نگاهي به
رويدادها

جنگ

* رژيم عراق
پس از 19 روز کارشکني در يک عقب نشيني سياسي مجبور به پذيرش آتش بس شد. 16/5/67

* دبير کل
سازمان ملل زمان آتش بس ميان ايران و عراق را در ساعت 5/6 صبح روز شنبه 29 مرداد
ماه سال جاري اعلام کرد. 18/5/67

* با تصويب
سازمان ملل متحد، نيروهاي 24 کشور جهان بر جريان آتش بس در مرزهاي ايران و عراق
نظارت خواهند کرد.

* هواپيماهاي
رژيم عراق حريم هوائي 6 شهر کشور را مورد تجاوز قرار دادند. 20/5/67

* مجمع عمومي
سازمان ملل هزينه سه ماهي نيروهاي ناظر بر آتش بس ميان ايران و عراق را 7/35
ميليون دلار تعيين کرد. 27/5/67

* آتش بس
رسمي بين ايران و عراق از ساعت 30/6 صبح امروز با حضور ناظران سازمان ملل برقرار
شد. 29/5/67

* سازمان ملل
استفاده عراق از گاز شيميائي خردل در نزديکي شهر اشنويه را تأييد کرد. 2/6/67

* نيروهاي
عراقي در روزهاي اخير ضمن نقض مقررات آتش بس و تجاوز به خاک ايران، 700 تن از
نيروهاي ايران را اسير نموده و يک رزمنده اسلام را در منطقه خسروآباد به شهادت
رساندند.

* ايران
هرگونه پيش شرطي را در اجراي قطعنامه 598 رد کرد.

* دبير کل
سازمان ملل خواستار تشديد فشار شوراي امنيت بر عراق به منظور تسريع مذاکرات ژنو
شد. 9/6/67

* هواپيماهاي
عراقي در تعقيب مبارزين کرد يک نقطه در عمق 4 کيلومتري خاک ايران را بمباران
کردند. 14/6/67

جهان اسلام

* پاکستان در
مراسم تشييع جنازه علامه عارف حسيني، شاهد بزرگترين صحنه تظاهرات ضد آمريکائي بود.
16/5/67

* رژيم مصر
30 تن از بستگان اعضاي جهاد اسلامي را زنداني کرد.

* مصر سه تن
از انقلابيون مسلمان عراقي را به رژيم بغداد تحويل داد. 18/5/67

* مجاهدين
مسلمان افغانستان شهر «کوندوز» را به تصرف خود درآوردند. 20/5/67

* صهيونيست
هاي افراطي سه فلسطيني را در آتش سوزاندند. 22/5/67

* در جريان
درگيري ميان مسلمانان و نيروهاي امنيتي رژيم مصر در شمال شرقي قاهره 40 نفر کشته
ومجروح شدند.

* زندانيان
عضو «سازمان جهاد اسلامي» مصر در اعتراض به اقدامات غير انساني رژيم مصر دست به
اعتصاب غذا زدند. 25/5/67

* 500 سرباز
عراقي و 45 چريک کرد در درگيريهاي 5 روزه سربازان با چريکهاي کرد عراق کشته و زخمي
شدند. 26/5/67

* يکي از
مجاهدان مسلمان با يکدستگاه رنوي بمب گذاري شده در شهرک «تله التحاس» تعدادي از
صهيونيستها را به قتل رساند و يا مجروح کرد. در اين عمليات ايثارگرانه نيز خود به
شهادت رسيد.

* انقلابيون
مسلمان افغانستان يک هواپيماي حامل سربازان دولتي را سرنگون کردند در اين عمليات
600 تا 800 تن کشته شدند. 29/5/67

* آموزش
مذهبي در مدارس اندونزي ممنوع شد. 5/6/67

* اولين
کنفرانس بين المللي قدس و حرمين با شرکت دهها تن از شخصيتهاي اسلامي جهان در
آمريکا آغاز بکار کرد. 14/6/67

اخبار داخلي

* با حضور
دهها شخصيت علمي و سياسي جهان، کنفرانس بين المللي تهران درباره تجاوز و دفاع آغاز
بکار کرد.

* کاپ ايمني
براي 1100 روز پرواز بدون سانحه به تيپ‌هاي شکاري و ترابري شيراز اهدا شد.

* يک فروند
جنگنده بمب افکن نيروي هوائي پس از بازسازي به رده عملياتي بازگشت. 17/5/67

* بزرگترين
سازمان چاپ و انتشارات کشور افتتاح شد.

* سفير ايران
در امارات در رأس هياتي سياسي وارد کويت شد.

* لوح دستخط
فرمانده کل قوا در تقدير از خلبانان پايگاه هوائي شهيد نوژه به فرمانده اين پادگان
اهداء شد.

* در پي
اعلام تاريخ آتش بس، قيمت جهاني نفت افزايش يافت. 18/5/67

* نخستين يدک
کش ساخت نيروي دريائي صبح امروز به آب انداخته شد.

* زلزله 36
روستاي ممسني را ويران کرد. 24/5/67

* 130 هزار
بسيجي طي هفته هاي اخير راهي جبهه هاي نبرد شدند. 25/5/67

* ناوهاي
ايران نفتکش عراقي «خوله» را در تنگه هرمز بازرسي کردند. 30/5/67

* 60 هزار
واحد اداري، تجاري و مسکوني آبادان در طول جنگ تحميلي تخريب شده است.

* 451 ميليون
ريال اعتبار براي بازسازي منازل و تأسيسات شهرهاي جنگ زده خوزستان اختصاص يافت.
2/6/67

* اجراي
سرشماري عمومي کشاورزي در 496 شهر و يکصد هزار آبادي کشور آغاز شد.

* سيل
ويرانگر دماوند، آبعلي، رودهن و بومهن دهها کشته و زخمي و ميليونها ريال خسارت
ببار آورد. 5/6/67

* زلزله به
15 واحد مسکوني و تجاري شهرستان گرمسار خسارت وارد کرد. 6/6/67

* دبير کل
اوپک ظهر امروز وارد تهران شد. 7/6/67

* کنفرانس بين
المللي خلع سلاح امروز با رياست ايران در ژنو آغاز به کار کرد.

* نخستين
ملاقات بين دو مقام بلند پايه ايران و انگليس بعد از 10 سال در لندن انجام شد.

* ميزان خريد
گندم مازاد بر مصرف کشاورزان از يک و نيم ميليون تن گذشت. 10/6/67

* تعداد
پناهندگان کرد به ايران از مرز 5000 تن گذشت.

* مهندس
ميرحسين موسوي با ارسال نامه اي به حجت الاسلام و المسلمين خامنه اي استعفاي خود
رااز نخست وزيري اعلام کرد.

* رئيس جمهور
استعفاي نخست وزير را نپذيرفت. 15/6/67

اخبار خارجي

* در پي
مذاکرات وزير دفاع آمريکا با مقامات ترکيه، دو کشور بر سر مدرنيزه کردن پايگاههاي
استراق سمع آمريکا در ترکيه به توافق رسيده اند.

* يک شبکه
جاسوسي رژيم صهيونيستي در انگليس کشف شد.

* «مورفي»
ليست شش نفر را براي انتخاب رئيس جمهور جديد لبنان به مقامات سوري ارائه کرد.
16/5/67

* آمريکا با
تشکيل کشور فلسطيني و الحاق کرانه باختري به اسرائيل مخالفت کرد.

* مردم
بوليوي با انفجار بمب و برزگراي تظاهرات ضدآمريکائي از جورج شولتز استقبال کردند!

* نخستين
ستون نظامي شوروي کابل را ترک کرد. 18/5/67

* تظاهرات
خونين ضد دولتي شهرهاي برمه را فرا گرفت.

* آمريکا و
کويت بر سر معامله 9/1 ميليارد دلار هواپيما و موشک به توافق رسيدند. 19/5/67

* جميعت آسيا
به 3 ميليارد نفر رسيد.

*
تظاهرکنندگان خشمگين در برمه قرارگاههاي پليس در شهر «رانگون» را خلع سلاح کردند.
20/5/67

* عراق با 65
ميليارد دلار بدهي بدهکارترين کشور جهان سوم شناخته شد.

* در پي
ناآرامي هاي خونين سراسري، رئيس جمهور برمه استعفا داد. 22/5/67

* ژنرال محمد
ضياء الحق رئيس جمهور پاکستان، رئيس ستاد مشترک ارتش پاکستان، سفير آمريکا در
پاکستان، نماينده پنتاگون در پاکستان و چند نظامي عاليرتبه آمريکائي و پاکستاني که
جمعاً 37 نفر بودنددر يک حادثه هوائي مشکوک در ايالت پنجاب پاکستان کشته شدند.
27/5/67

* جنازه ضياء
الحق رئيس جمهوري پاکستان با شرکت سران و نمايندگان 70 کشور جهان تشييع شد.

* هند و عراق
بزرگترين خريداران اسلحه در سال 87 بوده اند. 30/5/67

* تظاهرات استقلال
طلبانه 200 هزار نفري، سه جمهوري شوروي را فرا گرفت.

* پايتخت و
دومين شهر بزرگ سودان به زير آب فرو رفت. 2/6/67

* رژيم
صهيونيستي در سراسر سرزمينهاي اشغالي مقررات منع رفت و آمد اعلام کرد.

* يک ميليون
تن از مردم برمه در اعتراض به سيستم حکومتي دست به تظاهرات زدند. 3/6/67

* شوراي
امنيت (بدون ذکر نام عراق) استفاده از سلاح شيميائي در جنگ عراق با ايران را محکوم
کرد.

* پس از گذشت
پنجاه سال از تعطيل شدن آخرين مدرسه تربيت خاخام در شوروي، گشايش يافت. 5/6/67

* رئيس جمهور
مخلوع پاناما مخفيانه به آمريکا رفت.

* رژيم عراق
17 روستاي استان دهوک و يک روستاي ترکيه را بمباران شيميائي کرد.

* سخنگوي
دولت يوگسلاوي ضمن انتقاد از موضع نادرست کشورش در قبال انقلاب اسلامي ايران گفت
تمام جهان با خصومت با انقلاب اسلامي روبرو شد زيرا اين انقلاب پايه هاي منافع
آنها را لرزاند و تمام کسانيکه ايران را تحريم کرده بودن اکنون با سرعت تمام به
سمت ايران روي آورده اند. 6/6/67

* اعتصاب
عمومي در فلسطين اشغالي وارد دومين روز خود شد.

* جبهه
«پوليساريو» طرح دبيرکل  سازمان ملل براي
پايان جنگ در صحراي باختري را پذيرفت.

* رژيم حجاز
مجازات مخالفان خانواده آل سعود را اعدام تعيين کرد. 9/6/67

* در پي
استفاده وسيع رژيم عراق از سلاح هاي شيميائي، بيش از 150000 نفر از کردهاي مظلوم
عراق به ترکيه پناهنده شدند.

* مسعود
بارزاني از ترکيه تقاضاي پناهندگي سياسي کرد. 13/6/67

* اجلاس
وزراي خارجه غير متعهدها در قبرس آغاز بکار کرد.

* در
بزرگترين راهپيمائي ضد دولتي، شيلي يکپارچه عليه پينوشه بپاخاست.

* فرانسه ناو
هواپيما بر «کلمانسو» را از خليج فارس فرا خواند.

* سران دو
کشور بروني و حجاز ثروتمندترين مردان جهان شناخته شدند. 14/6/67

* سخنگوي حزب
دموکرات کردستان عراق: 6900 تن از کردهاي شمال عراق تا کنون در بمباران شيميائي
توسط رژيم صدام کشته شده اند. 15/6/67

اختراع و
اکتشاف

* دستگاه
هشدار دهنده مواد راديواکتيو در ايران ساخته شد.

* واکسن
اوريون و سرخجه براي اولين بار در داخل کشور ساخته شد.

* براي اولين
بار کارخانه توليد چرم مصنوعي در کشور افتتاح شد. 9/4/67

* دستگاه
نشاء دستي برنج براي اولين بار در ايران ساخته شد. 22/4/67

* سيستم
شمارش هسته اي توسط سازمان انرژي اتمي در ايران ساخته شد.

* براي اولين
بار لامهاي ميکروسکپي توسط يک نوآور ايراني تهيه شد. 30/4/67

* ليزر
گازکربنيک براي اولين بار در ايران ساخته شد. 18/5/67

* با تلاش
کارشناسان اکيپ هاي اکتشافي اداره معادن و فلزات شاهرود 8 معدن خاکهاي کمياب صنعتي
از جمله خاک سرخ، منيزيت، سربانتين و فلدسپات و همچنين سنگ آهن، سيليس و سنگهاي
مرمريت ساختماني در شاهرود کشف و شناسائي شد. 27/5/67

ضد انقلاب

* 405 کيلو
حشيش توسط پاسداران ستاد مبارزه با مواد مخدر تبريز بدست آمد. 18/5/67

* يک تن مواد
مخدر توسط پاسداران کميته انقلاب اسلامي در کرمان کشف شد. 5/6/67

* به دنبال
شکست مفتضحانه منافقين در عمليات «مرصاد» اين گروهک در يک اقدام برنامه ريزي شده
دست به تصفيه هاي درون تشکيلاتي زده و نيروهاي مسأله دار خود را به قتل رسانده
است. 7/6/67

* مدير عامل
سابق «سايپا» به جرم سوء استفاده به پرداخت يک ميليارد و 200 ميليون ريال جريمه
نقدي و انفصال دائم از خدمات دولتي محکوم شد. 9/6/67

* طي سه روز
گذشته مقدار 5/1 تن مواد مخدر در تبريز کشف شد. 14/6/67

* مدير عامل
شرکت آرامکو دستگير و به پرداخت 250 ميليون ريال جريمه نقدي محکوم گرديد. 15/6/67

دفاع از
محرومان و مستضعفان بعنوان خط اصولي انقلاب اسلامي

محمد رضا
حافظ نيا

آهنگ دلنشين
اما بزرگوار كه در پيامهاي اخيرشان با اصل لزوم حمايت از مستضعفان و محرومان و
پابرهنگان مزين شده بود بار ديگر پرده هاي ابهام را بكناري زد و قلبهاي شكسته
مستضعفان و محرومان را اميدوار نمود و به عاشقان انقلاب اسلامي اطمينان داد كه
انقلاب از شعار اصولي خود كه نويد حاكميت محرومان و مستضعفان و حمايت از مظلومان
جهان است فاصله نگرفته است و علي رغم فشارها و توطئه ها و گرفتاريهاي جورواجور از
مواضع اصولي خود غفلت نكرده است.

پايداري نهضت
هاي انبيا و اوليا

بيان اين
مسئله از سوي رهبر انقلاب اسلامي كه ترسيم كننده و تبيين كننده مواضع اصولي انقلاب
و طراح و پايه گذار نظام اسلامي است از اهميت شاياني برخوردار مي باشد. زيرا با
گذشت زمان و در تلاطم انديشه ها و افكار و ديدگاههاي مختلف امكان كم رنگ شدن و
بفراموشي سپرده شدن مواضع اصولي و اوليه انقلاب وجود داشت، بويژه اينكه مسئله
حمايت از محرومين و مستضعفين در طول تاريخ كمتر مورد توجه بوده و هميشه مستكبران و
ثروتمندان و اشراف مقتدر با استفاده از نيروهاي فكري- مالي و اعتبار كاذب اجتماعي
و با شيوه هاي مختلف، جريان قدرت نظام سياسي حاكم بر جامعه را بنفع خود تغيير داده
و حتي نهضتهاي اجتماعي مدعي طرفداري از محرومان را به سازش و انحراف كشيده اند و
دير يا زود آنها را از مواضع اوليه خود منحرف نموده اند و با نفوذ در نظام سياسي
جامعه و حتي رهبري آن قدرت را بدست گرتفه و جريان ستم به محرومان و مظلومان تاريخ
تداوم يافته است.

اساساً تحول
نظامهاي اجتماعي و سياسي جوامع عمدتاً با تكيه بر نيروي محرومان و مظلومان و بسيج
آنها و بنام آنها صورت پذيرفته و پس از مدتي قربانيان خود را از محرومان گرفته اند
و با صف ثروتمندان و مستكبران همسو شده اند. پول و ثروت متأسفانه چنان حربه
كارسازي بوده و مي باشد كه در دست هر كس قرار داشته باشد، توان انحراف جريانهاي
اجتماعي سياسي و اقتصادي و فرهنگي حاكم بر جامعه را با توجه به روح رفاه طلبي
انسان، بنفع خود دارد و اين اصل كم و بيش در تمامي جوامع اتفاق افتاده است مگر
جوامعي كه رهبران نهضت و انقلاب آن از صفات بارزي چون خداجوئي و حق طلبي و اخلاص و
تقوي برخوردار بوده و دنيا و رزق و برقهاي فريبنده آنرا اطلاق داده اند.

نهضتهاي
انبياء الهي نيز طرفي در راستاي شكستن قانون مزبور يعني دور تسلسل باطل تداوم حاكميت
جباران و ثروتمندان و مستكبران و از طرفي ديگر، نجات محرومان و مستضعفان و مظلومان
تاريخ از زير ستم و سلطه، و حاكميت دادن با آنها بوده است، و علت اصلي اين امر نيز
خداجوئي و حق طلبي انبياء الهي بوده، كه اين فرصت تاريخي را براي مستضعفان و
مظلومان جهان بوجود آورده اند. تأكيدات مكرر حضرت امام در جايگاه رهبري فكري و
عقيدتي جامعه و انقلاب اسلامي، بويژه در يكسال اخير براي تثبيت خط اصولي انقلاب
اسلامي و بيان صلابت آميز ضرورت دفاع از محرومان و مستضعفان از اهميت فراواني
برخوردار است بخصوص در شرايطي اين مسئله مورد توجه قرار گرفت كه غبارهاي فكري
مختلفي بر اذهان عمومي سايه افكنده بود و لازم بود تكليف اين مسئله پس از گذشت چند
سال از پيروزي انقلاب اسلامي و بعبارتي انقلاب مستضعفان و محرومان بوضوح روشن
گردد.

بيان صلابت
آميز و با شجاعت حمايت از مستضعفين و محرومان بعنوان خط اصولي انقلاب اسلامي از
سوي حضرت امام بار ديگر نشان داد كه اين نهضت مقدس نيز در راستاي نهضتهاي انبياء
الهي بوده و رهبري انقلاب اسلامي در مسير خداجوئي و حق طلبي و اخلاص و تقوي گام بر
مي دارد و مستكبران و ثروتمندان و اشراف را در جايگاه رهبري اين نظام مقدس اسلامي
جاي پائي نيست و مستضعفان و محرومان تاريخ معاصر بايد بوجود چنين امامي و پيشوائي
افتخار كنند و همچنان كه او زا آنها و در كنار آنان است آنها نيز پيمان هميشگي خود
را با او محكمتر نموده و او را در ادامه راهي كه آغاز كرده است و براي سقوط حاكميت
مستكبران و ثروتمندان و اشراف و ستمگران بر جوامع بشري و نيز تحقق آرمان اسلام
عزيز يعني حاكميت مستضعفان و محرومان كه وعده خداست تنها نگذارند و كمكش نمايند هر
چند او به كمك و ياري خداوند متعال مستظهر و پشتگرم مي باشد.

امام بزرگوار
در اهميت مسئله حمايت از محرومان و مستضعفان چند مطلب را تأكيد فرمودند تا
بدينوسيله جلوي هرگونه بهانه و دليل تراشي با ايجاد ابهام و سئوال را بگيرند:

حمايت از
مستضعفان و محرومان

اولاً- حمايت
از محرومان را يك مسئوليت بزرگ دانسته كه بر دوش زمامداران جامعه سنگيني مي كند.
تأكيد بر اين مسئله باعث مي گردد كه زمامداران جامعه اين امر حياتي را مسئوليتي كم
اهميت و دست چندم تلقي نكنند و اصولاً آنرا كوچك و حاشيه اي به حساب نياورند بلكه
آنرا مسئوليتي بزرگ و در درجه اول وظائف زمامداري خود بدانند.

ثانياً-
كوتاهي در آنرا جايز ندانستند و عدم تحقق آنرا در اثر كوتاهي زمامداران، خيانت به
اسلام و مسلمين دانستند.

حال با توجه
به مفهوم اصطلاحي خيانت، هر مخاطبي به اوج اهميت مسئله حمايت از محرومان پي مي
برد.

ثالثاً-
حمايت از محرومان را دقيقاً يك وظيفه اسلامي و كوتاهي در انجام اين وظيفه را
بعنوان خيانت به اسلام تلقي نمودند و آنرا عدول از عدالت اجتماعي اسلام دانستند.

رابعاً-
انجام رسالت حمايت از محرومان را موكول به شرايط خاصي ننمودند و فرمودند كه تحت هر
شرايطي بايد عهده دار مسئوليت بزرگ حمايت از محرومان باشيم و با اين مطلب راه را
بر بهانه جوئيها و دليل تراشيها و فرافكنيهاي سهل انگاران و بي توجهان به اين امير
حياتي، سد كردند. بنابراين زمامداران جامعه در هر شرايطي كه باشد ملزم به حمايت
عملي از محرومان هستند.

خامساً- به
تهمت زنان و حاميان سرمايه داري و اشرافيت هشدار دادند که مواظب خود باشند و بي‌جهت
به خادمان و حاميان فقرا و محرومان اتهام کمونيست و التقاطي بودن نزنند و آنهائي
که در جهت حفظ منافع دنياطلبانه و اشرافيت جاهلي خود دست به اين کار مي زنند را
عده اي از خدا بي خبر خطاب فرمودند. اين بيان براي دلسوزان و حاميان و وفاداران به
محرومان و پابرهنگان جامعه قوت قلبي بود و اطمينان خاطري بر ادامه راهي که تعقيب
مي کردند.

سادساى- امام
عزيز بريا حمايت از محرومان و مستضعفان، معيار تعيين فرمودند- ايشان در پيام خويش
به امت مسلمان ايران در ارتباط با انتخابات سومين دوره مجلس شوراي اسلامي اظهار
داشتند: «مردم شجاع ايران با دقت تمام به نمايندگاني رأي دهند که طعم تلخ فقر را
چشيده باشندو در قول و عمل مدافع اسلام پابرهنگان زمين، اسلام مستضعفين، اسلام رنج
ديدگان تاريخ، اسلام عارفان مبارزه جو و در يک کلام مدافع اسلام ناب محمدي(ص)
باشند…» و در پيام مورخ 29/4/67 فرمودند: «تنها آنهائي تا آخر خط با ماهستند که
درد فقر و محروميت و استضعاف را چشيده باشند» تأکيد حضرت امام در پيامهاي مزبور
ونيز پيامهاي ديگر بر مشخصه چشيدن فقر و محروميت توسط مدعيان حمايت از محرومان، بي
جهت نيست زيرا حاميان فقرا و محرومان کساني مي توانند باشند که رنج و سختي فقر و
گرسنگي و نداري و تحقير اجتماعي و … را در طول زندگي خود با تمام وجود تحمل کرده
و لمس نموده باشند.

مدعيان حمايت
از محرومان

مدعيان حمايت
از محرومان را به چند دسته مي توان تقسيم نمود:

اول-
آنهائيکه در فقر و محروميت و سختيهاي ناشي از آن زندگي کرده و رشد يافته اند.
اينها افرادي آبديده و سختي کشيده و ساخته شده و با تحمل و آگاه به درد و رنج
محرومان خواهند بود. اينها جوهره دلسوزي و حمايت از محرومان و وفاداري آنان را
دارند.

دوم-
آنهائيکه در پايگاه زندگي اشرافي و ثروتمندانه و توأم با رفاه و داراي اعتبار
باصطلاح اجتماعي ناشي از پول و ثروت- اصل و نسب- علم و دانش و… ريشه يافته و
بزرگ شده اند. مدعيان محروميت از اين پايگاه اجتماعي اگر چه در اين ادعا صداقت
داشته باشند نمي توانند همچون دسته اول مدافع دلسوز محرومان باشند.

سوم-
آنهائيکه در ادعاي خويش صداقت نداشته و محرومين و مستضعفين را بهانه و وسيله و
مستمسکي براي رسيدن به اهداف سياسي و قدرت طلبي خود قرار مي دهند. اين گروه به
تناسب فضاي فکري جامعه و با هدف دستيابي به قدرت سياسي و تصرف پايگاههاي قدرت اعم
از دولت يا مجلس، بنام محرومين، پرستيژ اجتماعي و سياسي کسب ميکنند و چيزي که در
مرام آنهاجائي ندارد حقوق محرومان و مستضعفان است، اينها را بايد گروه خياتنکار به
حقوق محرومان دانست، گروه فرصت طلب، گروه جاه طلب، گروه سياس و حيله گر(سياس
بمفهوم اصطلاحي مکار). اينها خطرناکند، اينها که عمدتاً از پايگاههاي اجتماعي
اشرافي و ثروتمندان و مستکبرين بپا خاسته اند و در پناه ثروت خانواده به امکانات
مالي و تبليغي و تخصصي و تحصيلي دست يافته اند، هدفشان تصرف سنگرهاي قدرت در نظام
سياسي طرفدار محرومان است تا بتوانند جريان عمومي حمايت از محرومان و مستضعفان را
که رهبري انقلاب اسلامي ترسمي مي کند تغيير داده و منحرف نمايند و جريانات جامعه
را بنفع ثروتمندان و اشراف و مستکبران تمام کنند و دور تسلسل باطل ستمگري و
استثمار محرومان را مجدداً تدام بخشند، اينها زيرکند. اينها بسيار حيله گرند.
اينهاکه خود لحظه اي رنج گرسنگي و فقر و بيچارگي را نچشيده اند موجودات خطرناکي
هستند که دير يا زود ماهيت منافقانه آنها بر محرومين و مستضعفين آشکار خواهد
گرديد. اينها مرفهين بي دردي هستند که همچون نظريه پردازان فقرزدائي مکتب سرمايه
داري و نيز زمامداران باصطلاح طرفدار محرومان و کارگران پرولتارياي مکتب سوسياليسم
و کمونيسم، فرصت طلبي کرده و با نردبان نام و عنوان و ادعاي دفاع از حقوق محرومان
بر بلنداي قدرت و نظام سياسي جامعه ايستاده، و در نهايت، مستضعفان و محرومان را در
زير دست و پا و چنگالهاي حرص و آز خود له کرده و نابود مي کنند.

حضرت امام
معيار دادند و به مردم شريف و حزب الله و محرومين جامعه اعلام داشتند که افراد
دسته اول را انتخاب کنيد امام به دسته دوم هر چند هم صادق باشند اشاره اي نکردند و
معلوم مي شود که آنها نيم توانند خط اصولي انقلاب اسلامي را پياده کنند و نمي توان
به آنها اميدوار بود و از دسته سوم که موجودات خطرناک و فرصت طلبي هستند بايد به
شدت پرهيز گردد. اين دسته مستضعفان را فداي جاه طلبي و قدرت طلبي و هدفهاي پليد
سياسي خود مي کنند.

اگر امام
بزرگوار مرتباً و با جديت و صداقت تمام براي محرومان و مستضعفان دل مي سوزاند و
پيمان خويش را با آنها حفظ نموده و خواهد نمود يکي از دلايل مهمش اين است که زندگي
خود را از ديرباز با زهد و پارسائي بسر برده و لذا ميداند که بر اين طبقه جامعه چه
ميگذرد و با وجود قرارگرفتن در بالاترين جايگاه نظام اجتماعي جامعه، محرومين- يعني
اين مغضوبين ستمگران و اشراف- را فراموش نمي کند.

و بالاترين
الگو پيامبر بزرگوار اسلام حضرت محمد(ص) است که پرچمدار نهضت مقدس اسلام بود و آن
حضرت در يتيمي و سختي، زندگي و رشد کرد. بطور کلي بايد محرومان و مستضعفان بدانند
که تنها آنهائي وفادار به حقوقشان و دلسوز منافعشان خواهند بود که در گروه اول
قرار گرفته و بقول حضرت امام درد مستضعفان چشيده باشند- اينها در قول و عمل به
محرومان خدمت خواهند کرد.

ناگفته نماند
که دو مشکل اصلي بر سر راه وجود دارد:

اول- اينکه
دور تسلسل فقر باعث مي گردد که محرومان و مستضعفان کمتر به مدارج علمي و تخصصي و
اجتماعي برسند و لذا تعدادشان به نسبت مرفهين بي درد جامعه که مدارج ياد شده را
کسب کرده اند معدود است و نمي توان کليه سنگرهاي کليدي نظام سياسي و اداره امور
جامعه را با اينگونه افراد پر کرد البته در صورتيکه چنين فرصتي به همان تعداد معدود
نيز داده شود.

دوم- اينکه
بعلت قدرت نفوذ و توانائيهاي مدعيان طرفداري از مستضعفين که بعنوان دسته سوم ذکر
شدند، متأسفانه تشخيص  هر يک از سه دسته
بيان شده براي مردم و مسئولين دلسوز و واقعي محرومين کاري بسيار مشکل است و دسته
سوم تا آنجا پيش مي روند که مي توانند در جامعه طرفداران واقعي محرومين را طرفدار
سرمايه داري و طرفداران واقعي سرمايه داري و ضد محرومين را طرفدار مرحومان و
مستضعفان به جامعه معرفي کنند! و دو چهره معکوس از آنها را به ذهنيت جامعه القاء
نمايند و جريان فکري و قضاوت اجتماعي جامعه را بنفع خود تمام کنند. فراموش نمي
توان کرد که مرحوم شهيد بهشتي را که چهره دلسوز واقعي محرومان بود بوسيله همين
مدعيان دروغين، در زمان حياتش بعنوان چهره طرفدار سرمايه داران معرفي مي کردند و
اين جريان خاتمه نيافته و کم و بيش شاهد معرفي دلسوزان محرومين بعنوان طرفدار
سرمايه دار و نيز سرمايه داران و مرفهان بعنوان دلسوز محرومين هستيم.

بهرحال
معياري که حضرت امام به امت دادند مي تواند امت را از اشتباه در تشخيص و انتخاب
درست مصون و محفوظ بدارد.

اينک با توجه
به تبيين مجدد خط اصولي انقلاب اسلامي يعني خط حمايت از مستضعفين و محرومين از سوي
حضرت امام، و با توجه به اينکه بار اصلي انقلاب اسلامي و تحمل مشکلات ناشي از جنگ
تحميلي و سيار مسائل نيز بر دوش محرومين قرار دارد، مسئولين و زمامداران جمهوري
اسلامي در مجلس و دولت و قوه قضائيه و نيروهاي نظامي و انتظامي و وسايل ارتباط
جمعي و غيره در برابر يک امتحان و آزمايش تاريخي قرار دارند، که يا از اين فرصتهاي
طلائي و تأکيدات مقام رهبري انقلاب اسلامي استفاده کرده و چهره فقر و محروميت را
از پهنه کشور اسلامي ايران بزدايند و خط تداوم حاکميت محرومين و مستضعفين را ترسيم
و سياستگذاري و محقق نموده و ناجي محرومين و مستضعفين مسلمان و غير مسلمان جهان
قرار گيرند، و يا اينکه اين رسالت تاريخي را با شعار و وعده و توجيه و … برگزار
نموده و به بايگاني تاريخ بسپرند؟ که يقيناً امام عزيز و محرومين و مستضعفين و
مسئولين دلسوز و هوشيار در بخشهاي ياد شده، اجازه چنين پيش آمدي را نخواهند داد.
پهنه کشور دچار عدم تعادل فرهنگي- اجتماعي- اقتصادي- مي باشد و فاصله ها و تفاوتها
بيش از حد انتظار است. برابر بررسيهاي جغرافيائي بعمل آمده در پهنه کشور، مناطق و
نواحي توسعه يافته (البته نسبي) و متقابلاً توسعه نيافته در کنار همديگر و يا دور
از هم وجود دارند. تفاوتها در تمامي ابعاد فرهنگي- آموزشي- اقتصادي- اجتماعي-
عمراني و رفاهي و غيره زياد است. تفاوت بين زندگي شهري و روستائي نيز زياد است.
روستائيان کشور در مشقت و سطح درآمد و رفاه بسيار پائين نسبت به شهرها قرار دارند
و همين اختلاف، منشاء اصلي مهاجرت اجباري روستائيان عزيز کشور به شهرها و مسئله
دارتر شدن شهرها مي باشد. در داخل اجتماعات شهري و روستائي نيز اختلاف سطح فراوان
است فقر و غني در کنار هم قرار دارند و همديگر را با نگاههاي معني دار نظاره مي
کنند. در شهر تهران بعنوان يک مکان جغرافيائي، تفاوتها و فاصله ها فراوان است و
تهران را ميتوان شهر «فاصله ها» ناميد، تفاوت و فاصله در مسائل فرهنگي- اجتماعي-
رواني- اقتصادي- علمي- رفتاري- خدماتي- معاشرتي- اخلاقي- اعتقادي- فيزيکي- رفاهي-
عمراني- طبيعي و غيره بطور وضوح قابل لمس مي باشد و اين فاصله ها گاهي آنقدر زياد
است که دل هر انسان متعهد و بصيري را بدرد مي آوردکه چطور اينهمه فاصله در يک مکان
جغرافيائي بوجود مي آيد و تحميل مي گردد. در محله عودلاجان و قلب تهران بزرگ،
زندگي در کاروانسراها زجرآور بوده و توهين به کرامت انسان مي باشد، اين در حالي
است که در همين تهران، مرفهان بي درد در بخشهاي مختلف آن ويژه شمال شهر از امکانات
رفاهي و خدماتي و شرايط شغلي و زيستي بسيار بهتري برخوردارند. تحقيق جغرافيائي
انجام شده تحت عنوان «تفاوتهاي مکاني آموزش و پرورش در شهر تهران» که در مجله
اطلاعات علمي خردادماه 67 بچاپ رسيده است بيانگر فاصله زياد توان آموزشي و علمي
بين ساکنين شهر تهران (شمال و جنوب) مي باشد و در عين حال يک خطر را هشدار مي دهد
و آن اينکه، «ادامه اين وضع بين ادامه تصرف سنگرهاي علمي و تخصصي توسط مرفهان و
نتيجتاً تداوم خزنده حاکميت مرفهان بر جامعه»- وجود فقر و غني و تفاوتها و فاصله
هاي موجود در پهنه کشور و سکونتگاههاي شهري و روستائي آن محصول ساخت نظام سياسي-
اجتماعي و اقتصادي رژيم طاغوتي گذشته مي باشد که علي رغم جهت گيريهاي جمهوري اسلام
در خصوص ايجاد تعادل در فضاي جغرافيائي کشور و محروميت زدائي از آن، معهدا شاهد
بقاي آن مي باشيم.

به زمامداران
جامعه در مجلس و دولت و دستگاه قضائي و نيز مراکز دانشگاهي و غيره بايد گفت که جهت
گيريهاي تعادل جويانه براي رفع فقر و غني لازم است ولي کافي نيست بلکه براي تحقق
عيني اين جهت گيريها بايدساختهاي برنامه اي و اجرائي همراه با قوانين راهگشا در زمينه
مسائل فرهنگي- اجتماعي- اقتصادي و غيره بوجود آيند و در واقع جهت گيريها، ساختهاي
برنامه اي و اجرائي اکولوژيک را ميطلبند و با ساختهايي که خود بوجود آموزنده وضع
موجودند نميتوان جهت گيريهاي تعادل جويانه رفع فقر و غني و رفع فواصل و تفاوتهاي
موجود کشور را محقق ساخت. اين رسالت در درجه اول بدوش مجلس شوراي اسلامي قرار دارد
و چه خوب امام بزرگوار مسائل اين خط اصولي انقلاب اسلامي را در ارتباط با مجلس
مطرح فرمودند.

زمامداران
جامعه با بينشي عميق و نگرشي وسيع و بدور از جنجالها و شعارهايي که بعضاً هدفهاي
سياسي را تعقيب مي کنند نه حل مسئله فقر و غني را، بايد به اين مسئله پرداخته و با
توجه به تأکيدات و اختيارات و راهگشائيهاي فکري و فقهي حضرت امام، مسئله فقر و غني
را حل کرده و حمايت از منافع و حقوق محرومان را بقول حضرت امام در متن قوانين و
سياستگزاريهاي کشور لحاظ کنند و اين روح را در نظام اجرائي کشور و نهادها و
بنيادهاي برنامه ريزي توسعه باديدگاه تحول اساسي در آنها بدمند.

خلاصه اينکه
نمي شود هم حامي مستضعفان و محرومان بود و هم شاهد وجود عملکرد منفي سيستمهاي
اجرائي، مالي، بانکي، اقتصادي، قضائي و قوانين و مقررات و برنامه هايي که باز
مرفهان جامعه از آنها برخوردارند و مستضعفان و محرومان جامعه محروم از آن؟! و ساکت
و بدون تلاش باقي ماند.

یاران امامان

محمد بن مسلم
طحان

سید محمد
جواد مُهری

«کسی نیست که
یاد ما را زنده نگهداشته جز زراره و ابو بصیر لیث مرادی و محمد بن مسلم و یزید بن
معاویه عجلی و اگر اینان نبودند، کسی پیدا نمی شد که استنباط کند. همانا اینها
نگهبانان دین و امینان پدرم بر حلال خدا و حرامش می باشند و اینها از سبقت گرفتگان
به قرب ما در دنیا و آخرت می باشند».

این سخن بزرگ
از امام صادق(ع) درباره چهار شخصیت والای جهان اسالم است که یکی از آنها، محمد بن
مسلم، یار زبده و نخبه امام باقر و امام صادق (ع) است.

محمد بن مسلم
کیست؟

ابو جعفر
محمد بن مسلم، ابر مردی که در سینه مبارکش سی هزار حدیث از امام باقر(ع) و شانزده
هزار حدیث از امام صادق(ع) حفظ کرده بود و با این پشتوانه بسیار غنی و سنگین، مکتب
را حفظ می کرد و مذهب اهل بیت (ع) را ترویج می نمود و مایه افتخار و مباهات سروران
و امامان خود بود.

ابوجعفر محمد
بن مسلم بن ریاح کوفی، جاودانه مردی از حاملان راستین امانت الهی که در کشاکش
روزگار، هرگز میل به یمین و یسار نکرد و در جاده مستقیم هدایت تا آخرین لحظه
زندگانی پیش رفت و دمی از خدمت به دین و مذهب باز نایستاد و در این راستا رنجهاو
مشقتها و توهین ها و اذیتهای دشمنان را به جان خرید و با قلم و زبان به یاری دین و
آئین حق پرداخت و در مسیر این خدمت مقدس و عبادت بزرگ هرگز سستی و کاهلی نکرد.

ابو جعفر
محمد بن مسلم بن رباح كوفي طائفي ثقفي طحان، يكي از اوتاد زمين و اعلام دين و امين
خدا بر احكام و حلال و حرام بود. او يار با وفا و صديق باقرين صادقين(ع) است كه
ياد ائمه هدي را احيا و زنده كرد و از پرتو انوار اين دو آفتاب درخشان آسمان ولايت
و امامت، شعاعي بر گرفت تا براي هميشه جاودانه بماند. او جانشين سروران عظيم خود
در پاسخگوئي به سئوالات مذهبي و فقهي هزاران سئوال كننده بود تا آنجا كه ابن ابي
يعفور، اين يار دانمشند امام صادق(ع) به خدمت حضرتش رسيد و چنين عرضه داشت:

«انه ليس كل
ساعة القاك و لا يمكنني القدوم و يجيء الرجل اصحابنا و يسألني و ليس عندي كلما
يسألني عنه» توان اين را ندارم كه هر ساعت به ديدارت برسم و برايم ممكن نيست هر
وقت خواستم به زيارتت مشرف گردم و در مجلست حاضر شوم، و گاهي برخي از دوستان ما مي‌آيند
و از من مطالبي را مي پرسند و من پاسخ نمام سئوالهايشان را نمي دانم، چه كار كنم؟

حضرت در
پاسخش مي فرمايد: «فما يمنعك عن محمد بن مسلم الثقفي فانه قد سمع من ابي و كان
عنده مرضياً وجيهاً»- چه مانعي براي تو هست كه رجوع به محمد بن مسلم ثقفي بنمائي،
پس به تحقيق او از پدرم حديثها شنيده و نزد آن حضرت مورد احترام و تقدير بود و آن
حضرت از او راضي و خشنود بود.

اين چه مقام
والا و ارجمندي است كه حضرت نه تنها از مردم عادي كوچه و بازار مي خواهد كه به او
رجوع كنند بلكه از ياران عالم و دانمشند خود مي خواهد كه به او رجوع كنند و از او
سئوالهاي مشكل و دشوار خود را بپرسند. اين بزرگمرد اينقدر مورد اطمينان امام است
كه اصحاب دانمشند خود را به او ارجاع مي دهند و از شخصي مانند بان ابي يعفور مي
خواهند كه سئوالهاي مشكل خود را از او بپرسند زيرا او مورد توجه و تقدير پدر
بزرگوارشان امام باقر (ع) بوده است.

درباره محمد
بن مسلم چه مي گويند؟

نجاشي(ره)
درباره اش گويد: او درخشنده‌ترين چهره هاي اصحاب ما در كوفه است. او مردي است
فقيه، پارسا و پرهيزكار. سالها هم صحبت امام باقر و امام صادق(ع) بوده و از آن دو
بزرگوار روايت كرده و از موثق ترين مردم مي باشد. كتابي تأليف كرده به نام
«اربعمائه» در ابواب حلال و حرام… وي در سال 150 هجري از دنيا رفته است.

كشي(ره) در
وصف و مدح آن بزرگوار، قلم فرسائي كرده و او را بسيار ستوده و جزء اصحاب اجماع
معرفي نموده است آنگاه نقل مي كند كه محمد بن مسلم فرمود: «ما شجر في رأيي شيء قط
الا سأ‌لت أباجعفر(ع) حتي سألته عن ثلاثين الف حديث و سألت اباعبدالله عن ستة عشر
الف حديث»- هيچ در دلم نگذشت و در ذهنم پديدار نشد جز آنكه از امام باقر(ع) پرسيدم
تا آنجا كه سي هزار حديث از امام باقر(ع) و شانزده هزار حديث از امام صادق(ع)
پرسيدم و پاسخ گرفتم.

راستي شگفت
انگيز است كه يك انسان 46000 حديث در امور گوناگون دنيا و آخرت از امام بپرسد و
همه را در سينه اش جاي دهد و بقدري امام از او راضي و مطمئن باشد كه وي را جانشين
خود در پاسخ به استفتاءات مردم قرار دهد و او را به بزرگي و عظمت ياد كند تا آنجا
كه مرحوم كشي در رجالش ازطيالسي نقل مي كند كه گفت: هرگاه محمد بن مسلم بر امام
باقر(ع) وارد مي شد، حضرت مي فرمود: «بشر المخبتين»- مؤمنان متواضع را بشارت باد
(به بهشت برين).

و باز كشي در
رجال خود نقل مي كند محمد بن مسلم گفت: يك مسئله همه علمي را از امام باقر(ع)
پرسيدم، حضرت فرمود: اي محمد! چه جثه كوچكي داري و چه سئوال مهمي مي پرسي! آنگاه
تا سه روز پاسخ مرا نداد و در روز چهارم فرمود: «همانا تو لايق هستي كه پاسخت را
بدهم». و اين نيز حكايت از مقام والاي علمي محمد بن مسلم دارد كه حضرت در پاسخ
سئوالش مقداري مكث مي كنند، آنگاه به او مي فرمايد كه تو اهل جواب دادن هستي و
لياقت آن را داري كه پاسخ سئوال مشكلت را بدهم. و اين اهليت را هر كس نمي تواند
پيدا كند زيرا بعضي از سئوالها است كه فقط مي توان پاسخش را به خواص داد و محمد بن
مسلم از خواص و نخبگان اصحاب امامان است كه كمتر كسي را مانند او در تمام ياران
امامان مي توان يافت كه هم دانشمند فقيه باشد و هم باوفا و راستين.

در اختصاص
آمده است: در يك مسئله اي قضائي بنا بود ابوكريبه ازدي و محمد بن مسلم در دادگاه
نزد شريك قاضي گواهي بدهند. نوشته اند كه وقتي در دادگاه حاضر شدند، شريك با
دقت،نگاهي به آن دو انداخت آنگاه گفت: «جعفريين فاطميين»! دو جعفري و فاطمي. گويا
خواست با اين سخن اعتراض كند كه گواهي دو نفر جعفري- مثلاً- مورد قبول نيست! ناگاه
اين دو بزرگوار گريستند، گفت: چرا گريه مي كنيد؟ محمد بن مسلم فرمود:

نسبتنا الي
أقوام لا يرضون بأمثالنا ان نكون من اخوانهم لمايرون من سخف ورعنا و نسبتنا الي
رجل لا يرضي بأمثالنا أن نكون من شيعته فإن تفضل و قلبنا فله المن علينا و الفضل
قديماً فينا»- تو ما را نسبت دادي به گروهي (شيعيان) كه هرگز مانند ما را نمي
يپذيرند كه از برادرانشان باشيم چرا كه ما در پارسائي و ورعمان، كوتاهي مي كنيم و
تو ما را نسبت دادي به مردي(امام صادق(ع)) كه هرگز مانند ما را قبول ندارد كه از شيعيانش
باشيم پس اگر تفضلي فرمود و منت بر ما نهاده و ما را پذيرفت، ما ممنون آن بزرگوار
هستيم و او همواره بر ما تفضل مي فرمايد.

در اين روايت
آمده است كه شريك وقتي اين منظره را ديد و اين سخنان را شنيد، تبسمي كرده، گفت:
ارگ مرداني در روزگار يافت شوند، بايد مانند شما باشند و مردانگي برازنده شما است.
و آنگاه كه امام صادق(ع) اين داستان را شنيد، از اين اهانتي كه به اين دو بزرگوار
شده بود، ناراحت شد و فرمود: «و ما لشريك، شركه الله يوم القيامة بشرا كين من
نار»- شريك را با ياران ما چه كار، خداوند او را در قيامت گرفتار دو دام از آتش
بنمايد.

شگفتا از اين
همه تواضع و فروتني و پارسائي كه در برابر دشمنان، به گريه مي افتد، چرا او را
شيعه جعفري ناميده اند و براي اينكه در دادگاه طاغوت، شيعه را به آن مقام والا و
بلند برساند كه شريك قاضي را بهت زده نمايد و به فضيلت و بزرگواريشان اعتراف
نمايد، به گريه مي افتد كه تو ما را نسبت به اين گروه شيعيان مي دهي در حالي كه ما
با اين سهل انگاريها و كوتاهي هايمان در پارسائي و عبادت به آن مقام والا نائل نمي
شويم.

ابن ابي عمير
گويد: از عبدالرحمن بن حجاج و حماد بن عثمان شنيدم كه گفتند: «هيچ يك از شيعيان،
فقيه تر از محمد بن مسلم نبوده است».

ابو كهمس
گويد: بر امام صادق(ع) وارد شدم، به من فرمود: محمد بن مسلم ثقفي نزد ابن ابي ليلي
شهادتي داده است آيا او شهادت محمد بن مسلم را رد كرده است؟ عرض كردم: آري! آنگاه
حضرت به من تعليم فرمود كه به كوفه بروم و سه سئوال از ابن ابي ليلي بپرسم و هرگاه
نتوانست پاسخ دهد به  او بگويم: جعفر بن
محمد به تو مي گويد:

«تو را چه
شده است كه شهادت مردي را رد مي كني كه از تو فميده تر و با سوادتر است به احكام
خدا و به سيره رسول الله عالمتر و داناتر است از تو؟»

ابو كهمس مي
گويد نزد ابن ابي ليلي رفتم و آن سئوالها را از او پرسيدم، دست آخر سر را پائين
انداخت و آنگاه گفت: چيزي ندارم كه پاسخت را بگويم! به او گفتم: جعفر بن محمد از
او مي پرسد: چه شد كه شهادت مردي را رد كردي كه از تو باسوادتر و داناتر به احكام
خدا و سنت پيامبر(ص) بود؟ گفت: ترا بخدا راست مي گوئي كه جعفر بن محمد(ص)به تو
چنين گفته است؟ گفتم: آري! بخدا سوگند كه امام صادق چنين گفت. آن وقت محمد بن مسلم
را طلبيد و شهادتش را پذيرفت.

رجال نويسان
نقل كرده اند كه محمد بن مسلم، مرد ثروتمندي بوده و نيازي نداشته است كه براي
هزينه روزمره اش كار كند. با اين حال روزي خدمت امام صادق(ع) مي رسد و عرض مي كند:
مي ترسم غرور مرا فرا رسد، حضرت به او مي فرمايد: تواضع كن. او براي اينكه تواضع و
فروتني نمايد كه مبادا غرور و خودخواهي- در اثر علم و دانش فراوان- به قلب او
نزديك گردد، سبد خرمائي را بر مي دارد، كنار جاده مي نشيند و صدا مي زند، خرما!
خرما! و مشغول فرمافروشي مي شود.

دقت كنيد
شخصي مانند محمد بن مسلم يعني برزگترين فقيهان و علماي زمان خود در سن پيري سبد
خرمائي را كنار خود بگذارد و به فروختن آنها بپردازد! اين تواضع و فروتني را در
كجا مي توان يافت؟

در هر صورت
خويشان و دوستان محمد بن مسلم وقتي اين منظره را مي بينند سخت ناراحت و متأثر مي
شوند و نزد ايشان مي آيند و مي گويند: تو آبروي ما را بردي!! و بعد از اصرار زياد
آنها، محمد بن مسلم حاضر مي شود كه شغل آسياباني را بپذيرد و از آن پس به محمد بن
مسلم طحان، مشهور شد.

درود بي
پايان بر اين يار راستين امامان و سلام و صلوات خداوند بزرگ بر او باد.

اسلام، مکتب
انسان سازي

ويژگيهاي
تربيت اسلامي

 قسمت ششم

حجة الاسلام
رحيميان

تا اينجا
مهمترين استعدادهاي برجسته انسان و عقل و اراده که نقش اصلي و اساسي را در شکل
بخشيدن به شخصيت واقعي او دارند را به طور اجمال مورد اشاره قرار داديم و اينک
بايد ببينيم که اسلام براي شکوفائي و کاربرد صحيح و نتيجه بخش آنها چه
دستورالعملهائي ارائه کرده است و به تعبير ديگر تا اينجا به طور عمده بحث در مورد
زمينه ها، استعدادها و امکانات موجود در انسان بود و اکنون سخن از چگونگي پرورش،
بهره گيري وبه ثمر رساندن آنها خواهد بود.

قبل از اينکه
دستورات اسلام را در مورد شکوفائي و استفاده صحيح هر يک از اين استعدادها مورد
بررسي قرار دهيم به چند مطلب مهم درباره اصل مسئله تربيت مي پردازيم:

تربيت يا
تزکيه؟

تربيت از
ماده ربو است به معني زياده و افزوني و تربيت به معني رشد دادن است به طور مطلق و
در مورد انسان و غير انسان نيز به کار مي رود.

در مورد زمين
و رشد گياهان:

«و تري الارض
هامدة فاذا انزلنا عليها الماء اهتزت و ربت»[1]

و زمين را
مرده بيني و آنگاه که آب بر آن فرو  باريم
به حرکت در مي آيد و نمو مي کند.

در مورد
افزوني در مال و بيشتر افزوني خاصي که ناروا است:

«و ما آتيتم
من ربا ليربوا في اموال الناس فلا يربوا عندالله»[2]
و آنچه را به عنوان ربا مي دهيد تا در اموال مردم- رباخوار- فزوني يابد، هرگز نزد
خدا فزون نشود.

و در مورد
رشد جسماني و ظاهري انسان:

«و قل رب
ارحمها کما ربياني صغيراً»[3]
و بگو پروردگارا همانگونه که پدر و مادر، مرا در کوچکي تربيت کردند، آنها را مشمول
رحمتت قرار  ده.

پس تربيت از
نظر کلي به معني پرورش و رشد دادن استعدادها است که اختصاص به انسان ندارد و در
مورد نباتات و حيوانات نيز قابل صدق است و در مورد انسان نيز اختصاص به استعدادهاي
معنوي انسان مانند علم و ايمان ندارد بلکه شامل هرگونه استعداد است بنابراين اگر
فرض کنيم در انساني خوي شهوت پرستي و درندگي نيز رشد داده شده آنهم مصداق تربيت
است. پس کاربرد کلمه تربيت بدون قيد انساني يا اسلامي در مورد رشد معنوي و تکامل
انسان، دقيق و متعين نيست ولي تزکيه که در قرآن و فرهنگ اسلام در مورد پرورش و
تکامل ويژه انساني به کار رفته است تعبيري است دقيق و منطبق با اين منظور و معني
ماده آن چنين است:

اصل الزکوة
النمو الحاصل عن برکةالله و يعتبر ذلک بالامور الدنيوبة و الاخروية»

 (مفردات راغب)

زکات عبارت
است از رشد و نموي که از برکت الهي نشأت گرفته است چه در امور دنيوي و چه در امور
اخروي.

پس بر خلاف
مفهوم تربيت که مفهومي عام است و بدون تقييد آن به قيود، براي اطلاق در مورد
شکوفائي شخصيت واقعي انسان نارسا است تزکيه و زکات، رشد و نمو و شکوفائي
استعدادهاي معنوي انسان است که موجب خير و برکت و سعادت دنيا و آخرت است و بهمين
جهت در قرآن و ساير منابع اسلامي عموماً در مورد انسان و پرورش استعدادهاي متعالي
وي به جاي «تربيت» از «تزکيه» تعبير شده است.

تزکيه عامل
رستگاري

از نظر اسلام
رستگاري انسان منوط است به تزکيه نفس. نقطه آغاز اينجا است و اولين قدم دريافتن،
ساختن و آراستن درون است و از همين نقطه است پرواز به سوي خدا و جهش به سوي کمال.

«قد افلح من
تزکي»[4]
«قد افلح من زکيها»[5].

در قرآن
هيچيک از امور مادي به عنوان عامل فلاح معرفي نشده است و در مقابل اموري مانند
ايمان، تقوي، کار خير، جهاد، ياد خدا و… به عنوان عوامل رستگاري شناخته شده است
و در يک کلام، انسان به علاوه ايمان و عمل صالح مساوي است با رستگاري و انسان
منهاي ايمان و عمل صالح مساوي است با خسران:

«ان الانسان
لفي خسر الا الذين آمنوا و عملوا الصالحات و …»[6]
همانا انسان در خسران است مگر آنکه ايمان آوردند و به کارهاي شايسته روي آوردند.

و ايمان و
عمل صالح جز با تزکيه نفس قابل دسترسي نيست و اين سه همواره ملازم با يکديگر و
جدائي ناپذيرند و فقدان هر يک از آنها موجب از دست رفتن بقيه مي شود و به همين
دليل در حاليکه  تزکيه نفس، عامل فلاح،
معرفي شده است: «قد افلح من زکيها» عدم تزکيه و اخلال و انحراف در شکوفائي
استعدادهاي نفس موجب خسران و عامل ناکامي انسان معرفي شده است: «و قد خاب من
دسيها» و به تعبير ديگر:

«ان الخاسرين
الذين خسروا انفسهم»[7].

همانا
زيانکاران کساني هستند که خويشتن را باخته اند- زمينه هاي شخصيت انساني خويش را
تباه کرده اند-

و نتيجه آن
که: «الذين خسروا انفسهم فهم لا يؤمنون».

کساني که
خويشتن را باخته اند- و به فطرت خويش خسارت زده اند- آنها ايمان نمي آورند. و
انسان منهاي ايمان هرگز روي سعادت و رستگاري را نمي بيند:

«ان الانسان
لفي خسر الا…»

تزکيه قولي
يا تزکيه عملي؟

تزکيه مطلوب
و مورد نظر، تزکيه عملي است بدين معني که انسان کمر همت مي بندد تا عملاً و
حقيقتاً با شکوفا کردن استعدادهاي ويژه انساني و فطرت خويش در پرتو عقل و وحي به
رشد و کمال انساني خويش دست يابد.

ولي تزکيه
قولي که همان خودستائي است و نمودار عجب و خودبيني و عامل سقوط و تباهي انسان است
مورد نهي قرار گرفته است:

«… فلا
تزکوا انفسکم هواعلم بمن اتقي»[8]

… پس
خويشتن را ستايش نکنيد که خداوند به هر کس که تقوي پيشه کند داناتر است.

تزکيه قولي
که همان خودستائي ناشي از خودبيني است گذشته از خودستائي فردي، ستايش خانوادگي،
قومي، نژادي، حزبي و گروهي را نيز در بر مي گيرد و گرايش به اين محورها و ستايش
آنها که همه ناشي از همان حب ذات و خودبيني و خود محوري است همگي حجاب و مانع و
متضاد با تکامل و تزکيه عملي است.

تزکيه در رأس
اهداف بعثت

آيات زيادي
در قرآن کريم، تزکيه را از اهداف اساسي بعثت و رسالت قلمداد کرده است که در اينجا
فقط دو نمونه از آنها را متذکر مي شويم.

1-   
«لقد من الله علي
المؤمنين اذ بعث فيهم رسولاً من انفسهم يتلوا عليهم آياته و يزکيهم و يعلمهم
الکتاب و الحکمه و ان کانوا من قبل لفي ضلال مبين».[9]

خداوند بر
مؤمنان منت گذارد (نعمت بزرگي بخشيد) هنگامي که در ميان آنها پيامبري از جنس
خودشان بر انگيخت که آيات او را بر آنها بخواند و آنها را تزکيه کند و کتاب و حکمت
به آنها بياموزد اگر چه پيش از آن در گمراهي آشکار بودند.

2-   
«هو الذي بعث في
الاميين رسولاً منهم يتلوا عليهم آياته و يزکيهم و يعلمهم الکتاب و الحکمه و ان
کانوا من قبل لفي ضلال مبين»[10]

او کسي است
که در ميان درس نخوانده ها رسولي از خودشان برانگيخت تا آياتش را بر آنها بخواند و
آنها را تزکيه کند و کتاب و حکمت بياموزد هر چند پيش از آن در گمراهي آشکاري
بودند.

همانگونه که
ملاحظه مي شود تزکيه در رأس اهداف بعثت قرار گرفته است آنهم قبل از تعليم کتاب و
حکمت با آن که علم کتاب و حکمت از نظر مرتبه مقدم بر تزکيه است ولي از آنجا که
تحقق واقعي علم کتاب و حکمت بدون تزکيه امکان پذير نيست و سير تمام مدارج کمال
متوقف بر تزکيه است، تزکيه مقدم بر علم کتاب و حکمت قرار گرفته است.

ويژگيهاي
تربيت سالامي (تزکيه)

1-   
از آنجا که مبدأ
تشريع و قانونگذاري در نظام تربيتي اسلام همان مبدأ تکوين و آفريدگار انسان است
بنابراين نظام تشريعي اسلام دقيقاً هماهنگ با نظام تکويني است و برنامه هاي تربيتي
آن نيز منطبق با فطرت و در برگيرنده تمام استعدادهاي انسان بوده و در راستاي تحقق
بخشيدن هدف غائي از خلقت او تنظيم شده است.

پس نظام
تربيتي اسلام يک بعدي يا ناهمگون با ويژگيهاي تکويني انسان نيست و گذشته از آن که
شکوفائي تمام استعدادهاي متعالي و زمينه هاي ويژه انساني را در صدر برنامه خود
دارد سائر غرائز مادي و جسماني مشترک بين انسان و ساير جانداران را نيز مورد توجه
کامل قرار داده و براي رشد صحيح و سالم و تعديل آنها دقيق ترين برنامه ها را ارائه
نموده است. مثلاً در مورد غريزه شهوت و غضب چنان دستورالعملهائي را مقرر داشته که-
گذشته از باروري آنها در جهت رفع نيازهاي طبيعي براي ادامه زندگي و بقاء نسل-
عاليترين صفات برجسته انساني مانند عفت و شجاعت را نيز پديد مي آورند.

پس اسلام ضمن
آنکه تمام غرائز مادي و جسماني را در جهت سلامتي و رشد صحيح سوق مي دهد همه آنها
را در خدمت شکوفائي معنوي و شخصيت انساني قرار مي دهد که برنامه هاي گسترده و
جامعه اسلام را در اين رابطه بعداً مورد اشاره قرار خواهيم داد.

2-   
برنامه هاي تربيتي
اسلام، جهانشمول و براي تمام انسانها در تمام زمانها و در همه مکانها است زيرا: از
طرفي اسلام ختم اديان و پيغمبر اسلام خاتم پيامبران است.  از سوي ديگر موضوع تزکيه و تربيت اسلامي،
«انسان» است و هدف آن «انسانيت» او بنابراين در چنين مکتبي، انسان و انسانيت هرگز
در مرزهاي فردي، گروهي، حزبي، نژادي، جغرافيائي، لغوي و … محدود و محصور نمي
شود.

نمونه هائي
از آيات که جهاني بودن و جاودانگي اهداف اسلامي را مورد تصريح قرار داده ذيلاً
مذکور مي شود:

1-   
قل لا اسئلکم عليه
اجراً ان هو الا ذکر «للعالمين»[11]

بگو در برابر
اين (رسالت و تبليغ) پاداشي از شما نمي طلبم. اين رسالت چيزي جز يک يادآوري براي
جهانيان نيست.

2-   
و ما ارسلناک الا
رحمة «للعالمين»[12]

ما تو را جز
براي رحمت جهانيان نفرستاديم.

3-   
تبارک الذي نزل
القرآن علي عبده ليکون «للعالمين» نذيرا[13]

زوال ناپذير
و پربرکت است کسي که قرآن را بر بنده اش نازل کرد تا جهانيان را انذار کند (و از
عذاب و کيفر الهي بترساند).

4-   
و ما ارسلناک الا
«کافة للناس» بشيراً و نذيراً[14]

ما تو را جز
براي همه مردم نفرستاديم تا (آنها را به پاداشهاي الهي بشارت دهي) و (از عذاب او)
بترساني.

5-   
«انا انزلنا عليک
الکتاب للناس بالحق فمن اهتدي فلنفسه و من ضل فانما يضل عليها»[15]

ما اين کتاب
آسماني را براي مردم به حق بر تو نازل کرديم، هر کس هدايت را پذيرد بنفع خود او
است و هر کس گمراهي را برگزيند تنها به زيان خود او خواهد بود.

6-   
«فاقم وجهک للدين
حنيفاً فطرة الله التي فطر «الناس» عليها لا تبديل لخلق الله ذلک الدين القيم»[16]

روي خود را
متوجه آئين خالص پروردگار کن اين فطرتي است که خداوند انسانها را بر آن آفريده،
دگرگوني در آفرينش خدا نيست اين است دين و آئين محکم و استوار.

7-   
قل يا ايها «الناس»
اني رسول الله اليکم «جميعاً»[17].

بگو: اي مردم
من فرستاده خدا بسوي همه شما هستم.

8-   
ما کان محمد ابا احد
من رجالکم و لکن رسول الله و «خاتم النبيين»[18]

محمد(ص) پذر
هيچيک از مردان شما نبود ولي رسول خدا و خاتم و آخرين پيامبران است.       ادامه دارد

درسهائي از
تاريخ تحليلي اسلام

بخش سوم       قسمت شانزدهم

برخي از
معجزات رسول خدا(ص)

حجة الاسلام
و المسلمين رسولي محلاتي

مورخين
عموماً جزء حوادث اين سالها- يعني سالهاي پنج به بعد از بعثت- و بقول برخي قبل از
اين سالها- يعني سالهاي سوم و چهارم بعثت- يکي دو معجزه بزرگ نيز از رسول خدا(ص)
نقل کرده اند، که ما نيز بطور اجمال- و روي وظيفه اي که درنگارش سيره و تاريخ
زندگاني آن حضرت داريم- دو معجزه از اين معجزات را که معروف تر و مهمتر است ذيلاً
براي شما نقل مي کنيم، يکي داستان معراج و ديگري داستان شق القمر، و براي شرح
بيشتر شما را بکتابهائي که درباره معجزه ونبوت عامه و خاصه نوشته اند حواله مي
دهيم، زيرا بحث تفصيلي در اينباره از وظيفه ما که تاريخ نگاري و شرح سيره زندگاني
آنحضرت است خارج است و يا به اصطلاح مربوط به مسائل کلامي و عقيدتي است نه مسائل
تاريخي، ولي با اينحال براي آنکه خواننده محترم تا حدودي با مسئله معجزه و اعجاز
آشنا گردد ناچاريم توضحي کوتاهي در اينباره بدهيم:

معجزه چيست؟

معجزه-
همانگونه که از لفظ آن استفاده مي شود- به کار خارق العاده اي گفته مي شود که
مدعيان نبوت براي اثبات مدعاي خود که ارتباط با عالم غيب و خداي عالم هستي بوده مي
آوردند و ديگران را نيز بمقابله و معارضه و آوردن مثل آن دعوت مي کنند، و چون کسي
مانند آنرا نمي تواند بياورد و عاجز از انجام آن است بدان معجزه مي گويند.

و در اين
تعريف قيودي بکار رفته که بايد براي آنها نيز مختصر توضيحي بدهيم.

1-   
آنکه گفته شد «کار
خارق العاده» و اين در مقابل کارهيا محال عقلي است که علماء و دانشمندان گفته اند
که معجزه بر کارهائي که محال عقلي است تعلق نمي گيرد، چنانچه اراده حقتعالي نيز به
اينگونه امور تعلق نمي گيرد[1]
يعني معجزه بکارهائي تعلق مي گيرد که بطور عادت و معمول محال بنظر مي آيد اما
عقلاً انجام آن کار محال نيست، مانند اژدها شدن عصا، و زنده شدن مرده، و بارور شدن
و سبز شدن درخت خشک، و يا طي کردن صدها و يا هزاران فرسنگ راه را بدون وسائل ظاهري
و در زمانهاي بسيار اندک و حتي در يک لحظه و يا نقل و انتقال اجسامي را در اين مدت
کوتاه و فاصله زماني و مکاني، و يا شکافتن کرات آسماني و اجسام سخت و محکم زميني
مانند صخره ها را با وسائل معمولي مانند عصاي چوبي و امثال اينگونه کارها، که بطور
معمول انجام آنها نياز بداشتن وسائل و گذشت زمانهاي زياد دارد و پيمبران الهي اين
کارها را براي اثبات مدعاي خود- که گاهي مسبوق به درخواست دشمنان و مخالفان بوده و
گاهي هم بدون درخواست آنها- بدون اين وسائل و در مدت بسيار اندکي انجام مي دادند و
ديگران را نيز به آوردن مانند آن بمبارزه «و تحدي» مي طلبيدند، و نمونه هائي از
اين قبيل که در قرآن نيز آمده است عبارتند از:

عصاي موسي
(اژدها شدن و زدن همان عصاي چوبي بسنگ و جوشش دوازده چشمه آب از آن و معجزات ديگري
که از آن عصاي مقدس و تاريخي ظاهر گرديد)، و ماجراي تخت بلقيس، و زنده شدن مردگان
با نفس معجزه آساي حضرت مسيح، و داستان حضرت مردم و ولادت عيسي(ع)  و از همين قبيل است داستان اسراء و معراج رسول
خدا(ص) و داستان شق القمر، که با شرح و توضيحي که بعداً خواهيم داد ايندو معجزه
نيز دليل قرآني دارد، همه از اين قبيل هستند.

2-   
دومين مطلبي که از
اين تعريف استفاده مي شود آنست که آوردن معجزه و قدرت بر انجام آن يکي از نشانه
هاي درستي و صدق نبوت انبياء و پيمبران الهي است، يعني هر کس که مدعي نبوت و
پيامبري الهي بود يکي از نشانه هائي که صدق اين ادعا را ثابت ميکند آنست که اگر از
اومعجزه اي طلب کنند که انجام آن از نظر عقلي امکان داشته باشد بايد بتواند انجام
دهد که اگر نتوانست معلوم مي شود دروغگو است و به دروغ خود را پيامبر الهي دانسته
است.

و اين مطلب
دليلهاي عقلي و نقلي فراواني دارد که فعلاً جاي ذکر آنها نيست.

3-   
سومين مطلبي که در
اينجا مورد بحث قرار مي گيرد فرق ميان معجزه و سحر و جادو و چشم بندي و امثال آنها
است که کسي فکر نکند معجزه نوعي سحر و جادو است زيرا معجزه به هر عملي که تعلق
بگيرد آن عمل بصورت واقعي آن در خارج وقوع مي يابد ولي سحر و جادو و چشم بندي
حقيقت خارجي و واقعيت ندارد بلکه در نظر بيننده صورت مي يابد يعني مثلاً در داستان
موسي(ع) و ساحران فرعون آنچه موسي انجام داد حقيقت و واقعيت داشت يعني واقعاً عصاي
چوبي بصورت يک اژدهاي بزرگ و خطرناک و حيوان درنده و جانداري درآمده بود و ديگر
چوب و عصا نبود، ولي مارهاي ساحران واقعاً مار جاندار نبود بلکه همان ريسمانها و
طنابهائي بود که بوسيله داروهاي شيميائي به جست و خيز درآمده و بنظر مردم مارهائي
جاندار شده بودند و تعبيرات قرآن در اينباره بسيار جالب است، آنجا که درباره عصاي
موسي سخن ميراند اينگونه تعبير مي کند:

«قال
القها يا موسي، فالقاها فاذا هي حية تسعي، قال خذها و لا تخف سنعيدها سيرتها
الاولي».[2]

که از
تعبيراتي مانند «فاذا في حية تسعي» و «سنعيدها سيرتها الاولي» بخوبي روشن مي شود
که آن عصا واقعاً بصورت و بلکه به سيرت اژدهائي درآمده بود… ولي در مورد مارهاي
ساختگي ساحران مي فرمايد:

«فاذا حبالهم
و عصيهم يخيل اليه من سحرهم انها تسعي»[3]

و در جاي
ديگر در اينباره مي فرمايد:

«فلما القوا
سحروا عين الناس و استرهبوهم و جاؤا بسحر عظيم و اوحينا الي موسي ان الق عصاک فاذا
هي تلقف مايأفکون».[4]

که در اينجا
نيز از جمله هاي «يخيل اليه من سحرهم انها تسعي» و جمله «سحروا عين الناس» و «ما
يأفکون» بخوبي معلوم مي شود که عمل آنها واقعيت نداشت و بهمان تعبير ساده چشم بندي
بود و در نظر حاضران آنگونه جلوه مي کرد..

که البته اين
بحث نيز احتياج بتوضيح بيشتر دارد که ما بهمين مقدار اکتفا مي کنيم.

