امام خمینی ثابت و استوار(زنده نگه داشتن عاشورا)

پیام مهم حضرت امام مدظله

غدیر، عید بزرگ اسلام

معیارهای گزینش                                            آیت
الله العظمی منتظری

سخنان معصومین(صرفه جویی)

نعمتهای بیشمار خداوند                                      آیت الله مشکینی

فتنه و ایمان                                                  
آیت الله محمدی گیلانی

رابطه ضروری بین انسان و دین                          آیت الله جواد آملی

داستان بعثت رسول خدا(ص)                              حجة الاسلام و المسلمین
رسولی محلاتی

اخلاق و تربیت اسلامی                                    حجه الاسلام
و المسلمین محمدحسن رحیمیان

سیمای گلگون شهریور

یاران امامان(عماریاسر)

کربلای ایران و الهام از پیامهای سید
الشهداء            سید محمد جواد مهری

چاره اندیشی برای مشکل مهاجرت روستائیان          محمدرضا حافظ نیا

پاسخ به نامه ها

نگاهی به رویدادها

رهنمودهای امام و آیت الله العظمی منتظری

رهنمودها

امام خميني:

*هيچ قدرتي نمي تواند با ملتي که همه با هم هستند مقابله کند.

*عيد واقعي آنوقتي است که انسان رضاي خدا را بدست بياورد و درون خود را اصلاح
کند.

*شياطين در پي ايجاد اختلاف بين جناح ها هستند، به اين شياطين اعتنا نکنيد.

*وقتي به اين جوانهائي که به جبهه ميروند نگاه مي کنم، از خود خجالت مي کشم،
ما کي هستيم،‌ما چه هستيم؟ ما قريب هشتاد و چندسال در اين دنيا بوديم و بقدر چند
روزي که اينها مشغول خدمت هستند خدمت نکرديم.

*اشکال اگر هست اشکال را بايد گفت، لکن نبايد دولت را تضعيف کرد.

*دولت به تنهائي نمي تواند اين بار بزرگي که الان بدوش اين ملت است،‌بردارد.
ما بايد مردم را در همه امور شرکت بدهيم.

*ما با ملتي هستيم که همه چيزش را در طبق اخلاص گذاشته است. براي شکر اين نعمت
بايد مردم رادر حکومت شريک بدانيم و خدمتگزار اين ملت باشيم. 20/3/65

آيت الله العظمي منتظري:

*ائمه جمعه براي مراجعه مردم و افراد حاجتمند وقت خاصي را در نظر بگيرند تا
افراد بتوانند بدون ترس و ملاحظه خواسته هاي خود را با ائمه جمعه که محورهاي معنوي
در شهرستانها هستند مطرح سازند.

*اگر جناحي فکر من و شنا را هم قبول ندارد ولي به اسلام و انقلاب و نظام،
اعتقاد دارد بگذاريد حرفش را بگويد و در روزنامه ها بنويسد اگر اشتباه مي گويند
شما حرف آنها را عمل نکنيد.

*ائمه جمعه بايد از خط بازي و گروه گرائي بپرهيزند و بي طرفي خود  و تشکيلات نماز جمعه را حفظ کنند. 26/3/65

*روزنامه ها نه تضعيف کننده باشند نه تملق گو، واقعيتها را منعکس کنند.

*از شعارهاي تند بي محتوا و تکراري و هيجان زا بايد پرهيز کرد.

*جلوي احتکار را بگيريد اما نه بدست افرادي که جوّ درست مي کنند. 4/4/65

امام خميني:

آقايان اهل علم و کاروان ها و رؤساي کاروان ها و ساير حجاج! مبادا اين سفر را
سفر تجارت قرار بدهيد وامور تجاري در اين سفر مطرح باشد؛ سفر، سفر الي الله است نه
سفر به سوي دنيا، آلوده به دنيا نکنيد. 
(پيام 8/7/1358)

نگاهي به رويدادها

جنگ

*رژيم بغداد همزمان با روز جهاني قدس، پيرانشهر را به توپ بست.

*1800 افسر ارشد بعثي در جريان نبردهاي فاو به هلاکت رسيدند. 18/3/65

*4 جنگنده عراق در آسمان اهواز، آغاجاري، گناوه و فاو سرنگون شد. 29/3/65

*يک مقر عمده منافقين در داخل خاک عراق بکلي منهدم شد. 31/3/65

*دو موشک زمين به زمين ايران تأسيسات نفتي کرکوک را درهم کوبيد. 8/4/65

*حمله هواپيماهاي دشمن به 2 روستاي منطقه شادگان 6 کشته و 36 مجروح به جاي
گذاشت. 9/4/65

*رزمندگان اسلام حمله سنگين خود رادر جبهه مهران با نام «کربلاي – 1» و با رمز
«يا اباالفضل العباي ادرکني» آغاز کردند و در چند محور به پيش رفتند. در اين
عمليات صدها تن از قواي دشمن کشته و مجروح شدند و بسياري از ادوات زرهي عراق منهدم
و يا به غنيمت گرفته شد. 10/4/65

*صبح امروز در مرحله سوم عمليات کربلاي يک شهر مهران آزاد شد. 11/4/65

65 دستگاه تانک و نفربر از جمله 30 دستگاه تانک بي – 59 سالم به دست رزمندگان
اسلام افتاد  70 دستگاه تانک و نفربر بر
دشمن منهدم گرديد و دهها دستگاه خودرو نيز به آتش کشيده شد. 14/4/65

جهان اسلام

*در حمله به يک پايگاه همه هوائي، انقلابيون مسلمان افغاني 8 فروند هليکوپتر و
هواپيما را منهدم کردند. 21/3/65

*مسلمان کشورهاي خارجي در سال گذشته بيش از 8/1 ميليون دلار به جبهه هاي جنگ
کمک کردند.

*رئيس جمهور بنين: مردم بنين به امام خميني عشق مي ورزند و معتقدند که ايشان
در ارتباط معنوي خاصي با خداوند هستند. 26/3/65

*در پي گسترش موج حرکتهاي اسلامي در مصر، سرلشگر محمد فوزي معاد استاندار شهر
اسکندريه مصر به هلاکت رسيد. 1/4/65

*در تلاش براي فرونشاندن موج فزانيده نهضتهاي اسلامي، 138 مسجد به کنترل رژيم
مصر درآمد. 9/4/65

*يازده روحاني آمريکائي به جرم مخالفت با سياستهاي خارجي تروريستي ريگان در
اين کشور محاکمه شدند. 14/4/65

اخبار داخلي

*نيروهيا دريائي ارتش اسلام در مانور گسترده اي موسوم به (ترم – 3) قدرت رزمي
خود را در آبهاي خليج فارس و تمگه هرمز بنمايش گذاشت.

*3 لشگر و 19 کاروان لبيک يا امام در آغاز هفته قدي روانه جبهه ها شدند. 18/3/65

*حدود 190 نفر از محتکرين که تاکنون دستگير شده اند داراي ارتباطات نزديکي با
خارج هستند. 31/3/65

*نخست وزير: پيشرفت انقلاب ما امروز مديون تلاش نيروهاي گمنامي است که در
بخشهاي مختلف نظام اجرائي کشور در خدمت انقلاب،‌جنگ و مردم کشورمان هستند. 3/4/65

*780 کاميون از کمکهاي مردم آذربايجان غربي و مازندران به ارزش 520 ميليون
ريال تحت عنوان کاروانهاي هفتم تير به جبهه ها ارسال شد.

