ياران
امامان   11

ابوحمزه ثمالي

سيد محمدجواد
مهري

ابوحمزه در زمانش
مانند سلمان است در آن زمان.

امام صادق عليه
السلام با اين تشبيه زيبا –براساس اين نقل- ابوحمزه ثمالي را مانند جناب سلمان
فارسي يار باوفاي پيامبر بزرگ اسلام ص و اميرالمونين عليه السلام  معرفي مي کند. سلمان همان کسي است که پيامبر
صلي الله عليه و آله درباره اش فرمود: ان سلمان منا اهل البيت سلمان از ما اهل بيت
است و بي ترديد اين بالاترين قضيلت سلمان است که پيامبر ص او را نه تنها از اصحاب
و ياران خود بلکه از اهل بيت و خاندان والاي خويش مي داند و شايد چنين سخن بزرگي
درباره هيچ يک از اصحاب خويش نفرموده باشد. پس وقتي امام صادق عليه السلام ابوحمزه
را تشبيه به سلمان مي نمايد به اين معني است که او را نزديکترين افراد به خاندان
عصمت و طهارت عليهم السلام وي داند و اين سخن والا دليل بر اين است که ابوحمزه
احترام خاصي نزد امامان ما داشته و مورد اطمينان آنان بوده است. و شايد وجه تشبيه
ديگر همين باشد که ابوحمزه مانند سلمان مردي حکيم و دانشمند بوده و در علم تفسير
قرآن و حديث کتاب نگاشته است.و از اين روي مي بينيم در روايتي ديگر از امام رضا
ليه السلام نقل شده است که فرمود: ابوحمزه ثمالي قي زمانه کلقمان في زمانه و ذلک
انه خدم اربعة منا علي ابن الحسين و محمدبن علي و جعفر بن محمد و برهة من عصر موسي
بن جعفر صلوات الله عليهم

ابوحمزه ثمالي در
د.ران خود مانند لقمان است در زمان خود چرا که او به چهر نفر از ما چهار امام خدمت
کرده است:امام سجاد و امام باقر و امام صادق و مقداري از دوران امام کاظم صلوات و
درود خدا بر آنان باد.

گرچه تدر زنده
ماندن ابوحمزه تا زمان امام هفتم عليه السلام نزد بزرگان اختلاف است ولي اين روايت
دليل است بر اينکه ابوحمزه در رمان موسي بن جعفر ع نيز بوده است.

ابوحمزه ثمالي
کيست؟ در هر صورت ابوحمزه چهره اي است شناخته شده نزد ائمه و بزرگان و علما و
بسياري از روايت هاي معروف را ازامامان عليهم السلام نقل کرده است و تمام علماي
رجال او را توثيق نموده اند و به جلالت و عظمت و شخصيت ارزشمند او اعتراف
دارند.حتي برخي از علماي اهل سنت نيز از او روايت نقل کرده و به صدق  وامانتش اعتراف دارند. و اما اين نام شريف نه
تنها نزد عالمان که نزد عوام نيز معروف و مشهور است و چه کسي است که عاي ابوحمزه
ثمالي را نخوانده يا لااقل نشنيده باشد؟ و اين دعائي است شريف که در سحرهاي ماه
مبارک رمضان مي خوانند و هروقت بخوانند خوب استو مضامين عاليه اش دلالت دارد
براينکه بي گمان از امام معصوم سلام الله عليه واردشده است. اين دعا را امام سجاد
عليه السلام به ابوحمزه ياد داد و اوحمزه آن را براي شيعيان نقل کرد تا هم اين دعا
جاودانه بماند و هم نام نامي راويش درود بي پايان خدا بر او و ديگر ياران صديق
امامان باد.

ابوحمزه ثمالي
نامش ثابت بن دينار کنيه اش ابوحمزه و کنيه پدرش ابوصفيه و ثمالي از اين جهت به او
گويند که نسبش مي رسد به شخصي به نام ثمالة بن اسلم بن کعب که از قبيله ازد بوده
است و لذا به او ازدي نيز مي گويند.

نجاشي به نقل از
محمد بن عمر جعابي گويد:او داراي سه فرزند بود به نامهاي: نوح منصور و حمزه که هر
سه همراه با زيد بن علي بن الحسين ع به شهادت رسيدند. نجاشي همچنين درباره اش مي
گويد: او از بهترين ياران امامان و مزدان موثق بود که در روايت به قول او اعتماد
مي کنند.ابوحمزه در کوفه مي زيسته و از مرا جع شيعيان به شمار مي آمده است و
نزدامامان احترام فوق العاده اي داشته و در سال 150 هجري از دنيا رفته است.

شيخ صدوق مي
گويد: ابوحمزه ثابت بن دينار ..ثقة عدل قدلقي اربعة من الائمة علي بن الحسين و
محمدبن علي و جعفر بن محمد و موسي بن جعفر عليهم السلام –ابوحمزه ثقه و عادل است
او چهار امام را ملاقات کرده است امام سجاد و امام باقر و امام صادق و امام کاظم
عليهم السلام.

کشي از ابوحمزه
نقل مي کند که گفت :روزي دختر کوچکم به زمين خورد و دستش شکست. او را نزد شکسته
بند بردم تا بدستش نگاه کند گفت: شکسته است و بايد فورا مداوا شود. هنگامي که
مشغول به کارش شد در اثر درد شديدي که بچه احساس مي کرد ناله و فريادش بلند شد.من
دلم شکست گريه کردم و براي دخترکم دعا کردم. ناگهان شکسته بند دست بچه را گرفته
بيرون آمد و با تعجب هرچه به دست بچه نگاه مي کرد اثري از شکستگي  نمي ديد. آنگه رو به من کرد و گفت: دست بچه ات
هيچ نقصي ندارد سالم است.من اين داستان را براي امام صادق عليه السلام نقل کردم
فرمود: دعاي تو با رضايت حق تعالي همراه شد و در کمتر از چشم به هم زدن دعايت
مستجاب شد.

از مولفين اصحاب

ابوحمزه از خواص
اصحاب بوده است و گذشته از روايتهاي زيادي که نقل کرده خود داراي تاليفات و نوشته
جات زيادي است. ابن النديم در فهرست گويد: او از مردان بزرگ و ثقه بوده است و
کتابي به نام تفسير ابي حمزه ثمالي در تفسير قرآن نگاشته است.يکي از روايتهايي که
ابوحمزه از امام سجاد نقل مي کند در آن مي گويد: صحيفه اي به دست آوردم که در آن
سخنان امام زين العابدين ع در رابطه با زهر در دنيا و پند و اندرز به مردم بود. فورا
آن را استنساخ نمودم و براي اطمينان خاطر نزد حضرت بردم تا اگر اشتباهي در نقل
صحيفه وجود دارد رفع نمايد. حضرت آن را از من گرفت و تصحيح کرد سپس به من
بازگردانيد. از اين روايت دقت احتياط و اتقان در نقل حديث از ايشان کاملا روشن مي
شود و لذا متن دعاي ابوحمزه را مي توان يکي از معتبرترين دعاها دانست.نجاشي کتاب
النوادر را از جمله کتاب هاي ابوحمزه دانسته و رسالة الحقوق امام زين العابدين
عليه السلام را هم به او نسبت داده است گويا اين رساله را که امام سجاد عليه
السلام به اصحابش نوشته توسط ايشان به آنها رسيده است.

شيخ طوسي در
فهرست خود کتاب النوادر را به تاليفات خود افزوده است.

ابوبصير گويد: بر
امام صادق عليه السلام وارد شدم : از من احوال ابوحمزه ثمالي را پرسيد. عرض کردم:
او بيمار بود. حضرت فرمود: هنگامي که بازگشتي سلام مرا به او برسان و به او خبر ده
که در فلان روز و فلان ماه از دنيا خواهد رفت.

ابوبصير گويد:
عرض کردم: قربانت کردم او به شما علاقه زيادي دارد و از شيعيان شما است.فرمود:
آري! راست ميگويي و آنچه نزد ما است براي او بهتر است.

آنگاه عرض کردم:
آيا شيعيان شما با خواهند بود؟

فرمود:آري!آن
شيعه اي که از خدا بترسد و به سخنان پيامبر ص عمل کند و از گناهان اجتناب نمايد
همراه ما و در درجه ما خواهد بود.

دو روايت از
ابوحمزه

هن ابي حمزه
الثمالي قال: سمعت علي بن الحسين ع يقول: من عمل بما افترض الله عليه فهو من
خيرالناس ومن اجتنب ماحرم الله عليه فهو اعبد الناس ومن اورع الناس و من قنع بما
قسم الله له فهو من اغني الناس.

(امالي مفيد-ص
185)

ابوحمزه گويد:
شنيدم امام سجاد عليه السلام فرمود: هرکس به آنچه خدا بر او واجبکرده عمل نمايد پس
او از بهترين مردم است و هرکس آنچه را خداوند براو حرام کرده از آن اجتناب ورزد پس
او از پارساترين و پرهيزگارترين مردم استو هرکس به آنچه خداوند بر او مقرر کرد
قانع شود پس او از بي نيازترين مردم است.

ابوحمزه ثمالي از
امام باقر عليه السلام نقل مي کند که فرمود: بني الاسلام علي خمس: علي الصلاة
والزکاة والصوم و الحج والولاية و لم يناد بشيء کمانودي بالولاية

(کافي –ج2- ص18)

اسلام بر پنج رکن
استوار گرديده: بر نماز و زکات و روزه و حج و ولايت و به چيزي مانند ولايت اهميت
داده نشده است.

منابع:

رجال کشي-فهرست
شيخ طوسي- فهرست ابن النديم- وسائل الشيعه-معجم الرجال الحديث-اعيان الشيعه-جامع
الرواة-امالي مفيد.

حقوق فرزندان

شک نيست که
بزرگترين حق برعهده هر انساني پس از حق خداوند حق پدر و مادر است و لذا در آيات
قرآن مکرر پس از دستور توحيد در عبادت احسان و نيکي به والدين مورد تاکيد قرار
گرفته است ولي اهميت اين مطلب نبايد موجب شود که پدران و مادران حقوق فرزندان خويش
را فراموش کنند و آنها را ناديده بگيرند. غفلت از اين امر مهم موجب بروز مشکلات
اجتماعي بسيار پيچيده اي مي گردد که حل آنها نياز به صرف وقت وهزينه فراوان دارد و
شايد گاهي لاينحل بماند. مشکلات اجتماعي مانند بيماريهاي شخصي را بايد با پيشگيري
از بروز آن جلوگيري کرد.

بدون شک قسمت
اعظم هر جامعه اي را کودکان و جوانانتشکيل مي دهند گذشه از اين از نظر کيفي نيز
قمت عمده هر جامعه آنها هستند. بي توجهي به مسائل آنها به کل جامعه صدمه هاي غير
قابل جبراني مي زند.اکثر کارهاي انسان نشات گرفته از عوامل دروني است که پي ريزي
آنها اکثرا در کانون خانواده است گرچه محيط مدرسه و جامعه و اطرافيان نيز بسيار
موثر است ولي ريشه تحولات غالبا به عوامل تربيتي خانوادگي برمي گردد.

اسلام وتربيت
کودکان

روي اين اساس دين
مقدس اسلام اهميت فراواني به مساله تربيت کودک داده است. و نه تنها در بدو ولادت
که در ايام حمل بلکه قبل از آن و حتي در موقع اختيار همسر دستورات شارع مقدس اسلام
بيشتر متوجه فرزندان آينده است که چه محيطي براي تربيت آنها به وجود خواهد آمد.

بر اساس روايات
اهل بيت عليهم السلام همانگونه که والدين بر انسان حقوقي دارند که بايد رعايت شود
و اگر نشد عقوق به حساب مي آيد فرزندان نيز حقوقي دارند که عدم رعايت آنها عقوق
است. عقوق در اصل به معناي بريدن و شکافتن است. گويا کسي که رعايت حقوق واجبه پدر
و مادر يا ديگران را نمي کند و روابط را با آنها قطع کرده است.

از رسول خدا صلي
الله عليه و آله نقل شده که فرمود: يلزم الوالدين من العقول لولدهما مايلزم
الولدلهما من عقوقهما همانگونه که پدر 
مادر ممکن است مورد عقوق فرزندان باشند و به اصطلاح فرزند عاق والدين شود
فرزند نيز ممکن است مورد عقوق پدر و مادر باشد و آنها عاق او شوند.

از رسول خدا صلي
الله عليه و آله نقل شده که فرمود:يلزم الوالدين من العقول لولدهما مايلزم
الولدلهما من عقوقهما همانگونه که پدر  و
مادر ممکن است مورد عقوق فرزند باشند و به اصطلاح فرزند عاق والدين شود فرزند نيز
ممکن است مورد عقوق پدر و مادر باشد و آنها عاق او شوند.

و از امام صادق
عليه السلام روايت شده که فرمود برالرجل بولده بره بوالديه نيکي و احسان به
فرزندان مانند نيکي و احسان به پدر و مادر است.

در روايت ديگر
اکرموا اولادکم و احسنوا آدابهم يغفرلکم فرزند خود را گرامي بداريد و اخلاق خوب
بياموزيد خداوند گناهان شما را مي آمرزد.

مردي از امام
صادق عليه السلام پرسيد:به چه کسي احسان کنم؟ فرمود به پدر و مادرت. گفت: آنها
وفات کرده اند. فرمود:به فرزندانت احيان کن.

و امثال اين
روايات فراوان است که نشانگر اهميت و لزوم رعايت حقوق فرزندان در اسلام است.

حقوقي که در
اسلام براي فرزندان ذکر شده بعضي از آنها از نظر فقهي واجب است و حتي از نظر حقوقي
قابل پيگرد و تعقيب قانوني است و آن نفقه لازم او است و اين اختصاص به فرزندان
کوچک ندارد بلکه هر فرزندي واجب النفقه پدر و مادر است و هر پدر و مادري واجب
النفقه فرزندان. ولي ترتيب و شرايطي دارد که در رساله هاي عمليه ذکر شده است.

اجمال مطلب آن که
طبق فتواي حضرت امام در تحريرالوسيله بر انسان واجب است که در صورت تمکن نفقه لازم
فرزند از خوراک و پوشاک و مسکن در صورتي که او نيازمند باشد تهيه کند.

نامگذاري فرزندان

يکي از اين حقوق
نام گذاري است که در روايات زيادي انتخاب نام خوب براي فرزندان مورد تاکيد فراوان
قرار گرفته است.

مردي از پيامبر
خدا صلي الله عليه و آله پرسيد: اين فرزند من چه حقي بر من دارد؟ فرمود:تحسن اسمه
و ادبه و تضعه موضعا حسنا –نام نيکو برايش انتخاب کني و او را اخلاق و آداب نيکو
بياموزي و در جايگاه خوبي قرار دهي.

شايد منظور از
جمله اخير احترام گرامي داشتن فرزند يا به وجود آوردن محيط سالم براي زندگي او
باشد.

اميرالمونين عليه
السلام در نهج البلاغه مي فرمايد: حق الولد علي الولدان يحسن اسمه و يحسن ادبه و
يعلمه القرآن – حق فرزند بر پدر اين است که نام خوبي بر او نهد و او را خوب تاديب
و تربيت کند و قرآن بياموزد وشايد قرآن به معني مصدري باشد يعني خواندن بياموزد.

در روايتي ديگر
از رسول اکرم صلي الله عليه وآله نقل شده که فرمود: از حقو فرزند بر پدر سه چيز
است: نام خوب بر او نهد. و او را نوشتن بياموزد و چون به سن بلوغ جنسي برسد برايش
همسر اختيار کند.

از امام صادق
عليه السلام منقول است که فرمود: وتجب للولد علي والده ثلاث خصال:اختيار لوالدهتة
و تحسين اسمه و المبالغة في تاديبه

سه چيز براي
فرزند بر پدر واجب است که رعايت کند :1- در انتخاب مادرش دقت کافي به عمل آورد.
وشايد منظور از تضعه موضعا حسنا در بعضي روايات همين باشد 2-نام او را از  نام هاي خوب انتخاب کند 3-در تربيت و تاديبش
کوشش کافي بنمايد.

نامگذاري فرزند
از مسائلي است که در اسلام به آن اهميت فراوان داده شده است زيرا نام عنوان شخصيت
انسان است و اگر نامناسب باشد از نظر رواني تاثيرات سوء دارد. بطور کلي نامگذاري
فرزند هميشه حکايت از گرايشهاي جامعه دارد. در روايتي از امام رضا عليه السلام
پرسيدند:چرا عرب نام فرزندان خود را بنامهاي سگ پلنگ و يوزپلنگ و امثال آنها مي
گذارد فرمود: عرب جنگجو است و با اين نامها مي خواستند دشمن را به وحشت بياندازند.

در هر دوراني و
در هر جامعه اي نوع خاصي از نامگذاري شايع مي شود و هميشه حکايت از گرايشها ي
اجتماعي دارد. در دوران سياه گذشته ايرا سعي بر اين بود که نام هاي قديم پارسي را
در ميان مردم ترويج نمايند.يکي از فرهنگهاي اطلاعات عمومي چند صفحه بنامهاي دختران
و پسران اختصاص داده است که همه از همين قبيل است: هوشنگ و فريدون و …براي پسران
و شهناز و مهناز  و … براي دختران!!

ائمه اطهار عليهم
السلام نيز  به همين دليلي مردم را از بعضي
نام ها منع کردند با اينکه در اثر معناي نامناسبي ندارد ولي چون حکايت از شخصيت
هاي بدسابقه اي مي کند آنگونه نامها منع شده است مانند حارث و خالد و حکم و
اباالحکم و امثال آنها. و در روايت است که رسول خدا صلي الله عليه و آله نام اشخاص
و شهرها را اگر زشت بود تغيير مي دادو مي فرمود: نام خوب اختيار کنيد که روز قيامت
شما را به همي نامها مي خوانند.امام موسي ابن جعفر عليه السلام فرمود : اولين
احسان پدر بر فرزند اين است که نام خوبي براي او انتخاب کند.

بهترين نامها

طبق روايات اهل
بيت عليهم السلام راست ترين نام آن است که مشتمل بر عبودين خداوند باشد مانند
عبدالله و عبدالکريم و عبدالرحمان و افضل نامها نام پيامبران است و از همه برتر
نام رسول خدا صلي الله عليه و آله است. واضح است نامهايي مانند عبدالله و
عبدالرحيم و عبدالکريم و امثال آن که معناي همه آنها بنده خدا است راست ترين نامها
است و کودک هنوز هيچ لياقتي از خود نشان نداده که مستوجب مدح يا ذم باشد ولي بنده
خدا بودن واقيتي است که براي همه کس از ابتدا اثبات است.

و اما نامهاي
پيامبران مانند ابراهيم موسي عيسي داود سليمان و به خصوص نام مبارک پيامبر گرامي
اسلام محمد صلي الله عليه و آله و همچنين ائمه اطهار عليهم السلام و بخصوص نام علي
که يادآور شخصيت والالي اميرمنين عليه السلام است از بهترين نامها است:

1-فرزند را بياد
عظمت و فداکاري و قدس و تقواي آنان انداخته و او را ناخودآگاه به سوي پاکي سوق مي
دهد. برخلاف نامهائي مانند چنگيز و صدام که يادآور خونخواري و آدمکشي است که بطور
طبيعي در فرزند انگيزه قساوت و شقاوت به وجودمي آورد و همچنين نام شخصيتهاي خيالي
که در افسانه هائي همچون شاهنامه و امثال آن آمده است که اگر تاثيري در روحيه
فرزند داشته باشد او را به گردنکشي و طغيان و تجبر و تکبر وامي دارد.

2-نشانه علاقه و
محبت انسان به آن شخصيت هاي ارزنده تاريخ بشريت است. طبيعي است که انسان با گذاشتن
نام افراد مورد علاقه خويش بر اولاد و شهرها و خيابانها و مغازه ها و امثال آن سعي
در زنده نگه داشتن نا آن شخصيتها دارد.در روايت است که شخصي از رسول خدا صلي الله
عليه و آله پرسيد: پسري برايم متولد شده نام او را چه بگذارم؟ فرمود محبوبترين
نامها نزد من حمزه است.

به احتمال زياد
اين ولادي پس از شهادت جناب حمزه عليه السلام بوده است و پيامبر خدا صلي الله عليه
و آله با اين پيشنهاد خواستند که نام آن حضرت با نامگذاري مورد توجه بيشتر قرار
گيرد.

و همچنين در
روايات فراواني تاکيد برا اين شده است که تا حد مقدور از نام محمد استفاده شود. از
رسول خدا صلي الله عليه و آله روايت شده که فرمود: هر کس سه پسر داشته باشدو يکي
از آنها را محمد نام ننهد بر من  جفا کرده
است.

و در روايتي ديگر
: رواي از امام پرسيد که ما  نام شما اهل
بيت را بر فرزندانمان مي گذاريم آيا اين کار که دليل علاقه است براي ما نفعي دارد؟
فرمود آري! بخدا قسم

و همچنين در مورد
دختران در روايات آمده است که نام فاطمه برآنها بگذاريد. حضرت زهرا سلام الله
عليها داراي القاب بسيار جالب و نيکو است و مي توان براي دختران نيز از آن نامها
استفاده کرد مانند: زهرا طيبه و طاهره و امثال آنها.

نامها نامناسب

مناسب است در
اينجاتذکري داده شود و آن اينکه بعضي افراد به دليل عدم آگاهي از معاني الفاظ عربي
نامهايي را از پيش خود اختراع مي کنند که معناي مناسبي ندارد. مثلا کلمه سيدة
الزهرا را نام مي گذراند در حالي که معناي آن با ملاحظه اضافه کلمه سيده به زهرا
نامناسب است گويا او بر حضرت زهرا برتري دارد کهسيده او است. بعضي لقب الانسيه
الحوراء را که از القاب حضرت زهرا سلام الله عليه است تفکيک مي کنند و تنها نام
انسيه يا حوراء مي گذاند و اين نيز صحيح نيست و بطور کلي اين لقب حکايت ازيکي از حصائص
آن حضرت مي کند و اطلاق آن بر ديگران حتي به عنوان تيمن و تبرک نيز نامناسب است.

بعضي از افراد
نامهاي مخصوص خداوند يا صفات مخصوص الهي را بر فرزندان خود مي گذارند و اين نيز
ناشي از عدم آشنائي به زبان عربي است مانند نامهاي کريم رحيم رحمن عظيم جبار و
امثال آن که در اصل نام اينها عبدالرحيم عبدالرحمن و … است بخصوص نام رحمن که
علم ذات مقدس الهي است و بر غير از او اطلاق نمي شود. و همچنين نامهائي مانندنبي
که در اصل عبدالنبي و عبدالرسول است.

بعضي از آن فراتر
رفته و راهي براي توجيه نگذاشته اند و بر فرزند خود نام نبي الله مي دارند!! گويا
هر کلمه اي را به الله اضافه کنند مي شود نام اسلامي مناسب ولذا نامهائي از قبيل
آيت الله حجت الله بيت الله (يعني خانه خدا) و امثال آن انتخاب مي کنند! بلکه
شنيده شده است بعضي بر فرزند خودنام الله را مي گذارند که اين ديگر به هيچ وجه قابل
توجيه نيست.نامهاي نامناسب براي فرزند از چند جهت موجب ناراحتي مي شود:

1-اگر نا  قابل تلفظ به سادگي نباشد و هر کس او را به
نحوي صدا کند از نطر رواني اثر سوء دارد و ممکن است موجب احساس دوگانگي در شخصيت
خود بشود.

2- اگر نام معناي
واضحي نداشته باشد ممکن است موجب احساس بي شخصيتي و پوچي بشود. يکي از برادران طي
نامه اي از ما مي پرسيد که معناي نام او چيست؟ و ما هرچه در فرهنگ ها جستجو کرديم
معنائي براي نام او نيافتيم. واضح است که او از بي معنا بودن نام خويش رنج مي برد
که به ما متوسل شده بود.

3- بعضي از نامها
در ميان مردم موجب سرافکندگي است.نامهائي که معناي زشت دارد و بدليل بعضي اعتقادات
خرافي بر فرزندان خويش مي گذارند بخيال اينکه اگر چنين نام نهند زنده مي ماند
غالبا در مواردي که فرزندان پيشين خود را از دست داده اند چنين نامهائي انتخاب مي
کنند.

4-نامهائي که
يادآور شخصيت هاي خونخوار يا متجبر و زورگو 
باشد انسان را ناخودآگاه بسوي همان صفات سوق مي دهد گويا آنرا الگوي خويش
قرار مي دهد. هرگاه که به نام خود توجه مي کند توقع همان صفات را از خود دارد.

5- نامهائي که
مناسب کودکي و ظرافت آن دوران است هميشه انسان را کوچک و پرتوقع و به اصطلاح لوس
جلوه مي دهد و شايد موجب بروز اين صفات در او نيز بشود.

6- بعضي از نامها
ممکن است در جامعه هاي ديگر بخصوص کشورهاي عربي که باين الفاظ آشنا هستند موجب
تنفر و حتي برخورد خصمانه شود.شخصي که نام او نبي الله بوده از قرار مسموع در يکي
از ادارات دولتي يک کشور عربي به اين مسال برخورده است و کارمند عرب حاضر نشده کار
او را انجام دهد تنها بدليل تنفر او از اينکه کسي خود را پيامبر خدا بداند. و حق
هم با همان کارمند است. و همچنين ديگري که نام او اسرائيل است نيز گرفتار چنين
وضعي شده است.

خلاصه شکي نيست
که نام عنوان و معرف شخصيت انسان است. پدر و مادر بايد دقت کافي بعمل آورند و نام
مناسب براي فرزند خويش انتخاب کنند. نامي که يادآور شخصيت هاي محبوب در جهان اسلام
است و مي تواند اورا وادارد که آنرا الگوي خويش قرار دهد و از آنان در زندگي پيروي
نمايد و از سوي ديگر در برابر دوستان و آشنايان و ديگران احساس خجلت و شرمندگي
نکند بلکه نام براي او يک زينت و مايه افتخار باشد.

اخلاق و تربيت
اسلامي          قسمت نهم

حجة الاسلام محمد
حسن رحيميان

صبر

موارد و اقسام
صبر

صبر بر حسب موارد
داراي اقسامي است که در تعابير گوناگون به آنها اشاره شده است.

حضرت
اميرالمؤمنين عليه السلام از پيغمبر صلي الله و عليه و آله نقل کرده که فرمود:

الصبر ثلاثة :
صبر عند المصيبة و صبر علي الطاعة و صبر عن المصيبة…

اصول کافي –حديث
15- باب الصبر

صبر بر سه قسم
است:سبر بر مصيبت صبر بر طاعت و صبر از معصيت…

و حضرت امير
المومنين عليه السلام فرموده است:

الصبر
صبران:صبرعلي ماتکره و صبر عما تحب

نهج البلاغه
فيض-خطبه 55

صبر بر دوگونه
است: صبر بر آنچه دوست نداري و صبر از آنچه که دوست داري.

ودر حکمت 31 نهج
البلاغه چنين فرموده:

الْإِيمَانُ
عَلَى أَرْبَعِ دَعَائِمَ: عَلَى الصَّبْرِ وَ الْيَقِينِ وَ الْعَدْلِ وَ
الْجِهَادِ-  وَ الصَّبْرُ مِنْهَا عَلَى
أَرْبَعِ شُعَبٍ-  عَلَى الشَّوْقِ وَ
الشَّفَقِ وَ الزُّهْدِ وَ التَّرَقُّبِ- 
فَمَنِ اشْتَاقَ إِلَى الْجَنَّةِ سَلَا عَنِ الشَّهَوَاتِ-  وَ مَنْ أَشْفَقَ مِنَ النَّارِ اجْتَنَبَ
الْمُحَرَّمَاتِ-  وَ مَنْ زَهِدَ فِي
الدُّنْيَا اسْتَهَانَ بِالْمُصِيبَاتِ- 
وَ مَنِ ارْتَقَبَ الْمَوْتَ سَارَعَ إِلَى الْخَيْرَاتِ

وقتي که راجع به
ايمان از آنحضرت سءوال شد در جواب فرمود:

ايمان بر چهار
پايه استوار است:صبر يقين عدل وجهاد. و اما صبر داراي چهار شاخه است:شوق (علاقه
مندي)رس پارسائي و انتظار پس انکس که مشتاق بهشت است خود را از شهوتها و خواهش هاي
نفس پاک کرده و از آنها چشم مي پوشد و هر که از آتش ترسد از آنچه حرام است دوري مي
گزيند و هرکس از دنيا دل برکند مصيبت ها و گرفتاريها را سبک مي شمارد و هر که در
انتظار مرگ بود بسوي خوبيها شتاب مي کند.

در مجموع امور
مربوط به انسان را مي توان به دو بخش کلي تقسيم کرد: يکي- اموري که موافق طبع و
ميل انسان است و ديگر- اموري که موافق ميل او نيست.

صبر بر
سراء(الصبر علي السراء)

اموري که موافق
طبع و ميل است صبر آنها را ((صبر بر سراء))‌ مي نامند. اين امور مانند سلامت و
آسايش جسم رفاهيات زندگي مال جاه مقام زن و فرزند هستند که اگر انسان خود را
بوسيله صبر در برابر آنها کنترل نکند با دلبستگي و دلخوشي مفرط به آنها خود را مي
بازدو دچار غفلت و بازي خوردن او شده و به سرکشي و طغيانگري مي انجامد.

کلا ان الانسان
ليطغي ان راه استغني)) (علق-6و7)

به حقيقت همانا
انسان آنگاه که خود را بي نياز ديد سرکش مي شود.

در حالي که انسان
بايد همواره در پرتو ياد خدا متوجه به فقر و نياز خويش به خدائي که همه چيز از
اوست داشته باشد.

يا ايها الناس
انتم الفقراء الي الله والله هوالغني الحميد (فاطر-15)

اي مردم شما همگي
– در همه چيز- محتاج و نيازمند به خدا هستيد و آنکه – از هر کس و هر چيز- بي نياز
و غني بالذات و ستوده است فقط خدا است.

قرآن براي
پيشگيري از حالت خطرناک سرکشي و طغيان درآيات متعدي عوامل مهم بروز آن را متذکر
شده و بر ضرورت شکيبائي و خويشتن داري در برابر آن تاکيد فرموده:  $pkš‰r’¯»tƒ tûïÏ%©!$# (#qãZtB#uä Ÿw ö/ä3Îgù=è? öNä3ä9ºuqøBr&
Iwur öNà2߉»s9÷rr&
`tã
̍ò2ό «!$# 4
`tBur
ö@yèøÿtƒ y7Ï9ºsŒ
y7Í´¯»s9’ré’sù ãNèd tbrçŽÅ£»y‚ø9$#  منافقون -9

اي کسانيکه ايمان
آورده ايد مبادا اموال و فرزندانتان شما را از ياد خدا بازدارد و کسي که چنين کند
ايشان خود زيانکاران هستند.

$pkš‰r’¯»tƒ
šúïÏ%©!$#
(#þqãZtB#uä
žcÎ) ô`ÏB öNä3Å_ºurø—r&
öNà2ω»s9÷rr&ur
#xr߉tã
öNà6©9 öNèdrâ‘x‹÷n$$sù (تغابن – 14)

اي مومنان برخي
از همسران و فرزندانتان دشمن شما هستند –چرا که انسان را با استفاده از دلبستگي به
آنها به معصيت خدا مي کشانند-پس از آنها برحذر باشيد.

انما اموالکم و
اولادکم فتنة والله عنده اجر عظيم (تغابن -15)

جز اين نيست که اموال و اولاد شما وسيله آزمايش هستند و نزد
خدا است پاداش بزرگ.

در اين امتحان و آزمون الهي انسان بايد با بکار بستن صبر
نفس خويش را از بازي خوردن در برابر  مال و
فرزند باز دارد تا از ياد خدا و رهسپردن به سوي او باز نماند و پاداش عظيم صبر را
از دست ندهد.

انسان براسا حب ذات به تمام چيزهائيکه منسوب به او هستند
دلبستگي و علاقه دارد و اگر محبت و دلبستگي به آنها بيش از حد و خارج از کنترل
باشد و تحت الشعاع محبت به خدا و در طول آن نباشد پرده و حجاب تاريکي بر صفحه دل
مي افکند که انسان را از همه حقايق و واقعيات دور کرده و از ياد خدا که منشا آرامش
واقعي قلب و سعادت حقيقي اوست باز مي دارد.

قرآن مجيد مجموعه اي از اين دلبستگي ها را بدين گونه بيان
فرموده است:

قل ان کان ابائکم و ابنائکم و اخوانکم و ازواجکم و عشيرتکم
و اموال اقترفتموها و تجارة تخشون کسادها و مساکن ترضوها احب اليکم من الله و
رسوله و جهاد في سبيله فتربصوا حتي ياتي الله بامره و الله لايهدي القوم
الفاسقين(توبه-24)

-اي پيغمبر- بگو: اگر پدران پسران برادران همسران و بستگانتان
واموالي که به دست آورده ايد و تجارتي که از کساي آن مي ترسيد و مسکنهائي که
دلخواهتان است نزد شما محبوب تر است از خدا و فرستاده او و جهاد در راه خدا پس
منتظر باشيد تا امر خدا فرا رسد و خدا مردمان فاسق را هدايت نمي کند.

اموري که خلاف ميل هستند

اموري که برخلاف ميل انسان هستند خود شامل سه بخش مي باشند:

1-اموري که در حيطه اختيار و توان انسان هستند که انجام
طاعات و ترک گناهان از اين قبيل هستند.

صبر بر طاعت:

طبع انسان از بندگي و اطاعت ديگران گريزان و به ربوبيت و
مطاع بودن متمايل است و بهمين جهت طاعت خدا نيز خلاف ميل اوست و بي حالي و احساس
خستگي يا بخل يا هرودو کار انجام طاعت و عبادت را با سنگيني و سختي مواجه مي کند.

بي حالي در مثل نماز بحا در مثل زکات و بي حالي و بخل  هردو در مثل حج و جهاد پيش مي آيد صبر قبل از
انجام طاعت براي تحصيل اخلاص و در اثناء عبادت براي توجه به خدا و خضوع و خشوع و
… و بعد از عبادت از افشاء آن و عجب و … نقش خود را ايفاء کند.

صبر از معصيت:

عموم گناهان و کارهاي زشت با طبع و هواي نفس سازگار  است و طبعا ترک آنها برخلاف ميل و کشش نفساني
است.طبيعي است که ترک گناهان و صبر از آنها در همه موارد يکسان نيستند مثلا ترک
گناهي که انسان به آن عادت کرده صبر بر آن نسبت به گناهي که عادت نکرده مشکل تر
است و همچنين صبر از گناهاني که انجام آنها آسانتر باشد مانند گناهان مربوط به
زبان مشکل تر از ساير گناهان است.

2-اموري که وقوع آنها خارج از اختيار انسان است ولي انسان
آنها را دفع نمايد. مانند اين که انسان مورد آزار ديگري قرار مي گيرد که در برخورد
با آن قادر است با عمل به مثل يا انتقامجوئي آن را دفع و به مقابله برخيزد و يا آن
که صبر و شکيبائي را پيشه نمايد و از دايره حق و رضاي خدا خارج نشود.

در برخورد با اين امور معيار عمل تکليف الهي است و جز با
صبر نمي توان آن را تحصيل نمود.

در اينجا به مواردي از اين قبيل که در قرآن مجيد بيان شده
اشاره مي کنيم:

واصبر علي ما يقولون واهجرهم هجرا جميلا (مزمل-10)

و بر آنچه که مي گويند شکيبا باش و از آنها به زيبائي کناره
جوي.

نمونه اي کار اين مورد را در دروغ پراکنيها و تهمتهاي بيحد
وسائل ارتباط جمعي و بلندگو هاي استکبار جهاني عليه انقلاب و جمهوري اسلامي و
رهبران آن شاهد هستيم که بر مبناي همين روش قرآن و مکتب تربيتي آن که هرگز خود را
نباخته و به صورت انفعالي به عکس العمل مشابه آلوده نشده و از مرز حق خارج نگرديده
ايم که حق سرانجام همچون خورشيد عالمتاب از پس پرده هاي تيره جهان را روشن خواهد
کرد.

واذا خاطبهم الجاهلون قالوا سلاما (فرقان -63)

و آنگاه که نادانان آنها (مومنين) را مورد خطاب قرار دهند
در پاسخ سلام گويند.

در برخورد با انسانهاي ناآگاه نادان و قريب خورده بهترين
روش اين است که انسان بجاي مقابله به مثل کردن و همسان جاهل شدن صبر و شکيبائي را
پيشه کند تا هم خود را به زينت حلم و فضيلت اخلاق آراسته کند و هم رسالت هدايت و
سعادت انسانها و خدمت به آنها را با بيدارگري و آگاهي بخشيدن به آنان ايفاء نمايد.

لا تستوي الحسنة ولا السيئة ادفع بالتي هي احسن فاذا الذي
بينک و بينه عداوه کانه ولي حميم وما يلقها الا الذين صبروا وما يلقيها الا ذو حظ
عظيم (فصلت-34-35)

نيکي و بدي- در پاداش- يکسان نيستند بدي را به روشي که
نيکوتر است دفع کن. پس آنگاه کسي که ميان تو و او دشمني بود کوئي دوستي نزديک است
و برخوردار نمي شود از اين خصلت نيک مگر کساني که صبر پيشه کردند و از –عقل کامل-
بهره عظيم دارند.

نمونه هائي از اين خصلت والا که از ويژگيهاي صبر مي باشد در
روايتي از رسول اکرم صلي الله عليه و آله چنان بيان شده است:

صل من قطعک واعط من حرمک واعف عمن ظلمک

با هر کس که با تو قطع رابطه کرده پيوند برقرار کن و عطاء
کن به کسي که ترا محروم کردهو چشم پوشي کن از کسي که به تو ستم کرده است.

وقتي که مورد صبر در آيه جائي است که بين طرفين دشمني و
عداوت حاکم باشد و در عين حال از درخت صبر آنچنان ميوه محبت چيده شود به طريقه
اولي و به وجهي مسلم تر در مواردي که دشمني در کار نيست و فقط اموري مانند
سوءتفاهم بدگماني و مسائل جزئي تري مانند اختلاف سليقه و نظر در امور جاري زندگي-
که عموما طبيعي و غير قابل اجتناب است- در بين باشد همين روش بهترين و تنها راه
جلب دوستي و صميميت بين اعضاء خانواده ها و افراد جامعه مي باشد و صبر در بکار
گرفتن اين روش مي تواند ريشه عمده مشکلات و از هم پاشيدگيهاي خانوادگي و تشنجات
اجتماعي را از بين برده و زمينه را براي ايجاد و تحکيم وحدت در جامعه اسلامي فراهم
کند.

واطيعوا الله و رسوله ولا تنازعوا فتفشلوا و تذهب ريحکم
واصبروا ان الله مع الصابرين (انفاق-46)

خدا و رسول او را اطاعت کنيد و با يکديگر نزاع نکنيد که
ضعيف و سست مي شويد و شوکت شما بر باد مي رود و ((صبر)) کنيد به يقين خدا با
صابران است.

در اين آيه ضممن آنکه محور حرکت و وحدت جامعه را در
فرمانبرداري از خدا و رسول او قرار داده مردم را از هر گونه تنازع و رودر روي هم
قرار گرفتن بر حذر داشته و نتيجه تلخ تنازع را هم بيان فرموده است. ليکن از آنجا
که اطاعت از خدا و رسول و نيفتادن در دام تنازع به آساني انجام پذير نيست و عوامل
بازدارنده و مخرب و فراواني بر سر اين راه قرار دارد ناگهانقرآن به مهمترين عنصر
سازنده و بهترين وسيله کمک دهنده تکيه کرده مي فرمايد: ((واصبروا)) صبر کنيد و در
پي آن بالاترين نتيجه حاصله را اعلام مي نمايد:

ان الله مع الصابرين:

به يقين خدا همراه صابران است.

و چه تضمين و پشتوانه اي بالاتر از اين؟!

3-و اما در اموري که وقوع و دفع آنها خارج از اختيار انسان
است مصائب و پيش آمدهاي ناگواري است مانند مرگ عزيزانمان از دست دادن برخي از
اعضاء بدن و امثال اينها که صبر در اين موارد بسيار مشکل و داراي فضيلت فراوان
است.

از پيغمير اکرم نقل شده که:

اسالک من اليقين مايهون علي مصائب الدنيا

خدايا از تو چنان يقيني مسئلت مي کنم که مصائب دنيا را بر
من آسان کند.

مقاومت اسلامي
لبنان در پرتو هدايت رهبريت

الحاج حسين
الشامي     مسئول دفتر حزب الله لبنان در
ايران

آن طوفان شديدي
که در اثر پيروزي انقلاب اسلامي ايران وزيدن گرفت همچنان دستاوردهاي سترگش در
منطقه و جهان فعل و انفعالهاي تازه اي مي آفريند. اين انقلاب بزرگ آرزو و اميد را
در ملت هاي مستضعف پديد آورد و توان قيام و جنبش و مبارزه عليه وضع استکبارموجود
را در آنان ايجاد کرد. و از سوي ديگر چنان خوف و ترس و نا امني و وحشتي در رژيم ها
و حکومت ها و سازمانها و نظام هاي ستمگر و دشت نشانده بوجود آورد که مرگ را در چند
قدمي خود احساس کنند و سرنوشت شوم و سياهي را جلو ديدگان خود ببينند زيرا ملتهاي
مستضعفي که در اين برهه از زمان دستخوش پليدترين توطئه ها و رقت بارترين شکنجه هاي
جسمي و روحي بودند و اين حکومت هاي ستمگر در حق آنان و در حق انسانيت بالاترين
جنايت ها را مرتکب شدند اکنون به پا خاسته اند و نواي انتقام را سر داده اند.

نهضت انتقام

و اين جنب و جوش
هاي سياسي گسترده اي که اکنون در ميان رژيم هاي عربي و بين المللي به چشم مي خورد
و در سالهاي گذشته بي سابقه بوده است بويژه در زيارت ها وديد و بازديدهاي رؤسا و
مسئولين رژيم هاي مرتجع با کشورهاي استکباري و قدرتهاي بزرگ و همچنين دست و دل
بازي هاي پادشاهانو رؤسا و شيوخ منطقه و مسئولين بزرگ دولتي در اين کشورها براي برپائي
کنفرانس ها و امضاي پيمان ها و عقد قراردادهاي دوطرفه اي و يا دسته جمعي که همراه
بوده است با چشم پوشا از وعده هاي گذشته و پايمال کردن حقوق و خون مظلومان و عقب
نشيني بي سابقه از عقيده ها وايده ها و سياست هاي تغيير ناپذير !! همه اينها نشان
دهنده يک مطلبي است که هيچ شک وترديدي در آن راه ندارد و آن اينکه :مرحله کنوني که
مجاهدين مسلمان در برابر درب هاي بصره و يا در جنوب لبنان و مرز فلسطين  و يا در شهرهاي افغانستان آن را ترسيم مي کنند
و آن حرکتها و مقاومتهاي اسلامي در مصر تونس کويت فلسطين و ساير کشورها و منطقه
هائي که شاهد قيام مستضعف مسلمان در برابر حکومتها و سازمانهاي مرتجع و وابسته مي
باشند اين مرحله حساس کنوني خواب رژيم هاي وابسته را آشفته کرده است بويژه اينکه
اين نهضت مقدس اسلامي از چنان بيداري و هشياري ملت ها برخوردار است که حقيقت
شعارهاي انقلابي و مردمي و ناسيوناليستي دروغين سرسپردگان و دست نشاندگان را برملا
ساخته و وعده هاي پوچ و بي اساسي که تا کنون به ملتها داده و موجب فريب بسياري از
مردم شده بود براي همگان هويدا و ظاهر گشته است.

تاثير شيوه هاي
فريب کارانه

اکنون همه
دريافته اند که انگيزه سر دادن آن شعارهاي بظاهر انقلابي و ملي چيزي جز برانگيختن
فتنه ها و حساسيتها و ايجاد شکاف و اختلاف بين برادران و هم کيشان و مسلماناني که
يک ايده  ويک انگيزه و يک هدف داشتند نبوده
است و متاسفانه اين اختلاف اندازي ها و تفرقه ها نتيجه اي جز کشتارهاي برادرانه! و
در نطفه خفه کردن حرکتهاي آزادي خواهانه و لگد کوب کردن نهضت هاي اسلامي و ايجاد
حالت ياس و نوميدي در ملتها  از امکان
مقابله و مبارزه با ابرقدرتها و ابرجنايت ها نداشته است.و همين روشهاي سالوسانه و
شيوه هاي فريب دهنده اين حاکمانغاصب باعث از بين رفتن حقوق ملتها شد تا آنجا که
پذيرش رژيم اشغالگر قدس نزد توده ها امري امکان پذير گشت و نيروهاي جنايتکار با
تبليغات مسموم تا اندازه اي توانستند مردم را قانع کنند که مي شود با اسرائيل غاصب
کنار آمد!

دشمني با انقلاب
اسلامي

دنبال کردن جريان
و رويداد هاي جاري و گفتگو ها و رفت و آمدهاي دو قطب شرقي و غربي و حرکتهاي بي
پرده آنها در برخي از کشورهاي جهان سوم گوياي اين حقيقت است که اکنون منافع مشترک
هر دو ابرقدرت اقتضا مي کند چه از نظر نظامي و چه از نظر سياسي با انقلاب اسلامي
ايران و ملت هاي مسلماني که شانه را از زير بار پيمان هاي استکباري خالي کرده اند
و در حرکتهاي سياسي خويش خط مستقلي را دنبال مي کنند که الهام گرفته از همان
رهبريت شرعي است و دنباله رو خط پيامبران و امامان عليهم السلام مي باشد و در شخص
امام خميني دام ظله متبلور شده است به مقابله و نبرد برخيزند.

اجتماع کشورهاي
استکباري و اتفاق کلمه شان در برخورد خصمانه با انقلاب اسلامي و تمام حرکتهاي
اسلامي اصيل با کليه وسائل  و روشهاي موجود
دليل روشني است بر وحشت بزرگي که انقلاب اسلامي و حرکت هاي جهاد گرايانه ملتهاي
مستضعف منطقه در عمق وجود رژيم استکباري و غاصب ايجاد کرده تا آنجا که قدرت آنها
را در ادامه قبضه کردن سرنوشت توده هاي مستضعف و مسلمان سلب نموده است.و همچنين
اين برخورد خصمانه ابرقدرتها دليل روشني است بر اينکه تمتام روشها و ايده هاي که
تا کنون برملتها تحميل مي شده در حال فرو ريتختن است چرا که هر روز بر حجم بيداري
ملتها افزوده مي شود و استواري و پايداري و صحت خط  امام روشن تر و منور تر مي گردد و لزوم
ايستادگي هرچه نيرومند تر و شجاعانه تر در برابر سپاه دشمن واضح تر مي شود تا آنجا
که ديگر ترسي از بهم پيوستن تمام نيروهاي کفر و شرک و نفاق به دل راه نمي دهند و
در راه ريشه کن کردن اصول  و پايه هاي ظلم
و ستم و کفر و الحاد پايدارتر و مصمم تر مي شوند.