4-   
همانگونه که بزرگان
اهل علم و دانش گفته اند: معجزه و انجام آن چيزي نيست که قانون عليت و معلوليت و
اسباب و علل را در جهان بهم بزند و خارج از محدوده علت ومعلول و سبب و مسبب باشد،
چون اين مسئله که هيچ پديده اي در اين جهان بدون علت و بدون سبب بوجود  نخواهد آمد جزء نواميس خلقت اين جهان هستي و
سنت هاي قطعيه الهي است، منتهي از آنجا که معمولاً علل و اسباب حوادث و پديده هاي
معمولي عموماً محسوس و ملموس  ما است و در
معجزات اينگونه نيست، از اينرو براي مردم عادي اين گمان بوجود مي آيد که آنها بدون
علت و سبب بوجود آمده در صورتيکه قرآن کريم براي همه حوادث جهان علت و سبب ذکر
کرده، و همه را معلول اراده و تقدير الهي مي داند مانند آيات زير:

«أما
کل شيء خلقناه بقدر».[5]

«و ان من شيء
الا عندنا خزائنه و ما ننزله الا بقدر معلوم»[6].

«ان الله
بالغ امره قد جعل الله کل شيء قدراً».[7]

البته وسائط
براي ايجاد اراده حقتعالي گاهي کم و گاهي زياد، گاهي محسوس و گاهي غيرمحسوس است، و
اگر گاهي ما آن وسائط را نديديم يا نتوانستيم با اين اسباب و علل مادي و اعضاء و
جوارح ظاهري درک کنيم نمي توانيم آنرا انکار کنيم.

ملاي رومي در
ذيل داستان قضاوت حضرت داود درباره گاو مي گويد:

چشم بر اسباب
از چه دوختيم                 گر زخوش چشمان
کرشم آموختيم

هست بر اسباب
اسبابي دگر                  در سبب منگر در
آن افکن نظر

انبياء در
قطع اسباب آمدند                       معجزات
خويش بر کيوان زدند

بي سبب مر
بحر را بشکافتند                  بي زراعت
جاش گندم کاشتند

ريگها هم آرد
شد از سعيشان                  پشم بز
ابريشم آمد کشکشان

جمله قرآنست
در قطع سبب                   عز درويش و
هلاک بولهب

مرغ با بيلي
دو سه سنگ افکند                       لشکر
زفت حبش را بشکند

پيل را سوراخ
سوراخ افکند                      سنگ مرغي
کو ببالاپرزند

دم گاو کشته
بر مقتول زن                       تا شود
زنده هماندم در کفن

حلق ببريده
جهد از جاي خويش                        خون
خود جويد زخون پالاي خويش

هم چنين ز
آغاز قرآن ناتمام                     رفض
اسباب است و علت والسلام

که البته در
تعبير ايشان هم مسامحه اي وجود دارد و منظورش از «قطع اسباب» و «رفض اسباب» و «بي
سبب» و «قطع سبب» و امثال آنها همان اسباب ظاهري است، و حرف حق همان است که در
آغاز گويد که «هست بر اسباب اسبابي دگر».

بياني از
مرحوم علامه طباطبائي (ره) در اينباره:

مرحوم علامه
طباطبائي در اينباره بيان جالبي دارد که بد نيست قسمتي از آنرا بشنويد: ايشان در
ذيل آيه 24-25 سوره بقره در بحثي طولاني رشته بحث را به اينجا مي کشاند که آيا
خداوند متعال در مورد خرق عادات و معجزات چه مي کند؟ آيا معجزه را بدون بجريان
انداختن اسباب مادي و علل طبيعي و به صرف اراده خود انجام مي دهد و يا آنکه در
مورد معجزه نيز پاي اسباب را بميان آورده ولي علم ما به آن اسباب احاطه ندارد و
خود او به آنها احاطه دارد و بوسيله آنها کاري را که بخواهد انجام مي دهد آنگاه مي
گويد:

«هر دو طريق،
احتمال دارد، جز اينکه جمله آخري آيه سوم سوره طلاق يعني جمله: «قد جعل الله لکل
شيء قدرا)، که مطالب ما قبل خود را تعليل مي کند، و مي فهماند بچه جهت (خدا بک
ارهاي متوکلين و متقين مي رسد؟) دلالت دارد بر اينکه احتمال دوم صحيح است، چون
بطور عموم فرموده: خدا براي هر چيزي که تصور کني، حدي و اندازه اي و مسيري معين
کرده، پس هر سببي که فرض شود، (چه از قبيل سرد شدن آتش بر ابراهيم، و زنده شدن
عصاي موسي، و امثال آنها باشد، که اسباب عاديه اجازه آنها را نمي دهد)، و يا سوختن
هيزم باشد، که خود، مسبب يکي از اسباب عادي است، در هر دو مسبب خداي تعالي براي آن
مسيري و اندازه اي و مرزي معين کرده، و آن مسبب را با ساير مسببات و موجودات مربوط
و متصل ساخته، در مورد خوارق عادات آن موجودات و آن اتصالات و ارتباطات را طوري
بکار مي زند، که باعث پيدايش مسبب مورد اراده اش(نسوختن ابراهيم، و اژدها شدن عصا
و امثال ان) شود، هر چند که اسباب عادي هيچ ارتباطي با آنها نداشته باشد، براي
اينکه اتصالات و ارتباط هاي نامبرده ملک موجودات نيست، تا هر جا آنها اجازه داند
منقاد و رام شوند، و هرجا اجازه ندادند ياغي گردند، بلکه مانند خود موجودات، ملک
خدايتعالي و مطيع و منقاد اويند.

و بنابراين
آيه شريفه دلالت دارد بر اينکه خدايتعالي بين تمامي موجودات اتصالها و ارتباط‌هائي
برقرار کرده، هر کاري بخواهد مي تواند انجام دهد، و اني نفي عليت و سببيت ميان
اشياء نيست، و نمي خواهد بفرمايد اصلاً علت و معلولي در بين نيست، بلکه مي خواهد
آنرا اثبات کند و بگويد: زمام اين علل همه بدست خداست، و بهر جا و بهر نحو که
بخواهد بحرکتش در مي آورد، پس، ميان موجودات، عليت حقيقي و واقعي هست، و هر موجودي
با موجوداتي قبل از خود مرتبط است، و نظامي در ميان آنها برقرار است، اما نه بآن
نحويکه از ظواهر موجودات و بحسب عادت در مي يابيم(که مثلاً همه جا سر که صفرابر
باشد) بلکه بنحوي ديگر است که تنها خدا بدان آگاه است،(دليل روشن اين معنا اين است
که مي بينيم فرضيات علمي موجود قاصر از آنند که تمامي حوادث وجود را تعليل کنند)

اين همان
حقيقتي است که آيات قدر نيز بر آن دلالت دارد، مانند آيه (و ان من شيء الا عندنا
خزاينه، و ما ننزله الا بقدر معلوم، هيچ چيز نيست مگر آنکه نزد ما خزينه هاي آنست،
و ما نازل و در خور اين جهانش نميکنيم، مگر به اندازه اي معلوم)[8]
و آيه (انا کل شيء خلقناه بقدر، ما هر چيزيرا بقدر و اندازه خلق کرده ايم)[9]
و آيه (و خلق کل شيء؛ فقدره تقديراً و هر چيزي آفريد، آنرا به نوعي اندازه گيري
کرد)[10]
و آيه (الذي خلق فسوي، و الذين قدر فهدي، آنکسي که خلق کرد، و خلقت هر چيزيرا
تکميل و تمام نمود، و آنکسيکه هر چه را آفريد اندازه گيري و هدايتش فرمود)[11]
و همچنين آيه (ما أصاب من مصيبة في الارض و لا في انفسکم، الا ي کتاب من قبل ان
نبرأها هيچ مصيبتي در زمين و نه در خود شما پديد نمي آيد، مگر آنکه قبل از پديد
آوردنش در کتابي ضبط بوده)[12]
که درباره ناگواريها است، و نيز آيه (ما اصاب من مصيبة الا باذن الله، و من يؤمن
بالله يهد قلبه و الله بکل شيء عليم، هيچ مصيبتي نمي رسد، مگر باذن خدا، و کسانيکه
بخدا ايمان آورد، خدا قلبش را هدايت مي کند و خدا بهر چيزي دانا است)[13]

آيه اولي و
نيز بقيه آيات، همه دلالت دارند بر اينکه هر چيزي از ساحت اطلاق بساحت و مرحله
تعين و تشخص نازل ميشود، و اين خدا استکه با تقدير و اندازه گيري خود، آنها را
نازل مي سازد، تقديريکه هم قبل از هر موجود هست، و هم با آن، و چون معنا ندارد که
موجودي در هستيش محدود و مقدر باشد، مگر آنکه با همه روابطي که با ساير موجودات
دارد محدود باشد، و نيز از آنجائيکه يک موجود مادي با مجموعه اي از موجودات مادي
ارتباط دارد، و آن مجموعه براي وي نظير قالبند، که هستي او را تحديد و تعيين مي
کند لاجرم بايد گفت: هيچ موجود مادي نيست، مگر آنکه بوسيله تمامي موجودات مادي که
جلوتر از او و با او هستند قالب ديگري شده، و اين موجود، معلول موجود ديگري است
مثل خود.

ممکن هم است
در اثبات آنچه گفته شد استدلال کرد بآيه (ذلکم الله ربکم، خالق کلشيء، اين الله
است که پروردگار شما، و آفريدگار همه کائنات است)[14]
و آيه (ما من دابة الا هو اخذ بناصيتها ان ربي علي صراط مستقيم)[15]
چون اين دو آيه بضميمه آيات ديگريکه گذشت قانون عمومي عليت را تصديق مي کند، و
مطلوب ما اثبات ميشود.

براي اينکه
آيه اول خلقت را بتمامي موجوداتي که اطلاق کلمه (چيز) بر آن صحيح باشد، عموميت
داده، و فرموده هر آنچه (چيز) باشد مخلوق خداست، و آيه دومي خلقت را يک و تيره و
يک نسق دانسته، اختلافي را که مايه هرج و مرج و جزاف باشدنفي مي کند.

و قرآن کريم
همانطور که ديديد قانون عمومي عليت ميان موجودات را تصديق کرد، نتيجه مي دهد که
نظام وجود در موجودات مادي چه با جريان عادي موجود شوند، و چه با معجزه، بر صراط
مستقيم است، و اختلافي در طرز کار آن علل نيست، همه بيک و تيره است، و آن اين است
که هر حادثي معلول علت متقدم بر آن است».[16]

و برخي هم
علل زير را که بايد گفت علل طولي و علل نامرئي است در باب معجزات ذکر کرده اند:

1-   
علل طبيعي ناشناخته.

2-   
تأثير نفوس و ارواح
پيامبران.

3-   
علل مجرد از ماده
مانند فرشته.

و ما با
استفاده از روايات علت چهارمي هم برآنها اضافه نموده و مي افزائيم و آن دعاي
مستجاب مرد الهي است و براي تنوع بحث متن يکي از روايات را که بصورت داستاني در
باب معجزات امام حسن مجتبي(ع) وارد شده ذيلاً براي شما نقل مي کنيم:

مرحوم کليني
و ابن شهر آشوب و صفار و ديگران بسندهاي خود از امام صادق(ع) روايت کرده اند که
هنگامي امام حسن(ع) در برخي از سفرهاي خود که بمنظور عمره انجام مي داد، از مدينه
بيرون رفت و يکي از فرزندان زبير نيز همراه آنحضرت بود، آنها در منزلي از منزلگاهها
در کنار آبي فرود آمدند و در زير نخله خرمائي که از بي آبي خشک شده بود فرود
آمدند، مرد زبيري سرخود را بلند کرد نگاهي به نخله خشکيده خرما کرد و گفت:

«لو کان في
هذا النخل رطب لأکلنا منه»!

چه خوب بود
اگر در اين نخله خرمائي بود که از آن مي خورديم؟

امام حسن(ع)
فرمود:

«و انک تشتهي
الرطب»؟

–        
مگر تو ميل به خوردن
رطب خرما داري؟

مرد
زبيري گفت: آري.

در اينوقت
امام حسن (ع) کلماتي بر زبان جاري کرد که حاضران نفهميدند ولي ناگهان ديدند نخله
خرما سبز شد و برگ آورد و رطب در آن پديدار گشت! سارباني که همراه آنها بود و از
وي شتر کرايه کرده بودند با تعجب گفت:

«سحر والله!»

بخداسوگند
سحر و جادو کرد!

امام حسن (ع)
فرمود:

«ويلک ليس
بسحر و لکن دعوة ابن نبي مستجابة».

واي بر تو
اين سحر و جادو نيست، بلکه دعاي فرزند پيغمبري است که مستجاب شده.[17]

***

و خلاصه کلام
آنکه معجزه و خرق عادت چنان نيست که کاري نشدني و محال عقلي را پيمبران الهي انجام
مي دادند، بلکه آنها بوسيله وسائل نامرئي که سرچشمه از تأثير نفوس و نيرومند و قوي
آنها مي گرفت و يا بکمک فرشتگان الهي انجام مي شد و يا در اثر دعا و يا خواندن
اسماء اعظم الهي و يا وسائل ديگر فاصله هاي زماني و يا مکاني را که معمولاً براي
انجام کارها لازم است به کمترين زمان و مکان تقليل داده و يا صورتهائي را که تغيير
آنها بصورت ديگر سالها و قرنها وقت لازم داشت در کمترين وقت ممکن انجام مي دادند،
و اين امر محال و غير ممکني نبوده، و هم اکنون با پيشرفت علم و تکنيک با مقايسه با
زمانهاي قديم نمونه هائي از انجام اينگونه امور را بدست بشر و با کمک علم و صنعت
مشاهده ميکنيم- با اين تفاوت که انبياء الهي بدون اين اسباب و علل ظاهري و با همان
وسائل غير مرئي انجام مي دادند و اينها با وسائل مادي و محسوس- مثلاً در زمانهاي
قديم و با وسائل سفر و نقل و انتقال انسانها و رسيدن خبرها از نقطه اي بنقطه ديگر
در آنروزها، گاهي ماهها و يا سالها طول مي کشيد تا انساني از نقطه اي از کره زمين
بنقطه ديگر سف کند و يا خبر و گزارشي از جائي بجاي ديگر منتقل شود، ولي امروزه
همان سفر چند ماهه و يا چند ساله و رسيدن همان خبر در آن مدت طولاني بکمک وسائل
جديد در فاصله چند ساعت و ياچند دقيقه و ثانيه انجام مي شود!

و يا تبديل
جسمي بي جان و مرده بصورت جسمي جاندار و زنده سابقاً سالها وقت لازم داشت که
امروزه خيلي از اين وقتها را کم کرده اند و همچنان در کم کردن فاصله هاي زماني و
مکاني به پيش مي روند…

اين درباره
اصل معجزه و اما در مورد معجزات رسول گرامي اسلام وبخصوص دو معجزه معروف و بزرگي
که اشاره کرديم در آينده مقداري بحث و تحقيق ميکنيم.  ادامه دارد

شرح دعاي
ابوحمزه ثمالي

قسمت شانزدهم

تأثير گناه
بر قلب

آيت الله
ايزدي نجف آبادي

«سيدي لعلک
عن بابک طردتني و عن خدمتک نحيتني اولعلک رايتني مستخفاً بحقک فاقضتيني اولعلک
رايتني معرضاً عنک فقليتني او لعلک وجدتني في مقام الکاذبين فرفضتني او لعلک
رايتني غير شاکر لنعمائک فحرمتني اولعلک فقد تني من مجالس العلماء فخذلتني اولعلک
رأيتني في الغافلين فمن رحمتک آيستني اولعلک رايتني آلف مجالس البطالين فبيني و
بينهم خليتني اولعلک لم تحب ان تسمع دعائي فباعدتني اولعلک بجرمي و جريرتي کافيتني
اولعلک بقلة حيائي منک جازيتني».

شيد من! شايد
که مرا از درگاهت رانده و از خدمت و بند گيت دورم ساخته اي. يا اينکه مرا چنين
يافته اي که حقت را سبک مي شمارم که دورم کرده اي. يا اينکه ديده اي که از تو
روگردانم بدين سبب بر من غضب کرده اي. يا اينکه در مقام دروغگويانم ديده اي که از
ديده عنايتت مرا انداخته اي. يا اينکه مرا ناسپاس در مقابل نعمتهايت يافته اي که
محرومم داشته اي. يا اينکه مرا در مجلس عالمان نيافته اي که به خواري و خذلانم
افکنده اي. يا در زمره غافلينم ديدي که از رحمتت نااميدم ساختي. يا اينکه مرا
متمايل با باطل گرايان (و مردم مفسد) يافتي که با آنها رهايم کردي. يا اينکه
اساساً دعاي من ترا خوشايند و محبوب نبود که از خود مرا دور داشته اي و يا اينکه
مرا به جرم و گناهانم مکافات کردي و يا مرا به بي شرمي و کم حيائيم پاداش دادي.

***

تأثير گناه
در کدورت و رو گرداني قلب از عبادت

بدنبال آنچه
در جمله‌هاي قبل گذشت- و آن شکايت از رمندگي دل از عبادت و بي نشاطي در انجام
وظيفه و انگيزه نداشتن در اطاعت و فرمانبرداري از خداوند- در اين جمله ها به
صورتهاي مختلف 1- گاهي به بيان رانده شده از درگاه و دور ماندن از خدمت معبود 2-
گاهي دور ماندن از حق در اثر سبک شمردن حق خداوندي 3- مستوجب غضب خداوند شدن در
اثر روگرداني از او و باقي بيانات، اشاراتي به اين حقيقت ممکن است باشد که: چه بسا
اعمال و رفتار ناپسند گذشته موجب کدورت قلبي در اطاعت بلکه- بدتر- باعث بعضي
گناهان مي شود. و اين نکته اي است که از بعضي آيات قرآن نيز استفاه مي شود از آن
جمله آيه 155 از سوره آل عمران که مي فرمايد: «ان الذين تولوا منکم يوم التقي
الجمعان انما استزلهم الشيطان ببعض ما کسبوا».

آنها که در
روز روبرو شدن دو جمعيت با يکديگر(روز جنگ احد) فرار کردند، شيطان آنها را بر اثر
پاره ‌اي از گناهان که قبلاً مرتکب شده بودند به لغزش انداخت در سوره توبه نيز
راجع به کس يا کسانيکه با خدا عهد مي کنند که اگر خداوند به آنها مالي داد، در
راهش صدقه بدهند و ليکن به عهد خود وفا نکردند- که از آن جمله شخصي بنام ثعلبة بن
حاطب مي باشد- در آيه 75-77 مي فرمايد: «و منهم من عاهدالله لئن آتينا من فضله
لنصدقن و لنکونن من الصالحين» تا آنجا که مي فرمايد: «فاعقبهم نفاقاً في قلوبهم
الي يوم يلقونه بما اخلفوالله ما وعدوه و بما کانوا يکذبون».

از آنها
(منافقان) کساني هستند که با خدا پيمان بسته اند که اگر خداوند ما را از فضل خود
روزي دهد، قطعاً صدقه خواهيم داد و از شاکرين خواهيم بود. اما هنگاميکه از فضل خود
به آنها بخشيد، بخل ورزيدند و سرپيچي کردند و روي گردان شدند. اين عمل (روح) نفاق
را در دلهايشان تا روزي که خدا را ملاقات کنند برقرار ساخت. اين بخاطر آن است که
از پيمان الهي تخلف جستند و دروغ گفتند.

چنانچه
ملاحظه مي شود از جمله «فاعقبهم نفاقاً في قلوبهم» استفاده مي شود که بسياري از
گناهان و صفات زشت و حتي کفر و نفاق، علت و معلول يکديگرند.

و نيز در
سوره مطففين آيه 14 مي فرمايد: «کلا بل ران علي قلوبهم ما کانوا يکسبون»- چنين
نيست که آنها مي پندارند بلکه اعمالشان چون زنگاري بر دلهايشان نشسته است از اين
آيه نيز روشن مي شود که کم فروشان که در اثر بي اعتقادي به روز پاداش و ملاقات
پروردگار بر اين عمل اصرار دارند، در اثر اعمال بد گذشته، قلبشان سياه و ايمانشان
تباه شده است.

دو نکته را
از نظر نبايد دور داشت:

نکته اول

اين که
همچنان که اعمال و رفتار بد زمينه‌هاي نامناسب روحي ايجاد مي کند که باعث لغزشهاي
ديگري مي شوند، بلکه بدتر که چه بسا منتهي به اين مي شوند که قلب از استعداد پذيرش
حق باز مي ايستد و حالي پيدا مي کند که حق هرگز در ان نفوذ نکند و بطور کلي گويا
ابزار شناخت انسان از کار بيافتد که در قرآن به بيانهاي مختلف، گاهي به عنوان طبع
و گاهي به عنوان ختم و امثال اينها، ياد شده است تا آنجا که در آيه 10 از سوره روم
مي فرمايد: «ثم کان عاقبة الذين اسائوا السوآ ان کذبوا بآياتنا و کانوا بها
يستهزئون»- سپس سرانجام کسانيکه اعمال بد مرتکب شدند بجائي رسيد که آيات خدا را
تکذيب کردند و آنهارا به سخريه گرفتند.

همچنين اعمال
خوب و انجام وظائف روحيات و زمنيه هاي روحي بسيار نيک به انسان مي دهد که خود
اعمال و رفتار نيک ديگر بدنبال مي آورد و چه بسا صفا و روشني به روح انسان مي دهد.

و چه بهتر و
بالاتر- چنانچه از بعضي آيات بر مي آيد- اين که ممکن است در اثر اعمال نيک و رفتار
پسنديده اشخاصي که صفا و قابليت ذاتي هم داشتند مقام نبوت را نائل گردند و بر آنها
وحي نازل شود يا مقامي ديگر از مقامات معنوي را حائز گردند چنانچه درباره حضرت
يوسف(ع) در آيه 22 از سوره يوسف مي فرمايد: «و لما بلغ اشده و استوي آتيناه حکماً
و علماً و کذلک نجزي المحسنين»- و هنگامي که او به مرحله رشد و قوت رسيد، ما حکمت
و علم(مقام نبوت يا مقام معنوي ديگر) را به او داديم و اين چنين نيکوکاران را جزا
مي دهيم. و نظير اين آيه با کمي تفاوت در سوره قصص راجع به حضرت موسي(ع) آمده است.

چنانچه
ملاحظه مي شود در اين دو آيه مقام نبوت و حکمت- که ارزشمندترين روحيات پاک است- هم
نتيجه اعمال نيک و هم به عنوان پاداش آنها ذکر شده است.

و چنانچه
بعضي فرموده اند: ممکن است منظور از حکمت و علم در اين دو آيه، وحي ونبوت نباشد
بلکه منظور يک نوع آگاهي و روشن بيني و قدرت بر قضاوت صحيح و مانند آن است که
خداوند به حضرت موسي(ع) و يوسف(ع) در اثر پاکدامني و درستي و نيکوکاري عنايت
فرمود.

نکته دوم

بحث معروفي
است بين علماي سلام که احکام اسلام تابع مصالح و مفاسد است که اهل تحقيق- چنانچه
از آيات قرآن نيز استفاده مي شود- بر اين عقيده هستند که هرچه را خداند دستور داد
عمل شود (چه واجب چه مستحب) در آنها مصلحت‌هائي بودهکه بايد عايد فرد و جامعه شود.
و هر چه را نهي فرمود(اعم از حرام و مکروه) مفاسدي داشته که نبايد دامنگير فرد و
جامعه شود از اين رو از آنها نهي شده است.

با در نظر
گرفتن آنچه در نکته اول بيان شد، مصالح و مفاسد نامبرده را بايد با مفهومي وسيع در
نظر گرفت که اولاً مصالح شامل زمينه هاي روحي مناسب که در اثر اعمال نيک در روح
انسان به وجود مي آيد باشد.

مثلاً
دستورهاي مالي اسلام از قبيل دستور زکات و صدقات ديگر در عين اينکه نظام صالح
اقتصادي جامعه بستگي به عملکردند به آنها دارد که اگر چنانچه به آنها عمل شود
محروم و مستضعفي نمي ماند (که در روايات زکات اشاره به اين مطلب شده) علاوه بر آن
نفس را از رذيله بخل و دلبستگي به دنيا و مال دنيا پاک مي کند.

چنانچه در
آيه 103 از سوره توبه مي فرمايد: «خذ من اموالهم صدقة تطهرهم و تزکيهم بها»- از
اموال آنها صدقه (زکات) بگير تا به وسيله آن، آنها را پاک سازي و پرورش دهي.

در اين آيه
به قسمتهائي از فلسفه زکات اشاره شده که از جمله فلسفه هاي اخلاقي و رواني آن است
که همان پاک شدن از بخل و دنياپرستي و امساک است از نظر فردي.

و همچنين پاک
کردن از آلودگيهائي که دامنگير جامعه مي شود در اثر فقر و تهي دستي.

و نيز از باب
مثال دستور روزه و امساک از مفطرات در عين اينکه موجب سلامتي مي شود (که در روايات
است: «صوموا تصحوا» روزه بگيريد که سلامت باشيد يا سلامتي بيابيد) در عين حال
روحيه تقوي را در انسان ايجاد کرده يا تقويت مي کند چنانچه در سوره بقره مي
فرمايد: «کتب عليکم الصيام کما کتب علي الذين من قبلکم لعلکم تتقون»- اي افرادي که
ايمان آورده ايد روزه بر شما نوشته شده آنچنان که بر کساني که قبل از شما بودند
نوشته شده بود؛ باشد که پرهيزکار شويد.

از اين آيه
بخوبي روشن است که ارزشمندترين روحيات مناسب که زمينه ساز پذيرش و بکار بستن همه
دستورات الهي و دريافت حقايق است- در اول آيه سوره بقره درباره متقين مي فرمايد:
«هدي للمتقين»- که روحيه تقوي باشد يکي از نتايج روزه است که به قول ملاي رومي:

روزه گويد
کرد تقوي از حلال                     يا
حرامش دان که نبود اتصال

و نيز بايد
مفاسدي را که در بحث نامبرده مطرح است شامل زمينه هاي نامناسب که بدنبال اعمال بد
در باطن انسان تکوين گرفت که گناهان علاوه بر ضررهاي اقتصادي اجتماعي و
نابسامانيها که در جامعه ايجاد مي کنند، زمينه هاي نامناسب روحي نيز ايجاد کرده
موجب لغزشهاي بي شمار بلکه موجبات کفر و تکذيب به آيات الله و رميدگي دل از عبادت
و توجه به خدا(که در قسمت قبل بحث شد) مي گردد.

در خاتمه
گوشزد مي شود که بحثي که در رابطه با اين چند جمله از دعا از نظر خوانندگان گذشت
بحث فشرده اي بود شايد در آينده باز مطالبي درباره اين چند جمله پيش آيد.      ادامه دارد

نيت گناه

* امام
حسين(ع):

«من حاول
امراً بمعصية الله کان افوت لما يرجو و اسرع لما يحذر». (بحار ج 17 ص 149)

کسي که از
راه گناه از پي کاري برخيزد اميدش بيشتر فوت مي شود و از آنچه مي ترسد سريعتر به
آن مبتلا مي گردد.

گفته ها و
نوشته ها

آنکس که ز
عاشقی خبر دارد

آنکس که ز
عاشقی خبر دارد                   دایم
سرنیش بر جگر دارد

جان را بقضای
عشق بسپارد                   تن پیش بلا و
غم سپر دارد

گه دست بلا
فراز دل گیرد                               گه
سنگ تعب بزیر سر دارد

هر چند که
زهر عشق می نوشد              آن زهر بگونه
ای شکر دارد

وان دیده
بدست غیر بردوزد                      کو جز
بجمال حق نظر دارد   «سنائی»

ده سخن بزرگ

مردی به خدمت
امام صادق(ع) رسید و عرض کرد: پدر و مادرم به قربانت، مرا پندی ده. حضرت فرمود:

1-   
اگر خدای تبارک و
تعالی عهده دار روزی است، چرا غم آن را می خوری؟

2-   
اگر روزی تقسیم شده
است، پس حرص و ولع برای چیست؟

3-   
اگر حساب روز رستاخیز
حق است، جمع مال چرا؟

4-   
اگر عوض آنچه در راه
خدا داده شود، حق است، پس بخل ورزیدن برای چه؟

5-   
اگر کیفری از آتش
هست، گناه چرا؟

6-   
اگر مرگ حق است، شادی
برای چیست؟

7-   
اگر نمایان بودن
کارها بر خداوند حق است، حیله و مکر برای چیست؟

8-   
اگر گذشتن بر صراط حق
است، خودخواهی و غرور برای چه؟

9-   
اگر همه چیز به قضا و
قدر الهی است، اندوه برای چیست؟

10-     
اگر دنیا گذشتنی است،
دلبستگی به آن چرا؟

قسمت تلخ
خیار را بخورید

روایت عجیبی
از پیامبر اکرم(ص) نقل شده که فرمود: «اذا اکلتم القثاء فکلوا من اسفله»- هرگاه
خواستید خیار بخورید، از قسمت ته و پائین آن بخورید! با اینکه این قسمت، معمولاً
تلخ و بدمزه است و غالباً مردم این قسمت را نمی خورند.

اکنون پس از
گذشت هزارو چهارصد سال بر این سخن بزرگ، متوجه قدرت دفاعی گیاهان شده اند که چگونه
با عوامل متجاسر و میکروبها و مخصوصاً قارچ ها می جنگند و همچنین متوجه شده اند که
محل اتصال بوته به میوه بهترین راه نفوذ عوامل متجاسر است و همیشه در آن محل عناصر
دیگری باعث می شوند ترکیب محل را آنچنان بهم بزنند که برای عوامل متجاسر، کشنده و
خطرناک باشد و بهمین دلیل قسمت تحتانی میوه جات که محل اتصال به گیاه است، اغلب
مزده ای ناملایم داردولی قدرت دفاعی فوق العاده ای درآن وجود دارد که با میکربها
بخوبی می تواند مبارزه کند و آنها را نابود سازد. و لذا حضرت رسول(ص) سفارش می
کنند که خیار را از این قسمت بخورید.

گفتن و نوشتن

نبشتن ز گفتن
مهمتر شناس                  بگاه نوشتن بجای
آرهوش

سخن با قلم
چون قلم راست دار              به نیک و به
بد در سخن نیک کوش

دو نوک قلم
را مدان جز دو چیز                 یکی صرف
زهر و یکی محض نوش

تو از نوش او
زندگانی ستان                     ز زهرش
مکن جان شیرین بجوش

بگفتن ترا گر
خطائی فتد                         زبربط
فزونت نمالند گوش

و گر در
نبشتن، خطائی کنی                   سرت چون قلم دور ماند ز دوش

                                                                               
«مسعود سعد سلمان»

آئینه

روزی زیب
النسا در حضور پدرش عالمگیر- که از فرمانروایان معروف هند است- نشسته بود. ناگاه
آئینه چینی سالن افتاد و شکست. بی اختیار این مصرع بر زبان عالمگیر گذشت: «از قضا
آئینه چینی شکست».

زیب النسا
ارتجالاً گفت: «خوب شد، اسباب خودبینی شکست»!

شیرینی نسیه

مردی نزد
شیرینی فروشی رفت و از او خواست که رطلی را نسیه به او بفروشد. فروشنده گفت: از آن
مقداری بچش، چه شیرینی خوبی است! آن مرد گفت: روزه دارم، روزه سلا گذشته، فروشنده
گفت: معاذ الله که شیرینی را نسیه به تو بفروشم، تو با خدایت یکسال است که تأخیر
کرده ای، با من بیچاره چه می کنی؟

کم می گوید و
کم می خورد

حکيم سقراط
کم سخن مي گفت و کم غذا مي خورد. يکي از فلاسفه هم عصر وي به او نوشت: تو مي گويي
که رحمت آوردن بر هر ذي روحي واجب است و تو با آنکه خود ذيروحي، به خود رحمت نمي
آوري، اندک مي خوري و در سخن گفتم بخل مي ورزي و هميشه در سکوت بسر مي بري!

سقراط در
پاسخ نوشت: مرا به کم خوري ملامت کردي، در حالي که من از آن رو غذا مي خورم که
زندگي کنم ولي تو مي خواهي زندگي کني که غذا بخوري! و اما در مورد خاموشي و سکوت
من، خداي تعالي مرا دو گوش داده و يک زبان يعني که دو بشنو و يکي بگو!

همت نادرشاه

روزي نادرشاه
با سيد هاشم خارکن از عرفاي نجف، ملاقات کرد. نادر به سيد هاشم رو کرد و گفت: شما
واقعاً همت کرده ايد که از دنيا گذشته ايد.

سيد هاشم با
سادگي تمام گفت: برعکس، همت را شما کرده ايد که از آخرت گذشته ايد!

شرايط مهماني

لقمان حکيم
را کسي دعوت کرد، گفت: مي آيم، به سه شرط. گفتند: هر چه باشد به جان منت داريم.
گفت: با علم به اينکه مي دانم به حرفم گوش نمي دهيد، مي آيم: شرط اول- آنکه اذيتم
نکنيد! شرط دوم- اينکه مريضم نکنيد! و شرط سوم- اينکه محبوسم ننمائيد!

گفتند: چنين
فکري از خيال هيچ ناجوانمردي هم خطور نمي کند. سرانجام رفت و مهماني برگزار شده در
آخر سر گفت: ديديد که هر سه شرط را عمل نکرديد؟ گفتند: چطور؟

گفت: اول که
آمدم گوشه متناسب با حال خود و مقام مجلس نشستم ولي شماها مرتب جايم را عوض کرديد
و هر کس آمد خواست در محلي بنشيند، اشخاص زيادي که در مجلس بودند بناچار از جا
بلند شده مرتب جاي خود را عوض مي کردند و بهمان ترتيب مرا هم تغيير مکان مي دادند
و بالاتر مي نشاندند در حاليکه شرف المکان بالمکين است. بعد موقع ناهار خوردن
بقدري با اصرار و ابرام به من خورانيديد که حتماً به جهاز هاضمه من تحميل شده و
بيمار خواهم شد. و اما شرط سوم، موقعي که خواستم بدنبال کار خود بروم، نگذاشتيد و
گفتيد: حالا زود است! و چندين ساعت زنداني شما بودم در حالي که خود شخص مهمان بايد
بداند که زياد نشستن، خسته کننده است.

تجربه هاي يک
عمر جهانگردي

مردي از
حکماي پيشين چندين سال گرد جهان مي گشت و اين شش پند را به مردمان مي آموخت و مي
گفت:

1-   
هر که را حلم و
بردباري نيست، او را عزت دو جهان نيست.

2-   
هر که را صبر نيست،
او را سلامت دين نيست.

3-   
هر که را علم نيست،
او را از عمل خويش سودي نيست.

4-   
هر که را پرهيز نيست،
او را نزد خداي کرامت نيست.

5-   
هر که را سخاوت نيست،
او را از مال خويش بهره نيست.

6-   
و هر که را نصيحت
نيست، او را به نزد خداي تعالي حجت نيست.

تيرباران
حوادث قفس ما نشود

هر چه احسان
تو دادست به ما آن داريم            ما چه
داريم ز خود تا ز تو پنهان داريم

تيرباران
حوادث قفس ما نشود                          ما
که شيريم چه پرواي نيستان داريم

خيمه در مصر
چو پيراهن يوسف زده ايم             جلوه ها
در نظر مردم کنعان داريم

دست کوتاه ز
دامان گل و پا در گل                    خارخار
سر ديوار گلستان داريم

روزي ما نبود
غير دل ما صائب                          خبر
عافيت از نعمت الوان داريم

 «صائب
تبريزي»

سايه‌ات را
از سرم دور کن!

نوشته اند:
روزي اسکندر به ديدن افلاطون- معلم اول- رفت، ديد که پشت بر ديوار نشسته و رو به
آفتاب کرده است. اسکندر در برابر او ايستاد و گفت: هر حاجتي داري از من بخواه تا
آن را براي تو برآورده سازم و منتظر بود افلاطون در خواست مال و باغ و خدم و حشم
از او کند! ناگهان افلاطون سر بلند کرده گفت: حاجت من آن است که سايه خود را از من
دور کني که مرا از رفاقت آفتاب مانع شدي!

حمايت از
حيوانات!!!

در حالي که
هر روز صدها نفر از گرسنگي در آفريقا جان مي دهند، هر ساله يک ميليارد و نيم دلار
در ايالات متحده آمريکا، به مصرف تغذيه حيواناتي چون سگ و خوک مي رسد. جالب اينجا
است که اين مبلغ معادل چهار برابر مصرف تغذيه کودکان در آمريکا است.

خوردن با يک
گوشه چشم!

صهيب رومي که
از فضلاي اصحاب پيامبر(ص) بود، مي گويد: آمدم نزد رسول (ص) وقتي که نزول فرموده
بود در قبه و پيش آن حضرت خرماي تر و خشک نهاده بود و يک چشم من به رَمَد مبتلا
بود و درد بسيار مي کرد و من پرهيز نکرده خرما خوردن گرفتم. حضرت فرمود: اي صهيب،
خرما مي خوري و حال آنکه چشم تو درد مي کند! گفتم: يا رسول الله، به آن جانب چشم
مي خورم که درد نمي کند. حضرت چنان تبسم فرمود که دندانهاي نواجذ مبارکش نمودار
شد.

تجلی عرفان
از مناجات ماه شعبان

طمأنینه قلب

قسمت پانزدهم

آیت الله
محمدی گیلانی

* بدیع و
کامل بودن هر یک ازمسئلت ها در مناجات.

* استوانه
اشکال نما در حوزه معارف.

* قلوب خدا
آشیان، اوسع از رحمت پروردگارند که «وسعت کل شی».

* بهره
برداری از معارف الهی منحصر به دو طائفه است که در قؤآن شریف به نحو قضیه مانعة
الخلو بیان شده.

* اولین عطیه
مورد مسئلت در این فراز، قلب مشتاق الی الله تعالی است.

* در قرآن
شریف، متجاوز از شصت طور و شأن بقلب اسناد داده، که عالیترین اطوار قلب طور
اطمینان است.

* ذکر الله
یعنی چه؟ بیانی از قرآن درباره ذکر. مرتبه علیای ذکر.

قوله: «الهی
هب لی قلباً یدنیه منک شوقه و لساناً یرفع الیک صدقه و نظراً یقربه منک حقه»:
«الهی، قلبی عطایم فرما که شوقش او را به تو نزدیک سازد و زبانی که صدقش به سویت
بالا آید و نظری که حقش موجب قرب درگاهت شود».

قلب و اطوار مختلف
آن

در هر فقره
این مناجات شریفه، عطیه ای یا عطایائی از خداوند بخشنده، مسئلت گردیده که هر یک
بدیع و در مطلوبیت کامل  و ممتاز است. این
ویژگی در عموم دعاها و مناجاتهایی که از رسول الله (ص) و عترت اطهارش (ع) به ما
رسیده مشهود است، گوئی که این مواریث بی عدیل در حوزه معارف، مانند استوانه های
اشکال نما در حوزه محسوساتند که با هر گردشی، شکل و تصویر ممتاز و نوینی را عرضه
می کنند و چشم اندازهای جالب و زیبائی را مجسم می سازند و خاطره هایی را تازه و
تجدید می نمایند و پیمانهای دفین در ضمیر ناخود آگاه را در عرصه آگاهی می آورند
بدون اینکه راز این ارتباطات بدرستی درک شود.

در این فراز
مورد بحث، عطایای «قلب مشتاق و زبان صادق و نظر حق» با توصیف و تقیید مخصوصی از
حضرت «الله» تبارک و تعالی مسئلت شده اند، که انگار این خواسته های همت آفرین با
ما آشنا بوده اند و در فطرت ما با حجاب غفلت رو پنهان کرده بودند و با زمزمه به
این فراز بیادمان آمدند و این باور را در ما پدید آوردند که ممکن است با بندگی
خدای تعالی، زیر چرخ کبود، زهر چه رنگ پذیرد آزاد شد و با مرکوب براق شوق الی الله
تعالی و رفرف صدق و حق گر چه خشت زیر سر باشد، نه بر تارک هفت اختر، که در محضر
دنو و تدلی می توان پای گذاشت و از چشمه «صاد» وضوء ساخت.

والا همتان
سخن شناس که آکنده دل از شوق به لقاء حقند آگاهند که اشکال گوناگون معارف روح بخش
در این راز و نیازهای موروث از بیت نبوت، پرتوی از تجلیات قلوب خدا  آشیان، رجالی است منزه از همه آلودگیها که در
آینه ادعیه و مناجاتها و روایت ها منعکس است، و این رجال که در بیوت رفیع ذکر خدای
تعالی اقامت دارند، و بدلالت قدسی ماثور «ما وسعنی ارضی و لا سمائی و وسعنی قلب
عبدی المؤمن» قلوبشان از رحمت حق تعالی که «وسعت کل شیء» وسیعترند و طبعاً همه عوالم
غیب  و شهود، در آن قلوب، در تقلب و
نوسانند و این معارف جان نواز اشعه آن انوار درخشنده از آن قلوب خدا آشیان است که
بر این خاکدان تابیده است و استضائه به آن، ویژه این دو طائفه است که به نحو قضیه
مانعة الخلو در آیه 37 از سوره مبارکه «ق» می خوانید: «ان فی ذلک لذکری لمن کان له
قلب اوالقی السمع و هو شهید».

یعنی: «بیان
و بازگوئی معارف و حقایق قرآنی برای صاحب دل فکور یا شنونده در حال حضور، تذکری
سودمند است» و اما آنکه دل ندارد و عقل و فقه از او رخت بربسته، یا شنونده ای است
که القاء سمع  نمی کند و در حال حضور، کلام
حق را استماع نمی کند، هیچگونه سودی از بیانات داعیان حق نیم برد و از این رو، در
این فقره از مناجات، نخستین عطیه مورد سئوال، قلب مشتاق و سوزناک است، زیرا دل بی
سوز دل نیست. دلی که فقه و عقل و شوق الی الله را باخته است، آن دل نیست، آن مشتی
گل است و زود «یا لیتنی کنت تراباً» خواهد سر داد و از اصحاب سعیر و آتش افروخته
خشم الهی خواهد بود: «و قالوا لوکنا نسمع او نعقل ما کنا فی اصحاب السعیر»[1]
و مفاد این آیه کریمه، همان مفاد آیه کریمه از سوره «ق» است که بشکل مانعة الخلو،
دو گروه را از دعوت داعیان الی الله تعالی بهره مند اعلام می فرماید: شنونده سلیم
النفس و دلدار فکور یعنی صاحب قلبی که با آن تعقل و تفقه کند و غیر این دو گروه را
اصحاب سعیر معرفی فرموده اند.

اطوار قلب

در قرآن
مجید، اطوار و شئون مختلفی به قلب نسبت داده شده که خطورت و مسئولیت قلب از انتساب
این اطوار به خوبی استنباط می شود و اینکه گفته اند: قلب همان نفس آدمی است که
حقیقت و ذات انسان است و به اعتبار معرضیتش در اطوار و شئون مختلف، آن را قلب گفته
اند، سخنی سنجیده و موجه به نظر می آید، زیرا این مرکز وجدان و مصب مسئولیت،
پیوسته گردون است و شئون و اشکال متغایری و احیاناً متقابلی که از ضمیر و باطن یا
جهان خارج و ظاهر به وی تحمیل می شوندف دائماً در تصریف و دگرگونی است و نیز گفته
اند: نفس به اعتباری روح و به اعتبار دیگری، عقل خوانده می شود.

اطوار منسوب
به قلب در قرآن کریم، متجاوز از شصت نوع است که به دو قسم سعادت خیز و شقاوت انگیز
تقسیم می شوند. و بیان دقیق حد هر یک از آنها و شناخت رتبه و موقعیت یک یک آنها در
نظام سعادت و شقاوت، از اهم معارف الهی است، و سوگمندانه چون مسئله ای است عسیر
الحل تا کنون، در این مورد از نازک اندیشان در معارف قرآنی بحث و تحقیقی به ترتیب
مذکور ندیده ایم.

طور طمأنینه
بالله

بهر صورت یکی
از عالیترین اطوار قلب در جانب سعادت که در قرآن کریم چندین بار آمده است، طور
طمأنینه مسبب از ذکر الله تعالی است که قلب را منقلب و مبدل به سکون و آرامش و
استقرار می کند و همه قلقها و بی قراریها و پریشانیها و التهابات و نگرانیها و غم
و اندوه ها و صدها دردها و رنجهای سوزان دیگر را زدوده می کند، انگار که قلب، جمره
افروحته ای است، و هر یک از مشتهیات نفس، همچون هیزم خشکی است که لهیب آن را افزون
تر می نماید و همه مال و منال و جاه و کامجوئی، نه فقط آن را سیر نمی کند بلکه
برجوع و اشتهایش می افزایند، و قلق و اضطراب آن را چند برابر می کند، و فقط و فقط
اطمینان بذکر الله عزوجل است که همچون آب، این اخگر هلوع را سکون و قرار می بخشد و
در عین دگرگونی و گردونی، ثبات و آرامش می دهد، و غیر اطمینان بذکر الله، هیچ چیزی
التهاب این اخگر را خاموش نمی کند، و جز طمأنینه بالله، هیچ مرهمی، زخمهای حاصل از
این گدازنده را ملتهم نمی سازد.

«الا بذکر
الله تطمئن القلوب»[2]– هان،
آگاه باش که فقط بذکر الله دلها آرامش و سکون می یابند. استفاده انحصار چنانکه
استحضار دارید از قاعده «تقدیم ما هو حقه التأخیر یفید الحصر» می باشد، زیرا جمله
«بذکرالله» متعلق به «تطمئن» است که طبعاً می بایستی متأخر از آن باشد و چون متقدم
بر آن آورده شده و با ترتیب طبیعی مخالفت گردیده، نکته این مخالفت، افاده حصر بوده
است، یعنی منحصراً بذکر «الله» تعالی، طمأنینه قلب حاصل می شود.و با وجود طمأنینه،
همه عوامل اضطراب  و همه تعصبها و تقلیدها
و تلقینهای شیطانی و عجب ها و غرورهای ناشی ازفقدان اعتماد به نفس، و جمله رذائل و
پلیدیها، جوهر ذواتشان به اضداد و حسنات تبدیل می گردند، و نماز بی ذکر و حضور با
آستین انباشته از صدبت ریا، با باد استغناء، طمأنینه بر باد می رود، و نماز ناهی
از فحشاء و منکر و زرق و سالوس و ریا، نمازی که تهذیب نفس و صفای روح و آراستگی به
صفات ملکوتیان را موجب است، جایگزین «ویل للمصلین» می گردد، و مقدسات از دام تزویر
بودن منزه می شوند و طبعاً گستردگی این خلق الهی، مستلزم آسایش جامعه است و این
آرامشهای قلوب، آسایشهای ابدان و معایش و معاشرات را به دنبال خواهند داشت و سعی و
تلاش در تحصیل و استقرار این معنویت در جامعه، نه فقط بهبود بخشیدن به معنویات است
بلکه سعی و تلاش در تأمین اقتصاد و معیشت جامعه به بهترین طریق است، زیرا انتشار
طمأنینه دل، در اجتماع از هزارها جنایت و دغل و دروغ و دزدی و خیانت و بزهکاری و
تبهکاری که میلیاردها بودجه برای پیشگیری و زدودن آثار بعد الوقوع صرف می شود،
جلوگیری می کند و کسی را با کسی جز مودت و خیرخواهی کاری نیست زیرا با طمأنینه
دلها، زبانها صادق و نظرها حق و نیت ها پاک و سریرتها نیک و وفای به عهود و
مواثیق،نقض ناپذیر و و… گردیده اند، و چنان مجتمعی، بهشتی است بی آزار.

بلکه با
تکامل طمأنینه، موضوعی برای این امور باقی نمی ماند، و انسان کامل الطمأنینه که
سرش آینه جمال خدای تعالی است و جز خدا نمی بیند، تحسین و تفبیح مردم برای اعمال
وی، میزانیت ندارد، و معیار وی «انا الله و انا الیه راجعون» است و البته در این
کوی، اهل کام و ناز راه ندارند، رهروی باید جهانسوزی نه خامی بیغمی.

ولی چنین
مطمئن القلب سدره نشین، در عین قرب به آستان خدای عزوجل، فقط یک محنت دارد، فقط یک
درد سوزناک دراد و آن محنت و درد، خوف مهجوریت بعد از وصال است، بیم محجوبیت بعد
از شهود است، زیرا:

محنت قرب ز
بعد افزون است                   جگر از
هیبت قربش، خون است

هست در قرب
همه بیم زوال                   نیست در هجر
جز امید وصال

بلی، آتش بیم
مهجوریت از آستان قرب و حضور، دل و جان می سوزد و این شعله است که قلب را فؤاد
یعنی سوخته افروخته می کند، و خاستگاه مناجاتها و نیایشهائی می نماید که استماع و
زمزمه آنها، دلهای سوزمند را لبریز از شوق و عشق به خدای تعالی می سازد، و این
مناجات ها و نیایش ها و روایت ها است که رابطه ربایش دلهای مستعد به مغناطیس
القلوب است و همین مناجات ها و نیایش ها و روایت های برخاسته از این فؤادهای
افروخته است که بعد از قرآن مجید، باران معارف را در مزارع قلوب می بارانند و آن
همه عاشقان شهید عشق در این کشتزار روئیده و بالندگی دارند. وَه: «ریش باد آن دل
که با زخم تو خواهد مرهمی».

ذکر الله
چیست؟

باری، وظیفه
لازم در سطور آینده این مقاله، تعریف اجمالی«ذکر الله» است که پدیدآور اطمینان است
و قرآن عظیم آن همه به مراقبت و مداومت بر آن و آثار اعراض از آن، عنایت دارد و در
آثار اهل البیت(ع) وصایای اکیده بر آن گردیده است. و  در روایتی از امام صادق(ع) ذکر الله تعالی را
تنها عبادت بی پایان دانسته و فرموده اند: «و ما من شیء الا و له حد ینتهی الیه
الا الذکر فلیس له حدینتهی الیه»[3]–
هیچ چیزی (از فرائض و مندوبات الهی) نیست مگر حدی دارد که با آن پایان می یابد مگر
ذکر که برای آن پایانی نیست.

ذکر یعنی
تخلص از نسین و ذکر الله تعالی نیز بهمین معنا است، یعنی رهائی یافتن و خلاص شدن
از نسیان و غفلت از او و قرآن با آن اعجاز بیانی و اسلوب اقتصاد در الفاظ، در عین
وفاء بحق معانی در روشنگری عقل و بهره وری وجدان، موضوع ذکر را در همه ابعادش با
اسلوب مذکور مبین فرموده اند که اداء حق بحث و تحقیق در همه ابعادش، نیاز به گروهی
از اخوان الصفاء و خلان الوفاء است، و بعد نهائی ذکر در منطق قرآن، سبیل الله
تعالی است یعنی «ذکر» راه خدا معرفی شده است و فرموده اند: «فأعرض عمن تولی عن
ذکرنا و لم یرد الا الحیوة الدنیا، ذلک مبلغهم من العلم ان ربک هو اعلم بمن ضل عن
سبیله و هم اعلم بمن اهتدی»[4].

«اعراض کن از
کسی که از ذکر ما روی گردانده و جز زندگی دنیا را اراده نکرده است، دست آورد نهائی
اینها از علم، همان زندگی زبون حیوانی است. بیقین پروردگارت عالمتر است به آن کس که
از راه خدا گم شده و او عالمتر است به آن کس که هدایت یافته است».

اعراض از ذکر
خدا

مفاد روشن
آیه  شریفه این است که روی گردانی از ذکر
خدایتعالی، ره گم کردن و ضلال است پس طبعاً ذکر خداوند متعال، سبیل الله است، و آن
کس که از ذکر حضرتش روی برتافته، دست آورد علمی وی همان زندگی زبون و سخیف دنیا
است و آن بیچاره، از حیات معنوی و جاودانی، بی خبر و غافل است، و اشرف الانبیاء(ص)
مأمور است که از این طائفه مهجور و پشت کرده به ذکر خدا، هجرت کند و پشت به آنها
نماید تا از خطر تأثر و انفعال به آداب و افعال آنها مصون بماند زیرا راه آنها
گردنه ای از عذاب فزایند هاست:

«و من یعرض
عن ذکر ربه یسلکه عذاباً صعداً»[5]–
اگر کسی از ذکر پروردگارش روی تابد، خدای تعالی او را بر عقبه ای از عذاب فزاینده
طاقت فرسا، عبورش می دهد.

و قریب به
همین معنا است، آیه «و من اعرض عن ذکری، فإن له معیشة ضنکاً»[6]و
همچنین آیات دیگری که در مقام بیان بازتاب اعراض از ذکر الله تعالی می باشد.

ذکر بمعنای
سبیل الله

قرآن با همان
اسلوب مشارالیه، ذکر بمعنای سبیل الله را ارائه می فرماید و به نظر می رسد روشن
ترین آیه در این باب، این آیه شریفه است: «یا ایها الذین آمنوا علیکم انفسکم لا
یضرکم من ضل اذا اهتدیتم»[7]–
ای کسانی که ایمان آورده اید، ملازم نفوستان باشید، گمراهی دیگری زیانی به شما نمی
رساند در صورتی که شما هدایت شده باشید.

آیه شریفه
بعد از الزام مؤمنین به خود پائیدن و ملازمت نفوس، از دو معنای متقابل یعنی ضلال و
اهتداء بحث فرموده  که بدیهی است وجود عینی
آنها متوقف بر قطع طریق است، و بدون قطع و طی طریق، ضلال و اهتداء دو مفهومی بیش
نیستند که موطن آنها ذهن است و بس، ولی با پیمودن راه، آنها عینیت پیدا می کنند،
یعنی آن کس که ملازم سواء السبیل و متن طریق است، به پایان راه می رسد و بر غایت
مطلوبش دست می یابد، و آن کس که از مستوای طریق، منحرف و به یکی از دو جانبش عدول
کند، لزوماً پشت به راه کرده و راه را گم کرده و معلوم است که به غایت مطلوب
نخواهد رسید.

معنای ملازمت
نفس

با تدبر در
صدر و ذیل آیه، به خوبی معلوم می شود که طریق واجب الملازمه، همانان نفس خود مؤمن
است که هم رهرو و هم راه الی الله تعالی است و معنای ملازمت و عدم نسیان آن، رهائی
بخشیدن از حجابها و تعلقات است که با تهذیب و تزکیه، میسور است و آنی نباید از
غایت طریق، که خدای تعالی است، غفلت و نسیان نمود زیرا فراموش کردن غایت طریق،
ملازم یا مستلزم فراموشی طریق و مآلاً گم شدن در تیه ضلالت است: «نسوالله فأنساهم
أنفسهم اولئک هم الفاسقون»[8]

آنچه که
گفتیم، مرتبه علیای ذکر بوده که در نهایت اجمال و سربسته عرضه شد به این امید که:
«شرح مجموعه گل، مرغ سحر داند و بس» و لازم به تذکر است که ذکر الله تعالی به لسان
و خصوصاً زمزمه نیایشهای وارده از اهل البیت (ع)قنطره ای است برای ذکر بقلب و
ایجاد شوق الی الله تعالی در دل، سپس توفیق ذکر به ارکان یعنی استیلاء خشوع بر
ارکان و جوارح استحیاء من الله تعالی، و ما چون اسیر نفس اماره ایم و جولان شیاطین
در مراکز ادراکات ما همانند جریان خون در بدن ما است و اگر ملائکه حفظ «ع» در حفظ
ما به عنایت باریتعالی کوشا نباشند طبق روایت: «اختطفتنا الشیاطین» ناچار از تمسک
به اذکار لسانی و زمزمه مناجاتها و دعاها هستیم که از این مدخل به ذکر قلبی و
ارکانی نائل شویم و نتیجتاً مرحله ای از اطمینان برای ما حاصل شود، و علماء شریعت
اسلام- شکرالله تعالی مساعیهم- در پاسداری این ودائع مأثوره و دیگر امانات الهی،
کوشش بلیغ فرموده اند و در این طوفانهای سهمگین، حوادث پیاپی آن مواریث را در
دسترس ما قرار داده اند، زهی خسران که بهره ور نشویم و از این انوار استضاءه
نکنیم! و اخجلتاه از این آیه «فاذکروا الله کذکرکم آباء کم أوأشد ذکراً»[9]                                               
ادامه دارد

اصول اعتقادی
اسلام

قسمت بیست و
دوم

آیت الله
حسین نوری

«معاد»

بحث مجازات و
تجسم اعمال

در مقاله قبل
در رابطه با آغاز یکی از مباحث مهم «معاد» که مسأله کیفیت مجازات اعمال است این
مطلب مورد بحث قرار گرفت که آیا «مجازات اعمال» و دریافت پاداش و کیفر کردارها در آنجهان
بچه کیفیت است؟

آیا نحوه
مجازات در آنجهان از لحاظ کمیت و کیفیت وضعی و قراردادی است؟ و یا اینکه طبیعی است
و آثار و معالیل اعمال  انسانی است؟ و یا
اینکه جزاء بوسیله «تجسم خود عمل» صورت می گیرد؟

و گفتیم که
برخی از علماء و محققین بزرگ اسلام که در عصر کنونی مانیز علامه طباطبائی و آیت
الله شهید مطهری از آن جمله اند «به تجسم اعمال» قائلند و می گویند کیفر و پاداش
در عالم آخرت بواسطه خود اعمال انجام می گیرد یعنی در آن عالم اعمال خوب انسانها
بصورت بهشت و نعمت های بهشتی و اعمال بد آنها در چهره جهنم و عذابهای جهنمی مجسم
می شود.

و چون برای
تشخیص حقیقت راهی جز بررسی آیات قرآن مجید و احادیث معتبر اسلامی وجود ندارد،
اینها در این راستا به آیات قرآنی استناد می جویند و شواهدی از احادیث دینی می
آورند، بنابراین لازم است در ابتداء آیات قرآن را از این دیدگاه مورد مطالعه و بررسی
قرار بدهیم و بعد از آن به احادیثی که آنها را مورد استناد خود نیز قرار داده اند
نظر بیفکنیم سپس آیات و احادیث دیگر را نیز مورد توجه قرار بدهیم تا حقیقت امر
روشن شود.

همانطور که
در مقاله قبل گفته شد آیات قرآن کریم در رابطه با موضوع تجسم اعمال را میتوان در
این سه دسته خلاصه کرد:

1-   
دسته ای که می گوید:
اعمال انسانها در روز قیامت عیناً حاضر میشود.

2-   
دسته ای دلالت بر این
دارند که مجازات در عالم آخرت (اعم از پاداش و کیفر) بوسیله خود اعمال انجام می
گیرد.

3-   
دسته ای که می گوید:
مجازات اعمال، بهشت و جهنم است.

و این سه دسته
که در پهلوی هم قرار بگیرند نتیجه این میشود که این اعمال است که در آخرت بصورت
بهشت و جهنم در می آیند و این موضوع، همان «تجسم اعمال» است که گفته شد گروهی از
علمای اسلام به آن معتقد می باشند.

ما در مقاله
گذشته نمونه هائی از دسته اول را ذکر کردیم و اینک بذکر نمونه هائی از دسته دوم می
پردازیم:

1-   
«لا تعتذروا الیوم
انما تجزون ما کنتم تعملون»[1]
یعنی: «امروز هرگز عذر نیاورید که تنها بوسیله اعمال خود مجازات میشوید».

در این آیه
کریمه و امثال آن- چنانکه ملاحظه میشود- خود عمل جزای عمل معرفی شده است.

2-   
«و اتقوا یوماً ترجعون
فیه الی الله ثم توفی کل نفس ما کسبت و هم لا یظلمون»[2]
«بترسید از آنروزیکه بسوی خدا باز می گردید پس بهر کس آنچه را که انجام داده است
داده خواهد شد و بر هیچکس ظلم نمی شود».

3-    «ان الذین یکتمون ما انزل الله من الکتاب و یشترون به ثمناً قلیلاً
اولئک ما یأکلون فی بطونهم الا النار»[3]
یعنی: «کسانی که از یهود و غیره آیاتی از کتاب آسمانی قبل از اسلام را که در رابطه
با بعثت پیغمبر اسلام(ص) نازل گردیده بود کتمان کردند وآنرا به بهای اندک فروختند
(برای بدست آوردن اندکی از مال دنیا دست باین کار زدند) آنها جز  آتش چیزی به شکم خود وارد نمی کنند».

4-    «ان الذین یأکلون اموال الیتامی ظلماً انما یاکلون فی بطونهم ناراً
و سیصلون سعیراً»[4] یعنی:
«آنانکه اموال یتیمان را از روی ستم میخورند آنها در حقیقت آتش جهنم را در شکم خود
فرو می برند و بزودی آن آتش فروزان خواهد شد».

علامه
طباطبائی در تفسیر المیزان در مورد تجسم اعمال و اینکه مجازات در روز قیامت بوسیله
خود اعمال انجام خواهد شد پس از اینکه برخی از آیات دسته دوم را که برای نمونه ذکر
کردیم ذکر می کند می گوید:

سوگند بجان
خودم اگر در قرآن جز این آیه که در مورد آشکار شدن عذاب اخروی وارد شده است: «لقد
کنت فی غفلة من هذا فکشفنا عنک غطاءک فبصرک الیوم حدید[5]»
یعنی: «تو در غفلت از این موضوع بودی پس پرده را از چشمانت برداشتیم و امروز چشم
بصیرتت بینا گردید» وجود نداشت برای این مطلب کافی بود، زیرا تعبیر غفلت در صورتی
صحیح است که چیزی حضور داشته باشد و انسان بآن توجه نداشته باشد و تعبیر پرده
برداشتن در صورتی صدق می کند که چیزی وجود دارد منتها پرده ای بر روی آن کشیده شده
است.

اگر چیزی
(عذابی) که انسان در روز قیامت آنرا مشاهده میکند قبلاً حاضر نمی بود هرگز صحیح
نبود گفته شود این چیز مورد غفلت تو بود، مستور و پوشیده بود ولی امروز پرده از
روی آن برداشته شده و غفلت از آن بر طرف گشته است».

و بالأخره در
پایان کلام خود اظافه می کند: سوگند بجان خودم شما خودتان اگر بخواهید این حقیقت
(تجسم اعمال) را با عبارتی و اوصافی که قرآن گفته است بیان خواهید کرد.[6]

و اما نمونه
هائی از دسته سوم از آیات قرآن که بهشت و جهنم را جزای اعمال معرفی می کند نیز
باین شرح است:

1-   
«و جزاهم بما صبروا
جنة و حریراً»[7].

یعنی:
«خداوند بآنها در برابر صبرشان بهشت و لباس حریر بهشتی را پاداش عنایت کرد.

2-   
«انی جزیتهم الیوم
بما صبروا انهم هم الفائزون»[8].

یعنی: من بآنها
در برابر ایمانشان امروز(روز قیامت) پاداش دادم و آنان رستگاران عالمند».

3-   
«ان الذین قالوا ربنا
الله ثم استقاموا فلا خوف علیهم و لا هم یحزنون اولئک اصحاب الجنة خالدین فیها
جزاء بما کانوا یعملون»[9].

یعنی: آنانکه
گفتند پروردگار ما خدا است و بر این گفتار ثابت و پایدار ماندند بر آنها هیچ ترسی
و اندوهی نیست و آنان اهل بهشت می باشند و همیشه در آن اقامت خواهند داشت و این
پاداش کردار آنها است.

4-   
«ان الذین آمنوا و
عملوا الصالحات اولئک هم خیر البریة جزاء هم عند ربهم جنات عدن تجری من تحتها
الانهار خالدین فیها ابداً»[10]

یعنی:
«آنانکه بخداوند ایمان آورده و اعمال شایسته انجام دادند بهترین مردم عالم می
باشند پاداش آنها در نزد خداوند باغهای بهشت همیشگی است که نهرها در زیر درختانش
جاری است و در آن بهشت اَبَد برای همیشه متنعمند».

این آیات
بهشت را بعنوان جزای اعمال نیک معرفی کرده بود و اما نمونه هائی از آیاتی که جهنم
را بعنوان جزای اعمال بد ذکر می کند باین ترتیب است:

1-   
«و لو تری اذ
الظالمون فی غمرات الموت و الملائکة باسطوا ایدیهم اخرجوا انفسکم الیوم تجزون عذاب
الهون بما کنتم تقولون علی الله غیر الحق و کنتم عن آیاته تستکبرون»[11].

یعنی: «اگر
فضاحت و سختی حال ستمکاران را به بینی آنگاه که در سکرات مرگ گرفتار گردند و
فرشتگان برای قبض روح آنها دست قهر و قدرت بگشایند و بگویند جان از تن بدر کنید
امروز به عذاب خواری کیفر داه میشوید چون شما بخدا سخن بناحق گفتید و در برابر
آیات او گردنکشی کردید و استکبار بخرج دادید».

2-   
«ان الذین کذبوا
بآیاتنا و استکبروا عنها لا تفتح لهم ابواب السماء و لا یدخلون الجنة حتی یلج
الجمل فی سم الخیاط و کذلک نجزی المجرمین لهم من جهنم مهاد و من فوقهم غواش و کذلک
نجزی الظالمین»[12].

یعنی:
کسانیکه آیات خدا را تکذیب کردند و در برابر آ از سر نخوت و تکبر سر تسلیم فرود
نیاوردند هرگز درهای آسمان به روی آنها باز نمی شود و داخل بهشت نمی گردند تا آنکه
شتر در سوراخ سوزن داخل شود و ما گناهکاران را بدینگونه مجازات می کنیم و برای
آنها در دوزخ بسترها گسترده و سراپرده ها افراشته شده و این است جزای ستمکاران».

3-   
«انما السبیل علی
الذین یستأذنونک و هم اغنیاء رضوا بان یکونوا مع الخوالف و طبع الله علی قلوبهم
فهم لا یعلمون … انهم رجس و مأویهم جهنم جزاء بما کانوا یکسبون»[13].

یعنی: «راه
عقوبت تنها بسوی کسانی باز است که با داشتن تمکن مالی از تو رخصت معاف بودن از
«جهاد» می طلبند و خوش دارند که با زنان و کودکان در خانه بنشینند و در صحنه جهاد
حضور پیدا نکنند خداوند در برابر این عمل بر دل آنها نقش کفر و ظلمت زده است که
حقائق را درک نمی کنند این منافقان افرادی پلید می باشند و کیفر کردار زشت آنها
این است که جهنم جایگاه آنان خواهد شد».

با توجه
بآنچه که ذکر شد این مطلب روشن گردید که مفاد این آیات این است که در قیامت اعمال
انسانها با چهره نیک یا بد مجسم خواهد شد و باید دانست از جمله کسانی که پافشاری
زیادی باین موضوع دارد عالم بزرگوار شیخ بهائی است وی در این رابطه می گوید:

احادیث
بسیاری که از طرق اهل تسنن و شیعه وارد گردیده است به تجسم اعمال دلالت دارند و
اصحاب ما از قیس بن  عاصم نقل کرده اند که
می گوید «من با گروهی از قبیله بنی تمیم به محضر مبارک پیغمبر اسلام در حالی که
مردی بنام صلصال و دارای طبع شعر بود در آن محضر حضور داشت شرفیاب شدیم من گفتم:
ای پیغمبر خدا ما را که در بیابانها ساکن هستیم موعظه ای بفرمائید تا از آن بهره
مند شویم».

حضرت
پیغمبر(ص) فرمود: «ای قیس عزت های دنیوی باقی نیست و ناپایدار است زندگی دنیا با
مرگ و دنیا با آخرت توأم است و پشت سر هر عملی که انسان آنرا انجام می دهد حساب
کننده ای هست و هر مدتی از زندگی پایانی دارد».

ای قیس
هنگامی که تو از اینعالم بعالم دیگر منتقل می شوی ناگزیر یک همراه که آن زنده است
همراه تو خواهد بود و او با تو دفن می شود و اگر آن همراه کریم و نیکو باشد موجب
عزت و کرامت تو خواهد گشت و چنانچه او پست باشد ترا وا می گذارد و تو را کمک نمی
کند و نیز او در روز قیامت محشور نمی شود مگر با تو و تو نیز محشور نمی شوی مگر با
او و تو فقط نسبت باو مورد سئوال قرار می گیری، بنابراین باید سعی کنی که آن
همراه، صالح و شایسته باشد زیرا اگر او صالح باشد با او انس می گیری و چنانچه فاسد
باشد جز او چیز دیگری موجب وحشت تو نخواهد بود و آن «عمل تو» است.

قیس عرض کرد:
«یا رسول الله دوست دارم که این کلمات در قالب شعر باشد تا موجب افتخار ما باشد و
آنرا ذخیره کنیم حضرت پیغمبر(ص) امر فرمودند که «حسان بن ثابت» حاضر شود و این
موعظه را در قالب نظم بریزد ولی آن مرد صلصال نام که در آن محضر حضور داشت آنرا به
این ترتیب به شعر درآورد:

تخیر خلیطا
من فعالک انما                       قرین
الفتی فی القبر ما کان یفعل

و لا بد بعد
الموت من ان تعده                   لیوم
ینادی المرء فیه فیقبل

و ان کنت
مشغولا بشئی فلا تکن             بغیر الذی
یرضی به الله تشغل

و لن یصحب
الانسان من قبل موته            و من بعده
الا الذی کان یعمل

الا انما
الانسان ضیف لاهله                     یقیم
قلیلاً بینهم ثم یرحل

یعنی: «از
اعمال خود برای خود رفیقی انتخاب کن که تنها رفیق هر کسی در خانه قبر اعمال او
خواهد بود.

و باید چنین
رفیقی را برای روزی که انسان فراسوی مرگ خوانده می شود و ناگزیر باید بسوی او
بشتابد فراهم نماید.

مواظب باش که
در دنیا بجز آنچه که خشنودی خداوند را تأمین می کند مشغول مباش.

و این را
بدان که با انسان پیش از مرگ و پس از مرگ چیزی جز عملش همراهی نخواهد کرد.

آگاه باش که
انسان در میان خانواده اش مدت کوتاهی مهمان است و سرانجام باید از این مهمانسرا
کوچ کند».

سپس می گوید:
بعضی از صاحبدلان می گویند: مارها و عقربها بلکه آتشی که در عالم قبر و روز قیامت
آشکار می شود عیناً اعمال بد و اخلاق نکوهیده و ناپسند و عقاید باطله انسانها است
که در آن صحنه با این صورتها ظاهر می گردد چنانکه نعمت های عالم آخرت و حوری ها و
میوه ها، همه و همه، همان اخلاق پاکیزه و اعمال شایسته و اعتقادات حقه انسانها است
که در آن جهان با این چهره ها جلوه گر می شود چه اینکه یک حقیقت در صورتهای
گوناگون و لباسهای مختلف بر حسب نشأه ها و صحنه های گوناگون جلوه گر می شود.