*اولين توليد گلوله هاي توپ 122 ميليمتري ساخت صنايع مهمات سازي سپاه به جبهه
ها ارسال شد. 9/4/65

*ترمينال جديد نفتي ايران با ظرفيت 2 ميليون بشکه در جزيره لارک افتتاح شد.
10/4/65

*يک لشگر و يک گردان از نيروهاي داوطلب گيلان به همراه 540 کاميون حامل کمکهاي
مردم اين استان عازم مناطق جنگي شدند. 14/4/65

اخبار خارجي

*رجوي و همراهان پس از اخراج از فرانسه با يک هواپيماي اختصاصي وارد بغداد
شدند جمعي از وزراي رژيم عراق و نماينده صدام در فرودگاه منتظر رجوي بودند.
18/3/65

*تعداد تلفات جنگ اردوگاهها در بيروت به 88 کشته و 430 مجروح رسيد.

*براي اولين بار در ده سال گذشته، ارزش برابري ريال سعودي در مقابل دلار کاهش
يافت. 20/3/65

*سخنگوي کاخ سفيد:  تحويل آواکس به
عربستان سعودي براي نقش منطقه اي آمريکا «جهت مقابله با ايران در آينده» ضرورت
دارد. 24/3/65

*ريگان به شکست آمريکا در لبنان اعتراف کرد. 25/3/65

*سران يک حزب در تونس بخاطر اعتراض به تجاوز هوائي آمريکا به ليبي، زنداني شدند.
26/3/65

*ملاقات وزراي خارجه سوريه و رژيم عراق لغو شد.

*دو انفجار مجتمع مخازن نفت کويت در منطقه الاحمدي اين کشور را طعمه حريق
ساخت. 28/3/65

*آمريکا و انگليس قطعنامه تحريم اقتصادي عليه آفريقاي جنوبي را وتو کردند.

*رژيم مصر از تشکيل دادگاه مردمي جهت رسيدگي به جنايات ريگان جلوگيري کرد.
31/3/65

*رژيم مصر با پرداخت جريمه بخاطر کشته شدن هفت اسرائيلي در صحراي سينا موافقت
کرد. 3/4/65

*نيروهاي صهيونيستي،‌عقب نشيني از مواضع اشغالي در لبنان را آغاز کردند.
4/4/65

*مجلس نمايندگان آمريکا کمک 100 ميليون دلاري ريگان به ضد انقلابيون
نيکاراگوئه را تصويب کرد. 5/4/65

*در جريان مانور مشترک نظامي هندوراس و آمريکا، يک سرباز هندوراس، دو آمريکائي
را کشته و زخمي کرد. 8/4/65

*عربستان يک فروند هواپيماي آواکس از آمريکا دريافت داشت. 11/4/65

ضد انقلاب

*يک تن هروئين، ترياک و شيره توسط مأموران ژاندارمري يزد و سيستان و بلوچستان
کشف شد. 25/3/65

*5/1 ميليون قطعه کوپن تقلبي که توسط شبکه ضد انقلاب در چاپخانه روزنامه حريت
ترکيه بچاپ ميرسيد، کشف و معدوم شد.

*انفجار نارنجک در مقابل روزنامه جمهوري اسلامي يک عابر را مجروح کرد. 1/4/65

*امام جمعه روستاي فرجه از توابع سنندج توسط عوامل ضدانقلاب به شهادت رسيد.
4/4/65

پيام شهيد

اين وصيت نامه ها انسان را ميلرزاند و بيدار مي کند.   امام خميني

قسمتي از وصيتنامه هشدي مصطفي نيکپور

«… سلام من، سلامي برخاسته از صميم قلب و عشق دروني، نخست
به امام غايب حضرت مهدي(عج) و سپس به نايب امام زمان، امام خميني و بعد به روان
آناني که بدنشان به خاک افتاه و روحشان به عالم بالا شتافته است.

برادران و خواهران! من راهم را شناخته ام و به سوي آن رفته
ام، رفته ام که با دشمنان اسلام بجنگم که جهاد، جنگ است و جنگ، روشنگر جوهره
انساني و جهاد درچه بهشت است و مجاهد،‌گشاينده آن در است و ما چه بکشيم و چه کشته
شويم، پيروزيم و من ميدانم که لايق شهادت نيستم، اما اگر به اين فيض رسيدم، آرزويم
بوده است و حاضرم صدها بار کشته شوم و باز زنده شوم و دوباره در راه الله شهيد
شوم…»

قسمتي از وصيتنامه شهيد محمد ابراهيم پناه.

…چند کلامي به عنوان وصيت عرض مي کنم، اگرچه خود را بيش
از هر کس محتاج به پند و اندرز مي دانم.

برادران عزيزم: در کسب ذخائر اخروي به خود هيچگونه تزلزل و
سستي راه ندهيد و موانع رشد خود را يک به يک از سر راه خود برداشته و انشاء الله
که به مقصود خواهيد رسيد.

دوستان عزيز: بدانيد که لحظات و فرصتها همانند ابر مي گذرند
و اين عمر ما است که در اين مقوله مانند تيري است که از ترکش ايام رها شده و به
سرعت به نقطه پايان نزديک مي شود لذا بايد حداکثر استفاده را از عمري که خداوند به
ما عنايت داشته کرده و آنرا وسيله نجات از عذاب ابدي و قهر الهي و رسيدن به قرب
الي الله و جاي گرفتن در مکان امن الهي نمائيم «الدنيا مزرعة الاخره».

قال رسول الله(ص): «ثلالثه عصموا من ابليس،‌الذکرون بالليل
و النهار و الباکون من خشية الله و المستغفرون بالاسحار».

خدايا تشکر مي کنم که تو اين نعمت را به من دادي که بتوانم
در برابر تو، در راه اهداف حکومت اسلامي محبتهاي دنيوي را فراموش کنم و فقط راه تو
را در نظر داشته باشم.

پدر عزيزم: مي دانم که محبت من در دل تو بسيار است و رنج و
اندوه از دست رفتن من برايت دشوار است ولي در راه الله و در اه به ثمر رسيدن حکومت
اسلامي بسي ناچيز است.

مادر عزيزم: مي دانم که غم از دست دادن فرزند براي مادر
بسيار مشکل و دشوار است. اگر بگويم مادر فراموشم کن مي دانم که برايت امکان پذير
نيست ولي مادر عزيزم، عمر دنيا کوتاه است، بالاخره آدمي روزي آمده و روزي مي رود.
چه بهتر که اين مرگ، شهادت و در راه الله باشد.

از همه مي خواهم که وظيفه شرعي خود را در اين لحظات حساس که
اسلام مورد تهاجم خصم قرار گرفته و … تشخيص داده و عمل نمايند…. .

قسمتي از وصيتنامه شهيد حسن قائمي

«…. بارخدايا از تو مي خواهم که مرا از آن گروه قرار دهي
که براي تو به جبهه ميروند و پيمانت را نمي شکنند.

خدايا آنقدر به من ايمان، شجاعت و صبر بده که بتوانم تا
آخرين لحظه هاي عمرم جدا از ديارم و قبيله ام با دشمنان تو يعني آمريکا، شوروي،
اسرائيل و صدام مبارزه کنم. خدايا آنقدر در زندگي کوتاه مدت نيکي خود را شامل حالم
کردي که زبانم عاجز از بيان آن است. و در آخر هم نيکي خود را در مرگ من که همان
شهادت است روزيم کن.

اي بندگان خدا، خداوند تبارک و تعالي به وعده خود وفا کرد و
شما را بر دشمنان اسلام پيروز گردانيد. پس شما هستيد که بايد با تمام توان اين
وعده الهي را حفظ کيند و با تمام قدرت جلوي دشمنان داخلي و خارجي را بگيريد. مواظب
خودتان باشيد که يک وقت زرق و برق دنيا چه هست و چه نيست شما را نفريبد.

اي کساني که هنوز باين انقلاب بدبين هستيد برادرانه شما را
نصيحت مي کنم کمي به خود آئيد اينقدر به دنيا دل نبنديد چره که دنيا گذرگاه است و
ارزشي ندارد.