موضعگيري رهبري
هاي دروغين و موضعگيري رهبريت راستين انقلاب

برنامه ريزي و حسابگري
دقيق برخي از رهبريتهاي سياسي در گذشته و منتظر فرصت مناسب! شدن براي تعيين وقت
شرع شدن در حرکت عليه استکبار و صهيونيسم! و اغفال و سرگرمي مردم با چند سوال بي
ارزش و توخالي که گوش ملتها و جامعه ما را خسته کرده بود بي گمان بسياري از
نيروهاو قدرت هاي خدادادي ملت ها را از بين برد و آنان را در حالتي از شک و تردد و
ترس از مقابله و دوري انتظار بر جاي گذاشت به علاوه اينکه خط و برنامه و موضعگيري
بسياري از رهبران حرکتها و جنبش ها و احزاب و سازمانها در کشورهاي اسلامي به صورت
عامل رکورد و واپس گرائي در حرکت بيدارباش و خودشناسي جوامع درآمده بود و باعث
تضعيف روحيه ايثار و شهادت طلبي نزد اغلب افراد ملتمان شده بود و ايده اصلي خلاصه
ميشد در حفظ نفس و دريافت دستاوردهاي ناچيز. و آنچه در انقلاب اسلامي ايران يافتيم
و لمس کرديم روشني خط و برنامه و موضعگيري رهبريت انقلاب بود در ساختن جامعه اي
جهادگرا که امتياز و ويژگي اش در روشن بيني و تعهد و ايثار و بيعتي صادقانه و
راستين با ولايت فقيه است علي رغم اوضاع سخت اقتصادي و نظامي و علي رغم آنهمه
توطئه ها و نقشه هاي خائنانه اي که همواره انقلاب را مورد هجوم قرار داده است.

تجربه اي از دوران
پيش از پيروزي

در دوران پيش از
پيروزي بسياري از سياستمداران تلاش مي کردند که از شدت مقابله با شاه معدوم بکاهند
و مسئله را خلاصه کنند در برآورده شدن برخي اصلاحات ظاهري در رژيم شاهنشاهي تا
اينکه پس از آن در سياستي گام به گام ساير مطالب ملت ايران محقق گشته و شاه
خودبخود به صورت فردي معزوا در آيد و از هدر رفتن خونها و اموال مردم جلوگيري شود!
ولي پايداري و استقامت امام خميني و اصرار معظم له در سقوط بي چون و چراي شاه و
تاکيد بر اينکه حق هرگز گام به گام نمي شود بدست آورد بلکه بايديکجا و به دور از
ملاحظات سياسي و مصلحت جوئي سازشکاران و به طور کامل کسب نمود و هر شعاري جز سقوط
شاه مردم را در هاله اي از شک و ترديد قرار مي دهد و مردم را وادار به پذيرفتن
نيمي از حقوق و چشم پوشي از نيمي ديگر مي سازد و درهمان وقت به شاه فرصت مي دهد که
دوباره خود را تقويت کند و با نيروي افزونتر تمام دست آوردهاي جزئي و کلي را از
بين ببرد و براي هميشه خون شهيدان پايمال گردد. اين استقامت امام درسي فراموش
نشدني براي تمام مبارزين راه حق و فضيلت در تمام مناطق و اعصار است. اين استقامت
بود که شاه را بيرون کرد و انقلاب را پيروز ساخت. و اين استقامت امام است که
انقلاب اسلامي را جاودانه و پابرجا ساخته است.

استقامت امام پس
از پيروزي

پس از پيروزي
انقلاب اسلامي از گوشه و کنار صداهائي بلند شد که خواهان در جا زدن و محدودنمودن
انقلاب بود وبه دنبال آن ايجاد روابط و امضاي پيمان هاي بين المللي و منطقه اي
براي برقراري امنيت کامل درکشور و رفاه ملت ايران و پس از پيدايش شرايط کامل
استقرار و امنيت داخلي و تامين نيروي نظامي قوي و گسترده آنگاه به فکر ساير ملتهاي
مستضعف بيفتد و به کمک آنان بشتابد! ولي امام عزيزمان که از آغاز تا کنون ثابت و
استوار بوده است اين بار نيز موضعگيري ثابت و استوار خود را اعلام نموده وبه مردم
فهماند که موقعيت استراتژي و مهم ايران در منطقه هرگز نبايد فراموش شود و اگر
ايران توانست دست استکبار را قطع کند نبايد از توطئه هاي آينده دشمنان غفلت کرد
چرا که آنها بدون شک براي بازپس گيري اين مرکز حساس و مهم نقشه ها خواهند کشيد و
چه بسا تمام امکانات خود را براي اشغال مجدد آن به کار خواهند گرفت وانگهي آزادي
ملت ايران از قيد و بند استعمار بمعناي سقوط تکليف شرعي مسلمانان ايران از پاسخ
مثبت دادن به ديگر آزاديخواهان مسلماني که زير چکمه ابرقدرتها و رژيمهاي غاصب به
سر مي برند نميباشد.

امام با اتخاذ
اين روش مي خواست اهداف انقلاب را برملا سازد و ديگر ملتهاي مسلمان را وادار به
دنبال کردن وظيفه شرعي مقاومت ظلم و ظالمين و ادامه عمل به اصل امر به معروف ونهي
از منکر بنمايد.

الخير فيماوقع

ايالات متحده
آمرکا و هم پيمانانش براي مجبور ساختن ايران به چشم پوشي و عقب گرد از اصول کلي
انقلاب و براي وادار کردن ايران اسلامي به خضوع و فروتني در برابر نيروهاي قدرتمند
استکباري ايران را در محاصره اقتصادي و نظامي قرار دادند و با تبليغات گسترده اي
که به راه انداختند خطر ناديده گرفتن شرايط آمريکا براي رفع اين محاصره اقتصادي
سياسي را با لحنهاي آمرانه خود هشدار دادند.

در اين ميان
فريادها و سر و صداهاي شکست خوردگان سازشکاران و ترسوهاي بزدل بلند شد که خواهان
کوتاه آمدن و چشم پوشي از برخي اصول کلي و ايده هاي انقلاب بودند از ترس اينکه
مبادا ادامه محاصره اقتصادي ملت را از پا در آورد! وي امام همچنان با قلبي مطمئن و
و استوار با اين مشکل جديد روبرو شد و آن را در نتيجه به نفع ايران و انقلاب
قلمداد کرد و در حالي که تمام مسلمانان را مخاطب قرار داده بود با صدائي رسا
فرمود: الخير فيما وقع گويا اين محاصره اقتصادي از الطاف خفيه الهي است که راه
بازاريابي دشمنان براي قالب کردن کالاهاي بي ارزش خود مي بندند و راه توليد و
خلاقيت و ابتکار و اختراع را بر مستضعف مي گشايد و ما را از  چارچوب دنباله روي بيگانگان و واپس گرائي رهائي
مي بخشد و مقدمات آزادي کامل اقتصادي و سياسي و نظامي را فراهم ميآورد.

واينچنين ايران
اسلمي توانست در مدتي کوتاه خود را از اين چارچوب هاي ننگين خارج سازد و تا آنجا
پيش رود که آمريکائي ها اعتراف به دست آوردهاي ايران کنند و به تعهد هاي خود در
رابطه با هم پيماناني که در نبرد محاصره اقتصادي با آنها شرکت داشتند خيانت ورزند
و آن بيچارگان را دچار شک و ترديد کنند هنگامي که پيشنهاد فروش لوازم يدکي از راه
ماکفارلين بي ايران بنمايند.

تاثير هجوم
صداميان به ايران

کشورهاي استکباري
براي محدود کردن انقلاب و در منگنه قرار دادن ايران اسلامي از راه صدام پليد به
ايران يورش بردند تا در تلاشي ديگر ايران را به تسليم وا دارند و در نتيجه قسمتهاي
گسترده اي از سرزمينهاي ايران به اشغال درآمد.اين بار نيز سر و صداهاي ترسوها بلند
شد که بايد به سازمانهاي بين الملي شکايت برد و به تصميمات آنها تن در داد چرا که
نيروهاي مسلح ايران توانئي مقابله با اين تجاوز و بازپس گيري سرزمينها و مناطق
اشغال شده را ندارد! ولي باز هم افق ديد دورنماي امام مسير جنگ را عوض کرد و انر‍ي
ها و قدرت ها ي مادي و انساني بزرگي که تا آن روز معطل و بي کار مانده بود به کار
و حرکت و نهضت واداشت و نه تنها دشمن متجاوز را سرکوب کرد که يک نيروي نظامي عظيمي
را پايه ريزي و تشکيل داد که نيروها و ارتش استکباري  براي آن حسابي نو بازکردند.

اينها فرازهائي
کوتاه از تجربه هاي انقلاب اسلامي بود که روشني و وضوح افق خط و مشي و موضعگيري
حکيمانه رهبريت انقلاب را ه خوبي نمايان مي ساخت تا درسي باشد براي آنهائي که
صادقانه مي خواهند ملتهاي خود را رهبري و هدايت کنند و درسي براي ما باشد که رهبري
هاي تحميلي بر ملت هاي مستضعف را خوب شناسائي کنيم. همينقدر کافي است که موضعگيري
ها و خط و مشي هاي سياسي اين رهبريت ها را در طولمدت تصديشان مورد بررسي قرار دهيم
تا حقيقت آنها بر ما روشن شود و پايداريشان در مواقع خطر نمايان گردد و ايثار و
گذشنگان براي دلجوئي از مستضعفين و محرومين ملتهاشان آشکار شود!

تشخيص خط و مشي
ها اولين گام

و همانا سرزمين
لبنان شاهد بسياري از حرکت ها سازمان ها و رهبريت ها بوده است چه آنها که در
چارچوب مشکل لبنان حرکت مي کنند و يا آنها که مساله فلسطين را يدک مي کشند.و امروز
مسلمانان آن ديار با الهام از تجربه اي سرافراز انقلاب شکوهمند اسلامي ايران تا
اندازه اي توانسته اند خط و مشي ها را تشخيص دهند و آن جهتي را که دنباله رو خط و
مشي رهبري شرعي تمام مسلمانان جهان است و متمثل در ولي فقيه حضرت امام خميني مي
باشد براي خود اتخاذ نمايند. و از اين روي امت حزب الله لبنان اين پيروي را عملا
به اثبات رسانده و نبرد با اسرائيل را بعدي ديگر بخشيده و از مسلمانان لبناني و
فلسطيني وديگران مي خواهد اين بعد حقيقي مسئله را درک کنند خصوصا اکنون که برخي از
رهبران جنبش ها و سازمان ها در لبنان و منطقه تلاشهاي مايوسانه اي را براي به
تعطيل کشاندن و لکه دار کردن کليه برنامه هاي مقاومت و براندازي رژيم
صهيونيستي  آغاز کرده اند و در نتيجه
کوششها برايتثبيت موقعيت رژيم اشغالگر قدس در منطقه و دست يابي به برخي امتيازهاي
شخصي همچنان ادامه دارد.

مقاومت اسلامي
لبنان با پيروي از خط انقلابي و تعهد کامل نسبت به رهبريت ولي فقيه توانسته است
جريان امور را به حقيقت خود بازگرداند چه در مورد تشخيص مسير واقعي مبارزه که بايد
عليه وجود صهيونيسم و استکبار و دست نشانده هايشان در منطقه باشد و چه نسبت به خلق
حالت جهادگرائي در روحيه مسلمانان و زدودن آثار تردد و ترس از قلوب آنان و مبارزه
با حالت سردرگمي که رهبريت هاي حزبي بوجود آوردند و همچنين در مورد فعاليت و حرکت
در چارچوب وظيفع شرعي تعهد به اصل کلي امر به معروف و نهي از منکر.

و از اينکه تنها
جبهه اي که اکنون عليه اسرائيل به مبارزه مي پردازدهمان منطقه اي است در جنوب و
بقاع غربي لبنان که مجاهدين مقاومت اسلامي در محدوده آن نبرد خود را دنبال مي کنند
از اين رو مقاومت لبناني خود را راهنما و دليلي مي داند براي هموار ساختن راهي که
مي بايست کليه رزمندگان آن راه را دنبال کنند تا اسرائيل را نابود ساخته و قدس
شزيف زا آزاد سازند. وهمگام با حرکت اين مجاهدين در راه خدا نهضت دليرانه مسلمانان
در داخل فلسطين اشغالي و کرانه باختري و بخش اشغالي غزه آغاز شده است که در مجموع
تشکيل دهنده حرکتي نوين در امت اسلامي مي باشد و بيانگر تنها راهي است که با
پيمودن آن مي توان قدس اشغالي را آزاد و مسجدالاقصي را از زير چکمه پليد صهيونيست
هاي غاصب رها ساخت.

پرواضح است که
تلاش هاي شکست خوردگان و ترسوها و منافقين در رژيم ها و سازمانهاي عربي و
همکارانشان براي پايان بخشيدن به قضيه فلسطيني و پايمال کردن خون هزاران هزار شهيد
تاثيري جز اصرار بيشتر بر ادامه مقاومت اسلامي و همکاري با جنبشهاياسلامي درداخل
سرزمينهاي اشغاليبراي مسلمانانيکه خط و مشي و برنامه و رهبريت خود را بخوبي شناخته
است نخواهد داشت و هرچند در اين راه مقدس خونهاي پاک ايثارگران و متعهدان با ايمان
بيشتر ريخته شود تابش فجر پيروزي را بر سرزمين فلسطيني و ساير مناطق اشغالي و بر
فراز گنبد مسجداقصي نزديکتر مي سازد. به اميد آن روز

آيت الله ايزدي
نجف آبادي        قسمت اول

شرح دعاي ابوحمزه
ثمالي

الهي لاتودبني
بعوبتک و لاتمکر بي حيلتک

خدايا مرا به
عقوبتها و مجازاتهاي خود ادن مکن و به مکر و حيله ات مرا غفلگير مساز.

معاي ادب

ادب کردن به
معناي تربيت کردن است. ولي گاهي اين تربيت کردن به آرامي و نرمي است و گاهي در اثر
عصيان و نافرماني به خشونت مي گرايد.

در اين جمله امام
که مي فرمايد: خداوندا! مرا به عقوبتها و مجازاتهايتادب مکن اشاره به اين مطلب است
که ممکن است خداوند بنده اي را-در اثر گناهانش- با کيفر و مجازات تاديب نمايد. و
اين نوع تاديب در زندگي روزمره مان نيز به وضوح ديده مي شود.مثلا گاهي يک معلم
براي تربيت کردن شاگردش از روش هاي ساده معمولي مانند صحبت کردن پند دادن نصيحت
نمودن استفاده مي کند و گاهي در اثر عصيان و نافرماني شاگرد ناچار متوسل به روشهاي
سخت و خشن مي شود مانند توبيخ لفظي يا در درجه بالاتر تنبيه بدني.

خداوند پيامبر را
ادب مي کند

خداوند يک نحوه
تاديب دارد که بوسيله انبيا و اولياء ش انجام مي پذيرد دستوراتي را به بشر مي دهد
و آنچه مصلحت آنها است به آنها گوشزد مي نمايد و از عذاب الهي تحذير وهشدار مي دهد
در ذيل آيه شريفه سوره اعراف به پيامبرش مي فرمايد: خدا العفو وامر بالعرف واعرض
عن الجاهلين[1]– با
عفو بخشش ملازم باش و به کارهاي پسنديده امر کن و از جاهلان روگردان باش.

بمناسبت نزول اين
آيه حديثي از پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله نقل شده که فرموده

ادبني ربي فاحسن
تاديبي[2]
–خداوند مرا ادب کرد و چه خوب ادب کرد

و در حديث ديگري
از اميرالمومنين عليه السلام نقل شده است که فرمود

ان رسول الله صلي
الله عليه و آله ادبه عزوجل و هوادبني و انا اودب المونين…[3]

خداوند تبارک و
تعالي پيامبرش را ادب کرد و او مرا ادب کرد و من مومنين را ادب مي کنم

آري! خداوند
پيامبرش را ادب کرد تاديبي نيکو و زيبا تا آنجا که او را پسنديده و برگزيد و امر
دين را به او واگذار کرد.در روايتي به اين معني از امام صادق عليه السلام نقل شده
است که مي فرمايد

ان الله عزوجلادب
نبيه فاحسن ادبه فلما اکمل له الادب  قال:
وانک لعلي خلق عظيم)) ثم فوض اليه امرالناس و الامة ليسوس عباده…))[4]

خداوند پيامبرش
را ادب کرد و چه خوب ادب کرد و آنگاه که ادب را براي او کامل نمود به او فرمود
همانا تو بر خلقي بزرگ و عظيم آزاسته اي آنگاه امر مردم و امت را به او واگذار و
تفويض کرد تا بندگان خدا را هدايت و راهنمايي کند.

بنابراين ادب
کردن پيامبر ص يعني او را ساختن که خدا پيامبرش را ساخت و تربيت کرد و آنگاه که
پيامبر به حد کمال ادب رسيد امر امت را به او واگذار نمود.

معناي لغوي ادب

علماي لغت گويند
الادب اجتماع خصال الخير- ادب عبارت است از جمع شدن صفتها و خصلتهاي نيکو.

اين صفت خوبي که
از آن به ادب تعبير مي کنيم گاهي فردي است يعني در  شخصي آن را مي يابيم و گاهي در يک کار است پس
اگر يک کاري به هيئت خوب و طرز پسنديده و جالب انجام پذيرد خود آن کار ادب است ولي
اگر به وضع بدي انجام پذيرد حتي اگر کار در اصل خوب باشد ولي انسان آن را به نحو
بدي انجام دهدآن بي ادبي است.

پس يک معناي ادب
کار کار پسنديده اي است که به وضع پسنديده اي عمل شود نظير درس گفتن و احسان نمودن
و و … مثلا اينکه در شرع وارد شده است که بهتر است نماز را با ادابش انجام داد
اين آداب نماز غير از واجبات است به عنوان نمونه از ادب نماز است که انسان بهترين
لباسش را بپوشد وعطر بزند و در مسجد نماز بگذارد.پس خود کار که نماز است حسن و
نيکو است ولي آنچه ادب نماز است همان است که با آن شيوه زيبا و نيکو نيز انجام مي
پذيرد. اين زي حسن و وضع پسنديده را ادب کار مي نامند.

اما ادب شخصي و
فردي همان ملکاتي است که در اثر آنها حرکات وسکنات آم فرد خوب و به وضع پسنديده اي
واقع مي شود آنجا است که به آن شخص مودب مي گويند.

انواع ادب

نتيجه سخن اينکه
خداوند پس از ايجاد بندگان بوسيله انبياء و فرستادگان خود در مقام تاديب آنها بوده
است و با آگاهي دادن و ارشاد نمودن و هشدار دادن آنان را تاديب نموده  است. گاهي در اثر عصيان و نافرماني بندگان اين
تاديب روش ديگري به خود مي گيرد پس همانگونه که معلم دلسوز گاهي شاگردانش را براي بهتر
تربيت کردن و انضباط داشتن تنبيه مي نمايد يا پدر فرزند دلبندش را کتک مي زند
خداوند نيز بنده گناهکارش را مجازات مي کند و کيفر مي دهد و پس از آنکه پاک شد و
زنگارهايش زدوده شد آنگاه او را به بهشت مي برد. و چه بسا در همين دنيا نيز در اثر
اعمال بد بندگان خداوند آنان را تاديب

نمايد.

حضرت
اميرالمومنين ع در خطبه اي که به مناسبت استسقاء و طلب باران ايراد نموده اند چنين
مي فرمايد: ان الله يبتلي عباده عند الاعمال اليسئة بنقض الثمرات و حبس البرکات و
اغلاق خزائن الخيرات ليتوب تائب و يقلع مقلع و يتذکر متذکر و يزدجر مزدجر…[5]

خداوند بندگانش
را- هنگامي که کارهاي بد و ناشايسته انجام وي دهند- تاديب مي کند به کم کردن ميوه
ها محصولاتش و بازداشتن برکتها و بستن دربهاي خزائن خيرات بر روي آنها تا اينکه
توبه کننده اي توبه کند و گنهکاري از گناه دوري جويد و پند گيرنده اي پند پذيرد و
سرخره اي منزجر گردد و به گناه روي نياورد.

پس اينجا که حضرت
مي فرمايد خداوندا! مرا به عقوبتهايت تاديب مکن مانند اين است که ذکر لازم کرده
باشد و اراده ملزوم يعني

خدايا به من
توفيق ده که خود بخود زيربار دستوراتت بروم و آدم پذيرنده اي باشم و متمرد و خيره
نباشم تا براي تربيت کردن مرا حتما عقوبت کني.

معناي مکر

در جمله دوم مي
فرمايد در حيله ات به من مکر مکن. حيله مصدر مضاف است و افاده عموم مي کند يعني در
ضمن حيله هايت به من مکر مکن.

مکر حيله خدعه و
کيد معاني نزديک به هم دارند که در فارسي همان نقشه کشيدن توطئه کردن و حيله نمودن
مي گويند.

در قرآن کريم مکر
به خدا هم نسبت داده شده است. ميفرمايد:ومکروا مکرا و مکرنا مکرا [6]و
در جاي ديگر ومکروا ومکر الله والله خيرالماکرين[7]
و در واژه خدعه آمده است ان المنافقين يخادعون الله وهو خادعهم[8]
و در واژه کيد مي فرمايد انهم يکيدون کيدا واکيد کيدا[9]

بسياري از مفسرين
چون خدعه و نيرنگ را حمل بر قبح کرده اند و خداوند هم از هر قبح و عيبي منزه است
لذا چنين معني مي کنند که خداوند پاداش مکر را کيفر مي دهد و چون کيفر مکر در
مقابل مکر است لذا تحت نام مکر آمده است و اين را در فن بديع مشاکله مي نامند به
اين معني که چون دشمنان مکر مي کنند و خداوند هم پاداش مکر به آنها مي دهد اين
پاداش بد نام همان عمل بد به خود گرفته است.

ولي به نظر مي
رسد که معناي الهي چيز ديگري باشد. مثلا ممکن است ما حوادثي را پيش بيني و ايجاد
بنمائيم و به نظر برسد که نتيجه اين حوادث چيزي است که خودمان از قبل مقرر نموده
ايم ولي چه بسا در اين ميان يک يا چند نفر کاهائي بکنند که حوادث بگونه اي ديگر
نتيجه بدهد و نتيجه پيش بيني شده از آن گرفته نشود.مثلا درباره جنگ آمده است الحرب
خدعه –معناي خدعه همان ايجاد تاکتيک و نقشه اي است که طرف مقابل از آن باخبر نباشد
و پيش بيني آن را نکرده باشد.

از اين روي خوب
بودن يا بد بودم مکر و خدعه تابع مقصدي است که ماکر وخدعه گر دارد. مادري که
ميخواهد بچه اش را از شير بازدارد آن کار هرگز به ضرر بچه اش نيست ولي چاره اي
ندارد جز اينکه متوسل به نقشه هائي شود تا آن بچه را از شير خوردن باز دارد اين
نقشه ها مکر و خدعه است و خيلي هم بجا و خوب است. ولي آن توطئه هايي که ابر قدرتها
و قدرتهاي شيطاني براي چپاول و به استضعاف کشاندن ملتهاي مظلوم به کار مي گيرند
مکرهاي بد و قبيح است پس خوب يا بد بودن مکر و خدعه دائر ومدار غرض و انگيزه اي
است که ماکر و مخادع در نظر گرفته است.

مکر الهي

داستان حضرت يوسف
را همه خوانده ايم که برادرانش چه نقشه ها و کيدها براي دور کردن او از پدرش
داشتند تا آنجا که او را به چاه انداختند و خيال مي کردند که با اين کار او را
براي هميشه از پدر دور کرده اند. از آنطرف صحنه هائي که پس از آن براي حضرت يوسف پيش
مي آمدکه او را به قيمت ارزاني بفروشند و زنهاي هرزه براي او پرونده سازي کنند و
به زندانش بياندازندو چه رنجها که در اين ميان بر او وارد شد که به صورت ظاهر همه
اش نتيجه بد داشت. ولي شايد تقدير الهي هم اين بوده است که يوسه از پدرش جدا شود و
زليخا به قيمتي ارزان او را خريداري نمايد و به زندانش افکند تا اينکه تعاقب حوادث
و پيش آمده ها شخصيت والاي اورا به مردم بشناساند و کم کم خزانه دار مصر شود و
آنگاه عزيز مصر گردد وخوابش تعبير شود که : آفتاب و ماه و يازده ستاره در برابرش
سرتسليم وکرنش فرود آورند و به او احترام بگذارند.

وجود مردم دانا
مثا زرطلسي است    که هرجا برود قدر و
قيمتش دانند

بزرگ زاده نادان
به شهر واماند          که در ديار غريبش
به هيچ نستانند

برادران يوسف
خواستند از او راحت شوند به خيال خام خودشان او را به چاه انداختند ولي از آنجا که
خداوند چيز ديگري را براي او منظور کرده بود مي بينيم حوادث همچنان- به صورت ظاهر-
به ضرر يوسف پيش مي رود ولي در نتيجه بهترين وضعيت براي او پيش مي آورد. و بي گمان
آنان که کيد بد داشتند و بد عمل کردند خداوند به آنها کيفر مي دهد و کيفر عملشان
را خواهند ديد.

بس دشمنان که
خيال مي کنند با کارهاي بدشان منقصتي در کار خدا ايجاد کنند سخت در اشتباهن چه
اينکه خداوند با قدرت خدائيش همه کارها را جزء نقشه ها و کيدهاي الهي مي آورد و
نتيجه اش تنها به ضرر دشمنان است و چون خداوند هرگز اراده سوئي ندارد لذا کيد
خداوند حسن است.

در مورد ظالمين
در قرآن کريم آمده است که خيال مي کنند ما به آنها مهلت مي دهيم – و امکانات مي
دهيم- اين براي آنها خوب است ولي نمي دانند که اين مهلتدادن به زيان آنها است و
براي اين است که بيشتر گناه کنند تا کيفرشان سخت تر و عذابشان دردناکتر گردد. اين
کيد براي کساني است که در گناه بقدري فرو رفته اند که بکلي از هدايت دور شده اند.
ختم الله علي قلوبهم و علي سمعهم و علي ابصارهم غشاوة وگرنه در مورد بندگان مومنم
خداوند که گاهي به گناه روي مي آورند برخي از بلاها براي اين است که آنان را از
گناه بازدارد و به خود آيند همانگونه که در خطبه حضرت امير عليه السلام ملاحظه
کرديم.

پس اينکه حضرت از
خدا مي خواهد که در ضمن حيله ها و مکرهايش او را قرار ندهد به اين معني است
که:خدايا! مرا جزء کساني که خودبخود ادب نمي شموند و تربيت نمي گردند و آنگاه از
قابليت مي افتند و چه بسه ملت ها و نعمتها و احسانهايت براي آنان نقشه الهي باشد
که بيشتر در گناه فرو روند قرار مده.

ادامه دارد

از سخنان جاودانه
شهيد حجة الاسلام دکتر باهنر

عيد فطر

ما در اسلام دو
عيد داريم يکي عيد فطر و ديگري عيد قربان. و نماز عيد هم در همين دو عيد وارد شده
است و دعوت به اجتماع مردم هم در همين دو عيد مشاهده شده است.اين دو عيد را
برادران اهل سنت در کشورهاي عربي خيلي ارج مينهند و جشم مي گيرند و مراسم بزرگ بر
پا مي کنند.

خوشبختانه در
اوائل انقلاب وپس از آن در ايران اسلامي نيز عيد فطر شکل وشمايل تازه اي پيدا کرد
و برادران و خواهران شاهد بودند که مراسم عيدفطر در تپه هاي قيطريه مبدا حرکت منظم
و راهپيمائي عظيمي در سراسر خيابانهاي تهران بودکه به دنبال آن راهپيمائي ها و
تظاهرات و شهادتها و استقبال از مرگ و حرکت انقلابي به سوي پيروزي به صورت گسترده
اي آغاز شد.

عيد فطر پيروزي
است

عيد فطد و عيد
قربان به دنبال دو توفيق است و در حقيقت عيد پيروزي است. عيد فطر بدنبال پيروزي در
عبادتهاي ماه رمضان است آنان که روزه مي دارند و نماز مي گذارند و قرآن تلاوت مي
کنند و سحرگاهان ماه مبارک رمضان به راز و نياز و عبادت و مناجات مشغول اند و در
محافل و مجالس مذهبي شرکت مي کنند و روح خور را با برادران مسلمانشان در سراسر
دنيا پيوند معنوي مي دهند ماه رمضان يک موفقيت و توفيق الهي است براي آنهاکه
بدنبالش عيد فطر مي آيد.

و چنين است عيد
قربان:آنگاه که سيل عظيمي از جمعيت سراسر دنيا در اجتماع ايام حج و مراسم زيارت
خانه خدا موفق به انجام اين فريضه بزرگ حج مي شوند و اين کنگره عظيم اجتماعي سياسي
اسلامي رابر پا مي دارند پس از آن عيد قربان را که عد پيروزي است و موفقيت در
اعمال و مناسک است بر آنان گرامي خواهد بود.

جلوه هاي عيد
اسلامي فطر

ما معمولا در اين
دوعيد اسلامي سه جلوه بزرگبه دنبال پيروزي مي بينيم که اين سه جلوه براي مراحل بعد
از پيروزي درسي است بسيار آموزنده و جالب:

1-دانستيم که
عيدفطر و قربان در واقع عيد پيروزي است عيد توفيق سربلندي نشاط معنوي و انجام
وظيفه است. و يکي از اعمال جالب و ارزشمند که در اين عيد بر عهده مسلمان است اين
است که سهمي از آنچه دارد براي مستضعفان اختصاص مي دهد.در عيد فطر مردم زکات فطر
را مي دهند يعني حداقل از طرف خود و افراد خانواده و تحت تکفل خويش به اندازه 3
کيلوگرم –تقريبا- از غذاي معمولي روزمره در اختيار بيچارگان و مستمندان قرار مي
دهند و در عيد قربان مردم با قرباني کردن شتر و گاو و گوسفند مي توانند کمکيبه
گرسنگان بکنند

واطمعوا القانع و
المعتر

اين مسئله را مي
توان به عنوان الگوئي از خدمت به مستضعفين دانست و در حقيقت گامي کوتاه و نمونه اي
کوچک از وظايف بعد از پيروزي است که بايد نسبت به بي نوايان و مستضعفان انجام
پذيرد.

دقت کنيد! هر
پيروزي که عليه طاغوت ها مستکبرين مترفين و زورگويان و زراندوزان خون آشام انجام
مي شود بايستي بدنبال آن پيروزي برق نشاط در جبين مستضعفين بجهد.

بايستي اقدام هاي
فعال و جدي در راه حاکميت مستضعفين و روي کار آمدن محرومان و بيچارگان باشد.

بايستي در پرتو
آزادي زير بازوي مستضعف و محروم گرفته شود و آنان بتوانند به حيات و حرکت و آزادي
و حقوق اوليه خود برسند.

ونريدان نمن علي
الذين استضعفوا في الارض و نجعلهم ائمة ونجعلهم الوارثين

اگر اين انقلاب
اسلامي به دنبال پيروزيش طزحهائي نداشته باشد و قدمهاي رسا و استوار براي رهانيدن
مستضعفان جامعه از رنج محروميت و توسري خوري و بردگي و اسارت نداشته باشد پيروز
نشده است. واز اين روي امام علنا اعلام فرمودند: اين حرکت مستضعفين عليه مستکبرين
بوده است.

بنابراين بايستي
در طرحهاي انقلابي تمام نهادهاي انقلابي جوشيده از انقلاب و حرکت و آهنگ اين
انقلاب آهنگ نجات مستضعف و حرکت در سوي حاکميت مستضعفين باشد.

ما برآنيم تا
ببينيم آيا پس از قرنها که اکنون يک تجربه بزرگ را در تاريخ اجتماعي و سياسي خود
انجام داده ايم آيا مي توانيم از اين تجربه به نفع مستضعفين استفاده کنيم؟

آيا مي توانيم در
سايه برنامه هاي اسلامي و در سايه نظام عدل توحيدي اسلام عدالت اسلامي را در سراسر
جامعه خود بگسترانيم؟

آيا مي توانيم
قشر عظيم کشاورز و کارگر و محرومين جامعه خود را که در اعماق روستاها از زندگي
فرهنگ بهداشت و رفاهيت محروم اند طعم زندگي بچشانيم؟

آيا مي توانيم
محيطي بوجود آوريم که آنها احساس کنند در پرتو اسلام زنده شده اند حرکت کرده اند
فرهنگشان کشاورزيشان مسکنشان و رفاهشان تامين شده است؟

آيا مي توانيم در
سايه نظام اسلامي وضعي بوجود آوريم که کارگر ديگر مورد استثمار وبهره کشي غلط
نباشد و حاصل کارش به جيب خود و به کام بچه هاي گرسنه اش برسد و بتواند از زندگي
استفاده کند؟

آيا مي توانيم در
نظام توحيدي اسلام وضعي بوجود آوريم که برادري و برابري در جامعه ما حکمفرما گردد؟
اگر بنا است جمهوري اسلامي برقرار شود بايست تمام نهادهاي انقلابي ما آهنگ حرکتشان
آنگونه باشد که بخواهند نظام عدالت گسترانه اسلامي در سراسر منطقه بوجود آورند…

من به صراحت
اعلام مي کنم:اگر انقلاب اسلامي ما بعد از تصرف آن کاخهاي عظيم و بعد از راندان آن
طاغوتها و مستکبرين تنواند مستضعفين را روي کار آورد و محرومين جامعه را به برگ و
نوائي برساند انقلاب ما پيروز نشده است. اگر انقلاب ما به نفع مستضعفين خودمان گام
بردارد آنگاه مي تواند درسي باشد براي مستضعفين جهان….

ما بسياري از
مظلومين و محرومين جهان سوم را مي بينيم که در مصاحبه ها و گفتارهايشان مي
گويند:بعد از اينکه انقلاب ما پيروز شد ما در اعماق و زواياي دنيا چشم اميدمان را
به اين مرکزي دوخته ايم و آمده ايم تا از شما براي نجات خودمان کمک بگيريم. آري!
مستضعفان دنيا به انقلاب ما به صورت يک پناهگاه مي نگرند و توقع دارند کمک فکري
نظامي مالي و اقتصادي به آنها بکنيم تا بتوانند در مبارزه عليه طاغوتها موفق شوند.

درس تزکيه و خود
سازي

2-درس ديگري که
از عيد فطر و قربان مي گيريم درس نماز است. درس تزکيه خودسازي و پاکسازي درون است.
قد افلح من زکاها و قد خان من دساها- اين آيه ها در نماز عيد خوانده مي شد يعني
وقتي اوج پيروزي مير سد لازم است انسان به خودش بازگردد و خود را از آلودگيها پاک
و منزه کند.

مبادا غرور
پيروزي او را دچار نوعي خودسري و يا انحراف کند؟ و لذا در سوره فتح مي فرمايد:
وقتي نصر و پيروزي پروردگارت رسيد و ديد که فوج فوج جمعيت وارد دين خدا مي شود
خداي را حمد و سپاس گو و استغفار کن. تازه پس از پيروزي موقع استغفار و خودسازي
است.

ما چقدر در اين
مرحله نياز به خودسازي و پاکسازي درون و فکر و انديشه و اخلاق و عمل خود داريم؟ در
اين دوران مرحله دوم پيروزي لازم است مردم ما با رياضت کشيدن با نوعدوستي  با حرکت با پشتکار با گذشت و ايثار و با
جلوگيري از تجاوزها و تعدي ها از انقلاب خود دفاع کنند. راستي چه شرم آور است تا
انقلاب پيروز شد کارمند ما سر را بلند کرد و گفت :اضافه کاري حق ماموريت وو….
بازاري ما سخن از احتکار و گرانفروشي به ميان آوردو ديگران به نحوي ديگر!!
خودخواهان شروع کردند به سودطلبي و توقع پشت سر توقع.انگار اصلا انقلابي نشده
است!!

ما بايد انقلابي
عمل کنيم و دگرگونيهائي در تمام نظام ها و روابط اجتماعي مان به وجود آيد. بايد به
خودآئيم و ببينيم چقدر خدمت کرده ايم؟ ايا باز هم خود خواهيها سود جوئي ها تفرقه
انگيزي ها دشمني ها و فسادهاي اخلاقي –خداي ناخواسته- در بين ما وجود دارد؟ آيا
باز هم بدبيني ها شايعه پراکني ها اتهام ها و دروغها هست يا نه؟ پس بايد اخلاق
انقلابي و فرهنگ انقلابي پيدا کنيم و به تزکيه و خودسازي و تصفيه درون بپردازيم.دزس
بسيج عمومي و همبستگي اجتماعي

3-سومين درسي که
از اين دو عيد بزرگ مي گيريم درس بسيج عمومي و همبستگي اجتماعي و وحدت است. ماه
رمضان را با توفيق پشت سر گذاشته ايم و اکنون عيد فطر را جشن مي گيريم اما درست در
دل متن فرمان نماز عيد و حرکت دسته جمعي مردم و اتحاد هماهمنگي داده مي شود. و در
خطبه هاي نماز عيد برنامه هاي سياسي و اجتماعي براي مردم در يک هماهنگي و وحدت و
بسيج عمومي بيان مي شود.

پس از پيروزي
انقلاب همه شاهد بوديم که دشمنان انقلاب در چهره ها و قيافه هاي مختلف با تهمت ها
دورغ ها شايعه پراکني ها و تبليغات مسموم خود چقدر چهره انقلاب و رهبري انقلاب را
مخدوش کردند و ايکاش به تليغات و اتهامات قناعت مي کردند که به توطئه عملي عليه
جمهوري اسلامي و با مامورين رسمي رژيم گذشته و جاسوسان آمريکائي و عوامل استکبار
همکاري کردندو آن همه جنايت ها و خيانت ها و کشتارها و نفاق افکني ها و تفرقه
افکني ها و تفرقه افکني ها بوجود آوردند و به راستي امام که در تمامفرازهاي تاريخ
انقلاب و همچنين پساز پيروزي بداد انقلاب رسيده است اين بار نيز با پيام خود و
فرياد خود جلوي اين حرکت هاي ضد انقلابي که مي رفت بار ديگر دشمن را بر ما مسلط
کند انقلابي در انقلاب بوجود آورد و با فرمان بسيج عمومي مردم را به حرکت و قيام
در برابر خيانت توطئه گران وا داشت و خوشبختانه مردم قدمهاي بسيار موثري براي در
هم کوبيدن ضد انقلاب و عوامل وابسته به استکبار برداشتند و اين از برکات بسيج
عمومي و همبستگي اجتماعي است.

در اثر همين بسيج
عمومي و ايثار و فداکاري مردم بود که با خون پاک و مقدس خويش از انقلاب دفاع کردند
وبدنهايشان آماج تيرها قرار گرفت و اين شهادتهامبدا يک دگرگوني تازه در روند
انقلاب ما است.

خون شهيد مبدا
شکوفائي است و لاله ها از خون شهيد شکوفا مي شود لاله انقلاب لاله موج لاله بيداري
و لاله حرکت ولذا واقعا مي بينيم که اين قطرات خون به هدر نمي رود و با همه غم و
تاسفي که از مرگ و شهادت عزيزانمان داريم اما چون اين شهدا در راه خدا شهيد مي
شوند و براي خدا جان مي دهند قطرات خونشان مبدا تحرک تازه اي براي انقلاب ما است.

ما اميدواريم که
ان شاء الله اين همبستگي و موج وحدت که گاهي در راهپيمائي وحدت و يا در راهپيمائي
روز قدس تجلي مي يابد براي هميشه باشد تا مردم انقلاب را از ياد نبرند و فراموش
نکنند که رسالت انقلابي بر دوش فرد فرد آنهاست.

اين انقلاب احساس
مسئوليت را در درون ما احيا کرد و اين احساس مسئوليت بايست در بين ما همچنان ادامه
پيدا کند و باقي باشد و ما را در گرماي خود ان شاء الله حفظ کند و نگهدارد تا
بتوانيم مسئوليت خودمان و رسالت خودمان را در اين راه بزرگي که در پيش داريم انجام
دهيم.

بخش دوم                     آخرين قسمت

حجة الاسلام
والمسلمين رسولي محلاتي

نخستين کسي که
اسلام آورد

بحث پاياني و
تکميلي اين گفتار

در خلال گفتار
گذشته همانگونه که خوانديد در محور سن امرالمومنين ع در هنگام بعثت رسول خدا
ص  و ايمان آن حضرت به اسلام اختلافي وجود
داشت چنانچه از داشمندان اهل سنت از حاکم در مستدرک نقل شده بود که گفته است

و لا اعلم خلافا
بين اصحاب التواريخ ان علي ابن ابطالب رضي الله عنه اولهم سلاما وانما اختلفوا في
بلوغه.

از نويسندگان
معاصر نيز هاشم معروف حسني در کتاب سيرة المصطفي گويد

لقد اتفق المورخون
و المحدثون علي ان عليا علي السلام اول الناس اسلاما ولکن اختلفوا في سنه يوم
اسلامه[1]

ولي اين اختلاف
سبب آن شده که برخي خواسته اند در اين فضيلت بزرگ که مخصوص علي عليه اسلام بوده
خدشه وارد کرده و سن آنحضرت را در آن روز که بسياري گفته اند کمتر از حد بلوغ بوده
سبب نقض و در نتيجه کاسته شدن اهميت بسياري که اين فضيلت داشته است يحساب آورند.

چنانچه شيخ مفيد
ره فرموده:

اجمعت الامة علي
ان اميرالمومنين عليه السلام اول ذکر اجاب رسول خدا صلي الله عليه وآله و لم يختلف
في ذلک احد من اهل العلم الا ان العثمانية طعنت في ايمان اميرالمونين  عليه السلام بصغرسنه في حال الاجابة[2]

يعني اجماع امت
اسلامي بر آن است کع علي عليه السلام نخستين مردي است که دعوت رسول خدا ص  را اجابت کرده و به آنحضرت ايمان آورد و هيچ يک
از اهل علم در اين باره اختلاف ندارند جز اينکه عثمانيه در مورد ايمان اميرالمومنين
کم سني آن حضرت را عيب شمرده و گفته اند:وي در آن زمان بالغ نبوده و در نتيجه
ايمان او از روي شناخت صحيح انجام نگرفته… و روايات ديگري هم بود که نخستين
انساني که ايمان آورد خديجه بود در پاره اي از روايات هم نخستين مسلمان را ابوبکر
و يا زيدابن حارثه دانسته اند.

و روي همين بعضي
ها خواسته اند براي اينکه دل همه را به دست آمرده باشند وسط افتاده و پا در مياني
کرده و به قول دانشمندان ميان همه روايات را جمع کرده و چنين گفته اند

الا ورع في الجمع
بين هذه الاقوال اي يقال ان اول من اسلم من الرجال الاحرار ابوبکر و من نساء خديجه
و من الصبيان علي ومن المالي زسدابن حارثه…[3]

يعني نزديکتر به
احتياط در جمع بين اين قولها آن اسن که گفته شود نخستين کسي که از جنس مردان آزاده
اسلام اختيار کرد ابوبکر بود و از زنان خديجه از کودکان علي و از موالي آزاد شدگان
زيد ابن حارثه…

و چنانچه از جلال
الدين سيوطي نقل شده نخستين کسي که اين جمع را کرده است ابوحنيفه بوده و به دنبال
اين جمع ابن کثير گفته است و اسلام ابوبکر از 
اسلام آن چند نفر ديگر سودمندتر بود براي اينکه او شخصيت بزرگي بود و در
ميان قريش رئيسي بود که مورد احترام آنها و مالدار بود …[4]
و ….

ولي بد نيست
ندانيد همين آقاي ابن کثير در جاي ديگر اعتراف کرده که از نظر زماني ايمان آن سه
نفر ديگر مقدم بر ايمان ابوبکر بوده است چنانچه ابن حجر عسقلاني پس از نقل نقل
مزبور در الصواعق المحرقة از او نقل کرده که گفته است

و خالف في ذلک
ابن کثير فقال الظاهر ان اهل بيته صلي الله عليه و آله و سلم آمنوا قبل کل احد
زوجته خديجة و مولاه زيد و زمجته ام يمن و علي وورقه[5]

يعني ابن کصير با
اين کيفيت جمع مخالفت کرده و گفته است ظاهر آن است که خاندان آن حضرت ص پيش از هر
شخص ديگري ايمان آوردند و آنها عبارت بودند از خديجه همسر آن حضرت و آزاده شده او
يعني زيد ام المين و علي و ورقة …

و از گفتا راين
دو دانشمند و محدث اهل سنت که تعصب بيشتري نسبت به معتقدات خود و اهل مذهب خود از
ديگران دارند و از کتابها و نوشته هايشان مانند همين کتاب الصواعق المحرقة و کتاب
البداية و النهاية و اهانتها و دشنامهائي که نثار شيعيان و رافضيان کرده اند بخوبي
معلوم مي شود که اين طريقه جمع ميان اين اقوال صحيح نيست زيرا بحث در اين است که
آيا علي عليه اليلام و ديگران کداميک از نظر زماني در ايمان به رسول خدا ص و اسلام
سبقت جستند و پس از اعتراف به اينکه علي عليه السلام از اين نظر سبقت داشته ديگر
جاي آن يحث باقي نخواهد ماند….

و خوب بود اين
آقايان اگر هم مي خواستند ميان روايات را جمع کنند بگونه اي که با عقيده شان نيز که
ابوبکر را برتر از علي عليه السلام ميدانند مخالفنباشد همانند برخي مي گفتند منور
از اينکه ابوبکر مسلمان بود يعني نخستين کسي بود که اسلام خور را اظهار کرد ولي
ديگران از ترس مشرکان جرئت اظهار آنرا نداشتند که آنهم مورد بحث است و مسما از
رسول خدا و خدايجه و علي عليه السلام زودتر اظهار اسلام نکرده چنانچه از روايت
عفيف کندي که پيش از اين نقل کرديم معلوم مي شود و بلکه از ابوذر غفاري چنانچه پس
از اين خواهد آمد.

ويا همانگونه که
از برخي ديگر مانند سعد ابن ابي وقاص و محمدابن حنفيه روايت کرده اند جمع مي کرده
اند که آن دو درباره ابوبکر گفته اند

لم يکن اولهم
اسلاما و لکن کان افضلهم اسلاما[6]

ابوبکر در ميان
آنها نخستين مسلمان نبود ولي اسلام او برتر بود. و يا روايت ديگري که همين آقاي
ابن کثير از ابي جرير بسندش از محمدبن سعدبن ابي وقاص روايت کرده که گويد:

قلت لابي اکان
ابوبکر اولکم اسلاما؟ قال لا ولقد اسلم قبله اکثر من خمسين و لکن کان افضلنا
اسلاما[7]

يعني به پدرم
سعدبن ابي وقاص گفتم آيا ابوبکر در ميان شما نخستين مسلمان بود گفت نه بلکه قبل از
او بيش از پنجاه نفر مسلمان شدند ولي ابوبکر برترين ماها بوداز نظر اسلام…

که البته اين
مطلب هم بر فرض صحت روايت جز يک اجتهاد شخصي و اظهار نظري خصوصي بيش نيست که براي
ديگران ارزشي نداردکه بهتر آن است که از اين يحث صرفنظر کرده همان بحث ديگر را
دنبا کرده و بگذريم.

باري همانگونه که
گفته شد در سبقت اسلام و ايمان علي عليه السلام ظاهرا جاي ترديد نيست و مطلب
همانگونه که نقل کرديم اجتماعي و اتفاقي است منتهي براي اينکه اين فضيلت بزرگ را
خدشه دار کرده و زير سوال ببرند به اين گفتار متشبث شده اند که ايمان علي عليه
السلام درآن روز که ده سال بيشتر از سن او نگذشته بود از روي تدبر و تفکر نبوده بلکه
از روي تقليد و تلقين بوده ولي ديگران که پس از بلوغ و در سنين بالاتري ايمان
آورده اند ايمانشان از روي تعقل و تدبر و معرفت و يقين بوده است.