آنان می
گویند که لفظ «اسم فاعل» در گفتار خداوند که فرموده است: «یستعجلونک بالعذاب و ان
جهنم لمحیطه بالکافرین»[14]
بمعنای استقبال (یعنی آینده) نیست یعنی مقصود این نیست، که جهنم در آخرت به کفار
احاطه خواهد کرد بلکه بمعنای حال است و معنایش این است که قبائح اخلاقی و عملی و
اعتقادی هم اکنون (در دنیا) بآنها احاطه کرده است و این قبائح اخلاقی و عملی و
اعتقادی عیناً همان جهنم است که در صحنه آخرت بصورت آتش و مار و عقرب ظاهر خواهد
شد.

و بر همین
قیاس است این گفتار خداند: «الذین یاکلون اموال الیتامی ظلما انما یاکلون فی
بطونهم ناراً»[15]
کسانی که اموال یتیمان را از روی ظلم می خورند در حقیقت آتش را در شکم خود فرو می
برند.

و همین طور
است این گفتار خداوند: «یوم نجد کل نفس ما عملت من خیر محضراً»[16]

یعنی روزی که
مقصود این نیست که جزای آن عمل را در جهان دیگر در می یابد بلکه مراد این است که
همان عمل را عیناً- منتها در چهره دیگر- در می یابد و آن عمل، خود، جزای خود می
باشد.

و این گفتار
خداوند که فرموده است: «فالیوم لا تظلم نفس شیئاً و لا تجزون الا ما کنتم تعملون»[17]

یعنی: امروز
بر هیچکس ظلم نمی شود و افراد جز با عمل خود جزا داده نمی شوند بطور صریح به تجسم
اعمال دلالت دارد و این قبیل تعبیرات در قرآن کریم فراوان است و در احادیثی نیز که
از حضرت رسول اکرم(ص) رسیده است بسیار است:

مانند اینکه
فرموده است: «الذی یشرب فی آنیة الذهب و الفضة قائما یجرجر فی جوفه نارجهنم» یعنی:
کسیکه در ظرف طلا و نقره می آشامد آتش جهنم را در داخل وجود خود فرو می برد».

و نیز فرموده
است: «الظلم ظلمات یوم القیمة»:

یعنی: ظلم
کردن، تاریکیها است در روز قیامت».

و نیر فرمود:
الجنة قیعان و ان غراسها سبحان الله

یعنی: «بهشت
بیابان خالی است و کشت آن بوسیله سبحان الله (ذکر خدا) بوجود می آید و بالاخره
احادیث فراوانی بر این موضوع یعنی: تجسم اعمال دلالت دارند.[18]

کلام عالم
بزرگ اسلامی شیخ بهائی در اینجا پایان یافت بقیه بحث در رابطه با نحوه مجازات
اعمال و همچنین تجسم اعمال با توفیق خداوند در مقاله های بعد دنبال خواهد شد.                                                         
                       ادامه دارد

هدایت در
قرآن

«تفسیر سوره
رعد»

قسمت چهاردهم

منکرین معاد

آیة الله
جوادی آملی

مرگ= فاصله
افتادن بین جان و جسم

یکی از شبهات
منکرین معاد این است که بدن انسان چگونه پس از مردن و خاک شدن دوباره حیات یافته و
زنده می گردد؟ و اشکال دیگر آنها این است که انسان با مرگ معدوم و نابود می شود و
چگونه چیزی را که نابود گردیده می توان موجود ساخت؟

قرآن کریم به
این هر دو شبهه پاسخ داده است. در مورد شبهه اول در سوره «حج» می فرماید: «یا ایها
الناس ان کنتم فی ریب من البعث فانا خلقناکم من تراب ثم من نطفة ثم من علقة قم من
مضغة مخلقة و غیر مخلقة لنبین لکم»- ای مردم، اگر شما در مورد رستاخیز در حال شک و
تردیدید (بدانید که) ما شما را از خاک آفریدیم، سپس ازنطفه و بعداز خون بسته شده و
آنگاه از مضغه که بعضی دارای شکل و خلقت است و بعضی بدون شکل تا (قدرت خود و سیر
خلقت را) برای شما بیان نمائیم.

همانگونه که
خداوند اناسن را از خاک آفریده، او را پس از مرگ و تبدیل شدن بدنش به خاک دوباره
زنده می نماید، و اگر سخن در این است که انسان با مرگ نابود می شود، چنین نیست،
زیرا انسان تنها همین بدن نیتس که با مرگ بپوسد و از بین برود، بلکه حقیقت انسان
جان او است و جان او هرگز از بین نمی رود و نابود نمی شود. و در برابر این شبهه که
می گفتند: «ءاذا ضللنا فی الأرض ءانا لفی خلق جدید»- ما هنگام یکه با مردن از بین
رفتیم مجدداً زنده و آفریده می گردیم؟!

قرآن می
فرماید: قافله انسانیت در حرکت است تا به مقصد برسد و مرگ به معنی نابودی و فاصله
افتادن بین این قافله و هدف نمی باشد، هرگز عدم و نابودی در کار نیست «قل یتوفیکم
ملک الموت الذی و کل بکم»- شما توفی می کنید نه فوت، همه حقیقت شما را فرشته مرگ
استیفاء می کند، پس او متوفی است و شما متوفی می باشید.

چیزی را فرو
گذار نمی نماید و از شما چیزی از بین نمی رود. پس اگر شبهه این است که انسان با
مرگ نابود می گردد چنین نیست، بلکه بین جان انسان که زوال ناپذیر است و بین جسم او
موقتاً فاصله می افتد و دوباره این پیوند را خداوند در قیامت برقرار می نماید، پس
خاک شدن بدن انسان ممتنع نیست و مرگ نیز به معنی نابودی نمی باشد.

سرنوشت
منکرین معاد

سپس خداوند
در مورد منکران معاد می فرماید: «اولئک الذین کفروا بربهم و اولئک الأغلال فی
اعناقهم و اولئک اصحاب النار هم فیها خالدون»- آنها (کسانی که منکر معادند) کسانی
هستند که به پروردگارشان کافرند آنها در گردنشان زنجیرهاست و آنها اصحاب دوزخند و
در آنجا همیشه معذبند. کسی که در برابر اعمال انسان، او را مسئول ندانسته و برایش
حسابی مقرر ننماید، رب نیست؛ رب آن است که انسان را بیافریند و او را بپروراند، و
بحال خود رهایش نکند «ایحسب الأنسان ان یترک سدی»- آیا انسان می پندارد که بیهوده
رها گردیده است؟ انسان در برابر هر اندیشه و خلق و عملی مسئول است پس انسانی که
مبدأ منهای معاد را قبول کرده است در واقع خدا را انکار کرده است زیرا چنانچه
گفتیم رب از انسان مسئولیت می خواهد و به آن رسیدگی می نماید. منکران معاد
زنجیرهای گرانی بر گردنشان می باشد، ولی انسان معتقد به معاد، انسان وارسته است،
می اندیشد، فکر می کند و عاقبت را می نگرد و برای سرانجام زندگی دست به کار می
شود. کسی که به محکمه عدل الهی اعتقاد ندارد، به زنجیر تبهکاری بسته است و در
محدوده زمین گرفتار می باشد، و اخلاد فی الأرض دارد، و راهی بسوی جهان بینی صحیح
ندارد «اولئک الاغلال فی اعناقهم» کسی که غل به گردنش بسته است، نمی تواند جهان و
نظام هستی را آن چنانکه هست ببیند و انسان را بشناسد و در سوره مبارکه «یس» آیات 8
و 9 این معنا را به این صورت بیان کرده است: «انا جعلنا فی اعناقهم اغلالاً فهی
الی الأذقان فهم مقمحون. و جعلنا من بین ایدیهم سداً و من خلفهم سداً فاغشیناهم
فهم لا یبصرون»- ما در گردنهای آنها غلهائی قرار دادیم که تا زنخدان آنها ادامه
دارد و سرهایشان را به بالا نگهداشته اند، و در جلوشان سدی و در پشت سرشان سدی
قرار دادیم و دیدگانشان را پوشانده ایم لذا چیزی را نمی بینند. انسان یا از شناخت
جهان پی به خالق جهان می برد یا از راه معرفت نفس و خودشناسی خدای خویش را می
شناسد، این دو راه برای انسان باز است که خدا را بشاسد. ولی کسی که در گردنش زنجیر
است نمی تواند سرخم نموده و خود را ببیند که کیست، کجا بوده و از چه آفریده شده
است؟ و جلو چشمانش هم بسته است. تبهکاریها باعث این شده که سرشان بهوا است و از
معرفت نفس باز مانده اند.

در آیه 53
سوره «فصلت» فرموده: «óOÎgƒÎŽã\y™ $uZÏF»tƒ#uä ’Îû É-$sùFy$# þ’Îûur öNÍkŦàÿRr& 4Ó®Lym tû¨üt7oKtƒ öNßgs9 çm¯Rr& ‘,ptø:$# 3 öNs9urr& É#õ3tƒ y7În/tÎ/ ¼çm¯Rr& 4’n?tã Èe@ä. &äóÓx« Íky­ ÇÎÌÈ   »- به زودی
نشانه ها و آیات خویش را در اطراف جهان و درون جانشان به آنان ارائه خواهیم داد تا
روشن گردد که او حق است، آیا کافی نیست که او بر هر چیز شاهد و گواه است؟ در این
آیه نیز راه خداشناسی، معرفت جهان و معرفت نفس معرفی گردیده است، عده ای با نگرش
به آیات انفسی موحد می شوند و جمعی از راه مطالعه کتاب بزرگ هستی خداشناس می
گردند، اما این هر دو راه بر روی انسان تبهکار بسته است و آن غلهای بر گردن اجازه
نمی دهد که سر فرود آورده و به خویشتن خویش بنگرد تا از راه شناخت خود به شناسائی
«الله» نائل آید، و پرده های ضخیم هوی و هوس و شهوت که بر چشم او افکنده شده، او
را از مطالعه و مشاهده جهان محروم ساخته است، چرا که چنین فردی به تعبیر قرآن کریم
«مقمح» است یعنی سر به هوا است، این است که عمری طولانی را پشت سر می گذارد و نمی
داند فرجام کارش به کجا منتهی می گردد، هیچ عاملی بدتر از فراموشی معاد نیست،
چنانچه هیچ عاملی برای وارستگی انسان بهتر از یاد معاد نمی باشد.

کار انبیاء
الهی و رسول گرامی اسلام این است که همین غل و زنجیرهای گران هوی و هوس را از
انسان برگیرند تا آنها را از هوسرانی و زمین گرائی و اخلاد الی الارض نجات بخشند.
اگر کسی منکر معاد شد سرانجامش به آنجا منتهی می گردد که قرآن کریم فرموده: «اولئک
اصحاب النار هم فیها خالدون»- آنها اصحاب آتشند و در آنجا بطور جاودان و همیشگی
باقی خواهند ماند.

سبقت در گناه
و سیئه

«و سیتعجلونک
بالسیئة قبل الحسنة و قد خلت من قبلهم المثلات و ان ربک لذو مغفرة للناس علی ظلمهم
و ان ربک لشدید العقاب» آنها پیش از حسنه، از تو تقاضای سیئه می نمایند با اینکه
قبل از آنها بلادهای عبرت انگیز نازل گردیده و پروردگارت نسبت به مردم با وجود
اینکه ظالمند، صاحب مغفرت و بخشش می باشد و هم پروردگارت عذاب شدید دارد.

در سوره های
مکی معمولاً معارف و اصول دین مطرح است که در توحید و نبوت و معاد خلاصه می گردد و
معاد در تهذیب و تزکیه نفس مهمترین نقش را دارا است و لذا در سوره های مکی سخن از
معاد و نقل و پاسخ شبهات منکرین معاد و دلائل ضرورت معاد است. در آیه قبل به بعضی
از شبهه ها و به پاسخ آن اشاره شده و در این آیه درباره منکران معاد می فرماید
آنها بطور شتابزده بجای اینکه صبر پیشه نمایند تا از حسنات و رحمتهای الهی
برخوردار گردند، خود را گرفتار  سیئات و
عذابهای الهی می نمایند.

در آیه 32
سوره انفال در مورد این گونه افراد می فرماید: «… اللهم ان کان هذا هو الحق من
عندک فامطر علینا حجارة من السماء و ائتنا بعذاب الیم»- خداوندا چنانچه این وحی و
قرآن حق است پس بر ما سنگ از آسمان ببار یا عذابی دردناک بر ما نازل کن! و این
همان استعجال و شتاب است که در آیه یاد شده آمده است. و در آیه بعد می فرماید: «و
ما کان الله لیعذبهم و انت فیهم و ما کان الله معذبهم و هم یستغفرون»- تا تو در
میان آنان هستی خداوند آنها را عذاب نمی نماید، و خداوند عذابشان نمی نماید در
حالیکه آنها استغفار می کنند. امیرمؤمنان (ع) در کلمه قصار 88 می فرماید: «کان فی
الأرض امانان من عذاب اله و قد رفع احدهما فدونکم الآخر»- در زمین دو چیز امان از
عذاب الهی بود که یکی از آنها گرفته شد و دیگری موجود است مواظب و مراقب باشید که
آن را از دست ندهید. آنکه از دست رفت وجود رسول خدا(ص) بود و آنکه هست استغفار
است. انسان کافر بجای عمل به «سابقوا الی مغفرة من ربکم» که در آیه 21 «حدید» آمده
است و شتاب بسوی جلب رضایت و آمرزش الهی، بسوی سیئه و عذاب، گرایش و شتاب دارد، و
به جای «فاستبقوا الخیرات» که خداوند در سوره مبارکه «بقره» آیه 148 فرموده است،
بسوی شر و سیئه سبقت می گیرد، چرا کافرانی که در اثر گناه و تبهکاری مداوم دلشان
سیاه گریدیده است گرایششان به سمت سیئه است ولی افرادی که هنوز به آن حد نرسیده
اند نیک و بد برایشان فرق نمی کند و هر کاری که مایل باشند انجام می دهند، چه حلال
و چه حرام، اما مؤمن می کوشد کاری را که برای دنیا و آخرتش سودمند است انجام دهد.

بنابراین
مردم سه دسته اند: یک دسته آنها در مورد تبهکاریها و زشتیها، شتابزدگی از خویش
نشان می دهند که در همین آیه مورد بحث از سوره «رعد» دیدیم. دسته دوم نسبت بخیر و
شر بی تفاوتند بلکه آنچه مطابق میل آنها باشد عمل می نمایند، چنانچه در سوره
مبارکه «اسراء» آیه 11 می فرماید: «و یدع الانسان بالشر دعاءه بالخیر و کان
الإنسان عجولا» انسان بدیها را می طلبد چنانچه در جستجوی نیکیها است و انسان
پیوسته عجول است. و دسته سوم مؤمنان اند که بسوی خیرات و مبرات سبقت می گیرند،
سبقت در فضائل و خیرات بی مانع است و ایجاد تزاحم نمی کند، چرا که برای همگان راه
باز است و لذا به آن امر شده است.

«و قد خلت من
قبلهم المثلات» عقوبتهائی که به حیات اقوام کافر پیشین خاتمه داده و در تاریخ
مانده است و بهمین دلیل ضرب المثل گردیده، به 
آنها «مثلات» گفته می شود، اگر کفار به قدرت زودگذرشان متکی می باشند،
خداوند عده ای را به عذاب دچار نموده که اینها از یک دهم قدرت آنها هم برخوردار
نمی باشند «و ما بلغوا معشار ما آتیناهم» که در سوره «سبأ» آیه 45 فرموده: اگر
مشرکین حجاز وحی را تکذیب کردند، پیش از اینان اقوامی نیز به تکذیب وحی پرداختند
که به کیفر دردناکی مبتلا شدند و از نظر قدرت مالی و سلطنت، اینها باندازه یک دهم
نیروی آنها را ندارند، و اگر به چنین قدرتی متکی نیستند پس باید به عقل و یا به
وحی متکی باشند، تا به خود اجازه دهند که در برابر مکتب تو بایستند، در صورتی که
ما کتابی که آنرا بیاموزند و بوسیله آن بتوانند تکذیب تو کنند و یا پیامبری پیش از
تو نفرستاده ایم تا با استناد به گفته او بر رد تو استدلال نمایند، «و ما آتیناهم
من کتب یدرسونها و ما ارسلنا الیهم قبلک من نذیر»[1]
پس حرف آنها از وحی سرچشمه نمی گیرد« ان ربک لذو مغفرة للناس علی ظلمهم و ان ربک
لشدید العقاب» با اینهمه خداوند آنها را در میان بیم و امید باقی می گذارد، وعده
آمرزش و بیم عذاب می دهد، و انسان هر معصیتی رانمود، نباید مأیوس از رحمت حضرت حق
باشد و به هر طاعت و عبادتی توفیق یافت نباید غرور او را فرا گیرد.

در جوامع
روایی ما وارد شده است که حتی به اندازه فاصله ای که به هنگام دوشیدن شیر از پستان
شتر میان هر بار دست کشیدن به پستان آن حیوان، بوجود می آید که فاصله ای بسیار
اندک است نباید به عاقبت کار خویش اطمینان داشت، چرا که باندازه همین فاصله بسیار
کوتاه ممکن است انسانی در پایان کار از ایمان به کفر و یا از کفر به ایمان گرایش
پیدا نماید. از اینکه در آیه فوق فرمودم «ان ربک» معلوم است که مخاطب آیه، خدا را
بعنوان خالق قبول دارد ولی بعنوان رب نمی پذیرد، و تدبیر امور را به عهده ارباب
خلقت و متفرقه واگذار می نماید، زیرا وثنیین یعنی بت پرستان در ربوبیت شرک می
ورزیدند، «ولئن سئلتهم من خلق السموات و الأرض لیقولن الله»[2]
چنانچه از آنها سئوال نمائی که آفریدگار آسمانها و زمین کیست؟ خواهند گفت: «الله»
می گفتند، خداوند ارباب جزء و متفرقه را خلق کرده و تدبیر امور جهان را به آنها تفویض
نموده و هر یک از آنها در حوزه وظیفه خویش به تدبیر و اداره امور می پردازند، یکی
رب البحر است، پروردگار دریا، دیگری پروردگار و مربی خشکیها است و و…

دعوت به توبه

نکته دیگر
این است که خداوند به ظالمان وعده مغفرت نداد که بفرماید در عین اینکه ظالمند آنها
را می آمرزد، بلکه تنها وعده آمرزش و بیم از عقاب می دهد، این لسان لسان دعوت به
توبه است که در سیاق دیگران آیات توبه هم پیدا می شود، چرا که هیچ گناهی نیست که
در صورت توبه آمرزیده نگردد، حتی شرک، اگر مشرک از شرک به ایمان گرایش پیدا کند،
خداوند او را می آمرزد «ان الله یغفر الذنوب جمیعاً» خداوند آمرزنده جمیع گناهان
است، و اگر در سوره نساء فرمود: «ان الله لا یغفران یشرک به»[3]
خدا شرک را نمی آمرزد، یعنی بدون توبه قابل آمرزش نست، حتی توبه مرتد چه مرتد فطری
و چه مرتد ملی پیش خداوند قبول می شود منتها احکام فقهی برای آنها وجود دارد، لذا
در سوره «زمر» آیه 53 فرمود: «قل یا عبادی الذین اسرفوا علی انفسهم لا تقنطوا من
رحمة الله» هرگونه اسرافی را شامل می شود حتی کفر که بدترین اسراف است، و هر کس در
مسائل حقوقی و غیره که ظلم می کند، در حقیقت بر خویش ستم روا می دارد، البته ترشحات
گناه او، دامنگیر دیگران هم می شود، مانند کسی که در درون منزلش چاهی داشته باشد
که بوی عفونت آن به منازل همسایه هم سرایت نموده و موجب آزار آنها گردد، چنانچه هر
کار خیر و احسانی هم که به دیگران می نماید، در واقع احسان به خود می کند، ولی
نسیم آن به دیگران می رسد، مانند بوته گلی که در منزلی هست و بوی خوشش بدیگران می
رسد «ان احسنتم احسنتم لأنفسکم و ان اسأتم فلها»[4]
اگر نیکی نمائید به خویش نیکی نموده اید و چنانچه بدی نمائید باز بدی به خود شما
باز می گردد. لام رد این آیه برای اختصاص است، لام نفع نیست چنانچه در «لها ما
کسبت و علیها ما اکتسبت» می باشد.

عمل تو، دوست
تو است

رسول خدا(ص)
«قیس بن عاصم» را چنین موعظه می نماید: «انه لابد لک یا قیس من قرین یدفن معک و هو
حی و تدفن معه و انت میت، فان کان کریماً اکرمک و ان کان لئیما اسلمک، ثم لا یحشر
الا معک، و لا تبعث الا معه، و لا تسأل الا عنه، فلا تجعله الا صالحاً، فانه ان
صلح آنست به، و ان فسد لا تستوحش الامنه و هم فعلک»[5]–
ای قیس! بناچار با تو در قبر قرینی دفن خواهد شد و تو با آن هستی، آن زنده و تو
مرده ای، اگر کریم باشد ترا اکرام و احترام کند و چنانچه لئیم و پست باشد ترا به دست
قانون و مکافات عمل بسپارد جز با تو در قیامت برانگیخته نگردد و تو جز با آن مبعوث
نشوی، و از غیر او مورد سئوال واقع نخواهی شد، بنابراین آن قرین را قرین و همراهی
شایسته قرار بده، چرا که اگر صالح باشد، با آن مأنوس شوی و چنانچه فاسد باشد جز از
آن به وحشت نیفتی و آن قرین عمل تست. و این چنین است که هر کاری که انسان انجام می
دهد در حقیقت نتیجه اش عائد خود او می شود و برای خود او است، محال است کسی فقط به
دیگری بد کند، مثلاً بالاترین جنایت را کرد که کشتن انسان بی  گناهی است، درست است که بزرگترین ستم را بر او
روا داشته ولی خود را به عذاب ابدی دچار ساخته است.

تذکر:

برای آشنائی
با معارف قرآن کریم میزانی وجود دارد که در اینجا مطرح می نمائیم، برای آشنایی با
دیگر مطالب همین که انسان آن مطلب برایش حل شود، معلوم می شود به آن رسیده است و
چنانچه حل نشد درک نکرده ولی میزان تشخیص در حقیقت در نهان خود انسان موجود است،
اگر انسان وارد یک بحث قرآنی شد و در قلبش نوارنیتی احساس نمود، بداند که آن بحث
برایش حل شده است، اگر کسی تمام یک بحث را گوش داد و یادداشت نمود ولی چنین
نورانیتی در دل احساس نکرد، باید بداند که متوجه آن بحث و آن آیه نشده است، چرا ک
حساب قرآن از حساب دیگر کتابها و بحثها جدا است، با تلاوت قرآن قلب خود را منور
سازید و حداقل هر شب قبل از خواب شش سوره ای را که اول آن سبح و سبَّح است بخوانید
که رسول خدا(ص) آن را قرائت می نمود آن سوره ها عبارت اند از: سوره های حدید، حشر،
جمعه، صف، اعلی و تغابن، پس آیه «فاقرؤا ماتیسر من القرآن» باندازه ای که میسور و
ممکن است از قرآن قرائت نمائید، را مهجور نگذارید 
و به آن عمل نمائید. ادامه دارد

درسهائي از
نهج البلاغه

آيت الله
العظمي منتظري

قسمت هشتم

خطبه 233

صفات دنيا

َلاَ وَهِيَ الْمُتَصَدِّيَةُ
الْعَنُونُ، وَالْجَامِحَةُ الْحَرُونُ، وَالْمَائِنَةُ الْخَؤُون، وَالْجَحُودُ الْکَنُودُ،
وَالْعَنُودُ الصَّدُودُ، وَالْحَيُودُ الْمَيُودُ. حَالُهَا انْتِقَالٌ، وَوَطْأَتُهَا
زِلْزَالٌ، وَعِزُّهَا ذُلٌّ، وَجِدُّهَا هَزْلٌ، وَعُلْوُهَا سُفْلٌ، دَارُ حَرَبٍ
وَسَلَبٍ، وَنَهْبٍ وَعَطَبٍ، أَهْلُهَا عَلَي سَاقٍ وَسِيَاقٍ، وَلَحَاقٍ وَفِرَاقٍ.
قَدْ تَحَيَّرَتْ مَذَاهِبُهَا، وَأَعْجَزَتْ مَهَارِبُهَا، وَخَابَتْ مَطَالِبُهَا

موضوع بحث،
بررسی خطبه 191 نهج البلاغه با تفسیر محمد عبده و یا 233 با ترجمه فیض الاسلام
بود. در قسمت گذشته، مروری اجمالی بر فرمایشات حضرت راجع به معرفی دنیا و صفات
دنیا داشتیم. اکنون دنباله آن صفات را یادآور می شویم:

« َلاَ وَهِيَ
الْمُتَصَدِّيَةُ الْعَنُونُ، وَالْجَامِحَةُ الْحَرُونُ، وَالْمَائِنَةُ الْخَؤُون،
وَالْجَحُودُ الْکَنُودُ، وَالْعَنُودُ الصَّدُودُ، وَالْحَيُودُ الْمَيُودُ.»
هان، آگاه باشید که دنیا مانند ظاهر شوندگان هر جائی، خود را بر دیگران عرضه می
کند و چون حیوان چموش و سرکش، نافرمانی می کند و از راه دروغ و خیانت و انکار و
ناسپاسی و تخلف و بی راهه رفتن و میل و انحراف و لجبازی وارد می شود.

دنیای فریبگر
ناسپاس

دنیا همچون
زن هرزه ای می ماند که با آرایشهای تند، خود را در معرض دید و تماشای مردم قرار می
دهد و بوسیله آرایش می خواهد آنها را اغوا کرده، فریب دهد.

عنون، از
ماده «عن» به معنای «ظهرَ» است یعنی ظاهر شوند و پدیدار گشته.

گاهی متصدیه
عنون تفسیر شده است به آن حیوان زیبائی که از دیگر حیوانات جلو می افتد ماند اسبها
و بعضی شتران که چابکی آنها، چشم بینندگان را خیره کرده و جلب توجهشان می نمایند.
خلاصه حضرت می خواهند بفرمایند که این دنیا با زر و زیور، زرق و برق، مال و منالش
خود را بر شما عرضه می دارد که اغوایتان کند و از راه، بیرونتان نماید و هشدارتان
باد که فریبش را نخورید چه این ظاهرسازی و آرایشها دوامی ندارد و سازگار نیست.

جامحه: حیوان
چموشی را گویند که سرکش و نافرمان است. حرون: هم به معنای لجباز و نافرمان است که
هرگاه انسان می خواهد، آن را براند، در یک جا می ایستد و از راه رفتن سرباز می زند
و هر چند آن را بزنی، قدم ازقدم بر نمی دارد و زمام اختیارش در دست صاحبش نیست.

چنین نیست که
دنیا همواره به کام شما باشد و لذتهایش برقرار باشد، بلکه همچون حیوان چموش
نافرمانی است که یکباره پشت پا به شما می زند و تسلیمتان نمی گردد.

جحود: صیغه
مبالغه است از جحد بمعنای کسی که بسیار انکار کننده است. مانند کسی که پولی را به
او بسپاری و وقتی نیاز به آن پول پیدا کردی و خواستی آن را بگیری، او چنان انکار
می کند که گویا اصلاً خبری نبوده است.

کنود: صیغه
مبالغه از واژه کندی بمعنای انسان کند و ناسپاس است.

این دنیا با
شما هرگز وفا نمی کند و روزی از دستتان می رود، 
آنگاه هر چه هم گریه و زاری کنی که من تمام عمرم را برای رسیدن به تو ازدست
دادم و امروز که روز نیاز من است مرا دریاب! تو را انکار می کند و ناسپاس می گردد
و به داد تو نمی رسد.

«ان الانسان
لربه لکنود»- یعنی انسان نسبت به پروردگارش ناسپاس است. و چنین است دنیا نسبت به
انسان.

عنود: آن کسی
است که از راه شما تخلف می کند و بر خلاف مقصد شما حرکت می نماید.

صدود: اعراض
کننده و پشت کره به شما است. «یصدون عن سبیل الله» که در قرآن آمده است یعنی
آنانکه از راه خدا اعراض می کنند.

دنیا معاند و
دشمن شما است، هر چه به آن راه خود را بنمایانی آن از راه دیگر می رود و تسلیم شما
نمی شود، هر چه به آن روی آوری، از شما روی بر می گرداند و اعراض می کند.

حیود و میود:
حید و مید هر دو بمعنای میل و انحراف است.

دنیا همیشه
از خواسته و میل شما منحرف می شود، و از آن راهی که می روید، به راهی دیگر میل می
کند. یک عمر زحمت می کشی، اموالی بدست می آوری که در روز ناتوانی، بدادت برسد،
یکمرتبه می بینی مال از دستت رفت. باغی که سالها آن را آبیاری کرده بودی خشکید،
کشتیت غرق شد، جواهراتت دزدیده شد و و…. پس هرگز به دنیا اعتماد نداشته باشد و
خیال نکن اگر سرمایه دار بزرگی هستی و میلیاردها دلار و تومان انباشته داری، برایت
ارزش و فایده ای دارد. محمد رضا پهلوی یکی زا سرمایه دار ترین افراد دنیا بود، در
این دنیا هم سرمایه هایش برایش بهره ای نداشت، چه رسد به آخرت و جهان باقی که وزر
و وبالی برگردنش خواهد بود.

ثروت و جاه و
مقام و منصب و اموال دنیا زودگذر است و به شما خیانت می کند، اما آن چیزی که برای
زندگی جاویدان و همیشگی شما باقی می ماند، اعمال صالحه شما است، بکوشید که از راه
خودسازی، تقوا را کسب کنید و اعمال خیر انجام دهید که باقی باشد و در روز ناداری
به فریادتان برسد.

« حَالُهَا انْتِقَالٌ،
وَوَطْأَتُهَا زِلْزَالٌ، وَعِزُّهَا ذُلٌّ، وَجِدُّهَا هَزْلٌ، وَعُلْوُهَا سُفْلٌ».

حالش زوال و
انتقال است و جای گامش متزلزل است، عزت دنیا ذلت و خواری است. حقیقتی جز شوخی و
هزل در آن نیست و بلندیش پستی است.

دنیای متحول
و خوارکننده

حالت دنیا
این است که در آن حرکت و تحول و انتقال است. این مال و ثروتی که الان در دست داری
اینقدر دست بدست گشته است، باغی که به آن دل خوش کرده ای، اینقدر از این و آن،
منتقل شده تا به تو رسیده این کرسی ریاست و صدارتی که تو بر آن تکیه زده ای اینقدر
زیر پای دیگران بوده و با آنها ناسپاسی نموده است و خلاصه این عمر تو نیز چقدر از
حالی به حالی دیگر گشته و منتقل شده است، یک روز کودکی تازه به دنیا رسیده بودی،
آنگاه نوجوانی بازیکن و پس از آن جوانی مغرور و سرکش و با نشاط و تنومند و امروز
با کمر خمیده و جسم ناتوان به این سن پیری افتاده ای، این است حال دنیا که هم مال
و ثروتش دست بدست می گردد و هم انسان در آن، حالی به حالی می شود و از قدرت و توان
باز می ایستد.

ابن ابی
الحدید احتمال دیگری نیز داده، می گوید: ممکن است مراد از «حال» زمان حال باشد در
مقابل زمان ماضی و مستقبل پس آن چیزی که شما به آن دل خوش کرده اید زمان حال است
برای اینکه زمان گذشته، سپری شد و آینده هنوز نرسیده است. زمن که باقی نیست و
همواره متحول به زمانی دیگر می شود و در هر صورت گذشتنی و فناپذیر است چون ثبات و
بقائی ندارد.

وطأه: جای پا
را می گویند.

می فرماید:
زیر پای دنیا سست است. جای گام دنیا متزلزل و متحرک است. دنیا را تزلزل و اضطراب
فرا گرفته و همچون زیر زمین ساختمانی است که ستون ندارد و تا پا بر آن نهی، از هم
می پاشد و فرو می ریزد.

به چه چیز
دنیا دل خوش کرده ای، به عزت و آبرومندیش! هان، این عزت پایدار نیست، اگر مقام و
منصبی داری هر چند در حد شاهنشاهی! باشد، از تو گرفته می شود و به ذلت و خواری می
افتی. در حقیقت بهترین عبرت، برای مردم زمان ما، زندگی شاهانه محمد رضا پهلوی است
که 36 سال سلطنت کرد و اینقدر نفوذ و قدرت داشت که دو نفر برادر، جرأت نمی کردند
نزد هم، علیه او سخنی بگویند، آن همه پولها و ثروتها و مکنت ها و قدرتها برای
محافظت تاج و تخت در اختیارش بود که کسی باورش نمی شد، روزی همین اعلیحضرت قدر
قدرت! به بدبختی و خواری و ذلتی می رسد که دربدر دنبال جائی بگردد که او را جای
دهند! آیا آن همه سلطنت و قدرت به همان دو سه سال ذلت آخر عمر می ارزید؟ حالا بر
فرض دنیا دچار ذلت نمی شد، در آخرت چه جوابی دارد؟ چه ذلتی بالاتر از اینکه جلو
چشم تمام خلایق، از پشت گردنش بگیرند و در آتش دوزخش بیندازند.

دنیا هرگز
حقیقت و صداقت ندارد. یک وقت می بینی یک نفر جلو شما می ایستد و کرنش و احترام می
کند و به ظاهر خیلی دست بر سینه و چاکر شما است، اما خوب که بنگری می بینی، این
سخنان، فریبی بیش نبود و از حد شوخی تجاوز نمی کرد. این مقام ها و منصب ها هم به
اندازه همان شوخی و هزل بیش نیست، مواظب باشید شما را دست نیندازند.

علو: عَلو،
عُلو و عِلو هر سه به معنای بلندی است در مقابل سفل و سِفل به معنای پستی همان
وقتی که خیلی هم- به صورت ظاهر- بالا می روی، در حقیقت درای پائین می روی زیرا اگر
مقامی در این دنیا داشتی، به اندازه بلندی مقاومت، بیشتر باید جواب بدهی. روز
قیامت مسئولیت از دیگران بیشتر است. «هر که بامش بیش برفش بیشتر» این ثروت کلان
دنیا، مایه پستی و بدبختی است برای انسان.

«دار حرب و
سلب و نهب و عطب»

دنیا جای جنگ
و کندن لباسهای تن و غارت و هلاکت است. در دنیا اسباب به غارت رود و کار به هلاکت
رسد.

حَرب و
حَرَب، سلب و سَلَب هر دو صحیح است. حَرب- با سکون را- به معنای جنگ و جدال و ستیز
است و حَرَب. با فتح را- معنایش غارت کردن اموال است.

سَلب: مصدر
است بمعنای کندن چیزی از آدم. سَلَب: مالی را گویند که در جبهه از کسی گرفته می
شود. در حدیثی از پیامبر اکرم(ص) نقل شده- که گویا در جنگ حنین بوده است- حضرت می
فرماید: «من قتل قتیلاً فله سلبه»- اگر کسی یک نفر را- از دشمن- بکشد، شمشیرش و
لباسش و زرهش. و آنچه که بر تن او است- از آن قاتل می باشد. حال کار نداریم به این
بحث که آیا این سخن را حضرت، در آن جنگ خاص و منحصر به آن جنگ فرموده اند یا اینکه
حکم کلی تمام جنگهای اسلام است و باید در همه جنگها اجرا شود، ولی خلاصه معنای
سَلَب آن چیزی است که مال شخص خاصی است مانند شمشیر و لباسهای تنش. ارگ سَلب باشد
مقصود کندن لباس است.

در هر صورت،
دنیا جای جنگ و جدال است. جای غارت و سلب است. جائی است که مال و ثروت را از دست
انسان می کنند و به دیگری واگذار می کنند. جای غارت و هلاکت است.

«اهلها علی
ساق و سیاق و لحاق و فراق».

اهل دنیا در
حال اضطراب و جان کندن، پیوستن و جداشدن هستند.

اضطراب و
جدائی

ساق: در واژه
«ساق» احتمالات زیادی داده اند. اصلاً کلمه ساق بمعنای پای انسان است. در قرآن
میفرماید: «والتفت الساق بالساق»- یعنی یاقها به هم پیچید که این حکایت از شدت
اضطراب انسان می کند که از شدت بدبختی و بیچارگی، پاهایش بهم می پیچند. بعضی گفته
اند: لازمه پیچیدن ساق پا به یکدیگر، شدت و بدبختی است و بدین مناسبت، گاهی لفظ «ساق»
در شدت استعمال می شود.

سیاق: بمعنای
جان کندن است. حالت نزع که برای انسان پیدا می شود، و مشغول جان کندن می شود، به
او می گویند در حال سیاق است.

برخی از
شارحین نهج البلاغه گفته اند که مراد از ساق همین ساق پا است و معنای جمله چنین می
شود: اهل دنیا بر ساق پایشان ایستاده که به طرف جان کندن بروند.

به نظر من یک
معنای دیگری احتمال داده می شود که آن جمله بعدی هم مؤید این احتمال است. شاید
مراد حضرت این باشد که دنیا- همانگونه که قبلاً نیز فرمودند- جای تحول و انتقال
است، یکعده دارند پا می گیرند یعنی بقدرت و نوائی می رسند و در این بین، عده دیگری
دارند جان می کنند و از توان و قدرت می افتند، حال چه قدرت بمعنای ظاهری و جسمی
باشد و چه قدرت مادی و جاه و مقام باشد. همچنانکه نوزادانی به دنیا می آیند و
نوجوانانی جوان می شوند، جوانانی نیز به پیری و سالخوردگی می رسند و از توان می
افتند.

لحاق و
لِحاق: هر دو صحیح است، مصدر «لَحَق» است. عده ای از اهل دنیا دارند  ملحق می شوند.

پس در همان
حال که عده ای از  انسان ها دارند به دنیا
ملحق می شوند، عده ای هم دارند از آن جدا می گردند. این جمله با جمله قبلی به همان
معنا که احتمال دادیم، نزدیکتر است و اگر در آنجا رسیدن به قدرت برخی و جدا شدن
برخی دیگر از قدرت، درست باشد، این جمله مرادف آن است در معنی. عده ای به دنیا می
پیوندند و عده ای دیگر از دنیا می برند و جدا می شوند.

باز در اینجا
شراح نهج البلاغه اینچنین معنی کرده اند که لحاق و فراق را مربوط به یک دسته از
افراد گرفته اند که دارند می میرند و ملحق می شوند به مرده ها و از زن و بچه
هایشان جدا می شوند. مثلاً من که درام می میرم و در حال نزع و جان کندن هستم، من
به گذشته ها و مرده ها ملحق می شوم و از آینده ها جدا می گردم. اما بنظر می رسد که
لحاق مربوط به عده ای دیگر باشد. می فرماید: عده ای دارند به دنیاملحق می شوند،
بچه های کوچک بزرگ می شوند و به ما ملحق می گردند و ما داریم فراق می کنیم و جدا
می شویم. پس لحاق و فراق مانند ساق و سیاق مربوط به دو دسته است.

یکدسته دارند
پا می گیرند و یکعده دارند جان می کنند. عده ای دارند به ما ملحق می شوند و در
صحنه زندگی وارد می گردند و ما که عمر خودمان را کرده ایم، بایست جدا شویم و
رهسپار دنیای دیگری گردیم.

خلاصه حضرت
می خواهد بفرماید: دنیا دار تحول و انتقال است. چنین نیست که این مال و ثروت و
خانه و باغ و جاه و مقام و عیش و نوش جاودانه باشد و همیشه به کام شما شیرین باشد.
اینجا را چند روزی باید بگذرانی و به سرای باقی بروی. اگر حکومت و مقام و جاهی
داری، از تو گرفته می شود و اگر پول و سرمایه ای نیز داری به دیگری واگذار می
گردد. تو در حال فراق و گذشتن هستی تا بچه ها و کودکان جای تو را پر کنند و چند
صباحی در دنیا باشند، آنگاه نوبت به آنها می رسد که بروند و جا را برای بعدیها
خالی کنند و همچنین….

«قد تحیرت
مذاهبها و أعجزت مهاربها و خابت مطالبها».

راه های
دنیا، سرگردانی می آورد، راه های فرار دنیا، ناتوانی می آورد و خواسته های آن
نومید کننده است.

دنیای
سرگردانی و نومیدی

راه های
زندگی دنیا انسان را به تحیر و سرگردانی می اندازد. در اینجا اسناد مجازی شده یعنی
اسناد فعل به غیر فاعل حقیقی داده شده است یعنی بجای اینکه تحیر و سرگردانی را به
انسانها نسبت بدهند می گویند: راه و روش این انسانها متحیر است با اینکه راه هرگز
متحیر نمی شود، بلکه انسان است که متحیر می گردد ولی در اینجا فعل که «تحیر» است
به فاعل غیر حقیقی که «مذاهب» است اسناد داده شده و این در کلام عرب خیلی شایع
است. مذاهب بمعنای راه ها و روش ها است.

راه های
مختلفی برای زندگی دنیا وجود دارد، یک نفر را می بینید که راه تجارت  و بازرگانی را پیش گرفته، دیگری به تحصیل علم
می پردازد، برخی کارمند اداره شده اند و بسیاری به کشاورزی و دامداری می پردازند.
پس افراد بشر راه ها و روشهای مختلفی دارند و همیشه در حال حیرت و سرگردانی بسر می
برند که چه راهی را بپسندند و چه کنند که پول بیشتری بدست بیاورند. بازرگانان در
حال حیرت هستند که چه کالاهائی را بخرند، کشاورز نمی داند چه چیزی را بکارد که
بیشتر منعفت کند، بنا در کارش متحیر است، استاد دانشگاه در روش تدریسش اندیشه می
کند، شاگرد برای رسیدن به رستگاری در حال حیرت و اضطراب است و خلاصه همه در این
دنیا، در حال تحیر و سرگردانی بسر می برند.

گریزگاه ها و
راه های فرار دنیا، مردم را عاجز و ناتوان کرده است. یک نفر را می بینی برای اینکه
سرمایه هایش را نگه دارد، ناتوان است، اگر در منزل بگذارد، از دزد می ترسد، اگر در
بانک بگذارد از آتش سوزی هراس دارد، اگر در خانه و ملک بگذارد، یک وقت ممکن است
خانه از دستش برود. و خلاصه راه های گریزی دنیا همواره مردم را به خود مشغول و
ناتوان کرده است.

مهارب: جمع
مهرب بمعنای راه گریز و فرار است.

خابت: یعنی
نومید شد.

مطالب: همان
مطلوب ها و خواسته های دنیا است.

در اینجا نیز
اسناد مجازی است زیرا این خواسته های دنیا نیست که نومید شده بلکه انسانها هستند
که ناامید شده اند و به هدف نرسیده اند. خلاصه می خواهد بفرماید: دنیاخواهان
ناامید شده اند و خواسته هایشان برآورده نگشته است. و اصلاً تمام خواسته های دنیا،
بالمآل به خسران و ناامیدی می گراید زیرا بی دوام و بی ارزش است. ادامه دارد

پيام شهيد

اين وصيتنامه‌ها
انسان را ميلرزاند و بيدار ميكند. امام خميني

قسمتي از
وصيتنامه شهيد حسين دهقاني

1-   
در تنهايي با خدا و
با معشوق خود يعني الله گفتگو كنيد.

2-   
از ياوه كويان و هرزه
زبانان به پرهيزيد. و با فقيران و خداشناسان رابطه داشته باشيد.

3-   
از سرمايه‌داران
متكبر بپرهيزيد كه شما را فريب مي‌دهند.

4-   
نه آنقدر دل باخته
دنيا باشيد گويا سالها ماندني هستي و نه بي تفاوت كه گوئي از جان خود هم سير شده‌اي.

5-   
هر لحظه براي مردن ‌آماده
باشد و براي جنگيدن آماده.

6-   
برادرم ضعف خود را
بيشتر از قوت خود بدان تا هواي نفس بر تو پيروز نشود.

قسمتي از
وصيتنامه شهيد محمد حسن دهقاني

من بر اساس
رسالت و مسئوليتي كه حس نمودم در راه خدا و براي پاسداري و حراست از اين انقلاب كه
بوسيله خونها آبياري شد و بعد هم احتياج دارد به جبهه رفته تا شايد خداوند سعادتي
نصيبم گرداندو من محصلي بيش نبودم و به خاطر عشقي كه به شهادت داشتم به جبهه رفته
و حال كه شهيد شدم مي‌خواهم كه به آموزگارم بگوئيد كه: من درس را نزد سرور شهيدان
حسين بن علي(ع) آموختم و در آن دانشگاه با آن عظمت امتحانم را پس دادم و كارنامه
قبوليم را با امضاي خون گرفتم و اميدوارم حسين بن علي(ع) مرا محصلي خوب بداند كه
در كلاس درسش را خوب فراگرفته و امتحان را خوب پس دادم.

قسمتي از
وصيتنامه شهيد ماشاءالله ستوده

اي خداي
مهربان اينك كه براي خشنودي تو در ستيزم چه در جنگ رو در رو با كفار و منافقين و
چه در جنگ با خويشتن آرزويم اين است كه شهادت در راهت را نصيبم گرداني و مرا از
بندگان خاص خودت قرار دهي، خداوند بزرگ: فرياد من دردمند را بپذير و بر محمد(ص) و
آل پاكش درودي بي پايان بفرست و آن چنان كن كه خونم در راه تو ريزد و تا آخرين نفس
زبانم فقط تو را گويد و از تو سخن براند خداوندا: تا آنجا كه مي‌توانم در راهت گام
بر مي‌دارم و جز كلمه لا اله الاالله چيز ديگري بر زبان نخواهم آورد و آرزو دارم
اولين و آخرين سعادتم نوشيدن شربت گواراي شهادت در راه تو باشد و آخرين حرفي كه از
دهانم برآورم الله اكبر و خميني رهبر باشد.

قسمتي از
وصيتنامه شهيد عبدالله رحيمي

اين دنيا محل
امتحان است محل ماندن نيست ما آمده‌ايم براي ساخته شدن و رشد كردن و تكامل معنوي و
ملكوتي پيدا كردن. فكرمان را از دايره خواب و خوراك و شهوت بيرن كنيم و اين عمر
عزيز و گرانقدر را در اين مثلث حيواني صرف نكنيم وقت را به بطالت نگذرانيم و اين
امانت خدا را همچون روز اول كه بدنيا آمديم پاك و پيراسته تقديم خالق خود كنيم
مواظب حرف  زدن خود و عمل خود باشيم در
مسائل سياسي و عبادي و اقتصادي و ساير مسائل ديگر تعهد و مسئوليت داشته باشيم و
انقلابي باشيم و مجاهد.

قسمتي از
وصيتنامه شهيد پرويز بشارت

اگر ‌مي‌خواهيد
يقين داشته باشيد كه در صراط مستقيم هستيد، فقط راه امام و خط امام را ادامه دهيد،
برادران و خواهران حزب اللهي، همانطور كه امام فرموده «مقصد ما اقامه عدل و قسط
است و از پيشامدها نهراسيد» برادران، سربازان امام زمان(عج) از هيچ گونه پيشامدي
نبايد بترسند زيرا يا پيروز مي‌شوند يا شهيد كه در هر دو صورت پيروزند.

برادران عزيز
كه چشم و چراغ جمهوري اسلامي هستيد، عزم خود را جزم كنيد و با قدمهاي استوار بسوي
جبهه‌ها روان شويد و چنان مشتي به مغز اين كافران بعثي بكوبيد كه ديگر از جا بلند
نشوند و ديگر هيچ كشوري چشم طمع به ميهن اسلامي ما ندوزد و اي برادراني كه پشت
جبهه هستيد با قدرت كامل با اين منافقين و بي خدايان و كافران كه راستي سربازان
بدون لباس صدام مزدور و آمريكاي جنايتكار هستند مبارزه كنيد و ريشه آنها را از بيخ
و بن براندازيد.

«سخني
پيرامون ولايت فقيه»

اِعمال ولايت
از سوي ولي فقيه

بحث درباره
گستردگي و مطلق بودن ولايت فقيه به دو گونه مورد توجه است: يکي به لحاظ عدم
محدوديت در برابر احکام اوليه شارع مقدس اسلام و ديگري به لحاظ عدم محدوديت در
برابر آراء مردم. و به عبارت ديگر ولايت فقيه و بطور کلي حکومت از دو جهت ممکن است
محکوم به محدوديت باشد: يکي از جهت احکام اوليه شرع مقدس اسلام که مثلاً گفته شود
حاکم فقط مجري احکام خداوند است و از خود حق ندارد قانوني را وضع کند. و ديگري از
جهت اصول دموکراسي و حکومت مردم بر مردم که بر اساس اين محدوديت گفته مي‌شود که
بدون مراجعه به آراء عمومي حق ايجاد محدوديت قانوني براي مردم ندارد. آنچه در
مجامع و محافل علمي و فقهي ايران در سطوح مختلف مطرح بود و درباره آن اختلاف
نظرهاي شديدي ديده شد، تا اينکه حضرت امام دام ظله در نامه مبارک خويش به رئيس
جمهور، رأي خود را اعلام و به اختلافات خاتمه دادند همان جهت اول بود که بعضي از
اهل نظر معتقد بودند که ولايت فقيه بايد در محدوده احکام شرع اعمال و اجرا شود و
نبايد هيچ قانوني جز آنچه از کتاب و سنت استباط مي‌شود بر جامعه حاکم گردد و حضرت
اما دام ظله در آن نامه اظهار فرمودند که اگر چنين باشد اصلاً ولايتي براي فقيه
بلکه براي رسول الله(ص) قائل نشده‌ايم زيرا فقيه نماينده ولي امر معصوم است که او
جانشين پيامبر(ص) است و اگر بنا باشد آن حضرت و خلفاي بر حق او و فقيه که نماينده
آنها است حق تشريع قوانين بر اساس مصالح کشور نداشته باشند و فقط مجري احکام
خداوند باشند، بنابراين ولايتي براي آنها قائل نشده‌ايم. حکومت مي‌تواند به لحاظ
مصالح متغيره اجتماع مسلمين قوانيني وضع کند و محدوديتهائي که در اصل شرع براي
مکلفين در نظر گرفته نشده است اعلام نمايد و اگر حق فرد يا افرادي با مصالح عامه
مسلمين منافات داشت مي تواند آن فرد يا افراد را از حق مشروع اوليه خود محروم کند.
مصلحت جامعه بر مصلحت فرد مقدم است و اگر قراردادي ميان دولت و افراد بود که در
زماني استمرار آن بر ضرر جامعه مسلمين بود، دولت مي‌تواند يک جانبه آن قرار داد را
لغو کند و حتي احکام الزاميه شارع مقدس مانند حج اگر در زماني به لحاظ شرايط خاص،
برگزاري آن براي کشور اسلامي ضرر مهمي در برداشت، ولي امر مي‌تواند موقتاً  از آن جلوگيري کند.

اينها همه
مطالبي است که- بحسب ظاهر- برخلاف موازين اوليه شارع مقدس اسلام است و به لحاظ
مصالح متغيره جامعه اسلامي ممکن است از سوي ولي امر مسلمين تشريع شود و واضح است
که در اين جهت بحثي از مخالفت اين ولايت گسترده با اصول دموکراسي و آزادي رأي ملت
نيست و از اين جهت اصلاً مورد بحث و مذاکره نبوده است. ولي بعضي از نويسندگان و
سياستمداران ورشکسته اي که سخنان آنها از سوي راديوهاي بيگانه مورد تأييد و تشويق
قرار مي‌گيرد به غلط اين بحث را از آن جهت مورد انتقاد قرار دادند و خيال کردند که
اين گونه ولايت گردي بر دامن دموکراسي خواهد نشاند غافل از اينکه محدوده ولايتي که
در اينجا مورد بحث است در همه حکومتها براي دولت و نظام حاکم بايد ثابت باشد و
بدون اين ولايت نظم و اداره کشور ممکن نيست.

محدوده ولايت
مورد بحث

در نظام
دموکراسي پس از اينکه مردم بر اساس رأي اکثريت، رئيس جمهور يا رئيس دولت و مجلس
قانونگذاري خود را انتخاب کردند، نظام حق دارد بر اساس اختياراتي که مردم به او
داده‌اند مقرراتي را که لازم مي‌داند وضع کند- البته در چارچوبي که قانون مقرر
کرده است- م مردم همه موظفند از آن پيروي کنند چه آنان که به او رأي داده‌اند و چه
آنان که رأي نداده‌اند. چه آنان که با اين قانون و مقررات موافق باشند و چه آنان
که نظر مخالفت داشته باشند.

بنابراين، نتيجه‌اي
که از اين مناظرات و اختلافات به يمن دخالت حضرت امام دام ظله گرفته شد،‌ چيزي
نيست که با دموکراسي مخالفتي داشته باشد، زيرا محط بحث در اين مذاکرات، اين جهت
است که آيا حکومت اسلامي (يعني مجموعه نظام قانونگذاري و اجرائي) موظف است فقط به
احکام فرعيه فقهيه پس از تشخيص مصداق عمل کند يا اين که از نظر فقه اسلامي، دخالت
او در قانونگذاري بر اساس مصالح متغيره در مواردي که محدوديتي در اصل شرع نيست و
همچنين جلوگيري از حکم الزامي شرعي آنجا که ضرورت ايجاب کند، مجاز و قانوني است؟
بنابراين محدوده بحث، فقه اسلامي است نه اصول دموکراسي و آزادي رأي مردم.

حکومت و
ولايت

نکته‌اي که
حضرت امام دام ظله در آن نامه بر آن تکيه کردند و مي‌توان آن را اساس فقهي اين
گستردگي و مطلق بودن دانست، خود واژه ولايت امر است؛ فرمودند: «اگر اختيارات حکومت
در چارچوب احکام فرعيه الهيه است، بايد فرض حکومت الهيه و ولايت مطلقه مفوضه به
نبي اسلام(ص) يک پديده بي معني و بي محتوا باشد!» 
يعني لازمه تعيين ولي امر و سپردن ولايت و حکومت به او همين است که او ناظر
بر مصالح جامعه باشد و بتواند طبق آن مصالح، محدوديت قانوني براي افراد به وجود
آورد و هر حکمي که در شرايط خاص براي اصل استقرار نظام اسلامي، مضر تشخيص داد،
موقتاً از آن جلوگيري کند زيرا اصل حکومت و ولايت اهم احکام اسلام و بر همه احکام
فرعيه مقدم است. الفاظي که در لسان شارع مقدس اسلام آمده است بايد طبق برداشت و
فهم عرفي مورد توجه قرار گيرد. لفط ولايت در حکومت که در قرآن کريم و روايات آمده
است مانند: «النبي اولي بالمؤمنين من انفسهم» و همچنين:‌ «انما وليکم الله و رسوله
و الذين آمنوا…» و کلمه «ولايتنا» که در روايات فراوان است و همچنين لفظ حکومت
که در خصوص ولايت فقيه نيز آمده است «فاني جعلته عليکم حاکما» همه اين الفاظ بايد
با ملاحظه معناي عرفي آن موضوع حکم قرار گيرد. و واضح است که عرف براي حاکم و ولي
امر چنين حقي را قائل است و اصولاً حکومت با محدوديت عمل، طبق قوانين اوليه، معني
ندارد.

توضيح مطلب
آن که اسلام احکامي دارد دائمي و هميشگي که هرگز قابل تغيير نيست ولي در زمينه‌هائي
که مصالح و مفاسد آن متغير است، اسلام طبق اصل اولي همه را آزاد گذاشته و محدوديت
قانوني آن منوط به نظر ولي امر است. و به تعبير بعضي از علما در احکام شرع، منطقه‌اي
به نام منطقه فراغ(خالي از حکم) وجود دارد که در آن حکم الزامي از آزادي مشروع خود
استفاده کنند حکومت اسلامي مي‌تواند در صورت تشخيص مصلحت جامعه مسلمين محدوديت
براي همگان يا قشر خاصي يا فرد خاصي قائل شود.

حضرت اما
مدام ظله براي روشن كردن مطلب پيامدهائي را متذكر شدند كه اگر قائل به محدوديت
ولايت امر باشيم، بايد به آنها ملتزم باشيم و هيچ كس نمي‌تو اند چنين مطلبي را
ملتزم باشد. اين پيامدها نفي محدوديتهاي قانوني است كه لازمه حكومت و اداره امور
كشور است و بدون شك، هيچ حاكمي بي نياز از اجراي اين گونه مقررات نيست. مثالهائي
كه حضرت امام متعرض شده‌اند را بررسي مي‌كنيم:

تصرف در
منازل مردم

1-   
تصرف در منازلي كه
طبق نقشه در مسير خيابن نو بنياد است. واضح است كه شهرسازي بدون خيابان كشي ممكن
نيست و تدريجاً كه بر جمعيت كشور افزوده مي‌شود و شهرها بزرگتر مي‌شوند، نياز به
خيابانهاي تازه و توسعه خيابانهاي قديم است و در هر دو صورت خانه‌هائي كه در مسير
خيابان است، بايد از صاحبانش خريداري و تخريب شود و بعضي از مردم با اين فروش
اختياراً موافق نيستند. در اين صورت دولت چه كار كند، از هيابان كشي منصرف شود كه
قطعاً به ضرر جامعه مسلمين است يا تمايل و حتي مصلحت فرد را فداي مصلحت جامعه
نمايد و او را ملزم به فروش خانه كند. مصداق اين امر بسيار فراوان است و سلب چنين
حاكميتي از دولت، ضرر عظيم براي اداره كشور دارد.

معلوم نيست
آقاياني كه با اين تفكر مخالفند، چه چاره‌اي انديشيده‌اند؟ يا شايد اصلاً بقاي
حكومت اسلامي را لازم نمي‌دانند و در پناه حكومت غير اسلامي كه هيچ كاري اشكال ندارد.
اشكال فق آنجا است كه حكومت اسلامي باشد و بخواهد براي اداره كشور اعمال ولايتي
كند!!!

نظام وظيفه و
اعزام اجباري

2-   
نظام وظيفه و
سربازگيري بطور مستمر و اعزام رزمندگاني كه داوطلب نيستند اجباراً به جبهه‌هاي
نبرد. در شرع اسلام قانوني به صراحت بنام نظام وظيفه نيامده است. فقها درباره جهاد
فرموده‌اند كه: شركت در آن واجب كفائي است يعني اگر نيرو بمقدار كافي به جبهه رفته
باشد، بر ديگران شركت واجب نيست ولي اگر بمقدار كافي نباشد بر همه واجب است شركت
كنند تا بحدي كه نياز جبهه برطرف شود. و فرموده‌اند: جهاد در صورتي واجب عيني
ميشود كه ولي امر و امام به شخص معيني دستور خاص مبني بر حضور در جبهه داده باشد.
بدون شك اين حكم بر مبناي اطلاق ولايت امر و گستردگي آن و حاكميت آن بر ساير
قوانين استوار است و گرنه دليل خاصي بر وجوب عيني در صورت تعيين امام نيامده است.
و نظام وظيفه و اعزام اجباري فقط ازاين راه قابل توجيه است. زيرا اين هم نوعي
تعيين افراد از سوي امام است. فرق نمي‌كند كه امام دستور خاص به شخص يا اشخاص
معيني به حضور در جبهه بدهد يا اعلام كند كه هر كس چنين صفتي دارد معيناً بايد به
جبهه بيايد يا براي آمادگي در پادگانها حاضر شود. و صفت خاص در اينجا سن و سال
مشخصي است كه ملاك نظام وظيفه است.

بنابراين
قانون نظام وظيفه كه خود يك امر ضروري براي ادامه حيات هر نظام حكومتي است، در
حكومت اسلامي بر مبناي گستردگي ولايت فقيه استوار است و اگر اين ولايت بر احكام
اوليه شرع حاكم نباشد، فقيه و بطور كلي ولي امر نمي‌تواند آزادي مكلف در محدوده
واجب كفائي جهاد را محدود كند و او را ملزم به حضور در جبهه يا آمادگي بنمايد.
جهاد در اصل شرع واجب كفائي است و در صورت عدم نياز جبهه، مكلف، ملزم نيست شركت
كند. بنابراين طبق اصل شرع، مكلف آزاد است كه در جهاد شركت كند يا نكند و اين
آزادي را ولي امر طبق تصريح فقها مي‌تواند سلب كند.

3-   
جلوگيري از احتكار و
گرانفروشي

براي توضيح
حكم اولي احتكار، ترجمه عبارت حضرت امام دام ظله در تحرير الوسيله را مي‌آوريم:

«احتكار حرام
است و آن عبارت است از نگهداري مواد غذائي و گردآوردن آن به توقع گرانتر شدن با
فرض ضرورت مسلمانان و نياز آنها به آن مواد و كمبود آن به نحوي كه بمقدار كفايت
يافت نشود. و اما نگهداري مواد غذائي به توقع گراني با فرض عدم نياز ضروري جامعه و
امكان دست يابي به آن حرام نيست گرچه مكروه است. و اگر در زمان قحطي و گراني، مواد
غذائي را براي مصرف خود نگهدارد نه براي فروش، نه حرام است و نه مكروه. و اقوي اين
است كه احتكار اختصاص دارد به غلات چهارگانه (گندم و جو و خرما و كشمش) و روغن
حيواني و زيت (ظاهراً اختصاص به روغن زيتون دارد گرچه زيت در همه روغنهاي نباتي
استعمال مي‌شود) البته احتكار در هر چيزي كه مورد نياز مردم است، پسنديده نيست ولي
احكام احتكار، اختصاص به موارد مذكور دارد، و محتكر را بايد بر فروش، مجبور سازند
ولي به احتياط واجب قيمت بر او تعيين نكنند بلكه او مي‌تواند به هر قيمت كه بخواهد
بفروشد مگر اين كه بحدي قيمت را بالا ببرد كه اجحاف و ظلم باشد در اين صورت بايد
او را مجبور به كم كردن قيمت كنند و باز هم قيمتي را معين نكنند و اگر حاضر نشد
قيمتي را مشخص كند حاكم شرع طبق مصلحت قيمتي را بر آن جنس ‌مي‌گذارد».

شايد بتوان
گفت كه احتكار به معنائي كه در عبارت ايشان آمده به اتفاق فقها حرام است. و كساني
كه آن را مكروه دانسته‌اند، در غير مورد ضرورت و نياز فرض كرده‌اند، همانگونه كه
از عبارت جواهر، مطلب روشن مي شود.

و بهرحال
احتكار در اصل شرع، اختصاص دراد: اولاً- به مواد غذائي و ثانياً- به خصوص چند
موردي كه ذكر شد و ثالثاً- در خصوص زمان ضرورت و نياز جامعه، گذشته از اين محتكر
را فقط مجبور به فروش مي‌كنند و قيمت بر جنس نمي‌گذارند. در حالي كه شرايط فعلي
موارد زيادي را چنان جزء نيازمنديهاي جامعه قرار داده است كه كمتر از مواد غذائي
نيست و مواد غذائي هم در جامعه كنوني اختصاص به موارد مذكور ندارد بلكه بعضي از
آنها در بعضي از نقاط جزء مواد غذائي به حساب نمي‌آيد، مگر اينكه ضرورت باشد مانند
جو در حالي كه برنج جزء مواد غذائي اساسي برخي از نقاط است. البته بعضي از فقها
مانند شيخ مفيد(ره) عنوان را تعميم داده‌اند به همه مواد غذائي و لذا حضرت امام
دام ظله فرمودند: اقوي اختصاص آن به موارد مذكور است. ولي بهرحال كسي آن را از
محدوده مواد غذائي خارج ندانسته و حال آن كه در شرايط فعلي احتكار بعضي از داروها
يا لوازم زندگي نيز وضعيت غيرقابل تحملي را در جامعه به وجود مي‌آورد، طبيعي است
كه ولي امر، طبق مصلحت انديشي، مي‌تواند بر اساس گسترش ولايت احتكار مجاز در اصل
شرع را ممنوع اعلام كند و شايد فرمان حضرت اميرالمؤمنين(ع) در عهدنامه معروف خويش
به مالك اشتر بر اين اساس باشد. در بخشي از عهدنامه آمده است:

«فامنع من
الاحتكار فان رسول الله(ص) منع منه، و ليكن البيع بيعاً سمحاً بموازين عدل و اسعار
لا تجحف بالفريقين من البائع و المبتاع، فمن قارف حكرة بعد نهيك اياه فنكل به و
عاقبه من غير اسراف».

از احتكار
جلوگيري كن كه رسول خدا(ص) از آن منع نمود و بايد كه فروش اجناس با مراعات و مسامحه
باشد و قيمتها عادلانه باشد كه به هيچكدام از طرفين خريدار و فروشنده ظلم نشود. و
اگر كسي بعد از اعلام منع، احتكاري را مرتكب شود او را بدون زياده روي عقوبت كن.

بعيد نيست
منظور از احتكار در اينجا همه امور مورد نياز جامعه باشد زيرا در جمله قبل كه حال
بعضي از تجار را ذكر فرموده‌اند آمده است: «ان في كثير منهم ضيقاً فاحشاً و شحاً
قبيحاً و احتكاراً للمنافع و تحكماً في البياعات و ذلك باب مضرة للعامة و عيب علي
الولاة».

در بسياري از
بازرگانان تنگ نظري زياده از حد و بخل زشت و احتكاري در منافع مردم و زورگوئي در
معاملات وجود دارد و اين بابي است كه از آن به عامه مردم ضرر متوجه مي‌شود و براي
رهبران جامعه، مايه ننگ و زشتي است.

در اين عبارت
كه مقدمه منع ازاحتكار قرار داده‌اند احتكار منافع ذكر شده نه خصوص مواد غذائي و
همچنين زورگوئي در معاملات كه منظور افراط در گرانفروشي است، جزء معايب بازرگانان
شمرده شده است و ظاهراً آنرا مقدمه امر به تعديل قيمتها- كه در جمله  بعد آمده- قرار داده‌اند. بنابراين منظور
«وليكن البيع بيعاً سمحاً…» همه موارد معامله است. با اين كه ظاهراً در اصل شرع،
قيمت گذاري وجود ندارد، بنابراين بعيد نيست كه اين احكام از باب ولايت باشد. و به
هر حال اگر به گسترش دامنه ولايت قائل نباشيم تعميم احتكار به امور ضروري غير
خوراكي و قميت گذاري ممكن نبود و شكي نيست كه با رها كردن محتكران و گرانفروشان در
اوضاع اقتصادي پيچيده اين زمان، وضعيت غيرقابل تحملي در جامعه به وجود مي‌آورد كه
نظام حكومتي را هر چند نيرومند باشد از پاي درمي‌آورد. و حفظ نظم و آرامش در جامعه
و استقرار نظام حكومتي اسلام، از مهمترين فرائض است.

4-   
ماليات و گمرك

واضح است كه
در اصل شريعت اسلام مالياتي بجز خمس و زكات فرض نشده و در مورد گمرك چيزي در
احاديث نيامده است بجز مذمت عشار كه ظاهراً مأموران دولت هستند كه يك دهم از هر
كالاي وارداتي را بنفع حكام جور مي‌گرفته‌اند و اين كار را تعشير مي‌گفته‌اند يعني
گرفتن عشر كه همان يك دهم باشد. البته اين مذمتها بدليل اين است كه دولت، غاصب و
جائر بوده و اكثر اموال عمومي را در مصالح شخصي و طايفه‌اي مصرف مي‌كرده است و
آنها حتي در گرفتن زكات هم مورد مذمت‌اند زيرا گرفتن از سوي مستحق صحيح و بجا است
و اگر دولت جائر زكات را بگيرد به هر دو طرف (زكات دهنده و فقير) ظلم كرده است.

بهرحال در
اصل شريعت اسلام چيزي بنام حقوق گمركي و ماليات دولتي وجود ندارد ولي اين هم جزء
منطقه فراغ (بدون حكم) در شريعت اسلام است كه بايد از سوي ولي امر مسلمين بر اساس
مصالح متغيره پر شود، در جامعه كنوني مصالح اقتصادي كشور ايجاب مي كند كه اولاً به
منظور كنترل واردات و تشويق برتهيه مايحتاج در داخل كشور و ثانياً به منظور كمك به
بيت المال كه مصارف سنگيني دارد از واردات، گمرك گرفته شود و اين امر در شرايط
كنوني يك ضرورت اجتناب ناپذير است و همچنين ماليات. در دوران گذشته، دولتها مسئول
مشكلات اقتصادي جامعه نبودند، اين خود مردم بودند كه بايد نان و آب و لوازم زندگي
خويش را به هر وسيله ممكن تهيه نمايند و به هر قيمت ممكن بدست آورند. امروز دولت
مسئول رفع كمبودها و نابسامانيهاي اقتصادي است. بايد راه بسازد، مدرسه بسازد، در
پيشرفت صنعتي و كشاورزي و پزشكي و ساير جهات كشور، نهايت كوشش را داشته باشد،
امنيت داخلي و خارجي با اين همه ترفندهاي دشمنان و گسترش فساد و جنايت و آسان بودن
تهيه لوازم و وسائل سلب امنيت بر عهده دولت است. خلاصه مصارفي كه جامعه و نظام
كنوني جهان بر عهده دولت گذاشته بسيار سنگين است و چاره‌اي بجز دريافت ماليات از
مردم براي تقديم خدمات ضروري ندارد. و راهي براي ايجاب اين ماليات در جامعه اسلامي
بجز توسعه و گسترش ولايت فقيه نيست.

5-   
 جلوگيري از پخش و استعمال مواد مخدر

مواد مخدر به
اين عنوان در شريعت اسلام تحريم نشده است. تنها مسكرات يعني مواد مست كننده كه
مشروبات الكلي است به هر نام و با هر خاصيتي باشد بطور عام تحريم شده ولي اين عنوان
شامل مواد مخدر نمي‌شود. و اگر بخواهيم حكم حرمت به عنوان مضر بر مواد مخدر ثابت
كنيم، اختصاص مي‌يابد به مواردي كه قطعاً يا به احتمال موجب خوف مضر باشد و اين
عنواني است كه مكلف بايد آن را تشخيص بدهد و اختصاص به مواد مخدر ندارد. اگر كسي
بداند يا احتمال موجب خوف بدهد كه بعضي از مواد غذائي مانند چربي براي او ضرر دارد
خوردن آن براي آن شخص حرام است و واضح است كه چنين عنواني نمي‌تواند مبناي يك حكم
عام و كلي براي جلوگيري از مصرف يك نوع از مواد مورد استعمال بايد بلكه منوط به
تشخيص مكلف خواهد بود.

بنابراين، چه
مبنائي مي‌تواند مجوز منع دولت بايد همچنانكه آيت الله ميرزاي شيرازي(ره) تنباكو
را بر اساس همين مبني تحريم كرد. آن مبني فقط ولايت امر است كه بر اساس مصحلت
انديشي، حكمي را در منطقه فراغ تشريع مي‌كند. تنباكو در اصل شريعت تحريم نشده است
ولي ميرزاي شيرازي، بر مصالح جامعه مسلمين احساس خطر مي‌كند و لذا تنباكو را تحريم
مي‌كند. اكنون نيز دولت اسلامي متوجه است كه شيوع مواد مخدر از راههاي جنگ سرد
استعمار است.