بدانيد اگر پيکرها براي مرگ ساخته شده است و سرانجام مرگ
است پس کشته شدن مرد با توپ و تانک و خمپاره در راه خدا به يقين برتر و با فضيلت
تر است و اگر روزيها و رزقها اندازه گرفته شده است پس انسان کمتر حرص و آز داشته
باشد نيکوتر خواهد بود…»

با چه نیت به جبهه برویم؟

مسئله خلوص و ریا بطور کلی انگیزه­ای که باید محرک انسان برای کارهای خوب باشد
از مسائل وسوسه انگیز و مورد توجه عموم مؤمنین است و در این رابطه نامه­های مختلفی
به دست ما رسیده است. بعضی به دلیل این که نیت خالص برای آنها به دست نمی­آید و
همیشه از این که آنها را رزمنده­ی اسلام بگویند احساس خوشحال می­کنند، نسبت به اصل
جبهه تردید دارند بلکه بعضی به همین بهانه از این وظیفه بزرگ سرباز می­زنند. و عده­ای
دیگر می­پرسند: آیا اگر قصد ما از رفتن به جبهه فقط دوری از گناه و حضور در صحنه­های
خودسازی باشد عمل ما صحیح و خالص خواهد بود و ثوابی برای آن هست یا نه؟ و برخی
دیگر تنها انگیزه­ی آنها سرگرمی شرکت در صحنه­های هیجان انگیز است که روح ماجراجوی
آنان را آرامش بخشد و شاید بعضی دیگر به انگیزه­های مختلف دیگری در جبهه حضور
یابند.

بنابراین، مساله مهمی که برای رزمندگان عزیز و کسانی که عازم جبهه­ها هستند یا
مایلند در این امر خیطر شرکت کنند و کسانی که با بهانه­های واهی خود را قانع نموده
و از این وظیفه خطیر شانه خالی می­کنند مطرح است پاسخ به این سؤال می­باشد که: به
چه نیت و با چه انگیزه باید به جبهه رفت؟ و اگر شائبه ریا در قلب انسان خطور کند
چگونه باید بر آن چیره شد و آن را از بین برد؟ و چگونه می­توان به خلوص کامل دست
یافت؟

واجبات تعبدی و واجبات توصلی

نکته­ای که باید در این رابطه مورد توجه قرار داد این است که همه واجبات و
تکالی الهی مشروط به قصد قربت و خلوص در عمل نیست. فقها واجبات را دو قسم می­دانند:
واجبات تعبّدی و واجبات توصّلی.

تعبّدی: واجبی است که باید به قصد قربت خالصا مخلصاً لوجه الله انجام داده شود
و اگر ذره­ای قصد غیر خدا در آن پیدا شود عمل باطل است و باید اعاده شود مانند
نماز، روزه، حج و امثال آن.

توصّلی: واجبی است که وظیفه انسان انجام دادن آن است به هر قصد و انگیزه­ای که
باشد مانند نجات دادن غریق و هر کسی که جانش در خطر است و مانند پاسخ گفتن به سلام
و مانند امر بمعروف و نهی از منکر و مانند همه کارها و حرفه­هائی که جامعه به آن
نیازمند است. بنابراین اگر انسان کسی را دید که در رودخانه غرق می­شود نباید منتظر
برانگیخته شدن از روی قصد قربت باشد! بلکه بر او واجب است که او را فوراً نجات
دهد. اگر او بقصد قربت و برای رضای خدا انجام داد ثواب نیز دارد ولی اگر بقصد قربت
نبود، به هر نیت و انگیزه­ای باشد وظیفه­ی خود را انجام داده و تکلیف از او ساقط
است هر چند بقصد خودنمائی باشد. استحقاق ثواب بر هر عملی مشروط بر این است که به
قصد قربت و برای تحصیل رضای خدا و پیروی از فرمان او باشد ولی انجام وظیفه همیشه
متوقف بر این معنی نیست و با انجام وظیفه حداقل انسانی از استحقاق عقاب مصون می­ماند
هر چند ثوابی نبرد.

ریا که نوعی شرک است و آن را شرک در عبادت می­خوانند تنها در مورد واجبات تعبّدی
صدق می­کند. نماز چون عبادت است باید فقط برای رضای خدا انجام پذیرد و اگر به قصد
ریا و خود نمائی باشد نه تنها انجام وظیفه نشده و نه تنها ثوابی ندارد و عمل باطل
است و باید اعاده شود بلکه گناه یبزرگ است و انسان مستحق عقاب خواهد بود و طبق
روایات در قیامت به او خطاب می­شود: ای کافر! ای حیله­گر! ای زیانکار! ولی ریا در
قسم دوم یعنی واجبات توصّلی همانگونه که موجب بطلان عمل نیست گناه نیز به شمار نمی­آید
و انسان مورد عقاب و ملامت واقع نمی­شود گرچه ثوابی از آن عمل نخواهد برد؛ پس اگر
انسان غریقی را به قصد خودنمائی نجات دهد، گناهی مرتکب نشده بلکه وظیفه را انجام
داده است.

در کارهای خیر معطل نمانید

براساس مطلبی که ذکر شد، برادران و خواهران مؤمن باید متوجه باشند که در مورد
بسیاری از کارهای خیر نباید معطل بمانند بلکه به هر انگیزه­ای که محرک آنها باشد
انجام دهند زیرا شارع مقدس در آن گونه مواردهدف اصلی­اش محقق شدن آن عمل در خارج
است به هر انگیزه که باشد و از هر کس که صادر شود. معروف است که شیخ انصاری (ره)
شاگردان خود را نصحیت می­کرد که درس گفتن را در میان کارهای روحانیون انتخاب کنند
و حتی اگر قصد قربت در آنها به وجود نیامد باز هم از این کار دست برندارند زیرا
تبلیغ و رساندن احکام الهی و نشر معارف اسلامی، عملی است که بخودی خود مطلوب شارعت
مقدس است هر چند انسان آن را به انگیزه­ای الهی انجام دهند.

در مورد جهاد با کفار و مخالفین اسلام گرچه بحثی در کتب فقهی بخصوص در رساله­های
عملیه در رابطه با تعبّدی و توصّلی بودن آن نیافتیم ولی قدر مسلم و قطعی این است
که دفاع از اسلام و کشور اسلامی یک واجب همگانی است و از آن گونه مسائل یاست که بخودی
خود مطلوب شارع است و به هر انگیزه­ای باشد باید انجام پذیرد هر چند ثواب در صورتی
مترتب است که به قصد قربت باشد. و با توجه به اینکه جنگ ما اکنون تنها برای دفاع
از اسلام و مسلمین و دفع شر اجابت و دست نشاندگان آنها است بدون شک به هر انگیزه­ای
انجام یابد عمل به وظیفه شده است. ولی از آنجائی که هدف اصلی انقلاب اسلامی، ساختن
انسانها و هدایت آنان به راه کمال است، باید سعی بر این باشد که هر چند بیشتر عمل
را خالصا لوجه الله انجام دهیم و نه تنها تکالیف واجبه را به قصد قربت و برای
تحصیل رضای خداوند بجا آوریم بلکه سعی ما این باشد که حتی اعمال روزمره و ضروریات
زندگی مانند خوردن و خوابیدن را نیز برای خدا انجام دهیم و هر چه در این راه به
موفقیت بیشتری دست یابیم به هدف اصلی نزدیکتر شده­ایم.

نقل شده است که یکی از علمای بزرگ می­فرمود: «من هیچ کار مباحی انجام نمی‌دهم».
و این به آن معنی است که حتی خوردن و خوابیدن و سایر اعمال خود را در حدی انجام می­داده
که مقدمه­ای برای انجام وظایف باشد و بدین ترتیب در همه کارها قصد قربت داشته و
همه اعمال او یا واجب و یا مستحب بوده و لذا بر همه کارها مستحق ثواب بوده است.