که در اين باره
نيز به طور اختصار و فشرده مي گوئيم:

اولا- همانگونه
که در خلال گفتارهاي گذشته از حاکم نيشابوري و يعقوبي و ديگران شنيديددرباره سن آن
حضرت در هنگام بعثت رسول خدا ص و ايمان او به آنحضرت اختلافي است و نظر قطعي در
اين باره اظهار نشده زيرا از برخي روايات مانند روايات قتاده از حسن بصري و ديگران
که در کتابهاي اهل سنت و شيعه[8]
نيز آمده است سن آنحضرت در آن روز پانزده يا شانزده سال بوده که از آنجمله است اين
دو روايت:

1-روي قتاده عن
الحسن و غيره قتال: کان اول من آمن علي بن ابي طالب عليه السلام و هم ابن خمس عشرة
سنة اوست عشرة[9]

يعني قتاده از
حسن و ديگران نقل کرده که نخستين کسي که ايمان آورد علي ابن ابيطالب عليه السلام
بود در حالي که پانزده ساله يا شانزده ساله بود.

2-وروي شدادبن
اوس قال: سولت خباب بن الارت عن اسلام علي بن ابطاالب عليه السلام قال:اسلم وهو
ابن خمس عشرة سنة ولقد رايته يصلي مع النبي ص و هو يومئذ بالغ مستحکم البلوغ[10]

يعني شدادبن اوس
گفته است: از خباب بن ارت درباره اسلام علي ابن ابيطالب سوال کردم؟ در پاسخ گفت:
او در سن پانزده سالگي اسلام آورد و من او را ديدم که با رسول خدا نماز ميخواند و
در آنروز بحد کمال و بلوغ رسيده بود.

و اين دو شعر هم
از عبدالله بن ابي سفيان نقل شده که گويد:

وصلي علي مخلصا
بصلاته     لخمس و عشر من سنيه کوامل

و خلي اناسا بعده
يتبعونه      له عمل افضل به صنع عامل [11]

و در پاره اي از
روايات آمده است که آنحضرت در آنروز چهارده ساله بود چنانچه علي ابن زيد از ابي
نصرة روايت کرده که گويد:

اسلم علي عليه
السلام و هو ابن اربع العشرة سنة[12]

و در روايات
ديگري آمده که آنحضرت دوازده ساله و يا يازده ساله بود که همانگونه که قبلا نيز
تذکر داده ايم مشهور نزد علماي اهل شيعه و اهل سنت و روايات معتبر آن  است که آنحضرت در آن روز ده ساله بود…

ولي آنها که
خواسته اند در اين فضيلت بزرگ خدشه وارد کنند بايد نخست اين مطلب را ثابت کنند که
سن آنحضرت کمتر از سن بلوغ بوده و سپس به خيال خود آنرا مخدوش يازند…در صورتي که
در بسياري از رواياتي که خود ايشان از علي عليه السلام و ديگران نقل کرده اند با
اين تعبير آمده بود که نخستين کسي که از مردان رجال ايمان آورده آنحضرت بوده مانند
روايتي که ابي داوود و ديگران بسندهاي خود از علي عليه السلام روايت کرده اند که
فرمود:

انا اول رجل اسلم
مع رسول الله[13]

يعني من نخستين
مردي بودم که با رسول خدا ص اسلام آموردم

و يا در تاريخ
يعقوبي آمده بود که

کان اول من اسلم
خديجه بنت خويلد من النشاء و علي بن ابيطالب من الرجال ثم زيد بن حارثه ثم
ابوذر…[14]

و ثانيا- رسيدن
به سن پانزده سالگي که يکي از سه نشانه حد بلوغ در باب تکاليف شرعيه است همانگونه
که برخي از اهل سنت گفته اند در سالهاي پس از هجرت و در  داستان غزوه خندق تعيين شده و بعنوان حدي از
حدود تبليغ آمده و گرنه قبل از آن ميزان در بلوغ و تکليف تميز و ادراک بوده نه سن
و سال چنانچه از کتاب اسعاف الراغبين و سيره حلبيه نقل شده است.[15]

وثالثا-مسئله
پذيرش ايمان و امور اعتقادي و بلکه عبادت افراد و بندگان الهي در نزد خداي تعالي
توقفي بر بلوغ و رسيدن به حد تکليف شرعي ندارد چنانچه فقهاي اسلام در باب عبادات
صبي بطور مشروح مستدل بيات داشته اند و ارزش عمل آنها از نظر پاداش و ثواب و قبولي
آن در نزد خداي تعالي با عمل آنهائي که بحد تکليف و بلوغ رسيده اند تفواتي ندارد
اگر نگوئيم پاداش بيشتري دارند…

و عمل رسول خدا
ص  و گفتار آنحضرت درباره ايمان علي عليه
السلام نيز مي تواند بهترين گواه براين مطلب باشد که در طبق روايات بسياري که در
کتابههاي شيعه و اهل سنت آمده رسول خدا ص علي عليه السلام را دعوت به اسلام کرد و
پ س از آنکه او ايمان آورد بعنوان نخستين مسلمان و مومن بخود او را مورد آنهمه مدح
وستايش قرار داده بدو گفت:

ان هذه اول من
آمن بي وهو اول من يصافحني…

ويا آنکه فرمود:

و يا آنکه اول
الناس ورودا علي الحوض اولهم اسلاما

و يا به فاطمه
عليها السلام فرمود:

زوجتک اقدمهم
سلما

و يا آنچه را
اميرالمونين به عمنوان افتخار ذکر مي کند که مي گويد:

صليت قبل ان يصلي
احد

و يا آنکه فرمود:

عبدت الله مع
رسول الله قبل ان يعبده احد

و يا روايات ديگري
که در گفتار پيش از اين با تفضيل بيشتري نقل شده… که بنا بگفته اينان اينگونه
روايان هيچ معني و مفهوم صحيحي ندارد زيرا عبادت و نمازي که در سن ده سالگي و يا
کمتر انجام پذيرد ارزش و پاداشي ندارد تتا موجب افتخار و سربلندي بوده و قابل ذکر
باشد.

 و ممکن است اين بحث به آياتي از قرآن کريم چون
داستان دلادت حضرت عيسي عليه السلام نيز سرايت کرده و مورد يوال قرار گيرد که وقتي
آنحضرت در گهواره به زبان آمده و ميگويد:

… اني عبدالله
آتاني الکتاب و جعلني نبيا و اوصاني بالصلوة والزکاة مادمت حيا و برا بوالدتي و لم
يجعلني جبارا شقيا…[16]

يعني براستي که
من بنده خدايم که او بمن کتاب داده ومرا پيامبر قرار داده و مرا در هر کجا باشم
مبارک گردانده و مرا به نماز و زکاة سفارش کرده تا آنگاه که زنده ام و يه نيکي و
مهرباني نسبت به مادرم و مرا نافرمان و سخت دل قرارم نداده…

و در اينجا نيز
کسي بگويد اين چه افتخاري است که حضرت مسيح مي کند که خدا در گهواره به او کتاب
داده و او را پيامبر قرار داده و به نماز و زکات و نيکي بمادر سفارش کرده…؟!

و يا در داستان
حضرت يحيي عليه السلام که خدا يتعالي درباره اش مي فرمايد:

و اتيناه الحکم
صبيا[17]

يعني ما حکم نبوت
و يا حکمت و فرزانگي را در کودکي به او داديم…

کسي بگويد: اين
چه افتخاري بود که خدا ي تعالي آنرا ذکر کرده و به يحيي عطا فرموده؟!

و يا در داستان
شاهد يوسف که مي فرمايد:

وشهد شاهد من
اهلها ان کان قميصه قد من قبل فصدقت و هو من الکاذبين و ان کان قميصه قدمن دبر
فکذبت و هو من الصادقين.

بيشتر مفسران
گفته اند که آن شاهد و گواه کودکي گهواره اي بود که خداوند براي تبرئه بنده
بزرگوارش حضرت يوسف او را به سخن آورد و راه تحقيق صحيح را به عزيز مصر آموخت…

ونمونه هاي ديگري
که در تاريخ و روايات هست و شهادت و عبادت کودکان نابالغ مورد پذيرش و تمجيد و
افتخار قرار گرفته است که همه آنها زير سوال رفته و مخدوش ميشود…

.لي بهتر همان
است که بگوئيم:

شب پره گر وصل
آفتاب نخواهد          ذره اي از قدر آفتاب
نکاهد

و اين اشکال
تراشيها و تشبثات موهوم نمي تواند اين فضيلت بزرگ را مخدوش ساخته و زير سوال ببرد
و شايسته تر آن است که دامنه اين بحث را نيز جمع کرده و بهمين جا خاتمه دهيم و به
سراغ بحث بعدي برويم.

ولي به عنوان
نمونه اي از تناقض گوئيهاي اين آقايان بدنيست قسمت زير را بخوانيد: ابن کثير در
کتاب السيرة النبويه خود پس از نقل روايات و سخنان زيادي از راويان و ترجيح اينکه
نخستين کسي که اسلام آورد ابوبکر بوده آنگاه روايت زير را از ابن اسحاق نقل کرده
که خود اين روايات مي تواند گوياترين دليل بر رد اين مدعا باشد متن روايت اينگونه
است:

حدثنا احم قال
حدثنا يونس عن ابن اسحاق قال ثم ان ابابکر نبا رسول الله صالي الله عليه و سلم
فقال احق ما تقول قريش يا محمد بن ترکک الهتنا و تسفيهک عقولنا و تکفيرک آبائنا
فقال رسول الله صلي الله عليه و سلم يا ابابکر اني رسول الله و نبي و بعثني لا بلغ
ريالته فادعوک الي الله بالحق. فوالله انه الحق و ادعوک الي الله يا ابابکر وحده
لا شريک له و لا يعبد غيره و الموالات علي طاعة اهل طاعته)) … و قرء عليه القرآن
فلم يقر ولم ينکر و اسلم و کفر بالاصنام و خلع الانداد و اقرا بحق الاسلام و رجع
ابوبکر و هو مومن مصدق[18]

که آن را اين
حديث که ابن کثير آن را پذيرفته است بخوبي روشن مي شود که

اولا داستان بعثت
رسول خدا ص را ابوبکر از زبان ديگران شنيده اند از قول آنحضرت. ثانيا پس از آنکه
دعوت علني شده بود و قريش شنيده بوده است و در بحث آينده خواهيد خواند که طبق نقل
مشهور علني شدن دعوت رسول خدا ص پس از گذشت سه سال يا پنج سال از بعثت رسول خدا ص و
ايمان آوردن بيش از چهل يا پنجاه نفر بوده و ثانيا پس از تردد و دودلي اسلام آورده
که همه اين مسائل با گفتارهاي ديگرشان تناقض و مخالفا دارد. والله اعلم.

پيام شهيد

اين وصيت نامه ها
انسان را ميلرزاند و بيدار مي کند      
امام خميني

تاريخ شهادت:
19/10/65 عمليات کربلاي 5

قسمتي از
وصيتنامه شهيد ابراهيم مهري

امروز که جريان
حق و باطل هر کدام خالص تر از هميشهو با اصراري بيشتر به نبرد هم آمده اند وظيفه
اهل حق اين است که حق را بگيرند وگرنه بر باطلند و امروز است که مدعيان بايد ادعاي
خود را به اثبات برسانند و نشان بدهند که مدعي کذب و دروغ نبوده اند. هر کس بر
مظلوميت حضرت اباعبدالله گريه مي کند و يا ليتنا کنا معکم مي گويد اکنون بايد به
ياري برخيزد وگرنه از کساني است که مصائب را شنيدند و به آنها راضي شدند و مورد
لعن ابدي قرار گرفتند.

ميدانم امروز که
خيلي مثل آن زمان که پيامبر ص و اميرالمومنين و امام مجتبي و امام حسين عليه
السلام به جنگ دعوت مي کردند بهانه مي آورند و بر سر کلاه شرعي مي گذارند. يکي
مشکلات زندگي را بهانه مي آورد ديگري از جاي خود حرکت نمي کند تا امام زمان عج
بيايد. عده اي به بهانه اينکه ما جمهوري اسلامي واقعي نداريم و ايتهمه گرفتاري و
مشکلات روحي وجود دارد و مديران همه پاک و منزه نيستند و خطا و انحراف وجوددارد
جبهه را جبهه حق نمي داندو شرکت نمي کند. همه مي دانيم که مشکل هست و زياد هم هست
و گرفتاري ها از هر سو بر ما مي بارند عده اي از خارج گروهي از داخل دانسته يا
ندانسته ضربه ميزنند. آري! ما به همه اينها نه کم بلکه زياد هم واقفيم ولي قضيه
اصلي در اينجاست که بنيان اين جمهوري و قانون اساسي آن بر پايه اسلام است و در
مقابل دشمنان آن چنان گرگ هاي هستند که اگر بر ما مسلط شوند به هيچ مسلماني هم رحم
نمي کنند و پايه اسلام را از بن مي کنند که البته خدا جلويشان را گرفته و مي گيرد.
وظيفه ما است که در اين شرايط حساس که کفار و منافقين دنيا از هر طرف به جائي که
مرکز تشيع است حمله ور شده اند و در کمين مومنان و خالصان نشسته اندقيام کنيم و
ابتدا شر آنها را دفع کنيم آن وقت برگرديم و به معالجه امراض داخلي مشغول شويم.

از همه آنان که
اين جنگ را مقدس و مشروع نمي دانند و خود را پيرو حضرت وليعصر عج هم مي خوانند مي
پرسم که اگر اين حکومت هم از هم بپاشد ديگر به کجا پناه خواهيد بردو پرچم تشيع را
در کدام قسمت جهان مي خواهيد برافرازيد؟ جواب شما به لبنان که اميدشان تنها و تنها
ايران است چه خواهد بود؟ و اگر در نتيجه سستي و سهل انگاري ما طوري بشود که فرياد
اسلام خواهي سالها خاموش گردد جوابي نداريم که به حضرت رسول ص  و ائمه اطهار و حضرت مهدي عج بدهيم.البته همه
بايد مطمئن باشيم که خدا حافظ و ناصر دين مبين است ولي اگر در اين امتحان قبول
نشويم به ضرر خودمان تمام مي شود و خدا علم حق را به دست قومي ديگر مي دهد. خلاصه
آنکه من با علم به مشکلات و  گرفتاريها و
فشارهاي روحي و جسمي که امروز به اسلام و مسلمين وارد مي آيد به جبهه آمدم و
اميدوارم خداوند متعال اين آمدن مرا قبول کند و عاقبت خير به من عطا فرمايد.

قسمتي از
مصيتنامه شهيد سيد محمد حسيني مهري

خدايا بار
پرودگارا الها معبودا تو را قسم مي دهم به حق محمد و آل محمد ص که اگر قرار است در
اين دنيا بمانم و بر گناهانم افزوده گردد مرا لحظه اي در اين دنيا قرار مده.

مولاي من اگر
مصلحت بر اين است که مرا از اين دنيا ببري شهادت در راهت را نصيبم کن.

خدايا اگر رضاي
تو بر اين است که شهيد شوم مرا همچون حسين با نيت حسين با اخلاص حسين و با هدف
حسين ع در جوار خودت ببر و مرا با شهداي کربلا مشحور گردان.

و در پايان شما
را و دين شما را به خدا مي سپارم و قسمتان مي دهم که امام عزيزمان را رها نکنيد و
به سخنانش عمل کنيد و تذکر مي دهم که دل به اين دنياي فاني نبنديد. همه ما رفتني در
پيش داريم که ان شاء الله عاقبت به خير شويم.

آيت الله محمدي
گيلاني         قسمت دوازدهم

فتنه و ايمان

قرآن و سنن الهي
در اجتماع بشر

تاويل کتاب الهي

*مقدمه دوم در
تبيين ضرورت وجود متشابه در قرآن درک مفهوم تاويل کتاب الله تعالي است*روش و طريقي
که قرآن براي استنتاج صحيح پيشنهاد مي کند تدبر است* تدبر يعني ترتيب امو معلومه
پشت دبر يکديگر براي کشف مجهول*و تذکر مقابل تدبر اختصاص به اولوالالباب دارو که
از سنخ مواهب است نه از سنخ مکاسب* نقل آراء اهل لغت در مفهوم تاويل* آمار سور و
آياتي که در آنها لفظ تاويل آمده است*از آيه سوره اعراف و سوره يونس ظاهر مي شود که
همه قرآن شريف مشمول تاويل است*ارتباط تاويل با معارف و مواعظ و احکام و جامعتر:
با همه محکمات و متشابهات قرآن*نتيجه تدبر در آيات مربط بتاويل اين است که تاويل
واقعيت عينيه اي است که بر مجموعه کتاب در صعود و اول الي الله تعالي مترتب مي شود
وتنزيل مقابل آن است در قوس نزول* وحدت منشا تنزيل و موطن تاويل نهايات همان رجوع
به بدايات است*علم به تاويل قرآن مختص به خداوند متعال و بمطهرين ازرجس عليهم
السلام است.

مقدمه دوم در
تبيين ضرورت وجود متشابه در قرآن

معرفت دقيق مفهوم
تاويل کتاب الله تعالي در پرتو رهنمودهاي خود قرآن است و طريقي که قرآن سلوک آن را
منتهي به شناخت صحيح مقاصد خويش متکررا اعلام فرموده همانا تدبر در ايات شريف آن
است.

تدبر يعني ترتيب
دادن صحيح معاني معلومه و قرار دادن هر يک از آنها پشت سر دبر معني ديگري که محل
طبيعي آن در قواعد استنتاج است و اعتبارعقلي چنين ترتيب و نظمي را  جهت کشف و استحصال مطلوب اقتضاء دارد و کافي
است در وجوب تعييني سلوط اين طريق در استنباط مقاصد قرآني آيه کريمه ((كِتَابٌ
أَنزَلْنَاهُ إِلَيْكَ مُبَارَكٌ لِّيَدَّبَّرُوا آيَاتِهِ وَلِيَتَذَكَّرَ
أُوْلُوا الْأَلْبَابِ))(سوره ص- آيه 29)که انزال کتاب مبارک و چشمه جوشان برکات
را به انگيزه احياء افکار انسانها بوسيله تدبر در آياتش اعلام نموده که با ترتيب
دادن معاني معلومه بگونه اي که هر يک در محل مقتضي پشت يکديگر قرار گرفته و از اين
ينبوع مبارک مجاري برکات را جاري سازند مضافا بر اين يادگيري اولو الالباب-نه اولو
الاقشار!- علوم دفين در فطرتشان رابا استعانت از انوار قرآن ياآور مي شوندو
استضائه از پرتو قرآن براي صاحبان لب هم تعلم و يادگيري است و هم تذکر و يادآوري
است يادآوري معلوماتي که مغروس در نفوس آنهاست که بواسطه استغراق در تدبير شئون
ابدان حجابي از غفلت آن معلومات را مستور نموده و در ديجور فراموشي سپرده شده اند
و با استضائه از منبه الانوار بي پايان قرآن ديجور فراموشي و غفلت نابود مي گردند
و معلومات مغروس ونفوس بادآوري شده و بالنده مي گردند که تعبير: ليتذکر در بيان
مقام تذکر که مواهب است و تعبير: ليدبروا در مقام بيان تعلم که مکاسب است و با اين
بيان ميتوان گفت تخاصم ديرينه بين فلاسفه که آيا تعلم يادگيري است يا تذکر و ياد
آوري است بمالصحه منتهي مي شود.

مفهوم تاويل در
لغت

باري!با توجه به
وجوب تعييني سلوک طريق ياد شده لازم است احصاء لفظ تاويل در سوره قرآني و آيات
مربوط بمقصد ما را در معرض تدبر و تربيت صحيح قرار دهيم باشد که به عنايت پرودرگار
استنتاج مطلوب –بطور متقي- از آنها نموده باشيم و پيش از عرضه آيات شريفع مناسب
است کلام اهل لغت را در تفسير تاويل نقل کنيم و نظر آنها در معني تاويل براي ما
روشن شود: جوهري در صحاح مي گويد:التاويل:تفسير مايوول اليه الشيء – تاويل تفسير و
پرده برداري از واقعيتي است که چيزي به آن واقعيت بر مي گردد.

و ابن منظور در
لسان عرب مي گويد: الاول: الرجوع… طبخت النبيذ حتي آل الي الثلث او الربع اي
رجع- اول به معني رجوع است… شراب را پختم تا اول به ثلث يا ربع کرد يعني به ثلث
يا ربع برگشت.

و راغب در مفردات
آورده: التاويل من الاول اي الرجوع الي الاصل ومنه الوئل للموضع الذي يرجع اليه و
ذلک رد الشيء الي الغاية المرادة منه علماکان او فعلا ففي العلم نحو قوله: و ما
يعلم تاويله الا الله و الراسخون في العلم )) وفي الفعل کقول الشاعر: وللنوي قبل
يوم البين تاويل- تاويل ماخوذ از اول به معني رجوع به اصل است و از همين معني است
موئل که موضع بازگشتن است و معني آن راندن چيزي بسوي غايتي است که از آن چيز مطلوب
است چه آن تاويل علمي باشد مانند  وما يعلم
تاويله… يا فعل خارجي باشد مانند قول شاعر: براي هسته قبل از روز شکافتن و
شکوفائي تاويل است يعني قبل از رسيدن به غايت شکفتن ناگزير از رجوع و رانده شدن به
سوي شکوفائي است و بعبارتي : هسته فرآيندي دارد که متصل به شکوفائي آن است.

وحاصل جمع آراء و
اقوال اهل لغت اين است که: تاويل مطلق رجوع نيست بلکه رجوع و راده و روانه شدن به
سوي چيزي غايت و غرضي است که از آن چيز مترقب است مانند افشره انگور و غيره که
بوسيله طبخ آن را به غايتي مي رانند که طباخ آن غايت را اراده کرده مثلا به ثلث يا
ربع منتهي شود يا مانند هسته که با حرکت جوهري به سوي غايت شکوفائي و باروري که از
آن مترقب است رانده مي شود و فرآيندي دارد که به غرض متناسب با آن مرتبط است و
همين معني که از اهل لغت استفاده شد تقذيبا از آيات کريمه با تدبر و و امعان
استفاده مي شود چنانکه خواهد آمد واما آثار لفظ تاويل مذکور در قرآن و عرضه آيات
مرتبط به مقصد ما:

تاويل در قرآن

لفظ تاويل در
آيات 6 21 36 37 44 45 100 101 از سوره يوسف عليه السلام و در آيات 78 82 از سوره
کهف و در آيه 59 از سوره نساء و در آيه 35 از سوره اسراء و در آيه 39 از سوره يونس
عليه السلام و دوبار در آيه 7 از سوره آل عمران و در بار در آيه 53 از سوره اعراف
آمده است که مجموعا هفده بار در اين هفت سوره تکرار شده است.

از آيه سوره
اعراف ظاهر مي شود که مجموع قرآن کريم – اعم از معارف و احکام و قصص و مواعظ و به
تعبير جامع -: محکمات و متشابهاتش- داراي تاويل است : ولقد جئناهم بکتاب فصلناه
علي هدي و رحمة لقوم يومنون هل ينظرون الا تاويله يوم ياتي تاويله يقول الذين نسوه
من قبل قد جاءت رسل ربنا بالحق فهل لنا من شفعاء فيشفعوا لنا او نرد فنعمل غير
الذي کنا نعمل قد خسروا انفسهم و ضل عنهم ما کانوا يفترون.

و سوگند ياد مي
کنم که تحقيقا براي مردم کتابي آورديم که بر اساس علم خويش آن را در همه ي ابعاد
سعادت انسانها تبيين و تفضيل داديم. بهره گيري از هدايت و رحمت اين کتاب ويژه
مومنان است آيا انتظارشان جز ظهور تاويل و فرآيند کتاب مذبور است؟ روزي که تاويل
آن کتاب مي آيد آنان که چنين روزي را فراموش کرده اند مي گويند: حقا که پيامبران
پروردگار ما برنامه سعادت حقيقي را آورده بودندآيا براي ما هيچ شفيعاني پيدا مي
شوند که ما را شفاعت کنند يا راه بازگشت به دار عمل براي ما ممکن است تا بجاي
اعمال بدي که انجام داديم اعمال نيک انجام دهيم؟‌ راستي که اينها به دست خويش
خويشتن را در زيان جبران ناپذير گرفار کرده اند و آنچه را که به افتراء معبود خويش
مي پنداشتند از ايشان گم گرديده است.

لفظ تائيل که
دوبار بضميري که مرجعش لفظ کتاب است اضافه شده است دلالت مي کند که مجموع کتاب
بدون استثناء داراي تاويل است و روز آمدن تاويل مقارن با تصديق اضطراري
فراموشکاران به حقانيت انبياء عليهم السلام و برنامه سعادتي که آورده اند مي باشد
امام تصديق اضطراري با ظهور تاويل و فرايند معارف و احکام متصل بغايات هيچ سودي
ندارد نه شفيعي براي آنان برانگيخته مي شود و نه راه بازگشت به دارالعمل را براي
آنان مي گشايد و همه سرمايه در سعادت سوزي و شقاوت سازي صرف گرديده است؟

پس اضافه لفظ
تاويل به کتاب دلالت دارد بر اينکه مجموع کتاب مشمول تاويل است و روزي خواهد آمد
که همه معارف و اخکام و مواعظ و جمله محتوياتش که نفوس انسانها را بغايات تقدير
شده سوق مي دهند بمواطن اصلي خود بر مي گردند و نهايات با بدايات متحد مي شوند. و
نظير آيه مذکور در دلالت بر شمول تاويل مجموع کتاب شريف ا آيه کريمه از سوره يونس
عليه السلام: (( وَمَا كَانَ هَذَا الْقُرْآنُ أَن يُفْتَرَى مِن دُونِ
اللّهِ وَلَكِن تَصْدِيقَ الَّذِي بَيْنَ يَدَيْهِ وَتَفْصِيلَ الْكِتَابِ لاَ
رَيْبَ فِيهِ مِن رَّبِّ الْعَالَمِينَ أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَاهُ قُلْ فَأْتُواْ
بِسُورَةٍ مِّثْلِهِ وَادْعُواْ مَنِ اسْتَطَعْتُم مِّن دُونِ اللّهِ إِن كُنتُمْ
صَادِقِينَ بَلْ كَذَّبُواْ بِمَا لَمْ يُحِيطُواْ بِعِلْمِهِ وَلَمَّا يَأْتِهِمْ
تَأْوِيلُهُ كَذَلِكَ كَذَّبَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ فَانظُرْ كَيْفَ كَانَ
عَاقِبَةُ الظَّالِمِينَ)).

و بهيچ وجه شان
اين قرآن نيست که افتراء شده از غير خدا باشد ولي آن کتب پيمبران پيشين را تصديق
دارد و خود تفصيل برنامه سعادت انسانها در همه ابعاد است ترديدي در آن نيست از
جانب پروردگار عالميان استآيا مي گويند پيمبر ما قرآن را از خود ساخته و به دروغ
به خدا نسبت داده است؟! بگو: شما فصحاء عرب فقط يک سوره در قرآن در اسلوب و نظم و
تاثير و هدايتش بياوريد و غير خدا هر کس را مي توانيد بمظاهرت و پشتيباني خود در
ساختن اين يک سوره دعوت کنيد اگر در اين دعوي افتراء راستگو هستيد بلکه حقيقت اين
است: اينها به همه جوانب حقائق قرآني احاطه ندارند و هنوز تاويل آن حقايق بسراغشان
نيامده – و بالاضطرار تصديق کنند- اين چنين بوده تکذيب امم پيشين انبيائشان را پس
به کيفيت عاقبت ستمکاران نظري کن که پايان تکذيبشان چه مصائبي را ببار آورد.

صريح آيه مذکور
از سوره اعراف و لحن آيه مورد بحث از سوره يونس عليه السلام دلالت دارد که ظهور
تاويل موجب تصديق ناچاري کافران بآنچه که پيمبران عليه السلام آورده بودند ميگردد
و آنها اظهار اضطراري مي کنند: قد جاءت رسل ربنا بالحق پس ترتب اين تصديق ناچاري
بر ظهور تاويل کتاب و آمدن آن بسراغشان روشن ميکند که تاويل واقعيت عينيه اي است
انکار ناپذير که مرتبط با جاءت رسل ربنا بالحق است و آن معارف حقه و احکام مربوط
بعما و غيره که رسولان پروردگار آورده بودند در فرايند صعود الي الله همانند هسته
هائي هستند که شکوفا گرديده اند و بعين اليقين ترتب تاويل را-يعني واقعيت عينيه-
بر واقعيت معارف و غيره مشاهده مي کنند و راهي براي انکار نيست زيرا ارتباط شکوفه
هاي برخواسته از شاخه هاي درخت با ريشه هاي آن انکارناپذير است.

علي اي حال تاويل
کتاب نه مدلولات و مفاهيم ذهني الفاظ موضوعه است که با وضع اعتبار علاقه دلالي بين
الفاظ و مفاهيم پديد آمده است و نه مصاديق خارجي آنها است که تکيه گاه کلام است
بلکه تاويل آن آثار و حقايق عيني است که از سنخ غايات مترتبه بر ذي الغايات است
مثلا مي گويم: فرزندم را کتک زدم. وجود خارجي اين ضرب و کتک که تکيه گاه براي خبر
است تاويل کلام من نيست بلکه اين ضرب و کتک به انگيزه تاديب بوده ترتب اين اثر
برضرب تاويل کلام مفروض است.مثلا صورت رويائي که براي يوسف عليه السلام تجلي کرد
عبارت بود از سجود يازده کوکب و خورشيد و ماه به آن حضرت که اين واقعه را با
تعبير: يا ابت اني رايت احد عشر کوکبا و الشمس و القمر رايتهم لي ساجدين براي پدرش
حکايت مي کند وجود اين واقعه رويائي مولول کلام يوسف است نه تاويل آن بلکه تاويل
اين واقعه آن واقعيت عيني است که در فرآيند زندگي يوسف پديد مي آيد و همان صورت
نومي شکوفا مي گردد و آثار مرغوبه آن هويدا مي شود چنانکه بهمين حقيقت در وقت
شکوفائي جلال و اقتدارش تصريح فرمودند: خروا له سجدا وقال يا ابت هذا تاويل روياي
قد جعلها ربي حقا – پدر و مادر و برادرانش براي ائ فرئتني و سجده نمودند و يوسف
گفت پدرم اين تاويل همان رويايي قبلي من است که پروردگارم آنرا حق گردانيد و اين
گونه شکوفايش ساختند.

مي بينيد که
تاويل در کلام حضرت صديق عليه السلام ترتب شکوفائي عظمت و حشمت آن بزرگوار بر
واقعه رويائي است که خود واقعيتي است.

و بر همين معني
دلالت مي کند لفظ تاويل که در قصه حضرت موسي و خضر عليهما السلام آمده است و جناب
خضر عليه السلام آثار عيني مترتب بر افعال خارجي خويش را در سه مورد مذکور در قرآن
تتاويل مينمايد به تين توضيح:

پيمبري از
پيمبران اولوالعزم چون موسائي عليه السلام به انگيزه تعلم خدمت خضر عليه السلام با
تحمل آن همه رنج صفر و گرفتاري ميرسد ولي آن معلم رباني در پذيرفتن اين رسول معظم
بعنوان تلميذي گراني نشان ميدهد و تحمل ثقل علم را در وجودش حدس نمي زند و جبرا
اعلام ميدارد: انک لن تستطيع معي صبرا و کيف تصبر علي مالم تحط به خبرا از موسي
ميثاق مي گيرد آنچه که مي بيند شکيبائي کند و در مقام سوال و اعتراض برنيايد تا
خود آنحضرت سر فرصت براي او چيزي مربوط به ماجري ذکر کند.

اما معلمي رباني
چون خضر عليه السلام آن هم معلم پيمبري از پيمبران اولوالعزم چون کليم خداوندمتعال
عليه السلام پس از سوار شدن دبه کشتي که در دريا روان است و آن همه سرنشين دارد
بايجاد شکافتن در کشتي مشغول مي شود و خرق و شکافي در کشتي پديد مي آورد روشن است
که اين خرق بدنبالش غرق است!

آنگاه پس از فرود
آمدن از کشتي بجواني که در طول راه برخورد مي کند بدون هيچ مجوزي او را به قتل مي
رساند! سپس ديوار در در شرف سقوط قريه اي را که اهل آن قريه از ضيافتشان امتناع
بدون هيچ ملاکي ظاهرا مرمت و راست مي کند!

اين افعال از هر
انسان عادي که انجام مي گرفت اعتراض انگيز بوده تا چه رسد که از مانند خضر معلم
کليم الله عليهما السلام صادر شود که مستوجب اشد الاعتراضات است لذا موسي عليه
السلام اعتراض نموده و افعال سه گانه انجام شده را تقبيح کردند خرق و شکاف در بدنه
کشتي را کاري بس زشت و کشتن جوان بي گناه را کاري بد وراست کردن ديوار قريه را
فعلي مفت و بي مورد خواندند و ظاهر امر هم حق را بموسي ميداده است ولي با تخلف
وفاء بميثاق از جانب موسي عليه السلام براي خضر عليه السلام بهانه اعلان از جدائي
از مصاحبت فراهم گرديد و فرمود: هذا فراق بيني و بينک ولي شما ره به تاويل کارهائي
که از حوزه صبرت بيرون بوده آگاه مي کنم: اما کشتي مربوط به گروهي از مساکين بوده
که براي تايمن معيشت در دريا بکار اشتغال دارند و با خرق و شکاف به ان کشتي عيب
رساندم تا از غصب سلطاني که هر کشتي سالم را غصب ميکند محفوظ بماند و اما جوان
مزبور پدر و مادرش مومن بوده اند و از ناحيه اين جوان در معرض طغيان و کفر واقع مي
شدند با کشتن او سرمايه ايمان ابوينش مصون مي ماند و بهتر از آن خداند متعال به
آنان موهبت ميفرمايد و اما ديوار مربوط به دو يتيم در آن شهر بوده که در زير آن
گنجي بوده پدرشان مرد صالحي بوده ديوار را از سقوط و افتادن با مرمت و راست نمودن حفظ
کرديم تا آن دو يتيم بعد از بلوغ و کمال آن گنج را استخراج کنند و تمام اين کارها
به اراده و امر پروردگارت انجام گرفته و جملگي رحمت بوده است و هيچ يک از اين امور
که مشاهده کردي به راي و اجتهاد خودم نبوده است ذلک تاويل مالم تستطع عليه صبرا
اين بود تاويل کارهائي که بر صبر و شکيبائي تو سنگيني داشت و از وسعت و توان صبرت
بيرون بوده است.

تيجه آنکه در
بيان حضرت خضر عليه السلام آثارخارجي: حفظ کشتي از غصب حفظ ايمان پدر و مادر مقتول
حفظ گنج از ضايع شدن که مترتب بر افعال خارجي خرق و شکافتن کشتي کشتن پسرک مرمت و
راست کردن ديوارگديده تاويل ناميده شده است.

با توجه به آنچه
گفته شد تاويل قرآن مجيد و کتب الهي آن حقائق عيني معارف و مواعظ و قصص و محکم
ومتشابه اش در اول و صعود الي الله خواهد بود چنانچه موطن حقيقي قرآن در مقام
تاويل کتاب مبين که مستقر در او الکتاب است بوده است و مبدا تنزيل و منتهاي تاويل
را جز خداوند متعال- وما يعلم تاويله الا الله- احدي نمي داند و از مساس و دسترسي
همه بيرون است مگر مطدوه يعني آناني که طهرهم الله عن الرجس: فلا اقسم بمواقع
النجوم و انه لقسم لو تعلمون عظيم انه لقرآن کريم في کتاب مکنون لا يمسه الا
المطهرون صدق الله العي العظيم.

ادامه دارد

شهيدان شمع محفل
بشريتند

شهيد انصاري
غريبي در وطن شهيد بزرگوار حاج شيخ مصطفي انصاري در سال 1326 در آبادان به دنيا آمد
و زندگي پربار خود را با توکل به خدا و رهنمودهاي خانواده روحاني اش که چنديدن نسل
از سربازان امام زمان ((عج)) بوده اند آغاز نمود. و از همان اوان کودکي به فراگيري
علوم اسلامي مشغول تحصيل شد و ضمنا دوران دبستان و دبيرستان را پشت سر گذاشت.

پس از چند سالي
که از تحصيلش مي گذشت راهي حوزه علميه قم شد و در آنجا از محضر استاداني که از
شاگردان مبرز امام عزيزمان بودند مشغول فراگيري علوم اسلامي شد.

شهيد انصاري در
سال 1340 با آشنائي به رهبريت خط امام وارد جريانات سياسي شد و با بعضي از همدرسان
خويش با پيروي از فرامين امام به فعاليت پرداختند.و در سال 1342 در سخنراني امام
در مسجد اعظم قم با تهيه طوماري از حرکت خروشان ملت پشتيباني کرد.

پس از سال  که42 در اثر فشار بيش از حد رژيم فعاليتهاي
سياسي خفيانه صورت مي گرفت به دورود آمد و با بيان شيواي خود به تبيلغ و ترويج در
راستاي خط امام پرداخت.

در سال 1347 در
دفتر مذهبي کارخانه سيمان و فارسيت دورود و کتابخانه آن با کمک همکارانش جزواتي از
رهنمودهاي ائمه اطهار عليهم السلام منتشر نمود و تا سال 1356 همطمان به آوردن
اعلاميه و نوارهاي سخنراني حضرت امام و تکثير پخش آنها بوسيله افراد متعددي که آن
زماندر آموزشگاه ها و ادارات و کارخانه سيمان فعاليت مي کردند نمود. و مانند ديگر
روحانيون مبارز در افشارگري اعمال زشت رژيم منفور پهلوي گامهاي مثبت و استواري
برداشت و از هيچ کوششي دريغ نورزيد تا اينکه در جمع هزاران تن از مردم دورود در
مسجد قائم سخنراني گرمي ايراد کرد و پس از اتمام سخنراني توسط ساواک دستگير شد.
مردم دورو براي آزادي او روزها در محل دادگاه متحصن مي شدند و پس از 33 روز شهيد
انصار با ديگر همرزمانش آزاد گرديد.

پس از پيروزي
انقلاب اسلامي با پيروي از خط امام در پيشبرد اهداف عاليه اسلام کوشا بوده و در
سنگر دفاع مقدس از انقلاب بر عليه خطهاي انحرافي و گروهاي ضدانقلاب شوريد و با
تشکيل جلسات ديني وتدريس اصول عقايد اسلامي و کلاسهاي مختلف و تاسيسي انجمن اسلامي
مجتمع صنعتي سيمان و فارسيت با همکاري عده اي از برادران متعد فعاليت نمود و ضمن
جلسات مختلفي که در ارگان ها و ادرات داشته حمايت از انقلاب اسلامي تا سر حد شهادت
را در راس هر کار مي دانست.

بارها بوسيله
مسئولين به گرفتن مسئوليت هاي مختلف در ارگانها و نهادهاي انقلاب دعوت مي شد ولي
به عقيده خودش با منحصر نبودن کار در يک واحد بهتر مي توانبه وطيفه ارشادي خود عمل
نمودو بدينوسيله از گرفتن هر مسئوليتي امتناع مي ورزيد. تا اينکه در سال 62 با
اصرار فرماندهي کميته هاي انقلاب اسلامي کشور و احساس نياز فوق العاده آن ديار به
فرماندهي کميته هاي انقلاب اسلامي استان لرستان منصوب شد و پس از مدت يک سال و با
خدمت زيادي که انجام داد به تدريس بينش ديني و عربي در آموزش و پرورش و علوم
اسلامي و اصول اعتقادات در کلاسهاي صنايع دفاع نظامي دورود مشغول فعاليت شد.

سرانجام پس از
گذراندن 39 سال عمر پربرکت خويش و فعاليت هاي مداوم و خستگي ناپذير در راه احياي
اسلام و قرآن و دفاع از انقلاب مقدس اسلامي در تاريخ 2/11/65 در بمباران وحشيانه
رژيم پليد بعث عراق به شهيدان راه حق و فضيلت پيوست. درود بي پايان خداوند بر او
باد.

مجله پاسدار
اسلام براي ارج نهادن به مقم مقدس روحانيت اصيل مه در راه مکتب شهادت را برمي
گزيند به عنوان تقدير و سپاس از زحمات بي شائبه شهيد انصاري نسبت به نشر و تبليغ
مجله – که اين را جز وظايف مقدس خود برمي شمرد و براي خدا بيشترين تلاش را در اين
راه مبذول مي داشت- يادي از آن بزرگوار نموده و شهادت پرافتخارش را به حضرت ولي
عصر ارواحنا فداه و امام امت و ملت شهيد پرور و خانواده داغدارش تبريک و تسليت عرض
مي نمايد.

معاد               قسمت هفتم

آيت الله حسين
نوري

زنده شدن زمين در
فصل بهار

تشبيه جالب

کاخ رفيع هستي

ان البنا ايبهم
ثم ان علينا حسابهم

بحث ما در مقاله
گذشته –در رابطه با عنايت مخصوص قرآن کريم به موضوع ((معاد))-

درباره
استدلالهايي بود که در اين کتاب جاويدان براي اثبات ((معاد)) بعملآمده است.

و چنانچه گفتيم
اساس يکي از اين استدلالها خلقت انسان است که بطور خلاصه اين موضوع را بيات ميکند
که: شما انسانها درباره خلقت خود فکر کنيد که در آغاز چه بوده ايد و چه مراحلي را
پيموده ايد تا به اين صورت در آمده ايد و آن دست قدرتي که آفرينش شما را در جهان
از رحم آغاز کرده و پس از گذراندن از مراحلي به اين جهان آورده است البته قدرت
دارد که شما را پس از مرگ زنده کند و در جهان ديگري براي پاداش و کيفر اعمالتان
بسيج نمايد. اين استدلال به طور مشروح با ذکر مواردي از قرآن مجيد در مقاله قبل
ذکر گرديد.

يکي از
استدلالهاي قرآن با پديد آمدن بهار و زنده شدن زمين پس از مرگ خزان ارتباط دارد که
مي گويد:

((وَتَرَى
الْأَرْضَ هَامِدَةً فَإِذَا أَنزَلْنَا عَلَيْهَا الْمَاءَ اهْتَزَّتْ وَرَبَتْ
وَأَنبَتَتْ مِن كُلِّ زَوْجٍ بَهِيجٍ ذَلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ
وَأَنَّهُ يُحْيِي الْمَوْتَى وَأَنَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ وَأَنَّ
السَّاعَةَ آتِيَةٌ لَّا رَيْبَ فِيهَا وَأَنَّ اللَّهَ يَبْعَثُ مَن فِي
الْقُبُورِ))[1]

يعني: (( سطح
زمين را خشک و بي گياه مي بيني ولي هنگامي که باران برا او فرو باريم به جنبش در
ميآيد و نمو مي کند و از هر گياه بهجت زا مي روياند.

اين موضوع نشانه
آن است که خداوند حق است و او مردگان را زنده مي کند و او بر هر چيزي توانا است و
به طور مسلم و بدون هيچ شک و ترديد قيامت خواهد آمد و خداوند مردگان را از قبر
برخواهد انگيخت.))

و يا ميفرمايد:
(( و احيينا به بلدة ميتا کذلک الخروج.))[2]
يعني : ((‌بوسيله باران زمين مرده را زنده ساختيم و زنده شدن و سر بر آوردن شما از
خاک نيز به همين ترتيب است.))

و نيز مي گويد:
((وَاللَّهُ الَّذِي أَرْسَلَ الرِّيَاحَ فَتُثِيرُ سَحَابًا فَسُقْنَاهُ إِلَى
بَلَدٍ مَّيِّتٍ فَأَحْيَيْنَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا كَذَلِكَ
النُّشُورُ))[3]

يعني: ((‌خداوند
آن کسي است که بادها را مي فرستد تا ابرها را برانگيزد ما آن ابرها  را به شهر مرده مي رانيم و بوسيله بارانش زمين
را پس از مرگ خزان زنده مي گردانيم حشر و نشر مردگان نيز روز قيامت به همين ترتيب
خواهد بود.))

و يا مي گو يد:
((وَمِنْ آيَاتِهِ أَنَّكَ تَرَى الْأَرْضَ خَاشِعَةً فَإِذَا أَنزَلْنَا
عَلَيْهَا الْمَاء اهْتَزَّتْ وَرَبَتْ إِنَّ الَّذِي أَحْيَاهَا لَمُحْيِي
الْمَوْتَى إِنَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ))[4]

يعني: ((از جمله
آيات قدرت الهي اين است که زمين را مي بيني که خشک و خاموش است ما چون ما بر آن
باران فرود آوريم بحرکت در ميآيد و نمو مي کند آن خداوندي که آن زمين را زنده مي
کند مردگان را نيز مجددا زندگي مي بخشد که او بر هر چيز قادر است.))

تشبيه جالب:

تشبيه برانگيخته
شدن انسانها در روز قيامت به زنده شدن زمين در فصل بهار تشبيه بسيار مناسب و جالب
است:

زمين خزان ديده
در زمستان مرده است. و به نظر مرده ميآيد اما در عين اين خشکي و خموشي در درون آن
دانه ها و ريشه هاي  زيادي که يادگار و
بقاياي دوران زندگي و فعاليت تابستان قبل است وجود دارد که از نظر ما پنهان است.
اين دانه ها ريشه ها در زير خاک محفوظ هستند و از خود آثاري ابراز نمي دارند اما
همين که فصل بهارفرا رسيد و هوا ملايم و مساعد شد باد بهاري وزري و قطرات باران بر
سطح آن باريد و محيط از جهت حرارت و رطوبت مساعد گرديد اين زمين که خاموش بود بجنب
و جوش در ميآيد سبزه ها و گلها را ظاهر مي کند درختانش مي شکفد گل و خار و شکر و
حنطل ميروياند.

بنابراين پيدايش
بهار که سالي يک مرتبه تکرار مي شودنمونه اي است از قيامت و شما در عمر پنجاه ساله
و هفتاد ساله خود 50 بار و يا 70 بار اين نمونه را مشاهده کرده ايد و اين نمونه
مکرر و منظم را که نشانگر قدرت لا يزال الهي است ديده ايد قيامت نيز به همين ترتيب
است.

در روز قيامت نيز
پس از اينکه ذرات بدن انسانها بقايائي از اعضا و اندام از چشم ها و گوش ها از
مغزها و جهاز اعصاب از زبانها و دلها از دست ها و پاها که هزاران بلکه ميليونها
سال در بين خاکها  در دل درياها در آغوش
سنگ ها در دامن تپه ها پنهان گرديده است ولي در کتاب حق تعالي محفوظ و معين است
خاموشند و در سکوت عميق و طولاني فرو رفته اند اما همين که نفخ صور بوجود آمد و
اعلان بسيج عمومي فرا رسيد همه به حرکت و خروش در ميآيند و زنده مي شوند و همان
طور که در آغاز بهار از نقطه اي گل و از نقطه اي خار ميرويد از زميني شکر و از
زميني حنطل پديد مي آيد در روز قيامت هم از يک خاک چهره اي روشن مانند ماه و از
نقطه اي چهره اي سياه و تاريک سر بر مي آورد :

((وجوه يومئذ
مفسرة ضاحکة مستبشرة و وجوه يومئذ عليها غبرة ترهقها قترة))[5]

((چهره هائي چون
صبح فروزان خندان و شادمان وچهره هائي بر آنها گرد و غبار غم و اندوه نشسته و خاک
مذلت آنرا فرا گرفته است.

((وُجُوهٌ
يَوْمَئِذٍ خَاشِعَةٌعَامِلَةٌ نَّاصِبَةٌ صْلَى نَارًا حَامِيَةً تُسْقَى مِنْ
عَيْنٍ آنِيَةٍ وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ نَّاعِمَةٌ لِسَعْيِهَا رَاضِيَةٌ فِي جَنَّةٍ عَالِيَةٍ
))[6]

((رخسار گروهي
ترسناک و ذليل در رنج و مشقت است و بالاخره در آتش فزوزاد دوزخ معذب خواهد شد و از
چشمه آب جوشان جهنم خواهد نوشيد.

