنبه
،تأثر و تربین دیگران میشود. مروری در سیره و تاریخ زندگی پیغمبر،به خوبی روشنگر
آن است که اخلاق و مکارم اخلاقی آنحضرت مهمترین نقش را در  منقلب کردن دیگران وجذب آنان به اسلام و راه
خدا داشته است و قرآن نیز این نکته را بدینگونه بیان فرموده است:(فیما رحمة من
الله لنت لهم ولو کنت فظّا غلیظ القلل لا نفضّوا من حولک …) (آل عمران /159) در
پرتورحمت خدا است که با آنها نرم خو و مهربان شدی و اگر تندخوو سخت دل بودی به
یقین مردم از گرد تو می پاشیدند. پس نرمخوئی وحسن اخلاق ضمن آن که نموداری ازرحمت
خدا است عامل عمده موفقیت در هدایت مردم وگرایش آنان به سو ی حق واجتماع حول محور
اسلام است وتند خوئی و سخت دلی علت پراکندگی وشکست!

باتوجه به همین واقعیت است که برای تربیت اخلاقی و تحقق
بخشیدن به فضائل یعنی امور معروف و محو نمودن رذائل یعنی منکرات است مربی
وراهنمائی که خود تربیت یافته و پیشتاز باشد دارای نقش اصلی است.

قطع این مرحله بی همرهی خضر مکن    ظلمات است بترس از خط رگمراهی

و شاید یکی از دلائل مهم برای قلّت و کمبودکتابه و تألیفات
در زمینه علم اخلاق ،نسبت به اهمیت فوق العاده آن،در  همین نکته نهفته است ه به تنهائی خواندن مطالب
وکتابهای اخلاقی وحتی فهمیدن آن عموما کارساز و اخلاقی است و باکردار و رفتا
رحکیمانه و اکنده از فضیلت و تقوای خویش و نه فقط با سخن و کلام انسانها را تربیت
و از بدیها بازگردانده و به سوی خوبیها سوق میدهد . بنابراین مهمترین رکن امربه
معروف و نهی ازمنکر آن است که انسان در 
اولین گام خودرا به تمام فضائل و کارهای خیر آراسته و از همه رذائل و
کارهای ناشایسته منزه دارد.علی علیه السلام میفرماید:

(من نصب نفسهُ للنّاس اماما  فلبیدء بتعلیم نفسه قبل تعلیم غیره ولیکُن
تأدیبُه بسیرته قبل تأدیبه بلسانه …)(نهج البلاغه ـ

کلمات قصار) کسی که میخواهد مردم را رهبری کرده و به راهی
دعوت نماید باید قبل از تعلیم دیگران به تعلیم خویش بپردارد و پیش از آنکه مردم را
بازبان خود تربیت کند باید با کردار و رفتار شایسته خود آنهارا تربیت نماید.و بدین
ترتیب با یک تیر دو نشانه رفته است هم خویشتن را تربیت وهم بهترین روش را برای
جامعه به کارگرفته  و مردم را با عمل خویش
ره خوبیها دعوت و ازبدیهانهی کرده است و مناسب ترین زمینه را نیز برای تأثیر و
نفوذ کلام و امر ونهی زبانی خویش فراهم 
کرده است.

حکومت مهمتری وسیله

بدیهی است باتوجه به نقش حیاتی وابعاد گسترده وعمیق امر به
معروف و نهی از منکرکه به گوشه ای از آن اشاره رفت اقدام فردی فقط بخشی از آن
اهداف را جامۀ عمل پوشاند  و تحقق بخشیدن
به صد در صد مصلحت این فریضه بزرگ بدون عمل اجتماعی و تشکیل حکومت اسلامی میسور
نیست در  این مرحله نیز در ام اول یک جامعه
ونظام اسلامی که عناصر و اجزاء آن همان فرد فرد مسلمانان هستند و همگی چشم و گوش و
عوامل اجراء آن نظام  می باشند به اصلاح
بنیادی جامعه خود میپردازند چراکه بسیار ی از مفاسد و منکران هست که جز در چهار
چوب یک نظام و اجرای همه جانبه دستورالعملهای آن اماکن پدیرنیست و این نظام وحکومت
اسلامی  که قوانین اجتماعی ،سیاسی ،اقتصادی
و… را براساس مسائل اعتقادی و فرهنگی صحیح به اجراء گذارده ودر پرتو آن ریشه
فسادهای مخفی  و آشکار رامیسوزاند مثلا
برای جلوگیری و نهی از منکرات و و فحشاههای جنسی و هرزه گیهای مربوط به آن تنها نه
نصیخت و پند کارساز است نه شلاق و زنان بلکه اگر برخوردریشه ای با آنها نشود چه
بسا نتیجه معکوس داشته باشد و فسادرازیرزمینی وخطر ان را افزون تر کند لذا این
نظام اسلامی است که باسیاست فرهنگی و اقتصادی حساب شده و خودبرنامه ازدواج راکه از
مهمتری مسائلی است که اسلام روی آن تکیه کرده است در اولین سنین مناسب برای جوانان
امکان پذیر میکند ومشکلات وموانع گوناگونی که سداین راه است در  چارچوب برنامه های فرهنیگ،اقتصادی شغلی،تأمین
مسکن و… برطرف مینماید تا همراه با تقویت نیروی ایمان و معنویت ودر کنار اشتغال به
کار و تولید و تفریحات سالم دیگر جائی برای فسادها ی جنسی و لوازم اسف بار آن
نماندو… لذاست که اسلام تشکیل حکومت و برقراری یک سیستم همه جانبه حکومتی به
عنوان مهمترین وسیله و ابزار برای تحقق بخشیدن به اهداف والای معنوی  خودکه همانا ریشه کن ساختن رذائل و گناهان و
صلاح وتکامل اخلاقی ومعنویانسانهادر  پرتو
پرستش و عبودیت حق است ،ضروری و واجب دانسته است که بررسی دلائل و شواهد فراوان
در  متون اسلامی و تاریخ قیامها و مبارزات
بی امان پیغمبر اکرم و ائمه اطهار در 
رابطه با تشکیل حکومت اسلامی و اهداف آن از این مقال خارج است و اجمالا
اگرهیج دلیل دیگری برای وجوب تشکیل حکومت اسلامی جزتحقق بخشیدن به مصلحت وهدف امر
به معروف و نهی ازمنکر وجود نداشت این خود برای اثبات این مطلب کافی بود و با شکل
گرفتن یک جامعه ونظام حکام اسلامی است که راه برای گامهای بلندتر در جهت اجرای امر
به معروف و نهی ازمنکر در سطح گسترده تر ودیگر مجامع بشری باز میشود و این جامعه
گذشته از این که به عنوان یک الگوی برجسته وموفق مورد توجه دیگر جوامع تشنۀ عدالت
وفضیلت وسرخورده از نظامهای استکباری ومکاتب پوچ 
و ورشکته قرار می گیرد خطاب الهی :(و کذالک جعلناکم امّة وسطا لتکونوا
شُهداء علی الناس ) را جامه عمل پوشانده و مصداق (خیرامة) ی میشود که رسالت بزرگ
(اخرجت للنّاس تامُرون بالمعروف وتنهون عن المنکر) را در سطح جهانی به انجام
میرساند .و بدینسان اجمالا معلوم گردید که امر به معروف و نهی ازمنکر به عنوان یک
عبادت بزرگ الهی :

1ـ ازمهمترین طاعات و وظایف الهی است که خداوند برعهدۀ
بندگان خویش قرار داده و باید برای رضای او وتعرب به حضرتش انجام گیرد(وظیفه انسان
نسبت به خدا).

2ـ ازموثّرترین عوامل 
خودسازی و تربیت معنوی و اخلاقی است که انسان را نسبت به خوبیها و فضائل
گرایش داده و ازبدیها و منکرات بیزار کرده و بهترین زمینه را برای آراستن خودبه
معروفها و فضائل و زدودن رذائل و منکرات خویش فراهم میسازد و به فرموده حضرت
امیرالمؤمنین علیه السلام :(و امر بالمعروف تکُن اهله) دیگران را به معروف امرکن
تا خود نیز اهل معروف شوی .

و بدینوسیله انسان وظیفه بزرگی که نسبت به تربیت و تکامل
معنوی خویش دارد انجام میدهد(وظیفه انسان نسبت به خود)

4ـمهمترین پشتوانه 
و وسیله هدایت مردم و گسترش و برقراری معروف  و خیر در جامعه و برچیده شدن فساد تباهی ازآن
بود ئ عامل مهمی است بری پیوند مثبت و سازندۀ فرد با جامعه و اهتمام برامور
انسانها  (وظیفه انسان نسبت هب مردم)

لازم به تذکر است که ابعاد فوق الذکر بیانی است از حقیقت و
واقعیتی یگانه یعنی همان عبادت خالصانه حق که در صورت تحقق مطلوب و کامل آن،نتائج
مذکور برآن مترتب می شود و ردعین حال تمام ابعاد آن در تربیت اخلاقی و رشد معنوی
انسان دارای نقش سازنده ای می باشد.چراکه نفس جنبه عبادی آن ـ همانگونه که در فصول
دیگر به آن اشاره گردید.چون موجب تقرب انسان به خداست و میزان تقرب به او با خدائی
شدن انسان و تجلی فضائل اخلاقی در او هماهنگ است،این خود مهمترین و اصیل ترین عامل
برای تربیت اخلاقی است. و همچنین در مورد بعد سوم،از آنجا که انسان برای خدا و در
طول ایمان به او خودرا نسبت به جامعه مسئول میبیند و از کانال این عبادت به جامعه
پیوند میخورد ،خود به خود ازتنگنای خودپرستی و خود خواهی که خوی حیوانی است به
فضای ملکوتی و رسالت الهی مردم خواهی و هدایت جامعه صعود کرده وخودرادر
زمره(پیروان ) رسول خدا می باید با رسالتی پیغمبر گونه : (قل هذه سبیلی ادعوا الی
الله علی بصیرة انا  و من اتبعنی)

(یوسف /108) بگو ای پیامبر: راه من
این است ـ مردم را ـ ازروی بصیرت و آگاهی به سوی خدا می خوانم من و هرکه مرا پیروی
کرده است.

حقوق والدین

گرچه روال بحث در این مجموعه مقالات ،اقتضا داشت که حقوق
پدر ومادر  را پیش ازحقوق فرزندان مورد
بررسی قراردهیم ولی به دلیل غفلت بسیاری از مردم از حقوق فرزندان خویش ،ترجیح
دادیم بحث از آن رامقدّم بداریم.

و امّا حقوق والدین از مسائلی است که در  میان عامّه مردم،مشهور و معروف است و برآن
تاکید فراوان شده است.کتب آسمانی برآن تاکید کرده و احادیث در مورد آن فراوان
است.علما و دانشمندان و خطبا،سخنها رانده اند و شاعران ،شعرها سروده اند و
نویسندگان ،داستانها در این باره نگاشته اند؛در عین حال بسیار دیده میشود که اشخاص
متعهّد ومتدیّن نیز از اهمیّت آن غفلت نموده و مراعات حدودی که خداوند تعیین فرموه
است نمی نمایند.ما در  ان بحث کوتاه،نخست
آیاتی که در قرآن کریم آمده است مورد بررسی قرار داده و سپس روایات و مطالب متفرقه
ای را که در این باره قابل توجه است،می آوریم.

حقوق والدین در قرآن کریم

خداوند متعال در 
بیش از ده آیه از قرآن ،سفارش پدر 
و مادر  را به تعبیرات گوناگون
،فرموده است که نکات جالبی در  این آیات به
نظرمیرسد.

نکتۀ اوّل: در چند آیه از قرآن ،نیکی و احسان به پدر و
مادر  را پیرو توحید و عبادت خود ذکر
فرموده است که نشانگر اهمیّت فوق العادۀ این مطلب است.در سورۀ بقره،آیه 83می
فرماید:

(و اذأخذنا میثاق بني اسرائیل لا تعبدون الأ الله و
بالوالدین احسانا…) ـ به یاد آور آنگاه که از بنی اسرائیل تعهد گرفتیم که پرستش
نکنید مگر خدا را و به پدر و مادر  نیکی
کنید…و در سورۀ (نساء)آیه 36میفرماید: (واعبدوا الله و لاتشرکوا به شیئا
وبالوالدیناحسانا…)ـ خداوندرا بپرستید و به او شرک نورزید و به پدر  و مادر احسان کنید.

و در سورۀ انعام،آیه 151می فرماید: (قل تعالوا اتل ما حرّم
ربکم علیکم ألأ تشرکوا به شیئا و بالوالیدن احسانا…) این آیه در پاسخ کسانی که
چیزهایی را از پیش خود حرام می کردند نازل شده و می فرماید:بیائید تا برشما بخوانم
آنچه را خداوند حرام فرموده است؛هرگز به او شرک نورزید و به پدر ومادر نیکی کنید و
در سورۀ اسراء؛آیه 23میفرماید:

(و قضیربّک ألآ تعبدو الآ ایاه وبالوالدین احسانا ).
وخداوند حکم حتمی فرموده است که باید به جزاو کسی را نپرستید و به پدر و مادر
احسان کنید. و در سورۀلقمان،آیه 14میفرماید:(…أن اشکرلي و لوالدیک ). مراسپاس گوی و پدر و مادر ت را.

در این آیه عظمت مقام پدر 
ومادر به حدّی میرسد که سپاسگزاری از زحمات آنها را خداوندبا سپاس و شکری
که برای نعمتهای بی کران او لازم است،در یک سطح قرارداده وبا هم ذکر نموده
است.(مراو پدر  و مادر ت ار شکر گزار باش)

تاکید قرآن بر ذکراحسان ومراعات در  و مادر 
در سطح توحید و نفی شرک وعبادت ورستش و شکرنعمتهای الهی به روشنی است مطلب
را ثابت میکند که عدم رعابت حقدر و مادس از توحید و پرستش خداوند،بزرگترین گناه پس
از شرک است و لذا آن را در سورۀ اسراء که در مورد شمارش گناهنان کبیره آمده
بلافاصله پس از شرک و پیش از سایر کبائر ذکر فرموده است البته به تعبیر لزوم و
وجوب احسان.

احسان به والدین در شرایع آسمانی

نکتۀ دوّم: این حکم اختصاص به شریعت اسلام ندارد بلکه در
طول تاریخ شرایع آسمانی مورد تاکید قرار گرفته است.در سورۀ بقره،آیه 83وجوب احسان
به والدین را پیرو عبادت خداوند ،جزءپیمانهاو وظائف حتمی بنی اسرائیل شمرده است.و
در سورۀ مریم آیه 14در مدح وتمجید حضرت یحیی علیه السلام میفرماید:(و کان تقیّا و
برّا بوالدیه …)یعنی آن حضرت پرهیزکار و به پدر و مادر  نیکوکاربود.و همچنین در سورۀ مریم ،آیه 32به
نقل از حضرت عیسی علیه السلام آن گاه که در گهواره به اذن خدا سخن گفت و ازمادر
خویش دفاع کرد میفرماید:(وبرّا بوالدني ولم یجعلني جبّارا شقیّا). خداوند مار به
مادر م نیکوکار قرار داد و مرا ستمگر و شقی قرار نداد.

وگفته شده که در تورات فعلی آمده است که حکم کسی که
پدر  ومادر  را ناسزا گوید اعدام است. اصولا این حکم و قانو
الهی برای نوع انسان است و لذا در سه مورد از آیات قرآن بهعنوان:(و وصینا الانسان
بوالدیه)آمده است یعنی ما انسان را به پدر 
و مادر ش سفارش کردیم که به آنان احسان و نیکی کند.این مطلب در سورۀ
عنکبوت،آیه 8و در سوره لقمان، آیه 14ودر سوره احقاف ،آیه 15آمده است؛در حالی که
نسبت به سایرتکالیف و وظایف شرعی ،خطاب به مؤمنین میفرماید ولی این سفارش را به
نوع انسان فرمده است واین اشاره است به انیکه مقتضای انسانیّت ،احسان به والدین
است. و طبیعی است کهاین قانون به شریعت ومذهبی نباید اختصاص دانسته باشد زیراحکمت
تشریع آن بستگی به رابطۀ والدین وفرزنددارد.پدر ومادر  همۀ امکانات خودرابا نهایت اخالص  در راه حفظ و نگهداری وتربیت فرزند قرار می
دهند تا او مستقل و بی نیاز شود، پس بایدان همه زحمت وتلاش آنان را شکر گذار باشد
و اگر کسی محبّت ها و زحمتهای پدر 
ومادر  را فراموش کند یا نادیده
بگیرد، وجدان خودرا فراموش کرده است و ازیک وظیفۀ انسانی سرباز زده است .بنابراین
تشریع الهی برطبق سنّت طبیعی خداوند،انسان را ملزم به همان امری کرده که وجدان او
اقتضادارد و چنین قانونی نمی شود اختصاص به جامعه یا شریعتی داشته باشد.

احسان به والدین مقیّد به حدودی نیست.

نکتۀ سوم:خداوند در 
این آیات،نوع خاصّی ازتجلیل واحترام و نیکی واحسان راذکر نفرموده است بلکه
مطلق انسان را دعوت به رعایت حال پدر ومادر و احسانبه آنها فرموده است .و نتیجه ای
که بدست می آید این است که هرگونه احترام ونیکی در بارۀ آنها مورد امرو دستور
خداونداست و هرگز مقیّد به حدودی نیست به جزقدر ت و امکان از نظرعقلی و رعی.هر چه
انسان در توان دارد،باید نسبت به پدر ومادر مضایعه و کوتاهی نکند.در برخی آیات
دستورخاص نسبت به کمک مالی شده است وپدر  و
مادر  را در صدر کسانی که باید به آنها کمک
شود ذکر فرموده است.در سورۀ بقره آیه 215در پاسخ کسانی که می پرسند:چر انفاق
کنیم؟می فرماید: (ق لماانفقتم من خیرفللوالدین والأقربین والیامی و المساکی نو ابن
السبیل …) بگو هرچه از خیرانفاق می کنید،به پدر و مادرو خویشان نزدیک و یتیمان
وفقیران ودر ماندگان انفاق کنید… و در آیه 180همین سوره در بارۀ وصیت نسبت به
اموالی که ازانسان باقی می ماند،میفرماید:(کتب علیکم اذا حضرأحد کم الموتانترک
خیرا الوصیّة للوالدین والأقربین بالمعروف…) ـ برشما فرض و واجب شده است که اگر
کسی از شما را مرگ فرارسدو از خود مالی باقی گذاشته باشد،وصیّت کند به مقدار
متعارف که به پدر ومادر و خویشان نزدیک بدهند.البته این به علاوۀ مقداری است که به
عنوان ارث میبرد.در وقت دعا ونیایش نیز نباید والدین را فراموش کرد.خداونداز زبان
حضرت ابراهیم علیه السّلام در سورۀ ابراهیم،آیه 41نقل می کند که در
دعامیگفت:(ربّنا اغفرلي ولوالديّ و للمؤمنین یوم یقوم الحساب).ـ پروردگارا،آنروزکه
حسابرسی برپامیشود ،برمن و پدر ومادر م و همۀ مؤمنان ببخشای. همچنین از زبان حضرت
نوح علیه السلام در سورۀ نوح ،آیه 28نقل میکند که در دعا میگفت:(ربّ اغفرليّ و
لوالديّ ولمن دخل بیتی مؤمنا). پروردگارا،برمن و پدر  ومادر م و هرکه در خانه ام وارد شودومؤمن باشد
ببخشای. به هر حال موارد مخصوصی ازاحسان نسبت به پدر و مادر ذکرشده است ولی آنچه
در این آیات سفارش شده ،احسان مطلق است که هرگونه نیکی و رعابت را شامل میشود:
ازاحترام و بزرگداشت و تجلیل گرفته تا کمک و انفاق و دعا و کوشش در نگهداری و خدمت
و هرآنچه در توان انسان است که باید در مورد پدر 
ومادر در یغ نداست.

تشکرو سپاس ازوالدین

نکتۀ چهارم:این احسان وخیرخواهی وخدمت رابایدبه عنوان تشکرو
سپاس از زحمات طاقت فرسای آنان انجام دهد نه اینکه آنرا یک تفضّلی ازپیش خود بداند
که برآنان منّت نهد.در سورۀ لقمان میخوانیم:(ان اشکرلي و لوالدیک). بدون شک همراهی
شکرخدا با شکدر و مادر نشانۀ این است که لطف و محبتهای والدین همانند نعمتهای
الهی:

اوّلا:آنقدر بزرگ وعظیم است که هرگز انسان را یارای جبران و
قدر دانی وسپاسگویی آنان نیست و تنها به مقدار قدر ت و امکانی که دارد از آنان
تشکّرمی کند.

ثانیا: باید همواره خودرا در  انجام شکر واقعی ،مقصّر بداند،همچنانه در انجام
شکرالهی آنگونه که سزاوارنعمتهای بیکران او است،همه انبیا و اولیا قاصرند ودیگران
نه تنها قاصر بلکه مقصّرند.ثالثا: همانگونه که در شکرنعمتهای الهی نباید به زبان
وتعظیم اکتفا نمود بلکه باید به اطاعت و در عمل ،آنها را سپاس گفت،همچنین الطاف و
محبتهای پدر  مادر  و نیز عملا باید تشکر نمود وباید آنچه را که
سزاوار مقام آنان است،از احترام و خدمت و کمک به عنوان تشکر انجام داد.

رابعا : شکرالهی خودیک نعمتی است که بازهم نیاز به شکر دارد
وهمچنین توفیق در انجام خدمت وتشکر عملی ازمقام پدر و مادر آنگونه که در خور انسان
است،آنهم نعمتی است که باید برآن شکرگزار باشد نه اینکه خودرا در این عمل برتر
ببیند وبرآنان منت نهد.

نیکی به والدین در سن پیری

نکتۀ پنجم : دستورات خاصّی راخداوند متعال در مورد پدر  و مادر ی که به سنّ پیری و کهولت رسیده اند و
فرزند متکفّل امورآنها شده است،صادر فرموده.در سوره اسراء،آیات 25ـ 23میفرماید:
(… و بالوالدین  احسانا.امّا یبلغنّ عندک
الکبراحدهما او کلاهما فلاتقل لهما افّ ولا تنهرهماوقل لها قولا کریما،واخفض لهما
جناح الذّل من الرحمة وقل ربّ ارحمهما کما ریباني صغیرا.ربکم اعلم بما في نفوسکم
ان تکونوا صالحین فانه  کان الأوابین
غفورا).

این آیات مشتمل بر دستورات زیر است:

1ـ احسان مطلق به پدر 
ومادر در  هر حال ،و این حکم اختصاص
به دوران پیری آنان ندارد،چه آنها محتاج کمک باشند و چه نباشند،فرزند باید نهایت
نیکی را که همان احسان است داشته باشد.

2ـ هرگاه یکی ازآن دو 
یا هردوی آنها پیر شوند ،باید فرزنند متکفّل امورآنان باشد نه آنها را به
دیگران بسپارد و شانه اززیر بار

این مسئو لیت خالی کند.این حکم در آیه صریحا ذکرنشده ولی به
عنوان یک اصل مسلّم پذیرفته شده است :(امّا یبلغنّ عندک الکبر احدهما اوکلاهما)ـ
هرگاه نزد تو ودر  خانه تویکی ازآنها یا
هردو آنها پیر شوند… این جمله گویای این مطلب است که حتما در دوران پیری نزد تو
خواهند بود.کافی نیست که فرزند نفقۀ آنان را بپردازد و آنها رارها کند چه در خانه
خود تنها ومحتاج به دستگیری باشند و چه به مؤسسات نگهداری از سالمندان بسپارد.

این روش که اکنون در غرب رایج است ودر بعضی کشورهای اسلامی
نیز رخنه کرده است.خلاف دستور خداوند وخلاف مقتضای انسانیّت و وجدان بشری است.پدر
و مادر  نیز تنها محتاج خوراک و پوشاک و
خدمات معمولی نیستند بلکه نیازمندمحبّت و دستگیری و مهربانی می باشند  وبدون شک این آسایشگاه ها فاقد هرگونه گرمی و
علاقه است. البته بودن آسایشگاه برای افراد پیری که سرپرست ندارند یا سرپرست آنها
به هردلیل نمیتواند یا نمی خواهد انجام وظیفه کند لازم و ضروری است ولی فرزند
نباید تا آنجا که ممکن است ازاین مسئولیت،شانه ُخالی کند و آنها را به دیگران
بسپارد.

هرگز ازاحسان به پدر 
و مادر خسته نشوید

3ـ هرگزنباید انسان از نگهداری وخدمت به پدر  و مادر 
اظهار انزجار و خستگی کند:(ولا تقل لهما اف) .(اف) اسم فعل است به معنای (خسته
و منزجر شدن). پدر  ومادر ی که به سنّ
کهولت و پیری برسند، ممکن است در اثر ضعف و ناتوانی یا بیماری ،نیازمندرسیدگی به
ساده ترین احتیاجات زندگی باشند وحتّی گاهی قادر به دفع پلیدی و تطعیرنیستد و ممکن
است گاهی در اثرپیری، مشاعرو حواس خودرا از دست بدهند کهدر آنصورت کار مشکلتر
میشود .نباید انسان ازچنین وضعیتی اظهار انزجار و تنفّر کندو باید در موقع خدمت به
یاد آورد که آنها نیزهمۀاین خدمات را برای او سالیان در از انجام دادند با یک فرق
بزرگ که آنها از روی محبّت و عشق و علاقه 
،همۀ آن خدمات را انسان اینگونه مشکل را نقمت و عذاب بداندبلکه این یک راه
استنرال و فرود آوردن رحمت الهی است ؛این یک توفیق  بزرگ است که انسان وسیله ای بیابد که باآن رضای
الهی را می توان به دست آورد باید چنین فرصتی را غنیمت شمرد وهمۀ آن مشقّات را با
جان ومال خرید چرا که در آنرضای خداوند است و ازنظروجدانی نیزانسان خودرا
قانع  میکند که قدر ی از زیر بار مسئولیت
عظیم حق پدر و مادر بیرون آمده و تکلیف خودرا تا حدودی نجاتم داده است.

4ـ (ولا تنهرهما)ـ یعنی به آنها سخن دشت مگوی .(نهر) به
معنای نهی  و بازداشتن با خشونت است.چه بسا
در دوران پیری از  انسان کارهای ناسزایی
سربزند همچنان که ازکودک سرمی زند و انسان ممکن است برای بازداشتن آنا ازآنعمل
،تندی وخشونت ازخود نشان دهد به خصوص اگر ازتحمّل مشقّت در راه خدمت و نگهداری
آنها خسته شده باشد.خداوند در این آیه، انسان ر ا از در شتگویی در  در مورد پدر 
ومادر نهی فرموده است بلکه دستور داده است که حتّی در چنین موردی باید سختی
محترمانه داشته باشد.

قول کریم

5ـ (و قل لهما قولا کریما): و با آنان بانرمی و احترام سخن
بگوی  .در موردروش برخورد و سخن گفتن با
پدر  ومادر   ،در روایات ،دستورهای جالبی آمده است که در
جای خود ذکرخواهد شد ان شاءالله .در بعضی ازروایات ،(قول کریم)که در آیه آمده است
به طلب استغفار تفسیر شده.البته این بیان یک مصداق است و گرنه در هر مورد ،خطاب به
پدر و مادر نباید بااحترام باشد.گفته اند: از سوء ادب در سخن گفتن با پدر  و مادر 
این است که آنان را به نام بخوانی .و حتی اگر کافر باشند باید خطاب
پدر  ومادر به انها بشود که این خود نوعی
احترام و قول کریم است. وهمچنین اگرکسی بخواهد پدر  ومادر را از کار خلافی باز دارد باید با تواضع
و رعابت احترام تذکّر دهد وعلم و کمال خودرا به رخ آنان نکشد  و صدای خودرا در حضور آنان بلند نکند.

نهایت تواضسع و اظهارکوچکی

6ـ (واخفض لهما جناح الذل من الرحمة )ـ بالهای تواضع و
فروتنی را در برابرشان ازروی عطوفت و مهربانی فرود آر .این تعبیر کنایه ای لطیف از
نهایت تواضع و اظهار کوچکی در برابر پدر  و
مادر  است در عین حال بانهایت محبت و
مهربانی و ترحم برآنان .یعنی آنجا که آنها در 
اثیری و کهولت ،نیاز به رحم و شفقت تودارند بازهم در برابر آنان نهایت
تواضع  وفروتنی داشته باش وگرنه تواضع
در  دوران احتیاج ونیاز به آنان که یک امر
طبیعی است؛ هرانسانی در برابرولی نعمت خویش آنهم چنین سر پرست مهربانی که بدون
توقع همه چیز خودرا در اختیار انسان از روی عشق و علاقه قرار می دهد ،بدون شک
متواضع و فروتن است،وظیفه آن است که آنروز که پدر 
و مادر  به انسان نیازمندند در
برابر آنهادر عین مهربانی و رحمت متواضع باشد و خودرا کوچک بداند. خفض جناح در
قرآن به معنای تواضع مکررا آمده است ولی جناح ذل فقط در این مورد ذکر شده است.جناح
به معنای بال است.به گفته بعضی از محققان لغت :تواضع دو گونه است، گاهی تواضع
انسان را پست می کند مانند تواضع در برابر مستکبران و گردنکشان و گاهی انسان را
بالا می برد و موجب عظمت انسان است و آن تواضع در برابر مؤمنان و صالحان و پدر و
مادر  ومعلّم وامثال آن است.در چنین موردی
تواضع راخفض جناح می گویند.جناح که به معنای بال پرنده است و موجب بالا رفتن او
است این معنی را به ذهن تداعی میکند که در چنین موردی تواضع به انسان جناح می بخشد
و با آن به اوج رفعت میرسد.خدانندپیامبرش را امر فرموده است که برای پیروان مؤمن
خویش خفض جناح کند.(واخفض جناحک لمن اتبعک من المؤمنین).و (ذُلّ) به معنای نرمی
وتسلیم است وگفته شده است که ذل (به ضم ذال) در موردی به کاربدر ه میشودکه امر ی
ازروی قهرو غلبه برکسی وارد شود گویا انسان خودرا در برابر پدر  ومادر 
مقهور و مغلوب می بیند بااینکه انها به او نیازمندند او مانند یک برده یا
اسیر در برابر آنان با تواضع و فروتنیاطاعت میکندو گفته شده است که فقط به معنای
انقیاد و تسلیم در برابرخواسته های آنان است .و به هرحال این جناح ذل از روی رحمت
وعطوفت ومهربانی است نه ازروی ترس از آنان یا احتیاج به آنان زیرا فرض براین است
که آنان در دوران  نیازمندی اند.

دعا و نیایش برای والدین

7ـ ( وقل رب ارحمهماکما ریبانی صغیرا) .تنها به رحمت و
مهربانی خود اکتفا نکن بلکه برای آنان رحمت واسعۀ الهی را بخواه و بگو پروردگار به
آنان رحم وعطوفت خویش رافرو فرست همچننان که آنان مرا در کودکی تربیت کردند .این
جمله را خداونند متعال برای تحریک احساسات انسان فرموده است .یعنی به یاد داشته
باش آن زمانی که به آنان و تربیت آنان نیازمند بودی وآنها با کمال شوق و شعف ازتو
پذیرائی کردند تا برپای خود بایستی و مستقل باشی.اکنون که آنان محتاج تو شده اند
برآنان شفقت دانسته باش و ازخداوندنیز در خواست رحمت برای آنان کن.گفته شده است
این آیه دلیل است که یکی از مظان استجابت دعا همین مورد است که فرزندبرای پدر  ومادر 
طلب آمرزش و رحمت کند و به هر حال دعا و نیایش وتوجه به خداوند متعال برای
انسان مفید ولازم است هرچند مستجاب نشود.

نیجۀ خدمت به پدر 
ومادر

در پایان این دستور ،خداوند مهربان وعدۀ آمرزش به کسانی
میدهد که در مورد پدر  و مادر  از آنان لغزشی سرمیزند  وتوبه میکند.(ربکن اعلم بما في نفوسکم انتکونوا
صالحین فانه کان للاوابین غفورا)پرودگار شما به باطن شما آگاهتراست اگر صالح
وشایسته باشید و توبه کنید خداوند توبه کنندگان رامی آمرزد ،گرچه این آیه مطلق است
و اختصاصی به روابط والدین و فرزندندارد ولی وضع آیه در  پی آیات قبل نشانگر ارتباط آن با مطلب فوق است
و چون ممکن است در دوران پیری و کهولت ابوین در برخورد فرزند سوء ادبی دیده شود یا
اندکی در رعایت حال آنان کوتاهی کند خداوند میفرماید اگراز این کرده پشیمان شوید و
در باطن صالح و شایسته باشید خداوند که ازدر ون شما ازخودتان آگاهتر است و
آنرامیداند توبه شما را میپذیرد.(ربنا اغفرلنا و لوالدینا انک سمیع الدعاء)

همراه با امام به سوی :

حج

پایگاه انقلاب جهانی اسلام    قسمت چهارم        حجة الاسلام و المسلمین موسوی خوئینی

(ومن یخرج  من بیته
مهاجرا الی الله و رسوله ثم یدر که الموت فقد وقع اجره علی الله). در شماره قبل
گفتیم که پیام ،به این سؤال که در برابرتمامی مکاتب مطرح است پاسخ میدهد که:چرادر
تاریخ انسان مبارزه رخ میدهد؟چرا انقلاب هال اتفاق میافتد؟ انسانهادر جستجوی چه
چیز علیه قدر تمندان زورگو و ستمگر قیام می کنند ؟آیامحرّک انقلاب از در ون خود
انسان و از متن وجود وی سرچشمه می گیرد ؟و یا محرّکها ی خارجی جبرا او را واردار
به اقداماتی میسازد که در نتیجه تحولاتی در 
ساختارهای اقتصادی ،اجتماعی ،سیاسی،فرهنگی،اخلاقی و سایر شئون زندگی انسان
رخ میدهد؟و بدینسان انسان همیشه ابزاری بی اراده در  دست این محرّکهای خارجی است.پیام باجهان بینی
خاص اسلام و با شناخت صحیح از وجود به این سئوال اساسی پاسخ میدهد که انسان در
اساس فطرت خویش مجذوب کمال مطلق است که عاشقانه بسویش پرمی کشد وحرکت وهجرت خودرا
بااین هدف آغازمیکند و این حرکت وهجرت مبدأ پیدایش تضادها با هرآن چیزی است که او
را از این حرکت و هجرت باز می دارد و در نتیجه در گیری ومبارزه و جها د آغاز میشود
و در این جهاد و مبارزه پیروزی انسان مهاجرانی الی الله سنت قطعی الهی است خواه
آنجا که دشمن را نابودمیسازد و خواه آنجا که به شهادت میرسد که پیروزی وی در صورت
دوم یعنی شهادت  جاودانه تراست هم خودبه
وصال معشوق و به کمال مطلق و محبوب رسیده و هم راه رابرای سایر انسانهای مهاجر
اماده تر

ساخته است (فقد وقع 
اجره عللی الله) و شاید یکی از نکاتی که در این آیه مبارکه ازدوحالت و دو
صورت فوق تنها به دومی اشاره شده است همین باشد که مهاجر شهید زودتر و قطعی تربه
هدف رسیده است.

رهبری در انقلابها

(وهزاران شکر که مارا از امّت خاتم النبیّین محمد مصطفی
صلّی اله علیه و آله وسلم قرار داد افضل و اشرف موجودات).

پیام به موضوع دیگری در ادامه بحث می پردازد و آن مسئله
رهبری در انقلابهای تاریخ است و بدنش در 
پیشبرد انقلاب ،در شناخت توطئه های دشمنان، در پیروزی و تداوم آن ودر تعمق
اصول و شعارها و توان مقابله  با مواته در
پیاده کردن شعارهای انقلاب ،رهبری امری ضروری و اصلی غیر قابل تردید است و در
اسلام این اصل تا آنجا اهمّت دارد که گفته شده است و :(مانودی احد بشي کمانودی
بالولایة) رهبری هر انقلابی تجسّم ارزشهائی است که آن انقلاب مطرح می سازد و مسئله
رهبری و شرائط آن وفلسفه لزوم پیروی و اطاعت ازرهبر در هر مکتب وهرجامعه ای تابعی
است از طرز تلقی آن مکتب وجامعه ازانسان تا آنجا با کرامت و آزاد شناخته شده است
که هیچکس جز آفریدگار جهان وانسان حق ندارد نسبت به وی فرانراندوآزادی فطری وطبیعی
وی را محدود سازد ونیز اطاعت انسان از هر کس وتسلیم وی در برابر هر قدر تی و حتی
عشق وپرستش هرموجودی جز الله که کمال و زیبائی و جمال و جلال مطلق است (و با
ظهورجمیلش پرده ازجمالش برافکند که :(هو الاوّل و الآخر و الظاهر و الباطن) اهانت
به مقام و منزلت انسان است و اطاعت انسان ازانسان دیگر در  موردی جایز است که امر و نهی وهمه دستورات
وفرمانهای او ازناحیه همان حقیقت مطلق باشد به طوریکه اطاعت ازآن انساندر  واقع اطاعت ازخدا باشد که در غیر اینصورت نه
جایز است و نه در شأن و منزلت انسان.اسلام برای رهبری انسانها فردی را سزاوار
میداند که در توصیف وی میگوید:(و ماینطق عن الهوی ان هو الاوحیُ یوحی) و هرگز سخنی
را که میگوید و بدان سخن مردم را به فعلی یاترک فعلی به قیامی یا قعودی ،به ستیز و
جنگ با ظلم و ظالمی یا صلح و سازش با فرد یا ملّتی ویا هرچیز دیگری وبه هرسوئی
دعوت میکند این سخن کمترین اثری ونشانه ای از هواهای نفسانی ندارد و فقط و
تنها  برای خیر وصلاح انسانها وملّتها سخن
می گوید پس اطاعت وعمل به دستورات اوهمان اطاعت وعمل به فرمان خداست و حتی انسانی
که در مقام رهبری امّت اسلامی است تاآنجا تسلیم اراده خداوند و اراده اوفانی در
اراده حق است که قرآن کریم اطاعت ازاو را نشانۀ محبّت به خدا میداند:(قل ان کنتم
تحبّون الله فاتبعونی یحببکم الله) و حتی ثمره ونتیجه پیروی ازاو رامحبت خداوند به
انسان میداند وبه حق ازبزرگترین نعمتها و نیزاز افتخارآمیزترین ارزشها برای
انسانهای مسلمان مؤمن این است که شخصیّتی چون پیامبر اسلام محمّد مصطفی صلّی اله
علیه وآله و سلم رهبرآنان است:(و هزاران شکرکه ما را از امّت خاتم النبیین محمّد
مصطفی صلّی اله علیه و آلهو سلم قرارداد افضل و اشرف موجودات) واگر نظری به دهها
وصدها مدعیان رهبری بیفکنیم که با کجیها وانحرافات خود و یا بانقصها و کمبودهای
شناختی ویا خصلتی خودملتّها رادر نیمه راه تسلیم دشمنان نمودند و یابا نجات آنان
ازسلطه قدر تی شیطانی گرفتار شیطان دیگری نموده اند آنگاه متوجه میشویم امامت و
رهبری پیامبر عظیم الشان اسلام چه نعمت بزرگ و چه افتخار ابدی است برای پیروان
آنحضرت و در  طول تارخ اسلام نیز تنها
کسانی شایسته مقام رهبری و زعامت مسلمین هستند که در خط همان رهبر باشندکه نیاز به
دو ویژگی دارد:1ـ شناخت کامل خط رهبری 2ـ پیاده کردن کاملآن خط در عمل و زندگی
وفلسفه وجودی تشیّع واصرار بررهبری امیرالمؤمنین علی علیه السلام و جانشینان پس از
آنحضرت بعد ازرحلت پیامبر اسلام ازهمین بینش نشأت می گیرد و تاامروز این تفکر و
بینش اصالت خودرا همچنان حفظ کرده است ومترقیترین شیوه های دمکراتیک در اداره
جامعه هنوز ناب مقابله با این تفکر را نداردو مسئله ولایت فقیه در انقلاب اسلامی و
جمهوری اسلامی ایران نیز ازهمان اصل و فلسفه آن سرچشمه گرفته است و بحق باید گفت
که : ( وهزاران شکر که ما را از پیروان خمینی قرار داد آشناترین انسانبه خط رهبری
پیامبرعظیم الشأن و آگاهترین اسلام شناس زمان که در عمل نیز تاپای جان بدان پایبند
است)،انسان مؤمن وعالم عادلی که پیروی از او به حکم عقل وشرع نه تنها جایز است که
لازم  و واجب است و این فرمانخدا است و در
شأن ومنزلت و کرامت  انسان ، فقیهی آگاه و
مجتهدی متّقی که مخالفت با او جز انحراف وکجی چیزی نیست امروز اگر انسان مسلمانی
رهبری او رانپذیرد با چه کسی برای مبارزه با طواغیت و موانع راه تکامل  انسان بیعت می کند در زمان ما کدام رهبری برای
مبارزه با شیاطین و قدر تمندان ضد خدا جزاو هست که خود در دامن همان قدر تها به
دلیل ضعف شناخت با ضعف نفس نیفتاده باشد؟!!چه بسیارند مدعیان رهبری که برای خارج
شدن از جاذبه قدر تمند یکی ازدو قطب مسلّط جهانی خود و ملّتی را گرفتا ر واسیر قطب
مقابل ساخته اند.

منشور جهانی و ابدی انقلاب

(و از پیروان قرآن مجید اعظم واشرف کتب مقّدسه و صورت
کتبیّه حضرت غیب).

( مستجمع جمیع کمالات به صورت وحدت جمعیّه و ضمانت حفظ
وصیانت آنرا از دستبرد شیاطین انس و جن فرموده (أنا نحن نزّلنا الذکر و انّا له
لحافظون).) سوّمین موضوعی که پیام بدان پرداخته است قرآن و نقش آن در  تداوم انقلاب جهانی اسلام است و پاسخ به یک
سوال مهم که در  برابر هر انقلابی مطرح است
و آن اینست که با توجه به تجربه همه انقلابات تاریخ که پس از پیروزی برنظام حاکم
ضد انقلاب به سرعت خود تبدیل به یک رژیم حکومتی می گردد که برای تثبیت ارزشهای
جدید و ایجاد سیستمی نو براساس این ارزشها از حرکت باز می ایستد و چون تاریخ در
حال حرکت است قهرا نظام در حال  ایستائی و
سکون آرام آرام از یک نظام انقلابی به یک رژیم ضد انقلاب تبدیل می گردد و طبق سنت
تاریخ همه حرکتهای انقلابی سرانجام برنظامها ورژیمهای ایستا که در برابر آنها قرار
دارند پیروز خواهد شدو جای رژیم حاکم وضدّانقلابی را اشغال می نمایدو این جریان
یعنی جایگزینی هر انقلاب به  جای رژیم و
نظام حاکم ضد انقلابت و سپس تبدیل خود به یک رژیم ضد انقلابی و سپس نابودی آن و
جانشینی انقلاب جدید وارزشهای آن به جای رژیم قبلی و همچنین …ادامه دارد.اکنون
با توجه به این تجربه ،چه تضمینی هست که انقلاب اسلامی به همین سرنوشت دچار نشود و
سرانجام عمرانقلاب اسلامی یعنی اسلام به سرنیاید وانقلابی دیگر با ایدئولوژئی دیگر
جایگزین ان نشود همچنانکه مارکسیسم و طرفداران آن معتقدند که دوران تاریخی اسلام
به سرآمده است و اکنون دوره ای دیگر ازتاریخ پیش آمده است که اسلام پاسخگونی مسائل
آن نمیتواند باشد چراکه اسلام پاسخی به نیاز دوران تحوّل فئودالیزم به سرمایه داری
بوده است و اکنون تاریخ در مرحله تحوّل از سرمایه داری به سوسیالیزم قرار دارد
وامروز مارکسیمم تنها نظریه ای است که از عهده پاسخ به نیازهای این مرحله برمی آید
پس در حقیقت انقلاب اسلامی که در پانزده قرن پیش پا به عرصه گذرده است دوران خودرا
سپری کرده و صحنه رابه انقلاب دیگری واگذار نموده است و پیام در  ان فراز به این سؤال نیز پاسخ می دهد.اوّلا
قرآن کریم را به عنوان صورت کتبیّه حضرت غیب معرفی میکند که برای من و امثال من با
هیچ قابل فهم و در ک نیست یا چندان در دسترس ادر اک افراد عادی در نمی آید زیرا که
برای ما مشکل است بفهمیم حقیقت این سخن را که ذات مستجمع جمیع کمالات در صورت کتیه
خود در این کتاب متجلّی است و یا صورت کتیبه آن غیب مطلق خود این کتاب است یعنی
قدر ت و علم وحیات و جلال و جمال و همه زیائیها وپاکیها ونیکیها اگر در  قالب کتابت تصویر شود همین قرآن خواهدشد که در
دست مسلمین است یعنی در عالم کتابت کتاببی پایدارتر و منسجمتر و رساتر و مستحکمتر
از این کتاب نخواهد بود.کتابی زیباتر،شیواتر ،بلیغتراز قرآن نیست ،کتابی نوشته شده
ازعمیقترین ،جامعترین،بی نهایت ترین ظرفیت علمی وجود که متحد با قدر ت وحیات مطلق
است که کل جهان هستی فقط با یک اشاره او موجود است کتابی که هرکلمه و هرجمله و
مجموعه ی آن چنان تنظیم شده است که دقیقا براندام جهان هستی راست آمده است و کتابی
است زنده وهمچون عالم وجود دارای اعماق بی انتها که همه دانشمندان وفیلسوفان وعرفا
و فقها و محقق ان و جامعه شناسان و تاریخ دانان وهرپژوهشگری را سیراب میسازد و از
اقیانوس بی کران آن چیزی کم نمی شود و همیشه نو و تازه است ولی همه اینها باز هم
معرّف این کتاب نیست چرا که این کتاب (صورت کتیبه حضرت غیب مستجمع جمیع کمالات که
صورت وحدت جمیعه )است خواننده ما توجه دارد که مقصود از کتاب و کتابت در مورد قرآن
کریم رنگهای نقش بسته برروی کاغذها نیست بلکه مقصود (کتاب مرقوم فی لوح محفوظ )است
همچنانکه آن غیب مطلق و مستجمع جمیع کمالات از دسترس ادر اک واندیشه بیرون است
اینصورت کتبیه آن حضرت غیب نیز از دستبرد شیاطین انس وجن مصون است واین صیانت را
حضرتش ضمانت فرموده است(انا نحننزّلنا الذکر وانا له لحافظون) و ازاین کتاب نه یک
حرف کم و نه یک حرف برآن افزوده شده است و اگرکسانی معتقد بوده و یا هستند که
ازاین کتاب چیزی کاسته شده و یا بر آن افزوده اند و یا این عقیده را به این وآن
نسبت میدهند،یا مأمورند که چنین ادعای گزاف بی پایه ای را در میان مسلمین برای
بهره برداری دشمنان آنان منتشرسازند و یا ازلوازم اعتقاد خود غافلندکه قطعا
اگرتوجه می کردند بدان ملتزم نمی شوند ،این دسته توجه نکرده اند  ه این اعتقاد تکذیب خود این کتاب است که میگوید
و انّا له لحافظون واهنانت به صحابه گرامی پیامبربزرگوار اسلام است اگر تصوّرشود
آنان تا بدان پایه به این یادگار بمانندآن حضرت و کلام مقدّس ذات اقدس حق بی اعتنا
بوده اند که متوجه نشدند و به آنان دستبرد زده شد و یا فهمیدند و لیکن سکوت کردند
و ازکنار این خیانت بزرگ گذشتند و حاشا که آن بزرگواران خاصه معصومین از آنان
اجازه چنین جسارتی را به ساحت این کتاب آسمانی داده باشدند همچنانکه در موضوع  مهم دیگری چون موضوع رهبری سکوت نکردند و
علیرغم همه تهدیدها و فشارهاو تبعیدها و کشتارها و اسارتها در طول بیش ازدو قرن
تازمان غیبت و ازآن زمان تا به امروزبرسراین مسئله حیاتی جهان اسلام همه دلسوختگان
اسلام پای فشردن وامروز عملا به نیاز جهان اسلام که گرفتار بحران رهبری است پاسخ
لازم را دادن آیا با این تجربه زنده ای که در برابرما و تاریخ هست میتوان باور
نمود که در برابر تحریف کتاب سکوت کردند،و گذشتند و این ودیعه الهی را سالم
ازآورنده آن تحویل گرفتند و ناقص به نسل پس از خود تحتویل دادند حاشا که به ساحت
مقدّسشان چنین اهانتی ازمسلمان روا باشد .سپس پیام می افزاید: (در این کتاب جاویت
می بینیم که فرموده(قل ان کان آیاتکم و ابناءکم واخوانکم و ازواجکم و عشیرتکم
واموال اقترفتموها و تجارة تخشونکسادها ومساکن ترضونها احب الیکم من الله و رسوله
و جهاد فی سبیله فتربصوا حتی یاتی الله یامره و الله لایهدی القوم الفاسقین) (…
بعد ازحب خدایتعالی و رسول اکرم صلی الله عیله و آله در بین تمام احکام الهی ،جهاد
فی سبیل الله را ذکرفرموده و تنبّه داده که جهاد فی سبیل الله در راس تمام احکام
است که آن حافظ اصول است وتذکر داده که در 
صورت قعود ازجهاد منتظر عواقب آنباشید از ذلت  و اسارت و بربادرفتن ارزشهای اسلامی  و انسانی و…) و بااین بیان به آن سوال مهم
پاسخ میدهدکه این انقلاب یعنی انقلاب جهانی و ابدی اسلام به دو علّت یا دو اصل از
خطر سایرانقلابها یعنی تبدیل شدن به یک رژیم ایستا و ضد انقلاب مصون است وهمیشه در
حال انقلاب باقی است و آندو اصل عبارتست از یک :حب به خدا ،دو:جهاد مستمر در راه
آن و سایر انقلابها یافاقد این هردو اصل و یا یکی از آن دو هستند یعنی انقلاب
اسلامی آنگاه شکل می گیرد که انسان عاشق خدا برای رسیدن به آن کمال مطلق حرکت
میکند و به پرواز در میآید پس اوّلا همه چیز را در جهان ،گذرا و متغیّر نمی داندو
معتقداست یک حقیقت ثابت و ازلی وابدی هست که لایتغیّر است و به تبع آن حقیقت ثابت
و مقدّس ارزشها و اصولی نیز در جهان ثابت و الیتیّراست که انسان برای وصول به
معشوق خویش تلاش میکند که به آن ارزشها و اصول دست یا بد و دسترسی به آنها که
نردبان وصول به کمال مطلق است جهادی مستمر را میطلبد که این جهاد مستمر ضامن رسیدن
به آن ارزشهاست  و استمرار این جهاد خود
ضامن پویائی انقلاب است، جهد،سراسر حرکت است ،حرکتی شتابان که یک لحظه انسان مجاهد
آرام نیست انقلاب آنگاه از حرکت می ایستد که جهان را رها میکند و کار را پایان
یافته اقالم میکند و امّا اسلام وقرآن کریم که حرکت انقلابی پیامبرعظیم الشأن
اسلام برپایه آن آغاز شده است انسان را در طول زمان وهمه انسانها را به سوی چیزی
دعوت میکند که رسید تنبه آن در  گرو
جهاداست،جهاددر  راه خدا و هرانسانی برای
رسیدن به آنکمال مطلق تازنده است و تا جهان هست باید دائم در جهاد باشد.اگر
پیامبراسلام (ص) تاامروز زنده بود،تا امروز دائم در حال جهاد بود واگر شعله های
مقدّس انقلاب در  مقاطع تاریخ روبه سردی
رفته است علّت اساسی آن ترک جهاد بده است و انقلاب اسلامی ازآنجهت ایستا و مبرا
نیست چونقران در میانمسلمین است و هرگاه گروهی از مسلمین از جهاد باز می ایستند و
جهان اسلام رو به ضعف میرود و اسلام پویائی خودرا از دست میدهدقرآن که صورت کتبیّه
حضرت غیب است و زنده است،مسلمانان را به جهاد فرامیخواند و حرکت انقلاب شتاب جدید
ی به خود میگیرد و حیات تازه ای آغاز میشود ؛پس اگرانقلاب در مقطعی اززمان ویا
نقطه ای از زمین پیروز شد و نظام فاسد پیشین را در هم کوبید و خود تأسیس نظام جدید
و رژیم جدیدی نمود ،اگر همچنان در حال جهاد باقی بماند هرگز تبدیل به یک نظام
ایستا و ساکن وضدانقلاب نخواهد شد واگر رهبران حرکت وهواردان انقلاب این بزرگترین
اصلاسلایم یعنی جهادرا رها کردند و رژیم حاکم اسلامی تبدیل به حکومتی ضدانقلابی
شد،مجدّدا کتاب خدا و اسلام برخاسته از آن مسلمانان را به قیام دعوت میکند و اسلام
قرآن یعنی اسلام انقلابی علیه رژیم ضدانقلابی 
و بنام اسلام با جهاد فی سبیل الله برمی خیزد و آن را در هم میکوبد و
خودجایگزین آن میشود و این دو اصلی یعنی حب به خدا و جهاد فی سبیل الله پویائی
اسلام انقلابی را تضمین می نماید و آنچه در 
سایرانقلابها رخ داده و می دهد یا اصل دوّم رها شده است نظیرآنجه در
مسیحیّت و آئین یهود اتفاق افتاده که ترک جهاد در برابرستم به تحریف در کتاب
وانحراف در عقائد نیز انجامید وانقلاب پیامبر اسلام در حقیقت احیاء شریعت موسی
وعیسی علیهما السلام وتکمیل آن بود و با حرکتهائی جز برپایه حب به خدا است که
سرنوشتی جز باز ایستادن ازحرکت وتبدیل به حرکتی ارتجاعی و ضد انقلابی ندارد.

ما باخواست خدا دست تجاوز و ستم همه ستمگران را در کشورهای اسلامی
می شکنیم و با صدور انقلابمان که در حقیقت صدور اسلام راستین وبیان احکام محمّدی
است به سیطره و سلطۀ و و ظلم جهانخواران خاتمه می دهیم.   اما م خمینی

آیا برای علمای کشورهای اسلامی ننگ آورنیست که با داشتین
قرآن کریم واحکام نورانی اسلام وسنت پیامبر و ائمه معصومین علیهمالسلام احکام و
مقررات کفردر ممالک اسلامی تحت نفوذدآنان پیاده شود.   

امام خمینی

بخش سوم قسمت ششم

حجة الاسلام والمسلمین رسولی محلاتی

دعوت آشکارا و عمومی

پس از ماجرای (انذار عشیرة) و دعوت خصوصی نزدیکان فامیل،
مرحلۀ دعوت علنی و آشکار پیش آمدکه طی ّ آن رسول خدا(ص)مأمور شد آشکارا دعوت عمومی
خودرااعلان کند. مفسّران و اهل تاریخ و سیره نویسان عموماً گفته انداین دستور با
نزول آیه مبارکۀ (فاصدع بما تؤمروا عرض عن المشرکین …)[1]به
آن حضرت داده شد،و با توجه به حرف (فاء تفریع ) که در آغاز این آیه آمده و نیز با
توجه به اینکه این آیه در  زمرۀ آخرین  آیات سوره حجر میباشد باید زمنیه و مقدما ت این
دستور را در  آیات پیش از آن جستجو کرد،و
از اینرو قبل از ورود در اصل ماجرا به بحث وتحقیق در آیا ت قبلی این سوره
میپردازیم:

همانگونه که گفته شد این آیه در  اواخر سورۀ مبارکه حجر است،واگر کسی بخواهد به
خوبی ازکم ّ و کیف و علل و موجبات این دستور آگاهی پیدا کرده وبه آن واقف گردد
لازم است همۀ آیات این سورۀ مبارکه رااز آغاز تا انجام بخواند تا دورنمای آنروزمکه
و فضای دشوار کار رسول خدا(ص) وپی آمدهای آنرا از زیر نظربگذراند .خدای متعال در
آغاز این سوره میفرماید :(بسم الله
الرحمن الرحیم ).الر، تلک آیات الکتاب و قرآن مبین ،رُبما یودّ الذین کفروا لو کاو
مسلممین…).[2]
آنگاه پس از ذکر چند آیه میگوید :

( و ما یأتیهم من رسول الا کانوا به یستهزؤن …).

سپس شروع به شمردن آیات الهی در  ماجرای خلقت آسمانها وستارگان وزمین و انسان و
داستان سرپیچی شیطان از سجده در  برابر آدم
و بالأخره معاد و جهنم و بهشت نموده وپس از آن برای دلداری رسول خود داستان آمدن
فرشتگان الهی را بری عذاب قوم لوط و عذاب سخت و هولناکی که دچار شدندرا بیان فرمود
،آنگاه میفرماید:

(و لقد کذب اصحاب الحجر المرسلین  ،و آتیناهم آیاتنا فکانوا عنها معرضین…).

و باز هم برای دلداری رسول خدا و پایداری آنحضرت در برابر
تکذیبها و تمسخرهاواستهزاء آنان فرموده:

(وان الساعة آتیة فاصفح الصفح الجمیل …لا تمدن عینیک الی
ما متّعنا به ازواجا منهم و لا تحزن علیهم و اخفض جناحک للمؤمنین،وقل اني انا
الندیر المبین …) .

و پس از دگر چندآیۀ دیگرنوبت میرسد به آیۀ مبارکه (فاصدع
بما تؤم رواعرض عن المشرکین)وپس از آن نیز با این آیات سورۀ مبارکه ختم میشود که
فرمود: (انا کفیناک المستهزئین،الذین یجعلون مع الله الها آخر فسوف یعلمون،ولقد
نعلم انّک یضیق صدر ک بما یقولون ،فسبّح بحمدربّک و کن من الساجدین ،واعبدربک حتی
یاتیک الیقین). که از روی هم رفته آیات این سوره که 99آیه است و در  مکه نازل شده استفاده میشود که :

اولاـ این آیات و این سوره پس از یک دوران طولانی سه ساله
یا بیشترهمانگونه که گفته شد نازل شده که آیات قرآنی و داستان رسالت پیغمبر گرامی
وتبلیغات دینی آن حضرت ، کم وبیش به گوش مردم خورده بود و در  گوشه و کنار سخن از نوبت آن حضرت و آیات نازله
ازقرآن کریم بمیاین آمده و مورد تجزیه و تحلیل و ردّ و ایراد قرار گرفته بوده
است…

ثانیاـ رسول خدا (ص) مورد استهزاء و تکذیب قرارگرفته بوده،
تا آنجا که اورا مجنون خوانده ومتّهم به دیوانگی و بی عقلی کرده و در صدد اذیت و
آزارآن بزرگوار برامده بودند و تا آنجا که موجبات (ضیق صدر )آن حضرت را فراهم
ساخته و رسول خدا(ص) از سخنان کفر آمیزشان دلتنگ شده و تحت فشارروحی قرار گرفته
…

بحدّی که خدای تعالی برای تقویت روحی و دلداری پیامبر
خودنمونه هائی ازتکذیب اقوام دیگری را که در طول تاریخ از پبامبران خود کرده اند
بیان میدارد، و بلکه این شیوۀ ناپسندرا به صورت یک سنّت و قانون در زندگی انبیاء
الهی ذکر فرموده و رد همان آیات دهم تا دوازدهم این سوره میفرماید:

(و مایأتیهم من رسول الّا کاوابه یستهزون،کذلک تسلکهفي قلوب
المجرمین،لا یؤمنون به وقد خلت سنّة الاولین …).