با ذکر این نکته دیگر جای این سخن باقی نمی­ماند که کسی به بهانه­ی عدم دست­یابی
به نیت خالص از وظیفه­ی شرعی و وجدانی خود که دفاع از اسلام و کشور اسلامی است سر
باز زند، و به این دلیل که در جستجوی تحصیل ثواب یا کمال انسانی است خود را مستحق
عقاب و عتاب نماید!

حمایت از مستضعفین

خداوند در قرآن کریم به این نکته اشاره فرموده است، آنجا که مؤمنین و مهاجرین
را بر جنگ با کفار قریش تحریص و ترغیب می­فرماید، هم به دلیل این که جنگ با آنها
جنگ در راه و تحصیل رضای او است و هم به این دلیل که دفاع از بستگان و خویشان
مستعضف آنها است. در آیه 75 سوره­ی نساء می­فرماید: «و ما لکم لا تقاتلون فی سبیل
الله و المستضعفین من الرجال و النساء و الولدان…» – چه شده است شما را که پیکار
نمی­کنید در راه خدا و در راه مردان و زنان و کودکان مستعضف … از ذیل آیه
استفاده می­شود که منظور، مؤمنین باقیمانده در مکه است.

بنابراین جنگ به انگیزه­ی دفاع از مستضعفان هم کیش نیز مطلوب خداوند است، گرچه
مقصود والاتر خالص کردن نیت برای خداوند می­باشد. و لذا در آیه قبل از این آیه می­­فرماید:
«فلیقاتل فی سبیل الله الذین یشرون الحیاة الدنیا بالآخرة و من یقاتل فی سبیل الله
فیقتل او یغلب فسوف نؤنیه اجراً عظیماً» – باید در راه خدا بجنگند آنان که زندگی
پست این جهان را به زندگی واپسین(آخرت) فروختند و هر کس در راه خدا بجنگد چه کشته
شود و چه پیروز شود، به او پاداشی عظیم خواهیم داد. و در آیه بعد از آیه فوق می­فرماید:
«الذین آمنوا یقاتلون فی سبیل الله…»- آنانکه ایمان آورده­اند تنها در راه خدا
می­جنگند…

گرچه می­توان گفت مراد از سبیل الله یعنی راه خدا هر هدفی است که مورد رضایت
خداوند باشد و این معنی شامل می­شود انگیزه­های گوناگونی را از جمله: اعلاء کلمه
حق و نشر دین الهی و سرکوبی ستمگر و تجاوزگر و دفاع از مؤمنین و مستضعفی هم کیش و
حراست از مرزهای مسلمین وو.. پس از انگیزه­ی حمیات از مستضعفین مؤمن خود نیز نوعی
از قصد قربت و جهاد فی سبیل الله است ولی آیه در مقام ترغیب مؤمنین، انگیزه‌های
وجدانی و عاطفی آنان را تحریک می­کند و این نشانگر آن است که وجود این انگیزه­ها
مانع صحت عمل و مطلوبیت آن نیست.

بعضی از برادران از این جهت وسوسه به خود راه می­دهند که در قلب خویش انگیزه­ای
غیر از جنگ در راه خدا می­یابند و آن استفاده از معنویت جبهه و خودسازی در آن
میدان مبارزه با نفس است به این گمان که این انگیزه با خلوص نیت منافات دارد غافل
از آن که این خود نیز یک انگیزه­ی الهی است و هیچ منافاتی با قصد قربت که هدف اصلی
است ندارد بلکه آن را تاکید و تقویت می­نماید.

مبارزه با القاءات شیطان

البته نباید از این جهت غفلت کرد که گاهی شیطان، انگیزه­های غیر الهی بلکه
انگیزه­های شیطانی و هواپرستانه را به انسان القاء می­کند. رزمنده­ی مؤمن باید
تلاش کند که آن اهداف غیر الهی را از خود دور سازد و تا آنجا که ممکن است نیت را
خالص نماید گرچه به هر نیتی باشد وظیفه را انجام داده و به تکلیف شرعی خود عمل
نموده است.

گاهی برادران مؤمن که می­خواهند همه اعمال آنها خالصا لوجه الله باشد بخصوص
جهاد- این عمل بزرگ که در قله­ی اعمال صالح است- و با توجه به معامله­ای که خداوند
در این مورد اعلام فرموده که ما خریدار جانها و اموال مؤمنین هستیم در مقابل بهشت
جاودان«ان الله اشتری من المؤمنین انفسهم و اموالهم بان لهم الجنة…» با ملاحظه
اهمیت این مساله دچار وسوسه می­شوند که مبادا در قلب آنها شائبه­ای از ریا خود
نمائی خطور کرده باشد و ثواب عمل را از بین ببرد و معامله را به هم بزند زیرا
خداوند طبق حدیث قدسی فرموده است: «من بهترین شریکم؛ هر کس در عملش کسی را با من شریک
کند همه را به او وا می­گذارم.»[1]  

این وسوسه تنها در این مورد نیست که مانع انجام عمل خیر می­شود بلکه در بسیاری
از موارد که عمل مؤمن به نحوی در محیط خاص خودش انگشت­نما است به قلب او خطور می­کند
و مانع می­شود مانندنماز جماعت، نماز نافله، دقت در انجام نماز و تقید به مستحبات
و خضوع و خشوع، صدقه دادن و احسان به فقرا و امثال آن. شیطان برای منع از کارهای
خیر راههای مختلف دارد: تنبلی، خواب، لذائذ زودگذر دنیا، سنگین جلوه دادن تکالیف،
شک و تردید وو… و چون مؤمن با او به ستیز برمی­خیزد و با قدرت ایمان همه آنها را
از خود دفع می­کند، شیطان از راهی که مناسب او است او را وسوسه می­کند: ریا! یعنی
عمل را در نظر او بزرگ و جالب جلوه می­دهد و عمل دیگران را در نظر او پست و بی­ارزش
می­کند، آن گاه انگیزه­های دیگر از قبیل تعریف کردن دیگران در قلب او القاء می­کند،
آن جا است که یا مؤمن واقعا مبتلا به ریا می­شود و عمل او باطل و بیهوده می­گردد
یا به خاطر وسوسه­ی ریا، عمل را ترک می­نماید یا پس از عمل به خودخوش بین می­شود و
عجب و خودبینی اثر روانی و ثواب عمل را از بین می­برد.

مبارزه با این مرحله خطرناک و حساس که در عین حال بسیار با ظرافت و مهارت و
مخفیانه صورت می­گیرد بسیار مهم و اساسی است. در ظرافت ریا روایتی معروف و گویا
وارد شده است که ریا پنهانتر از حرکت مورچه بر سنگ صاف در شب تاریک است. شب تاریک
تا با چشم دیده نشود آن هم مورچه که خود همرنگ شب است و بر سنگ صاف تا حساسترین
گیرنده­ی صدا نتواند از حرکت آن صدائی ثبت کند. سر این همه پنهانی این است که انسان
بسیار خود فریب است و عیوب و نقائص خود را درک نمی­کند. در بسیاری از موارد که
تصور می­کند بهترین عمل را انجام داده غافل است که آن عمل ممکن است بدترین عمل او
باشد و گاهی که یک عمل را کوچک می­شمارد چه بسا که همان کار و تحقیر آن سبب تقرب
او به درگاه الهی باشد.