چهره هائي در
پرتو نعمت هاي الهي شادمان و خندان و از سعي و کوشش خود که از امروز به نتيجه
رسيده است خشنود است و در بهشت بلند مرتبت بسر خواهد برد.))

چنانچه ملاحظه
کرديد اين تشبيه يعني تشبيه زنده کردن مردگان در روز قيامت به زنده کردن زمين به
فصل بهار بسيار جالب  و پرمحتوا است. آري:

اين بهار نور
زبعد برگ ريز                  هست برهان
بر وجود رستخيز

آتش و باد ابر و
آب و آفتاب                رازها را مي
برآرند از تراب

در بهاران راز ها
پيدا شود                  هر چه خورده است
اين زمين رسوا شود

بردمد آن از دهان
و از لبش                تا پديد آيد ضمير
مذهبش

سر بيخ هر درختي
و خورش              جملگي پيدا شود آن بر
سرش

رازها را مي کند
حق آشکار               چون ببايد رست تخم
بد مکار

اي دريده پوستين
يوسفان                گرگ برخيزي از اين
خواب گران

گشته گرگان يک به
يک خوهاي تو      ميدرانن از غضب اعضاي تو

کاخ رفيع هستي

يکي ديگر از
استدلالهاي قرآن کريم در برابر کساني که با ديده ترديد و يا انکار به موضوع معاد
مي نگريستند و اين حقيقت بزرگ را باور نمي کردند اين است که آنها را به آفرينش
آسمانها متوجه مي کند و مي گويد: ((که خلقت شما در برابر خلقت اين فضاي پهناور و
اين کاخ رفيع و اين اجرام کيهاني بسيار حقير است و آن پروردگار توانائي که اين
دستگاه بسيار با عظمت را آفريده و اداره مي کند مسلما قدرت دارد که شما را پس از
مرگ مجددا زنده و به عرضه قيامت بسيج کند.))

در اين مورد براي
نمونه به اين آيات توجه کنيد: ((اءنتم اشد خلقا ام السماء بنيها رفع سمکها فسويها
واغطش ليلها و اخرج ضحيها))[7]

((آيا خلقت شما
سخت تر و محکم تر است ياخلقت آسماني که خداوند آن را بنا کرد و سقف ارتفاع آن را
بالا برد و آنرا استوار و متعادل ساخت و شب هاي آن را تاريک و روزهاي آن را روشن
گردانيد))؟

در اين آيات در
اين چنر نکته بايد دقت کنيم:

1-بناي  آسمان:

در قرآن مجيد
خداوند بزرگ در 7 مورد از بناي آسمان سخن گفته است که البته اين تعبير تنها بمنظور
يک تشبيه به کار نرفته است بلکه مقصود اصلي اين است: همانطور که در بناي يک
ساختمان قطهات متعددي از قبيل سنگ آهن آجر آهک سيمان گچ چوب و شيشه هر يک در جاي
خود به کار رفته تا يک ساختمان برپا گرديده است در ساختمان بناي بند آسمان نيز اين
اجرام کيهاني ثابت و سيار درخشان و تاريک نجوم و کواکب و اقمار با حجم ها و وزنهاي
مختلف با دندازه گيري و محاسبه دقيق به کار رفته و هر يک در محل و موقعيت مخصوصي
قرار داده شده است و درباره حجم و جرم وفاصله و سرعت حرکت و جهت حرکت هر يک از
آنها حساب دقيقي صورت گرفته تا برپا شده است بطوريکه کوچکترين اختلال در يکي از
آنها موجب به هم خوردن نظمو نظام آنها مي گردد.

بس کاخها خراب شد
و آسمان به جاست       بنياد علم بين که چه
سان محکم توفتد

2-رفعت آسمان:

قرآن کريم در 4
مورد از رفعت آسمان سخن گفته و اين موضوع را يکي از نشانه هاي قدرت آفريدگار جهان
قلمداد کرده است و مقصود اصلي از اين عبارت نيز اين است که به ارتفاع اين سفق با
عظمت که بدون تکيه گاه و ستون برافراشته شده است با نظر دقت کنيم و از اين رهگذر
درس بزرگي در رابطه با علم و قدرت خداوند را بخوانيم.

اين ارتفاع به
اندازه اي زياد و اين مسافت بقدري دور است که تنها با سرعت سير نور که در هر ثانيه
300 هزار کيلومتر و در هر دقيقه سه ميليون فرسخ را طي مي کند ميتوان آنرا اندازه
گيري کرد.

و نيز نکته  قابل توجه اين که سير نور ئدر هر ثانيه و ساعت
از عهده بيان اين مسافت ها برنمي آيد و لذا دانشمندان تنها مقياسي که آن را  به عنوان واحد در زمينه معرفي مقدار اين
ارتفاعها و مسافتهاي آسماني پذيرفته اند و در رشته نجوم و هيات معمول و متداول
گرديده است سالنوري است يعني آن مقدار مسافتي که امواج سريع السير آنرا در ظرف يک
سال مي پيمايد.

ميدانيم که يک
سال 000/558/31 (سي و يک ميليون و پانصد و پنجاه و هشت هزار) ثانيه است و سرعت
امواج نور- چنانچه گفته شد- در هر ثانيه 300 هزار کيلومتر است.[8]

بنابراين سال
نوري عبارت از حاصل شرب رقم 000/558/31(مجموع ثانيه هاي يک سال) در 000/003
کيلومتر است که مساوي است با 000/000/400/467/9 کيلومتر (نه هزار و جهارصد و شصت و
هفت ميليلرد و چهارصد ميليون).

براي روشن تر شدن
مطلب فرض کنيد که هواپيمائي در هر ثانيه 300 هزار کيلومتر راه طي مي کند نشسته ايد
و ميخواهيد به يک مسافرت فضائي اقدام کنيد پس از پيمودن يک ثانيه و يک چهارم ثانيه
به ماه و پس از پيمودن 8 دقيقه و 20 ثانيه به خورشيد ميرسيد!

ولي براي رسيدن
به ينزديکترين ستاره که نامش پروکسيما و در جنوب آسمان واقع گرديده است 4 سال با
اين مرکب بايد راه بپيمائيد.

و براي رسيدن به
ستاره شعراي يماني 9 سال.

براي رسيدن به
ستاره عيوق 47 سال.

براي رسيدين به
ستارگان 7 برادر بزرگ 60-80 سال.

برايرسيدن به
ستاره قطبي جدي 300 سال.

براي رسيدن به
ستارگان پروين 330 سال.

براي رسيدن به
کهکشان ما(نزديکترين کهکشان نسبت بما که منظومه مشسي ما جزئي از آن است)000/45
سال.

براي رسيدن به
کهکشان المرئة المسلسلة 000/800 سال.

براي رسيدن به
کهکشان دب اکبر 000/500/1 سال.

براي رسيدن به
کهکشان فرس اعظم 000/500/3 سال.

و
بالاخرهکهکشانهائي وجود دارد که ميايونها و مياياردها سال نوري با ما فاصله دارند
و دانشمنداي که با دقت بسيار زياد اين معماي بزرگ و راز دقيق آفرينش يعني موضوع
تعيين مرز عالم هستي را مورد مطالعه قرار داده اند هنوز نتوانسته اند جوابي پيدا
کنند که آيا عالم هستي مرزي دارد يا نه؟

يکي از داشمندان
علوم فضائي برونو بورگل مي گويو: ((بهتر است از اين مسائل(مرز جهان هستي کجا
است؟)که هنوز لاينحل به نظر ميرسد صرف نظر کنيم زيرا ما را بوضع و حال نابينائي که
با چوب دست خود را در صحراي بيکراني ميان مه کورمال کورمال ميکند دچار ميسازد.))[9]

3-آسمان سازماني
است استوار و متعادل:

نکته سوم در
رابطه با تعبير فسويها است . در اين مورد نخست بايد توجه داشت که تعداد ستارگان
آسمان بسيار زياد است و علماء اين فن پس از پيگيري زياد و تحقيقات فراوان به اين
نکته رسيده اند که آنها در فضا بدون نظو و ترتيب پراکنده نيستند بلکه مجموعه هائي
را که کهکشان ناميده مي شود و حداقل هر يک از آنها 000/000/000/100 (صد هزار
ميليون) ستاره است را تشکيل مي دهند و تعداد اين کهکشانها نيز مجموعا حداقل به
000/000/000/100(صدهزار ميليون) بالغ ميگردد.

اکنون حساب کنيد
که حاصلضرب رقم صد هزار ميليون تعدادکهکشانها در صد هزار ميليون تعداد ستارگاني که
در هر يک از اين کهکشانها موجود است چقدر است؟

000/000/000/000/000/000/000/100=000/000/000/100*000/000/000/100

(ده هزار ميليارد
ميليارد)

براي اينکه تصور
صحيحي از اين رقم داشته باشيم بايد بگوئيم: اگر کليه جمعيت روي زمين را سه هزار
ميليون نفر در نظر بگيريم و فرض کنيم که همه آنها زن و مرد و پير و جوان براي سر
شماري اين ستارگان که تا کنون کشف شده است بسيج شوند و خيلي هم با سرعت اين کاررا
انجام بدهند بطوري که هر يک از آنها در هر ثانيه 10 تا از اين يتاره ها را بشمارند
و تمام عمر خود را از آغاز تا انجام به ستاره شماري بپردازند در صورتي مي توانند
از عهده اين سرشماري برآيند که هر يک داراي 30 هزار سال عمر باشند.[10]

البته اين رقم
تقريبي است و حقيقت مطلب اين است که دانشمندان علوم فضائي مي گويند: تعداد ستارگان
آنقدر زياد است که نمي توان آنها را در هيچ رقمي محصور و محدود نمودو هر قدر
دستگاه هاي نيرومندتري براي کاوش فضا اختراع مي گردد در فاصله دور دست تر ستارگاني
مشاهده مي شود.

بطوريکه يکي از
آنان مي گويد: ((شماره ستارگان آسمان بيش از ذرات ماسه کنار درياهاي دنياست.))[11]

اکنون با توجه به
اين ارقام و آمار اين مطلب روشن مي شود که ايجاد تعادل و توازن ميان اينهمه ستاره
که همه نيز در حال حرکت مي باشند و جهت حرکت همه آنها نيز يکسان نيست نشانگر علم و
قدرت آن آفريدگاري است که اين کاخ با عظمت را برافراشته و برپا ساختهاست و مسلما
آنها نيز مسکون هستند و موجودات زنده اي در آنها به فعاليت هاي زندگي مي پردازند.

4-نظام نور و
ظلمت:

چهارمين نکته اي
در آيات گذشته مورد تذکر واقع شده است مسئله نظام نور و ظلمت است که اين نظام دقيق
نيز مانند نظام هاي ديگر آفرينش يکي از شگفتيهاي جهان است و بيانگر علم و قدرت
خداوند است.

نتيجه:

نتيجه اي که اين
آيان بر آن دلالت دارند اين است آن خداوندي که اين جهان با عظمت را باين ترتيب
آفريده واين نظام متقن و بديع را پديد اورده است توانائي آن را دارد که پس از مرگ
شما را زنده کند و به حساب اعمال و اخلاق و عقايد شما بطور کامل بردسد و به مجازات
و پاداش و کيفر لازم برساند.

((ان الينا
ايابهم ثم ان علينا حسابهم))[12]

((بازگشت همه
بسوي ما و حساب همه نيز بر ما است.))

سخنان معصومين

جهاد در راه خدا

پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله:

مردي به حضور رسول خدا (ص) رسيد و عرضه داشت من براي جهاد
کاملا آماده ام پيامبر فرمود: ((فجاهد في سبيل الله فانک ان تقتل کنت حيا عندالله
ترزق و ان مت فقت وقع اجرک علي الله و ان رجعت خرجت من الذنوب الي الله.))

(تفسير نورالثقلين-جلد1-ص409)

پس به جهاد در راه خدا بپرداز که اگر شهيد گردي به حيات
جاودانه دست يابي و چنانچه (در بازگشت) به مرگ طبيعي از جهان رخت بندي اجرت بر
خداست و در صورت بازگشت به وطن فارغ از گناهان به سوي فيض الهي مراجعت مي نمائي.

پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله:

در زمان رسول خدا صلي الله عليه و آله مردي از جامعه  کناره گرفته و به منظور عبادت به کوهي پناه برد
خانواده او وي را به حضور پيامبر آوردند حضرت او را از اين عمل نهي نموده و فرمود:

ان صبر المسلم في بعض مواطن الجهاد يوما واحدا خيرله من
عبادة اربعين سنة 

(مستدرک-جلد 2-
ص245)

يک روز صبر و
پايداري مسلمانان در بعضي از مواضع جهاد بهتر از جهل سال عبادت است.

اميرمؤمنان عليه
السلام:

((ان الجهاد اشرف
الاعمال بعد الاسلام …. والبشري في الجنة بعد الشهادة))

(تفسير نور
الثقلين جلد 1 ص 408)

پس از پذيرش
اسلام جهاد برترين اعمال است و مژده باد مجاهدان را پس از شهادت به بهشت برين.

اميرمومنان عليه
السلام:

((ضاربوا عين
دينکم بالظبي و صلوا السيوف بالخطا و انتصرو بالله تظفرئا و تنصروا.))

(غررالحکم –
ص463)

اميرمومنان در
جنگ صفين به سپاهيان خويش فرمود:

دشمن را براي
پايداري دينتان از دم شمشير بگذرانيد و گامي فراتر صلاحتان را به آنها رسانيد و از
خداوند ياري جوئيد تا پيروزي و نصرت حق شامل حالتان شود.

اميرمومنان عليه
السلام:

((ان الله فزض
الجهاد و عظمه و جعله نصره و ناصره و الله ما صلحت دنيا ولا دين الا به.))

(وسائل –جلد11-
ص9)

خداوند جهاد را
واجب ساخت و آن را بزرگ و گرامي داشت و وسيله پيروزي (دين) خويش قرار داد و خود آن
را ياري نمود به خدا سگند که دين و دنيا جز با جهاد اصلاح نگردد.

امير مومنان عليه
السلام:

حضرت اميرمومنان
عليه السلام در دعا به رزمندگان اسلام به پيشگاه پروردگار عرضه مي داشت:

(( اللهم الهمهم
الصبر و انزل عليهم النصر و اعظم لهم الاجر.))

( شرح نهج
البلاغه ابن ابي الحديد جلد4 ص 26)

خداوندا! صبر
شکيبائي بر سختيها و مشکلات جنگ را به آنها الهام فرما و پيروزي و نصرت بر آنان
فرو فرست و اجرشان را افزون ساز.

امير مومنان عليه
السلام:

((ان الله کتب
القتل علي قوم والموت علي اخرين و کل اتيه منيته کما کتب الله له فطوبي للمجاهدين
في سبيله والمقتولين في سبيله.))

(شرح نهج البلاغه
ابن ابي الحديد- جلد 3- ص 184)

خدانود شهادت را
براي گروهي و مرگ طبيعي را براي گروهي ديگر مقدر فرموده و هر انسان به مرگي که خدا
برايش تقدير نموده از دنيا مي رود پس خوشا به حال مجاهدان في سبيل الله و شهيدان
راه او.

اميرمومنان عليه
السلام:

((الجاد عماد
الدين و منهاج السعداء))

(غرر الحکم)

جهادستون استوار
دين و روش سعادتمندان است.

امام رضا عليه
السلام:

((ما اعمال
العباد کلهم عندالمجاهدين في سبيل الله الا کمثل خطاف اخذ بمنقاره من ماء البحر.))

(کنز المعال حديث
10681)

تمام اعمال
بندگان در مقايسه با جهاد مجاهدان في سبيل الله همچون قطره آبي است که پرستوئي با
منقارش از دريا بگيرد.

هدايت در قرآن

قسمت هشتم

بررس آيه
ميثاق   آية الله جوادي آملي

در رابطه با آيه
شريفه ميثاق نظر استادعلامه طباطبائي رضوان الله تعالي عليه و اشکالات پنچ گانه اي
که بر آن وارد بود بيان شد. بنابراين بايد ديد که براي احتراز از اشکالات ياد شده
آيه شريفه را بر چه معنائي مي توان حمل نمود؟

معناي تمثيلي:

چنانچه گفتيم
جمعي از مفسران و از جمله مرحوم سيد شرف الدين رضوان الله عليهم آيه مزبور را حمل
بر تمثيل نمود ه اند. ما اگر اين نظريه را بعنوان يکي از احتمال ها بپذيريمهيچ يک
از آن اشکالات پنچگانه ديگر وارد نخواهد بود چنانچه آيه کريمه (( فقال لها و للارض
ائتيا طوعا او کرها قالتا اتينا طائعين))[1]
–خداوند به آسمان و زمين فرمود: با ميل و يا به اجبار بيائيد (و اطاعت نمائيد)
گفتند: ما از روي ميا آمديم و سر به فرمان نهاديم بر همين معناي تمثيلي حمل گرديده
است.

و اگر حمل بر
نمثيل نشود و بخواهيم ظاهر آيه محفوظ بماند بايد موطن ميثاق را به موطن عقل و وحي
و رسالت تفسير نمائيم تا آن اشکالات پيش نيايد زيرا ظاهر آيه به سبق و تقدم موطن
ميثاق اشاره دارد و نشان مي دهد که آن موطن قبل از تکليف است و خداوند عقل داده که
حجت دوروني است و سپس وحي فرستاده و انبياء را اعزام نموده و آنگاه انسان را مکلف
ساخته اس. بنابراين هر دو حجت دروني و بيروني پيش از تکليف مي باشد. و بيدن ترتيب
انسان را از ميان ديگر موجودات حائز اين خصيصه و ويژگي مي يابيم و به همين دليل
اخذ ميثاق تنها به او اختصاص يافته است ولي اگر آيه را بر موطن ملکوت حمل نمائيم
اين اشکال پيش خواهد آمد که تمام اشياء در مخزن الهي داراي چهره ملکوتي اند و
انسان از هيچ  ويژگي در اين مرحله برخوردار
نيست تا تنها از او ميثاق گرفته شود. پس اشکال اول که بر نظريه استاد وارد مي شود
بر اين نظريه واردنيست.

موطن عقل و وحي:

اشکال دوم نيز
متوجه اين تفسير نيست زيرا در سراسر قرآن کريم چه درباره دنيا و چه درباره آخرت
هنگامي که سخن ازاحتجاج مطرح است خداوند مي فرمايد: ما به شما عقل داديم و براي
شما پيامبر فرستاديم ولي در هيچ جا به فطرت ملکوتي احتجاج نشده است که بفرمايد: ما
شما را در عالم ملکوت آورديم و از چهره ملکوتيتان ميثاق گرفتيم. پس اگر حمل بر
موطن عقل و وحي و رسالت شود با احتجاج هاي قرآن هماهنگ خواهد بود و چون اين موطن
موطن عقل و وحي و موطن علم حصولي است و با غفلت همراه مي باشد جا دارد که در موطن
غفلت تعهد گرفته شود.

رد اشکال سوم:

اشکال سومي که در
آن نظريه وجود داشت اين بود که خداوند چگونه از ملکوت تعهد مي گيرد تا درعالم ملک
خلافي از آنها سر نزند و اين کار مانند اين است که از انسان بيدار تعهد بگيرند تا
هنگامي که به خواب فرو مي رود حرف زشت نزند و يا با پايش ظرف کسي را نشکند! عالم
ملکوت عالم شهادت و حضور است و اين عالم عالم غفلت و غرور ولي بر اين نظريه اخير
اين اشکال هم وارد نيست زيرا در  اين عالم
گرچه انسانها خوابند و به فرموده علي عليه السلام: مردم خوابند و آنگاه که بميرند
بيدار مي شموند. اما اين خواب همراه با عقل و وحي است که نمي گذارد آن خواب به
خوابي سنگين تبديل گردد که ديگر بيداري در پي نداشته باشد. خداوند به او عقل داده
تا خود را گرفتار طبيعت نسازد و چنين خوابي بر او مستولي نشود. پس اگز خود را به
لذت هاي طبيعي سپرد اين چراغ دروني را به دست خويش خاموش خواهد کرد. اميرمؤمنان
علي عليه السلام مي فرمايد: (( نعوذ بالله من سبات العقل)) – به خداوند پناه مي
برم از خفتن عقل. و نز خداوند وحي فرستاده و به وسيله پيامبرانش  آن را به بشر ابلاغ فرموده تا انسان را از غرور
و غفلت رهائي بخشد.انساني که گرفتار گناه و معصيت است خفته است و تنها با نور افکن
درون بيدار مي شود. سراسر عالم آيات و بينات است بنابراين اگر هم ميثاق مي گيرند
آن ميثاق با عقل ارتباط مي يابد زيرا در موطن ميثاق شهوت و غضب را راهي نيست زيرا
هنگامي که اين موطن تمام شد مسئله شموت و غضب مطرح مي گردد و از اينرو در آن موطن
است که عقل ((بلي)) مي گويد.

اگر بخواهيم
ظواهر روايات هم محفوظ بماند بايد بپذيريم که در عالم ملکوت عده اي با اين ربوبيت
رب العالمين و عبوديت خويش را معاينه و مشاهده نمودند کفر ورزيدند و تنها در زبان
بلي گفتند در صورتي که ممکن نيست در موطن ملکوت همه چيز را بالمعاينه ببينند و در
عين حال در درون منافق و کافر گردند. بنابرابن موطن ميثاق همين موطن عقل و وحي است
نه موطن ملکوت.

اگر از انسان در
همين موطن که موطن ظاهري است و از راه سمع و بصر عالم مي شود تعهد بگيرند حجت
بالغه الهي بر او تمام مي شود چرا که موطن اخذ ميثاق با موطن تکليف يکي است و ديگر
نمي تواند بگويد آنجا که من تعهد سپردم موطن غفلت نبود و اينجا که مرا مکلف ساخته
اي موطن غفلت و لغزش است در آنجا از چهره ملکوتي من ميثاق گرفتي و در اينجا از
چهره آغشته به ظلمتم تکليف مي طلبي؟! و بدين ترتيب مي بينيم که اشکال چهارم نيز بر
اين تفسير وارد نمي باشد.

رد اشکال پنجم:

اشکال پنجم اين
بود که اگر موطن اخذ ميثاق عبارت از موطن ملکوت باشد در آنجا مسئله پدر بودن و
فرزند بودن مطرح نيستو بنابراين با ذيل آيه: ((او تقولوا انما اشرک اباؤنا من قبل
و کنا ذرية من بعدهم افتهلکنا بما فعل المبطلون.)) سازگار نمي باشد ولي اگر خطاب
به نشاه عقل و وحي باشد يعني به همين انسانهاي عاقلي کهحجت وحي بر آنها تمام شده
است اين اشکال پيش نمي آيد چرا که در اين نشاه است که بهضي آباء و بعضي ابناء مي
باشند و جاي تاثير گذاشتن محيط بر روي افراد است در اينجاست که به انسان مي گويند
: ما به تو عقل داديم تا در انتخاب عقيده مستقل بوده و وارث ناآگاه و بي اراده
عقايد پدران خويش نباشي و براي تو پيامبر فرستاديم تا نگويي پدران ما مشرک بودند و
ما  راهي جز تبعيت از آنها نداشتيم!.

پس هر فردي که از
صلب پدرش استخراج شد از او ميثاق گرفته شده است و اين افراد ذريه نسل قبل اند و
نسل قبل ذريه نسل قبل تا برسد به آدم سلام الله عليه و ((ذر)) عبارت از ذريه اند
نه ذرات ريز و عالم ذر هم به آن معنا نيست بلکه عالم ذريه است و آن عالم هم در
همين نشاه مي باشد. اين خلاصه احتمالي است که در آيه داده مي شود. نظريات ديگري هم
در مورد آيه وجود دارد که بايد به بررسي آنها پداخت تا ببينيم کداميک مي تواند
نظزيه نهائي باشد.

نظريه بيضاوي و
زمخشري:

مرحوم ميرداماد
در تعليقه اش بر اصول کافي دو نظريه ديگر از تفسير بيضاوي و کشاف نقل نموده و آنها
را رد نکرده است.خلاصه آنچه از بيضائي نقل نموده اين است که: خداوند سراسر عالم را
آيات آفاقي وانفسي خويش قرار داد و افراد بشر را از آن مقدار عقل و خرد برخوردار
ساخت که به ربوبيت رب العالمين و به عبوديت خويش پي ببرند ((حتي صاروا بمنزلة من
قبل لهم آلست بربکم قالوا بلي)) چناچه مي بينيم سوال و پاسخ لفظي در کار نبوده
بلکه به منزله اين است که گفته باشد: آيا من پروردگارتان نيستم؟ و آنها بگويند:
آري!و سپس شاهدي هم از آيه 44 سوره ((اسراء)) مي آورد که: ((تسبح له السموات السبع
والارض ومن فيهن و ان من شيء الا يسبح بحمده ولکن لاتفقهون تسبيحهم انه کان حليما
غفورا)): آسمانهاي هفتگانه و زمين و هرچه در آنها است به تسبيح خداوند مشغول اند و
موجودي نيست جز اينکه ذکرش تسبيح و ثناي او است ولي شما تسبيح آنها را نمي فهميد
همانا او بسيار بردبار و آمرزنده است.

البته اين مطلب
از بيضاوي نيست بلکه او نيز از زمخشري نقل نموده که وي اين آيه را به ترتيبي که
گفتيم حمل بر تمثيل نموده است و گفته است که خداوند تمام جهان را نشانه ها و علائم
وحدانيت خويش قرار داده بگونه اي که اگر انسان تفکر نمايد پي بردن به وحدانيت
پروردگار چندان برايش دشوار نبوده و اعتراف به ربوبيت رب العالمين خواهد نمود چرا
که هر چه در عالم هست جز آيه و نشانه وجود او چيزيز نيست.

علامت هايي که از
سوي بشر تعيين گريده گاه جنبه قراردادي دارد به اينصورت که مثلا لباس سياه را
نشانه عزاداري و پرچم سه رنگ را علامت استقلال يک مملکت قرار داده اند و اينطور
نيست که تکوينا اينها علامت باشد بلکه علامت بودنشان اعتباري است نوع ديگر
قراردادهاي تکويني موسمي هستند مثلا سرسبزي دزخت نشانه آب است ولي نه هميشه بلکه
تا هنگامي که درخت خشک نشود و به مجرد خشکيدن ديگر علام وجود آب نخواهد بود.

بنابراين آيا
جهان که آيات الهي است از کدام قبيل است؟ روشن است که وجود پديده هاي هستي به طور
تکويني علامت ها و نشاهنه هاي ذات آفريدگارند و از نوع علائم قراردادي نيستند
چنانچه علامت بودنشان هم مقطعي و موسمي نمي باشد مثلا يک درخت کائنا ما کان وکائنا
مايکون از آن زمان که روئيده و وجود پيدا نموده و تا هنگامي که هست آيت پروردگار
است آيا درخت چيزي دارد که نتوان آن را جزء آيات الهي به حساب آورد؟ ميوه و تنه و
شاخه ها و برگها و ريشه هايش همه وهمه آيات الهي به حساب مي آيند.

همه اشياء آيات
الهي است:

ما وقتي مي
گوئيم: ((الشجر آية الهية)) آيا از قبيل ((الا ربعة زوج)) است که زوجيت در درون
ذات اربعه نيست بلکه متاخر از آن بوده و لازمه ذات است اگر چنين باشد که درون ذات
درخت آيه نباشد در اين قسمت محتاج به خدا نبوده و مستقل است و لذا خدا را نشان نمي
دهد و آيه نيست در صورتي که چنين نمي باشد بلکه آيه بودن عين ذات شجر است و حقيقت
آن با حقيقت آيه بودن يکي است يعني دو لفظ اند که داراي يک مصداق مي باشند وقتي که
آيه بودن عين ذات شجر بود تمام ذرات وجودش نشانه وجود و قدرت پروردگار است. اين
است که حضرت سيد الشهداء عليه السلام به درگاه خدوند عرضه ميدارد: ((عنيت عين لا تراک))
اين جمله نفرين نيسن و امام نمي خواهد بگويد: کور باد ديده اي که ترا نبيند. بلکه
يک جمله خبري است و به اين معني است که: کور است ديده اي که ترا نبيند. هر که را
ديده بينائي باشد خدا را در تمام موجودات عالم مي بيند و به اين حقيقت پي مي برد
که: تسبيح گوي او نه بني آدمند و بس بلکه (( ان من شيء الا يسبح بحمده))نه تنها
بلبل غزلخوان بر شاخساران زمزمه تسبيح او مي نمايد بلکه خود شاخ و برگها نيز
((سبوح قدوس)) مي گويند. پس سراسر هستي آيات تکويني خدايند و تنها آناني از مشاهده
و درک اين حقيقت بي خبرند که ديده بينايشان نيست.

مرحوم صدوق از
حضرت امام رضا عليه السلام روايتي نقل مي فرمايد که: (( گناه چشم را کور مي سازد))
کودک خردسال به طبيعت اولي تمايل به صداقت و راستگويي دارد و از اينرو براي نخستين
بار که مي خواهد خلاف واقه گفته و دروغ بگويد زبانش گرفته و رنگش سرخ مي شود و مي
ترسد که مبادا از دروغ او کسي آگاهي يابد.

انساني که ديده
فطرتش را با گناه نلبينا نکرده باشد خدا را در تمام صفحات اصلي مشاهده مي نمايد.
وقتي که شخصي به حضرت عرض کرد:ما را به وجود امامي غائب حواله داده اي؟ فرمود:
((گناه نکن تا او را ببيني)).

در روايات ما
آمده است کهمؤمن وقتي گناه مي کند مؤمن نيست چرا که لحظه گناه لحظه غفلت است (( لا
يزني الزاني و هو مؤمن)) کسي که به عمل زشت زنا آلوده مي شود مؤمن نيست. در جوامع
روايي ما به اين مضمون رواياتي هست يعني در آن لحظه نور ايمان او خاموش مي شود و
خداوند را در موجودات نمي بيند. آنگاه آن بيان پر خروش اميرمومنان عليه السلام که
(( دخل في الاشياء لا بالممازجة)) روشن مي گردد.

مرحوم ملاصدرا در اين زمينه مي گويد: دخول صفت فعل است نه
صفت ذات پس معني اين جمله اين نيست که ذات اقدس ((الله))‌ داخل در اشياء است بلکه
فعل ذات اقدس او است که همه جا هست. دل هر ذره را که بشکافيد جز فيض((الله)) چيزي
در آن نمي يابيد اگر هم تاريک باشد آيت تاريک است و اگر روشن باشد آيت روشن است. و
خلاصه چيزي وجود ندارد که خدا را نشان نداده و آيت او نباشد چه آيت کمرنگي باشد و
چه آيت پر رنگ الهي از اينرو شب و روز در قرآن کريم از آيات شمرده شده اند:
((وجعلنا اليل و النهار آيتين)) –شب و روز را دو آيت قرار داديم. اينس که زمخشري
در تفسير کشاف مي گويد: خداوند ادله و براهين ربوبيت خويش را آن چنان به روشني نصب
کرده که عقل ها و بينش ها به آن گواهي مي دهند.سپس موحوم ميرداماد در رابطه با
تسبيح موجودات عالم که در سوره ((اسراء)) آمده است مي گويد: اين تسبيح از انسانها
به زبان مقال است و از غير عقلا به زبان حال ولي براي اينکه ((تسبح)) در آيه شريفه
در هر دو استعمال نشود تا اشکال استعمال لفظ واحد در بيشتر از يک معناي حقيقي پيش
نيايدمي گوئيم يا از باب استعمال مجاز است يا در معني جامعي استعمال شده که عبارت
از نسبيح به زبان حال مي باشد(( فسبحان الذي بيده ملکوت کل شيء )) اشاره دارد به
اينکه در باطن هر موجودي ملکوت استکه مسبح حق تعالي است (( والملکوت باطن الکون))
و خداوند نمي فرمايد که ما دو عالم دنيا و آخرت را قرار داده و آفريده ايم بلکه مي
فرمايد: دو عالم وجود دارد: عالم برون که دنيا است و عالم درون که آخرت مي باشد((
يعلمون ظاهرا من الحيوة الدنيا وهم عن الاخرة هم غافلون))[2]
آنها از ظاهر زندگي دنيا آکاهي دارند و از آخرت بي خبرند.و رابطه ايد با هم رابطه
دو عالم در عرض يکديگر نيست بلکه ارتباطشان ارتباط درون و برون است مانند رابطه
لباس با آستر آن و اين باطن که عالم آخرت استعالم حيات است نه جماد(( و ان الدار
الاخرة لهي الحيوان لو کانوا يعلمون))[3]
–به حقيقت که سراي آخرت عالم حيات است آگر آگاهي مي يافتند.

آنگاه همين مفسر مي افزايد: تسبيح سنگ ريزه ها در دست ميارک
رسول اکرم صلي الله عليه و آله به آن زباني بود که روز قيامت هر موجودي سخن مي
گويد ((يومئذ تحدث اخبارها)) – در آن روز زمين اخبارش را بازگو مي نمايد.

ميرداماد پس اط نقل اين نظريه به رد آن نمي پردازد که
احتمالا دليل رضا و قبول ايشان است.

خطبه231

درسهائي از نهج
البلاغه

آيت الله العظمي
منتظري

وَالْهِجْرَةُ
قَائِمَةٌ عَلَي حَدِّهَا الْأَوَّلِ، مَا کَانَ لِلَّهِ فِي أَهْلِ الْأَرْضِ
حَاجَةٌ مِنْ مُسْتَسِرِّ الْأُمَّةِ وَمُعْلِنِهَا، لاَ يَقَعُ اسْمُ الْهِجْرَةِ
عَلَي أَحَدٍ إلاَّ بِمَعْرِفَةِ الْحُجَّةِ في الْأَرْضِ، فَمَنْ عَرَفَهَا
وَأَقَرَّ بِهَا فَهُوَ مُهَاجِرٌ،

موضوع بحث بررسي
خطبه 189 از نهج البلاغه با تفسير محمد عبده يا 231 با شرح فيض الاسلام بود. در
قسمت گذشته در رابطه با درجات ايمان و حد براءت بحثهايي مطرح شد و اکنون  به دنبال خطبه:

((والهجرة قائمة
علي حدها الاول ما کلن لله في اهل الارض حاجة من مستسر الامة م معلنها)) :- هجرت
همچنان واجب است همان گونه که در زمان پيامبر(ص) واجب بوده و خداوند هيچ نيازي به
اهل زمين ندارد چه آنان که ايمان خود را مخفي مي دارند و چه آنان که اعلان مي
دارند.

نخستين هجرت:

در زمان پيامبر
اکرم صل الله عليه و آله پس از آنکه مسلمانان در مکه زير فشار قرار گرفتند و شرايط
اضهار اسلام براي آنان فراهم نبود به دستور آن حضرت عده اي به حبشه مهاجرت کردندو
پس از زماني خود پيامبر اکرم ص و حضرت امير ع و ساير مسلمين نيز به مدينه مهاجرت
کردند و حکومت اسلامي را تشکيل دادند.

پيامبر اکرم ص در
روز دوشنبه به محله قبا –که اکنون مسجدش معروف است و در دوسه کيلومتري مدينه قرار
دارد- وترد شدند و تا روز جمعه ماندند و صبح روز جمعه حرکت کردند و در منطقه اي
بين  قبا و مدينه نماز جمعه را اقامه نمودند
و چون عددشان از صد نفر تجاوز نمي کرد آن جائي که حضرت نماز جمعه را برپا داشتند
به نام((مسجد المئه)) معروف شد. و در هر صورت براي فراهم آوردن شرايط حکومت اسلامي
هجرت از مکه به مدينه واجب شدتا اينکه در سال هشتم هجري که مکه به دست پيامبر ص و
مسلمين فتح شد آنگاه از حضرت روايتي نقل شده که فرمود: ((لا هجرة بعد الفتح))[1]
پس از فتح مکه هجرت لازم نيست.

پر واضح است که
اين سخن حضرت به معني آن نيست که هجرت براي هميشه لازم و واجب نباشد بلکه چون در
آن وقت مکه فتح شد و مرکز اسلام گرديد هجرت ديگر موضوعيت نمي توانست داشته باشد
لذا حضرت فرمودند که پس از فتح مکههجرت لازم نيست.

اما در هر زماني
چنانچه لفظ دين انسان متوقف باشد بر مهاجرت لازم است انسان به جايي که دينش محفوظ
است مهاجرت کند. يعني اگر فرض کرديم کسي در منطقه اي باشد که مسائل اسلام اصلا
مطرح نيست و کسي را نمي يابد که از او مسائل دينش را بپرسد بر او واجب است که به
منطفه اي ديگر مهاجر کند که در آنجا بتواند علوم اسلامي را درک کرده و به وظايف
دينش عمل نمايد. اين مهاجرت در تمام زمانها واجب است و لذا حضرت امير عليه السلام
مي فرمايد: هجرت همانگونه که در زمان پيامبر اکرم صل الله عليه و آله واجب بوده
اکنون نيز به همان حاي واجب است.[2]

هجرت براي حفظ
دين:

در قرآن نيز مي
خوانيم : ((فلولا نفر
من کل فرقة منهم طائفة ليتفقهوا في الدين ولينذروا قومهم اذا رجعوا الهيم.))[3]
–چرا از هر دسته اي يک گروه کوچ نمي کنند تا در دين فقيه شوند و مسائل دين را فرا
بگيرند و سپس به سوي قوم خود باز گردند و آنها را از عذاب الهي بترسانند.

پس اگر در زمان
حضرت رسول صل الله عليه و آله کوچ کردن به مدينه و فراگيري علوم احکام و اسلام از
آن حضرت واجب و لازم بوده بي گمان در زمان حضرت امير عليه لسلام نيز مي بايست
گروهي از اقطار و اکناف جهان به سوي آن حضرت روانه شوند و علوم دين خود را فرا
گيرند و همچنين در زمان هر يک از امامان معصوم تا برسد به زمان غيبت که همان وجوب
به حال خود باقي است و لازم است گروهي براي تفقه دين خود به کانون علم و مرکز دين
مهاجرت نمايندو دروس ديني خود را ياد بگيرند و به سوي اقوام و ملت هاي خويش باز
گردند و آنان را انذار نموده و به سوي حق رهنمون سازند.

ابن ابي الحديد
معتزلي با اينکه از علماي بزرگ اهل سنت استاين عبارت حضرت را چنين معرفي مي کند:
(( وهذه الهجرة التي يشيراليها اميرالمونين(ع) ليست تلک الهجرة بل هي الهجرة علي
الامام))- اين هجرتي که اميرالمونين عليه السلام به آن اشاره مي فرمايد آن هجرتي
نيست که پيامبر ص از مکه به مدينه رفتندبلکه اين هجرت به سوي امام است.

وجوب هجرت در
تمام زمانها:

بنابراين امام
وقت که کانون اسلام است و مرکز علوم اسلامي است بايد به سوي او مهاجرت کرد و مسائل
دين را از او فرا گرفت و بنا بر آيه ايکه ذکر شد در زمان غيبت که دسترسي به امام
نيست بايد برخي از افراد به سوي حوزه هاي علمي و مراکز علوم اهل بيت عليهم السلام
مهاجرت کنند و پس از فراگيري علوم به مردم ابلاغ کنند.

سابقا مردم عوام مي
گفتند: ما به مسجد نمي رويم چرا که اگر به مسجد رفتيم تکاليفمان زياد مي شود!
اينها اشتتباه مي کنند زيرا تکليف شرعي به قوت خود باقي استچه به مسجد بروند و چه
نروند و در روز قيامت به انسان گفته مي شود: چرا به وظيفه شرعي ات عمل نکردي؟ او
نمي نواند عذر بياور که نمي دانستم چراکه در پاسخ به او مي گويند : (( افلا
تعلمت؟!)) چرا ياد نگرفتي؟[4]

پس مهاجرت به اين
معني که از گمراهي و ضلالت به سويبينائي و هدايت حرکت کردن بر همه کس واجب است و
تا قيام قيامت اين واجب الهي به قوت خود باقي است.[5]

آنگاه حضرت گويا
در جواب سؤال مقدر که اگر پرسيده شو: چرا مهاجرت بکنند؟ مي فرمايد: خيال نکنيد که
اين مهاجرت کردن براي خداوند نفعي و سودي دارد چرا که داوند غني علي الاطلاق است و
به کسي نياز ندارد و اگر شما مهاجرت کرديد و دستورات اسلام را فرا گرفتيد چه در
صورتي که علنا اظهار بداريد و چه آنها را تقيه وار مخفي و پنهان انجام دهيد نفعش
عايد خودتان مي شود  و هيچ سودي براي خدا
ندارد.

گرچه کائنات کافر
گردند          بر دامن کبريايش ننشيند گرد

((ما)) در عبارت
((ما کان الله…)) ماي نافيه است و جواب سؤال مقدر مي باشدو معناي جمله چنين مي
شود: نيست از براي خدا در اهل زمين احتياجي.

((مستسر)) کسي
است که مخفيانه عملش را انجام مي دهد.

((معلن)) کسي است
که آشکار و علني دستورات اسلام را انجام مي دهد.

((امة))برخي گفته
اند مقصود از ((امت))دين و مذهب است و برخي ديگر اين واژه را ((امة))با کسر همزه
خوانده اند و((امة))به معني حالت است يعني کسي که حالاتش سري يا علني باشد ولي
ظاهرا((امت))بمعناي ظاهري خود يعني مردم مي باشد و ((مستسر الامه)) يعني افرادي از
امت که وظايفشان را مخفيانه و سري انجام مي دهند پس اين اضافه بعض است به کل.

ابن ابي الحديد
معتزلي((ما)) را ماي نافيه ندانسته بلکه آن را ((ما)) ي ((مادام)) معني کرده است
که در آنه صورت معناي جمله چنين مي شود: مادامي که خداوند به مردم نياز دارد چه
مردم حالت مخفيانه و سري اعمالشان را انجام دهند 
وچه علني و آشکار اين هجرت سر جاي خود باقي است! و طبق نظر ايشان ((ما))
نافيه نيست بلکه توفيقي و مادامي مي باشدو اين تعبير به نظر مي رسد که تعبير
نادرستي باشد چون خداوند هرگز احتياج به مردم نداردلذا معناي جمله طبق اين نظر
درست نيست و صحيح همان است که (( ما)) را نافيه بگيريم همانگونه که ذکر شد.

((لايقع اسم
الهجرة علي احد الا بمعرفة الحجة في الارض))

اسم هجرت نمي
توان بر کسي نهاد مگر اينکه حجت خدا را در زمين بشناسد.

بزرگترين ظلم
تاريخ:

پس از پيامبر
اکرم صل الله عليه و آله شرايط طوري شد که حضرت علي عليه السلام از صحنه کنار زده
شد با اينکه او نخستين کسي بود که به پيامبر اسلام((ص))  ايمان آورد و اطلاعات علمي آن حضرت نسبت به
اسلام از همه کس زيادتر بود. من در اينجا به هيچ وجه نمي خواهم مسئله خلافت را
مطرح کنم ولي اين ظلم تاريخ را نمي توان ناديده گرفت که حتي در مسائل علوم اسلامي
کمتر به سراغ علي ((ع))‌ بروند و اشخاصي همچون کعب الاحبار يهودي به صحنه بيايند و
محور اسلام قرار گيرند.

در يکي از
روايتهائي که محدثين شيعه و سني نقل کرده اند پيامبر اکرم صا الله عليه و آله در
آخرين روزهاي عمرشان فرمود: (( اني اوشک ادعي فاجيب و اني تارک فيکم الثقلين ان
تمسکم بهما لن تضلوا کتاب الله و عترتي اهل بيتي)) – من نزديک است که دعوت حق را
لبيک گويم و از ميان شما بروم و همانا در ميان شما دو متاع نفيس و ارجمند مي گذارم
که اگر به اين دو تمسک جوئيد هرگز گمراه نخواهيد شد کتاب خدا و عترتم اهل بيتم.[6]

بنابراين عترت و
اهل بيت پيامبر صلي الله عليه و آله که از حضرت علي عليه السلام شروع مي شودو تالي
تلو قرآن و محور اسلام و کانون علم است به دستور خود پيامبر ((ص)) و به نقل بزرگان
حديث از اهل سنت و شيعه بايد مورد تمسک قرار گيردو از آنان تبعيت شود و اگر کسي
خواهان علوم اسلامي است بايد به سراغ علي و فرزندان علي عليه السلام برود و در اين
هيچ جاي ترديد و شک نيست ولي چقدر تاريخ به اهل بيت ظلم روا داشت که علي عليع
السلام با آن سابقه درخشان اسلامي و علمي در عرض معاويه قرار بگيرد؟!و چه فاجعه اي
از اين بالاتر!

يا اينکه امام
صادق عليه السلام با آن مقام علميکه چهار هزار شاگرد تربيت کرده و بسياري از ائمه
اهل سنت مانند ابوحنيفه و مالک ابن انس و سفيان ثوري و ابن عيينه از محضر
درسشاستفاده نموده اند تا آنجا که ابوحنيفه بارها بگويد: (( لولا السنتان لهلک
النعمان))[7]اگر
دو سال-که در مجلس درس امام صادق ((ع)) حضور يافتم- نبودهرآينه هلاک مي شدم. يا
مالک ابن انس بگويد: ((مارات عين افضل من جعفر ابن محمد))[8]
– هيچ ديده اي با فضيلت تر و برتر از جعفر ابن محمد به خود نديده است. با اين حال
فقه ابوحنيفه و مالک و شافعي و ابن حنبل محور مي شود ولي فقه جعفر ابن محمد عليه
السلام کنار زده مي شود و تا آنجا اين ظلم پيش رود کع علماي دربار سعودي اعلام
کنند: شيعه خبيث ترين گروهاي مسلمين هستند!! مگر گناه شيعه چيست جز عمل کردن به
فقه جعفر ابن محمد و مگرامام صادق عليه السلام عترت پيغمبر((ص)) نيست؟ و مگر تمام
علماي بزرگ اهل سنت به فضيلت و برتري او گواهي نداده اند؟

ابن خلدون در
مقدمه خود پس از ذکر چهار مکتب اهل سنت وقتي که به شيعه مي رسد مي گويد: ((و شذ
اهل البيت في مذهب ابتدعوها و فقه انفردوا به مثل الخوارج!!))[9]
– اهل بيت مانند خوارج مذهبي را براي خود ساختند که مسلمانان کمتر به سراغ آنها
رفتند!!آيا ظلمي از اين بالاتر مي شود درباره اهل بيت پيامبر که آنقدر مورد سفارش
و وصيت ان حضرت قرار گرفته اند تصور کرد که آنان را مانند خوارج دانست؟

در هر صورت من
همان طور که بارها به برادران اهل سنت توصيه کرده ام باز هم سفارش مي کنم که به
کتابهاي خودشان مراجعه کنند و فضيلت اهل بيت را دريابند و به سراغ کساني روند که
پيامبر ((ص)) بارها سفارش آنها را کرده است و به قول آنان عمل کنند و و دستورات آن
بزرگان را محور عمل قرار دهند که در غير اينصورت بنا به فرموده پيامبر اکرم((ص))
ره گمراهي پيش مي گيرند و در روز قيامت چنين عذرهايي پذيرفته نيست. اين سفارش را
به تمام برادران شيعه و سني مي کنم  و ما
همه بايد به دستور پيامبر ((ص)) از اهل بيت پيروي کنيم و از آنان تبعيت نمائيم
وگرنه تنها به زبان شيعه بودن کافي نيست.

((فمن عرفها و
اقربها فهو مهاجر))

هر کس حجت خدا را
شناخت و به او اقرار کرد او مهاجر است.