وضمن بیان این سنّت دیرینه ،ان دلداری را به رسول خود،و بله
به همه رهروان وپیروان ادیان الهی میدهد که این تکذیها و مسخره  کردن ها چیز تازه ای نیست وشیوۀ همۀ نامردان
روزگار این بوده ،مبادا موجب دلتنگی شما شود…

و ثالثا ـ این مژده رانیز به رسول خدا میدهد که گذشته از
اینکه نباید از اینان دلتنگ و افسرده خاطر باشی بلکه مطمئن باش که تو پیروز  خواهی شد و دشمنان و تکذیب کنندگان تو هلاک
ونابود خواهند گشت همانگونه که دشمان لوط و اصحاب حجر به جرم تکذیبی که
ازفرستادگان ما کردند به هلاکت رسیدند…و به همین  خاطر تو بزرگوارانه از اینها در گذر و در
برابرمؤمنان نیز برخوردی متواضعانه داشته باش و بدان که ما معجزۀ بزرگی چون (سبع
مثانی و قرآن عظیم)[3]
به تو داده ایم و خود نیز حافظ و نگهبان آنیم . اکنون با تذکر به آنجه برتو فرو
فرستادیم (که معنایهمان فاء تفریع است) (ای پیامبر مأموریت خودرا آشکارکن و
ازمشرکان کناره گیر که ما شرّ مسخره کنندگان را ازتو کفایت کردیم…). و اینک
برگردیم به اصل ماجرا از روی تاریخ.  عموم
اهل تاریخ و تفسیر و ازآنجمله شیخ صدوق در کتاب اکمال الدین و دیگران روایت کرده
اند که دستور اظهار دعوت سه سال پس از بعثت بر آنحضرت نازل شد،و علی بن ابراهیم
در  تفسیر خود داستان اظها ردعوت عمومی را
انگونه نقل کرده که گوید: این آیه یعنی آیۀ (فاصدع بما تؤمر ) در مکه نازل شد پس
ازآنکه سه سال بودر سول خدا به نبوت مبعوث گشته بود تا آنجا که گوید:

رسول خدا برخاست و بر حجر (اسماعیل) ایستاد و چنین گفت: (یا
معشر قریش ،یا معشر العرب ،ادعوکم الی شهادة ان لا اله الا الله  و انّی رسول الله ،و آمرکم بخلع الاثداد
والاصنام ،فأجیبونی تملکون بها العرب و تدین لکم العجم و تکونون ملوکا في الجنّة)
. ای گروه قریش ،و ای مردم عرب، من شما رادعوت میکنم به اینکه شهادت دهید خدائی جز
خدای یکتا نیست واینکه من فرستادۀ اویم ،و من شما رادستور میدهم به اینکه بتها را
به دور افکنید،ودستور مرابپذیرید تا بدینوسیله برعرب فرمانروا شوید و مردمان غیر
عرب نیز فرمانبردار شما شوند و در بهشت نیز فرمانروایان باشید…!

(فاستهزوا منه و قالو جنّ محمدبن عبیدالله،ولم یجسرو ا علیه
لموضع ابی طالب )[4]
یعنی پس ازاین سخن بود که آنها آنحضرت را استهزاء کرده وگفتند : محمد بن عبدالله
دیوانه شده ولی به خاطر ابوطالب جرئت جسارت او رانداشتند….و برخی ازدانشمندان
اهل سنّت نیز روایت کرده اند که چون آیۀ (فاصدع بما تؤمر) نازل شدرسول خدا(ص ) بر
کوه صفا رفت و باصدای بلند ندا کرد:( یا بنی فهر ،یا بنی عدی). ای فرزندان فهر، و
ای فرزندان عدی …). وچون آنها اجتماع کردند فرمود : (أرأیتم لو اخیرتکم انّ خیلا
بالوادی ترید أن تغیر علیکم أکنتم مصدقّی ؟).

یعنی آیا اگر من به شما خیردهم که سوارانی در این وادی
هستند که میخواهند برشمایورش برند،،آیا مراتصدیق می کنید؟

(قالو ما جرّبنا علیک کذبا). گفتند :مااز تو در وغی سراغ
نداریم! فرمود: (فانّی نذیر لکم بین یدي عذاب سختی که در پیش رو داریم !. ابو لهب
که این سخن راشنید گفت:  (تبّا لک سائر
الیوم ألهذا جمعتنا)؟ ازاین پس دستت بریده بادآیا به خاطر همین ما را گردآوردی
…! وبدنبال آن بود که خداوند آیۀ (تبّت یدا أبی لهب و تبّ)را نازل فرمود…

نگارنده گوید: روایت فوق رادکترسعید بوطی در  (فقه السیرة) [5]بهمین
ترتیب در تفسیر این آیه ذکر کرده ،ولی سیره نویسان دیگر چون ابن گثیرو دیگران این
داستان را با مختصر تفاوتی در  تفسیر آیۀ(و
انذر عشیرتکت الاقربین )شأن و نزول آن ذکر کرده اند که به نظر میرسدروایت بالا
صحیح تر باشد و داستان انذار عشیرة همان بودکه ما قبلا بیان داشتیم …و از تاریخ
طبری نیز همانگونه که نقل کردیم استفاده میشود که داستان در تفسیر آیۀ (فاصدع کما
تؤمر ) روایت شده است.و کازرونی در تفسیر آیه ( فاصدع بما تؤمر ) داستا ن آمدن
رسول خدا برکوه صفا و اعلان دعوت عمومی خودرابه گونه ای دیگر نقل کرده و دنبال آن
عکس العمل مشرکین مکه و سنگسار کردن آنحضرت و پناه بردن رسول خدا(ص) به کوه وآمدن
علی علیه السلام وخدیجه به دنبال آن بزرگوار را با تفصیل بیشتری نقل کرده و در ضمن
آن معجزاتی هم از آنحضرت روایت کرده که چون روایت مزبوربدون سندبود وبه همین جهت
از اعتبار کافی برخوردار نبود از ذکر آن خودداری شد وهر که خواهد میتواندبه کتاب
بحارالانوار مراجعه نموده  و روایت مزبوررا
به تمای مطالعه کند.[6]

بازتاب دعوت عمومی رسول خدا در قریش

ابن هشام در سیرۀ خود از ابن اسحاق نقل می کند که مشرکین
قریش پس از اینکه رسول خدا(ص) دعوت خودر ا آشکار کرد با اینحال ازوی دوری نکرده
وبه مبارزه بااوبرنخاستند، تاو قتی که نام خدایان آنها را برده و برآنها عیب گرفت،
که در اینوقت به مخالفت با او برخاسته ودر دشمنی او همداستان شدند… .[7]
و چنانچه برخی ازنویسندگان معاصر پس ازنقل این قسمت گفته است: سخن این مورخان
بسیار طبیعی مینماید،زیرا آنان جز به کارتجارت یا رباخواری یا سودی که از این
کارمی بردند توجهی نداشتند،دین برای آنان مفهوم معنوی نداشت دین یکی از صدها
ابزاراستیفای منافع بود و تا این منفعت به خطر نیفتاد  است

ضرورتی ندارد که محمد و بنی هاشم را از خود برنجانند…
باری گفتن ذکر(لا اله الاالله) تا جائی که به منافع مادی آنان لطمه نمی زد و
ازگفتن آن احساس خطر نمی کردند برای آنها ایجاد مزاحمتی نمی کرد و داعی نداشتند
خودرا به زحمت وگرفتاری بیندازند اما وقتی مشاهده کردند که پیامبر گرامی اسلام و
پیروان آن حضرت در  صدد نفی بتها وعیب جوئی
و دشنام آنها برآمده وبی خاصیتی وبی پوچی اها و بلکه مانع بودن آنها را برسر راه
کمال و ترقی و سعادت انسانها به مردم گوشزد می کنند در صدد مبارزه و خنثی کردن
تبلیغات آنانبرآمده و به عنوان طرفداری از خدایان و دفاع ازمقدمات دینی به جنگ حق
و حق پرستان رفتند،و این شیوۀ عموم مال اندوزان و استعمارگران جهان بوده که ازدین
ومذهب چه حق و چه باطل آن به عنوان ابزار و وسیله ای برای رسیدن به هدف مادی خود
یعنی بهره کشی از محرومان و در تحت تیول و استعمار قراردادن آنان استفاده میکردند
و به همین جهت تا این مرز و حدّ با دین و دینداران همراه بودند وچون میدیدند که
آنهدف اصلی به خطر افتاده دین حق را نیز منکر می شدند تا چه رسد به باطل آن… و
این سخن سرور آزادگان حضرت اباعبدالله مشهوراست که میفرمود: (الناس عبید الدنیا و
الذین لعق علی السنتهم یحوطونه مادر ت معایشهم فاذا محصّوا بالبلاء قلّ الدیانون
).[8]
یعنی مردم بندگان دنیایند و دین مزمزه ای است برزبانشان که تازندگی آنها بچرخد
آنرا نگاه داشته و حفظ می کنند ولی هنگامی که در بوتۀ آزمایش قرار گرفتند دینداران
اندکند.وتازه این سخن حکیمانه و گفتار واقع بینانه در مورد دین حق است ودر مورد
دینهای باطل مطلب بدتر از این بوده  زیرا
انثالولیدبن مغیرة و ابوجهل و امیه بن خلف و دیگربزرگان قریش به این اندازه نادان
وکودن و بی عقل نبودند که ندانند آن بتهای چوبی و سنگی و یا فلزی که از زیر دست
نجّاران و سنگتراشان ویا چکش مسگران و طلا سازان بیرون آمده بود قدر تی و یا سود و
زیانی برای آنها ندارد، واصلا شعورو در کی ندارندتا بتوانند سود و زیان دیگران را
در ک کنند… امّا بت خانه ها و بتهای چوبی و سنگی وفلزی و غیره برای آنها وسائل
بی در دسر و بی سروصدائی  بود که برای
سرگرم نگهداشتن مردم و دوشیدن و بازکشیدن از آنها وسیله ای بهتر از آن نمی
توانستند پیدا کنند، و چون جنبۀ دینی وقداست مذهبی هم به آنها و کارهای مربوطه به
آنهاداده بودندوپیرایه ها و خرافاتی هم به آنها بسته بودند ازاحترام خاصی نیز
برخوردار بودند و پر واضح است که خادمان این بتها ونگهبانان این بتکده ها نیزیا
ازخود آنها بودند و یا مزدوران و منصوبان ازطرف ایشان… و بهر صرت همه تشکیلات
بتخانه و بتکده در مسیرمنافع و در آمدنامشروع واستعمارگرانه آنها بود،وروشن بود که
هرآوای مخالف وندای اعتراضی در برابر آنوضع با مخالفت سخت ایشان مواجه میشد و برای
خفه کردن وخاموش کردن آن همه گونه تلاش و کوشش و خرجی را میکردند تا مبادا مردم
واقیات را در ک کرده وبه آن خدایان در وغین بدبین شده و آن زنجیرهای اوهالم را
پاره کنند،ودر فضائی آزاد زندگی کرده و بار و سواری ندهند…قرآن کریم شیوه های
مخالفت آنها و تهمتهائی را که به منظور جلوگیری و خنثی کردن تبلیغت رسول خدا(ص) پس
از اظها ر حق و آشکار کردن دعوت ازسوی آنحضرت وارد کردند اینگونه بیان فرموده(
وعجبوا ان جائهم منذر منهم و قال الکافرون هذا ساحر کذّاب ، اجعل الآلهة الها
واحدا انّ هذا لشی  عجاب ،وانطلق الملأ
منهم ان امثلوا و اصبروا علی الهتکم ان هذا لشی ء یراد،ماسمعنا بهذا فی الملة
الآخرة ان هذا الاختلاق ،ء انزل علیه الذکر من بیننا…)[9].
ـ و تعجب کردند از اینکه بیم دهنده ای از خودشان برای ایشان آمد و کافران گفتند
این ساحری است در وغگو ،آیا خدایان را یک خدا قرار دهد این جتیزی است شگفت؟و
بزرگان ایشان انجمن کردند که بروید و در برابر او براعتقاد به خدایان خود پایداری
کنید که چنین چیزی مطلوب است،چنین مطلبی را از ملت دیگر نشنیده ایم و این آئین
ساختگی است، چگونه از میان همۀ ما قرآن تنها 
براو نازل گشته…؟ باری ایشان برای آرام کردن و توجیه بت پرستان  ازتهمت (سحر) و در وغگو استفاده کردند، و این
اسلحه زنگ زده وکهنه را به میدان آوردند،در صورتی که ساله پیش ازآن نیز فرعونیان و
(ملأ) و اشراف قوم فرعون نیز در برابر منطق رسا وحق طلبانۀ موسی و هارون از همین
حربه کُند و بی اثر استفاده کرده بودند که خدای تعالی در سورۀ نمل پس از ذکر
ماجرای آمدن موسی با آیات الهی برسر فرعونیان میفرماید:

(فلما جائتهم آیاتنا مبصرة قالو ا هذا سحر مبین ).[10]
و بدنبال آن پرده از یک واقعیت بزرگی که گویای باطن این دشمنان حق و حقیقت در همۀ
ادوار تاریخ بوده برمیدارد و چنین میگوید:

(و جحدوا بها  استیقنتها انفسهم ظلما وعلوّا فانظر کیف کن
عاقبة المفسدین ).[11]
ومنکرشدند در صورتی که دلهایشان بدان یقین داشت ازروی ستم وسرکشی پس بنگر که
سرانجام تبهکاران چگونه بود!

قسمت هفتم

شرح دعای ابوحمزۀ ثمالی  
آیت الله ایزدی نجف آبادی

خوف و رجاء

(ادعوک یا رب راهبا راعبا راجیا خائفا اذا رایت مولای دبونی
فزعت و اذا کرمک طمعتفان عفوت فخیر راحم وان عذّبت فغیر ظالم .حجّتی یا الله فی
جرأتی علی مسئلتک مع اتیانی ما تکره جودک وکرمک وعدتی فی شدتی مع قلّة حیاتی رافتک
و رحمتک وقدرجوت ان لا تخیب بین ذین و ذین منبتی فحقّق رجائی واسمع دعائی یا خیرمن
دعاه و افضل من رجاه راج).

چند مطلب در این فراز ازدعا جلب نظرمیکند:

خوف و رجاء

1ـ اشاره به دو صفت از صفات بندگان خوب خداوند که یکی صفت
خوف ازخداوندو دیگر امید به در گاه اوو به تعبیردیگر رغبت و همچنانکه در قران شریف
در وصف بندگان خالص مثل حضرت یحیی و زکریا می فرماید: (و یدعوننا رغبا و رهبا) .ما
را ازروی رغبت وترس یا در حالیکه راغب وترسناکند،می خوانند(انبیاء ـ آیه 16).

2ـ اشاره به اینکه خوف ورهبت ازکوتاهی وتقصیر خود انسان
مایه میگیرد  و طمع ورغبت ازلطف و کرم
خداوند ناشی میشود و ما قبل ازاینکه به مطالب دیگر این چند جملۀ دعا بپردازیم به
توضیح مختصری ازخوف خداوند ورجاء وامید به در گاهش اشاره می کنیم.قبلا باید در نظر
بگیریم که به فرموده علماء اخلاق که ازروایات و آیات استفاده شده است خوف ازخداوند
اگر ازحد گذشت  که موجب یأس ازرحمت خداوند
شد،از بدترین و مهلکترین صفات ذمیمه و همچنین اگر رجا و امیدواری نابجا باشد آنهم
ایمنی ازمکر الله است که آنهم ازمهلکترین صفات ذمیمه است.

معنای خوف

خوف و ترس به اصطلاح علما ازمعانی و جدانیه است هرکسی از
حاغل و در وجدان خود گاه و بیگاه در خود باشرایطی آن رامییابد که میتوانیم این
معنای وجدانی یعنی ترس را اینطور بیان کنیم: ترس و خوف،نگرانی روحی است که در
هنگامیکه انسان پیش بینی پیش آمد امرنامطلوب و رنج آوری میکند وبعضی از نشانه های
آن امر نامطلوب وقوع آنراتائید میکند انسان آن نگرانی را در خود مییابد.مثلا به ما
اطلاع داده شده که در فلان نقطه از مملکت طوفان 
و سیلاب ضررهای مالی و تلفات جانی فراوانی بار آورده و خود ما در محل
خودمان مثلا ابرهای تیره و بادهای نسبتا شدیدی رامییابیم در نتیجه با این امارات و
علامات انی فکر و دلهره در مال ایجاد میشود که در 
محل ما هم اینگونه خطرات پیش آید،ایگونه فکرو دلهره خوف است چنانچه صاحب
جامع السعادات در جلد اول صفحه 209چاپ نجف اشرف میفرماید:

(الخوف هوتألم القلب و احتراقه بسبب توقع مکروه فی
الاستقبال مشکوک الوقوع):ترس و ناراحتی وسوزش دل است در اثر انتظار نامطلوبی در
آینده.

معنای رجاء

و بدین مناسبت بایدرجاء و امیدواری را نیز که مقابل خوف است
چنین معنا کنیم که:رجا حال قلبی و وجدانیاست که باز به قول صاحب جامع
السعادات:(ارتیاح القلب لانتظار المحبوب ).رجا و امید،راحتی قلبی وسرور دل است به
جهت انتظارامرمطلوب (جامع السعادات جلد1صفحه 244) در ضمن معلوم است پیش بینی پیش
آمدنامطلوب که موجب ترس میشود به یکی ازدو علت است:

1ـ انیکه با یک موجود حادثه آفرین و خطرناک روبرو شده ایم
مثلا جانوردر نده ای مثل گرگ به سوی ما میآید یازیر ساختمان شکسته اس نشسته ایم.

2ـ اینکه ما خودمانرا باید با وضع موجود هم آهنگ نموده ووفق
دهیم که جنین نکرده ایم مثل اینکه در ساختمان بی عیبی هستيم ولی چشم بسته بی آنکه
به اطراف و جلو روی خود نگاه کنیم بدویم؛در این صورت اگر دیوانه نباشبم انتظار این
هست  که در اثربرخورد با دیوار یا ستون یا
پرت شدن نازبلندی مجروح شده یا هلاک شویم. مثال دیگر در شهر یا استان یا مملکتی که
زیر پوشش قانون به تمام معنا عادلانه و به سرپرستی مسئولین کاملا عدالت پیشه­ای
اداره می شود،در چنین وصفی منافق و قانون شکن وناحق گو باید بترسد که در حقیقت در
چنین جوی این خود انسان است که موجب حادثه نامطلوب برای خود و چه بسا برای دیگران
هم شده است،بقول سعدی می گوید:

دزد ازجفای شحنه چه بیداد میکند            سیلی به دست خویش زده برقفای خویش

چرا از خدا بترسیم؟

ونظر به اینکه ذات مقدس
پروردگار به حکم عقل و شهادت آیات قرآن شریف ،بدخواه و خطرناک برای هیچ موجودی
نیست بلک برای هرکس و همه چیز سلام و سلامت است.همچنانه در سوره حشر آیه
22میفرماید:(هو الله الذی لااله الا هو السّلام المؤمن المهیمن) که برطبق این آیه
ازاسمها و صفات الهی سلام و مؤمن ومهیمن است کهبه قول بزرگان اهل
تفسیرمیفرمایند:(السلام من بلاقبک بالسلامة و العاقبه من غیر شرّوالمؤمن الذی
یعطیک الامن). سلام کسی است که با تو برخورد میکند با سلامتی و عاقبت بدون هیچ ضرر
و بدی و مؤمن کسی است که به تو ایمنی میدهد؛بنابراین ترس از خداوند به این نیست که
او موجودی خطرناک باشد که ازاین جهت ما ازاوبرحذرباشیم که مبادا ازناحیه او به ما
آسیبی برسد،بلکه ازآنجائی است که ذات پاکش در مقام فقل قیّوم وسرپرست عالم است که
قائم به عدالت میباشد که در سوره آل عمران چنین آمده :(قائما بالقسط). یعنی قائم
به عدالت است. بنابراین ما هستیم که باید خودرا با جهان هستی وفق داده و هم آهنگ
کنیم .اگر جهان بیصاحب بود وسرپرستی نداشت میتوانستیم به قول شاعر بگوئیم:(خوب
کردم هرچه خوردم هرچه بردم مفت من!) اما چون چنین نیست وجهان زیرنظر خداوند متعال
که قائم بالقسط است اداره میشود،اینجا است 
که باید به اصطلاح دست به عصا برویم وازمقام خداوندی اندیشناک باشیم و با
لنتیجه خواسته ای نفسانی خودرا کنترل کنیم چنانجه در  سوره نازعات میفرماید:(و اما منخاف مقام ربه
ونهی النفس عن الهویفان الجنة هی الماوی ).اما کسیکه ازمقام پروردگارش (همان مقام
قائما بالقسط )بترسد و خودرا از خواسته ها ی نفسانی بازدارد،به تحقیق که بهشت
جایگاه او خواهد بود.ازاین نتیجه گرفته میشود که خوف و ترس ازخداوند به این معنا
است که باید با در نظر گرفنتن عدالت خداوندی که جهان را با چنین صفتی اداره و
تدبیر میکند که(بالعدل قامت السموات والارض)باید عناصر گنهکار با در نظرگرفتن این
حقیقت در مقام جبران گناهان گذشته ازفکر گناه و فساد در آینده برکنا رباشندو الا
در جهان این چنین که پشتوانه عادلی مثل خداوند دارد سیلی گناه خودراخواهندخورد. در
اینجادومرتبه نظرخوانندگان عزیز را به مثال گذشته که اشخاص ماجراجو در حکومت
عادلانه اندیشناک هستند وشعرسعدی جلب میکنیم.خداوند در سوره جاثیه می فرماید:(ام
حسب الذین اجترحوا السّیئا ت ان نجعلهم کالذین آمنوا وعملوالصالحات سواء محیاهم و
ممتاهم ساء مایحکمون )>آیا کسانی که مرتکب گناه و فساد میشوند چنین میپنداردند
که ما آنها را مثل کسانیکه ایمان آورده  و
عمل صالح انجام میدهد در زمانزندگیشان و بعد ازمردنشان قرار میدهیم ؟(اگر چنین
گمان کنند بد قضاوتی می کنند. در ایجا سئوالی که ممکن است پیش آید آیا خوف انبیاء
واولیاءمعصومان از خداوند چه معنا دارد که جواب و تحقیق این مطلب را به جای دیگر
موکول می کنیم.

علت گرفتاری ها و بلاها

3ـ نظر به اینکه در مطلب دوم گفته شد که خداوند موجود
خطرناکی نیست بنده اوازاین جهت از او بترسد ولیکن موجودات دیگر ممکن است برای
انسان خطرناک باشند،ممکن است که گفته شود چون از نقطه نظرتوحید همه موجودات
واثارآنها منتهی به خداوند میشود پس ضار و نافع،سودمند و زیان­بار، مبتلی و معافی
،مبتلا کننده ومعاف دارنده او است ازاین جهت ترس ازخداوند باشد که ازناحیه موجودات
خطرناک به ما خطروزیانی وارد کند.جواب این سئوال ازیک جهت مربوط به مسئله شروراست
که در  مسئله توحید در رد شبهه ثنویه ه
برای جهان دو مبدأ  (یکی مبدأ خیرات به نام
یزدان ودیگری مبدأ شرور به نام اهریمن)معتقدند ذکر شده که شرامر عدمی و نسبی است و
مجعول بالعرض است که اين جهت فعلامورد بحث نیست.جهت دیگر انیکه چنانچه ازآیات قرآن
استفاده میشود بسیاری ازگرفتاریهائیکه در زندگای دامگیر افراد و جامعه ها میشود
عکس العمل بدیهاو بی تقوائیهای آنها است چنانجه در سوره اعراف ـ آیه 96میفرماید:

(ولو ان اهل القری آمنوا و اتقوا لفتحنا علیهم برکات من
السماء والارض ولکن کذبوا فاخذنالهم بما کانوایکسبون).

و از اهل شهرها وروستاهاایمان میآورندندو تقوی پیشه میکردند
البته در های برکات ازاسمان وزمین را به روی آنها باز میگردیم ولیکن تکذیب کردند
پس ما هم آنها را به اعمالشان مؤاخذه کردیم. و همچنین امیرالمؤمنین علیه السلام در
خطبه 141ـ 143میفرماید:

(ان الله ینبلی 
عباده عند الاعمال السیئه بنقص الثمرات وحبس البرکات و اغلاق خزائن الخیرات
لینوب نائب…) .

خداوند مبتلا میسازد بندگانش را در  هنگامیکه اعمال بد انجام میدهند به افت ونقصان
میوه های آنها و ممنوع شدن برکتها و بستن در های خزینه های خیرات که شاید توبه
کننده ای توبه کند. ازمجموع اینگونه آیات و روایات استفاده میشود که اولا حوادث بد
و خطرناک برای اشخاص بد و گنهکاربا کیفر دنیائی آنها است یا بسا موجب تذکر و توبه
آنها میباشد وثانیا ـ حوادث بد برای اشخاص خوب تمحیص و تصفیه آنها است که در سوره
آل عمران میفرماید:(لیمحص الله مافیقلوبکم) و ثالثاـ حوادث خوب برای اشخاص خوب
پاداش دنیائی انها است و رابعاـ حوادث خوب برای اشخاص بد استدر اج و املاء و کید
است. بنابراین خطراتی که از خوادث جهان به انسان میرسد در  حقیقت عکس العمل رفتار خود انسانها است چنانچه
در یکی از کلمات قصار امیرالمؤمنین علیه السلا م(82) هست که میفرماید: (لایرجون
احد ُ منکم الآ ربّه ولایخافنّ الا ذنبه) .هیچکدام ازشما امیدی به غیر پروردگارش
نداشته باشد و ازغیرگناهش نترسد.

مولوی میگوید:

این جهان کوهستو فعل ما ندا             سوی ما آید نداها را صدا

4ـ اینکه بنده گنهکار گرچه به مقتضای عدل پروردگار کیفر و
عذاب است اما به مقتضای عفو خداوندی مورد بخشودگی و گذشت است و نباید تصورشود که
خداوند حق ندارد او راببخشد که آن تصور یکی از این جهت نادر ست است معنایش این
استکه سلطنت خداوند سلطنت مطلقه نیست بلکه محدود است!! ودیگر اینکه خلاف وعده ها ی
خداوندی است که میفرماید:

(انّ الله یغفر الذنوب جمیعا ) (سوره زمرـ آیه 53) وهمچنین
پیامد بسیار نامطلوبی دارد زیرا بنده گنهکاری که نا امید باشد که بتواندخطاهای
خودرا جبران کند واز عفو خداوندی استفاده نماید دیگر انگیزه ای در  خود نمی بیند که توبه کندوبدیها  را جبران کرده خودر ا بقافله نیکوکاران برساند
و منطق اواین می شود که :(آب که ازسر گذشت چه یک نی چه صدنی) و ساید اینگونه اشخاص
،دیگر از هیچگونه بدی دست برندارند و خطرناکترین افراد برای جامعه نخواهند بود.

آیت الله محمدی گیلانی 

تجلی عرفان ازمناجات ماه شعبان

قضا وقدر و بداء

قسمت پنجم

*اشتمال فقره حاضر بر قضاءوقدر  و بداء * قضاء یعنی حکم الهی در اشیاء طبق علم
خویش به اموری که دوات آنها مسئلت دارند.در واقع حاکم همان تقاضا و سوال ذوات
است،از این رو هرحاکمی بدون استثناء، محکوم علیه اقتضاء طبع مورد حکم است*قدر
عبارت است ازحدود وهندسه و خصوصیت هایزمانیوماکانی وعوارض و غیره که به هر یک
ازاشیاء جزئی موهبت گردیده  که فرار ازاین
محدوده ممکن نیست *حدیث: (جفّ القلم) و روایت: (رفعت الاقلام وجفت الصّحف ) و
نظائر اینها ملهم از قرآن عظیم است*نقل بعضی ازآیات کریمه *نزول وجود اعمال
هرانسانی با استنساخ از لوح محفوظ و ارسال آن به وسیله دو فرشته که برهرانسانی
موکّلند،این امدادربّانی پس از هبوط بروفق صفات وسجایای عامل رنگ می گیرد و متشاکل
با سجایاین عبد میشود و مآلا عملوی ازسنخ همان سجایا است وحقیقت (قضاء عدل ومقضی
تجاوز)و (قدر جمیل ومعدر  قبیح ) همین است
*منافاتی بین محتوم بودن نظام سرنوشت به بعضی ازمراتب ،و بین قبول تغیربه بعضی
ازمراتب دیگرش نیست و همین تغییرپذیری بداء است که در روایات آمده: (ما عظّم الله
،و عبدالله بمثل البداء) زیرا این اعتقاد،تلاش آفرین وانگیزه بخش است*توجیه فلسفه
بداء و تبیین آن*رساترین بیان در انگیزه بخشی بداء در حدیث امام صادق علیه السّلام
:(من کتبه الله سعیدا و ان لم یبق من الدنیا الّا فواق ناقة ختم له بالسّعادة )
دعا و تغییرقضاء *صدقه وتغییرقدر .

قوله :(و قد جرت مقادیرک علیِّ یا سیّدی فیما یکون منّی الی
آخهر عمری من سریرتی و علانیتی و بیدک لابید غیرک زیادتی و نقصی و نفعی وضرّی ).

خداوندا… (در حالیکه اطمینان دارم سرنوشتهای حاکم بر
امورباطن و ظاهرم که تا پایان عمرم ازمن سرمیزند این سیّدم،برمن جاریاستو فقط به
دست تواست نه به دست غیراز تو که فزونی و کاستی و سود زیان در آنها راه دارد).

این فراز ازمناجات مشتمل برقضاء و قدر و بداء است که
ازارکان توحید است ودر تبیین این رکن عظیم،امّتهای مختلف قدیما و حدیثا
گفتگوهاکرده اند و مسالک و طرق گوناگونی را پیموده‌اند وهرطایفه ،مسلکی اختیارکرده
و غیرمختار خویش را ضلالو هلاکت دانسته است ومشاجراتی که در میان امت اسلامی راجع
به این مساله در گرفت ودر اواخر عهد صحابه مکتبهای متضادی را بنیان نهاد وپیامدهای
اسف  انگیزی را موجب گردید،برآگاهان به ملل
و نحل و آشنایان به تاریخ اسلام پوشیده نیست،گروهی نفی تقدیر و قضاء کرده و همه
اعمال عبادرا به مقتضای نفی قضاء و قدر 
منوط به مشیّت عباد و منقطع ازمشیّت قادر 
متعال دانستند و ملتزم شدند که برخی از آنچه را حضرت باری مشیّت ندارد،یا
مشیّت عباد پدیدمی آید و برخی را که مشیّت دارد،موجود  نمی شود (والعیاذ بالله )واین ظلم عظیم را عدل
نامیدند،و آنگاه قائل به تعطیل صفات در حضرت حق تعالی شدند و آنرا توحید نامیدند.
وطائفه ای اثبات قضاء و قدر  نموده وبه
مقتضای این اثبات، عبادرا مجبور بر طاعت ومعصیت دانسته ،و اعمال اختیاری آنها را
مانند امواج در یا هنگام وزش باد برآن پنداشتند ،و متحققین آنها بدون هیچ شرمی
تصریح کردند که تکالیف الهی کلا تکلیف مالا یطاق 
است و این نغمه شوم را با شکوه و تظلّم مترنّم بوده اند: (ألقاء فیالیم
مکتوفا وقال له ایاک ایاک ان تبتلّ بالماء) و نظیر این آراء و ترّهات، که در این
مقال مجال نقل آنهانیست،بلکه مقصد ما ،فقط اشاره به آنچه قرآن و عترت بیان فرموده
اند ودر باره این رکن عظیم ایمان و مدار توحید تبیین نموده اند:

قضا: در عرف و لغت،حکم فیصله بخش ره آنچه که طبع واقعه
اقتضاء  دارد،و قضاء الهی نیز به همین معنا
است یعنی حکم کلّی خداوند متعال در نشئه علم به آنچه که ذوان موجودات
،اقتضاءدارند:(و آتاکم من کل ماسالتموه ) ودر حقیقت ،حاکم،تقاضای برخاسته از ذوات
اشیاء است و بنابراین هرحاکمی اعم ازبشرو غیره،خود محکومُ علیه تقاضای طبع مورد
حکم است. قدر : عرفا ولغتا به معنی اندازه است، وقدر الهی عبارت است از مقدار
وحدود وهندسه وخصوصیت زمانی و مکانی و عوارض ونظیر اینها که به هرموجود عینی
،موهبت فرموده است چنانکه امام المحدثین کلینی علیه الرحمه ازامام رضا علیه السلام
نقل می کند که به هیونس بن عبد الرحمن فرمودند: (نعلم ما القدر ؟قلت: لا ،قال  : هی الهندسه و وضع الحدود من البقاء والفناء
(اصول کافی ـ ج 1ـ ص 158).

می دانی قدر 
چیست؟یونس می گوید:عرض کردم :نه ، امام علیه السلام فرمودند: قدر ،هندسه
یعنی اندازه گیری ابعاد شی ء در امتداد وجودیش وتعیین حدود آن از خصوصیتهای زمانی
و مکانی وعوارض دیگر آن که در بقاء یا فناء آن دخیلند. وبرای هیچ یک ازموجودات یا
رای فرار ازمحدودۀ تقدیر شده نیست،واین حدود ومرزهای زمان ومکان واعراض و نسبتهائی
که با موجودات سابق و لاحق و مقارن دارند،همچون اوصاف داتی جدائی ناپذیرند،وبه
همین معنا اشارت دارد آیه کریمه :(ما من دابة الا هو آخذ بناصیتها )(سوره هودـ آیه
56.).

یعنی :هیچ جنبنده ای نیست مگر آنکه پروردگار کمال استیلاء
ونهایت قدر ت رابر او دارد، در مثل آنگونه استیلائی که ازگرفتن موی پیشانی حاصل می
شود وصاحب ناصبه بدین وسیله مهار میشود،و میکشاندهرجا که خاطرخواه اوست. وهمین است
معنای کلام رسول الله صلی الله علیه و آله 
که فرمودند )سبق العلم و جفّ القلم ومضی القضاء و تمّ القدر ). بحار ج 5ـ ص 94).

يعنی همه چیز مسبوق به علم ازلی است وقلم سرنوشت نگار خشکید
وقضای الهی گذشت ومرحلۀ تقدیروهندسه وحدود اشیاء جزئی پایان یافت.

وازعبدالله بن عباس نقل شده که گفت:روزی پشت سر پیغمبر(ص)
بودم به من فرمودند: (یا غلام انّی اعلمک کلمات:احفظ الله یحفظک ،احفظ الله تجده
تجاهک، اذا سألت فسل الله، و اذا استعنت فاستعن بالله واعلم أنّ الامه لواجتمعت
علی ان ینفعوک بشی ء لم ینفعوک الا بشیء کتبه الله لک، وان اجتمعوا علی ان یضرّوک
لم یضرّوک الا بشیء قد کتبه الله علیک، رفعت الاقلام وجفت الصّحف )  (شفاء العلیل ابن قیم جوزیة ص )13.

ای نورسیده کلماتی به تو میآموزم : حریم خدا یتعالی راحفظ
کن که خدای تعالی حفظت کند،حریم خدایتعالی راحفظ کند که او را مقابل خود خواهی
یافت، اگر مسئلتی داری ازخدای تعالی مسئلت کن ،اگر استعانت میجوئی ازخدای تعالی
استعانت میجوی ،و بدان که اگر همۀ امت اجتماع کنند تا نفعی به تورسانند ،نفعی به
تو نمی رسانند مگربه چیزی  که خدای تعالی
سرنوشت فرمده و اگرجملگی همدست شوند تا ضرری به تو رسانند ،ضرری نمی رسانند مگربه
آنچه که خدای تعالی سرنوشت فرموده است.قلمهای قضاء  وقدر 
نگارش بازمانده و برداشته شدند و نامه های قضا وسرنوشت خشک گردیدند.

آیات قضاء و قدر

و دهها روایت دیگراز فریقین آمده است که قضاء و قدر  را تغییر کرده اند وتعداد چشمگیری از آنها ملهم
ازقرآن کریم و مورد تصدیق کتاب الله تعالی است که 
این دو روایت نقل شده ازفریقین از این طایفه است که ملهم ازقرآن و مورد
تصدیق است که در این آیات ملاحظه میفرمائید: (وعنده مفاتح الغیب لایعلمها الّا هُو
و یعلم ُما فی البرّ و البحر و ما تسقُط من ورقه الّا یعلمها ولا حبّه فی ظلُمات
الأرض و لا رطب ولا یابس الّا فی کتاب مُبین) (سوره انعام ـ آیه 59).

خزینه های غیب فقط نزد خداوند است،کسی جز او علم به آنها
ندارد،و آنچه در همه خشکی و در یا است همه را می‌داند و هیج برگی نمی افتد مگر
بدان علم دارد و هیچ دانه ای در  تاریکیهای
زمین وهیچ ترو خشکی نیست مگرآنکه در کتاب مبین است. و آیه شریفۀ:(و ان من شی ء
الّا عندنا خزاننُه وما نُنزّله الّا بقدر 
معلُوم) (سوره حجر آیه 21).

هیچ چیزی نیست مگر آنکه در نزد ما خزائن آن است و ما نازل
نمیکنیم مگ ربه مقدار معلوم. و ایۀ: (و ما اصاب من مُصیبة فی الأرض و لا فی انفسکم
الّا فی کتاب من عبل ان نبرء ها انّ ذلک علی الله یسیرُ) (سوره حدیدـ آیه 22).

هیج مصیبتی در زمین0مانند فقروبیماری وخون ریزی و
استعمارفکری)و هیچ مصیبتی در نفوستان(مانند خوی ستم پذیری و بی مایگی ) اصابت نمی
کند مگرآنکه قبل از ایجادش در کتابی(مبین ) ثبت است؛تحقیقا چنین ضبط و نگارشی
برخداوندآسان است. و آیات دیگری نیزمتعرّض قضاء کلّی وقدر  علمی وعینی شده اند که استقصاء آنها و گفتگو
در  دلالت آنها و همچنین استتقصاء روایت
مربوطه و ودفع تهافت در دلالتشان از مجال این مقال بیرون است،زیرا همانطور که
تذکردادیم مقصد ما در این

مقاله که شرح موجز فراز کوتاهی از مناجات است، فقط اشاره به
آنچه قرآن و عترت در بارۀ این رکن عظیم توحید و ایمان بیان فرموده اند ،بوده که
بحمدالله انجام پذیرفت و به (بداء ) نیزاشاره میشود و تفصیل و تبیین این مسائل
کثیرالابعادرا باید ازمحل مخصوص به آنها جستجو نمود.

عمل انسان ،مسبوق به قضاوقدر است.

باری با همین اشاره اجمالی روشن شد که در منطق وحی و
عترت،هیج حادثه ای عینیّت نمی یابد مگر آنکه مسبوق به قضاء و قدر علمی و محفوف هب
همه اسبابی است که در وجود آن دخیلند وازجمله حوادث ، عمل انسان است  که مسبوق به همه اسباب و مقدّمات مربوطه اش می
باشد و من جمله ،اختیار واراده ومبادی آنها است که کلا ازخزائن غیب به کتاب مبین
تنزّل مینماید واز این مرتبۀ عمل نازل می شود؛وطبق مدلول بعضی از اخبار دوفرشته ای
که برهر انسانی موکّلند،هنگامیکه در صبح وشب ارادۀ نزول می کنند که برموکّل علیه
خویش نظارت و مراقبت نمایند،عمل عبد مورد نظارت و مراقبت آنان ،از لوح محفوظ
استنساخ می شود وهمراه آن دو فرشته بعالم شهادت ارسال میگردد،واین عطاء ربّانی
وقتی که در ملکوت وجود عبد فرود میآید و تدر یجا به مرتبه نفس وی هبوط میکند،
بروفق امور نفسانی او شکل میگیرد و اختیار و اراده ای متشاکل با صفات نفسانی او
شکل میگیرد و اختیار و اراده ای متشاکل با صفات انسانی وی پدید می آید ومآلا عمل
وی نیز از سنخ همان خصال باطنی خواهدبود،وهمین است معنای :(قل کلُ یعمل علی
شاکلته) یعنی ملکات پاک ،عطاء ربانی را در عمل صالح تجسم میدهد، وملکات ذمیمه آن
عطاء منزّه را در عمل پلید ومعصیت کردگار،عینیّت میدهد ومعنی قضاء عدل و قدر جمیل
جز این نیست،اگر چه مقضیّ،تجاوز و مقدر ،شوم و قبیح است ،و پروردگار سبحان در قضاء
وقدر ش مطلقا محمود و ستوده است چنانکه امام العارفین و سیدالموحدین علیه السلام
در دعاء کمیل  علیه الرّحمه به این حقیقت
عرفانیش اشارت فرمودند:(الهی ومولای اجریت علیّ حُکما اتبّعت فیه هوی نفسی ولم
احترس فیه من تزیین عدُوی فغرّنی بما اهوی و اسعدهُ علی ذلک القضاء فتجاوزت بما
جری علُیّ من ذلک بعض حُدودک وخالفت بعض او امرک فلک الحمد  علیّ في جمیع ذلک و لا حجّة لي فیما جری علیّ
فیه قضاءُک …):

ای معبود و ولایم!قضائی که برمن جاری فرمودی،در  بسترآن ازهوای نفسم پیروی کردم و پروائی از
زینت بخشی بدشمنم ابلیس ننمودم،پس این دشمنم ازطریق شهواتم فریبم داد وقضاء و حکم
ازلی با وی مساعدت کرد ونتیجه آنکه به بعضی از حدود و محرّمات تجاوز کردم واز برخی
ازاوامرت سرپیجی نمودم،پس در همه این تجاوزات و گستاخیهایم ،تو محمودوستوده ای و
حمد وستودنت برعهدۀ من است، ودر ان قضاء جاریت برمن،هیچگونه حجّتی برتوندارم.

حقیقت بداء

ولی هیچ منافاتی بین محتوم بودن این نظام به بعضی از مراتب
وبین قابلیت تغیرش به بعضی از مراتب دیگرش نیست و تعبیر(بداء)

که در روایات کثیری آمده اشاره به قبول تغیراین نظام در
بعضی از مراتبش میباشد. بدیهی است که قبول تغیرو دگرگونی ازلوازم ماده طبیعی و
امکان استعدادی است واین جوهرجهان طبیعت است که علی الدّوام متغیّر و دگرگون میشود
و امدادهای نهانی تازه بتازۀ این مورد است که بداء استعمال می شود واینکهدر
تفسیربداء گفته اند:(استصوابت شي ء
علم بعد ان لم یعلم) : معلوم گردیدن در ستی چیزی که قبلا معلوم نبوده ؛تفسیربه
مصداق است که چنین امری برحضرت باریتعالی صدق نمی کند زیرا مستلزم جهل و تغیّر
است،بلکه معنای حقیقی بداء ظهور پدیده ای است که خلاف آن موردپندار و و ترقّب بوده
است که انگیزه تلاش و سعی می آفریند وانسان معتد به این معنای از بداء از افسردگی
و نومیدی در اماناست ودر کافی شریف از امام صادق علیه السالم روایت میکند
هفرمودند:(ما عظم الله بمثل البداء) و در خبردیگر:(ما قبدالله بشیء مثل البداء)
(کافی ـ ج 1ـ ص 146).

خداوند متعال به چیزی مانندبداء تعظیم وعبادت نشده است؛زیرا
اساس بداء توجیه گراستمرار فیوض و عطایا  و
نزول برکات دائمی است،به این توضیح :

بداء یا تفییر سرنوشت

هرپدیده ای در جهان طبیعت بدون استثناءمسبوق به ماده ای است
که حامل استعداد ان پدیده است ومادّه مستعدّ هراندازه دورتر از حادثه مفروض
باشد،ابهام آن بیشتر،و هرچه نزدیکتر باشد ابهام ان کمتراست مثلا یکفرد انسان را
در  نظر میگیریم،مادّه مستعدّ اين فرد پیش
از صورت انسانی ،نطفه وپیش ازآن غذا و پیش ازغدا ،عنصر بوده و عنصر، مادّه مستعدّ
مبهمی است  زیرا استعداد قبول هزاران صور
نوعیّه را دارد،وهنگامی مادّه عنصری مفروض صورت 
ونوعیّه گندمی را مثلا پذیرفت،استعداد صدهاصور نوعی ها از آن زائل میشود
ولیبه صدها صورنوعیّه دیگرنزدیک می گردد و چون مادّۀ غذائی برای انسان می شود و
صورت نطفگی وعلقگی ومضغگی را می پذیرد،استعداد صورتهای دیگر باطل گردیده  از ابهام بیرون آمده و راه همۀ صورغیرانسان
مسدود شده ومتعیّن به تعیّن فرد مفروض انسانی می گردد وغیر صورت انسانی ممتنع
میشود پس ماده مستعدّ در جهان طبیعت همراه با تغیبراست و هیچ مانعی از تغیّر و
دگرگونی ندارد مگر بعد از تمامیبت وجودش در طریق استکمال که به صورت نوعی محصّل
پدید میآید ودر همۀ مراحل قبلی در معرض تغییر و دگونی است.این مثال اگر چه در باره
آفرینش صور نوعیه از طریق تغییر و حرکت بوده ولی عین این محاسبه در سعادت و شقاوت
،وسرنوشت و تقدیرات همۀ افراد بشر نیز جاری است که می توانید در این حدیث که مروی
از امام صادق علیه السلام است ملاحظه نمائید ،و بداء و تغییر سرنوشت را تا آخرین
لحظه ممکن از عمرآدمی با رساترین تعبیر مشاهده کنید. امام علیه السلام فرمودند:

(یسلک بالسّعید فی طریق الاشفیاء حتّی بقول الناس: ما اشبهه
بهم بل هو منهم ثمّ یتدر اکه السعادة وقد یسلک بالشّقی طریق السعداء حتّی یقول
الناس:ما اشبهه بهم بل هومنهم ثم یتدارکه الشقاء.انّ من کتبه الله سعیدا وان ثم
وانلم یبق من الدنیا الا فواق ناقة ختم له بالسعادة) (اصول کافی ـ ج 1ـ ص 154.)

گاهی سعادتمند در طریق بدفرجامیها سیرداده میشود تا آنجا که
مردم میگویند :چقدر  شبیه به بدفرجامها است
بلکه ازخود انها است بپس سعادت او را در مییابد وگاهی بدعاقبت وبدفرجام در طریق
سعادتمندان سیر داده می شودتا آنجا که مردم میگویندچقدر شبیه به سعادتمندان است
بلکه ازخود آنها است سپس شقاء و بدبختی او رادر میابد،حقّا آنکس ر ا که خداوند
سرنشت خوببرایش رقم زده وگرچه از عمردنیایش بقدر 
بازو بسته شدن دست دوشنده شتر در وقت دوشنده مانده باشد،عمرش به سعادت
مختوم میگردد.

امر به دعا وصدقه دادن

و ازاین رو است که امر به دعا وصدقه دادنشده است و تصریح
فرموده اند که دعا ء قضاء مبرم را تغییر داده و ردّ  میکند.در اصول کافی ج2ص469ازاما م صادق علیه السلام
روایت میکند: (انّ الدعاء یردّالقضاء و قدنزل من السّماء و قد ابرم ابراما).

دعاء  قضاء مبرم و
نازل شده از آسمان را رد می کند.

ودر بحارالانوار راجع به دفع بلاء نازل بوسیله صدقه ،حدیثی
از امام صادق علیه السلام نقل کرده که خلاصۀ ترجمه آن چنین است: (عیسی روح الله
علی نبینا و آله وعلیه الصلوة و السلام برقومی گذشتند  که در هلهله و غلغله شادی بودند،فرمودند برای
اینها چه پیش آمده ؟عرض کردند:دختر فلان برای پسر فلان در امشب به زفاف برده
میشوند و این هلهله جشن برای آن است.فرمودند: امروزدر غلغله شادی و فردا در گریه عزایند!کسی
عرض کرد چرا یا رسول الله؟فرمودند: عروس امشب میمیرد! منافقان که حاضربودندگفتند
فردا نزدیک است تحقیق میکنیم.وچون تحقیق کردند عروس زنده بود؛به عرض عیسی علیه
السلام رساندند،فرمودند برویم در خانۀ داماد تا سرّقضیه روشن شود وچون امدند بردر
خانه و در رازدند،دامادآمدو دیده اش برحضرت روح الله علیه السلام افتاد؛حضرت
فرمودند:اجازه میخواهید سوالی از همسرت بکنم؟ پس از استیذان و ورود حضرت از نوعروس
پرسید:شب گذشته چه کارخیری انجام دادید؟ عرض کرد:اهلوعشیره ام که به فکر تهیّه
فرستادنم به خانه شوهرم بودند سائلی آمد تقاضای خیری کرد کسی به او پاسخ نداد و من
به طور ناشناس خیری به او دادم؛حضرت فرمودند: ازبستر خویش دورتر برو؛اونیزبرخاست
فاصله گرفت ،ناگاهان چشم حضار به افعی بزرگی افتاد که دم خودرا دندان گرفته بود
حضرت علیه السلام فرمودند: (صدقه ای که دادی خداوند متعال این بلا را از تو
بازگردانید) (ج 4ص94).

(معاد)

عالم برزخ قسمت سیزدهم  
آیت الله حسین نوری

رشته حیات انسان هرگز و در هیچ حال  گسسته نخواهد شد واوهمانطور که حیات خودرا روزی
در رحم مادر و روزی در این دنیا گذرانده است،روزی هم در (عالم برزخ) خواهد
گذرانیدو بالأخره پس ازحضوردر صحنۀ قیامت و رسیدگی به حساب به مرحلۀ نهائی زندگی
خود که با ظلمت و عذاب و یا نور  و
جواررحمت حق است نائل خواهد شد.ما در مقالۀ گذشته موضوع(عام برزخ) ـ عالمی که
فاصله میان مرگ و برپا شدن قیامت است ـ را مورد بحث قرار دادیم و گفتیم که کیفیت
زندگی انسان در عالم برزخ از لحاظ رفاه و تنعّم یا سختی وعذاب با اعمالی که او در
زندگی دنیا انجام داده است ارتباط دارد؛و باید دانست که : (عام برزخ) با توضیحی که
در بارۀ آن داده شد وتوضیح بیشترنیز به توفیق خداوند متعال به عمل خواهد آمد،یکی
از معارف اعتقادی مسلّم اسلام است: علّلامۀمجلسی رضوان الله علیه در  رساله ای که در زمینۀاعتقادات اسلامی نگاشته
است می گوید: باید به سؤال قبر،ایمان و اذعان داشته باشیم و نیز معتقد باشیم که پس
از بعمل آمدن(سوال قبر) انسانها (بعالم برزخ ) منتقل میگردند و در صورتی که ازلحاظ
اعمال و اعتقاد دارای شایستگی باشند در نعمت های پروردگار به سر می برند وبا کسانی
که به زیارت قبور آنها میآیند انس می گیرند وشادمان می گردند واگرازجهت اعمال
واعتقادراه عصیان و انحراف را پیش گرفته باشند،در عذاب الهی گرفتار خواهند گشت.[1]
حکیم متألّه عبدالرزّاق لاهیجی نیز در کتاب(گوهرمراد)یکی ازمباحثی را که در ضمن
بحث (معاد)مطرح کرده است بحث(عام برزخ) است وی می گوید:در  روایات بسیاری به این مطلب تأکید شده است که
ارواح مؤمنین پس از مرگ در  نعمت خداوندی
متنعّم وارواح کفّار در عذاب الهی معذّب خواهند گشت و این وضع تا روزی که قیامت
برپا گردد ادامه خواهد داشت سپس روایاتی را در این زمنیه ذکرکرده است.[2]مابرای
اینکه شناخت بهترو کاملتری از (عالم برزخ ) داشته باشیم در این مقاله نیزتعدادی از
احادیث اهل بیت عصمت علیهم السّلام که هریک ازآنها چراغی ازبصیرت و معرفت را فرا
راه ما قرار می دهندرا ذکر می کنیم تا در پایان بحث نتیجۀ کاملتری رابه دست
بیاوریم:

تجسّم عمل

1ـ حضرت امیرمؤمنان فرمودند: مال و فرزندان وعمل هر انسانی
در آخرین روز زندگی  دنیا،ونخستین روززندگی
آخرت اودر برابر وی مجسّم می گردند واو نخست به مال خود توّجه میکندو به آن
میگوید: من برای به دست آوردن تو حرص فوق العاده ای به خرج  می دادم اکنون چه کاری ازتو برای من ساخته
است؟آن میگوید: (کفن خودرا ازمن برگیر). سپس روی به فرزندان خود میآورد و به آنان
میگوید 🙁 من شما را دوست میداشتم ودر راه حمایت ازشما میکوشیدم امروز چه کاری
برای من انجام خواهید دارد)؟ آنان در پاسخ میگویند:(ما تو را به خانۀ قبر می
رسانیم و در خاک پنهانت میکنیم)!! از آن پس به عمل خود توجّه میکند و میگوید:(قسم
به خدا من به تو چندان اهمیّت نمی دادم وتو برمن سنگین بودی، امروز از توچه کاری
برای من ساخته است)؟ آن میگوید:(من در خانۀ
قبرو در همه احوال همراه تو هستم و تا روزیکه مرا وترا در پیشگاه خداوند عر ضه
کنند با توهستم). سپس حضرت اضافه کردند:اگرآن شخص دوست خدا باشد یکی که دارای
پاکیزه ترین بویها و نیکوترین چهره ها و خوبترین لباسها است در آن لحظه (لحظه ای
که انسان در آستانۀ مرگ است) به نزد او میآید ومی گوید:بشارت باد ترا به راحتی
وبهشت پرنعمت و مقدم تو خیر مقدم است). این شخص میگوید:(تو کیستی که اینچنین زیبا
و آرامش بخش میباشی)؟ می گوید:(من عمل خوب توهستم). از آن پس آن شخص کسانی را که
او را غسل می دهند می شناسد واز اکسانی که جنازۀ او را حمل می کنند تقاضا میکند که
تعجیل نمایند واو رازودتر به مقصد برسانند. وهنگامی که او را به خانۀ قبروارد
میکنند دو فرشته ازجانب خداوند فرا می رسند و ازاو در بارۀ توحید و خداشناسی و دین
و ائین و نبوّت و سایر معارف دینی سوال میکنند وجواب صحیح و کامل در یافت
میدارند،سپس به او میگویند (خداوند ترا در 
راهی که دوست میدارد و موردرضایت او است ثابت قدم و استوار بدارد)از آن پس
قبراو را وسعت میدهند و در ی ازبهشت به روی او میگشایند و میگویند:چشم تو روشن باد
اکنون،با دل آرام در جوار نعمت های خداوندی قراربگیر که خداوند فرموده است:(اصحاب
الجنّة یو مئذ خیرُ مستقرا و احسنُ مقیلا).[3]

یعنی (اهل بهشت در انروز مسکن و مقرّی بهتر و آرامش نیکوتری
خواهند داشت). و اگر آن شخص دشمن خدا باشد یکی که دارای زشت ترین چهره ها و بدترین
بوی ها است به نزد او می آید و میگوید:(بشارت بادترا به عذاب و سختی های در دناک
،واو کسانی را که او را پس از مرگ شستشو میدهند و کسانی را که جنازۀ او را
برمیدارند وحمل می کنند می شناسد و ازآنها تقاضا میکند که جنازۀ او را با تأنّی
حمل کنند و هنگامی که او را به خانۀ قبرمی گذارند 
دو فرشته ازجانب خداوند فرا میرسند و در بارۀ خدا ودین و پیامبر ازاو سؤال
می کنند واو نمی تواند جواب صحیح بدهد و سپس عذاب سختی او را در بر میگیرد و در ی
از آتش به روی او می گشایند و به او میگویند.(اکنون این تو و این عذابهاو
گرفتاریها و او همچنان درعذاب است وآرزو میکند قیامت زودتربرپاشود.[4]

اجتماع ارواح مؤمنین

2ـ شخصی به نام حبّۀ عُرنی می گوید:روزی به همراه حضرت امیر
مؤمنا ن علیه السلام از شهر کوفه خارج میشدیم و چون به نقطه ای که وادی السلام
نامیده می شدرسیدیم حضرت توقّف کردن ومثل اینکه با گروههائی صحبت میکندایستادند من
هم ایستادم و چون خسته شدم نشستم وازنشستن خسته شدم ،مجدّدا ازجایخود برخاستم
وایستادم وعبای خودر ا که برروی زمین پهن کرده بودم جمع  کردم و گفتم یا امیرالمؤمنین:چقدر روی پا
ایستادن شما طولانی شد.ساعتی استراحت بفرمائید و عبای خودرا روی زمین پهن کردم تا
حضرتش روی آن ینشیند.حضرت در پاسخ فرمودند:(ای حبّه !من با مؤمنان صحبت میکنم وبا
آنان اُنس میگیرم) و من در حالی که چیزی را نمیدیدم با تعجّب عرض کردم:یا
امیرالمؤمنین آیا مطلب این چنین است یا مردگان می توان صحبت کرد و انس گرفت؟
فرمودند:(بلی ) اگرواقعیت برای تو مکشوف گردد و پرده برکناربرود خواهی دید که در اینجا
افراد مؤمن دسته دسته جمع شده اند و با هم صحبت میکنند.گفتم:(آیا اجسام میباشند یا
ارواح؟(فرمودند :ارواح مؤمنین  میباشند.
بعداز آن اضافه کردند که هیچ یک از افراد مژمن در هیج نقطه ای ازنقاط زمین از دنیا
نمی رود مگراینکه به روح او فرمان میرسد که به ارواح مومنین که در  وادی السلام می باشند به پیوندد و انجا بقعه ای
است ازبهشت.[5]

ارواح مؤمنین درعالم برزخ

3ـ ابو بصیر می گوید:(حضرت صادق علیه السلام فرمودند: ارواح
مؤمنین درسایۀ در ختان بهشتی نشسته از عذاهای بهشتی میخورندو از آبهای آن مینوشندو
می گویند پروردگارا قیامت را برپا بدار و وعده هائی را که به ما داده ای عملی
بساز).[6]

مجاهدین راه خدا در عالم برزخ

4ـ حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام فرمود: حضرت حسین بن
علی بن موسی الرضا علیه السلام فرمود: حضرت حسین بن علی علیهما السلام فرمودند:
روزی حضرت امیر مؤمنان (ع) خطبه میخواندند ومردم را برای جهاد در راه خدا ترغیب
مینمودند در  اين حال جوانی برخاست و عرض
کرد با امیرالمومنین فضیلت مجاهدین در راه خدا را به طورمشروح بیان بفرمائید حضرت
امیرمومنان (ع) فرمودند: (روزی من پشت سر پیغمبر(ص) در حالی که اوسوار ناقۀ عضبا [7]
بود سوار بودیم واز غزوۀ ذات السلاسل [8]
مراجعت میکردیم همان سوالی راکه هم اکنون تو ازمن کردی من از محضر حضرت رسول
خدا(ص) نمودم حضرتش در پاسخ فرمودند: مجاهدین راه خدا همینقدر  که تصمیم در بارۀ (جهاد فیسبیل الله ) میگیرند
خداوندبیزاری ازآتش جهنم را برای آن مینویسد. و هنگامیکه برای عزیمت به جهاد خودرا
مجهّز میکنند خداوند به وجود آنها برملائکه مباهات می کند.و هنگامی که با خانوادۀ
خود وداع میکنند ازگناهان خودپاک و پیراسته میگردند وضمنا در طیّ عزیمت وحرکت برای
انجام جهاد هرعمل نیکی را که انجام میدهندبه 2برابرثواب نائل میشوند وبرای هرروزی
که در این ضمن می گذرانند ثواب عبادت هزارسال برای آنهانوشته میشود.و هنگامی که در
برابر دشمنان اسلام قرار میگیرند ونیزه‌‌ها بالا میرود وتیرها در جایگاه خود برای
خرکت آماده میشود فرشتگان الهی آنها رااحاطه میکنند وبرایفتح و نصرت آنها دعا
مینمایند ومنادی بهشتی ندات میدهد که (بهشت زیر سایه شمشیرها است9و زخم شمشیرو
نیزه برای (شهید) از نوشیدن آب سرد در هوای گرم تابستان گواراترمیشود.و هنگامیکه
(شهید )در اثرزخمی که بر بدن او اصابت کرده است ازمرکب خود برروی زمین سرازیر می
شود پیش ازاینکه بدن او به زمین برسد خداوند همسراو را که از(حورالعین)است به سوی
او میفرستد تا اون را به کرامت های الهی بشارت بدهد.و همینکه بدن او روی زمین
قرارمیگیرد زمین به او میگوید :(آفرینبرآن روح پاکی که ازبدن پاکیزه خارج گردیده
است.پس بشارت بادترا که اکنون برای تو نعمت هائیکه تاکنون هیچ چشمی مانند آنرا
ندیده وهیچ گوشی نشنیده وبر خاطر هیچ کس خطور 
نگرده است آماده شده است.وخداوند آن روح را در قالب مخصوصی در بهشت قرار
میدهد واو ازنعمت های بهشتی بهره مند میگردد. وهنگامی که روز قیامت فرا میرسد قسم
به خداوند(شهدا) با چنان جلال و عظمتی محشورمیگردند که پیغمبران خداونددر سرراه
آنا برای اداءاحترام ،ازمرکبهای خود فرود می آیند وپیاده میشوندتا آنکه آنان در
جایگاه مخصوص خودقرارمی گیرند.و آنان به قدر ی در پیشگاه حضرت حق مقام دارند که
هریک ازآنها تا70هزار نفر از اهل خانۀ خود 
وهمچنین ازهمسایگان خودرا شفاعت میکنند و بالاخره آنان با من وحضرت ابراهیم
خلیل علیه السلام در مقام مخصوصی قرارمی گیرند و در هرصبح وشام به (وجه الله ) نظر
می افکنند.[9]

هدایت در  قرآن

تفسیرسوره رعد

اسرار عالم افرینش

قسمت چهارم      
آیت الله جوادی آملی

چنانچه گفته شد: قرآن کریم در مسأله آفرینش آسمان و زمین
،نظام داخلی و فاعلی و غائی را تبیین فرموده است و تبیین نظام داخلی آن به عهده
علم است،چه اینکه علم در باره پدیده های داخلی بحث مینماید،بدین تربیب که پدیده
های عالم قبلا چه بوده و هم اکنون چیست و بعد چه خواهد شد؟و بطور کلّی بحث از سیر
افقی آنها در وظیفه و محدوده علم است ولی بحث از سرعمودی این پدیده ها،به عهده علم
نیست و علوم انسانی و تجربی در باره انیکه سیرعمودی آنها بدست چه کسی است و چه کسی
خالق آنها است و بری چه هدفی ساخته شده اند،بحث نیم نماید بلکه این مسأله بوسیله
عقل و وحی مورد توجه قرار مییگیرد.قرآن کریم در ضمن تبیین نظام داخلی، به نظام
فاعلی و غائی اهمیّت فراوان دادهاست و در این رابطه در دوّمین

آیه ازسوره(رعد) میفرماید: (الله الذی رفع السّموات بغیرعمد ترونها ثُمّ استوی علی العرش
وسخّر الشمس والقمرکلّ یجری لإجل مسمّی یُدببر ُ الامریُفصّلَ الآیات لعلّکم بلقاء
ربّکم نوقنون ) [1]

خدا همان کسی است که آسمان را بدون ستونی که قابل رؤیت باشد
آفرید ،سپس برعرش استیلا یافت و خورشید و ماه را مسخّر ساخت که هرکدام تا رمان
معیّنی حرکت دارند کارها را او تدبیر میکند ؛آیات را تشریح مینماید تا به لقای
پروردگارتان یقین پیدا کنید. در این آیه کریمه هم نظام فاعلی را مورد توجه قرار
داده و فرموده آن مبدئی که آسمانها را نگه میدارد خدا است و همنظام غائی را که
عبارت از هدف خلقت است،تبیین مینماید و در آخرآیه میفرماید :این آفرینش برای این
است که شما به لقاء

الله ،وبه معاد یقین حاصل نمائید. در این زمینه ،قرآن کریم
، مراتب و در جاتی را بیان مینماید که با هم یکسان نمی باشند مثلا در بعضی از آیات
میفرماید:این نظام لهو ولعب نیست و در بعضی ازآیات میفرماید: این نظام به حق
آفریده شده است یا این نظام جز حق نیست،این دسته ازآیات ،روشن ترین و صریحترین
آیاتی است که در زمینه حقّانیت نظام خلقت آمده است ه در قسمت چهارم ازآیات خلقت
قرار دارد. نخستین قسمت ،آیاتی بود که دلالت داشت برنفی بطلان ،در سوره آل عمران
هنگامی که (

اولو الألباب) را می ستاید میفرماید : اینها کسانی هستند که
در خلقت آسمانهاوزمین می اندیشند.به آیه توجّه کنید که میفرماید

:(انّ فی خلق السّموات والارض و احتلاف اللّیل
والنّهارلأیات لاولی  الألباب الذّین یدکرون
الله قیاما و قعودا وعلی جُنُوبهم و یتفکّرون فی خلق السّموات و الارض ربّنا ما
خلقت هذا باطلا سبحانک فقنا عذاب النّار )[2]

محقّقا در خلقت آسمانها 
و زمین و رفت و آمد شب و روز دلائلی است برای خردمندان،آنانکه خدا را
یادکنند در حالت ایستاده و نشسته وخفتن برپهلوشان ودر باره آفرینش آسمانها وزمین
به تفکّر میپردازند،و میگرویند: پروردگارااین دستگاه آفرینش را به یاوه و باطل
نیافریدی،پاک و منزّهی ،ما را از عذاب دوزخ نگهدار. تمام نظام آفرینش یک واقعیت هم
آهنک و نشأت گرفته ازیک مبدأ است و لذا با (هذا) که برای اشاره به یک چیزاست نه به
چند چیز به آن اشاره شده است،و اینکه میفرماید خلقت اینهاباطل نیست،یعنی دارای
هدفی میباشد،وقیامت وحسابی در کاراست.و در سوره(ص) میفرماید: وما خلقنا السّماء و
الارض و ما بینهُما باطلا)[3]
و ما آسمان و زمین و آنچه رابین آنها است به باطل نیافریدیم. اگر خشت مال ،خشتی را
قالب زد و بعد آنرا به صورت گل در آورد و مجدّدا قالب گیری نمود و هم چنان بارها
این کاررا تکرار نمود،این کار،کار باطلی خواهد بود ویا کسی که نخی را پس از رشته
کردن به پنیه تبدیل نماید کار باطلی انجام داده است. منکرین مبدأ و معاد میگوین
انسان ازخاک بر میخیزد

وسپس به خاک میرود ،وبعد خبری نیست ،اگر چنین باشد کاری
باطل است ،قرآن در این رابطه میفرماید: ( ذلک ظنّ
الّذین کفروا فویل ُ للّذین کفروا من النّار)[4]این
گمان آنانی است که کافرند پس وای به کافران ازعذاب آتش. چگونه میشود که عالم بی
مقصد افریده شده باشد؟(ام نجعل ألّذین آمنوا و عملوا الصالحات کالمفسدین في الارض
ام نجعل ألمتّقین کالفجار)[5]
آیا آنان را که به خدا ایمان آورده و به اعمال نیکو  پرداخته اند مانند مفسدین در زمین قرار می
دهیم؟ یا متقین رامانندفاجران قرار میدهیم ؟ این هردو دسته می میرند،اگرمؤمن به
پاداش حسناتش و مفسد به کیفر تبهکاریهایش نرسد و خوب و بد،سرنوشتی  یکسان داشته باشد، خلقت عالمم باطل خواهد بود،
ولی خداوندحقّ محض است و ازحق هرگز باطل سرنمیزند،بنابراین نظام بی هدف خلق نمی
نماید.