معالجه ریا

در عین حال باید توجه داشت که گاهی عجب و ریا تنها وسوسه شیطان است و واقعیت
ندارد. شخصی از امام صادق (ع)پرسید: گاهی انسان در حال نماز خالی از عجب است ولی
در اثناء برای او حالت عجب رخ می­دهد. حضرت فرمودند: «اگر در ابتدای نماز با نیت
خالص شروع کرده آن چه پس از آن در قلبش القا می­شود ضرری ندارد به نمازش ادامه دهد
و شیطان را از خود دور سازد». منظور از دور ساختن شیطان، بی­اعتنائی به وسوسه و
القاءات او است. در روایتی دیگر مردی به امام صادق (ع)عرض کرد: از این بیم دارم که
منافق و ریاکار باشم. امام فرمودند: آیا روز و شب در خلوت و در خانه خود نماز نمی­خوانی؟
گفت: چرا، می­خوانم. فرمود: برای چه کسی نماز می­خوانی؟ گفت: برای خداوند متعال.
فرمود: پس چگونه منافق خواهی بود با این که فقط برای خدا نماز می­خوانی؟![2] امام (ع)با
این روش، وسوسه ریا را از قلب آن شخص زدود و او را به نیت اصلی و واقعیش راهنمائی
فرمود.

اصولا دوست داشتن عمل خیر و اظهار آن در جامعه اگر به خلوص نیت لطمه­ای نزند
اشکال ندارد. در روایت معتبری، زراره از امام باقر (ع)پرسید: گاهی انسان عمل خیری
را انجام می­دهد و دیگری او را می­بیند و این سبب خشنودی او می­شود. امام فرمود:
«هر کسی مایل است خیر او در میان مردم ظاهر باشد و این ضرری ندارد به این شرط که
قصد او در مقام عمل، اظهار و خودنمائی نباشد».[3]

از بعضی روایات ظاهر می­شود که انگیزه­ی انسان در بهتر انجام دادن عمل، هدایت
دیگران باشد اشکالی ندارد. راوی از امام صادق (ع)پرسید: کسی نماز را خوب و با آداب
انجام می­دهد به این امید که بتواند بیننده­ای را به حق دعوت کند و ترغیب نماید.
امام فرمود: «این از ریا نیست». و در روایت یدگر آن حضرت فرمود: «مردم را بحق دعوت
کنید بدون سخن گفتن. بگذارید مردم از شما پرهیزکاری و کوشش در عبادت و نماز و
کارهای خیبر ببینند که این خود نوعی دعوت است».[4]

نشانه هاي ريا

امير المؤمنين(ع) سه علامت را براي رياکار ذکر فرموده است که انسان مي تواند
آنها را محک و معيار قرار دهد و خود را بهتر بشناسد. مي فرمايد: براي رياکار سه
نشانه است: در ميان مردم با نشاط است و در تنهائي و خلوت (در عبادت) کسل و بي ميل
است و در همه امور مايل است از او تمجيد شود[5]. واضح
است که اين سه نشانه براي ديگران نيست بلکه انسان خود مي داند که در کجا نشاط و
تمايل دارد و در کجا کسل و بي رغبت به عبادت است و خود مي داند که آيا مايل است
همه  چيز او را تعريف و تمجيد کنند يا نه؟

اين بهترين معيار براي انسان است که خود را با آن بسنجد و اگر چنين است در پي
اصلاح خود برآيد و اگر چنين نيست بلکه در خلوت نشاط بيشتر دارد و از تمجيدهاي
نابجاي ديگران ناراحت و ناراضي است، پس وسوسه به خود راه ندهد که او رياکار نيست.
و براساس اين روايت يک راه مصون ماندن از ريا اين است که انسان سعي کند در خلوت
نشاط او براي عبادت بيشتر باشد و اکثر عبادات مستحبه خود را در خلوت انجام دهد و
آن را بازگو نکند و پنهان نمايد. در روايت است که وقتي براي نماز شب بر مي خيزي پرده
ها را بيافکن تا ديگران تو را نبينند و در خلوت محض با محبوب باشي.

راه ديگر براي معالجه ريا و عجب که هر دو از يک حالت نشأت مي گيرد اين است که
انسان عمل خود را کوچک و حقير بداند. براي اين کار بايد عمل را از دو جهت بررسي
کند: 1- نعمتهاي خداوند و عظمت بيکران او را در نظر بگيرد و عمل خود را با حق
عظيمي که براي او است بسنجد، خواهد ديد که هر چه عمل بزرگ باشد باز هم بسيار کوچک
است و تازه آن چه را انجام ميدهد به توفيق او و با استفاده از نعمت او است. امام
کاظم(ع) فرمود: د«هر عملي که براي خدا انجام مي دهي خود را در آن مقصّر بدان زيرا
همه مردم در اعمال خود در پيشگاه خداوند مقصرند بجز آنان که خداوند نگه داشته است.[6]»و در
يک حديث قدسي،‌خداوند متعال مي فرمايد: «آنانکه براي من اعمالي بقصد ثواب انجام مي
دهند نبايد بر آنها اعتماد داشته باشند که آنان هر چه کوشش نمايند و خود را تمام
عمر خسته کنند در پرستش من، مقصر خواهند بود و هيچ گاه به کنه پرستش من نخواهند
رسيد….»[7]

2- از سوي ديگر عمل خويش را با اعمال اولياي خدا مقايسه  کند. در روايتي آمده است که انسان بايد در امور
معنوي به بالاتر از خويش بنگرد و در امور مادي به پائينتر. يعني در مسائل مادي
هميشه شاکر و سپاسگزار باشد و خود را با کساني که فاقد ضروريات زندگي هستند و از
او بينواترند بسنجد و در مقام کسب معنويت و علم وايمان و عبادت خدا، خود را مقصر
بداند و اعمال خود را با اعمال صالحان و شايستگان و مردان خدا مقايسه کند. اگر
چنين کند هيچ گاه عملش در چشم او بزرگ جلوه نمي کند و به خود نمي بالد و عجب نمي
ورزد.

خداشناسي

و براي اين که بطور کلي ريا در عمل پديد نيايد بايدمؤمن سطح معرفت خود را به
خداوند بالا ببرد. هر چه انسان بيشتر خداشناس باشد او را تنها مؤثر مي داند و همه
چيز را از او مي خواهد و از او مي داند و در نتيجه از همه مردم قطع اميد مي کند و
تنها دل به او مي بندد وبه رحمت او اميدوار مي شود و تدريجا به مقامي خواهد رسيد
که گرچه در ميان مردم است خود را تنها مي بيند و تنها اورا مي بيند و او راناظر و
حاضر مي داند و لذا بجز براي تحصيل رضاي او قدمي بر نمي دارد و اين نهايت کمال
انسان است. خداوندا! خود را به ما هرچه بيشتر بشناسان تا بجز تو روي به سوي ديگر
نياوريم. آمين

نتيجۀ بحث

نتيجه بحث اين که:

1-    برادران رزمنده و کساني که عازم جبهه هستند بايد سعي کنند
عمل خود را خالص براي خدا قرار دهند و هر قصد و انگيزه ديگر را از قلب خود
بزدايند. قصد خودسازي و دوري از صحنه هاي گناه انگيز، خود يک  انگيزه الهي است و اشکال ندارد.

2-    اگر نتوانستند خود را خالص کنند از وظيفه اصلي که دفاع از
اسلام و کشور اسلامي است به اين عذر و بهانه سرباز نزنند.

3-    براي دفع ريا سعي کنند در خلوت نشاط بيشتر و عشق بيشتر به
خدا و دين خدا و جانبازي در راه خدا ابراز نمايند گرچه ابراز آن در ظاهر نيز اشکال
ندارد و گاهي مطلوب است و آن د رجائي است که موجب کشاندن افرادي ديگر به جبهه حق
مي شود. شعارها و فريادهاي عاشقانه رزمندگان در ابتداي حرکت و همچنين در صحنه هاي
جبهه از اين قبيل است.

4-    با همه بزرگي عمل، آن را در برابر حق خداوند کوچک و حقير
بدانند و همچنين آن را در مقابل زحماتي که اولياي صالح خدا در راه دين کشيدند کوچک
بشمارند و هرکس خود را به دليل گناهان خويش در باطن تحقير کند و اين جانبازي را
کمترين پيشکش براي قبولي توبه بداند.