مهاجر کيست؟

حضرت پس از اينکه
مي فرمايند: نمي توان نام هجرت را بر کسي نهاد مگر آن کس که حجت خدا را بشناسد و
تشخيص دهد آنگاه مي فرمايند: پس هر کس که حجت خدا را شناخت و به او ايمان آورد
همانا او مهاجر است. و به قول ابن ابي الحديد هدف از هجرت همان هجرت کردن به سوي
امام و شناختن و پيروي کردن از امام است.

بنابراين مهاجرت
از شهر به شهر لازم نيست باشد چه بسا شخصي در شهر دوري از امام زندگي کند ولي امام
خود را بشناسد و به حق او معرفت داشته باشد و دستورات او را مورد عمل قرار دهد که
او مهاجر ست و چه بسا افرادي که در کنار امام باشند ولي به دستوراتش عمل نکنند و
به او اعتنا ننمايند که اينان مهاجر نيستند بلکه مصداق متعرب بعد الهجره مي باشند.

پس در اينجا حضرت
ملاک هجرت را ذکر مي کنند و مصداق مهاجر را مشخص مي نمايند که همانا نام مهاجر بر
هر کس اطلاق نمي گردد مگر کسي که حجت خدا را بشناسد و کانون علوم اسلامي را دريابد
و به سوي او مهاجرت کند يعني به دستورهاي او عمل کند و اينجا ديگر زمان و مکان
مطرح نيست چرا که مراد از مهاجرت از جهل به علم و از کفر به اسلام و از بيگانه به
امام است.

ادامه دارد

اميرالمؤمنين ((ع((

)غررالحکم -ص646)

((من لم يعتبر
بغيره لم يستظهر لنفسه))

هر کس که از
سرنوشت ديگران پند نگيرد در زندگي خود حامي و پشتيباني نگرفته است.

دانستنيهائي از
قرآن

خادم و خائن را
به يک چشم ننگريد

((ام حسب الذين
اجترحوا السيئاتان نجعلهم کالذين آمنوا و عملوا الصالحات سواء محياهم و مماتهم ساء
مايحکمون.))        (سوره جاثيه-/آيه 21)

آيا کساني که به
ارتکاب اعمال زشت پرداخته اند،پنداشتند که ما آنها را مانند کساني قرار مي دهيم که
ايمان آورده و عمل صالح انجام داده اند که مرگ و زندگيشان يکسان باشد؟ چه بد داوري
مي نمايند!

اجترحوا السيئات:
اجتراح از جرح گرفته شده و جرح بگفته راغب عبارت از اثري است که بواسطه بيماري بر
روي پوست بدن بر جاي مي ماند و سيئات جمع سيئه و به معني((ما تسوء بها صاحبها))
است يعني چيزي که به مرتکب آن آسيب مي رساند و نقطه مقابل آن حسنات و حسنه مي
باشد.

بنابراين جمله
فوق اشاره به اين واقعيت است که گناه ير روح و روان انسان اثر نامطلوب مي گذارد و
سرشت پاک و الهي او را جريحه دار و آلوده مي سازد.

امام صادق عليه
السلام در رابطه با تاثير سوء سيئات از حضرت عيسي((ع)) روايت مي نمايد که فرمود:
موسي بن عمران((ع)) به شما دستور دادند، زنا ننمائيد و من به شما امر مي کنم که
فکر زنا را هم به خاطر خطور ندهيد تا چه رسد به انجام آن، زيرا آنکه انديشه زنا
نمايدمانند کسي باشد که در عمارتي زيبا و مزين آتش افروزد و در نتيجه دود ناشي از
آتش، تزئينات عمارت را خراب نمايد گرچه خود عمارت آتش نگيرد.[1]

بنابراين طبيعي
است که ميان گنه پيشگان و خداباوراني که اعمال شايسته انجام مي دهند تفاوت وجود
داشته باشد. بگفته ابن عباس اولين مصاديق اين آيه جمعي از مشرکان اموي و عده اي از
مؤمنان بني هاشم و از آنجمله علي بن ابيطالب و حمزة بن عبدالمطلب بودند که زندگي
دسته اول تا سرحد مرگ براي نابودي اسلام به کار گرفته شد و حيات و شهادت دسته دوم
در خدمت پاسداري از ارزشهاي والاي اسلامي قرار گرفته بود.و اينجاست که قرآن کريم،
هرگز حيات و ممات اين دو گروه را با هم برابر نمي داند چرا که در فرهنگ قرآن گاهي
حيات و موت، مفهومي وسيع تر از آنچه در نظر ما است پيدا مي نمايد، در اين رابطه مي
بينيم قرآن مشرکان را مردگاني بي بهره از حيات مي شمرد((اموات غير احياء))[2]
و شهدا را زندگاني جاويد، چنانچه در سوره بقره مي خوانيم: (( ولا تقولوا لمن يقتا
في سبيل الله اموات بل احياء))[3]
به کساني که در راه خداوند جان باخته اند مدگان نگوئيد بلکه آنان زندگانندو در
سوره آل عمران از اين گامي فراتر نهاده و فرموده آنها را مرده نپنداريد.[4]
و بدن ترتيب مي بينيم حيات و مرگ هر انساني در عقيده و عمل او که هويت انساني او
را تشکيل مي دهد در ارتباط است.وبگفته مولوي :

مرگ هر کس اي پسر
هم رنگ اوست              آينه صافي يقين
هم رنگ اوست

اي که مي ترسي ز
مرگ اند فرار                     هان ز
خود ترساني اي جان هوشدار

زشت روي توست ني
رخسار مرگ                  جان و تو همچون
درخت و مرگ برگ

بنابراين آيه ياد
شده اين درس را به همگان به خصوص کساني که مسئوليتي را در جامعه پذيرا شده اند مي
آموزد که به خياتنکار و خدمتکار به يک چشم ننگرند چنانچه اميرالمومنين عليه السلام
به مالک فرماندار حضرت در مصر موکدا توصيه مي نمايد: ((و لا يکونن المحسن والمسيء
عندک بمنزلة سواء فان في ذلک تزهيدا لا ها الاحسان في الاحسان و تدريبا لا هل
الاسائة و الزم کلا منهم ما الزم نفسه))[5]
نبايد نيکوکار و تبه کار در نزد تو از موقعيتي همسان برخوردار باشند چرا که چنين
روشي نيکوکاران را در انجام کار نيک بي رغبت و بدکاران را به اعمال زشت وا مي دارد
و هر يک از آنان را به آنچه انتخاب نموده اند جزا بده.

بسم الله الرحمن
الرحيم

مشکلات و گراني
زمينه اي براي يک پيروزي ديگر

با پيروزي انقلاب
اسلامي در ايران،‌تحولات و دگرگوني هاي شگرفي در تمام جهان و منطقه پديدار شد از
جمله در سطح داخلي:دست و چنگال پليد استعمارگران خون آشام  و ايادي کثيف آنان برچيده شد و تلاش گستردهو بي
وقفه اي در رفع استضعاف در همه ي جوانب آن آغاز گرديد که با توجه به ريشه چند ساله
مفاسد و ميراث هاي شوم نظام ستمشاهي طبيعي است هنوز راه زيادي را تا رسيدن به سر
منزل مقصود و تحقق همه جانبه اهداف اسلامي در پيش داريم.بهر حال فعلا در مقام بيان
دستاوردهاي بزرگ و بي شمار انقلاب اسلامي در داخل و خارج نيستيم که دوست و دشمن به
عظمت و گستردگي آنها معترفند و طبيعي است که دوستان اعم از مسلمانان راستين يا ملت
هاي آگاه آنها را مثبت مي شمارند و دشمنان بشريت و اسلام آنها منفي و نادرست مي
پندارند.

در اين ميان
مشکلات فراواني که ميراث نظام ستمشاهي است و مشکلاتي که به طور طبيعي لازمه يک
انقلاب عظيم است به همراه گرفتاري هايي که دشمنان انقلاب ايجاد کرده اند نيز همگي
يکجا بر سر راه نظام اسلامي قرار گرفت که از آنجمله است کمبودها و نارسائي و گراني
متصاعدي که به طور عمده دوش مردم مستضعف را مي فشارد و سخن در اينجا به طور اجمال
درباره شيوه برخورد با اين نوع پديده ها است پس فعلا بحث در اين نيست که آيا مثلا
به طور خاص پديده گراني را دشنان اسلام همچون جنگ بر ما تحميل کرده اند؟ يا اينکه
اين پديده جزئي اجتناب ناپذير از يک روند کلي است که تقريبا تمام کشور هاي جهان را
در بر گرفته است و يا آنکه اين مسئله معلول نارسائيها و عوامل خائن داخلي و ضعف
مديريت ها است و يا آنکه مجموعه اين عوامل و امثال آنها در ايجاد چنين وضعي نقش
دارند که اين بحث جداگانه اي است.بلکه سخن در اين است که آيا تلقي و برخورد ما
نسبت به اين نوع گرفتاريها بايد چگونه باشد؟

در زمينه مورد
نظر، نکات فراواني است که ملت مسلمان و مصمم ايران به آنها توجه کامل دارند ولي
براي آنان که هنوز مکتب و امت اسلام را نشناخته اند و گمان مي کنند با اين مشکلات
مي توانند ملت مسلمان را از پاي در آورند، برخي اين نکات را متذکر مي شويم:

اولا: اسلام هم
دنياي خوب را براي مردم مي خواهد و هم آخرت را ولي نکته اساسي در اينجا است که
دنياي خوب از نظر اسلام دنيائي است که که در خدمت آخرت و در مسير نيل به مسير
جاوداني باشد. پس رفاه دنيا و حتي زندگي آن اگر با عزت و شرافت انساني و سعادت
اخروي تصادم پيدا کند، در دوران امر بين اين دو بايد همه چيز دنيا را و حتي آسايش
رفاه را جسم و جان را فداي آخرت کرد که «مرگ در راه عزت جاودانه از زندگي در ذلت
فساد و سايه ظلم بهتر است.»:« مومن في عز خير من حياة في ذل» (امام حسين عليه السلام)و
زندگي در اين است که بميريم ولي پيروز باشيمو مرگ در اين است که بمانيم ولي مغلوب
و مقهور دشمنان خدا باشيم))الحياة في موتکم قاهرين و الموت في حياتکم مقهورين))(نهج البلاغه)و اين يک
مسئله عقلي است و هر عاقلي تشخيص مي دهد که هميشه بايد مهم را فداي اهم کردو از
باب مثال: اگر امر دائر شود بين از دست دادن تمام ثروت يا از دست دادان يک عضو
بدن، هر انساني مال را به هر اندازه که باشدفداي نگهداري عضو بدنش مي کند و اگر
امر دائر شود بين از دست دادن يک عضو يا مردن،عضو را فداي زنده بودن مي کند و اگر
حفظ دين و سعادت جاودانه متوفق بر دادن جان باشد زندگي فاني را فداي زندگي باقي مي
کند:(( اذا نزلت
نازله فاجعلوا انفسکم دون دينکم))( امام علي عليه السلام) و بديهي است که تمام
مشکلات و ابتلاء ات موجود از جنگ گرفته تا گراني ها عمدتا ناشي از اعمال خصومت
دشمنان اسلام و بشريت استو چناچه در هر لحظه اي ما از اسلام و اصول اسلامي مان دست
برداريم و سر تسليم به جاي خدا در برابر شياطين و بوي‍ه شيطان بزرگ فرود آوريم بي
گمان عمده اين مشکلات ظاهري زائل مي شود و تحريم ها، کارشکنيها، حصارها و …
برداشته و سيل مواد مصرفي، وامها! کمکهاي بلا عوض! و انسان دوستانه!! همراه با
کارشناسان و مستشاران گوناگون سرازير مي شود و ايران دوباره همچون گورستان مرده
هاي متحرک و خاک مذلت بر سر به جزيره ثبات! تبديل و تمدن بزرگ! براي يک زندگي
حيواني دروازه اش را مي گشايد ولي (( هيهات منا الذله و المنية ولا الدنية و …))

ثانيا: مشکلات و سختيها گرچه به ظاهر
پديده هاي ناخوشايندي است ولي هيچ مرتبه از کمال نيست که تواه با مشکلات نباشد و
رسيدن به کمال بدون عبور از لابلاي سختيها ميسور نيست و حتي در مورد کمالات نازل
يا موهوم دنيوي اين قانون کلي صادق است. از کشاورزي که مي خواهد به محصول خوب دست
يابدتا ملتي که ميخواهد به استقلال و خودکفايي برسد:نابرده رنج گنج ميسر نمي شود.
و به عنوان مثال مروري گذرا بر تاريخ اروپاي معاصر بوي‍‍ژه در طي جنگ هاي اول دوم
جهاني و خسارات و سختيها و قحطيها و… و مقاومتها يي که موجوديت آنها را حفظ و
موجب آبديدگي و جهش در جهت اهداف دنيوي آنها شد گواهي براين واقعيت است.

ولي اين مسئله بر اساس جهان بيني
الهي اسلام و اهداف دير پاي آن از عمق و محتواي بالاتري نيز برخوردار است و اصولا
گرفتاريها و بردباري و شکيبايي در برخورد با آنها به عنوان يک ضرورت اجتناب ناپذير
در راستاي تکامل معنوي و ساختن و پرداختن انسانها در رسيدن به سعادت جاوداني مطرح
است.

در اين رابطه گذشته از آيات بسياري
که در قرآن کريم آمده است:(( لبنلونکم بشي… و بشر الصابرين)) روايات فراواني نيز
وارد شده که فقط دز 30 حديث در اصول کافي تحت عنوان (( شدة ابتلاء المومن)) ذکر
شده است و از آن جمله است از امام صادق (ع):(( ما احب الله قوما الا ابتلا هم)) که
در اين روايت هم ضرورت ابتلاء بيان شده و هم اين که جامعه نيز بسان فرد مورد
ابتلاء قرار مي گيرد و نکته جالب آن که ابتلاء را نشانه محبت خدا دانسته است ((
البلاؤ للولاء))

پس اگر ملت ايران با تمسک قطعي به
اسلام و عظم جزم در پياده کردن حکومت الهي در جمهوري اسلامي ،مواجه با مشکلات و
سختيها گرديده دور از توقع آنها نيست و روايان فوق بيانگر حقانيتو محبوبيت آنها در
پيشگاه خداوند استو هرچه اين سختيها افزونتر شود به درستي راه و هدفشان مطمئن تر و
بر ادامه آن راسختر مي شوند که:((انما المومن بمنزلة کفة الميزان کلما زيد في
ايمانه زيد في بلائه)) (امام صادق عليه السلام کافي 2/254) مومن به منزله کفه
ترازو است که هر چه بر ايمانش افزوده شود ابتلاء اش زيادتر گردد:

و در مقابل آن:(( من سخف دينهو ضعف
عمله قل بلائه))(اميرالمونين«ع»/اصول کافي) کسي که وزنه دينش سبک و عملش ضعيف باشد
ابتلاءش کمتر است!و به طور خاص  در مورد
تنگدستي از امام صادق چنين نقل شده:(( کلما ازدادالعبد ايمانا ازداد ضيقا في
معيشته)) (کافي/2/261)هرچه ايمان بنده خدا افزوني گيرد تنگدستي اش در زندگي
افزونتر است.

ثالثا: منظور از صبر بر گرفتاريها و
سختيها بويژه گرفتاري هايي که به خاطر پيمودن راه خدا از سوي دشمنان خدا ايجاد مي
شود مانند جنگ و محاصره اقتصادي و گراني و احتکار، اين است که جامعه اسلامي نبايد
زير  فشار اين ابتلائات احساس شکست کند و
تسليم دشمن شود چرا که هدف دشمن همين است بلکه بايد با مقاومت و پايداري از تمام
سختيها به جاي اهرم فشار و شکست به عنوان عاملي در جهت رسيدن به کمالات مادي و
معنوي استفاده کند زيرا که اين فشارها بهترين زمينه است براي زدودن رسوبات فرهنگ
منحط دوران گذشته مانند ترس،وابستگي،مصرف گرائي،تنبلي وگريز از کار و مسئوليت و
…و به دست آوردن شجاعت،استقلال،عزت،صرفه جويي،توليد،خودکفائي و جديت در کار و
انجام مسئوليت و بالاخره ثواب اخروي و … و بديهي است که با تحقق چنين اموري ،
بزرگترين گامها رل در جهت عزت و سربلندي و تکامل مادي و معنوي برداشته ايم و ديگر
صادرات نفتي و وادرات مواد غذايي! رگ حياتي ما نخواهد بود و راه نفوذ را بر دشمنان
اسلام بسته و آنها را از  دست درازي به
استقلال و منابع خود مايوس خواهيم کرد.

و سخن آخر اين که در عين استقبال از
سختيها و استفاده مثبت از آنها، نقاط ضعف و ايادي مرموز دشمن را در صحنه داخلي نيز
بايد شناسايي و چاره کنيم و عواملي که از پشت به جامعه اسلامي خنجر مي زنند و با
اتحکار و ايجاد بازار سياه همواره با((هل من مزيد))جيبهاي جهمني شان را هر روز
پرتر کردند و همچون زالو خون مردم مستضعف را مي مکند و دشمن را اينگونه ياري مي
کنند با همکاري امت حزب الله و برنامه ريزي صحيح دولت خدمتگزار وبوسيله ديتگاه
قضايي بدون شعار  بلکه با عمل قاطعانه دست
پليدشان را براي هميشه قطع مي نمائيم که کمبود و گراني اگر  براي همه باشد قابل تحمل است ولي وجود چنين
عناصر ناپاک و ميکربهاي مسري و کشنده اي که غرق در اسراف و تبذير هستند و با اعمال
و چهره هاي ضداسلامي شان دلهاي پاک امت شهيدپرور را جريحه دار مي کنند بهيچ وجه
قابل تحمل نيستند و هر چه زودتر بايد پيکر جامعه اسلامي را از لوث وجود آنان پاک
کرد. انشاءالله. والسلام

رحيميان  29/2/66

امام خميني ثابت و
استوار از آغاز تا کنون

جهاد سازندگي

((جهاد سازندگي کاري است
که بايد بشود و همه مردم موظف اند که در آن شرکت کنند و اگر با همه ملت اين کار
شروع بشود، ايران بعد از چندي يک ايران آباد خواهد بود انشاء الله. در اين جهاد به
قشرهاي پايين تر بيشتر توجه بشود، به جنوب شهريها و روستاها بيشتر توجه بشود.

به در مشکلات بايد متوسل
شويم به ملت، ملتي که بحمدالله مهيا براي خدمت و فداکاري بوده و هستند… ما
ناچاريم که براي سازندگي به ملت متوجه بشويم، براي اينکه ترميم کنيم اين خرابي ها
را که در طول مدت حکومت جائر پهلوي در مملکت ما حاصل شده است و بحمدالله ملت راجع
به سازندگي مهيا بودن خود را اعلام کرد. دانشجوهاي عزيز، متخصصين، مهندسين، بازاري
ها،کشاورزان و همه اقشار ملت داوطلب براي اين هستند که ايراني را که به طور مخروبه
درآمده است بسازند. بنابراين همه قشارهاي ملت، زن و مرد، پير و جوان ، دانشگاهي و
دانشجو، مهندسين و متخصصين، شهري و دهاتي همه با هم بايد تشريک مساعي کنند و اين
ايران را که خراب شده است بسازند.

ما دستمان را پيش ملت
دراز مي کنيم و از ملت مي خواهيم که همه در اين نهضت شرکت کنند و همه دست برادري
به هم بدهن و مامورين دولت و روحانيون در همه جا و همه بلاد در اين امر تشريک
مساعي کنند.))  26/3/58

(( شما آقايان که در جهاد سازندگي هستيدتوجه کنيد که جهاد
سازندگي، سازندگي باشد، در آن تخريب نباشد، در آن انحراف نباشد، اگر در جهاد
سازندگي انحراف نباشد و براي خدا باشد،همان جهادي است که توام با جهاد اکبر هست.))
28/5/59

((آقاياني که در جهاد سازندگي هستيد و کار پرارزشي داريد، بايد توجه داشته
باشي که علاوه بر اينکه جهاد سازندگي مي کنيد، جهاد با نفس خودتان هم بکنيد. اگر
خداي نخواسته در اين جهاد سازندگي يک کاري بشود که برخلاف مصلحت انقلاب است، اسباب
دلسردي مردم مي شود… اگر چنانچه از احکام اسلامي تخلف کنيد، اين جزء رذائل است.
پس هم جهاد سازندگي و هم کسان ديگري که در هر جا مشغول کار هستند بايد قوانين و
مقررات را حفظ بکند.)) 28/5/59

(( آنطور که گزارش داده مي شود ، کارهايي که تا کنون در
جهاد سازندگي شده استف در ظرف آن 50 سال به قدر اين دو سالبا همه گرفتاري ها يي که
دوات داشته است، کار نشده است.)) 1/11/60

((بحمدالله فعاليت هاي جهاد سازندگي بسيار انسان را دلخوش
مي کندو اميدواريم که فعاليت بيشتر از اين به روستاها، به مستضعفين و به محرومين
که در طول تاريخ محروم بوده اند بشود و بيشتر به آنها رسيدگي شود و من از اين
زحمتها تشکر مي کنم.))  4/11/60

امام خمینی ثابت و استوار(جهاد سازندگی)

سرمقاله

دانستنیهائی از قرآن(خادم و خائن را به یک چشم
ننگرد)

وجوب هجرت به سوی امام                                آیت الله العظمی منتظری

بررسی آیه میثاق                                            آیت
الله جوادی آملی

سخنان معصومین(جهاد در راه خدا)

معاد                                                           
آیت الله حسین نوری

شهید انصاری، غریبی در وطن

تاویل کتاب الهی                                              آیت
الله محمدی گیلانی

بررسی مسئله جنگ و…در مصاحبه با حجه السلام و
المسلمین هاشمی رفسنجانی

نخستین کسی که اسلام آورد                                 حجة الاسلام و
المسلمین رسولی محلاتی

عید فطر                                                      
شهید حجه السلام دکتر باهنر

مقاومت اسلامی لبنان در پرتو رهبریت ولایت
فقیه       حاج حسین شامی

صبر                                                          
حجه الاسلام محمدحسن رحیمیان

حقوق فرزندان

یاران امامان(ابوحمزه ثمالی)                                سیدمحمدجوادمهری

وضعیت ناگوار مسلمانان در هند

پاسخ به نامه ها

نگاهی به رویدادها

رهنمودهای امام و آیت الله العظمی منتظری

رهنمودها

امام خمینی

* اگر ما از دولتی که الان دارد خدمت می‌کند و خدمتش هم
شایان است و مورد اعتماد است بخواهیم تکذیب بکنیم، بدانید که دست شیطان در کار
است.

* وقتی همۀ قدرتها علیه ما هستند، عقل و دیانت و اسلام
اقتضاء می‌کند همه با هم باشیم. این یک تکلیف شرعی است.

* اگر خدای نخواسته ببینیم می‌خواهد اختلاف واقع شود تکلیف
شرعی ما این است که با هر ترتیبی که می‌شود جلویش را بگیریم، ولو با افشا کردن،
ولو باینکه یک نفر و یا یک دسته را برای ملت قربانی کنیم.

* حضرت امیر (ع) در بسیاری از اموری که برایش سخت بود دندان
روی جگر می‌گذاشت و بخاطر مصالح کلی اسلام با آن موافقت می‌کرد.

24/12/65

* دنیا عوض شده و ابرقدرتها باید خود را عوض کنند، مسلمین و
مظلومین در مقابل ظالم‌ها بایستند و نترسند.

* در کاخ سفید مسائلی است، اصلا ً سردرگم هستند، یک روز می‌گویند
دخالت نظامی می‌کنیم و یک روز برمی‌گردند، اینها خیال می‌کنند زمان قاجار و پهلوی
است، شما غایت امر بتوانید کلاه خودتان را نگه دارید!

* آفریقا، اروپا و آسیا متحول شده‌اند، سردمداران جهان باید
افکارشان را عوض کنند و با مردم همراه شوند.

9/1/66

آیت الله العظمی منتظری

* تضعیف برادران حزب الله لبنان در حقیقت ایجاد امنیّت برای
اسرائیل است نه لبنان.

11/12/65

* اگر ما به خود مغرور شویم و دیگران را ارج ننهیم سرانجام
عدم موفقیت، ذلت و زبونی در انتظار ما خواهد بود.

* بجای پرونده سازی و از بین بردن آبروی یکدیگر، باید در جهت
رشد علمی و اصلاح جامعه تلاش کنیم.

* شیعه بودن باین نیست که به اسم و شعار شیعه باشد، بلکه
باید پیرو واقعی حضرت علی علیه السلام بود.

25/12/65

* امروز همت و اراده مکتبی می‌تواند از جهت نظامی ما را به
خودکفائی برساند تا هیچ قدرتی در جهان به ما زور نگوید.

27/12/65

* عده‌ای از کشورهای باصطلاح اسلامی امروز که خلیج فارس فرصت
نفس کشیدن آزاد را دارد تلاش می‌کنند که پای آمریکا را به وسط بکشانند.

* آنچه که موجب نجات انسان می‌شود رعایت عدالت در حالت رضا و
غضب و رعایت میانه روی در غنا و فقر و ترس از خدا در ظاهر و پنهان است.

10/1/66

امام خمینی

* ما اگر امروز مخالفت با هم بکنیم قضیه یک ملت در کار است،
قضیه ملتهای اسلامی در کار است، قضیه اسلام در کار است، قضیه ارزشهای الهی در کار
است. این جرمش غیر از آن جرمی است که کسی در خانه‌اش نشسته معصیتی می‌کند.

24/12/65

نگاهی به رویدادها

جنگ

·   
با پیشروی
رزمندگان اسلام در جبهه شلمچه، دژ دفاعی غرب دریاچه ماهی سقوط کرد در این عملیات 2
هزار تن از نیروهای دشمن کشته و زخمی و تعدادی اسیر شدند که 70 تن از اسرا به پشت
جبهه منتقل شده‌اند.

10/12/65

·  
یک فروند میگ 23
دشمن در شمال منطقه عملیاتی کربلای- 5 سرنگون شد.

13/12/65

·       
عملیات «کربلای-
7» با رمز «یا مولای متقیان» در ارتفاعات حاج عمران آغاز شد. در این عملیات بیش از
دو هزار تن از افراد تیپ‌های 75، 604، 93، 96 دشمن کشته و زخمی و یا به اسارت
رزمندگان اسلام در‌آمدند که 55 تن از اسرا به پشت جبهه تخلیه شدند. همچنین
ارتفاعات و بلندیهای استراتژیک «گردمند»، «تپه سرخی»، «یال کله اسبی» و ارتفاع مهم
و حساس 2519 به تصرف نیروهای اسلام درآمد.

14/12/65

·       
با رشادت بی‌نظیر
رزمندگان اسلام، طی دو روز گذشته، 6 پاتک سنگین دشمن در 2 جبهه «حاج عمران» و «شرق
بصره» درهم شکست و مواضع آزاد شده حاج عمران و شرق بصره توسط نیروهای اسلام تثبیت
شد.

·       
12 دستگاه تانک
پیشرفته تی 76 که اخیرا ً وارد سازمان رزمی ارتش وابسته عراق گردیده بود سالم به
غنیمت نیروهای اسلام درآمد.

·       
2 فروند از
هواپیمای مهاجم عراقی از نوع سوخو- 22 در منطقه عملیاتی کربلای- 5 توسط پدافند
نیروی هوائی ارتش جمهوری اسلامی سرنگون شد.

16/12/65

·       
دلیرمردان ارتش
اسلام باقیمانده تیپ 94 دشمن در منطقه عملیاتی کربلای- 7 را متلاشی کردند.

·       
یک فروند میگ 23
و سه فروند هواپیمای «پی- سی- هفت» دشمن در شرق بصره سرنگون شدند.

20/12/65

·       
یک فروند
هواپیمای متجاوز دشمن در منطقه دریائی جنوب سرنگون شد.

10/1/66

·       
آتش توپخانه
ایران پل تدارکاتی و چند تانک دشمن در منطقه عملیاتی غرب را منهدم کرد.

11/1/66

جهان اسلام

·       
پاکستان درصدد
جمع‌آوری اطلاعات پیرامون کارکنان عالیرتبه شیعه در این کشور برآمده است.

12/12/65

·       
انقلابیون مسلمان
لبنانی دهها نفر از نظامیان اسرائیلی را در سه حمله جداگانه بهلاکت رساندند.

14/12/65

·       
یک مرکز نظامی در
شهر کانی ماسی از استان دهوک به تصرف پیشمرگان کرد درآمد.

17/12/65

·       
برای نخستین بار،
اخوان المسلمین مصر مخالفت خود را با سیاست خارجی مبارک اعلام داشت.

19/12/65

·       
140 نفر از
انقلابیون مسلمان مصری از جمله برادر شهید خالد اسلامبولی بازداشت شدند.

20/12/65

·       
در یک حمله
غافلگیرانه توسط پیشمرگان اتحادیه میهنی کردستان عراق، پایگاه «شیخ ناصر» نیروهای
دشمن در استان اردبیل عراق نابود شد.

25/12/65

·       
انقلابیون مسلمان
لبنانی یک اتومبیل حامل افسران اطلاعاتی رژیم صهیونیستی را با کلیه سرنیشینانش
منهدم کردند.

·       
رژیم مبارک یک
دانشجوی مسلمان مصری را به اتهام نوشتن عبارت «مرگ بر آمریکا شیطان بزرگ» بر روی
دیوار سفارت آمریکا بازداشت کرد.

·       
یک بمب در نزدیکی
غرفه اسرائیل در نمایشگاه بازرگانی قاهره منفجر شد.

·       
مزدوران صدام دو
مجاهد عراقی را در پاکستان به قتل رساندند.

26/12/65

·       
کاخ سفید در پی
موضعگیری قاطع جمهوری اسلامی تهدید خود علیه خلیج فارس را پس گرفت.

·       
چهار جوان مسلمان
اندونزی به اتهام تلاش برای برقراری یک حکومت اسلامی به 15 سال زندان محکوم شدند.

9/1/66

·       
میتران: فرانسه
برای جلوگیری از گسترش نهضت جهانی اسلام به رژیم عراق کمک می‌کند.

·       
مسئول مبارزه با
فعالیتهای اسلامی استان واسط عراق توسط انقلابیون مسلمان بهلاکت رسید.

11/1/66

اخبار داخلی

·       
جمعیت کشور طبق آخرین
نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 65 به مرز 50 میلیون نفر رسید.

13/12/65

·       
بالغ بر 153
میلیون ریال وام بلاعوض به خسارت دیدگان ناشی از سیل در خوزستان پرداخت شد.

14/12/65

·       
پارک یکصد هزار
متری 22 بهمن با 16 کمپ استراحت خانوادگی در جنوب تهران افتتاح شد.

18/12/65

·       
16 میلیارد ریال
جهت اجرای طرح‌های عمرانی و عملیات عمرانی بخش‌های محروم اختصاص یافت.

19/12/65

·       
طی هفته گذشته 18
میلیارد ریال وجه نقد از سراسر کشور به جبهه‌های جنگ اهداء شد.

24/12/65

·       
در آستانه نهمین
بهار آزادی 33 گردان رزمی از 6 استان کشور به رزمندگان اسلام پیوستند.

·       
مجلس بودجه 7426
میلیارد ریالی سال 66 کل کشور را تصویب کرد.

·       
102 اسیر عراقی
بطور یکجانبه آزاد شدند که 26 تن از آنان از جمهوری اسلامی تقاضای پناهندگی کردند.

27/12/65

·       
وزارت امور خارجه
تونس با صدور بیانیه‌ای ضمن متهم کردن سفارت ایران در تونس به انجام فعالیتهای
خارج از عرف دیپلماتیک، قطع روابط دو کشور از سوی تونس را اعلام کرد.

·       
مدال طلای
نمایشگاه لایپزیک به فرش ایران اختصاص یافت.

9/1/66

·       
چهار میلیارد
ریال اعتبار برای بازسازی سریع مناطق بمباران شده اختصاص یافت.

11/1/66

اخبار خارجی

·       
گروه «جنبش
تصحیح» علیه رهبری امل اعلام موجودیت کرد.

11/12/65

·       
120 هزار پلیس
کره جنوبی برای مقابله با تظاهرات مخالفین بحال آماده باش درآمدند.

·       
رابرت گیتز دومین
قربانی گزارش تاور از ریاست سازمان سیا کناره‌گیری کرد.

12/12/65

·       
250 تن از
مزدوران ارتش بعث عراق در بیمارستان کویت مستقر شدند.

13/12/65

·       
ترکیه با 30
فروند هواپیمای جنگی مناطق کردنشین مخالف رژیم صدام را در داخل خاک عراق بمباران
کرد.

·       
حسن جلال گوزل
وزیر مشاور و سخنگوی دولت ترکیه اعلام داشت عملیات هوائی مناطق کردنشین عراق با
توافق قبلی بغداد صورت گرفته است.

·       
«پیتروالیسون»
مشاور حقوقی ریگان سومین قربانی گزارش «تاور» استعفا داد.

14/12/65

·       
قطعنامه استیضاح
ریگان تسلیم مجلس نمایندگان آمریکا شد.

16/12/65

·       
امین جمیل از نقش
حافظ اسد در تثبیت اوضاع لبنان ستایش کرد.

17/12/65

·       
رزمندگان
پولیساریو 300 سرباز مراکشی را کشته و 28 تن دیگر را باسارت درآوردند.

·       
یک خانم معلم
چینی بر اثر بدنیا آوردن ششمین فرزند خود از کار برکنار شد!

18/12/65

·       
در پی بحران
سیاسی ناشی از رسوائی مک فارلین، «جان کوهلی» رئیس جدید ارتباطات کاخ سفید یکهفته
پس از انتصاب مجبور به استعفا شد.

19/12/65

·       
در اعتراض به
کشته شدن یک رهبر دانشجوئی، دانشجویان معترض بنگلادشی صدها بمب دست‌ساز در سراسر
این کشور منفجر کردند.

20/12/65

·       
رژیم نژادپرست
آفریقای جنوبی از سلاحهای شیمیائی علیه مردم نامیبیا استفاده کرد.

21/12/65

·       
57 جسد کودک کرد
که چشمانشان از حدقه بیرون کشیده شده بود توسط مقامات رژیم عراق به شهر سلیمانیه
بازگردانده شد.

26/12/65

·       
چهار هزار کارگر
تأسیسات نفتی ترکیه دست به اعتصاب نامحدود زدند.

28/12/65

·       
چهار هواپیمای
جاسوسی بدون سرنشین آمریکا بر فراز نیکاراگوا سقوط کرد.

·       
سنای آمریکا با
اعطای 40 میلیون دلار کمک به ضد انقلابیون نیکاراگوا موافقت کرد.

·       
معاون نماینده
شوروی در سازمان ملل: ما اذعان می‌داریم که اشغال افغانستان یک اشتباه بوده است
اما اکنون می‌خواهیم نیروهای خود را از این کشور عقب بکشیم.

9/1/66

·       
یک فروند
هواپیمای متجاوز رژیم کابل توسط نیروی هوائی پاکستان برفراز خاک این کشور سرنگون
شد.

·       
شبکه مخابرات
حساس سفارت آمریکا در مسکو بسته شد.

·       
در پی قطع روابط
دیپلماتیک با ایران، نماینده رژیم تونس در سازمان ملل با یک مقام عالیرتبه
اسرائیلی دیدار کرد.

11/1/66

اختراع و اکتشاف

·       
قرص تصفیه میکر
بی‌آب در دانشگاه شیراز ساخته شد.

·       
دو ذخیره معدنی
دولومیت مرغوب در منطقه فریدن کشف شد.

16/10/65

·       
دستگاه نشاء برنج
در استان گیلان ساخته شد.

·       
دستگاه منشی
تلفنی برای اولین بار در کشور، در سمنان ساخته شد.

·       
برای اولین بار
دستگاه تولید عایقهای صنعتی در سمنان ساخته شد.

17/10/65

·       
داروهای ضد
ویروسی جدید توسط شیمیست ایرانی ساخته شد.

7/11/65

·       
توپ اتوماتیک با
سیستم هدایت آتش از راه دور در یزد ساخته شد.

11/12/65

·       
دستگاه بافندگی
نوار دوک توسط یک نوآور اراکی برای اولین بار در کشور ساخته شد.

·       
پماد سنگر جهت
حفاظت از پوست بدن در مقابل حشرات در یزد ساخته شد.

24/12/65

·       
دستگاه سنجش
دیجیتالی اختلاف فاز و تصحیح اتوماتیک ضریب توان در سمنان ساخته شد.

·       
سیستم صنعتی تهیه
شیره قند از سیب‌زمینی توسط یک مبتکر شاهرودی ابداع و ساخته شد.

26/12/65

·       
پاتیل حمل سرباره
مذاب کوره‌های فولادسازی توسط کارگران و کارشناسان ذوب آهن اصفهان ساخته شد.

9/1/66

پاسخ به نامه‌ها

* اراک- برادر، الف 888- 777

1-    حضور قلب در نماز شرط صحت نیست ولی شرط کمال است. دستیابی
به حضور قلب بطور کامل یک کار بسیار مشکلی است که تنها اولیای خاص خدا به چنین
نعمت والائی می‌رسند ولی باید سعی کرد هر اندازه که ممکن است حضور قلب و توجه به معبود
را نگه داشت و راه دستیابی به این امر تمرین و ورزش است. می‌گویند مرتاضین که
کارهای خارق‌العاده‌ای انجام می‌دهند در اثر این است که با تمرین و ریاضت بسیار
طولانی و مشکل می‌توانند برای چند دقیقه کوتاه فکر خود را در یک نقطه خاص متمرکز
سازند. و این مسأله اهمیت و سختی توجه و تمرکز فکر را نشان می‌دهد.

2-    ما باید دستورات شرع را دقیقا ً انجام دهیم و امیدوار باشیم
که مورد رضایت و قبول خداوند قرار گیرد و اما اطمینان به این امر نه مقدور است و
نه لازم.

* اهواز- برادر، م- س

با مسئولینی که کتابها و سایر وسایل را در اختیار شما قرار
داده‌اند در میان بگذارید. اگر طبق مقررات لازم است آنها را تحویل دهید که باید
عین آنها را برگردانید و اگر در غیر مورد مصرف کرده‌اید و تلف شده ضامنید و باید
مثل آن را تحویل بدهید و اگر مثل آن پیدا نمی‌شود قیمت آن را. و اگر طبق مقررات آن
اشیاء ملک شما است و پس گرفته نمی‌شود چیزی بر شما نیست.

* ساری- برادر، س ش 10

برقراری آن روابط جایز نیست.

* اراک- برادر، الف 912- 138

به صلاح شما است که اگر او از مهر خویش بگذرد طلاق بدهید
زیرا چنین ازدواجی نمی‌تواند دوام و ثبات داشته باشد.

* لنگرود- برادر، ن- ع- م 2940

توقف جنب در مسجد جایز نیست. خجالت و امثال آن عذر نیست.
اگر در جلسه‌ای باید شرکت کند حتما ً باید غسل کند هر چند تأخیر بیفتد و حتی اگر
در اثناء متذکر شود باید از مسجد خارج شود. بهر حال نسبت به گذشته توبه کافی است و
کفاره‌ای ندارد.

* برادر رجبعلی محسن زاده

مقایسه‌ای که میان رژیم صدام و شاه در مقاله جنگ و جنگ
تبلیغاتی شده بر اساس کارهائی است که حزب بعث در طول این مدت و بخصوص پس از انقلاب
برای نابود ساختن روحانیت و هرگونه آثار مسلمانی در عراق انجام داده است که ظاهرا
ً شما اطلاع کافی از آنها ندارید. جنایاتی که عراق در این مدت برای از بین بردن
دین اسلام نه تنها روحانیت شیعه انجام داده بسیار وحشتناک است و متأسفانه تبلیغات
ما بحدی است که حتی رزمنده‌ای مانند شما نیز این مسائل را فراموش می‌کند. ما
جنایات شاه را فراموش نکرده‌ایم ولی اگر دقیقا ً جنایات چندین ساله او را با
جنایات همین چند سال اخیر بعثیها مقایسه کنیم فرقی بسیار خواهیم دید. و اما مسأله
تکفیر شاه از سوی حضرت امام، ما چنین چیزی به یاد نداریم و آن جمله را ایشان
دربارۀ اسرائیل فرمودند که اگر انگشت به دریا بزند نجس می‌شود و این هم واضح است
که بعنوان کنایه از نهایت پلیدی آن رژیم گفته شده وگرنه آب دریا با هیچ نجاستی نجس
نمی‌شود.

* شوشتر- برادر اصغر سلیمانی پور

پاسخ سؤالات شما برگشت شده است آدرس کافی بدهید تا مجددا ً
پاسخ سؤالات ارسال شود.

* قاین- برادر، ح- ن- ج- د

1-    بنابر فتوای حضرت امام همه خمس را باید به مرجع برسانید یا
با اجازه ایشان مصرف کنید چه سهم سادات و چه سهم امام علیه السلام.

2-    نماز و روزۀ قضا بمقداری که یقین دارید فوت شده قضا نمائید
و مقدار مشکوک لازم نیست گرچه بهتر است آن را نیز قضا کنید.

3-    پسر می‌تواند با دختر زن پدر خود که از شوهر دیگر است
ازدواج نماید.

* بهشهر- برادر احمدی

نوشته‌اید: کسانی با دعا افرادی را دیوانه می‌کنند یا کسی
را با دیگری دوست یا دشمن می‌کنند.

این دعا نیست که چنان تأثیری دارد بلکه سحر و جادو است و آن
حرام و گناهی بسیار بزرگ است. کسی را که چنین جنایتی مرتکب می‌شود به دادگاه معرفی
کنید تا جزای عملش را ببیند.

* نهاوند- برادر، م- ش- جلالوند

می‌توانید سرمایه خود را به کسی بدهید تا با آن معامله کند
و سود حاصله را طبق قرارداد تقسیم کنید و این همان مضاربه است ولی این معامله
شرایطی دارد که ابتدا باید دقیقا ً مسائل فقهی مربوطه به آن را مطالعه کنید تا
مشکلی شرعی پیش نیاید همچنان که در سایر موارد نیز باید انسان قبل از انجام معامله
مسائل شرعی آن را دقیقا ً بداند. متأسفانه بعضی از افراد حتی در مسأله ازدواج که
بسیار حساس و مهم است بدون دقت در احکام شرعی آن اقدام می‌نمایند که مشکلات بزرگی
در پی دارد.

* گیلانغرب- برادر، ل- میرزائی

1-    لزومی ندارد که سجده بر مهر باشد. از نظر مذهب شیعه باید
محل سجده از جنس زمین باشد یا چیزی که از زمین می‌روید و خوردنی و پوشیدنی نیست.
بنابراین می‌توانید بر برگ درختانی که برگ آنها خوردنی نیست سجده کنید ولی سجده بر
خاک مقدس کربلا که تربت سیدالشهداء علیه السلام است ثواب بسیار دارد و این بزای
زنده نگه داشتن نام آن حضرت و ارج نهادن به مقام مقدس شهادت است.

2-    از نظر مذهب شیعه نیز بهتر است نماز در پنج وقت خوانده شود
ولی جایز است جمع بین ظهر و عصر و همچنین مغرب و عشا. در روایات سنی و شیعه آمده
است که رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم گاهی بین این نمازها جمع می‌کردند و
در بعضی روایات تصریح فرموده‌اند که به دلیل تسهیل امر بر امت اجازۀ جمع داده‌اند.

* تهران- خواهر خاطره- ش- آ- ن

1-    موجبات غسل را در رساله بخوانید مواردی که ذکر کرده‌اید از
آن موارد نیست.

2-    اگر قسم با شرایط بوده و عمل نکرده‌اید باید کفاره بدهید 10
فقیر را باید غذا بدهید یا لباس بپوشانید. منظور از غذا 750 گرم گندم یا آرد یا
نان یا برنج و امثال آن است.

3-    قرآن را می‌توان بدون وضو خواند ولی دست بی‌وضو نباید به خطوط
آن برسد.

4-    ظرفی که با مشروب نجس شده مانند سایر متنجسات با آب کر یک
بار پاک می‌شود.

5-    آن گونه نذر معنی ندارد و اثری نیز بر آن مترتب نیست. از آن
افکار پوچ دست بردارید و خود را فریب ندهید.

* مشهد- برادر علی- ن

نیت همان انگیزۀ عمل است. اگر در وقت شستن متوجه بوده که
غسل می‌کند و به قصد امتثال فرمان الهی عمل را انجام می‌دهد کافی است و لازم نیست
آن را بر زبان بیاورد یا به قلب خود بگذراند و همچنین است نیت در نماز و روزه و
سایر اعمال.

* برادر قربان (ی) 1605

اگر آن خانواده مؤمن و متعهد باشد و با ما مشورت کنند به
نظر ما شما کفو مناسب آنها نیستید. این نهایت بی‌ایمانی و بی‌تقوائی است که برای
رسیدن به یک هدف بی‌ارزش دنیائی چاره را در این ببینید که حریف را از میان
بردارید. به چه جرمی و به چه گناهی؟! و چگونه جرأت چنین تصمیمی به خود می‌دهید؟! و
چرا باید انسان این اندازه ضعیف و بی‌اراده باشد که به دلیل دلباختگی! تصمیم به
چنین جنایتی بگیرد؟! اگر ذره‌ای از ایمان داشته باشید حتی خیال چنین امری را نمی‌کردید.

* کاشمر- برادر اکبر ابراهیمی

آیه 50 سوره کهف صراحت دارد که ابلیس از جنس جن می‌باشد و
از ملائکه بوده است ولی در آن جمع بوده و خداوند را عبادت می‌کرده و با آن
نافرمانی از مقام قرب و محضر مقدس ملائکه طرد شد.

* شوشتر- برادر، م- پ- ک- م

مطالبی که نوشته‌اید از توبه و خدمتهای شایان آن برادر موجب
بخشش گناه او در پیشگاه خداوند و نجات از عذاب ابدی خواهد بود ان شاءالله ولی به
هیچ وجه حکم شرعی مربوط به آن عمل با توبه از بین نمی‌رود. البته لازم نیست به
دادگاه معرفی شود تا مجازات دربارۀ او اجرا گردد و توبه کفایت می‌کند ولی باید از
همسرش جدا شود مگر این که در اصل مطلب شک داشته باشد. فرزندان او به دلیل جهل به
مسأله حلال‌زاده‌اند. بهرحال اگر آدرس بدهید توضیح بیشتری داده خواهد شد.

* اراک- برادر مسعود- ک

خدا کند هیچ گاه این کمروئی را از دست ندهید که حداقل اگر
تقوی مانع شما نشده کمروئی مانع شود تا آن اقدام ناشایست را انجام ندهید. برقراری
هرگونه رابطه‌ای با دختر نامحرم حرام و گناه است.

* محمودآباد- برادر- 555- م

فریب او را نخورید و برای این که از این دام نجات یابید هر
چه زودتر با فرد مناسبی که مورد رضایت خانواده است ازدواج کنید.

* نکاء- برادر سید آقا مصطفوی

1-    قضای نماز مادر بر پسر بزرگتر واجب نیست ولی اگر بخواند
بهترین احسان است دربارۀ او و حق مادر بسیار بزرگ است.

2-    به رادیوهائی که فحاشی و توهین به مقدسات می‌کنند و ترویج
باطل می‌نمایند نباید گوش داد.

3-    میان دو نماز جمعه باید بمقدار یک فرسخ شرعی که تقریبا ً
7/5 کیلومتر است فاصله باشد.

4-    تا جبهه به نیرو نیاز دارد بر هر کاری مقدم است.

5-    داستان ازدواج حضرت قاسم اصلی ندارد.