بر هيچ عاقلي
پوشيده نيست كه ارزنده‌ترين سرمايه يك مملكت و بالاترين نيروي محافظ آن جوانان
كشور است و اگر با استعمال مواد مخدر جسم و روح آنها را يك جا به بند بكشند، كشور
را فتح كرده‌اند. و لذا مي‌بينيم براي اشاعه اين فساد خانمانسوز، چه نيروئي بكار
گماشته و چه تشكيلاتي را به راه انداخته‌اند كه متأسفانه ما به موازات آنها نيروي
لازم را بكار نگرفته‌ايم و لذا هنوز حالت تدافعي ضعيفي در برابر اين نيروي مهاجم
وحشتناك داريم به هر حال مبارزه با چنين امري بدون شك يك امر لازم و واجب است ولي
جز ولايت امر مبنائي براي منع استعمال و عقوبت مرتكب آن و عقوبت سختتر و حتي اعدام
واردكنندگان اين مواد وجود ندارد.

اينها نمونه‌هائي
از اعمال ولايت است و صدها مورد ديگر وجود دارد كه ظاهراً نيازي به توضيح ندارد
مانند منع ورود و خروج ارز و كالا با فرض اينكه استعمال كالا از نظر شرعي مجاز
باشد ولي ورود يا خروج آن بر خلاف مصالح اقتصادي مملكت است يا جهات ديگر و همچنين
منع حمل اسلحه، با اينكه در اصل شريعت بدون شك جايز است يا منع ساختمان بيش از حد
مجاز در زميني كه ملك شخص است يا محدوديتهائي كه قوانين راهنمائي و رانندگي به
وجود مي‌آورد با اينكه شرعاً و ابتداءً هركس در ورود هر خيابان و توقف در هر محل
مجاز است و موارد ديگر كه شايد شمارش آن بسيار مشكل باشد. همه اين احكام و قوانين
منوط به اطلاق و گستردگي ولايت امر است. ياوه گوياني كه ولايت را بطور كلي يا بطور
گسترده قبول ندراند اگر خود حاكم باشند كه زماني هم بودند بر چه مبنائي اين
محدوديتها را بر مردم تحميل مي‌كنند و مي‌كردند؟!!!                  ادامه دارد

از عاشورا تا
اربعين

تاريخ پرنشيب
و فراز بشر از آغاز، شاهد جنگها و برخوردهاي خونين و فراواني بوده که بر سر کسب
قدرت و پيروزي ميان جناحهاي درگير اتفاق افتاده است، ولي گاهي اين برخوردها از سطح
يک درگيري نظامي صرف ميان افراد، فراتر رفته و به صورت جنگي تمام عيار ميان دو
جريان و دو جهان بيني مختلف درآمده است، چنانچه تمام جنگهائي که ميان جبهه اسلام
واقعي و شرک و استکبار پيش آمده از اين قبيل بوده است، ولي آنچه سرنوشت نهائي جنگ
را در اين جهاد مقدس و مستمر تاريخ با جبهه کفر و شرک تعيين نموده، هميشه پيروزي
نظامي نبوده است، بلکه گاهي پيروزي و افتخاري که شهادت و خون آفريده است  از توان هر سلاح و شمشيري بيرون بوده و اين
درست همان حقيقتي است که در جريان قيام خونين عاشورا به واقعيت پيوست، و لذا نوشته‌اند:

«لم يتزلزل
ارکان دول بني امية الا بعد شهادته و لم يظهر للناس کفرهم و ضلالتهم الا عند فوزه
بسعادته»[1]
پس از شهادت امام حسين(ع) پايه‌هاي حکومت اموي متزلزل و چهره کفر و ضلالت آنان
براي مردم ظاهر و افشا گرديد، و اينچنين است که در فرهنگ قرآن از شهادت بعنوان
«احدي الحسنيين» ياد شده است، و آن نتيجه‌اي که قيام تاريخي و بي نظير عاشورا به
بار آورد در حقيقت تفسيري رسا براي اين بخش کوتاه و پرمحتواي اين  آيه است.

ريشه يابي
عاشورا

يکي از
مشکلاتي که پيوسته جامعه بشر در طول حيات خويش با آن روبرو بوده، مشکل رهبري است،
و متأسفانه غالباً افراد در اين مسأله از روي اشتباه و يا تحت تأثير تهديد و تطميع
به گمراهي کشيده شده اند، و فاجعه آميزتر از آن اين بوده که فرصت طلبان ستمگر با
نيروي همين مردم، پيامبران و اماماني را که براي رهائي و هدايتشان بپا خاسته اند،
از پاي درآورده و به شهادت رسانده‌اند. امام باقر(ع) چنين افرادي را به گوسفندي
تشبيه مي‌کند که از شبان و رمه جدا افتاده و در جريان جست و خيزش در تکاپوي گله و
شبان، به اشتباه به گله و چوپان بيگانه مي‌پيوندد و پس از توجه به اشتباهش از آنها
جدا شده و به گله و چوپان ديگر و همين طور تا سرانجام در حالت تحير و سرگرداني،
گرگي فرا رسيده و از بي پناهي و بي سرپرستي او استفاده نموده و او را طعمه خويش مي‌سازد.

سپس امام (ع)
چنين نتيجه مي‌گيرد: «و کذلک و الله- يا محمد- من اصبح من هذه الامة لا امام له من
الله عزوجل ظاهر عادل، اصبح ضالاً تائها»[2]
محمد بن مسلم! به خداوند سوگند کسي که از ميان امت، امام حاضر و عادلي که از سوي
خداي عزوجل تعيين شده باشد، انتخاب ننمايد، به گمراهي و پريشاني خواهد افتاد.

و اين امثال،
ترسيمي رسا از وضع جامعه‌اي است که در سقيفه و صفين و ساباط و کربلا از رهبر واقعي
و امت محمدي جدا شده، و سرانجام دچار گرگان خون آشام اموي شدند که بنام خلافت و
جانشيني رسول خدا(ص) سرنوشت آنان را در دست گرفته و از هيچ جرم و جنايتي نسبت به
آنها کوتاهي نکردند، و اي کاش از اشتباه اول و دوم خويش عبرت گرفته و در کربلا به
تکرار آن نمي‌پرداختند، گرچه آنچه را که در صفين واقع شد اگر بگفته عقاد- نويسنده
مصري- بواسطه ترفند سياسي قرآن بر سر نيزه کردن، بتوان نام فريب و اشتباه بر آن
نهاد، ولي در کربلا هرگز چنين اشتباهي در کار نبود، چرا که حکومت عدل علي (ع) در
آن مدت کوتاه خويش، توانست با تمام مشکلاتي که برايش به وجود آوردند، نمونه‌اي
کامل و درست از سياست صحيح و حکومت واقعي اسلامي به جامعه ارائه دهد؛ از اين رو
معاويه با تمام تلاشي که در اسلامي جلوه‌دادن حکومت ضد اسلامي خويش نمود، نه تنها
نتوانست پايگاهي در ميان جامعه پيدا نمايد، بلکه روز به روز بر نفرت و نارضائي
مردم از حکومت او افزوده و افزوده تر شد، تا آنجا که به ناچار چهره نامردمي خويش
را به رسم همه ديکتاتوران تاريخ نشان داد و دست به تبعيدهاي دسته جمعي از عراق به
نقاط دوردست مرزي زد و اقدام به قتل وزندان و شکنجه کساني کرد که سرانجام متوجه
اين اشتباه بزرگ خويش گرديدند که معاويه را به جاي علي(ع) به رهبري انتخاب نموده
بودند، و اميرمؤمنان(ع) در آخرين روزهاي حياتش در بستر شهادت از اينکه مردم در
نهايت به اشتباه خود پي خواهند برد، خبر داد و فرمود:

«غدا ترون
ایامی و یکشف لکم عن سرائری و تعرفونی بعد خلو مکانی و قیام غیری مقامی»[3]
فردا است که ایام (درخشان حکومت) مرا ببینید و اهداف و خواسته هایم برایتان آشکار
شود، و پس از خالی ماندن جایم و قرار گرفتن دیگری در جایگاهم مرا خواهید شناخت؛ و
اینک آن روز فرا رسیده بود و مردمی که از حکومت ظالمانه اموی سخت به تنگ آمده
بودند، حکومت عدل علی(ع) را در رهبری فرزندش امام حسین(ع) جستجو می نمودند و لذا
به امام نامه ها نوشته و او را از آمادگی خویش برای سقوط امویان و استقرار حکومت
اسلامی بدست آن حضرت مطلع ساختند، ولی حکومت رعب و وحشت اموی که دلهای آن مردم سست
اراده و بی ایمان را از ترس و طمع لبریز نموده بود. بر سر این عهد و تصمیم استوار
نماندند و لذا «مجمع عامری» در راه بازگشت از کوفه به امام(ع) که از وضع کوفه جویا
شده بود گفت: بزرگان و سران کوفه رشوه های کلانی جویا شده گفت: بزرگان و سران کوفه
رشوه های کلانی دریافت کرده و علیه تو هم دست شده اند «و اما سایرالناس بعدهم فان
قلوبهم تهوی اليک و سيوفهم غداً مشهورة عليک» ولي ساير مردم دلهايشان شيفته تو و
شمشيرهايشان فرداي جنگ آماده کشتن تو است، و فرزدق نيز همين تعبير را به اين صورت
تکرار کرد: «قلوب الناس معک و سيفهم مع بني اميه» قلبها با تو و شمشيرها با امويان
است. و سرانجام شمشيرهائي که در صفين براي سرنگوني حکومت اموي، بالا رفته، ولي با
فريب بر سر نيزه کردن قرآن به نيام بازگشت، در کربلا براي تثبيت حکومت اموي و
ريختن خون  فرزند علي(ع) بالا رفت و بدين
ترتيب بزرگترين فاجعه تاريخ اتفاق افتاد.

…. تا
اربعين

فاصله ميان
عاشورا تا اربعين، از نظر زماني، فاصله چنداني نيست ول نقشي را که خاندان شهيدان
عاشورا در اين فاصله کوتاه در رساندن پيام خون آن شهيدان به جامعه و تاريخ، ايفا
نمودند، تمام تلاش بيست ساله حکومت معاويه و سپس جانشينان او را، در مشروع جلوه
دادن خلافت اموي، به کلي خنثي و بي اثر ساخت، و شمشيرهائي را که در جهت اراده و
خواست حاکمان ستمکار اموي بالا مي‌رفت، با دلهاي مردم هم سو نمود و کوفه و ديگر
شهرهاي اسلامي آن روز را به کانون انفجاري عليه حکومت بني اميه تبديل ساخت، آن
چنان که در نهايت به سقوط خفت بار آنان منتهي گرديد، و بدين ترتيب رسالت خانواده
همه شهيدان را در پاسداري از خون شهيد و حفظ دست آوردهاي انقلابي که بخاطر آن،
عزيزانشان به فوز و فيض عظيم شهادت نائل گرديده‌اند، مشخص و روشن ساختند.

و به راستي
اگر نقش امام سجاد، زينب کبري(ع) و ديگر شاهدان بازمانده صحنه کربلا در نقل لحظه
به لحظه و جزء به جزء حوادث کربلا نبود، چهره‌اي که دشمن مي‌خواست از امام حسين(ع)
و عاشورا ترسيم ساخته و به تاريخ منتقل سازد، چهره‌اي نبود که ما امروز از امام و
عاشورا مي‌شاسيم و در نتيجه عاشورا با تمام شکوه و عظمتش در تاريخ-و لااقل براي
مدت زيادي- مسخ و محو مي‌شد و اين واقعيتي است که با نگاهي به برنامه‌ريزي و
تدارکات قبلي دستگاه تبليغات اموي مي‌توان به آن پي برد.

امويان از
نظر تبليغات در وضعيت بسيار بالائي قرار داشتند، چرا که معاويه از همان آغاز، خود
را با مردي روبروي مي‌ديد که با سابقه‌ترين و درخشنده‌ترين چهره اسلام بود، و از
نظر نظامي در موقعيتي پائين‌تر از اميرمؤمنان(ع) قرار داشت و بهمين دليل بود که در
صفين در آستانه سقوط کامل قرار گرفت ولي درست در همان لحظاتي که مي‌رفت براي هميشه
به آن جريان نفاق گونه اموي پايان داده شده و ديگر قدرت نظامي او کارآئيش را از
دست داده بود، به قدرت تبليغاتي متوسل شده و با بر سر نيزه کردن قرآن، سرنوشت جنگ
را به سود خويش تغيير داد، و اين خود نمونه‌اي روشن از نيروي دستگاه تبليغاتي
معاويه و ميزان تأثير پذيري جامعه ناآگاه و رشد نيافته آن عصر بود چرا که معاويه
ده‌ها نفر مفسر قرآن، محدث و قاري و شاعر و داستانسرا، و چهره‌هاي مورد قبول جامعه
و مغزهاي سياسي را به وعده مال و مقام به سوي خويش جلب نموده و بوسيله آنان قدرت
تبليغاتي بي رقيب و نيرومندي به وجود آورده بود و بواسطه همين دستگاه تبليغاتي بود
که توانست اميرمؤمنان(ع) را با آنهمه سابقه و صلاحيت، منزوي سازد و خود را به
عنوان خليفه رسمي پيامبر بر جامعه اسلامي تحميل نمايد.

روش تبغلياتي
يزيد

يزيد نيز که
همان دستگاه تبليغاتي معاويه را در کنار داشت، فکر مي‌کرد که با کشتن امام حسين(ع)
و سپس با ترور شخصيت او همه چيز، به همان سادگي پايان مي‌پذيرد و از اينرو پس از
پايان کار نظامي، دست به کار تبليغاتي زد و در اين راستا:

1-   
عاشورا را روز پيروزي
خدا معرفي نمود، و از اين جهت هنگامي که ابن زياد، «زيد بن ارقم» يکي از اصحاب
رسول خدا(ص) را گريان مي‌بيند، با اعتراض به او مي‌گويد: «اتبکي لفتح الله؟!» آيا
از اين فتح و پيروزي «الله» گرياني؟!!

2-   
عاشورا را چنانچه
امام صادق(ع) مي‌فرمايد، روز عيد اعلام نمودند، و نيز اين روز را چنانچه در زيارت
عاشورا مي‌خوانيم «اللهم ان هذا يوم تبرکت به بنو اميه» روز پربرکت و مبارک بخاطر
قتل امام معرفي کردند!

3-   
از روز عاشورا بعنوان
روز گرفتن روزه شکر و انجام ديگر اعمال خير بهمين منظور تبليغ مي گرديد و براي
نمونه زني ده شتر قرباني نمود!!

4-   
به نشانه شادي و  رضايت از قتل امام از سوي امويان چهار مسجد در
کوفه بازسازي مي‌گردد، تا بناهاي يادبودي براي چنان پيروزي باشد!!

5-   
از قيام حسين بن
علي(ع) بعنوان حرکتي از سوي انساني خارج از دين اسلام در برابر امام مسلمين و
حکومت قانوني او تبليغ شد چنانچه يکي از مبلغان و ارتشيان لشکر يزيد با خطاب به
افراد خويش مي‌گويد: «لا ترتابوا في قتل من مرق من الدين و خالف الإمام» در کشتن
کسي که از دين خارج و بر خليفه و رهبر جامعه شوريده است ترديدي به خويش راه
ندهيد!!

اينها نمونه‌اي
اندک از تبليغات بسياري بود که از سوي دستگاه تبليغاتي اموي ترتيب داده شده بود و
در کوفه و شام، تمام شهر را آزين بسته و جشن پيروزي برگزار ساخته بودند تا در ميان
آن جنجال تبليغاتي، فرياد رساي عاشورا و پيام خون رنگ شهيدان را محو و نابود
سازند، ولي غافل از اينکه آن خون‌هاي پاک و مقدسي که در آن سرزمين تفتيده «طف» بر
زمين ريخته بود، مي‌رفت که تازه به ثمر نشسته و آن حرکتي که آنان در عاشورا
بنيانگذار آن بودند، از نو در جامعه و تاريخ آغاز گردد، و مقدمات اين کار بدست خود
يزيد تدارک ديده شده بود، چرا که اگر اهل بيت امام را از همان کوفه بدون سر وصدا
به مدينه باز مي‌گرداند و سپس به تبليغ و تحريف عاشورا مي‌پرداخت، شايد به هدف
خويش مي‌رسيد، ولي چنين نکرد، بلکه در هر شهري قبل از ورود آنها، مردم را دعوت به
اجتماع نمود، و نيز دلارالإماره کوفه و کاخ خضراء شام و مسجد دمشق را از مردم پر
نمود تا پيروزي خود و شکست دشمنش را به نمايش گذارد اما اهل بيت از همين اجتماعات
در شهر و کاخ و مسجد براي تشريح حادثه عاشورا، و افشاي چهره کريه امويان و عمال
آنان، آن چنان بهره‌برداري نمودند که تاريخ عاشورا را همانگونه که بود نگاشتند و
بدين ترتيب پيام خون شهيدان را به جامعه و تاريخ رساندند.

و معاويه که
روزي به هنگام صداي اذان مردي او را به دست برداشتن از مبارزه با پيامبر دعوت کرده
بود، در پاسخ گفت:

«الا دفنا
دفنا» تا دفن کامل اين صدا و تام محمد(ص) به تلاشم ادامه خواهم داد و يزيد از
همانجا که پدر به پايان برده بود، کار او را با شهادت امام دنبال نمود، اينک
آنگونه به شکست خفت باري در اين هدف پليد خويش دچار شده بود که گناه و مسئوليت قتل
امام را به گردن دست نشانده‌اش ابن زياد مي‌انداخت و مي‌گتف: «و لو کنت انا
المتولي لحربه لما قتلته … و لکن عبيدالله بن زياد لم يعلم رأيي في ذلک و تعجل
عليه بالقتل فقتله و لم يستدرک مافات»[4]
اگر من خود مسئول جنگ با او بودم هرگز او را نمي کشتن ولي ابن زياد که نظر مرا در
اين مورد نمي‌دانست، خودسرانه در قتل او شتاب نمود و گذشته را نمي‌توان جبران
نمود. و ابن زياد فرمان قتلي را که به عمر سعد داده بود، مصرانه از او مي‌خواست تا
او را مسئول قتل امام معرفي ننموده و خود را تبرئه نکند.

و از اين رو
هنگامي که مردي بنام ابراهيم بن طلحه از امام سجاد(ع)- پس از عاشورا- مي‌پرسد: در
اين جنگ چه کسي پيروز شد؟ امام در پاسخ مي‌فرمايد: «اذا اردت ان تعلم من غلب و دخل
وقت الصلاة فاذن ثم اقم»[5]
اگر مي‌خواهي بداني که چه کسي پيروز شد، چون وقت نماز فرا رسد، اذان و اقامه بگو،
تا ببيني آيا نام ننگين معاويه و يزيد در تاريخ دفن شد و يا نام پيامبر(ص) و صداي
رساي اذان و اسلام.

آنچه را که
امام سجاد(ع) پس از فاصله کوتاهي با حادثه عاشورا بيان نمود، حقيقتي بود که رفته
رفته دستگاه اموي مجبور به اعتراف به آن شد، پس از واقعه عاشورا، موقعيت امويان هر
روز متزلزل و متزلزل‌تر شد تا آنجا که رژيم اموي مجبور شد با آزاد گذاشتن دست
واليان جلادي چون حجاج در مناطقي که به کانون انفجاري عليه آنان تبديل گشته بود،
به آرامش اوضاع کمک نمايد، حجاج همان چهره پليد تاريخ است که از عمر بن عبدالعزيز
خليفه اموي نقل شده است که اگر هر امتي خبيث‌ترين فرد خود را ارائه دهد ما با
ارائه حجاج در اين مسابقه برنده خواهيم بود، حجاج در مدت بيست ساله ولايتش صد و
بيست هراز انسان بي گناه را به بدترين وضعي به شهادت رساند، گذشته از آنهائي که در
سياه چالهاي مخوف او و يا در جريان حمله‌هاي نظاميش به قتل رسيدند، تا بدين وسيله
موقعيت متزلزل خلافت اموي را تثبيت نمايد ولي با اينهمه، عبدالملک که در مورد همه
اين قتلها رضايت خاطرنشان مي‌داد در مورد اهل بيت، به حجاج مي‌نويسد: «اما بعد
فجنبني دماء بني عبدالمطلب فاني رأيت آل ابي سفيان لما و لعوا فيها لم يلبثوا
بعدها الا قليلاً»[6]– مرا
از آلوده شدن به خون خاندان عبدالمطلب بدور دار، چرا که خود شاهد بودم که خاندان
ابوسفيان چون در ريختن خون آنان حرص و ولع از خويش نشان دادند، جز مدتي کوتاه درنگ
ننمودند. و در نقل ديگري آمده «لم ينجحوا» پيروز نشده و شکست خوردند.

و شهادت امام
مجتبي(ع) که سالروزش را در 28 صفر بسوک مي نشينيم نيز از جناياتي است که بدست همين
خاندان انجام گرفته است.

ولي کاش بني
عباس از آنچه جنايات آل ابي سفيان در مورد خاندان علي(ع) بر سر آنان آورد و
سرانجام به سقوط خفت بارشان منتهي گرديد عبرت مي‌گرفتند، و فرزندان بزرگوار آن
حضرت را در زمان خلافت غاصبانه خويش به شهادت نمي‌رساندند، چنانچه مأمون امام هشتم
و معتمد عباسي امام عسکري(ع) را مسموم ساخت، و آنچه رسول خدا(ص) به امام مجتبي(ع)
فرموده بود، واقع شد که «ما منا الا مقتول او مسموم»[7]
از اهل بيت ما کسي نيست جز آنکه بدست دشمن، مقتول و يا مسموم گردد، و اين خود،
گواهي صادق بر حقانيت مکتبي است که پيشوايان آن پيشگامان جهاد و شهادت در راه
خدايند، و روحانيت متعهد و هميشه در صحنه که پيروان صادق اين خاندان‌اند، نيز
پويندگان چنين راهي پرافتخارند، چنانچه مهرماه امسال شاهد شهادت دو چهره درخشان
انقلاب، شهيد محراب آيةالله اشرفي اصفهاني، و حجةالسلام و المسلمين شهيد هاشمي
نژاد بدست منافقان موافق با آل ابي سفيان هستيم.

پاسدار اسلام
اين شهادتها را به همه رهروان راه اهل بيت عصمت و طهارت تبريک و تسليت گفته و
تداوم راهشان را براي اين امت ايثارگر و شهادت طلب آرزومند است.

بمناسبت 28
صفر و 8 ربيع الاول

امام مجبتي و
امام عسکري(ع)

بي شک مردان
بزرگ و نوابغ عالم تنها آنهائي نيستند که شهرت جهاني يافته و نامشان در سطح افکار
عمومي دنيامطرح است، چه بسا استعدادهاي عالي و نبوغهاي فوق العاده‌اي که بواسطه
شرائط خاص محيط زندگي و سياستهاي ضد انساني حاکم، فرصت درخشيدن در افق زندگي را
نيافته و جهان بشريت از پرتو فکر و نبوغشان محروم مانده است، و اگر چنان فرصتي نيز
نصيب آنان مي‌شد، بي شک فرهنگ و تمدن انساني در سطحي بالاتر از سطح موجود قرار
داشت.

امام که از
هر نظر، انساني است مافوق همه انسانها، و بهمين دليل از سوي خداوند براي انجام
رسالت سنگين امامت برگزيده شده است. در شرائطي مي‌تواند چنانچه که فرصت‌هاي کوتاه
و محدودي که براي بعضي از ائمه معصومين(ع) پيش آمده، مي‌تواند گواهي روشن بر اين
مدعا باشد. حکومت عدل اميرمؤمنان(ع) و علوم مختلفي که توسط امام باقر و امام
صادق(ع) با همه مشکلات و محدوديتها، به عالم اسلام ارائه شد، و در نتيجه الگوئي
صحيح از سياست و حکومت اسلامي و منبعي غني و سرشار از فرهنگ و علوم اهل بيت به
فرهنگ بشري افزوده شد، گوه اين حقيقت است که به ديگر ائمه(ع) نيز چون آنان فرصتي
هر چند کوتاه داده مي‌شد، هر يک از آنان چون اميرمؤمنان و امام باقر و امام
صادق(ع) در زمينه سياست و فرهنگ اسلامي منشأ خدمتي بزرگ براي جهان بشريت به شمار
مي‌آمدند.

امام حسن
مجتبي و امام تحسن عسکري(ع) نيز از جمله امامان معصومي هستند که حاکميت ستمکارانه
اموي و عباسي، جهان اسلام و بلکه همه انسانها را از فيض وجودشان آن چنان که بود،
باز داشت و با تحميل صلح بر امام مجتبي، خليفه بر حق رسولخدا(ص) مسلمين را از
حکومت و سياست صحيحي که مي‌توانست تکرار همان حکومت عادلانه علي(ع) و دومين الگوي
سياست اسلامي باشد، براي هميشه، محروم ساخت.

نگرشي در
سيره امام مجتبي(ع) به همان اندازه اندکي که به ما رسيده است، ما را بر اين حقيقت
بزرگ واقف مي‌سازد که تمام افراد اين خانواده عظيم، شخصيتهاي برجسته اي بودند که
در تمام امور بر ديگران امتياز داشتند و همه «نورواحد» بودند و چقدر شبيه است
سخنان امام مجتبي(ع) به سخنان پدر بزرگوارش اميرالمؤمنين(ع) زيرا هر دو از يک منبع
سيراب شده‌اند و آن منبع لايزال الهي است که هرگز نفاد و زوال ندارد «ان هذا
لرزقنا ماله من نفاد».

يک نفر از
امام مجتبي(ع) مي‌پرسد، سياست چيست؟ حضرت مي‌فرمايد:

سياست اين
است که حقوق خدا و حقوق زندگان و حقوق مردگان را رعايت کني.اما حقوق خداوند اين
است که هرچه از تو خواسته است، انجام دهي و از هرچه نهي کرده است، اجتناب ورزي. و
اما حقوق زنده‌ها اين است که وظيفه خود را در قبال برادران ديني‌ات بداني وخوب
انجام دهي و از خدمت به امت و جامعه‌ات دمي فروگذار نباشي و تا ولي امرت نسبت به
امتش اخلاص دارد، تو نيز نسبت به او اخلاص و وفا داشتهباشي و هرگاه از راه راست
خواست منحرف گردد، در مقابل او بايستي و او را از راه انحراف بازداري  و اما حقوق مردگان اين است که کارهاي خير آنان
را يادآوري و از بديهايشان سخني نگوئي چرا که آنان را خدائي است که به حسابشان مي‌رسد.

و اما
داستانهاي زيادي که درباره حلم و صبر و جود و کرم و احسان فزون از حد آن حضرت، در
کتابها نقل شده، بر هيچ يک از پيروان راستينش پوشيده نيست. ولي هر چه بگويند و
بنويسند نمي از يم و قطره‌اي از دريا بيش نيست چرا که ظلم و ستم جنايتکاران اموي
نه تنها بر شخص آن حضرت فرود آمد که دستگاه‌هاي تبليغاتشان با تهديد و تطميع مردم
را از آن حضرت تا آنجا که توانستند دور نگه داشتند و نگذاشتند تشنگان علم و معرفت
ازاين چشمه زلال زوال ناپذير، جرعه‌هائي بياشامند و با آن جرعه‌ها جهان را سيراب
سازند. افسوس که تاريخ نيز، بدنبال همان تهديدها و تطميع‌ها رفت و از محضر اين
امامان بزرگوار کمتر مطلبي را به ما رساند.

***

امام حسن
عسکري(ع) در عصر سياه عباسي مي‌زيست، وحشت عباسيان  از نهضت عظيمي که توسط ائمه پيشين در سطح علمي،
سياسي و بصورتهاي حرکتهاي انقلابي نظامي در جامعه بوجود آمده بود، خليفه عباسي را
بر آن داشت تا امام را به سامرا- مرکز خلافت خويش- آورده و تحت نظر نگه دارد، بي
شک اگر به امام عسکري(ع) فرصت داده مي‌شد، جهان اسلام در تمام ابعاد علمي و فرهنگي
و غيره از غنا و محتواي به مراتب بيشتر از آنچه هست برخوردار بود.

«کندي» که به
فيلسوف عرب شهرت يافته و در زمينه فلسفه، ستاره‌شناسي و نجوم، شيمي، رياضيات،
موسيقي و طب صاحب نظر و در بسياري از علوم نامبرده و بخصوص در فلسفه درخشيده است
صاحب کتاب و تأليفات است در عصر امام عسکري(ع) مي‌زيست؛ کندي از آنجا که مي‌خواست
در تمام علوم رائج عصرش نظريات و تأليفاتي داشته باشد، در صدد برآمد تا در زمينه
علم تفسير قرآن کريم نيز نبوغ و استعداد خويش را نشان دهد، و از اين رو به تفسير
قرآن پرداخت، روزي که يکي از شاگردانش به حضور امام رسيد، امام فرمود: آيا در ميان
شما مرد عاقلي و فهميده‌اي نيست تا استادش را از اين کار باز دارد؟ شاگرد کندي
اظهار داشت: چطور ممکن است ما شاگردان نسبت به استاد اعتراض نمائيم؟ امام فرمود:

«پيش او مي‌روي
و پس از صحبتهاي عادي با ملاطفت مي‌گوئي: از شما سئوالي دارم، پس از اينکه اجازه
پرسش داد مي‌گوئي: ممکن است آنکه قرآن کلام او است، منظورش از کلام خويش غير از آن
تفسير و معنائي باشد که تو فکر مي‌کني؟ او در پاسخ خواهد گفت آري، سپس سئوال کن:
بنابراين، اين تفسير تو شايد با منظور او تفاوت داشته باشد؟»

شاگر از حضور
امام مرخص شد و پيش استاد رسيد و آنچه را امام به او فرموده بود، از کندي سئوال
نمود، فليسوف لحظه‌اي به تفکر فرو رفت و بعد از شاگرد خواست تا آنچه را که گفته
است تکرار نمايد، و شاگرد چنين کرد.

کندي مجدداً
سر بزير افکنده و به فکر فرو رفت، وسپس پرسيد: اين سخن را از چه کسي فرا گرفته اي؟
شاگرد گفت: اينطور به مغزم گذشت! کندي گفت: نه، اين سخن تو و امثال تو نيست. شاگرد
واقعيت را گفت، کندي: با شنيدن حرف شاگرد گفت: حالا درست گفتي: « چنين گفتاري جز
از اين خاندان صادر نمي‌گردد».

آنچه را که
در اين ماجراي کوتاه ولي پرمحتوا مي‌خوانيم، مي‌تواند دليلي گويا بر اين واقعيت
باشد که اگر خلفاي جنايتکار عباسي به امام عسکري(ع) فرصت نشر علم و فرهنگ اسلامي
مي‌دادند، جهان اسلام چگونه از آن امام معصوم ميراثي عظيم از فرهنگ اسلامي و
انساني باقي مي‌ماند، و طبق مثال معروف عرب «انما يعرف ذا الفضل من الناس ذوه»
مردان صاحب فضيلت و دانشمنند را تنها دانشمندان قادر به شناسائي هستند کندي
باشنيدن يک جمله ظريف و پرمحتواي امام عسکري، پي به عظمت مقام و علو شأن آن
بزرگوار برد.

بمانسبت 28
صفر، روز وفات خاتم الانبيا(ص)

مقتداي اولين
و آخرين

اي که تار
مويت ليلة القدر و اي گفتار لبت، وحي منزل- اي که زابرويت، قاب قوسين و از خم
گيسويت، نقش حم عيان گشته است.

اي فرمانده
ملک انبيا و اي مصداق «تعز من تشاء»، اي سرومايه آفرينش که حق کرده ندا بجانب
«لولاک لما خلقت الافلاک».

اي انسان
کاملي که عبد برگزيده خدا و برتر از تمام مخلوقات هستي و اي کسي که نداي «کنت
نبياً» را در وقتي سردادي که آدم بين آب و گل در حال درست شدن بود.

اي «رحمة
للعالمين» اي هم دامن خلوت «دنا فتدلي فکان قاب قوسين اوادني» اي کسي که رسيدي به
جائي که جبرئيل امين با آن مقام و عظمت، ترا تنها گذاشت و فرياد برآورد: اينجا
جائي است که پاي هيچ پيغمبر مرسلي نرسيده و هيچ ملک مقربي تا اينجا نيامده، و من
اگر موئي بالاتر روم بنور تجلي بسوزد پرم.

اي پيشواي
انبيا و مرسلين،‌و اي مقتداي اولين و آخرين. اي مرجع خلايق و اي سرور کاينات. اي
عقل کل و اي ساربان کاروان رسل.

اي که «و
الشمس» آفتاب روي تو و «والليل» آيت گيسوي تو است. اي نوش داروي همه دردها و اي
حلال تمام مشکلها.

اي که در
برابر جود و کرمت، درياها خشک و در برابر حلمت، کوه‌ها ساکن و در برابر لطفت، ماء
الحياة چون قطره و حوض کوثر نمي‌بيش نيست. اي که در برابر علم و دانشت، ملائک سر
تعظيم فرود آورده‌اند و در برابر اخلاق دلربايت، ذوالجلال مباهات مي‌کند و تو را
به بزرگي مي‌ستايد «و انک لعلي خلق عظيم».

اي سر پرورش
کائنات که خداوند به نام مبارک تو سوگند ياد مي‌کندو «لعمرک» مي‌گويد در حالي که
تمام خلايق به نام او سوگند مي‌خورند.

اي نور جسم و
جان، اي برترين پيامبران، اي روشنائي بخش آفتاب، اي پشت و پناه تمام ذرات، اي که
جهان از نور ذاتت خرم و دنيا و آخرت به طفيل وجودت آفريده شده از عدم.

من چه گويم
که خدا درباره‌ات فرمود:

«لقد جاءکم
رسول من انفسکم عزيز عليه ما عنتم حريص عليکم بالمؤمنين رؤوف رحيم» (توبه- 128) به
تحقيق رسولي از خود شما، براي هدايت شما آمد که از فرط محبت و نوع پروري، فقر و
پريشاني و جهل و ناداني شما بر او دشوار است و همواره بر آسايش و نجات شما کوشا و
بر مؤمنين رؤوف و مهربان است.

«و من الليل
فتهجد به نافلة لک عسي ان يبعثک ربک مقاماً محموداً»(اسراء- 79)- و پاسي از شب را
به بيداري و تهجد بگذران که نماز شب خاص تو است، باشد که خدايت به مقام محمود
(شفاعت) تو را مبعوث گرداند.

«و ما
ارسلناک الا رحمة للعالمين» (انبيا 107)- و ما تو را نفرستاديم جز آنکه رحمت براي
جهانيان باشي.

«النبي اولي
بالمؤمنين من انفسهم« (احزاب- 6) پيامبر سزاوارتر به مؤمنان است از خود آنها.

«يا ايها
النبي انا ارسلناک شاهداً و مبشراً و نذيراً و داعياً الي الله باذنه و سراجاً
منيراً» (احزاب- 45) اي پيامبر (گرامي)، ما تو را برسالت فرستاديم تا بر بندگان
گواه باشي و نيکان را به رحمت الهي مژده دهي و بدان را از عذاب خدا بترساني و به
سوي خدا مردم را دعوت کني و چراغ فروزان جهان باشي.

«و ان لک
لاجراً غير ممنون و انک لعلي خلق عظيم» (قلم- 3 و 4) و البته تو را پاداشي نامحدود
است و همانا تو بر نيکو خلقي عظيم آراسته‌اي.

اي پيامبر
رحمت و اي شفاعت بخش روز جزا، از روي مرحمت گوشه چشمي بر ما بيفکن تا روز رستاخيز
از شفاعتت محروم نگرديم. بر اين امت ستمديده‌ات نظر کن که در برابر توطئه‌هاي شرق
و غرب سر تسليم فرود نياورده و همراه با فرزند خلفت خميني، جرعه‌هاي زهرآگين را
تها بخاطر اعتلاي شريعت تو و زنده نگهداشتن قرآن تو مي نوشند و در برابر تيرهاي
ستم، بخاطر احياي سنت تو، صبر و تحمل مي‌کنند، که اگر کسب رضاي تو و خالق تو نبود-
بجان تو که خداوند به آن قسم مي‌خورد- سوگند تا آخرين نفس و تا آخرين قطره خون و
تا آخرين منزل مي‌جنگيديم.

اي پيامبر
گرامي:

ما دل به عبث
پيش تمنا ننهاديم       ما سر به هوس در سر
سودا ننهاديم

مجنون جنونيم
ولي از درب عشق     گستاخ، قدم در ره صحرا
ننهاديم

ما شته
لبانيم در اين باديه اما          بي چشم
تري، روي بدريا ننهاديم

هر جا که
نهاديم قدم، خارستم بود    بي آبله پا، به
زمين پا ننهاديم

اي رحمت ممتد
الهي بر سر ما عاصيان و گنهکاران، باران رحمت ببار و گناهان بي حد و حصر ما را با
آن باران بشوي و ذلتمان را به عزت مبدل فرما. اي رهنماي راه انسانيت، سنگلاخ اين
راه پر پييچ و خم را با لطف و کرمت بزداي و راه خود رابر ما روشن ساز تا از پرتو
انوار مقدست، جهان را پرنور سازيم.

اي جان
جانان، در روز بيست و هشتم صفر روز وفاتت، که روز غربت اسلام و مسلمين است به سوگ
مي‌نشينيم و صبح آفرينش را شام تار مي‌بينيم و کعبه را نالان مي‌يابيم و چشم زمزم
را در عزايت اشکبار، نظاره مي‌کنيم، دراين روز، که روز فرقا است، قرآن در مصيبت
رحلتت نالان، و آه و فرياد در محيط تکوين و قلمرو ايجاد، به آسمان رسيده است، نه
بلکه به عرش و کرسي رسيده است که امروز غم و اندوه بر آسمانها و زمين و تمام پديده‌هاي
آفرينش سايه افکنده است و اگر وجود ذيجود يادگار زنده‌ات حجة بن الحسن اوراحنا
لتراب مقدمه الفداء نبود، هر آينه جهان درهم فرو مي‌ريخت و دلدادگانت در غم فراقت
براي هميشه خاموش مي‌شدند.

دانستنيهايي
از قرآن

صلح

بسم الله
الرحمن الرحيم

«و اعدوا لهم
ما استطعنم من قوة و من رباط الخيل ترهبون به عدوالله و عدوکم و آخرين من دونم لا
تعلمونهم الله يعلمهم و ما تنفقوا من شيء في سبيل الله يوف اليکم و انتم لا
تظلمون. و ان جنجوا للسلم فاجنج لها و توکل علي الله انه هو السميع العليم. و ان
يريدوا ان تخدعوک فان حسبک الله هوالذي ايدک بنصره و بالمؤمنين». (آيات 60 الي 62
سوره انفال)

در مقابل
آنان (دشمنان) باندازه‌اي که در توان داريد از نيرو (ي نظامي و تسليحاتي) و اسبهاي
ورزيده آماده نمائيد تا به وسيله آن دشمنان خدا و خويش را و نيز گروه ديگري (از
دشمنانتان) را که شما آنها را شناسائي نکرده و خداوند مي‌شناسد به وحشت افکنيد و
آنچه در راه خدا(از جهاد مالي) انفاق نمائيد به شما (نفعش) باز خواهد گشت و بر شما
ستمي روا نمي گردد. و چنانچه تمايلي به صلح نشان دهند، تو به آن تمايل نما، و بر
خداوند (نسبت به پي آمدهاي آن) توکل کن که او شنوا و بينا است. و چنانچه در صدد
فريب تو برآيند خداوند ترا (در برابر آنها) کفايت نمايد، او همان کسي است که ترا
با نصرت خويش و بوسيله مؤمنان تأييد نمود.

من قوه: به
معني بالا بردن بنيه دفاعي ارتش اسلام به هر وسيله اي که دشمن روي آن حساب کند و
خيال حمله و تجاوز را به حريم مقدس کشور اسلامي از سرخويش بيرون نمايد و حتي اگر
لازم شود بايد سربازان کهنسال اسلام با مشکي کردن موي سروريش خويش، خود را در چشم
دشمن جوان نشان دهند. چنانچه در روايت در مورد يکي از مصاديق «قوه» آمده «منه
الخضاب السواد».

لزوم آمادگي
نظامي

بطوري که از
آيات فوق بر مي‌آيد، قرآن کريم براي مسلمين طرح جامعي را ريخته که از نظر امکانات
و تجهيزات نظامي و نيروي انساني و آمادگي در سطحي قرار داشته باشند که براي دشمن
موجب رعب و وحشت گردد و در نتيجه هيچ گاه به فکر تجاوز به بلاد اسلام نيفتند، و
اين جمله در آيه شريفه که بدنبال «اعدوا…» 
آمده و فرموده: «ترهبون به عدوالله و عدوکم» در حقيقت فلسفه اين آمادگي را
بيان مينمايد، چرا که معمولاً دشمني که تنها به سلاح نظامي و قدرت خويش متکي و
مغرور است، جز زبان زور و قدرت چيزي نمي‌فهمد و از اين رو بايد با همان منطقي که
آشنا است با او برخورد نمود و سپس روي ماهيت دشمن تکيه مي‌کند که او تنها دشمن خدا
و دين نيست تا جامعه اسلامي فکر نکنند که اگر دست از رهبر مذهبي و انقلابي خود
بردارند، دشمن آنها را راحت گذاشته و آنها مي‌توانند به آسودگي براي خويش جامعه‌اي
آزاد فراهم سازند، بلکه دشمن شما نيز هست و لذا بدنبال«عدوالله» مي‌فرمايد:
«وعدوکم»- او همچنان که دشمن خدا است، دشمن شما نيز هست و شما را راحت نخواهد
گذاشت، چنانچه ملت با خصومت و دشمني ابرقدرتهاي استعمارگر را قبل از انقلاب خويش،
با تمام وجود لمس کردند.

قبول صلح
شرافتمندانه

و پس از آن
براي ساختن جامعه‌اي مصون از تجاوز و تعدي دشمنان خدا و خلق مي‌فرمايد: «و ان
جنحوا للسلم فاجنح لها» و اگر آنها تمايل به صلح نشان دادند تو نيز اظهار تمايل
کن.

چنانچه آنها
مسأله صلح را براي آمادگي و بازسازي نيروي خويش بعنوان فريب و خدعه مطرح ساخته
باشند، خداوندي که ترا با نصرت خويش و نيروي مؤمنان تأييد و تقويت نموده، ترا ياري
و کفايت خواهد کرد، ولي اين احتمال که در مورد هر دشمني روي طبيعت کينه‌توزي و
خصومت او وجود دارد نبايد مانع قبول صلح پيشنهادي گردد، بلکه بايد با توکل بر خدا
آنان را پذيرا گشت و در عين حال همانطور که قرآن حساب اين احتمال را در مسأله صلح
منظور داشته، بايد هشاري و آمادگي هميشگي را هم چنان حفظ نمود و فرصت را از دشمنان
گرفت، ولذا اميرمؤمنان(ع) را در عهدنامه‌اش به مالک اشتر که او را براي اداره مصر
آماده نموده است مي‌فرمايد: «و لا تدفعن صلحاً دعاک اليه عدوک لله فيه رضا، فان في
الصلح دعة لجنودک و راحة من همومک وامناً لبلادک و لکن الحذر کل الحذر من عدوک بعد
صلحه، فان العدو ربما قارب ليتغفل، فخذ بالحزم، و اتهم في ذلک حسن الظن» از صلحي
که موجب رضاي خدا است و دشمن ترا به آن دعوت نمود روي گردان مباش، زيرا در صلح
آسودگي رزمندگان و کاهش غمها و آسايش و امنيت شهرهايت خواهد بود، ولي پس از صلح
سخت بر حذر باش، بسا دشمن خود را (با پوشش صلح طلبي) نزديک سازد تا شما را غافلگير
سازد، پس طريق حزم واحتياط را پيشه کن، و خوش خيالي را کنار گذار.

جهاد و جنايت

يکي از
مسائلي که نقش آن در کنار جهاد نظامي قابل درک است، مسأله کمک و جهاد مالي به جبهه
است، چرا که از سلاحي که يک رزمنده براي سرکوبي با دشمن به کار مي برد تا غذا،
لباس و ساير مايحتاجي که تدارک مي‌گردد به جهاد مالي وابسته است و ملت ما از آنجا
که اين جنگ را، جنگ با آرمان و انقلابشان تلقي مي‌نمايند از اين رو در جبهه جهاد
مالي همزمان با جهاد نظامي حضور فعال خويش را به اثبات رسانده است و در کنار چنين
ملتي فداکار، سودجوياني چند با احتکار و گرانفروشي و ايجاد بازار سياه همزمان با
فشار نظامي دشمن، بدترين فشار اقتصادي را بر مردم تحميل نمودند و بدين ترتيب
بزرگترين جنايت مالي را در حق اين مردم ايثارگر مرتکب گرديدند.

چهره نفاق

اصولاً نفاق
و منافق در هر شرائطي از شرائط اجتماعي که در هر جامعه‌اي وجود داشته باشد، ضربه و
زيان خويش را وارد خواهدساخت. ولي در موقعيت‌هاي جنگي و نظامي که پايگاهي در بيرون
از مرزها براي خويش پيدا مي‌کند، بصورت ستون پنجم، بطور فعال‌تري در داخل با دشمن
همکاري مي‌نمايد، و اين مسأله‌اي است که براي ملت ما در طول اين مدت کاملاً محسوس
بوده است، و لذا قرآن کريم در آيه فوق از آنان بعنوان دشمنان ناشناخته براي مردم و
شناخته براي خداوند معرفي مي‌نمايد، و از اين راه، خطر آنان را به جامعه اسلامي
گوشزد مي‌نمايد.

«پيام
حضرت امام به مردم پاکستان بمناسبت شهادت علامه عارف حسين حسيني»

راه مبارزه
با اسلام آمريکائي

بسم الله
الرحمن الرحيم

خدمت حضرات
علماي اعلام و حجج اسلام و ملت بزرگوار پاکستان ايدهم الله تعالي.

پيام‌ها و
تلگرامهاي تبريک و تسليت شما در رابطه با شهادت جناب حجت‌الاسلام آقاي سيد عارف
حسين الحسيني اين يار وفادار اسلام و انقلاب و مدافع محرومان و مستضعفان و اين
فرزند راستين سيد و سالار شهيدان حضرت ابي عبدالله الحسين(ع) واصل گرديد، گرچه
اين  حادثه بزرگ قلوب مسلمانان و خصوصاً
روحانيت متعهد اسلام را جريحه‌دار نمود ولي مسئله‌اي دور از انتظار ما و ملتهاي
مظلوم جهان و خصوصاً ملت بزرگوار پاکستان که خود طعم تلخ استعمار را چشيده است و
با مبارزه و جهاد و شهادت استقلال خويش را بدست آورده است نبود.

درد آَشنايان
جوامع اسلامي هم آنان را با محرومان و پابرهنگان ميثاق خون بسته‌اند بايد توجه
کنند که درآغاز راه مبارزه‌اند و براي شکستن سدهاي استعمار و استثمار و رسيدن و به
اسلام ناب محمدي راه طولاني در پيش دارند و براي امثال علامه عارف حسين حسيني
بشارتي بالاتر از اين نبوده است که از محراب عبادت حق عروج خونين «ارجعي الي ربک»
خويش را نظاره کند و جرعه وصل يار را از شهد شهادت بياشامد و شاهد وصول هزاران
تشنه عدالت به سرچشمه نور گردد.

بزرگترين فرق
روحانيت و علماي متعهد اسلام با روحاني نماها در همين است که علماي مبارز اسلام
هميشه هدف تيرهاي زهرآگين جهانخواران بوده‌اند و اولين تيرهاي حادثه، قلب آنان را
نشانه رفته است ولي روحاني نماها در کنف حمايت زر پرستان دنيا طلب مروج باطل يا
ثناگوي ظلمه و مويد آنان بوده‌اند.

تا بحال يک
آخوند درباري يا يک روحاني وهابي را نديده‌ايم که در برابر ظلم و شرک و کفر خصوصاً
در مقابل شوروي متجاوز و آمريکاي جهانخوار ايستاده باشد همانگونه که يک روحاني
وارسته عاشق خدمت به خدا و خلق خدا را نديده‌ايم که براي ياري پابرهنگان زمين لحظه‌اي
آرام و قرار داشته باشد و تا سرمنزل جانان عليه کفر و شرک مبارزه نکرده باشد و
عارف حسيني اينگونه بود و ملتهاي اسلامي حتماً دليل اين واقعه را دريافته‌اند که
چرا در ايران «مطهري‌ها» و «بهشتي‌ها» و شهداي محراب و ساير روحانيون عزيز و در
عراق «صدرها» و «حکيم‌ها» و در لبنان «راغب حرب‌ها» و «کريم ها» و در پاکستان
«عارف حسيني‌ها» و در تمامي کشورها روحانيون دردآشناي اسلام ناب محمدي(ص) هدف
توطئه و ترور ميشوند.

ملت شريف و
مسلمان پاکستان که بحق ملتي انقلابي و وفادار به ارزشهاي اسلامي بوده‌اند و  با ما رابطه ديرينه گرم انقلابي، عقيدتي و
فرهنگي دارند بايد تفکر اين شخصيت شهيد را زنده نگه دارند و نگذارند شيطان زادگان
جلوي رشد اسلام ناب محمدي(ص) را بگيرند.

امروز استکبار
شرق و غرب چون از رويارويي مستقيم با جهان اسلام عاجز مانده‌اند، راه ترور و از
ميان بردن شخصيتهاي ديني و سياسي را از يک طرف و نفوذ و گسترش فرهنگ اسلام
آمريکايي را از طرف ديگر به آزمايش گذاشته‌اند، اي کاش، همه تجاوزات جهانخواران
همانند تجاوز شوروي به کشور مسلمان و قهرمان پرور افغانستان علني و رودر رو بود تا
مسلمانان ابهت و اقتدار دروغين غاصبين را درهم ميشکستند ولي راه مبارزه با اسلام
آمريکايي از پيچيدگي خاصي برخوردار است که تمامي زواياي آن بايد براي مسلمانان
پابرهنه روشن گردد که متأسفانه هنوز براي بسياري از ملتهاي اسلامي مرزبين اسلام
آمريکايي و اسلام ناب محمدي و اسلام پابرهنگان و محرومان و اسلام مقدس نماهاي
متحجر و سرمايه‌داران خدانشناس و مرفهين بي درد کاملاً مشخص نشده است و روشن ساختن
اين حقيقت که ممکن نيست در يک مکتب و در يک آئين دو تفکر متضاد و رو در رو وجود
داشته باشد از واجبات سياسي بسيار مهمي است که اگر اين کار توسط حوزههاي علميه
صورت پذيرفته بود به احتمال بسيار زياد سيد عزيز ما، عارف حسيني در بين ما بود.

وظيفه همه
علماست که با روشن کردن اين دو تفکر، اسلام عزيز را از ايادي شرق و غرب نجات دهند
البته خون اين شهيدان عزيز تمامي خارو خاشاکها را از مسير اعتلاي ارزشهاي معنوي
ريشه کن ميسازد و همه مروجين باطل را به دريا ميريزد، ولي نبايد از اين مسئله غفلت
کنيم که امروز، روز آماده باش همه دشمنان اسلام است، روز بيدارباش همه جهانخواران
است.

آن روزي که
استعمار شرق و غرب مسلمانان را خواب کرده بود و بر مرکب مراد سوار بود از خطر بزرگ
و بالقوه‌اي به نام اسلام و قرآن سخن ميگفت و اما امروز که شوروي و آمريکا بدنبال
انقلاب مقدس اسلامي ايران صدها ضربه سياسي، نظامي و فرهنگي خورده اند و در همه جاي
عالم زنگ خطر اسلام عليه منافع حياتي شان به صدا درآمده است بايد با دقت تمام کيد
و فريب استکبار شرق و غرب را شناخت و خنثي نمود.

ملتهاي
مسلمان بايد اصل را بر دشمني و فريب ابرقدرتها با خود بگذارند مگر اينکه خلاف عيني
و عملي آن را مشاهده و لمس و باور نمايند. ما، به حبل ولايت خدا و پيامبر و ائمه
معصومين(ع) چنگ زده‌ايم و جداً بايد از هر آنچه غير رضايت آنان است متنفر و بيگانه
باشيم و از اين بيگانگي هم بر خود فخر و مباهات کنيم.

شهادت جناب
حجت الاسلام آقاي سيد عارف حسين حسيني را به روحانيون متعهد اسلام و خانواده محترم
اين شهيد و ملت مسلمان پاکستان تبريک و تسليت عرض نموده و به همه برادران و
خواهران مسلمان خود درآن کشور اطمينان ميدهم که ايران اسلامي در کنار شما و به
عنوان ياري امين و سنگري محکم از شرافت، استقلال، عزت و اعتبار اسلاميتان دفاع
خواهد نمود.

اينجانب
فرزند عزيزي را از دست داده‌ام، خداوند تعالي به همه ما توفيق تحمل مصائب و توان
ادامه راه پرفروغ شهيدان را بيشتر از پيش کرامت فرمايد. و توطئه و مکر ستمگران را
به خودشان برگرداند و ملت پرکرامت اسلام را در مسير جهاد و شهادت ثابت قدم
نگهدارد.

والسلام علي
عباد الله الصالحين- 23 محرم الحرام 1409 روح الله الموسوي الخميني

امام خميني
ثابت و استوار از آغاز تا کنون

تعليم و
تربيت (آموزش و پرورش)

«بايد در
سراسر ايران با پاکسازي آموزش و پرورش از آثار فرهنگ استعماري، محيطي بوجود آوريد
که اطفال ما را شير بچگاني که هميشه پشت جبهه مقاومت عليه آمريکا و صهيونيست و
ساير چپاولگر هاي شرق و غرب نشسته‌اند،‌ تربيت کنيد و مطمئن باشيد که خميني تا قطع
ريشه‌هاي استعماري چپ و راست همسنگر شما است». 30/11/57

«اگر تعليم
تنها باشد بي تربيت، فايده ندارد بلکه گاهي مضر است، تربيت بي تعليم هم به نتيجه
نمي‌رسد، اين دو بايد توأم و با هم باشند. اگر انسان تربيت و تعليم نداشته باشد
توأم با هم، در حد حيوانيت باقي مي‌ماند و انسان از ساير حيوانات- اگر آن تربيت و
تعليم نباشد- بدتر است. 16/4/58

«بايد توجه
داشته باشيد که اين بچه‌هايي که پيش شما تربيت مي‌شوند، تربيت ديني و اخلاقي شوند.
اگر شما يک بچه متدين را تحويل جامعه دهيد يک وقت مي‌بينيد همين يک بچه متدين
متعهد، يک جامعه را اصلاح مي‌کند و اگر چنانچه خداي نخواسته اين بچه از تحت تربيت
شما که معلم هستيد، درست از کار در نيايد، ممکن است يک جامعه را فاسد بکند و شما
مسئول باشيد». 21/3/58

«معلمان
مدارس در هر جا هستند عنايتشان به اين کودک‌ها بيشتر باشد که اين کودکها اميد آتيه
مملکت ما هستند و از اين کودکهاي امروز، انسان‌ها و دانشمندان فردا درست مي‌شود.
اينها هستند که در آتيه، مملکت ما را اداره مي‌کنند و پس از ما اينها بايد استقلال
مملکت و آزادي را حفظ کنند. معلمان از اين کودکهاي نورس قدرداني کنند واين کودکهاي
نورس را که آلوده نيستند به آن چيزهايي که مابزرگها آلوده هستيم، نگذارند آلوده
شوند…. من اينها را دوست مي‌دارم همانطور که شما عزيزان خودتان را دوست مي‌داريد.
اينها همه عزيزان من هستند و نور چشم من هستند و در آتيه، اميد من به اينها است».
1/7/58

«معلمين
آموزش و پرورش اگر خودشان يک پرورش صحيح و يک تعليم صحيح نداشته باشند، نمي‌توانند
جوانها را تعليم کنند و آموزش بدهند و پرورش بدهند. مبدأ هر امري از خود انسان
شروع مي‌شود… آقايان اول بايد خودتان را اصلاح کنيد واميد است که اصلاح بکنيد- و
همه‌مان در اين صدد باشيم- تا بتوانيد جامعه را اصلاح کنيد». 10/4/59

«بايد آموزش
و پرورش مردم توأم باشد، پرورش انساني، پرورشي که به درد انسان برسد، آموزشي که
براي انسان باشد، جهت دار باشد، اسم رب در آ باشد، توجه به خدا باشد. بايد تمام
کلاسهايي که در سرتاسر کشور انشاءالله وجود پيدا مي‌کند و شما آقايان و کسان ديگري
که در خدمت چنين امر بزرگي و همچو عبادت بزرگي هستيد، توجه داشته باشيد که
آموزگاران را جهت به آنها بدهيد، توجه به خدا بدهيد. علمشان براي خدا باشد، براي
اطاعت خدا». 6/10/59

«مادران و
پدران بايد توجه داشته باشند که سنين دانش آموزي و دانشگاهي، سالهاي شور و هيجان
فرزندانشان مي‌باشد و با اندک شعاري جذب گروه ها و منحرفين مي‌شوند و نيز جوانان
دبيرستاني با هشياري کامل توجه داشته باشند که عمال اجنبي آنان را، حتي با اسم
اسلام راستين به دامن شرق و غرب نيندازند». 1/7/60

«مسئله فرهنگ
و آموزش و پرورش در رأس مسائل کشور است. اگر مشکلات فرهنگي و آموزشي بصورتي که
مصالح کشور اقتضا مي‌کند حل شود، ديگر مسائل به آساني حل مي‌گردد… بايد از همان
بچه‌ها شروع کنيم و تنها مقصدمان تحول انسان غربي به انسان اسلامي باشد. اگر اين
مهم را انجام داديم، مطمئن باشيد که هيچ کس و هيچ قدرتي نمي‌تواند به ما ضربه
بزند». 25/7/60

«مسامحه و
سهل انگاري در تعليم و تربيت، خيانت به اسلام و جمهوري اسلامي و استقلال فرهنگي يک
ملت و کشور مي‌باشد و بايد از آن حتراز کرد». 3/7/61

امام خمینی ثابت و استوار(مسلمانان!بیدار شوید)

دانستنیهایی از قرآن(پایداری حق و بی ثباتی
باطل)

سخنان معصومین(محرم، ماه خدا)

عاشورا تداوم بخش اسلام محمدی(ص)

سخنی پیرامون ولایت فقیه

مذمت دنیا                                                   
آیت الله العظمی منتظری

پیام شهید

عرش و کرسی                                               آیت
الله جوادی آملی

اصول اعتقادی اسلام(تجسم اعمال)                        آیت الله حسین نوری

تسبیح و تحمد موجودات                                    آیت الله
محمدی گیلانی

کسالت در عبادت                                           آیت
الله ایزدی نجف آبادی

مصاحبه اختصاصی با یکی از رهبران برجسته جهاد
اسلامی فلسطین

فرستادگان قریش به حبشه                                  حجة الاسلام و المسلمین رسولی محلاتی

سوء خلق                                                     حجة الاسلام
و المسلمین محمدی ری شهری

یادداشتهائی ازجبهه های غرب

استعداد و گرایش به زیبائی                                حجة الاسلام
محمدحسن رحیمیان

گفته ها و نوشته ها

در حاشیه پیام حضرت امام به مجلس سوم               محمدرضا حافظ نیا

پاسخ به نامه ها

نگاهی به رویدادها

رهنمودهای امام و آیت الله العظمی منتظری

رهنمودها

امام خميني

·       
بايد چنگ و دندان
ابرقدرتها خصوصاً آمريكا را شكست و الزاماً يكي از دو راه شهادت يا پيروزي را
انتخاب نمود كه در مكتب ما هر دو پيروزي است.

·       
كسي كه براي رضاي خدا
به جهاد رفته است و سر در طبق اخلاق و بندگي نهاده است، حوادث زمان، به جاودانگي و
بقاء و جايگاه رفيع آن، لطمه اي وارد نمي سازد.

·       
تا شرك و كفر هست
مبارزه هست و تا مبارزه هست ما هستيم.

·       
امروز جنگ حق و باطل،
فقر و غنا، استضعاف و استكبار و جنگ پابرهنه ها و مرفهين بي درد شروع شده است.

·       
آن چيزي كه روحانيون
هرگز نبايد از آن عدول كنند و نبايد با تبليغات ديگران از ميدان بدر روند حمايت از
محرومين و پابرهنه هاست چرا كه هر كسي كه از آن عدول كند از عدالت اجتماعي اسلام
عدول كرده است. 29/4/67

·       
خواستيم به دنيا ثابت
كنيم كه صدام معتقد به مجامع بين المللي نيست و تا قبول قطعنامه از سوي عراق، جواب
دشمنان را در جبهه ها خواهيم داد. 1/5/67

·       
ما در صدد خشكانيدن
ريشه هاي فساد صهيونيزم، سرمايه داري و كمونيزم در جهان هستيم و تصميم گرفته ايم
به لطف و عنايت خداوند بزرگ نظامهائي را كه بر اين سه پايه استوار گرديده اند
نابود كرده و نظام اسلام محمدي را در جهان استكبار ترويج نمائيم كه دير يا زود
ملتهاي دربند شاهد آن خواهند بود. 29/4/67

آيت الله العظمي منتظري

·       
ماليات را بايد از
افراد ثروتمندي كه به ظاهر كسبي ندارند ولي در معاملات پنهاني سود كلان مي برند،
گرفت.

·       
بايد توجه شود كه در
گرفتن ماليات به افراد كم درآمد و كسبه جزء كه درآمد كم و عائله زياد دارند اجحاف
نشود. 19/4/67

·       
همه بايد مثل امام بي
پرده و با صداقت با مردم خودمان صحبت كنيم و آنان را از واقعيات مطلع سازيم.

·       
در شرايط كنوني
انقلاب ايجاد هسته هاي تعقل و تفكر و انديشه از وظايف مهم است و بايد انقلاب با
بكارگيري نيروهاي خلاق و طراح به پويائي و شكوفائي خود ادامه دهد. 1/5/67

·       
يكي از مشكلات موجود
مردم گراني و تورم و اختلاف قيمتهاست. اگر قيمت دولتي جنسي 100 تومان  باشد، قيمت آن در بازار آزاد 2000 تومان است،
اينقدر تفاوت قيمت براي مردم كمرشكن است.

·       
يكي از علل قيمت
كمرشكن بازار آزاد، ارگانها هستند. بعضي ارگانها جنس را به نرخ دولتي مي گيرند و
به بهانه تأمين هزينه در بازار آزاد مي فروشند اين بزرگترين ظلم است. 12/5/67

نگاهي به رويدادها

جنگ

*شهرهاي آبادان، خرمشهر و خسرو آباد هدف
آتش توپخانه و بمباران شيميائي عراق قرار گرفت. 18/4/67

* رژيم عراق دو روستاي مريوان و اردوگاه
مهاجرين بانه را بمباران شيميائي كرد. 20/4/67

* در نبردهاي سنگين هورالعظيم، ارتفاعات
پنجوين و شيلر، يك تيپ عراق نابود شد و تعدادي از نفرات ارتش عراق به اسارت
مجاهدين عراقي سپاه نهم بدر درآمد. 21/4/67

* جنگنده هاي ايران مواضع دشمن را در
مناطق عملياتي فكه، مهران و حاج عمران بمباران كردند.

* رژيم عراق چندين روستاي مريوان و
پيرانشهر را هدف حملات شيميائي قرار داد. 25/4/67

* هواپيماهاي متجاوز عراق مقارن صبح
امروز به چند واحد صنعتي كارگري در شهرهاي بوشهر و بندر ماهشهر حمله كردند.
28/4/67

* به تلافي حملات هوائي عراق، تأسيسات سد
رد بنديخان عراق به شدت بمباران شد. 29/4/67

* رزمندگان اسلام ارتفاعات شمالي قصر
شيرين را از عراق باز پس گرفتند.

* 7 هزار تن از متجاوزين بغثي در نبردهاي
يكروزه جبهه هاي شمال و غرب تا جنوب به هلاكت رسيدند و 750 نفر از اسراي عراقي تا
كنون به پشت جبهه منتقل گرديده اند.

* رژيم عراق مناطق مسكوني شهرهاي سردشت و
پيرانشهر را گلوله باران كرد.

* 5 فروند هواپيما و دو فروند هلي كوپتر
دشمن در منطقه عملياتي جنوب هدف قرار گرفته و سرنگون شدند. 1/5/67

* خلبانان شجاع ايران مواضع دشمن را در
51 مأموريت جداگانه بمباران كردند.

* توسط مجاهدين عراقي 40 فروند قايق جنگي
دشمن در نبردهاي هورالهويزه به آتش كشيده شد و 10 فروند ديگر را سالم به غنيمت
گرفتند. 2/5/67

* ميني بوس حامل دانش آموزان منتخب استان
ايلام مورد حمله هواپيماهاي عراقي قرار گرفت.

* جنگنده هاي عراق روستاهاي تابعه كرند
غرب، اسلام آباد و گيلانغرب را بمباران كردند.

*  جنگنده هاي ايران 3 فروند هواپيماي عراقي را بر
فراز سر پل ذهاب، ميمك و ايلام شكار كردند.

* سپهبد اياد فتيح خليفة الراوي فرمانده
گارد جمهوري و سرتيب ستاد «بارق نجم عبدالله» فرمانده لشكر مخصوص «الاهواز» و
«طاهر عبدالرشيد» فرمانده لشكر سوم زرهي و بلند پايه ترين ژنرال ارتش عراق بدست
رزمندگان اسلام بهلاكت رسيدند. 4/5/67

* 1100 تن از منافقين در جريان آزاد كردن
و پاكسازي اسلام آباد غرب به هلاكت رسيدند.

* دو منافق قبل از انهدام يك پل
استراتژيك توسط نيروهاي مردمي صالح آباد دستگير شدند.

* تنگه استراتژيك امام حسن در اسلام آباد
آزاد و 4 هزار تن از نيروهاي عراقي و منافقين در نبردهاي امروز منطقه اسلام آباد
از بين رفتند.

* ارتش عراق با از دست دادن 4 نيپ به پشت
مرزهاي بين المللي شمال خرمشهر رانده شد.

* دو فروند هواپيماي دشمن در مناطق
عملياتي غرب و جنوب كشور سرنگون شد. 6/5/67

* در عمليات پيروزي مرصاد مناطق كرند و
اسلام آباد غرب از لوث بعثي ها و مزدوران استكبار كاملاً پاكسازي شد، يكهزار
دستگاه تانك، نفربر و خودرو مزدوران بعثي و منافقين به آتش كشيده شد و شمار زيادي
نيز سالم به غنيمت رزمندگان اسلام در آمد.

* نيروهاي ايران با پاكسازي 7 ارتفاع
مهم، دشت شيلر را آزاد كردند. 8/5/67

* شهرهاي قصر شيرين، سومار و ملكشاهي
آزاد شد. 10/5/67

* رژيم سفاك عراق بخشي از منطقه اشنويه
را بمباران شيميائي كرد. در اين بمباران 2265 مجروح بجاي گذاشت.

* هواپيماهاي رژيم متجاوز صبح امروز دو
واحد كارگري صنعتي را در استانهاي بوشهر و خوزستان بمباران كردند. 12/5/67

* رژيم عراق امروز دو واحد كارگري را در
استان لرستان بمباران كرد. 13/5/67

جهان اسلام

·       
10 فلسطيني از
سرزمينهاي اشغالي تبعيد شدند.

·       
رژيم حجاز حمل
هرگونه  كتاب، نشريه و عكس توسط حجاج را
ممنوع اعلام كرد. 18/4/67

·       
رژيم حجاز اعلام كرد،
تظاهركنندگان در ايام حج را بعنوان محارب با خدا مجازات خواهد كرد.

·       
سه تن از اعضاء
برجسته سازمان الجهاد مصر كه در ترور انورسادات نقش داشتند از زندان طوره قاهره
فرار كردند.

·       
دولت يمن شمالي تشكيل
گروههاي اسلامي در اين كشور را غير شرعي اعلام كرد. 27/4/67

·       
درگيري ميان مسلمانان
و فالانژها در شمال لبنان بيش از 70 كشته و مجروح بر جاي گذاشت.

·       
يك عضو جهاد اسلامي
به اتهمام تلاش براي منفجر كردن سفارت اسرائيل در نيكوزيا به 15 سال زندان محكوم
شد. 28/4/67

·       
دهها هزار تن زن
مسلمان در واشنگتن به يادبود شهادت صدها تن از زائرين خانه خدا در مكه بدست مزدوران
رژيم دست نشانده آل سعود به تحصن خود در مقابل سفارت حجاز ادامه دادند. 29/4/67

·       
صدها تن از حجاج «بيت
الله الحرام» با برپائي تظاهرات در مكه، فرياد برائت از مشركين سردادند.

·       
14 پاسگاه امنيتي در اطراف شهر كابل بتصرف
انقلابيون مسلمان افغانستان درآمد. 1/5/67

·       
عصام الدين الكمري
يكي از اعضاي برجسته سازمان جهاد اسلامي مصر كه باتفاق دو تن ديگر از زندان مصر
فرار نموده بود در درگيري با نيروهاي امنيتي مصر به شهادت رسيد. 4/5/67

·       
انقلابيون مسلمان
افغانستان در حمله به فرودگاه قندهار، سه فروند هواپيماي شوروي را منهدم كردند.

·       
اعتصاب فلسطيني ها
سراسر سرزمينهاي اشغالي را فرا گرفت. 8/5/67

·       
رژيم مبارك بدنبال
فرار سه تن از اعضاي جهاد اسلامي از زندان 2300 تن ازهواداران سازمان جهاد اسلامي
مصر را دستگير كرد. 9/5/67

·       
دو آمريكائي توسط
مسلمانان انقلابي جبهه «مورو» در جنوب فيليپين ربوده شدند/

·       
مولانا سيد فاضل حسين
موسوي قائم مقام نهضت اجراي فقه جعفري پاكستان توسط رژيم حجاز دستگير شد. 12/5/67

·       
علامه عارف حسين
حسيني رهبر شيعيان پاكستان توسط عمال استكبار در پيشاور به شهادت رسيد. 15/5/67

اخبار داخلي

·       
وزير امور خارجه براي
شركت در اجلاس شوراي امنيت جهت بررسي فاجعه هواپيماي مسافربري رهسپار نيويورك شد.
19/4/67

·       
براي اولين بار
پيشرفته ترين عمل پيوند عدسي چشم انسان به انسان در ايران انجام شد.