5-    وسوسه ريا به خود راه ندهند و بدانند از القاءات شيطان است
که مي خواهد از اين راه مانع عمل خير شود. او را لعن و طرد نمايند و با هر مقدار
از خلوص نيت که به آن دست يافته اند به وظيفه خويش عمل نمايند.

به اميد موفقيت روز افزون رزمندگان عزيز در راه مبارزه با
کفر جهاني و با شيطان و نفس اماره که موجب رسيدن به کمال انساني است.

بهداشت و درمان درحج2

دکتر صلاح الدین دلشاد

در مکه معظمه

زائرین گروه مدینه اول، پس از مدتی اقامت در شهر مدینه منوره، جهت بستن احرام
و شروع اعمال حج، راهی مسجد شجره می­شوند. و زائرینی که گروه مدینه بعد هستند، پس
از ورود به فرودگاه جده، مستقیماً راهی مسجد«جُحفه» میشوند.

در میقات، پس از نیت و بستن احرام، زائرین خانه­ی خدا، تلبیه گویان در
اتوبوسهای رو باز نشسته و با اشتیاق بی­نظیری بسوی مکه معظمه حرکت می­کنند.

در این ساعات و لحظه­های بسیار روحانی، ضمن التماس دعا از همه­ی زائرین، به
آنها توصیه می­نمائیم که بعلت گرمی فوق العاده هوا، قمقمه آب را فراموش نفرمایند.
و در صورتیکه مدیران کاروانها کلمن­های آب خنک در اتوبوسها قرار میدهند، زائرین
محترم حتما لیوان مخصوص خودشان را همراه داشته باشند. اگر مدیران کاروانها مقداری
لیوان یکبار مصرف تهیه نمایند، بسیار مفید خواهد بود.

مسیر راه مسجد شجره- مکه در حدود 7 یا 8 ساعت و جحفه- مکه در حدود 4 یا 5 ساعت
می­باشد. زائرین خانه خدا با حالتی روحانی و با لباس احرام و در حالیکه اشک شوق
چشمان آنان را پوشانده است و برای دیدن خانه­ی خدا بی­تاب و بیقرار هستند، وارد
مکه معظمه میشوند…

زائرین عزیز! در صورتیکه در ساعات گرم روز وارد شهر مکه مکرمه شدید بهتر است
که ابتدا به محل سکونت خود بروید و پس از مدتی استراحت، در ساعاتی که هوا نسبتاً
خنک است، برای انجام طواف وارد مسجد الحرام بشوید. چنانچه در نزدیکی ظهر وارد شهر
مکه شدید، بعلت خستگی و گرمای راه، بدن شما کوفته و خسته است، لذا اگر ابتدا برای
طواف در زیر آفتاب سوزان قرار بگیرید، احتمال دارد که خدای ناکرده دچار گرمازدگی
بشوید.

مدیران کاروانها باید توجه داشته باشند که قبل از روانه کردن افراد کاروان جهت
انجام مناسک، افرادی را که سن آنها بالای 60 سال می­باشد، جهت معاینه و دریافت
توصیه پزشک و احیاناً دریافت دارو، به مراکز درمانی هیئت پزشکی حج ببرند. چه بسا
احتمال دارد که در این مقطع، برای سالمندان، یک ناراحتی قلبی شروع شده باشد که با
معاینه و بکار بستن توصیه­های لازم، از هر گونه عواقب وخیم جلوگیری بعمل آید.

زائرین عزیز نکات زیر را دقیقاً مراعات نمایند:

1- برای پیشگیری از خطر گرمازدگی، در زیر آفتاب و در ساعات گرم روز به طواف
نروید.

2- پس از طواف وسعی، در حالیکه بدن شما گرم و عرق کرده است، بلافاصله آب سرد
ننوشید. مدتی صبر کنید تا قدری بدنتان خشک شود، سپس کم کم خود را آب بزنید و
مقداری آب بنوشید(چه بهتر که این عمل را با آب متبرک زمزم انجام بدهید)

3- هنگامیکه به محل اقامت خود میروید، چون اغلب خانه­ها مجهز به کولر و پنکه
می­باشد، بسیار دقت نمائید که با بدن گرم و عرق کرده وارد اطاق نشوید، مدتی صبر
کنید تا عرق شما خشک شود، در غیر اینصورت احتمال دارد که به سرماخوردگی مبتلا
بشوید.

4- برای رفتن به بازار نیز ساعات خنک روز را انتخاب کنید، زیرا راه رفتن در
زیر آفتاب، احتمال گرمازدگی را بیشتر می­کند.

5- فراموش نشود که همیشه یک شیشه یا قمقمه آب و یک باد بزن با خود داشته
باشید.

گرمازدگی

تعریف: در نتیجه فعالیت­های متابولیکی داخل بدن، حرارت زیادی تولید می­گردد که
بدن انسان قسمت مورد نیاز خود را از آن می­گیرد و قسمت مازاد را از طریق تعرق و
تماس با هوا و اجسام دفع می­کند. زمانیکه درجه حرارت محیط اطراف بدن انسان در حدی
بالا باشد که فرصت دفع حرارت مازاد را ببدن ندهد، درجه حرارت بدن کم کم بالا
میرود.

بدن در ابتدای امر تعرق زیاد دارد. در نهایت عمل تعرق متوقف گشته و عرق­ریزی
مشاهده می­گردد. در این مرحله درجه حرارت بدن به بیش از 41 درجه سانتی­گراد رسیده
است. حالات گرمازدگی در سه شکل زیر دیده میشود:

1- گرفتگی دردناک عضلات

فعالیت در محیط گرم موجب عرق­ریزی شدید و دفع زیاد نمک از بدن میشود، و بدین
ترتیب نمک ذخیره بدن انسان تخلیه شده و باعث دردر عضلانی خواهد شد. این نوع از
بیماری ممکن است از تابش خورشید نباشد و فقط بعلت فعالیت زیاد عضلات بدن بوجود
آید. مثلا ممکن است زائری برای مدت طولانی در کوچه و بازار راه برود و این ناراحتی
را در خود احساس نماید.

درمان این حالت بیماری بسیار ساده است زیرا با تزریق یک سرم نمکی، بهبودی حاصل
میشود و حتی مصرف مقداری نمک با خوراک، برای درمان کافی است. برای پیشگیری این
بیماری خوردن نمک به همراه وعده­های غذا بسیار مفید خواهد بود. با توجه به کثرت
ابتلاء به این ناراحتی، توصیه میشود زائرینی که مبتلا به یکی از بیماری­های قلبی و
یا فشار خون نمی­باشند، با هر وعده غذا مقداری نمک نیز میل کنند.

اگر نگاهی کوتاه به دستورات بهداشتی حیاتبخش اسلام بیافکنیم، اهمیت این مطلب
نمایانتر میشود. در حدیثی از پیامبر اکرم(ص) نقل شده که فرمودند:

«من اکل الملح قبل کل شیء دفع الله عنه ثلثمأة و سبعین نوعاً من البلاء اهونها
الجذام»[1]

«هر کس که قبل و بعد از غذا مقداری نمک مصرف نماید، خداوند سیصد و هفتاد
بیماری را از او دور نماید»

»افتتحوا بالملح فانه دواء لسبعین داء»[2]

«غذا را با نمک شروع نمائید که درمان هفتاد نوع بیماری در آن است»

و نیز فرمودند:

«ابدأوا و انتهوا بالملح»[3]

«غذای خود را با نمک شروع و با آن ختم کنید»

و احادیث معتبر دیگر که در این مقاله کوتاه فرصت اشاره به آنها نیست.

2- کولاپس بعلت گرمای زیاد

این حالت از بیماری چون احساس خستگی شدید بعلت گرمای زیاد می­باشد لذا(Heat Exhaustio) گفته میشود.
این حالت از بیماری ناشی از نارسائی عکس­العمل قلب و عروق نسبت به درجه حرارت
بالای محیط خارجی در اشخاصی است که یا سن زیاد دارند و یا از داروهای زیاد کننده
ادرار استفاده می­نمایند.