افرینش لهو و لعب نیست

طائفه دیگر،آیاتی است که لهو و لعب و عبت بودن را از
کارخدای متعالی سلب مینماید،و در سوره انبیاء در این باره میفرماید: ( و ما خلقنا
السّماء و الارض  وما بینهما لاعنبین)[6]

و ماآسمان و زمین و آنچه بین آنها است به بازیچه نیافریدیم.
(لعب) کارمنظّمی است که ازروی هدف انجام میگیرد ولی آن هدف  خیالی است نه عقلی. و اصولاکاری ممکن نیست بدون
هدف باشد،منتهی هدف یا عقلی است و یا وهمی و خیالی وقتی کودکی با همسالانش سرگرم
بازی است ،آن بازی را روی هدفی انجام میدهد مثلا هذفش این است که بازی را ببرد و
پیروز شود،چون ازپیروزی لذّت میبرد.پس همانطور که ممکن نیست کار بدون فاعل انجام
گیرد،کاربدون هدف هم محال و ناممکن است و لهو کاری است که انسان را از هدف اصلی
باز دارد (ألهیکُم التّکاثُر) ـ تکاثر انسان را ازهدف اصیل به خود مشغول می سازد و
ازآخرت باز می دارد.و سپس در ادامۀ آیه قبل میفرماید(لواردناان نتّخذ لهوا لاتخذناهُ
من لدُنّا ان کنّا فاعلین ) اگر میخواستیم جهان را به بازیچه بگیریم، چرا باخلق
کردن نظام آفرینش این کاررا میکردیم؟یعنی این خلقت که جدای ازذات مااست،مااگر
ابزار

سرگرمی میخواستیم،ازدر ون ذات خودمان ابزارسرگرمی فراهم
میکردیم چون بی نیاز محض هستیم ،نه بیرون ازذات.(لو) در اینجا امتناعیّه است .یعنی
محال و ممتنع است که اتّخاذ لهو از خداوندصورت گیرد؛وبرفرض محال اگر چنین کاری
میخواست

انجام دهد به همان در ون و مقام ذات اکتفا میکرد، چون به
بیرون نیازی ندارد.

دنیاچیست؟

اینجا این سئوال مطرح می شود که :خداوند دنیارا لهو و لعب
نامیده ؛ اگر اوکاری از روی لهو ولعب انجام نمی دهد،پس چگونه دنیائی را که خود
چنین توصیف کرده افریده است؟پاسخ اين است که :دنیا غیرازآسمان و زمین وموجودات
آنها است ،اینهاهمه آیات الهی اند،نه دنیا، رسول اکرم صلی الله علیه و آله
میفرماید:(جُعلت لي الارض مسجدا و طهورا ) و قرآن کریم میفرماید:(و فی السّماء
رزقکم و ما توعدون) بنابراین امیر مؤمنان علیه السلام که می فرماید:من دنیا را سه
طلاقه کرده ام ،

منظور آن حضرت آیات الهی نیست، بلکه عناوین اعتباریّة دنیا
که عبارت از مال و جاه و مقام وغیره است منظورنظر حضرت می باشد وهمین عناوین
اعتباریّه نامش دنیا است که مخلوق بالأصاله خداوند نمیباشندبلکه مخلوق بالتّبع
اند.

خداوند  متعال این
عناوین اعتباریه ر ادر اختیار انسانها قرار می دهد تا در خلال سرگرمی با آنها به
عبادت پروردگارشان بپردازند

( وما خلقت ألجنّ و الانس الّا لیعبدون )[7]
من جن و انس را نیافریدم جز برای اینکه عبادتم نمایند(وازاین راه به تکامل نائل
آیند)

به عنوان مثال زنگ تفریحی که در فاصله میان برنامه های در
سی در مدارس گذاشته میشود،اصل بازی هدف نیست بلکه روی اين حکمت برنامه ریزی شده که
ازاین طریق آمادگی مجدّد برای در س بعدی پیدا نمایند، مسئولان این برنامه ریزی هم
خود بازیگرنیستند؛ در مورد دنیانیز،خداوند بشررا به این لذائذ و عناوین اعتباریه
سرگرم نموده که تا حدودی ازآنهابهره گیرند ولی قسمت عمده عمر خودرا در  راه آن هدف اصلی و اساسی که عبادت است سپری
سازند؛چراکه جز برای اوحدی ّازاولیای الهی ،میسورنیست که به این عناوی سرگرم
ودلخوش نشوند،صفوان از امام صادق علیه السلام سؤال نمود: امام بعدازشما کیست؟

حضرت فرمود:( صاحب هذا الأمر لایلهو ولایلعب )[8]صاحب
امر کسی است که اهل لهو و لعب نمی باشد،در این حال  موسی بن جعفر (ع)که کودکی خردسال بود وارد شد و
با اوبرّ ه ای همراه بود و به آن حیوان میگفت:برای پروردگارت سجده کن!امام او را
در آغوش کشیدو فرمود :پدر و مادر م فدای آنکه به لهو و لعب سرگرم نمی شود.

خلقت ،عبث نیست

در سوره (مؤمنون ) می فرماید:(افحسبتم انّما خلقناکم عبثا
وانّکُم الینا لا ترجعون)[9]آیا
گمان نمودید که شما رابدون هدف و عبث آفریدیم و به سوی ما باز نخواهید گشت؟،به
عقیده و ثنیّین انسان از خاک برخاسته و مجددا به خاک برگشته و خاک میشود واین
کارهم کاری بی هدف وعبث است،مثالی که قرآن برای کارعبث میزند این است که زنی پنبه
ها را رشته و بعد تبدیل به نخ می نماید و دوباره نخ ها را پنبه میکند، اگر انسان
هم زندگیش با تولّد آغازو با مرگ پایان گیردو بعد ازآن خبری نباشدو بلکه تبدیل به
همان توده ای خاک گردد که قبلا بوده، کاری عبث است و قرآن کریم چنین پنداری را در
باره خلقت عالم نفی مینماید.در این گونه آیات دو نوع استدلال عقلی و جود دارد،یکی
حد وسطش (حق و باطل )است ودیگری (حکمت و عبث) :

(عالم بی هدف باطل است و باطل از حق صادر  نمی گردد پس عالم بی هدف ازحق صادر نمیشود
).ویا (خدا حق است وحق کار باطل میکند پس خداوند؛عالم را باطل و بی هدف نیافریده
است). این یک استدلال عقلی که برمحور حق و باطل است.

استدلال دیگر  که
برمحور حکمت و عبث است این است که : (خداوند حکیم اس تو حکیم کارعبث نمی کند،پس
خدا عالم را عبث خلق نفرموده است).این استدلال اخیردر آیه فوق و ایات مشابه به کار
رفته است واستدلال روی حکمت پروردگار است،مرحوم امین الاسلام طبرسی در  ذیل یکی ازآیات ،این مطلب را به عنوان یک قیاس
عقلی بیان مینماید ونشانۀ این است که استدلال و تفکّر در این امور راه دارد. در
سوره (قیامه )در این رابطه میفرماید:(ایحسب الانسان ان یترک سدی )[10]

آیا انسان گمان مینماید که مهمل ویاوه رها شده است؟درسیره
امیرمؤمنان علیه السلام امده است که حضرت هنگامی که در  مزرعه با بیل سرگرم کار بود،این آیه شریفه
رازیر لب زمزمه مینمود. در تفسیر این ایه وآیات بعد ازآن راوی از امام صادق علیه
السلام میپرسد:چرا خداوندموجودات راآفرید؟امام در پاسخ میفرماید: خداوند خلق را
عبث نیافریده وآنان را به خود واگذار ننموده ،بلکه به منظوراظها رقدر ت خویش
آنهارا آفریده و به اطاعت خودمکلّفشان ساخته تا ازاینراه مستوجب انعام ورضوان
اوگردند،ودر آفرینش آنهاجلب منفعت ویا دفع مضرّتی برای خود در نظرنداشته ،بلکه
برای اين بوده که به آنان منفقت رسانده و به نعمت های خود بهره مندشان سازد.

آخرت همان مبدأ است

مسعدةبن زیاد به اما م باقرعلیه السلام عرض می کند:آفرینش
ماء مایه شگفتی است .امام ـ جای شگفتی نیست،چه شگفتی در کاراست؟ مسعده ـ ما برای
فنا ونابودی آفریده شده ایم. امام ـ چنین نیست،ما برای بقا وهستی خلق شده ایم
(وکیف تفنیجنّة لا تبید ونا رلا تحمدولکن قل انّما نتحوّل من دارائی دار)بهشت
جاویدان وآتش خاموش ناپذیر دوزخ چگونه ازبین خواهدرفت؟ولی چنین بگو: ما ازمنزلی
به  منزل دیگر منتقل میشویم [11]

از امیرمومنان علیه السلام 
در  نهج البلاغه نقل شده است که
فرمود : (فلیکن من ابناء آلآخرة فانّه منها قدم والیها ینقلب)[12]

باید ازفرزندان آخرت باشیدچراکه ازآنجا آمده و به آنجا باز
میگردید .شاید تاکنون چنین اندیشیده باشید که ما ازمبدأ آمده و به آنجا باز می
گردید. شاید تاکنون چنین اندیشیده باشید که ما ازمبدأ آمده و به معاد باز میگردیم
ولی وقتی فهمیدیم که (هو الأول و

الآخر)متوجه میشویم آخرت همان مبدأ است ،لذا امیرمؤمنان
علیه السلام میفرماید: (فانّه منها قدم) یعنی من عندالله آمده اید و عندالله
برمیگردید و لذا در آیه شریفه آمده است: (انّا لله وانّا الیه راجعون). در روایت
است هنگامی که آیه شریفۀ (الیس ذلک بقادرعلی ان یحیی الموتی )بررسول خدا صلی الله
علیه و آله نازل  شد،بدر گاه الهی عرضه
داشت :(سبحانک اللّهم و بلی )[13]

خداوندا!پاک و منزهی وآری(توقادر ی که مردان رازنده نمائی
). بنابراین از این دسته ازآیات شریفه،نتیجه میگیریم که در خلقت جهان و آسمانها و
زمین لهو و لعب و عبثی درکارنیست،بلکه به حق آفریده شده وهدفی مشخّص و معلوم
ازخلقت آنها در کار بوده است.

درسهائی ازنهج البلاغه آیت الله العظمی منتظری

اهوال روز قیامت 
(2)

وکأنّها قد اشرفت زلارِلها،وأنا خت بکلاکلها،وانصرمت
الدّنیا بأهلها ،واخرجهم مّن حضنها ، فکانت کنوم مضی ، أو شهر انقضی،

و صارجدید هارثا،و سمینها غثّا، فی موقف ضک المقام، وأمور
مشتبهه عظام،وّ نار شدید کلبها ،عال 
لّجبُها، ساطع لهبُها ، متغیّظ زفیرُها، متأجج سعیرها ،بعبد خُموُدها،ذاک
وقودُها ، مخُوف و عیدُها ، غمّ قرارُها، مظلمة أفطارُها، حامیة قدورها، فظیعة
أمورُها

بحث پیرامون خطبه 232نهح البلاغه فیض الاسلام و 190عبده
بود،در قسمت گدشته به اینجا رسیدیم که حضرت هشدار می دهند بندگان خدارا که پیش
ازفرارسیدن مرگ،مایۀ طیّ صراط را در آخرت تهیه کنند و به آنها اطمینان می دهد که
خواه ناخواه، ساعت قیامت خواهدرسید ومردم با قیامت به ریسمانی بسته اند.آنگاه
میفرماید: گویا هم اکنون پرچمها و نشانه های قیامت آشکار گردیده وشما را برای حساب
و کتاب نگهداشته اند. سپس می فرماید:(وکأنّها قدأشرفت بزلازلها و أناخت بکلاکلها)

وگویا قیامت بازلزله هایش برشما روی میآورد و بار سنگین
خودرا برزمین مینهد.

نشانه های قیامت

هان!ای بندگان خدا،آنقدر 
علائم و نشانه های قیامت،روشن و هویدا است که گوئی بازلزله ها و زمین لرزه
هایش برشما احاطه کرده و روی اورده ومتوجهتان شده است.آری! همان ساعت که دنیا
میخواهد به آخرت مبدّل گردد،زمین به لرزه می آید و زیر و رو می شود،کوهها ازهم می
پاشندو مانندپودر در فضا پراکنده میشوند.چه زلزله مهیب و شدیدی در انتظارتان
است،پس خودرا برای رهایی از عوارض دشوار آن زلزله آماده سازید:

(یا ایها النّاس اتّقُوا ربّکم انّ زلزلة الساعة شی ءُ
عظیمُ)[1]

ای مردم!حریم خدا را نگهدارید که به تحقیق زلزلۀ روز
رستاخیز چیزی عظیم وهول انگیز است.

در آن روز زمین تغیرمی کند و آسمانها در  هم می پیچند و آنچه در  جوف زمین ،نهان شده است بیرون ریخته میشود:

(یوم تُبدّل الأرض 
غیر الأرض و السّمواتُ و برزُو الله الواحد القهّار *وتری المُجرمین  یومئذ مُقرّبین في الأصفاد*سرابیلهم من قطران
وتغشی  وُجوههُم النّار *لیجزی الله کُلّ
نفس  ما کسبت انّ الله سریعُ الحساب)[2]

روزی که زمین به زمینی دیگرمبدل شود و همچنین آسمانها و
تمام مردم در پیشگاه خدای واحد قهّار حضور یابند،آن روز است که مجرمین و گنهکاران
را بسته در غل و زنجیر خواهی دید و پیراهنشان را بینی که از قطران برایشان بهیه
شده وچهره هایشان را اخگرهای آتش پوشانده است ؛ تا اینکه خداوند در ان روز سزای
هرکس را در هرچه کرده است بدهد و همانا حسابرسی خداوند،سریع وشتابان است.

انا خت بکلاکلها: حضرت ، روز قیامت را به شتری تنومند تشبیه
کرده است که چگونه با سینه اش خودر ا برموجودی ضعیف می افکند واو رادر زیرسینۀ
سختش له میکند ،اناخه به معنای خوابیدن وکلاکل جمع کلکل به معنای سینه است.گویا
این شترسینه ها ی زیادی دارد و یکباره باسینه های سترگش ،خودر ا برانسانها
میافکندوآنان را له می کند، و این کنایه ،هشداری است به ما مردم که خیلی مواظب
باشیم و خودرا برای آن روز هول انگیز آماده سازیم.

(وانصرمت الدنیا بأهلها وأخرجتهم من حضنها) و گوئی دنیا
،اهل خودرا فانی میسازد و آنان را از آغوش گرم خویش بیرون میافکند.

پشت کردن دنیا

دنیا سرنشینانش را یکی پس از دیگری ازخود دورمیسازد وازآنان
دست می کشد وازآغوش و دامان خویش ، به بیرون پرت میکند.این دنیای پرزرقو برق که
اینقدر  مردم را در  آغوش گرم و نرم خویش پرورانده بود و به آنان
لبخند میزد، امروز که روز رستاخیز است،چنان به آنها پشت کرده واخمهایش را در هم
کشیده که آنان را ازخود میراند و از آغوش گرم خویش برون می اندازد.(ب) در کلمۀ
(بأهلها) ممکن است (ب) معیّت باشد یعنی دنیا خودش با اهلش می گذرد و فانی میشود
وممکن است (ب) تعدیه باشد یعنی دنیا اهلش را می برد و فانی میسازد مثل:(ذهبت
بزید)که ممکن است معنایش این باشد که همراه بازیدرفتنم یا اینکه زیدرا بُردم.پس
هرجه انسان در این دنیا ،برای خودش باغ و کاخ و ماشین و پست ومقام تهیه کند،در
آخرین روز زندگی نه تنها هیچ فایده ای برایش ندارد که همه بایدرها کند و برود،واز
آن گذشته ،آنچه را که با مال حلال بدست آورده باید حساب پس بدهد و آنچه را که با
مال حرام بدست آورده بایدمجازات شود.همانگونه که قبلاتذکردادیم ،حضرت،تمام این
افعال زا (ماضی) آورده است که مفید تحقّق می باشد یعنی می خواهد بفرماید:این مسائل
محقّق الوقوع است و هیچ شک وتردیدی درآن راه ندارد.

(فکانت کیوم مضی ،أو شهر انقضی )

پس دنیا مانندروزی بود که گذشت یا ماهی بود که سپری شد.

دنیازود گذر است

بقدر ی دنیا بی ارزش و زودگذراست هنگام فرارسیدن مرگ،انسان
خیال میکند ؛همۀ آن خوشگذرانیها ولذّتهای دنیوی ،در یک شبانه روز بسررسیدیا خیلی
که برای آن وقت و زمانی  قائل
شویم،مانند  یک ماه بیشتر نیست ،یعنی گویا
آن همه لذّتها ونعمتهای دنیا در طول  یک
ماه تمام شد و از بین رفت.

(وصار جدیدها رثّا و سمینها غثّا)تازه دنیا کهنه شدو فربه
آن لاغر شد.

رث: به معنای کهنه است و غث:به معنای لاغر

هرچه در دنیا تازه است بزودی کهنه میشود و هرچاق وفربهی
لاغر میگردد؛ انسان که به جوانی و شادابی تنومندی خود مینازد با گذشت
چندسال،ناگهان در مییابد که کمر خم شده ،چشم کم سو شده ،گوش شنوایی زیادی
ندارد،حافظه ازدست رفته وخلاصه تمام اعضا و جوارح ازکارافتاده است و بجای آن همه
زوروتوان و نیرو،ضعف و ناتوانی و لاغری آمده است.

(في موقف ضنک المقام وأمور مشتبهة عظام )در جایگاهی بس تنگ
و برخورد با رویدادهایی بس بزرگ و ناهموار.

عالم وحشتناک

ماهمه در  جایگاهی
وارد میشویم که بسیارتنگ است ،چه قبرباشد و چه قیامت که برای گنهکاران و
مجرمان،تنگ است ودشوار وتوقفگاهی پراز امورناهموار وحوادث عظیم و بزرگ که انسان با
انها روبرو میود و هیج را ه فراری هم ندارد. خلاصه آن جهان،برای آنان که آمادگی
ندارند وخودرا برای رهایی ازجهنّم نساخته اند،عالمی  است وحشتناک ،و همگان باید ازروی جهنم
عبورکنند؛این سخن قرآن است و شک وتردیدی در آن راه ندارد ( ان منکم الّا واردها
کان علی ربّک حتما مقضیّا) تا ازپل عبور نکنی و برجهنم نگذری به بهشت نخواهی رسید،
تازه اگر اهل بهشت باشی و گرنه همانجا ازروی پل تو را سرازیر جهنم میکنند،و آنان
که آلودگی هایی دارند،باید قبلا با آتش،آلودگیهایشان پاک وزدوده شودتا آنگاه لیاقت
رفتن به بهشت پیدا کنند وای بسا برخی از اشخاص دهها هزار سال در جهنم بسوزند تا
گناهشان پاک شود.راستی اگر ما اندکی تامل میکردیم و به این اهوال روزقیامت می
اندیشیدیم و آنگاه بدن ناتوان خودرا در برابرآتش کم حرارت دنیا که هرگز قابل قیاس
با دوزخ نیست ،قرار میدادیم ،شاید فکرگناه کردن هم به ذهن خودراه نمی دادیم ولی چه
باید کردکه با این همه آیات و روایات و خطبه ها ی علی علیه السلام که ما را از
عذاب جهنم برحذرمیدارند وهشیار میدهند ،هنوز به خوابیم و بیدار نشده ایم وعبرت
نگرفته ایم.

پس ای بندگان خدا! بیائید باهم چاره ای  برای آن روز سخت و وحشتناک بیاندیشیم که مرگ
هرگز خبر نمی کند وفردا برای اندیشیدن دیراست. (و نا ر شدید کلبها،عال لجبُها ) و
آتشی که یورشش شدیدونعره اش بلنداست.

اوصاف آتش جهنم

همه برفراز آتشی برآشفته و پرخروش وارد میشوید.آتشی که
مانند سگ هاریورش می برد و حمله میکند ؛آتشی که فریادش بلند است وصدای نعره هایش
ازدور شنیده  میشود.کلب:معنایش حمله و یورش
برای بلعیدن و پاره کردن است .اگرآتش سوزی بزرگی را ببینید،ملاحظه می کنید گاهی
بوسیله وزش باد ،یکدفعه شعله آتش بیش از بیست متر فراتر میرود و به طرف شما می آید
؛این حمله ناگهانی وشدید آتش را حضرت امیرعلیه السلام ،به واژۀ کلب تشبیه کرده است
که کنایه از در ندگی و حمله است و بهمین لحاظ،سگ را (کلب) می نامند. لجب: به معنای
صدای بلندو نعره است.آتش هرچه شدیدترباشد،صدایش بلندتر است و این صدای بلند در اثر
سوختن اشیاء تولید می گردد.

ساطع لهبها، متغیّظ زفیرُها) شعله اش بلند و صدایش خشمناک

سطوع :به معنای ارتفاع است ولهب:به معنای شعله استیعنی شعله
های آتش دوزخ خیلی بلنداست

متغیّظ : غیظ به معنای خشم و غضب است و متغیّظ :یعنی خشمناک
و غضب آلود

زفیر: به معنای صدای شعله های  آتش است .

صدای مهیب آتش چنان خشمناک است که گویا در اوّلین فرصت میخواهدرباخواران
و مفسدان و آنها که اموال یتیم رابه حرام خورده اندو فتنه انگیزان با ببلعد و در
کام خود فرو برد.شدّت آتش که شعله هایش بسیار اوج گرفته وارتفاع دارد از یک طرف و
صدای وحشتناک و خشم آلودش از طرف دیگر،تجسّمی استاز آتش هولناک جهنّم که مفسدان  و ظالمان و فتنه افروزان و مسرفان و فاسقان و
کافران را در برخواهد گرفت. (مُتأجّج سعیرُها،بعید خُمودُها)

اخگرش فروزان و سوزان است و هرگز به خاموشی نمی گراید.شعلۀ
آتش چنان نیست که بالابرودو صدائی هولناک داشته باشدو تمام شود بلکه پیوسته  در حال اشتعال و برافروختن است و به این زودیها
خاموش نمی شود ؛پس انسانی که آلوده است،باید تا وقتی که پاک شود و قابلیت رفتن به
بهشت پیدا کند،در آتش جهنّم بسوزد.طلای ناب تا آن هنگام که آلودگیها و کثافتهایش
برطرف نشده است،ارزش ندارد،لذا آن را در آتش برافروخته سوزان قرار می دهندتا اینکه
پس از مدّتی ،آلودگیهایش

برطرف گردد و پاک و تمیز شود؛و چنین است انسان .وقتی آتش
جهنم آلودگیهایش را برطرف کرد،آنگاه جهنم برای او خاموش میشود وبه بهشت روانه
میگردد،تازه این در صورتی است که مؤمن باشد و گنهکار و گرنه حساب کفّار دشواراست.

(ذاک وقودُها،مخوف وعیدُها)

هیزومش پرسوز و گداز و تهدیدش ترسناک

در  اینجا وقود با
به معنای هیمه و هیزمی است که با آن آتش در ست میشود و یا انکه وقود مصدر  است به معنی اشتعال ،پس چه مقصود اشتعال باشد و
چه ادوات و ابزار اشتعال ، حضرت می خواهد بفرماید که این آتش مایه دار است و بی وقفه
در حال مشتعل شدن میباشد.

وعید: به معنای تهدید است و (مخوف وعیدها) یعنی ترساندن آن
حقیقی است و واقعا وحشت انگیز و ترسناک است ؛نه اینکه صرف مبالغه و گزاف باشد.

(غمّ قرارُها 
،مظلمة أفطارُها) ته آن پوشیده و اطرافش تاریک وظلمانی

غم:به معنای پوشش است .غمّه : آن را پوشید .وغم وغصه هم به
این اعتباراطلاق میشود که خوشیها ولذّتهای انسان را میپوشاند.قرار:ته شیء است،یعنی
ته جهنم پوشیده و پنهان و تاریک است.

فُطر:به معنای خطی است که آن طرف دایره را به این طرفش وصل
میکند و اقطار:جمع قطر به معنای اطراف است یعنی خلاصه این آتش تنگ و تاریک است و
هیچ روزنه ای هم به بهشت ندارد.(حامیة قدورها،فظیعة أمورها) دیگهایش سوزان و امورش
ناملایم و نا مناسب است

دیگهای این آتش خیلی گرم و سوزان است و نمی شود آن را با
آتش دنیا مقایسه کرد. در روایتی هست که اگرذرّه ای از این آتش سوزان و داغ جهنم را
بردنیا بریزند،تمام دنیا آتش میگیرد و فانی می شود.ولی در آنجا هرچند پوست انسان
بسوزد،فورا پوست دیگری به جای پوست قبلی بربدن میروید تاهمواره عذاب در دناک را
بچشد. در قرآن میخوانیم: (کلّما نضجت جُلودهم بدّلناهم جلودا غیرها لیذُوقوا
العذاب )[3]

در آخرین وصف از اوصاف هولناک  جهنم،حضرت میفرماید:امورناملایم و ناسازگاری در
جهنم است که هرگز با طبع انسان نمی سازد، فشارها ،تنگیها،تاریکی ها،وحشتها ،ترسها
و ناملایمات بسیاری که در دوزخ یقۀ انسان را می گیرد، خیلی دشوارو سخت است. و در
هرصورت اگرما بخواهیم  از این اتش در دناک
رهایی یابیم ،باید در همین دنیا ،وسایل نجات خودرا فراهم سازیم .باید آن خطی را که
خداوند برای ما مقرّر فرموده و دستورداده است که از آن تبعیت نمائیم،آن را پیدا
نمائیم و دنباله رو آن خط باشیم که مجسّمه آن خط الهی ،علی و اولاد علی علیهم
السلام است .لذا میفرماید :صراط در دنیا امام مفترض الطاعه و واجب الاطاعه است که
اگر کسی  از آن صراط به خوبی گدشت،به آسانی
و راحتی از صراط قیامت نیز میگذرد و روانۀ بهشت میشود.

فرصت زود گذراست 
*امیرالمومنین0ع) : (الفُرصة سریعة الفوت و بطیئة العودِ ).  (غرر الحکم ،ص89)

فرصت خیلی زود میگذرد و دیر برمی
گردد

بپاخیزید ای مسلمانان!

امروز چه روزی است ؟ شرایط جنگ چگونه است ؟سرنوشت جنگ چه
خواهد بود؟پیروزی با کیست؟وظیفۀ ما چیست؟چه باید کرد؟و دهها سئوال مانند اینها ،در
اذهلان مردم ما می گذرد که گر چه در طول این هفت سال جنگ ،پاسخ آنها داده سده است
ولی شریط فعلی  اقتضا می کند ،بعضی از این
مسائل را دگر بار با هم بحث کنیم و به نتیجه ای برسیم ان شاء الله.

امروز چه روزی است؟

امروز روزی است که تمام کفر در  برابر تمام اسلام صف آرایی کرده و به جنگ تمام
عیارآمده است …امروزروزی است که سرنوشت اسلام ورق می خورد…امروز روزی است ک در
یک سوی نبرد،پیامبر با قرآنش  ،علی با
ذوالفقارش ،فاطمه با مناجاتش ،حسن با سیاستش و حسین با قیامش ایستاده اند و در سوی
دیگر،ابو سفیان با لات وعزّابش،قاسطین و مارقین و ناکثین با سلاحهای آتشین،زنهای
کفّار هلهله کنان،معاویه صفتان با نقشه های شیطانی و ابرجنایتکاران بانوچه ها و
مزدورانشان صف آرائی کرده اند.

امروز  روز آزمایش
وامتحان همه جانبه الهی است که یا در این آزمایش بزرگ سربلند و سرافراز شویم و یا در
صورت اهمال  و سستی ـ خدای نا کرده ـ
سربزیر و افکنده . امروز روز سرنوشت است؛سرنوشت اسلام ،سرنوشت قرآن و سرنوشت تمام
مسلمین و مائیم که این سرنوشت را می سازیم و همه در تعیین این سرنوشت شریکند وهیچ
کس نمیتواند خودرا و توان خودرا نادیده بگیرد. امروز روزی است که انقلاب بارور
میشود وبه ثمر می نشیند و نتیجه آنهمه خونها که در  راه بارور شدنش ریخته شد،نمایا ن میگردد، و یا
…امروز روزی است که چشم امام زمان صلوات الله علیه به شیعیان و علاقه مندان
حضرتش دوخته شده و ندای (هل من ناصر ینصرنی )ابی عبدالله (علیه السلام) از زبان
شریفش شنیده میشود.امروز روزی است که آوای دلنشین پیامبر بزرگ اسلام صلی الله علیه
و آله باز دیگر در فضای کشور آل محمد(ع) طنین افکن شده است که: (برزالاسلام کله
الی الشرک کله) ـ همۀ اسلام در برابرهمه کفر قیام کرده است .وذوالفقار نصرت آفرین
علی علیه السلام آماده است که به حرکت در آید و فرق دشمنان خدا و انسانیت را
بشکافد و مائیم که باید این شمشیررا برسردشمنان محکم بکوبیم و گرنه…امروز روزی
است که دشمنان قسم خوردۀ ماازآمریکای جنایتکارگرفته تا پلیدانی که در دایره اش
گردآمده اند،همه دست بدست هم داده اندودر کفر و باطل با هم متّحد شده اند و بر
مسلمانان است که در اسلام و حق با هم متّحد شوند تا خداوند یاریشان دهد و دشمنان
را سرکوب سازند.امروز روزی است که تمام ناوهای جنگی آمریکا واروپا با اسلحۀ
پیشرفته شان در  در یا و خشکی و هوا گرد هم
آمده اندو بوسیلۀ اذناب و نوکرهاشان در منطقه ،خودر ا آماده جنگ با اسلام و قرآن
کرده اند و این مائیم که باید ـ به یا ری قرآن بشتابیم و اگرتا امروزهم کسی بهانه
می آورد و دشمن یعنی صهیونیستی عراق را کوچک میشمرد،امروز که قدر تهای خارجی علنا
به یاری او شتافته اند،دیگر جای هیچ بهانه و در نگی نیست.

پیروزی ازآنِ کیست؟

تمام عقلا و اندیشمندان اعتراف دارند که در  چنین مواقعی ،پیروزی از آن کسانی است که بیشتر
استقامت ورزند و صبر کنند وطرف مقابل را از مقابله ناتوان سازند،گذشته از اینکه
خداوند نیز به ما وعده پیروزی داده است در صورتی که استقامت ورزیم، صبر کنیم و
تقوا را پیشۀ خود سازیم. آزاد مردان است که در کشاکش زندگی همچو سنگ زیرین آسیاب
باشد و خم به ابرو نیاورد و با هوشیاری دشمن را تعقیب کند و او را از سرزمین خود
بیرون براند.وآزاد مردان ایران که آزادگی را ازسرور آزادگان امام حسین علیه السلام
به ارث برده اند ،در  طول هفت سال جنگ
ظالمانه امریکا علیه ایران،آزادگی خودرا به اثبات رسانده اند واکنون وقت آن است که
نتیجۀ این همه استقامت را بدست آورند.اکنون دشمن ،آخرین حربه راـ و بی گمان آخرین
حربه راـ بدست گرفته و آخری تلاش خودرا انجام می دهد که اگر ملّت سربلند ایران این
گام آخرین را محکم ترو باصلابت تر از گذشته بردارد،به خواست خدا دشمنان را منکوب و
سرکوب خواهد کرد و شهد پیروزی را در  کام
فرزندان این سرزمین اسلامی شیرین خواهد ساخت و (مرگ برآمریکا) را جشن خواهد گرفت.
و ما اگر با خدا باشیم و در راه خدا گام برداریم پیروزیم،و هیچ شکّی در آن نیست
،چراکه پیروزی حقیقی در زنده کردن یاد خدا و احکام خدا است وامروزکه دشمنان خدا
همه باهم بسیج شده اندکه احکام الهی را مسخ و یا از بین ببرند،باید براین زنده
نگهداشتن احکام و در نتیجه احیای مکتب،تمام مسلمانان بپاخیزند و باهم بسیج شوند
وگرد و خاک را از چهرۀ مکتب افتخارآفرین اسلام بزدایند و در آن صورت است که
خداوندباامدادهای غیبی پی در پی ، نصرت و پیروزی ظاهری و واقعی ،مادّی و معنوی را
به آنان عطا خواهد کرد و این وعدۀ الهی است و وعدۀ خواند تخلف ناپذیراست(ان
تنصروالله ینصرکم و یثبّت اقدامکم).

بنابراین،سرنوشت محتوم جنگ در دست و بازوی قدر تمندرزمندگان
عزیزاسلام رقم میخورد؛اگر همانگونه که خداوند دستور داده است ،از نظر عدّه و عُدّه
خودر ا آماده کرده باشیم و با آنچه در توان داریم ـ نه بیشترـ به سوی میدان کارزار
برویم و همه باهم ـ

چه در جبهه و چه پشت جبهه ـ با یک بسیج عمومی و گسترده در صحنه
های گوناگون نبرد،با تمام دشمنان،چه در داخل و جه در  خارج،چه در  در یا وچه در خشکی ،چه زیرچتر زر و چه با سلاح
زور وچه در چهرۀ تزویر،جنگی همه جانبه و با آرمانی خدائی شروع کنیم،نهایتی جزنهایت
تاریک دشمن و آغاز زندگی شرافتمندانه نخواهد داشت و ما به خواست خداوند در این جنگ
پیروزخواهیم بود.وتنها شرط موفقیت و پیروزی همین است که خدا را مدّ نظرقرار دهیم و
با تمام قوا و نیروها با دشمنان خدا نبرد کنیم. ما را چه باک اگر تمام نیروهای
باطل در برابرمان قد علم کنند که ما خدا داریم و خدا را ازمال وجان و زن و فرزند و
تام تعلقات مادّی زودگذ ربیشتر دوست می داریم و مگرنه دستور خداوند است که
بادشمنانش بجنگیم ویا لااقل امروز که به جنگ ظالمانه علیه ما برخاسته اند ازخود
دفاع کنیم:

(قل ان کان آباؤکم و اخوانکم و ازواجکم و عشیرتکم و اموالُ
اقترفتموها و تجارة تخشونکسادها ومساکن ترضونها احبّ الیکم منالله و رسوله وجهاد
في سبیله فتربّصوا حتّی یأتی الله بامره و الله لایهدي القوم الفاسقین).  (سوره توبه ـ آیه 24)

بگو ـ ای پیامبرـ اگر پدر انتان و فرزندانتان و برادر انتان
و همسرانتان وخویشانتان وپولهایی که بدست آورده اید و تجارتی که ازکسادی آن هراس
دارید و خانه هایی که بدان دل خوش کرده اید،نزد شما از خدا و پیامبرش وجهاد در  راهش محبوبتر و دوست داشتنی تراست پس منتظرباشید
که خداوند فرمانش را بیاورد و همانا خداوند گروه فاسقین را هرگز هدایت نمی کند.پس
ما هرچه داریم آن را ازخدا میدانیم و اکنون دین خدا را در معرض خطر می بینیم
،نباید هیچ بهانه ای بیاوریم و زن و فرزند و سرما و گرما و بهانه های دیگررا برای
فرار ازدفاع و کارزار بتراشیم.و ما که معتقدیم هیچ مصیبتی به مانمی رسد و هیچ
حادثه ای برای ما رخ نمی دهد مگراینکه خدا خواسته باشد و هیج فراری ازمرگ نیست،پس
چه بهتر که مرگی افتخارآفرین و عزت بخش را برای خود انخاب کنیم:

(قل لن یصیبنا الّا ما کتب الله لنا هو مولانا وعلی الله
فلیتوکّل المؤمنون* قل هل تربّصون بنا الّا احدی الحسنیین و نحن نتربّص بکم ان
یصیبکم الله بعذاب من عنده أو بایدینافتربّصو ا انّا معکم متربّصون).   (سورۀ توبه ـ آیه  51و52)

بگو ای پیامبر ـ به ما نمی رسد جز آنچه خداوند برای ما
مقرّرفرموده که همانا او مولای ما است و مؤمنان برخدای خود توکّل میکنند.بگو ـ ای
پیامبرـ چه انتظاری برای ما دارید جز یکی ازدو نیکی (شهامت یا پیروزی) ولی ما
انتظارداریم که خداوندازپیش خود یا بدست ما شما را عذاب کند(و جانتان را بگیرد) پس
منتظرباشید که ما هم با شما منتظریم .اگرمیبینیم امام هرگزدر برابر قدر تهای به
ظاهربزرگ عقب نشینی نمی کندو در برابرآن همه سلاحهای مدر ن خم به ابرو نمی
آورد،این عکس العمل طبیعی یک انسان به تمام معنی مؤمن و خداجوی است.خداونداز ما
خواسته است که در برابرآنها خشن و شدید باشیم (و لیجدوا فیکم غلظة ) و هرگز با
آنها سازش نکنیم و بدتراز آن تسلیمشان نشویم.

(اتخشونهم فاله احق ان تحشوه ان کنتم مؤمنین ،قاتلوهم
یعذبهم الله بأیدیکم ویخزنهم و ینصرکم علیهم ویشف صدورهم مؤمنین).

آیا ازآنهامیترسید ؟پس اگر راست میگوئید و ایمان دارید
خداوندسزاوارتر است که ازاو بترسید با آنها کارزار کنید وبجنگید که خدا میخواهد
بدست شما آنان را عذاب کند وخوارو ذلیلشان نماید و شما را برآنان چیره سازد و
دلهای گروهی ازمؤمنین را شفا بخشد.

و در آیۀ دیگر میفرماید:

(یا ایها النبیي جاهد 
الکفا ر و المنافقین و اغلظ علیهم و مأواهم جهنّم وبئس المصیر).  (سوره تویه ـ آیه 72)

ای پیامبر!با کافران و منافقان جهاد کن و برآنها سخت بگیر
جایشان جهنم است و چه جایگاه بدی.

واین سنت پیامبراسلام (صلی الله علیه و آله)است که هروقت در
غزوه ها سستی در ارتش اسلام پیدا میشد،فریاد برمیآورد:

اگرکسی نیست که به قتال دشمن برخیزد ،به خدا قسم یکّه و
تنهابه سوی آنان می شتابم.ودر همان چند سال حکومتش بیش از 60جنگ داشته و در  26غزوه شخصا شرکت کرده و 36 سریّه داشته
است.واین علی علیه السلام است که در  نامه
ای به اهل مصرمی نویسد)به خداقسم اگر من تنها با دشمنان روبرو شوم و آنها تمام پهنای زمین را پر کرده
باشند،هرگز باک ندارم ونمی هراسم.وهمانا من در گمراهی آنها وهدایتی که خود برآن
استوارم ،ازطرف خودم با بصیرت هستم واز سوي پروردگارم  یقین دارم .و همانا من به دیدار پروردگارم
کاملا مشتاق هستم و برای در یافت پاداش نیکویش انتظار میکشم وامیدوارم…

آیا نمی بینید اطراف شما کم میگردد و شهرهاشان (بدست دشمن)
فتح می گردد و آنچه در تصرّفتان بود،بدست دشمن می افتد و کشورهایتان مورد یورش و
هجوم دشمنان قرار می گیرد؟پس خدای رحمتتان کند،برای جنگیدن و کارزار با دشمن
بپاخیزیدو خودرا به زمین نچسبانید که به ذلت تن دهیدو به بدبختی و بیچارگی باز
گردید و در آن حال جز پست ترین چیز(که زنده ماندن با ذلّت است)برای شما نماند و به
تحقیق جنگجو و رزمنده،بیدار وهوشیاراست و هرکس (ازدشمن غفلت ورزد) و به خواب رود
بداند که دشمن با چشمی  بینا او را می
یابد). (نامه 62نهج البلاغه)

ودر جایی دیگر میفرماید:

(به خدا سوگند ،اگر تمام اعراب برای قتال من متحد و مجتمع
شوند،من هرگز از جنگ با آنها روی برنمی گردانم و آخرین نفرآنان را با همان ضربتی
که نخستین فردشان رازدم خواهم زد). و در بارۀ جهاد با دشمنان و فضیلت آن
میفرماید:(به خدا سوگند ،دین و دنیای شما تنها با پیکاردر راه خدا پیشرفت می کند).
و در جنگ جمل با صدائی بلند میفرماید:

(ای مردم!همانا مرگ به سراغ مقیمان و در خانه نشستگان میآید
و از فرار کنندگان ،ناتوان نمی باشد.راه فرار از مرگ وجود ندارد و هرکس نمیرد کشته
خواهد شد.و همانا بهترین مردن،کشته شدن است؛به همان خدائی که جان من بدست او است
سوگند،به تحقیق  هزار ضربت با شمشیر برای
من آسانتر است از یکبار مردن در  بسترآرام).

و راوی ازامام رضا علیه السلام میپرسد،مقصود حضرت چیست که
میفرماید:هزار ضربت با شمشیر برای من بهترو آسانتر است از مرگ در بستر، حضرت
میفرماید: ( فی سبیل الله) ـ اگر در  راه
خدا باشد.واین فرزندرشید پیامبر(ص) و علی(ع) است که در پیام تاریخی مهمش(منشور
انقلاب اسلامی) فریاد برمی آورد:

(من خون و جان ناقابل خویش را برای ادا و احیای حق و فریضۀ
دفاع ازمسلمانان آماده نموده ام ودر انتظار فوزعظیم شهادتم و قدر تها وابرقدر تها
ونوکران آنان مطمئن باشند که اگر خمینی یکّه و تنها بماند به راه خود که راه
مبارزه با کفرو ظلم و شرک و بت پرستی است ادامه می دهد و به یاری خدا در کنار بسیجیان  جهان اسلام، این پابرهنه های مغضوب
دیکتاتورها،خواب راحت را از دیدگان جهانخواران وسرسپردگان که به ستم وظلم خویشتن
اصرار مینمایند،سلب خواهد کرد).

و در جای دیگر همین پیام سرنوشت ساز میفرماید:

(من به تمام جهان با قاطعیت اعلام می کنم که اگرجهانخواران
بخواهند در  مقابل دین ما بایستند،ما در مقابل
همۀ دنیای آنها خواهیم ایستاد و تا نابودی تمام آنان از پای نخواهیم نشست یا همه
آزاد می شویم و یا به آزادی بزرگتری که شهادت است می رسیم.).

چه باید کرد؟

ما اگر محمّد و علی را اسوه و الگوی  خود می دانیم وکتاب خدا را پذیرائیم و رهبری
خمینی را قبول داریم باید تا قبل ازگذشت وقت،بپاخیزیم وبا دشمنان بستیز در آئیم و در
نگ روا نداریم و اگرخدای نخواسته کوچکترین اهمال و سستی در این لحظات حسّاس مرگ یازندگی
از خود نشان دهیم ،هم انقلاب و اسلام را پایمال کرده ایم وهم خود زیرچکمه های آهنین
دیو سیرتان کینه جوی له خواهیم شد.امروز باید همه سلاح بدست گیرند وهرکس توان دارد
به جنگ با دشمن در صف حبیبان خدا بشتابد؛ و اگر سلاح هم نباشد با چنگ و دندان
باید، دشمن را سرکوب کنیم کشاورزان با تبرهای خود برسردشمن بزنندو با داس
کشاورزیشان ریشه اش را برکنند. در ودگران با ارّه ها به جان متجاوزین بیافتند
وآنان را ازپای در آورند .عالمان ،ادیبان ،نویسندگان ومبلغان هم با تبلیغ در داخل
وخارج و با شناساندن دشمن متجاوز ،او را وادار به فرار نمایند،خیّاطان باقیچی
خیاطی هم اگرشده است،عمر ستمگران را قیچی کنندوو…

در این میان برخی از مؤمنین استثناء شده اند:لیس علی
الضعفاء ولاعلی المرضی ولا علی الذین لایجدون ما ینفقون حرج اذا تصحوا لله ورسوله
ما علی المحسنین من سبیل والله غفورا رحیم ولا علی الذین اذاما اتوک لتحملهم قلت
لا اجد ما احملکم علیه تولّوا واعینهم تفیض من الدمع حزنا ألا یجدوا ما ینفقون
.انما السّبیل علی الذّین یستأذنونک و هم اغنیاء 
رضوا بأن یکونوا مع الخوائف و طبع الله علی قلوبهم فهم لا یعلمون). (توبه ـ
آیات 94ـ 91)

بر ناتوانان و بیماران وفقیرانی که توانائی خرج کردن(برعیال
خود)را ندارند،تکلیفی نیست هرگاه آنها هم در راه خدا ورسولش، بندگان خدا را نصیحت
و هدایت کنندوبرنیکوکاران هیچ زحمتی نیست و خداوند آمرزنده و مهربان است.و همچنین
حرج و گناهیم نیست برآن گروه از مؤمنین که آماده برای جهاد هستند ونزد تو میآییند
که لوازم سفر برای حمل آنان آماده کنی و تو پاسخ دهی که من مالی ندارم که به شما
کمک کنم وآنگاه ازنزد تو می رونددر حالیکه از شدّت  ناراحتی اشک از چشمانشان جاری است که مخارج
سفررا نمی توانند تأمین نمایند، ولی گناه تنها آنانی را در بر می گیرد که از تو
اجازه می خواهندآنان را ازجنگیدن معاف نمائی در حالی که پولدارو متمکّن
هستند؛اینان خوش دارندکه قرین زنان و کودکان (که عذرشان پذیرفته است)

باشندوخداوند مهر بردلهایشان زده است و نمی توانند در ک
کنند.

بنابراین ،افرادی که توانائی تأمین زاد سفر و مخارج  خانوادۀ خودراندارند،ازرفتن به جبهه معذورشده
اند درصورتی که پشت جبهه ،از خدمت کردن به 
بندگان خدا و سفارش مردم به تقوی  و
تشویق آنان به رفتن به جبهه در یغ نورزند ولی اگر افرادی متکفّل تأمین مخارج
خانوادۀ آنان شوند،مقلوم نیست عذرشان پذیرفته باشد که بحمدالله اکنون شورای عالی
پشتیبانی  جنگ ازافرادی که خودتوانائی رفتن
به جبهه را ندارند خواسته است هریک متکفّل هزینۀ زندگی رزمنده ای شود و در این
صورت ،

رزمندگان با دلی آرام و خاطری آسوده به جنگ و جهاد
بپردازندو این گام بسیار مثبتی در جنگ است که امیدواریم به نحو احسن انجام
پذیرد.به همین مناسبت دو روایت ازپیامبر گرامی اسلام نقل میکنیم تا مجاهدین به مال
نیز بدانند کارشان گرچه در اجر وثواب به اندازۀ مجاهدین با جان نیست ولی در عین
حال بسیارزیاد است.حضرت میفرماید: (من اعان غازیا بدر هم فله مثل اجر سبعین در ا
من در رالجنة و یاقوتها لیست منها حیة الا وهي افضل من الدنیا).  (جامع الاحادیث ،جلد 11ص 22)

هرکه رزمنده ای را با یک در هم یاری کند،اجر و پاداشش مانند
هفتاد در  از در  ها و یاقوت های بهشتی است که هر دانه ای ازاین
جواهرات بهترو ارزشمندتراز تمام دنیا است.

و در روایت دیگری میفرماید:(من جبن من الجهاد فلیجهز بالمال
رجلا یجاهد فی سبیل الله ،والمجاهدفي سبییل الله ان جهّز بمال غیره فله فضل الجهاد
ولمن جهّزه فضل النفقة في سبیل الله و کلاهما فضل والجودبالنفس أفضل في سبیل الله
من الجود بالمال). (جامع الاحادیث ،ج 11ص 23) هرکه ازجهاد و کارزار ناتوان
باشد،باید یکی ازرزمندگانی راکه در  را ه
خدا پیکارمیکنند ،با مال و دارائیش آماده سازد(ومخارجش را تأمین کند) که اگر مجاهدراه
خدا باپول دیگری آماده شود، همان فضیلت جهادرا داردو کسی که او را آماده ساخته
فضیلت انفاق در راه خدا را دارد و هردو فضیلت است گرچه ایثار با جان در راه خدا
برتر و با فضیلت ترازانفاق با مال است.به امید پیروزی هرچه سریعتررزمندگان عزیز
اسلام در جبهه های نبرد حق علیه باطل و به امید پیروزی اسلام برکفر؛حق بر باطل و
امت اسلام برکافران و مشرکان وستم پیشگان و جنایتکاران زمان.

1ـ غزوه هایی که خود پیامبر(ص) در آنها شرکت فرموده 26غزوه
است وعبارتنداز: ابواءـ بواط العشیرة ـ بدر الاولی ـ بدر الکبری ـ سویق ـ دومة
الجندل ـ ذی امر ـ أحد ـ نجران ـ بنوسلیم ـ اسدـ بوالنضیرـ ذات الرقاع ـ بدر الآخرة
ـ خندق ـ بنوقریظه ـ  بنولحیان ـ بنوقرد ـ
بنوالمصطلق ـ حدیبیّه ـ خیبرـ فتح ـ حنین ـ طائف ـ تبوک وبنوقینقاع .

وغزوه هایی که حضرت خودشان سلاح بدست گرفته و با دشمن
جنگیده اند؛ نه غزوه است : بدر الکبری ـ احدـ خندق ـ بنی قریظه ـ بنی المصطلق ـ
بنی لحیان ـ خیبرـ فتح ـ حنین ـ و طائف .

ولادت با سعادت امام عسگری علیه السلام را به امّت اسلام
تبریک میگوئیم

8ربیع الثانی

میلاد امام عسگری (ع)

امام حسن عسگری علیه الصلاة و السلام،یازدهمین امام و
پیشوای بزرگ شیعیان،در روز هشتم یا دهم ربیع الثانی در سال 234هجری قمریدر مدینه
منوره متولد شد .23سال با پدر بزرگوارش امام هادی سلامالله علیه زندگی کرد و پس از
وفات پدر ،به مدت شش سال امامت و رهبری مسلمانان ازسوی خداوندبه آنحضرت
واگذارشد.در طول امامت امام یازدهم(ع) چند ماهی از خلافت غاصبانه معتز و پس از او
مهتدی عباسی  پس ازهلاکت مهتدی بمدت پنج
سال از حکومت معتمدرا گذراند که پس از آن در 
هشتم ربیع الاول بوسیله معتمد مسموم شد و به شهادت رسید ودر  سامرّا کنار مرقد پدر  بزرگوارش ،بدن پاک و مطهّرش به خاک سپرده
شد.عمر حضرت در حین وفات بیست و نه سال تمام و برخی نوشته اند بیست وهشت سال بود.