·       
نادرترين نوزاد دنيا
كه هنگام تولد يك دندان در فك پائين و يك تركش بمب در پهلو داشت در مريوان بدنيا
آمد. 20/4/67

·       
جمهوري اسلامي ايران
طي نامه اي به دبير كل، موافقت خود را با قطعنامه 598 اعلام كرد.

·       
بدنبال موافقت ايران
با قطعنامه 598 قيمت نفت در بازارهاي جهاني افزايش يافت.

·       
دانش آموزان ايراني 4
مدال طلا و نقره از المپياد جهاني رياضي دريافت كردند و در ميان كشورهاي اسلامي شركت
كننده در المپياد استراليا مقام اول را بدست آوردند.

·       
ايران و كانادا روابط
سياسي خود را از سر گرفتند.

·       
براي اولين بار طي 3
سال گذشته، ارزش ريال ايران در برابر ارزهاي خارجي افزايش يافت. 28/4/67

·       
قائم مقام رهبري روز
عيد غدير خم را روز «بيعت با امام» اعلام كردند.

·       
كاروان عظيم «ميثاق
با امام» صبح امروز عازم مناطق عملياتي شد.

·       
دكتر ولايتي به منظور
مذاكره پيرامون نحوه اجراي قطعنامه 598 شوراي امنيت در رأس هيأتي عازم نيويورك شد.
2/5/67

·       
مجلس شوراي اسلامي
براي حضور نمايندگان در جبهه ها تعطيل شد.

·       
كارشناسان سازمان ملل
براي آماده ساختن زمينه اجراي آتش بس وارد تهران شدند. 4/5/67

·       
كاروان تداركاتي مردم
نهاوند و گچساران به ارزش بيش از 56 ميليون ريال عازم جبهه ها شد.

·       
تازه نفسان بسيجي از
78 شهر كشور عازم جبهه ها شدند. 9/5/67

·       
آزمايش موشك 160
كيلومتري ساخت وزارت سپاه با موفقيت انجام شد. 10/5/67

·       
ميليونها ايراني
وفادار، شكوهمندترين راهپيمائي تاريخ انقلاب را بمنظور تجديد بيعت با امام در روز
خجسته غدير خم برگزار كردند.

·       
100 گردان نيروي رزمنده طي 10 روز از خراسان
عازم جبهه ها شدند. 12/5/67

·       
در پي به شهادت رسيدن
علامه عارف حسين حسيني دولت جمهوري اسلامي ايران امروز را عزاي عمومي اعلام كرد.
15/5/67

اخبار خارجي

·       
دبير كل سازمان ملل
فاجعه كشتار 290 سرنشين هواپيماي مسافربري ايران را بشدت محكوم كرد.

·       
ريگان: پرونده سقوط
هواپيماي ايران از نظر آمريكا مختومه است!

·       
اتحاديه خلبانان نروژ
خواستار تحريم پروازهاي مسافربري به آمريكا شدند. 15/4/67

·       
رياض و لندن قرارداد
20 ميليارد دلاري نظامي را امضاء كردند.

·       
حزب كارگر انگليس از
موضع گيري تاچر در قبال فاجعه خليج فارس توسط آمريكا، شديداً انتقاد كرد.

·       
يك باند صهيونيستي
قاچاق كودكان در برزيل كشف شد. 18/4/67

·       
فرمانده ناوگان ششم
آمريكا: فاجعه ايرباس سيلي بصورت نيروي دريائي آمريكا بود. 20/4/67

·       
دولت نيكاراگوا، سفير
و هشت ديپلمات آمريكا را از اين كشور اخراج كرد. 21/4/67

·       
رژيم سعودي مبلغ 600
هزار دلار كمك بلاعوض در اختيار ضياء الحق قرار داد. 22/4/67

·       
14 هزار تن از نيروهاي امنيتي رژيم مصر براي
كنترل مراسم حج راهي حجاز شدند.

·       
ارتش صهيونيستي،
دهكده فلسطيني «ارطاس» با 2500 سكنه در نزديكي بيت اللحم در كرانه باختري رود اردن
را با گلوله هاي شيميائي مورد حمله قرار داد. 23/4/67

·       
شوراي مزكري ايكائو
بدون ذكر نام آمريكا، حمله به هواپيماي مسافربري ايران را محكوم كرد.

·       
بوش نماينده آمريكا
در سازمان ملل: حضور نظامي آمريكا در خليج فارس حق قانوني در يك منطقه پراهميت و
حياتي براي آمريكا و اقتصاد جهاني است!!!

·       
انگليس از صدور
بيانيه جامعه اروپا پيرامون فاجعه خليج فارس جلوگيري كرد. 25/4/67

·       
ارتش رژيم صهيونيستي
از 3 ارتفاع مشرف به مواضع حزب الله در دره بقاع و «رشايا» عقب نشست.

·       
آمريكا از چين خواست
ارسال موشكهاي ميان برد و دوربرد به كشورهاي عربي را متوقف كند.

·       
پاكستان به درخواست
آمريكا،‌ ارسال اسلحه براي مجاهدين مسلمان افغانستان را متوقف ساخت. 26/4/67

·       
معاون اول وزير خارجه
شوروي در رأس يك هيئت وارد بغداد شد. 27/4/67

·       
تلويزين تركيه رژيم
عراق را آغازگر جنگ تحميلي معرفي كرد.

·       
آمريكا اعلام كرد،
هرگونه قطعنامه عليه اين كشور در مورد سرنگون ساختن هواپيماي مسافربري ايران را
وتو خواهد كرد. 29/4/67

·       
شوراي امنيت با صدور
يك قطعنامه از حمله آمريكا به هواپيماي ايران ابراز تأسف كرد. 30/4/67

·       
راديو دولتي سودان
اعلام كرد شاهدان عيني تأييد كرده اند كه قاتل مهدي حكيم يك ديپلمات عراقي بوده
است. 1/5/67

·       
اولين موشك «اس اس-
20» شوروري  بر اساس پيمان ممنوعيت سلاحهاي
اتمي ميان‌برد در حضور بازرسان آمريكائي منهدم شد. 3/5/67

·       
رژيم عراق در پي
افشاي ترور مهدي حكيم توسط ديپلمات عراقي، سفير خود را از سودان فرا خواند. 4/5/67

·       
سپهبد ماهر عبدالرشيد
مرد شماره 2 ارتش و فرمانده سپاه سوم عراق به دستور صدام بقتل رسيد.

·       
ريگان دستور براندازي
«مانوئل نوريگا» رئيس جمهوري پاناما را رسماً‌صادر كرد. 6/5/67

·       
شاه حسين پارلمان
اردن را منحل كرد.

·       
وزير جنگ رژيم مصر
بطور غير منتظره وارد بغداد شد.

·       
تاچر خواستار بهبود
روابط ايران و انگليس شد. 9/5/67

·       
وزير امور خارجه
آمريكا خواستار ملاقات با دكتر ولايتي شد. 10/5/67

·       
در يك هفته گذشته 8923
زمين لرزه در ژاپن به وقوع پيوست.

·       
آمريكا استفاده رژيم
عراق از سلاحهاي شيميائي را محكوم كرد.

·       
واشنگتن تاميز:
آمريكا اكنون بايد به قصاب بغداد بگويد كه ديگر بس است. 12/5/67

·       
دو افسر پليس عربستان
به ضرب گلوله مردان مسلح به قتل رسيدند.

·       
هواپيماهاي عراق 10
روستاي كردنشين شمال اين كشور را بمباران شيميائي كردند. 15/5/67

ضد انقلاب

·       
اعضاء يك شبكه سرقت و
جعل مدارك دولتي در رابطه با دريافت و فروش 7700 قطعه ورق فارسيت بدام افتادند.
22/4/67

·       
نماينده ايران خودرو
در يزد به جرم احتكار قطعات و لوازم يدكي اتومبيل 110 ميليون ريال جريمه شد.

·       
11 تن سم دفع آفات نباتي كه از انواع بسيار
كمياب مي باشد در اروميه كشف و عامل آن به 21 ميليون ريال جريمه محكوم شد.

·       
صاحبان يك كارخانه
پروفيل در كرمان به جرم فروش 610 تن پيروفيل در بازار آزاد به 490 ميليون ريال
جريمه محكوم شدند. 27/4/67

·       
اعضاي هيئت مديره
شيشه بران باختران با پرداخت 310 ميليون ريال جريمه و بركناري از مسئوليت، تعذير
شدند. 28/4/67

·       
1120 كيلو ترياك و حشيش از چهار پاكستاني در
بيرجند كشف شد.

·       
ده تن از اعضاي گروهك
منافقين كه اخيراً دستگير شده بودند در دو نقطه باختران بدار آويخته شدند. 12/5/67

در
حاشيه پيام حضرت امام به مجلس سوم پيرامون ضرورت تحول در نظام اداري

محمد
رضا حافظ نيا

پيام
حضرت امام در تاريخ هفتم خرداد ماه شصت و هفت به مجلس سوم فرازهاي مختلفي را در
برداشته که هر کدام، از معاني و محتواي عميق و با ارزشي برخوردار بوده و مي بايست
مورد توجه مخاطبان و متفکران جامعه قرار بگيرد.

يکي
از فرازهاي مهم پيام مزبور توجه دادن مجلس و نمايندگان محترم به مسئوليت خطيرشان
در ارتباط با تحول در نظام اداري کشور بوده که دگرگوني در نظام پر پيچ و خم اداري
را جدي بگيرد.

تحول
نظام اداري و اجرائي کشور مسئله اي است که بارها و بارها بعنوان يکي از ضرورتهاي
انقلاب اسلامي مطرح شده و امت مسلمان و قهرمان و ايثارگران نيز، که از عملکرد آن
بستوه آمده اند انتظار دگرگوني آن را کشيده و آرزوي جايگزيني نظام اجرائي متناسب
با شئونات انقلاب اسلامي را دارند.

اينکه
چرا با گذشت حدود ده سال از پيروزي انقلاب اسلامي هنوز نظام اداري استعمار ساخت
گذشته با تمام قدرت سر بلند ايستاده و مشکلات عديده اي را براي مردم و مجريان و
اصولاً انقلاب اسلامي بوجود مي آورد خود بحث جداگانه اي دارد که شايد يکي از عوامل
مؤثر در اين کوتاهي، عدم درک درست و ساختاري، و ماهيت جنبه هاي منفي نظام اجرائي
از سوي مسئولين ذيربط و نمايندگان مجلس بوده است.

وقتي
ماهيت و ريشه نابسامانيهاي نظام اداري و اجرائي بخوبي درک نشود برداشتهاي نارسائي
صورت پذيرفته و پيشنهادات ناقص و غير اصولي را بعضاً بعنوان تغيير بنيادي نظام
اداري در پي خواهد داشت و بهمين دليل بعضي قوانين و مقررات سطحي و روبنا در سالهاي
اخير که خود موجد نابسامانيهاي فراواني گرديده بعنوان جنبه هايي از تغيير بنيادي
نظام اداري معرفي شده اند.

نظام
اداري و اجرائي موجود کشور داراي مشخصه هاي خاص خودش مي باشد که جنبه ذاتي داشته و
نمي توان اين مشخصه ها را مجرد از همديگر، بدون تحول در ذات آن از بين برد. مثلاً
کاغذ بازي و بوروکراسي که مشخصه منفي و ملموس آن براي مردم مي باشد و روند پر پيچ
و خمي را در ارائه خدمات اداري عرضه مي کند دقيقاً جنبه ذاتي دارد و نمي توان با
قانون و مقررات، کاغذ بلزي را بدون تحول اساسي در سيستم اداري و اجرائي از آن
گرفت.

کاغذ
بازي و بوروکراسي از ذات سيستم مي جوشد و حذف آن مقدور نيست مگر اينکه ذات سيستم
تغيير کند و تحول در ذات آن بوجود آيد. با تنظيم قانوني که مثلاً کاغذبازي نباشد و
فرضاً روشهاي اجرائي نيز در درون همين سيستم با بخشنامه و دستورالعمل تغيير کند،
مشکل را حل نخواهد کرد. اينکار همانند تراشيدن موهاي سر انسان خواهد بود که پس از
مدتي رشد خواهد کرد و همانند برگهاي درخت خواهد بود که اگر قطع شود مجدداً سبز
خواهند شد. حذف کاغذبازي و بوروکراسي فقط با تحول در ذات و سرشت سيستم اداري و
اجرائي کشور مقدور است و لا غير و آنهائي که مبارزه با بعضي جنبه هاي عارضي و
مشخصه هاي سيستم موجود را تحول در نظام اداري مي بينند، به سرابي مينگرند که نتيجه
اي جز بقاي سيستم اداري، و ادامه روند موجود بوروکراسي و تشديد نااميدي امت مسلمان
ايران از مسئله تغيير نظام اداري، چيز ديگري را بهمراه نخواهد داشت و اين برخلاف
انتظار امام بزرگوارمان از مجلس سوم است. لازم به توضيح است که سيستم اداري و
اجرائي موجود نه تنها مشکل آفرين براي مردم است بلکه کادرهاي انساني و اجزاء درون
آن نيز بشدت رنج ميکشند.

نظام
اداري و اجرائي کشور از نظر شکل شناسي و مورفولوژي بشدت در هم ريخته و آشفته
وگسسته بوده و شکل گيري اجزاء جديد و گسترش اجزاء گذشته از نظم و نسق و طرح مدون و
استراتژي مشخصي تبعيت نمينمايد و گاهي بي هدفي و يا کم هدفي و يا هدفهاي متناقضي
در شکل گيري آن احساس مي گردد،‌ و چنين بنظر مي رسد که سيستم اداري و اجرائي کشور
بدون رعايت اصل هماهنگي و ارتباط زير مجموعه هاي آن گسترش يافته و سرگرداني و گيجي
و سردرگمي و ابهام در هدفها از مشخصه هاي بارز آن ميباشد.

شکل
گيري نظام اداري و اجرائي کشور بصورت وضعيت مضحکه آميز کنوني و در عين حال رنج
آور، نمي تواند بدور از هدفها و مقاصد استعمار باشد چرا که مشخصه هاي آن نمي تواند
انسانهاي دلسوز و آگاه را از حيث بازدهي مفيد، قانع سازد.

در
اينجا لازم است بعضي از مشخصه هاي آن فهرست وار ذکر گردند.

1-    تمرکز گرائي: تمرکز گرائي رسمي و غير رسمي در
اجرا.

که
از مشخصه هاي منفي و ذاتي سيستم اجرائي بوده که نقش اساسي را در بوروکراسي موجود
آن بعهده دارد.

2-    عدم اعتماد: سيستم اداري و اجرائي موجود با
ديدگاه منفي به انسانهاي درون خود نگاه کرده و بر همين اساس شکل گرفته است.

اين
سيستم انسانها را امين و قابل اعتماد نمي داند و معتقد است با روشهاي مختلف بايد
انسانها کنترل شوند تا خطا ننمايند و لذا منشأ بسياري از مقررات دست و پاپيچ مالي
و اداري و بودجه اي و حقوق اداري وغيره همين اصل و مشخصه ذاتي سيستم اداري کشور مي
باشد.

3-    بوروکراسي و کاغذ بازي: اين امر عمدتاً‌ ناشي
از دو مشخصه تمرکز گرائي اجرائي و عدم اعتماد و روشهاي متداول در گردش کار سيستم
اجرائي مي باشد. جالب است که وقتي نامه اي از يک شهرستان با رعايت سلسله مراتب
اداري و بر اساس تمرکز گرائي اجرائي به تهران ارسال مي گردد و سپس پاسخ آن دعوت
داده مي شود، مجموعاً حدود 240 اقدام بر روي آن صورت مي پذيرد و اين رقم بيانگر
علت طولاني شدن اقدام بر روي نامه ها و نيز ميزان هزينه هاي مالي فراواني که در
بردارد مي باشد.

4-    کند کردن گردش کار کشور: تأخير در  انجام امور جامعه در اثر کندي سيستم موجود امري
غير منتظره نمي باشد.

5-    بازداشتن کشور از توسعه و پيشرفت: عملکرد
سيستم ادراي و اجرائي موجود باعث مي گردد که کشور از طي طرق توسعه در ابعاد مختلف
فرهنگي- اجتماعي- اقتصادي- سياسي- نظامي و دفاعي محروم باشد.

6-    کشش نداشتن براي پاسخگوئي به نيازهاي فراينده
جامعه: نيازهاي جامعه در اثر رشد جمعيت و تغيير در الگوهاي زندگي، روند فراينده اي
دارد و نظام اداري موجود چنين کششي را نداشته و مرتباً فاصله بين عرضه نيازها و
تقاضاي نيازها بيشتر مي گردد مانند مسکن- تعليم و ترتيب و غيره… هرچند ممکن است
گفته شود اين مسئله به شرايط جنگي کشور و ساير مسائل ارتباط دارد ولي بخش عمده اي
از اين نارسائيهاي کشور بدوش ساير عوام مانند جنگ.

7-    داشتن هيئت و شکل بدقواره: نظام اداري کشور
فاقد شکل منظم و موزون مي باشد و بهم پاشيدگي و گسيختگي در آن امري بديهي است.

8-    گيجي و سردرگمي: مجموعه سيستم اداري، اجرائي
دچار سردرگمي و سرگرداني مي باشد و شناخت کانونهاي انتشار اين امر خود حائز اهميت
است.

9-    تبعيت نکردن گسترش و تکامل آن از طرح مدون و
يا استراتژي مشخص: بعبارتي ايجادها و الحاقها و گسترشها بدون حساب و بر اساس تشخيص
روزمره صورت مي پذيرد و متأسفانه بعضاً قانون نيز مي گردند؟!

10-                      
کارآئي
بسيار پائين: به هنگام اخذ رأي اعتماد نخست وزير محترم از مجلس سوم، ايشان فرمودند
«متوسط زمان مفيد کار در برخي از دستگاهها به 5/1 ساعت رسيده است». اين رقم و
رقمهاي مشابه متأسفانه حالت عادي بخود مي گيرند و بيانگر کارائي ضعيف و رو به صفر،
سيستم اجرائي کشور هستند!

11-                      
سياست
گزاري غير متمرکز: امر سياست گزاري بخصوص در سطح کشور که امري ضروري براي اداره
هماهنگ کشور مي باشد، متأسفانه غير متمرکز است و دستگاههاي موازي کار و مشابه براي
يک امر واحد در سطح کشوري وجود دارند مانند مسئله مسکن- کشاورزي- امور انتظامي-
امور امداد و غيره، و همه اينها هزينه هاي تکراري را به دوش کشور مي اندازند و
باعث بالا رفتن بودجه جاري کشور مي گردند.

12-                      
بالا
بودن هزينه‌ها: سيستم اجرائي موجود بشدت هزينه بر و پول خور است و بودجه هنگفتي را
همه ساله مي بلعد.

13-                      
اسراف
آميز و اشرافي بودن عملکردها: در سيستم اجرائي موجود اسراف بودجه‌ها و سرماه‌هاو
تبلور ظاهر تشريفاتي، امري طبيعي بنظر مي رسد و صرفه جوئي و ساده زيستي که ضرورت
امروز کشور است در درون اين سيستم راهي ندارد.

14- در راستای منافع محرومین و مستضعفین قرار
نداشتن: این سیستم اجرائی ذاتاً تحقیر کننده مستضعفین است و براي پاسخگوئي به
ثروتمندان و اشراف و باصطلاح افرادي كه ظاهري آنچناني دارند آمادگي بيشتري داشته و
اگر بدبخت و بيچاره اي بدرون آن وارد شود نه تنها نيازش برآورده نمي شود كه بيچاره
تر مي گردد!!؟

شايد بي جهت نبوده است كه در گذشته گفته
مي شد، انجام كار در درون سيستم اداري به پول و پارتي و پرورئي نياز دارد!

15- هماهنگ نبودن با ارزشهاي مقدس انقلاب
اسلامي و بطور كلي عدم تناسب آن براي حمل محموله هاي ارزشمند انقلاب اسلامي.

اينها كه ذكر شدند و آنهائي كه ذكر نشده
اند مشخصه هاي بهم پيوسته اي از سيستم اداري، اجرائي موجود كشور هستند كه فقط با
تحول بنيادين ذاتي و سرشتي سيستم قابل رفع مي باشد.

در اينجا از ارائه توضيحات بيشتر پيرامون
مشخصه هاي سيستم اداري خودداري گرديده و خواننده محترم را به سلسله مقالات ساختار
نظام اجرائي كشور كه قبلاً به چاپ رسيده است ارجاع مي دهد.

اينك با توجه به تأكيد حضرت امام به مجلس
سوم و ضرورت تغيير اساسي در نظام اداري، نظر مسئولين ذيربط و نمايندگان محترم مجلس
را به ملاحظات زير جلب مي نمايد:

1-   
تغيير بنيادي نظام
اداري: نبايد همانند گذشته در حد شعار و سخنراني پشت تريبونهاي مجلس شوراي اسلامي
باقي بماند و نيز نبايد طرحها و لوايح سطحي و روبنائي كه بعضاً خودشان نيز مسئله
آفرين هستند مجلس را بفريبند، و همچنين نبايد زمان، بيش از اين از دست برود و
ناگهان متوجه شويم كه عمر يك مجلس ديگر نيز در ارتباط با تغيير نظام اداري و
اجرائي بدن نتيجه گذشته است؟!!

2-   
مجلس بايد به تغيير
نظام ادراي بصورت ذاتي و سرشتي نگاه كند زيرا نگريستن به اين مسئله در چارچوب
نگرشها و بينشها و روشهائي كه از درون تفكر و فرهنگ سيستم اداري موجود مي جوشد
مشكل را حل نخواهد كرد،  و دلخوش داشتن به
پيشنهادات بعضي مسئولين كه در افقي تنگ و تاريك به مسئله مي نگرند و حدود تشخيص
شان از اقدامات اصلاحي و رفرمي و رنگ و لعابي فراتر نميرود كاري عبث خواهد بود.

3-   
هر چند دولت مسئوليت
و نقش اوليه را در تحول سيستم اداري و اجرائي كشور بعهده دارد و نبايد در انجام
اين وظيفه خود را كنار بكشد ولي از آنجائيكه امام بزرگوار انجام تحول در نظام
اداري را به مجلس سوم اميد بسته اند بايد مجلسيان عزيز آستينها را بالا زده و در
يك ارتباط متقابل با دولت گروهي را با اختيارات تام مأمور تهيه اصول كلي و
استراتژي تحول نظام اداري و اجرائي كشور نموده و مأموريت تهيه طرح جامع تحول نظام
اجرائيو زير مجموعه اي آن، و نيز تهيه طرح انتقال و نظارت بر مراحل اجرائي آنرا
بعهده آنها گذاشته و حمايت و نظارت جدي را نيز معمول دارند. در اين زمينه مجلس
بايد توجه نمايد كه اين امر را بايد به كساني محول كرد كه از تجربيات وسيع اجرائي
دوران پس از پيروزي انقلاب اسلامي در ابعاد و رده هاي مختلف كشوري و استاني و
شهرستاني و نيز دانش علمي لازم برخوردار بوده و با مسائل توسعه آشنائي داشته و
بينش لازم در اين زمينه را كسب كرده و از همه مهمتر از روحيه ابتكار و خلاقيت و از
ديدگاه تحولي برخوردار باشند. سپردن كار به دست افراد مجرب بدون دانش علمي و نيز
دانشگاهيان بي تجربه و بدون روحيه ابتكار و خلاقيت مشكل را حل نخواهد كرد.

4-   
زير مجموعه هاي نظام
اجرائي از پيوستگي خاصي برخوردار بوده و ايجاد تحول در يكي از آنها مستلزم تحول
پذيري كلي مجموعه مي باشد بنابراين نگرش مجرد به تحول هر يك از اجزاء امري بي
نتيجه خواهد بود و لذا بايد مقصود از تحول در نظام اداري را در تحول كليه زير
مجموعه هاي نظام اجرائي مانند نظام برنامه ريزي، نظام بودجه بندي، نظام مالي دولتي
و قانون محاسبات عمومي، نظام اداري و غيره جستجو نمود. لذا همه اينها با همديگر
بايد دچار تحول شوند تا مسئله بوروكراسي و ساير مشخصه هاي منفي نظام اجرائي موجود
كشور برطرف گردد. لازم بتوضيح است كه متأسفانه قانون محاسبات عمومي مصوب مجلس
شوراي اسلامي نه تنها كمكي به حل مشكلات بوروكراسي و كاغذبازي و مشكلات پيچيده
اداري و مالي بر سر راه دستگاههاي دولتي و مردم گرديده است و اگر قرار باشد مجلس
سوم نيز اينگونه به نسائل تحول نظام اداري بنرگد مصيبت وحشتناكي در انتظار انقلاب
اسلامي و مردم مظلوم و انقلابي و مستضعف كشورمان خواهد بود.

5-   
تدوين نظام نظام
اجرائي كشور بايد از اصول مشخصي تبعيت كند كه براي نمونه ميتوان به موارد زير
اشاره نمود:

1-   
تبلور معيارها و
ارزشهاي اسلام و انقلاب اسلامي و قانون اساسي جمهوري اسلايم ايران در روح و پيكر
آن.

2-   
مستضعف گرائي و حمايت
از حقوق محرومان و مظلومان در عملكردها.

3-   
تبلو خوشبيني و
اعتماد در كليه زواياي سيستم.

4-   
بها داده شده به تفكر
و معيارهاي انساني و اخلاقي و اصولاً‌انسان بعنوان مهمترين عنصر سيستم.

5-   
جذب انسانهاي وارسته
و خداجو و متفكر و انديشمند و خلاق و مبتكر و در يك كلمه نخبگان جامعه در درون
خود.

6-   
تمركز گرائي و سياست
گزاري هاي كلي جامعه و حذف دستگاههاي تكراري و مشابه كار و ادغام و الحاق تمام يا
اجزاء آنها در يكديگر و كاهش تعداد وزارتخانه ها و سازمانهاي موجود و مبارزه با
روند وزارت خانه زائي در كشور.

7-    پرهيز
جدي از تمركزگرائي در اجرا و سياست گزاريهاي منطقه اي در كشور و بها دادن به
استانها و مناطق مختلف و دخالت دادن آنها در سرنوشت خود در چارچوب قانون اساسي و
سياستهاي كلي جامعه. اين امر كمك زيادي به كاهش بوروكراسي و كاغذبازي و تأخير در
انجام اموري مردم و جامعه خواهد نمود و بايد اين اصل در امور اداري- بودجه ريزي-
مسائل مالي دولتي- برنامه ريزي منطقه اي و غيره رعايت گردد.

اميد است مجلس سوم توفيق تغيير بنيادي
نظام اداري و اجرائي كشور و خشنودسازي امام بزرگوار و امت امام را پيدا نموده و
يكي از وظايف مربوطه را بفضل الهي بنحو مطلوب انجام دهد.

گفته
ها و نوشته ها

براي
رضاي  خدا، جام زهر نوشيدن

امام
خميني: «…قبول اين مسئله (قوبل قطعنامه) براي من از زهر کشنده تر است ولي راضي
به رضاي خدايم و براي رضايت او اين جرعه را نوشيدم».

با
ياد تو جام زهر چون نوش کشند             از
کوي تو عاشقان بيهوش کشند

بنماي
بزاهدان، جمال رخ خويش              تا
غاشيه مهر تو بر دوش کشند

                                                                                             
«سنائي»

آداب
غسل!

ابو
منصور سجستاني را پرسيدند که: چون در صحرائي بر سر چشمه رسيم و خواهيم که غسلي بر
آريم، روي به کدام سمت کنيم؟

گفت:
به سمت جامه هاي خود، تا دزد نبرد!

به
صلحدوستي دشمن فريفته نشويد

بطلميوس
را گفتند که امراي شام با وفور عداوت و کمال بغض، در غايت بيچارگي و مسکنت به
اظهار خشوع و صلح دوستي، مضطر شده اند، چه نظر مي دهي؟ بطلميوس نوشت:

بطلميوس
به فريب دشمن خرسندي نيابد، و تعويل بر غرور او روا ندارد؛ چه دشمني درضمير دشمن،
آنچنان پنهان است که آتش در خاکستر؛ مردم چو خاکستر را بينند و از حقيقت آتش معلوم
نکنند، گستاخ دست به خاکستر دراز کنند، ناگاه سوخته گردد. و به تملق دشمن فريفته
نشايد شد.

مخلوط
آب و خاک

مردي
نزديکي از قاضيان آمد، گفت: اي امام مسلمانان، اگر خرما خورم، دين مرا هيچ زيان
دارد؟ گفت: ني گفت: اگر قدري سياه دانه با آن بخورم، چه باشد؟ گفت: باکي نباشد.
گفت: اگر آب خورم چه باشد؟ گفت: روا باشد. آن مرد گفت: پس شراف خرما جز آميخته اين
سه چيز نيست، چرا آن را حرام مي دانيد؟

قاضي
گفت: اي شيخ، اگر مشتي آب بر تو ريزم، هيچ ترا درد کند؟ گفت ني. گفت: اگر قدري خاک
بر تو اندازم، تو را هيچ زياني رسد؟ گفت: ني. گفت: اگر اين آب و خاک با هم بياميزم
و از آن خشتي کنم و بر سرت زنم چون باشد؟ گفت: سرم بشکند. گفت: «همچنان که اينجا
سرت بشکند، آنجا عهد دينت هم بشکند» مرد هيچ جواب نيافت، خجل شد و بازگشت.

در
جواب مسئله، دقت بايد کرد

مرد
روستائي از فقيهي مسئله اي بپرسيد. هفته اي تأمل همي کرد، روستائي را صبر نبود.
گفت: اگر مي داني بگو و اگر نمي داني تا بپرسم از کسي ديگر. گفت: مي داني من کجا نشسته
ام؟ گفت: بر زمين نشسته اي بر سر سجاده! گفت: غلط تو از اينجا افتاده است که مرا
بر زمين مي بيني، من به کرانه دوزخم و خيمه بر صراط زده ام.

قلم
يا کلنگ

قلمي
از قلمدان قاضي ئي افتاد. شخصي که حضور داشت گفت: جناب قاضي! کلنگ خودرا برداريد.
قاضي گفت: مردک! اين قلم است نه کلنگ، تو هنوز کلنگ و قلم را از هم باز نشناسي؟
گفت: هر چه هست، تو خانه مرا با آن ويران کردي!!

نسب
وحسب

روزي
سقراط حکيم با يکي از اعيان زادگان روبرو گشت. اعيان زاده نام پدران خود را بر
سقراط شمرد و به آنان افتخار کرد و سقراط را تحقير نمود و به او گفت: تو از خاندان
پست و بيقدري هستي!

سقراط
گفت: پدران تو همه اشخاص بزرگ و عاليقدر بوده اند ولي تو خود نتوانستي پايه و
مقامي براي خود احراز کني. و اما من، نسبم از خودم شروع مي شود و من در رأس
خانواده اي هستن که از من آغاز شده است ولي خانواده تو به تو ختم مي شود! پس تو
ننگ خاندان خويش هستي و من شرف و افتخار خاندان خود مي باشم.

اعتدال
در دوستي و دشمني

اميرالمؤمنين(ع):

«احبب
حبيبک هوناً ما عسي ان يکون بغيضک يوماً ما و أبغض عدوک هوناً ما عسي أن يکون
حبيبک يوما ما».

دوستي
آنچنان نمي بايد                                که
نگنجد در آن ميان موئي

دشمني
هم بدان صفت  خويش نيست             که زيارش نباشدش بوئي

هر
دو جانب نگاه خواهد داشت                                هر
کرا هست معتدل جوئي

شرط
تجارت

پيامبر
اسلام(ص) فرمود: هر که مي خواهد خريد و فروش کند(تجارت نمايد) بايد از پنج چيز
اجتناب ورزد و اگر نمي تواند حتماً دست از تجارت بردارد:

1-    از ربا اجتناب ورزد.

2-    در خريد و فروش، سوگند نخورد.

3-    عيب جنس را پوشيده نگه ندارد.

4-    هنگام فروش کالا، از آن ستايش و مدح نکند.

5-    هنگام خريد جنس، آن را بدگوئي ننمايد.

سزاي
خيانت

يکي
از معاريف بصره را گوسفنداني بود،‌و هر روز و شب، شير آن را مي دوشيد و آب بسيار
در آن مي آميخت. شبان او را گفت: اي خواجه! خيانت مکن که عاقبت آن وخيم است. خواجه
بدان التفات نکرد. روزي گوسفندان در دامن کوهي بودند،‌ ناگاه باران و سيلي عظيم
آمد و جمله گوسفندان را ببرد. شبان بي گوسفندان به نزد خواجه آمد. گفت: چرا گوسفند
نياوردي؟ گفت: اي خواجه، آن آبها که با شير مي آميختي، جمله جمع شد و سيلي گشت و
گوسفندان تو را ببرد.

خراب
کردن خانه خدا

خواجه
محمود شهاب وزير امير تيمور بود. پس از وفات امير تيمور خواست که مسجد محله را که
از هم ريخته بود و خراب شده بود عمارت کند. مزدوري چند آورده بود و ديوارهاي کهنه
شکسته را خراب مي کرد، ظريفي از آن محله مي گذشت گرد و غبار بسيار ديد، پرسيد که
اين چيست؟ گفتند: خواجه محمود بويران کردن ديوار مسجد مشغول است. آن شخص گفت: تا
امير زنده بود خانه مسلمانان را ويران مي کرد و اکنون که امير بمرد، خانه خدا را
ويران مي کند!

لعنت
بر حاکم بغداد!

وقتي
صائب تبريزي از بغداد مي گذشت، شنيد که حاکم بغداد حکم کرده است که چون يزيد از
مردم مکه بوده، تا من هستم و حکومت مي کنم، کسي حق ندارد او را لعن کند. صائب گفت:

حاکم
بغداد حکمي کرده مي بايد شنيد              تا
که او باشد، نبايد کرد لعنت بريزيد

از
حکم تو سلطان قضا يافته امضا

از
غره ماه از اثر صنع تو غرا                              وي
طره صبح از دم زلف تو مطرا

نوک
قلم صنع تو در مبدأ فطرت                         انگيخته
بر صفحه کن، صورت اشيا

از
پيه بصر،‌صنع تو پر کرده دو صد شمع               در
خلوت اين مردمک هندي لالا

از
ذات تو منشور بقا يافته توقيع                        وز
حکم توسلطان قضا يافته امضا

توحيد
توخواند بسحر، مرغ سحر خوان                        تسبيح
تو گويد بچمن، بلبل شيدا

بر
قله کهسار زني، بيرق خورشيد                     بر
پيکر زنگار کشي، پيکر جوزا

جز
ما شطه صنع تو، کس حلقه نسازد               بر
جبهه مه جعد سياه شب يلدا

                                                                                    «خواجوي
کرماني»

فوايد
خرما

پيامبر
اکرم(ص) در روايتي، فوايد خرما را سه چيز بيان مي فرمايد: 1- خستگي را از بين مي
برد. 2- سردي بدن را مبدل به حرارت مي کند. 3- انسان گرسنه را سير مي سازد. و
بدينسان حضرت به عمل انرژي زا و نيروبخشي خرما، کاملاً اشاره مي فرمايد. حال
ببينيم در هر صد گرم خرما، حد متوسط موادي که موجود است چقدر مي باشد؟

آب
37 گرم.                                          فسفر
58 ميلي گرم.

مواد
قندي 53 گرم.                                        املاح
گوگرد 45 ميلي گرم.

مواد
سفيده اي 1 گرم.                           املاح
کلر 270 ميلي گرم.

چربي
4/1 گرم.                                    ويتامين
«آ» 75 واحد بين المللي.

پتاسيم
65 ميلي گرم.                           ويتامين
«ب 1» 3/0 ميلي گرم.

سديم
26 ميلي گرم.                             ويتامين
«ب 2» 2/0 ميلي گرم.

کلسيم
63 ميلي گرم.                            ويتامين
(نياسين) «پ. پ» 5/1 ميلي گرم.

منيزيم
51 ميلي گرم.                             ويتامين
«ث» 6 ميلي گرم.

آهن
5/3 ميلي گرم.

مس
20/0 ميلي گرم.

اسلام،
مکتب انسان سازي

قسمت
پنجم

استعداد
و گرايش به زيبائي

حجة
الاسلام محمد حسن رحيميان

روح
زيبا

نکته
ديگر آنه بهر نسبتي که روح انسان به زيبائي آراسته گرددف از زشتيها گريزان تر و
ذائقه او زشتيها نفرت انگيزتر مي شود. مثلاً غيبت و بدگوئي از ديگران که يک عمل
زشت است هرگز از انساني که داراي روح زيبا است سر نمي زند، چرا که ديگر زشتي با
چنين روحي سنخيت نداشته و همان اندازه غيبت و بدگوئي پشت سر برادر  ديني در ذائقه باطني او نامطبوع و نفرت انگيز
است که خوردن گوشت مرده برادر در ذائقه حسي او. اين يک، گزيدن جسم است- آهم جسمي
بي روح- و آن گزيدن روح و شخصيت معنوي است که آزارش بسي ناگوارتر و تلختر است.

خلد
گر به پا خاري آسان برآيد                          چه
سازم به خاري که در دل نشيند

قرآن
با بيان اين مطلب همراه با تشبيهي ظريف به زشتيهاي حسي، انسانها را به سوي کمال
مطلوب و شکوفائي و آیاستن روح در پرتو تقوي و بازگشت به خداي توبه پذير  که جز با تهذيب و تطهير روح از زشتيها امکان
پذير نيست متذکر ميشود:

«…و
لا يغتب بعضکم بعضاً ايحب احدکم ان ياکل لحم اخيه ميتاً فکرهتموه و اتقوالله ان
الله تواب رحيم». (سوره حجرات 12)

هرگز
همديگر را غيبت نکنيد، آيا شما دوست داريد که گوشت ميته برادر خود را بخوريد که بي
گمان کراهت داريد، تقواي الهي داشته باشيد که همانا خداوند بسيار توبه پذير و
مهربان است.

و
شکوفائي زيبا دوستي و آراستگي و زيبائي روح، انسان را به جائي مي رساند که حتي اگر
ثواب و عقابي بر صفات و اعمال زيبا و زشت مترتب نباشد  بازهم خود را به صفات و اعمال نيک مي آرايد و
از صفات و اعمال زشت اجتناب مي کند.

زيبائي
واقعيتي است گسترده و داراي مراتب، و منطبق با مراتب هستي و کمال، که از زيبائيهاي
مادي گرفتهتا زيبائيهاي معنوي و عقلي و ازکمترين مرتبه تا زيبائي و جمال مطلق را
شامل مي شود. هر چه زيبائي يک موجود که متناسب است با درجه هستي و کمال آن،
افزونتر و شديدتر شود از زشتي و نيستي و کاستي در آن راه ندارد و هر چه زيبائي و
جمال مطلق است و هيچگونه زشتي و نيستي و کاستي در آن راه ندارد و هر چه زيبائي است
از اوست. و ميل به زيبائي نيز همچون ميل به حقيقت است که هر دو- اگر آنها را دو
ميل فرض کنيم- منتهي به زيبائي مطلق که همان حقيقت و کمال مطلق است، مي شود و شايد
حقيقت اين دو ميل يکي باشد همچنانکه متعلق آنها يکي است و هر دو به يک کانون منتهي
مي شوند.

همانگونه
که قبلاً نيز متذکر شديم ميل عبارت است از نيروئي که انسان را به کانوني خارج از
وجود خود پيوند مي دهد پس يک طرق روح و حقيقت است 
و طرف ديگر محوري است خارج از وجود انسان و ميل کانالي است بين اين دو و
هنگامي که طرفين قضيه در دو يا چند کشش يکي باشد يعني در هر دو مورد انسان همان
انسان و کانون مقابل آن که متعلق ميل و کشش است هم در هر دو مورد يکي- يعني خدا-
باشد پس دو ميل يعني دو کانال که مي توان آنها را به دو خط مستقيم بين دو نقطه
ناميد نمي تواند واقعاً دو ميل باشند همچنانکه خط مستقيم بين دو نقطه مشخص نيز نمي
تواند بيش از يکي باشد و اگر بخواهيم خطوط فرضي ديگري ترسيم کنيم باز هم منطبق با
يکديگرند و غير قابل تعدد و تکثر.

تجاذب
متقابل

در
هر صورت هر جا سخن از ميل است، درانده ميل، مجذوب و متعلق ميل، جاذب است مثلاً در
حيطه ميلهاي مشترک غذا جاذب است و جاندار گرسته مجذوب آن. گرسنه تحت تأثير اين
جاذبه احساس مي کند که غذا را دوست مي دارد و اين کشش و گرايش به او شوق و نيروي
حرکتي مي بخشد تا به غذاي «مطلوب» دست يابد. گرچه مستلزم عبور از صخره ها و پشت سر
گذاشتن گردنه ها و سختيها باشد و آنگاه که وصال دست داد و طعم  «مطبوع» غذا با ذائقه او آشنا شد و کام از آن
برگرفت احساس لذت و کامروائي مي کند.

وبهمين
گونه است در مورد ميلهاي ويژه از باب مثال هر نوع زيبائي جاذب انسان است و انسان
مجذوب آن و همين جاذبه و کشش است که دوستي و عشق و پرستش را در انسان مي آفريند و
او را به ستايش بر مي انگيزاند و در شوق وصال، شور حرکت و نيروي تلاش و کوشش مي
بخشد و با دست يافتن به «مطلوب» احساس آرامش و لذت به او دست مي دهد.

با
کمي دقت در مثال فوق در مي يابيم، گرچه در بدو امر متعلق ميل، جاذب و دارنده ميل
مجذوب است لکن با فعليت يافتن و شکوفائي اين ميل، نسبت معکوس مي شود و فاعل و
مفعول جاي خود را عوض مي کنند يعني آن که «مجذوب» بود، «طالب» مي شود و آنچه
«جاذب» بود، «مطلوب» مي گردد.

اين
مطلب در زمينه ميلهاي مشترک که متعلقات آنها از مقوله ماديات است چيز بيشتر از
تجاذب بين غريزه- که ضامن بقاء حيات مادي جانداران است- و ماده که فاقد شعور و
آگاهي است به دست نمي دهد. در حالي که در رابطه با ميلهاي ويژه از آنجا که متعلق
آنها در حقيقت هستي مطلق، حقيقت مطلق، کمال مطلق و جمال مطلق است که همان ذات مقدس
باري تعالي است، اين تجاذب که محصول شکوفائي شخصيت راستين و هويت واقعي انسان است
تجاذبي است بين فطرت خداجوي انسان و آفريدگار او که صفات او عين ذات او است.

تجاذبي
که از نشأه «الست بربکم قالوا بلي»[1]
نشأت گرفته و با «الذين جاهدوا فينا لنهدينهم سبلنا»[2]
فعليت يافته و ثمره محبت و رضاي متقابل را به بار مي آورد و آهنگ دلنواز «يحبهم و
يحبونه»[3]
و «راضية مرضية»[4] به
گوش دل مي نشاند.

حال
برگرديم به ادامه بحث پيرامون ميل به زيبائي:

زيبائي
و محبت

گفتيم
که ميل به زيبائي در غايت و منتهاي خود انسان را به خدا که زيبائي مطلق و آفريدگار
همه زيبائيها است پيوند مي دهد و آنگاه که انسان اين کانال فطري را با کمک چراغ
عقل و نور وحي پيمود و خدا را با صفات جمال و جلالش شناخت و نور هستي و زيبائي
مطلق از اين درچه به آئينه قلبش تابيدن گرفت، شعله عشق و محبت در جان او برافروخته
مي شود و همه محبتهاي ديگر را که نشأت گرفته از غرايز هستند تحت الشعاع خود قرار
مي دهد: «و الذين آمنوا شد حبالله»[5]
و اگر نسبت به مخلوقات احساس محبتي داشته باشد همه در طول محبت به خدا است و اگر
زيبائي و جمالي در آنها مي بيند همه را پرتوي از زيبائي و جمال بي پايان او مي
نگرد.

به
جهان خرم از آنم که جهان  خرم از اوست                    عاشقم بر همه عالم که همه عالم از اوست

چنين
انساني ديگر همه هستي را زيبا مي بيند و دوست مي دارد. براي او هر چيزي که به
محبود نزديکتر و نزد او محبوبتر باشد، زيباتر و دوست داشتني تر است. طبعاً خانه
او، کتاب او، پيغمبر او، بندگان خاص اوو بالاخره خواسته ها و دستورات او از زيبائي
و محبوبيت بيشتري برخوردار است. اين محبت است که انسان را به طور طبيعي به تبعيت
از محبوب سوق مي دهد که اصولاً تبعيت و پيروي از خواسته هاي محبوب دليلي است روشن
بر اثبات محبت و نشاني است مسلم که چهره محب صادق را از مدعي  کاذب، آشکار مي سازد! و اين سخن خدا است که
ميفرمايد:‌«قل ان کنتم تحبون الله فاتبعوني يحببکم الله»[6]
اي پيامبر بگو: اگر خدا را دوست مي داريد بايد مرا پيروي کنيد که در اين صورت
خداوند شما را دوست مي دارد.

پس
شناخت خدا و ايمان به او ملازم است با محبت شديد به او و محبت ملازم است با تبعيت
و پيروي از خواسته ها و دستورات الهي که محبت متقابل را از سوي خداوند همراه دارد
و اين تجاذب و محبت متقابل و تبعيت محض تا آنجا پيش مي رود که گوئي محب در محبوب
ذوب مي شود و نه آنکه خدا و پرستش او را براي خود نمي خواهد که ديگر« خودي» نمي
بيند که از روي ترس وطمع رو بسوي او آورد. بلکه خدا را براي خدا مي خواهد و او را
مي پرستد چون شايسته پرستش است و آنچه را از اعمال قبيله و قالبيه درجهت اطاعت از
او و رضايت حضرتش انجام  مي دهد نه از
«خود» مي پندارد که هستي و اعمال و بود و نمود خويش را از او و فيض سرمديش مي
بيند. بعبارت ديگر چون براي خويش «خودي» نمي يابد نه عمل خويش را عمل «خود» مي
داند و نه در ازاء عمل خويش استحقاق پاداشي باري «خود» تصور مي کند.

اين
محب درفضاي محبت براي تقرب و نزديک شدن به محبوب به فرائض و دستورات واجب بسنده
نمي کند بلکه با دو بال فرائض و نوافل بسوي او به پرواز مي آيد و متأثر از شدت
محبت به او نه فقط واجبات را- که الزامي است- بلکه کارهائي را که خداي محبوب دوست
مي دارد- مستحبات- و الزامي در آنها نيست نيز مشتاقانه انجام مي دهد و اينجا است
که محبت و تبعيت به اوج مي رسند و در پرتو محبت متقابل محبوب، به مقامي مي رسد که
در حديث صحيح مشهور چنين آمده است:

امام
صادق(ع) از پيغمبر اکرم(ص) نقل مي کند که خداوند عزوجل  فرمود: «من اهان لي ولياً فقد ارصد لمحاربتي و
ما تقرب الي عبد بشيء احب الي مما افترضت عليه و انه ليتقرب الي بالنافلة حتي
احبه، فاذا احبيتهکنت سمعه الذي يسمع به و بصره الذي يبصر به و لسانه الذي ينطق به
ويده التي يبطش بها، ان دعاني اجبته و ان سألني اعطيته…»[7]

«هرکس
به دوست من اهانت کند به تحقيق براي جنگ با من کمين کرده است و هيچ بنده اي به من
تقرب نجويد به چيزي که نزد من محبوبتر از آنچه بر او وجب کرده ام باشد- هيچ چيزي
بسان واجبات نمي تواند بنده را به خدا نزديک کند- و همانا بنده بوسيله «نافله» به
من تقرب جويد تا او را دوست بدارم و آنگاه که او را دوست بدارم گوش او شوم همان
گوشي که با او مي شنود و چشم او گردم همان چشمي که با آن مي بيند و زبانش شوم همان
زباني که با آن سخن گويد و دست او گردم همان دستي که با آن بگيرد اگر مرا بخواند
پاسخش گويم و اگر از من خواهشيکند به او بدهم…»

زيبائي
و ستايش

از
آنجا که زيبائي و کمال ستايش برانگيز است آنگاه که زيبائي و کمال مطلق چشم دل
انسان را پر کند ستايش را به طور مطلق مخصوص اويافته و همه ستايشها را ستايش از او
مي بيند. او که پروردگار و پرورش دهنده تمام جهانيان است «الحمدلله رب العالمين» و
اگر زيبائي و شايستگي ستايشي را در مخلوقات و پرورش يافتگان او ببيند در حقيقت
جلوه زيبائي را مي ستايد او را ستوده است و زيبائي او را.

پس
همانگونه که تمام زيبائيها پرتوي از زيبائي او است دوست داشتن و ستودن تمام
زيبائيها نيز در حقيقت دوست داشتن و ستودن او است حتي اگر نسان از مبدأ زيبائي و
منتهاي ستايش غافل باشد و يا حتي آن را جحد و انکار کند.

زيبائي
و پرستش

انسان
در برابر زيبائي وکمال که همواره ملازم با عشق و محبت و ستايش است احساس فروتني و
تواضع مي کند و هر نوع زيبائي ولو کمترين مرتبه آن که زيبائيهاي مادي هستند اين
احساس فروتني را در انسان نسبت به خود پديد مي آورند ولي آنگاه که ميل به زيبائي
با شناخت و دريافت کانون زيبائي يعني زيبائي و کمال مطلق، به اوج شکوفائي رسيد،
احساس فروتني و تواضع نيز در برابر آن به اوج خود ميرسد و حقيقت پرستش تحقق مي
پذيرد و همين حقيقت است که با کمک وحي در اشکال گوناگون عبادات متجلي مي شود و
گاهي در قالب الفاظ و اذکار و گاهي در شکل قيام، خم شدن و پيشاني به خاک سائيدن
و… ظهور مي يابد و درمفهومي گسترده تر تمام شئون زندگي را در بر مي گيرد:

«ان
صلوتي و نسکي و محياي و مماتي لله رب العالمين».

و
از آنجا که در واقع و نفس الامر تمام زيبائيها و کمالات، تجليات زيبائي و کمال
مطلق اويند حتي آنگاه که ميل به زيبائي و کمال در انسان به کانون اصلي آنها دست
نيافته باشد هر نوع گرايش و ستايش و خضوعي که انسان نسبت به موجودات که برخوردار
از زيبائيها و کمالات نسبي و اضافي و حتي موهوم هستند، احساس مي کند، باز هم
ناآگاهانه و به طور غير مستشعر او را ستايش و پرستش مي کند. او که زيبائي و کمال
مطلق است و تمام هستي ها و زيبائي ها و کمالات پرتوي از او است پس در حقيقت
همانطور که هيچ حمد و ستايشي در جهان- حتي از سوي منکرين و کافران به خدا- براي
غير خدا واقع نمي شود، همچنين هيچ پرستش و خضوعي هم جز براي او تحقق نمي پذيرد و
همين طور است در مورد کمک جستن از او که وقتي مي گوئيم: «اياک نستعين» معناي فقط
از تو کمک مي جوئيم کامل نيست بلکه حقيقت امر آنست که هيچ استعانتي جز استعانت از
او نيست و بنابراين حتي اگر انسان راه گم کرده از هر کس و هر چيز ديگري هم استعانت
کند باز هم استعانت از اوست گرچه خود نفهمد.

کنم
حاجت از هر کسي جستجوي                   چو
يابم توام داده باشي نه اوي

                                                                                            
«نظامي گنجوي»

آري
آنها که به شکوفائي شايسته انسانيت دست نيافته اند، چون نديدند حقيقت ره افسانه
زدند.

و اين
است معني «الحمدلله» و «اياک نعبد» و «اياک نستعين» که هيچ ستايش و پرستشي جز براي
او و هيچ استعانتي جز از او انجام نمي گيرد و ليکن آنانکه در شکوفائي فطرت و
کششهاي تکويني خودتقصير کرده اندو در نيمه راه وامانده يا آنکه در تطبيق مصداق به
اشتباه و ضلالت افتاده اند، مستحق سرزنش و کيفر هستند. و بر همين اساس هدف وحي و
رسالت اين است که بشر را در مسير صحيح رشد و شکوفائي استعدادهاي ويژه اش- تزکيه-
قرار دهد و علم کتاب و حکمت حقيقت مبدأ، معاد، انسان و جهان را به انسان بياموزد و
انسانها را از کجروي و انحراف از مسير کمال و اشتباه در تشخيص هدف و عبادتهاو
معبودهاي نادرست بازداشته و عبادت و معبود واقعي را به او نشان دهد. و به تعبير
ديگر کشش و محرک اصلي در رابطه  با عبادت و
معبود به طور تکويني در انسان قرار داده شده است لکن عقل و وحي توام با يکديگر او
را در شناخت راه صحيح و مستقيم (عبادت) و هدف نهائي و مقصد اصلي (معبود) هدايت مي
کنند.

پس
نقطه آغاز کار انبياء القاء اصل عبادت و معبود در انسانها نيست بلکه نقطه آغاز
ارائه شکل صحيح عبادت و کمک در شناخت معبود واقعي است و اگر فرضاً در واقعيت وجود
انسان چنين کششي نسبت به پرستش و زمينه اي نسبت به شناخت خدا به طور تکويني وجود
نداشت صدو بيست و چهار هزار پيغمبر هرگز نمي توانستند حتي يک نفر را خداشناس و
خداپرست کنند. و به همين جهت است که اولين اصل از اصول دين را توحيد دانسته اند نه
خداشناسي و اولين سخن لا اله الا الله است که نفي شرک و ثنويت و تثليث و… و نفي
هرگونه خطا و اشتباه در تشخيص مصداق است و بيان يگانگي او است نه اخبار به اين که
معبودي هست و در پي آن هدايت به راه مستقيم است که انسان را به سوي معبود مي برد
نه اصل اين که بايد به راه افتاد:

«و
ان هذا صراطي مستقيماً فاتبعوه و لا تتبعوا السبل فتفرق بکم عن سبيله».[8]

و
همانا اين راه مستقيم من است، پس آن را بپيمائيد و از ديگر راه ها پيروي نکنيد که
شما  را از راه خدا دور مي سازد.

که
اصل عبادت- راه- و اصل شناخت او- هدف و مقصد- امري است که در خلقت انسان قرار داده
شده است و انسان بر اين اساس آفريده شده است: «و ما خلقت الجن و الانس الاليعبدون»[9]
و اگر «ليعبدون» به «ليعرفون» تفسير شده است بدين جهت است که اين دو متلازمان
هستند و عبادت بدون عرفان معبود و بالعکس غير ممکن است. اين است هدف از خلقت انسان
که رسيدن به آن مستلزم شناخت حقيقت خويش است که «من عرف نفسه عرف ربه»- هر که خود
را شناخت، خدايش را شناخت.

1-    ميل به فضائل اخلاقي

يکي
ديگر از استعدادها و کششهاي ويژه انساني ميل و گرايش به فضائل اخلاقي است که به
طور تکويني و فوق انگيزه جلب منفعت و رفع ضرر، انسان را به سوي فضائل اخلاقي سوق
مي دهد. از آنجا که فضائل اخلاقي از يک جهت از مقوله زيبائيها به شمار مي آيند و
از جهت ديگر ريشه آنها را در پرستش و عبادت- تکويناً و تشريعاً- مي دانيم و بعداً
اين مطلب را اثبات خواهيم کرد. بنابراين همانگونه که قبلاً اشاره کرديم که ميل به
حقيقت و دانائي و ميل به زيبائي حقيقتي يگانه دارند و انسان از کانال آنها به خدا
مي رسد در مورد ميل به خير اخلاقي نيز همان نکته صادق است و هر سه ميل انسان را به
خدا که حقيقت، هستي، زيبائي و کمال مطلق است راه مي برند.

2-    ميل به پرستش

ميل
به پرستش و تقديس ازمهمترين ويژگيهاي ممتاز انسان است و تاريخ زندگي بشر از
دورترين زمانها و تحقيقات وسيع و عميقي که در اين باره انجام گرفته و آثاري که به
دست آمده است نمودار اين واقعيت است. اختلافها و تفاوتها همه در مورد شکل عبادت
بوده نه اصل عبادت، همانگونه که اختلافها در مورد شخص معبود بوده نه اصل معبود و
کار پيامبران اين بوده که شکل و چگونگي عبادت صحيح را بيان کنند همانگونه که در
مورد اصل معبود نيز انسانها را به معبود يگانه دعوت کردند.

وقتي
که ميل به حقيقت، زيبائي و خير اخلاقي را راه به سوي خدا و منتهي به سوي او
دانستيم و از اين طريق حقيقت، زيبائي و کمال مطلق را در او يافتيم، پس هرگونه
حرکتي هم که از اين پايگاه به سوي آن هدف انجام گيرد و انسان را به او نزديک کند
پرستش و عبادت محسوب مي شود و بر اين اساس هرگونه علم، زيبائي و محاسن اخلاقي موجب
کمال و ارتقاء مقام واقعي انسان بوده و او را به غايت از خلقت خويش که همانا پرستش
و معرفت خدا است نزديک تر مي کند.

و
بدينسان مي توان گفت تمام اين استعدادها- که به لحاظ تعدد جهات، چندگانه مي
نمايند- در واقع مکمل يک حقيقت اند و آن حقيقت چيزي جز فطرت خداشناسي و خداپرستي
نيست که با شکوفائي آن حقيقت و شخصيت انسان شکل مي گيرد و آن همه تأکيد بر خودشناسي
و تفکر و تعقل در آن براي توجه به همين ويژگيها و تلاش براي شکوفائي همين
استعدادها است که نتيجه آن معرفت و پرستش خدا است و غفلت و ضايع کردن آنها يعني از
دست دادن و باختن تمام شخصيت واقعي انسان:

«قل
ان الخاسرين الذين خسروا انفسهم».[10]

بگو-
اي پيامبر- که زيانکاران (حقيقي) آنهاي هستند که خويشتن خويش را باختند.

و
آنکس که خويشتن خويش و حقيقت خود را از دست داده باشد هرگز نمي تواند به خدا راه
يابد:

«الذين
خسروا انفسهم فهم لا يؤمنون».[11]

آنها
که خويشتن خويش را باختند، همانا آنان ايمان ندارند.

پس
در حالي که تمام سعادت و رستگاري انسان- قد افلح المؤمنون- در ايمان به خدا و
پرستش او است از کانال شناخت و شکوفائي استعدادهائي که در او قرار داده شده است،
تمام شقاوت و خسران او نيز نتيجه عدم ايمان و پرستش خدا است که نتيجه خسران نفس و
باختن استعدادهاي ويژه او است.               ادامه دارد

يادداشتهائي
از جبهه هاي غرب

بچه ها از خط
آمده بودن و نسبت به وضع خودشان چيزهائي مي گفتند که با اينکه با اوضاع جبهه ها کم
و بيش آشنا بودم برايم بسيار تازگي داشت. از خدا خواستم که هر چه زودتر به آنان
بپيوندم و خودم از نزديک در مسير اين جريان حيات بخش و مصفا قرار گيرم و جان تشنه
و عطشتانم را سيراب نمايم تا اينکه درخت اميدم به بر نشست و خودم را در ميان
راههاي پر پيچ و خم و صعب العبور غرب ديدم.

قله هائي سر
به فلک کشيده و پوشيده از برف بود با خودم فکر مي کردم آدم گاه چيزهاي زيادي مي
بيند و مي شنود و حتي براي ديگران بعنوان يک اصل و حقيقت نقل مي کند اما گاه خدا
فرصت هائي را براي اوپيش مي آورد که همه آن دانستنيها و گفتني ها و شنيدنيها را
غير از گونه اي که مي ديد و مي شنيد و مي دانست در مي يابد؛‌عظمت ها و اوجها و
کمالها در جلوه ديگري براي او ظاهر مي شوند و او مي فهمد که مثل اينکه از قافله
خيلي عقب است حال چه رسد به اينکه در مسير آن مفهوم قرار گرفته باشد ديگر مي ماند
واژه اي و بس و از اين مقوله عمليات در غرب و از ميان کوههاي پر از برف و سر بفلک
کشيده اي که گاهي انسان از مسير بيش از صد و پنجاه و دويست کيلومتري بزير ديد دشمن
قرار دارد. کار بچه هاي سپاه و جهاد و مهندسي در ميان اين کوههاي جورواجور واقعاً
شگفت آورد و معجزه آساست، بعضي از اوقات مسيري در حد سي چهل کيلومتر را 6 ساعته
نمي تواني بروي مي پرسي تا پل سيد الشهدا چقدر فاصله است؟ مي گويند: سي کيلومتري و
بعدهي که مي روي مي بيني که در هر ده بيست متري پيچي به استقبالت مي آيد و حقاً‌که
خدا به بچه هاي غريب و مظلوم و سخت کوش و گمنام مهندسي سپاه و جهاد قوت بدهد که
اين چنين اين راههاي صعب العبور را براي بچه ها رام کرده اند.

گفتني در اين
خصوص زياد است بهر صورتي بود به نزديکي خط رسيديم، ماشين ديگر نمي توانست به مسير
ادامه دهد همه مي بايست پياده مي شديم و مقداري پياده راه مي رفتيم، هر چه در
ماشين بود توسط بچه ها تخليه شد و هر کسي چيزي را به دوش گرفت و همگي حرکت کرديم
اما با فاصله، چرا که دشمن جاده منتهي به خط را در ديد کامل داشت و زير آتش خود مي
گرفت. بچه ها مي گفتند: همين ديروز بود که در حالي که تراکتوري را مي خواستند از
ميان گل و لاي خارج کنند عراق آنها را به خمپاره بسته بود و در اين ميان يکي زا
قاطره هاي تدارکات ترکش خورده بود و تکه تکه شده بود،‌چندتائي هم ترکش به تراکتور
خورده بود، اما به بچه ها هيچ آسيبي نرسيده بود. از آن محل رد شديم، هنوز تراکتور
ترکش خورده در وسط جاده باريک پر دست انداز مانده بود، اندکي جلوتر آمديم سنگ
بزرگي از کوه افتاده بود و جاده را بسته بود؛ سنگ اينقدر بزرگ بود که به زحمت با
بولدوزر مي شد آن را به پائين پرت کرد، هر چه بود بيشتر از دو هفته بود که مسير
بچه ها را سد کرده بود و باعث شده بود بچه ها کلي مسير منتهي بخط را پياده بروند
وسايل مورد نياز بچه اي خط را که از بنه گردان مي آوردند بر دوش حمل کنند، از آنجا
هم گذشتيم در سمت چپ و در آنجا مواجه شديم با جنازه هاي متلاشي شده مزدوران فريب
خورده عراقي بر بالاي تپه هاي اطراف که از عمليات نصر 4 باقي مانده بودند بچشم مي
خورد. به خط که رسيديم بچه ها به استقبال آمدند با دنيائي از صفا و خلوص و صميميت
و سادگي و پاکي و صداقت خط اول بچه ها شکل نعل اسبي بود که بچه ها با صندوقهاي پر
از خاک مهمات که بر روي آنها گونيهاي متعدد بود؛ سنگرهاي عميقي ساخته بودند که چشم
اميد همه مؤمنين و مستضعفين به آنان دوخته شده است. داخل سنگر که مي خواستي بروي
حتماً مي بايست خم مي شدي و دولا دولا وارد مي شدي در هيچيک از سنگرها نمي توان
نماز سرپائي خواند حتماً‌بايد بنشيني!

بچه ها خوب
رعايت مسائل حفاظتي را مي کنند خواستيم به خط جلو برسيم، همه با هم گفتند کلاه!
کلاه بگذاريد! و بعد يکي از آن ميان گفت: بچه هاي جلو گفته اند اگر کسي به خط ما
وارد شود و کلاه نداشته باشد بسوي او شليک خواهند کرد. کسي چه مي دانست چقدر اين
عبارت شوخي و جدي است ولي از بچه ها بعيد نيست!

البته گفته
اند شليک مي کنند ولي نگفته اند که چه شليکي! بهرحال آنان مي خواستند فرد را متوجه
اشتباه خود کنند. يکي از بچه ها مي گفت: در عمليات بيت المقدس يکي از بچه ها به
صحبت فرمانده محور گوش نداده بود و نماز را بيرون از سنگر به نيت راست ايستادن
خوانده و به شهادت رسيده بود!!! خيلي بد است که انسان بخواهد عبادت خدا را بر اساس
نقش سليقه خودبخواند حال چه در جبهه چه در پشت جبهه و بياد آن مطلبي افتادم که کسي
از امام معصوم خواست به او دعائي بياموزد و امام به او دعاي «يا مقلب القولب ثبت
قلوبنا علي دينک» را آموخته بود و وقتي از او خواست که دعاي تعليم شده را قرائت
کند، گفته بود يا مقلب القلوب و الابصار! ثبت قلوبنا علي دينک و امام به او تشر
زده بود که هر چه را به تو مي گوئيم بگو و از خودت به آن اضافه مکن چرا که اگر مي
خواستيم ما هم مي توانستيم و مي دانستيم اين را بگوئيم.

چرخي در
سنگرهاي خط اول زديم و به بچه ها روبوسي کرديم به يکي دوسنگر هم سر زديم در ابتدا
و داخل آنها وسائل خوراک پزي و آشپزي ديده مي شد.

بچه ها مي
گفتند بدليل صعب العبور بودن مسير مواد غذائي مثل برنج و مرغ و روغن و کالباس يک
جا براي يکي دو هفته داده مي شود و آنها حالا ديگر آشپز قابلي شده اند! هر کس ما
را به نهاري که داشت درست مي کرد دعوت مي کرد يکي مي گفت بيائيد سنگر ما برنج و
مرغ داريم، يکي مي گفت نزد ما بيائيد ماکاروني داريم و خلاصه با همان صميميت و صفا
دعوت بود که مطرح مي شد.

تشکري کرديم
و به سنگر فرمانده گردان رفتيم که ببينيم چه خبر از اوضاع بچه ها دارد؟ راجع به
زندگي بچه ها حرفهاي خوبي مي زد. مي گفتند از بس خميده و دولا دولا وارد سنگرها مي
شويم که اگر بخواهيم وارد تنها سنگري که مي شود تمام قد وارد آن شد بشويم باز بحسب
عادت سر و قد و کمرمان را خم مي کنيم و بعد همه با هم مي خنديديم! يکي ديگر مي
گفت: از بس براي آوردن آب از مقر گردان پياده روي مي کنيم اگر بعداً به شهر آمديم
قطعاً به تاکسي سورا نمي شويم و هر جا بخواهيم در کمال راحتي پياده مي رويم! مي گفتند:
مرغها را درون برف مي کنيم برف مثل يخچال طبيعي مي ماند و تازه. هميشه آب يخ تازه
هم داريم فقط نمک و املاح ندارد که عيبي ندارد فعلاً مي توانيم جبرانش کنيم. پيت
ها را پر از برف متراکم و مي کنند و روي چراغ والر مي گذارند تا آب شود، دوسوم آن
مي ماند ولي چون گرم است و ولرم مجدداً مشتي برف قاطي آن مي کنند مي شود آب يخ!
صحبت قاطرها شد که چه استفاده هائي را به بچه ها مي رسانند مي گفتند متعدد است از
قيمتشان مي گفتند که اينها را به اين وضع نبينيد هر کدامشان 60هزار تومان ارز
داخلي خريداري شده اند مي گفتند چون اين قاطرها در منطقه تردد مي کنند بايستي کر
شوند تا صداي توپ و خمپاره و رگبار را نشنوند، حالا ديگر غذا دادن به آنها هم خودش
صيغه ديگري دارد.

بچه ها چه
چيزها را که ياد نمي گيرند علوفه دادن به قاطرها و تيمار آنها از اين مقوله است.
بسيجي گاه پشت تانگ مي نشيند و گاه پشت قاطر. مي گفتند اين دو سه هفته که برف جاده
را بسته بود و غذائي به ما نمي رسيد، ما روزي يک وعده هم بزحمت غذا داشتيم برف
جاده را بسته بود که قاطر تا شکم در برف فرو مي رفت و بعضاً همانجا گير مي کردو مي
خوابيد! يک دفعه سه تا از بچه ها رفتند زير شکم قاطر و مثل جک اتوميبل با يا علي
ياعلي قاطر را که تا شکم در برف گير کرده بود بيرون آوردند با اين وصف ديگر علوفه
اي براي اين زبان بسته ها پيدا نمي شد و بدليل کار زياد و بي غذائي حسابي لاغر شده
بودند! يک روز بچه ها خواستند قاطر را به عقب بياورند ديدند از شدت گرسنگي دارد
جعبه صندوق مهمات را مي خورد و تخته با آن زمختي و سفتي را کم کم مي جويده و سوراخ
سوراخ کرده بود! قاطر ديگري از شدت گرسنگي اينقدر برف خورده بود که خون بالا آورده
بود و ديگر بچه ها ناچار شده بودند کلوچه و مرغ خودشان را به آن بدهند و اين نهايت
وقت و رحمت بچه ها را نشان مي داد که در اوج بي غذائي و کمبود تغذيه،‌دست به چه
ايثاري مي زدند.

آب خوردن بچه
ها هم حکايتي دارد: بايد روزي دو سه کيلومتر پياده روي روي ارتفاعات بکنند. و
گالتهائي را از چشمه هائي که پائين تپه ها و کوهها پيدا مي کنند پر کنند و بياورند
براي مصرف خوردن و وضو و… البته برکه هائي هم بود که هر چند وقت که باران مي
باريد و مقداري پر مي شد نياز ديگر بچه ها را به آب مرتفع مي ساخت، وضعي پيش آمده
بود که با آب شدن برف ها بچه ها در هر سنگر بزحمت يک قمقمه داشتند، وضوئي که ديگر
در کار نبود بعضي از سنگرها بدليل فقدان آب بيشتر از دو هفته بود که تيمم مي
گرفتند و آب اندکي را که گير مي آوردند صرف خوردن و طهارت و شستن ظروف غذاي خود مي
کردند. در يک سنگري که نشسته بودم ديدم از سقف سنگر که پلاستيک بود،‌نخس آويزان
است، گفتم: اين نخ چيست؟ گفتند: قبلاً که سقف سنگر را برف زيادي پوشاند و برف رفته
رفته آب مي شد و از ميان سيليپرها  تخته
هاي جدا شده سقف سنگرها به درون سنگر مي آمد و پتوها و اثاث ما را کاملاً خيس مي
کرد، ما يک جاي پلاستيک را سوراخ مي کرديم و يک نخ به آن آويزان مي کرديم و يک ظرف
زير نخ مي گذاشتيم، آب مقطر يخ که از سقف روي پلاستيک جمع مي شد توسط نخ قطره قطره
درون ظرف هدايت مي شد و چه آب صاف و زلالي و ما از آن استفاده مي کرديم! اينرا که
تعريف کرد به سقف سنگر که چند سانتي بيشتر از سرم فاصله نداشت خيره شدم،‌ديدم لکه
هاي خون آنطرف پلاستيک است متعجب شدم گفتم: اينها خون است! گفتند: بله، گفتم: خون
چي؟ گفتند: اينجا بدليل کوهستاني بودن و پر صخره بودن موش زياد دارد و اينها مدام
مي خواهند که از سقف عبور کنند و وارد سنگر ما شوند ما پلاستيک را به تو زده ايم
آنها بين اين پلاستيک و سيليپرها گير مي کنند و بعد با ضرباتي مهلک! کشته مي شوند
و بعد از زير پلاستيک آنها را حرکت مي دهيم و از گوشه سنگر به بيرنن پرت مي کنيم!
مي گفتند يکي از بچه ها حدود يک ماه که آنجا بوده ايم نزديک به 40 موش کشته است!