* تهران- برادر، ا- پ

1-    مکرر تذکر داده‌ایم که معطل کردن ازدواجها بخاطر احترام
نیست و حتی برای شهید بمقدار یک سال کاری لغو و بی‌معنی است حداکثر چهل روز کافی
است. البته اینها مسائل عرفی است و در شرع حتی یک روز هم تأخیر لازم نیست ولی باید
عرف را راهنمائی کرد تا به ضرر جامعه رسم و قانون وضع نکند.

2-    اگر عقد موقت خوانده‌اید باید توجه داشته باشید که عقد دائم
باید بعد از پایان عقد موقت باشد و اگر چیزی مانده باشد باید قبل از عقد، وقت
باقیمانده را به او ببخشید در غیر این صورت عقد دائم باطل خواهد بود.

* کردستان- برادر الف- الف- الف

هر دو مورد سئوال گناه نیست ولی از نظر بهداشتی زیانهائی
دارد لذا از آن اجتناب کنید.

* سمنان- خواهر، ب- م و پ- م

شما باید همه سئوالات را از پزشک خود می‌پرسیدید ما پزشک پاسخگو
نداریم.

* خلخال- ن- فکری

پولی که از مردم برای سیل‌زدگان جمع‌آوری شده باید در همان
راه مصرف شود.

* اهواز- برادر علی علیزاده

برای پاسخ شما آدرس و توضیح کافی لازم است.

* برادر، پ- ن- 450

به آن روش ادامه ندهید که از جهات مختلفی زیانبار است.

* تهران- م- ع- ع- مسجدی

1-    ازدواج شما صحیح است و عقد با این گونه مسائل باطل نمی‌شود.

2-    توبه کافی است و لازم نیست بلکه جایز نیست با او مطلب را در
میان بگذارید.

* خوانسار- برادر، ت- ی 100

توبه کنید و با اراده و تصمیم قوی از ادامۀ گناه بپرهیزید
به نظر ما راه حل صحیح و طبیعی برای ایجاد نیروی مقاومت در برابر این گونه گناهان
فقط ازدواج است سعی کنید امکانات آن را فراهم نمائید و تا آن روز در تقویت ارادۀ
خویش از راه روزه و ورزش‌های جسمانی سخت و تلقین بکوشید. در زمینۀ تقویت اراده
کتابهائی مشتمل بر دستورات روان شناسان نوشته شده آنها را تهیه و مورد استفاده
قرار دهید.

* غرب- برادر (آ- 124- 59)

استمناء حرام است و گناه و باید به شدت از آن بپرهیزید ولی
آن همه ضررهای عجیب و غریب که در بعضی کتابها برای آن ذکر کرده‌اند واقعیت ندارد
مگر این که تکرار آن بسیار زیاد باشد بهرحال شما سالمید از نظر ازدواج و فرزندان
آینده هیچ جای نگرانی نیست.

* برادر سعید آ- 20- ح

به دادگاه مدنی خاص شکایت کنید.

* باختران- برادر، ر- ق- 400

نگران نباشید حالتی که در خود احساس می‌کنید یک امر طبیعی
است و با ازدواج آرامش خود را باز خواهید یافت.

* برادر، م- ع- ص

ما پزشک پاسخگو نداریم.

* قائمشهر- برادر حمید حسن پور

البته هر کار زشت و گناه پشیمانی دارد ولی تنها پشیمانی
کافی نیست باید تصمیم بر ترک گناه بگیرید. البته راه حل اساسی ازدواج است ولی تا
آن وقت شما باید ارادۀ خویش را با عبادت و روزه و حضور در مجامع مذهبی و خواندن
کتابهای علمی تقویت نمائید. اوقات فراغت را با کار و کوشش و سرگرمیهای مجاز پر
کنید و با خود زیاد خلوت نکنید و در تخیلات شهوت انگیز فرو نروید و کتابهای تحریک
آمیز را نخوانید با دوستان نامناسب نشست و برخاست نکنید. روزه زیاد بگیرید و ورزش
را تا حد خستگی انجام دهید و از خداوند در این راه کمک بخواهید.

* نائین- برادر، س- م- م

شما سالم و طبیعی هستید نگران نباشید.

* کاشمر- برادر 741

لطفا ً نام کامل و آدرس دقیق پستی خود را با ذکر مجدد
سؤالات بدهید تا پاسخها به صورت خصوصی ارسال شود.

ساختار نظام
اجرائی کشور

قسمت دوازدهم

نیروی انسانی
سیستم اداری

محمدرضا حافظ نیا

نیروی انسانی یکی
از اجزای مهمّ سیستم اجرائی هر کشوری می‌باشد بنابراین، توجّه به آن لازم است
بخصوص اینکه در ارتباط با نیروی انسانی نیز مسائلی مطرح است که این مسائل مستقیم
یا غیر مستقیم در پیچیده شدن امور دستگاهها و تراکم کار و طبعا ً ایجاد مشکلات
برای مردم نقش مؤثری دارند. این مسائل از جهات کمّی و کیفی مطرح می‌باشند لذا مورد
بررسی قرار می‌گیرند. مقدمتا ً یادآوری می‌گردد که سیستم موجود بگونه‌ای است که
جهت انجام امور کشور با وضعیّت فعلی نیروبر بوده و کادر اداری و اجرائی وسیعی را
بخصوص در بعد خدمات، نیاز دارد و تعداد کارکنان و پستهای سازمانی متناسب با وظایف
مربوطه تعیین گردیده است و هر نوع حذف پست سازمانی یا کارمند در حالتی که ماهیت
سیستم در تمرکززدائی، کاغذبازی وو… تغییر نکرده است باعث آفرینش مشکلات جدید و
تراکم کارها و تأخیر در انجام آن و پیچیده‌تر شدن امور مردم خواهد گردید. یکی از
مشکلات کنونی نیروی انسانی دستگاهها خالی بودن بخشی از پستهای سازمانی از کارمندان
رسمی می‌باشد که گاهی تا 40% پستهای سازمانی واحدها را شامل می‌شود و خالی بودن
پستها منجر به فشار کار اداری به دوش کارکنان موجود گردیده و فرصت انجام وظیفۀ
اصلی خود را از آنها سلب خواهد کرد.

کمبود نیروی
انسانی و خالی بودن تعدادی از پستها بدلایل مختلف می‌باشد که از آن جمله می‌توان
بموارد زیر اشاره کرد:

عوامل خالی بودن
پستها

1-   
تصفیۀ وابستگان
رژیم گذشته و خطاکاران که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی انجام پذیرفت و بجای آنها
افراد جدید جایگزین نشدند.

2-   
بازنشسته شده
عدّه‌ای از کادرهای اداری دارای سابقۀ خدمت بالا و جایگزین نشدن افراد جدید.

3-   
ترک خدمت، فوت و
سوانح برای تعدادی از کارکنان که خودبخود از مجموعه حذف گردیدند.

4-   
جاذبه‌دار نبودن
کار اداری از جهت حقوق و درآمد به نسبت درآمدهای مشاغل دیگر و اینکه افراد از کار
اداری کناره‌گیری نموده و بسوی مشاغل دیگر رو می‌آورند و این امر در مورد کادرهای
اداری متخصص بیشتر دیده می‌شود. بعنوان مثال یک نفر مهندس یا پزشک یا حسابدار، کار
آزاد را بر کار اداری ترجیح داده و دست به استعفاء یا ترک خدمت می‌زند. در اینجا
اشاره به این مسئله نیز ضروری است که بدلیل وجود تبعیض حقوقی بین دستگاههای دولتی،
غالبا ً افراد کارمند، اشتغال در دستگاههای دارای حقوق بالاتر مانند بانکها و
وزارت نفت را ترجیح می‌دهند و متأسفانه این جریان نیز در دستگاههای دولتی ناشی از
وجود تبعیض بین آنها تشدید گردیده است و گریز از وزارت آموزش و پرورش و جذب به
وزارت نفت می‌تواند نمونۀ روشنی باشد.

5-   
کمبود یا نبود
مجوزّهای استخدام همانند گذشته در دستگاههای دولتی بعلل مختلف از جمله مشکلات مالی
دولت در شرایط کنونی و اتّخاذ سیاست جلوگیری از تورّم کارمند، که اگر دولت با کمک
مجلس توفیق یابد و سیستم اداری را بنیادی تغییر دهد احتمالا ً تعدادی از کارمندان
فعلی نیز اضافه باشند ولی در قالب سیستم موجود متأسفانه تعداد کارمند موجود نیز کم
می‌باشند.

با توجّه به
موارد مزبور، مشاهده می‌گردد که عدّه‌ای از کارمندان و کارشناسان مجرّب در اثر
بازنشسته شدن و سوانح از رده خارج می‌شوند و یا اینکه با ترک خدمت و انتقال آنها،
بخشی از پستهای سازمانی دستگاه و اداره خالی می‌ماند و طبعا ً در اثر جایگزین نشدن
فرد جدید وظایف وی بر روی زمین می‌ماند و نهایتا ً بر سر سایر افراد باقیمانده
سرشکن شده و آنها را نیز از کار اصلی باز خواهد داشت چرا که حجم کار زیاد شده و
برای انجام آن باید بر دیگران فشار وارد گردد و اگر بحدّی برسد که کادر باقیمانده
نیز عاجز باشند، امور مردم و دستگاه معطّل خواهد ماند و کمیّت‌گرائی جای کیفیت
گرائی در انجام وظایف را خواهد گرفت و این همان چیزی است که در حال حاضر دستگاههای
اداری کشور را تهدید می‌نماید.

در اینجا مجددا ً
یادآوری می‌گردد که در قالب سیستم اداری موجود کشور که تمرکزگرائی و کاغذبازی و
امور زاید از مشخصات آن می‌باشد، حجم کار بی‌مورد متأسفانه زیاد است و گریزی هم از
آن نیست بلحاظ اینکه اگر یک مورد آن انجام نشود کارمندان دیگر نیز در مسیر سلسله
اقدامات نخواهند توانست وظایف خود را انجام دهند، همانند حلقه‌های زنجیر که اگر
یکی از آنها حذف گردد زنجیر پاره خواهد شد و سلسله امور اداری که قبلا ً نیز به
گوشه‌هایی از آن اشاره گردید شبیه حلقه‌های زنجیر می‌باشند و مجموعۀ اقدامات
نهایتا ً به انجام یک امر مورد نظر منتهی می‌گردد.

مسئلۀ دیگر که
قابل توجّه بود اینست که افراد متخصص مانند مهندس- دکتر- معلّم- کارشناس متخصّص و
غیره بدلیل جاذبه‌دار نبودن مشاغل اداری نسبت به مشاغل دیگر ترک خدمت می‌نمایند و
جذب مشاغل خصوصی و یا دولتی پر درآمد مانند بانکها می‌شوند و معلوم است که خالی
شدن اداره و دفتر یا دستگاه و سازمان از نیروهای متخصّص باعث لطمه خوردن بوظایف آن
شده و هم باعث کاهش شدید کیفیت کار آن خواهد شد و هم از جهت کمّی وظیفۀ مربوطه بر
روی زمین مانده و بر دوش دیگران سنگینی خواهد کرد و اگر او در اداره‌ای منحصر بفرد
باشد مشکل شدید بوده و نبود او بمعنی تعطیلی دستگاه در ارتباط با انجام وظیفه‌اش
خواهد بود. این مسائل مستقیم و غیر مستقیم باعث معطل ماندن امور مردم و مملکت
خواهد شد.

نیازهای پس از
انقلاب

مسئله دیگر اینکه
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بدلیل ضرورتهای متعدّد نیازهای جدیدی مطرح گردیده است
و این نیازهای جدید در ارتباط با ضرورتها طبعا ً وظایف جدیدی بر روی دوش دستگاه
قرار می‌دهد و بعلاوه اینکه در طی این چند سال مرتبا ً جمعیّت کشور رو به رشد بوده
و افزایش یافته است؛ این افزایشها نیز نیازهای جدیدی را مطرح کرده است که می‌بایست
دستگاه‌ها با نیروی انسانی موجود خود آنرا رفع نمایند و روزبروز نیز افزوده می‌گردد.

در حالت اوّل
نمونه‌ها فراوان است که عمدۀ آنها ناشی از تأثیر مستقیم و غیر مستقیم جنگ است مثلا
ً کمبود سوخت و سهمیه‌بندی آن باعث افزایش وظایف دستگاههای ذیربط و طبعا ً نیاز به
نیروی انسانی گردید. شرکت نفت هم برای تهیه و توزیع کوپن و هم برای تدوین مقررات و
هم برای توزیع موادّ سوختی در سطح کشور و سایر مسائل مربوطه احتیاج به نیروی جدید
داشت. وزارت کشاورزی و ادارات کلّ و ادارات شهرستان برای توزیع گازوئیل و روغن و
کوپن مربوطه و صدور حواله جهت تراکتورها و موتورهای چاه آب درگیر موضوع سوخت
گردید. فرمانداریها و وزارت کشور و استانداریها درگیر شدند. وزارت راه و ترابری و
ادارات کلّ مربوطه و پلیس راه و غیره برای گازوئیل کامیونها دچار گرفتاری شدند.
وزارت صنایع برای تأمین سوخت کارخانجات در این مسئله درگیر شدند.

وزارت برنامه و
بودجه و سازمانهای مربوطه برای تأمین نیاز شرکتهای پیمانکاری گرفتار شدند. وزارت
جهاد سازندگی و جهادهای استان و شهرستان دچار این مسئله شده و بخشی از نیروی آنها
مشغول گردید. کلیّه وزارتخانه‌ها و ادارات کلّ استان و شهرستان برای تأمین نیازهای
خود بنوعی درگیر این مسئله شدند. ستادهای سوخت در سطح کشور و ستادهای بسیج اقتصادی
همگی گرفتار این معظل گردیدند. بانکها نیز از این مسئله بی‌نصیب نماندند و با
کمبود کادری که دارند در این موضوع درگیر شدند. انجام امور مربوط به تهیه و توزیع
کوپن و حوالۀ گازوئیل و نیز تهیّه و تأمین خود گازوئیل و روغن، بخشی از وقت و نیروی
کارکنان کلیّه وزارتخانه‌ها و سازمانها و نهادها را در سطح مرکز و استانها و
شهرستانها و بخشها بخود اختصاص داد. بعلاوه بخش غیر دولتی مانند تعاونیهای
کامیونداران و رانندگان و کارخانجات و شرکتها وو… نیز بخشی از نیرو و وقت خود را
بر سر این کار گذاشتند. حال تصوّر طیف گسترده درگیری نیروی انسانی دستگاهها و
نهادهای دولتی و مردمی فقط در مورد یک کالا و آنهم گازوئیل ما را به اهمیت مسئله
واقف نموده و بخصوص اینکه این امر باعث می‌گردد بخشی از توانائی دستگاهها از انجام
وظیفۀ اصلی منحرف و برای این امور مصرف گردد و لذا بر کارآئی دستگاه و حلّ و فصل
امور مردم اثر منفی می‌گذارد و یادآوری می‌گردد که غالبا ً برای این وظیفۀ جدید
نیروی انسانی جدید و رسمی به ادارات اضافه نشده است. البته چاره‌ای هم جز این نبود
بلحاظ اینکه گازوئیل کم بود و می‌بایست عادلانه توزیع گردد لذا از اینجهت بحثی
نیست بلکه بیشتر بیان این مسئله است که این وظایف جدید بر کارآئی دستگاهها در
شرایطی که سازمان و نیروی جدید بخاطر آن تأمین نگردد تأثیر منفی می‌گذارد. همین
جریان بیان شده در مورد گازوئیل در ارتباط با تهیّه و توزیع سایر مواد سوختنی
مانند بنزین- نفت سفید- روغن- نفت سیاه- قیر و غیره صادق می‌آید و همگان از مسائل
گوناگونی که انجام آن بهمراه داشته و دارد مطّلعند.

از موادّ سوختی
که بگذریم مسئلۀ کالاهای اساسی و غیر اساسی مورد نیاز پیش می‌آید و توزیع آن
بسیاری از دستگاهها را درگیر نموده و نیروی انسانی موجود آنرا بخود مشغول می‌دارد.
مثلا ً توزیع قند و کوپن مربوطه، سازمان قند و شکر- ستاد بسیج اقتصادی- وزارت
بازرگانی- وزارت صنایع- وزارت کشاورزی- سازمان تعاون روستا- بانکها- فرمانداریها
وو… را در سطح مرکز و نیز استانها و شهرستانها درگیر کرده و نیاز جدید به نیروی
انسانی را بوجود می‌آورد. توزیع چای- لوازم خانگی مانند یخچال و پنکه- پارچه و فرش
و بخاری و روغن خوردنی- تاید و صابون- گوشت و پنیر و لبنیات و غیره بهمان نسبت
ایجاد کار جدید برای دستگاهها نموده و منجر به غفلت آنها از وظایف اصلی می‌گردد.
توزیع تراکتور و وسایل کشاورزی نیز باعث ایجاد گرفتاری برای فرمانداریها-
بخشداریها- جهادهای سازندگی- بنگاه توسعۀ ماشین آلات کشاورزی- وزارت کشاورزی- هیئت
هفت نفری- سازمان تعاون روستائی- بانک کشاورزی در سطح مرکز و استانها و شهرستانها
می‌گردد. توزیع پیکان، موتور و ماشینهای سواری باعث گرفتاری فراوانی برای کلیّه
وزارتخانه‌ها و سازمانهای دولتی گردیده و بخشی از نیروها را بخود مشغول داشته و
علاوه بر آن فکر کارمندان ذینفع را که در قرعه‌کشی سهمیۀ وزارتخانه شرکت کرده‌اند
بیشتر مشغول کرده و مقداری از بحثهای اداری و کارمندی به این مسائل مربوط می‌شود.
توزیع وانت‌ها و کامیونها و بطور کلّی ماشین آلات باعث درگیری تعداد زیادی از
وزارتخانه‌ها و سازمانها و نهادها در سطح مرکز و استان و شهرستان و حتّی بخش می‌گردد.
توزیع مصالح ساختمانی مانند تیرآهن- سیمان- آجر و میل گرد- کاشی- لوله و چتائی
وو… نیز باعث درگیری وزارتخانه‌های مختلف مانند بازرگانی- صنایع- برنامه و
بودجه- مسکن و شهرسازی- شهرداریها- استانداریها- فرمانداریها- راه و ترابری وو…
گردیده است و بطور کلّی هر کالائی که جنبۀ سهمیه‌بندی و توزیع پیدا می‌کند قطعا ً
وظیفۀ جدیدی را برای وزارتخانه‌ها و سازمانها و نهادهای مربوطه ایجاد می‌نماید و
انجام آن نیز به امکانات و نیروی انسانی نیاز دارد و وقتی برای آن سازمان، نیروی
انسانی جدیدی پیش‌بینی نگردد طبعا ً بر روی دوش انسانی موجود سنگینی می‌کند که
باید آنرا انجام دهند، چون لازم است، و بخصوص در شرایط کنونی شاید چاره‌ای جز
توزیع عادلانه با این طریق وجود نداشته باشد ولی بهرحال نیروی انسانی موجود
دستگاهها را بخود مشغول داشته و از وظیفۀ اصلی خود باز می‌دارد و مستقیم و غیر
مستقیم باعث معطل شدن امور مردم می‌گردد. توضیح اینکه بخش وسیعی از انجام امور
توزیع کالاها و خدمات خوشبختانه بدوش شورای اسلامی شهرها و روستاها و نیز
تعاونیهای صنفی و تولیدی قرار دارد و این امر کمک زیادی به دستگاههای دولتی می‌باشد
چرا که اگر دولت خودش می‌خواست تا آخرین مراحل توزیع را انجام دهد شاید اگر کلیّه
کارکنان موجود دستگاه مربوطه اقدام شوراهای اسلامی کمک مؤثری بدولت و مردم بحساب
می‌آید.

مسئله دیگر اینکه
توزیع کالاها در سطح کشور و در چند سالۀ بعد از جنگ تحمیلی متأسفانه طیف گسترده‌تری
پیدا کرده است و این امر باعث گردیده که در سطح استانها و شهرستانها برای توزیع هر
کالائی بالاخره نمایندۀ سیاسی دولت دیگر باشد و بناچار استانداران و فرمانداران و
بخشداران شدیدا ً گرفتار این معضل گردیده‌اند و استانداریها و فرمانداریها که
دارای سازمان کوچک و نیروی انسانی معدود برای وظایف خاصّ خودشان می‌باشند عهده‌دار
مسئولیت توزیع همه نوع کالاها و خدمات و نیازمندیهای مردم گردیده‌اند که شامل
کالاهای اساسی مانند قند و شکر- روغن- تاید و صابون- آرد و نان- برنج و کالاهای
غیر اساسی سوختی مانند نفت و گاز و روغن و بنزین و قیر- روغن سیاه و گاز و کالاهای
غیر سوختی مانند تراکتور- ماشینهای سواری و وانت- کامیون- مصالح ساختمانی آهن و
سیمان و آجر- و پارچه و لوازم خانگی وو… می‌باشد و اصلا ً نمایندگان سیاسی دولت
شاید نتوانند با توجّه به حجم گستردۀ این امور از پس آن برآیند و متقابلا ً از
انجام وظایف مربوطه نیز غافل خواهند ماند و همین امور باعث گردیده که برای مردم و
ادارات و سازمانها و نهادها امر مشتبه گردد و تصوّر نمایند که استاندار یا
فرماندار یعنی کسی که آهن و مرغ و روغن- پیکان- یخچال و تیرآهن وو… توزیع می‌کند!!
و او را موزّع خوبی بدانند و در اینجا او ناچار است نقش رئیس ادارۀ بازرگانی را
بازی کند!! و مردم هم همین را از او انتظار داشته باشند و متأسفانه این مسائل باعث
گردیده بود که نمایندگان سیاسی دولت در استانها و شهرستانها از وظایف اصلی خود که
همانا ایجاد هماهنگی و اجرای سیاستهای دولت- برقراری نظم و امنیّت- تنظیم امور
سیاسی و اجتماعی منطقه- برنامه‌ریزی و ترسیم آیندۀ منطقه- تلاش در جهت تعیین خطوط
کلّی توسعۀ منطقه‌ای و بارور کردن استعدادهای خدادادی و نفته- پشتیبانی جنگ- تلاش
در جهت توسعه و عمران و رشد فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی منطقه- نظارت و هدایت
دستگاههای اداری و اجرائی و نهادهای منطقه وو… می‌باشد بناچار غافل بمانند.

ایجاد وظایف جدید
در رابطه با جنگ

آنچه بیان شد، در
زمرۀ تأثیرات غیر مستقیم جنگ بر دستگاههای دولتی و نهادها می‌باشد. حال علاوه بر
وظایف جدید و غیر مستقیم که به آنها اشاره گردید پیامدهای جنگ تحمیلی منجر به
ایجاد وظایف جدید بطور مستقیم برای ادارات و سازمانها و نهادها بخصوص در استانهای
جنگی گردیده است. یعنی اینکه بدلیل ضرورتها و نیازها اجتناب‌ناپذیر بخشی از
امکانات و نیروی انسانی و وزارتخانه‌ها و نهادها درگیر جنگ می‌باشند. ستادهای
پشتیبانی جنگ وزارتخانه‌ها و سازمانها در همین راستا عمل می‌کنند و برای پشتیبانی
جنگ و تأمین نیاز جبهه‌ها مثلا ً ماشین‌آلات و تعدادی از نیروی انسانی وزارت راه و
ترابری- جهاد- شهرداریها و وزارت بهداشت و درمان- وزارت کشاورزی و نیرو و غیره
بکار گرفته می‌شود و حتّی بازسازی ویرانیهای ناشی از وحشیگری رژیم بعث عراق نیز
بخشی از توان آنها را بخود مشغول داشته است و بعلاوه بازسازی و رفع آثار و
خرابیهای ناشی از اعمال در منشانۀ صدامیان کافر در حملۀ هوائی و موشکی به شهرها و
مناطق مسکونی کشور و تأسیسات صنعتی و خدماتی نیز بخشی از توانائیهای دستگاهها را
بخود اختصاص می‌دهد. بدین ترتیب می‌بینیم دولت خدمتگزار با همۀ مشکلاتی که دارد و
با همۀ نابسامانیهای ساختاری نظام اداری و مالی و بودجه‌ای کشور و با وجود
تنگناهای متعدّد و کمبود کمی و کیفی نیروی انسانی، تمامی وظایف جدید را بدوش کشیده
و انجام می‌دهد. در صورتی که نیروی انسانی جدیدی نیز به آن معنی اضافه نگردیده
است. البته این وظایف جدید مسلما ً مانع از پرداختن آنها به وظایف اصلی خود در حدّ
مطلوب گردیده است و در دراز مدت قطعا ً مشکلاتی را ایجاد می‌کند. لکن با تغییر
بنیادی سیستم اجرائی و غیرمتمرکز کردن و حذف امور زائد مسلما ً کارآئی مفید آن بیش
از این مقدور خواهد بود.

افزایش جمعیت و
نیازهای جدید

در حالت دوم
افزایش جمعیّت نیازهای جدیدی را طرح کرده که باید توسط وزارتخانه‌ها و نهادها
مرتفع گردد. رشد جمعیّت در کشور ما نسبتا ً بالا است و بیش از 3% یا 30 در هزار می‌باشد
و احتمالا ً تا 35 در هزار می‌رسد، یعنی هر سال به ازای هر 1000 نفر 35 نفر افزایش
جمعیّت داریم که این رشد جمعیّت باعث رشد نیازها می‌شود و مثلا ً برای تعلیم و
تربیت آنها مدارس و معلّم و دانشگاه و استاد جدید نیاز است و یا درمانگاه و
بیمارستان و پزشک جدید احتیاج می‌باشد و یا شغل جدید- مسکن جدید- توسعۀ شهری و
روستائی جدید- امکانات و وسایل تفریح و سرگرمی سازنده و گذران اوقات فراغت نیاز می‌باشد،
نیاز به تغذیه و البسۀ جدید و وسایل خانگی جدید مطرح می‌گردد. وسایل نقلیۀ عمومی-
رانندۀ جدید- ماشین جدید- و بالاخره صدها نیاز جدید بوجود می‌آید که این نیازها
باید مرتفع گردد و مسئولین مربوطه نیز وزارتخانه‌ها می‌باشند که باید برنامه‌های
توسعۀ فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی کشور را در راستای اهداف نظام جمهوری اسلامی که
در قانون اساسی منعکس می‌باشد و در رابطه با وظایف مربوطه تهیّه و بتصویب مجلس
شورای اسلامی و نمایندگان مردم برسانند تا بتوانند هم پاسخگوی نیازهای جدید ناشی
از رشد جمعیّت در آینده باشند و هم بتوانند عقب افتادگیهای گذشته را در ارتباط با
توسعۀ کشور مرتفع نمایند.

توضیح این نکته
ضروری است که نقش نمایندگان مجلس در این تصمیمات سرنوشت‌ساز کشور بسیار مهّم می‌باشد
و اگر نمایندگانی ناتوان و ضعیف و ناوارد به این مسائل به مجلس راه یابند نتوانند
برنامه‌های توسعه را بفهمند- تحلیل کنند- صاحبنظر بوده و نظر بدهند و بالاخره
تصمیم عاقلانه گرفته و مطابق آن رأی دهند مسلما ً امور توسعه و رشد کشور دچار
تشتّت گردیده و مشکلات فرهنگی- آموزشی- اجرائی- اجتماعی- خدماتی- اقتصادی کشور حلّ
نخواهد شد بلکه پیچیده‌تر خواهد گردید و رشد و توسعه بعمنی واقعی صورت نخواهد
پذیرفت لذا باید مردم چشم و گوش خود را باز کنند و کسانی را برای تصمیم‌گیری در
امور مهّم کشور به مجلس بفرستند که علاوه بر تعهّد و تدیّن و انقلابی بودن، بفهمند
و عاقلانه نظر داده و تصمیم بگیرند.

بهرحال مقصود از
بیان موضوع رشد جمعیّت در ارتباط با نیروی انسانی دستگاهها این بود که برنامه‌ریزی
و اجرا و انجام اقدامات برای تأمین و رفع نیازهای جدید ناشی از جمعیّت جدید،
احتیاج به نیروی انسانی جدید از جهت کلّی و کیفی دارد. کلاسهای درس اضافی ناشی از
رشد جمعیّت- بیمارستان و درمانگاه جدید و برنامه‌ریزی برای رفع آنها و مراحل اجرا،
احتیاج به معلّم- دکتر- پرستار- کارمند و کارشناس دارد.

اینکه گفته می‌شود
دستگاهها و ادارات کار روزمره می‌کنند و از کار اساسی و برنامه‌ریزی غافلند دلیلش
با این توضیحات روشن می‌گردد زیرا:

اولا ً- کارمند و
کارشناس، آنهم بدون اینکه سیستم متمرکز اجرائی موجود کشور که کارمندتر می‌باشد
تغییر اساسی نماید، مرتبا ً از نظر کمّی و کیفی کاهش می‌یابد.

ثانیاً- وظایف
جدید ناشی از مسائل خاصّ جنگ بطور مستقیم و غیر مستقیم بر روی دوش دستگاهها و طبعا
ً کارمندان موجود قرار گرفته است.

ثالثا ً- حجم
عملیات اداری بلحاظ بعضی نابسامانیهای اداری و تراکم نامه پراکنی‌ها، ناشی از
خواستهای مردم در سیستم کنونی اداری کشور، بطور چشم‌گیری افزایش یافته است.

رابعا ً- افزایش
جمعیّت و تأمین خدمات مورد نیاز آنها وظایف و عملیات جدیدی را بر عهدۀ وزارتخانه‌ها
و سازمانها گذاشته است. بنابراین برای کار اساسی و برنامه‌ریزی که شدیدا ً به
کارشناس متعهّد و پرشور و متخصص و متفکّر و نیز فرصت کافی و آرامش خاطر نیاز دارد
با وجود نیروی انسانی موجود و حجم زیاد عملیات اداری، وزارتخانه‌ها و سازمانها
امکان آنرا کمتر پیدا خواهند نمود. توضیح این نکته لازم است که اگر چه در دستگاهها
تعدادی نیروی انسانی قراردادی جذب شده‌اند ولی بدلیل عدم ثبات و رسمی نبودن، هر آن
امکان رفتنشان وجود دارد و بعلاوه عمدتا ً اینگونه افراد به کارهای خدماتی بیشتر
از کارهای کارشناسی جذب گردیده‌اند و کار کارشناسی به تجربه- دانش و رسمی بودن
کارمند احتیاج شدید دارد.

چگونه با
هوای نفس مبارزه کنیم؟

امیرالمؤمنین «ع»:

«ذللوا أنفسکم بترک العادات وقودوها الی فعل الطّاعات و
حمّلوا بها اعباء المغارم و حلوّها بفعل المکارم وصونوها عن دنس المآئم».

(غررالحکم- ص 407)

نفس سرکش خویش را با ترک عادتهای ناپسند، خوار و ذلیل
نمائید و به انجام اوامر الهی وادارش سازید و بار غرامتهای تخلّفش را بر وی تحمیل
نمائید و با ارتکاب مکارم اخلاق زینتش دهید و از پلیدیهای گناه مصونش دارید.

در گوشه و کنار
جهان

* جنگ
دفترها

در نبرد جدیدی که
ماه گذشته در غرب بیروت رخ داد و به نام «جنگ دفترها» نامیده شد و هر یک از گروه‌های
درگیر تلاش می‌کردند که بر این بخش از لبنان مسلّط شوند، فاجعه‌های زیادی به وقوع
پیوست که در طول سه ماه جنگ همین منطقه با اسرائیل، چنین خسارتهائی پدید نیامده
بود. این درگیری‌ها که تنها بمدت یکهفته ادامه داشت، این دستاورد را دربرداشت:

1-   
ویرانی 50 منزل
مسکونی به طور کامل و قریب 50 منزل نیز آسیب دید.

2-   
غارت کردن و
تاراج بردن اثاثیه 150 منزل.

3-    50 مغازه ویران شد و 75 مغازه آسیب دید.

4-   
کالاهای بیش از
200 مغازه به طور کامل به تاراج رفت.

5-    200 ماشین در آتش سوخت و 250 ماشین آسیب دید و بیش از 100 ماشین
دزدیده شد.

* اسقف‌های
مبتلا به ایدز

روزنامه
تورنتواستار کانادائی در تاریخ 8/1/1987 سرمقاله‌ای تحت عنوان «آمار بیماری ایدز»
به چاپ رسانیده است که خلاصه آن به شرح زیر است:

با توجه به گسترش
بیماری ایدز در بین اقشار مختلف، کارشناسان بر این اعتقادند که برای جلوگیری از
گسترش این بیماری، می‌بایست آموزش‌های مربوطه از دوره راهنمائی در مدارس آغاز شود.
بر اساس اطلاعات موجود، تنها 50 هزار بیمار مبتلا به ایدز در کانادا وجود دارد و
به طور بی‌سابقه‌ای این بیماری رو به افزایش می‌باشد به طوری که برای نمونه حداقل
دوازده اسقف کاتولیک به این بیماری گرفتار شده‌اند که کلیسا از افشای آن خودداری
می‌نماید!

* کویت و
نگرانی از روابط ایران- فرانسه

وزارت خارجه
کویت، از احتمال پیشرفت روابط بین تهران و پاریس اظهار نگرانی کرد و به سفارت
فرانسه در کویت اطلاع داد که اگر فرانسه مصمّم باشد که به ایران سلاح بفروشد، دولت
کویت از هرگونه همکاری اقتصادی بویژه در مورد خرید اسلحه از فرانسه خودداری خواهد
کرد. دولت فرانسه از این بدبینی نگران شده و از این روی دولتهای خلیج فارس را
مطمئن ساخت که اسلحه‌های جدیدی در اختیار آنان قرار خواهد داد و در امر آموزش
اسلحه، همکاریهای بیشتری نشان خواهد داد. گذشته از اینکه وزیر دفاع فرانسه تصریح
کرده است که اگر فرانسه احساس کند، منافعش در منطقه خلیج فارس تهدید می‌شود، تدخّل
نظامی خواهد کرد. با این حال، هنوز کویت قانع نشده است خصوصا ً پس از رسیدن
گزارشهائی به اینکه فرانسه از دادن اسلحه اضافی به عراق بسبب وضع اقتصادی خراب
عراق، خودداری خواهد کرد.

* مواضع
کلیسای کاتولیک ایرلند در مورد بیماری ایدز

تبلیغات در مورد
جلوگیری از شیوع بیماری ایدز در ایرلند شکل تازه‌ای بخود گرفته است. بنا به گزارش
وزارت بهداری ایرلند تاکنون 7 نفر در اثر ابتلاء به بیماری ایدز مرده‌اند. گزارشات
بعدی روزنامه تعداد مردگان را 14 نفر ذکر کرده‌اند. ادعا شده است که صدها نفر از
مردم ایرلند دارای ویروسی می‌باشند که این ویروس در بلند‌مدت تبدیل به ایدز می‌گردد.
ارقام فوق الذکر با توجه به جمعیت اندک ایرلند ارقام قابل توجهی است. تعداد مردگان
بیماری ایدز در ایرلند شمالی تاکنون 2 نفر گزارش شده است. همگام با بکار افتادن
ماشین تبلیغاتی غرب در مورد جلوگیری از بیماری ایدز کلیسای ایرلند نیز به نوبه خود
علم مبارزه با بیماری ایدز را بر دوش گرفته است و در بیانیه‌های خود هشدار داده
است که ایرلند در لبۀ پرتگاه شیوع عمومی بیماری ایدز قرار گرفته است. در این رابطه
کلیسا دست عطوفت؟! خود را از آستین بیرون کشیده و از مردم درخواست کرده است که
نسبت به این بیماران عطوفت بیشتری بعمل آمده و در بیمارستانها در کنار سایر بیماران
بستری گردند.

اگر چه کلیسا
تعلیمات و مراقبت را مهمترین زمینه‌های فعالیت برای جلوگیری از این بیماری اعلام
کرده است ولی کلیسای ایرلند ممکن است در چارچوب بیمارستانها کمکهائی به بیماران
بنماید ولی از لحاظ تعلیماتی بسیار ضعیف و بلکه ناتوان در تشخیص ارزشها و ضد ارزشها
است. کلیسا بجای اینکه بیماران ایدز را که چون عامل فسادی، جامعه را به نابودی می‌کشانند
از جامعه دور نماید این عاملان فساد را حمایت کرده و کوشش می‌کند که آنها را با
جامعه آشتی دهد، در حالیکه تنفر عمومی از اینگونه بیماران مشهود است این حرکت
کلیسا این سؤال را برمی‌انگیزد که آیا مقامات کلیسائی ایرلند خود به این بیماری
آلوده نیستند؟! اگر چه هنوز در رابطه ابتلاء مقامات کلیسای کاتولیک ایرلند به
بیماری ایدز خبری مشاهده نگردیده ولی گزارش شده است که دو تن از مقامات عالیرتبه
کلیسای انگلیکان در لندن در اثر ابتلاء به بیماری ایدز مرده‌اند. قضیه آنقدر
افتضاح بوده است که کلیسای انگلیکان از افشای نام آنها شرم دارد.

احتمال آلوده
بودن مقامات کلیسای ایرلند به بیماری ایدز نیز بعید نیست. حمایت کشیشان و اسقف‌ها
از نهضت «وایت بوی ایسم» در جنوب شرقی ایرلند در قرن 18 می‌تواند مدرک تاریخی خوبی
باشد. اگر چه پیدایش اجتماعات سری «وایت بوی ایسم» بمنظور مقابله با اربابان و
زمینداران انگلیسی در ایرلند بوده است ولی وجه مشخصه این گروه تجاوزات جنسی و
ربودن دختران بوده است و کلیسا از آن حمایت می‌کرده؟!

اگر چه کلیسای
ایرلند در مورد سقط جنین و طلاق حساس و فعالیت چشمگیری بمنظور مبارزه با این دو
پدیده دارد ولی بنظر می‌رسد که بی‌حرکتی کلیسا راجع به تجاوز به عنف که در سالهای
اخیر در ایرلند شدیدا ً افزایش یافته است سابقه تاریخی تأیید ضمنی از جانب کلیسا
دارد. اگر چه فعالیت کلیسا در سال گذشته منجر به شکست رفراندوم لایحه طلاق در
ایرلند گردید ولی تاکنون مشاهده نگردیده است که کلیسای کاتولیک اعلامیه‌هائی راجع
به محکوم نمودن گروههای هم‌جنس‌باز در ایرلند منتشر نماید. و این مسأله نشان می‌دهد
که اربابان کلیسا «در این کشور باصطلاح مذهبی‌تر اروپا» تا چه حدّ در منجلاب فساد
و تباهی و بدبختی فرو رفته‌اند.

ضرورت ادامه
مبارزه حزب الله لبنان

حاج حسین شامی

(2)

نقاط ضعف در
لبنان

سرزمین لبنان که
مساحت آن از ده هزار و پانصد کیلومتر مربع تجاوز نمی‌کند و تعداد نفوس آن بیش از
سه میلیون و نیم نمی‌باشد، از سال 1975 میلادی (1354) تاکنون در حال سوختن است و
می‌توان گفت هیچ سلاحی در جهان وجود ندارد که در آنجا به کار گرفته نشده باشد و
هیچ تدبیر نظامی نیست مگر اینکه در شهرها و مناطق مسکونی آن مورد آزمایش قرار
گرفته است و این در صورتی است که کوششهای زیادی برای فرو نشاندن این آتش خانمانسوز
که در هیچ پایتخت کشوری جز لبنان اتفاق نیفتاده، به عمل آمده ولی هرگز به نتیجه
نرسیده زیرا هر بار به یک بن‌بستی برخورد می‌کند که قابل عبور نیست چرا که سرزمین
لبنان علی رغم کوچکی و ناتوانی، پر است از تناقضهای مذهبی و جریانهای فکری و سیاسی
و کشمکش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، تا آنجا که عدد احزاب ملّی و قومیّتی و مذهبی
از سی حزب و گروه تجاوز می‌کند و هر یک از این حزب‌ها برای خود منطقه یا مناطقی
تحت نفوذ دارند که از لابلای آنها در حدود 17 دستگاه اطّلاعاتی به تفرقه افکنی و
خیانت به نفع نیروهای منطقه‌ای و بین‌المللی مشغول‌اند.

به علاوه آنچه
نقاط ضعف را در لبنان افزایش می‌دهد، یکی پیچیدگی درونی است که در رابطه با نظام
لبنانی است و دیگری وضعیّت سیاست خارجی است که لبنان را در بر گرفته است، از
صهیونیسم غاصب گرفته تا حکومتهای دست نشانده عربی که در ایده‌ها و برنامه‌های
سیاسی خویش هرگز بر مبانی اسلامی تکیه نمی‌کنند و از حقیقت خواسته‌های ملتهای
اسلامی آگاهی ندارند، همان ملتهائی که استعمار کهنه و نودستی دراز در پراکنده
ساختن و متفرق ساختن و متفرق نمودن آنان داشته و اینقدر سدّها و مرزهای سیاسی برای
آنها پدید آورده است. در هر صورت، این محیط که دارای محورها و مراکز مختلف و
ارتباط‌ها و ایده‌های گوناگون است، مهمترین عامل در ادامۀ کشمکش‌ها و درگیری‌ها
میان گروه‌های مختلف لبنان می‌باشد.

به بن بست رسیدن
طرحها

نقشه‌ها و طرح‌های
زیادی تاکنون از هر سوی برای بازگرداندن حیات طبیعی به لبنان طرح ریزی شده ولی
تمام این برنامه‌ها از زاویه‌های سیاسی محدودی نشأت گرفته که با دیدگاه کلی حل
مشکل خاورمیانه یعنی مسأله فلسطین و دیگر مسائل، انجام و هماهنگی دارد. و به
ملاحظه تعدّد این طرحها و اختلاف انگیزه‌ها و نیروهائی که در این کشمکش‌ها کاری جز
کوشش برای به بن بست کشاندن آن طرحها ندارند، تمام این عوامل در شکست آنها مدخلیّت
داشته‌اند گرچه هر یک شعار وحدت وطن و ایجاد امنیت برای هموطنان و بازگشت حیات
طبیعی به لبنان سر می‌دادند. ولی در هر صورت، همین اختلاف سلیقه‌ها و انگیزه‌ها که
گاهی به ایجاد نزاعهای جدید می‌انجامید، قضیه لبنان را همچنان معلّق گذاشته و راه
حل‌ها را به بن بست کشانده یا به تأخیر وا می‌داشت، آن هم چه تأخیری که سالهای
متمادی می‌گذرد و لبنان شاهد برنامه‌ها و طرح‌های شکست خورده و بی‌خاصیت می‌باشد
چرا که مسئله اصلی که عبارت است از مبارزه جدی برای محو و نابودی صهیونیسم اشغالگر
هرگز بررسی نشده است مگر از زاویۀ به رسمیت شناختن اسرائیل و تسلیم امر واقع شدن و
اگر گاهی اختلافی در این میان پیش آمده، اختلافی ظاهری و صوری بوده که از چارچوب
ظاهربینی خارج نشده است و کسی تاکنون به عمق مسئله اشاره نکرده و بحث در آن را با
کمال صراحت و شهامت پیش نکشیده جز امام خمینی مدّظلّه که اسرائیل را جرثومه‌ای
سرطانی معرّفی می‌نماید و لزوم نابودی و بیرون راندن آن از قلب امت اسلامی را
همواره گوشزد نموده است، و براستی جز این، راهی برای نجات لبنان نیست مگر اینکه
همچنان لبنان و منطقه را در دائرۀ توازن مرگ ویرانگر و خفه کننده قرار دهیم تا
سایر لبنانیان را نیز در گام خود فرو برد.

تعهد حزب الله به
ولایت فقیه

فرقی که جریان
اسلامی با دیگر جریان‌ها دارد در این است که اینان به حقیقت اعتقاد دارند و بر این
باورند که جز راه اسلامی راهی برای نجات لبنان نمانده است و تمام طرحهائی که برای
حل مشکل لبنان طرح ریزی می‌شود و در آنها ایده محو اسرائیل و آزادسازی قدس شریف از
لوث وجود صهیونیست‌ها وجود ندارد، طرحهائی ورشکسته و بی‌ارزش و فاقد اعتبار است.

شعارهای زیادی در
لبنان و منطقه از سوی سازمان‌هائی لبنانی و غیر لبنانی سر داده شد ولی با کمال
تأسف در همان محدودۀ شعار باقی ماند و فراتر نرفت و لذا نتوانست یک حالت قیام و
برانگیختن در توده‌های مسلمان بوجود آورد و همچنین نتوانست یک حالت خیزش و شورشی
در افراد جامعه پدید آورد که آنان را همواره به حرکت و جنبش وادارد و از آنان
جوانانی با شهامت و ایثارگر بسازد و این مطلبی است که حزب الله لبنان آن را بخوبی
درک کرد و در راه ایجاد آن حالت همیشه قیام، برنامه ریزی و فعالیت کرد و در این
راه از رهنمودهای امام امّت دام ظلّه در این زمینه توشه برگرفت. و همین امر آن را
از دیگر گروه‌ها متمایز و مشخّص ساخته و درگیر و دارهای مذهبی که هر چند یکبار
افروخته می‌شود وارد نساخته است.

همین تعهدّی که
حزب الله به رهبری شرعی و واقعی داده است و در ولایت فقیه جلوه‌گر می‌باشد، به آن
توان مقابله و روبرو شدن با تمام برنامه‌ها و نقشه‌های خائنانه و ذلت بار داده است
هر چند در این راه پرپیچ و خم مبارزه با سختی‌ها و مشکلات و حوادث دردناکی دست به
گریبان بوده می‌باشد، و هر چند برخی از گروه‌ها و رهبرانشان، این فرزندان خداجوی
را به تهور و جنون توصیف می‌کنند و چنین تبلیغ می‌کنند که اینان راه خودکشی را
برای خود هموار ساخته‌اند!! گویا هنوز ساده اندیشانی پیدا می‌شوند که می‌پندارند
تنها چند تغییر و تبدیل در برخی از قوانین و رفع بعضی از محرومیتها از برخی طوایف
لبنان، کافی است که تمام مردم لبنان را با همۀ گروه‌ها و عقیده‌ها و مذهب‌هاشان در
دایره امنیت نگهدارد و صلح و صفا را به لبنان بازگرداند.

تاریخ و جغرافی
را بیاموزیم

همه گروه‌ها دوست
دارند که جامعه لبنانی الگوئی برای همزیستی مسالمت آمیز طوایف و ادیان گوناگون بر
پایه عدالت و برابری باشد و همگان دوست دارند این کشتی که در دریای متلاطم شناور
است، تمام اجزا و اقسامش بهم پیوند خورده باشند، پیوندی ناگسستنی ولی آنچه بیش از
اینها مطلوب است این است که جهت این کشتی مشخص باشد و عناصر قوّت و نیرومندی در آن
گرد آید تا بادهای گوناگون آن را به این سو و آن سو نکشاند و آن را غرق نسازد.

بر ما است که
مشکلاتمان را بر اساس واقع بینی و بدور از تأثیرهای بین المللی و منطقه‌ای و بشرط
اینکه انقلاب اسلامی را فراموش نکنیم و رهبری واقعی آن را از یاد نبریم و دشمنی
تاریخی و دیرینه‌ای که جهان استکباری و صهیونیسم به اسلام و مسلمین دارند به
فراموشی نسپاریم چه اینها پیوسته برای ما نقشه می‌کشند و در پی ضربه زدن و از بین
بردن ما هستند و از هیچ فرصتی برای به انجام رساندن اهداف پلیدشان فروگذار نمی‌باشند.