القاب آن حضرت:هدی ،زکی ،خالص،نقی و عسگري است وکنیه مبارکش
ابومحمدویا ابن الرضا می باشد.مادر ش(امّ ولد)وتنها فرزندش،منجی بزرگ عالم
بشریت،امام منتظر عجل الله فرجه الشریف است. مرحوم کلینی و صدوق نقل کرده اند که
احمد بن عبیدالله بن خاقان با اینکه یکی ازدشمنان اهل بیت بود و نسبت به امام
عسگري (ع)عداوت ظاهری و علنی داشت،با این حال همواره می گفت:(نه دیدم ونه شناختم
در سامرا(سرّ من رای) از علویان شخصی مانند حسن بن علی بن محمد بن الرضا(ع)
ونشنیدم کسی را مانند او در  روش
زندگی،آرامش، عفّت و نجابت،بزرگواری و شخصیت و سخاوت طبع نه تنها در بین خاندانش
که حتی نزد سلطان و تمام بنی هاشم و اینکه همگان او رابر بزرگسالان و شخصیتها
مقدّم میدارند وهمچنین است نزد وزرا، پیشوایان،کاتبان و سایرمردم.و من در بارۀ او
ازهریک ازبنی هاشم و پیشوایان و کاتبان وقاضیان و فقیهان و سایر مردم،استفسار
وسئوال کردم،دیدم که او نزد آنهاوالاترین مقام ومنزلت و عظمت را دارا است و همه او
را بر اهل خانه واستادان خویشم مقدّم و برترمی دانند ونیافتم دوستی یا دشمنی
مگراینکه در بارۀ اوسخنی نیکونداشت و براو در ود می فرستاد.) او همچنین اضافه کرد
که پدر ش عبیدالله ابن خاقان می گفت:(اگرخلافت از
دست بنی العباس بیرون رود،هیچ کس از بنی هاشم جزاو(امام عسگري ) استحقاق این امر
را ندارد و این برای فضیلت،پاکدامنی،دیانت،پارسایی،زهد،عبادت، اخلاق نیکو والای
اومیباشد.)

امام عسگري علیه السلام بیشتر ایام عمر مبارکش را در
زندانهای عبّاسیان گذراندو لذا بیشترروایاتی که از آنحضرت نقل شده،به صورت(توقیع)
یا نوشتۀ خط دست آن بزرگوار است.در مناقب ابن شهر آشوب (ره) آمده است:گرچه مهتدی
بصورت ظاهر میخواست عدالت را برپا کند!و قیافۀ زاهدانه وعابدانه ای به خود گرفته
بود،ولی با این حال ازهرسوء نیّتی نسبت به امام فروگذار نبود تا آنجا که امام با
به زندان افکند وسفارش کرد که به او هیچ رحم نکنند وبراو فشار بیاورند.چندی گذشته
بود که امام در زندان به یکی ازیارانش که همراه حضرت زندانی شده بود،فرمود: امشب
خداوند عمراو را قطع میکند،راوی گوید: صبح که شد ترکها برسراو رختند واو را به
هلاکت رساندند و پس از او(معتمد عباسی) حکومت را بدست گرفت.و امّا در زمان معتز
عبّاسی که قبل ازمهتدی بودچون دوران کوتاهی داشت،نتوانست آسیبی به امام
برساند،گرچه در روایت آمده است که آن باید به سعید حاجب دستورداده بود که امام را
به بیابان ببرد و آنحضرت را به قتل برساند .شیعیان ازاین تصمیم بسیارنگران شده
بودند،و نمیدانستند برسرامام چه می آید که ناگهان نامه ای ازامام به آنها رسیدو
آنان را ازنگرانی رهانید.در نامۀ امام آمده بود :(آنچه شنیدید،به ثمرنخواهدر سید ان شاء الله ) وسه روزبعد ازآن بود
که معتز به قتل رسید. وقتی دوران به (معتضد) رسید،او نیزهمان شیوۀ اسلافش را در
مورد امام به کاربست .امام در زمان آن پلید،یا در زندان بودویا در منزلی که تحت
محاصره ومراقبت شدید قرارداشت ؛به سرمی برد وگویا به همین لحاظ آنحضرت و پدر
بزرگوارش به نام (عسگریّین)معروف شده اند زیرامنزل آنان در محلّه ای به نام عسکر
بوده و (عسکر)به معنای ارتش و سپاهیان است که در اثر محاصره شدید منزل ازسوی
سپاهیان حکومت عبّاسی ،آن منطقه را (عسکر) مینامیدند .و اما ارتباط شیعیان با امام
زمان خود در  این دوران سخت،با شدّت و
تقیّه زیادی میسّر میشد،گاهی به صورت دست فروش و گاهی توسط شیعیانی که در در بار
نفوذ کرده بودند وگاهی بوسیلۀ افرادی که کمتر مورد شک دستگاه حاکمه بودند،با امام
ارتباط برقرار می کردند ولی بیشتراوقات مطالب خودرا به امام مینوشتند و حضرت پاسخ
آنهارا کتبا میداد که به نامه های رسیده از سوی امام ،(توقیعات)میگفتند. راه دیگری
که شیعیان ،مسائل و احکام خودرا در یافت می کردند،توسط  اصحاب دانشمند امامان در شهرهای دورازمرکزبود،
بویژه در قم که در آنزمان رونق خاصّی داست و مملو از علما و راویان حدیث امامان
ومرکز تشیع بودو،و هرگاه در مسئله این اختلاف پیش می آمد فورا توسط نامه ازامام
میپرسیدند و پاسخ در یافت میکردند. در 
نامه ای که حضرت،به ابن بابویه قمی مرقوم فرموده چنین آمده است:

(… بر تو باد به صبر و انتظار فرج که پیامبر صلی الله
علیه و آله) فرمود: بهترین  اعمال امت من انتظار
فرج است و شیعیان ما همچنان در  حزن واندوه
باشند تا روزیکه فرزندم که پیامبر (ص) آمدن او را بشارت داده ظهورکند وبا ظهورش
زمین را پر از عدل و داد کند پس از آنکه پر از ظلم و جور شده باشد،پس این شیخ
من!ابا الحسن،تمام شیعیان مرا به صبر و بردباری امرکن که همانازمین از آن
خداست،وبه هرس که خواست واگذار خواهد کرد و عاقبت به سود تقوا پیشگان است .در ود
خدا برتو و برتمام شیعیانمان و رحمت و برکات او برشما باد و در ود خداوند برمحمّد
واهل بیتش).

همه باهم بسوی جهاد در راه خدا

( یا ایها الذین آمنوا خذواحذرکم فانفرو ثُبات أو انفروا
جمیعا * و انّ منکم لمن لیُبطّئنّ فإن أصابتکم مصیبة قال قد أنعم الله علیّ

إذ أکن معهم شهیدا* ولئن اصابکم فضلُ من الله لیقولنّ کأن
لم تکن بینکم وبینه مودّة یالیتني کنت معهم فأفوزا عظیما).

(سورۀ نساء ،آیات 73ـ 71)

ای مؤمنان ! برای کارزار هشیار باشید و آنگاه گروه گروه به
سوی جنگ روانه شویدیا اینکه همه باهم بروید .و همانا بعضی از شما هستند که به
تحقیق سستی می کنند(و از رفتن به سوی میدان جنگ اهمال میورزند) پس هرگاه برشما
مصیبتی وارد آید،او بگوید:خداوند بر من لطف کرد که همراهشان نبودم واگر خداوند
برشما فزونی  بخشد(وغنیمتی بدست آورید) بی
گمان می گوید،ـ و گویا بین شما و او هیچ الفت و علاقه ای نبوده استـ این کاش من هم
با آنها بودم که کامیاب میشدم، کامیابی ای بزرگ .

در این چند آيه خداوند به مؤمنین ضمن دستور نفرو بسیج عمومی
از آنها میخواهد که احتیاط خودرا از دست ندهند وکاملا هشیار با شند واز هر
نظرمواظب دشمن خود باشند. واژۀ  (حذر) به
معنای بیداری و هوشیاری و آمادگی است .در  لغت (أخذ حذر) به معنای بیدار بودن واحتیاط کردن
است .صاحبت کشّاف گوید(احذروا واحترز وامن العدو أي لاتمکّنوه من أنفسکم)

ازدشمن در  حذر
باشید یعنی توان پیشروی  را از او بگیرید
.و با دقّت وامعان بیشتردر معنای این کلمه چنین بدست می آید که اگر (حذر) بمعنای
ترس هم باشد،لازمه اش این است که طرف مقابل خودرا آماده ومهّیا سازد و فرصت را
ازدشمن بگیرد تا بر او چیره نشود.اکنون برای اینکه از شر دشمن برحذر باشیم واحتیاط
خودرا کاملاحفظ کنیم که دشمن به ما آسیبی نرساند ،

باید چندکاررا قبلا انجام دهیم :

1ـ دشمن را خوب بشناسیم وازقدر ت و نیروی او اطلاع کافی
داشته باشیم.

2 ـ مراکزآسیب رسانی دشمن را قبلا شناسائی نمائیم تا در موقع
مناسب آنها ار نابود سازیم .

3ـ شناخت کامل از عدد وعدّه دشمن داشته باشیم .و اگر دشمنان
متعدّد هستند،باید مراکز مقاومت نیز متعدد باشند .و باید تلاش در ایجاد تفرقه و
پراکنگی میان آنان داشت.

ودر همین بین که باید احتیاط کامل را دارا بود ، همۀ افرادرا
باید آموزش های نظامی داد که بتوانند ازکشور خود دفاع نمایند و اگر آموزشهای نظامی
متوقف است بر فراگیری برخی از علوم واجب است آن علوم رانیز فرا گرفت.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله برای اینکه از نقشه ها و
توطئه های دشمن در مکه باخبر شوند،در آنجا عیون و جاسوسهائی داشتند که پیوسته
اخبار دشمن را به آن حضرت می رساندند واین در حالی است که خود آنحضرت نیز
میتوانسته است ازراه علم غیب،اخبار دشمن را بدست آورد.

(نفر)به معنای بسیج و تهیّه نیرو برای مقابله با دشمن است
که در  مواقع عادی،گروههائی ازافراد به
صورت گردان ها یا رسته های دیگر ارتشی، به میدان نبرد می روند ولی اگر وضعیّت
اقتضا کند که نفر عمومی بشود، با در خواست مسئولین،بایدتمام افراد آمادۀ نبرد
شوندواینمعنای( او انفروا جمیعا) هست که اکنون بنا به اقتضای شرایط جنگی ؛ نفریا
بسیج عمومی وهمگانی لازم شده است تا اینکه ان شاء الله بزودی پیروزی اسلام برکفر
بدست آید.و بی گمان (نفرعمومی) ،لازمه اش این است که مردم همه آموزش نظامی دیده
باشند که امید است در این امر مهم وحیاتی ،مؤمنین متعهّد هرگز در نگ نکنند
وآنان  که تا کنون آموزش ندیده اندبا مراجعه
به مرکز بسیج، آموزشهای لازم را در یا فت نمایند.

در این آيه نیز اشاره ای به گروهی تن پرور شده است که در موقع
جنگ عقب نشینی کرده وخودرا نشان نمی دهند وخلاصه سستی مینمایند.و اینگروه
منافق  صفت هرگاه دیدند که برشما مؤمنین
مصیبتی وارد شد، خدا را شکر می کنند که در میدان نبرد حضور نداشتندکه آن مصیبتها
برآنها نیز وارد آید ولی اگر شما به پیروزی 
رسیدید وغنیمت هائی ازدشمن گرفتید؛ انگشت حسرت و پشیمانی به دهان می گیرند
وتأسّف می خورند  که چرا ما با آنها
نبودیم؟گویا هرگزشما را نمی شناخته اند و هیچ علاقه ای در گذشته با شما نداشته اند
اینها ممکن است در  مجامع عمومی نیزاظهار
علاقه به شما بکنند ولی در وغ میگویندچرا که تنها ناراحتی آنها برای از دست دادن
غنایم جنگی است و گرنه فوز عظیم ، اجابت دعوت خداوند ورفتن به سوی میدان کارزاراست
چه پیروزی ظاهری و مادّی بدست آید وچه انسان به پیروزی بزرگتر که همان شهادت در راه
خدا است نائل آید،چرا که آنچه اهمیّت دارد ، حفظ مکتب و لبیک گفتن به امرالهی است
گرچه ما براین عقیده ایم که خداوند نیز همانگونه که وعده داده است، مؤمنین را یاری
خواهد کرد.(ان تنصروالله ینصرکم و یثبت أقدامکم).

بسم الله الرحمن الرحیم

بزرگترین آزمون

در دنیایی که فقط متعلق زور حاکم است
و زور مداراصلی یعنی آمریکا با استفاده از همه ابزاری که در اختیار دارد به طور
همه جانبه،اسلام و مسلمین را تحت فشار قرار داده است،آیا بری دفاع از حق،راهی جز
استقامت و مقابله قدر تمندانه باقی می ماند؟در 
شرایطی که فشارهای سیاسی روز افزون از طریق شورای امنیت !و کنفرانس مزدوران
در امان ـ و در امان واعلام خطرشاه حسین در 
مورد اینکه اگر اوضاع جهان عرب به همین صورت ادامه یابد قم بر جهان عرب
حکومت خواهد کردـ و بالاخره صدور قطعنامه علیه جمهوری اسلامی و در عین حال
هموارکردن راه سازش آشکار با اسرائیل غاصب،با صدورجواز برای از سرگیری روابط
دیپلماتیک با رژیم کمپ دیو یدی در  مصرو
… و فشارهای نظامی با حضور گسترده آمریکا و هم پیمانانش درخلیج فارس و تجهیز
مداوم رژیم صدام و.. و همچنین فشارهای اقتصادی گوناگون و در  کنار همه آنها فشارهای تبلیغاتی مسموم که همه و
همه به منظور وادار ساختن جمهوری اسلامی به تسلیم وجلوگیری از موج گستردۀ انقلاب
اسلامی،اعمال می­شود و در شرایطی که هر گونه عقب نشینی و سستی دربرابر این فشارها
به معنی شکست مکتب و باز ایستادن حرکت رهایی بخش اسلام است آیا چاره ای جز یک
تهاجم گسترده ونیرومندو پی گیر جبهه کفر وجود دارد؟

بدیهی است که اعلامیه ده ماده ای
شورای عالی پشتیبانی جنگ و تکلف حضرت امام مدظله مبنی برلزوم تبعیّت از آن
واستقبال بی نظیر امت اسلام برای این تهاجم بزرگ ،در عین حال که گامی است بلند
در  جهت نزدیک شدن به پیروزی نهایی،پاسخی
است دندان شکن به تمام آن فشارها،تا جهان استکبار برای اولین با رهم که شده باور
کندکه علیرغم تمام قدر ت شیطانی اش،دوران زورگویی و تحمیل خواسته هایشان بسر آمده
است.

اسلام اکنون در معرض مهمترین تجربه و
امت اسلام درمعرض بزرگترین آزمون قرارگرفته وسنگین ترین مسئولیت را در اثبات
حقانیت وقدر ت اسلام در  جهت آزاد سازی
انسانها ازسلطه قدر تهای شیطانی بر دوش گرفته است.و طبیعی است که انجام این
مسئولیت بزرگ وارزشمند،سرمایه گذاری وسیعی را می طلبد و به فرموده حضرت امام
:(کاری که شما مردان وزنان انجام داده اید آنقدر گرانبها و پرقیمت است که اگر صدها
بار ایران با خاک یکسان شود و دوباره بافکر و تلاش فرزندان عزیر شما ساخته گردد نه
تنها ضرری نکرده اید که سود زیستن در  کنار
اولیاء الله را برده اید و در جهان،ابدی شده اید و دنیا بر شما رشک خواهد
برد)وتحقّق آرمانهای عظیم اسلامی تا آنجا ارزش دارد که حسین (ع) خودرا با تمام
آنچه دراختیار داشت فدای آن نمود و به همین جهت از والاترین جایگاه در  عالم خلقت و در دل انسانها ودر بهشت ابدی
برخوردارگردید.

و ما اکنون در  شامگاه عاشورای زمان برسر دو راهی بهشت و جهنم
قرار گرفته ایم. جهنم زندگی ذلّت بار زیر سلطه یزیدیان زمان وعذاب در دناک جهان
ابدی و بهشت احدی الحسنین و پیوستن به خدا و تنعّم ازنعمتهای بی کران او.واین بانگ
الهی است که : ( هل ادلکم علی
تجارة تنجیکم من عذاب الیم تؤمنون بالله و رسوله وتجاهدون فیسبیل الله باموالکم
وانفسکم…) .(سوره صف) ما را به تجارتی سودمنددلالت میفرماید که به خدا و رسولش
ایمان آورید و در راه خدا و حاکمیت آئین رهایی بخش او بامال وجانتان جهاد کنید تا
هم گناهتان بخشوده شود و ازعذاب در دناک رهایی یابیدوهم به بهشت و نعمتهای الهی که
فوزعظیم است نائل شوید وهم مؤمنان را مژده میدهد که (نصرُ من الله و فتح قریب)
(سوره صف)  یاری ازخدا است و پیروزی نزدیک
است .آری برای مؤمن چه تجارتی سودمند تراز اینکه خریدارخدا است 🙁 ان الله اشتری
من المؤمنین ) و متاع ،جان ومال :

(انفسهم و اموالهم ) وثمن،بهشت:
(بانّ لهم الجنة) وبازاراین تجارت ،میدان کارزار و کشتن و کشته شدن در راه خدا: (
یقاتلون فی سبیل الله فیقاتلون و یقتلون ) این وعده و قرار الهی است که سند آن در
تورات و انجیل و قرآن به ثبت رسیده است:

( وعدا علیه حقا فی التوریة والانجیل
والقرآن ) وکیست که از خدا برعهدو پیمان خود وفادارتر باشد 🙁 ومن اوفی بعهده من
الله ) پس مژده باد برشما به خاطرمعامله ای که انجام داده اید و این است رستگاری
بزرگ 🙁 فاستببشروا
واببیعکنم الذی با یعتم به وذلک هو الفوزالعظیم ) ( سورۀ توبه 111).

در آیات فوق الذکر و بسیاری ازآیات
دیگرقرآن،جهدمالی در کنارجهاد جانی قرار گرفته است که بذل جان ومال در راه خدا در
صورت لزوم وتمکّن، هردو واجب است و الابرای آنان که تمکّن مالی دارندو لی به دلایل
شرعی رفتن به جبهه ازآنها ساقط است باید به جهاد مالی اقدام کنند.و بدیهی است که
هرچه تمکّن مالی یک فرد بیشترباشد تکلیف بیشتری در این رابطه خواهد داشت

امت مسلمان ایران که با قامتی
استواربرپیمان با خداوتجارت الهی شان ازآغازراه تا کنون  ایستاده و بهترین فرزندانش را نثاراسلام کرده
است مسلّم است امروز نیز که جنگ و دفاع ازاسلام به حساسترین مراحل خودرسیده است
اگر شهید داده اند بیشترآماده شهید شدن و شهید دادن هستند واگر به نان شب هم
نیازمند باشند بازهم از ایثار ساده ترین لوازم زندگی خود در یغ ندارند.

ولی آنچه در این مختصر باید مورد
توجه قرار گیرد، قشرازخدایی  خبر و مرفهی
است که هنوز در راه انقلاب وحفظ امنیت و بقاءاین کشور نه فقط نگذاشته اند خاری به
پای خود یا  فرزندانشان اصابت کند که
بسیاری از آنها با سوء استفاده از موقعیت انقلاب و جنگ واهتام مسئولین به دفع دشمن
خارجی به چپاول و غارت بیشتر از جامعه اسلامی پرداخته و جیبهای جهنمی خودرا پر تر
کرده اند و هنوز هم با نارضایتی هل من مزید می گویند و با این همه با اعمال و
رفتار وحتی نوع لباس پوشیدن و زندگی کثیف و حیوانی شان سعی برترویج فحشاء کرده
،همچون خنجری ازپشت،قلب حزب الله و امت شهید پرور وایثارگر  اسلام را جریحه دار می کنند که امید است ضمن
برخورد قاطع با این رسوبات وعوامل مستقیم و غیر مستقیم شیطان بزرگ و قطع چنگالهای
پلید آنان ازحلقوم مستضعفین، سهمی از اموال آنها نیز که اکثرا متعلق به همین
مستضعفین است به نیابت ازآنها که تمام هستی خودرا برای حفظ اسلام و کشور
اسلامی  نثارکرده و می کنند برای کمک به
جبهه بازور تسلیم نخواهند شد و اکثرا حتی یک ریال ازآنهمه مال وپول انباشته و کنز
شده را از روی اختیار پرداخت نخواهندکرد که این کار یقینا به مصلحت آنان نیزخواهد
بود و شاید بدینوسیله تطهیر شوند و راه پیوستن به راهیان خدا و سعادت برآنها گشوده
شد.ان شاء الله

امام خمینی ثابت و استوار تا کنون

جهادمقدس

*اکنون شما ای ملت اسلامی ایران برسردو راهی میباشید؛راه
سعادت و افتخار ابدی در سایۀ پرافتخار جهاد برای خدا و دفاع از کشور اسلام و راه
ذلت و ننگ ابدی اگر خدای نخواسته ما در این (جهاد مقدّس) سنتی و سردی از خود نشان
دهیم و من امید واثق دارم که ملّت ما تن به ننگ نداده و نخواهند داد و تا سقوط
رژیم منحط بعث عراق از پای ننشینند و تا ملت شریف عراق را از اختناق و جنایاتی که
برآن سایۀ شوم افکنده نجات ندهند،دست از جهدمقدّس برندارند.                     27/7/59

*مبارزات کشور ما عقیدتی است و جهاد در  راه عقیده شکست ناپذیر است جهاد در راه عقیده
است که سرتاسر کشور را در  یک راه تجهیز می
کند و تمام سختی ها و مشکلات را از سرراه بر میدارد.پیروز است ملّتی که راه خودرا
که صراط مستقیم انسانیّت است یافته و در راه آن به (جهاد مقدّس) برخاسته است. هان
ای شهیدان در جوار حق تعالی آسوده خاطر باشید که ملت شما پیروزی شما را از دست
نخواهد داد.و ای بازماندگان شهدای به خون خفته و ای معلولان  عزیزی که حیات جاویدرا با نثار سلامت خود بیمه
کرده اید ، مطمئن باشید که ملت شما مصمّم است پیروزی را تا حکومت الله و تا ظهور
بقیة الله  روحی فداه نگهبان باشد.                                22/11/59

*شما عزیزان که از بدو انقلاب از متن جامعه اسلامی جوشیدید
و در جهاد حق علیه باطل و رژیم شاهنشاهی کوشیدید و اکنون در  جهاد اسلامی مقابل کفر صدامیان یعنی آمریکای
خونخوار همدوش با برادر ان ارتشی و سایر قوای مسلح از بسیج  گرفته تا عشایر برومند در  رزم و(جهاد مقدّس) جانبازی می کنید و افتخارات
بزرگ برای ملت و اسلام می آفرینید،باید بدانید که خدا پشتیبان لشکریان خویش است و
همیشه در  نهایت حق پیروز است.

آمریکای جهانخوار باید بداند که ملت عزیزو خمینی تا نابودی
کامل منافعش او را راحت نخواهند گداشت و تا قطع هر دو دست آن ،به مبارزه خدایی خود
ادامه خواهند داد.ملّت ما همانگونه که نشان داده اند،تحمّل تمام کمبودها را برای
حفظ شرف و آبروی خویش خواهد نمود.   
16/3/60

*سلام بر قوای مسلّح و رزمندگان پر شور عاسق لقاءالله که در
 راه هدف مقدس سرازپای نشناخته وجان برکف
به دفاع از حق و میهن عزیز  خود در  جبهه ها و پشت جبهه و (جهاد مقدس)تا پیروزی
نهائی ادامه می دهند و رحمت و برکات خداوند بزرگ بر (بسیج مستضعفان ) که بحق
پشتوانۀ انقلاب اسلامی است و بکوشش ارزنده خود ادامه داده و بحمدالله تعالی با همت
جوانان برومند و داوطلبان عزیز گروه میلیونی رزمنده تربیت کرده و امید آن است که
با شرکت فعّال قشرهای معظم ملت و شور و شعفی که در  جوانان عزیز از برکت اسلام مشاهده می شود،ارتش
بیست میلیونی که نگهبان جمهوری اسلامی و کشور عزیز از شر جهانخواران متجاوز
است،تحقق یابد.     4/9/60

امام خمینی ثابت و استوار(جهاد مقدس)

سرمقاله

دانستنیهای از قرآن(اعلام بسیج عمومی)

میلاد امام حسن عسگری(ع)

به پا خیزید .. مسلمانان

اهوال روز قیامت                                            آیت الله العظمی منتظری

اسرار عالم آفرینش                                           آیت
الله جواد آملی

عالم برزخ                                                     آیت الله حسین نوری

قضاء و قدر و بداء                                            آیت
الله محمدی گیلانی

خوف و رجاء  
                                               آیت
الله ایزدی نجف آبادی

دعوت آشکارا و عمومی                                     حجة
الاسلام و المسلمین رسولی محلاتی

همراه با امام بسوی حج پایگاه انقلاب جهانی
اسلام       حجة الاسلام و المسلمین موسوی
خوئینی ها

حقوق والدین

امر به معروف و نهی از منکر                             حجة السلام محمدحسن
رحیمیان

یاران امامان                                                  
سیدمحمدجواد مهری

پیام شهید

گفته ها و نوشته ها

مدیریتهای اجرائی                                            محمد رضا حافظ نیا

نگاهی به رویدادها

رهنمودهای امام و آیت الله العظمی منتظری

رهنمودها

امام خميني

·       
اينجانب به هيچ وجه و به هيچكس اجازه نمي دهم تا از سهم مبارك امام(ع) و يا از
اموال دولت و اموال دفاتر و سازمانها و مجامع و اموال عمومي خرج انتخابات كند.

·       
هيچ فرد و گروهي و هيچ نهاد و سازماني و حزب و دفتر و تجمعي نمي تواند در حوزه
انتخابات ديگران دخالت نمايد و براي غير حوزه خود، فرد يا افرادي را كانديدا نموده
و از آنان تبليغ نمايد.

·       
بايد مردم را براي انتخابات آزاد گذاريم و نبايد كاري كنيم كه فردي بر مردم
تحميل شود. 11/4/66

·       
اينطور نيست كه بعضي نزاعها مربوط به اسلام و خدا باشد، براي خدا نمي شود به
مؤمن اهانت كرد.

·       
تشكيل حكومت در اسلام براي اقامه عدل است لكن غايت نهايي معرفي خدا و عرفان
اسلامي است.

·       
دنبال اين برويد كه معارف اسلام را در بين مردم تقويت كنيد كه در رأس امور،
معارف اسلامي است. 13/4/66

·       
آن چيزي كه لازم است اين است كه بمردم، دستجات مختلف، به همه ائمه جمعه، ائمه
جماعات، روحانيون سراسر كشور و ساير قشرها اين معني توصيه بشود كه سر چيزهايي كه
مربوط به نفسانيات است، نزاع نكنند. 11/4/66

آيت الله العظمي منتظري

·       
اگر بقرآن عمل كنيم و در صنايع نظامي به خودكفائي برسيم استقلال كشور را تأمين
كرده و از شر ابرقدرتها نجات پيدا كرده ايم. 18/3/66

·       
جهاد بايد كشاورزان را نسبت به فراگيري روش ها و امكانات مدرن كشاورزي ياري
دهد.

·       
بايد بيكديگر خوشبين باشيم و از بوروكراسي بپرهيزيم تا كارها بسرعت پيش رود.
30/3/66

·       
پست قضاوت را كسي بايد اشغال كند كه مطمئن باشد از عهده آن بر خواهد آمد، حيف
است قاضي خود را به مسائل دنيايي و كارهايي كه خلاف شأن است آلوده كند.

·       
مسأله اعتياد و گسترش فساد و فحشاء جنبه سياسي دارد و بر مردم و مسئولين قضائي
كشور لازم است عليه اينگونه امور بسيج شده و با قاطعيت برخورد كنند.

·       
كسانيكه به كشور و نظام اسلامي معتقد هستند، نبايد تنها به حرف اكتفا كنند.
انتقاد صحيح و سازنده لازم است ولي اين بدان معنا نيست كه كنار نشسته و فقط اعتراض
كنيم. 10/4/66

نگاهي به رويدادها

اخبار جنگ

·       
در چهارمين مرحله عمليات پيروزمند نصر-4 سه ارتفاع استراتژيك منطقه ماووت عراق
به تصرف نيروهاي اسلام در آمد. 13/4/66

·       
ارتفاعات 1520، 1530، 1540 در عمق خاك عراق آزاد شدند.

·       
در ادامه عمليات پيروزمندانه فتح-7 پادگان گردكو مركز گردان پياده رزمي و يك
گردان ضد شورش از لشكر 27 عراق به ميزان زيادي منهدم و به آتش كشيده شد. 16/4/66

·       
جنايتكاران بعثي روستاي ميرآباد از توابع سردشت را بمباران كردند. 21/4/66

·       
قرارگاههاي تاكتيكي و ستوهاي تقويتي دشمن در مقابل جزيره مجنون جنوبي منهدم
شد.

·       
يك جنگنده عراق در جنوب سرنگون شد. 23/4/66

·       
دو كارخانه مواد شيميايي و پادگان محور گردكو در شمال عراق منهدم شد. 24/4/66

·       
ناوگان جنگي ايران از رسيدن 5 ناوچه جنگي عراق به خليج فارس جلوگيري كرد.
28/4/66

·       
با آغاز عمليات فتح- 8 دژهاي نظامي مستحكم عراق در عمق 150 كيلومتري سقوط كرد.
30/4/66

·       
900 بعثي و دهها
دستگاه تامك و خودرو دشمن در دو جبهه مياني و جنوبي نابود شدند.

·       
شمار اسراي عراقي كه در جريان تك مذبوحانه دشمن در محور فاو- ام القصر به
اسارت نيروهاي اسلام در آمده اند به 25 تن رسيد. 31/4/66

·       
14 انبار مهمات
و 20 تانك و خودرو سنگين دشمن بعثي در جبهه سومار منهدم شد. 3/5/66

·       
2 فروند هواپيما
و يك فروند هليكوپتر نيروهاي عراقي در جبهه ميمك سرنگون شدند. 4/5/66

·       
3 فروند
هليكوپتر دشمن در منطقه عملياتي ميمك سرنگون شد. 5/5/66

·       
تلفات دشمن در منطقه عمليات ميمك از 5 هزار تن گذشت. 6/5/66

·       
در عمليات نصر- 6 نزديكترين ارتفاعات به بغداد به تصرف رزمندگان اسلام درآمد.
11/5/66

·       
در جريان دفع پاتك دشمن در منطقه عملياتي نصر-7 شش گردان از بعثيها بكلي نابود
شدند.

·       
دو فروند هليكوپتر دشمن در منطقه عملياتي مقابل سردشت سرنگون شدند.

جهان اسلام

·       
دو پايگاه نظامي دشمن در منطقه عملياتي مقابل مريوان بتصرف اكراد عراقي درآمد.
14/4/66

·       
كليه مغازه ها در مناطق مسلمان نشين شهر دهلي در اعتراض به بازداشت سيد
عبدالله بخاري بحالت تعطيل درآمد. 15/4/66

·       
حزب الله لبنان: اگر آمريكا عليه ايران وارد جنگ شود هيچگونه امنيتي براي
آمريكائيها در جهان باقي نخواهد ماند.

·       
مقاونت ده روزه انقلابيون مسمان افغاني منجر به انهدام 115 دستگاه تانك و
نفربر و هواپيماي اشغالگران شد. 16/4/66

·       
در آستانه مراسم حج مساجد در عربستان به كنترل مأمورين رژيم سعودي درآمد.

·       
انقلابيون مسلمان لبناني يك فروند هليكوپتر رژيم صهيونيستي را سرنگون كردند.
18/4/66

·       
دادگاه امنيتي الجزاير چهار تن از رهبران يك گروه بنياد گراي اسلامي را به مرگ
محكوم كرد.

·       
پليس سعودي در آستانه مراسم حج با بستن مسجد الحسين امام جماعت آن را دستگير
كرد. 25/4/66

·       
در تظاهرات بنيادگرايان اسلامي در تونس 8 تن از مأمورين امنيتي و يك تن از
تظاهر كنندگان زخمي شدند. 28/4/66

·       
پنج عضو جهاد اسلامي فلسطيني پس از فرار از زندان غزه وارد تونس شدند. 20/4/66

·       
پليس هند رئيس جماعت اسلامي و تعدادي از مسملانان جامو و كشمير را دستگير كرد.

·       
حزب الله كويت اعلام كرد به مواضع آمريكا در واشنگتن و نيويورك حمله خواهد
كرد. 21/4/66

·       
مقامات امنيتي مصر 20 تن از اعضاي يك گروه اسلامي را به اتهام تلاش براي دست
زدن به انقلاب اسلامي در مصر دستگير كردند. 22/4/66

·       
يك مسلمان اهل تركيه 500 هزار ريان به رزمندگان اسلام هديه كرد. 29/4/66

·       
از سوي جمعي از خواهران مسلمان تركيه  مبلغ 300 مارك آلماني جهت كمك به رزمندگان اسلام
اهدا شد. 4/5/66

·       
توسط انقلابيون مسلمان 3 فروند هليكوپتر ارتش عراق در فرودگاه سليمانيه به آتش
كشيده شد.

·       
توسط انقلابيون مسلمان لبنان يك افسر عاليرته رژيم صهيونيستي به هلاكت رسيد.
13/5/66

·       
مبارزين كرد عراقي 12 پايگاه دشمن در استان كركوك را به تصرف خود در آوردند.
18//5/66

اخبار داخلي

·       
پليس فرانسه در حمله به منزل آقاي وحيد گرجي (ديپلمات ايراني) با شكستن درب
ورودي خانه، همسر وي را با دستبند به مقر پليس منتقل كرد. 13/4/66

·       
براي اولين بارعمل پيوند عضله بر روي پاي يك مجروح جنگي در همدان انجام شد.
14/4/66

·       
نيروهاي رزمي مهندسي جهاد سازندگي در جزاير خليج فارس مستقر شدند.

·       
به تلافي اقدامات غير مسئولانه پليس فرانسه سفارت فرانسه در تهران به كنترل
نيروهاي پليس درآمد.

·       
كاروان مدافعان خليج فارس ويژه روحانيت از قم رهسپار جبهه ها شد. 15/4/66

·       
26 كودك و
نوجوان ايراني از نمايشگاه بين المللي آرژانتين ديپلم افتخار گرفتند. 16/4/66

·       
31 گردان از
مدافعان خليج فارس عازم مناطق عملياتي شدند.

·       
هيأت كارشناسي سازمان ملل از آثار بمباران شيميايي مناطق مسكوني سردشت بازديد
كرد. 18/4/66

·       
در بين 31 كشور، ايران در نمايشگاه نقاشي سنتي الجزاير مقام اول را كسب كرد.

·       
ديپلمات ايراني در اثر ضرب و شتم پليس فرانسه در بيمارستان فرودگاه ژنو بستري
شد.

·       
دانش آموزان و فرهنگيان سال گذشته 445 ميليون تومان به جبهه ها كمك كردند.
22/4/66

·       
فرانسه اسناد و مدارك فوق العاده محرمانه ديپلمات ايراني را در فرودگاه ژنو به
سرقت برد. 24/4/66

·       
بدنبال اقدامات سوء و غير قانوني دولت فرانسه روابط ايران و فرانسه قطع شد.
27/4/66

·       
شوروي ازمواضع جمهوري اسلامي ايران در مقابله با آمريكا در خليج فارس حمايت
كرد. 28/4/66

·       
با شركت دهها هزار زائر خانه خدا راهپيمائي وحدت در مدينه منوره انجام شد.

·       
3 فروند از
قايقهاي جاسوسي كويت در آبهاي شمال خليج فارس شناسايي و سرنشينان آن دستگير
شدند.  31/4/66

·       
يك كشتي كويتي حامل پرچم آمريكا در خليج فارس با مين برخورد كرد. 3/5/66

·       
آمار قربانيان سيل در دو روستاي استان خراسان به 147 تن رسيد. 4/5/66

·       
سيل كم سابقه شمال تهران صدها خانه و مغازه را بر سر راه خود ويران كرد.

·       
بر اثر جاري شدن سيل در ساوه 55 تن كشته و مجروح شدند. 5/5/66

·       
 پليس عربستان در يك جنايت بي سابقه صدها زائر
ايراني را در كنار حرم امن الهي بشهادت رساند.

·       
به مناسبت حمله وحشيانه رژيم سعودي به زوار خانه خدا كه در آن تعداد زيادي از
هموطنان شهيد يا زخمي شدند دولت جمهوري اسلامي ايران سه روز عزاي عمومي اعلام كرد.

·       
سفارت عربستان در تهران با دخالت نيروهاي انتظامي از اشغال مردم خشمگين خارج
شد. 10/5/66

·       
ايران به عربستان و آمريكا اخطار كرد كشتار حجاج را با تمام امكانات تلافي مي
كند.

·       
در جريان يك عمليات متهورانه هوايي تيمسار سرلشكر بابايي معاون عملياتي نيروي
هوايي بشهادت رسيد. 11/5/66

اخبار خارجي

·       
انفجار دو بمب صبح امروز مراكز آمريكائيها را در مانيل به لرزه در آورد.
13/4/66

·       
انفجار سه بمب در لاهور پاكستاه 60 كشته و مجروح بر جاي گذاشت.

·       
ابزرور: در حاليكه عراق مسئول آغاز جنگ و شروع حمله به كشتيهاي تجارتي بوده،
اما فشار بين المللي متوجه ايران است. 15/4/66

·       
عراق از سرمايه دارن عرب خواست تا اقتصاد اين كشور را از بحران نجات دهند.

·       
بزرگترين تظاهرات عمومي عليه رژيم كره جنوبي با شركت صدها هزار تن در سئول
برگزار شد. 20/4/66

·       
شوراي كشتيراني انگلستان: 5/8 ميليون تن كالا بر اثر جنگ كشتيها در خليج فارس
به قعر آبها فرو رفته است. 21/4/66

·       
واشنگتن پست: كسانيكه در دام ايران افتاده اند هنوز درك نكرده اند ايران چه
پوستي از سر آمريكا كنده است.

·       
براي اولين بار در 20 سال اخير يك هيأت رسمي از شوروي وارد فلسطين اشغالي شد.
22/4/66

·       
رژيم عراق 15 روستا را در استانهاي دهوك و اربيل هدف حملات زميني و هوايي خود
قرار داد. 23/4/66

·       
حزب كمونيست چين يكصد و هشتاد تن از اعضاي خود را كه به اتهام رشوه خواري و
فساد دستگير شده اند اخراج كرد. 23/4/66

·       
انفجار بمب در كراچي 322 كشته و مجروح بجاي گذاشت. 24/4/66

·       
كودتاي برادران ناتني صدام نافرجام ماند و عده اي از كودتاگران اعدام شدند.

·       
انفجار دو بمب در طرابلس و بعلبك لبنان 8 كشته و 54 مجروح بجا گذاشت. 25/4/66

·       
درگيري فلسطينيها و شبه نظاميان امل در مغدوشه 25 كشته و مجروح بجاي گذاشت.

·       
انگليس جهت ساخت سلاحهاي شيميايي يك اعتبار 32 ميليون دلاري در اختيار رژيم
بعثي قرار داد. 28/4/66

·       
كويت مجتمع مسكوني كارمندان شركت نفت خود را براي اقامت افسران نيروي دريايي
امريكا اختصاص داد. 29/4/66

·       
بعد از 102 ماه تركيه به طولاني ترين دوران حكومت نظامي در اين كشور پايان
داد. 30/4/66

·       
بدنبال برخورد نفتكش كويتي با مين اسكورت نفتكش كويتي توسط ناوهاي جنگي آمريكا
به تعويق افتاد. 5/5/66

·       
پاكستان خواستار لغو بازديد ناوهاي جنگي آمريكا از كراچي شد. 6/5/66

·       
رژيم عراق يك هواپيماي ميگ 21 سوريه را سرنگون كرد. 7/5/66

·       
متحدان اروپائي آمريكا در خواست واشنگتن را براي اعزام مين ياب به خليج فارس
رد كردند. 10/5/66

·       
انفجارهاي پي در پي مراكز فرهنگي و هواپيمايي سعودي را در غرب بيروت لرزاند.
13/5/66

·       
114 تن از
نمايندگان كنگره آمريكا از ريگن بخاطر دخالت در خليج فارس به دادگاه فدرال شكايت
كردند. 17/5/66

ضد انقلاب

·       
50 كيلو طلا و زيور آلات از جاسازي يك اتوبوس و سه بسته پستي كشف شد.

·       
با هوشياري مأموران گمرك بازرگان 23 كيلو و 200 گرم طلا بصورت شمش و مفتول از
يكدستگاه اتوبوس تركيه كشف شد. 14/4/66

·       
با تلاش و پيگيري پاسداران كميته انقلاب اسلامي سيستان و بلوچستان و همدان 79
كيلوگرم مواد مخدر كشف شد. 15/4/66

·       
انفجار بمب دست ساز بقدرت تخريبي 10 پوند ميدان مقدم خيابان ابوذر تهران را به
لرزه درآورد. 16/4/66

·       
100 تن از اعضاي
گروهك منافقين در پاكستان در حمله گروهي ناشناس كشته و زخمي شدند.

·       
مقر گروهك منافقين در كراچي و كويته با بمب و مسلسل منهدم شد.

·       
توسط مأمورين ژاندارمري بيش از 420 كيلو مواد مخدر كشف شد. 20/4/66

حقوق فرزندان

قسمت سوم

بسم الله الرحمن الرحيم

تعليم و ياد دادن مسائل مورد نياز يكي ديگر از حقوقي است كه
طبق روايات معصومين(ع) براي فرزند ثابت است و پدر بايد متكفل آن باشد. از رسول
اكرم(ص) روايت شده است كه فرمود: من حق الولد علي والده ثلاثة يحسن اسمه و يعلمه
الكتابة و يزوجه اذا بلغ. از حقوق فرزند بر پدر سه چيز است: نام او را نيكو قرار
دهد و او را نوشتن بياموزد و چون بالغ شد در امر ازدواجش اقدام نمايد.

ابتدائي ترين نياز جامعه

سوادآموزي از ابتدائي ترين نيازهاي فرهنگي جامعه است. جامعه
اي كه اكثر آن بيسوادند و از نعمت خواندن و نوشتن محرومند هرگز پيشرفت ندارد تجربه
بشر و اندوخته پيشينيان در مسائل علمي مختلف از راه نوشتن به نسلهاي بعد منتقل شده
است و اگر دانش به زنجير نوشتار مقيد نمي شد بشر هيچگونه پيشرفت مادي و معنوي
نداشت. كتب آسماني و روايات معصومين و افكار علمي و تاريخ گذشتگان همه به وسيله
قلم به ما رسيده است انسان بي سواد درست مانند يك نابينائي است كه راه غير معمولي
خود را مي پيمايد و بدون شك نيازمند يك عصاكش است. و انسان به فطرت خويش سعي دارد
تا حد مقدور از كمك ديگران بي نياز باشد بنابراين سوادآموزي يكي از ضروري ترين
مسائلي است كه انسان را از ديگران بي نياز مي كند. اسلام به مسأله سوادآموزي كه در
آن دوران و بخصوص جزيرة العرب مورد اهتمام مردم نبود اهميت فراوان داده است رسول
اكرم(ص) اسيري را كه بتواند ده نفر از مسلمانان را با سواد كند آزاد مي كرد.
رواياتي كه در تشويق مردم به يادگيري و تعلم آمده بيش از حد تواتر است خداوند در
قرآن نيز از قلم به بزرگي و عظمت ياد فرموده: «اقرأ و ربك الاكرم الذي علم بالقلم
علم الانسان ما لم يعلم» بخوان كه خداي تو از هر بخشده اي بخشنده تر است و او است
كه به واسطه قلم انسان را آموخت آن چه را نمي دانست.

و در روايتي ديگر رسول خدا(ص) فرمود: حق الولد علي والده ان
يعلمه الكتابة و السباحة و الرماية و ان لا يرزقه الا طيبا.

حق فرزند بر پدر است كه او را نوشتن و شنا و تيراندازي
بياموزد و او را از رزق حلال و پاك بهره مند سازد.

تعليم قرآن

تأكيد بر تعليم نوشتن به دليل نياز مبرم در آن زمان به اين
مقدار از سواد بوده نه اين كه منحصر در آن باشد. در روايات ديگر بر تعليم قرآن
بسيار تأكيد شده است.

عبدالرحمن سلمي يكي از فرزندان امام حسين(ع) را سوره حمد
آموخت آن حضرت پول و خلعت فراوان به او داد و دهانش را پر از در و جواهر كرد و در
پاسخ افرادي كه متعجبانه دليل اين همه بخشش را مي پرسيدند فرمود: اين كجا به عطاي
او مي رسد! و منظور از عطاي او همان تعليم سوره حمد است.

اميرالمؤمنين(ع) مي فرمايد: حق الولد علي الوالدان يحسن
اسمه و يحسن ادبه و يعلمه القرآن حق فرزند بر پدر اين است كه نام نيكو بر او نهد و
او را تربيت و اخلاق نيكو بياموزد و قرآن به او تعليم نمايد.

و در روايتي از رسول خدا(ص) آمده است: ان المعلم اذا قال
للصبي بسم الله كتب الله له و للصبي و لوالديه براءة من النار. هنگامي كه معلم
شروع مي كند و بسم الله را به كودك مي آموزد خداوند او و كودك و پدر و مادرش را از
جهنم آزاد مي سازد.

در تعليم قرآن بايد دقت شود كه الفاظ به خوبي ادا شوند.
متأسفانه در جامعه ما به دليل ترك تعليم قرآن بطور عموم در اثر فعاليت ضد مذهبي
رژيم گذشته تلفظ عربي بسيار مشكل شده است. و اين پديده فراگير يكي از نتايج ظاهر و
روشن اسلام زدائي در طي چند سال گذشته است وگرنه پيشينيان اين ملت مشعلدار علوم
اسلامي و عربي بوده اند و بسياري از ادباء زبان عربي ايراني اند و هدف آنها خدمت
به اسلام و قرآن بوده است.

گرچه اكنون به فضل انقلاب اسلامي فعاليت چشمگيري در يادگيري
قرآن شروع شده است ولي بايد توجه داست كه هنوز اكثر ياددهندگان بخصوص در مدارس
الفاظ قرآن را صحيح ادا نمي كنند وبايد اين را پذيرفت كه براي بزرگسالان مشكل است
كه به طور كامل حروف ر ابه نحو عربي صحيح تلفظ نمايند و لذا اين مطلب ضروري است كه
در كودكي تلفظ صحيح قرآن را بياموزند مخارج حروفي كه در ميان ياددهندگان شايع شده
و بر آن اصرار مي ورزند چندان دخالتي ندارد و بايد از افراد عرب زبان استفاده شود
بسيار ديده مي شود كه افراد با اطلاع و دانشمند الفاظ را دقيقاً از مخارج معروف
آنها ادا مي كنند و لي صحيح نيست. و تنها تلفظ قرآن كافي نيست. بايد حداقل معناي
تحت اللفظي آيات خدا براي كودكان گفته شود. زيبائي و عظمت قرآن آن گاه روشن مي شود
كه انسان در حد امكان بر زبان عربي مسلط و معناي الفاظ را متوجه شود. بنابراين
ياددهندگان بايد سعي داشته باشند قواعد زبان عربي را بمقدار ميسر به كودكان
بياموزند تا نكات ادبي و معناي بلند و زيباي آيات الهي را درك نمايند و از آن لذت
ببرند و بر ايمان و علاقه آنها افزوده شود.

آموزش مسائل شرعي

برنامه تعليمي ديگر كه لازم و واجب است تعليم مسائل شرعي
است.

از امام صادق(ع) روايت شده كه فرموده: الغلام يلعب سبع سنين
و يتعلم الكتاب سبع سنين و يتعلم الحلال و الحرام سبع سنين.

پسر هفت ساله بازي مي كند و هفت سال نوشتن مي آموزد و هفت
سال مسائل حلال و  حرام و احكام شرعي را
ياد مي گيرد.

واضح است كه هفت سال براي نوشتن كلمات زياد است و از همين
حديث معلوم مي شود كه منظرو از كتابت و نوشتن همه سواد مورد نياز هر زمان است. و
اما هفت سال آموختن حلال و حرام برنامه اي است بسيار جالب. متأسفانه علمي كه به
طور عموم متروك شده است علم به احكام شرع است گويي فقط وظيفه روحاني است كه مسائل
را بداند. روحاني بايد سعي كند فقيه و مجتهد شود و احكام را استنباط كندو اما
يادگيري مسائل شرعي وظيفه هر فرد مسلمان است از برخوردي كه با نامه هاي خوانندگان
مجله داريم استفاده مي شود كه سطح تفكر عمومي جامعه در رابطه با مسائل شرعي آن قدر
پائين است كه ساده ترين و ضروري ترين مسائل را غالباً متوجه نيستند و آن قدر
بيگانه اند كه هر چه توضيح داده مي شود باز هم در درك آن به اشتباه مي افتند و سر
آن عدم آشنائي به ساده ترين اصول و قواعد شرعي است با اين كه خوانندگان مجله طبعاً
از پاي بندترين اقشار جامعه با احكام شرع اند. و اين مطلب نيز عمق فاجعه اسلام
زدائي را در قرن اخير نشان مي دهد.

بايد بر متصديان بيان احكام در رسانه هاي گروهي البته با
فرض اطلاع كامل آنها افزوده شود و برنامه هاي حساب شده اي براي كل جامعه بخصوص
جوانان و نوجوانان طرح ريزي شود، و بايد پدران و مادران هم خود بياموزند و هم
فرزندان خود را وادارند كه احكام شرع را قبل از بلوغ بياموزند.

نامه هاي فراواني از سوي جوانان متدين و متعد به دفتر مجله
مي رسد كه حاوي شكايت آنها از پدران و مادران است 
با اينكه آنها خود پاي بند احكام شرع و نماز و روزه خويش هستند ولي در
رابطه با فرزندان سهل انگاري مي كنند بخصوص در مورد روزه كه از ترس ضعيف شدن و
امثال آن از روي دلسوزي و مهرباني آنان را وادار نمي سازند و احكام آن را در حد
اطلاع خويش نيز ياد نمي دهند. جوان بيچاره اكنون بايد سالها نماز و روزه را قضا
كند بعلاوه كفاره هاي سنگين كه گاهي بر او واجب مي شود. اين شفقت و دلسوزي نابجاي
پدران و مادران به دنيا و آخرت فرزند لطمه مي زند.

پيامبر خدا(ص) فرمود: مروا اولادكم بالصلاة وهم ابناء سبع
سنين و اضربوهم عليها و هم ابناء عشر سنين و فرقوا بينهم في المضاجع.

كودكان را (و شايد منظور خصوصاً پسران باشد) در هفت سالگي
امر به نماز كنيد و در ده سالگي آنان را بر ترك نماز تاديب و تنبيه كنيد و در
خوابگاه از يكديگر جدا كنيد.

امير المؤمنين(ع) فرمود: علموا اولادكم الصلاة و خذوهم بها
اذا بلغوا الحلم. فرزندان خود را نماز بياموزيد و چون به حد بلوغ رسند آنان را بر
ترك آن مؤاخذه كنيد.

در كتاب شريف كافي از امام باقر(ع) روايت شده است كه فرمود:
انا نأمر صبياننا بالصلاة اذا كانوا بني خمس سنين فمروا صبيانكم بالصلاة اذا كانوا
بني سبع سنين و نحن نأمر صبياننا بالصوم اذا كانوا بني سبع سنين بما اطاقوا من
صيام اليوم فان كان الي نصف النهار او اكثر من ذلك او اقل فاذا غلبهم العطش و
الغرث افطروا حتي يتعودوا الصوم و يطيقوه فمروا صبيانكن اذا كانوا ابناء تسع سنين
بما اطاقوا من صيام فاذا غلبهم العطش افطروا.

ما پسرانمان را از پنج سالگي به نماز وا مي داريم شما(
حداقل) در هفت سالگي پسرانتان را به نماز واداريد و ما آنانرا از هفت سالگي وادار
به روزه گرفتن مي نمائيم به هر مقدار از امساك روز كه بتوانند به نحوي كه اگر در
وسط روز تشنگي يا گرسنگي بر آنان غلبه كرد روزه را مي شكنند و همچنان روز بعد تا
روزه براي آنها عادت شود و طاقت آن را داشته باشند شما هم (حداقل) در نه سالگي
پسرانتان را به روزه واداريد به مقداري كه ممكن است به نحوي كه اگر تشنگي بر آنان
غلبه كند روزه را بخورند (تا تدريجاً عادت كنند و روزه بر آنان آسان شود).

طبق اين حديث شريف وظيفه پدران و مادران است كه كودكان را
قبل از سن بلوغ به نماز و روزه وادارند واحكام را به آنان بياموزند تا در سن بلوغ
مشكلي نداشته باشند. متأسفانه اكثراً سن بلوغ را نمي دانند و حتي بعد از بلوغ هم
پدر و مادر با اين كه خود اهل نماز و روزه اند روزه را منع مي كنند و نماز را
اهميت نمي دهند.

امام سجاد در رساله حقوق مي فرمايد: و انك مسئول عما وليته
من حسن الادب و الدلالة علي ربه عزوجل و المعونة له علي طاعته بدان كه تو مسئولي
در تربيت نيكوي فرزندت و راهنمائي او به سوي خداوند متعال و كمك به او در اطاعت
پروردگار.

كار كردن براي كودك در سنين تعليم

گاهي مانع پيشرفت كودكان مسائل مادي است پدران براي به دست
آوردن چند ريالي كودك را در سنين تعليم و يادگيري به كار وا مي دارند و آينده كودك
را فداي مطامع خويش مي نمايند و دين او را نيز به همين چند ريال مي فروشند و شخصيت
او را در برابر  كودكان هم سن و سال خرد مي
كنند در روايت است كه رسول خدا(ص) روزي نظرش به عده اي از كودكان افتاد به ناگاه
منظره كودكان آينده را مجسم ديد و با تأسف فرمود:

ويل لاولاد آخر الزمان من آبائهم واي بر فرزندان آخرالزمان
از دست پدرانشان گفتند يا رسول الله از پدران مشركشان فرمود: لا من آبائهم
المؤمنين لا يعلمونهم شيئا من الفرائض و اذا تعلموا اولادهم منعوهم و رضوا عنهم
بعرض يسير من الدنيا فانا منهم بريء و هم مني برآء.

واي بر آنها از دست پدران مؤمنشان كه آنها را فرائض دين نمي
آموزند و اگر آنها خود(بر اساس احساسات پاك مذهبي و فطرت الهي) به كلاسها حاضر
شوند تا فرائض را بياموزند آنان را منع مي كنند و قانعند كه فرزندانشان مختصري از
مال دنيا به دست آورند. من از اين گونه افراد بيزارم و آنان نيز از من بيزار.

بدون شك دليل اين اهمال در امر تعليم احكام شرع و وادار
ساختن فرزندان چيزي نيست بجز بي اعتنائي و لا قيدي پدران و مادران. معلوم مي شود
نماز و روزه خود آنها فقط محض عادت است و هرگز بر اساس ايمان و درك واقعيت دين و
مذهب نيست وگرنه پدر و مادر بايد آن چه را براي خود خير مي دانند براي فرزندان خود
نيز بخواهند. پس آنها خير را فقط مال مي دانند و فرزند را در آن مسير قرار مي دهند
كه چيزي بجز مال نخواهد. نظير همين مطلب بطور شگفت آوري در مسأله حجاب بانوان
مشهود است. مشاهده مي شود كه مادري پير و فرتوت يا حداقل بزرگسال با حجابي كامل
دختر جوان خود را آراسته و با لباسهاي تحريك كننده و با حجاب مسخره اي كه اكنون از
سوي بدخواهان ترويج شده است در معرض تماشا مي آورد گويي كالايي است كه در ويترين براي
جلب مشتري قرار داده اند، اگر مادر حجاب را يك حكم الهي و وظيفه شرعي مي دانست
طبعاً بايد در حجاب دختر جوانش بيش از حجاب خويش دقت مي كرد ولي او حجاب را فقط به
ارث برده و تحت شرايط خاص محيط مناسب خويش نمي داند كه لباس تحريك كننده بپوشد ولي
دختر را چنان بار مي آورد كه برهنگي را به هر مقدار ممكن بهتر از پوشش بداند.

آشنائي با احادث اهل بيت(ع)

ماده تعليمي ديگر كه بايد كودكان را آموخت احاديث اهل
بيت(ع) است آن هم نه الفاظ حديث بلكه معاني آن بمقدار ممكن اميرالمؤمنين (ع)
فرمود: علموا صبيانكم من علمنا ما ينفعهم الله به لا تغلب عليهم المرجئة برأيها.
فرزندان خود را از علم ما (اهل بيت) بياموزيد آنچه را خداوند به وسيله آن نفعي به
آنان برساند مبادا مكتبهاي باطل رأي خود را بر فرزندانتان تحميل كنند. و همچنين
امام صادق (ع) فرمود: بادروا احداثكم بالحديث قبل ان تسبقكم اليهم المرجئة پيشدستي
كنيد و نوجوانان خود را حديث ما بياموزيد قبل از آنكه مكتبهاي باطل سبقت جويند و
آنان را منحرف سازند.

فكر ساده و بي آلايش كودك و استعداد و كنجكاوي او همواره به
دنبال يافتن حقايق است مي خواهد همه چيز را بداند. از اعتقادات مي پرسد. حقايق
تاريخي را جستجو مي كند واقعيتهاي زندگي را تجزيه و تحليل مي نمايد با همان فكر
كوچك خويش جهان بيني دارد. برخورد با مشكلاتي مي كند و در پي راه حل است. اينجا
نقطه خطر آغاز مي شود اولين تفسير و تحليل كه مشكل او را حل كند در ذهن كوچك و ظرف
خالي او جاي مي گيرد مخصوصاً اگر با بيان شيريني مواجه شود كه فوراً شبهه در مغزش
مستحكم مي شود و ديگر خارج كردن آن بسيار مشكل است. چقدر جاي تأسف است كه جوانان
ما اين گونه به مكتبهاي الحادي روي آوردن و حتي بعضي از آنها در خانه هاي علم و
تقوي تربيت شدند ولي چون پاسخ سؤالها را نيافتند شايد به دليل سهل انگاري پدران و
عدم توجه به نياز فكري فرزند بخيال اين كه او هنوز فلسفه نمي داند در اين مسائل
فكر نمي كند رها شدند و ديگران فرصت را غنيمت شمرده و در همان بحران فكري مغز او
را از عقايد مسخ شده خويش پر ساختند و ديگر جايي براي مطالب حق باقي نماند.