در
خودم فرو رفتم، خدایا، اینها کیستند هفته ها گذشته است و استوار و مصمم در این
سنگرهائی که بزحمت 6 نفر را نشسته در خود جا می دهند، ایستاده اند و راه را بر
نفوذ دشمن شکست خورده بسته اند، آنوقت با این همه مشکلات که جنگ در غرب دارد نه می
توان سنگرهای محکم و بتونی به قلل مرتفع حمل کرد و نه بعضی امور دیگر که در دشت
براحتی قابل انجام هستند نظیر حمام و… و بعد می گفتم: ما چقدر در برابر این عظمت
ها حقیریم و اینها چقدر عظیم و بزرگند و اینها همانها هستند که حضرت پیغمبر(ص)
آنها را به برادارن من خطاب می کرده و شوق دیدار آنها را داشته است. این همه
مشکلات بود و کسی دم از هیچ چیز نمی زد و همین چیزها را هم که می گفتند یا ما با
اصرار می پرسیدیم و می کاویدیم و یا اینکه آنها بدلیل طنز و جوک و شوخی و ادخال
السرور نقل می کردند.

نزدیکی
تحویلی سال نو بود و بچه ها با شوخی گفتند می خواهیم برویم چشمه و برای سال نو
حمام کنیم! و بعد همه م یزدند زیر خنده و این یکی از ویژگیهای بچه های جبهه است که
علی رغم همه مشکلات و مسائل و مصائب و کمبودها و سختی ها، خوشند و شاید کسی شوختر
از این بچه ها پیدا نشود. بر هر سختی می خندند، مرگ را  تحقیر می کنند در حدی که از آنان می گریزد!

خط
اول را تر کردیم و به خط دوم رفتیم حدود یک کیلومتر فاصله آنها بود و بیشتر از خط
اول بزیر آتش بود آنجا تردد بسیار کمتر از خط 1 بود، تا بچه ها برای دیدار ما
بیرون آمدند از آنها خواستم که درون سنگرها برگردند که اتفاقی نیفتد به بچه های
تأمین و کمین هم سری زدیم از روی محل انفجار یک خمپاره 120 که رد شدیم، مسئول
گروهان گفت: چند روز پیش یکی از بچه ها که با من برای تعویض پست می آمد همینجا
شهید شد من از روی چاله رد شدم و تا او آمد برود ترکش خورد و من در فکر فرو رفتم
که خدایا چه کسی در آینده می فهمد که در وجب وجب این تپه ها و دشت ها و صحراها چه
خونهای مطهر و پاکی ریخته است و بفکر خانواده آن شهید افتادم که چقدر دیدن این محل
برایشان مهم است برای ما یک چاله و نهایت محل شهادت یکی از همرزمانمان است ولی
برای آنها این گودی همه چیز است و مگر گودال قتلگاه برای زینب همه چیز نبود. امید
که ملت ما و نسلهای آینده قدرشناس این بسیجیها باشند کسانی که هم در جبهه مظلومانه
می جنگند و مقاومت می کنند و شهید می شوند و هم در پشت جبهه غریب و مظلوم و
گمنامترند و دردناکتر از آن که پس از شهادت هم مظلوم می مانند و از آنانی که ذکری
می شود پس از اربعین و سال آنان دیگر نه نامی است نه ذکری و نه اثری و معلوم نیست
ما می خواهیم برای صد سال آینده از این شهدا چه چیزی را بازگو کنیم و چه مسائلی را
انتقال دهیم.

قدری
هم در خط 2 نشستیم و در سنگرهای محدودی که بود به برادران سری زدیم و مقداری هم
گفتگو کردیم خبر از شهر می خواستند و خبرهای مهم روز، مدتها بود روزنامه برایشان
نمی آمد و رادیو هم چون خط آنها در عمق 40 کیلومتری عراق بود بسیار بد گرفته می
شد. قدری صحبت شد و به انتظار خط 3 نشستیم نمیشد به سمت خط 3 که در حقیقت خط مقدم
بود در روز حرکت کنیم دشمن مثل نعل اسبی دور خط بچه ها بود و مرتب با دوشکاهای
متعددی که روبروی خط بچه ها گذاشته بود مسیر خط 2 به خط مقدم را زیر آشت رگبارهای
خود می گرفت لذا در خط مقدم و در مسیر منتهی به آن پرنده پر نمی زد. می گفتند شب
فقط تردد می کنیم چون روز به هیچ وجه امکان تردد و حتی خرج از سنگرها نیست حالال
حساب کنید اگر کسی در روز به دلیلی زخمی شود چه باید کرد؟ نه تا شب می شود معطل
ماند نه در روز می شود کاری کرد! دشمن به دلیل اینکه مواضع مهمی را از دست داده
وماهها است با حسرت بدانها می نگرد برای جبران شکست خود چشم از آنها بر نمی دارد،
اگر که کوچکترین حرکتی در روز شود طوری همه جا را زیر آتش خمپاره های خود می گرد و
این همان اضطرابی است که امام فرمودند، دشمن مداوم دارد و باید همیشه در آن بماند.
بچه ها می گفتند: اینقدر دشمن حساس است و دستش روی ماشه است که ما دیشب ساعت 3
نیمه شب که خواستیم برای بردن آب بیائیم ما را با دوربینهای دید در شب دید و به
رگبار سام دوشکا بست و سکوت شب را با غرش رگبارهای خود برهم زد. ابتدا خیال کردیم
که همینجوری زده فلذا درون کانال کوچکی که در دامنه تچه بود خوابیدیم تا آتش رگبار
خاموش شود دیدیم که خیر، کالیبرهای دوشکا دقیقاً روی سر ما در حرکتند که دیدیم به
صلاح نیست و بلند شدیم و بقیه مسیر را که سربالائی بدی بود و سینه کش کوه و صخره
های صاف و راست بود با سرعت طی کردیم هوا دیگر تاریک تاریک شده بود با همراهی
فرمانده گردان و گروهان و روحانی گردان 5 نفر بیشتر نمی شدیم اما برادارن گفتند با
اینکه تاریک است باید دو دسته شویم و با فاصله هم حرکت کنیم همان کاری که از خط 3
به 2 کرده بودیم حرکت کردیم به سمت خط مقدم چشمها بزحمت جلوی یپایمان را می دید
راه حلش این بود که آهسته حرکت کنیم قدری که حرکت کردیم، به اولین سنگر خط جلو
رسیدیم کمی از دامنه بالا کشیدیم، از بس تاریک بود معلوم نبود درب سنگر کجاست؟ و
بالاخره پیدایش کردیم و با یک «یا الله» وارد سنگر شدیم. وضع این سنگرها دیگر از
هر لحاظ با خط 2 و 3 فرق می کرد نه از گونیهای پر از خاک خبری بود نه از چیزهای
دیگر، سنگری بود به ابعاد 5/1×1 که می گفتند 4 نفر در آن هستند، دو نفرشان سرپست
بودند و در مسیر خط 2 به 1 گشت می دادند. با تعجب گفتم: چندنفرید؟ گفتند: 4 نفر
خوب که دقت کردم دیدم بزحمت 3 نفر جا می گیرد. حالا چطور می خوابید خندیدند وگفتند
حلش می کنیم! در دل سنگرشان که بسیار ساده بود چند عکس حضرت امام و مقدرای کتاب
مذهبی، تعدادی پتو، چیز دیگری بچشم نمی خورد. خداحافظی کردیم و به سمت سنگرهای
جلوتر حرکت کردیم، مسیر سراشیبی بود و پرت گاه بچه ها به زحمت توانسته بودند از
پاشنه پا تا بسیت سانتیمتر را در مسیر سنگ بچینند و طرف پرتگاه را نیز طناب سفید
ضخیمی کشیده بودند تا هنگام عبود در شب هم راه را گم نکنند و هم در اثر لغزش یا
بدلیل برف به پائین کوه پرت نشوند. از سراشیبی که گذشتیم قدری باید بالا می کشیدیم
و به آخر خط رسیدیم حال و احوالی کردیم و به حرفهای بچه ها گوش دادیم، با کمین
هائی که بیش تر از 70 متر با سنگرهای دشمن فاصله نداشتند با تلفن صحبت می کردند.
می گفتند: این بچه ها بدلیل اینکه در روز اصلاً نمی توانیم پست عوض کنیم تافردا در
کمین باقی بمانند. گفتیم: غذا و آبشان چطور می شود؟ گفتند: غذای دو وعده صبح و ظهر
فردا را با خودشان می برند و برای اینکه خسته نشوند هر چند دقیقه یک بار با آنها
حال و احوالی می کنیم و اوضاع جلو را می پرسیم. فرمانده گردان حاج اصغر که از بچه
های قدیم جنگ در اهواز و از فرزندان رشید و دلاور امام است و بچه ها خیلی به او
علاقه دارند با تلفن با آنها صحبت می کرد و بعد گوشی را به ما داد، با آنها حال
واحوالی کردیم و گفتیم که چه پیامی و کاری دارید؟ می گفتند: ما چون در شهر نیستیم
نمی توانیم به خانواده های شهدا سرکشی کنیم ولی از شما می خواهیم که بجای ماب ه
خانواده های معظم شهدا سر بزنید و نگذارید در فراموشی بمانند! قدری از اوضاع بچه
ها پرسیدم، می گفتند: ما بیشتر از دو هفته است که در این خط حساس هستیم چون روی
قله هستیم استحکامات زیادی نمی توانیم ایجاد کنیم چون برای دشمن سبیل می شود می
گفتند کافی است یک گلوله مستقیم تانک به سنگر ما بخورد تا ته دره مهمان همدیگر
هستیم! بعد گونی های اطراف رانشان دادند و گفتند دوشکا مرتب به اینها می خورد ولی
اجازه ورود ندارد! گاه از شدت آتش و موج، بدنه های سنگر مثل گهواره تکان مي خورند
خسته بودم پايم را کشيدم ديدم که به زحمتا مي شود در عرض سنگر پا را کشيد. حالا
اين بچه ها در سنگر چطوري مي خوابند خدا مي داند. نام دسته تقوا بود از گروهان
اخلاص و چه اسمهاي با مسمائي و چه تقوائي بهتر از تقواي جهاد و حضور در خطوط مقدم
و دفاع از اسلام و ميهن اسلامي و خط ولايت به بالاي سرم که نگاه کردم ديدم همان
سيليپرهاي معمولي و تخته هاي مهمات است منتهي با اين تفاوت که ديگر روي آنها هيچ
چيز حتي يک رديف گوني ساده پر از خاک نبود، از علت شکاف يکي از چوبهاي سقف سنگر
پرسيدم، با خنده گفتند: ما معمولاً همينجوري چمباتمه درسنگر مي نشينيم وحرف مي
زنيم و روزي 16 هزار ختم صلوات مي کنيم. شب هم مايحتاج خود را از خط 2 و 3 تأمين
مي کنيم آب و مواد خوراکي و نفت و چيزهاي ديگر آنها هم از قطع برف مي ناليدند مي
گفتند وقتي که برف بود  با اينکه عبور و
مرور سخت تر بود ولي هم يخچال داشتيم هم آب خوردن و شستن ظرف و ضروريات ديگر و
الان شب ها مي رويم و گالنهاي بيست ليتري آب را از عقب براي مصرف يک روز مي آوريم،
که گاه حدود 8 کيلومتر بايدبرويم تا به چشمه آب برسيم و گالنها را از پائين تپه
بالا بکشيم و به خط بياوريم،‌با خودم گفتم، کجايند کسامي که در پشت جبهه با وجود
اين همه نعمت هاي خداوندي و امکانات رفاهي و … نق مي زنند وتازه طلبکار هم
هستند؟ وبياد بعد سازندگي جبهه افتادم و به فرمانده گردن که مي گفت اين بار خط
سختي به ما داده شده است، گفتم: خط سخت بچه ها را بيشتر وتندتر مي سازد و باعث مي
شود تا اگر دفعه ديگر خط راحت تري به شما دادند که ماشين رو بود و استحکامات خوبي
داشت و مشکل تأمين و دوري عقبه نداشت ديگر شما مسئله اي نداشته باشيد. چند ساعتي
از مغرب گذشته بود ولي شام حاضر نبود با اينکه از قبل از ظهر مطلع بودند و تهيه
غذا را هم ديده بودند مي گفتند بابا با اين نفت و چراغ سريعتر از اين هم نمي
شود!!! غذا پخت،‌گفتيم حالا چه هست؟ گفتند چلومرغ و بعد رفتند که غذا رابياورند و
غذا  که صرف شد من به ته قابلمه هاي غذا
نگاه مي کردم که اينها را با چه آبي مي خواهند بشويند و از خودم خجالت کشيدم که
اسباب زحمت شده ام، گفتم چه طوري اين ظرفها را مي شوئيد؟ گفتند آب گردان مي کنيم
يعني قدر کمي آب در يک ظرف مي ريزيم گرم که شد آنرا مي شوئيم و بعد همان آب را
درون ظرف ديگر مي ريزيم گفتم حالا که مشکل آب داريد خوب چرا از ظرهاي يک بار مصرف
استفاده نمي کنيد، گفتندمشکل انهدام آنها را داريم اگر بسوزانيم چگونه و کجا بيرون
که نمي شود چون دشمن مي فهمد که اين جا سنگر است در داخل هم که نمي شود به بيرون و
در دره هم که پرت نمي توانيم بکنيم چون همه سفيد هستند ومشخصه موضع ما هستند و هم
اينکه اگر يک جا ريخته بشونددشمن مي فهمد بالاي اينشيار موضع و سنگر ماست… مي
گفتند: براي همين استتارها است که با اينکه بيشتر از 15 روز است که در خط هستيم
دشمن اصلاً نمي داند که آيا واقعاً‌ما در اين سنگر نيرو داريم يا نه، چون افراد
قبلي هم شب با ما تعويض شده بودند.

مي
گفتند: وضع خط ما بگونه اي است که ما ناچاريم روز 
اجباري بخوابيم و در عوض شب بيدار باشيم و مايحتاج خود را تأمين کنيمو هر
کدام چند ساعت پست مي دهيم البته بچه هاي کمين 14 ساعت پست دارند و فقط مغرب ها
تعويض مي شوند.

حرفهاي
ديگري هم زده شد و بعد بچه ها باتلفن ها و بي سيم ها ور مي رفتند و اوضاع را به
همديگر گزارش مي دادند تا مبادا گشتي هاي دشمن از غفلت آنها استفاده کنند و واضع
بچه ها را شناسائي کنند مي گفتند: چند وقت پيش سه نفر از آنها گشت آمده بود و بچه
هاي کمين با آنها حدود دو سه ساعت درگير شدهبودند و جنگ نارنجک به نارنجک بود.

بچه‌ها
مشغول کار خود بودند بي سيم‌ها و تلفن‌ها پشت سر هم صدا مي کرد ولي من هرم غرق در
تفکر خود که اگر اينها مسلمانند ما ديگر کيستيم؟ اگر اينها نمونه هاي بارز صبر و استقامت
و ايثار و از جان گذشتگي اند ما ديگر چه حرفي داريم؟ اگر اسلام اسلام تخته سنگي و
قلل صعب العبور اين بچه هاست، اسلام شهرنشين ها و مرفه ها و نق زنها و گريزان از
معرکه هاي عزت و شرف جهاد ديگر چه اسلامي است؟ و با خود گفتم نه اسلام يک اسلام
است و آن اسلام جهاد است اسلام اين بچه هاست اسلام خط مقدم تخته سنگي است. قبل و
قالها زياد است ولي اسلام همين اسلام بچه هاست نمي دانم متوجه سکوت و تفکر من شده
بودند يا نه، سرم را آرام آرام بالا مي آوردم و به قلب سنگر چشمهايم بي اختيار
متوجه شدم بالاي سر بچه ها عکس حضرت امام بود با ديدن عکس حضرت امام تفکراتم کامل
شد. آري اسلام يک اسلام است اسلام اين بچه ها اسلام بسيجي ها اسلام تخته سنگي،
اسلام مبارزه اسلام جهاد اسلام استقامت اسلام خط مقدم در غرب يا جنوب و در يک کلام
اسلام امام. والسلام.              
غلامعلي رجائي-بانه

مديريت
اسلامي

«شرح صدر»

قسمت هشتم

حجة الاسلام
و المسلمين ري شهري

سوء خلق

در قسمت
گذشته از اين بحث توضيح داده شد که مدير بايد براي افراد تحت مسئوليت خود جاذبه
داشته باشد تا بتواند آنها را خوب بکار گيرد و جاذبه داشتن مدير بستگي تام به حسن
خلق به معناي خوش برخورد بودن او دارد، اينک ادامه بحث:

زيانهاي سوء
خلق در مديريت

کج خلقي
جاذبه را از مدير سلب مي کند واو را در نظر افراد تحت مسئوليت خود فاقد ارزش و
اعتبار مي نمايد و مديريت تحميلي، طبيعي است که تداوم نداشته باشد.

در روايات
اسلامي زيانهاي سوء خلق در زندگي فردي و اجتماعي انسان بطور مبسوط مورد توجه قرار
گرتفه است، فرازهاي کوتاهي از اين روايات که به بحث مديريت اجتماعي مربوط مي شود
را ما در اينجا مي آوريم:

امام علي(ع)
درباره زيانهاي سوء خلق مي فرمايد:

«سو‌ء الخلق
يوحش القريب و ينفر البعيد».[1]

بداخلاقي
نزديک را به وحشت مي اندازد و براي دور نفرت مي آورد.

کج خلقي سبب
مي شود که نزديکان و همکاران و همراهان از انسان وحشت کنند، و آنها که از او دورند
با شنيدن اوصاف زشت فرد بدخو از او احساس نفرت نمايند.

«سوء الخلق
يوحش النفس و يرفع الأنس».

بدخلقي موجب
وحشت انسان و ذليل شدن انس و دوستي مي گردد.

در اين روايت
امام بر اين نکته تأکيد مي کند که نه تنها سوء خلق موجب وحشت و نفرت ديگران مي
گردد بلکه براي شخص بد اخلاق وحشت آفرين است، و شخص کج خلق به آنجا مي رسد که از
خود وحشت مي کند و نفرت مي نمايد، بنابراين بگفته امام:

«لا وحشة
اوحش من سوء الخلق».[2]

هيچ وحشتي
هراسناکتر از بد خلقي نيست.

شخص بد اخلاق
نه تنها نمي تواند مديريت اجتماعي داشته باشد بلکه براي خانواده خود نيز نمي تواند
مدير خوبي باشد و بگفته امام:

«من ساء خلقه
مله اهله».[3]

کسي که
اخلاقش بد باشد براي خانواده اش ملالت آفرين و رنج آور است.

علاوه بر سوء
خلق به معناي بدبرخورد بودن با ديگران صفات رذيله ديگري نيز هست که براي مديريت
اجتماعي زيانبار است، اين صفات در برخي از روايات اسلامي در کنار سوء خلق و در
برخي بطور مستقل مطرح شده و تأکيد گرديده براي اينکه انسان براي همکاران و همراهان
و نزديکان خود جاذبه داشته باشد بايد از اين صفات اجتناب کند.

اين صفات
عبارت از: اضطراب و بيقراري، کم صبري و بي حوصله گي و کسالت، خودبيني، بدگماني و
تجسس و تفحص از عيوب ديگران.

امام صادق(ع)
نقل مي فرمايد که لقمان به پسرش نصيحت مي کرد که:

«اياک و
الضجر، و سوء الخلق، و قلة الصبر فلا يستقيم علي هذه الخصال صاحب».

پسرم از
اضطراب و بيقراري، بدخلقي و کم صبري بپرهيز که با اين صفات دوستي و مصاحبت هيچکس
با تو تداوم نخواهد يافت.

و از
سفارشهاي امام علي(ع) به فرزندش محمدبن حنفيه اين بود که:

«اياک و
العجب و سوء الخلق و قلة الصبر فإنه لايستقيم لک علي هذه الخصلا الثلاث صاحب و لا
يزال لک عليها من الناس مجانب».

از خودپسندي
و بد خلقي و کم صبري اجتناب کن که با اين اوصاف مصاحبت کسي با تو تداوم نخواهد
يافت، و هميشه مردم از همکاري و همراهي تو اجتناب خواهند نمود.

در روايت
ديگري اميرالمؤمنين(ع) مي فرمايد:

«و لا يغلبن
عليک سوء الظن فإنه لا يدع بينک و بين خليل صلحاً»[4]

و نبايد
بدگماني بر تو غلبه کند زيرا در اينصورت هيچگونه صلح و سازشي ميان تو و دوستي باقي
نخواهد ماند.

و در رواياتي
امام علي(ع) تأکيد مي نمايد که براي تداوم دوستي و همکاري صميمانه با دوستان،
انسان بايد از استقصاء و تحقيق و تدقيق در معايب و ضعفهاي آنان اجتناب کند، متن
کلام امام اينست:

«الاستقصاء
فرقة».[5]

استقصاء، در
معايب ديگران، جدائي از آنها است.

«من استقصي
علي صديق انقطعت مودته»[6]

کسي که در
ضعفهاي دوست خود پيوسته دقيق شود، پيوند دوستي او بريده مي گردد.

«من ناقش
الاخوان قل صديقه»[7]

کسي که از
برادران ديني خود سخت حساب کشي نمايد دوستان او اندک خواهند بود.

همانطور که
ملاحظه مي فرمائيد اين روايات موانع دوست يابي و نفوذ در ديگران را نشان مي دهند و
از آنجا که تداوم مديريت در گرو جاذبه داشتن مدير براي افراد تحت مسئوليت خويش است
اجتناب از اين موانع براي مديريت اجتماعي يک ضرورت قطعي است.

در پايان اين
قسمت از بحث به دو سؤال در اين ارتباط بايد پاسخ داد:

سئوال اول
اينست که خشونت و تندي از لوازم مديريت است که زيرا اگر مدير در مواردي که افراد
تحت مديريت او، درست کارهاي محول شده به آنها را انجام ندهند با خشونت و تندي
برخورد نکند نمي تواند مديريت نمايد،در اينصورت آيا حسن خلق با خشونت منافات
ندارد؟

سئوال دوم
اينست که مديرهائي هستند بسيار بداخلاق و در عين حال موفق، بنابراين چگونه مي
گوئيد شرط موفق بودن مدير در مديريت حسن خلق است؟

پاسخ سئوال
اول اينست که تند برخورد کردن و خشونت بخرج دادن در برخورد يا تخلفات، به معناي بد
برخورد کردن و کج خلقي نيست، ممکن است کسي تند برخورد کند ولي بد برخورد نکند،
تندي و خشونت در برخورد با تخلفات قاطعيت است، و بد برخورد کردن با ديگران سوء خلق
و اهانت است.

قاطعيت اينست
که وقتي مدير تخلفي از افراد تحت مسئوليت خود مي بيند به مقتضاي تخلف او با او
برخورد مي کند و از توبيخ گرفته تا مجازاتهاي بالاتر متخلف را کيفر مي دهد، در
مديريت اسلامي قاطعيت مدير توأم با اهانت و بدرفتاري نيست بلکه بعکس توأ با خوش
روئي و اخلاق اسلامي است.

نکته اي که
در اين رابطه قابل توجه است اينست که خشونت و تندي در برخورد با تخلفات اگر بخواهد
ثمربخش باشد بايد با قدري نرمش و انعطاف پذيري همراه گردد به عبارت ديگر همانطور
که انعطاف پذيري مطلق براي مديريت مضر است، خشونت مطلق نيز هر چند در مورد تخلفات
باشد براي مديريت خطرناک است، به عبارت ديگر نرمش مطلق و خشونت مطلق بصورت جداگانه
سمي خطرناک براي مديريت مي باشند ولي اگر اين دو سم با هم مخلوط گردند داروئي مفيد
و ارزنده براي اعمال مديريت مي گردند، اينست که امام علي(ع) به مالک اشتر توصيه مي
کند.

«واخلط الشدة
بضغث من اللين».

يعني اگر مي
خواهي قوي مديريت کني لازم است مقداري از شدت و قاطعيت را با قدري انعطاف پذيري و
نرمش مخلوط کني تا موفق باشي، بقول معروف «يکي به نعل و يکي به ميخ» نه يکسره تندي
و خشونت و نه يکپارچه نرمش و انعطاف، بلکه معجوني از هر دو.

و اما پاسخ
سئوال دوم که چرا افرادي در عين بدخلقي در مديريت موفقند، بايد گفت: همانطور که
قبلاً توضيح داده شد حسن خلق در ارتباط با شرح صدر اسلامي و از لوازم مديريت
اسلامي است.

بنابراين
شرطيت حسن خلق در موفقيت مديريت اسلامي با عدم شرطيت آن در مديريت غير اسلامي که
با شرح صدر کفري همراه است منافات ندارد، بلکه در اينگونه مديريتها حتي سوء خلق و
استبداد احياناً مي تواند عامل موفقيت باشد هر چند بر اين اساس مديريت تداوم
نخواهد يافت.

و اما مسأله
چهارم از مسائلي که در اين بخش از بحث بايد مورد بررسي قرار گيرد يعني رابطه شرح
صدر و حسن خلق، نياز به توضيح زيادي ندارد زيرا صفات زشتي که مانع مديريت اند
عموما‌ً محصول کم ظرفيتي و ضيق صدر هستند، افراد کم ظرفيت بي حوصله و کم صبرند،
خود پسند هستند و زود عصباني مي شوند، آنها در مشکلات نمي توانند روحيه خود را حفظ
کنند و خوشرو و خوش برخورد باشند، بعکس افراد با ظرفيت که پر حوصله، صبور و مقاوم،
فروتن و متواضع اند و با خوشرويي از مشکلات استقبال مي کنند. 

                                                                                          
ادامه دارد

مصاحبه
اختصاصي پاسدار اسلام با:

 يکي از رهبران برجسته جهاد اسلامي فلسطين
پيرامون مسأله فلسطين و حرکت اسلامي در سرزمينهاي اشغالي

در نشستي که
با يکي از رهبران بارز و فعال جنبش جهاد اسلامي فلسطين داشتيم و سخنان زيبا و
شيواي او را در زمينه مبارزه و پيکار بي  امان
مردم حزب الله و مستضعف آن خطه شهيد پرور و علاقه مفرط و محبت فوق العاده اي که
نسبت به رهبر کبير انقلاب اسلامي، حضرت امام خميني ارواحنا فداه، ابراز و اظهار مي
دارند و همسوئي و هماهنگي شعارها و تظاهرات و راهپيمائي ها و برنامه هاي مبارزاتي
مردم غيور فلسطين و ملت سرافراز ايران را مي شنيديم، از ايشان خواستيم که تاريخچه
اي از ماجراي اشغال اين سرزمين مقدس اسلامي و تأسيس دولت غاصب اسرائيل و روشهاي
کنوني مبارزه با دشمن صهيونيستي، از ديد جنبش جهاد اسلامي را براي امت پاسدار
اسلام، بيان نمايد که پس از ترجمه، متن کامل سخنان ارزنده اين برادر مبارز را در
اينجا نقل مي نمائيم و از ذکر نام ايشان، بنا به درخواست خودشان و با ملاحظه مسائل
امنيتي خودداري مي نمائيم.

به اميد
اينکه اين سخنان که براي اولين بار مستقيماً از زبان يکي از رهبران سياسي جهاد
اسلامي، در ايران پخش مي شود، پرده از ابهامهاي زيادي که نسبت به حرکت گسترده و
عظيم اخير توده هاي محروم فلسطيني در اذهان وجود دارد، برداشته و ملت سربلند ما
خشنود باشند که براي تمام انقلابيون مسلمان، بلکه تمام مبارزات جهان، الگو و سرمشق
مي باشند و مطمئن باشند که هرجا فروغي از اشعه تابناک رهنمودهاي پيامبر گونه امام
امت مدظله العالي مي تابد، اسلام احيا، قرآن سربلند، مکتب زنده، دشمن ذليل، نهضت
پايدار و دريچه هاي نور و اميد بروي مردم آن ديار باز مي شود و مي رود تا رعد و
برق حوادث آن، رگبار مرگ و نابودي را بر سر اشغالگران و مستکبران فرو ريزد.

مشکل فلسطين
چگونه پيدا شد؟

سخن درباره
دگرگونيهاي تاريخي که به متبلور شدن مشکل فلسطين در وضعيت کنوني انجاميد، در خلال
سالهاي گذشته و درست از روزي که نخستين شکست در سال 1948 بر پيکره فلسطين پديد
آمد، از ديدگاه هاي گوناگون فرق مي کند. مثلاً از ديدگاه چپي مارکسيستي، پيشرفتهاي
اقتصادي جامعه اروپائي در آغاز قرن بيستم، به آنجا انجاميد که سرمايه داري اروپائي
در تلاشي براي رهائي از فشار جوامع يهودي در اروپا، آنها را به فلسطين روانه ساخت
تا در آنجا گردهم آيند و دولتي براي خود تشکيل دهند. ديدگاه ديگر،ديدگاه ناسيوناليستي
عربي است که قضيه را در لفافه مطرح مي کندو چنين نتيجه گيري مي کند که هم پيماني
استعمار غربي با حرکت صهيونيستي براي فرونشاندن حرکت پيشرفته عربي نوين، دولت
اسرائيل را ايجاد کرده و به مبارزه با نهضت عربي پرداختند.

و اما در
مورد ديدگاه حرکت اسلامي، متأسفانه در طول ساليان گذشته حرکت اسلامي چندان تلاشي
براي رسيدن به يک نگرش تاريخي دقيق در مورد مشکل فلسطين نداشته و با دقت
دگرگونيهاي دروني جوامع يهودي را بررسي نکرده و عواملي که به پيدايش و تشکيل حرکت
صهيونيستي انجاميد و با همياري و همکاري مستقيم غرب، صهيونيسم به قدرت رسيد را
مدنظر قرار نداده است و گويا حرکت اسلامي، خود را ناتوان مي ديد که ديدگاه روشني
در اين زمينه داشته باشد، چرا که رژيمهاي عربي را در شکستهائي پي در پي در مقابله
با اسرائيل مي ديد.

و اما ما را
ديدگاهي ديگر است. از آغاز دهه هفتاد ميلادي، گروهي از جوانان مسلمان فلسطين و
برخي از نويسندگان و انديشمندان مسلمان فلسطيني، احساس کردند که تحليل مارکسيستي و
تحليل ناسيوناليستي عربي از مشکل فلسطين نتوانستند پاسخهاي صحيح و درستي را در اين
زمينه ارائه دهند، و همچنين به اين حقيقت رسيدند که ديدگاه هاي اسلامي در اين خصوص،
نقص داشته اند و اگر پاسخ درستي براي مشکل فلسطيني مي خواهند، چاره اي جز بررسي
تاريخي مراحل آن را ندارند، پس اگر نهضت اسلامي فلسطين بنا دارد، برنامه منظم و
حساب شده اي را براي مقابله با رژيم صهيونيستي داشته باشد، بايد اين پست و
بلنديهاي تاريخ را با دقت بازخواني نمايد.

جنگهاي اسلام
و غرب

آغاز
رودرروئي اسلام و غرب را، جنگهاي مسلمين عليه «بيزانس»- امپراتوري روم شرقي- بايد
دانست که به فتح قسطنطنيه و پيروزي اسلام و بر افتادن امپراتوري بيزانس انجاميد
چرا که اسلام بقدرت الهي و با نشاط قرآني پيش مي رفت و عدل الهي را مطرح مي کرد که
در نتيجه به شکلي در يک نمونه اسلاي متبلور شد.

مرحله دوم،
بين قرن 11 و قرن12 بود که معروف به جنگهاي صليبي شد. در اين جنگها، رهبران کليسا
براي جمع کردن نيروهاي از هم پاشيده اروپائي، آن حرکت هجومي را رهبري مي کردند و
با اينکه اين جنگها برخي از پيروزيها براي آنان داشت ولي چون محتواي عميقي نداشت و
چيزي جز يک نبرد نظامي نبود،‌در مدتي کوتاه- کمتر از ده سال- منجر به عقب نشيني
نيروهاي ضد اسلامي شد و اسلام توانست هجوم صليبي را محاصره کرده و از بين ببرد.

مرحله سوم
خيلي فرق داشت. در حالي که جامعه اسلامي از نظر قدرتهاي نظامي و اداري و محتواي
ايماني خود بسيار عقب گرد کرده بود اروپا مرحله «رنسانس» را مي گذراند در قرن 18
ميلادي يا مرحله رنسانس، آنچه براي ما اهميت دارد، اين است که مسيحيان پذيرفتند که
بايد يهوديان را با خود وارد کارزار کنند و به آنها اهميت و ارج بدهند. و گرچه
کليساي غربي در قرن 16 ميلادي، داراي انقسامها و اختلافهاي زيادي شده بود که حرکت
«مارتن لوترکينگ» و برخي ديگر از رهبران جوان کليسا عليه کليساي کاتوليک نمونه
بارزي از آن مي باشد و اين حرکت، يک حرکت مسيحي سلفي بود که درآرا و اصدار قوانينشان،‌بازگشت
به اصل مي کردند و به مرحله رنسانس چندان اهميتي نمي دادند ولي از اينکه حرکت
پروتستانت اعتماد بر متن انجيل مي کرد و چون متن انجيل فقر زيادي در مسائل اجتماعي
داشت، لذا پروتستانت ها به عهد قديم- که آن را تورات مي ناميم- رجوع کرده و از آن
بهره بردند. اين انقلاب در درون جامعه اروپائي به تدريج تحولي پديد آورد که بينش
خود را نسبت به يهوديها تغيير دهند. همان يهودياني که از کشور انگليس- به عنوان
نمونه- سالهاي زيادي تبعيد بودند و حق رفتن به آنجا را نداشتند، کار بجائي رسيد که
حکومت «کرمول»- که پروتستانت بود- پذيرفت که يهوديان را باز گرداند و در بازار و
ديگر مؤسسات اقتصادي و سياسي و اجتماعي شرکت دهد و دستشان را باز نگهدارد. و براي
نخستين بار در تاريخ انگلستان، يک نخست وزير با اصلي يهودي سرکار آمد و کم کم در
مناطق زيادي از اروپا اعتبار گروه هاي يهودي پذيرفته شد و در اين چارچوب جديد، به
تمام مراحل پيشرفت مدنيت اروپائي رسيدند. گواينکه چون بازار نياز به پول و سرمايه
فراواني داشت و يهوديان از يک شبکه پولي جهان گسترده اي برخوردار بودند، لذا
سرمايه هاي آنها سهم بسزائي در به حرکت انداختن چرخ بازرگاني و اقتصاد اروپا در قرن
17 و 18 داشت و بدينسان يهوديان درانقلاب سرمايه داري و تکنولوژي مدرن اروپا و در
متن جامعه نمونه اروپائي نوين نفوذ کردند.

حرکتهاي
ناسيوناليستي در اروپا

در نيمه دوم
قرن 19 ميلادي، حرکتهاي ناسيوناليستي در اروپا پديد آمد و ملتهاي اروپائي به طوايف
ناسيوناليستي گوناگوني منقسم شدند مانندملت آلمان و ملت ايتاليا و… و از آن پس
تشکيل دولت بريتانياي جديد و فرانسه جديد و … که همه اينها بر اساس قوميت و
ناسيوناليستي بود. پيدايش انديشه ناسيوناليستي تأثير بسزائي بر جوامع يهودي گذاشت
و اين انديشه، براي آنان نيز جا افتاد که در چارچوب، قوميت، تشکيلاتي را براي خود
براه اندازند و بدينسان پايه هاي حرکت صهيونيستي پي ريزي شد. حرکتهاي قومي ملتهاي
اروپائي گاهي بر وحدت دين استناد کرده و گاهي بر وحدت زبان يانژاد ولي حرکت
صهيونيستي مبنايش بر وحدت تمام يهوديان سرگردان بود و طبق يک افسانه مذهبي که
خودبدان معتقد هستند، تبليغ از سرزمين جاويدان (فلسطين) مي کردند و به يکديگر وعده
مي دادند که طبق وعده الهي بايد تلاش براي رسيدن به اين سرزمين مقدس کنند و در
آنجا سکونت گزينند. در حالي، که ما مسلمانان معتقديم، خداوند به مؤمنين و بندگان
شايسته اش وعده داده است که روزي اين سرزمين مقدس را فتح نمايند.

در هر صورت،
حرکت صهيونيستي ديد که اين بهترين و نزديکترين راه براي گردآوري يهوديان سرگردان
در اقطار جهان است ولي در اين جريان، بحثها و اختلافهاي زيادي درمورد وطن قومي
يهود سرگرفته بود و بعضي از جناحها معتقد بودند که اين وطن قومي بهتر است که در
«آمريکا» باشد و برخي آن را در «اوگاندا» مي پنداشتند و برخي قسمتي از صحراي مصر
را پيشنهاد مي کردند ولي فشار جريان مذهبي در حرکت صهيونيستي همان بود که بر وطن
قومي در فلسطين تأکيد شد، و براي آن هيچ بديلي را نمي پذيرفتند.

اعطاي فلسطين
به يهوديان

در اين ايام
يعني در نهايت قرن 19 ميلادي يهوديان داراي نفوذ زيادي در حکومت پروتستانت
بريتانيا بودند و بريتانيا بزرگترين قدرت اروپائي را تشکيل مي داد، اينجا بود که
توطئه استعمار غرب با توطئه صهيونيستي يهود با هم ملاقات کرد و بفکر چاره افتادند.
با آغاز قرن بيستم بسياري از رهبران بريتانيا معتقد شدند که بهترين راه، تقسيم
دولت عثماني و دادن فلسطين به يهوديان است يعني در قلب دولت عثماني رخنه کردن و
فلسطين را به يهوديان دادن.

در هر صورت
جنگ جهاني اول پايان پذيرفت و دولت عثماني شکست خورد و قرارداد «سايکس پيکو» بين
انگلستان و فرانسه براي تقسيم ميراث دولت عثماني منعقد شد و با «وعده بالفور»
انگلستان به صهيونيسم قول داد که دولت يهودي را در فلسطين تشکيل دهند.

حقيقت اين
است که کوشش غرب در حکومت کردن بر جهان (از اوايل قرن 19) در هيچ جا با چنان مشکل
و دشواري که جهان اسلام برايشان داشت، مواجه نشدند چرا که وقتي آمريکا يا استراليا
و يا آفريقا و بسياري از کشورهاي آسيائي را مي خواستند اشغال کنند، هرگز مواجه
نشدند با يک فرهنگ قوي و غني که داراي عقيده و تاريخي مستحکم و پابرجا باشد ولي در
جهان اسلام مطلب بگونه اي که ديگر بود چرا که در اينجا گرچه مسلمانان از ضعف شديد
و انقسام و اختلافهاي زيادي فرا گرفته بود ولي ميراث فرهنگي عقيدتي اسلام،
بزرگترين سد در برابر غربيها بود و از اين روي غرب سه محور براي امکان تسلط بر
جهان اسلام و زدودن وحدت مسلمين انتخاب کرد:

محورهاي
مبارزه غرب با اسلام

1-   
غربزدگي: يعني
مسلمانان را براي پذيرش رؤياهاي مدنيت غربي آماده ساختن و چه بسا شخصيتها،
نويسندگان و دانشمندان  مسلماني که پس از
فراگيري دانش در پايتخت هاي غربي يا در اثر يک ديدار با آن ديار و يا نتيجه تربيت
شدن در مراکز تبشيري مسيحي (مانندبيروت و استانبول)، مبهوت زرق و برق پيشرفتهاي
مادي غرب شدند که نمونه آنان را در ترکيه، ايران، مصر و لبنان و ساير کشورهاي
اسلامي، مي توان يافت.

اين جريان
منحصر شد به افراد معدودي از به اصطلاح روشنفکران در داخل جامعه اسلامي ولي به
ساير اقشار سرايت نکرد تا اينکه در نيمه قرن بيستم- تقريباً- به صورت احزاب و
تشکيلاتي سياسي درآمد مانند حزب بعث، حزب شيوعي (مارکسيستي)و ساير احزاب
ناسيوناليستي و در برخي کشورها به فرمانروايان سرايت کرد مانند حکومت اتاتورک در
ترکيه يا حکومت رضا شاه در ايران و حکومت افغانستان و حکومت احزاب مصري مانند حزب
و فد و بدينسان جريان غربزدگي کم و بيش از خلاصه شدن در گروهي خاص فراتر رفت و به
صورت نيروئي بزرگ درآمد هر چند اين نيروها چندان وزنه اي در جامعه اسلامي نداشتند.

2-   
نبرد مسلحانه: دومين
محور سيطره غرب بر جهان اسلام عبارت بود از نبرد مسلحانه مستقيم و اشغال سرزمينهاي
اسلامي هر چند براي مدتي کوتاه مانند اشغال الجزاير توسط فرانسه و اشغال هند توسط
بريتانيا و اشغال سرزمينهاي خليج (فارس) و در نهايت تقسيم دولت عثماني بزرگ به
مستعمره هايي تحت نفوذ انگليس و يا فرانسه.

3-   
تشکيل دولت اسرائيل
در فلسطين: و همانگونه که قبلاً تذکر داديم، بسبب بروز تغييرهائي مذهبي در جامعه
اروائي و احياي عهد قديم (تورات) و ارتباط مستقيم يهوديان با غرب، فلسطين نه تنها
يک پايگاه نظامي محض براي استعمار غربي در منطقه است که اساساً از آغاز مبنا بر
اين بود که يک پايگاه سياسي، فرهنگي و نظامي غرب در قلب جهان اسلام باشد. گذشته از
اينکه اسرائيل مهمترين پايگاه نظامي است که منافع استعمار را در منطقه و در جهان
حفظ مي کند. بنابراين، رابطه غرب و اسرائيل و حرکت استعمار جديد اروپائي، يک رابطه
تنگاتنگ و تفکيک ناپذير است و اينجا است که اشتباه سياستمداران فلسطيني و ديگر
سياستمداران عرب نمودار مي گردد که مي پندارند امکان جذب قلوب سياستمداران اروپائي
و تغيير مواضع آنان نسبت به رژيم اشغالگر فلسطيني وجود داد چرا که اين مطلب، متضاد
با سياق تاريخ است؛ همان تاريخي که علت پيدايش رژيم صهيونيستي بود، و لذا راهي جز
قيام و نبرد بي امان وجود ندارد.

تشکيل دولت
اسرائيل

پس از جنگ
جهاني اول و تقسيم اسلام، غرب گامهاي اجرائي را براي تشکيل دولت اسرائيل برداشت.
يعني پس از جنگ جهاني اول و پيش از جنگ جهاني دوم غرب توانست يک رهبري فکري
ايدئولوژي غير اسلامي در ميان جهان اسلام پديد آورد زيرا دولتها و نظامهايي که قبل
از قرارداد «سايکس پيکو» بر جهان اسلام حکمراني مي کردند، گرچه داراي انحرافها و
کج فکريها بودند و با ظلم و ستم حکومتهاي خود را ادامه مي دادند ولي در جوهر و
باطنشان، پيروي از بيگانگان نمي کردند و لذا مي بينيم بسياري از آنها علي رغم ظلم
و ستم بيش از حد، با يک پوشش فقهي مي خواستند راهي باري آن بيابند و به صورت ظاهر
دست از اسلام برندارند ولي پس از سقوط دولت عثماني، غرب توانست از طريق روشنفکران
غربزده مسلمان، حکومتهاي غير اسلامي و صددرصد وابسته به غرب در جزء جزء جهان اسلام
پديد آورد که ما اين دوران را دوره ليبرال ها مي ناميم. در اردن، حکومتي وابسته به
انگليس، در الجزاير، اداره کشور بدست فرانسويان، در مصر توسط احزاب عربي مانند حزب
الوفد، در حجاز، سرسپردگان آل سعود در ايران حکومت پهلوي و در ترکيه حکومت اتاتورک
و…و لذا اصلاً معني نداشت حکومتهايي که خود وابسته به غرب و دست نشانده آن
بودند، در برابر يک دولت اشغالگر يهودي که آن نيز توسط غربيها بر پا شده بود‌،
قيام کنند، و اگر نبردي ظاهري بر پا مي شد، معلوم بود که نتيجه اي جز آنچه غربيها
مي خواستند نداشت و نتيجه اش هميشه تثبيت موقعيت يهود در فلسطين بود.

و همچنين در
اين فترت تاريخي، رهبران فلسطين نيز همان رهبران ليبرال مآب غرب زده وابسته بودن
که استعمار انگليس را جداي از حکومت صهيونيستي مي دانستند و ايهام مي کردند که ما
ضمن اينکه بايد با اسرائيل در برابر تجاوزش مقابله کنيم، مي توانيم روابط حسنه اي
با انگلستان داشته باشيم و آنها را مؤيد ملت فلسطين بدانيم! زهي انديشه باطل!

در اين بين
لازم به تذکر است که نيروهاي صددرصد مسلماني که براي نبرد با اسرائيل و ديگر
استعمارگران غربي، جانفشاني مي کردند، عددشان اندک و قدرتشان بسيار کم بود و لذا
غالباً نهايتي جز شهادت نداشت و پيروزي ظاهري هرگز بدست نمي آورند مانند نهضت «عز
الدين قسام» در فلسطين و نهضت «خطابي» در مراکش و نهضت «آية الله مدرس» در ايران و
دليلش اين بود که اسلام تازه مي خواست خود را به دنيا نشان بدهد ولي قدرتهاي سياسي
و سلطه اي دست مسلمانان حقيقي نبود و حاکمان وابسته تمام توان و فعاليتشان در
نگهداري منافع اربابان غربي خويش در منطقه هاي اسلامي خلاصه مي شد.

شکست اعراب

و بهترين
نمونه براي تأييد اين مطلب، همين که هفت کشور عربي، نيروهاي مسلح خود را در سال
1948 ميلادي وارد ميدان کارزار با اسرائيل غاصب کردند و با اين حال در برابر چند
هزار نفر يهودي- که البته تمرين نظامي خوبي ديده بودند- مفتضحانه شکست خوردند و
اين خود نمودار اين حقيقت است که آن دست نشاندگان بظاهر مسلمان، چون خود غرب زده و
وابسته بودند هيچ کاري را جز فرمانبري از غرب نمي کردند و هرگز بناي بر جنگ واقعي
با اسرائيل نداشتند زيرا هدف در نهايت براي آنها يکي و آن خضوع در برابر غربيها
بود و بدينسان يهوديان توانستند پس از جنگ 1948 رسماً بر قسمتي از فلسطين حکومت
خود را بنا نهند گرچه کرانه غربي نهر اردن تا آن وقت در دست اعراب بود و ملک عبدالله
آن را به کرانه شرقي منضم نموده و اين دو کرانه را به هم به عنوان مملکت اردن
هاشمي قلمداد کرد. و از آن رو که غرب تمام نيروي خود را مبدول در اين مي کرد که
بار ديگر اسلام در اين منطقه حساس پيدا نشود و نظامهاي وابسته به «سايکس پيکو»
همچنان وابسته بمانند، بر آن شد که تحول و دگرگونيهاي دروغين و انقلابهائي قلابي
در منطقه عربي و اسلامي ايجاد نمايد که براي نمونه مي توان از تلاش براي برکناري
شاه و تشکيل حکومت ملي به رهبري مصدق در ايران نام برد در سال 1958 نيز در عراق،
حکومت پادشاهي را سرنگون و جمهوري را جايگزين آن کردند. در سوريا حکومت ليبرالي را
شکست دادند و خلاصه تمام مناطقي که بنحوي شکست اعراب توسط اسرائيل در بين
ملتهايشان تأثير بدي گذاشته بود، انقلاب و دگرگونيهايي بدست خود غربيها در آنها
پديد آمد ولي  در حقيقت هيچ يک از اين
تغييرات، جوهري و اساسي نبود، تنها نظامهاي ليبرالي غربي اين بار به نظامهائي
راديکال و باز هم غربي تغيير نام دادند و همان ارتباط مستقيم با غرب داشتند ولي
براي گول زدن و فريب مردم بيچاره، اين رژيمهاي جديد، پوششي از اشتراکيت براي خود
ايجاد کردند که بصورت بارز در مصر و سوريا و عراق تجلي داشت.

و بدينسان در
سالهاي ما بين 48 و 67 نگذاشتند که نيروهاي اصيل در کل جهان اسلام قدرت سياسي بدست
آورند. و از آن بالاتر اينکه اين رژيمهاي جديد الاحداث به صورت عجيب و بي سابقه اي
براي سرکوب کردن و نابود نمودن تمام جنبش ها و نهضت هاي اسلامي، دست به کار شدند.
به عنوان نمونه، رژيم عبدالناصر و سرکوب کردن نهضتهاي اسلامي در مصر را نام مي
بريم و اگر در آن سالهاي گذشته بر اين (در جنگ جهاني اول تا سال 1948) حرکتهاي
اسلامي مورد تعقيب قرار مي گرفت، در اين دوره نه تنها اين نهضت ها مورد تعقيب و
مجازات قرار گرفت که هر انسان مسلمان و آزاده اي مورد تعقيب بود و اين رژيمها حتي
نمي توانست بنگرند يک جوان مسلماني را که در خلوت با خداي خود راز ونياز مي کند
يعني حتي يک عبادت فردي نيز در اين رژيمها مجازات داشت.

نتايج شکست
اعراب در سال 1967

در سال 1967،
به همان دليل ها و عواملي که در سال 1948 اعراب شکست خوردند اين بار نيز شکستي
مفتضحانه متحمل شدند بلکه مي توان گفت: شکست 67 بدترين و قبيح ترين شکست هاي اعراب
در طول تاريخ بود زيرا اين رژيمهاي جديد نيز مانند اسلافشان وابسته و سرسپرده به
غرب بودند و مي خواستند مصالح غرب را در منطقه نگهدارند و به هيچ وجه نمي توان،
نام آنها را نظامهائي اسلامي گذاشت.

پس دولت غاصب
اسرائيل تنها يک دشمن حقيقي داشته و دارد که از نظر فکري و عقيدتي با آن در نبرد
است، و اين دشمن فقط و فقط اسلام است.

حقيقت اين
است که آثار و نتايج شکست 67 خيلي مهمتر از آثار و نتايج شکست سال 48 است زيرا از
يکسو شکست سال 67، رژيمهاي عربي را تضعيف کرد و از سوئي ديگر، روحيه جديدي در
نهضتهاي اسلامي پديد آورد و بي گمان، مجاهدان مسلمان ايران بياد مي آورند همان
سالها که مصادف با سالهاي تبعيد حضرت امام بود، يک مرحله نشاط و فعاليت روشني براي
نيروهاي اسلامي به شمار مي رفت و باعث بر پيدايش روحيه اي نوين براي فعاليت و خدمت
در ايران شده بود که همين روحيه را در مصر، عراق، پاکستان، فلسطين و سوريا مي توان
ديد. ولي نسبت به مسئله فلسطين، يک اشکال عمده اي در آن زمان بود که شرح آن طولاني
است.

پيدايش
انديشه جنبش اسلامي

جنبش اسلامي
فلسطين در سالهاي 1960 الي 1970 مانند ديگر نهضت ها، متحمل ضربتهاي سنگين و
دردناکي شده بود لذا نمي توانست نه از نظر فکري و نه از نظر نيروئي با دشمن
صهيونيستي پيکار نمايد و در نتيجه معادلات منطقه اي، حرکت مقاومت فلسطين، نيروهايي
ليبرالي را رهبري مي کرد که مهمترين آنها جنبش فتح بود و اين جنبش پيوسته امور
مقاومت فلسطين را عهده دار بود. و در سال 76-75 تغيير مهمي در وضعيت مقاومت فلسطين
رخ داد زيرا پس از آنکه نبرد فلسطين ارتباطي تنگاتنگ با ملت ها داشت و نداي آزادي
کامل سرزمين فلسطين را سر مي داد، تحت فشار سران اعراب و فشار بين المللي که جنگ
اکتبر 73 را بدنبال داشت، نهضت مقاومت فلسطين را واداشت که دو امتياز مهم را به
غربيها بدهد:

1-   
تشکيل دولت فلسطين بر
جزئي از سرزمين و در نتيجه عقب نشيني از برنامه آزادي کامل سرزمين اشغالي.

2-   
بجاي اعتماد بر
پشتوانه مردمي، اعتماد کردن بر معادلات منطقه اي عرب و بين المللي.

و براي خشنود
کردن مقاومت فلسطين، رژيمهاي عربي، در مقابل اين دو امتياز، هديه اي به جنبش
فلسطين بخشيد! و آن اينکه سازمان آزاديبخش فلسطين را سخنگوي رسمي حرکت مقاومت
فلسطين قلمداد کرد طبق قطعنامه مشهور «کنفرانس رباط» بعني نظام رسمي عربي براي
اينکه روي اين پيشنهاد جديد حرکت مقاومت فلسطين صحه بگذارد، پذيرفت که سازمان
آزاديبخش جزئي از آن باشد! و بي گمان اين امر، خيلي طبيعي بود زيرا جنبش مقاومت
فلسطين، تراوشي بود از مجموعه افکار ناسيوناليستي و سوسياليستي و ملي در منطقه و
عامل اسلامي بودن قضيه، يک عامل حاشيه اي بود نه اساسي، بنابراين خيلي ساده بود که
مقاومت فلسطين جزئي از همان نظام رسمي عربي (وابسته به غرب) باشد چرا که داراي
ارزشهايي فکري و ايدئولوژي محکم نبود که بتواند در برابر رژيمهاي عربي وابسته به
غرب ايستادگي و مقاومت نمايد. و نتايج قاطع اين عقب نشيني در نبرد بيروت (سال 82)
کاملاً نمايان بود که در اين نبرد نه تنها جنبش مقاومت فلسطين شکست خورد بلکه
غربيها ضربه سهمگين خود را بر نظام رسمي عربي فرود آوردند گرچه اين نظام نوين،
نظام انتقام و نظام دولتهاي وابسته به خود غربيها بود. و در حقيقت همين شکست لبنان
در سال 82 و شکست نظام رسمي عربها با در نظر گرفتن پيروزي اسلام در سال 1979
برهبري امام خميني در ايران، اين عوامل دست بدست هم داده و گامهاي جنبش اسلامي
فلسطين را استوارتر مي کردند و نه تنها در فلسطين که در تمام مناطق عربي به طور
کلي، حرکتهاي اسلامي تقويت شدند.

و بدينسان
براي همگان روشن شد که نضهت اسلامي در مصر- مثلاً- نهضتي شکست ناپذير است و نهضت
اسلامي، به نحوي در حکومت جديد سودان سهيم شد و حرکتهاي اسلامي همچنان در کشورهي
ديگر عربي پديدار گشت که براي غرب و شرق روشن شد اينها پايدار و باثبات اند، هر
چند رژيمهاي عربي، ظالمانه ترين و خشن ترين روشهاي براندازي را نسبت به اين
نهضتهاي اسلامي روا مي دارند، و بهترين نمونه، تونس است.

تکيه بر بينش
تاريخي

در سالهاي ما
بين 75 و 80 ميلادي، حرکتي ناپايدار در درون نهضت اسلامي فلسطين وجود داشت که
جدالها و بحثهاي زيادي در اين باره رد و بدل شد و تلاش بر اين بود که تحليلي
تاريخي، صحيح و مستند، براي مبارزه اسلامي تحويل دهند و اين بود که پيدايش جرياني
انقلابي اسلامي در فلسطين متبلور ساخت. و اين جريان اسلامي بر همان تحليل و بينش
تاريخي تکيه کرد و به دستاوردهاي مهمي رسيد، من جمله اينکه:

اگر مسلمانان
بخواهند در نبرد با اسرائيل، به پيروزي واقعي دست يازند هرگز نبايد بر رژيمهايي
اعتماد کنند که خود وابسته به غربيها مي باشند و همچنين صحيح و روا نيست که قيام و
نهضتي اسلامي در فلسطين و اطراف آن باشد، بي آنکه حرکتي فعال داشته باشند و در
کوتاه سخن: نه! براي مبارزه بي اسلام و نه! براي نهضت اسلامي بدون مبارزه.

پس بايد يک
برنامه از پيش تنظيم شده اسلامي فلسطيني داشته باشيم تا مقدمه اي باشد براي يک
برنامه کامل اسلامي در جهان که در برابر دشمن صهيونيستي و غربيها قيام کند، و هر
مسلماني که اين مطلب را پذيرفته است، درک مي کند که وجود اسرائيل، محور و مرکزي
اساسي است براي مقابله تمدن غربي با اسلام و جائي است براي هجوم غربيها عليه کل
جهان اسلام. پس اگر اسلام بخواهد نهايتي براي توطئه ها و دشمنيهاي غربيها قائل
شود، راه و چاره اي جز نابودسازي مرکز تمام توطئه ها و محور همه کينه هاي
غربيهانمي ماند.

مبارزه در سه
محور

بنابراين،
يکي از برنامه هاي مهم و اساسي فعلي جنبش اسلامي اين است که در برابر غرب زدگي،
حرکتي گسترده داشته باشد و با گروه غاصب و حاکم بر مسلمانان که وابسته به غرب
هستند، پيکار نمايد و از آن پس با فرهنگ غربي شايع در ميان ما، مبارزه نمايد و
همچنين بر حرکت اسلامي است که در برابر اين تجزيه و انقسامي که قرار داد «سايکس
پيکو» آن را در جهان اسلام بوجود آورد، به مبارزه بپردازد و جهان اسلام را از
تجزيه جغرافي و انساني برهاند. و در نهايت بر جنبش اسلامي است که با محور دشمنيها
و کينه ها و توطئه هاي غرب در قلب جهان اسلام يعني با اسرائيل به نبردي بي امان
بپردازد، و در اين ميان بسياري از انقلابيون مسلمان چنين مي پنداشتند که بايد اين
سه امر مهم را يکي پس از ديگري انجام داد يعني نخست با غربزدگي مبارزه کرد تا يک
فرهنگ اسلامي مترقي در بين جامعه پيدا شود و تمام گروه ها آن را پذيرا گردند،
آنگاه به نبرد با تجزيه طلبان جهان اسلام پرداخت.

و در سومين
گام، حکومتهاي اسلامي غير وابسته به غرب با اسرائيل مبارزه کند! ولي به تجربه بر
ما ثابت شده است که اين مطلب اصلاً منطقي و قابل قبول نيست و بر جنبش مقاومت
اسلامي است که در هر سه جبهه و سه محور، در زمان واحد- و به موازات هم- به نبرد و
مبارزه بپردازد و اين امر ساده و روشن است زيرا حال که غرب با تمام قوا و نيروهايش
به پشتيباني اسرائيل برآمده است، بايد با تمام نيرو در مقابل غرب و اسرائيل، با هم
و در زمان واحد بپردازيم و بي گمان اگر در طول 8 سال گذشته، بي آنکه به ترتيب
مبارزه اهميتي بدهيم و در هر سه محور با غرب مبارزه کرده بوديم، مطمئناً کار بجائي
نمي رسيد که ايران اسلامي، جنگ را اينچنين به پايان برساند و اگر در تمام جبهه ها،
نبردي هماهنگ پيش مي رفت، حتماً جمهوري اسلامي مي توانست از مرزهاي جغرافيايي
فراتر رفته و پيروزي را بدست آورد.

اکنون به نظر
مي رسد بر تمام مبارزين مسلمان واجب و لازم است که با دقت تمام، حوادث ايران
اسلامي را از آغاز پيروزي تا قبول قطعنامه 598، بررسي و تجزيه و تحليل کنند تا به
اين نتيجه برسند که بايد مبارزه اي  بي
وقفه در هر سه محور- با هم و هماهنگ- پي بگيرند و ادامه دهند يعني: جنگ عليه
غربزدگي و عليه تجزيه طلبي و عليه اسرائيل در آن واحد. ولي نتيجه ها چه و چگونه
خواهد بود؟ اين امري ديگر است.

ولادت جنبش
جهاد اسلامي

مجموع اين
تحولها و دگرگونيها باعث شد يک جريان اسلامي نوين در فلسطين اشغالي به وقوع پيوندد
و اين در کنار دو جريان ديگر حزب التحرير و اخوان المسلمين پديدار گشت. اما جريان
جديد اسلامي را نام مخصوصي نيست گرچه ملت ها، اسامي مختلفي بر آن گذاردند مانند:
جريان اسلامي انقلابي يا خمينيون يا جهاد اسلامي و … اين جريان از آغاز، نداي
مبارزه سهمگين تر با دشمن صهيونيستي را سر داد، مبارزه اي همگاني مردمي و نظامي
زير لواي اسلام.

در سالهاي 83
و 84 و 85 متحمل ضربه هاي سخت و دردناکي از سوي دشمن صهيونيستي شد که در سال 83
برادرمان «دکتر فتحي شقاقي» و حدود 40 نفر از کادرهاي بزرگ انقلاب اسلامي فلسطين
دستگير شدند و اين در اثر تکرار چاپ و توزيع و نشر هزاران جلد از «مجله الطليعه
الاسلاميه» بود که اين مجله در حقيقت،‌مطالب همين جريان اسلامي را منتشر مي ساخت.

در سال بعد
يعني سال 84، دشمن صهيونيستي، برادر بزرگوارمان شيخ عبدالعزيز عوده را به تهمت
تحريک مردم دستگير نمود. در سال 84  اين
جريان جديد، حرکت نظامي خود را عليه دشمن آغازيد و در فوريه 86 دشمن ده ها تن از
نظاميان اين جريان را به تهمت اجراي چندين عمليات نظامي دستگير کرد و تا آن وقت،
ابن جنبش اسلامي، بطور رسمي، فعاليت نظامي خود را اعلام نکرده بود ولي در اکتبر 86
و در اثر ديدار تعدادي از گروههاي نظامي مسلمان با هم، فوجهائي از ارتش جهاد اسلامي
در فلسطين، ولادت خود را اعلام کرد و اولين عمليات مهم خويش را ضد دشمن تحت نام
عمليات «حائط البراق» در نيمه همان ماه به دنيا اعلام نمود که در آن عمليات 73 تن
از نظاميان دشمن کشته و مجروح شدند و در طول سال 87 عمليات نظامي عليه دشمن توسط
جهاد اسلامي ادامه داشت.

اولين جرقه

و اما جرقه
اي که منجر به تظاهرات ها و نبردهاي خياباني مردمي گشت عبارت بود از: درگيري
طولاني و گسترده ميان چهارتن از برادران جهاد اسلامي با دشمن اسرائيلي در منطقه
شجاعيه(جنوب غزه) که در نتيجه منجر به شهادت هر چهار برادر مبارزان شد و درست در تشييع
جنازه اين شهيدان راه خدا، حرکت گسترده مردمي و تظاهرات بي سابقه اي انجام پذيرفت.
اين حرکت همچنان با حالتهاي مد و جزري ادامه داشت تا اواسط ماه نوامبر که دشمن
اعلام کرد دوباره شيخ عبدالعزيز عوده را دستگير کرده و با يک فرمان نظامي، او را
از سرزمين هاي اشغالي تبعيد نموده است که اين عمل دشمن، خشم توده هاي مستضعف کرانه
غربي و غزه را دوباره، بيش از پيش برانگيخت.

در روز هشتم
دسامبر، عده اي از نظاميان جهاد اسلامي، يکي از اشغالگران مسلح را در قلب شهر غزه
به قتل رساندند پس از اين حادثه، برادر مقتول توسط اتومبيلي با چهارتن از کارگرا
مسلمان عرب تصادف کرده و آنها را به شهادت رساند و در نتيجه يک بار ديگر، نهضت
همگاني اوج گرفت و اين نهضت گسترده است که بحمدالله تا کنون ادامه داشته و سراسر
فلسطين اشغالي را در بر گرفته است.

استمرار جنبش
جهاد اسلامي

تحليلهاي
گوناگوني در مورد اين نهضت و استمرار آن وجود دارد. برخي معتقدند که ملت فلسطين از
کشورهاي عرب براي احقاق حق خويش نااميد شده و پس از گذشت 20 سال از تأسيس سازمان
آزاديبخش فلسطين، براي مردم ثابت شده که اين سازمان هرگز توانائي اقدام به کارهاي
محول به آن شده را ندارد. بدون شک اين مطلب- بطور کلي- صحيح است ولي چنين
تحليلهايي در هر صورت، مسئله جدي و مهم روز را در فلسطين که عبارت از حرکت مردمي و
تظاهرات همگاني است، مي پوشاند و همچنين حرکت مقاومت اسلامي را که مردم بر آن نام
«جهاد اسلامي» مي نهند، از يادها مي برد و آن همه جرقه هايي را که توسط
مسلمانان  مبارز فلسطين وابسته به جهاد
اسلامي در سرزمين اشغالي برافروخت، به باد نسيان و فراموشي مي گيرد. بر تمام مردم
روشن و واضح بود که در آغاز اين حرکت گسترده، کادرها و جوانان مسلمان بودند که اين
نهضت را پايه ريزي کرده و تداوم بخشيدند و آن را به مساجد، دانشگاه ها و خيابانها
کشاندند و در اين ميان بر کسي پوشيده نيست که مسجد در تمام اين مراحل، مرکز و
محور  حرکتها و تظاهرات ها و قام هاي اخير
بوده است. و از همه روشن تر، شعارهايي است که در سراسر شهر ها و روستاهاي فلسطيني
سر داده مي شود و محتوايش صددرصد اسلامي است.

آنچه مسلم
است اين است که دگرگونيها و نزاعهاي سياسي در سرزمين اشغالي هنوز بطور کامل حل و
فصل نشده، به اين معني که گرچه در اين ده پانزده سال اخير، بيشترين حرکتها و
مقاومت ها و مبارزه هاي چشمگير توسط مسلمانان انقلابي به وقوع پيوسته الا اينکه
سازمان آزاديبخش فلسطين هنوز هم سر و صداهائي دارد و گاهي گامهايي هم هر چند کوتاه
بر مي دارد و گرچه از آغاز قيام همگاني تا ماه مارس 88، دشمن صهيونيستي کادرهاي
فعال و عناصر بارز مبارزين مسلمان را دستگير و يا به شهادت رسانده است، يک دگرگوني
و تحول ايجاد شده که در نتيجه اجازه مي دهد که نيروهاي ليبرالي و سازمان
آزاديبخش  فلسطين تا اندازه اي در سطح قيام
همگاني بروز و ظهور کنند ولي آنچه بطور نسبي، اين نهضت را تا اندازه اي تضعيف کرده
است دو عامل مي باشد:

1-   
عدم همکاري کشورهاي
همسايه و همجوار در گسترش و پيشرفت نهضت اسلامي.

2-   
وجود برخي اختلاف
نظرها ميان کادرهاي رهبري دو جريان بزرگ اسلامي در منطقه که عبارتند از جهاد
اسلامي و تحزب اخوان المسلمين.

دو نکته
اساسي

اکنون بايد
دو نکته اساسي را مدنظر قرار دهيم:

1-   
اين جنبش آخرين
مبارزه عليه دشمن نيست و اگر به نحوي از انحاء، اين جنبش- خداي نخواسته- متوقف
شود، هرگز معناي آن، متوقف شدن مبارزه نيست و بر مسلمين داخل و خارج فلسطين است که
مهياي نهضتي ديگر شوند و نهضت را پيوسته گرم نگهدارند.

2-   
وضعيت سياسي سازمان
آزاديبخش فلسطين بگونه اي است که نهايت تلاش آنها تشکيل يک حکومت فلسطيني در کرانه
غربي رود اردن و غزه مي باشد که به نحوي از انحاء ارتباط مستقيم با بخش کرانه شرقي
و دولت اردن داشته باشد؛ اين افق سياسي سازمان است که از نيمه هاي دهه هفتاد تا
کنون، سازمان هيچ تئوري جايگزين آن نداشته است. و اين بدان معني است که سازمان
آزاديبخش فلسطين به بن بست سياسي رسيده است؛ پس اگر به چنان سازشي نرسد و قسمتي از
فلسطين را بدست نگيرد، تمام راه هاي سياسي جلو رويش بسته شده است. و اين خود
بهترين موفقيت را به نهضت سيل آساي انقلابيون مسلمان مي بخشد که به راه مستقيم خود
همچنان ادامه دهند و به موفقيتهاي بيشتري نائل آيند ان شاء الله.

درسي از
انقلاب اسلامي ايران.

لازم به تذکر
است که اين جريان انقلابي اسلامي که اين روزها در فلسطين جريان دارد، جداي از نهضت
جهاني اسلام در منطقه و در جهان نيست. و ناظران سياسي به خوبي مشاهده مي کنند که
پيروزي انقلاب اسلامي در ايران(در سال 1979) نه تنها تأثير بسزا و مستقيمي در حرکت
اسلامي فلسطيني گذاشت بلکه تحولي چشمگير در تمام جهان اسلام بوجود آورد، چرا که
اين پيروزي به دنيافهماند که اسلام مي تواند در مقابل تمام فزون طلبي ها و تحديات
غرب بايستد و يک نظام سياسي مسلمانان منطقه که به خود آيند و در اين راستا قيام
گسترده تر و فعالتري بنمايند، و بهترين نمونه براي قيام مردمي و بسيج عمومي، نهضت
اسلامي افغانستان است که درست پس از پيروزي انقلاب اسلامي در ايران، توسط مردم
مسلمان و محروم آن ديار و در مقابل ابرقدرت شوروي به وقوع پيوست.