بر ما است که
جغرافی را خوب بیاموزیم تا از لابلای آن، جایگاه خود را و آن مساحتی که برای وجود
ما سازگار است و حرکت ما را در زندگی هموار می‌سازد، دریابیم و نقاط اختلاف طبیعی
میان ما و سایر ملتها و جامعه‌ها را مشخص سازیم ولی از آن بالاتر بر ما است که سری
به تاریخ گذشته بزنیم، همان تاریخی که شهدای ما با خونهای پاکشان بر سرزمینهای
گسترده‌ای از کرۀ زمین، ثبت کردند و ترسیم نمودند تا مطمئن شویم راهی را که پیموده‌ایم
راهی هموار است و آفاق فکری و سیاسی که باید بر اندیشه‌ها و انگیزه‌های ما حکمفرما
باشد، آفاقی روشن می‌باشد و از این روی بتوانیم از درسهای تاریخ عبرت بگیریم و
فرصت را پیش از سر آمدن، مغتنم شماریم.

زیبا است اگر با
مردم به زبان احساسات سخن بگوئیم و عواطفشان را جلب کنیم و به امنیت و آرامش وعده‌شان
دهیم چرا که امنیّت امری است که تمام مذاهب و ادیان و عرفهای اجتماعی آن را می‌پسندند
و بر همگان است که در راه ایجاد و برقراری آن تلاش کنند ولی اگر این شعارها وسیله‌ای
باشد برای قبولاندن راه‌های ذلیلانه و صلح‌های تحمیلی و ایجاد امنیّت و آرامشی که
از راه زیرپا گذاردن شخصیّت و کرامت والای انسانی بدست آید و وطن را به بیگانگان
بفروشد، امری است که باید پیش از ساختن و پرداختن به پیامهای عجولانه و انتخاب راه‌های
نادرست، با دقّت مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.

خیانتکاران نباید
تصمیم بگیرند

حق مسلّم مردم
لبنان است که در جوّی سالم و آزاد و بدور از خفقان و فشار با هم بنشینند و مشکلات
و نابسامانی‌های خود را به مناقشه و بحث گذارند، ولی اینکه در این نشست‌ها افرادی
بنشینند که هنوز دستهایشان به خون بیگناهان آلوده است یا آنان که کشتارهای دسته‌جمعی
و جنایتهای بی‌شماری را مرتکب شدند که هزاران مرد و زن و پیر و جوان، قربانی داشته
است یا آنان که در بند و بست‌ها و قراردادهای خائنانه با دشمن صهیونیستی وارد شدند
و کشور مردم را آماج توطئه‌ها و جنایت‌ها قرار دادند، این چیزی جز توطئه بر علیه
وطن و خیانت به هموطنان نیست.

کافی است به ده
سال گذشته سری بزنیم و تاریخ رویدادهای خونین لبنان را در این سالها ورق بزنیم تا
بزرگی اشتباهی که در حق وطن و هموطن روا داشته شد و موجب ریختن خون بیگناهان و
ویرانی خانه‌ها و مناطق مسکونی مسلمان نشین و رانده شدن ده‌ها هزار آواره گشت
دریابیم. تمام این پیشامدهای ناگوار پس از امضای قراردادهای خائنانه و برنامه‌های
امنیتی عجولانه که هرگز جهت‌گیری‌های گروه‌های مارونی و ارتباط تنگاتنگ آنان با
صهیونیسم مدنظر نبوده، پیش آمد و از همین راه بود که مارونیها فرصت را غنیمت شمرده
و بوسیله عوامل خود در هیئت حاکمه و نیروهای مسلح لبنان، نقشه‌های پلید خود را
برای نابودی اسلام و مسلمین به مرحله اجرا می‌گذاردند. و در چنین جوّهای مسمومی
بود که با استفاده از پیشنهادهای عربی و بین المللی، برای بیشتر کشتن و خونریزی
کردن و مسلمانان را آواره ساختن، بهره‌گیری می‌کردند. و کافی است به برخی از این
حوادث دردناک اشاره کنیم تا دلیلی بر صدق ادّعایمان باشد:

1-   
در 12 ژوئن 1976
و همگام با طرح عربی برای بازگرداندن امنیّت و آرامش به لبنان از طریق نیروهای
بازدارندۀ غرب، گروه جنایتکاران مارونی با همکاری موساد، اسرائیلی و با استفاده از
طرح عربی، بزرگترین جنایت را در حق مسلمانان مناطق نبعه، تل زعتر، دکوانه، سبنیه،
حیّ الغوارنه، کرنتینا و مسلخ روا داشتند که در اثر خرابی خانه‌ها و منازل مسکونی
مسلمانان و کشته شدن هزاران نفر از فرزندان این مناطق مسلمان نشین و تجاوز به
نوامیس آنان و غارت و دزدی اموال و دارائیشان، بیش از نیم میلیون مسلمان از این
شهرها هجرت کردند و آوارۀ دیار شدند.

2-   
در 17 سپتامبر
1982 و همگام با طرح بین المللی برای اخراج رزمندگان فلسطینی از لبنان و
بازگرداندن آرامش به آن و برنامه ریزی برای اخراج اسرائیل از آن مناطق لبنانی که
به صورت ظاهر برای سرکوب سازمان آزادیبخش فلسطین آنها را تحت اشغال خود قرار داده،
گروه مارونیان با توطئه بین المللی و همکاری صهیونیسم، مخفیانه نتوانستند به
«صبرا» و «شتیلا» پس از بیرون راندن رزمندگان فلسطینی از آنها، وارد شوند و هزاران
مسلمان فلسطینی و لبنانی را قتل عام نموده و یا معلول سازند، که در این میان،
بیماران، زنان و کودکان نیز نتوانستند جان سالم بدر برند.

3-   
از طریق
قراردادهای امنیتی بسیاری که بین نیروهای متخاصم و زیر نظر نیروهای منطقه‌ای بسته
شد، ارتش دولتی به بهانه حفظ امنیت و بازگرداندن حیات طبیعی به کشور، وارد بیروت
غربی و منطقه جنوب شد، ولی در هر بار بجای حل و فصل مشکلات لبنان، این ارتش گروهی
به خانه‌ها و مراکزی که احتمال می‌داد، مجاهدین مسلمان از آنجا به جنگ با اسرائیل
در سال 1982 پرداخته‌اند، یورش برده و بسیاری از مجاهدین و مبارزین مسلمان را
دستگیر می‌نمود. به علاوه به منازل مسکونی مستضعفین در مناطق «رمل عالی»، «وادی
ابوجمیل»، «حیّ فرحات» و دیگر مناطق هجوم آورده و خانه‌های مستضعفین را بر ساکنین
منهدم می‌کرد و همچنین برای ویران کردن مسجد «رسول اعظم (ص)» در راه فرودگاه بین
المللی بیروت، تلاش فراوانی نمود و مسجد امام رضا (ع) را در منطقه «بئرالعبد»
اشغال کرده و به روی علما و مجاهدینی که در آنجا به عنوان اعتراض به «قرارداد 17
مارس» که بین حکومت لبنان و صهیونیست‌ها امضا شده بود، بست نشسته بودند، آتش گشود
که در این حادثه و حادثه‌های مشابه هزاران کشته و زخمی از مسلمانان به جای گذاشت.

لازم به تذکر است
در آن اوقاتی که ارتش دولتی قدرت را در شهرها بدست می‌گرفت ده‌ها انفجار رخ می‌داد
که خود باعث قتل و جرح و معلول شدن هزاران بیگناه می‌شد و هنوز آثار کشتارها و
جنایتهای فاجعه‌آمیز ارتش گروهی لبنان در خانه‌ها و ساختمانهای «ضاحیه» و «بیروت
غربی» مشهود است.

آیا باز هم معقول
و منطقی است که سر میز مذاکره با قاتلین و مجرمین و خائنین بنشینیم و شهرها و
مناطق و اسلحه‌های خود را به آنان واگذار کنیم و امنیت خانواده‌ها و سلامت
ناموسمان را به عهدۀ همین ارتش دولتی بگذاریم که کودکان و زنانمان را به کشتن داد
و مستضعفین و محرومینمان را آواره ساخت؟ و آیا به ما اجازه داده می‌شود که خون
شهدایمان را پایمال کنیم تا اینکه احترامی ظاهری و جائی برای خود در این دولت جائر
بدست آوریم؟ پس با چه روئی با یتیمان و بیوه‌زنان و فرزندان شهدایمان که به ما
عزّت و کرامت و شخصیّت بخشیدند و در روحیۀ ما امید و توان تزریق کردند، روبرو
شویم؟

این مراجعۀ کوتاه
به مهمترین حوادث و رویدادهائی که در ادامۀ برنامه‌ها و طرحهای توخالی برای حل و
فصل مشکل بزرگ لبنان، از سوی خائنان و قدرتهای شیطانی طرح ریزی می‌شود، شاید مایۀ
عبرتی باشد برای آنان که همچنان تا امروز شعار مبارزه با اسرائیل و جلوگیری از
نقشه‌های پلید آمریکائی اسرائیلی در منطقه سر می‌دهند؛ چرا که روا نیست مشکلات
همچنان گذشته بررسی و حل و فصل شود و سیاستهای بین المللی و منطقه‌ای نادیده گرفته
شود؛ خصوصا ً پس از اینکه دولتها و رژیمهای استکباری، واقعیّت و حقیقت خود را در
برابر دیدگان ملل جهان از دست دادند، چرا که مرتکب خیانتهای فضاحت بار شدند و
اهداف توسعه طلبی‌شان که تا امروز ملت‌ها را تحت نام استعمار و آبادی فریب می‌دادند
برای همگان کشف شد.

آیا باز هم وقت
آن نرسیده است تمام آنهائی که می‌خواهند با جهان استکباری به مبارزه و مقابله
برخیزند، گامهای استوارتر و بلندتری به پیش گذارند و از این حالت سستی و ضعفی که
جهان استکباری را در بر گرفته، برای اجرای تعهّدها و شعارهایشان استفاده کنند. و
همچنین از دست آوردهای بزرگی که انقلاب اسلامی ایران توانست پس از تغییر جریان
پیکار و مبارزه در منطقه به نفع مسلمین و مستضعفین بدست آورد بهره ببرند. و نیز از
تجربۀ مقاومت اسلامی و جهاد مسلمانان در «جبل عامل» و «بقاع غربی» که دشمن
صهیونیستی را وادار به فرار و یا پناه آوردن به سنگرهای طبیعی و بشری گروه‌های
مارونی ساخت، در راه خود استفاده کرده و به کار گیرند.

حوادث اخیر غرب
بیروت

حوادث اخیری که
در غرب بیروت رخ داد و همگام با ورود نیروهای سوری به لبنان شد و برخی از سربازان
و افسرانشان جنایتهای فجیعی در حق مسلمانان مرتکب شدند چیزی جز همان طرح پیش‌بینی
شده استعماری برای سرکوبی مسلمانان مبارز و تمام نیروهائی که در راه مبارزه با
آمریکا و اسرائیل تلاش می‌کنند نمی‌باشد.

دشمنان می‌خواهند
سوریه را در همان گرداب آلودۀ لبنانی غرق کنند تا اینکه از این راه به شرایط و
عواملی که برای سرکوبی تمام دست آوردهای مسلمانان پی‌ریزی و تهیه شده است، دست
یابند و تمام افرادی را که علیه دولتهای استکباری مبارزه می‌کنند و طرحهای ذلّت
بارشان را نمی‌پذیرند، سرکوب و نابود سازند.

و آنچه در
نیروهای مسلمان دیده می‌شود از صبر و تحمّل نارسائی‌ها و جنایتها و ظلمهائی که به
آنان شده است، بهترین دلیل بر رشد والائی است که از آن برخوردارند چرا که دشمن
اصلی را شناخته و برای مبارزۀ با آن برنامه‌ریزی و تلاش می‌کنند و هرگز در جنگهای
فتنه انگیز محلّی و مذهبی وارد نمی‌شوند هر چند از این جنایتکاران فریبگر و پیمان‌شکن
ضربه‌ها خورده و برخی از بهترین و متعهدترین فرزندان مبارز خود را از دست داده‌اند.

بنابراین،
نیروهای مسلمان درک می‌کنند که هنوز شرایط حل مشکل لبنان فراهم نیامده تا آسوده
خاطر کناره‌گیری کنند و یا نسبت به طرحهای موجود خوشبین باشند. و مشکل لبنان
همچنان یکی از مشکلات لاینحل منطقه باقی است تا آنگاه که دسته‌بندیهائی که هم
اکنون در سطح بین المللی و اقلیمی راجع به مسئله به رسمیت شناختن دشمن صهیونیستی،
اتمام پذیرد. و از این روی تمام حرکتها و تلاشهائی که این روزها در لبنان و منطقه
انجام می‌پذیرد، فقط در این چارچوب شناخته می‌شود و بی‌گمان فشارهای بین المللی و
عربی بسیار بزرگی وجود دارد و تحت عناوین زیادی قرار گرفته ولی از همه آنها
بزرگتر، راستی در شعارها و صدق در ایده‌ها و نگهداری خون شهدائی است که به ما عزت
و کرامت و زندگی بخشیده‌اند.

تجسم ایثار

این وصیت‌نامه‌ها
انسان را میلرزاند و بیدار می‌کند.                                                    امام‌خمینی‌(ره)

شهید سید حمزه در
سال 1300 در روستای جورد از توابع دماوند در خانواده‌ای متدین چشم به جهان گشود و
دوران کودکی را در کنار پدر و مادر سپری نمود. اجدادش بواسطه مؤذّن بودن مسجد
روستا به مؤذّن مشهور بودند سید حمزه نیز این سنت حسنۀ خانوادگی خود را حفظ کرده،
در سه وقت صبح و ظهر و مغرب از بام مسجد اذان سر می‌داد و مردم را به اقامه نماز
فرا می‌خواند. آن شهید دارای شش پسر و سه دختر است.

فرزندانش را در
دامنه کوههای لواسانات حوالی دماوند بزرگ کرد پسرانش وقتی پا به سن بلوغ می‌گذاشتند
نظر باینکه روستا محدود بین کوهها بود امرار معاش از طریق کشاورزی و باغداری دشوار
بود جهت تأمین معيشت به تهران هجرت می‌کردند.

شهید سید حمزه در
جمع خانواده‌های معظم شهدا و… بعنوان پدر نمونه اظهار می‌دارد. «بچه‌های من
همینکه به سن بلوغ می‌رسیدند جهت تأمین معيشت زندگی به تهران می‌رفتند و در آن
محیط طاغوتی و پر از فساد روزها کار می‌کردند و شبها یا در پیاده‌روها و یا در
مغازه‌ها با مشکلات دست و پنجه نرم می‌کردند اینطور خداوند اینها را حفظ کرد و
بزرگ نمود و تربیت کرد. این امانتهائی که خداوند بما داد نمونه شدند و برای من درس
شدند من از اینها درس می‌گرفتم. من هم چند بار در جبهه شرکت کردم اما قبول نشدم به
درگاه خداوند! اگر قبول می‌شدم من هم شهید می‌شدم».

چه نیکو وصف کرد
آن شاعر که گوید:

گوهر پاک بیاید
که شود قابل فیض

ورنه هر خشت و
گلی لؤلؤ و مرجان نشود

شهید سید حمزه
اوایل سال 1361 مشرف به زیارت امام رضا (ع) در مشهد بود. خبر شهادت فرزندش سید
کاظم را که در عملیات بیت المقدس به درجه رفیع شهادت نائل آمده بود شنید و موفق به
شرکت در مراسم تشییع جنازه شهید نشد و وابستگانش پیکر شهیدش را در بهشت زهرا بخاک
سپردند و این در حالی بود که شهید خود را از شهادت خود خبر داده بود.

او هنگامی که
برای آخرین بار اعزام می‌شد با مشت به پشت مادر می‌زد و می‌گفت: «تو مادر شهیدی و
خودت را آماده کن» و سفارش همان و نائل آمدن به مقام رفیع شهادت همان. همچنین پس
از گذشت چند ماه از شهادت و مدفون شدن سید داوود در بهشت زهرا که همزمان با سید
کاظم در عملیات بیت المقدس به فیض شهادت نائل آمده بود. سید حمزه از شهادت سید
داوود با اطلاع شد و این در حالی بود که سید داوود بمدت دو سال در سپاه دماوند خدمت
می‌کرد و هنوز موفق به دیدار تنها فرزندش نشده بود که با رضایت همسر محترمه‌اش به
جبهه اعزام و پس از مقاومتهای شگفت‌انگیز و پیروزی آفرینیهای فراوان با 11 تن از
برادران سپاه دماوند به شهادت رسیدند.

شهید سید حمزه
اواخر سال 1361 در جبهه بوکان بعنوان رزمنده اداء‌دین می‌کرد که پس از هشت ماه بی‌اطلاعی
از سید کریم مطلع شد که وی (سومین فرزند) مفقودالاثر شده است.

شهید سید حمزه
هنوز در بوکان بود که خبر شهادت فرزند چهارم خود سید ابوالقاسم را شنید و چون پیکر
شهید در منطقه جا مانده بود لازم ندیدند که مراجعه کنند و در مصاحبت خود با
خانواده‌های معظم شهدا فرمودند: «وقتی خبر شهادت هر یک از فرزندانم را می‌شنیدم
سجده شکر بجای می‌آوردم» سید جعفر اخوی سید قاسم که در معیت هم در عملیات والفجر
مقدماتی شرکت داشتند می‌گوید ما با 300 متر فاصله از هم حرکت می‌کردیم که بعلت موج
گرفتگی خبر شهادتش را در یکی از بیمارستانهای تهران شنیدم. از سید ابوالقاسم سه
دختر به یادگار مانده است.

شهید سید حمزه سه
بار از طریق بسیج سپاه دماوند به جبهه اعزام شد بار اول 15/10/61 لغایت 30/1/62
بیش از سه ماه در منطقه کردستان با ضدانقلاب مبارزه می‌کرد بار دوم 25/11/62 به
ندای هل من ناصرنی امامش لبیک گفت و با راهیان طرح لبیک به جنوب اعزام شد و بار
سوم 10/10/65 شاهد و ناظر همه عملیاتهای حال و آینده گردید و شلمچه را کربلا و
سکوی عروج خود ساخت و با وجودیکه بیش از 65 سال از عمر گرانمایه‌اش می‌گذشت در
جبهه در همه کار پیش قدم بود. در برنامه‌های صبحگاهی پابپای جوانان می‌دوید و با
ذکر حسین حسین حسین جان رفع خستگی می‌کرد. نمازهای شب و نوافل را مقید بود و هر جا
اجتماعی بود شمع محفل دلباختگان طریق نور بود.

سه ماه قبل از
اعزام به جبهه از ایشان سؤال شد حاجی امسال به جبهه نخواهی رفت؟ فرمود الآن مشغول
درس در کلاس نهضت سوادآموزی هستم این دوره تمام شود می‌روم.

او پنج بار مشرف
به مکه معظمه شده و برای تک تک شهدایش حج بجا آورده بود و امسال نیز طی نامه‌ای که
از جبهه برای بنیاد شهید دماوند نوشته بودند جزء متقاضیان حج تمتّع سال 66 نیز
منظور شده بودند که اعزام های مجدد و مکرر او سعی صفا‌و‌مروه شد و در منای کعبۀ
وصل یار قربان شد و حجش مقبول افتاده چه قبول افتادنی.

قسمتی از
وصیتنامۀ شهید سید داوود سجادیان

سخنم را با سخن
شیوا از امام عزیز آغاز می‌کنم که خط سرخ شهادت خط آل محمّد و علی است.

بلی برادر و
خواهر خط سرخ شهادت خطی است که آغازش از هابیل بدست قابیل و در امتداد این خط بر
می‌خوریم به علی (ع) که در محراب نماز بدست منافقی چون ابن ملجم به شهادت می‌رسد.
و حسین سرور آزادگان که فقط و فقط بخاطر حفظ مکتب و حاضر نبودن در رفتن به زیر بار
ظلم بدست یزید شربت شهادت نوشید و تمام امامان شیعه تا به عصر حاضر که مشاهده
کردید و می‌کنید. که چه شهیدانی را تقدیم مکتب می‌کنیم و بخاطر اسلام چه کسانی را
از ما می‌گیرند چرا که می‌گوئیم که تا زنده هستیم و تحت هیچ شرایطی زیر بار ظلم
ابرجنایتکارها نخواهیم رفت و بهای سنگین این سخن را هم با دادن بهشتی و رجائی و…
می‌پردازیم و خواهیم پرداخت…

قسمتی از
وصیتنامۀ شهید سید کاظم سجادیان

حضور شما پدر و
مادر عزیزم در صحنه است که توطئه ستمگران و حیله گران تاریخ را خنثی می‌کند حضور
شما در صحنه است که گرد یاس و درماندگی بر چهره‌های منافقین بی‌آبرو می‌پاشد.

حضور شما عزیزان
شجاع و با نور ایمان است که خط اصیل اسلام را بر ایران و بیاری خدا بر جهان حاکم
خواهد نمود و حضور شما امت مؤمن و از جان گذشته است که روشنفکران غرب و شرق زده را
برای همیشه رسوا می‌کند حضور شما در صحنه تمام (من ها) و منیّتهای شیطانی را
کوبیده و شما هستید که دماغ آمریکا و نوکرانش را بخاک مالیده‌اید.

اینجانب از تمام
برادران و خواهران ایرانیم می‌خواهم که امام را تنها نگذارید و امید است که یار و
یاور امام راه اسلام است ادامه بدهید و از معلمان هم می‌خواهم شما هم به بچه‌ها
درسی را بیاموزید که خدا راضی باشد.

پدر یا مادری که
پسرش را به مدرسه می‌فرستند به امید اینکه بچه‌ها را با ایمان کنید پس معلم نقش
پدر و مادر را اینجا در حق بچه‌ها بازی می‌کند…

… قسمتی از
وصیتنامۀ برادر مفقودالاثر سید کریم سجادیان

بنام خداوند
بخشنده مهربان و ستایش نامحدود آفریدگاری راستین که بندگانش را راهنمائی کرد تا
معتقد شوند که بعد از هر پیشوائی پیشوای دیگری خواهد بود. و بدینگونه بوظایف خود
آشنا گرداند. خداوندی که دین مقدسش را در دوره و زمانی بوسیله پیغمبران امین و
سفرای راستین خود برای اهل ایمان و یقین کامل گردانید و ستایش نامحدود به خداوند
عالم که امام خمینی بت شکن را بر ما عرضه کرد تا دین مقدسش را پیاده کند و درود بر
امام خمینی و درود بر شهدای راستین انقلاب اسلامی ملت ایران و سایر جهان.

«فالذین هاجروا
واخرجوا من دیارهم واوذوا فی سبیلی و قاتلوا وقتلوا لاکفّرنّ عنهم سیئاتهم
ولادخلنهم جنات تجری من تحتها الانهار ثوابا ً من عندالله»…

… ای پدر و
مادر خداوند متعال شما را دارد امتحان می‌کند و ببینید تا چه حدی اسلام را یاری می‌کنید.
مبادا از این امتحان خیلی مهم خوب درنیائید که من مطمئن هستم که خوب در می‌آئید…

قسمتی از
وصیتنامۀ شهید سید ابوالقاسم سجادیان

امروز که حاکمیت
خدا در جامه اسلامی ما که با استقامت و با پشتکار مردان و زنان مؤمن و متقی همراه
با امام امت و ولایت روح الله در ایران این سرزمین عاشقان تشیّع تحقق یافت، به
جبهه می‌رویم که اسلام را پیروز و صدامیان را نابود کنیم.

«ان الجهاد باب
من ابواب الجنه. فتحه الله لخاصّه اولیائه» همانا جهاد دری از درهای بهشت است که
خداوند برای دوستان خاص خویش گشوده است.

ای جوانان، اسلام
به کمک شما احتیاج دارد. درخت اسلام خون می‌خواهد و اگر به حد کافی خون به این
درخت (اسلام) نرسد خشک می‌شود، به جبهه می‌رویم که انشاءالله اسلام را زنده کنیم و
راه انبیاء را زنده کنیم، به جبهه می‌رویم تا راه شهداء را زنده کنیم که فریاد این
رهبر عزیزمان با دل و جان بپذیریم، به جبهه می‌رویم که حق را از باطل، مظلوم را از
ظالم جدا کنیم، به جبهه می‌رویم که ریشه صدامی را از بن برکنیم.

اما شما گوش
بفرمان رهبر عزیزمان باشید. تا کفر از این دنیا برکنده شود انشاءالله…

اخلاق و تربیت
اسلامی

قسمت هشتم

حجه الاسلام محمد
حسن رحیمیان

صبر

قبل از آغاز بحث
دربارۀ نقش اخلاق در عبادات و عبادات در اخلاق بر اساس دستور و روش قرآن مجید باید
مسأله مهم دیگری مورد بررسی قرار گیرد و آن مسألۀ صبر است.

در صحنۀ نبرد سخت
و سرنوشت ساز درونی که به «جهاد اکبر» تعبیر شده است و قبلا ً دربارۀ آن سخن گفتیم
برای تضمین پیروزی کشش ملکوتی بر خواسته‌های حیوانی، در کنار ایمان به خدا که در
حکم سکوی پرواز و محور اصلی حرکت به سوی خداست، قرآن مجید ما را موظف و راهنمائی
به کمک جستن از خدا فرموده است:

«ایّاک نعبد و
ایّاک نستعین»:

فقط تو را می‌پرستیم
و تنها از تو کمک می‌جوئیم.

و در آیۀ دیگر
بیش و پیش از هر چیز دیگر دو عنصر مهم را به عنوان دو «وسیله» برای کمک جستن از
خدا مورد تأکید قرار داده است:

در آغاز، صبر! و
سپس نماز

« $yg•ƒr‘¯»tƒ z`ƒÏ%©!$# (#qãZtB#uä (#qãY‹ÏètGó™$# Ύö9¢Á9$$Î/ Ío4qn=¢Á9$#ur 4 ¨bÎ) ©!$# yìtB tûïΎÉ9»¢Á9$#» (بقره/
153).

ای ایمان
آوردگان، کمک جوئید به وسیله «صبر» و «نماز» که همانا خدا با صابران است.

قابل توجه است از
آیه استفاده می‌شود که:

اولا ً- در میان
عبادات که همگی وسائل تقرّب به حقّ هستند مهمتر از همه صبر و نماز است.

ثانیا ً- قرار
گرفتن صبر- به عنوان یک فضیلت اخلاقی در کنار و قبل از نماز- به عنوان کاملترین
عبادت، بیانگر اهمیت فضائل اخلاقی و یگانگی مفهوم و هدف در اخلاق و عبادت است.

ثالثا ً- دستور و
امر به کمک گرفتن «استعینوا» آن هم به مؤمنین نشانه این واقعیت است که عروج به سوی
کمال و تقرّب به خدا به ویژه در آغاز راه، همچون صعود بر قلّه کار آسانی نیست و
بدون وسیلۀ کمکی میّسر نمی‌باشد و بهمین دلیل مکتب انسان ساز قرآن بدور از
خیالپردازیها و فلسفه‌بافیهای صرفا ً ذهنی به شکلی دقیق و شیوه‌ای حکیمانه و
حسابشده، و منطبق با ویژگی‌های تکوینی انسان، ضمن روشن کردن راه از چاه «قد تبین
الرشد من الغی» و مشخص کردن هدف و مرجع نهائی انسان «ایمان» و راهی که به سوی آن
منتهی می‌شود «عمل صالح = عبادت»، از میان عبادات- که همه وسیلۀ تقرّب به خدا و
صعود به سوی کمال هستند- صبر و نماز را به عنوان دو وسیله ممتاز برای کمک گرفتن از
آنها مورد تأکید قرار داده است.

با توجه به نقش
کارساز و اهمیت این دو عنصر خواهیم دید که مکتب تربیتی قرآن چگونه همه چیز را به
صورت دقیق و عملی برای تکامل بخشیدن به انسان، منظور فرموده و در روند کامل و روش
جامع آن، هیچ چیز را از قلم نینداخته است. در آغاز صبر را و سپس نماز را، آنهم هر
دو بعد از ایمان!

صبر

صبر به معنی خاص
در مقابل فزع است و عبارت است از: ثبات نفس در برابر گرفتاریها و مصائب بگونه‌ای
که مانع از اضطراب خاطر شود.

و به معنی گسترده‌تر،
عبارت است از: ایستادگی و پایداری روان در برابر هواها و تمایلات نفسانی و شکیبائی
بر ترک آنها، بدانگونه که موجب غلبه کششهای ملکوتی در انسان شود و حرکت در این
مسیر را میسر نماید.

و بدینسان پایگاه
صبر و نقش ممتاز آن شناخته می‌شود که در هنگام جهت‌یابی و جهت‌گیری انسان به سوی
کمال و سعادت یا خسران و شقاوت و سقوط در ورطۀ ضلالت: «اولئک کالانعام بل هم اضل
سبیلا» اگر این عنصر کارساز در این صحنه «جهاد اکبر» همواره حاضر نباشد، انگیزه‌های
الهی مقهور هواهای نفسانی و شهوات لجام گسیخته می‌شود و انسان نمی‌تواند کوچکترین
گامی را در صراط مستقیم و رسیدن به کمال بردارد.

قرآن مجید راه
رسیدن به بهشت موعود و سعادت جاودانی را در دو جمله خلاصه فرموده:

«و امّا من خاف
مقام ربّه» (ایمان)

«و نهی النّفس عن
الهوی» (صبر)

«فانّ الجنّه هی
الماوی» (بهشت جاوید)

کسی که از مقام
پروردگارش ترسید و نفس خویش را از هوی باز داشت پس همانا بهشت جایگاه او است.

و حضرت
امیرالمؤمنین (علیه السّلام) در اهمیت صبر چنین فرموده:

«… و علیکم
بالصّبر فانّ الصّبر من الایمان کالرّاس من الجسد ولاخیر فی جسد لاراس معه ولا فی
ایمان لاصبر معه».

(نهج البلاغه، حکمت 79)

… و بر شما باد
به صبر پس به تحقیق که صبر نسبت به ایمان همچون سر است نسبت به بدن و خیری در بدن
بدون سر و ایمان بدون صبر نیست!

با صبر است که
انسان می‌تواند تمام فضائل اخلاقی را تحصیل و همۀ رذائل اخلاقی را از خود زائل
نماید. صبر در جنگ، شجاعت و صبر بر گرفتاریها، سعۀ صدر، صبر از دلبستگی به دنیا،
زهد و صبر بر تعدیل شهوت، عفت وو… و عدم صبر بر آنها رذائلی مانند: جبن، ضیق
صدر، حرص، بی‌عفتی وو… را موجب می‌شود.

مراتب صبر

صبر در آغاز ممکن
است، همراه با تکلّف و مشقّت باشد که آن را «تصبر» می‌نامند ولی با استمرار و
تداوم بر آن کم کم به شکل یک ملکه راسخ و صفت ثابت در نفس تبدیل می‌شود که دیگر در
آن سختی و مشقّت نیست:

«فامّا من اعطی
واتّقی و صدّق بالحسنی فسنیسره للیسری»

(سورۀ لیل، آیات 5 تا 7)

پس آنکس که حقوق
الهی را اداء کرد و از گناهان پرهیز نمود و روش نیکی را تصدیق کرد پس بر او آسان
کنیم فرمانبرداری را.

صبر در مراتب
تکاملی، مقام رضا و سپس مقام محبت را در پی دارد. پس اگر چه صبر در آغاز ممکن است
توأم با سختی باشد ولی کم کم عادی و آسان شده و پس از آن همراه با رضایت و طیب
خاطر و سرانجام لذت بخش خواهد شد.

اگر لذّت ترک
لذّت بدانی                                                 دگر لذّت نفس لذّت ندانی

فضیلت صبر

از موقعیت و نقش
خطیر صبر می‌توان به فضیلت و پاداش آن و از فضیلت و پاداش آن می‌توان به اهمیت و
جایگاه والای صبر پی برد.

در فضیلت صبر
آیات و روایات بیشماری وارد شده است که در این مختصر فقط بذکر برخی از آنها اشاره
می‌کنیم:

«انّما یوفّی
الصّابرون اجرهم بغیر حساب»

فقط صابران را
خداوند اعطاء فرماید اجرشان را بدون حساب.

پاداش تمام فضائل
و عبادات دارای اندازه و حساب است مگر صبر که طبق این آیه صابران را پاداشی بی‌شمار
است (به یک معنی) و معنی دیگر این که پاداش صابران اعطاء می‌شود بدون آن که اعمال
آنان را محاسبه نمایند و توازنی بین عمل و پاداش آن برقرار نمایند.

در آیۀ دیگر
خداوند وعده داده که همواره با صابران است:

«واصبروا انّ
الله مع الصّابرین»

و صبر کنید، به
یقین خداوند با صابران است.

و صابران را
بشارت فرموده به صلوات، رحمت و هدایت خود:

«…و بشّر
الصّابرین الّذین اذا اصابتهم مصیبه قالوا انّا لله و انّا الیه راجعون اولئک
علیهم صلوات من ربّهم و رحمه و أولئک هم المهتدون» (156 و 157، بقره)

… و بشارت ده
صابران را آنان که هرگاه مصیبتی بر آنها وارد شود چنین گویند: بی‌گمان ما از آن
خدا هستیم و بی‌شک بازگشت کننده به سوی او. بر آنان است درودهای پروردگارشان و
رحمت او آنانند پذیرندگان هدایت الهی.

در قرآن بیش از
هفتاد آیه در رابطه با صبر و فضیلت آن آمده که بررسی تمام آنها نیاز به کتابی
مستقل دارد.

و از حضرت رسول
اکرم (ص) در محجه البیضاء نقل شده که:

«الصّبر نصف
الایمان» صبر نصف ایمان است.

«فی الصّبر علی
ماتکره خیر کثیر» در صبر بر آنچه نمی‌پسندی خیر فراوان است.

«الصّبر کنز من
کنوز الجنّه» صبر گنجی از گنجهای بهشت است.

و حضرت امیرالمؤمنین
علیه السّلام در بیان صفات متقین فرموده:

«صبروا ایّاما ً
قصیرهً اعقبتهم راحه طویله»

(نهج البلاغه- خطبه متقین)

روزگاری کوتاه
صبر کردند که آسایش طولانی را برای ایشان در پی آورد.

و امام محمد باقر
علیه السّلام چنین فرموده:

«الجنّه محفوفه
بالمکاره و الصّبر فمن صبر علی المکاره فی الدّنیا دخل الجنّه و جهنّم محفوفه باللذّات
و الشّهوات فمن اعطی نفسه لذّتها و شهوتها دخل النّار»

(اصول کافی- باب الصبر)

و روایات نیز در
فضیلت صبر فراوان است که در کتب حدیث ذکر شده و قسمتی از آنها در کتاب محجه
البیضاء باب الشکر و الصبر و جامع السعادات ج 3 ص 230 الی 235 گردآوری شده است.

ادامه دارد

نخستین کسی که
اسلام آورد

حجه الاسلام
والمسلمین رسولی محلاتی

بخش دوم

قسمت هیجدهم

و برای توضیح و
تأیید این وجه لازم است به چند مطلب توجه شود:

الف- همانگونه که
در بحثهای گذشته گفتیم رسول خدا (ص) پیش از بعثت نیز نماز می‌خواند و عبادت می‌کرد،
چنانچه در گفتار بالا خواندید در روایات اهل سنت نیز- مانند روایت عایشه در باب
وحی- آمده که رسم آنحضرت چنان بود که در هر سال یک ماه یا چند ماه برای عبادت به
کوه حرا می‌رفت [1]،
و حتی بدنبال این بحث نیز بحث دیگری بود که آیا بر طبق چه شریعتی عبادت می‌کرد؟ که
ما در بحثهای گذشته شمّه‌ای روی آن بحث کرده‌ایم.

و بلکه دربارۀ
دیگران نیز- مانند حنفاء که داستانشان را ذکر کردیم- امثال این گونه تعبیرات آمده
بود، و بلکه در مورد ابوذر غفاری گفته‌اند که وی از کسانی بود که در زمان جاهلیت
به وحدانیت حقتعالی معتقد بود و بتها را پرستش نمی‌کرد و گفته‌اند:

«انّه صلّی قبل
مبعث النبی بعدّه سنوات» [2]

یعنی او چند سال
پیش از بعثت رسول خدا نماز می‌گذارد.

ب- با توجه به
نزدیکی امیرالمؤمنین علیه السلام با رسول خدا (ص) در دوران کودکی و شدت علاقه‌ای
که آنحضرت به علی علیه السلام داشت و بالعکس، بنظر می‌رسد که رسول خدا (ص) آنچه را
در مورد خداشناسی و عبادت حقتعالی می‌دانست و بدان عمل می‌کرد به علی علیه السلام
نیز که همانند فرزند او بود یاد داده و تعلیم می‌فرمود، و علی علیه السلام نیز که
همانند شاگردی که شیفته و عاشق استاد و مربّی خود باشد سخنان آنحضرت را به جان می‌پذیرفت،
بسیار عادی بنظر می‌رسد که رسول خدا (ص) همان عبادت و نمازی را که خود انجام می‌داد
به علی علیه السلام نیز یاد داده و آنحضرت نیز مانند رسول خدا (ص) سالهای قبل از
بعثت نماز می‌خوانده است.

و شاهد این مطلب
نیز گفتار خود امیرالمؤمنین علیه السلام است که در خطبه قاصعه فرماید:

«أنا وضعت فی
الصّغر بکلا کل العرب * وکسرت نواجم قرون ربیعه ومضر * وقد علمتم
موضعی من رسول الله صلّی الله علیه و آله بالقرابه القربیه والمنزله الخصیصه *
وضعنی فی حجره و أنا ولید یضمّنی الی صدره و یکنفنی فی فراشه * و یمسّنی
جسده ویشمّنی عرفه و کان یمضغ الشّیء ثمّ یلقمنیه وما وجد لی کذبه فی قول *
ولاخطله فی فعل * ولقد قرن الله به صلّی الله علیه و آله من لدن ان کان
فطیما ً اعظم ملک من ملائکته یسلک به طریق المکارم * و محاسن أخلاق العالم *
لیله و نهاره * ولقد کنت اتّبعه اتّباع الفصیل أثر امّه یرفع لی فی کلّ یوم
من أخلاقه علما ً و یأمرنی بالاقتداء به ولقد کان یجاور فی کلّ سنه بحراء فأراه
ولایراه غیری ولم یجمع بیت واحد یومئذ فی الإسلام غیر رسول الله صلّی الله علیه و
آله و خدیجه وأنا ثالثهما أری نور الوحی و الرّساله * وأشمّ ریح النّبوّه *
ولقد سمعت ربّه الشّیطان حین نزل الوحی علیه صلّی الله علیه و آله فقلت یا رسول
الله ماهذه الرّنّه فقال هذا الشّیطان قد أیس من عبادته * إنّک تسمع ما
أسمع * وتری ما أری إلاّ انّک لست بنبیّ * ولکنّک لوزیر و إنّک لعلی
خیر».

– یعنی من در
کوچکی سینه‌های عرب را بزمین رساندم، و شاخهای برآمده قبیله ربیعه و مضر را شکستم،
و شما مقام و منزلت مرا بسبب خویشی نزدیک و منزلت مخصوص نسبت برسول خدا می‌دانید،
که آنحضرت مرا در دامان خود پروراند و من کودکی بودم که مرا بسینه می‌چسباند، و در
بستر خویش در آغوش می‌گرفت، بدنش را بمن می‌مالید و بوی خوش خود را بمن می‌بویانید،
و غذا را در دهان خود می‌جوید و نرم کرده سپس در دهان من می‌گذارد، هیچگاه از من
دروغی در گفتار و خطائی در کردار ندید، و براستی که خداوند از روزی که از شیر
گرفته شد بزرگترین فرشتۀ خود را با او قرین و همراه کرد که او را به مکارم اخلاق
جهان سیر دهد در شب و روز، و من نیز بدنبال او بوده و همچون بچه شتری که بدنبال
مادرش باشد از او پیروی می‌کردم، و هر روز برای من در اخلاق خود نشانه و علامتی
میافراشت، و پیروی آنرا بمن دستور می‌داد، و هر ساله در غار حراء (برای عبادت و
اعتکاف) اقامت می‌نمود، که من فقط او را می‌دیدم و غیر من دیگری او را نمی‌دید، و
آن روز اسلام در خانه‌ای گرد نیامده بود جز خانۀ رسول خدا و خدیجه که من سومی آن
دو بودم که نور وحی و رسالت را می‌دیدم، و بوی نبّوت را استشمام می‌کردم، و براستی
که صدای نالۀ شیطان را هنگامی که وحی بر رسول خدا (ص) نازل شد شنیدم و به رسول خدا
گفتم: این صدا چیست؟ فرمود: این شیطان است که از پرستیدن او مأیوس شده (و امید
گمراه کردن مردم را از دست داده) تو براستی که می‌شنوی آنچه را من می‌شنوم و می‌بینی
آنچه را من می‌بینم جز آنکه تو پیامبر نیستی ولی تو وزیر (و کمک کار من هستی) و تو
بر خیرخواهی بود.

و داستان رفتن
علی علیه السلام بخانۀ رسول خدا (ص) در کودکی را پیش از این اشاره کرده‌ایم، و
طبری و دیگران اینگونه نقل کرده‌اند که چند سال قبل از بعثت رسول خدا (ص) قریشیان
در مکه دچار قحطی و خشکسالی سختی شدند و عیال ابوطالب و نانخورهای او زیاد بود،
رسول خدا (ص) به عباس (عمویش) که زندگی بهتری در میان قبیلۀ بنی هاشم داشت فرمود:
برادرت ابوطالب کثیرالعیال است و وضع زندگی مردم را هم که خود می‌بینی خوب است نزد
ابوطالب رفته و بوسیله‌ای از نانخورهای او بکاهیم به این ترتیب که من یکی از
فرزندان او را برگیرم و تو دیگری را! عباس پذیرفت و هر دو بنزد ابوطالب رفته و
منظور خود را به او اظهار کردند و ابوطالب (که به عقیل علاقۀ خاصی داشت) گفت: عقیل
را برای من بگذارید و هر که را خواستید برگیرید، و رسول خدا (ص) علی علیه السلام
را برگرفته و با خود بخانه برد، و عباس نیز جعفر را پیش خود برد و بدین ترتیب علی
علیه السلام از کودکی در خانۀ رسول خدا (ص) بسر می‌برد تا وقتی که آنحضرت به نبوّت
مبعوث گردید… [3]

و بدنبال آن طبری
روایت دیگری از محمدبن اسحاق روایت کرده که گفته است:

«کان رسول الله
(ص) اذا حضرت الصلاه خرج الی شعاب مکّه و خرج معه علی بن ابیطالب مستخفیا ً من
عمّه ابی طالب و من جمیع اعمامه وسائر قومه، فیصلیان الصلوات فیها، فاذا امسیا
رجعا، فمکثا کذلک ماشاءالله أن یمکثا…»

رسم رسول خدا (ص)
این بود که چون هنگام نماز می‌شد به درّه‌های مکه می‌رفت و علی ابن ابیطالب نیز با
او می‌رفت در حالی که خود را از عمویش ابوطالب و همه عموها و مردم دیگر پنهان می‌داشت،
و آندو در آن درّه‌ها نماز می‌گذاردند و چون شام می‌شد باز می‌گشتند و مدتی را که
خدا می‌خواست بهمین منوال گذراندند.

و در مورد شدت
علاقه علی علیه السلام نسبت به رسول خدا (ص) و علاقه رسول خدا (ص) به او ابن ابی
الحدید روایت جالبی نقل کرده که متن آن چنین است:

«روی الفضل بن
عباس رحمه الله قال: سئلت أبی عن ولد رسول الله (ص) الذکور: ایّهم کان رسول الله
(ص) له أشدّ حبّا ً؟ فقال: علی بن ابیطالب علیه السلام، فقلت له: سئلتک عن بنیه؟
فقال: انّه کان أحبّ الیه من بنیه وأرأف، ما رأیناه زایله یوما ً من الدهر منذ کان
طفلا ً، الاّ ان یکون فی سفر لخدیجه، وما رأینا أبا ً ابرّ بابن منه لعلیّ، ولا
ابنا ً اطوع لأب من علیّ…» [4]

– یعنی فضل بن
عباس گفت: من از پدرم پرسیدم: رسول خدا (ص) کدامیک از پسرانش را بیشتر دوست می‌داشت؟
گفت: علی بن ابیطالب را! بدو گفتم: من از پسرانش از تو سؤال کردم؟ گفت: آری او را
از پسرانش بیشتر دوست می‌داشت و نسبت به او مهربانتر بود، تا وقتی که کودک بود هیچ
روزی از روزها ندیدیم که او را از خود جدا کند جز آنکه برای خدیجه به سفری رفته
باشد، و پدری را ندیدیم که نسبت به پسرش مهربانتر از آنحضرت نسبت به علی باشد، و
پسری را هم ندیدیم که نسبت به پدر خود فرمانبردارتر از علی نسبت به آنحضرت باشد.

و نیز حسین بن
زیدبن علی علیه السلام از پدرش زیدبن علی علیه السلام روایت کرده که گفته است:

«کان رسول الله
یمضغ اللحمه و التمره حتی تلین، و یجعلهما فی فم علیّ وهو صغیر فی حجره…» [5]

– شیوۀ رسول خدا
(ص) آن بود که گوشت و خرما را می‌جوید تا نرم می‌شد و آنها را در دهان علی که
کودکی بود در کنار او می‌نهاد.

و از جبیربن مطعم
روایت کرده که گفته است: ما با کودکان مکّه بازی می‌کردیم و پدرم به ما می‌گفت:

«الا ترون الی
حبّ هذا الغلام- یعنی علیّا ً- لمحمد واتّباعه له دون أبیه» [6]

– آیا محبت این
پسرک- یعنی علی- را نسبت به محمد و پیرویش را از بجای پدرش می‌بینید؟

ج- روایاتی نیز
که محمدثین شیعه و اهل سنت درباره موحد بودن و خداشناسی علی علیه السلام قبل از
بعثت رسول خدا (ص) نقل کرده‌اند می‌تواند مؤید و شاهد خوبی بر دو مطلب فوق باشد. و
از آنجمله است روایت زیر که قاضی دیار بکری در تاریخ الخمیس خود نقل کرده که از
رسول خدا (ص) روایت شده که فرمود: «سبّاق الامم ثلاثه لم یکفروا بالله طرفه عین:
علی بن ابیطالب، و صاحب یس، و مؤمن آل فرعون» [7].

پیشتازان امتها
سه نفر بودند که چشم برهم زدنی بخدا کافر نشدند: علی بن ابیطالب و صاحب یس و مؤمن
آل فرعون.

و از آنجمله
حدیثی است که ابن حجر عسقلانی با شدّت تعصبی که دارد از ابن سعد حسن بن زیاد روایت
کرده که دربارۀ علی علیه السلام گفته:

«لم یعبد الاوثان
قطّ».

و دنبال آن گفته
است:

«ومن ثم یقال
فیه: کرّم الله وجهه و الحق به الصدیق فی ذلک لما قیل انه لم یعبد صنما ً قطّ…».
[8]

– و بهمین جهت به
او «کرم الله وجهه» گفته می‌شود و لقب «صدیق» هم در همین رابطه به آنحضرت اطلاق
شده زیرا نقل شده که آنحضرت هیچگاه بتی را پرستش نکرد.

و این هم عبارت
کتاب «امتاع الاسماع» مقریزی است که در سیرۀ حلبیه نقل شده که گفته است:

«و اما علی بن
ابیطالب فلم یکن مشرکا ً بالله ابدا ً لانّه کان مع رسول الله (ص) فی کفالته کأحد
اولاده یتبعه فی جمیع اموره فلم یحتج أن یدعی للاسلام، فیقال اسلم…» [9].