تغذيه روحي كودك

و شايد بعضي از كوته نظران بخيال آزاد انديشي فرزند نوجوان
خويش را عمداً رها مي كنند به اين تصور كه او بايد خود همه مكتبها را ببيند و همه
سخنها را بشنود و انتخاب نمايد غافل از اين كه دانش ومطالب فكري غذاي روح است و
اگر غذاي مسموم وارد معده شد ممكن است فرصت 
شستشو را از پزشك بگيرد و غذاي روح از آن حساستر و خارج ساختن آن مشكلتر
است. اميرالمؤمنين(ع) فرمود:

مالي اري الناس اذا قرب اليهم الطعام ليلاً تكلفوا انارة
المصابيح ليبصروا ما يدخلون بطونهم و لا يهتمون بغذاء النفس بان ينيروا مصابيح
البابهم بالعلم ليسلموا من لواحق الجهالة و الذنوب في اعتقاداتهم و اعمالهم. در
شگفتم چگونه مردم در غذاي خود دقت مي كنند و اگر شب خوراكي به آنها تقديم شود چراغ
را مي افروزند تا ببينند كه در معده هاي آنها چه خوراكي وارد مي شود ولي به غذاي
روح و روان خويش اهميت نمي دهند كه چراغ عقل را به مشعل علم روشن سازند تا از پي
آمدهاي جهالت و گناه سالم بمانند و اعمال و اعتقادات آنها منحرف نشود.

اگر دقت در غذاي روح و دانش بزرگسالان لازم باشد بدون شك در
مورد كودكان و نوجوانان مهمتر و ضروري تر است. ولي غالباً پدران از بحران فكري
فرزندان بخصوص در دوران حساس نوجواني و جواني غافلند و مي پندارند كه آنان سرگرم
بازي و ورزش اندو نمي دانند كه هيچ سرگرمي فكر گرسنه و كنجكاو آنان را سير نمي كند
و آنها خواه ناخواه به دنبال گمشده خويشند و ظرف پر استعداد خود را از افكار
ديگران پر خواهند كرد. اين نكته بسيار خطرناك است و بايد مسئولين امور تربيتي
عموماً و پدران و مادران خصوصاً به اين مسأله فوق العاده اهميت بدهند كه غفلت از
آن موجب پشيماني است و خسارتي به بار مي آورد كه هرگز قابل جبران نمي باشد.

تعليم كودكان به همين حد خاتمه نمي يابد و جزء حقوق آنها
است كه پدر و مادر و هر مسئول تربيت آنان را به آن چه نيازمند از علم و دانش
راهنمائي كند. رسول اكرم(ص) فرمود: مروا اولادكم بطلب العلم. فرزندان خويش را به
طلب علم واداريد. اين حديث مطلق است گرچه علم به احتمال قوي منظور علم دين است ولي
بهرحال اختصاص به احكام ندارد. و از امير المؤمنين(ع) نقل شده كه فرمود: تعلموا
العلم صغارا تسودوا به كبارا. در كودكي علم بياموزيد تا در بزرگي رهبر جامعه شويد:
و همچنين فرمود: من لم يتعلم في الصغر لم يتقدم في الكبر. كسي كه در كودكي نياموزد
در بزرگي هيچ پيشرفتي نخواهد داشت. واضح است كه هرگونه پيشرفت انسان مرهون علم و
دانش اواست. و دانش در كودكي استحكام بيشتر و اثر عميقتر دارد.

در حديثي ديگر امير المؤمنين(ع) تصريح فرموده اند كه دانش
در كودكي منحصر در موارد گذشته نيست. «اول الاشياء ان يتعلمها الاحداث التي اذا
صاروا رجالاً احتاجوا اليها». مهمترين مطلبي كه بايدكودكان و نوجوانان بياموزند
اموري است كه در بزرگسالي به آن نيازمندند. و اين عنوان همچنان كه احكام شرع را
شامل مي شود ساير امورزندگي را نيز شامل است.

بنابراين يك وظيفه پدر در برابر فرزند تأمين نيازمنديهاي
فكري و راهنمائي كودك به يادگيري همه مسائلي است كه به آن نيازمند خواهد شد از
امور معاش و معاد.

اخلاق و تربيت اسلامي

قسمت يازدهم

حجة الاسلام محمد حسن رحيميان

امر به معروف و نهي از منكر

امر به معروف و نهي از منكر از بلند پايه ترين و شريف ترين
فرائض الهي است كه بوسيله آن تمام فرائض الهي بر پا داشته ميشود و وجوب آن از
ضروريات دين است و در آيات و روايات بي شمار با تعبيرات گوناگون چنان بر وجوب و
اهميت آن تأكيد شده است كه فقيه بزرگي همچون شهيد ثاني درباره آن مي گويد: پشت
انسان را مي شكند!

خداوند متعال بخاطر برجستگي امر به معروف و نهي از منكر در
مجموعه احكام و وظايف اسلامي، نشان برجسته «بهترين امت» را به امت اسلام اعطاء
فرموده است:

كنتم خير امة اخرجت للناس تأمرون بالمعروف و تنهون عن
المنكر و تؤمنون بالله. (آل عمران/110)

بهترين امتي كه بر مردم نمودار شده است شمائيد كه امر به
معروف و نهي از منكر مي كنيد و به خدا ايمان داريد. و از پيغمبر اكرم(ص) درباره
اهميت نهي از منكر چنين نقل شده:

ان الله عزوجل ليبغض المؤمن الضعيف الذي لا دين له فقيل و
ما المؤمن الضعيف الذي لا دين له قال: الذي لا ينهي عن المنكر.          (تحرير الوسيله)

همانا خداوند دشمن ميدارد مؤمن ضعيفي را كه دين ندارد! سؤال
شد كه مؤمن ضعيف كه دين ندارد چيست؟ فرمود كسي كه نهي از منكر نمي كند!

و از امام باقر(ع) درباره نقش اين فريضه بزرگ الهي چنين نقل
شده است:

…ان الأمر بالمعروف و النهي عن المنكر سبيل الأنبياء و
منهاج الصلحاء فريضة عظيمة بها تقام الفرائض و تأمن المذاهب و تحل المكاسب و ترد
المظالم و تعمر الأرض و ينتصف من الأعداء و يتقيم الأمر…(كافي ج 5/56)

…همانا امر به معروف و نهي از منكر راه انبياء است و روش
مردمان صالح است و واجب بزرگي است كه بوسيله آن، ساير فرايض بر پا داشته ميشود.
راهها امن و كسبها حلال ميگردد. مظالم به صاحبان اصلي ان برگردانده ميشود- اگر كسي
به ديگري ظلم كرده جبران مي كند- زمين آباد ميشود و از دشمنان انتقام گرفته ميشود
و كارهاي مردم روبراه ميگردد.

با توجه عميق به فرازهاي روايت فوق كه به عنوان دستاوردها و
اهداف امر به معروف و نهي از منكر مورد تأكيد و تصريح قرار گرفته است به ابعاد
گسترده و گوناگون و آثار عميق اين فريضه بزرگ الهي پي مي بريم و در حقيقت امر به
معروف و نهي از منكر مهمترين وسيله اي است كه ساير فرائض الهي را در فرد و جامعه
جامه عمل مي پوشاند و به عنوان بهترين پشتوانه و قويترين و گسترده ترين ضامن اجرا
براي تحقق بخشيدن به اهداف سياسي، اقتصادي، دفاعي و برقراري عدالت اسلامي و آزادي
و عمران و آبادي در جامعه اسلامي تشريع گرديده است.

دو خصلت الهي

امر به معروف و نهي از منكر قبل از هر چيز به عنوان يك
عبادت بزرگ و اطاعت خالصانه از دستور موكد خداوند متعال، اصلي ترين نقش را در
تكامل و صعود معنوي انسان در پرتو تقرب به خداي متعال ايفاء نموده و در راستاي
همين بعد اصلي است كه «تخلق به اخلاق الهي» در روان انسان شكل مي گيرد و در اين
ميان خود امر به معروف و نهي از منكر نيز به صورت دو خصلت و خلق الهي در نفس و
درون نقش بسته و انسان نسبت به تمام خوبيها دل مي سپارد و از همه بديها و زشتيها و
منكرات منزجر و متنفر مي شود. حضرت اميرالمؤمنين(ع) در همين رابطه كه امر به معروف
و نهي از منكر پيش از آن كه در مرتبه بروني به شكل يك عمل تحقق يابد يك صفت و خوي
دروني است آنهم صفت و خلقي الهي- چنين فرموده است:…و ان الأمر بالمعروف و النهي
عن المنكر لخلقن من خلق الله سبحانه….          
(نهج البلاغه كلام 156)

همانا امر به معروف و نهي از منكر دو صفت و خلق است از صفات
خداوند سبحان.

بديهي است كه گرايش و ميل قلبي به خوبيها و احساس انزجار و
ناپسندي نسبت به بديها- كه وجداناً و طبق آيات و روايات زمينه تكويني و فطري در
وجود انسان دارد- اگر با ممارست و عمل خالصانه امر به معروف و نهي از منكر همراه
شود به صورت حب و بغض في الله يعني دو صفت و خلق جهت دار الهي در صفحه قلب و روان
انسان تثبيت ميشوند و انسان مؤمن و متعبد بويژه آنگاه كه به مرتبه حب شديد (و
الذين آمنوا اشد حباً لله) نسبت به خداوند متعال دست يافت در پرتو اين ايمان و
محبت همانگونه كه در مقام عمل به آنچه خداوند فرمان داده سر ميسپارد و از آنچه نهي
فرموده اجتناب مي كند، در درون خويش نيز به آنچه خداوند دوست ميدارد دل مي بندد و آن
را دوست ميدارد و آنچه را خداوند دوست نميدارد و نمي پسندد او نيز نسبت به آن
احساس بغض و كراهت مي كند. حضرت اميرالمؤمنين(ع) فرموده است: وأمر بالمعروف  تكن من اهله (نهج البلاغه فيض ص 910) امر به
معروف كن تا اهل معروف شوي.

خداوند متعال تمام خوبيها و خوبان را دوست ميدارد و همه
بديها و بدان را دوست نداشته و از آنها بيزار است و در قرآن مجيد بسياري از موارد
آن را مورد تصريح قرار داده است مانند: ان الله يحب التوابين (بقره/222) يحب
المتطهرين(بقره/222) يحب المتقين(آل عمران 146) يحب المحسنين (آل عمران 134) يحب
الصابرين (آل عمران 146) يحبت المتوكلين(آل عمران 156) يحب المقسطين(حجرات/9) و…

خداوند، توبه كنندگان، پاكيزگان، تقوي پيشگان،‌ نيكوكاران،
صابران، توكل كنندگان به خدا، مقسطين و… را «دوست مي دارد».

ان الله لا يحب المعتدين (بقره/190) لا يحب الفساد(بقره
205) لا يحب الكافرين(آل عمران/32) لا يحب الظالمين (آل عمران/57) لا يحب
الفسدين(مائده/64) لا يحب المعتدين (مائده/78) لا يحب المسرفين(انعام/141) لا يحب
الخائنين(انفال 58)و…

خداوند متجاوزان، فساد، كافران، ستم كاران، فسادگران، اسراف
كاران، خيانتكاران و …را «دوست ندارد».

و نيازي به توضيح نيست كه محبت و عدم محبت خداوند نسبت به
بندگانش بخاطر صفات و اعمال خوب يا بدي استكه آنها دارا هستند به اين معني كه اگر
خداوند متعال مثلاً صابران را دوست ميدارد بدليل آن است كه آنان از صفت پسنديده و
محبوب صبر برخوردار هستند و اگر مفسدين را دوست نميدارد بدينجهت است كه آنان به
كردار و رفتار زشت و ناپسند گناه و فساد آلوده اند. و در حقيقت اين خوبي و بدي
صفات و اعمال است كه موجب محبوبيت يا عدم محبوبيت انسان نزد خدا ميشوند و اين است
الگوي حب و بغض انسان مؤمني كه دوستدار و محب پاكباخته خداست تو چنين انساني ضمن
شناخت خوبيها و بديها بر اساس مذكور خود را به تمام خوبيها مي آرايد و بهمان
اندازه كه خوبيها و زيبائيها را براي خود مي پسندد و براي ديگران نيز آنها را
ميخواهد و مي پسندد و همچني خود را از تمام بديها و زشتيها پيراسته مي دارد و
همانطور كه بديها و زشتيها را براي خود نمي پسندد براي ديگران نيز نمي خواهد و نمي
پسندد و بر اين پايه است كه اين دستور حضرت اميرالمؤمنين(ع) زمينه تحقق پيدا مي
كند:

فاحبب لغيرك ما تحب لنفسك واكره له ما تكره لها (نهج
البلاغه فيض/921)

آنچه را براي خود دوست ميداري براي غير خود نيز دوست بدار و
مپسند براي ديگري آنچه را براي خود نمي پسندي.

گرايش به گناه!

همانطور كه عكس قضيه فوق نيز صادق است انساني كه بدي و زشتي
را براي ديگران مي پسندد و به آن رضايت مي دهد گرچه زشتي را ممكن است به گمان خود
براي خود نخواهد ولي اين يك واقعيت اجتناب ناپذير است كه وقتي انسان زشتي و گناه
را ولو در ديگران پسنديد و دوست داشت خودبخود به اصل زشتي ها انعطاف و گرايش پيدا
كرده و خود نيز آلوده به آنها ميشود- و اين گذشته از تأثير و تأثري است كه فرد و
جامعه نسبت به يكديگر دارند و بعد از اين مورد اشاره قرار خواهيم داد.

خداوند متعال درباره كساني كه دوست ميدارند زشتيها در بين
ديگران و در جامعه اسلامي رواج و شيوع يابد فرموده است:

ان الذين «يحبون» ان تشيع الفاحشه في الذين آمنوا لهم عذاب
اليم في الدنيا و الآخرة والله يعلم و انتم لا تعلمون          (سوره نور/19)

همانا آنها كه «دوست ميدارند» زشتيها در ميان مؤمنين (جامعه
اسلامي) شايع شود! براي آنان است عذابي دردناك در دنيا و آخرت. و خدا مي داند و
شما نمي دانيد.

در اين آيه شريفه نكته «دوست داشتن» شيوع فحشاء در جامعه را
برجسته كرده و وعده عذاب اليم را براي آن داده است و اين بيانگر اين مطلب است كه
فقط همين دوست داشتن و انعطاف قلبي به زشتيها گرچه براي غير خود باشد كافي است كه
انسان را به ورطه آلودگي به زشتي و گناه و هلاكت و عذاب دنيوي و اخروي سوق دهد. تا
چه رسد به وقتي كه انسان عملاً در جريان ترويج و اشاعه فحشاء قرار گرفته و به صورت
عاملي براي تباه كردن جامعه بوسيله گناه درآيد. و از جهت ديگر بر عذاب دردناكي كه
قبل از آخرت و عذاب آن در همين دنيا گريبانگير انسان ميشود تأكيد فرموده است (لهم
عذاب اليم في الدنيا) كه با توجهي دقيق به ماهيت منكرات و زشتيها و نتايج زيانبار
و مهلكي كه در اثر آنها در جامعه بوجود مي آيد. ميتوانيم گوشه اي از آن رنج و عذاب
دردناك را كه خداوند فرموده است درك نمائيم. عذاب دردناكي كه زندگي جامعه بشري
بويژه دنياي غرب را به جهنم تبديل كرده و آتش آن خشك و تر را مي سوزاند و حضرت
اميرالمؤمنين(ع) فرموده است:

الراضي بفعل قوم كالداخل فيه معهم. و علي كل داخل في باطل
اثمان: اثم العمل به و اثم الرضي به.             
(نهج البلاغه كلمات قصار)

كسي كه از كار قومي راضي باشد همانند كسي است كه همراه آنان
در انجام آن كار داخل شده است. و هر كس كه در امر باطلي داخل شود براي او دو گناه
است: گناه عمل به آن و گناه رضايت به آن.

و در زيارات متعددي كه براي امام حسين(ع) وارد شده است از
جمله زيارت وارث اين جمله را مي خوانيم كه:

فلعن الله امة قتلتك و لعن الله امة ظلمتك و لعن الله امة
سمعت بذلك «فرضيت به»

لعنت خدا باد بر مردمي كه ترا كشتند، لعنت خدا باد بر مردمي
كه تو را مورد ظلم قرار دادند و لعنت خدا بر گروهي باد كه اين ماجرا را شنيدند و
به آن «رضايت دادند»

حب و بغض في الله

پس انسان مؤمن نه آنكه نسبت به خوبيها و بديها بي تفاوت
نيست كه حب و گرايش به خوبيها و بيزاري و بغض نسبت به بديها با ايمان او عجين است.
فضيل بن يسار مي گويد از امام صادق(ع) سؤال كردم كه آيا حب و بغض از ايمان است؟ آن
حضرت در پاسخ فرمود: و هل الأيمان الا الحب و البغض؟ ثم تلا هذه الآية «حبب اليكم
الأيمان و زينه».

شرح دعاي ابو حمزه ثمالي

قسمت چهارم

آيت الله ايزدي نجف آبادي

«بك عرفتك و انت دللتني عليك و دعوتني اليك و لو لا انت لم
ادر ما انت»

در قسمت قبل مطالبي كه در اين سه چهار جمله به چشم مي خورد
مورد اشاره قرار گرفت و اينكه به تفصيل هر يك مي پردازيم:

مطلب اول:

معرفت خداوند و پي بردن بوجود و صفات جلال و جمال خداوندي(
كه شايد بتوان گفت كه مراتب بينهايت دارد) از نازلترين مراتب تا عاليترين مراتب،
تنها بوسيله و به سبب خود ذات اواست. پر روشن است كه همين مرتبه استدلالي از معرفت
كه با بكارگيري عقل خدادادي و تفكر در دستگاه خلقت بدست مي آيد هر كسي به اندازه
بينش و اطلاع خودش از جهان هستي دارد. از پيرزن پنبه ريس كه از حركت چرخ پنبه ريسي
كه بدون گرداننده نمي چرخد يا عربي كه از جاي پا كه بدون راه رونده محال است باشد
و همينطور طبقات مختلف مردم در دانش و بينش تا دانشمندترين مردم، گاهي از نظم جهان
و گاهي از حادث بودن آن يعني از بودن بعد از نبودن و گاهي از ممكن الوجود بودن
(يعني از خالي بودن ذوات اشياء در مرحله ذات از هستي) از اينگونه راهها بوجود
خداوندي و صفات او پي مي برند.

بقول سعدي:

آفرينش همه تنبيه خداوند دلست                     دل ندارد كه ندارد بخداوند اقرار

هر موجودي بلكه هر برگ درخت سبزي دفتري است از معرفت
كردگار. در اين مرحله از معرفت كه عصاي انسان و پاي چوبين است- بقول اهلش- در راه
معرفت و بالجمله همه آيات آفاقي و انفسي همه و همه از خداوند است. پس معرفت او در
همين مرحله نازل هم بوسيله اوست كه از روي حقيقت بايد گفت «بك عرفتك» تا چه رسد به
معرفت اولياء كه بر عكس اهل مرحله قبلي (كه آنها حق را بخلق ميشناسند) اينها حق را
بحق بلكه خلق را هم بحق مي شناسند و در رتبه متقدمه بر معرفت اشياء، معرفت حق
برايشان- چنانچه خود مي دانند- حاصل شده كه در اين رابطه از مولي الموحدين امير
المؤمنين (ع) نقل شده كه فرمود:

«ما رأيت شيئا الاورأيت الله قبله و بعده و معه».

هيچ چيز را نديدم مگر اين كه خدا را قبل از آن و بعد از آن
و با آن ديدم. و در دعاي عرفه، حضرت سيدالشهدا(ع) از آثار و اشياء پي بحق بردن را
اسباب دوري ديدار قلمداد نموده است، عرض مي كند:

«الهي ترددي في الآثار يوجب بعد المزار». پروردگارا تردد و
توجه من بآثار، مايه دوري زيارت و لقاء ميشود. با زعرض مي كند «كيف يستدل عليك
بيما هو في وجوده مفتقر اليك ايكون لغيرك من الظهور ما ليس لك حتي يكون هو المظهر
لك؟ متي غبت حتي تحتاج الي دليل يدل عليك؟ و متي بعدت حتي تكون الاثار هي التي
توصل اليك؟ عميت عين لا تراك عليها رقيبا و خسرت صفقة عبد لم تجعل له من حبك
نصيبا».

چگونه بر وجود تو به چيزي كه بتو در هستي نيازمند است، دليل
آورده شود؟ آيا براي چيز ديگر ظهوري هست كه براي تو نباشد كه آن باعث ظهور تو
گردد؟ كجا و در چه وقت تو غايبي تا احتياج بدليلي كه بتو دلالت كند باشد؟ يا كجا
تو دوري تا بوسيله آثار، بتو رسيده شود؟

خلاصه در اين مرحله از معرفت روشن است كه تنها وسيله شناخت
حق، باز خود حق است چه خوش گفته مولوي:

آفتاب آمد دليل آفتاب                             گرد ليلت بايد از وي رخ متاب

و بقول شبستري:

زهي نادان كه او خورشيد تابان                بنور شمع جويد در بيابان

چه آياتست روشن گشته از ذات               نگردد ذات او روشن ز آيات

تا اينجا راجع به مطلب اول كه از جمله بك عرفتك استفاده
ميشود، كه در شناسائي ذات حق تنها وسيله، خود ذات او است.

مطلب دوم

در اين رابطه چند جمله از دعاي عرفه حضرت سيد الشهداء (ع)
مناسب بنظر مي آيد كه ذكر شود. آن حضرت در مقام دعا عرض مي كند:

«الهي علمت باختلاف الاثار و تنقلات الاطوار ان مرادك مني
ان تتعرف الي في كل شيء حتي لااجهلك في شيء» خدايا به اختلاف آثار و دگرگوني اطوار
هستي دانستم كه خواست تو از من اين است كه خود را در هر چيزي بمن بشناساني تا
اينكه در هيچ چيز جاهل به تو نباشم.

از اين چند جمله بدست مي آيد كه اساساً هستي كه ظهور نور
فيض خداوند در تمام مراتب وجود است، همه و همه تنبيه خداوندان دل و توجه دادن انسانها
است به مبدأ هستي. چه خوش گفت شاعر:

در آن خلوت كه هستي بي نشان بود                        بكنج نيستي، عالم نهان
بود

وجودي بود از قيد دوئي دور                             ز گفتگوي مائي و تو
مهجور

دل آرا شاهدي در حجله غيب                          منزه دامنش از تهمت و
عيب

برون زد خيمه ز اقليم تقدس                            تجلي كرد در آفاق و
انفس

بهر آئينه اي بنمود روئي                                 بهر جا بر شد از
وي گفتگوئي

مطلب سوم:

او خود ما را بسوي خود خوانده و درحقيقت محبت از او شروع
شده تا ما به او محبت ورزيده بسوي او بگرائيم و از انس با او بهره گيريم. گر چه
بقول مولوي:

عاشقي گر زين سر و گر زان سر است                      عاقبت ما را بدان شه رهبر است

اما در حقيقت از آنسر يعني از ناحيه ذات حق شروع شده كه در
اينجا قبل از هر چيز بايد توجه داشت كه نه چنين است كه ما قابليت اين كه حق ما را
بسوي خود دعوت كندو از انس و قرب به ما لذتي ببرد يا سودي عايد او گردد؛ البته نه!
بلكه لياقت ذات او و اقتضاي لطف او بوده كه ما بلكه تمام هستي را بسوي خود بخواند
تا آنها به منعب هستي و كمال نزديك و بندگان از انس و قرب به او بهره مند شوند.

جذبه محبت الهي

چنانچه حكماي الهي در مباحث مربوط به عنايت ذات آفريدگار
تحقيق كرده اند: حق تعالي از آنجائيكه غني و بي نياز مطلق است، روي اين مبنا، محبت
ذات حق بعالم (چون عالم اثر ذات حق است ومن احب شيئاً احب اثاره) به تبع محبت خود
اوست بخود او. نتيجه اينكه در تمام مراتب هستي هر موجودي كه در جهان ظهوري كرد و
در راه كمال خود بحركت درآمد، از آنجهت كه اثري از ذات بي پايان خداوند است، به
تبع محبوب بودن ذات حق براي خودش، آن موجود هم محبوب و به جذبه ذات بسوي كمال مطلق
رهسپار و همه بجانب او در سير؛ چنانچه در ابتداي دعاي اول صحيفه سجاديه، امام زين
العابدين(ع) عرض مي كند:

«ابتدع بقدرته الخلق ابتداعا و اخترعهم علي مشيته اختراعا
ثم سلك بهم طريق ارادته و بعثهم في سبيل محبته»- بقدرت خود آفريدگان را از نيستي
بهستي آورد و بخواست خويش آنها را از عدم ايجاد فرمود آنگاه آنها را در راهي كه
خواست خود بود راهرو قرار داد و در طريق محبت خويش بر انگيخت.

بنابر آنچه گذشت بايد گفت: همچنانكه موجودات كه رو بكمال
خود در سيرند و شعور و اراده يا ندارند و يا اگر دارند شعورشان دخالت ندارد و
بالطبيعه سير مي كنند، جذبه محبت الهي آنها را بخود ميكشاند همچنين بندگاني كه با
اراده و اختيار بجانب قرب او گرائيده و سوخته محبت اوهستند و بالاختيار راه قرب به
او را طي مي كنند؛ همه برانگيخته از دعوت او هستند.

او بود كه عقل داد و به دنبالش انبياء و اولياء فرستاد و
راه قرب بخود را در عالم اختيار بوسيله فرستادگان و كتابهاي آسماني در پيش پايمان
گذاشت و مصرانه بجانب خود همه را دعوت كرد همچنانكه در دعا است: «و دعوتني اليك»
در حقيقت كشش و جذبه او در كار است والا بگفته شاعر:

تا كه از جانب معشوق نباشد كششي              كوشش عاشق بيچاره بجائي نرسد

در اينجا بايد توجه داشت كه يك قسمت از دعوت خداوند بندگان
را بسوي خودش همان باز گذاشتن در دعا و اجازه دادن به خلائق كه به درگاه خداوند
عرض حاجت نموده و راز دلشان را با او در ميان بگذارند كه انشاءالله در ادامه اني
سلسله مقالات در جمله هاي بعدي از دعا خواهد آمد.

مطلب چهارم

اگر او نبود در عالم يادي و ذكري از اونبود: «و لو لا انت
لم ادر ما انت: خدايا اگر تو نبودي من نمي دانستم كه توچه هستي.

در اينجا نيز قبلاً بايد توجه داشته باشيم كه حال كه خداوند
هست و به فيض او ما و همه جهان هستيم و دل و جانمان و عقل و انديشه مان به مبدأ
هستي و صفات جلال و جمال او پي برده، چنين نيست كه بكنه ذات پي برده چنانچه بكنه
ذات انسان پي برده ايم و ماهيت اوبعنوان حيوان ناطق در ذهن ما نقش بسته است آنهم
بواسطه اينكه وجود انسان و همه اشياء محدود كه از محدوديت وجودشان در ذهن ما
ماهيتشان كه نمودي از بود آنها است، جلوه مي كند، بر خلاف وجود نامحدود و بي پايان
خداوندي كه عين هستي است و بكنه ذاتش كسي پي نبرد.

بنابر آنچه گفته شد جمله دعا: لو لا انت لم ادر ما انت چنين
مي رساند كه با بود او ما مي دانيم چه است، مقصود اين نيست كه به كنه ذاتش پي برده
ايم بلكه اساساً در معرفتيكه در مراحل اوليه بيا مردم خداشناس حاصل مي شود از راه
فكر واستدلال بوسيله مفاهيم ذهني، مانند مفهوم علم، قدرت، حيات و ساير مفاهيم
صفات، معرفتي ناقص دست مي دهد و اينگونه مفاهيم نموداري از هستي در ذهن و در دسترس
فكر ما و در دريچه هائي است براي عقل ما در راه شناخت حق. و ما مي توانيم اين
مفاهيم را كه از شئون ذاتيه حق حكايت ناقصي مي كند بظرفهائي تشبيه كنيم كه مي
خواهيم درياي بي پاياني را با آنها اندازه بگيريم.

از بيان گذشته به اين نتيجه مي رسيم اگر هستي، ثابت و
لايزال نبود اينگونه مقاهيم ذهني بلكه خود ذهن هم نبود كه چنين مفاهيم در آن ظهور
كند. حتي مفهوم عدم و نيستي هم به طفيل وجود در ذهن ما جائي پيدا كرده است.

ز

مديريت اسلامي

قسمت دوم

حجةالاسلام و المسلمين محمدي ري شهري

در قسمت او از اين بحث پس از تعريف مديريت و تبيين شيوه هاي
مديريت و مديريت اسلامي توضيح داديم كه اصول مديريت اسلامي در پنج اصل خلاصه مي
شود، اين اصول عبارتند از: شرح صدر، آسان شدن كار، قابل فهم بودن سخن، همكار
شايسته، و الهي بودن هدف. و اينك تشريح اصول مديريت اسلامي:

الف: شرح صدر

نخستين و مهمترين اصل از اصول مديريت شرح صدر است.

براي تبيين اين اصل لازم است ابتدا شرح صدر را معنا كنيم، و
پس از آن مواردي كه اين واژه در قرآن كريم بكار رفته را مورد بررسي قرار دهيم، سپس
رابطه شرح صدر و مديريت را توضيح دهيم، بحث اول و دوم مقدمه بحث سوم يعني رابطه
شرح صدر و مديريت است، از اين سه مبحث كه بگذريم به بحثي اساسي تر مي رسيم و آن
عوامل شرح صدر و موانع آن اس، بنابراين در ارتباط با تبيين نخستين اصل از اصول
مديريت اسلامي پنج مسأله بايد مورد بحث و بررسي واقع شود اين مسائل عبارتند از:

1-   
تفسير شرح صدر

2-   
شرح صدر در قرآن

3-   
رابطه شرح صدر و مديريت

4-   
عوامل شرح صدر

5-   
موانع شرح صدر

تفسير شرح صدر

شرح صدر مركب از دو كلمه است: يكي كلمه «شرح» و ديگري كلمه
«صدر» ابتدا هر يك از دو كلمه را جداجدا معني مي كنيم و سپس مقصود از تركيب آنها
را توضيح مي دهيم:

كلمه «شرح» در لغت به معناي بسط و گسترش و باز كردن است.
راغب در كتاب مفردات القرآن در تفسير كلمه «شرح» مي نويسد:

اصل الشرح بسط اللحم و نحوه

ريشه لغا «شرح» بازكردن گوشت و مانند آنست.

وقتي كه قصاب قسمتهاي مختلف بدن گوسفند را از هم باز مي
كند، يا در آزمايشگاه قسمتهاي مختلف بدن انسان از هم باز و جدا مي گردد، به اين
عمل «شرح» و «تشريح» گفته مي شود. و بهمي مناسبت وقتي كه كسي يك مسأله علمي پيچيده
كه براي ديگران بسته و نامفهوم است را باز مي كند مي گويند مسأله را شرح كرد.[1]

همانطور كه عمل شكافتن و بازكردن اعضاء بدن كه قسمتهاي
دروني آنرا قابل رؤيت حسي مي سازد شرح و تشريح بدن است، عمل شكافتن مسائل علمي و
باز كردن پيچيدگيهاي آن، باطن آن مسائل را قابليت رؤيت عقلي مي دهد و لذا به اين
عمل نيز شرح و تشريح گفته مي شود.

اما كلمه «صدر»: صدر دو معنا دارد، يكي حقيقي و ديگري
مجازي، معناي حقيقي صدر، قفسه سينه و معناي مجازي آن عبارت است از جايگاه ادراكات
و شناختهاي انسان با محلي كه مركز ادراكات عقلي و قلبي انسان در آن قرار دارد.[2]

بنابراين شرح صدر به معناي باز كردن و گسترش سينه دو گونه
مي توان تفسير كرد:

1-   
باز كردن و گسترش قفسه سينه بدين معني كه جراح چاقوي تشريح را بدست گيرد
گوشتهاي روي سينه را كنار بزند و استخوانها را باز كندو آنچه درون آنست را ظاهر
نمايد كه اين شرح صدر مادي حقيقي است.

2-   
باز كردن و گسترش جايگاه ادراكات و شناختهاي انسان، تو اين شرح صدر معنوي و
مجازي است.

استعمال شرح صدر در معناي دوم اصطلاحاً استعاره تخيليه و يا
استعاره بالكناية گفته مي شود و مقصود از شرح صدري كه بعنوان نخستين اصل از اصول
مديريت مطرح شد معناي دوم (يعني معناي مجازي شرح صدر) است.

سينه انسان در اين تفسير از شرح صدر به ظرفي تشبيه شده كه
مظروف آن ادراكات و شناختهاي گوناگون است.

در اينجا اين سؤال مي آيد كه چرا قفسه سينه به ظرف شناختها
و احساسات انسان تشبيه شده است، بعبارت ديگر چه رابطه و علاقه‌اي ميان قفسه سينه و
جايگاه احساسات و ادراكات انسان وجود دارد كه مجازاً سينه در ظرف مدركات گفته مي
شود كه جايگاه قلب انسان است و قلب محل بايگاني اداراكات است و «ظرف الظرف ظرف»
بنابراين سينه باعتبار اينكه ظرف قلب است، ظرف مدركات است نه به اعتبار اينكه خود
مستقلاً‌ جايگاه اداركات است.

در اينجا سؤال ديگري مطرح مي شود كه مگر قلب صنوبري كه در
داخل قفسه سينه است ظرف اداركات انسان است تا به مناسبت اينكه صدر جايگاه قلب است
مجازاً در مركز بايگاني ادراكات بكار رود؟

پاسخ اينست كه خير، قلب صنوبري ظرف ادراكات نيست، ظرف
اداركات روح است، ولي شدت ارتباط روح با قلب صنوري موجب شده است كه به روح مجازاً
قلب اطلاق شود.[3] بنابراين
وقتي كه ما صدر را در مركز اداراكات بكار مي بريم مرتكب دو مجاز شده ايم: يكي
اينكه مجازاً «صدر» را در «قلب» بكار برده ايم و مجاز دوم اينكه قلب را مجازاً در
روح استعمال نموده ايم.

با عنايت به آنچه عرض شد تفسير شرح صدر در يك جمله عبارت
است از ظرفيت فكري و روحي و بعبارت ديگر گنجايش انسان براي ادراكات و احساساتي كه
بر او وارد مي گردد، در مقابل ضيق صدر كه به معناي كم ظرفيتي و عدم گنجايش لازم
نيست به واردات فكري و روحي است.

كسي كه سينه اش گنجايش لازم را براي آنچه بر آنو وارد مي گردد
از علم، قدرت، خوشي، ناخوشي، راحتي و ناراحتي، احساس تنگي نمي كند داراي شرح صدر
است و كسي كه احساس تنگي مي كند مبتلا به ضيق صدر مي باشد و هر چه ظرفيت فكري و
روحي انسان بيشتر باشد داراي شرح صدر بيشتر، و هر چه ظرفيت انسان كمتر باشد دچار
ضيق صدر بيشتر است.

شرح صدر در قرآن

در قرآن كريم شرح صدر در پنج مرود مطرح شده است، دوبار
بصورت مطلق،‌ و دو بار مقيد به اسلام، و يكبار مقيد به كفر.

در سوره طه آيه 35 و سوره انشراح آيه 1 شرح صدر بصورت مطلق
آمده است:

«قال رب اشرح لي صدري» (طه 35)

(گفت پروردگارا سينه ام را برايم باز كن)

موسي(ع) وقتي كه از جانب خداوند متعال مأموريت رهبري بني
اسرائيل و درگيري با فرعونيان را دريافت مي كند نخستين چيزي كه بعنوان ابزار انجام
اين مأموريت از خدا مي خواهد، شرح صدر است و نيز خداوند وقتي كه مي خواهد نعمتهاي
خود را براي پيامبر اسلام بيان كند، شرح صدر را بعنوان نخستين نعمت مطرح مي نمايد
و ميگويد:

«ألم نشرح لك صدرك» (انشراح 1)

(آيا ما براي تو سينه ات را نگسترديم؟)

در اين مورد همانطور كه ملاحظه مي فرمائيد «شرح صدر» مطلق
مطرح شده است ولي در دو مورد مقيد به «اسلام» آمده يكي در سوره انعام آيه 125:

«فمن يرد الله أن يهديه يشرح صدره للإسلام»

(كسي كه خداوند بخواهد او را هدايت كند سينه اش را براي
پذيرش اسلام باز مي كند.)

و ديگري در سوره زمر آيه 22:

«أفمن شرح الله صدره للإسلام فهو علي نور من ربه»

آيا كسي كه خداوند سينه او را براي پذيرش اسلام باز نموده و
او در نتيجه اين شرح صدر در پرتو نوري از پروردگار خود حركت مي كند«قابل مقايسه با
ديگري»؟.

و در سوره نحل آيه 106 شرح صدر مقيد به كفر آمده:

«…من شرح بالكفر صدراً‌ فعليهم غضب من الله و لهم عذاب
اليم.»

(كسي كه به كفر شرح صدر يافته اند مورد خشم الهي هستند و
براي آنها است عذابي دردناك.)

بنابراين در قرآن كريم سه نوع شرح صدر مطرح شده است:

1-   
شرح صدر مطلق.

2-   
شرح صدر اسلامي.

3-   
شرح صدر كفري.

بايد ديد كه در هر يك از اين موارد مقصود از شرح صدر چيست؟

شرح صدر مطلق

مقصود از شرح صدر مطلق همانست كه قبلاً در تفسير شرح صدر
ذكر شد يعني ظرفيت فكري و روحي و آمادگي قلب براي پذيرش علم، قدرت، خوشي، ناخوشي،
و حق، و بطور كلي همه ادراكات و احساساتي كه بر آن وارد مي گردد.

اميرالمؤمنين امام علي(ع) سخنان ارزنده اي درباره مردم كم
ظرفيت معاصر خود دارد كه بصورت درد دل براي يكي از يارانش بنام كميل مطرح نموده
اين سخنان با اين جمله آغاز مي شود.

«يا كميل إن هذه القلوب اوعية فخيرها او عاها»

(اي كميل اين دلها ظرفهائي هستند و بهترين آنها دلي است كه
ظرفيت و گنجايش آن بيشتر باشد).

از نظر علي(ع) ارزش دل انسان كه حقيقت انسان چيزي جز آن
نيست مساوي است با شرح صدر و ظرفيت آن، هر چه ظرفيت دل بيشتر باشد قيمت آن بيشتر
است.

احساس علم و دانائي، احساس قدرت و توانائي، احساس رياست و
حكومت، احساس خوشي و راحتي و احساس ناخوشي و سختي، اموري است كه ظرف دل انسان
دائماً در معرض ريزش آنست.

بعضي از دلها آنقدر تنگ و كوچك است كه با احساس كمترين علم
و دانش پر مي شوند، و گاهي حيث مقدسات علم، و بلكه خيال علم، دلهاي كم ظرفيت را پر
مي كند مانند طلبه اي كه شرح امثله شروع كرده بود و وقتي صيغه ها را ياد گرفت سينه
خود را وجب مي كرد و از قدرت خدا اظهار شگفتي مي نمود كه چگونه اينهمه علم را در اين
دو وجب سينه جا داده است!

ميگويند در اوائل طلبگي انسان خيال مي كند كه پيغمبر است،
مقداري كه تحصيل كرد تصور مي كند امام است، بتدريج مي پندارد مجتهد است و پس از
اينكه عالم شد مي فهمد كه طلبه اي بيش نيست! اين ويژگي همه كساني است كه مبتلا به
ضيق صدرند، ولي دلهائي نيز هست كه بقدري گسترده اند كه اگر اقيانوسهاي علم در آن
سرازير گردد احساس عطش علم در آنها خاموش نمي شود، بلكه اگر همه معلومات جهان را
در خود جا دهند احساس جهل و ناداني مي كنند. بگفته متفكر بزرگ شرق ابن سينا:

دل گر چه در اين باديه بسيار شتافت                 يك سوي ندانست ولي موي شكافت

بعضي از دلها آنقدر كم ظرفيتند كه هيچ رازي را نمي توانند
در خود نگهدارند و برخي قلبها از شرح صدري برخوردارند كه بزرگترين رازها در صدف
سينه دارند و لب نمي گشايند.

بعضي از دلها بقدري كوچكند كه احساس كمترين قدرت آنها را پر
مي كند و با لبريز شدن ظرف دل تعادل آنها بهم مي خورد، و خود را گم مي كنند، و گم
كردن خود در سخن گفتن، خوردن، خنده، نشست و برخاست آنها مشهود است. و برخي آنقدر
با ظرفيت اند كه احساس قدرت حكومت بر همه جهان هم آنرا پر نمي كند و اگر حكومت
دنيا را به آنها بدهند كوچكترين تغييري در زندگي خصوصي و برخوردهاي عمومي آنها
پديد نمي آيد.

نمونه اعلا و روشن اينگونه دلها، قلب مقدس پيامبر اسلام است
كه قدرت و حكومت كوچكترين تغييري در زندگي او ايجاد نكرد.

روايت است كه زني آوازه نبوت و قدرت حكومت پيامبر را شنيده
بود آمد از نزديك ببيند كه پيامبر چگونه آدمي است، اتفاقاً وقتي خدمت حضرت رسيد كه
روي زمين نشسته و مشغول غذا خوردن بود، وقتي ملاحظه كرد مردي كه آوازه قدرتش جهان
عرب را فرا گرفته مانند برده هاي آنروز خيلي ساده و فاقد هرگونه تشريفات روي زمين
نشسته و غذا مي خورد بي اختيار فرياد زد:

«يامحمد إنك لتأكل أكل العبد، و تجلس جلوسه»

(اي محمدبخدا سوگند تو ماننده برده غذا مي خوري و مانند او
مي نشيني!)

گويا تو مردي كه قدرتش زبانزد خاص و عام است نيستي، گويا تو
رياست و حكومت نداري كه مانند برده زندگي مي كند و هيچيك از نشانه حاكمان قدرتمند
در رفتار تو مشاهده نمي گردد؟!

پيامبر اسلام در پاسخ فرمود:

«و يحك اي عبد أعبد مني!»

(واي بر تو چه مي گوئي! كدام بنده از من بنده تر است[4])

كسي كه قدرت و رياست، تعادل رواني او را بهم مي زند و خود
را گم مي كند او بنده خدا نيست، بنده خدا از ظرفيت فكري و روحي ويژه اي برخوردار
است كه هيچ احساسي او را لبريز نمي كند و تعادل او را بهم نمي زند.

و كوتاه سخن اينكه هر چه ظرفيت قلب بيشتر و شرح صدر انسان
افزونتر باشد ارزش او بيشتر است و «خيرها اوعاها».

و در سخني ديگر امام علي(ع) مي فرمايد:

«اعلموا ان الله سبحانه لم يمدح من القلوب إلا اوعاها للحكمة
و من الناس الا اسرعهم الي الحق اجابة»

(بدانيد كه خداوند سبحان در ميان دلهاي جز دلي كه ظرفيت او
براي حكمت بيشتر است و از مردم جز كسي كه زودتر از ديگران حق را مي پذيرد ستايش
نكرده است[5])

در قسمت آينده درباره شرح صدر اسلامي و شرح صدر كفري بحث
خواهيم كرد. ادامه دارد

مسلمانان صدر اسلام

قسمت سوم

بخش سوم

حجة الاسلام و المسلمين رسولي محلاتي

بلال حبشي

بلال بن رباح از زمره بردگاني بود كه هنگام بعثت رسول
خدا(ص) در مكه بسر مي برد و بنابر مشهور برده امية بن خلف- يكي از سران مشركين-
بود و در خانه او بسر مي برد، بلال همچون افراد بسيار ديگري كه از علائق مادي
آسوده بودند و با قلبي پاك و آزاد از هر گونه تعصب غلط و هواهاي نفساني نور تابناك
اسلام در دلش تابش كرده و دين حق را پذيرفته بود و مال و منالي نداشت تا ناچار
باشد بخاطر حفظ آنها حقيقت را انكار كند، تحت شكنجه و آزار مشركان و افراد قبيله
«بني جمح» كه در آنان زندگي مي كرد قرار گرفت، ابن هشام نقل كرده كه امية بن خلف
روزها هنگام ظهر كه ميشد او را از خانه بيرون مي برد و روي سنگهاي داغ و تفتيده
مكه مي خواباند و سنگ بزرگي روي سينه اش مي گذارد و بدو مي گفت: بخدا سوگند بهمين
حال خواهي بود تا بميري و يا از خداي محمد دست برداري و لات و عزي را پرسش كني.
بلال در همان حال كه بود مي گفت: أحد….أحد….(خداي من يكي است).

روزي ورقة بن نوفل (پسر عموي خديجه) بر او بگذشت و بلال را
ديد كه شكنجه اش مي دهند و او در همان حال شكنجه مي گويدك أحد….أحد… ورقة نيز
گفت: أحد….أحد… بخدا سوگند اي بلال كه خدا يكي است…. آنگاه به امية بن خلف و
افراد ديگر قبيله بني جمح كه او را شكنجه مي كردند رو كرده گفت: بخدا سوگند اگر او
را به اين حال بكشيد من قبرش را زيارتگاه مقدسي قرار خواهم داد و بدان تبرك مي
جويم، و در كتاب «اسدالغابة» داستان شكنجه او را نسبت به ابي جهل نيز داده است.

بلال بهمين وضع دشوار و اسفناك بسر مي برد تا آنكه رسول
خدا(ص) او را خريداري كرده و در راه خدا آزاد كرد، و در پاره اي از نقلها نيز آمده
كه ابوبكر او را از امية بن خلف خريداري كرد و آزاد ساخت، و ابن اثير گفته: رسول
خدا(ص) به ابوبكر فرمود: اگر چيزي داشتيم بلال را خريداري مي كرديم! و ابوبكر پيش
عباس بن عبدالمطلب عموي رسول خدا(ص) رفته و جريان را بدو گفت، و عباس وسيله آزادي
او را فراهم ساخته و از صاحبش كه زني از قبيله بني جمح بو خريداري نمود.

اكنون بد نيست دنباله ماجرا و پايان زندگي امية و بلال را
نيز بشنويد:

ابن هشام در كتاب سيره خود از عبدالرحمن بن عوف روايت كرده
كه گفت:

امية بن خلف در مكه با من دوست بود، و نام من پيش از انكه
مسلمان شوم عبد عمرو بود وچون مسلمان شدم نام خود را برگردانده عبدالرحمن گذاردم،
امية بن خلف كه اطلاع يافت من اسمم را تغيير داده ام روزي بمن گفت: اي عبد عمرو
نامي را كه پدر و مادرت براي تو نهاده بودند تغيير دادي؟

 گفتم: آري.

گفت: من كه «رحمن» را نمي شناسم پس نام ديگري انتخاب كن كه
من هم آنرا بشناسم و تو را بآن صدا بزنم؟

من بسخنش اعتنائي نكرده از او گذشتم و از آن پس هر زمان مرا
مي ديد صدا مي زد:

اي عبد عمرو! من پاسخش را نمي گفتم تا بالاخره روزي
باوگفتم: تو نامي براي من انتخاب كن( كه مطابق عقيده من و ميل تو باشد) گفت: نام
«عبد الاله» چطور است؟ گفتم: خوب است. و بدين ترتيب از آن پس مرا «عبدالاله» صدا
مي زد و من هم پاسخش را مي گفتم.

تا روزي كه جنگ بدر پيش آمد هنگام فرار قريش من براي پيدا
كردن غنيمت بدنبال ايشان در ميان كشته گان مي گشتم و هر كجا زرهي در تن آنها بود
بيرون مي آوردم و بدين ترتيب چند زره پيدا كرده بودم بناگاه چشمم بامية بن خلف
افتاد كه دست پسرش علي بن امية را در دست دارد و متحير ايستاده، چشمش كه بمن افتاد
صدا زد: اي عبد عمرو! من پاسخش را ندادم.

دوباره صدا زد: عبداله له!

اين مرتبه پاسخش را داده ايستادم.

گفت: بسراغ من بيا( و پيش از آنكه مرا بكشند باسارت بگير)
كه استفاده اينكار براي تو بيش از اين زره ها است.

پيشنهاد او را پذيرفته زره ها را بطرفي انداختم و دست او و
پسرش را گرفته بسوي رسول خدا(ص) براه افتادم، و در آنحال او مرتباً مي گفت:

راستي عجيب است! تا كنون چنين وضعي نديده بودم! آيا هيچيك
از شما شير را دوست نمي دارد[1] ؟.

قدري كه خيالش آسوده شد از من پرسيد: اي عبداله له آن كه
بود كه در ميان لشگر شما شمشير مي زد و براي اينكه شناخته شود پر شترمرغي بسينه اش
نصب كرده بود؟

گفتم: او حمزة بن عبدالمطلب بود.

گفت: اي عبداله له! او بود كه ما را باين روز انداخت و لشگر
ما را در هم شكست.

در همين احوال بلال حبشي از دور چشمش بامية بن خلف افتاد و
(گويا آن شكنجه هائي كه در مكه باو داده بود يادش آمد زيرا) همين امية بن خلف بود
كه روزها هنگام ظهر بلال را در مكه برهنه مي كرد و او را روي ريگهاي تفتيده بيابان
مكه مي خوابانيد و سنگ بسيار بزرگي روي سينه اش مي گذارد و مي گفت: دست از دين
محمد بردار، و بلال در همان حال مي گفت: أحد….أحد… (خدا يكي است…)

از اينرو بسوي او دويده فرياد زد: اين ريشه و اساس كفر امية
بن خلف است! روي رستگاري را نبينم اگر امروز بگذارم او نجات يابد!

من داد زدم: اي بلال اين هر دو اسير من هستند، آيا با
اسيران من چنين رفتار مي كني؟

بلال بسخن من وقعي ننهاده همان حرف را تكرار كرد.

دوباره صدا زدم: اي بلال گوش كن چه مي گويم؟

ديدم همان كلام را تكرار كرده و دنبالش با صداي بلند فرياد
زد: اي ياران خدا بيائيد… بيائيد كه ريشه كفر اينجاست! بيائيد…. كه امية بن
خلف اينجاست.

چيزي نگذشت كه مسلمانان از چهار طرف حلقه وار ما را احاطه
كردند من هر چه خواستم از آن دفاع كنم نشد تا بالاخره يكي از مسلمانان شمشير كشيده
و پاي پسر امية را قطع كرد چنان كه بزمين افتاد.

امية كه آن منظره را ديد چنان فريادي زد كه تا كنون نشنيده
بودم و بدنبال او سايرين نيز حمله كردند و آن دو را با شمشير قطعه قطعه كردند.

عبدالرحمن پس از اين قصه بارها مي گفت: خدا بلال را رحمت
كند كه هم زره ها را از دست ما داد و هم اسيران را(و با اين ترتيب ضرر زيادي بمن
زد)[2].

خباب بن الارت

در شهر مكه جواني بود بنام «خباب» كه بعنوان بردگي در خانه
زني از قبيله خزاعه يا بني زهرة بسر مي برد و كار او نيز آهنگري و اصلاح شمشيرها
بود، رسول خدا(ص) با اين جوان الفت و انسي داشت و نزد او رفت و آمد مي كرد، خباب
نيز روي صفاي باطن و پاكي طينت در همان اوائل بعثت رسول خدا(ص) به وي ايمان آورد و
گويند: ششمين مردي بود كه مسلمان گرديد و در ايمان خود نيز محكم و پراستقامت بود و
بهر اندازه كه او را شكنجه كردند دست از آئين خود برنداشت.

مشركان مكه او را مي گرفتند و مانند بسياري ديگر زره آهنين
بر تنش كرده در آفتاب داغ و روي ريگهاي مكه مي نشاندند تا بلكه از فشار حرارت هوا
و آهن و ريگها بستوه بيايد و از دين اسلام دست بردارد، وچون ديدند اين عمل در خباب
اثري ندارد هيزمي افروخته و چون هيزمها سوخت و بصورت آتش سرخ درآمد بدن خباب را
برهنه كرده و از پشت روي آن آتشها خواباندند، خباب گويد: در اين موقع مردي از قريش
نيز پيش آمد و پاي خود را روي سينه من گذارد و آنقدر نگهداشت تا گوشت و پوست بدن
من آتش را خاموش كرد و تا پايان عمر جاي سوختگي آن آتشها در  پشت خباب بصورت برص و پيسي نمودار بود، و چون
عمر بخلافت رسيد روزي خباب را ديدار كرد و از شكنجه هائي كه در صدر اسلام از دست
مشركان قريش ديده بود سؤال كرد، خباب گفت: به پشت من نگاه كن، و چون عمر پشت او را
ديد گفت: تا كنون چنين چيزي نديده بودم.

و از شعبي نقل شده كه گويد: خباب از كساني بود كه در برابر
شكنجه مشركين بردباري مي كرد و حاضر نبود از ايمان به خداي تعالي دست بردارد،
مشركان كه چنان ديدند سنگهائي را داغ كرده و پشت او را آنقدر بآن سنگها فشار دادند
تا آنكه گوشتهاي پشت بدنش آب شد.

باز هم در مورد خباب بشنويد:

مشركين، گذشته از آزارهاي بدني از نظر مالي هم تا آنجا كه
مي توانستند تازه مسلمانان را در مضيقه قرار داده و زيان مالي بآنها مي زدند.

درباره همين خباب، طبرسي مفسر مشهور و ديگران مي نويسند:
خباب از عاص بن وائل پولي طلبكار بود، و پس از آنكه مسلمان شد بنزد وي آمده مطالبه
حق خود را كرد، عاص بدو گفت: طلب تو را نمي دهم تا دست از دين محمد برداري و بدو
كافر شوي، و خباب با كمال شهامت و ايمان و مردانگي گفت: من هرگز بدو كافر نمي شوم
تا هنگامي كه تو بميري و در روز قيامت مبعوث گردي، عاص گفت: باشد تا آنوقت كه من
مبعوث شدم و به مال و فرزندي رسيدم طلب تو را مي پردازم! بدنبال اين گفتگو خداي
تعالي اين آيات را نازل فرمود:

«أفرأيت الذي كفر بآياتنا و قال لاوتين مالا و ولداً ، اطلع
الغيب ام اتخذ عند الرحمن عهداً كلا سنكتب ما يقول و نمدله من العذاب مداً، و نرثه
ما يقول و يأتينا فرداً».

«آيا ديدي آنكس را كه به آيات ما كافر شد و گفت: مال و
فرزند بسياري بمن خواهند داد، مگر از غيب خبر يافته يا از خداي رحمان پيماني
گرفته، هرگز چنين نخواهد بود ما آنچه را گويد ثبت خواهيم كرد و عذاب او را افزون
مي كنيم، و آنچه را گويد بدو مي دهيم ولي نزد ما به تنهائي خواهند آمد».         (سوره مريم آيه 77)

ابن اثير و ديگران از شعبي نقل كرده اند كه چون شكنجه
مشركان به خباب زياد شد بنزد رسول خدا(ص) آمده عرض كرد: آيا از خدا براي من
درخواست ياري و نصرت نمي كني؟ خباب گويد: در اين هنگام رسول خدا(ص) كه صورتش
برافروخته و سرخ شده بود رو بمن كرده فرمود: آنها كه پيش از شما بودند باندازه اي
بردبار و شكيبا بودند كه گاهي مردي را مي گرفتند و زمين را حفر كرده او را در زمين
مي كردند آنگاه اره برنده روي سرش مي گذاردند و با شانه هاي آهنين گوشت و استخوان
و رگهاي بدنشان را شانه مي كردند ولي آنها دست از دين خود بر نمي داشتند….

و اين هم پايان كار خباب و ام انمار

و از داستانهاي جالبي كه در اين باره نقل كرده اين است كه
مي نويسد: كار خباب اين بود كه شمشير مي ساخت. و رسول خدا(ص) با وي الفت و آميزش
داشت و پيش او مي آمد، خباب كه برده زني بنام ام انمار بود ماجرا را به آن زن خبر
داد، آنزن كه اين سخن را شنيد از آن پس آهن را داغ مي كرد و روي سر خباب مي گذارد
و بدين ترتيب مي خواست تا خباب را از آميزش با پيغمبر اسلام و پذيرفتن آئين وي باز
دارد، خباب شكايت حال خود را به رسول خدا(ص) كرد و پيغمبر(ص) درباره او دعا كرده
گفت:‌«اللهم انصر خباباً»- يعني خدايا خباب را ياري كن- پس از اين دعا «ام انمار»
بدرد سري مبتلا شد كه از شدت درد همچون سگان فرياد مي زد، و بالاخره كارش بجائي
رسيد كه بدو گفتند: بايد براي آرام شدن اين درد، آهن را داغ كرده بر سرت بگذاري و
از آن پس خباب پاره آهن داغ مي كرد و بر سر او مي گذارد.

 سخنان اميرالمؤمنين
(ع) درباره خباب

اميرالمؤمنين(ع) در مرگ خباب سخناني فرموده كه شدت آزار و
شكنجه هائي را كه در راه اسلام كشيده بخوبي معلوم گردد.

خباب بنابر مشهور در سال 37 هجري در كوفه از دنيا رفت و طبق
وصيتي كه كرده بود بدنش را در خارج شهر كوفه دفن كردند[3]، و
درآن هنگام علي(ع) در صفين بود، و خباب كه هنگام رفتن آن حضرت بصفين بيمار بود
بخاطر همان بيماري نتوانسته بود در جنگ شركت كند در غياب آن بزرگوار از دنيا رفت،
و چون علي(ع) مراجعت كرد و از مرگ وي مطلع شد درباره اش فرمود:

«يرحم الله خباب بن الارت فلقد اسلم راغباً و هاجر طائعاً،
وقنع بالكفاف، و رضي عن الله، و عاش مجاهداً».[4]

–        
خدا رحمت كند خباب بن ارت را كه از روي رغبت و ميل اسلام آورد و مطيعانه (و سر
بفرمان) هجرت كرد و بمقدار كفايت (زندگي) قناعت كرد و از خداوند (در هر حال)
خوشنود و راضي بود، و مجاهد زندگي كرد. و در نقل ابن اثير و ديگران است كه بدنبال
اين جملات فرمود:

–        
و ببلاي بدني مبتلا گرديد، و خدا پاداش كسي را كه كار نيك كند تباه نخواهد
كرد.

***

اين بود شمه اي از آزار و شكنجه افراد تازه مسلمان كه از
دست مشركين و كفار مكه ديدند، و ما بعنوان نمونه ذكر كرديم و در تاريخ زندگي
بسياري از مسلمانان صدر اسلام مانند عبدالله بن مسعود و صهيب و ديگران نمونه هاي
فراواين از اينگونه آزارهاي بدني و زيانهاي مالي كه بجرم پيروي از حق از سوي
مشركين ديدند در تاريخ بچشم مي خورد، و بنوشته اهل تاريخ تدريجاً كار بجائي رسيد
كه ابوجهل و جمعي از مردمان قريش دست از كار و زندگي كشيده و جستجو مي كردند تا به
بينند چه كسي بدين اسلام در آمده و چون مطلع مي شدند كه شخصي تازه مسلمان شده
بنزدش مي رفتند، اگر شخص محترم و قبيله داري بود و از ترس قوم و قبيله اش نمي
توانستند او را بقتل رسانده يا بيازارند، زبان بملامت وي گشوده سرزنشش مي كردند
مثل آنكه مي گفتند: آيا دين پدرت را كه بهتر از اين دين و آئين بود رها ساخته اي!
از اين پس ما تو را نزد مردم به بي خردي و ناداني معرفي خواهيم كرد و قدر و شوكتت
را بي ارزش خواهيم ساخت. و اگر مرد تاخر و پيشه وري بود او را تهديد به كسادي
بازار و نخريدن جنس و ورشكستگي و امثال اينها مي كردند، و اگر از مردمان فقير و
مهاجران و بردگان بودند به انواع آزارها دچار مي ساختند، تا آنجا كه گاهي دست از
دين بر مي داشتند.                                          ادامه
دارد

مرز تولك

امام رضا(ع)

سئل (ع) عن حد التوكل؟ فقال (ع) ان لا تخاف احداً الا
الله.           (تحف العقول- 332)

از امام رضا(ع) درباره مرز وحد توكل سؤال شد، امام فرمود:
اينكه جز خداوند از هيچ نترسي.