بنابراين،
آنچه هرگز جاي انکارش نيست، اين است که نهضت انقلابي اسلامي فلسطين، از تجربه
پيروزمندانه انقلاب اسلامي ايران بهره برده و پيروي نموده است و يکي از درسهاي
فراموش ناشدني ما از انقلاب اسلامي ايران، همين است که در برابر نيروهاي متجاوز
غربي، هيچ قدرت محدود اسلامي نمي تواند قد علم کند و به پيروزي برسد، هر چند افراد
آن گروه، قوي و نيرومند باشند بلکه لازم است که انقلاب را از راه توده هاي مردم به
پيروزي رساند؛ توده هايي که بيشترين گروه ها بلکه تمام گروه ها و کليه طوايف و
قبايل اسلامي را در بر گيرد، و بي گمان جنبش اسلامي فلسطين، اين درس را بخوبي درک
کرده است و از اين رو، جنبش اسلامي فلسطين، تمام تلاشها و فعاليتهاي خود را در
همين راستا مبذول داشته و سواي تمام گروه هاي اسلامي و حتي ليبرالي که فعاليت مي
کنند، تمام تکيه خود را بر بسيج عموم طبقات ملت فلسطين نموده است و در حالي که
ساير گروه ها در پي تقويت پايه هاي مرکزي خود بودند، جهاد اسلامي در پي تقويت پايه
هاي مردمي و همگاني بود. و شايد بهترين نمونه براي بسيج همگاني، همين  احياي نماز عيد فطر و عيد قربان از سال 80 به
بعد است که چنان رعبي در قلب دشمن صهيونيستي ايجاد کرد، هنگامي که ديدند هزاران نفر
پير و جوان مسلمان براي برگزاري نماز عيد به مصلاهاي مخصوص ريختندو در يک نظم بي
سابقه اي اين سنت اجتماعي اسلام را احيا نمودند.

يکي ديگر از
دست آوردهاي مهم پيروزي انقلاب اسلامي در ايران اين بود که پس از نقشه ها و توطئه
هاي زيادي که سالهاي سال براي ادغام کردن حرکتهاي انقلابي اسلامي در حرکتهاي
ليبرالي از سوي استکبار بين المللي طرح ريزي مي شد، انقلاب اسلامي ايران خط مميزي
براي اين دو قطب وضع کرد و اين دو را از هم جدا 
نمود. و قطعاً نهضت اسلامي فلسطين نيز به قطب اسلامي پيوست و اگر اين قطب
بندي در آغاز، به صورتي آرام در آمده بود، پس از گذشت چند سال از جنگ خليج (فارس)
به صورت دو قطب و دو خط صددرصد متضاد و به صورت بسيار گرم و غير قابل اغماضي درآمد
و منتهي شد به قتل عام فجيعانه حجاج مسلمان ايراني و غير ايراني مسلمان، در
کنارخانه خدا توسط پليدترين مزدوران غرب، در سال گذشته، و در اين حادثه دردناک،
همه فلسطينيان مي دانند که 6 نفر فلسطيني زائر خانه خدا در کنار برادران تظاهر
کننده ايراني خويش به شهادت رسيدند، و اين فاجعه گرچه بسيار تأسف آور بود ولي از
سوي ديگر، مردم فلسطين را عليه جنايتکاران وابسته (مزدوران عربستان) که عامل اين
قتل عام بودند، برانگيخت و دنيا شاهد تظاهرات ملت مستضعف فلسطين در مسجد اقصي و
غير مسجد اقصي براي محکوم کردن اين عمل و قيام عليه عاملان اين حادثه بود.

وجه تشابه و
اختلاف

اگر بحث در
وجه تشابه و اختلاف ميان انقلاب  اسلامي
ايران و نهضت اسلامي توده هاي محروم فلسطين باشد، چنين بدست مي آيد که:

نه تنها جهاد
اسلامي که هر حرکت اسلامي مردمي درهر جاي دنيا که باشد، شباهت زيادي با انقلاب
اسلامي ايران دارد چرا که همه از اين الگوي پيروز در روشهاي قيام و تظاهرات و نوع
شعارها و ترتيب کارها و فعاليتها بي گمان درس مي گيرند و اگر ايران در آخرين ماه
هاي حکومت ننگين شاه، تظاهرات گسترده و راهپيمائي هيا ميليوني را بمناسبت تجليل و
بزرگداشت و يا تشييع جنازه شهيدان انقلاب به راه انداخت، ما عين همين روش را در
فلسطين اشغالي مي بينيم که جنازه شهيدان، محور يک حرکت گسترده و سپس شهيداني ديگر
و دوباره تشييع آن شهيدان و حرکت گسترده تر ديگر مي شود و همچنين….

و اما وجه
اختلاف در اين است که اگر اين حرکت گسترده مردمي و بسيج عمومي و راهپيمائي هاي
ميليوني در ايران منجر به سقوط کامل رژيم صهيونيستي صددرصد سقوط کند زيرا مسئله
فلسطين، مسئله بغرنج و پيچيده اي است بلکه مشکل ترين مسئله روز است و در حقيقت،
رژيم صهيونيستي محور و مرکز تمام توطئه ها و هجوم ها عليه جهان اسلام است و لذا
بايد در تمام هجومهاي استکبار بين المللي نابود گردد و حکومت اسلامي نه تنها در
اين قطعه از زمين بلکه در گستره جهان اسلام تشکيل شود ان شاءالله.

درسهائي از
تاريخ تحليلي اسلام

بخش سوم

فرستادگان
قريش به حبشه

قسمت پانزدهم

حجة الاسلام
و المسلمين رسولي محلاتي

در مقاله
گذشته، سخنان جعفر به ابي طالب را در حضور نجاشي بيان کرديم که در مورد وضع زمان
جاهليت و مبعوث شدن پيامبراکرم(ص) و شکنجه ها و اذيت و آزار قريش، مطالب بسيار
جالب و ارزنده اي را با شهامت تمام در آن مجلس مهم ايراد فرمود. پس از تمام شدن
سخنان جعفر، آنچه در آن مجلس گذشت، در اينجا يادآور مي شويم:

نجاشي- که
سخت تحت تأثير سخنان جعفر قرار گرفته بود- گفت: آنچه گفتي همانست که عيسي بن مريم
براي تبليغ آنها مبعوث گشته و بدانها دستور داده… سپس بجعفر گفت: آيا از آنچه
پيغمبر شما آورده و خدا بر او نازل فرموده چيزي بخاطر داري؟

جعفر- آري.

نجاشي- پس
بخوان.

جعفر شروع
کرد بخواندن سوره مبارکه مريم[1]و
آيات آنرا خواند تا رسيد به اين آيه مبارکه:

«و هزي اليک
بجذع النخلة تساقط عليک رطباً جنياً…»

نجاشي و
حاضران که سرتاپا گوش شده بودند از شنيدن اين آيات چنان تحت تأثير قرار گرفتند که
سيلاب اشکشان از چهره سرازير گشت و قطرات اشک از محاسن انبوه نجاشي سرازير شد و
کشيشان نيز بقدري گريستند که اشک ديدگانشان روي صفحات انجيلهائي که در برابرشان
باز بود بريخت… آنگاه نجاشي لب گشوده گفت:

بخدا سوگند
سخن حق همين است که پيغمبر شما آورده و با آنچه عيسي آورده هر دو از يک جا سرچشمه
گرفته است، آسوده خاطر باشيد که بخدا هرگز شما را به اين دو نفر تسليم نخواهم کرد.

عمروعاص گفت:
پادشاها! اين پيغمبر مخالف با ما است آنها را بسوي ما بازگردان! نجاشي از اين حرف
چنان خشمناک شد که مشت خود را بلکند کرده بسختي بصورت عمروعاص کوفت چنان که خون از
روي او جاري گرديد، سپس بدو گفت: بخدا اگر نام او را ببدي ببري جانت را خواهم
گرفت. آنگاه رو بجعفر کرده گفت: شما در همين سرزمين بمانيد که در امان و پناه من
خواهيد بود.

عمروعاص که
ديگر درنگ در آن مجلس را صلاح نمي ديد برخاسته و با چهره اي درهم و افسرده بخانه
آمد و هر چه فکر کرد نتوانست خود را راضي کند که بمکه باز گردد، و در صدد برآمد تا
بهانه تازه اي براي استرداد مهاجرين نزد نجاشي پيدا کرده درخواست خود را مجدداً
نزد او عنوان کند،و بهمين منظور روز ديگر دوباره بدربار نجاشي رفته اظهار کرد:

پادشاها!
اينان درباره مسيح سخن عجيبي دارند عقيده آنها درباره آنحضرت برخلاف عقيده شما است
آنها را حاضر کنيد و عقيده شانرا در اينباره جويا شويد!

فرستاده
نجاشي بنزد مهاجرين آمد و پيغام شاه را باطلاع آنها رسانيد: آنان که تازه خيالشان
آسوده شده بود دوباره بفکر فرو رفته و براي پاسخ نجاشي انجمن کرده و با هم گفتند:

درباره حضرت
عيسي چه پاسخي به نجاشي بدهيم؟

همگي گفتند:
ما در پاسخ اين پرسش نيز هماني را که خداوند در قرآن بيان فرموده ميگوئيم اگر چه
به آوارگي و بازگشت ما بيانجامد! و پس از آن تصميم برخاسته بنزد نجاشي آمدند، و
چون از آنها درباره عيسي پرسيد باز جعفر بن ابيطالب بسخن آمده گفت:

ما همان را
ميگوئيم که پيامبر ما از جانب خداي تعالي آورده، يعني ما معتقديم که حضرت عيسي
بنده خدا و پيامبر او و روح خدا و کلمه الهي است که به مريم بتول القاء فرموده
است.

نجاشي در
اينوقت دست خود را بطرف چوبي که روي زمين افتاده بود دراز کرده و آنرا برداشت و
گفت: بخدا سخني که تو درباره عيسي گفتي با آنچه حقيقت مطلب است از درازي اين چوب
تجاوز نمي کند و سخن حق همين است که تو ميگوئي.

اين گفتار
نجاشي بر صاحب منصبان مسيحي که در کنار وي ايستاده بودند قدري گران آمد و نگاهي
بعنوان اعتراض بهم کردند، نجاشي که متوجه نگاههاي اعتراض آميز ايشان شده بود رو
بدانها کرده و بدنبال گفتار خود ادامه داده گفت:

–        
اگر چه برشما گران
آيد!

سپس رو به
مهاجران کرده گفت: شما با خيالي آسوده بهر جاي حبشه که مي خواهيد برويد، و مطمئن
باشيد که در امان ما هستيد، و کسي نمي تواند بشما گزندي برساند و اين جمله را سه
بار تکرار کرد که گفت:

–        
برويد که اگر کوهي از
طلا بمن بدهند هرگز يکتن از شما را آزار نخواهم کرد!

آنگاه
بأطرافيان خود گفت: هداياي اين دو نفر را که براي ما آورده اند به آنها مسترد
داريد و پس بدهيد چون ما را به آنها نيازي نيست.

دنباله
داستان و انتقام عمروعاص از عمارة

فرستادگان
قريش با کمال يأس و افسردگي آماده بازگشت بمکه شده و دانستند که نمي توانند عقيده
نجاشي را درباره دفاع از مهاجران تغيير دهند، در اينجا عمروعاص در صدد انتقام عملي
که عمارة درباره او انجام داده بود افتاد و در خلال روزهائي که در حبشه بسر مي
بردند و رفت و آمدي که بمجلس نجاشي کرده بودند متوجه شده بود که عمارة نسبت به
کنيزک زيبائي که هر روزه در مجلس عمومي نجاشي حاضر ميشد و بالاي سر او مي ايستاد
متمايل گشته و از نگاههاي کنيزک نيز دريافت که وي نيز مايل به عمارة شده است.

بفکر افتاد
که از همين راه انتقام خود را از عمارة بگيرد و از اينرو وقتي بخانه برگشتند به
عمارة گفت:

–        
گويا کنيز نجاشي به
تو علاقه اي پيدا کرده و تو هم به او دل بسته اي؟ گفت: آري. عمروعاص او را تحريک
کرد تا وسيله مراوده بيشتري را با او فراهم سازد و براي انجام اينکار نيز او را
راهنمائي کرد تا تدريجاً وسيله ديدار آندو با يکديگر فراهم گرديد، و عمارة پيوسته
ماجرا را براي او تعريف ميکرد، و عمروعاص نيز با قيافه اي تعجب آميز که حکايت از
باور نکردن سخنان او مي کرد بدو ميگفت: گمان نمي کنم به اين حد در اينکار توفيق
پيدا کرده باشي تا روزي بدو گفت:

اگر راست
ميگوئي به کنيزک بگو: مقداري از آن عطر مخصوص نجاشي- که نزد شخص ديگري يافت نمي
شود- براي تو بياورد، آنوقت است که من سخنان تو را باور ميکنم.

عمارة نيز از
کنيزک درخواست کرد تا قدري از همان عطر مخصوص بدست عمروعاص رسيد به عمارة گفت:
اکنون دانستم که راست ميگوئي! و پس از آن مخفيانه بنزد نجاشي آمد و اظهار کرد: ما
در اين مدتي که در حبشه بوده ايم بخوي از خوان نعمت سلطان بهره مند و برخوردار
گشته و پذيرائي شديم و شما حق برزگي بگردن ما پيدا کرده ايد اکنون قصد بازگشت
داريم خواستم بعنوان قدرداين و نمک شناسي مطلي را- که با زندگي خصوص پادشاه ارتباط
دارد- بعرض برسانم و طبق وظيفه اي که دارم آنرا بسمع مبارک برسانم، و آن مطلب اين
است که اين رفيق نمک ناشناس من که براي رساندنن پيغام بزرگان قريش بدربار شما آمده
شخص خيانتکاري است و نسبت به پادشاه خيانت بزرگي 
را مرتکب شده و با کنيزک مخصوص شما روابط نامشروعي برقرار کرده و نشانه اش
هم اين عطر مخصوص پادشاه است که کنيزک براي او آورده است!

نجاشي عطر را
برداشته و چون استشمام کرد بسختي خشمگين شد و در صدد قتل عمارة برآمد اما ديد اين
کار برخلاف رسم و آئين پادشاهان بزرگ است که فرستاده و پيغام آور را نمي کشنداز
اين رو طبيبان را خواست و به آنها گفت کاري با اين جوان بکنيد که بقتل نرسد ولي از
کشتن براي او سخت تر باشد، آنها نيز داروئي ساختند و آنرا در آلت عمارة تزريق کرده
داخل نمودند و همان موجب ديوانگي و وحشت او از مردم گرديد و مانند حيوانات وحشي سر
به بيابان نهاد و در ميان آن  حيوانات با
بدن برهنه بسر ميبرد و هرگاه انساني را ميديد بسرعت ميگريخت و فرار ميکرد، عمروعاص
نيز بمکه بازگشت تو ماجرا را باطلاع بزرگان قريش رسانيد و پس از مدتي نزديکان
عمارة بفکر افتادند که او را در هر کجا هست پيدا کرده بمکه بازگردانند و بدين
منظور چند نفر بحبشه آمدند و در بيابانها بدنبال عمارة بجستجو پرداختند و بالاخره
او را در حاليکه ناخنها و موهاي بدنش بلند شده بود و بوضع رقت باري در ميان
حيوانات وحشي بسر مي برد در سر آبي مشاهده کردند و هر چه خواستند او را بگيرند و
با او سخن بگويند نتواستند و بهر سو که ميرفتند او ميگريخت تا بناچار بوسيله
ريسمان و طناب او را به دام انداختند ولي همينکه بدست ايشان افتاد شروع بفرياد کرد
و مانند حيوانات وحشي ديگر که گرفتار ميشود همچنان فرياد زد و بدنش مي لرزيد تا در
دست آنها تلف شد.

و بدين ترتيب
ماجرا پايان يافت و ضمناً اين ماجرا درس عبرتي براي شرابخواران و شهوت پرستان
گرديد و در صفحات تاريخ ثبت شد.

***

نگارنده
گويد: بر طبق پاره اي از روايات که در دست هست نجاشي پس از اين ماجرا به رسول
خدا(ص) ايمان آورد و بدست جعفر بن ابيطالب مسلمان شد، و هداياي بسياري براي پيغمبر
اسلام فرستاد که از آنجمله بود «ماريه قبطيه» که رسول خدا(ص) از آن کنيز داراي
پسري شد و نامش را ابراهيم گذارد و در کودکي از دنيا رفت بشرحي که انشاءالله در
حالات فرزندان آنحضرت خواهد آمد، و هنگامي که نجاشي از دنيا رفت رسول خدا(ص) در
مدينه بود و مرگ او را به اصحاب خبر داد و از همانجا بر او نماز خواندند، بشرحي که
در جاي خود مذکور خواهد شد. انشاءالله تعالي                             ادامه دارد.

شرح دعاي ابو
حمزه ثمالي

قسمت پانزدهم

آيت الله
ايزدي نجف آبادي

کسالت در
عبادت

«اللهم اني
کلما قلت قد تهيات و تعبات و قمت للصلاة بين يديک و ناجيتک، القيت علي نعاساً اذا
انا صليت، و سلبتني مناجاتک اذا انا ناجيت، مالي کلما قلت قد صلحت سريرني و قرب من
مجالس التوابين مجلسي، عرضت لي بلية ازالت قدمي و حالت بيني و بين خدمتک».

خداوندا
چندانکه بعزم و جزم با خود گفتم که ديگر خود را آمادهو مهيا براي نماز در پيشگاهت
کردم و با تو در راز و نياز خواهم بود،‌خواب را بر من مسلط کردي و نماز و نياز را
از من گرفتي، آيا مرا چه ميشود که هر وقت با خود گفتم که ديگر باطن و سريره من
صالح شده که بمجلس و محفل تو به کنندگان نزديک شده ام، برايم پيش آمدي رخ مي دهد
که بعهد خود ثابت نماندم و بين من و خدمت تو حائل گرديد.

يک شکايت از
دل رمنده

در اين چند
جمله از دعا، بنده در حقيقت شکايت دل رمنده خود از عبادت و توجه بمعبود را با خداي
خود در ميان ميگذارد. به اين صورت که اگر احياناً تصميم بر مناجات و عبادت بگيرم،
خواب و کسالت بر من چيره ميشود اگر بنابراين شود که باطن خود را از آلودگي پاک و
دل خودرا صفائي داده و به اصلاح آن بپردازم، تا بمحفل بندگان رو بخدا راه يابم و
جايگاهي نزديک به آنها پيدا کنم پيش آمدي سر راهم پيش آيد که قدمم را ميلرزاند و
خوابي برمن عارض گردد که حال مناجاتم را بگيرد.

کسالت و بي
نشاطي در عبادت

ما که از خود
مي بينيم که در محفل دوستان و گفتگوي با زيد و عمر شب از روز و در امر دنيا چنان
حريص که سر از پا نمي شناسيم، چه شده است که از مناجات با خدا کسل و بي نشاط بلکه-
خداي نخواسته- بيزاريم؟

ما در امر
دنيا خستگي بخود راه نداده و ملالت در خود نمي يابيم، علت چيست که از انجام وظائف
عبادي و همگامي با بندگان خوب، سرباز زده رو گردانيم که شايد- بگفته بعضي از
بزرگان- بتوانيم بگوئيم که اساساً چون وظائفي را که بايد انجام دهيم بنام تکليف
خوانده شده است، از اينجهت است که بر خلاف طبع و ميل ما و تکلفي بر ما سات و نيز
شايد بهمين جهت است که در سوره بلد- آيه 11 مي مي فرمايد: «فلا اقتحم العقبة» تا
آنجا که ميفرمايد «ثم کان من الذين آمنوا و تواصوا بالصبر و تواصو بالمرحمة» که
اعمال پسنديده مثل غذا خوراندن بمسکين خاک نشين و يتيم خويشاوند و آزاد کردن بنده
را اقتحام عقبه يعني بالا رفتن از گردنه نام گذاشته است.

در جواب چنين
مشکل، بنظر ميرسد که در ما نيست، داعي و انگيزه اي که اولاً- در ما نشاط و طلب و
قوت تصميم دهد و ثانياً- بدنبال قوت طلب و تصميم، نيروهاي جسمي و روحي ما را در
انجام وظائف بندگي جهت داده و سامان بخشد. همان امري که امير المؤمنين(ع) در دعاي
کميل از خداوند مي خواهد که عرض مي کند: «قو علي خدمتک جوارحي و اشدد علي العزيمة
جوانحي»- اعضاء و جوارحم را بر خدمتت نيرو ده و قلبم را (که در بين سينه ام قرار
دارد) بر تصميم شدت بخش.

انگيزه قوي
بر عبادت تنها در سايه ايمان است

حال بايد ديد
که داعي و انگيزه قوي و نشاط و قوت تصميم را که موجب شود همه نيروها در راه انجام
وظائف و عبادت و اطاعت صرف شده و کسالت عارض نشود، به چه وسيله و از کجا بايد
تحصيل کرد؟

آنچه مي توان
گفت و از آيات قرآن بر آن گواه گرفت که تنها وسيله انگيزه قوي و قوت تصميم بدست
آوردن در راه انجام وظائف، قوت ايمان و عرفان خداوندي و شدت يقين بقيامتن است.

حقيقت اين
است که در اثر شدت يقين، محبت و عشق به خدا و اعمال خداپسندانه حاصل شده و تمام
مشکلات در اين راه، آسان و تنها انس انسان با خدا و لذت آدمي در انجام طاعت خواهد
شد.

چنين مناسب
بنظر مي رسد که در تأييد اين مطلب، حديثي از نورالثقلين از امام صادق(ع) نقل شده
است اينجا نقل کنيم. اينک متن حديث.

«المشتاق لا
يشتهي طعاماً‌و لا يستلذ شراباً و لا يستطيب رقاداً و لا يأنس حميماً و لا يأوي
داراً و يعبد الله ليلاً و نهاراً راجياً بأن يصل الي ما يشتاق اليه کما اخبر الله
عن موسي بن عمران في ميعاد ربه: و عجلت اليک رب لترضي».

مشتاق بي
قرار نه ميل به غذا مي کند و نه از نوشيدني گوارا لذت مي برد، نه خواب آسوده
دارد،  نه با دوستي انس و نه در خانه آرام
خواهد داشت بلکه خدا را شب و روز بندگي مي کند به اميد اينکه بمحبوبش برسد چنانکه
خداوند از موسي بن عمران از ميعاد پروردگارش نقل مي کند که «و عجلت اليک رب
لترضي»- پروردگارا! به سوي تو شتافتم که از من خشنود گردي.

اميرالمؤمنين(ع)
در ضمن حکمت 383 از حکمتهاي نهج البلاغه مي فرمايد: «و اذا قويت فاقو علي طاعة
الله و اذا ضعفت فاضعف عن معصية الله».

پس اگر قوي و
نيرومند باشي بر طاعت خدا نيرومند باش و اگر هنگامي ناتواني از نافرماني خدا ضعيف
باش. با در نظر گرفتن اينکه قوت جسماني و زور بازو بحسب ظاهر فرق نمي کند که کاري
که قوت و نيرو در آن لازم است اطاعت خدا باشد يا غير آن، به نظر مي رسد مقصود اين
باشد که شوق و اشتياق به اطاعت باشد که بانتيجه انگيزه اطاعت الهي قوي باشد که
موانع را از سر راه برداري و بنده آخرت طلب و عارف بالله باش تا در انجام وظائف،
جديت لازم را بکار گيري.

در آيه 125
از سوره انعام آمده است: «فمن يرد الله ان يهديه يشرح صدره للإسلام و من يردان
يضله يجعل صدره ضيقاً حرجاً کانما يصعد في السماء کذلک يجعل الله الرجس علي الذين
لا يؤمنون».

آن کسي را که
خدا بخواهد هدايت کند، سينه اش را براي پذيرش اسلام گشاده مي سازد و آن کس را که
بخاطر اعمال خلافش بخواهد گمراه سازد، سينه اش را آنچنان تنگ مي سازد که گويا مي
خواهد به آسمان بالا رود؛ اين چنين خداوند پليدي را بر افرادي که ايمان نمي آوردند
قرار مي دهد.

اولاً صدر که
بمعناي سينه است، ظرف علم انسان است و بنا بگفته اميرالمؤمنين(ع) در حکمت 205 از
نهج البلاغه،‌ حضرت مي فرمايد: «کل وعاء يضيق بما جعل فيه الا وعاء العلم فانه
يتسع به».

هر ظرفي به
آنچه در ‌آن گذاشته شود تنگ مي گردد جز ظرف علم که با قرار گرفتن علم در آن وسعت
پيدا مي کند. و اگر سعادت ياري کند و آدمي درک حقايق و معرفت الهي نائل آمد شوق به
اطاعت و انس بحق در او زياد شده و هر چه بيشتر اطاعت کند، شوقش بيشتر مي شود که در
حديث بطرق مختلف از ابن مسعود نقل شده که: «قال: رسول الله حين نزلت هذه الآية
(آيه مورد نظر): اذا ادخل الله النور القلب انشرح و انفتح، قالوا يا رسول الله هل
لذلک آية يعرف بها؟ قال: الانابة الي دار الخلود و التجافي عن دار الغرور و
الاستعداد للموت قبل حلول الموت».

ابن مسعود
گويد: رسول خدا(ص) در هنگاميکه اين آيه نازل شد، فرمود: وقتيکه خداوند اين نور را
در قلب انسان وارد کرد، قلب باز و پر وسعت مي شود. سئوال شد که آيا براي اين نور
نشانه اي که به آن شناخته شود هست؟ فرمود آري، انابه و توجه بعالم باقي (آخرت)و
پهلو تهي کردن(دل نبستن) از دنياي فريبنده و آمادگي براي مردن قبل از فرا رسيدن
مرگ.

نتيجه چنين
مي شود که وسعت صدر و فراخي سينه، همان نور ايمان که بالنتيجه اسلام و انجام وظيفه
براي انسان مطلوب و گوارا و باب طبع خواهد بود و به انسان تحمل و پذيرش حق مي دهد-
و بقول علامه طباطبائي: شرح صدر، قبول حق از روي رضا و رغبت است- که در اثر انجام
عبادت و وظائف الهي بر انسان گوارا مي شود.

ثانياً- چنين
انسان کوردل که سينه اش از درک حقايق تنگ است در پذيرش باطل کاملاً با نشاط
باستقبال آن مي رود چنانچه در آيه 106 از سوره نحل مي فرمايد: «…و لکن من شرح
بالکفر صدراً فعليهم غضب من الله».

آري آنهائيکه
سينه خود را براي پذيرش کفر گشوده اند، غضب خداوند بر آنها است. بنا بفرموده علامه
طباطبائي(ره): شرح صدر بکفر به اين معنا است که کفر را با رضا و آغوش باز پذيرا
هستند و بر طبق آيه 107 سوره نحل که مي فرمايد:

«ذلک بانهم
استحبوا الحيوة الدنيا علي الاخره…».

بخاطرآن است
که زندگي دنيا (و پست) را بر آخرت، ترجيح داده اند.

از مطالب
گذشته نتيجه چنين مي شود که باز نبودن سينه براي پذيرش حق و براي اقبال به عبادت و
اطاعت، دراثر توجه بدنيا و عالم فنا است.                      ادامه دارد

ناتوان ترين
مردم

·       
اميرالمؤمنين(ع):

«اعجز الناس من قدر علي ان يزيل النقص عن نفسه و لم يفعل».

                                                                         
(مستدرک ج2- ص310)

ناتوانترين
مردم کسي است که به اصلاح نقائص معنوي و سيئات اخلاقي خود قادر باشد و اقدام نکند.

تجلي عرفان
از مناجات ماه شعبان

قسمت چهاردهم

آية الله
محمدي گيلاني

تسبيح و
تحميد موجودات

·       
مطلوب در اين فراز،
بالله تعالي است.

·       
حقيقت حضو رو انس
بالله.

·       
استبشار و شادماني
قلب از قرب به حق تعالي است که منشأ انبساط در دعا است.

·       
مؤمن متلبس به انس
بالله تعالي، جلوت و خلوت براي او مساوي است.

·       
کلام شهيد ثاني رضوان
الله عليه در اسرار الصلاة.

·       
پاسخ امام صادق(ع) از
علت غشوه اي که در قرائت، عارض آن حضرت گرديد.

·       
روايت «لقد تجلي الله
لخيفه في کلامه» از آن حضرت.

·       
تفسير روايت شريفه به
اينکه کلام هر کسي مظهر شأن وي در حين تکلم است، و ظهور کلام الله تعالي به حسب
مقام اطلاق ملازم با فناء اشياء است، و علي هذا بحسب قابليت عوالم و نشأت ظهور مي
کند، و در نشأه طبيعت در تعين اصوات و حروف و کلمات، تنزل مي يابد، و اين مؤمن
کادح الي الرب است که مي تواند تنگناهاي تعينات را پشت سر گذارد و از مصدر کلام
يعني واجب تعالي استماع کند، چنانکه امام صادق(ع) فرمودند.

·       
استدلال به اينکه
تسبيح و تحميد موجودات- که در قرآن آمده- تسبيح و تحميد عبادت و طاعت است و نه
دلالت و آيت.

قوله: «الهي
انظر الي نظر من ناديته فأجابک و استعملته بمعونتک فأطاعک. يا قريباً لا يبعد عن
المغتر به و يا جواد الا يبخل عمن رجا ثوابه».

«الهي، نظري
به من فرما آنگونه نظر که با اولياءت افکندي و انس روز افزونت را در دلهايشان به
بار نشاندي، چون ندايشان مي کني اجابتت مي کنند و عمل صالح از آنان مي طلبي، به
حول و ياري تو اطاعتت مي کنند. اي نزديکي که هرگز از فريفته و مفتونت دوري نداري و
اي بخشاينده اي که هيچگاه به اميدوار رحمتت، امساک نمي کني.»

انس بالله
تعالي

يک نگاه
باريک در مدلول مفردات اين فراز از مناجات، سپس در مفاد سوق تعبير و مقام عرفان
گوينده، روشن مي کند که مطلوب دعا کننده از خداي متعال، موهبت انس بالله عزوجل است
که از اصول و مباني سير الي الله تعالي است، و مؤمن رهرو الي الله با نور حضور و
انس به حق تعالي، بيابانکهاي تاريک و پر مخاطره از قطاع الطريق را که در مسير باطن
واقعند، طي مي نمايد، و بدينوسيله از مکائد شيطان و لغزشها و شبکه هاي اوهام مي
تواند در امان باشد، و با فقدان اين تأييد الهي يعني بدون حضور و انس خداي تعالي
به اعراض و رويگرداني از هدف و غايت قصواي سعادت، مبتلا مي گردد و شرک و ضلال،
دامنگيرش مي شود. قال تعالي: «و کأين من آية في السماوات والارض يمرون عليها و هم
عنها معرضون* و ما يؤمن اکثرهم بالله الا و هم مشرکون».[1]

«چه بسيار از
آيات سماوي و ارضي که بر آنها مي گذرند در حالي که پشت بدانها و از آنها غافلند و
بيشتر مردم ايمان به خدا نمي آورند مگر با ابتلاء بشرک به خداي تعالي».

ولي مؤمني که
از موهبت انس بالله تعالي برخوردار است و در محضر قرب حق تعالي، مفتون و فريفته
گرديده است، سراپاي وجودش ذکر است، و نداي دلکش معبود را از هر موجودي مي شنود و
هر چيزي براي وي آيت حق است؛ آيت بمعناي حقيقي آن که نسبت به ذي الآية، معناي حرفي
و مرآتي ايت و به تعبير عراف: «بر هر چه بنگرم تو پديدار بوده اي» و همه را گويا
مي يابد، که جملگي در تسبيح و تحميد حق تعالي به زبان قالند و نه حال، و در عين
حال، مناديان و داعيان راستين الي الله اند که در طي بيان حقيقت انس بالله و ثمرات
و عوارض آن، بقدر مجال اين مقاله روشن مي شود:

علت فقدان
انس در جلوت

حقيقت انس به
موجودي، همانا شادماني قلب از خو گرفتن به آن موجود است که طبعاً ملازم با قرب و
حضور ست و مقابل آن نفور است که بمعناي انده و رميدگي است، و انس به خداي تعالي که
از شيرين ترين ثمرات محبت بحق است، همانا شادماني سرکش قلب از فيض قرب و حضور است،
و سرکشي اين شادماني و فرح، منشأ انبساط عبد با معبود مي گردد که در بعضي از
مقالات گذشته، انبساط را اجمالاً توضيح داديم و گفتيم که ادعيه و آياتي که اعتراض
نما است بر انبساط محمول است.

و انس بالله
تعالي به آن معني که گفته آمد، چون وسيله امان از اضلال و اغواء شياطين است، پس هر
رهرو الي الله تعالي که مستحق انس بالله مي شود، پيوسته در همه حال، متلبس به اين
موهبت است و آنهائي که در بعضي از حالات، انسي مي يابند و با فقدان آن حال، انس
زائل مي شود، يابد بدانند آن انس بالله تعالي نبوده بلکه انس مزبور، انس به حال
مزبور بوده است، و از اين رو آنهائي هم که انس بالله در خلوت مي يابند و چون در
جلوت مي آيند، انسشان مفقود مي گردد، در حقيقت انس به خلوت داشتند نه انس به خداي
تعالي و لااقل انس خالص به خداي سبحان نيست. بلي، در طريق تحصيل انس به باريتعالي،
مفري ازخلوت گزيني نيست و با رياضت و تمرين در خلوت و اشتغال به  اذکار وارده از طريق شرع، انس بنيان مي گيرد.

مثلاً حضور
قلب در نماز از اهم آداب است، زيرا هنگامي نماز، نتيجه عروج الي الله را مي دهد که
انقياد و تسليم حق تعالي بودن که روح صلاة است- صورت جوهري براي قلب نمازگزار شود،
ولي انتاج چنين نتيجه اي در معرض آفات بيشمار است، و بهمين جهات است که قرآن کريم،
محافظت بر صلاة را از علامات ايمان، اعلان فرموده است: «و الذين هم علي صلواتهم
يحافظون».[2]

مفاد آيه
کريمه، محافظت بر نازها علي الاطلاق است، يعني عمه مراتب محافظت که دشوارترين
مراتب آن، محافظت از دستبرد ابليس است که دشمن قسم خورده است و در هر رهگذر آدمي،
با اعوان و انصار خويش، حاضر و همه وسائل اضلال و اغواء را بهمراه دارد و به تناسب
هر کسي، وسيله اضلال و اغواء را اعمال مي کند، خصوصاً در رهگذر صلاة که سرمايه
معيشت آدمي در همه منازل و مواقف اخروي است: «ان قبلت، قبل ماسواها و ان ردت، رد
ما سواها» با همه مکائد و دسائس و وساوس به نمازگزار حمله ور است تا اين غذاي
معنوي را با تصرف خويش، مسموم کند و عکس نتيجه مطلوبه، از آن تحصيل نمايد، و مصلي
را بجاي عروج به قرب حق، در هاويه «فويل للمصلين الذين هم عن صلوتهم ساهون»[3]،
سرنگونش سازد، همانگونه که در علم شريف حکمت که قرآن مجيد آن را به خير کثير توسيف
فرموده، و در علم فقه و عرفان، احياناً‌تصرفاتي دارد و آنها را در بعضي از اشخاص
آنچنان مسوف و مسموم کرده که در شقاوت و تيره دروني و اضلال، نمونه و اسوه گرديده
اند، و صدها ملکات رذيله، صور جوهريه قلوبشان گرديده و هنگامي که غبار تن که حجاب
قلوب و جانها است، با مرگ زدوده شود و چشم آخور بين، ويران شود و چشم آخربين معمور
و گشوده گردد، خود را در زمره شياطين مي بينند يعني انسانهائي هستند که صورت نوعيه
ابليسي به خود گرفته اند و در شديدترين آلام و رنجها گرفتارند زيرا: «حيل بينهم و
بين ما يشتهون».[4]

باري! تحصيل
حضور قلب در صلاة از طريق خلوت گزيد، براي مبتدي ميسور است و شهيد ثاني رضوان الله
تعالي عليه در کتاب شري «اسرار الصلاة» در ضمن بيان دواء نافع براي حضور قلب در
نماز، براي مبتدي ضعيف مي فرمايد: «در اطاق تاريک نماز بخواند…و به اين ملاحظه
بوده که متعبدين در اطاق کوچک تاريک که فقط گنج (گنجايش) يک نماز گزار را داشته
نماز مي خواندند».[5]

کلام هر
کسي،مظهر شأن او است

بديهي است
اين رياضت و تمرين براي تحصيل حضور و انس، جهت صاحبدلان بلند همت لغو است، زيرا
موهبت حضور و انس برايشان طبع ثاني و صورت جوهريه گرديده، و قواي نفس اماره در
انقياد و طوع نفس مطمئنه درآمده اند، و جلوت و خلوت برايشان مساوي است و آنچه در
جهان طبيعت بر حواسشان مي گذرد، تأثيري در احوال باطنيه آنها ندارد و جناب شهيد در
همان کتاب، بعد از نقل اين خبر از امام صادق(ع): «لقد تجلي الله لخلفه في کلامه و
لکنهم لا يبصرون» از آن حضرت روايت مي کند که در پاسخ سئوال: «چرا هنگام قرائت در
صلاة از خود بيخود شدي و به حال غشوه بر زمين افتادي؟» فرمودند: «همواره اين آيه
را با تکرار بر قلبم، تعميق و تفهيم نمودم تا اينکه آن را از متکلم به آن يعني
حضرت واجب تعالي شنيدم پس در اثر معاينه قدرتش براي تنم، ثبات و پايداري نماند،
لاجرم بخاک افتادم».[6]

بلي! کلام هر
کسي، مظهر شأن او در حين تکلم است، مثلاً انسان خشمناک اگر چه در پنهان نمودن خشمش
هر اندازه سعي کند،  باز کلام وي بگونه اي
خشم او را ظاهر مي کند، و همينگونه است کلام الله تعالي که مجلا و مظهر خداي تعالي
است چنانکه در حديث از امام صادق(ع) گذشت، اما بايد توجه شود که اگر کلام الله
تعالي به حسب مقام اطلاق، ظهور کند، حدود و قيود از همه اشياء بر مي خيزد و جملگي
فاني مي شوند ول خداي تعالي برحمت واسعه خويش، کلام خود را به مقتضاي قابليت هر يک
از عوالم و نشآت، تنزل مي دهد و در اين نشأه طبيعت، در تعين اصوات و کلمات، تنزيل
فرموده اند و اين مؤمن سالک است که با سير باطن و قلب و سر مي تواند عروج کند و
تنگناهاي تعينات وسائط را پشت سر نهاده و از متکلم تبارک و تعالي استماع کند که در
روايت شريفه از امام صادق(ع) شنيديد. وه چه عالي گفته:

خود طواف
آنکه او شه بين بود                          فوق
قهر و لطف و کفر و دين بود

زان نيامد يک
عبارت در جهان                           که
نهان است و نهان است و نهان

زانکه اين
اسماء و الفاظ حميد                          از
گلابه آدمي آمد پديد

علم الاسماء
بد آدم را امام                              ليک
نه اندر لباس عين ولام

چون نهاد از
آب و گل بر سر کلاه                       گشت
آن اسماء جاني رو سياه

که نقاب حرف
و دم در خد کشيد                       تا
شود بر آب و گل، معني پديد

گرچه از يک
وجه منطق کاشف است                 ليک از
ده وجه پرده مکنف است

اين بيان اگر
چه براي اين مسئله دقيق بسيار فشرده و کوتاه است ولي با تدبري جامع الاطراف روشنگر
حقيقت تسبيح و تحميد و سجود و قنوت و اسلام اشياء که در قرآن مجيد آمده مي باشد، و
گروهي از اهل بحث و اصحاب برهان فرموده اند که مراد به اين امور، آيت و دلالت است مثلاً
مراد بسجود اشياء براي خداي تعالي در آيه:

«الم تر ان
الله يسجد له من في السموات و من في الارض و الشمس و القمر و النجوم و الجبال و
الشجر و الدواب و کثير من الناس…»[7]
و نظير اين آيه، آيات ديگري که معترض سجود اشياء براي خداوند است، همانا سجود، آيت
و دلالت است، يعني جملگي منتهاي انقياد و خضوع را نسبت به نفوذ مشيت باريتعالي
دارند و با اين انقياد تکويني، بر آفريننده خود که مبدع حکيم و عليم است، دلالت مي
نمايند و به لحاظ حاجت  نقصانشان و اينکه
نيازمند به غني بالذاتي هستند که از همه نقصها منزه است، تسبيحگوي تکويني خداي
سبحانند و بملاحظه اينکه آن ذات اقدس مرجع همه وجود و مرآتيت آنها جهت اين معاني
آيات خداوندند و بر اين قياس است، قنوت و اسلام موجودات براي باريتعالي.

تسبيح و
تحميد عبادت

البته اين
معناي دقيق- في نفسه- يک معني صحيح است، ولي قابل تطبيق بر آيات مربوطه قرآن کريم
نيست، زيرا اين معاني تکوينيه اي که گفته آمد، همه موجودات و از آن جمله همه
انسانها واجدند، در صورتي که در همين آيه از سوره حج که گذشت، سجده را به کثيري از
ناس نسبت مي دهد و نه همه و مي فرمايد:

«و کثير من
الناس و کثير حق عليه العذاب» پس اگر سجده مذکور در آغاز آيه سجده دلالت و آيت
بوده،  اختصاص آن به کثيري از ناس بدون وجه
خواهد بود.

و در سوره
اسراء مي فرمايد: «تسبح له السموات السبع و الارض و من فيهن و ان من شيء الا يسبح
بحمده و لکن لا تفقهون تسبيحهم انه کان حليماً غفوراً».[8]

همه اشياء را
تسبيحگوي حق تعالي اعلام فرموده ولي مي فرمايد: ادراک تسبيح آنها فقه و فهم دقيق
مي خواهد و شما نداريد. و از اين اثبات و نفي، خوب روشن مي شود که تسبيح مسند به
موجودات در آيه شريفه تسبيح، دلالت و آيت نيست، زيرا دلالت آنها تکويناً بر تنزيه
خداي سبحان از نقائص در افق فهم مردم است، و نفي فهم چنين معنائي از مردم صحيح
نيست. و نکته دقيق آنکه جمله: «انه کان حليماً غفوراً» اشعار دارد بر اينکه اکتساب
فقه و فهم دقيق براي ادراک تسبيح و حمد موجودات براي انسانها ميسور است ولي آنها
مسامحه مي کنند و خداي تعالي در مسامحه آنان حليم و غفور است.

و روشن تر در
اين باب آيه: «و سخرنا مع داود الجبال يسبحن و الطير و کنا فاعلين»[9]
که دلالت روشن دارد بر اينکه مراد از تسبيح، تسبيح دلالت و آيت نيست، بلکه تسبيح
طاعت و عبادت است بمعناي حقيقي کلمه، زيرا 
جبال و طيور را تسخير فرمود و واداشت که با داود- علي نبينا و آله و عليه
السلام- تسبيح کنند و تسبيح آنها هماهنگ با تسبيح آن حضرت باشد، و چنين معنائي
قابل حمل بلسان حال و تکوين نيست.

و همين تسبيح
طاعتي و عبادتي بمعني الکلمه بوده که اصحاب رسول الله (ص) از سنگريزه در کف مبارک
آن حضرت مي شنيدند، و اصحاب داود(ع) از جبال و طيور در هنگام تسبيح داود استماع مي
نمودند. النهايه اين ادراک از طريق باطن انجام مي گرفته يعني حقيقة تسبيح و قال
موجودات به تسبيح و تحميد خداي عزوجل را قلب و عقل از ملکوت بگونه مسانخ عقل درک
مي نموده و با تنزل در مدارک سافله تا به مرحله محاکات حواس مي رسيد و با اصوات و
الفاظ تجلي مي نمود نظير رؤياهاي صادقه که در محل خود بحث گرديده است. بلي، اهل
انس و حضور عالمي ديگر دارند که در عبارت نگنجد:

نگويم سماع
اي برادر که چيست                      مگر
مستمع را بدانم که کيست

جهان پرسماع
است و مستي و شور                        و
لکن چه بيند در آئينه کور؟

پريشان شود
گل به باد سحر                           نه
هيزم که نشکافدش جز تبر

خوشا وقت
شوريدگان غمش                           اگر
زخم بينند و گر مرهمش

چه بادند
پنهان و چالاک پوي                            چه
سنگند خاموش و تسبيحگوي

چنان فتنه بر
حسن صورت نگار                         که
با حسن صورت ندارند کار

                                                                            ادامه
دارد

اصول اعتقادي
اسلام

«معاد»

قسمت بيست و
يکم

آيت الله
حسين نوري

تجسم اعمال

يکي از مباحث
مهم «معاد» مسأله «مجازات اعمال» است که اساساً حشر و نشر و زندگي پس از مرگ باين
هدف انجام مي گيرد که انسان پاداشها و کيفرهاي اعمالي را که در زندگي دنيا انجام
داده است بدست بياورد ولي در اين مورد لازم است به نوع مجازاتهائي که ممکن است
صورت بگيرد توجه کنيم تا ببينيم که انجام مجازات در آن جها و دريافت پاداش و کيفر
از چه نوع و بچه ترتيب است.

نوع مجازاتها
بطور کلي بر سه نوع است:

1-   
مجازاتهاي قراردادي.

2-   
مجازاتهاي طبيعي.

3-   
مجازات بوسيله تجسم
خود جرم.

نوع اول که
از آن به مجازاتهاي قراردادي تعبير کرديم باين شرح است که کيفرهاي کردار ناپسند و
پاداشهاي اعمال نيک را قانونگزاران معين مي کنند و با در نظر گرفتن جرم و يا کار
نيک از لحاظ کميت و کيفيت کيفر و پاداش را تعيين مي نمايند.

مثلاً در اين
جهان مي بينيم براي ارتکاب خلاف و انجام کارهاي ناپسندي، چند ضربه شلاق، يا چند
روز زندان و يا پرداخت مقداري جريمه و امثال آن معين مي کنند که اين قبيل مجازاتها
براي برقراري نظم در جامعه و گوشمال دادن و کيفر رساندن به متخلفين لازم و ضروري
است تا متخلف و مجرم، ديگر آن جرم را تکرار نکند و ديگران نيز عبرت بگيرند و مرتکب
آن جرم نشوند و يا براي افرادي که اعمال مفيد و پسنديده اي را انجام داده اند
جايزه اي تعيين مي کنند و پاداشي بآنها مي دهند که اين موضوع نيز براي برقراري نظم
در جامعه و تشويق نيکوکاران ضروري و لازم است تا آنها و ديگران نيز تشويق شوند و
به انجام آن قبيل کارها مبادرت بورزند.

اين نوع
مجازاتها در ميان همه ملتهاو مکتبها-الهي و غير الهي- در دنيا وجود دارد و حافظ
نظم و انضباط جوامع بشريت است.

اکنون در
اينجا اين بحث پيش مي آيد که آيا مجازات جهان آخرت و پاداشها و ثوابهائي که براي
اعمال نيک و کيفرها و عقابهائي که براي کارهيا زشت و ناپسند معين شده است از اين
قبيل است؟

 و ارتباط ثواب و عقاب و بهشت و جهنم با اعمال
خوب و بد يک رابطه قراردادي است که خداوند احکم الحاکمين و مالک يوم الدين بر اساس
عدل خود مقرر داشته است و هيچگونه رابطه تکويني ميان اعمال و جزاء وجود ندارد يا
نوع ديگر است؟

پاسخ اين
پرسش از بحثهاي بعد معلوم خواهد شد.

نوع دوم
مجازات که مکافات طبيعي ناميده مي شود اين است که ميان عمل و مجازات (کيفر يا
پاداش) رابطه علي و معلولي برقرار است يعني: عمل، علت و پاداش يا کيفر معلول و
نتيجه آن مي باشد مثلاً مي دانيم بسياري از گناهان، آثار وضعي ناگواري را در همين
جهان براي کسيکه مرتکب آن گرديده است بوجود مي آورد شرابخواري علاوه بر زيانهاي
اجتماعي و اقتصادي صدمه هائي بر روان و جسم شرابخوار نيز وارد مي سازد موجب اختلال
اعصاب و نارحتي هائي در کبد و سائر اعضاء هاضمه مي گردد يا ارتکاب فحشاء،‌موجب
امراض مقاربتي يا شيوع رباخواري باعث بهم خوردن تعادل اقتصادي و يا اسراف و تبذير
موجب فقر و محروميت اقتصادي و نوشيدن سم کشنده موجب مرگ مي شود.

و از طرف
ديگر تقوا موجب سلامت و مصونيت از بسياري از امراض و صداقت و امانت باعث پيدايش
اعتماد و اطمينان در جامعه و رعايت حقوق موجب نظم و انضباط و رعايت بهداشت و نظافت
موجب سلامت جسم و روح مي گردد. اين نوع کيفرها و پاداشها که عکس العمل اعمال است
در اين جهان بسيار است و در اين مورد است که مولوي مي گويد:

اين جهان
کوهست و فعل ماندا                        باز
آيد سوي ما از که صدا

يا نظامي مي
گويد:

بچشم خويش
ديدم در گذرگاه                          که
زد بر جان موري مرغکي راه

هنوز از صيد
منقارش نپرداخت                          که
مرغ ديگر آمد کار او ساخت

چو بد کردي
مشو ايمن ز آفات                          که
واجب شد طبيعت را مکافات

سپهر آئينه
عدلست و شايد                            که
هرچ آن از تو بيند وانمايد

مگر نشنيدي
از فراش اين راه                           که
هر کو چاه کند افتاد در چاه

سراي آفرينش
سرسري نيست                               زمين
و آسمان بي داوري نيست

يا سعدي مي
گويد:

راه است و
چاه و ديده بينا و آفتاب                    ثاآدمي
نگاه کند پيش پاي خويش

چندين چراغ
دارد و بيراهه ميرود                               بگذار
تا بيفتد و بيند سزاي خويش

***

 در اين جهان از اين قبيل اعمال و آثار آنها تا
حدي اطلاع داريم و هم اکنون در اينجا اين بحث پيش مي آيد که آيا مجازاتهاي جهان
آخرت نيز از اين قبيل است؟ و رابطه ميان اعمال و جزاء رابطه علت و معلول است؟ يعني
«اعمال نيک علت و ثواب و بهشت و نعمت هاي بهشتي معلول و نتيجه آن است و کارهاي بد،
علت و عذاب و جهنم و عذابهاي جهنمي معلول و نتيجه است؟ منتها ما در دنيا علت ها،
که اعمال است مي بينيم و از معلول ها که پاداش ها و يا کيفرهاي جهان آخرت است
نوعاً‌بي خبريم اما خدا و اولياي خدا ما را از کم و کيف معلول ها باخبر مي کنند و
آثار اعمال را با تأکيد فراوان بما گوشزد مي نمايند.

پاسخ اين
پرسش نيز از بحث هاي آينده روشن خواهد شد.

و اما نوع
سوم از مجازات گفتيم اين است که کيفر و پاداش بوسيله خود عمل صورت بگيرد، شايد شما
از اين تعبير تعجب کنيد که چگونه ممکن است خود عمل عيناً وسيله مجازات شود و خود
جرم کيفر و خود عمل نيک، پاداش گردد؟ و رابطه ميان آنها عينيت باشد؟ ولي جاي تعجب
نيست بسياري از محققين به اين موضوع معتقدند و آنرا «تجسم عمل» مي نامند و مي
گويند: «استنباط و درک ما از قسمتي از آيات قرآن مجيد و احاديث اسلامي اين است که
آنها بر «تجسم اعمال» دلالت دارند و توضيح تجسم اعمال اين است که اعمال انساني-
نيک يا بد- داراي دو چهره است:

1-   
چهره دنيوي.

2-   
چهره اخروي.

مثلاً «نماز»
که يکي از ارکان عملي دين اسلام است، در چهره دنيوي خود بهمين صورت است که ‌آنرا
مي بينيم ولي در چهره اخروي خود که در جهان ديگر با آن چهره متجلي خواهد شد بسيار
زيبا و نوراني است، بهشت است، نعمت هاي بهشتي است و همچنين روزه، حج، زکوة و انفاق
در راه خدا، احسان و ايثار، جهاد و شهادت در راه خدا، همه اين اعمال نيک از جهت
چهره دنيوي همان است که در اين جهان مي بينيم ولي در چهره اخروي خود که در جهان
آخرت جلوه گر خواهند شد، بهشت است حور و قصور و نهرها و نعمت هاي بهشتي است.

اعمال بد نيز
از قبيل دروغ، ظلم، خيانت، حق کشي، بي اعتنائي به حقوق ديگران و بي تفاوت بودن در
برابر وظيفه جهاد مقدس و امثال آن از لحاظ چهره دنيوي همين اعمال است اما از ديد
چهره اخروي بسيار زشت و ظلماني است جهنم است و عذابهاي جهنم.

در ميان
علماي معاصر از جمله کساني که باين مطلب يعني: تجسم اعمال پافشاري دارند استاد
بزرگوار علامه طباطبائي و آيت الله شهيد مرتضي مطهري رضوان الله عليهما مي باشند.

صاحبان اين
نظريه مي گويند آيات قرآني در رابطه با مجازات اعمال بر3 دسته تقسيم مي گردد:

1-   
آياتي که با کمال
صراحت از حاضر بودن اعمال انسان- نيک يا بد- در روز قيامت سخن مي گويند و دلالت
دارند که اعمال هر کس عيناً در روز قيامت حاضر مي گردد.

2-   
آياتي که مي گويند در
روز قيامت، «جزاء يعني: «پاداش و کيفر» بوسيله خود اعمال (با تجسم آن) صورت مي
گيرد».

3-   
آياتي که مي گويند
«جزاي اعمال نيک بهشت و نعمت هاي بهشتي و جزاي اعمال بد جهنم و عذابهاي جهنم است».

و بالأخره از
انضمام اين 3   دسته آيات با هم، اين نتيجه
بدست مي آيد که مجازات روز قيامت بوسيله خود اعمال انجام مي گيرد و اين اعمال خوب
است که به بهشت و نعمت هاي بهشتي متبدل مي شود و اين اعمال بد انسان است که بصورت
جهنم و عذابهاي جهنم متجسم مي گردد.

بنابراين
لازم است قبل از هر چيز اين آيات مورد مطالعه قرار بگيرد اينک در راستاي اين نظريه
به توضيح اين 3 نوع آيات مي پردازيم.

الف آياتي که
مي گويند در روز قيامت اعمال انسانها عيناً حضور پيدا مي کنند:

1-   
«يوم تجد کل نفس ما
عملت من خير محضرا و ما عملت من سوء تودلو ان بينها و بينه امدا بعيدا»[1]  «روزي که هر کسي آنچه که از اعمال نيک و بد را
انجام داده است حاضر مي يابد و آرزو مي کند که کاش ميان او و اعمال بدش مسافت
درازي فاصله مي بود».

2-    «و وضع الکتاب فتري المجرمين مشفقين مما فيه و يقولون يا ويلتنا مالهذا
الکتاب لا يغادر صغيرة و لا کبيرة الا احصاها و وجدوا ما عملوا حاضرا و لا يظلم
ربک احدا».[2] 

«در
آنروز کتاب اعمال نيک و بد مردم در پيش روي آنها قرار داده ميشود و گناهکاران از
آنچه در نامه اعمالشان ضبط شده است ترسان و هراسان ميشوند و درهمين حال مي گويند اي
واي بر ما اين چگونه کتابي است که اعمال کوچک و بزرگ ما را سر موئي فرو نگذاشته و
همه را احصا کرده است و آنچه را که انجام داده اند حاضر مي يابند».

3-   
اذا الشمس کورت و اذا
النجوم انکدرت و اذا الجبال سيرت و اذا العشار عطلت و اذا الوحوش حشرت و اذا
البحار سجرت و اذا النفوس زوجت و اذا الموؤدة سئلت بايء ذنب قتلت و اذا الصحف نشرت
و اذا السماء کشطت و اذا الجحيم سعرت و اذا الجنة ازلفت عملت نفس ما احضرت».[3]

«آنزمان
که خورشيد از درخشش بيفتد، ستارگان بيفروغ شوند، کوهها بحرکت در آورده شوند شتران
آبستن بحال خود رها گردند و کسي بآنها توجه نکند، حيوانات وحشي محشور شوند درياها
منفجر گردند، جانها با بدنها جفت شوند و ارتباط پيدا کنند، درباره دختراني که زنده
بگور شده اند پرسش شود که بچه گناه آنانرا کشته اند؟ نامه ها گشوده شود آسمان
برکنده شود دوزخ افروخته گردد بهشت نزديک آورده شود هر کس خواهد دانست که چه چيزي
را حاضر کرده است».

«شهيد
بزرگوار استاد مطهري اين آيه را نيز در اين مورد ذکر مي کند:

«يا ايها
الذين آمنوا اتقوالله و لتنظر نفس ما قدمت لغد و اتقوالله».[4]  

اي اهل ايمان
از خدا بترسيد و پرواي او را داشته باشدي و هر کسي بايد بنگرد که چه چيزي براي
فرداي خود پيش فرستاده است و از خدا بترسيد و پروا کنيد…

سپس مي گويد:
لحن قاطع و صريح عجيبي است، بصورت امر مي فرمايد هر کس بايد بنگرد که براي فرداي
خود چه پيش فرستاده است. سخن از پيش فرستادن است يعني شما عيناً همان چيزهائي را
که اکنون مي فرستيد خواهيد داشت لذا آنها را درست بنگريد که چيست؟ همچون کسي که
وقتي در سفر است اشيائي را خريداري کرده و پيش از خود بوطن خود مي فرستد او بايد
مطمئن بادش که وقتي از سفر برگشت و بوطن خويش رسيد در بسته بنديهاي پستي اي که
فرستاده است، همان چيزهائي است که خودش تهيه کرده است. ممکن نيست که آن چيزها
تبديل به چيزهاي ديگري شده باشد. در اين آيه کريمه دوبار کلمه اتقوالله آمده است و
بين آنها فقط يک جمله کوتاه وجود دارد: «و لتنظر نفس ما قدمت لغد» شايد در قرآن
کريم مشابهي نداشته باشد که با اين فاصله کوتاه امر بتقوا شده باشد».[5]

اين بود
نمونه اي از آياتي که دلالت بر حضور اعمال عيناً در روز قيامت دارند اما به توضيح
قسمت دوم و سوم با توفيق خداوند متعال در مقاله آينده مي پردازيم.      ادامه دارد

هدايت در
قرآن

«تفسير سوره
رعد»

قسمت سيزدهم

آية الله
جوادي آملي

عرش و کرسي

در ادامه بحث
و بررسي درباره «ثم استوي علي العرش» به اين نتيجه رسيديم که دلائل مربوط به عرش،
يا بطور صراحت، به نفي جسميت و تخت بودن عرش اشاره دارند و يا تصريح مي کنند که:
«العرش هوالعلم»- عرش مقام علم پروردگار است که قهراً در اين ادله هم مسأله جسم
بودن و هيئت تخت بودن مطرح نيست، چنانچه وقتي در ضمن بحث از علم و عزت سخن از عرش
به ميان مي آيد، ظهور سياقي نشان مي دهد که عرش، مقام علمي و مقام معنوي است، نه
تخت جسماني و امثال ذلک، رواياتي هم که درباره کرسي وارد شده است، داراي همين
اقسام سه گانه مي باشد؛ بعضي صريح در اين است که کرسي علم است، و بعضي لسانش نفي
تخت بودن است و قسم سوم ظاهر سياقش تبيين مقام عزت و علم و امثال ذلک است.

و گذشته از
اينها ساير آيات محکمات قرآن کريم دليل بر اين است که خداوند منزه از اين است که
جسم بوده و يا بر جسمي تکيه نمايد. و در بين روايات عرش و کرسي، قسمت مهم روايات
ناظر به اين است که عرش اعظم از کرسي است، و در بعضي از روايات استفاده مي شود که
کرسي اعظم از عرش است که ممکن است از باب غفلت راوي، کرسي و عرش جايشان در نقل
روايت عوض شده باشد و در نتيجه کرسي به جيا عرش و عرش بجاي کرسي ذکر شده باشد، چرا
که ادله فراواني در دست است که عرش اعظم از کرسي است، يعني يک مقام علمي که نام آن
عرش است فوق ديگر مقام علمي که نامش کرسي است مي باشد.

عرش اعظم از
کرسي است

در تفسير
نورالثقلين از کتاب توحيد صدوق نقل شد هاست که امام صادق (ع) فرمود: «الکرسي جزء
من سبعين جزءاً من نورالعرش»[1]–
کرسي جزئي از هفتاد جزء نور عرش است، ادعيه نيز مانند روايات يا در آنچه گفتيم
ظهور مانند نص دارد که عرش و کرسي مقام عزت و علم است و خدا در آن دعاها به عرش و
کرسي قسم داده مي شود و يا لسانشان لسان نفي جسم بودن عرش و کرسي است و يا سياقشان
راجع به مقام سلطنت و مقام علم و عزت خداوند مي شوند،‌رواياتي که در اين رابطه در
جلد اول نفسير نورالثقلين در صفحات 258 تا 262 آمده است همه دليل بر اين حقيقت است
که عرش و کرسي منزه از تخت بودن و جسميت مي باشد.

امام صادق(ع)
بواسطه پدران بزرگوارش از رسول خدا(ص) نقل مي نمايد که فرمود: «لما اراد الله
عزوجل ان ينزل فاتحة الکتاب و آية الکرسي و «شهدالله» و قل اللهم مالک الملک- الي
قوله- بغير حساب» تعلقن بالعرش و ليس بينهن و بين الله حجاب و قلن يا رب تهبطنا
دار الذنوب و الي من يعصيک و نحن معلقات باطهور و بالقدس، فقال: و عزتي و جلالي
مامن عبد قرأ کن في دبر کل صلاة الا اسکنته حظيرة القدس علي ما کان فيه و الا نظرت
اليه بعيني المکنونة في کل يوم سبعين نظرة و الا قضيت له في کل يوم سبعين حاجة
ادناها المغفرة و الا اعذته من کل عدو و نصرته عليه و لا يمنعه دخول الجنة الا ان
يموت»[2].

هنگامي که
خداي عزوجل اراده فرمود، (سوره حمد) و آية الکرسي و آيه شهد الله (آيه 18 آل
عمران)و قل اللهم مالک الملک….بغير حساب (آيه 26 آل عمران) را نازل نمايد، در
حالي که ميان آنها و خداوند فاصله و حجابي نبود، به عرش در آويخته و گفتند: ما را
به سراي معصيت و بسوي کساني که به گناهت آلوده اند مي فرستي در صورتي که ما با
طهارت و قدس وابسته ايم؟ خداوند فرمود: سوگند به عزت و جلالم، بنده اي نيست که
تلاوت کند شما را در تعقيب هر نماز،‌ جز آنکه او را در حظيره قدس بهشت بر همان
حالت معنويت که هست، جاي دهم، و اگر به آن درجه نرسانم و يا او نرسيده با ديد
مرحمت خويش در هر روز هفتاد نظر به او افکنم و گرنه در هر روز هفتاد حاجتش را
برآورم که کمترين آنها مغفرت و بخشش او مي باشد و گرنه از شر هر دشمني او را پناه
دهم و بر او پيروزش گردانم و از ورودش به بهشت به مجرد مردنش، ممانعت ننمايم. از
اين روايت چنين معلوم مي شود که فاتحة الکتاب و شهد الله انه لا اله الا هو و قل
اللهم مالک المکل، حقيقتي دارند که به اين عالم تنزل کرده اند و در آن عالم به حق
تعالي- چنان که در روايت است0 عرضه داشته اند، بنابراين سخن از تخت نيست بلکه
حقيقت آية الکرسي مطرح است.

«و سخر الشمس
و القمر»- تسخير آفتاب و ماه

تا اينجا بحث
درباره «ثم استوي علي العرش» پايان يافت و اينک مي پيردازم به ديگر جمله هاي آِه.

«سخر و الشمس
و القمر»: قرآن کريم در عين حال که کل نظام آفرينش را مسخر معرفي مي نمايد، درباره
شمس و قمر- در اين آيه بخصوص تصريح مي کند که آنها مسخرند. البته درباب تسخير بحثي
پيش خواهد آمد که آيا منظور اين است که آنها مسهر خداوند مي باشند و يا مسخر انسان
و انسان مي تواند بر آنها تسلط داشته باشد يا خير؟

آنچه که از
جمع آيات بر مي آيد اين است که نظام لا يتغير نظام سماوي است.

نظام در قرآن
گاهي به صورت عموم تبيين گرديده مانند: «تبارک الذي بيده الملک و هو علي کل شيء
قدير»- پربرکت و زوال ناپذير است کسي که حکومت عالم وجود به دست او است و بر هر
چيز قادر مي باشد. و در آيه سوم و چهارم همين سوره مبارکه «ملک» مي فرمايد:«الذي
خلق سبع سموات طباقاً ما تري في خلق الرحمن من تفاوت فارجع البصر هل تري من فطور
ثم ارجع البصر کرتين ينقلب اليک البصر خاسئاً و هو حسير»- همان کسي که هفت آسمان
را بر روي هم خلق فرمود. در آفرينش خداي رحمان هيچ گونه تفاوتي مشاهده نمي نمائيد
[تفاوت به اين معني است که حلقه هاي وجود بعضي هم آهنگ با بعضي ديگر نباشند، ولي
اگر همه در جاي خود قرار داشته باشند تفاوتي در کار نيست چون فوت و کمبودي اتفاق
نيفتاده] بار ديگر نگاه کن[نگاه دوباره به معني اين نيست که دو بار بنگر بلکه مکرر
بنگر، سه بار، چهار بار، صد بار و هزار و هزارها بار نگاه کن] بي نظمي و فطوري در
آن نمي بيني، ديد تو خسته شد و بدون مشاهده تفاوت و بي نظمي بسويت باز مي گردد.

اين آيه
مربوط به کل نظام خلقت است. و در خصوص جريان شمس و قمر در آيه 37 سوره مبارکه «يس»
اين چنين فرموده: «و آيه لهم الليل نسلخ منه النهار فاذا هم مظلمون» و آيه ديگري
براي اثبات قدرت خداوند، وجود شب است. «نسلخ» يعني چون اين روکش و پوشش روشن را که
روز نام دارد از آن برگيريم «فاذا هم مظلمون» در تاريکي فرو مي روند، بنابراين معلوم
مي شود که درون عالم، مظلم و تاريک است و سپس بدنبال اين آيه مي فرمايد: «و الشمس
تجري لمستقر لها ذلک تقدير العزيز العليم»- آفتاب در جريان است که منظور جريان
انتقالي خورشيد است نه حرکت وضعي آن، چرا که حرکت وضعي را جريان نمي گويند، مانند
حرکت سنگ آسياب بدور محورش که حرکت وضعي است و شايد به آن جريان گفته نشود.
«لمستقر لها» از روايات اهل بيت (ع) چنين بر مي آيد که شمس در اين جريان به آن
قرارگاه ابديش مي رسد و قرارگاه او بي قراري است يعني آن نقطه پايان شمس است که در
قرآن به تکوير تعبير گرديده يعني نقطه سقوط و تنزل شمس.

منازل و
درجات ماه

«و القمر
قدرناه منازل» براي ماه منزلهائي مقدر ساختيم يعني اندازه گيري نموديم و در سوره
(بقره، آيه 189) آمده است: «يسئلونک عن الأهلة قل هي مواقيت للناس و الحج» درباره
هلال هاي ماه از تو مي پرسند، بگو آنها بيان اوقات براي مردم و تعيين وقت حج مي
باشد. و در سوره «يونس» آيه 5 مي فرمايد: «و قدره منازل لتعلموا عدد السنين و
الحساب» و براي آن (ماه) منزل هائي مقدر نمود تا عدد سالها و حساب را بدانيد، و
اين بهترين تقويم محسوس است زيرا با وجود آن ديگر نيازي به مراجعه به تقويم و نجوم
و امثال آن نيست، و براي همه قابل استفاده مي باشد ولي جريان شمس بدون دانستن
تاريخ و ضبط و تنظيم و حساب دقيق امکان پذير نمي باشد. قمر به حسب ديد ما سيرش از
مغرب به مشرق است، زيرا ما اول ماه، قمر را در کرانه غرب مي بينيم بصورت هلال
باريک و در شب هفتم ماه، آن را بصورت يک چهارمش در ربع غربي نزديک بالاي سرمان
مشاهده مي کنيم، و در شب چهاردهم در اوايل شب تمام نيمرخ روشن قمر را بالاي سرمان
مي بينيم، و در اواخر شب هنگام سحر ماه را در افق شرق ملاحظه مي نمائيم که بتدريج
رو به محاق مي رود، پس ماه در آغاز هلال است، بعد بدر و سپس محاق.

«حتي عاد
کالعرجون القديم» عرجون شاخه خرماي قديم و کهن است که شکل هلالي دراد، و چون کهنه
است زرد رنگ مي باشد، نه شاداب و سرسبز، ماه هم سيرش را هم چنان ادامه مي دهد تا
برسد به شکل عرجون قديم.

تا اينجا
نظام خورشيد و ماه بصورت انفرادي بود،  اما
نظام مجموع اين دو را در آيه بعد يعني در آيه 40 سوره «يس» چنين تبيين فرموده است:
«لا الشمس ينبغي لها آن تدرک القمر و لا الليل سابق النهار و اکل في فلک يسبحون»
نه براي خورشيد سزاوار است که به ماه برسد و نه شب برروز سبقت مي گيرد، و هر يک در
مسير خويش شناور است. نظام سير شمس و قمر اين چنين است که خورشيد و قمر بدنبال
يکديگرند و بر هم سبقت نمي گيرند و شب و روز هم چنين است. و هر يک در مدار خود و
طبق نظام تعيين شده به سيرشان ادامه مي دهند، نه ماه مي تواند بر سرعت خود بيفزايد
و از خورشيد جلو بيفتد و نه خورشيد قادر است چنين کند، و نه شب مجاز است که روز را
پشت سر بگذارد و نه روز مي تواند نگذارد که شب برسد، بدنبال هر روز شبي است و
بدنبال هر شب روزي، و همه اجرام سماوي در فلک شناور و سرگردانند.

بنابراين
اينکه در سوره «رعد» فرمود: «و سخر الشمس و القمر کل يجري لاجل مسمي» برابر است با
آن اصل کلي که در سوره «ملک» و در سوره «يس» آمده است ولي در خلال بحثهاي بعد،
بايد اين مسأله را روشن ساخت که آيا خداوند آنها را مسخر ما کرده يا اينکه بشر به
آنها دسترسي ندارد، و آن اجرام، مسخرات خداي متعالي مي باشند تا خداوند چه اندازه
قدرت به انسان داده باشد که از آنها استفاده کند؟

تدبير امر

«يدبر الأمر
يفصل الأيات لعلکم بلقاء ربکم توقنون»- هرجا سخن از عرش است، سخن از تدبير نيز
هست، چه مصداق تدبير که تسخير شمس و قمر و امثال آن است و چه عنوان تدبير که همين
«يدبر الأمر» است که در پايان آيه آمده است، و آيات تکوين را بطور منظم و گسترده
تفصيل و تبيين مي کند تا با مشاهده و تدبر در آيات خلقت انسان به هدف و راز خلقت
پي برد، و به روز لقاء که روز فصل است يقين پيدا نمايد، چرا که در آنجا حق و باطل
جمع نيست و لذا يوم الفصل گفته مي شود. در دنيا ممکن است آراء گوناگون يک جا مطرح
شود که معلوم نباشد حق کدام است و باطل کدام؟ ولي در آن روز روشن مي شود که کدام
يک حق است و جائي براي شبهه نيست.