علائم بیماری عبارت است از:

1- احساس ضعف و بی­حالی شدید.

2- سرگیجه و سردرد.

3- بی­اشتهائی، تهوع و استفراغ.

4- احساس فوری برای اجابت مزاج.

5- در نهایت حالت کولاپس، رنگ بدن خاکستری، پوست بدن سرد و مرطوب، و مردمک
چشمها نیز گشاد می­گردد.

درجه حرارت بدن ممکن است نه تنها بالا نبوده بلکه طبیعی و حتی پائین­تر از حد
طبیعی باشد.

در صورتیکه در این مرحله از بیماری درمان انجام نگیرد ممکن است بیمار به مرحله
ضعف اعصاب ناشی از گرمازدگی(Heat Neuvasthenio) وارد شود. در این حالت علائم بیماری عبارتند از:

1- از بین رفتن انرژی برای حرکت.

2- عدم علاقه به فعالیت روزمره.

3- سرگیجه و سیاه رفتن چشمان.

درمان حالت کولاپس گرمازدگی به شرح زیر می­باشد:

1- قرار دادن بیمار در وضعیت درازکش، در محیطی سرد.

2- پاشیدن آب خنک بر سر و روی بیمار(وجود قمقمه آب بسیار مفید است).

3- استراحت کامل دادن به بیمار.

4- انتقال بیمار به نزدیکترین مرکز درمانی.

5- تجویز سرم نمکی و داروهای دیگر.

3- شوک بعلت گرمازدگی(Heat Stroke) و یا آفتاب زدگی(Sun Stroke)

در این حالت از بیماری، درجه حرارت بدن بسیار بالا است(بالاتر از 1/41 سانتی
گراد).

علائم بیماری عبارت است از:

1- درجه حرارت بالا.

2- سردرد و سرگیجه.

3- ضعف شدید و ناتوانی.

4- تند نفس کشیدن.

5- خشک شدن پوست بدن و عدم تعرق.

6- از بین رفتن هوشیاری.

7- ایجاد اختلالات روانی در بعضی حالات.

8- در بعضی حالات بی­ آرامی و تشنجات عضلانی.

9- در حالات پیشرفته خونریزی دستگاه گوارشی.

– در صورت عدم رسیدگی سریع و شروع بوقت درمان، احتمال مرگ زیاد است. شوک بعلت
گرمازدگی در افراد سالمند و در کسانیکه مبتلا به بمیاریهای مزمن قلبی، کلیوی،
ریوی، کبدی و مغزی و مبتلایان به تصلب شرایین(آرتواسکلروز) و در نارسائی احتقانی
قلب و بخصوص در افرادیکه داروهای زیاد کننده ادرار مصرف می­کنند، بصورت شایعتر
دیده میشود. افراد مبتلا به بیماری قند نیز بیش از هر کس در معرض ابتلا به شوک
ناشی از گرما می­باشند.

بطور خلاصه افرادی که بیش از هر کس آمادگی گرمازدگی و شوک ناشی از آنرا دارند
عبارتند از:

1- افراد مبتلا به یکی از بیماریهای قلبی، کلیوی، کبدی، ریوی، و مغزی پیشرفته.

2- افراد مبتلا به بیماری قند.

3- افراد چاق.

4- افرادیکه داروهای زیاد کننده ادرار مصرف می­کنند.

درمان بیماری شوک ناشی از گرمازدگی عبارت است از:

1- قرار دادن بیمار در محل سرد که دارای جریان هوای آزاد کافی باشد.

2- در آوردن لباسهای بیمار.

3- غوطه­ور کردن بیمار در وان آب و یخ.

4- ماساژ دادن به سر و صورت بیمار با آب.

5- تزریق سرم نمکی.

لازم به یادآوری است که درجه حرارت(مقعدی) بیمار وقتیکه به 3/38 سانتی­گراد
رسید باید او را از وان خارج کرد و بقیه درمان ادامه یابد. خوشبختانه هیئت پزشکی
حج جمهوری اسلامی ایران موفق شد که با این درمان، آمار مرگ و میر ناشی از گرمازدگی
را در سالهای اخیر به حداقل قابل توجه کاهش دهد.

برای پیشگیری از گرمازدگی و مصون ماندن از خطرات مترتب از آن، زائرین عزیز
لازم است که نکات زیر را مورد توجه و رعایت کامل قرار دهید:

1- آب و مایعات را به مقدار فراوان بنوشید.

2- لباس نازک و سفید و یا برنگ روشن بپوشید. بهتر است لباس نخی باشد. از
پوشیدن لباسهای نایلونی و شبیه آن خودداری فرمائید.

3- از حمام و دوش آب سرد و نیمه­گرم بصورت مکرر استفاده نمائید.

4- از پرخوری و کم خوری بپرهیزید.

5- در موقع فعالیت در محیط گرم بصورت مکرر آب بنوشید.

6- در صورتیکه مبتلا به بیماری­های قلبی، کلیوی و کبدی نمی­باشید، مصرف نمک را
در غذا و سالاد افزایش دهید.

7- در روز، زیر اشعه خورشید فعالیت نکنید و ساعات خنک را انتخاب کنید.

8- افراد چاق باید وزن اضافی خود را از چند ماه قبل از مراسم حج، کاهش دهند.

****

در ایام ذیحجه، مراکز درمانی هیئت پزشکی جمهوری اسلامی ایران، در مکه مکرمه،
بیش از همیشه و هرجا، با انبوه مراجعین مواجه میشوند. مراجعه بیش از 171 هزار زائر
به مراکز درمانی مکه، در آن مدت کوتاه، نشان دهنده عظمت این ازدحام است. در بررسی
آمار تفکیکی مشاهده میشود که اغلب این مراجعات(در حدود 75%) غیر ضروری بوده و
زائران بسیاری برای مسائل ساده، در صف­های انتظار، ساعاتی را بسر برده­اند. اصولا
وقتیکه زائر هنوز اعمال(مناسک حج) خود را انجام نداده است، ترس و دلهره آنرا دارد
که نکندخدای ناکرده، براثر ابتلا بیک بیماری، توانائی خویش را از دست داده و موفق
نگردد که اعمال خود را بجا بیاورد. لذا کوچکترین ناراحتی بدنی، این دلهره را بیشتر
می­کند و زائر را وادار می­نماید که به هر نحوی که شده خود را بیکی از درمانگاهها
برساند.

در روزهای بعد از اعمال نیز نظیر همین دلهره وجود دارد، با این تفاوت که
زائر(که اکنون حاجی شده است) نگرانی آن را دارد که مبادا ناراحتی بدنی او را از پا
درآورد و مانع بازگشتش به وطن گردد. وطنی که نزدیک به یک ماه است که از آن دور
مانده و حالا برای بازگشت به آن، وجودش یکپارچه اشتیاق و التهاب شده است.

در اینجا لازم است اطمینان کامل بدهیم که هیچکدام از نگرانی­های ذکر شده معنا
و مفهومی ندارد. به شرط آنکه زائر پس از توکل به خداوند متعال که میهماندار و دعوت
کننده او به آن دیار مقدس می­باشد، کلیه توصیه­های بهداشتی و پیشگیری را رعایت
کند.

امسال مقداری دارو در اختیار کلیه زائرین محترم، از بدو ورود به شهرهای مقدس
گذاشته خواهد شد. امید آن داریم که با رعایت توصیه­ها و مصرف این داروها، از تشکیل
صف­های طولانی در مقابل درمانگاهها کاهش یافته و نگرانی­ها کمتر شود. داروهائی که
در اختیار گذاشته میشوند عبارتند از:

1- قرص استامینوفن- قرص مسکن جهت انواع دردها و تب.