تجلي عرفان از مناجات ماه شعبان

قسمت دوم

آيت الله محمدي گيلاني

قوله: «اللهم صل علي محمد و آل محمد»:

حقيقت مناجات و دعاء، همانا جلب عنايت خداوند متعال به
مناجات كننده و داعي است. همه موجودات و از آنجمله عبد نيازمند نيايشگر مملوك
حقيقي خداوند متعالند، و هيچ يك هيچگونه استقلالي در نفس خويش و اوصاف و افعال و
ديگر متعلقات خود نداشته و اصل وجود و صفات و افعال و متعلقات آنها، مواهبي است كه
تكويناً به ‌آنها اعطاء فرموده است و بالطبع بهر موجودي اقرب از ديگران است و
مقتضاي اين مالكيت حقيقي علي الاطلاق،‌ جواز تصرف مطلق در شئون عبد مملوك است و
بهر كيفيتي كه مي خواهد تصرف مي كند و از جمله تصرفات در شئون عبد، اجابت دعاء او
است كه بهر كيفيتي كه اراده فرمايد، مانع و دافعي ندارد و همين است مدلول آيه
شريفه:

« #sŒÎ)ur y7s9r’y™ “ÏŠ$t6Ïã ÓÍh_t㠒ÎoTÎ*sù ë=ƒÌs% ( Ü=‹Å_é& nouqôãyŠ Æí#¤$!$# #sŒÎ) Èb$tãyŠ ( (#qç6‹ÉftGó¡uŠù=sù ’Í< (#qãZÏB÷sã‹ø9ur ’Î1 öNßg¯=yès9 šcr߉ä©ötƒ  »(بقره- آيه 186). اجابت در آيه شريفه
مطلق است و بديهي است كه اطلاق اجابت مستلزم اطلاق دعاء مي باشد يعني هر دعاء از
هر دعا كننده اي در حوزه اجابت حضرت مجيب الدعوات است.

اجابت دعا

اما دو نكته دقيق در آيه شريفه است كه قوام دعاء و مناجات و
اجابت را تشكيل ميدهد كه دانستن آنها حتمي و ضروري است:

نكته اول: آنكه متعلق اجابت، دعاء حقيقي است يعني خواستني
كه از فطرت و ضمير، برخاسته و بر زبان جاري گشته باشد و در عرض حاجت بقاضي الحاجات،
زبان و قلب و ضمير متوافق باشند، و گرنه آنچه بر زبان جاري مي گردد و ضمير و دل از
آن امتناع دارند، آن دعاء نيست و الزاماً متعلق اجابت هم نيست زيرا چنانكه گفتيم:
متعلق اجابت در آيه شريفه «دعوة الداع» دعاء حقيقي است،‌ و خواندن چناني كه دل از
آن اباء دارد، بازيگري و مسخرگي در محضر خداوند متعال است، و در اين باره سيد ابن
طاووس قدس الله تعالي روحه در كتاب اقبال كلام لطيفي دارد كه مقام مقتضي نقل آن
است، در قسمت اعمال ماه رمضان چنين مي فرمايد:

[ و ربما يطلب في هذا الشهر في الدعوات ما كان الداعون قبله
يطلبونه و هو لا يطلب حقيقة ما كانوا يطلبونه و يريدونه مثل قوله: «وادخلني في كل
خير أدخلت فيه محمداً‌و آل محمد»، و قد كان من جملة الخير الذي ادخلهم الله جل
جلاله فيه، الامتحان بالقتل و الحبوس و الاصطام و سبي الحرم و قتل الاولاد واحتمال
اذي كثير من الانام و انت ايها الداعي لا تريد ان تبتلي منه بشيء اصلاً- الي ان
قال:- فليكن قصدك في امثال هذه الدعوات موافقاً لما يقتضيه حالك من صواب الارادات
احذران تكون لاعباً و مستهزئاً و غافلاً في الدعوات]. (اقبال- ص 89)

«بسياي مي شود كه در ماه رمضان در دعاهاي خويش مطلوبي را
خواستار مي شود كه اسلاف صالح امت آن را از خداوند متعال خواستار بودند، ولي اين
دعا كننده حقيقتاً خواستار آن نيست مثل آنكه در دعاء خويش بگويد: خداوندا، داخل كن
مرا در هر خيري كه محمد و آل محمد را در آن داخل كردي، و حال آنكه از جمله خيري كه
خداوند جل جلاله محمد و آلش را در آن داخل فرمودند، ابتلاء بقتل و زندانها و
استيصال و اسارت حرم و كشته شدن فرزندان و تحمل آزار بسيار از مردم بوده و تو اي
دعاكننده، هيچگاه ميل نداري بچيزي از اين امور مبتلا شوي- تا آنجاكه مي فرمايد- پس
بايد قصدت در اينگونه دعاها با مقتضاي حالت موافق باشد به اين معني كه در امثال
اين دعاها قصد كني كه خداوند اراده و نيت درست و صواب بشما موهبت فرمايد، و بر حذر
باش از اينكه در دعاء خويش بازيگر و مسخره و غافل باشي.»

حاصل آنكه دعاء حقيقي يعني دعائي كه زبان مقال و لسان ضمير
و فطرت با هم متطابق باشند، متعلق اجابت است،‌و اما تلفظ بالفاظي كه معاني آنها
مورد امتناع جان و دل است،‌ و عقل از خواننده در شگفت و نفرين نثار وي مي كند كه
وه چه بي شرمي كه استهزاء را در محضر ولي النعم به عنوان دعاء انجام مي دهد!
هيچگاه متعلق اجابت نيست و همين است مدلول: «اجيب دعوة الداع».

نكته دوم: آنكه مسئلت فقط از خداوند متعال باشد و فقط ذات
اقدس را بخواند نه آنكه لسان قال خدا را بخواند ولي لسان حال و ضمير به اسباب عادي
تعلق گرفته و اسباب عادي را در واقع قاضي الحاجات و كافي المهمات مي داند و يا
آنها را – العياذبالله- شريك الله مي پندارد كه با اشتراك با خدا، قضاء حاجات و
كفايت مهمات مي كنند، بديهي كه اين نه فقط دعاء نيست كه در نظر كاملين از اهل
توحيد، اشراك بالله تعالي است كه از اعظم كبائر موبقه است و چنان دعا كننده در نظر
اهل كمال مرتكب كبيره مهلكه گرديده و بايد از اين شرك دعاء نام، توبه و استغفار
نمايد و اگر عنايت «يعفو عن كثير» نمي بوده بي ترديد، مستحق اصابت سجيل است، نه
اجابت از رب جليل و جمله شريفه: «اذادعان» گوياي لزوم استصحاب همين اخلاص در دعا و
مناجات است.

اين دو نكته اساسي وارد در كتاب شريف، مقوم حقيقت دعاء و
اجابت مي باشند، مضافاً بر اين دو جزء جوهري، آدابي براي مناجات و دعاء است كه در
سنت خصوصاً آثار آل البيت (ع) آمده است، و ادب عبارت از هيئت نكوئي است كه فاعل،
بفعل يا قول خود مي دهد و گفتار يا كردارش را با آن هيئت مرغوب اداء مي كند مثلاً
وقتي كه كسي در مقابل ديگري بر دو زانوي خود نشست مي گويند: فلاني با ادب نشست، يا
در مقام دستور جلوس دادن بجاي بنشين، گفت: بفرمائيد: مي گويند: فلاني با ادب سخن
گفت و نظير اينها، و مراد از اينگونه تعبير، همان اداء فعل يا قول در شكل مرغوب و
هيئت نكو است كه بر حسب عرف اقوام و ملل و درجات معرفتشان، آداب نيز متفاوت
الدرجات است.

ابتداء دعا به صلوات

از جمله آداب مناجاب و دعاء ابتداء نمودن به صلوات و درود
بر پيمبر است كه در روايات بسياري بر آن تأكيد گرديده است و در كثيري از ادعيه و
مناجاتها ابتداء به آن شده بلكه بگونه ترجيع بند در بعضي از ادعيه آمده است مانند
دعاء مكارم الاخلاق و دعاء بوالدين در صحيفه سجاديه. چنانكه در همين مناجات
شعبانيه در بدء و ختام آن – اين ادب- مراعات شده است، و بنابراين، تعدادي از
روايات مربوطه به اين مناسبت نقل مي شود، تا راز آن معلوم گردد:

هشام بن سالم از امام صادق(ع) نقل مي كند كه فرمودند: «لا
يزال الدعاء محجوباً حتي يصلي علي محمد و آل محمد» (اصول كافي ج 2 ص 491.)

«همواره دعاء از عرج بمرتبه اجابت، ممنوع است تا آنكه دورد
و صلوات بر پيمبر و آلش، فرستاده شود».

و سكوني از امام صادق(ع) روايت كرده كه فرمودند:

«من دعا ولم يذكر النبي (ص)، رفرف الدعاء علي رأسه فاذا ذكر
النبي (ص) رفع الدعاء» (اصول كافي ج 2 ص 491).

«اگر كسي دعا كند و نام مبارك رسول الله را با درود ياد
نكند، آن دعاء بر بالاي سرش پرپر مي زند و توان عروج ندارد و چون نام مبارك رسول
الله (ص) را با درود يادآوري كند دعايش بمرتبه اجابت عروج مي نمايد».

و در روايت ديگري از امام صادق(ع) است كه فرمودند:

«من كانت له الي الله عزوجل حاجة فليبدء بالصلاة علي محمد و
آله ثم يسأل حاجته، صم يختم بالصلاة علي محمد و آل محمد، فان الله عزوجل اكرم من
ان يقبل الطرفين و يدع الوسط اذ كانت الصلاة علي محمد و آل محمد لا يحجب عنه»
(اصول كافي ج 2 ص 494):

«اگر كسي خواست بخداوند عزوجل، عرض حاجت كند، بايد نخست
درود و صلوات بر پيمبر و آلش فرستد سپس حاجت خويش را مسئلت نمايد، آنگاه خاتمه
دعايش را نيز صلوات و درود بر پيمبر و آل قرار دهد، زيرا خداوند عزوجل كريم تر از
اين است كه طرفين مسئلت و حاجت كه درود و صلوات بر پيمبر و آل است بپذيرد و وسط
حاجت دعا كننده است رد فرمايد چه، درود و صلوات بر پيمبر و آل از اجابت حقتعالي
محجوب و ممنوع نيست».

نظير اين اخبار در آثار اهل سنت آمده است، مي توانيد بقسم
«اسرارالاذكار و الدعوات» از كتاب «احياء العلوم» غزالي مراجعه كنيد، النهايه
ايشان روايت سومي كه از امام صادق(ع) نقل كردم به ابوسليمان داراني اسناد ميدهد و
آل محمد نيز در آن ذكر نگرديده است.

اصل فرستادن صلوات و تسليم بر رسول الله(ص) مورد امر خداوند
متعال در قرآن عظيم است كه مي فرمايد: «ان الله و ملائكته يصلون علي النبي يا ايها
الذين آمنوا صلوا عليه و سلموا تسليماً» (سوره احزاب- آيه 56).

استحباب صلوات بر آنحضرت در هنگام ذكر نام آن بزرگوار يا
استماع نام مباركش از شخص ديگر مورد اتفاق است و سيد الفقهاء العظام آية الله حكيم
قدس سره رد «مستمسك» وجوب آن را از صدوق الطائفه و فاضل مقداد و حدائق و شيخ بهائي
و محدث كاشاني و ملا صالح مازندراني و شيخ عبدالله بحراني رضوان الله عليهم از
«مفتاح الفلاح» نقل مي كند، و فرموده كه صاحب مدارك(ره) وجوب آن را بعيد ندانسته،
و ادله بر وجوب را نيز ذكر فرموده اند.

و بخاطر فتواي اين جماعت بوجوب صلوات و درود بر آنحضرت،
مرحوم آية الله العظمي صاحب العروة الوثقي(ره) بعد از فتواي باستحباب اگر چه در
اثناء نماز هم باشد،‌ فرموده اند كه احوط عدم ترك صلوات و درود بر آنحضرت است چه
خود نام آنحضرت را ببرد يا از ديگري بشنود، و فرقي در اين حكم بين نام علمي حضرتش
مانند محمد و احمد، يا كنيه و لقب مانند ابوالقاسم و مصطفي و رسول و نبي نيست،
بلكه ذكر آن بزرگوار اگر چه بضمير هم باشد،‌ حكمش همين است كه گفته شد و نظر مبارك
حضرت امام است نيز همين است، و جناب زرارة بن اعين كه يكي از اوتاد چهارگانه بناء
فقه آل بيت(ع) است در خبري صحيح از امام باقر(ع) نقل مي كند كه فرمودند:

«صل علي النبي كلما ذكرتة او ذكره ذاكر عندك في اذان او
غيره» (وسائل- خبر اول از باب 42 از ابواب اذان و اقامه):

« درود و صلوات بر پيمبر ميفرستي در هر وقت كه ذكرش نمودي
يا ديگري در نزد تو آنحضرت را ياد كرد در اذان باشد يا غير اذان».

و درباره سائر پيمبران (ص) نيز فتوي باستحباب صلوات هنگام
ذكر اسماء شريفشان داده شده، النهايه در صلوات بر آنها اول صلوات بر پيمبر اعظم
اسلام و آل او فرستاده ميشود سپس بر انبياء، مگر در ذكر نام حضرت ابراهيم(ع)
چنانكه در روايت آمده كه پيمبر اكرم(ص) شبي در مسجد نشسته با اصحاب، حديث مي
گفتند، فرمودند:

«يا قوم اذا ذكرتم الانبياء الاولين فصلوا علي ثم صلوا
عليهم و اذا ذكرتم ابي ابراهيم فصلوا عليه ثم صلوا علي»: «وقتي پيمبران را ذكر
نموديد نخست صلوات و درود بر من فرستيد سپس بر آنان و چون پدرم ابراهيم را ذكر
نموديد اول بر او سپس بر من درود فرستيد».

صلوات بر پيامبر و اهل بيتش

موضوع اين حكم يعني استحباب يا وجوب صلوات و درود، هنگام
ذكر نام مقدس رسول الله(ص)، آن حضرت و آل او هستند كه شيعه بر آن اتفاق دارد و از
فريقين، نصوص كثيره اي در اين باره آمده است كه سيوطي در در منثور ذيل آيه مذكور از
سوره احزاب، كثيري از آن نصوص را ذكر نموده يعني قريب به بيست روايت از اصحاب سنن
و جوامع نقل كرده كه دلالت دارند بر تشريك آل نبي با آن حضرت در صلوات ودرود مورد
بحث كه از آنجمله است روايت كعب بن عجرة كه ابن قدامه موفق الدين در كتاب «المغني»
و شمس الدين ابن قدامه در «شرح كبير» در كتاب صلوات در مبحث تشهد نقل كرده اند و
آن روايت چنين است كه كعب مي گويد: پيمبر اكرم بر ما وارد شد، عرض كردم يا رسول
الله! كيفيت تسليم بر شما را مي دانيم، اما كيفيت صلوات ما بر شما را بيان
فرمائيد؟ فرمودند: «قولوا اللهم صل علي محمد و علي آل محمد كما صلبت علي ابراهيم
انك حميد مجيد…» (كتاب المغني و الشرح الكبير- ص 580- ج 1).

در وسائل الشيعه از عبدالله بن سنان بسند صحيح از امام
صادق(ع) روايت كرده كه رسول الله فرمودند: «اذا صلي علي و لم يتبع بالصلاة علي اهل
بيتي كان بينها و بين السماوات سبعون حجاباً و يقول الله تبارك و تعالي: لا لبيك و
لا سعديك يا ملائكتي لا تصعدوا دعاء ان لم يلحق بالنبي عترته فلا يزال محجوباً حتي
يلحق بي اهل بيتي» (حديث 10- باب 42 از ابواب ذكر):

«هنگامي كه درود و صلوات بر من فرستد و صلوات بر اهل بيتم
را بدنبال نيارد، بين اين صلواتش و آسمانها هفتاد حجاب و مانع خواهد بود و درودش
بمقام قبول نمي رسد و خداوند متعال بچنين درود فرستنده اي مي فرمايد: اجابت و خوش
آمدي براي تو نيست، اي فرشتگانم، دعاء وي را بالا مبريد اگر عترت رسول الله را به
آن حضرت در درود ملحق نكنند. پس همواره دعاء او ممنوع و محجوب از عروج بمنصه قبول
است مگر اهل بيتم را در درود بمن ملحق نمايد».

الغرض ابتداء به درود و صلوات بر‌آل البيت (ع) كه از آداب
دعاء و مناجات و راز و نياز با حضرت قاضي الحاجات است چنانكه مورد بحث ابتداء و
اختتام بآن گرديده است، به اين جهت است كه آن بزرگواران صلوات الله عليهم صراط
اقوم الي الله تعالي هستند كه هر كس اراده «الله» دارد بايد از اين صراط مستقيم طي
طريق كند: «من اراد الله بدءكم» حتي فرائض خمس بدون تشريك آنان در صلوات و درود بر
رسول الله (ص) در تشهد مورد قبول نيست، و هم اكنون ديوان محمد بن ادريس شافعي امام
شافعيه رو برويم هست كه مي گويد:

«يا آل بيت رسول الله حبكم                     فرض
من الله في القرآن انزله»

«يكفيكم من عظيم الفخر انكم                 من لم يصل عليكم لا صلاة له»   (ص 72)

حب مفروض در كلام شافعي اشاره است بآيه كريمه: «قل لا
اسئلكم عليه اجراً الا المودة في القربي» (سوره شوري) كه د ر‌آيه :«قل ما اسألكم
عليه من اجر الا من شاء ان يتخذ الي ربه سبيلا» از سوره فرقان، تفسير به سبيل الي
الله گرديده است.

باري راز ابتداء بصلوات و درود بر پيمبر و آل اطهرش(ص) همين
است كه اجمالاً اشاره نمودم كه راه عروج دعاء و مناجات است و ذينفع، دعا كننده و
راز و نيازگر است: «و جعل صلواتنا عليكم و ما خصنا به من ولايتكم طيبا لخلقنا و
طهارة لا نفسنا و تزكية لنا و كفارة لذنوبنا» (زيارت جامعه كبيره) وگرنه بيان
تفصيلي مقامات آن اولياء الله صلوات الله عليهم، مجال اوسعي را اقتضاء دارد كه اگر
حجاب كثيف و ضيق و ضعف صدور نمي بوده:

در مديحشان داد معنا دادمي                           غير
اين منطق لبي بگشاد دمي

                                                                                                    
ادامه دارد.

هجرت و حج ابراهيم(ع)

قسمت سوم

عبدالكريم بي آزار شيرازي

قال: اني مهاجرٌ الي ربي                (عنكبوت:26)

از شمال فاو(اور) به كوفه و كربلا تا قدس و مكه و عرفات و
تا مزدلفه و مسجد خيف در مني

يسئلونك عن الاهله قل هي مواقيت للناس والحج ابراهيم(ع) در
برابر ماه

فلما رء القمر بازغاً‌ قال:

هذا ربي:

فلما افل قال:

لئن لم يهدني ربي لا كنون من القوم الضالين

و هنگامي كه ماه را شكوفا ديد گفت:

اين خداي من است!

اما هنگامي كه در تاريكي فرو رفت اظهار داشت:

اگر پروردگارم مرا راهنمايي نكند مسلماً از گروه گمراهان
خواهم بود.[1]

ابراهيم(ع) در برابر خورشيد

فلما رء الشمس بازغة قال:

هذا ربي، هذا اكبر

فلما افلت قال:

يا قوم اني بريءٌ مما تشركون

و هنگامي كه خورشيد را [در افق] شكوفا ديد گفت:

اينست پروردگار (و مربي) من؛ اين بزرگتر [از ساير خدايان] است.

اما همينكه غروب كرد گفت:

اي قوم! من از آنچه شما شريك [خدا] قرار مي دهيد بيزارم.[2]

توجه به آفريننده آسمانها و زمين

اني وجهت وجهي للذي فطر السموات و الارض حنيفاً و ما انا من
المشركين

من روي خود را خالصانه [3] متوجه
كسي كرده ام كه آسمانها و زمين را آفريده است.[4]

و من از مشركان نيستم.[5]

به سوي قربانگاه

«و قال اني ذاهب الي ربي سيهدين، رب هب لي من الصالحين،
فبشرناه بغلام حليم فلما بلغ معه السعي قال يا بني اني اري في المنام اني اذبحك
فانظر ماذا تري؟

قال: يا ابت افعل ما تؤمر ستجدني ان شاء الله من الصابرين.

فلما اسلما و تله للجبين و نادينا، ان يا ابراهيم، قد صدقت
الرءيا انا كذلك نجزي المحسنين ان هذا لهو البلاء المبين، و فديناه بذبح عظيم و
تركنا عليه في الاخرين سلام علي ابراهيم كذلك نجزي المحسنين انه من عبادنا
المؤمنين و بشرناه باسحق نبياً من الصالحين»

حضرت ابراهيم(ع) به هنگام مهاجرت از سرزمين شرك و بت پرستان
به سوي خدا و سرزمنيهاي مقدسي كه خانه خدا در آنها قرار داشت از خداوند خواست كه
به او فرزند صالح و شايسته اي عطا فرمايد تا راه طولاني او را در اين مهاجرت ادامه
دهد:

–        
رب هب لي من الصالحين (پروردگار! فرزندي از صالحين به من موهبت فرما) خداوند
او را به نوجواني حليم و بردبار بشارت داد (فبشرناه بغلام حليم).

اين نوجوان همان اسماعيل بود كه خداوند در ديگر آيات وي را
از صالحين و صابرين و صديق خوانده است[6] وقتي
به سن بلوغ و جواني مي رسد و عصاي دست پدر مي گردد و معاون وي در امور زندگي مي
شود و با پدر به سعي و عبادت مي پردازد، خداوند در خواب به حضرت ابراهيم(ع) فرمان
مي دهد كه فرزندش را در راه خدا قرباني كند. و اين خواب براي دومين و سومين بار
تكرار مي شود.

گفته مي شود ابتدا در شب «ترويه» (شب 9 ذي الحجه) اين خواب
را ديد و سپس در شب عرفه و شب عيد قربان اين خواب تكرار شد[7] و چون
يكي از راههاي ارسال پيام الهي به پيامبران از طريق خواب بود تكرار خواب جاي ترديد
باقي نگذاشت كه اين فرمان، دستور خدا است.

حضرت ابراهيم به بهترين وجهي جريان خواب را با فرزندش در
ميان مي گذارد:

–        
فرزندم [چند شب است كه] در خواب مي بينم كه تو را ذبح مي كنم بنگر چه مي بيني؟

اسماعيل كه همگام با پدر در راه خدا سعي و ايثار و صبر و
تسليم داشت اظهار داشت:

–        
اي پدر هر چه زودتر مأموريتت را اجرا كن كه انشاءالله مرا از صابران خواهي
يافت.

و آنگاه هر دو پدر و پسر به سوي كوه ثبير در شمال مكه
رهسپار شدند. تا به تل يعني ارتفاع مشرف بر مسجد مني رسيدند[8] پدر
پيشاني فرزندش را بر صخره ها نهاد تا چشمش به چشم فرزندش نيفتد و عواطف شديد پدري
مانع اجراي فرمان الهي نگردد. «فلما اسلما و تله للجبين»

و بالاخره پدر كارد را بيرون آورد و تيز كرد و بر گلوي
فرزندش گذاشت و آنرا به حركت درآورد و فشار داد اما هر چه كرد تيغ نبريد.

و چون آندو فرمان خدا را گردن نهادند و ابراهيم فرزند را
تسليم كرد و اسماعيل جان را، خداوند ابراهيم(ع) را ندا در داد:

«يا ابراهيم! قد صدقت الرؤيا، انا كذلك نجزي المحسنين»

اي ابراهيم به درستي كه راست كردي خوابي كه ديده بودي، و
مأموريتت را انجام دادي و ما اين چنين نيكوكاران را[كه تسليم فرمان ما هستند و
حاضرند در راه ما از جان خود و عزيزترين فرزند خود بگذرند] پاداش مي دهيم.

آن توكل تو خليلانه ترا                             تا
نبرد تيغت اسماعيل را

البته اين يك آزمايش مهم و آشكاري بود كه ايندو دوست الهي به
بهترين وجه از عهده آن برآمدند و چقدر گران است براي پدري كه يك عمر از داشتن
فرزند محروم بوده و از خدا فرزند صالحي خواسته و اكنون كه پس از يك عمر انتظار
صاحب فرزند صالح گشته و اين فرزند به سن جواني و شكوفايي رسيده و يار و ياور و
عصاي دست پدر در اين سنين پيري شده، اكنون در راه دوست اينچنين او را قرباني كند.
همچنين چقدر مهم است براي جواني، كه بر روي آنهمه هوي و هوس و آمال و آرزو پا
بگذارد و حاضر شود با پاي خود به قربانگاه برود و جان خود را تسليم خدا كند.

تكرار آزمون ابراهيم و اسماعيل از بني اسرائيل و بني اسمعيل

خداوند همين امتحاني را كه از ابراهيم و اسماعيل بعمل آورد:
در مورد دو ذريه آنها يعني بني اسرائيل و بني اسمعيل نيز تكرار كرد وقتي حضرت
موسي(ع) بني اسرائيل را از مصر به سرزمين موعود مهاجرت داد، آنها را در دروازه
سرزمين موعود در بوته امتحان قرار داد و از آنها خواست كه به جهاد با طاغوتيان آن
سرزمين برخيزند و با ياري خداوند آن سرزمين را كه به حضرت ابراهيم وعده داده بود،
بدست آورند، اما آنها كه به وعده خدا ايمان نداشتند و جان خود را بيشتر از خدا
دوست مي داشتند، از رفتن به جنگ امتناع ورزيدند و به موسي گفتند:  اذهب انت و ربك فقاتلا انا هيهنا قاعدون (تو و
پروردگارت به راه افتيد و با آنان نبرد كنيد، ما همين جا نشسته ايم)[9]

و چون خداوند چهل سال آنها را از سرزمين موعود محروم ساخت[10]بنا
به نقل تورات سفر اعداد 14:4: «بامدادان به سر كوه آمدن و گفتند اينك ما حاضرين كه
به جنگ برويم (و جان خود را در راه خدا قرباني كنيم اما ديگر خداوند از آنا
نپذيرفت) موسي گفت: برويد كه خداوند در ميان شما نيست و شكست خواهيد خورد.»

خداوند همين آزمون را در حديبيه- نزديك سرزمين مكه- از بني
اسمعيل يعني مسلمانان نيز بعمل آورد. پيامبر اكرم(ص) همچون حضرت ابراهيم(ع) به
دنبال خوابي كه مي بيند همراه با 1400 تن از افراد با ايمان و از خود گذشته به سوي
مكه حركت مي كنند و چون به حديبيه در نزديكي مكه مي رسند، آن افراد از صميم قلب با
پيامبر بيعت مي كنند و با خدا پيمان مي بندند كه جان خود را در راه خدا تسليم كنند
و به پيامبر(ص) مي گويند:

«ما بر خلاف بني اسرائيل مي گوئيم اي پيامبر! تو و
پروردگارت برويد و با اهالي مشرك مكه بجنگيد و ما هم تا آخرين نفس با شما خواهيم
بود.»[11]

و خداوند در برابر اين قرباني و ايثار صادقانه هم سكينه و
آرامش خود را بر آنان مي فرستد و هم پيروزي قريب الوقوع و فتح سرزمين مكه و
سرزمنيهايي كه خداوند به ذريه صالح حضرت ابراهيم(ع) وعده داده بود.

«لقد صدق الله رسوله الرؤيا بالحق لتدخلن المسجدالحرام
انشاءالله آمنين محلقين رؤسكم و مقصرين لا تخافون فعلم مالم تعلموا فجعل من دون
ذلك فتحاً‌ قريباً»

خداوند رؤياي پيامبر خود را تحقق بخشيد كه اگر بخواهد حتماً
به ايمني به مسجدالحرام در خواهدي آمد در آن حال كه سرتراشيده و مو سترده ايد و
هراسي نداريد، خدا چيزي دانست كه شما نمي دانستيد و پيش از اين فتحي نزديك مقدر
كرد.[12]

رمي شيطان

در آن هنگام كه حضرت ابراهيم(ع) بفرمان خداوند فرزندش را مي
برد تا بر فراز تل مني قرباني كند، شيطان به تلاش افتاد تا در اين آزمون بزرگ الهي
جلوي موفقيت و پيروزي خاندان ابراهيم را بگيرد. ابتدا به سراغ مادر اسماعيل مي رود
تا بوسيله احساسات مادري، پدر و پسر را از اجراي فرمان الهي باز دارد:

–        
آيا خبر داري كه ابراهيم اسماعيل را مي برد تا او را بكشد؟!

–        
دور شو اي شيطان كه ابراهيم مهربانتر از آنست كه فرزند صالح خود را بكشد.

–        
او ادعا مي كند كه دستور خداست.

–        
اگر فرمان خدا باشد، راضي و تسليم فرمان خدا هستيم.

شيطان وقتي از سوي هاجر رانده شد، به سوي فرزند آمد تا به
دردناك جلوه دادن مرگ او را از نيمه راه باز گرداند. ولي اسماعيل، با ايمان محكمي
كه داشت او را سخت از خود براند كه اين مرگ چون فرمان خداست، شهادتي شيرين و گوارا
خواهد بود رضينا بحكم الله و سلمنا لامره.

و چون شيطان از مادر و پسر رانده شد، به سوي پدر آمد تا با
القاي شك و شبهه او را از ادامه راه باز دارد:

– شنيده ام كه شيطان تو را در خواب واداشته تا دست به گناه
بزرگي زده مرتكب قتل فرزند شوي ابراهيم(ع) بدانست كه او شيطان وسوسه گر است، فرياد
بر او زد:

– دور شو اي دشمن خدا!

گفته مي شود ابراهيم بر سر راه خود به قربانگاه در سه محل
شيطان بر وي ظاهر شد، يكي به محل جمره اولي و ديگري به محل جمره وسطي و سومي به
محل جمره عقبه،‌ و ابراهيم در هر سه نقطه با پرتاب هفت سنگ او را از خود براند[13] و از
آن زمان اين رسم از جمله مناسك و اعمال واجب حج بوده مستحب است به هنگام پرتاب سنگ
به جمرات گفته شود: اللهم ادحر عني الشيطان(خداوندا شيطان را از من بران).[14]

نخستين تمنا  آرزوي
ابراهيم(ع در مني

 در وجه تسميه
سرزمين مني به مُني (آرزو و تمنا) آمده است:

وقتي حضرت ابراهيم(ع) از امتحان برآمد و بر شيطان غلبه يافت
و به تل و قله مرتفع اسلام يعني به مرحله تسليم كامل در برابر حق، رسيد، بنا به
روايات جبرئيل به او گفت:

–        
اكنون هر چه مي خواهي از پروردگارت بخواه.

ابراهيم نخست از خدا تمنا كرد كه دستور دهد به عنوان فداي
فرزندش اسماعيل قوچي را ذبح كند اين آرزو و تمناي ابراهيم برآورده شد[15] و
ناگهان قوچي توسط جبرئيل فرستاده شد، جبرئيل گفت: خداوند، سلام مي رساند، «سلام
علي ابراهيم»[16] و مي
فرمايد: اين قرباني را قبول كردم و اين قوچ براي فديه فرستادم.

و خداوند با دادن خير و بركت به نسل گوسفندان و چهارپايان و
دستور قرباني در روز عيد قربان هر ساله ذبح عظيمي در مني بجاي ذبح اسماعيل انجام
مي گيرد «و فديناه بذبح عظيم»

تكبيرات

در روايت است كه چون حضرت ابراهيم(ع) قوچ را به فداي
اسماعيل ذبح كرد، جبرئيل تكبير گفت:

–        
الله اكبر،‌ الله اكبر…

و اسماعيل فرياد برآورد:

– لا اله الا الله، و الله اكبر!…

و حضرت ابراهيم نيز با صداي بلند گفت:

– الله اكبر و لله الحمد.

و اين همان تكبيرهايي است كه همه ساله مسلمانان در روز عيد
قربان با هم مي خوانند.[17]

درسي از قرباني ابراهيم(ع)

همانطور كه مي دانيم، بشر در طول تاريخ در اثر دور شدن از
اسلام و فرمان خدا و روي آوردن به شيطان و طاغوتها اسير خدايان گوناگون گشته و اين
خدايان همواره بني آدم را به بند اسارت و بردگي كشيده و چه بسيار انسانها كه در
راه بتها، خورشيد و ماه و ستارگان و هوي و هوسها و بناي كاخهاي ستمگران قرباني مي
شدند.

و كذلك زين لكثير من المشركين قتل اولادهم شركاؤهم ليردوهم
و ليلبسوا عليهم دينهم و لو شاء الله ما فعلوه

و اينچنين طاغوتيان براي بسياري از مشركان قتل و قرباني
فرزندانشان را نيك جلوه داده بودند و در نتيجه فرزندان و آئينشان را به نابودي و
انحراف كشاندند و اگر خدا مي خواست مرتكب آن نمي شدند بنابراين آنان را با افترا و
دروغشان بر خدا به خودشان واگذار.[18]

حضرت ابراهيم(ع) با اعلام توحيد، بندهاي اسارت را گسست و
فرزندان آدم را از هر نوع بردگي و قرباني شدن نجات داد.

تازه جان اندر تن آدم دميد                               بنده
را باز از خداوندان خريد

داستان ذبح اسماعيل به ما مي آوزد كه در دين توحيد انسان از
قرباني شدن در پيشگاه خداوند معاف است، و بشر با در آمدن به دين توحيد واسلام و
تسليم در برابر فرمان خدا، استقلال و آزادي خود را در برابر اربابان، استعمارگران،
ستمكاران،‌ بتها و خرفات، باز مي يابد و ديگر به قربانگاه طاغوتهاي زمان نخواهد
رفت.

تجلي خدا بر ابراهيم در مسجد خيف

و بمجدك الذي تجليت به…لابراهيم (ع) خليلك من قل في مسجد
الخيف

و به آن نور مجد و عظمتت كه براي دوستت ابراهيم(ع) در مسجد
خيف تجلي كردي.[19]

خيف از نظر لغت به ارتفاعات مشرف بر سيل اطلاق مي شود و اين
مسجد از آن جهت خيف ناميده شده كه در ارتفاعات كوه مني قرار گرفته است.[20]

بنا به دعاي سمات منقول از امام باقر و امام صادق(ع) در
ارتفاعات كوه مني خداوند بر حضرت ابراهيم(ع) تجلي كرده است.

و همانطور كه بعضي از مفسرين در تفسير آيه فلما تله للجبين
ذكر كرده اند، حضرت ابراهيم بهنگام قرباني پيشاني فرزندش را بر تل و ارتفاعات كوه
مني مشرف بر مسجد مني گذاشت[21] و
اين مسجد را به مناسبت ارتفاعات مني مسجد خيف مي نامند.[22]

بر فراز همين ارتفاعات و شايد در هيمن مسجد خيف بود كه بنا
به روايات جبرئيل به ابراهيم گفت: اكنون هر چه مي خواهي از خدا تمنا كن.[23]

عيدي و عطاياي الهي به ابراهيم

انا كذلك نجزي المحسنين

ما اينچنين نيكوكاران را پاداش مي دهيم

ابراهيم و اسماعيل در برابر آنهمه ايمان و ايثار، رضا و
تسليم، صداقت و راستي در راه دوستي با خدا عيدي و پاداشتهاي عظيمي از خداوند
دريافت مي دارند، پاداشي به عظمت جهان، و به وسعت طول زمان همراه با سلام و دورد خدا:

1-   
بازداشتن تيغ از بريدن گلوي اسماعيل و حيات دوباره وي «قد صدقت الرؤيا انا
كذلك نجزي المحسنين».

2-   
فرستادن ذبح عظيم فداي اسماعيل «و فيدناه بذبح عظيم».

3-   
جاودانه ساختن نام و سنت ابراهيم در امتهاي آينده «و تركنا عليه في الاخرين».

4-   
ارسال سلام و دورد بر ابراهيم و خاندانش «سلام علي ابراهيم، كلذلك نجزي
المحسنين».

5-   
بشارت به فرزندي ديگر بنام اسحق، فرزندي صالح از تبار پيامبرانش «و بشرناه
باسحق نبياً من الصالحين».

6-   
اعطاء بركت و فزوني به دودمان او و اسحاق، «و باركنا عليه و علي اسحاق»[24]
(سوره صافات: 103-105).

7-   
اعطاي مقام امامت و وراثت زمين به وي و ذريه صالحش «قال: اني جاعلك للناس
اماماً» (بقره:124).

عهد امامت با آل ابراهيم(ع)

«و اذ ابتلي ابراهيم ربه بكلمات فاتمهن قال: اني جاعلك
للناس اماماً قال و من ذريتي؟ قال: لا ينال عهدي الظالمين»

و آنگاه كه ابراهيم را پروردگارش با كلماتي چند‌[در مال،
جان و فرزند] مورد آزمايش قرار داد و او بخوبي از عهده آزمايش برآمد و آنرا به
اتمام رساند، خداوند به او فرمود: من تو را امام، و پيشواي مردم قرار دادم.
ابراهيم گفت: از دودمان من [نيز اماماني برخواهي گزيد؟] خداوند فرمود: [آري، اگر
صالح و نيكوكار باشند كه] عهد من به ظالمين نخواهد رسيد.[25]

يكي ديگر از عطاياي بزرگ الهي به دوست خود حضرت ابراهيم به
هنگامي كه از عهده امتحان برآمد، عهد امامت و پيشوايي مردم و خلافت و وراثت
سرزمينهايي است كه به آنها مهاجرت كرده بود، از جمله سرزمين بهشت گونه كنعان، شامل
شام، لبنان،‌ فلسطين و نهر اردن،‌ ابراهيم(ع) از خداوند پرسيد:

آيا اين امامت و خلافت شامل ذريه من نيز خواهد بود؟ خداوند
فرمود: عهد من به ظالمين نخواهد رسيد در آيات بعد (سوره بقره 229) ظالمين به كساني
تعبير شده ند كه نسبت به احكام و حدود الهي تجاوز و نافرماني مي كنند «و من يتعد
حدود الله فاولئك هم الظالمون». و در نتيجه به خود ستم مي ورزند. «و من يتعد حدود
الله فقد ظلم نفسه»[26]

در سوره صافات: 113 مي خوانيم كه از ميان ذريه ابراهيم(ع) و
ذريه اسحاق بعضي صالح و نيكوكار و بعضي ظالم به خويشتن مي باشند. «و من ذريتها
محسن و ظالم لنفسه مبين».

بديهي است كه ظلم پيشگان از ذريه حضرت ابراهيم از نعمت
امامت و پيشوايي زمين محروم بوده به عهد الهي نخواهند رسيد. در تورات سفر پيدايش
17 درباره اين عهد و پيمان الهي با ابراهيم چنين آمده است:

«و چون ابراهيم 99 ساله بود خداوندبروي ظاهر شد وگفت: من هستم
خداي قادر مطلق پيش روي من بخرام و كامل شو…اينك عهد خود را با تو مي بندم، ترا
بسيار بارور نمايم و امتها از تو پديد آورم و امامان و پيشوايان از تو بوجود آيند.
و عهد خويش را در ميان خود و ذريت بعد از تو استوار گردانم كه نسلاً بعد نسل عهد
جاوداني باشد تا تو را و بعد از تو ذريت تو را خدا باشم… و تمام زمين كنعان را
به تو و بعد از تو به ذريت تو به ملكيت ابدي دهم و خداي ايشان خواهم بود.»

آنگاه مراسم ختنه فرزندان پسر را در هشتمين رو زتولد، نشانه
و يادآور اين عهد و پيمان ابدي قرار دادو فرمود:

«اينست عهد من كه نگاه خواهيد داشت. در ميان من و شما و
ذريت بعد از تو هر پسر هشت روزه ختنه شود تا نشان آن عهدي باشد كه در ميان من و
شماست.

سال آينده همسرت ساره برايت پسري خواهد زائيد نام او را
اسحاق بگذار، عهد خود را باوي استوار خواهم داشت اما در خصوص اسماعيل اينك او را بركت
داده بارور و كثير گردانم. دوازده پيشوا از وي پديد آيند و امتي عظيم از وي به
وجود آورم.

در همان روز ابراهيم و پسرش اسماعيل و همه مردان خانه اش
بنا به فرمان خدا ختنه شدند.»

در فقه اسلامي نيز ختنه مردان شرط طواف به دور خانه خدا
است.[27]

ذريه حضرت ابراهيم(ع) سه دسته بودند:

·       
اقوام دوازده گانه از نسل اسحاق و يعقوب به نام بني اسرائيل.

·       
و اقوام دوازده گانه از نسل اسماعيل جد اعراب و خاندان محمد(ص) به نام بني
اسماعيل.

·       
اقوام ششگانه اعراب از همسر سوم حضرت ابراهيم بنام قطوره.

در سوره مائده مي خوانيم كه حضرت موسي(ع) به دنبال عهد و
پيمان الهي با حضرت ابراهيم، بني اسرائيل را از مصر به سوي سرزمين موعود مي برد، و
به آنها فرمان مي دهد تا با ساكنان جبار و طاغوتي آن سرزمين بجنگند و با نصرت الهي
مالك آن سرزمين مقدس شوند: «يا قوم ادخلوا الارض المقدسة التي كتب الله لكم»
(مائده:21). ولي بني اسرائيل كه ملتي سست ايمان و بزدل بودند، به موسي(ع)  مي گويند: تو و پروردگارت برويد و بجنگيد؛ ما
همين جا نشسته ايم». خداوند در اثر اين ظلم و تخلفشان از جنگ، چهل سال آنان را از
سرزمي موعود محروم مي سازد و در بيابان سرگردان نگاه مي دارد تا اينكه نسل بعد با
رهبري طالوت و رشادت داود عليه جالوت و جباران آن سرزمين مي جنگند و وارث سرزمين
موعود مي شوند، و براي قرنهاي متمادي كليد خلافت و اقتدار زمين را د ردست مي گيرند
و ملت برگزيده جهان آنروز مي گردند؛ ولي در اثر دور شدن از مفاهيم حقيقت دين الهي
و نقض پيمانهاي مكرر، و استكبار و خود برتربيني و قومي و نژادي و كشتار پيامبران،
تبديل به ذريه ظالم ابراهيم مي شوند و در برابر پيامبر اسلام(ص) نه تنها به عهد
خود با خدا عمل نمي كنند و به او ايمان نمي آورند، بلكه در برابر او دست به انواع
حيله ها و نفاقها مي زنند، و قرآن در سوره مائده پرده از چهره ظالمانه آنها بر مي
دارد و رسماً انان را از ولايت و امامت خلع مي كند و مسلمانان را كه ذريه صالح
حضرت ابراهيم(ع) هستند وارث امامت و وراثت زمين قرار مي دهد.

پيامبر اكرم(ص) در بازگشت از حجة الوداع براي تحويل وراثت و
خلافت سرزمين موعود كه خداوند به ذريه صالح حضرت ابراهيم وعده داده بود [وَلَقَدْ
كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا
عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ (انبیاء:105)] فرمان داد تا سپاهي بزرگ براي اعزام به شام
و فلسطين تشكيل شود. پيامبر (ص) اسامة بي زيد[28] را
كه جواني بيست ساله بود به فرماندهي اين سپاه منصوب گرداند، و مهاجران از جمله
ابوبكر و عمر را به همراهي با اين سپاه مأمور ساخت.[29]

در سوره بقره:249 وقتي بني اسرائيل براي تصرف فلسطين به جنگ
با جالوت و سپاهيانش رفتند، همگي خود را در برابر دشمن باختند و در ميان آنها تنها
جواني كم سن و سال كه جز سنگپران (فلاخن) معمولي هيچ سلاحي نداشت به ميدان جالوت
رفت كه مردي بسيار قوي هيكل و داراي همه گونه اسلحه، شمشير و زره بود و در حاليكه
همه در تعجب بودند و او را بسيار ناتوان مي پنداشتند و مرگ او را حتمي مي دانستند،
اما آن جوان دست خود را به كيسه اش برد و سنگي برداشت و در فلاخن گذاشت و به
پيشاني جالوت پرتاب كرد. سنگ در پيشاني جالوت فرو رفت و آنچنان ضربه كاري بود كه
جالوت ناگهان بر زمين درغلتيد.

پيغمبر اكرم(ص) نيز از ميان مسلمانان جوان دلاوري را به نام
اسامة فرزند زيد، به فرماندهي برگزيد و به او سفارض كرد كه سپاه را در نزديكي
(مؤته» (دهكده اي در ناحيه مرزي شام) همانجا كه پدرش در جنگ مؤته كشته شده بود به
مرزهاي «بلقا»[30] و «داروم»[31] كه
در سرزمين فلسطين است،‌ داخل كند و سحرگاهان بر دشمنان خدا هجوم برد.

اسامه با سپاهيانش در اردوگاه «جرف» كه نزديك مدينه بود
فرود آمد تا وسايل سفر را فراهم آورند و آنگاه به طرف فلسطين حركت كنند؛ در اين
هنگام پيامبر(ص) بيمار شد و با انتشار خبر بيماري پيامبر(ص) سپاهيان از حركت به
سوي شام باز ايستادند و بسياري از آنها به مدينه بازگشتند.

پيامبر(ص) از تأخير حركت سپاه اسامة نگران و ناراحت شد؛
شايد بيم آن داشت كه بني اسماعيل در اثر تعلل از رفتن به جبهه مورد غضب خدا قرار
گيرند و چهل سال از سرزمني موعود محروم گردند. از اينرو در آخرين پيام خود به
مسلمانان فرمود:

«من از تأخير سپاه اسامه سخت نگران و ناراحتم. من از شما مي
خواهم تا همچون بني اسرائيل به خطا نرويد و دين و دنياي خود را تباه مسازيد. هميشه
به هم نزديك و با هم متحد باشيد».

بعد از وفات پيامبر (ص) سپاه اسامه به سوي فلسطين حركت كرد
و هنوز بيست روزاز حركت سپاه نگذشته بود كه مسلمانان بر شهر بلقا واقع در فلسطين
اشغالي هجوم بردند و اسامه انتقام مسلمانان و پدر خود را كه در مؤته كشته شده بود
بگرفت و با پيروزي به مدينه بازگشت.[32]
آنگاه مردم دريافتند كه انتخاب اسامة توسط پيامبر، انتخابي كاملاً بجا و بمورد
بوده و اين پيروزي و حمله برق آساي سپاهيان اسامه، گامي اساسي در راه فتح شام و
فلسطين و بيت المقدس بود؛ از اينرو مسلمانان آنچنان در برابر امپراتور روم شرقي
جرأت و جسارت يافتند كه چندين سپاه به جانب حمص در سوريه و شام و فلسطين فرستادند،
و با قدرت و رشادت فراوران، اين شهرها را يكي پس از ديگري فتح كردند، و سپاه ابو
عبيده پس از فتح حمص و بعلبك راهي شهر بيت المقدس شد و سرانجام در سال 15 هجري قدس
رسماً به تسلط مسلمانان در آمد و نام اين شهر از «ايلياء» به «بيت المقدس» دگرگوني
يافت و از آن زمان كليد اقتدار و خلافت و رواثت سرزمين موعود از دست بني اسرائيل
ذريه ظالم حضرت ابراهيم به دست بني اسماعيل يعني مسلمانان- ذريه صالح حضرت
ابراهيم- افتاد و توسط آنان اداره شد و تقدير چنين بود كه حضرت محمد(ص) مانند حضرت
موسي(ع) در حيات خود شاهد تصرف سرزمين موعود به دست امت خود نباشد.

اما متأسفانه در اثر دور شدن سران كشورهاي اسلامي از تعاليم
قرآن و خروج از ولايت الهي و پيامبر و ائمه و در آمدن تحت ولايت يهود و نصاري بخش
مهمي از سرزمين موعود يعني سرزمين قدس را از دست دادند.

به اميد آن روز كه بار ديگر سپاهيان محمد(ص) اين سرزمين
مقدس را از چنگال اسرائيل غاصب و ظالم رها سازند، و ذريه صالح و پيروان ابراهيم(ع)
طبق وعده الهي وارث سرزمين قدس گشته و مجد و عظمت و شكوه خود را در جهان بازيابند.
و همانطور كه حضرت ابراهيم(ع) از شهر «اور» (ميان فاو و كوفه) رهسپار سرزمين قدس
شد و پس از عبور از رود فرات و كوفه و كربلا[33] به
سرزمين قدس و فلسطين دست يافت، سپاهيان اسلام نيز كه اكنون از فاو گذشته و به حدود
شهر اور يعني شهر حضرت ابراهيم رسيده اند، طبق وعده الهي با عبور از كوفه وكربلا
به فتح سرزمين قدس نائل گردند و بار ديگر كليد اقتدار زمين را در دست گيرند.

«مسلمانان از هياهو و طبلهاي توخالي تبليغات ظالمانه نهراسند
كه كاخها و قدرتهاي نظامي و سياسي استكبار جهان همانند لانه عنكبوت، سست و در حال
فرو ريختن است.»

«آزاديخواهان و روشنفكران بايد راه سيلي زدن بر گونه
ابرقدرتها خصوصاً آمريكا را بر مردم سيلي خورده كشورهاي مظلوم اسلامي و جهان سوم
ترسيم كنند.»

ما بخوبي دريافته ايم كه براي هدفي بزرگ و آرماني اسلامي
الهي بايد بهاي سنگين پرداخت نمائيم تو شهداي گرانقدري را تقديم كنيم و جهانخواران
ما را راحت و آرام نخواهند گذاشت و با استفاده از ايادي داخلي و خارجيشان به ما
شبيخون زده و خون عزيزان ما را بر بستر كوچه ها و خيابانها و مرزهايمان جاري مي‌كنند.»

«من همانگونه كه بارها هشدار داده ام مجدداً خطر فراگيري
غده چركين و سرطاني صهيونيسم را در كالبد كشورهاي اسلامي گوشزد مي كنم و حمايت
بيدريغ خود و ملت و دولت و مسئولين ايران را از تمامي مبارزات اسلامي ملتها و
جوانان غيور و مسلمان در راه قدس اعلام مي نمايم.»

«اي اقيانوس بزرگ مسلمان! خروش برآوريد و دشمنان انسانيت را
درهم شكنيد…خداي تعالي و جنود عظيم او با شما است.»                                            
امام خميني

من شاهد بودم، جمعه خونين را

سيد محمد جواد مُهري

ساعتهاي بين خون و باروت در كنار خانه خدا، چگونه سپري شد؟

حج امسال، مقرون با جهاد و هجرت به سوي خدا و رسول بود… و
آنان كه خدايشان برگزيده بود و در چنين هجرت با شكوه و استثنايي شركت كردند و تا
آخر راه با قلبي مطمئن رفتند، بي گمان اجر و پاداشي والا از معبود و معشوق خود
دريافت نمودند و به سوي «او» با لبي خندان و دلي شاد باز گشتند «يا ايتها النفس
المطمئنة ارجعي الي ربك راضية مرضية فادخلي في عبادي وادخلي جنتي».

البته آنان كه به لقاي معبود رسيدند و بر سر سفره جاويدان
الهي حاضر شدند و براي هميشه از نعمتهاي او برخوردار گشتند، به والاترين مقام دست
يافتند ولي قطعاً ديگر عزيزاني كه در اين راهپيمائي با شكوه، به امر رهبر و ولي
فقيه شركت كردند پاداششان نزد خداوند محفوظ است و هر يك به مدالي افتخار آفرين
نائل شدند و ما روسياهان كه تنها سياهي لشكر بوديم اميدواريم از اين فيض بزرگ بي
بهره نمانيم انشاءالله.

در هر صورت، در حج امسال شاهد تكرار تاريخ بوديم:

با چشم دل ديدم كه بولهبان و سفيانيان بر پيامبر و يارانش
سنگ مي زدند و دندان مبارك پيامبر را مي شكستند.

من شاهد شكنجه شدن بلال و صهيب و عمار و …در زير چكمه ها
و باطوم هاي بوجهل ها وارثان جاهليت قبل از اسلام بودم.

من شاهد شهيد شدن ياسرها و سميه ها، لا اله الا الله گويان
بودم.

من شاهد بودم كه ياران صديق پيامبر اسلام (ص)، دست بدست هم
داده بودند و مردم را به سوي خدا و تبري از بت ها دعوت مي كردند و مي گفتند «قولوا
لا اله الاالله تفلحوا» ولي سنگدلان قريش با بي رحمي بر سر و صورت آنان سنگ پرتاب
مي كردند و خونهاي پاكشان بر جاده هاي مكه جاري مي شد.

من شاهد رفتن ميخ در بازو و سينه مطهر زهرا(س) بودم.

ما شاهد بوديم كه علي(ع) تنها و در غربت تحمل هزاران شكنجه
جسمي و روحي مي كند و بمنظور حفظ اسلام لب فرو مي بندد.

ما شاهد بوديم كه جلادان دژخيم صفت، جنازه پاك امام
مجتبي(ع) را تيرباران مي كنند.

و ما شاهد بوديم كه حسين(ع) درتنهايي خانه خدا ار طواف مي
كند و عازم كربلا است؛ گويا در پي يافتن ياراني است ولي آنها را نمي يابد، چرا كه
جاهليت در خون و پوست فرزندان ابوسفيان مي جوشد و نه تنها حاضر به جهاد با او
نيستند كه او را سرزنش نيز مي كنند و رسانه اي گروهيشان، عليه او تبليغات گسترده
اي را آغاز كرده اند.

و امسال تاريخ تكرار شد… از آن طرف سفيانيان و سعوديان،
با همان جاهليت قبل از اسلام و همان ايده مشركان قريش و از اين طرف پيروان محمد(ص)
و ياران فرزندش خميني با همان شعار مسلمانان صدر اسلام و در همان شرايط…

حادثه چگونه آغاز شد؟

اين روزها كسي نيست كه از اين فاجعه هولناك خبري نداشته
باشد ولي بي گمان آنان كه شاهدان عيني بودند، نكاتي ديدند كه براي ديگران تازگي
دارد، وانگهي ما براي تاريخ مي نگاريم؛ ما مي خواهيم اين حادثه براي هميشه در
تاريخ جاويدان بماند و نسلهاي آينده در آن، مظلوميت و حقانيت اسلاف نياكان خود را
بنگرند و وحشيت و سنگدلي و بي رحمي دژخيمان آل سعود و سرسپردگان شيطان بزرگ را
بيابند:

راهپيمايي با آرامش و متانت، پس از شنيدن سخنان دلنشين
نماينده محترم امام، حضرت حجة الاسلام و المسلمين كروبي، آغاز شد. جانبازان كه
همواره در فرازهاي گوناگون انقلاب پيشقدم بودند، پيشاپيش حجاج، در حركت بودند،
ماكت بزرگي از قدس، مردان از يكسو و بانوان از سويي ديگر، تكبيرگويان و برائت از
مشركان جويان با همان وقار و متانت مسلمانان صدر اسلام، از بعثه حضرت امام به سوي
حرم امن الهي، راهپيمائي مي كردند. روحانيون محترم در كسوت مقدس روحانيت، جلوه اي
افتخارآفرين به جمعيت داده بودند. جمعيت بقدري زياد بود كه نهايتش ديده نمي شد.
شعارها كه از قبل تنظيم شده بود و توسط بلندگوهايي كه در طول مسير نصب گرديده بود،
پخش مي شد، و مردم يكصدا همان شعارها را تكرار مي كردند، چيزي جز تكبير و لااله
الاالله و اعلام برائت از مشركان و ظالمان (مرگ بر آمريكا- مرگ بر شوروي- مرگ بر
اسرائيل) و دعوت مسمانان به اتحاد و هم پيوستگي، نبود.

پليس در اطراف خيابان ها ايستاده بودند و آماده به خدمت!
البته اين تازگي نداشت و در مدينه هم وجود داشتند ولي در اينجا عددش زيادتر بود و
بيشتر گارديهاي وحشي به چشم مي خورد.

هيچ علامت و نشانه اي از هجوم و برخورد با مردم در لحظات
نخستين- ديده نمي شد گواينكه شب قبل، بين ساعت 10 الي 12 جرثقيل هاي پليس تمام
جاده را از اتومبيل هاي پارك كرده خالي كرده بودند و ماشين هاي آتش نشاني در گوشه
و كنار به چشم مي خورد كه اين هم خيال كرديم، تنها براي حفظ امنيت!!! است.

جمعيت از «پل حجون» گذشت و نزديك به «مسجد جن» رسيد. ناگهان
متوجه شدم، نظم- در قسمت جلو- بهم خورده و مردم بي آنكه توجهي به شعارهاي بلندگو
بكنند، فرياد تكبير را سرداده اند. لحظه ها به سرعت مي گذشت. ناگهان يكي از دوستان
كه نزديكم بود گفت: سنگ! سنگ! به بالا نگاه كردم، ديدم از ساختمان جديدالاحداثي كه
پاركينگ چند طبقه اي است، ‌سنگهاي بزرگي، بي هدف، به سوي جمعيت سرازير مي شود.
افرادي كه «چفيه» قرمز پوشيده بودند و از ساواكيهاي عربستان بودند، در آن بالاي
ساختمان، با برنامه ريزي قبلي، سنگهاي زيايد تهيه كرده بودند و از آنجا به وسط
جمعيت چندين هزار نفري پرتاب مي كردند.

مردم با ديدن افراد زيادي كه خون از سر و صورتشان مي ريخت و
بسياري از شدت خونريزي به زمين افتاده بودند، از پيشروي صرف نظر كرده به طرف بعثه
باز گشتند ولي راه تا بعثه زياد بود و از آن طرف پليس كه آماده هجوم بود و طبق
برنامه پيش مي رفت، در اين لحظه حساس از دو طرف با «باطوم» وحشيانه به مردم حمله
ور شد.

صداي شيون و ناله زنان و مردان سالخورده بلند بود، خون از
سرهاي شكافته شده فواره مي زد، فشار جمعيت سينه ها را درهم مي شكست. مردان و زنان
ضعيف و ناتوان زيردست و پا مي افتادند و با وضع رقت بار و فاجعه آميزي جان مي
سپردند. گارديهاي پليد خون آشام كه دشمني هزار و چهارصدساله با مسلمانان داشتند،
با باطوم ها به جان مردم افتاده بودند، بسياري از افراد شگفت زده دنبال پناهگاهي
مي گشتند ولي تا رسيدن به ساختمانهاي اطراف وقت زيادي لازم داشت چرا كه تراكم
جمعيت فوق العاده بوده و از دو سوي به آنان حمله ور شده بودند واز بالا نيز سنگها
پرتاب مي شد.