«لعلکم بلقاء
ربکم توقنون» قسمت اعظم مسائل توحيدي براي تذکر معاد است، زيرا ياد قيامت مسئوليت
و تزکيه و تهذيب بهمراه دارد، ولي اعتقاد به اينکه انسان مبدئي دارد، آنطور در
احساس مسئوليت براي انسان مؤثر نمي باشد. يکي ديگر از اسامي قيامت، «يوم التلاق»
است که در سوره «زمر» آمده است که روز ملاقات مردم با يکديگر مي باشد و يا از اين
جهت که روز ملاقات با خدا است و يا ممکن است هر دو منظور باشد. در سوره «غافر» مي
فرمايد: «لينذريوم التلاق» تا مردم را از روز تلاقي و برخورد بترساند. اکثر مردم
براي ترس از عذاب قيامت معصيت نمي کنند، و لذا قرآن کريم گرچه رسول خدا(ص) را به
دو  وصف «بشير و نذير» معرفي فرموده، اما
در هيچ آيه اي نيامده که: ان انت الامبشر!!! اما «ان انت الانذير» آمده است و در
طليعه بعثت «يا ايها المزمل، قم فانذر» مطرح شده است نه «قم فبشر!!» و نيز وظيفه
اي که براي مبلغين و روحانيون در قرآن آمده است «و لينذروا قومهم اذا رجعوا اليهم»
است، ترس از قيامت و از عذاب ظاهري و باطني و يا ترس از يکي از اين دو عذاب است و
اين کار وظيفه انبياء است و لذا در قرآن به لسان حصر بيان گرديده: «ان انت الا
نذير» در مورد علماء هم مسأله انذار مطرح است، به ما نگفته اند درس بخوانيد تا
براي مردم سخنراني کنيد، بلکه «لينذروا» تامردم را انذار نمائيد. يک آدم ترسو مي
تواند مردم را بيم دهد، ولي کسي که خودش نمي ترسد و علامت خوف در رنگ چهره و آهنگ
گفتارش پيدا نيست، سخن و انذارش احساس خوف در مردم به وجود نمي آورد.

در قرآن نيز
به يک سلسله از انبياء عظام بهاء مي دهد و آنها را بندگان خاص خود مي خواند، براي
يک ويژگي ياد قيامت بودن است. درباره حضرت ابراهيم و آل ابراهيم(ع مي فرمايد: «انا
اخلصناهم بخالصة ذکري الدار» آنها بندگان مخلص بودند ما آنها را خالص کرديم بخاطر
يادآوري سراي آخرت. آنها برگزيدگان ما هستند، آنجا در حقيقت دار است دنيا دار و
سرانيت، بلکه مسافرخانه است که موقتاً در آن قيامت دارد و از آن بنا گزير کوچ
خواهد نمود، و اگر به آن «دار» گفته شده از روي مجاز است نه حقيقت، قرآن آخرت را
«دار» معرفي مي نمايد، کسي که به فکر منزل هست، در فکر زاد و توشه و وسيله هم هست،
ولي کسي که به فکر آن نيست به فکر تهيه چيزي هم نيست.

«و هو الذي
مد الارض و جعل فيها رواسي و انهارا و من کل الثمرات جعل فيها زوجين اثنين يغشي
الليل النهار ان في ذلک لآيات لقوم يتفکرون. و في الارض قطع متجاورات و جنات من
اعناب وزرع  نخيل صنوان و غير صنوان يسقي
بماء واحد و نفضل بعضها علي بعض في الأکل ان في ذلک لآيات لقوم يعقلون» و او کسي
است که زمين را گسترد و در آن کوهها و نهرهائي قرار داد و از تمام ميوه ها در آن
دو جفت آفريد، شب را بر روز مي پوشاند و در اينها آياتي است براي آنها که انديشه و
تفکر مي نمايند، و در روي زمين قطعاتي مجاور هم قرار دارد که با يکديگر متفاوتند و
باغهائي از انگور، و زراعت و نخلها که گاهي از يک ريشه و اصل مي رويند و گاهي از
دو اصل، تمام آنها با يک آب آبياري مي گردند، و با اين حال برخي از آنها را از جهت
ميوه بر بعضي برتري مي بخشيم، در‌ آنها آيات تو نشانه هائي است براي آنان که تعقل
مي نمايند.

در اين دو
آيه کريمه گاهي از وحدت به کثرت و گاهي از کثرت به وحدت استدلال مي نمايد که اين
استدلال بمنظور تتميم برهان ربوبي است، کل نظام را خالق نظام اداره مي نمايد واحدي
در تدبير آن نقش ندارد. در بعضي از سوره ها ظهور وحدت قوي تر از ظهور کصرت و از ظهور
قانون عليت و معلوليت عام است. و در بعضي از سوره ها مسأله عليت و معلوليت عامه
بيشتر مطرح است. در اين دو آيه کريمه سخن از اين است که خدا مستقيماً اين کارها را
انجام مي دهد، تمام اين ضميرها  فعلها مفرد
است مگر در ذيل آيه دوم که «نفضل» به صورت متکلم مع الغير آمده است گرچه، در اين
آيات تدبي امور بطور مستقيم به خداوند نسبت داده شده است ولي نظام علي و معلولي
انکار نمي شود، زيرا در آِات ديگر، همين امور را به جنود الهي نسبت مي دهد که آنها
باذن پروردگار، انجام مي دهند و اگر اين کارها را به خود نسبت مي دهد براي اين است
که او علة العلل است و ديگر عوامل باذن او انجام دهند «و لله جنودالسموات و الأرض
و ما يعلم جنود ربک الا هو» تمام موجودات جندي و مأمور خدايند که جز خود کسي از
آنها آگاه نيست، و لذا در ساير سوره ها به ضمير متکلم مع الغير آمده است و ضمير
متکلم مع الغير در اين موارد بار تفنن در تعبير و يا براي صرف تفخيم و تعظيم نيست
اگر اينجا فرمود: «هو الذي مد الارض» در سوره «حجر» آيه 19 مي فرمايد: « و الارض
مددناها» ما زمين را گسترش داديم، چرا که مأموران الهي باذن او انجام آن امور نقش
دارند ولي وقتي که صحبت از الوهيت و ربوبيت است که عظيم ترين مقام تدبير است و
شايسته تعظيم و تکريم مي باشد متکلم وحده به کار رفته و فرموده: «لا اله الا انا»
و متکلم مع الغير نيامده است، بنابراين آنجا که متکلم مع الغير مطرح است براي
اشعار به اين مطلب است که دخالت مأموران الهي به اذن الهي است، چرا که نظام، نظام
سبب و مسبب است تا برسد به مسبب الاسباب که مبدأ نخستين است و تمام افعال از اين
نظر به او استناد دارد، و لذا اگر در سوره «رعد» فرموده «و من کل الثمرات جعل فيها
زوجين اثنين» در سوره «حجر» مي فرمايد: «و انبتنافيها من کل شيء موزون» و از هر
چيز موزون و مناسب در آن (زمين) رويانديم چنانچه در سوره «رعد» فرموده: «يغشي
الليل النهار» و به فعل و ضمير مفرد تعبير نموده ولي در سوره «اسراء» آيه 12 متکلم
معل الغير آورده و فرموده: «و جعلنا الليل و النهار آيتين» شب و روز را دو آيه و
نشانه قرار داديم، بنابراين نظام، نظام علي و معلولي است، گاهي کاري را مستقيماً
به غير خود نسبت مي دهد و گاهي به جمع نسبت داده و مي فرمايد مائيم که چنين مي
نمائيم و گاهي به شخص خودنسبت مي دهد و مي فرمايد من اين کار را مي کنم، ولي در هر
صورت ديگران اگر کاري مي کنند بعنوان جندالهي و مدبرات امورند باذن خداوند.

«و ان تعجب
فعجب قولهم ءاذا کنا تراباً ائنا لفي خلق جديد» اگر از چيزي به شگفت مي آيي
سخن  آنها تعجب آميز است، مرحوم امين
الاسلام در مجمع البيان چنين تفسير نموده که اگر تعجب مي کني از انکار توحيد کفار
و از انکار معادشان تعجب مکن گرچه اين هر دو عجيب است، بلکه از اين سخنشان تعجب کن
که مي گويند وقتي ما مرديم و پوسيده و خاک شديم دوباره زنده مي گرديم؟!                                ادامه دارد

اين وصيتنامه
ها انسان را ميلرزاند و بيدار ميکند. «امام خميني»

پيام شهيد

قسمتي از
وصيتنامه شهيد عبدالعلي عليشاهي

اي ملت
قهرمان و مسلمان ايران! امروز رسالت ابراهيم، موسي،  عيسي و محمد(ص) بر دوش شماست و بايد پرچم توحيد
را بر بام گيتي به اهتزاز در آوريد و تمام بتها، سحرها، جهالتها و بردگيها را از
صحنه روزگار برداريد و براي تحقق اين آرمانها بي گمان نمرودها، فرعونها، بني
اسرائيل ها، ابوجهلها و ابولهبها البته در نوع مدرن و پيشرفته قرن اتمي اش مواجه
خواهيد بود و بالاخره شما بايد راه حسن و حسين(ع) را در پيش بگيريد و با قاسطين،
مارقين، ناکثين، معاويه ها- يزيدها و …. روبرو شويد که در حقيقت جنگ تحميلي عراق
عليه ايران تجسم جنگي است، همه جانبه که تمامي عناصر شيطاني فوق الذکر در آن
مشارکت داشته و جمله آنان با تمام توان از اين طريق براي محو انقلاب الهي ما بسيج
شده اند و شما امت قهرمان اسلام با توجه کامل به عمق توطئه پليد و شوم دشمنان
اسلام و با ايمان راسخ به اهداف والاي الهي خويش و راه و راهبري که براي رسيدن به
آن اهداف برگزيده ايد همچنان محکم و استوار و مقاوم و پايدار در برابر تهاجم
گسترده دشمنان اسلام بايستيد تا با دستيابي به تمام اهداف، خويش را براي آزمون
الهي، «و لنبلونکم بشيء» مهيا ساخته و خويشتن داري و صبر در برابر ترس، گرسنگي،‌
کمبود مال و شهادت عزيزان و از دست دادن ثمرات را مقدمه بشارت الهي «فبشر
الصابرين» و زمينه ساز نزول باران رحمت حق و تحقق «اولئک عليهم صلوات من ربهم و
رحمة و اولئک هم المهتدون».

قسمتي از
وصيتنامه شهيد غلامرضا ضيائي

خدايا قسم بر
شبت که با نسيمش پيکر چاک چاک غرق بخون عزيزان را که بدور از محبت مادري آرميده
اند آنان را همچون دامن پرمهر مادر در آغوش کشيده و نوازش مي دهد و نداي مظلوميتش
را در سرتاسر گيتي طنين مي افکند و فرياد مي زند: باي ذنب قتلت. پيکر من بود،
زخمهاي لخته زخون من بود با جسمي که آغشته به خون ندا سر داد، براي احياي احکام
اسلام و برپائي دين محمد(ص) لبيک گفتن به حسين(ع) و امام عزيز و ريشه کن کردن ظلم
و استبداد در شط خون آرميده ام و نثارجان کردم اين نداي من نبود بلکه نداي هزاران
شهيد ديگر هم بود. خدايا حسين را مي خواهم چون تو را مي خواهد. و امام را مي خواهم
چون حسين را مي خواهد. اي حسين تو تمام دلها را احاطه کرده اي جسم ها اينجا هستند
اما روحها کربلا تو با فرزندانت کربلا بر پا کرده اي ولي ما کربلاها برپا کرديم و
مي کنيم. تو درس دادي ما آموختيم، خدايا آمده ام در راهي که حسين جان داد جان
ناقابل را ايثار کنم و اهداء خون کنم. چون اسلام باين خونها احتياج دارد. اگر اين
ايثار خون نبود از اسلام خبري نبود آنقدر خون بايد بدهيم تا اين درخت تنومند شود و
جهان در سايه اين درخت باشد انشاءالله.

قسمتي از
وصيتنامه شهيد مرتضي عليشاهي

امت حزب الله
تقوي را پيشه کنيد و از خدا بترسيد، به ريسمان الهي چنگ بزنيد و اتحاد داشته باشيد
جهاد را سبک نشماريد جهاد امروز از اهم واجبات است نکند خداي ناکرده از فرمان امام
سرپيچي کنيد که آنروز اول بدبختي شما است و شما اي جوانان و دانش آموزان تا اسلام
احتياج به خون دارد جهاد مقدم بر تحصيل است نمي گويم درس نخوانيد بلکه اگر جبهه
نمي آئيد لااقل در پشت جبهه پشتيبان امام باشيد اگر مي توانيد به جبهه برويد چون
فرداي قيامت سخت است جلوي امامان بگوئيم جهاد نرفتيم نماز را سبک نشماريد…

قسمتي از
وصيتنامه شهيد محمد سعيد مطيعي

يک پيام به امت
شهيد پرور خصوصاً شما جوانان: اي جوانان خواهشمندم که اين جبهه ها اين دانشگاههاي
الهي و خودسازي را فراموش نکنيد و اين مکان مقدس که واقعاً جاي خودسازي است و جاي
رسيدن به اعمال خود قبل از اينکه به اعمال ما رسيدگي شود را خالي مگذاريد که اگر
اين جبهه ها را از حضور مداوم ترک کرديد، بدانيد که دشمن را، مسئله دفاع از اسلام
را فراموش کرده ايد، شهدا را فراموش کرده ايد، و خداي ناکرده خدا را فراموش کرده
ايد، شما جوانان با حضور منسجم در جبهه ها مشت محکمي بر دهان تمام ياوه گويان ضد
اسلام بزنيد.

قسمتي از
وصيتنامه شهيد عباس آسماني

اينک که
جمهوري اسلامي ايران به رهبري امام خميني برپا شده و احتياج به کمک دارد  اگر نکوشيم از دست مي رود و اگر انقلاب نباشد
همه انسانها به تباهي کشيده مي شوند و اينک بايد اين خونها ريخته شود تا اين
انقلاب به پيروزي کامل برسد و اين فرزندان خميني هستند که در جبهه ها مي جنگند و
پايداري خود را به جهان نشان مي دهند و به دنيا ثابت کرده اند که کشورشان را هرگز
به بيگانگان و استعمارگران تحويل نخواهند داد و آنها مي جنگند و مي کشند و کشته مي
شوند و به راه خود ايمان کامل دارند و هميشه از خدا مي خواهند طول عمر و عزت به
امام عزيزمان عنايت فرمايد.

درسهائي از
نهج البلاغه

قسمت هفتم

خطبه 233

آيت الله
العظمي منتظري

مذمت دنيا

أَلاَ وصُونُوهَا
وَتَصَوَّنُوا بِهَا، وَکُونُو عَنِ الدُّنْيَا نُزَّاهاً، وَإِلَي الْآخِرَةِ وُلاَّهاً.
وَلاَ تَضَعُوا مَنْ رَفَعَتْهُ التَّقْوَي، وَلاَ تَرْفَعُوا مَنْ رَفَعَتْهُ الدُّنْيَا،
وَلاَ تَشِيمُوا بَارِقَهَا، وَلاَ تَسْمَعُوا نَاطِقَهَا، وَلاَ تُجِيبُوا نَاعِقَهَا،
وَلاَ تَسْتَضِيئُوا بِإِشْرَاقِهَا، وَلاَ تُفْتَنُوا بِأَعْلاَقِهَا، فَإِنَّ بَرْقهَا
خَالِبٌ، وَنُطْقَهَا کَاذِبٌ، وَأَمْوَالَهَا مَحْرُوبةٌ، وَأَعْلاَقَهَا مَسْلُوبَةٌ.
أَلاَ وَهِيَ الْمُتَصَدِّيَةُ الْعَنُونُ، وَالْجَامِحَةُ الْحَرُونُ، وَالْمَائِنَةُ
الْخَؤُون، وَالْجَحُودُ الْکَنُودُ، وَالْعَنُودُ الصَّدُودُ، وَالْحَيُودُ الْمَيُودُ.

بحث پيرامون
خطبه 233 نهج البلاغه با ترجمه فيض الاسلام و يا خطبه 191 با شرح محمد عبده بود که
سفارشات بسيار جالب و آموزنده حضرت اميرالمؤمنين(ع) در مورد تقوي و محافظت و
نگهداري آن در اين خطبه شيوا مطرح شده است. در ادامه وصيت هاي حضرت به مسلمانان و
مؤمنان بر لزوم تبعيت و پيروي از تقوي در تمام موارد و زمانها و مکانها و نگهداري
و محافظت بر آن، که در شماره هاي گذشته بخشهايي از آن را توضيح داديم، چنين مي
فرمايد:

«ألا فصونوها
و تصونوابها».

هان، تقوي را
نگهداريد و خود را با تقوي حفظ کنيد.

تقوي را حفظ
کنيد

حضرت دستور
اکيد مي دهند که آگاه باشيد، هم بايد اين تقوي را که بزرگترين نعمتهاي الهي است،
حفظ کنيد و هم خود را بوسيله آن نگهداريد و از منجلاب فساد و تباهي و گناه
برهانيد. اگر مي خواهيد از آفات و هواها و هوسهاي نفساني رهايي يابيد و اگر مي
خواهيد از شر شيطان نجات پيدا کنيد و اگر مي خواهيد از آتش دردناک جهنم و از غضب
الهي، خود را رها سازيد، پيوند خود را با تقوي قطع نکنيد و لحظه اي از آن جدا
نشويد، پس آگاه و هشيار باشيد که تقوي را از دست ندهيد زيرا وجود تقوي، شما را
بهترين نگهبان است. تقوي نعمتي است والا و ارزنده که اگر آن را از دست نداديد و در
هر صبح و شام و در هر زمان و مکان و در تمام احوال و اوضاع و حوادث و خوشيها و
لذتها و نگرانيها و بلاها و سراها وضراها، به آن روي آوريد و از آن استمداد
طلبيديد، شما را از انحراف و لغزش و گناه نگه مي دارد و حفظ مي نمايد.

«و کونوا عن
الدنيا نزاها، و الي الاخرة ولاهاً».

خودتان را از
دنيا، منزه و پاک کنيد و به آخرت عشق بورزيد.

به دنيا دل
نبنديد

نزاه، جمع
تازه است مثل طلاب جمع طالب و نازه به معناي پاک و منزه است. «کونوا عن الدنيا
نزاها». به اين معني است که خود را به دنيا آلوده نکنيد و «دنيا» مؤنث ادني است که
ادني افعل التفضيل داني است بمعناي پست تر پس «دنيا» يعني پست ترين عالم.

ولاه جمع
واله است و واله کسي را گويند که به علت عشق و محبت زياد، واله و سرگردان شده است.
«الي الاخره» متعلق به «ولاة» است يعني عاشق آخرت باشيد.

خود را منزه
و پاک کنيد از اين عالم که پست ترين و منحط ترين عوالم است و در مقابل عالم آخرت
اصلاً بحساب نمي آيد. البته خود را از دنيا پاک کنيد و برهانيد معنايش اين نيست که
در دنيا دست از هر فعاليت و تلاشي بايد برداشت و مانند راهبان و گوشه نشينان، عزلت
را اختيار کرد که اينچنين عزلتي در اسلام نيست، بلکه معنايش اين است که دلبستگي به
دنيا و مال دنيا نداشته باش. فعاليت و کوشش کن و براي خدا کار کن و پول را که با
زحمت تهيه مي کني، ضمن اينکه مصرف خانواده و زن و فرزندت مي کني و وسائل رفاه آنها
را آماده مي سازي- که اين خود عبادتي است- در راه خدا نيز مصرف کن؛ مدرسه اي بساز
تا فرزندان بي بضاعت در ‌آن تحصيل کنند، بيمارستاني بساز که بيماران را درمان
بخشد، مرکزي بنا بگذار که دردمندان را چاره ساز باشد.

خود را به
دنيا آلوده نساز، معنايش اين نيست که هيچ کار و منصبي را نپذير، بلکه هر منصبي را
بدست آوردي، براي خدا از آن راه به مردم خدمت کن، نه اينکه تمام تلاش و فعاليت
براي اشغال پست و مقامي باشد تا از آن طريق، بر مردم ظلم و اجحاف روا داري و يا
اينکه فقط هم تو رسيدن به مقام و جاه باشد؛ حب جاه و رياست بد است نه اينکه اگر
بتواني از راه منصب، کاري بکني يا خدمتي بکني، از زير بار مسئوليت خارج شوي.

پس فعاليت و
تلاش در دنيا براي خدمت به بندگان خدا، نه تنها دنياپرستي نيست که عبادتي است
بزرگ:

چيست دنيا از
خدا غافل شدن                 ني طلا و نقره
و فرزند و زن

مال را کز
بهر دين باشي حمول                نعم مال
صالح گفت آن رسول

اگر يک وقت
ديديم شخصي از ما بهتر مي تواند کاري را انجام دهد، حوصله اش بيشتر است، هوش زيادتري
دارد، سابقه افزونتري دارد، و خلاصه بهتر مي تواند، منصب مخصوصي را اشغال کند، بر
ما لازم است که او را دعوت کنيم و به کار واداريم و با کمال فروتني، خودمان از آن
منصب کنار رويم و آن شخص ديگر را که بهتر از ما مي تواند فعاليت کند، به جاي خود
بگماريم، اگر چنين کاري کرديم معنايش اين است که جاه طلب نيستيم و منصب را براي
خدمت مي خواهيم نه براي خود منصب! اين چنين روحيه اي بايست در ما وجود داشته باشد.
اگر چنانچه من حب رياست و جاه داشته باشم و با اينکه مي دانم، برادر من بهتر از من
مي تواند کاري را که به عهده ام گذاشته اند انجام دهد با اين حال مقام و رياست به
دلم چسبيده است و از آن نمي توانم دل بکنم، اين حب دنيا است و خطرناک است.

برادران و
خواهران! زنهار که هدفتان، خود منصب و مقام باشد. منصب وسيله اي است براي خدمت به
بندگان خدا، پس به رياست و مقام به عنوان يک وسيله نگاه کنيد نه هدف و در صورتي که
به مقامي رسيديد و مي توانستيد در آن مقام، خدمتي بکنيد و آن را وسيله قرار داديد،
در ‌آن صورت است که تمام لحظات خدمت شما عبادت مي شود.

«و لا تضعوا
من رفعته التقوي و لا ترفعوا من رفعته الدنيا».

کوچک مشماريد
کسي که تقوي بزرگش کرده و بزرگ مشماريد کسي که دنيا بزرگش کرده است.

تقوي ملاک
شخصيت است

کسي که داراي
تقوي است و بواسطه تقوي، نزد خداوند عزيز و محترم است و تقوي او را بالا برده است،
هرگز نبايد توسط شما تحقير شود و کوچک شمرده شود، هرچند پول و ثروت ندارد، مقام و
رياست ندارد. اين زشت ترين روحيه است که مردان خدا و تقوا پيشگان را به ديد تحقير
بنگريم و چون پول و مقام ندارند براي آنها که خداوند بزرگشان کرده و گراميشان
داشته، ارزشي قائل نشويم و از آن طرف اهل دينا و پول پرستان و سرمايه داران را
تنها به خاطر پول و سرمايه شان يا مقام و منصبشان احترام کنيم بلکه بايد بعکس
باشد، آن کسي که تقوي ندارد ولي مال و مکنت زيادي دارد، بايد به ديد تحقير به او
نگريست ولي اهل تقوي و مردان خدا را به 
ديد احترام و تجليل بنگريم و آنان را بزرگ بشماريم، هر چند از نظر پول و ثروت
و مقام و حسب و نسب، در درجه پائيني باشند.

و همانگونه
که خداوند در قرآن کريم مي فرمايد:‌« ان اکرمکم عندالله اتقاکم»، ملاک رفعت شأن و
بزرگي و والامقامي انسان، منحصراً تقوي است و لا غير. واقعاً جاي تأسف است که گاهي
ديده مي شود، برخي از افراد، اينقدر خودشان را فراموش مي کنند و دلباخته دنيا مي
شوند که براي ثروتمندان و زراندوزان فقط بخاطر ثروت و مالشان احترام قائل مي شوند
هرچند هيچ بهره اي از پول آنها نمي برند. يکي از دوستان مي گفت: يک وقت مادرم به
من گفت که هر وقت به فلان شخص مي رسي. به او سلام کن و احترام بگذار. گفتم: چرا؟
گفت: براي اينکه او حقوق زيادي در ماه مي گيرد! گفتم: از حقوق کلان او چيزي عايد
ما مي شود؟ گفت: نه! گفتم: پس چرا به چنين شخصي احترام کنيم؟! آري، اين خود يک
مرتبه از حب دنيا است!

البته اگر
کسي که داراي مقام و منصبي است يا داراي مال و ثروتي است و آن مقام يا آن ثروت را
در راه خدا و خدمت به خلق خدا مصرف مي کند و اهل خير است، جا دارد که مورد احترام
و تقدير قرار بگيرد، چون او اهل تقوي است و براي خاطر تقوايش بايد مورد احترام
قرار بگيرد.

«و لا تشيموا
بارقها».

به زرق و برق
دنيا چشم ندوزيد.

به دنيا چشم
ندوزيد

در اين بخش
از خطبه، حضرت به مذمت دنيا اشاره کردند. پس از اينکه سفارش کردن که ملاک بايد
تقوي باشد نه مال و مکنت دنيا و مبادا کسي را که بوسيله دنيا شخصيت پيدا کرده مورد
احترامتان قرار گيرد، چون نام دنيا به ميان آمد، حضرت بحث را به اين طرف کشانده و
مي فرمايد: اگر دنيابا آن زرق و برقهايش بخواهد شما رافريب دهد، فريبش نخوريد، و
به زرق و برقهايش چشم ندوزيد.

لا تشيموا:
شام يشيم بعمناي دل باختن و چشم دوختن است. لا تشيموا يعني چشم ندوزيد.

بارق: ابر
برقدار را مي گويند که دليل بر آمدن باران است 
کنايه از ظاهر دنيا است.

حضرت در اين
جمله دنيا را بر ابر برقداري تشبيه مي کنند که کشاورزان چشم به به او دوخته و
منتظر بارش آن مي باشند يعني ظاهر آراسته و زيباي دنيافريبتان ندهد و شما را گول
نزند، هرگز به اين ظاهر فريبنده چشم ندوزيد و دل نبازيد که نه دوام دارد و نه
ارزش.

«و لا تسمعوا
ناطقها و لا تجيبوا ناعقها».

به سخنگوي
دنيا گوش ندهيد و دعوت خواننده اش را اجابت ننمائيد.

اگر دنيا شما
را به سوي خود فرا مي خواند و با آرايشي فريفته شما را دعوت مي کند، دعوتش را
اجابت نکنيد و سخنان دنياپرستان را گوش ندهيد که اين کلاغهاي سياه شما را به فنا و
نابودي و ذلت دعوت مي کنند.

ناطق: سخنگو-
ناعق: کلاغي که صدا مي کند. نعيق: صداي کلاغ است.

«و لا
تستضيئوا بأشراقها و لا تفتنوا بأعلاقها».

به درخشندگي
ظاهر دنيا، طلب روشنائي نکنيد و بوسيله متاعهاي نفيسش به فتنه نيفتيد.

استضاءه: طلب
نور و روشنائي است.

اشراق:
درخشندگي است.

لا تفتنوا:
به فتنه نيفتيد.

اعلاق: جمع
علق به معناي متاع نفيس.

اين درخشندگي
ظاهري دنيا، نوري نيست که بتوان از آن استضاءه نمود و روشنائي جوئيد، اين درخشندگي
زودگذري است که هرگز دوام ندارد و بزودي به تاريکي مي گرايد، پس به اين فروغ
دورغين، دل نبنديد و ظاهر زيباي اين زن عجوزه شما را نفريبد. دنيا صورت خود را
زيبا جلوه مي دهد ولي در حقيقت صورتش زشت و سياه است و اين درخشندگي که در آن مي
بينند، بيشتر به سرابي مي ماند که تشنگان را بخيال آب روان به سويش فرا مي خواند و
چون به آن برسند، چيزي را نمي بينند. اين اشراق و درخشندگي، سراب است و خيال، از
اين خيالهاي دروغين خود را سيراب نکنيد و اموال فريبنده اش شما را به فتنه نيندازد
تا آنجا که از دين و ايمان و وجدان و انسانيت خود دست شسته و همه را زير پا لگد
کوب نمائيد. نکندکه يک وقت خداي نخواسته يک کاخ زيبا يا يک اتومبيل آخرين سيستم يا
يک مقام و منصب چند روزه دنيا شما را از خدا و حق و انسانيت دور کند. مگر خود نمي
دانيد که اگر اين منصب ها دوام داشتند از ديگري به شما منتقل نمي شدند و اگر اين
کاخها و اتومبيل ها بقاء داشتند، از شما به فرزندانتان نمي رسيد؟!

«فإن برقها
خالب و نطقها کاذب و أموالها محروبة و أعلاقها مسلوبة».

زيرا برق
دنيا فريب انگيز و سخنش دروغ و اموالش غارت شده و متاعهاي نفيسش بي دوام است.

دنيا وفا
ندارد

در آنجا که
حضرت فرمود: به زرق و برق دنيا چشم ندوزيد و سخنش را گوش ندهيد و اموال و متاعهايش
شما را به فتنه نيندازد، در اين فراز از خطبه، در يک بلاغت بي نظيري، علت و دليل
آن سفارشها را بيان مي کند که اين لف و نشر مرتب است و در بلاغت، بسيار جالب است.
مي فرمايد: اگر گفتم به زرق و برق دنيا دل نبنديد و چشم ندوزيد براي اين است که
اين برق ها و درخشندگي ها، دروغين و گول زن است. امروز اگر دنيا جلوه اي کرد و
فريبش را خوردي، گذشته از اينکه از اموال خود بايد بگذري که به آن لذتهاي دروغين
دست يابي، در آخرت نيز بايد پاسخگو باشي که اين اموال را در چه راهي مصرف کردي!

و آنجا که
حضرت فرمود گوش به سخنگوي دنيا ندهيد در اينجا مي فرمايد: زيرا سخنگوي دنيا دروغگو
است. دنيا شما را چنان فريب مي دهد که خيال مي کنيد، براي هميشه جاويدان مي ماند و
از اموال و امتعه و لذتهايش بهره مند مي گرديد، ولي اين اموال، هزاران آفت خواهند
داشت، گو اينکه کسي نمي تواند تضمين کند که تا چند سال ديگر زنده خواهيد بود و از
اين پولها و لذتها استفاده خواهيد کرد.

و آنجا که
حضرت فرمود: به درخشندگي دنيايعني به اموال دنيا دل نبنديد، در اينجا مي فرمايد:
زيرا اموال دنيا غارت مي شود و از تو گرفته مي شود.

محروبه: غارت
شده.

و آنجا که
فرمود: به متاعهاي نفيسش فتنه زده نشويد، در اينجا مي فرمايد: زيرا اين متاعها نيز
از شما گرفته مي شود و چيزي برايتان باقي نمي نماند.

«الا وهي
المتصدية العنون و الجامحة الحرون و المائنة الخؤون و الجحود الکنود و العنود
الصدود و الحيود الميود».

هان، اين
دنيا جلوه گري است ظاهرساز و لگدپراني است چموش و دروغگوئي است خيانت کننده و
انکار کننده اي است ناسپاس و دشمني است اعراضگر و ميل کننده منحرفي است به باطل.

صفات دنيا

اين دنيا
داراي صفات بسيار بدي است، خود را براي شما مي آرايد و ظاهري زيبا براي خود مي
سازد که شما را بفريبد و گول بزند. اين دنيا مانند حيوان چموشي است که لگدپراني مي
کند، هنگامي که به اين حيوان مي نگري و آن را مي بيني که به سرعت مي تازد، خيال مي
کني که مي شود آن را سوار شد ولي هنگامي که بر آن سوار مي شود، تو را لگد زده در
وسط رودخانه مي اندازد و يا اينکه با سرسختي حاضر نيست قدم از قدم بردارد و سواري
بدهد.

اين دنيا
دروغگو، کذاب و خيانت کننده است، انکار کننده و ناسپاس است. حق را با اينکه مي
داند انکار مي کند و تو را به انکار نيز وا مي دارد و هر چه براي آن زحمت بکشي و
تلاش و فعاليت بکني، او همچنان ناسپاس و بي وفا است، عمرت را صرف کاخها و عشوه گري
ها و متاعهاي نفيسش مي کني ولي در يک لحظه که مرگت فرا رسد، تمام آن لذتها بر باد
رفته، کاخها و اموال به ديگران مي رسد و تو را چيزي جز بدبختي و فلاکت نمي ماند.
پس اينقدر به آن گوش فرا نده و به اين دشمن که در آخر مي خواهد به تو اعراض
کند،  تو از امروز به آن اعراض و پشت کن.
دنيا که مي خواهد با تو قهر کند، تو از امروز با آن قهر کن. دنيا که تو را سپاس
نمي گويد، تو نيز به آن وفادار مباش. دنيا که تو اعتماد ندارد، تو نيز به آن
اعتماد نکن.

دنيا تو را
به سوي انحراف و باطل دعوت مي کند، تو دعوتش را اجابت نکن و دست رد بر سينه آن
بزن.  ادامه دارد

سخني پيرامون
ولايت فقيه

قسمت هشتم

شرايط خاص
زمان ايجاب مي کند که در ادامه بحث، مسئله صلح و تصميم اخير امام امت اوراحنافداه
را مورد بررسي قرار دهيم.

شايد براي
بعضي از خوانندگان عجيب بيايد که چگونه ما روزي از لزوم ادامه جنگ و ضرورت مقاومت
و برکات جهاد و مبارزه صحبت مي کنيم و روزي ديگر از فوائد صلح و لزوم گرايش به ترک
مخاصمه و جنگ. و شايد بعضي از کوته نظران تصور کنند که ما توجيه گر وضعيت موجوديم.
ولي پاسخ اصلي از هرگونه اشکالي در اين مسئله همان تسليم در برابر تصميمات ولي امر
است. ما نه خواهان جنگيم و نه فريفته صلح بلکه آنچه را ولي امر مصلحت اسلام و
مسلمين بداند همان را خواهانيم.

تصميم در
مورد ادامه جنگ يا اعلام  صلح شرعاً و
قانوناً منحصراً در اختيار ولي امر مسلمين است. از نظر فقهي شرط اول اعلام صلح اين
است که از سوي امام و رهبر مسلمانان اعلام شود و افراد ديگر حق اعلام صلح را
ندارند. و از نظر قانوني نيز در قانون اساسي از اختيارات رهبري که در اصل يکصدو
دهم ذکر شده اعلان جنگ و صلح و بسيج نيروها به پيشنهاد شوراي عالي دفاع است.

بنابراين شکي
نيست که از نظر قانوني و شرعي پس از تصميم رهبري در پذيرش صلح هرگونه ترديد و اشکال
در تسليم نسبت به اين امر تجاوز از مرز اطاعت و طغيان بر ولي امر و مستوجب فسق
است.

نکته مهمي که
در اين امر قابل توجه است اين است که پذيرش قطعنامه و اعلام صلح و حاضر شدن به
مذاکره با دشمن هرگز به معناي ترک جهاد و مبارزه با کفر جهاني که صدام يک
نماينده  آن است نمي باشد حاشا که امام امت
دست از مبارزه بردارد و عافيت خواهي را ترجيح دهد ولي شرايط خاص زمان و مصلحت عامه
مسلمين او را ناچار به ترک اين سنگر نموده تا در سنگري ديگر به مبارزه پيگير خود
ادامه دهد.

پيام مهم و
سرنوشت ساز امام اين مطلب را کاملاً‌روشن ساخته است و در چند جاي آن بر اين امر
تأکيد شده که هرگز از مبارزه با کفر و نفاق لحظه اي غفلت نخواهد شد.

بخشي از اين
فرازها را در اينجا به عنوان نمونه مي آوريم:

«البته ما
اين واقعيت و حقيقت را در سياست خارجي و بين المللي اسلاميمان بارها اعلام نموده
ايم که در صدد گسترش نفوذ اسلام در جهان و کم کردن سلطه جهانخواران بوده و هستيم».

«مادر صدد
خشکانيدن ريشه هاي فاسد صهيونيسم، سرمايه داري و کمونيسم در جهان هستيم…»

«اگر هزار
بار قطعه قطعه شويم دست از مبارزه با ظالم بر نمي داريم».

«مابراي
احقاق حقوق فقرا در جوامع بشري تا آخرين قطره خون دفاع خواهيم کرد».

«ما مي گوئيم
تا شرک و کفر هست مبارزه هست و تا مبارزه هست ما هستيم».

«کمربندهاتان
را ببنديد که هيچ چيز تغيير نکرده است».

«من به صراحت
اعلام مي کنم که جمهوري اسلامي ايران با تمام وجود براي احياي هويت اسلامي
مسلمانان در سراسر جهان سرمايه گذاري مي کند».

«اگر بندبند
استخوانهايمان را جدا سازند، اگر سرمان را بالاي دار برند، اگر زنده زنده در شعله
هاي آتشمان بسوزانند، اگر زن و فرزندان و هستيمان را در جلو ديدگانمان به اسارت و
غارت برند هرگز امان نامه کفر و شرک را امضا نمي کنيم».

«خداوندا تو
مي داني که ما سرسازش با کفر را نداريم».

اين سخنان را
هرگاه در کنار اين جمله قرار دهيم که «هدف ما تاکتيک جديد در ادامه جنگ نيست» روشن
مي شود که پذيرش اين صلح فقط به منظور ترک سنگري و ادامه مبارزه در سنگر ديگر است.
و نه تنها خود آماده ادامه مبارزه اند که همه افراد ملت را به اين  امر دعوت فرموده اند: «کمربندهاتان  را ببنديد که هيچ چيز تغيير نکرده». اين جمله
بزرگ و عميق به وضوح وضع موجود را روشن مي سازد و اگر جنايتکاران جهان که
ابرقدرتشان مي خوانند به اين جمله توجه کنند همه اميدهاي آنان تبديل به يأس خواهد
شد. امام بزرگوار در عين پذيرش صلح اعلام مي فرمايد که هيچ چيز تغيير نکرده است.
کساني که خيال مي کنند شعله نهضت اسلامي به خاموشي گرائيده و از اين پس آنها مي
توانند بدون آشفتگي خاطر به جنايات خود ادامه دهند سخت در  اشتباهند. چه بسا اين صلح راه را براي مبارزه
اي سخت تر و جهادي  با شکوهتر هموار سازد.

در تاريخ
رهبران معصوم جامعه اسلامي سه مصالحه مشهور و معروف است که تطبيق وضع موجود با هر
يک از آنها نياز به اطلاع کافي از شرايط ايجاب پذيرش صلح دارد و هنوز وقت آن
نرسيده است.

1-   
صلح حديبيه

پيامبراکرم(ص)
در ششمين سال هجرت با هزار و پانصد نفر(تقريباً) از مسلمانان بقصد عمره به سوي مکه
حرکت کردند و اين در پي خوابي بود که آن حضرت ديد و خواب پيامبران وحي است. و چون
به حديبيه که محلي در مرز حرم واقع است رسيدند کفار قريش براي مقابله آماده شدند و
آنان را از ورود به حرم منع نمودند. کساني براي وادار نمودند پيامبر(ص) به بازگشت
بدون خونريزي وساطت کردند آن حضرت اعلام فرمودند که من براي جنگ نيامده ام بلکه
براي انجام مناسک آمده ام و اين شتران را مي خواهم در راه خدا نحر کنم، آنان
نپذيرفتند و از آن حضرت خواستند که سال ديگر به مکه بيايد و آنها سه روز مکه را
براي او و اصحابش تخليه خواهند کرد تا مناسک خود را بجاي آورند و اين توافق انگيزه
اي شد که عقدنامه صلحي نوشته شود.

بر اساس اين
مصالحه قرار شد که تا ده سال ميان مشرکان قريش و مسلمانان، جنگي نباشد و هيچکدام
از طرفين قبائلي را که با طرف ديگر هم پيمان است مورد تعرض قرار ندهد و قافله
بازرگاني قريش که به شام روانه مي شود از نزديکي مدينه با امنيت عبور نمايد و هر
کس بخواهد از قبائل عرب در پيمان هر کدام از طرفين درآيد آزاد است و اگر کسي از
قريش مسلمان شود و به مدينه پناه آورد، مسلمانان او را به اوليائش باز گردانند ولي
اگر کسي از مسلمانان دست از دين خود برداشت و به مکه پناه برد قريش ملزم به بازپس
دادن او نباشند و در مقابل مسلمانان در مکه نسبت به اظهار اسلام و بر پاداشتن
شعائر مذهبي آزاد باشند و مبلغان اسلامي در گوشه و کنار جزيرةالعرب مورد تعرض مشرکان
قرار نگيرند.

اصحاب رسول
خدا(ص) که به قدرت خود اعتماد داشتند و از پذيرش اين صلح غمگين و افسرده شدند و
بعضي که جسور و بي ادب بودند به آن حضرت پرخاش نمودند و بعضي از قبول حکم آن حضرت
در مورد خروج از احرام و کشتن قرباني در همان محل سرباز زدند يا در آن شک و ترديد
داشتند آن حضرت براي دفع وسوسه شکاکان خود پيش از همه شتران خويش را که هفتاد شتر
بودند نحر نمود و سر خويش را تراشيد، سپس فرمود خداوند کساني را که سر تراشيدند
رحمت کند. گفتند و آنانکه تقصير نمودند؟ حضرت باز دعاي رحمت را براي کساني که سر
تراشيده اند تکرار فرمود و در بار سوم که گوينده نام تقصير کنندگان را ذکر نمود
حضرت آنان را نيز دعا فرمود و چون سبب را پرسيدند فرمود چون آنان که سر تراشيدند
ترديد و شکي نداشتند. معلوم مي شود گروه ديگر از روي شک و ترديد به تقصير اکتفا
کردند.

صلح حديبيه
در چنان شرايطي برگزار شد. مسلمانان از سويي نکران مناسک خود بودند و از اين جهت
افسرده شدند که چرا به حرم راه نيافتند و از سويي بشارتي که رسول خدا(ص) به آنها
داده بود در مورد ورود به مکه و طواف خانه عملي نشد و موجب شک و وسوسه افراد ضعيف
الايمان گشت و چون پرسيدند، رسول خدا(ص) فرمود: من وعده ندادم که همين سال موفق
شويد ولي مطمئن باشيد اين وعده عملي خواهد شد. از سوي ديگر شرايط صلح به حسب ظاهر
به نفع قريش بود زيرا از شرايط صلح اين بود که هر کس از مسلمانان مکه به مدينه
پناهنده شود نبايد به او پناه دهند و هر کس از مدينه به مکه پناه برد قريش مجازند
که به او پناه دهند. سهيل بن عمرو نماينده قريش در عقدنامه صلح بود و در همان موضع
فرزند او ابوجندل که مسلمان بود با غل و زنجير از مکه فرار کرد و به مسلمانان
پناهنده شد سهيل او را به عنوان اولين وفاي به شرط از رسول خدا(ص) مطالبه نمود.
حضرتش ابتدا فرمود ک هنوز عهد و پيمان بطور کامل بسته نشده است و چون او اصرار کرد
حضرت پذيرفت. ابوجندل التماس کرد که من مسلمانم پناهم دهيد. حضرت فرمود خداوند
خداوند براي تو فرجي پيش خواهد آورد و پس از او نيز افراد ديگري از مسلمانان مکه
پناهنده شدند و حضرت طبق شرط آنها را نپذيرفت. اين مسئله نيز بر اصحاب آن حضرت
بسيار گران آمد. ولي اين صلح با همه اينها از بهترين فتوحات رسول اکرم(ص) به شمار
مي آيد که سوره فتح در همين مورد نازل شد و خداوند آنرا فتح مبين ناميد. مسلمانان
بعد از مدتي متوجه برکات عظيم اين صلح شدند. اولاً سال بعد رسول خدا(ص) به همراه
اصحاب به مکه آمد و طبق شرط قريش سه روز مکه را تخليه کردند و حضرتش با اصحاب
مناسک عمره را به جاي آوردند و آنرا عمرة القضا ناميدند زيرا قضاي عمره گذشته به
حساب آمد و در برابر بازماندگان قريش در شهر شعار دادند و اين خود فتحي عظيم بود.
و از آن مهمتر اين بود که مبلغان اسلامي در هر گوشه و کنار جزيرةالعرب به آزادي
مشغول تبليغ شدند و اسلام به سرعت عجيبي در ميان عرب منتشر شد. حتي در خود مکه نيز
اسلام علناً تبليغ مي شد و شعائر آنرا بر پا مي داشتند و قدرت اسلام به حدي رسيد
که ديگر قريش و ساير دشمنان را ياراي مقاومت با آن نبود و لذا در فتح مکه نيازي به
جنگ پيش نيامد بلکه با همان اظهار قدرت و نمايش نيرو، قريش تسليم شدند و اينها همه
از برکات صلح حديبيه بود. گرچه به ظاهر از ابتدا بر مسلمانان تحميل شد. و اما آنچه
را مسلمانان، ضرر مي پنداشتند آن هم به نفع آنها تمام شد.

رسول خدا(ص)
فرمود که هر که از ما به آنها بپيوندد در او خيري نيست که ما او را باز گردانيم و
هر که از آنجا به ما پناه آورد و مسلمان شود اگر براستي اسلام آورده باشد خداوند
او را نجات خواهد داد. و چنان شد که فرموده بود مسلمانان فراري از مکه چون در
مدينه پناهگاهي نيافتند خود بر سر راه قافله هاي قريش کمينگاهي تهيه نمودند و
بازرگانان آنان را مورد تعرض قرار مي دادند و از آنها مي کشتند و اموال آنها را
غارت مي نمودند و عده آنها بيش از هفتاد نفر رسيده بود. فرمانده آنان شخصي بود به
نام ابوبصير که مسلمان شده بود و در مکه زنداني بود و چون فرار کرد و به مدينه آمد
قريش دو نفر را براي بازگرداندن او فرستادند رسول خدا(ص) او را فرمود که با اينان
به مکه بازگرد و چون التماس نمود فرمود خداوند براي تو و ساير مستضعفين مکه فرجي
پيش خواهد آورد او برگشت و در راه با حيله اي يکي از آن دو را کشت دومي که برده
بود به مدينه هراسان آمد و از دست او شکايت کرد به دنبالش ابوبصير نمايان شد و
داستان را بازگفت رسول خدا(ص) از روي سياست فرمود: عجب جنگ افروزي است اگر مرداني
با او باشند. اين سخن به مستضعفان مکه رسيد و همه دل به فرماندهي ابوبصير بستند و
چون او در کنار درياي سرخ بر سر راه قريش کمين گرفته بود به او پيوستند و براي
قافله هاي بازرگان قريش خطري عظيم تشکيل دادند. قريش به ناچار از اين شرط خود دست
برداشته و از رسول خدا(ص) خواستند تا آنان را به مدينه باز گرداند و پناه دهد.

بهرحال مي توان
گفت دست آوردهاي صلح حديبيه از همه غزوات رسول اکرم(ص) بالاتر بود و اصولاً گسترش
اسلام در جزيرة العرب و فتح مکه از نتايج اين صلح پربرکت است.

آري! چنين
است صلح تحميلي همانند جنگ تحميلي بر انسان سخت و مشکل و ناپسند است ولي خداوند مي
فرمايد: «عسي ان تکرهوا شيئاً و هو خيرلکم و عسي ان تحبوا شيئاً و هوشرلکم» چه بسا
چيزي را خوش نداشته باشيد و براي شما خير باشد و چه بسا شما را از چيزي خوش آيد و
آن براي شما شر و بدي داشته باشد.

جنگ تحميلي
عراق عليه ايران همه مسلمانان را نگران و افسرده ساخت ولي ديري نپائيد که نتايج
خوبي براي جامعه اسلامي به بار آورد گرچه جنگ ويراني و کشتار دارد ولي ملت مسلمان
ايران را مقاوم و نيرومند ساخت بلکه همه نيروهاي انقلابي اسلام را در جهان به حرکت
و ستيز واداشت.

اکنون نيز
صلح در سايه قطعنامه براي همه امري دشوار و سخت است. پيام حضرت امام ارواحنافداه
نيز حکايت از تلخي و مرارت غير قابل تحملي در اين پذيرش مي کند. گاهي آن
را«حقيقتاً مسأله بسيار تلخ و ناگواري براي همه و خصوصاً براي من» خوانده اند و
گاهي آن را«جام زهرآلود» ناميده اند و در جاي ديگر فرموده اند که«قبول اين مسأله
براي من از زهر کشنده تر است». ولي ما اميدواريم که خداوند براي ملت مسلمان ايران
و همه نيروهاي انقلابي اسلام بلکه همه مستضعفان و از همه بالاتر براي دين مبين
اسلام در ‌آن خير کثير قرار دهد: «فعسي ان تکرهوا شيئاً و يجعل الله فيه خيراً
کثيراً».

البته منظور
از خير کثير تنها آبرو و شخصيت يا مال و ثروت و پيشرفت اقتصادي نيست کوته نظران از
اين صلح منتظر ارزاني قيمت اجناس و آسان شدن رفت و آمدها و فراهم شدن لوازم رفاه و
آسايش اند ولي ملت بلند همت ايران نتايج مهمتري را بايد از اين صلح متوقع باشد
همان نتايجي که مسلمانان از صلح حديبيه ديدند و آن پيشرفت و گسترش اسلام و هدايت
بيشتر مردم جهان و توسعه تبليغات اسلامي است.

اين يک
مصالحه تاريخي مهم اسلام است.

2-   
پذيرش حکميت در جنگ
صفين

عقدنامه صلح
حديبيه را اميرالمؤمنين (ع) مي نوشت و چون بر فراز آن بسم الله الرحمن الرحيم را
نگاشت سهيل بن عمرو سفير قريش گفت که من رحمن را نمي شناسم بنويش باسمک اللهم، و
اين عبارتي بود که در جاهليت براي ابتدا به نام خداوند به کار مي بردند. رسول
خدا(ص) دستورد داد تا چنان نويسد. سپس فرمود بنويس: «هذا ما صالح عليه محمد رسول
الله سهيل بن عمرو» سهيل گفت اگر من تو را رسول اله مي دانستم با تو ستيز نمي کردم
اسم خود و پدرت را بنويس. رسول خدا(ص) فرمود تا کلمه رسول الله را پاک کند و ابن
عبدالله بنويسد اميرالمؤمنين (ع) عرض کرد مرا ياراي زدودن اين کلمه نيست. پيامبر
اکرم(ص) خود با دست خويش کلمه رسول الله را سترد و فرمود روزي تو را بر همانند اين
کار مجبور مي سازند در حالي که مظلوم هستي. و اين گفتار در صفين راست آمد آن گاه
که در عقدنامه حکميت کلمه اميرالمؤمنين را از عقدنامه ستردند.

لشکريان
اميرالمؤمنين (ع) بر لشکر معاويه چيره شدند و چيزي به پايان جنگ باقي نمانده بود.
معاويه که بساط شاهنشاهي خويش را برچيده مي ديد دست به دامان يار ديرينش عمروعاص
زد تا با حيله اي او را از سقوط حتمي نجات دهد. عمرو فرمان داد تا قرآنها را بر سر
نيزه کردند و اميرالمؤمنين را به حکم قرآن فرا خواندند. منافقان در ميان لشکر
اميرالمؤمنين (ع) فريادهاي صلح طلبي را برآوردند و رهبر خبيث آنان اشعث بن قيس که
قبلاً با معاويه روابط محرمانه داشت مردم را از ادامه جنگ باز مي داشت
اميرالمؤمنين(ع) آنان را متوجه حيله و نيرنگ امويان ساخت و فرمود که آنها هرگز حکم
قرآن را نمي خواهند من آنها را خوب مي شناسم لختي تحمل کنيد که جنگ به پايان خود
رسيده است. خوارج که بيست هزار نفر با پيشانيهاي پينه بسته از سجود و مردمي شجاع و
دلاور بودند گرد آن حضرت جمع شدند و او را تهديد به قتل کردند که اگر به حکم قرآن
سر فرود نياوري تو را همچون عثمان مي کشيم و او را به نام خطاب کردند نه به عنوان
امير المؤمنين. هر چه آن حضرت آنان را موعظه کرد مفيد واقع نشد گفتند مالک اشتر را
فراخوان حضرتش پيکي روانه ميدان کرد تا مالک را فرا خواند. مالک گفت چيزي نمانده
است که به چادر معاويه هجوم بريم لختي به من مهلت دهيد حضرت دوباره پيک را فرستاد
که اگر مي خواهي مرا زنده ببيني برگرد. امير المؤمنين (ع) کسي نبود که از آن روبه
صفتان بترسد ولي مي دانست که با اين تفرقه و دو دستگي پيروزي ممکن نيست. حکميت را
با حيله و نيرنگ مطرح نمودند و با تهديد و پديد آوردن آن صحنه دلخراش اميرالمؤمنين(ع)
را به پذيرفتنش ناچار ساختند و چون هنگام تعيين نماينده رسيد حضرتش ابن عباس را
نماينده خود ساخت آنان را روي دوروئي و نفاق او را نپذيرفتند و فشار آوردند تا
ابوموسي اشعري که مردي نادان و احمق بود و نسبت به اميرالمؤمنين(ع) بدبين و بددل
بود معين نمايد. او هم در حکميت فريب عمروعاص نماينده معاويه را خورد و هر دو را
عزل کرد. عمرو گفت تو موکل خود را از وکالت عزل کردي و من موکل خود را تعيين مي
کنم و با اين صلح معاويه را بعنوان خليفه معرفي نمود که تا آن روز خود او هم ادعاي
خلافت را نداشت بلکه به بهانه خونخواهي عثمان قيام کرده بود و بدين ترتيب اين صلح
تحميلي ضربه وحشتناکي به پيکر اسلام و ايمان زد. منافقان کوردل که خود اين صحنه را
به وجود آورده بودند از اميرالمؤمنين خواستند که به دليل اين که گناه پذيرش صلح با
معاويه را بر دوش دارد و گناه موجب کفر است بايد توبه کند و گرنه مستحق قتل است.
حضرت فرمود من حکميت را نپذيرفتم و گناهي مرتکب نشده ام تا از آن توبه کنم. آنان
که بهانه اي مي خواستند جنگ نهروان را برپا کردند که موجب از بين رفتن معظم
نيروهاي آنها شد و ديگر تا مدتي نتوانستند سر برآورند.

بهرحال اين
صلح هرگز مورد موافقت رهبر مسلمين نبود و بر او تحميل شد و نتيجه اي بجز استقرار
سلطنت امويان و ادعاي خلافت از سوي معاويه و دودستگي و اختلاف در نيروهاي
اميرالمؤمنين(ع) نداشت سرانجام همان خوارج منافق آن حضرت را با ترور ناجوانمردانه
شهيد کردند.

3-   
صلح امام حسن(ع)

اميرالمؤمنين(ع)
پس از پايان حکميت و جدا شدن خوارج از جامعه اسلامي و لشکرکشي آنان در مقابل صف
مسلمين و تجاوزات مکرري که از سوي آنها به افرادي از مسلمانان ديده شد تصميم بر
ريشه کن نمودن آنها گرفت و با جنگ نهروان تقريباً همه آنها را کشت بجز عده بسيار
کمي که فرار کردند و شايد کمتر از ده نفر بودند. پس از بازگشت به کوفه اعلام کرد
که بايد جنگ با معاويه را ادامه داد تا دودستگي در جامعه اسلامي نباشد ولي قبل از
حرکت آن حضرت بسوي لشکرگاه ابن ملجم مرادي لعنه الله آن حضرت را در محراب عبادت به
شهادت رسانيد. بزرگان مسلمين که در کوفه مجتمع بودند امام حسن مجتبي(ع) را که امام
منصوب از سوي پدر بود به رهبري پذيرفتند و با او بيعت کردند حضرتش براي انجام
خواسته پدر لشکر اسلام را براي جنگ با معاويه بسيج نمود. ولي از همان ابتدا آثار
ضعف و سستي در آنان پيدا بود عده اي را بعنوان مقدمه الجيش براي سد نمودن پيشروي
لشکر معاويه که بسوي عراق روانه شده بود فرستاد. فرمانده لشکر با تطميع معاويه با
او پيوست و اين مطلب بيش از پيش سبب سستي و اختلاف در لشکر امام شد. ولي با هم
امام مجتبي(ع) دست از جنگ برنداشت و مردم را به جهاد در راه خدا دعوت کرد افرادي
نيز از بزرگان مسلمين به او پيوستند ولي منافقان و کساني که از سوي معاويه تطميع
شده بودند مردم را از ادامه جنگ منع مي نمودند و نيرنگهاي بسياري براي ايجاد ضعف و
سستي بکار بردند که تفصيل اين مطالب در کتابهاي مستقلي که در زمينه صلح امام
حسن(ع) نوشته شده، آمده است و بهرحال وضعيت بگونه اي پيش آمد که امام مجتبي(ع)
چاره اي بجز پذيرش پيشنهاد صلح نداشت تا بتواند اندک اصحابي که وفادار مانده اند و
حافظ اسلام اصيل اند نگه دارد زيرا مي دانست معاويه هدف اصلي اش نابودي اسلام
بعنوان يک مسلک و دين است نه تنها حکومت کردن بر مردم. امام براي اينکه خلفي از
مسلمانان اصيل باقي بماند که به نسلهاي آينده اصول اسلام را منتقل سازند و معاويه
نتواند اسلام را بکلي ريشه کن کند چاره اي بجز صلح نداشت. اين صلح گرچه بر امام
تحميل شد اما با ملاحظه شرايطي که پيش آمده بود تنها راهي که ولي امر مسلمين مي
توانست براي نجات اسلام و جامعه اسلامي در پيش گيرد همين راه بود.

نتيجه اين
صلح گرچه بظاهر اين بود که حکومت معاويه بلامنازع باشد ولي با توجه به وضعيت لشکر
امام اين نتيجه در صورت ادامه جنگ هم براي معاويه حاصل بود بعلاوه از بين رفتن
بهترين نيروهاي مؤمن که تنها باقيمانده سلف صالح بودند و همچنين اهل بيت عليهم
السلام که حتماً با ادامه جنگ بکلي ريشه کن مي شدند و معاويه به هدف اصلي خود که
دفن اسلام بود دست مي يافت.

ولي همانهائي
که با سستي خود امام را مجبور به پذيرش صلح کردند پس از تحقق صلح او را سرزنش
نموده مذل المؤمنين اش خواندند و اين هميشه تاريخ سنت و سيره افراد سست عنصر و بي
پايه بوده است.

با اين بررسي
کوتاه از اين سه حادثه صلح متوجه مي شويم که اولاً رهبر مسلمين تا ناچار نباشد صلح
با دشمنان اسلام را نمي پذيرد و همانگونه که امام امت فرمودند مرگ و شهادت از صلح
با دشمنان اسلام گواراتر است. ثانياً آنجا که مصلحت اسلام و مسلمين صلح را اقتضا
کند آ» را مي پذيرد هر چند بحسب ظاهر به ضرر او تمام شود و عزت و اعتبار و آبروي
خود را نبايد ملاک قرار دهد. و لذا امام امت فرمودند: «اگر نوبد انگيزه اي که همه
ما و عزت و اعتبار ما بايد در مسير مصلحت اسلام و مسلمين قرباني شود هرگز راضي به
اين عمل نمي بودم» و در جاي ديگر فرمودند: «تنها به اميد رحمت و رضاي او از هر
آنچه گفتم گذشتم و اگر آبروئي داشتم با خدا معامله کردم.» آري اين معامله اي است
که اگر مشتري آن خدا نبود هرگز روا نبود. جان را به آساني مي توان معامله کرد اما
چنين آبروي ارزنده اي که از هزاران جان ارزشمندتر است تنها در آنجا که احساس شود
تکليف الهي و مصلحت جامعه اسلامي است مي توان معامله کرد. شايد بتوان گفت مشکل
ترين حادثه اي که براي حضرت امام ارواحنافداه رخ داده همين پذيرش صلح است. او که
در هيچ حادثه ناگواري اظهار خستگي نمي کرد چنين فريادي از تلخي اين جام زهرآگين
برآورده که همه مسلمانان و آزادگان را افسرده است.

نه تنها امام
خميني در چنين موردي بايد از عزيزترين گوهر گرانمايه اش که عزت و اعتبار است بگذرد
که امام معصومي همانند امام مجتبي(ع) هم از آن گذشت آن هم با چنان صلحي که ميدانست
نتيجه اش تسلط معاويه و امويان منافق بر همه مقدرات مسلمانان است.

ولي صلح
امروز بحمدالله چنين نيست بلکه بخواست خداوند نتايج پرباري نظير آن چه را که صلح
حديبيه بدنبال داشت به بار خواهد آورد انشاءالله. زيرا  همانگونه که گفتيم اين صلح به معناي تسليم در
برابر دشمن و ترک مبارزه و جهاد با کفر جهاني نيست بلکه ترک يک سنگر است براي
ادامه مبارزه در سنگرهاي ديگر و اگر خداوند لطف کند اميدواريم که نتيجه اين صلح در
همين سنگر نيز مثبت باشد و امت مسلمان عراق که فشار جنگ از او برداشته شده بر رژيم
سفاک و خوانخوار بعثي فشار آورد و اين ملحدان از خدا بي خبر را همچون ساير
جنايتکاران تاريخ به سزاي اعمال خود برساند.

نکته اي که
بايد بار ديگر بر آن تأکيد شود اين است که هرگونه تصميمي که از سوي رهبر مسلمين و
ولي امر گرفته شود بدون شک به مصلحت اسلام و مسلمين است و هرگونه شک و ترديد در آن
جايز نيست. و بايد توجه داشت که مسئولين بلند پايه کشور درچنين امر مهمي هيچ
تصميمي را بدون موافقت حضرت امام نمي گيرند.

بنابراين
کساني که در بعضي موارد مانند مذاکره مستقيم يا هر امر ديگر که ممکن است در آينده
پيش آيد ايجاد شک و وسوسه مي کنند بايد بدانند که اين طغيان بر امر ولي امر است و
جايز نيست گرچه اظهار نظر و مصلحت انديشي جايز است و به فرموده حضرت امام «اين
مسأله (چراها و بايدها و نبايدها) به خودي خود يک ارزش بسيار زيبا است» ولي با
توجه به حساسيت اوضاع کنوني وقت پرداختن به آن نيست.

برادران و
خواهران بايد مواظب گفته ها و نوشته هاي خويش باشند که مبادا بر خلاف رضاي الهي
مطلبي را منتشر سازند که «ما يلفظ من قول الالديه رقيت عتيد».

عاشورا،
تداوم بخش اسلام محمدي

با ظهور
اسلام بصورت قدرتي در مدينه، وحشت و اضطراب بر سران شرک و نفاق مسلط گشت و بدنبال
آن جنگهاي بدر، احزاب، حنين و… اتفاق افتاد، اما سرانجام اسلام علي رغم خواست
آنان، از ميان طوفان حوادث راه خويش را به تاريخ گشود و در جهان رنگ جاوداني يافت،
ولي با اين پيروزي، دشمنيها و خصومتهاي ديرينه بعضي از سران شرک با اسلام پايان
نيافت، و از آنجا که خود را از روياروئي با اسلام عاجز يافتند، به ناچار در صف
مسلمين در آمده و با تظاهر به اسلام، به مخالفت با آن برخاستند و از اين رو قرآن
کريم در سوره «مائده» به آنان هشدار داده و مي فرمايد: «اليوم يئس الذين کفروا من
دينکم فلا تخشوهم و اخشون»- امروز کافران از (نابودي) دينتان نوميد گشته اند، پس
از ناحيه آنان بيمي به خود راه ندهيد، بلکه از (مخالفت) با من بيمناک باشيد. با
توجه به اينکه آيه ياد شده در حجة الوداع و پس از پيروزي اسلام و شکست شرک در
جزيرة العرب، نازل گرديده است مفسران چنين اظهار نظر نموده اند که قرآن در اين آيه
شريفه، جامعه اسلامي را از هر گونه تهديد خارجي اطمينان بخشيده و توجه جامعه را به
خطري که از جانب اين گونه مسلمان نمايان از داخل در کمين آنها است، معطرف مي دارد.

اسلام در خطر
انحراف

يکي از
مشکلاتي که شرايع آسماني در عصر خويش دچار آن بوده اند، خطر انحراف و تحريف شريعت
توسط کساني بوده است که پس از پيامبران داعيه مسئوليت دين و رهبري جامعه را داشته
اند، چنانچه امروز بقاياي آن شرايع تحريف شده را در گوشه و کنار جهان مشاهده مي
نمائيم. براي نمونه حضرت موسي(ع) که عمر شريفش را در راه رهائي انسانهاي تحت ستم
از سلطه فرعون و فرعونيان و مبارزه با آن قدرت طاغوتي عصر خود سپري ساخت، امروز
صهيونيسم را در فلسطين اشغالي مي بينيم که با ادعاي پيروي از شريعت موسي، به
خطرناکترين قدرت طاغوتي درمنطقه تبديل گرديده و به قتل عام ساکنان اصلي آن سرزمين
و شکنجه و آزار آنان مي پردازد. اسلام نيز پس از پيامبر اکرم(ص) با چنين خطري
مواجه بود، و در رأس همه، اين خطر از سوي امويان احساس مي شد و لذا امام مجتبي(ع)
مي فرمايد: «لو لم يبق لبني امية الا عجوز درداء لبغت دين الله عوجا و هکذا قال
رسول الله(ص)[1]– اگر
از خاندان اموي فردي جز پيرزني بي دندان و فرتوت باقي نماند، دين خدا را تحريف شده
و معوج مي طلبد، و اين فرموده رسول خدا(ص) است.

البته تحريف
پيش آمده در ديگر شرايع آسماني با بعثت پيامبر جديد از دين زدوده و تصحيح مي شد و
در نتيجه خطر انحراف اسلام در آن موارد به کلي از ميان مي رفت و آن جريان انحرافي
باقي مانده هم پديده اي غير از اسلام به حساب مي آمد، ولي پس از پيامبر ما که خاتم
پيامبران است، ديگر بعثتي در کار نبود تا اين تحريف زدوده گردد، و بنابراين اگر
فرصت چنان اعوجاج و تحريفي به امويان داده مي شد، اسلام براي هميشه از مسير صحيح
خويش جدا گرديده و تلاشها و رشادتها و شهادتهاي تمام انبياء الهي در طول تاريخ و
پيروان آنان به هدر مي رفت و اسلام راستين محمدي به اسلام اموي تغيير شکل و محتوا
مي داد، و اين همان خطري بود که فلسفه قيام امام حسين(ع) را در عاشورا به وجود
آورد و لذا اين خطر را به جامعه اسلامي با اين جمله کوتاه و درعين حال رسا، هشدار
داده و فرمود: و علي الاسلام السلام اذقد بليت الأمة براع مثل يزيد بن معاوية»-
زماني که اسلام به رهبري و فرمانداري فردي چون يزيد بن معاويه دچار گردد بايد با
اسلام براي هميشه خداحافظي نمود، و اين خطر را بطور مشروح در خطابه هائي که در
ميان مردم ايراد نمود، به آنان گوشزد فرمود و در روز عاشورا نيز ارتش اموي را
بعنوان «محرفي الکلم و مطفي السنن» مورد خطاب و سرزنش قرار داد يعني کساني که قرآن
و کلمات خدا را تحريف و فروغ سنت پيامبر را خاموش مي نمائيد.

عاشورا الهام
بخش انسانها

عاشورا يکي
از جنبه هاي نبرد حق در برابر باطل است که در تاريخ نظير آن بطور فراوان اتفاق
افتاده است ولي آنچه عاشورا را در ميان همه آنها مشخص و ممتاز ساخته و از آن جبهه
اي به گستردگي تمام تاريخ ساخته است، خصوصيات و ويژگيهائي است که تنها در عاشورا
مي توان يافت. يکي از اين ويژگي ها، ايمان عميق اصحاب امام حسين(ع) به اسلام و
دلبستگي و اطاعت از رهبر و آمادگي آنها را براي مبارزه تا حد شهادت مي توان معرفي
نمود. امام از همان آغاز حرکت از مدينه، هدف و فرجام قيام خويش را بطور روشن با
مردم در ميان گذاشته و فرمود: «من کان فينا باذلاً مهجته موطنا علي لقاء الله نفسه
فليرحل معنافاني راحل مصبحاً انشاء الله»- هر کس آماده نثار خونش در راه آرمان ما
و مهياي شهادت و لقاء پروردگار است با ما حرکت نمايد که من صبحگاهان به خواست الهي
کوچ خواهم نمود.

در ميان راه
نيز با افراد تازه پيوسته به کاروان، اين مسأله را در ميان گذاشته و برايشان همه
چيز را روشن ساخت و از اينرو کساني که از چنين آمادگي برخوردار نبودند. راه خويش
را در پيش گرفتند و تنها افرادي با امام باقي ماندند که براي هر گونه پيش آمدي در
راه خداوند و براي اطاعت از فرمان رهبرشان حاضر بودند.

در جنگ جمل
اميرمؤمنان(ع) از ميان لشکريان خويش در پي پيدا کردن داوطلبي بود که قرآن را به
ميان دشمن برده و آنها را به کتاب خداوند دعوت نمايد، جواني بنام مسلم مجاشعي
اعلام آمادگي نمود، امام او را از سرانجام آن که، قطع دو دست و شهادت او است آگاه
ساخت، جوان گفت: «فهذا قليل في ذات الله»[2]–
اين پيش آمد در برابر ذات اقدس الهي اندک است. و سپس قرآن را گرفته و بسوي دشمن به
راه افتاد. امير مؤمنان (ع) به او نگاهي نموده و فرمود: «ان الفتي ممن حشاالله
فلبه نوراً و ايماناً»- بدرستي که خداوند دل اين جوان را از نور هدايت و ايمان
آکنده ساخته است. در جنگهاي عصر پيامبر از چنين انسانهاي نمونه و با ايماني نيز
پيدا مي شدند ولي عاشورا مجموعه اي از چنين مردان داشت و تمام ياران امام حسين(ع)
از اين قبيل بودند، چنانچه در شب عاشورا آنها که سخن گفتند، ايمان عميق و اخلاص بي
منتهاي خويش را بروشني نشان دادند و آنها که ساکت ماندند در صحنه خون و ايثار
عاشورا آن را به ثبوت رساندند.