– و اما علی بن
ابیطالب هیچگاه مشرک نبود، زیرا او در تحت کفالت رسول خدا (ص) و مانند یکی از
فرزندان او بود که در همۀ کارها از او پیروی می‌کرد و نیازی نبود که او به اسلام
دعوت شود تا در نتیجه گفته شود که او اسلام آورد.

و از عرائس نیز
نقل کرده که از رسول خدا (ص) روایت نظیر روایت تاریخ خمیس را روایت نموده، و
جالبتر آنکه از فاطمه بنت اسد مادر آنحضرت روایت کرده که گوید: وقتی که در زمان
جاهلیت به آنحضرت حامله بود روزی فاطمه خواست برای بت هبل سجده کند که آن کودک در
شکم او خم شد و بدینوسیله مانع سجدۀ مادر برای بت هبل گردید… [10].

و بنابر آنچه
گفته شد بد نیست مطلبی را نیز که مرحوم علامۀ امینی در اینجا تذکر داده یادآوری
کنیم که پس از نقل اقوال دانشمندان دربارۀ سبقت امیرالمؤمنین در اسلام و اینکه
آنحضرت «اوّل من اسلم» بود چنین گوید:

هذا ما اتقضته
المسالمه مع القوم فی تحدید مبدء اسلامه علیه السلام، وأمّا نحن فلانقول: إنّه
أوّل من أسلم بالمعنی الذی یحاوله إبن کثیر وقومه لأنّ البدئه به تستدعی سبقا ً من
الکفر و متی کفر أمیرالمؤمنین حتّی یسلم؟ و متی أشرک بالله حتّی یؤمن؟ وقد انعقدت
نطفته علی الحنیفیه البیضاء، واحتضنه حجر الرّساله، وغدّته ید النبوّه، وهدّبه
الخلق النبویّ العظیم، فلم یزل مقتصّا ً أثر الرّسول قبل أن یصدع بالدین الحنیف و
بعده، فلم یکن له هوی غیر هواه، ولانزعه غیر نزعته، وکیف یمکن الخصم أن یقذفه بکفر
قبل الدّعوه؟! وهو یقول (و إن لم نر صحّه مایقول): إنّه کان یمنع امّه من السّجود
للصنم وهو حمل أیکون إمام الامّه هکذا فی عالم الأجنّه ثمّ یدنّسه درن الکفر فی
عالم التکلیف؟ فلقد کان صلوات الله علیه مؤمنا ً جنینا ً ورضیعا ً وفطیما ً و
یافعا ً و غلاما ً و کهلا ً و خلیفه ً.

ولولا أبوطالب
وابنه

لما مثل الدین
شخصا ً وقاما

بل نحن نقول: إنّ
المراد من إسلامه و ایمانه وأوّلیّته فیهما وسبقه إلی النبیّ فی الإسلام هو المعنی
المراد من قوله تعالی عن إبراهیم الخلیل علیه السلام: وأنا أوّل المسلمین. و فیما
قال سبحانه عنه: إذ قال ربّه أسلم قال أسلمت لربّ العالمین. وفیما قال سبحانه عن
موسی علیه السلام: وأنا أوّل المؤمنین: وفیما قال تعالی عن نبیّه الأعظم: آمن
الرّسول بما انزل إلیه من ربّه. وفیما قال: قل إنّی امرت أن أکون أوّل من أسلم.
وفی قوله: وامرت أن أسلم لربّ العالمین. [11]

و در پایان این
بحث وجه دیگری هم در قسمتی از این روایات مانند روایت «صلّیت» یا «اسلمت قبل الناس
بسبع سنین» بنظر رسید که فعلا ً در همان حدّ احتمال آنرا نقل می‌کنیم و شاهد و
دلیل محکمی برای اثبات آن نداریم و بهمان صورت احتمال نقل می‌کنیم، شاید خوانندۀ
محترم بتواند دلیل و شاهدی برای آن پیدا کرده و به ما نیز اطلاع داده و بی‌خبرمان
نگذارند، و آن احتمال این است که منظور از تقدّم اسلام و ایمان در هفت سال یا کمتر
و بیشتر تقدّم رتبی و سبقت در درجۀ ایمان و اعتقاد باشد نه تقدّم زمانی نظیر
روایات «کنت نبیا ً و آدم بین الماء والطین» یا «بین الروح و الجسد» که از رسول
خدا (ص) نقل شده و یا روایت «أنا أصغر من ربّی بسنتین» که از امیرالمؤمنین علیه
السلام روایت شده، و نظائر اینگونه روایات که جمعی از دانشمندان آنها را بر همین
معنا حمل کرده‌اند…

و خصوص عدد «هفت»
نیز شاید بدان جهت باشد که در «باب درجات ایمان» در چند روایت برای ایمان هفت درجه
ذکر فرموده‌اند، مانند روایت کافی که بسند خود از امام صادق علیه السلام روایت
کرده که فرمود:

«انّ الله عزّوجل
الایمان علی سبعه اسهم، علی البرّ والصدق والیقین والرضا والوفاء والعلم والحلم،
ثمّ قسّم ذلک بین الناس، فمن جعل فیه هذه السبعه الاسهم فهو کامل محتمل وقسّم لبعض
الناس السهم و لبعض السهمین ولبعض الثلاثه حتی انتهوا الی السبعه…» [12]

و عرفاء و اهل
سیر و سلوک نیز منازل و مراحل رسیدن به کمال را هفت مرحله ذکر کرده‌اند و شعر ذیل
هم ناظر بهمین معنا است که گوید:

هفت شهر عشق را
عطار گشت                                              ما
هنوز اندرخم یک کوچه‌ایم.

فتنه و ایمان

قسمت یازدهم

«قرآن و سنن الهی
در اجتماع بشر»

قرآن، کتاب مبین

آیت الله محمدی
گیلانی

* پاسخ
اشکال وجود متشابهات در قرآن مبتنی بر مقدماتی است که شناخت آنها ضرورت وجود
متشابهات را اثبات می‌کند، مقدمه اول، شناخت خود قرآن است * قرآن خود را
کتاب مبین می‌شمارد * حقیقت کتاب مبین در منطق قرآن * دلالت آیه
پنجاه و نهم از سورۀ انعام و آیه بیست و یکم از سوره حجر بر اینکه کتاب مبین دون
غیب مطلق، و مستقر ثابت همۀ موجودات از گذشته و حال و آینده است * مراد از
غیب مطلق و غیب نسبی * نسبت کتاب مبین بموجودات همانند برنامه عمل مدوّن
بنفس آن عمل است * قرآن مجید، همین کتاب مبین تنزّل یافته در لیله مبارکه
قدر در ماه رمضان است که خداوند متعال با جعل تألیفی کتاب مبین را قران عربی
گردانید * اتحاد انزال و جعل * منزلگه این انزال کجا است؟ آیا قلب
اطهر رسول الله صلی الله علیه و آله است و مراد از بیت معمور همین قلب در مقام
شهود ذاتی است؟ آیا نسبت قرآن منزل بکتاب مبین، نسبت مثل بغرض مقصود از کلام است؟
چه میدانی؟

پاسخ اشکال وجود
متشابه «دلالت آیه به معنی شبهه انداز» در قرآن کریم مبتنی بر معرفت مقدماتی است
که با شناخت آنها نه فقط این مشکل حل می‌گردد، بلکه ضرورت وجود متشابه در قرآن
کریم روشن می‌شود، و نتیجۀ معرفت صحیح آن مقدمات، همانا لزوم وجود متشابهات در
قرآن است، و نخستین مقدّمه از آن مقدّمات، شناخت خود قرآن عظیم است بآنگونه که خود
را تعریف می‌نماید، و حقیقت خویش را وراء آنچه که با فهم عادی و متعارف درک می‌کنیم
می‌شمارد.

قرآن، کتاب مبین

توضیح اجمالی این
مقدمه آن است که در آغاز برخی از سور هشدار می‌دهد که قرآن مورد تلاوتتان «آیات
الکتاب المبین» است چنانکه در سورۀ یوسف علیه السلام و سورۀ شعرا و سورۀ قصص این
تعبیر بالفاظه آمده است، و از اوائل بعضی از سور دیگر همین معنی استفاده می‌شود، و
بنابراین، قرآن همان آیات کتاب مبین است، و اما کتاب مبین چیست؟ در آیات بسیاری
کتاب مبین را توصیف می‌نماید که مستقرّ همۀ اشیاء و امور خرد و کلان قبل از نشأه
ماده و طبیعت است و همۀ موجودات و حوادث پیش از پذیرفتن نقش صنع و آفرینش در جهان
متحوّل و سیّال با همۀ مشخصات و حدود کلا ً بدون استثناء در کتاب مبین موجودند،
چنانکه بعد از پذیرفتن نقش وجود عینی مادّی نیز با آنها معیّت داشته و پس از
انقضاء و گذشت وجود مادی آنها، نقش وجودشان در کتاب مبین محفوظ است، و آن کتاب
مشتمل بر علم فعلی «نه علم ذاتی» خداوند متعال بهمۀ اشیاء و امور است و هیچگونه
تغییر و تبدیل و ضلال و نسیان در آن راه ندارد، و آن کتاب از نظر رتبه نظام هستی
در قوس نزول، دون مفاتح الغیب، واقع شده است.

در آیۀ پنجاه و
نهم از سورۀ مبارکه انعام می‌فرماید: «وعنده مفاتح الغیب لایعلمها الاّ هو و یعلم
ما فی البرّ و البحر و ما تسقط من ورقه الاّ یعلمها ولا حبّه فی ظلمات الأرض ولا
رطب ولا یابس الاّ فی کتاب مبین».

خزائن غیب، نزد
خداوند است کسی جز او بآنها علم ندارد، و آنچه در همه خشکی و دریا است همه را می‌داند
و هیچ برگی از درخت نمی‌افتد مگر آنکه بآن علم دارد و هیچ دانه‌ای در تاریکیهای
زمین و هیچ تر و خشکی نیست مگر آنکه در کتاب مبین است.

آیه شریفه چنانکه
ظاهر است در مقام بیان شمول علم باریتعالی بهمۀ موجودات است، النّهایه هستی مادون
ذات واجب الوجود را بدو بخش تقسیم نموده، بخشی از آن دارای مرتبۀ علیائی است که
نامتناهی و بی‌پایان است، و چون نامتناهی و بی‌پایان است، دست ادراک احدی بآن نمی‌رسد،
و چون از دسترس ادراک ذوی العقول بیرون است پس نسبت بآنها غیب مطلق است و علم بآن
مختصّ بخداوند متعال است.

در آیۀ بیست و
یکم از سورۀ مبارکه حجر می‌فرماید: «و إن من شیئ الاّ عندنا خزائنه و ما ننزّله
الاّ بقدر معلوم».

هیچ چیزی نیست
مگر در نزد ما خزائن آن بنحو بی‌پایان و بی‌اندازه موجود است و نازل نمی‌کنیم مگر
باندازۀ معلوم.

آیۀ شریفه بروشنی
دلالت دارد بر اینکه، آن خزائن نامحدود و بلاقدر است و جملگی اشیاء در آن خزائن
بنحو بساطت ورتق موجودند، و بعد از تنزّل و هبوط از آن خزائن، مبان و ممتاز از
همدیگر شده، و تفصیل و فتق در آنها راه می‌یابد و گرفتار حدود و قیود می‌گردند و
هر یک دارای قدر معلومی می‌شوند که خروجش از حدّ محدود و قدر معلوم ممتنع است و
این قسم، بخش دوم است که ذیل آیه مورد بحث از سورۀ انعام نیز بر آن دلالت داشته
است. و بنابراین، هر دو آیه بهر دو بخش دلالت دارند ولی آیۀ سورۀ انعام با اضافه
بغیب مطلق، بمرتبۀ بی‌پایانی خزائن دلالت می‌کند و آیۀ سورۀ حجر با استثناء به
مرتبۀ بی‌پایانی خزائن اشیاء دلالت دارد، و بحکم لاحدّی ولاقدری، غیب مطلق بوده و
از ادراک هرذی ادراک ممکن الوجود محجوبند و از این جمله است، انسان که شعاع
ادراکاتش محدود است، زیرا مجموعه وجودش که قوای درّاکه‌اش جزئی از آن است، محدود
می‌باشد، و با حجاب محدودیت چگونه بنا محدود احاطه می‌یابد؟

باری اشیاء و
موجودات در خزائن غیب که مرتبۀ پیش از تنزیل و تقدیر است بنحو بساطت ورتق موجودند،
از شعاع ادراک هرذی ادراکی که اسیر اقدار و حدود است بیرون بوده و این عنقاء مغرب
آشیان شکار کس نشود و دام بازچین کانجا همیشه باد بدست است دام را. [1]

بلی بعد از آنکه
از آشیانۀ غیب مطلق در عرصۀ شهادت و مهبط حدود و مقادیر، نزول و هبوط کردند در طوق
ادراک و شعاع علم ما واقع می‌شوند، و در این مرتبه است که هر یک از اشیاء با حدّ
معیّنی و قدر معلومی لباس تحقق پوشیده، و عرصۀ فتق و تفصیل موجودات پدید می‌آید و
موقعیت کتاب مبین که موطن همۀ موجودات بعد از تنزیل از خزائن غیب مطلق است، وجود
می‌یابد چنانکه مدلول ذیل آیۀ مزبور از سوره مبارکۀ انعام است، «یعلم ما فی البرّ
و البحر و ما تسقط من ورقه الاّ یعلمها و لا حبه فی ظلمات الأرض ولا رطب ولا یابس
الاّ فی کتاب مبین» چه همۀ اشیاء جزئی را که اسیر حدود و اقدارند و طبعا ً در
دسترس ادراک واقع شده‌اند و بهمین ملاحظه ممکن است آنها را غیب نسبی در مقابل غیب
مطلق نامید، در کتاب مبین، مستقر می‌داند و در آیات بسیاری، حوادث جزئیه در جهان
طبیعی را نشأت گرفته از کتاب مبین بحساب می‌آورد.

«وما یعزب عن
ربّک من مثقال ذرّه فی الأرض ولا فی السماء ولا اصغر من ذلک ولا اکبر الاّ فی کتاب
مبین».

سورۀ یونس علیه
السلام آیه 61 و آیه سوم از سورۀ سباء که با عبارت: «لایعزب عنه» شروع گردیده:

««و هیچ ذره‌ای
در همۀ زمین و آسمان از پروردگارت پنهان نمی‌گردد و کوچکتر از ذره و بزرگتر از آن
نیست مگر آنکه در کتاب مبین است» و نظیر آن در دلالت بر مطلوب ما، بلکه دلالتش
روشن‌تر است، آیه بیست و دوم از سورۀ حدید است:

«ما اصاب من
مصیبه فی الأرض ولا فی انفسکم الاّ فی کتاب من قبل ان نبرءها انّ ذلک علی الله
یسیر»:

نه هیچ مصیبتی در
زمین- چون فقر و بیماری عمومی و خونریزی و استعمار فکری- و نه در نفوستان- مانند
خوی ظلم‌پذیری و بیمایگی و بی‌غیرتی و غم مانده- اصابت نمی‌کند مگر آنکه قبل از
ایجادش در کتابی «مبین» ثبت است تحقیقا ً چنین کاری بر خداوند آسان است.

با تدبّر در این
آیات ذکر شده و آیاتی که ذکر نشده روشن می‌شود که نسبت کتاب مبین بموجودات عالم
طبیعت، نسبت برنامۀ عمل تدوین شده بنفس آن عمل است، همانگونه که عمل مورد نظر پیش
از وجود عینی و خارجی در برنامۀ مدوّن مربوطه‌اش وجود کتبی داشته و بنحوی تعیّن
یافته و حدود و مشخصات آن معلوم گردیده است همچنان همۀ امور و اشیاء قبل از وجود
عینی طبیعی، در کتاب مبین بگونه‌ای تعیّن یافته‌اند و حدود و اقدار آنها معلوم
گردیده و بتدریج در ظرف مکان و غلتک زمان با اطواری آفریده می‌شوند و این وجود
مادی آنها دستخوش تغییر و تحول است و اما وجوداتشان در کتاب مبین از هرگونه تغییر
و تبدیل محفوظ است و آنچه که در جهان مادی رقم صنع و ایجاد یافته و گذشته یا هم
اکنون موجود یا در آینده موجود می‌شود کلا ً در کتاب مبین است که لوحی است محفوظ و
کتابی است مکنون، از هر تغییر و تحوّل.

بلی قرآن کریم در
نظام قوس نزولی هستی بکتاب و لوحی اشارت فرموده‌اند که تغییر و محو و اثبات در آن
راه دارد که بحث در آن از مقصد این مقاله خارج است: «…Èe@ä3Ï9 9@y_r& Ò>$tGÅ2 . (#qßsôJtƒ ª!$# $tB âä!$t±o„ àMÎ6÷Vãƒur ( ÿ¼çny‰YÏãur ‘Pé& É=»tGÅ6ø9$#» (الرعد-
آیه 38 و 39).

پس حاصل و گزیده
شناختی که قرآن مجید از «کتاب مبین» بما موهبت فرموده‌اند چنین می‌شود که «کتاب
مبین» مرتبه‌ای از هستی در نظام قوس نزول است که دون خزائن غیب مطلق و فوق عالم
محض و اثبات است که موطن اصلی و ثابت همۀ اشیاء و امور محدود و مقدر است و هیچ خرد
و کلانی در جهان طبیعی آفریده نمی‌شود مگر آنکه مسبوق الوجود در کتاب مبین است و
نسبت این کتاب به همه موجوداتی که نقش وجود عینی ماده می‌یابند نسبت برنامۀ عمل
تدوین شده بنفس آن عمل است که همۀ حدود و ثغور عمل مفروض در برنامۀ مربوط وجود
کتبی داشته همچنان همۀ موجودات محدوده قبل از ظهورشان در جهان طبیعت وجودی متناسب
در کتاب مبین دارد که هیچگونه آسیب تغیّر و فساد بر آن راه ندارد.

نزول قرآن در شب
قدر

اینک با روشن شدن
معنی «کتاب مبین» توجهتان را باین حقیقت معطوف می‌دارم که قرآن مجید، همین کتاب
مبین تنزّل یافته است تا در دسترس عقول و افکار بشر قرار گیرد و با اعتصام باین
حبل الله تعالی بسعادت ابدی دست یافته و به جوارالله عزّوجل عروج کنند، و اگر کتاب
مبین معروض انزال نمی‌گردید، و در لیلۀ مبارکه قدر فرود نمی‌آمده، برتر از ادراک
عقول بوده و از نیل به آن محروم می‌ماندند، این موهبت کبری در سوره‌های متعددی
بیان شده است، در آغاز سورۀ مبارکه دخان می‌فرماید «والکتاب المبین انّا انزلناه
فی لیله مبارکه» سوگند به کتاب مبین حقا ً ما آنرا در شبی مبارک نازل کردیم. و در
سوره قدر می‌فرماید: «انا انزلناه فی لیله القدر» و در آیۀ 185 از سورۀ بقره آمده:
«شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن». آیه مبارکۀ دخان تصریح می‌کند که کتاب مبین را
در شبی مبارک از مرتبۀ عالی نازل فرمودند و آیۀ مبارکه سوره قدر بعد از بیان انزال
و فرود آوردن، شب را تقیّد به قدر می‌نماید و آیۀ مبارکه بقره ماه رمضان را ظرف
فرود آمدن قرآن از مقام علو معرفی می‌نماید که جمع‌بندی این آیات حاصلش این می‌شود:
کتاب مبین بعنایت خداوند متعال جهت هدایت مردمان در لیلۀ مبارکه قدر در ماه رمضان
از مقام متعالیش فرود آمد.

و جامعتر و
روشنتر در دلالت، آیات ابتداء سوره شریفه زخرف است: «والکتاب المبین انا انزلناه
قرآن عربیا لعلکم تعقلون و انه فی ام الکتاب لدینا لعلّی حکیم» سوگند به کتاب مبین
تحقیقا ً ما آنرا قرآن عربی گردانیدیم باشد که در معرض ادراک عقولتان واقع شود، چه
کتاب مبین، موطن درام الکتاب نزد ما دارد که برتر از ادراک عقول و محکم و ممتنع از
نفوذ است.

چنانکه ملاحظه می‌کنید،
وصف قرآن عربی بودن با جعل تألیفی خداوند عزّوجل، عارض کتاب مبین گردیده و بدیهی
است که متعلق جعل تألیفی اعراض مفارق است، مثلا ً می‌گویم: «زید را نویسنده ساختم»
این وصف نویسندگی عرض مفارق و جدا از زید بوده که من با تعلیم و تمرین او را واجد
این صفت کردم و زید نویسنده شد و وصف نویسندگی به حمل شایع صناعی که ملاکش اتحاد
در وجود است بر آن حمل می‌شود. این چنین است وصف قرآن عربی که از اعراض مفارق است
و با جعل خداوند متعال عارض کتاب مبین گردیده و با آن اتحاد در وجود یافته و ظاهرا
ً حقیقت این جعل با حقیقت انزال یکی است یعنی انزال و فرود آمدن کتاب مبین در لیلۀ
مبارکه قدر در ماه رمضان عینا ً جعل و گردانیدن کتاب مبین، قرآن عربی است و گمان
می‌کنیم که بخاطر دارید که انزال از نظر لغت فرود آمدن دفعی از بالا به پائین است
و انزال کتاب مبین یقینا ً از سنخ نزول مکانی نیست پس این سؤال موقعیت دارد که
منزلگاه این حقیقت علیا چه بوده؟ و نسبت این کتاب منزل و قرآن عظیم بکتاب مبین چه
نسبتی است؟

آیا منزلگاه آن،
قلب اطهر رسول الله صلی الله علیه و آله بعد از شهود ذاتی بوده و بیت معمور که در
قرآن آمده و روایات فریقین آنرا منزلگاه قرآن شناسانده‌اند همین قلب اطهر‌ است و
می‌توان آیۀ: ‌«Ÿwur ö@yf÷ès? Èb#uäöà)ø9$$Î/ `ÏB È@ö6s% br& #Ó|Óø)ムšø‹s9Î) ¼çmã‹ômur» (طه-
114) را بر این دعوا شاهد گرفت زیرا آنحضرت را نهی می‌کند که پیشی در اظهار قرآن
قبل از انجام وحی نگیرد، پس به مجموعۀ قرآن عالم بوده که چنین نهیی متوجه او شد و
نظیر آن دلالت آیۀ: «ولا تحرّک به لسانک لتعجل به» (سوره قیامه).

گروهی از اهل
تحقیق و معرفت چنین گفته‌اند.

و آیا نسبت این
کتاب منزل و قرآن عظیم به کتاب مبین، نسبت لباس به متلبّس یا نسبت مثال به حقیقت
یا نسبت مثل به غرض مقصود از کلام است؟ و می‌توان برای این فرض اخیر آیاتی را
بشهادت طلبید که از آنجمله است: «šù=Ï?ur ã@»sVøBF{$# $ygç/ΎôØnS Ĩ$¨Z=Ï9 ( $tBur !$ygè=É)÷ètƒ žwÎ) tbqßJÎ=»yèø9$#»‌(عنکبوت-
43)‌ و ‌روشنتر، آیۀ:

«ã@sW¨B Ïp¨Ypgø:$# ÓÉL©9$# y‰Ïããr tbqà)­GßJø9$# ( !$pkŽÏù ֍»pk÷Xr&…» ‌(سوره
محمد‌«ص»-‌ آیه 15) و آیه 37 از سوره رعد، با توجه بآیه: «Ÿxsù ãNn=÷ès? Ó§øÿtR !$¨B u’Å“÷zé& Mçlm; `ÏiB Ío§è% &ûãüôãr&»‌(آیه
17- سوره السجده)، چنانکه بعضی از اولیاء الله الاماجد گفته‌اند، بهرحال «انا
انزلناه فی لیله القدر و ما ادریک ما لیله القدر».

صدق الله العلی العظیم

ادامه دارد

معاد

* عنایت
قرآن به معاد

* جبهه‌گیریهای
منکرین

* قرآن در
برابر جبهه‌گیریها

قسمت ششم

آیت الله حسین
نوری

در مباحث گذشته
در طیّ چند مقاله، دلائل و براهینی را که بر اساس عقل و نقل پی‌ریزی شده و مقتضی
اثبات «معاد» بود ذکر کردیم اینک قبل از تشریح خصوصیّات و کیفیّت معاد، لازم و
مناسب است توجه خوانندگان محترم را به اهتمام و عنایت خاصّی که قرآن مجید به موضوع
«معاد» دارد نیز جلب نمائیم.

باید دانست که در
این کتاب مقدس آسمانی هیچ موضوعی پس از «توحید و خداشناسی» به اندازۀ معاد مورد
توجه قرار نگرفته است بطوریکه در میان کلّ آیات قرآنی که تعداد آن به 6236 آیه (1)
بالغ می‌گردد در حدود «1400» آیه مربوط به «معاد» است و اساسا ً تعدادی از سوره‌های
قرآن مانند سورۀ واقعه و غاشیه و قارعه و زلزال و قیامت از آغاز تا به آخر اختصاص
به معاد دارد و فقط دربارۀ آن سخن می‌گوید.

و در سوره‌های
دیگر نیز علاوه بر تأکیدهای فراوانی که برای اثبات «معاد» صورت گرفته است سوگندهای
بسیاری نیز برای تثبیت آن بعمل آمده و این موضوع مورد توجه فراوان قرار گرفته و از
هر فرصتی برای تذکر و اثبات «معاد» بهره‌برداری بعمل آمده است.

و بالأخره موضوع
«معاد» در قرآن گاهی با اقامۀ دلیل و برهان و زمانی با ضرب‌المثل‌های زنده و مؤثّر
و گاهی با ذکر داستانهائی مورد تذکّر و توجه واقع شده است و نیز در آیات و سوره‌های
متعددی از یک رستاخیز جهانی و تحوّل و انقلاب عالمگیر و با عظمتی که در طی آن
ستاره‌های فروزان خاموش و طومار وجود خورشید درخشان درهم پیچیده و کوههای بزرگ از
جا کنده شده و در فضا پراکنده می‌شوند و دریاها مشتعل می‌گردد و زمین‌لرزه مهیبی
پدید می‌آید سخن می‌گوید و این رستاخیز و تحول عالمگیر را مقدّمۀ قیام قیامت
معرّفی می‌کند که ما بتوفیق خداوند در آینده به توضیح این جریانها خواهیم پرداخت.

جبهه‌گیریهای
منکران

اکنون باید باین
مطلب توجه داشت یکی از جهاتی که موجب گردیده است که قرآن کریم این عنایت و اهتمام
را در تثبیت «معاد» بکار ببرد این است که در آن عصر بسیاری از مردم موضوع معاد را
انکار می‌کردند و در انکار خود پافشاری و اصرار بخرج می‌دادند و یا بدیدۀ استهزاء
و استبعاد بآن نگاه می‌کردند که قرآن مجید انکار و استبعادهای آنها را با این
عبارات بیان نموده است:

«قالوا ائذا متنا
و کنّا ترابا ً و عظاما ً أئنّا لمبعوثون لقد وعدنا نحن وآباؤنا هذا من قبل ان هذا
الا اساطیر الأوّلین» [1].

گفتند چون ما
مردیم و پوسیده شدیم و بصورت خاک و استخوان درآمدیم مجّددا ً زنده و برانگیخته می‌شویم؟!
از این وعده‌ها به ما و پیش از این به پدران ما نیز داده شود ولی این افسانه‌های
پیشینیان است.

یا می‌گفتند: «#sŒÏär& $uZù=n=|Ê ’Îû ÇÚö‘F{$# $¯RÏär& ’Å“s9 9,ù=yz ¤‰ƒÏ‰y`» [2].

آیا ما پس از
اینکه در اعماق زمین فرو رفتیم و نابود شدیم باز مجدّدا ً خلقت خواهیم یافت.

یا می‌گفتند: «#sŒÏär& $uZ÷FÏB $¨Zä.ur $\/#tè? ( y7Ï9ºsŒ 7ìô_u‘ ӉŠÏèt/» [3].

آیا ما بعد از
اینکه مردیم و خاک شدیم دوباره به زندگی بازگشت می‌کنیم؟ این بازگشت دور از فکر و
عقل ما است.

قرآن در پاسخ می‌گفت:
«ô‰s% $oY÷HÍ>tã $tB ßÈà)Zs? ÞÚö‘F{$# öNåk÷]ÏB ( $tRy‰YÏãur ë=»tGÏ. 8á‹Ïÿym» [4].

یعنی «جای تعجب و
استبعاد نیست ما بآنچه زمین از آنها بکاهد کاملا ً آگاهیم و در نزد ما کتابی که
همۀ حقایق و اشیاء را در خود حفظ و بایگانی می‌کند وجود دارد».

یا می‌گفتند: «$¯RÏär& tbrߊrߊöyJs9 ’Îû ÍotÏù$ptø:$#. #sŒÏär& $¨Zä. $VJ»sàÏã ZotÏƒªU» [5].

آیا ما پس از مرگ
باز زندگی دیگری خواهیم یافت؟ چگونه پس از اینکه مردیم و استخوانهای ما پوسیده شد
زنده خواهیم شد؟».

و بالأخره گاهی
انکار و استبعاد آنان چنان اوج می‌گرفت و شدّت می‌یافت که به ساحت مقدّس حضرت رسول
اکرم «ص» نسبت افتراء یا جنون می‌دادند که قرآن آنرا چنین بازگو می‌کند:

«tA$s%ur tûïÏ%©!$# (#rãxÿx. ö@yd öNä3—9߉tR 4’n?tã 9@ã_u‘ öNä3ã¥Îm7t^ム#sŒÎ) óOçFø%Ìh“ãB ¨@ä. A–¨“yJãB öNä3¯RÎ) ’Å“s9 9,ù=yz >‰ƒÏ‰y_. 3“uŽtIøùr& ’n?tã «!$# $¹/ɋx. Pr& ¾ÏmÎ/ 8p¨ZÅ_» [6].

یعنی: «کافران با
مردم می‌گفتند آیا شما را به مردی راهنمائی کنیم که می‌گوید شما پس از آنکه مردید
و ذرّات بدنتان متفرق و پراکنده گردید از نو باز زنده خواهید شد! آیا این مرد نسبت
به خدا دروغ می‌بندد یا دیوانه شده است؟

تا اینکه در این
مورد استبعاد شخصی که مفسّران قرآن نوعا ً نام وی را «ابی بن خلف» ذکر کرده و گفته‌اند
که روزی در حالی که استخوان کهنه‌ای بدست گرفته به حضور حضرت پیغمبر «ص» آمد و
آنرا ریز ریز کرد و همان منطق زنگ زدۀ منکرین «معاد» را تکرار کرد و گفت: «ائذا
کنّا عظاما ً ورفاتا ائنّا لمبعوثون خلفا» هنگامی که ما مردیم و استخوان و متلاشی
گردیدیم آیا مجدّدا ً مبعوث خواهیم شد؟ [7] را
به این صورت بازگو می‌کند:

«z>uŽŸÑur $oYs9 WxsWtB zÓŤtRur ¼çms)ù=yz ( tA$s% `tB ÄÓ÷ÕムzN»sàÏèø9$# }‘Édur ÒOŠÏBu‘. ö@è% $pkŽÍ‹ósムü“Ï%©!$# !$ydr‘t±Sr& tA¨rr& ;o§tB ( uqèdur Èe@ä3Î/ @,ù=yz íOŠÎ=tæ» [8].

«برای ما مثلی
جاهلانه زد و گفت این استخوانهای پوسیده را که زنده می‌کند؟ ای رسول ما بگو همان
خدائی که نخستین بار بآن حیات بخشیده است آنرا مجدّدا ً نیز زنده می‌کند و او بهر
نوع خلقت دانا است».

قرآن در برابر
جبهه‌گیریها

قرآن کریم در
برابر این جبهه‌گیریها که از شک و تردید و انکار و استبعاد و احیانا ً لجاجت و
عناد آنها سرچشمه می‌گرفت در ضمن آیاتی، مانند هر مورد دیگر راه منطق و برهان را
پیش گرفت منطق و برهانی که بر اساس علم و قدرت خداوند استوار گردیده است.

و بطور کلی آیاتی
که در برابر این جبهه‌گیریها وجود دارد، چند دسته است:

الف- آیاتی که از
راه توجه دادن، به خلقت خود انسان برای اثبات معاد استدلال می‌کند.

مفاد این دسته از
آیات این است آن خداوند دانا و توانائی که شما را با این اعضاء و اندام کامل و با
این تجهیزات روحی و جسمی از خاک و نطفه پدید آورده است مجدّدا ً می‌تواند در پرتو
علم بی‌نهایت خود که به کلیّۀ ذرات بدن شما در هر جا که متفرق شده باشد آگاهی دارد
و در سایۀ قدرت کامل خود، آنها را جمع‌آوری کرده بصورت و خلقت اوّلیه‌ای که در
دنیا داشتید در بیاورد و برای حضور در صحنۀ قیامت آماده و مهیّا سازد.

بنابراین، انکار
و استبعاد شما کاملا ً بی‌مورد و حاکی از عدم توجه به علم و قدرت خداوند و یا
نشانگر ضعف ایمان شما است.

ما در اینجا برای
نمونه تعدادی از این دسته از آیات را ذکر می‌کنیم: و آیاتی را که از راههای دیگر
استدلال می‌کند برای مقاله‌های بعد که با توفیق الهی انجام خواهد شد می‌گذاریم.

1-   
«$yg•ƒr‘¯»tƒ â¨$¨Z9$# bÎ) óOçFZä. ’Îû 5=÷ƒu‘ z`ÏiB Ï]÷èt7ø9$# $¯RÎ*sù /ä3»oYø)n=yz `ÏiB 5>#tè? §NèO `ÏB 7pxÿõܜR §NèO ô`ÏB 7ps)n=tæ ¢OèO `ÏB 7ptóôҕB 7ps)¯=sƒ’C Ύöxîur 7ps)¯=sƒèC tûÎiüt7ãYÏj9 öNä3s9 4 ”É)çRur ’Îû ÏQ%tnö‘F{$# $tB âä!$t±nS #’n<Î) 9@y_r& ‘wK|¡•B §NèO öNä3ã_̍øƒéU WxøÿÏÛ ¢OèO (#þqäóè=ö7tFÏ9 öNà2£‰ä©r& ( Nà6ZÏBur `¨B 4†¯ûuqtGムNà6ZÏBur `¨B –Štãƒ #’n<Î) ÉAsŒö‘r& ̍ßJãèø9$# Ÿxø‹x6Ï9 zNn=÷ètƒ .`ÏB ω÷èt/ 8Nù=Ïæ $\«ø‹x©» [9].

یعنی: ای
مردم اگر شما دربارۀ «معاد» و برانگیخته شدن در روز قیامت شک و تردید دارید به این
دلیل توجه کنید که: ما شما را از خاک و سپس از نطفه و از آن پس از علقه (خون بسته)
و بعد از آن از پارۀ گوشت- که اعضاء و اندام در آن ترسیم گردیده است بعد از آنکه
ترسیم نشده بود- تا قدرت خود را بر شما آشکار سازیم آفریده‌ایم و این نطفه را با
این وضعی که ذکر گردید در رحم تا وقت معیّن قرار می‌دهیم از آن پس بصورت طفلی پا
بعرصۀ گیتی می‌گذارد و زیست می‌کند تا بحدّ بلوغ و کمال می‌رسد و برخی از شما در
این بین می‌میرند و برخی به سنّ ضعف و ناتوانی می‌رسند تا آنجا که فهم و درک خود
را در نتیجۀ زیادی سنّ و سال از دست می‌دهند.

چنانکه ذکر گردید
خداوند در این آیه دوران آفرینش و تحوّلی که برای انسان رخ می‌دهد را در هفت مرحله
خلاصه می‌کند:

1-   
خاک بودن.

شکّی نیست که همۀ
انسانها در نخستین گام خلقت خاک می‌باشند زیرا نطفه از غذا است و غذای انسان هم چه
گیاهی و چه گوشتی بالأخره از خاک بعمل می‌آید.

2-   
نطفه.

3-   
علقه (خون بسته).

4-   
مضغه (یکپارچه
گوشت).

5-   
کودکی.

6-   
دوران رسیدن به
کمال جسمی و روحی.

7-   
دوران ضعف و
ناتوانی.

نتیجه اینکه آن
خداوندی که شما را در این مراحل سیر می‌دهد قدرت دارد که پس از مرگ و پوسیدن اجسام
و خاک شدن مجدّدا ً کالبد شما را بسازد و زندگی شما را دوباره به شما بازگرداند.

2-   
«ÌÝàYu‹ù=sù ß`»|¡RM}$# §NÏB t,Î=äz . t,Î=äz `ÏB &ä!$¨B 9,Ïù#yŠ . ßlãøƒs† .`ÏB Èû÷üt/ É=ù=Á9$# É=ͬ!#uŽ©I9$#ur . ¼çm¯RÎ) 4’n?tã ¾ÏmÏèô_u‘ ֑ϊ$s)s9» [10]

یعنی:
«انسان بنگرد که از چه چیز خلقت شده است از آب جهنده‌ای که از میان استخوانهای کمر
و سینه سرچشمه گرفته است پدید آمده است و آن خداوندی که او را در طی این مراحل
بوجود آورده است مسلّماً می‌تواند که پس از مرگ، زندگی وی را مجدّدا ً باو برگرداند».

3- 
«Ü=|¡øts†r& ß`»|¡RM}$# br& x8uŽøIム“´‰ß™. óOs9r& à7tƒ ZpxÿôÜçR `ÏiB %cÓÍ_¨B 4Óo_ôJãƒ. §NèO tb%x. Zps)n=tæ t,n=yÜsù 3“§q|¡sù. Ÿ@yèpgmú çm÷ZÏB Èû÷üy_÷r¨“9$# tx.©%!$# #Ós\RW{$#ur. }§øŠs9r& y7Ï9ºsŒ A‘ω»s)Î/ #’n?tã br& }‘Å¿øtä† 4’tAöqpRùQ$#» [11].

یعنی:
آیا انسان چنین می‌پندارد که او به حال خود و مهمل گذاشته شده و مسؤولیّتی ندارد و
در خلقت او هدفی و حکمتی در نظر گرفته نشده است و در نتیجه، در رابطه با اعمالش
ثواب و عقاب و پاداش و کیفری وجود نخواهد داشت؟ هرگز چنین نیست آیا آغاز وجود او
نطفه نبود که از آن پس بصورت علقه درآمد و سپس دوران تکامل خود را پیمود و خداوند
او را بصورت مخلوقی آراسته و مجهّز درآورد و از آن بر اساس حکمت و حساب معیّن نر و
ماده پدید آورد آیا پروردگاری با چنین قدرت، توانائی آنرا ندارد که او را پس از
مرگ زنده کند؟!

4-   
«tbqä9qà)uŠ|¡sù `tB $tR߉‹Ïèム( È@è% “Ï%©!$# öNä.tsÜsù tA¨rr& ;o§tB» [12].

یعنی
کافران می‌گویند: ما را پس از مرگ که زنده می‌کند؟ بگو همان خدائی که نخستین بار
شما را آفرید.

چنانکه
ملاحظه می‌کنید در این آیات در برابر انکار منکرین و استبعاد کسانی که معاد را
مورد انکار و استبعاد خود قرار می‌دادند در پاسخ، با تکیه به علم و قدرت خداوند
گفته شده است: «آن پروردگاری که شما را در آغاز آفرید قدرت و توانائی آنرا دارد که
شما را مجدّدا ً زنده کند شما اگر در اصل خلقت خود فکر و مطالعه کنید هضم و قبول
موضوع معاد بر شما آسان خواهد شد پس فکر کنید.

هدایت در قرآن

قسمت هفتم

آیه الله جوادی
آملی

بررسی آیه میثاق

بررسی آیه شریفه
میثاق منتهی به نظریه استاد علاّمه طباطبائی رضوان الله تعالی علیه گردید، البته
بر نظریه ایشان نیز اندک اشکالی وارد است که چنانچه قابل رد نباشد، ناگزیر باید
آیه را بر معنای دیگری حمل نمود که خالی از هرگونه اشکال باشد.

نظریه علامه
طباطبائی (ره)

خلاصه نظریه
استاد عبارت است از اینکه: تنزیل فیض از خزائن غیبی گاهی مستند به امر الهی است که
در این گونه موارد تدریج در آن راه ندارد، چنانچه در سوره «یس» می‌فرماید: «!$yJ¯RÎ) ÿ¼çnãøBr& !#sŒÎ) yŠ#u‘r& $º«ø‹x© br& tAqà)tƒ ¼çms9 `ä. ãbqä3uŠsù» [1]–
فرمان او تنها این است که هرگاه چیزی را اراده نماید به او می‌گوید: «موجود باش»
آن نیز بی‌درنگ موجود می‌شود. و نیز در سوره «قمر» می‌فرماید: «!$tBur !$tRãøBr& žwÎ) ×oy‰Ïmºur £xôJn=x. Ύ|Çt7ø9$$Î/» [2]– و فرمان
ما یک امر بیش نمی‌باشد همچون یک چشم بر هم زدن. آیات مشابه دیگری نیز در این
زمینه در قرآن کریم آمده است که ثابت می‌نماید: اینگونه تنزیل به جهان طبیعت،
منزّه از تدریج می‌باشد.

و گاهی تنزیل به
خود اشیاء مادّی ارتباط می‌یابد که در این صورت به تدریج انجام می‌پذیرد و برخلاف
مورد نخست است که امر ایجادی می‌باشد چنانچه در سوره «حجر» که تدریجی است آمده
است: «bÎ)ur `ÏiB >äóÓx« žwÎ) $tRy‰YÏã ¼çmãYͬ!#t“yz $tBur ÿ¼ã&è!Íi”t\çR žwÎ) 9‘y‰s)Î/ 5Qqè=÷è¨B» [3]–
چیزی در عالم نیست جز آنکه خزائن آن نزد ما می‌باشد ولی ما جز به اندازه معین آن
را نازل نمی‌نمائیم. این گونه تنزیل همراه با حرکت و تغیّر مادّی است.

در مورد آیه
شریفه میثاق، از آنجا که جنبۀ ملکوتی اشیاء بدلیل ارتباطشان با مبدأ، مقدّم بر
جنبه ملکی آنها می‌باشد. موطن میثاق مقدم بر این موطن است، و «واذ اخذ ربّک» ظهور
بر چنین تقدّمی دارد. چرا که آن موطن، موطن ملکوتی انسان است و زمام و ناصیه او به
دست خدا می‌باشد و در آن موطن است که عبودیّت خویش و ربوبیّت ربّ العالمین را
مشاهده می‌نماید و در بعضی از روایات چنین آمده است که بطور معاینه و مشاهده،
ربوبیّت خدا را دیده و سخن او را شنیده است. گرچه خود این مطلب فی نفسه حقّ است و
مورد تأیید بعضی از روایات نیز می‌باشد ولی اشکالاتی بر آن وارد است:

اعتراض به نظریه
استاد

1-   
این مسأله
اختصاصی به انسان نداشته و شامل تمام موجودات و پدیده‌های طبیعی می‌شود. چنانچه در
آیه «21» سوره حجر دیدیم که هر چیز دارای خزائنی می‌باشد و تمام اشیاء از آنجا
تنزّل می‌نمایند، و انسان از جمله این موجودات است و در سوره «هود» می‌فرماید: «$¨B `ÏB >p­/!#yŠ žwÎ) uqèd 8‹Ï{#uä !$pkÉJuŠÏ¹$uZÎ/ 4 ¨bÎ) ’În1u‘ 4’n?tã :ÞºuŽÅÀ 8LìÉ)tGó¡•B» [4]–
هیچ جنبنده‌ای نیست مگر اینکه او بر وی تسلّط دارد و همانا پروردگار من بر صراط
مستقیم است. انسان هم در آن موطن که جنبۀ ملکوتی او است و زمام اختیار و ناصیه‌اش
به دست خدا است، خدا را به ربوبیّت و خود را به عبودیّت مشاهده کرده است و آن موطن
هم که جای حضور و شهود است نه جای اختیار مقدّم بر این موطن است.

بنابراین
برای هر چیزی ملکوت است و این مسأله از ویژگی‌های انسان نمی‌باشد و جنبه ملکوت همه
جنبندگان بر جنبه ملکشان سبقت دارد؛ با وجود این، چرا در این میان تنها از انسان
اخذ میثاق به عمل آمده است؟ اگر دلیل برای گرفتن چنین تعهّدی از انسان آیه شریفه
سوره حجر است که به آن اشاره شد، دلیل مزبور عام بوده و روشن است که دلیل عام تنها
مدلول عام را ثابت می‌نماید نه مدّعای خاص را و به مقتضای آیه شریفه «ان من شیء
الاّ یسبّح بحمده»- موجودی نیست مگر اینکه تسبیح و حمد خداوند می‌گوید، همه اشیاء
موحّدند و تمام آنها تسبیح پروردگار می‌گویند و این مسأله اختصاصی به انسان ندارد.

2-   
اگر اخذ میثاق
مربوط به عالم ملکوت بوده و در آنجا حجّت بالغه تمام شده است، حدّاقل در یک جای
قرآن باید به این حجّت اشاره شده باشد در صورتی که به هنگام بیان حجّت تنها روی دو
حجّت تکیه شده است، یکی حجّت باطنی است به نام عقل و دیگری حجّت ظاهری به نام وحی
و نبوّت. چنانچه در سوره «نساء» دربارۀ بعثت انبیاء می‌فرماید: «Wxߙ•‘ tûïΎÅe³t6•B tûï͑ɋYãBur žxy¥Ï9 tbqä3tƒ Ĩ$¨Z=Ï9 ’n?tã «!$# 8p¤fãm y‰÷èt/ È@ߙ”9$# 4 tb%x.ur ª!$# #¹“ƒÍ•tã $VJŠÅ3ym» [5]– و
رسولان را فرستاد که بشارت‌دهنده (به رحمت خداوند) و بیم دهنده (به عذاب الهی)
باشند تا آنکه مردم را بر خداوند حجّتی پس از فرستادن پیامبران نباشد و خداوند
پیوسته مقتدر و کارش بر وفق حکمت است. و در اصول کافی کتاب العقل آمده: عقل وسیله
احتجاج خلق بر خالق و خالق بر خلق است. یعنی هم خداوند می‌تواند با آن بر بنده
احتجاج نماید که اداء امانت و رعایت عدل و اجتناب از ظلم بحکم عقل پسندیده بود چرا
برخلاف آن عمل نمودی و هم بنده می‌توانست در صورت عدم بعثت انبیاء بگوید: مرا در
این عالم بدون رهنما رها نمودی و در نتیجه به گمراهی افتادم، لذا در روایت وارد
شده است که عقل حجت مشترک میان «الله» و «بندگان» است ولی وحی، حجّت خداوند بر خلق
می‌باشد. عقل نبی را از متنبّی و دین را از بافته‌های بشری تشخیص می‌دهد و به
منزله چراغی است که راه را از بیراهه مشخّص می‌سازد ولی وحی، راه و صراط مستقیم است.

در سوره
مبارکه «طه» می‌فرماید: «öqs9ur !$¯Rr& Nßg»oYõ3n=÷dr& 5>#x‹yèÎ/ `ÏiB ¾Ï&Î#ö7s% (#qä9$s)s9 $uZ­/u‘ Iwöqs9 |Mù=y™ö‘r& $uZø‹s9Î) Zwqߙu‘ yìÎ7®KuZsù y7ÏG»tƒ#uä `ÏB È@ö7s% br& ¤Aɋ¯R 2”t“øƒwUur» [6] – و
اگر ما پیش از فرستادن پیامبر، کافران را به عذاب هلاک می‌نمودیم. هر آینه آنان می‌گفتند
پروردگارا! چرا برای ما رسولی نفرستادی تا از وی پیروی نمائیم پیش از آنکه به ذلّت
و خواری دچار گردیم.