من هم با حركت جمعيت حركت مي كردم بي آنكه بتوانم به جاي
مشخصي بروم. بنظرم رسيد بهترين راه، برگشتن به بعثه است ولي با تعجب ديدم در چند
قدمي ما، ماشين هاي آب پاش، آب داغ بر سر و صورت مردم مي پاشيدند، من با خونسردي
تصنعي به افرادي كه در كنارم بودند،‌ گفتم: اين كه آب است، خطر چنداني ندارد، پيش
برويد! ولي ناگهان ديديم پشت سر آب پاش ها، گارديها و پليس انتظامي به مردم حمله
كرده اند و مردم را با بي رحمي و قساوت مي زنند. هر لحظه وضعيت آشفته تر مي شد و
بر عدد مزدوران افزوده مي گشت. صداي شليك گلوله از چهار طرف به گوش مي رسيد. از
اول خيال كردم، شليك هوايي براي ارعاب مردم است ولي بعد ديدم، در چند متري ما چند
نفر فرياد زدند، گلوله! گلوله! و يك نفر افتاده بود و در خون خود مي غلطيد. معلوم
شد شليك به سوي جمعيت است و يك گلوله هم هوايي و بي هدف نيست و معلوم شد غرض قتل
عام مردم است نه چيز ديگر.

جمعيت كه خود را از چهار طرف تحت محاصره شديد مي ديد، به
سوي ساختمانهاي اطراف با كندي به حركت درآمد در چند متري ما چند ساختمان مربوط به
فلسطيني ها و اردني ها بود، به يكي از اين ساختمانها نزديك شديم. جلوي ساختمان چند
پله مي خورد تا به خود ساختمان برسد. روي اين پله ها ديدم چند زن افتادند، با تمام
نيرو فرياد زدم. پيش نرويد! زنها روي زمين افتاده اند! آنها را بلند كنيد! چند نفر
جوان متدين در آن لحظات بحراني و حساس، كه هر كس فقط به فكر خويش بود، شهامت كردند
و دو خانم را از زمين بلند كردن ولي دوسه نفر ديگر متأسفانه در آن زير جان سپرده
بودند. منظره خيلي رقت بار و نگران كننده بود. يك خانمي فرياد مي زد: مادرم را
كشتند! پيرمردي را ديدم با موهاي ژوليده سر به سجده گذاشته و براي هميشه از دنيا
هجرت كرده است.

از كنار آنها گذشتيم و به داخل ساختمان رفتيم سيل جمعيت به
آنجا سرازير شده بود و در راهروها جائي براي انداختن يك سوزن نبود. يك نفر فرياد
مي زد: نيائيد! نيائيد! جا نيست! به او گفتم: آنها در زير گلوله اند و تو مي گوئي
نيائيد؟ فقط به فكر خودت هستي؟! خجالت كشيد و گفت: آخر اگر بيايند همه يكجا مي
ميريم! گفتم: ناراحت نباش، ساختمان هنوز خيلي جا دارد.

يكي از فلسطيني ها را در راهرو بالا ديدم، از هما پائين با
او احوالپرسي كردم و گفتم: برادر! مي بيني كه ما تنها جرممان اين بود كه «مرگ بر
آمريكا» و «مرگ بر اسرائيل» مي گفتيم و مردم را دعوت به وحدت و يگانگي مي كرديم.
ما و شما يك هدف و يك راه داريم و الان اين خانمها و پيرمردان و ديگر افراد به شما
پناه آورده اند،‌ چرا در اطاقها را باز نمي كنيد و چرا به آنها راه نمي دهيد؟ او
در حاليكه خيل متأثر شده بود گفت: بعضي از اطاقها مربوط به اردني ها است و آنها در
اطاق ها را قفل كرده اند. گفتم: شما اطاقهاي خود را به روي مردم باز كنيد. پذيرفت
و به ديگر دوستان فلسطيني خود گفت، آنها هم پذيرفتند و اطاقها را باز كردند، و به
مردم آب دادند و همدردي نمودند.

من همان پائين، دم در ساختمان ايستاده بودم و ناظر ورود
مردم به ساختمان بودم. خانم جواني را ديدم ك سنگ به پيشانيش زده بودند و خون
سرازير بود، رنگ پريده و حال صحبت كردن نداشت، خيلي آهسته و آرام مي گفت: سرگيجه
گرفته ام، دارم مي ميرم! به چند خواهر كه در كنار او ايستاده بودند گفتم: دستمال
سرش را محكم بر پيشانيش ببنديد، شايد خون بند بيايد. همين كار را كردند و بحمدالله
مؤثر بود.

در حدود 15 دقيقه گذشت. گرما خيلي زياد، اكسيژن در محيط
موجود خيلي كم، و مردم بسيار آشفته و نگران، سرو صداي شليك هم پيوسته شنيده مي شد.
با اين حال، آنها كه به ساختمان آمده بودند، احساس نوعي آرامش مي كردند. در همين
بين، پليس شروع به پرتاب گازهاي خفه كن كرد. يكي از آنها جلوي در ورودي ساختمان
منفجر شد، اول خيال كردم گاز اشك آور است ولي ديدم تمام سروصورت و بدنم دارد مي
سوزد و نفس به سختي بيرون مي آيد.

زنها كه خيلي مضطرب شده بودند، فرياد مي زدند ولي من آنها
را دلداري مي دادم و مي گفتم: خبري نيست! و شما از خطر رهايي يافته ايد! تازه اگر
هم چيزي باشد، در راه خدا است، تحمل كنيد، اينقدر بي تابي نكنيد. آنگاه ديديم در
راهرو به هيچ وجه نمي شود ايستاد، هوا خيلي آلوده شده بود، با سيل جمعيت به بالا
رفتيم و در طبقات بالا كمتر اثر گازهاي سمي ديده مي شد.

بالا كه رفتيم، فلسطيني ها را آشفته و ناراحت ديدم، فرصتي
يافتم كه پيام انقلاب را به آنان برسانم، به اطاقهايشان سر مي زدم و با افرادي كه
در اطاقها بودند، به بحث و گفتگو مي نشستم. همه شان بي استثنا ناراحت و متأثر
بودند و فحش و ناسزا به آل سعود مي دادند.

راستي يادم رفت، قبل از اينكه به طبقه بالا برويم، برق و آب
را نيز از آن ساختمان و ساختمانهاي مجاوري كه به ايرانيان پناه داده بودند، قطع
كردند. برادران فلسطيني همت كردند و آبهاي ذخيره كرده خود را به افراد مي دادند،
فندك ها و كبريت ها را روشن مي كردند تا اينكه در روشني آن، مردم كمتر احساس
نگراني كنند. يكي از آنها به من گفت: ما تا حالا خيال مي كرديم خودمان مظلومترين
ملت ها هستيم ولي الان براي من ثابت شد كه شما ايرانيان از ما نيز مظلومتريد.

آنها از خود فلسطين اشغالي آمده بودند و به صراحت مي گفتند:
ما پيرو هيچ خط سياسي فلسطيني نيستيم چون آنها دنبال گروه گرائي و خط بازي هستند و
بي گمان وابسته به آمريكا يا شوروي مي باشند. ما فقط خط اسلام را دنبال مي كنيم.
به آنها گفتم: اكنون خط اسلام راستين را در كجا مي يابيد؟ گفتند: اين خيلي روشن
است. همان جا كه تمام ظالمان دنيا با او مي جنگند.

در هر صورت اين برادران فلسطيني خوب از ما پذيراي كردند.
ساعت قريب نه شب بود، يكي از آنها به من گفت: بيا از بالا نگاه كن و عمق جنايت آل
سعود را ببين. تا آن لحظه باور نمي كردم آن همه شهيد داده باشيم. با او به طرف
بالكن رفتم و به پائين نگاه كردم، ديدم جسدهاي بي جان روي زمين انباشته شده است و
هر جا نگاه مي كردم، خون ريخته بود، بوي باروت و گازهاي خفه كن فضا را پر كرده
بود، سكوتي رقت بار بر خيابان حكمفرما بود، در گوشه و كنار، افراد معدودي قدم مي
زدند و پلاكاردهاي پاره پاره شده را روي جسدها مي انداختند. سجاده، قمقمه آب، چادر
بانوان، عباي روحانيون، كلاه، دمپائي، كيف پول و… روي زمين افتاده بود و روبروي
ساختمان ها بيشتر به چشم مي خورد، ماشين هاي آمبولانس با سوت هاي مخصوص در آن فضاي
آرام! به سرعت رفت و آمد مي كردند. افارد پليس از محوطه دور شده بودند و بيشتر در
ساختمانهاي دولتي كمين گرفته بودند.

احساس كردم مي شود مردم را وادار به خارج شدن از ساختمان
كرد. به آنها گفتم: وضع آرام است، خارج شويد. يكي از فلسطيني ها فوراً آمده و گفت:
به انها بگو، پنج تا پنج تا بيرون بروند، يكباره همه خارج نشوند، خطرناك است، اين
سعوديها خيلي پست و وحشي هستند. من هم پيامش را به آنها رساندم. مردان و زنان
بياره اي كه راه كاروان را بلد نبودند، سردرگم ايستاده بودند، و نمي فهميدند چه
كار كنند؟ به آنها گفتم: به سوي بعثه امام برويد، در آنجا حتماً ماشينهايي فراهم
آمده است و شما را به منزلهايتان مي رسانند.

يكي از خانمها كه خيلي وحشت كرده بود، مي گفت: چه كار كنم؟
نه اينجا جرأت دارم بمانم و نه بيرون مي روم، مي ترسم اين بي شرف ها به من جسارت
كنند. من حاضرم همين جا جان بدهم ولي بدست اينها نيفتم.

راست هم مي گفت. از اين پست فطرتان بي فرهنگ، هر جنايتي
ممكن بود سر بزند. ولي در هر صورت آنها را قانع كرديم كه به سوي بعثه بروند و
بازگشت دلخراش آغاز شد.

جمعيت خيلي آرام از پله هاي تاريك ساختمان كه تنها با كبريت
روشن شده بود، به قسمت پائين و كم كم به بيرون از آن،‌ حركت كرد. من هم با آنها
راه افتادم. بقدري منظره شهيدان روي زمين افتاده دلخراش بود كه افراد بي اختيار
اشكشان جاري مي شد. راه بسته بود و تنها ماشينهاي آمبولانس در حركت بودند. بعضي از
افراد كه همراهان خود را گم كرده بودند، در جستجوي آنان، به اين سرو آن سر مي
رفتند و بر مي گشتند و باز هم دلشان قانع نمي شد، چرا كه شهيدان با پلاكاردهاي
«الله اكبر» و «لا اله الاالله» پوشيده شده بودند، ولي معلوم بود، كسي حاضر نمي
شد، آنها را پس بزند و چهره ها را بشناسد…

يكي از دوستان ميگفت: وقتي كه حادثه آغاز شد، خود را با
زحمت به يكي از كوچه هاي اطراف رساندم كه از آنجا فرار كنم. ناگهان بچه ها با سنگ
به من حمله ور شدند و چون تنها بودم نمي توانستم با آنان مقابله كنم، به ياد غربت
حضرت مسلم در كوچه هاي كوفه افتادم و گريستم. پس از لحظاتي، با سرعت از آنجا بيرون
رفتم و خود را به كنار قبرستان ابوطالب رساندم، ديدم پليس از همه طرف به مردم حمله
مي كند، توان راه رفتن را نيز از دست داده بودم، خود را به گوشه اي رساندم و
همانجا روي زمين نشستم و تسليم تقدير شدم.

يكي از روحانيون مي گفت: در آن هنگامه وحشتناك خود را به
كنار خيابان رساندم، در اثر گازهاي شليك شده نمي توانستم به هيچ يك از ساختمانهاي
اطراف پناه ببرم، ناچار در گوشه اي نشستم و عباي خود را جلوي صورتم نگه داشتم تا
شايد اثر گاز كمتر شود. ديدم هر كس ايستاد است، مورد هجوم جانيان قرار مي گيرد، از
جمعيت خواستم به كنار خيابان بيايند و روي زمين بنشينند شايد در امان باشند. اين
جلادانمزدور نه تنها به زنده ها رحم نمي كردند كه به مجروحين و مرده ها نيز رحم
نمي كردند. يك نفر روبروي ما افتاده بود و در حال بيهوشي بسر مي برد و شايد هم
شهيد شده بود. يكي از گارديها به او رسيد و با باطوم محكم به سرو صورتش كوبيد.
راستي چقدر سنگدلي و بي رحمي مي خواهد، مگر اينها انسان نيستند؟ بعد خود جواب خودم
را دادم كه خداوند در قرآن مي فرمايد: «اولئك كالانعام بل هم اضل» آنان مانند
حيوانات اند بلكه از حيوانان نيز گمراهتر.

يكي ديگر نقل مي كرد: آمبولانس بعثه، حامل مجروحين بود و
آنها را به سوي بيمارستان مي برد، در راه به آمبولانس حمله كردد و شيشه هايش را
شكستند و هنگامي كه نزديك بيمارستان توقف كرد، يكي از مزدوران با گلوله، مغز
راننده را متلاشي كردو او را به شهادت رساند.

ديگري مي گفت: يكي از روحانيون را ديدم كه داشت پليس را
نصيحت مي كرد و به آنها مي گفت: به زنان رحم كنيد، و آنان را نزنيد. گويا اين سخن
خوشايندشان نبود، يكي از آنها گلوله اي به پهلوي اوزد و او را درجا شهيد كرد.

پستي و دنائت آنان بحدي بود كه يكي از برادران فلسطيني به
ما مي گفت: من خود شاهد بودم كه گارديها انگشتر را از دست مردان و پول را از كيف
زنان از دنيا رفته بيرون مي آوردند.

در هر صورت به بعثه باز گشتم در حالي كه غم و اندوه بر روح
و روانم مستولي شده بود، به آنجا كه آمدم ديدم تمام چهره ها در هم فرو رفته و همه
ناراحت و نگرانند. كسي حرف نمي زند و همه در ماتم شهيدان نشسته اند. قيافه ها
غمگين و در عين حال، عصباني و خشمگين به نظر مي رسيد ولي در آن شرايط چاره اي جز
صبر و تحمل شكنجه هاي روحي و جسمي براي خدا نداشتند. و ديدم تاريخ تكرار شده است.

عمق فاجعه

فاجعه دلخراش جمعه خونين مكه،‌ فاجعه اي است به طول تاريخي
1400 سال و به عرض جغرافيايي تمام جهان اسلام و آنچه عمق فاجعه را بيشتر نشان مي
دهد، تنها كشتن و مجروح ساختن هزاران حاجي ايراني نيست چرا كه ظالمان هميشه حق
جويان را قتل عام مي كرده اند، گرچه اين جنايت هولناك در غربت بسيار دردناك و تألم
آور است ولي آنچه عمق فاجعه را تبيين مي كند، شكستن قدسيت خانه امن الهي و كشتار
مؤمنين در كنار مسجد الحرام (خانه خودشان) است،‌ همانجا كه نمي توان گنجشكي را صيد
كرد و نمي توان آرامش حشره اي را بهم زد،‌ آن هم در چنين زماني كه مسلمانان دعوت
الهي را لبيك گفته اند و براي اداي مراسم حج به خانه خدا كه خانه خودشان است روي
آورده اند.

آل سعود با دست زدن به چنين جنايتي، امنيت و آرامش را بكلي
از مسلمانان در خانه امنشان سلب كردند و تجاوز به حريم مقدس كعبه نمودند و قبله
گاه مسلمين جهان را با خون مظلومان آلوده ساختند و پس از آن با كمال وقاحت و بي
شرمي در رسانه هاي گروهيشان، ما را متهم مي كنند كه شما آشوبگران قصد منفجر ساختن
كعبه را داشتيد و مي خواستيد مسلمانان را از توجه به كعبه، به توجه به قم
برگردانيد زهي بي شرمي و در عين حال بي خردي و ناداني، من نمي دانم كدام بي سواد و
جاهلي مي تواند چنين تهمت ناروايي را بپذيرد؟! البته اين جزيي از تبليغات مسموم
آنان است و گرنه براي اينكه جنايت خود را بپوشانند و پرده اي بر آن جنايت بزنند،
در راديو و تلويزيون و روزنامه هايشان به تناقض گوئي هاي عجيب و خنده دار روي
آورده بودند، گاهي اعلام مي كردند كه ايرانيان با چاقو به مردم مكه و ديگر حاجيان
حمله كرده اند و گاهي مي گفتند ما حتي يك گلوله هم شليك نكرديم؛ تازه توقع داشتند
ما از آنها عذرخواهي كنيم! و بگوئيم: دست شما درد نكند!!

همكاري مزدوران در اين جنايت

يكي از برادران هيئت پزشكي كويت به ما مي گفت: در روز حادثه
من به اتفاق بسياري از دوستانم به راهپيمايي آمده بوديم. در بعثه پزشكي، شيفت يكي
از پزشكان مصري بود. يكي از مسئولين بعثه حج كويت در ساعت دو بعدازظهر (يعني سه
ساعت پيش از شروع برنامه راهپيمايي) به او رجوع مي كندو مي گويد: اگر امروز
مجروحيني از ايرانيان آوردند، شما حق نداريد آنها را معالجه كنيد!!! و آن پزشك
مصري پاسخ مي دهد: ما قسم خورده ايم كه هر بيماري را معالجه كنيم حتي اگر يهودي يا
دشمن ما در جنگ باشد، چه رسد به اينها كه مسلمانند وانگهي مگر امروز چه خبر است؟
او مي گويد: چيزي نيست! ولي چون ايرانيان مي خواهند راهپيمايي كنند شايد برخي از
آنها درگير شوند و زخمي گردند!!

يكي ديگر از برادران كويتي مي گفت: من با لباس رسمي خودمان
در راهپيمايي بودم. ساعت درگيري بود، يكي از افراد پليس مرا صدا زد و گفت: تو اهل
كجا هستي؟ گفتم: كويتي هستم! گفت: در اينجا چه كار مي كني؟ گفتم: از حرم برگشته
بودم مي خواستم به منزل بروم كه ديدم پليس با ايرانيان درگير شده، آمدم از نزديك
ببينم چه خبر است؟ آن فرد پليس كه از قبل تعليم داده شده بود، به من گفت: نه! پليس
با ايرانيان درگير  نشده، بلكه ايرانيان با
ساير حجاج و با اهل مكه درگير شده اند و با چاقو به جان مردم افتاده اند! و پليس
تنها براي حفظ آرامش و متفرق ساختن مردم دست به كار شده است!!! با خودم گفتم: اي
نادان! حرف تو را باور كنم يا دم خروس را؟!!

در هر صورت، قضيه نه تنها براي خود سعوديها كه براي همفكران
مزدورشان از ديگر كشورها نيز، از قبل پيش بيني شده بود و آنها را قبلاً در جريان
قضايا قرار داده بودن و حتي پاسخهاي بعدي را نيز آماده كرده بودند، شيطان بزرگ ه
منقش تعيين كننده و ادارده كننده داشته است كه در اين مقوله بحث زياد است و كافي
است تأييدهاي دولت هاي دست نشانده از اين جنايت بي سابقه آل سعود را ملاحظه كنيم.
گويا جبهه جنگي بوده است و ما در حال جنگ و ستيز با آنها بوديم و آنان نيز تنها
براي حفظ جان ساير مسلمانان كه از حرم باز مي گشتند، دخالت كردند و آشوبگران! را
متفرق ساختند و بقول خودشان حتي يك گلوله هم شليك نشد. و وقاحت را به آنجا مي
رسانند كه به مزدوران آمريكا (يعني آل سعود) مي گويند: دست شما درد نكند كه
آشوبگران را از ويران  ساختن كعبه، منع
كرديد!!

ولي در هر حال ملت ها بي گمان با ما هستند و بدون شك
مظلوميت ما را براي مردم بازگو مي كنند و تحت تأثير شايعه پراكنيها و
دروغپردازيهاي دولتهاي مزدور خود قرار نمي گيرند.

بازتاب حادثه

همانگونه كه امام در پيامشان فرمودند: اگر هزاران مبلغ مي
فرستاديم نمي توانستند حقانيت و مظلوميت ما را آنطور كه اين حادثه- در چند ساعت-
نشان داد، به اثبات برسانند. راستي هم همينطور بود و گرچه هنوز زود است كه
پيامدهاي حادثه را در دراز مدت تبيين نمائيم ولي قطعاً آينده به نفع انقلاب و
اسلام گواهي خواهد داد. شاهدان عيني كه از مليتهاي گوناگون بودند و جريانات را از
نزديك ديدند، به هيچ وجه فريب جوسازيها و دروغپردازيها و تبليغات مسموم سعوديها و
همفكرانشان را نمي خورند و در بازگشت به كشورهاي خود، ماجرا را براي دوستان و
خويشان خود بازگو مي كنند و موجي از تنفر و انزجار نسبت به اين عمل غير انساني آل
سعود در بين ملت ها پيدا مي شود،‌ ما هم چيزي جز اين نمي خواهيم.

شب دوم حادثه بود، چند تن از برادران فلسطيني كه همراه با
روحاني خود بودند، براي عرض تسليت به بعثه آمدند. گفتگوهاي جالبي با آنها داشتيم
يكي از آنان مي گفت: امروز از راديو اردن شنيديم كه: ايرانيها با فلسطينيان درگير
شدند و اين فاجعه رخ داد! ما هم براي اينكه ثابت كنيم كه اين دروغ محض است و اعلام
برائت از آنان بجوئيم و ضمناً با شما همدرد كنيم به ديدارتان آمده ايم.

ديگري مي گفت: قريب ده نفر از ما همراه با شما در راهپيمايي
شركت كردند و دو نفر از ما شهيد شدند.

يكي ديگر مي گفت: گرچه تمام رسانه هاي گروهي و وسايل
تبليغاتي جهان عليه شما هستند چون همه مزدور ابرقدرتها مي باشند و از ان طرف صداي
راديوي شما- منأسفانه- به ما (در فلسطين اشغالي) نمي رسد، با اين حال كمتر تأثيري
در ما ندارند و ما همان هدف و خطي را كه شما دنبال مي كنيد، پيروي مي نمائيم و
رهبري را جز امام خميني براي خود نمي شناسيم.

بهر حال چند روزي كه پس از اتمام اعمال حج در مكه بوديم،
همواره افراد از كشورهاي مختلف مي آمدند و اظهار همدردي مي كردند و به حاج آقاي
كروبي تسليت مي گفتند و از اعمال آل سعود اظهار انزجار و تنفر مي نمودند.

تازه از انيها كه بگذريم، باسوادهاي مكه نيز گاهي- با ترس و
لرز- با كنايه اظهار همدردي مي كردند و از پيش آمدن اين حادثه ناراحت بودند، گرچه
تبليغات بسيار زياد با فيلمهاي مونتاژ شده عربستان، عوام الناس را عليه ما- تا
اندازه اي- شورانده بود و امنيت را سلب كرده بود ولي در گوشه و كنار افراد فهميده
از اين جريان، متأثر و متألم شده بودند.

بالاتر اينكه يكي از زباندانها نقل مي كرد: در مسجدالحرام
ايستاده بودم، در نزديكي من دو نفر از پليس عربستان با هم صحبت مي كردند، يكي به
ديگر مي گفت: ايراني ها كه فقط «الله اكبر» و «مرگ بر آمريكا» مي گفتند، چرا به
آنها حمله كرديم؟! مگر تكبير گفتن، آن هم در كنار خانه خدا جرم است؟

آري! كم كم افراد خود عربستان نيز به خود خواهند آمد و از
اين فاجعه دردناك درس عبرتي خواهند گرفت و چيزي جز سيه روزي و سيه رويي براي آل
سعود، در صحنه نخواهند ماند.

و اين است معناي سخن امام كه از حاجيان خواستند با لبخند
پيروزي به وطن باز گرديد. ما در عين حال كه شهيد داديم، زجر كشيديم، مجروح بسياري
داشتيم ولي قطعاً پيروزي از آن ما است هر چند براي يزيديان خوشايند نباشد.

به اميد روزي كه مكه و مدينه از چنگال مشركين قريش بدر آيد
و مسلمانان جهان، پشت سر رهبران مذهبيشان فتح مكه را آغاز كنند:

«لقد صدق الله رسوله الرؤيا بالحق لتدخلن المسجدالحرام ان
شاءالله آمنين محلقين رؤوسكم و مقصرين، لا تخافون،‌ فعلم نالم تعلموا فجعل من دون
ذلك فتحاً قريباً»- خداوند رؤياي پيامبرش را به حق راست گردانيد، كه قطعاً اگر خدا
بخواهد، با ايمني وارد مسجد الحرام مي شويد در حالي كه سرتراشيده يا مو كوتاه كرده
ايد و ترسي نخواهيد داشت. خدا چيزي مي داند كه شما نمي دانيد و از اين پس فتحي
نزديك خواهد بود.

حج سرخ

«من به تمام جهان با قاطعيت اعلام مي كنم كه اگر جهانخواران
بخواهند در مقابل دين ما بايستند ما در مقابل همه دنياي آنان خواهيم ايستاد و تا
نابودي تمام آنان از پاي نخواهيم نشست.»                  امام خميني

بسم الله الرحمن الرحيم

در پي شمردن وظائف حجاج هشت مورد را اشاره كرديم و هنوز
وظائف بسيار ديگري مانده است كه در يادداشتهاي مقدماتي اين سلسله مقالات آنها را
از كلمات حضرت امام استخراج نموده ام كه بتدريج بياورم و توضيح دهم و ليكن يك
وظيفه را از قلم انداخته بودم و هرگز بخاطرم نرسيده بود كه ناگهان خود حجاج آنرا
به من و به همه مسلمانان عصر ما و نسلهاي آينده 
آموختند و اگر آن بزرگواران مهاجر و هاجران بزرگوار با عمل و خون خويش
نگفته و ننوشته بودند شايد هرگز متذكر آن نمي شدم 
و گويا اين هاجرها و اسماعيلها به من مي خواستند بگويند كه وظائف حجاج را
بايد از خود آنان آموخت كه آنان هم همه وظائف خويش را مي دانند و هم اولويت و تقدم
مهمترين وظيفه را تشخيص مي دهند و بدان عمل مي كنند آنان به ما آموختند كه مهمترين
وظيفه حاجيان پس از طواف به دور كعبه قرباني است و نثار جان بر سر يك ديدار رخ او
كه حج واقعي و مقبول حجي است كه از زيارت خانه بگذريم و به زيارت صاحب خانه برسيم
آه كه چه حجها رفتيم و ليكن غافل بوديم از اينكه حج واقعي كدام است ما خود را
سرگرم نوشتن وظائف حاجيان بوديم و هاجرهاي شصت، هفتاد، هشتاد ساله از كنار خانه
كعبه با خون خود وظيفه اصلي را نوشتند و به جهانيان اعلام نمودند ما در اينجا به
نوشتن وظائف حجاج در طواف خانه كعبه و آنجا كه به حجر اسماعيل مي رسند مشغول بوديم
و اسماعيلهاي مجاهد كه يك بار به قربانگاه رفته و با دادن دست و پا و سلامتي خود
در جبهه ها به جبهه حج شتافته بودن با تقديم خون و جان عزيز خويش اصلي ترين وظيفه
حجاج را تبيين نمودند، حج سرخ در حرم خونين،‌ پديده اي شگفت در تاريخ حج سبحان
الله گويا جهان آبستن حوادثي عظيم و حتي عظيمتر از حوادث گذشته تاريخ است، كعبه در
انتظار قيامي محترم و جهاني است بايد مردم جهان و مسلمانان آرام آرام و قدم به قدم
به اين قيام بزرگ نزديك شوند، شهر مكه و اهل آن نيز بايد خود را براي قيامي عظيم
آماده كنند مسلمانان از اين پس بايد به مكه به مشابه يك پايگاه بزرگ قيام بنگرند،
قيام قائمي كه خميني نائب اوست پس پيروان خميني بايد مكه را براي آن قيام و
پرچمدارش آماده كنند پس اگر قربانيان كعبه از پيروان خميني هستند شگفت نيست كه جز
اين نمي توانست باشد، حج سرخ، جمعه خونين، شهر مكه، آخر نه مگر آن قيام جهاني روز
جمعه و در شهر مكه و از كنار كعبه آغاز خواهد شد؟!!! حراميان آل سعود، نوكران
آمريكا، سركرده استكبار و كفر جهاني؟!!!، پس چه كسي شقي تر و فرومايه تر از آل
سعود و ستمكارتر از آمريكا كه به خون بي گناهان مظلوم آلوده شود و خود را دشمن
سرسخت كعبه و قيام كعبه معرفي كند تا در لحظه قيام همه چيز براي مرد جهان روشن و
تبيين شده باشد آه از آن عصر جمعه خونين مكه در برابر ديدگان كعبه  طواف كنندگان آن. شنيده ام كه جلادان آل سعود
اين كافران آل نقود راهها را بر شيرزنان و جانبازان از هر سو بسته اند و آنگاه از
بالا باران سنگ و چوب برسر آنان باريده اند و از پائين رگبار گلوله ها را به طرف
آنان نشانه رفته اند و الله تاكنون نمي دانستم كه آمريكا و دست نشاندگانش تا اين
حد ضعيف و ناتوان و نيز پست و فرومايه اند، شكي نيست كه صدام در رأس همه نامردان
زمانه است اما رذالت و زبوني شاه فهد  دار
و دسته اش در خور نامي ديگر است خاك بر سر پادشاهان تاريخ كه موجودي به پستي و
رذالت فهد را در صف آلوده خود جا داده اند پادشاهي كه با انواع سلاحها به جنگ
پيرزنان شصت، هفتاد،‌ هشتاد ساله آنهم با دست خالي رفته است اعليحضرتي!!! كه با
چوب و چماق و سنگ و مسلسل به مصاف جانبازان بي دست و پائي رفته است كه روي چرخ
نشسته اند و براي حركت چرخ هم نياز به كمك دارند، شما گمان مي كنيد براي چنين شاهي
و آنهم براي چنني پيروزي نظامي!!! چه كسي بي شهامت تر از شاه حسن  شاه حسين كه هر چه شرف و انسانيت است را زير پا
بگذارند و بر اين پيروزيها تبريك بگويند واي بر مردم حجاز اگر خود و كشور خود را
از چنگال چنين آلودگان رسوا آزاد نكنند واما مكه و مدينه را كه مسلمانان از چنگال
اين فرزندان شهوت و شقاوت آزاد خواهند نمود، دغل بازان آل كفر و نفاق اصرار مي
ورزند كه حج بايد عاري از مسائل سياسي جهان اسلام باشد يعني آمريكا و اسرائيل
نبايد در ايام حج مورد تعرض مسلمين حتي در حد شعار و راهپيمائي برائت از مشركين
قرار گيرند و ليكن مسلمين را مورد تعرض نظامي قرار مي دهند و خون آنان را مظلومانه
مي ريزند و بدين طريق قوي ترين دفاع را از آمريكا و اسرائيل در ايام حج  انجام ميدهند و بعد هم مي گويند كه حج بايد
عاري از مسائل سياسي باشد زهي حماقت كه همان شايسته شاهان و سلاطين تاريخ است كه
گمان مي كنند ملتها فريب چنين نيرنگ بازاني را باور مي كنند. آل سعود با اين جنايت
هولناك كه هم حرمت حرم را شكستند و هم احترام حج و خون مسلمين را زير پا گذاشتند
ثابت كردند كه ايمان به خدا و كعبه و اسلام ندارند و اگر فردا چند نفر آخوند اينجا
و آنجا پيدا شوند كه بخواهند اين جانوران درنده را از انتقام قطعي الهي نجات دهند
و بر اسلام آنان صحه بگذارند آن آخوندها هم مانند آل سعودند و به خدا و اسلام و
پيامبر بزرگوار اسلام ايمان ندارند و همه محكوم به يك حكمند و آن اعدام و نابودي
همه آنهاست كه همه در جبهه كفر آمريكا قرار گرفته اند و همه در حكم محارب و مفسدند
و انما جزاء الذين يحاربون الله و رسوله و يسعون في الارض فساداً ان يقتلوا او
يصلبوا او تقطع ايديهم و ارجلهم من خلاف اوينفوا من الارض ذلك لهم خزي في الدنيا و
لهم في الآخرة عذاب عظيم. (مائده – آيه 33) و اين وظيفه را بخواست خداوند انقلابيون
مسلمان خصوصاً فرزندان جزيرة العرب انجام خواهند داد. از اين پس حج تا نجات كعبه
حج سرخ است و كعبه در خون نشسته است و ليكن فرعونيان خصوصاً آل كفر و نفاق در اين
اقيانوس خون غرق خواهند شد، ريختن خون صدها زن و مرد مسلمان در كنار كعبه و در حج
و در چند لحظه آنهم بدون كمترين گناه و جرمي براي جهان اسلام بسيار گران است و
قطعاً تحمل نخواهد شد.

«خوني كه از دل اقيانوس بزرگ ملت ما بر سرزمين حجاز جاري
شده است زمزم هدايتي براي تشنگان سياست ناب اسلام گرديده است كه ملتها و نسلهاي
آينده از آن سيراب و ستمكاران در آن غرق خواهند شد…» (از پيام سال 66 پس از جمعه
خونين)

دربار آل سعود دنيا را هم مانند خود احمق پنداشته است كه
باور كنند چند نفر غير ايراني با عده اي ايراني به درگيري و جدال برخاستند و چون
جدال در حج به حكم قرآن حرام است!!!مأمورين ناگزير از دخالت شدند و در نتيجه عده
اي كشته شدند و اما آن غير ايرانيان چه كساني بودن معلوم نيست چرا با ايرانيان
درگير شدند و به جدال برخاستند معلوم نيست، چند نفر از آنان شناخته و دستگير شدن
هيچ كس، ايرانيان از چه سلاحي در اين درگيري استفاده كردند؟ سلاحي نداشتند آيا
مأمورين قصد جلوگيري از درگيري داشتند پس چرا به سمت آنان تيراندازي مستقيم شده
است فهد و آل سعود جوابي ندارند، چرا پيكرهاي پاك اين شهيدان به اولياء دم تحويل
نمي شود، براي اينكه جنايت آل سعود افشا نشود و دهها سؤال ديگر كه در برابر دربار
سراپا جهل و جنايت قرار دارد و در برابر جهانيان پاسخي ندارد و آنچه مسلمانان د
ركنار اين پيكرهاي پاك و در خيابانهاي خونين مكه به قضاوت نشسته اند اينست كه
اولاً اين شهيدان مسلمان بودند و براي انجام وظيفه اسلامي خود از بلاد دور به شهر
مكه و به طواف كعبه آمده بودند، ثانياً از كشور انقلاب اسلامي پيروز و از ايران
خميني و نه ايران كورش و سلاطين آمده بودن و ثالثاً اين شهيدان پيام آوران اسلام
انقلابي و رهائي از چنگال شرك و كفر و جاهليت آمريكا بودن اينان مبلغ اصل ابدي
سياست نه شرقي، نه غربي براي امت اسلامي بودند، و خامساً همينان واژگون كنندگان
تخت و تاج سلطنت دو هزار و پانصد ساله شاهان ايران بودند، ملتي كه 444 روز جاسوسان
بزرگترين قدرت مادي و شيطاني زمانه يعني آمريكا را به گروگان گرفتند و ذلت و زبوني
شيطان بزرگ را در برابر چشم جهانيان به نمايش گذاشتند اينان از كشوري آمده اند كه
اراده كرده اند فقط احكام خدا را در زمين حاكم سازند، اينان شيرزنان و شيرمرداني
هستند كه فرياد در گلو شكسته آزادي فلسطين را دوباره و رساتر از قبل از سينه ها
بيرون كشيدند، و فرعون زمانه يعني آمريكا را در درياي عمان و خليج فارس به غرق و
نابودي تهديد مي كنند و خميني آنان بسان سرداري فاتح منشور يك انقلاب جهاني را با
يك جهان شهامت  صلابت خطاب به مسلمانان و
مستضعفان صارد مي نمايد و محو و نابودي سردمداران كفر را نويد مي دهد اينان همان
مسلماناني هستند كه از دل تاريخ و از صدر اسلام واز شهر مكه به سوي مدينه هجرت
كرده اند و اكنون پس از قرنها دوباره به مكه بازگشته اند تا دوباره مكه را از بت
پرستي مدرن زمان آزاد سازند و امروز همانند صدر اسلام و همانند پيامبر و يارانش از
طرف بت پرستان سنگ و گلوله باران ميشوند الحق خوني كه از دل اقيانوس بزرگ ملت
ايران در سرزمين حجاز جاري شد زمزم هدايتي است كه هرگز خشك نمي شود و هميشه جاري
است و ملتها را به قيام دعوت مي كند و اسلام و مسلمين را از نابودي نجات مي بخشد.
آيا ملتها سخن اربابان نوكر صفت دربار آل سعود را باور مي كند كه براي حفظ امنيت
حج و مسلمانان دست به كشتار زده اند و يا بي لياقتي آنان را براي تصدي امور حج به
قضاوت مي نشيند:

«آل سعود براي تصدي امور كعبه و حج لياقت نداشته و علماء و
مسلمانان و روشنفكران بايد چاره اي بينديشند…» (از پيام سال 66 پس ازجمعه خونين)

آري قضاوت صحيح همين است حتي اگر دروغ آل سعود را مسلمين باور
كنند كه دو دسته از مسلمانان به جدال و درگيري برخاستند و پليس براي جلوگيري از
آشوب اقدام كرده و مجبور به دخالت شده است آيا بي لياقتي بالاتر از اين كه اگر دو
دسته بدون هرگونه سلاح و حداقل يك طرف قطعاً بدون اسلحه با هم به جدال برخيزند و
سپس مأمورين براي جلوگيري از فتنه و آشوب با حمله و هجوم به جدال كنندگان و تيراندازي
به سوي آنان و قتل عام آندسته كه اسلحه ندارند فاجعه و فتنه اي بدني عظمت بيافريند
و آندسته ديگر همه از صحنه فرار كنند و پليس حتي يك نفر از آنان را دستگير نكند كه
حداقل معلوم شود چرا با هم به جدال برخاسته اند و قصدشان از اين جدال و آنهم در
حرم چه بوده است چون آن دسته كه به قتل رسيده اند و آنهم به دست مدعيان حفظ امنيت
نه به  دست طرفهاي درگير و ادعائي حاكمان
سعودي معلوم است چه مي كرده اند و چه مي گفته اند در خيابانهاي مكه بحالت دسته جمعي
و با نظم و آرامش كامل به سمت مسجدالحرام در حال حركت بوده اند و مي گفته اند مرگ
بر آمريكا و مرگ بر اسرائيل كه نه آمريكائي و نه اسرائيلي در شهر مكه حداقل در
ميان مردم نبوده است و اگر در شهر مكه كفار آمريكائي و اسرائيلي بوده اند در دورن
مراكز فرماندهي حمله و در كنار مسئولين سعودي بوده اند پس براي شناخت يكي از
طرفهاي درگيري مشكلي در بين نيست و ليكن طرف ديگر درگيري چه كساني بوده اند كه به
علت مخالفت با اين شعارها با شعاردهندگان به جدال برخاسته اند و پليس آل سعود هم
از شدت بي لياقتي براي جلوگيري از فتنه موهوم و ساختگي دست به قتل عام و كشتار يك
طرف زده و اجازه داده است كه طرف ديگر بدون كمترين تلفات از صحنه واز چنگ مأمورين
بگريزد و احمق تر از اين مأمورين بي لياقت درباريان آل سعودند كه اين اراجيف را به
عنوان نتيجه تحقيقات به مردم اعلام مي كنند الحق كه اگر ساد هلوحاني هم پيدا شوند
كه دروغهاي آل سعود را بپذيرند ليكن بي لياقتي آنان را نيز در تصدي امور كعله و حج
مي پذيرند چون مسئله بسيار روشن و بديهي است و آل سعود چون ثابت كرده اند كه ايمان
به خدا و رسول خدا و قيامت ندارند به اين جهت هم لياقت تصدي امور كعبه و حج  را ندارند زيرا تصدي اين امور بايد در دست
مسلمين باشد و نه كفار آل سعود و نوكران آمريكا.

مكه در غروبي خونين

مكه معظمه اين حرم امن الهي در نخستين جمعه ذيحجة الحرام
شاهد جنايتي فجيع و هولناك بدست دست نشاندگان آمريكاي جنايتكار، در پيش چشم هزاران
زائر بيت الله بود كه از گوشه و كنار جهان اسلام براي اداي فرضه مذهبي حج، به آنجا
شتافته بودند و بدين ترتيب حكام آل سعود در عمل ثابت نمودند كه بدورغ داعيه خادم
الحرمين بودن و ميزباني از ميهمانان خانه خدا را داشته و جز خدمت به كاخ سفيد و
اربابان خون آشام خويش نقشي بعهده آنان واگذار نگرديده و الحق كه بخوبي از عهده
اين وظيفه برآمدند.

و اكنون گرچه مجله زير چاپ و آماده انتشار است، ولي اين
جنايت وحشتناك، چيزي نيست كه از آن به آساني بگذريم، و از اين روي چاره اي جز حذف
بعضي از مقالات هميشگي مجله- با پوزش از خوانندگان عزيز- و اشاره اي كوتاه به
ابعاد اين جنايت هولناك در اين شماره،‌ نداشتيم.

و اينك به درج پيام نماينده محترم امام و سرپرست حجاج
ايران، جناب حجة الاسلام و المسلمين آقاي كروبي در اين رابطه به حضرت امام امت و
جوابيه معظم له مي پردازيم تا بعنوان سندي در تاريخ براي هميشه باقي بماند.

بسم الله الرحمن الرحيم

محضر مقدس رهبر انقلاب و بنيانگذار جمهوري اسلامي ايران آيت
الله العظمي امام خميني مدظله العالي.

بر اساس تكليف شرعي و احساس وظيفه ديني حجاج محترم ايراني و
ميهمانان معظم خدا و رسول خدا دوشادوش ساير برادران و خواهراني كه از سراسر جهان
در حرمين شريفين گرد آمده اند. پس از برگزاري شكوهمند راهپيمائي وحدت در «مدينه
منوره» با اجتماع عظيم و چشمگير خود در «مكه معظمه» ضمن قرائت و استماع پيام مهم و
تاريخي حضرت عالي آرام و منظم در صفوف فشرده با فرياد «مرگ بر آمريكا» «مرگ بر
شوروي» و «مرگ بر  اسرائيل» به سوي خانه
خدا حركت كردند تا برائت و تنفر خود را از سردمداران كفر و شرك ابراز دارند.

با نهايت تأسف، حكام مزدور سعودي به صفوف ميهمانان خدا حمله
كردند و حريم حرم را شكستند و امنيت كعبه و خانه خدا را نقض كردند و صدها نفر را
با گلوله و گازهاي خفه كننده به شهادت رساندند و هزاران تن را مضروب و مصدوم
ساختند و وقاحت را به جايي رساندند كه حتي مجروحين و بستگان آنان را نيز در
بيمارستان ها مورد تهاجم قرار دادند و به سوي آمبولانس هاي حامل مجروحين و شهدا
نيز تيراندازي كردند.

حمله وحشيانه رژيم آل سعود كه نمي تواند بدون هماهنگي و
همفكري آمريكاي جنايتكار صورت گرفته باشد،‌ دليل روشني است بر سرسپردگي اين رژيم
به آستان كاخ سياه كه اين روزها براي جبران شكستهاي نظامي و رسوايي سياسي خود خون
مي طلبد.

اينجانب ضمن ابلاغ سلام و دعاي خير صدها هزار زائر ايراني و
غير ايراني و تبريك و تسليت شهادت ها به محضر جناب عالي، اطمينان مي دهم كه مردم
ما محكم و مقاوم ايستاده اند و ما تا آخرين نفر و آخرين قطره خون به راه حق و اصول
الهي خود پافشاري خواهيم كرد و  منتظر
هستيم تا جان خود را سخاوتمندانه در معبد غشق و حريم رستگاري به خديا خويش تقديم
داريم.

از خداوند متعال براي آن امام عزيز سلامت و طول عمر و براي
رزمندگان اسلام پيروزي و نصرت و براي مجروحين شفا و عافيت و براي شهدا، رضوان و
رحمت و براي بازماندگان آنان صبر و كرامت و براي امت اسلام، صلاح و حسن عاقبت
خواستارم.

                                                                    
والسلام عليكم و رحمت الله و بركاته

 دهم مرداد 1366-
مهدي كروبي

 بسم الله الرحمن
الرحيم

والذي هاجروا في سبيل الله ثم قتلوا اوماتوا ليرزقنهم الله
رزقاً حسنا و ان الله لهو خير الرازقين.

جناب حجت الاسلام آقاي حاج شيخ مهدي كروبي دامت افاضاته

پيام استقامت و مظلوميت شما و زائران عزيزتر از جانمان را
از كنار كعبه مظلوم و حرم خون آلود خدا شنيدم. سلام خالصانه اينجانب و همه ملت
ايران را به همه عزيزاني كه در كنار خانه خدا و حرم امن خدا مورد تهاجم و گستاخي
اجيرشدگان شيطان بزرگ يعني آمريكاي جنايتكار قرار گرفته‌اند ابلاغ كنيد.

اين حادثه بزرگ نه تنها احساسات و عواطف ملت ايران كه
يقيناً دل همه آزادگان جهان و ملتهاي اسلامي را جريحه دار و متألم ساخته است ولي
براي ملت بزرگ و قهرماني همچون مردم عزيز كشورمان كه تجربه چندين ساله انقلاب را
ديده اند و نقاب از چهره ها و نيرنگهاي ايادي آمريكا چون شاه و صدام را در حمله به
عزاداران حسيني و آتش زدن قرآن ها و مساجد برداشته اند اين حوادث غير مترقبه و
شگفت آور نيست كه دوباره دست كثيف آمريكا و اسرائيل از آستين رياكاران و سردمداران
كشور عربستان و خائنين به حرمين شريفين بدر آيد و قلب بهترين مسلمانان و عزيزان و
ميهمانان خدا را نشانه رود و مدعيان سقايت حاج و عمارت مسجد الحرام، خيابان ها و
كوچه هاي مكه را از خون مسلمانان سيراب كنند.

ما در عين حال كه شديداً متأثر و عزادار از اين قتل عام بي
سابقه امت محمد(ص) و پيروان ابراهيم حنيف و عاملين به قرآن كريم گرديده ايم ولي
خداوند بزرگ را سپاس مي گذاريم كه دشمنان ما و مخالفين سياست اسلامي ما را از كم
عقلان و بي خردان قرار داده است.

چرا كه خودشان هم درك نمي كنند كه حركتهاي كورشان سبب قوت و
تبليغ انقلاب ما و معرف مظلوميت ملت ما گرديده است و در هر مرحله اي سبب ارتقاء
مكتب و كشورمان را فراهم كرده اند كه اگر از صدها وسيله تبليغاتي استفاده مي كرديم
و اگر هزاران مبلغ و روحاني را به اقطار عالم مي فرستاديم تا مرز واقعي بين اسلام
راستين و اسلام آمريكايي و فرق بين حكومت عدل و حكومت سرسپردگان مدعي حمايت از
اسلام را مشخص كنيم به صورتي چنين زيبا نمي توانستيم و اگر مي خواستيم پرده از
چهره كريه دست نشاندگان آمريكا برداريم و ثابت كنيم كه فرقي بين محمدرضا خان و
صدام آمريكايي و سران حكومت مرتجع عربستان در اسلام زدايي و مخالفتشان با قرآن
نيست و همه نوكر آمريكا هستند و مأمور خراب كردن مسجد و محراب و مسئول خاموش نمودن
شعله فرياد حق طلبانه ملتها باز به اين زيبايي ميسر نمي گرديد و همچنين اگر مي
خواستيم به جهان اسلام ثابت كنيم كه كليد داران كنوني كعبه لياقت ميزباني سربازان
و ميهمانان خدا را ندارند و جز تأمين آمريكا و اسرائيل  و تقدي منافع كشورشان به آنان كاري از دستشان
بر نمي آيد بدين خوبي نمي توانستيم بيان كنيم و اگر مي خواستيم به دنيا ثابت كنيم
كه حكومت آل سعود اين وهابي هاي پست بي خبر از خدا بسان خنجرند كه هميشه از پشت در
قلب مسمانان فرو رفته اند به اين اندازه كه كارگزاران ناشي و بي اراده حاكميت
سعودي در اين قساوت و بي رحمي عمل كرده اند موفق نمي شديم و حقا كه اين وارثان ابي
سفيان و ابي لهب و اين رهروان راه يزيد روي آنان و اسلاف خويش را سفيد كرده اند.

جمهوري اسلامي ايران الحمدلله در ميان زائران خانه حق از
مليتها و نژادها و كشورها و حتي در خود عربستان طرفداران بسيار زياد و دوستان صادق
و وفاداري پيدا نموده است كه براي گواه و شهادت حقانيت ما و معرفي ابعاد قتل عام
خونبار مسلمانان بدست خادم الحرمين و انتقال حقايق تلخ روز حادثه به مردم جهان ما
را ياري دهند. و چه بهرت كه بلافاصله و در حاليكه اجساد عزيزان ما بر زمين افتاده
اند صدام و حسين اردني و حسن مراكشي به حمايت از جنايت آل سعود اعلام همبستگي
نمايند.

گوئي عربستان سنگر بزرگي را فتح نموده است و در كشتن صدها
زن و مرد بي دفاع مسلمان و به رگبار مسلسل بستن آنان و عبور از روي اجساد مطهر
آنان به پيروزي نظامي بزرگي نائل آمده است كه به ديكديگر تبريك مي گويند و حال آنكه
جهان در اين ماتم نشسته و دل پيامبر خاتم شكسته است و چه كسي است كه نداند توسل به
زور و سرنيزه و لشكركشي در برابر زائران خانه حق و تهيه آن همه مقدمات و توسل به
بهانه هاي پوچ براي درگيري با زنان و مردان و جانبازان و مادران و همسران شهيدان
چيزي جز استيصال و خشم و ضعف آمريكا و عجز و نااميدي سرسپردگان آنان نخواهد بود.

يقيناً آمريكا و عربستان از شرايط خلع سلاح مسلمانان در حرم
خدا و احترام مؤمنين به احكام قرآن و پرهيز از جدال در كنار خانه خدا سوء استفاده
كرده اند و با وسائل از پيش فراهم شده و نقشه هاي دقيق روبه صفتانه به صفوف
شيرمردان و شيرزنان ما حمله نموده اند و آنان را غافلگير كرده اند.

حكومت سعودي مطمئن باشد كه آمريكا لكه ننگي بر دامنش نهاده
است كه تا قيام قيامت هم با آب زمزم و كوثر پاك نمي شود و خوني كه از دل اقيانوس
بزرگ ملت ما بر سرزمين حجاز جاري شده است زمزم هدايتي براي تشنگان سياست ناب اسلام
گرديده است كه ملتها و نسل هاي آينده از آن سيراب و ستمكاران در آن غرق و هلاك مي
شوند و ما همه اين جنايتها را به حساب آمريكا گذاشته ايم و به ياري خداو در موقع
مناسب به حساب آنان خواهيم رسي و انتقام فرزندان ابراهيم را از نمرودها و شياطين و
قارون ها خواهيم گرفت.

و مجدداً تأكيد مي كنم كه اينها بهاي گران حاكميت نه شرقي و
نه غربي و استقلال و آزادي و اسلام خواهي ماست و اينك از فرصت استفاده كرده به يكي
از آيات كتاب كريم اشاره مي كنم آنجا كه فرموده است: «أجعلتم سقاية الحاج و عمارة
المسجد الحرام كمن آمن بالله و اليوم الآخر و جاهد في سبيل الله لا يستوون عندالله
و الله لا يهدي القوم الظالمين» گويي آيه كريمه در همين عصر نازل شده او گويي براي
آل سعود و امثال آل سعود در طول تاريخ و براي ملت مجاهد و بزرگ ايران و حجاج بيت
الله الحرام در عصر حاضر و امثال آنان در همه اعصار آمده است.

خداوند متعال مي فرمايد: شما كوردلان آب رساني به حجاج و
تعمير مسجد الحرام را با ارزش آناني كه ايمان به خدا و به روز جزا آورده و در راه
خدا مجاهده مي كنند مساوي قرار داده ايد. حاشا كه اينان با شما مساوي نيستند و خداوند
ستمگران را هدايت نمي كند.

آيا سعوديها و امثال آنان در طول تاريخ ارزش خود را براي
تهيه آت در مواقف حج و زرق و برق تعميرات مسجد الحرام را با ارزش هاي مسلماناني كه
به خداوند و روز جزا ايمان دارند و بانثار خون خود و جوانان مجاهد خود در راه خدا
و براي دفع دشمنان خدا از حريم اسلام و حرم خداوند تعالي بپا خاسته اند مقايسه
نكرده اند و سعوديهاي عصر حاضر پا را فراتر از آن نگذاشته و بر مسلمانان افتخار
نمي كنند و با مجاهدان راه خدا آن نمي كنند كه روي آمريكاي جهانخوار و ارباب خود
را سفيد كرده است.

و جالب توجه اين كه خداوند در اين آيه ايمان به خدا و روز
جزا را ذكر فرموده و از ميان تمام ارزش هاي اسلامي و انساني مجاهده در راه خدا با
دشمنان خدا و بشريت انتخاب كرده است و در اين انتخاب به همه مسلمانان تعليم فرموده
است كه ارزش جهاد فوق همه ارزشهاست و آيا خداوند با ذكر «والله لا يهدي القوم
الظالمين» نمي خواهد بفرمايد خداوند، سعوديهاي عصر را و تمام اعصار تاريخ را
ستمگراني بيش نمي داند كه قابل هدايت نيستند و خداوند آنان را هدايت نمي فرمايد؟

آيا ستمكاري بر حق و خلق و بر رسول خدا و امت بزرگوار حضرت
رسول خاتم بالاتر از آنچه  آل سعود با كعبه
و حرم امن الهي و با زائران مجاهد آن كه همه چيز و هم كس خود را در راه دوست و
آرمان اسلام تقديم كردند مي توان تصور كرد؟

آيا جرم اين مجاهدان كه به فرمان خداوند تعالي نداي برائت
از مشركين را انجام دادند جز برائت از خدايان آل سعود و سعودي هاي عصر حاضر و شاه
حسين و شاه حسن و مبارك نامبارك و صدام عفلقي است؟

آيا سكوت در مقابل اين ستمگريها كه در طول تاريخ سابقه
نداشته است چيزي جز رضاي به اين جرم و شكرت رد ظلم و ستم ظالمين و ستمگران است؟

و در هر صورت آل سعود براي اصدي امور كعبه و حج لياقت
نداشته و علما و مسلمانان و روشنفكران بايد چاره اي بينديشند.

زائران شريف ايراني امسال پيام انقلاب و برائت خود را با
خونشان به جهان و به امت اسلام ابلاغ نمودند و با تقديم شهداي بزرگ به پيشگاه مقدس
حق از سازندگان و بانيان سياست به شرقي و نه غربي كعبه خداوند گشتند.

و ملت بزرگ ايران نيز با تجليل گسترده خود از شهداء و شركت
ميليوني خود در راهپيمائي و اعلان برائت از كفر خصوصاً آل سعود به وظيفه انقلابي و
الهي خود عمل نموده اند كه در اينجا لازم است از حضور گسترده آنان و همه اقشار و
خواهران و برادران تشكر كنم.

اكنون نوبت زائران ديگر كشورها و خصوصاً علما و روشنفكران و
گويندگان است كه پيام مظلوميت ما را به جهان ابلاغ كنند. انشاءالله زائران محترم
ايراني با مقاومت وصبر بقيه اعمال خود را به اتمام برسانند و با گامهاي محكم و دلي
آرام و قلبي سرشار از رضايت و لبي خندان،‌ شادي پيروزي خون بر شمشير و شهادت در
كنار خانه خدا را جشن بگيرند و افرادي كه به مدينه منوره مشرف مي شوند سلام شهيدان
به خون خفته كعبه و مجروحين خانه امن را به رسول خدا و ائمه هدي عليهم السلام
ابلاغ كنند و اين موفقيت بزرگ را به محضرشان تبريك بگويند و به راه خود با صلابت و
اطمينان ادامه دهند و مشكلاتي كه آمريكا و عربستان بر آنان تحميل نموده اند به
حساب خدا و دفاع از پيامبر بگذارند.

و از اينكه خداوند هديه ها و قربانان هاجر وار و اسمعيل
گونه اين ملت بزرگ را در كنار خانه خود پذيرفته است سپاسگذار و شاكر باشند كه
انشاءالله خداوند شهداي بزرگ ما را با شهداي صدر اسلام محشور و به بازماندگان آنان
صبر و اجر و به مصدومين و مجروحين شفا عنايت فرمايد و شر متجاوزان را به خودشان
باز گرداند و آنان را به عقوبت خود كيفر دهد.

از خداوند مسئلت مي كنم كه از اين زمان كه همه كفر و همه
شرك دست به دست هم داده اند و تصميم و عزم خود را براي شكست امت اسلام جزم كرده
اند و همه ضربه ها را بر عليه ما بكار گرفته اند خود ما را در حصار محكم خود و در
لواي مرحمت و لطف خود حفاظت فرمايد.

والسلام عليكم و رحمة الله و بركاته

هفتم ذي الحجه 1407 هجري قمري روح الله الموسوي الخميني

«شعار نه شرقي و نه غربي شعار اصولي انقلاب اسلامي در جهان
گرسنگان و مستضعفين بوده و ذره اي هم از اين سياست عدول نخواهد شد و كسي گمان نكند
كه اين شعار شعار مقطعي است.»

«مسلمانان جهان بايد براي برچيدن پايگاههاي نظامي شرق و غرب
از كشورهاي خود تلاش كنند، چرا كه اين بزرگترين ننگ و عار كشورها و سران ممالك
اسلامي است كه بيگانگان به مراكز سري و نظامي مسلمانان راه يابند.»           امام خميني

معاد

قمست دهم

آيت الله حسين نوري

*چهره مرگ

*اولياي خدا در آستانه مرگ

*دشمنان خدا در آستانه مرگ

همانطور كه در مقاله گذشته گفته شد منازل و مراحل معاد از
«مرگ» آغاز مي گردد و مرگ در حقيقت دروازه اي است كه با عبور از آن چشم انسان بر
صحنه ديگري گشوده ميشود و يا نقش پلي دارد كه جهان آخرت را به دنيا متصل ميگرداند
و در رابطه با آن لازم است موضوعات بسياري مورد توجه ما قرار بگيرد و درباره آنها
بحث و بررسي بعمل بيايد و بر اين اساس درباره 2 موضوع:

1-   
حتمي بودن مرگ

2-   
اينكه بوسيله آن صحنه عوض ميشود و بسيارياز جريانها تغيير مي كند و اينكه پرده
ها بركنار مي رود و شعاع ديد و درك انسان وسعت بيشتري پيدا مي كند بحث كرديم.

اكنون با توفيق خداوند متعال سومين موضوع را مورد بحث قرار
ميدهيم.

چهره مرگ

از آنجا كه پاداش و كيفر اعمال انسان از لحظه فرار رسيدن
مرگ آغاز مي گردد، كيفيت مرگ و اينكه آيا با چهره زيبا و دل پسند به سراغ انسان
بيايد و يا اينكه با چهره ناپسند و ترسناك انسان را دريابد، با نحوه اعمال انسان
در زندگي دنيا ارتباط دارد.

و اين موضوع از احاديث بسياري كه از اهل بيت عصمت (ع) صادر
گرديده است بدست ميآيد و ما بذكر تعدادي از آنها ميپردازيم:

1- از حضرت اميرمؤمنان(ع) تقاضا شد كه مرگ را توصيف
بفرمائيد حضرتش در پاسخ فرمودند: مرگ بر 3 نوع است:

1- بشارت به نعمت هاي جاويد خداوند.

2- بشارت به عذاب هميشگي.

3- با چهره اي ترسناك ولي در پرده اي از ابهام.

 از آن پس توضيح
داده فرمودند:

اما دوستان ما كه در راه اطاعت و فرمانبرداري از اوامر ما
گام برميدارند و مي كوشند آنها به نعمت هاي جاويدان بشارت داده ميشوند.

و اما دشمنان ما كه راه مخالفت با ما را پيش گرفته اند چهره
مرگ براي آنها طوري است كه اشاره و مقدمه عذاب هميشگي خداوند است.

ولي كساني كه مرگ به سراغ آنها با چهره ترسناك ولي در عين
حال ابهام آميز ميآيد مؤمناني هستند كه داراي گناهان و اسر افكاري ميباشند.

اما هر چند چهره مرگ براي آنها ابهام آميز است ولي هرگز با
دشمنان ما در يك رديف نخواهند بود و ممكن است شفاعت ما آنها را دريابد و نجات پيدا
بكنند.

سپس در پايان كلام خود فرمودند: به وظائف خود عمل كنيد و در
راه اطاعت خدا كوشا باشيد و بجز عمل بوظيفه و اطاعت خداوند بر چيزي تكيه نكنيد.[1]

2- از حضرت مجتبي (ع)نيز از «مرگ» سؤال شد در پاسخ فرمودند:

مرگ بزرگترين مسرت و شادماني است كه بر افراد مؤمن رخ مي
دهد آنها بوسيله آن از دنيائي كه زندگي در آن با انواع سختيها آميخته شده است خارج
مي گردند و به نعمت هاي جاويد نائل مي شوند. و بعكس بزرگترين بليه اي است كه بر
كافران وارد مي شود و آنها بوسيله آن از بهشت خودشان (يعني دنياي خودشان) خارج
گرديده به آتشي كه هرگز خاموش نميشود وارد مي شوند.»[2]

3-   
حضرت سجاد(ع) در پاسخ سؤال از كيفيت مرگ فرمودند:

«براي فرد با ايمان مانند آنست كه لباس چركيني را كه در
بردارد بركند و قيد و بندهاي گران را از خود برگيرد و آزاد و راحت شود و بجاي آنها
فاخرترين و خوشبوترين جامه ها را در بر كند و بهترين مركب ها را سوار و در بهترين
منزل ها جاي بگيرد.

ول براي كافر مانند آن است كه لباسهاي فاخر را از تن بركند
و ازمنزلهائي كه به آنها انس گرفته بود جدا شود و بجاي آنها چركين ترين و درشت
ترين لباس را بپوشد و در وحشتناكترين منزلها سكني بگيرد و گرفتار بزرگترين عذابها
بشود.»[3]

4-   
حضرت صادق(ع) در جواب پرسش از مرگ و چگونگي آن فرمودند:

«مرگ براي مؤمن مانند آن است كه خوشبوترين گلها را ببويد و
آن بوي خوب در او بطوري تأثير كند كه همه دردها و رنجها را فراموش كند ولي براي
كافر مانند گزيدن افعي ها و عقربها است.»

اين اوصاف و خصوصياتي كه براي چهره مرگ ذكر گرديد همانطور
كه ملاحظه نموديد با كفر و ايمان و نحوه اخلاق و كردار انسان ارتباط دارد و
بنابراين براي ملاقات مرگ با چهره زيبا و لذت بخش راهي جز اصلاح و تكميل معارف
اعتقادي و تهذيب اخلاق و كوشش در راه انجام وظائف عملي وجود ندارد.

و مرگ در حقيقت مانند آئينه اي است كه در مقابل چهره
اعتقادي و اخلاقي و عملي انسان قرار داده شده است و روشن است كه آئينه جز نشان
دادن سيمائي كه در برابر آن قرار گرفته است ندارد.

مرگ هر يك اي پسر همرنگ اوست                  آينه صافي يقين همرگ روست

پيش ترك آئينه را خوش رنگي است                  پيش زنگي آيه هم زنگي است

***

اي كه ميترسي زمرگ اندر فرار                                آن زخود ترساين ايجان هوشدار

زشت روي تست ني رخسار مرگ                    جان
تو همچون درخت ومرگ برگ

از تو رستست ارنكويست اربد است                   ناخوش و خوش هم ضميرت از خود است

گر بخاري خسته اي خود كشته اي                   ور حرير و قز دري خود رشته اي

از آنچه ذكر گرديد رمز اين مطلب كه چرا اولياي خدا از مرگ
اساساً ترس و هراسي نداشتند و اينكه چرا هنگامي كه مرگ به آنها روي ميآورد آنرا با
آغوش باز ميپذيرفتند و چرا موقعي كه در آستانه مرگ قرار مي گرفتند عباراتي را كه
نمايانگر روح سرشار از شادماني و اطمينان بود بر زبان مي آوردند، روشن گرديد،
چنانكه معلوم شد كه چرا دشمنان خدا اين اندازه از مرگ ميترسيدند و چرا هنگامي كه
خود را در آستانه آن مي بينند سراسيمه و دست پاچه ميشوند و متأسف مي گردند و هاله
اي از غم و اندوه و آه حسرت چگونه بر زندگي آنها سايه ميافكند. كه ريشه همه اين
حالات و جريانات به جريانهاي فرهنگي و اخلاقي و عملي آنها مربوط مي گردد.

حضرت اميرمؤمنان(ع) ميفرمود: «و الله لابن ابي طالب آنس
بالموت من الطفل بثدي امه».[4]

يعني سوگند بخدا، «انس و الفت فرزند ابي طالب به «مرگ» از
انس و الفت كودك به پستان مادر بيشتر است».

و نيز ميفرمود:‌«فوالله ما ابالي دخلت الي الموت او خرج
الموت الي».[5]

سوگند بخدا نميترسم از اينكه من بسوي مرگ بروم يا مرگ بسوي
من بيايد».

و بالأخره هنگامي كه ابن ملجم مرادي شمشير زهرآلودش را بر
فرق همايون آنحضرت در سحرگاه نوزدهم رمضان در ميان محراب عبادت كوبيد، لبخندي بر
لب‌هاي مباركش نقش بست و با گفتن «فزت و رب الكعبة» از شهادت در راه خدا استقبال
كرد:

خرم آنروز كزين منزل ويران بروم                راحت جان طلبم از پي جانان بروم

اين شعار چنانكه گفتيم شعار اولياي خدا است چنانكه حضرت سيد
الشهداء(ع) و شهداء بزرگ ديگر نيز – همانطور كه در فصل «مرگ توام با شهادت» كه
زيباترين و كريمانه ترين مرگها است توضيح داده خواهد شد- اين قبيل عبارات را در
آستانه شهادت خود مي گفتند.

در اصول كافي آمده است كه حضرت سجاد(ع) آخرين عبارتي را كه
در هنگام رحلت از اين جهان گفتند اين بود:

«الحمدلله الذي صدقنا وعده و اورثنا الارض نتبوء من الجنة
حيث نشاء فنعم اجر العاملين».[6]

يعني: «حمد و ستايش مخصوص خداوندي است كه وعده خود را با ما
عملي ساخت و ما را وارث سرزمين بهشت كه در هر نقطه اي از آن كه بخواهيم جايگزين مي
گرديم، گردانيد. پس نيكو است اجر عمل كنندگان.»[7]

و در برابر آن همانطور كه گفته شد شعار دشمنان خدا سراسيمگي
و تأسف در هنگام فرا رسيدن مرگ است:

هارون الرشيد هنگامي كه گرفتار بيماري اي كه به زندگي ننگين
او پايان داد گرديد هر اندازه كه گام بگام بطرف مرگ ميرفت بر شدت حسرت و تأسفش
افزوده تر مي شد او كفن خود را حاضر كرد و دستور داد قبري را نيز براي او بكنند از
آن پس بستر خود را در كنار آن قبر قرار داده نگاه بقبر مي كرد و آه حسرتبار مي
كشيد و مي گفت:

«ما اغني عني ماليه هلك عني سلطانيه».[8]

يعني: «مال و ثروت من براي من نفعي و نتيجه اي نبخشيد و
سلطنت و قدرت من از بين رفت و پس از گفتن اين عبارت رخت از اين جهان بركشيد.»[9]

از اين قبيل نمونه ها از هر دو طرف (اولياي خدا و دشمنان
خدا) در تاريخ فراوان است:

بلال حبشي كه در اسلام سوابق درخشاني دارد از ياران بزرگ
پيغمبر اسلام(ص) بود و در جنگهاي مهمي از قبيل «بدر» و «احد» و «خندق» شركت داشت
بعلاوه افتخار مؤذن پيغمبر اسلام(ص) بودن را نيز بدست آورده بود.

بواسطه يك جريان تاريخي پس از رحلت حضرت رسول اكرم(ص) از
شهر مدينه خارج گرديد و در شام در نزديكي شهر دمشق- كه هم اكنون قبرش نيز در همان
نقطه است- زندگي مي كرد در پايان عمرش در گوشه بيابان، تنها، در آستانه مرگ قرار
گرفت در اين حال همسرش كه تنها فردي بود كه همراه او بود با تأسف گفت واحسرتاه
«بلال» با چهره اي شادمان لب بسخن باز كرد و همسرش را از تكرار اين چنين عبارات
بازداشت.

از آن پس با گفتن اين عبارت‌«اليوم القي الأحبة محمداً و
حزبه».

يعني: «امروز بديدار دوستان خود حضرت محمد(ص) و يارانش نائل
مي گردم».

اشتياق خود را به مرگ ابراز مي كرد و بالأخره با يكدنيا شوق
آنرا در آغوش گرفت و در حقيقت به آرزوي خود كه رسيدن به جوار قرب پروردگار است
نائل گشت:

چون بلال از ضعف شد همچون هلال          رنگ مرگ افتاد بر روي بلال

جفت او ديدش بگفتا واحرب                     پس
بلالش گفت ني ني واطرب

تا كنون اندر حرب بودم ز زيست                 تو چه داني مرگ چه عيشست و چيست؟

او همي گفت و رخش در عين گفت          نرگس و گلبرگ و لاله مي شكفت

گفت جفتش الفراق اي خوش خصال         گفت ني ني الوصال است الوصال

گفت جفت امشت غريبي ميروي              از
تبار و خويش غائب ميشوي

گفت ني ني بلكه امشت جان من            ميرسد خود از غريبي در وطن

گفت اي جان و دلم واحسرتاه                  گفت
ني ني جانم من يا دولتاه

گفت آن رويت كجا بينيم ما                      گفت
اندر حلقه خاص خدا

گفت ويران گشت اين خانه دريغ                       گفت اندر مه نگر منگر به ميغ

                                                                                          
ادامه دارد

هدايت در قرآن

قسمت اول

آيت الله جوادي آملي

تفسير سوره رعد

در ادامه بحث «هدايت در قرآن»، و مطالبي كه در گذشته مطرح
شد، به طور خلاصه عرض مي كنيم:

بحث در اين بود كه خداي متعال، رسول الله(ص) را با سمت هاي
مخصوصي معرفي كرد، يكي از آن سمتها اين بود كه بر مردم آيات قرآن را تلاوت مي
فرمايد، و همچنين كتاب و حكمت را  به آنان
تعليم مي نمايد و ديگر مسأله تهذيب نفوس و تزكيه بود كه تمام اينها در حقيقت براي
«تذكرة» است. مي فرمايد: «ان انت الا مذكر» و بمناسبت بحث تذكره، طوايفي از آيات
قرآن كريم مطرح شد كه نشانه مذكر بودن رسول الله است و بدين مناسبت چند طايفه از
آيات قرآن مطرح شد كه نشانه سبق آگاهي انسان، نسبت به اين معارف بود. در اين ميان،
آيات نسيان، آيات عهد، آيه فطرت و آيه ميثاق نيز مورد بحث قرار گرفت.

در ادامه بحث هدايت، يادآور مي شويم، سوره اي كه مسائل
تعليم كتبا و حكمت را جامع تر در بر دارد و براي مطالعه و بررسي شايد آسانتر باشد-
گرچه تمام آيات قرآن، اينچنين است- سوره مباركه رعد است كه اين سوره مي تواند
«يعلمهم الكتاب و الحكمة» را تبيين نمايد.

تشخيص مكي يا مدني بودن سوره

اين سوره مباركه ظاهراً در مكه نازل شده است تشخيص اينكه
اين سوره در مكه نازل شده يا در مدينه، با تأمل در محتواي همان سوره است. معمولاً
سوره هائي كه د رمكه نازل ميشد ناظر به اصول كلي دين بود، زيرا در مكه، مسئله
توحيد ربوبي و وحي و رسالت و معاد مورد انكار بود، از اين روي در مكه معارف و اصول
كلي دين مطرح بود. در مدينه منوره، ضمن اينكه به اين معارف، اشاره مي شد، خداوند
احكام و حدود الهي را يكي پس از ديگري مقرر مي فرمود، بسياري از احكام در مدينه
نازل شده است.

در سوره مباركه رعد، آنچه كه مطرح است، تبيين همين خطوط كلي
دين است يعني ضرورت توحيد ربوبي و ضرورت وحي و نبوت و رسالت و معاد، البته همه سور
مكيه، ناظر به اين اصول كلي اند، گرچه بعضي از سور به برخي از اين اصول، اختصاص
بيشتري دارند.

آغاز و پايان اين سوره نشان مي دهد كه درباره وحي و رسالت
است، زيرا در اول سوره مي فرمايد: «و الذي انزل اليك من ربك الحق»- آنچه كه براي
تو نازل شده و به سوي تو تنزل پيدا كرده، حق است. و در آخر سوره هم مي فرمايد:«و
يقول الذين كفروا لست مرسلاً قل كفي بالله شهيداً بيني و بينكم»- و آنانكه كافر
شدند مي گويند تو فرستاده خداوند نيستي، بگو خدا خود گواه است بين من و شما…

اين از باب عود ذيل به صدر، تناسب يك سوره را بيان مي كند.
آغاز سوره درباره حقانيت وحي است و پايانش نيز همين است. بنابراين، سوره در مكه
نازل شده و قسمت مهمش درباره وحي و رسالت است و حقانيت وحي را به تبيين حقانيت
محتواي آن برگزار مي كند.

تفسير سوره رعد

«بسم الله الرحمن الرحيم»

بسمله در آغاز هر سوره اي است بجز سوره توبه زيرا سوره توبه
تتمه سوره انفال است، پس «بسم الله» جداگانه اي لازم ندارد، گذشته از آن، چون اين
سوره برائت است از سوي خداوند و قطعنامه اي است كه بوسيله اميرالمؤمنين (ع) در مكه
«يوم الحج الاكبر» خوانده شده و اعلام انزجار مسلمين از مشركين است، لذا بسم الله
ندارد.

بسمله متناسب با مطالب سوره است

مطلب دوم اينكه «بسم الله» كه در آغاز اين سوره است با سوره
هاي ديگر، مشترك لفظي است نه مشترك معنوي. به اين معني كه «بسم الله» در آغاز هر
سوره اي، متناسب با مطالب آن سوره است. اينطور نيست كه «بسم الله» در آغاز سوره
فاتحه با بسم الله در اول سوره رعد به يك معني باشد. آن رحمانيتي كه خداوند به
عنوان بيان مطالب سوره فاتحه اعمال مي كند، غير از رحمانيتي است كه در معارف سوره
رعد است و همچنين هر محتوائي كه آن سوره مخصوص به خود دارد، بسم الله كه در آغاز
آن سوره است با محتواي آن سوره مناسب است و تبيين مي شود، رحمانيت خدا در يك جا به
نحوي است و رحيميت حضرتش در يك جا به نحوي است كه در جاي ديگر به نحوي ديگر است. و
براي اينكه انحاء ظهورش فرق كند، در موردي كه مي خواهد رحتمهاي توحيدي را تبيين
كند به يك نحو است و رحمتهاي معاد يا رحمتهاي موعظه و يا رحمتهاي احكام، اگر تبيين
شود، به نحوي ديگر است.

بنابراين، «بسم الله» در آغاز هر سوره، تناسب با محتواي آن
دارد، و از اين روي «بسم الله» هر سوره، جزء همان سوره است و لذا نمازگزار موظف
است كه بسم الله هر سوره اي را- بجز چهار سوره اي كه سجده واجب دارند- به قصد همان
سوره بگويد. پس اگر «بسم الله» را به قصد سوره اي گفت و سوره ديگري را شروع كرد،
حكمش حكم عدول من سورة الي سورة اخري است.

و همچنين كسي كه متطهر نيست، و حق قرائت سور عزائم را
ندارد، اگر بسم الله را به قصد يكي از آن سوره ها بخواند، جايز نيست ولي اگر به
قصد ديگر سوره ها بخواند اشكال ندارد.

پس در 113 سوره اي كه آغاز تمام آنها با بسم الله است، وقتي
بسم الله جزء سوره باشد، حتماً با كل سوره پيوند معنوي دارد.

حروف مقطعه

المر

از حروف مقطعه است و بحث آن قبلاً گذشته است. اجمالاً بين
اين حروف مقطعه با محتواي سوره هم تناسب وجود دارد. نكته در اين است كه فايده ذكر
اين حروف مقطعه چيست؟

براي آن وجوهي ذكر كرده اند. خواسته اند بفهمانند كه مثلاً
قرآن كريم از همين حروف تشكيل شده كه مواد اوليه اش بدست همه شما است ولي توان
اينكه يك سوره كوچك را بياوريد، نداريد.

وجه ديگر اينكه اين رمزي است بين متكلم و مستمع كه معصوم
(ع) است. در آغاز سوره وقتي اينگونه حروف مقطعه را مي شنيدند، مجبور مي شدند ساكت
شوند زيرا برايشان تازگي داشت.

و اما چرا در آغاز بعضي از سور، حروف خاصي انتخاب شده است؟
گفته شده كه: بين اين حرف با مضمون سوره ارتباطي است، و اين را از آنجا استنباط
كرده اند كه گفته اند: مثلاً سوره اي داريم كه اولش «الم» است و سوره اي داريم كه
اولش «ص» است، و سوره اي در قرآن وجود دارد كه اولش «المص» است. ما وقتي آن دو
سوره را با سوره اي كه اولش «المص» است مي سنجيم مي بينيم اين سوره به تنهايي جامع
مضمونهاي سوره «ص» و سوره «الم» است. پس معلوم مي شود اين حروف مقطعه با مضمون آن
سوره در ارتباط است.

در آغاز سوره رعد «المر» است. و بعضي از سور آغازشان «الم»
است و برخي آغازشان «الر» است، پس سوره رعد، در تحليل،‌ جامع مضامين مشترك سوره
«الم» و سوره «الر» است.

كتاب تكوين و كتاب تدوين

«تلك آيات الكتاب و الذي انزل اليك من ربك الحق و لكن اكثر
الناس لايؤمنون».

تلك،‌ اشاره به بعيد است براي اينكه مشار اليه بعد منزلت و
مرتبت دارد.

آيا منظور از آيات كتاب، آيات تدوين- يعني قرآن- است، يا
اينكه منظور، آيات كتاب تكوين است.

در اين آيه هم كتاب تدوين و هم كتاب تكوين، منظور خداوند
است. آيات كتاب تدوين يعني آنچه در قرآن كريم است حق است و اگر شما اهل مطالعه
كتاب آسماني باشيد با تدبر طبيعي مي توانيد به حق برسيد و اگر اهل استنباط لفظي
باشيد، باز هم به حق مي رسيد. پس آنجا كه مي فرمايد «تلك آيات الكتاب»، اين كتاب
تكوين است، و «الذي انزل اليك» همان قرآن و كتاب تدوين مي باشد.

آنچه كه در نظام آفرينش است حق است و در آن باطل راه ندارد.
در نظام تدوين و كتاب آسماني هم باطل راه ندارد چرا كه حق محض است. كاري كه نظام
داخلي اش تأمين است و هدف و غايتش هم تأمين، اين مي شود: حق. و اما كاري كه اركان
داخلي اش ناتمام است و مقصد و هدف ندارد، مي شود: باطل.

مي فرمايد: هم آنچه در جهان خلقت است، حق است و هم آنچه را
كه اين كتاب آسماني ادعا مي كند، حق است زيرا با برهان مطالبش را اثبات مي كند و
سخني كه با برهان آغشته است حق است؛ حركتي كه به مقصد مي رسد حق‌ است؛ آفرينشي كه
هدف دارد حق است و مطلبي كه به برهان تكيه مي كند حق است.

بطلان و بيهودگي در كتاب الهي راه ندارد

پس اگر كسي بخواهد روي براهين از آيات قرآن استفاده كند، به
حق مي رسد و اگر بخواهد جهان را مورد مطالعه قرار دهد و دقت در آن كند، باز هم به
حق مي رسد و به مبدأ عالم و معاد عالم يقين پيدا مي كند.

«تلك آيات الكتاب و الذي انزل اليك من ربك الحق»

نه بطلان در حريم قرآن راه پيدا مي كند، و نه مي شود آن را
ابطال كرد. و همچنين نه بطلان در حريم نظام آفرينش راه دارد و نه مي توان آن را
ابطال كرد، نه خود اينها بي مقصد و بي هدف اند و نه مي شود جلوي اين قافله روان را
گرفت، چه اينكه احدي نيست كه بتواند آيات قرآني را تحريف كند و باطل را در قرآن
راه بدهد. بنابراين، نه اينها باطل اند و نه قابل ابطال. نه خود بي هدف اند و نه
جلوي آنها را مي توان گرفت. اين دو خط (باطل بودن و عبث بودن) نه در آيات تكويني
است و نه در آيات تدويني.

و به عبارت ديگر: نه خود جهان بي مقصد خلق شده است و نه مي
توان جلوي قصد و هدفش را گرفت و نگذاشت به مقصد برسد. و چنين است آيات قرآن كريم
كه نه سخن باطل دارد و نه مي توان آن را ابطال كرد و باطل را در حريم آن راه داد.
نه مي شود سوره اي ساخته و بر قرآن تحميل نمود و در لابلاي سور محكمه قرآن جاسازي
كرد بنام تحريف و نه مي توان با برهان عقلي ثابت كرد كه محتواي آياه اي
–العياذبالله- باطل است. پس نه في نفسه باطل است و نه قابل ابطال چه اينكه جهان
تكوين نيز نه في نفسه باطل ايت و نه قابل ابطال غير.

قرآن، مبرهن است و هرگز نمي توان آن را با دسيسه و انحراف
با باطل مخلوط كرد. قرآن،‌حق صرف است كه به هيچ وجه نه في نفسه باطل است و نه
بطلان پذير و قابل ابطال.

«و لكن اكثر الناس لايؤمنون»

اين استدراك براي اين است كه نه اينها در قرآن دقت و تدبر
مي كنند كه از روي فكر و برهان، به حق برسند 
نه در كتاب تكويني مي انديشند كه باد تدبر در نظام آفرينش بحق راه پيدا
كنند، چون اكثر مردم ايمان ندارند و گويا خوابند و حقايق را نه مي بينند و نه مي
شنوند.

در روايت از اميرالمؤمنين(ع) نقل شده است كه فرمود: «الناس
نيام و اذا ماتوا انتبهوا»- مردم خوابند و هنگام مرگ بيدار مي شوند.

به فكر نيستند كه از كجا آمديم؟ به كجا مي رويم؟ و در چه
راهي قدم برداشته ايم؟

اكثر مرد به اين فكرند كه خود راتأمين كنند و در حد يك
موجود گياهي يا حيواني بسر ببرند؛ خوب غذا را تهيه كنند و خوب بخورند! اينها تازه از
حريم نباتيت هم تجاوز نكرده اند، تا چه رسد كه به حريم انسانيت گام بگذارند.

بنابراين، هيچ عذري براي احدي نيست زيرا كسي كه قدرت تفكر و
انديشيدن دارد و مي تواند با آيات الهي تماس بگيرد و اگر نمي تواند، قطعاً براي او
آسان است كه در اسرار عالم خلقت غور و تفكر كند و آيات تكويني را مطالعه نمايد، و
چنين كسي كه حجت تكويني و حجت تدويني بر او تمام شده است، هيچ عذر و بهانه اي نمي
تواند بياورد.

اگر او با مطالعه در كتاب تدوين بحق رسيد و الله را شناخت و
به ربوبيت پي برد يقيناً پي مي برد كه رب العالمين انسانها را رها نكرده بلكه براي
انسان نبوت و رسالتي را تهيه كرده و پيامبراني را اعزام نموده و با نشانه هائي كه
در دست دارد، پيامبر الهي را از متنبيان تشخيص مي دهد و چراغي را كه خداون برايش
آفريده با آن چراغ راه را از چاه تشخيص مي دهد كه همان وحي است و به دنبال وحي
بايد حركت كند. و اگر كسي خوب در اسرار عالم فكر كند، به مبدأ و معاد و وحي مي رسد
و آن وقت خود مي شود چراغ و وحي مي شود صراط و به دنبال صراط حركت مي كند.                 ادامه دارد

*پيامبر اكرم(ص):

«شر الناس يوم القيامة الذين يكرمون اتقاء شرهم»      (كافي- ج 2- ص 327)

بدترين مردم در روز قيامت كساني هستند كه مردم براي مصون
ماندن از شرشان آنان را احترام كنند.

درسهائي از نهج البلاغه

خطبه 232

قسمت اول

آيت الله العظمي منتظري

استقامت در راه هدف

أَحْمَدُهُ شُکْراً لِإِنْعَامِهِ، وَأَسْتَعِينُهُ عَلَي
وَظَائِفِ حُقُوقِهِ، عَزِيزَ الْجُنْدِ، عَظِيمَ الْمَجْدِ. وَأَشهَدُ أنَّ
مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، دَعَا إِلَي طَاعَتِهِ، وَقَاهَرَ أَعْدَاءَهُ
جِهَاداً عَنْ دِينِهِ، لاَ يَثْنِيهِ عَنْ ذلِکَ اجْتَِماعٌ علي تَکْذِيبِهِ،
وَالِْتمَاسٌ لِإِطْفَاءِ نُورِهِ.

موضوع بحث، بررسی خطبه 190 از نهج البلاغه با تفسیر محمد
عبده یا 232 با شرح فیض الاسلام است. در آغاز این خطبه شریفه، حضرت می فرمایند:

«أَحْمَدُهُ شُکْراً لِإِنْعَامِهِ، وَأَسْتَعِينُهُ عَلَي
وَظَائِفِ حُقُوقِهِ»

ستايش مي كنم خداي را براي نعمتهايش و براي اداي حقوقش، از
او استمداد مي كنم.

شكر و حمد

«شكر»، ثنا و تجيدي است از منعم، در مقابل نعمتش. و
همانگونه كه قبلاً تذكر داديم شكر در برابر نعمت است ولي «حمد»، هم مي تواند در
برابر نعمت باشد و هم با غير نعمت.

پس «حمد»، ثناء كردن و تمجيد نمودن و سپاسگزاري از كسي است
در مقابل نعمتهايش و هم بدون اينكه نعمتي مطرح باشد، مي شود او را حمد كرد. و لذا
«شكر» يك از مصاديق حمد است. و در اينجا كه حضرت، واژه «حمد» را به كار برده است،
و پس از آن «شكراً» گفته است، اين واژه «شكراً» ممكن است مفعول مطلق از براي «حمد»
باشد چرا كه معناي «حمد» و «شكر» نزديك بهم است و در حقيقت ذكر خاص بعد از عام مي
باشد. و مفعول مطلق لازن نيست هميشه از سنخ خود فعل باشد. ابن مالك در «الفيه»
گويد:

و قد ينوب عنه ما عليه دل 
                     كجد كل الجد، و
افرح الجذل

بنابراين، چون «شكر» از مصاديق «حمد» به حساب مي آيد، لذا
ممكن است «مفعول مطلق» باشد و معناي جمله چنين شود: «ستايش مي كنم خداي را ستايشي
كه در مقابل نعمتهايش باشد.» و ممكن است «مفعول له» باشد كه در اين صورت معناي
جمله چنين مي شود: «ستايش من خداي را بجهت اين است كه شكر كرده باشم بر نعمتهايش»

ياري طلبيدن از خداوند

خداود وظايف و حقوقي را بر ما واجب كرده است و دستورها و
فرمانهائي داده است كه بايد دستورهايش را اطاعت كنيم و فرمانهايش را اجرا نمائيم.
حال كه مي خواهيم به اين وظايف و واجبات عمل كنيم بايد از خود او كمك بخواهيم و
ياري بطلبيم تا هم وظايفمان را ياد بگيريم و هم بتوانيم به آنها عمل نمائيم.

«استعينه» از باب استفعال و براي طلب مي باشد. يعني: از
خداوند ياري مي طلبم تا اينكه بتوانم وظايفي را كه بر عهده ام گذاشته و بر من واجب
گردانيده، انجام دهم.

«عزيز الجند، عظيم المجد»

لشكر خدا غالب و بزرگواريش زياد است.

سپاه خداوند، غالب است

اگر كلمه «عزيز» و «عظيم» را با نصب آخر بخوانيم، اين نصب
براي اختصاص است كه فعلش «اخص» محذوف مي باشد يعني اختصاص مي دهم خداوند را به
اينكه «عزيز الجند و عظيم المجد» مي باشد يا مدح مي كنم او را به اين دو صفت. و
اگر اين دو كلمه را با رفع آخري بخوانيم، خبر مي شود: «هو عزيز الجند…» يعني
خداوند است كه نيروي او غالب و بزرگواري او بسيار است.

در هر صورت، حضرت مي خواهد بفرمايد: از خداوند كمك مي خواهم
و ياري مي طلبم چرا كه نيرو و ارتش خدا غالب و توانا است و مجد و عظمتش بسيار است
و خدائي كه ارتشش غالب است و بزرگواريش خيلي زياد است، پس قهراً به ما كمك مي كند.

آري! اگر به ما كمك نشود، بايد به نفس خودمان  بنگريم و نقص را در خود بيابيم، خداوند مي
فرمايد: «ان تنصروا الله ينصركم» اگر شما دين خدا را ياري كنيد، خدا هم شما را
ياري مي كند.

بنابراين مفعول كلمه «استعينه» در حقيقت دوصفت در بردارد:
صفت را گاهي به نحو «وصفيت» مي آورند و گاهي از «وصفيت» قطعش مي كنند. آنجائي كه
از وصفيت قطعش مي كنند، اگر آن را نصب دهند مفعول علي الاختصاص مي شود كه فعل
«اخص» در تقدير خواهد بود و اگر آنرا رفع دهند، خبري مي شود براي «هو»ي محذوف.

حال كه دو صفت براي خداوند در اينجا ذكر شده است، اين صفتها
علت حكم سابق است، و به عبارت ديگر، حكمي كه ذكر شد و عبارت از استعانت و ياري
طلبيدن از خدا بود، تعليق آن حكم بر اين دو وصف مشعر به عليت است يعني اگر حكمي را
آورديم و پس از آن صفتي ذكر كرديم، آن صفت علت آن حكم است.

به عنوان مثال اگر گفتيم: «اكرم زيداً العالم»- اكرام بكن
زيدي را كه موصوف به علم است و عالم مي باشد، در اينجا مي خواهم علت وجوب اكرام را
به مخاطب بفهمانيم.

و در جمله حضرت نيز وقتي از خدا كمك مي خواهيم و از او
استمداد مي كنيم، به اين علت است كه خداوند داراي آن دو صفت مي باشد: يكي اينكه
ارتش و نيرويش، غالب و قاهر است و ديگر اينكه بسيار بزرگوار و داراي مجدي عظيم مي
باشد.

«و اشهد ان محمداً عبده و رسوله»

و گواهي مي دهم كه محمد(ص) بنده و فرستاده او است.

رسالت پس از بندگي

همانگونه كه در تشهد نيز مي خوانيم، نخست گواهي مي دهيم به
اينكه محمد(ص) بنده خدا است، سپس مي گوئيم كه فرستاده خدا است.

معلوم مي شود اين مقام والاي رسالت و نبوت به هر كس نمي
دهند. اول بايد در عبوديت و بندگي خدا به مقام اعلي برسد و عبد خالص پروردگار
باشد، ‌آنگاه قابليت پيدا مي كند كه پيامبر خدا يا يكي از اولياي او باشد. و اين
مطلب در همه جا  مطرح است اگر كسي را مي
خواهند به مقام وزارت يا استاندراي برسانند، اگر واجد شرايط نباشد، مطيع قانون
نباشد و عدالت نداشته باشد، نمي شود به او پست و مقام داد.

پس اينكه حضرت از اول كلمه بندگي را مطرح مي كند، سپس نبوت
را براي اين است كه معلوم شود اين مقام والا به كسي داده مي شود كه لياقتش از
ديگران بيشتر باشد و در خلوص و بندگيش، بالاترين درجات را طي كرده باشد و ضمناً
جلوي غلو بعضي ها گرفته شود كه –العياذبالله- پيامبر يا معصومين را در مقام، شريك
خدا مي دانند! بايد معلوم شود كه هر چند مقام پيامبر و معصومين بسيار والا است و
ما هرگز نمي توانيم آنها را بخوبي بشناسيم، با اين حال، آنان بندگان خدا هستند.

«دعا الي طاعته و قاهرا اعداءه جهاداً عن دينه»

دعوت كرد به اطاعت خداوند و با دشمنانش جنگيد و بر آنان
پيروز شد تا در راه دين خدا جهاد كرده باشد.

مقاومت و اصرار در كار

پيامبر اكرم(ص)، مردم را به اطاعت و بندگي خداوند خواند و
در مقابل دشمنان خدا، مقاومت و ايستادگي كرد تا بر دشمنان غالب و پيروز شد.

«قاهر» (مقاهرة) از باب مفاعله است. و فعل هرگاه از باب
مفاعله باشد يك نحوه مقاومت و اصرار در كار را مي رساند.

بارها تذكر داده ام كه برخي خيال مي كنند، اگر فعل از باب
«مفاعله» باشد، لازمه اش اين است كه براي طرفين، باشد، البته باب «تفاعل» براي
طرفين است مانند «تضارب زيد و عمرو» يعني زيد و عمرو با هم كتك كاري كردند اما باب
«مفاعله» براي «اثنين» وضع نشده است. باب مفاعله، امتيازي كه از فعل مجرد دارد اين
است كه: اگر گفتيم: «ضرب زيد» معنايش اين است كه زيد كتكي زد و تمام شد كارش ولي
اگر گفتيم:‌«ضارب زيد»- در اينجا زيد كارش را با سرسختي و مقاومت انجام ميد دهد،
پس ضارب زيد يعني زيد عنايت مخصوصي نسبت به كتك زدن داشت و ايستادگي و سرسختي كرد
در اين كار. و اما اين كه برخي پنداشته اند باب «مفاعله» براي طرفين است به اين
خاطر است كه اگر فعلي با سسرسختي انجام شد، قهراً عكس العملي از طرف مقابل نشان
داده مي شود.

در قرآن مي فرمايد:

«يخادعون الله و الدين آمنوا و ما يخدعون الا انفسهم»- خيال
مي كنند كه خدا را گول مي زنند و افرادي را كه ايمان آورده اند ولي خودشان را گول
مي زنند.

اينها در صدد خدعه خدا هستند و سرسختي مي كنند براي اينكه
خدا را گول بزنند ولي نمي توانند كاري كنند بلكه خودشان را فريب مي دهند، پس معناي
«يخادعون» اين است كه ايستادگي و سرسختي كردند و مقاومت نمودند بخاطر اينكه خدا را
گول بزنند؛ بنابراين باب «مفاعله» در جايي استعمال مي شود كه انسان نسبت به فعل،‌عنايت
مخصوصي داشته باشد و همه نيرويش را متمركز كند براي انجام آن فعل، حتي در آنجايي
كه واكنش نداشه باشد مانند «سافر زيد»، اين واژه با واژه «سفر» فرق مي كند زيرا
سافر نشان مي دهد كه زيد عنايت مخصوصي براي سفر كردن دارد و عزمش را جزم نموده و
خود را مهياي سفر كرده است.

پس «قاهرا عداءه» به اين معني است كه پيامبر اكرم(ص) در
مقام اينكه بر دشمنان اسلام پيروز شود، برآمد و در اين جهات مقاومت كرد و اين
مقاومت و سرسختي، نتيجه اش اين شد كه بر دشمنان پيروز و غالب شود.

«جهاداً»- از باب مفاعله است كه باز ممكن است بمعناي مفعول
مطلق باشد يا مفعول له و در صورت اول معناي جمله چنين مي شود‌: «پيغمبر اكرم مقهور
كرد دشمنانش را براي اينكه مي خواست در دين خدا جهاد كرده باشد و دين خدا را حفظ
كند.» در حقيقت مي خواهد بفرمايد: پيامبر اكرم كه بر دشمنانش ظفر يافت و در اين
راه ايستادگي مي كرد نه بخاطر اينكه مي خواست كشورگشايي كند يا بخاطر اينكه خودش
پيروز شود و به قدرت برسد بلكه هرگز حساب شخصي در ميان نبود و استقامت پيامبر براي
پيروزي دين خدا بود.

«لايثنيه عن ذلك اجتماع علي تكذيبه و التماس لإطفاء نوره»

اجتماع و پيوستگي دشمنان بر تكذيب كردن پيامبر و كوشش آنها
بر خاموش كردن نور آن حضرت،‌ هرگز او را از جهاد باز نداشت.

دنبال كردن هدف تا پيروزي

چون پيامبر اكرم(ص) هدفي والا داشت، لذا هرگز دست از هدفش
نكشيد هر چند كه دشمنانش با هم اتفاق كردند كه او را تكذيب نمايند و توطئه هاي
زيادي براي خاموش كردن نور پر فروغش تهيه ديدند و اجرا نمودن كه در اين ميان حتي
برخي از نزديكترين قوم و خويش هايش مانند عمويش ابولهب نيز همراه با مشركين و كفار
دست و پا مي كرد و كوشش براي از بين بردن پيامبر داشت.

اين فراز از سخنان علي(ع) به ما درس مي دهد خصوصاً به علما
و فضلا و ائمه جمعه و جماعت و روحانيوني كه در منطقه هاي مختلف فعاليت مي كنند.
گاهي برخي از اين آقايان گله و شكايت مي كنند از اينكه گوش بحرفشان نمي دهند و فوراً
مي خواهند شانه را از بار مسئوليت خالي كنند، من به اين آقايان بارها سفارش كرده و
مي كنم كه: پيامبر اكرم(ص) را ببينيد كه هرگز از قومش قهر نكرد؛ پيشانيش را با سنگ
زدند، دندان مباركش را شكستند، او را بدترين اهانتها كردن ولي او براي خدا تمام آن
اذيت ها و شكنجه ها را تحمل كرد و هرگز از ميدان در نرفت. كسي كه هدفي بزرگ دارد و
مي خواهد مردم را ارشاد كند، بايد بداند كه در بين مردم اگر شخصي مانند سلمان
فارسي پيدا شود، ابوجهل ها و ابولهب ها هم بسيار پيدا مي شوند پس «رنج راحت دان كه
مطلب شد بزرگ».

پيامبر اكرم(ص) در آغاز دعوت آنقدر اذيت و آزار ديد كه خود
مي فرمايد: «ما أوذي نبي مثل ما اوذيت» هيچ پيامبري به اندازه من اذيت نشده است؛
با اين حال استقامت ورزيد، پشتكار نشان داد و تحمل كرد تا پيروز شد.

اگر بنا شود بنده در يك شهري بروم كه تمام مردم مؤيد
انقلابند و هيچ ضد انقلاب و بي ديني وجود ندارد و هيچ كس با من مخالفت نكند، هنري
نكرده ام. هنر اين است كه انسان در جامعه اي قرار بگيرد كه در عين حال كه انسانهاي
متدين و متعهد وجود دارند، بي دين ها و مسخره چي ها و ضد انقلاب ها نيز وجود داشته
باشند، هم انسانهاي مطيع و فرمانبردار باشند و هم مشكلات توان فرسا و انسان با
استقامت و پشتكار بر آن مشكلات چيره شود و از ميدان در نرود و شانه از بار بزرگ
مسئوليت خالي نكند و مردم را به سوي خدا و دين خدا  فرا خواند.

ضمناً به تمام برادران و خواهراني كه در ارگانهاي مختلف
انقلاب مشغول خدمت هستند، تذكر مي دهيم كه ممكن است مواجه شويد با افرادي كه
كارشكني مي كنند، مخالفت مي ورزند، نق مي زنند، توقعات بي جا دارند و مسخره تان مي
كنند، مبادا خداي نخواسته از ميدان در برويد و صحنه را خالي كنيد. انسان در راهي
كه حق است بايد پيش برود و فعاليت كند هر چند بيشتر مردم با او مخالفت كنند و عليه
او فعاليت نمايند. قرآن عذر اكثر مردم را خواسته است. «اكثرهم لا يعقلون»- اكثر
مردم درك نمي كنند و مطالب را نمي فهمند يعني نبايستي چيزي مانع انسان شود كه هدفش
را تعقيب ننمايد. حضرت امير(ع) در خطبه اي ديگر مي فرمايد: «لا تستوحشوا في طريق
الهدي لقلة أهله»- در راه حق و هدايت از كمي حق جويان، وحشت نكنيد و هراسي بدل راه
ندهيد. خدايا! ما را به وظايفمان آشنا ساز و در راه اجراي آنها ياريمان كن.                               ادامه دارد.

سخنان معصومين

احتكار

* پيامبر اكرم(ص)

«لا يحتكر الطعام الاّ خاطيء»         (الفقيه جلد 2ص 88)

احتكار مواد غذائي جز بوسله شخص خطاكار صورت نمي گيرد.

* پيامبر اكرم(ص)

پيامبر خدا(ص) از جبرئيل امين نقل مي نمايد كه گفت:

«اطلعت في النار فرأيت وادياً في جهنم يغلي، قفلت: يا مالك
لمن هذا؟ فقال: لثلاثة للمحتكرين و المدمنين الخمر و القوادين».     (مجموعه ورام)

به جهنم نظر كردم در آن دره اي جوشان ديدم، از مالك دوزخ
سؤال نمودم اينجا براي كيست؟ مالك گفت: براي سه دسته:

كساني كه اجناس مورد نياز مردم را احتكار نمايند.

آنها كه پيوسته به مسكرات روي آورند.

افرادي كه وسيله ارتباط نامشروع ميان زنان و مردان باشند.

* رسول خدا(ص)

«ايما رجل اشتري طعاما فكبسه اربعين صباحا يريد غلاء
المسلمين ثم باعه فتصدق بثمنه لم يكن كفارة لما صنع». (قرب الاسناد ص 63)

هر مردي كه مواد غذائي خريداري و آن را بمنظور بالا رفتن
قميت ها در بازار مسلمين، در حال فراواني چهل روز انبار و مخفي نمايد و سپس فروخته
و تمام پول آن را در راه خدا تصدق نمايد اين تصدق جبران و كفاره احتكارش نخواهد
بود.

* پيامبر اكرم(ص)

«الجالب مرزوق و المحتكر ملعون».  (فروع كافي جلد 1 ص 375)

كاسب به روزيش مي رسد ولي محتكر ملعون است.

* پيامبر اكرم(ص)

«و لئن يلقي الله العبد سارقاً احب الي من ان يلقاه قد
احتكر طعاماً اربعين يوما». (سفينة البحار جلد 1 ص 291)

چنانچه با گناه دزدي با خداوند ملاقات كند از نظر من بهتر
است تا اينكه در حالي به ملاقات او رود كه يكي از مواد غذائي را بمدت چهل روز (در
حال فراواني) احتكار نمايد.

* اميرمؤمنان(ع)

«من احتكر فوق اربعين يوماً فان الجنة يوجد ريحها من مسيرة
خمسمأة عام و انه لحرام عليه». (سفينة البحار جلد 1 ص 291)

هر كسي جنسي را (در شرائط عادي) چهل روز احتكار نمايد، بوي
بهشت كه از فاصله پانصد سال راه به مشام مي رسد بر او حرام خواهد بود.

* اميرمؤمنان(ع)

«انه (ص) مر بالمحتكرين فامر بحكرتهم ان تخرج الي بطون
الأسواق و حيث تنظر الأبصار اليها». (تهذيب جلد 2 ص 162)

رسول خدا(ص) به محتكرين گذشت سپس دستور داد تا اجناس احتكار
شده آنان به داخل بازارها در جايي كه در ديد مردم قرار گيرد، منتقل شود.

پيام مهم امام

منشور انقلات اسلامي

«فرياد برائت ما،‌ فرياد برائت همه مردماني است كه ديگر
تحمل تفرعن آمريكا و حضور سلطه طلبانه آن را از دست داده اند و نمي خواهند صداي
خشم و نفرتشان براي ابد در گلوهايشان خاموش و افسرده بماند و اراده كرده‌اند كه
آزاد زندگي كنند و….»

«من، خون و جان ناقابل خويش را براي ادا و احياي حق و فريضه
دفاع از مسلمانان آماده نموده ام و در انتظار فوز عظيم شهادتم و قدرتها و
تابرقدرتها و نوكران آنان مطمئن باشند كه اگر خميني يكه و تنها بماند به راه خود
كه راه مبارزه با كفر و ظلم شرك و بت پرستي است ادامه مي دهد و به ياري خدا در
كنار بسيجيان جهان اسلام اين پابرهنه هاي مغضوب ديكتاتورها، خواب راحت را از
ديدگان جهانخواران و سرسپردگان كه به ستم و ظلم خويشتن اصرار مي نمايند سلب خواهد
كرد.»

«بهر حال اصرار ما در ادامه نبرد تا رفتن صدام و حزب كثيف
عراق و رسيدن بشرائط بر حق و عادلانه ديگرمان يك تكليف شرعي و واجب الهي است كه از
آن هرگز تخطي نمي كنيم.»

«من به تمام جهان با قاطعيت اعلام مي كنم كه اگر جهان
خواران بخواهند در مقابل دين ما بايستند ما 
در مقابل همه دنياي آنها خواهيم ايستاد و تا نابودي تمام آنان از پاي
نخواهيم نشست يا همه آزاد مي شويم و يا به آزادي بزرگتري كه شهادت است مي رسيم.»

«روحانيت عزيز بايد افتخار تاريخي و بيش از هزار ساله
پناهگاهي محرومان را براي خود حفظ كنند و به ساير مسئولين و مردم توصيه نمايند كه
نبايد گرايش و توجه بي شائبه محرومين را به انقلاب و حمايت بيدريغ آنان را از
اسلام فراموش و بدون جواب بگذاريم.»

«مصلحت زجر كشيده ها و جبهه رفته ها و شهيد واسير و مجروح
داده ها و در يك كلام مصلحت پابرهنه ها و گودنشين ها و مستضعفين بر مصلحت قاعدين
در منازل و مناسك و متمكنين و مرفهين گريزان از جبهه و جهاد و تقوا و نظام اسلامي
بايد مقدم باشد.»

 امام خميني

مقدمه

يكي از ويژگيهاي حضرت امام مدظله كه براي بيگانگان از مكتب
وحي و فرهنگ اسلام قابل تصور نيست اين است كه در سخن گفتن و نوشتن معظم له هيچكس
كمترين نقشي را نداشته و اين شخص امام است كه عليرغم بيش از هشتاد و چند سال سن و
مشاغل خطير رهبري و مرجعيت مثلاً در مورد حج سالهاي متمادي است كه مفصل ترين و پر
محتوي ترين پيامهاي سرنوشت ساز را برشته تحرير كشيده اند. پيامهائي كه عصاره يك
عمر تقوي، تزكيه نفس،‌ اجتهاد و ذوب شدن در معارف اسلام و قرآن و تبحر در فقه و
منابع وحي الهي است.

اكنون خداوند متعال حجت را بوسيله روح و آيت خود بر ما تمام
كرده و اهداف رهائي بخش و جهان شمول اسلامي را- كه هرگز در دائره تنگ ملي گرائيها
و مرزبنديهاي موهوم اقليمي و نژادي نمي گنجد- و راههاي وصول و تحقق آنها را روشن و
مشخص فرموده است:

امام از يك سو بر ساختن يك جامعه الگوي اسلامي در داخل
جمهوري اسلامي اهتمام اكيد دارند و از سوي ديگر در پيامهاي حج تأكيد بر تحقق
بخشيدن به فلسفه حج  اين كنگره عظيم الهي
كه از «ناس» يعني مردم- نه نمايندگان قلابي و احزاب كذائي!- تشكيل مي يابد،‌
بهترين و نزديكترين راه را براي صدور و گسترش انقلاب جهاني  اسلام و قيام «ناس» عليه كفر و الحاد جهاني
برگزيده است و دشمن نيز با تمام توان همچنان كوشيده است تا با انواع توطئه‌ها از
جمله جنگ تحميلي و تحريف محتواي حج و بالاخره به خاك و خون كشيدن حجاج بيت الله
مانع از پيروزي اسلام در اين دو جبهه مهم شود.

پس يكبار شنيدن يا خواندن رهنمودها و پيامهاي امام و بويژه
پيام حج و از آن گذشتن گناهي است نابخشودني و بايد تا آنجا آنرا بگوش جان بشنويم و
با چشم بصيرت بخوانيم كه جزء جزء آن بر صفحه دلمان نقشي پايدار يافته و همچون
قانوني اساسي زيربناي  انديشه و برنامه
ريزيهاي گسترده عملي و راهگشاي حركت ما شود.

پيام امام نه پيام امسال است و نه فقط براي حجاج كه منشور
زندگي بخش است براي تاريخ و براي تمام مسلمانان و مستضعفان دردمند جهان و هشدار در
حالي كه امام و امت عاشق پيشه اش هفت شهر عشق را گشته و جان بر كف براي تحقق اسلام
در صحنه گيتي مي خروشند، مبادا ما بجاي خدمتگزاري خالصانه در اين راه همچنان در خم
كوچه پس كوچه ها و بن بست هاي تنگ و تاريك خود محوري ها و خط بازيها و منازعات و
عدم توجه به بار سنگين مسئوليتمان، نه خود را كه همه چيز را به بازي گرفته و با كردارمان
چهره اسلام و انقلاب را مكدر كنيم خدايا! ما بعد از پيام روحبخش بنده شايسته ات
ديگر سخني براي گفتن نداريم جز دعا به درگاهت كه ما را به درك و عمل به اين پيام و
ساير سخنان او كه همه سرچشمه گرفته از وحي تو است موفق فرمائي ان شاء الله.

                                                                                                پاسدار
اسلام

بسم الله الرحمن الرحيم

و من يخرج من بيته ماجراً الي الله و رسوله، ثم يدركه الموت
فقد وقع اجره علي الله.

الحمدلله علي آلائه و الصلوة و السلام علي انبيائه سيما
خاتمهم و افضلهم و علي اوليائه و خاصة عباده سيما خاتمهم وقائمهم ارواح العالمين
لمقدمه الفداء.

قلمها و زبانها و گفتارها و نوشتارها عاجز است از شكر
نعمتهاي بي پاياني كه نصيب عالميان شده و مي شود. خالقي كه با جلوه سراسر نوراني
خود عوالم غيب و شهادت و سرو علن را به نعمت وجود آراسته و ببركت برگزيدگانش به ما
رسانده كه «الله نورالسموات و الارض» و با ظهور جميلش، پرده از جمالش برافكنده كه
«هوالاول و الاخر و الظاهر و الباطن» و به كتب مقدس آسمانيش كه از حضرت غيب بر
انبيائش از «صفي الله» تا «خليل الله» و از «خليل الله» تا «حبيب الله»(ص) نازل
فرموده، راه وصول به كمالات و فناي در كمال مطلق را تعليم فرموده و سلوك الي الله
را گوشزد كرده چون كريمه «و من يخرج من بيته مهاجرا الي الله» و طريق برخورد با
مؤمنين و دوستان خود و ملحدين و مستكبرين و دشمنان خويش را آموخته «محمد رسول الله
و الذين معه اشداء علي الكفار رحماء بينهم» و هزاران شكر كه ما را از امت خاتم
النبيين محمد مصطفي(ص) قرار داد، افضل و اشرف موجودات و از پيروان قرآن مجيد، اعظم
و اشرف كتب مقدسه و صورت كتبيه حضرت غيب مستجمع جميع كمالات بصورت وحدت جمعيه و
ضمانت حفظ و صيانت آنرا از دستبرد شياطين انس و جن فرموده «انا نحن نزلنا الذكر و
انا له لحافظون» قرآني كه نه يك حرف بر آن افزوده شده و نه يك حرف كاست. كتاب
كريمي كه ما را از برخورد انبياء معظم الهي با مستكبرين جهان و جهانخواران در طول
تاريخ آگاه نموده و از طريقه حضرت خاتم الرسل (ص) با مشركان و زورگويان و كفار و
در رأس آنان منافقان مطلع كرده و اين برخورد، جاويدان و براي هر عصري است.

در اين كتاب جاويد مي بينيم كه فرموده «قل ان كان آبائكم و
ابنائكم و اخوانكم و ازواجكم و عشيرتكم و اموال اقترفتموها و تجارة تخشون كسادها و
مساكن ترضونها احب اليكم من الله و رسوله و جهاد في سبيله فتربصوا حتي ياتي الله
بامره و الله لا يهدي القوم الفاسقين». خطاب به مصلحت انديشان و سازشكاران و
منافقان براي شهادت جوانان و از دست رفتن مالها و جانها و خسارتهاي ديگر وارد شده
و جالب آنكه بعد از حب خداي تعالي و رسول اكرم(ص)، در بين تمام احكام الهي، جهاد
في سبيل الله را ذكر فرموده و تنبه داده كه جهاد في سبيل الله در رأس تمام احكام
است كه آن حافظ اصول است و تذكر داده كه در صورت قعود از جهاد، منتظر عواقب آن
باشيد. از ذلت و اسارت و بر باد رفتن ارزشهاي اسلامي و انساني و نيز از همان چيزها
كه خوف آنرا داشتند، از قتل عام صغير وكبير و اسارت ازواج و عشيره و بديهي است كه
همه اينها پي آمد ترك جهاد خصوصاً جاد دفاعي است كه ما اكنون گرفتار آن هستيم و
اشاره به اين امر است آيه كريمه «فليحذر الذين يخالفون عن امره ان تصبيهم فتنة او
يصيبهم عذاب اليم»  كدام فتنه و بليه
بالاتر از آنچه دشمنان اسلام خصوصاً در اين زمان براي برچيدن اساس اسلام و
برپاكردن حكومتهائي مثل ستمشاهي و برگرداندن مستشاران غارتگر و بربادرفتن حرث و
نسل ملت كه بر سر كشور و ملت ايران آن آيد كه بر سر كشور عراق و ملت مظلوم آن در اين
چند سال آمد.

انقلاب استوارتر مي شود

و حمد و شكر بي پايان بر عنايات حق جل و علا كه در آستانه
عزيمت حجاج محترم ايراني بسوي معبد عشق و مرقد معشوق و هجرت بسوي خداي تعالي و
رسول معظمش (ص) نداي اسلام بر اقصي بلاد جهان طنين افكند و بيرق معنوي اسلام در
اقطار عالم به اهتزاز درآمده و چشم هاي جهانيان بسوي كشور ولي الله اعظم اوراحنا
لمقدمه الفداء دوخته شده و برغم بدخواهان و منحرفان كه كوس رسوائيشان بر سربازارها
زده شده و برخلاف خوابهاي خرگوشي آنان كه وعده سقوط جمهوري اسلامي را در سه ماه يا
يكسال بخود و اربابان خود ميدادند امروز پس از سالها كشور عزيز اسلامي ايران از
هميشه پايدارتر و ملت عظيم آن سرافرازتر و قواي مسلحه آن پرقدرت تر و جوانان و
سالمندان آن مصمم تر و حوزه هاي مقدس علميه آن در سايه مراجع معظم و علماء اعلام
كثر الله امثالهم پرشورتر و پيوند حوزه ها و دانشگاهها استوارتر و قواي سه گانه آن
فعال تر و جهاد سياسي  فرهنگي و نظامي آن
رو به رشدتر، و دشمنان آن كه در حقيقت دشمنان اسلام و استقلال كشور هستند ضعيفتر و
زبون تر و كاخهاي مستكبران لرزانتر و رسوائي كاخ سياه برملاتر و پريشان گوئي و
دلهره كاخ نشينان افزون تر و سردرگمي رسانه هاي گروهي جهان كه انعكاس سردرگمي كاخ
نشينان است واضح تر گرديده است.

لازم است در اين جوي كه پيش آمده است، مسلمين و مستضعفان
جهان، آگاهانه از آن استفاده كرده و جميع فرق مسلمين و مستضعفان دست در دست هم
داده و خودشان را از قيد اسارت ابرقدرتها خارج نمايند.

اينك تذكراتي را عرض ميكنم:

1-   
اعلان برائت از مشركان كه از اركان توحيدي و واجبات سياسي حج است بايد در ايام
حج بصورت تظاهرات و راهپيمائي، با صلابت و شكوه هرچه بيشتر و بهتر برگزار شود و
حجاج محترم ايراني و غير ايراني با هماهنگي كامل با مسئولين حج و نماينده اينجانب
جناب حجت الاسلام آقاي كروبي دركليه مراسم شركت نمايند و فرياد كوبنده برائت از
مشركان و ملحدان استكبار جهاني و در رأس آنان آمريكاي جنايتكار را در كنار خانه
توحدي طنين اندازند و از ابراز بغض و كينه خود نسبت به دشمنان خدا و خلق غافل
نشوند.

مگر تحقق ديانت جز اعلام محبت و وفاداري نسبت به حق و اظهار
خشم و برائت نسبت به باطل است؟ حاشا كه خلوص عشق موحدين جز به ظهور كامل نفرت از
مشركين و منافقين ميسر شود و كدام خانه‌اي سزاوارتر از كعبه و خانه امن و طهارت و
ناس كه در آن به هر چه تجاوز و ستم و استثمار و بردگي و يا دون صفتي و نامردمي است
عملاً و قولاً پشت شود و در تجديد ميثاق «الست بربكم» بت آلهه ها و اربابان
متفرقون شكسته شود و خاطره مهم ترين و بزرگترين حركت سياسي پيامبر در «و اذان من
الله و رسوله الي الناس يوم الحج الاكبر» زنده بماند و تكرار شود. چرا كه سنت پيامبر
و اعلام برائت، كهنه شدني نيست و نه تنها اعلان برائت به ايام و مراسم حج منحصر
نميشود كه بايد مسلمانان، فضاي سراسر عالم را از محبت و عشق نسبت به ذات حق و نفرت
و بغض عملي نسبت به دشمنان خدا لبريز كنند و به وسوسه خناسان و شبهات ترديد
آفرينان ومتحجرين و منحرفين گوش فرا ندهند و لحظه اي از اين آهنگ مقدس توحيدي و
جهان شمولي اسلام غفلت نكنند كه مسلماً جهان خواران و دشمنان ملتها بعد از اين
آرام نخواهند داشت و به حيله ها و تزويرها و چهره هاي گوناگون متمسك ميشوند و
روحاني نماها  آخوندهاي درباري و اجيرشدگان
سلاطين و ملي گراها و منافقين به فلسفه ها و تفسيرها و برداشتهاي غلط و منحرف روي
مي آورند و براي خلع سلاح مسلمانان و ضربه زدن به صلابت و ابهت و اقتدار امت
محمد(ص) به هر كاري دست ميزنند.