2- قرص آدولت کوله. قرص سرماخوردگی که بخصوص در شهر مدینه منوره مورد مصرف
زیاد دارد.

3- پودر نمک اورالیت- جهت جلوگیری و درمان گرمازدگی خفیف.

4- پودر تالک- جهت درمان عرق­سوز.

5- محلول ضدعفونی کننده- جهت پانسمان زخمها.

6- پنبه، گاز و باند- جهت پیچیدن زخمها.

***

در سالهای گذشته مشاهده شده است که زائرین عزیز هنگام مراجعه به درمانگاهها،
پس از معاینه و دریافت دارو، غالبا بدون آنکه تمام آنها را مصرف نمایند، داروهای
مصرف نشده را دور می­ریزند. و گاهی نیز قبل از آنکه داروی مصرف شده تاثیر نماید،
مجدداً به درمانگاه و یا بیمارستان مراجعه و از ادامه بیماری شکایت می­نمایند. لذا
لازم است که به این امر مهم کاملا توجه شود که:

داروهائی را که با صرف هزینه زیاد و پس از زحمتهای فراوان، در اختیار زائرین
عزیز گذاشته می­شود، نباید اینگونه تلف نمود.

البته باید یادآوری گردد که اصولا داروها دارای عوارض جانبی (Side Effects) می­باشند.
عوارض جانبی داروها بحثی است که در طب امروز جایگاه خاصی دارد، و در آن بیماریهای
حاصله از مصرف داروها مورد بحث قرار می­گیرد. همین موضوع در طب اسلامی(سنتی) نیز
جایگاه خود را داشته و دارد. از حضرت رضا(ع) روایت شده که فرموده است:

هیچ داروئی نیست مگر آنکه عوارض جانبی دارد.[4]

و نیز از حضرت امام جعفر صادق(ع) نقل شده که فرموده است:

«اجتنب الدواء ما احتمل بدنک الداء فاذا لم یحتمل فالدواء»[5]

«مادامیکه بدنت درد را تحمل می­کند، از مصرف دارو اجتناب کن ولی اگر تحمل نکرد
از دارو استفاده کن»

همچنین از آنحضرت نقل شده که فرموده است:

«من ظهر صحته علی سقمه فعالج نفسه بشیئ فمات فانا الی الله منه برئ»[6]

«کسی که سلامت او بیش از بیماری است و خود را با داروئی مداوا کند، و این
مداوا موجب مرگ او شود، من در نزد خدا از او بیزارم»

لذا باز هم جای تذکر است که مراجعات بیجا نه تنها سودی ندارد بلکه زیان­بخش
نیز می­باشد. و این زیان هم زیان بدنی است و هم مادی.

ولی در صورت وجود بیماری جدی، بخصوص بیماریهای مهمی که ذکر آنها گذشت، مراجعه
به یکی از درمانگاههای و یا بیمارستان ضروری است.

درمانگاهها و بیمارستان هیئت پزشکی حج جمهوری اسلامی ایران، بصورت شبانه روزی
با کادر متخصص در خدمت زائرین عزیز خواهند بود. انشاءالله. در مکه مکرمه یک
بیمارستان صد و چهل تختخوابی با بخشهای داخلی، سی سی یو، جراحی، زنان، ارتوپدی،
جراحی اعصاب، اعصاب و روان رادیولوژی، آزمایشگاه، اورژانس، و درمانگاههای تخصصی
چشم پزشکی، گوش و حلق و بینی، و پوست و تعداد چهارده درمانگاه در سرتاسر شهر مقدس
مکه، ارائه خدمت خواهند نمود.

گمشدگی

یکی از مشکلات بزرگی که همه ساله مسئولین و دست اندرکاران حج با آن مواجه
هستند، مسئله گمشدن زائرین است. و امور حج و زیارت جهت چاره­جوئی هر ساله طرحهای
جدیدی پیاده می­کند تا این مشکل برطرف شود. و در سال جاری محل سکونت زائرین را در
شهرهای مقدس، بصورت استانی(یعنی هر مرحله را برای زائرین یک استان) تنظیم نموده­اند.

گمشدگی گاه بعلت دور بودن محل اقامت و گاه بعلت عدم دقت زائر در شناسایی محل
سکونت، و گاه بعلت سهل انگاری مدیر کاروان در نوشتن آدرس محل اقامت زائر در دفترچه
خدمات بهداشتی- درمانی، و یا کارت شناسایی پیش می­آید.

زائر گم شده در زیر تابش خورشید(در صورتیکه گمشدگی در ساعات گرم روز اتفاق
بیفتد)از کوچه­ای به کوچه­ی دیگر و از خیابانی به خیابان دیگر به راه می­افتد تا
محل سکونت خود را پیدا کند. معمولاً پیدا کردن محل سکونت در شهرهای مقدس بسیار
مشکل است. چرا که خیابان و کوچه­ها منظم و مهندسی ساخته نشده و بسیار نامنظم و
ناهماهنگ است. بخصوص اگر انسان زبان محلی هم نداند که مسئله مشکل­تر می­شود.

ساعتها سرگردانی در زیر تابش مستقیم اشعه خورشید، اولین عارضه­ای که ببار می­آورد،
گرمازدگی می­باشد. و بارها مشاهده شده است که زائرینی را در حالت نیمه کوما و یا
حتی کومای کامل، از وسط خیابان یا کوچه، به یکی از مراکز درمانی انتقال داده­اند.
تلخ‌ترین حادثه­ای که در سالهای گذشته به یاد داریم. گمشدن بعضی از زائرین در شهر
مکه مکرمه در روزهای قبل از اعمال حج بود که با همه تلاشهایی که بعمل آمد، اثری از
آنها پیدا نشد، و عاقبت امر پس از پایان اعمال، جنازه­های آن در بیمارستانهای
عربستان پیدا شد احتمالاً این افراد بعلت گم شدگی مبتلا به گرمازدگی شدید شده و در
بیمارستانهای مذکور جان سپرده­اند. لازم به یادآوری است که در سالهای گذشته، تعداد
گمشده­ها در مکه معظمه، در بعضی روزها به بیش از هزار نفر می­رسید.

جهت کمک به گمشده­ها و راهنمایی آنها به محل سکونت خود، امور حج و زیارت همه
ساله گروه امدادگران را در شهرهای مقدس، در نزدیکی حرم و مسجد الحرام مستقر می­نماید.
این برادران با لباس مخصوص، راهنمائیهای لازم را به زائرین گم شده می­نمایند. و در
صورت لزوم آنان را به محل سکونتشان می­رسانند.

با توجه به کثرت زبانهای محلی هم وطنان ما(فارسی، ترکی، کردی، گیلکی، لری،
ترکمن و…) و وجود زائرین زیاد با سنین بالا و محدود بودن امکانات کمک رسانی به
افراد گمشده، بخصوص در روزهای شلوغ، خطر گمشدگی کمتر از گرمازدگی نمی­باشد. لذا
برای جلوگیری از آن تاکید می­شود که زائرین عزیز توصیه­های زیر را با کمال جدیت
رعایت نمایند:

1- آدرس محل اقامت خود را، چه در مدینه منوره و چه در مکه معظمه، حتما توسط
مدیر کاروان و یا ناظر، در دفترچه بهداشتی و درمانی بنویسید.

2- حتماً و همیشه دفترچه­های بهداشتی و درمانی را با خود حمل نمائید.

3- به محض گمشدن ضمن حفظ خونسردی خود، محل استقرار گروه امدادگران را از دیگر
زائران ایرانی بپرسید. بهتر است که قبلا فرم لباس مخصوص امدادگران را شناسایی
کنید، چون این برادران احیاناً در مسجد الحرام و یا مسجد النبی به گشت زنی پرداخته
تا به زائرین گمشده کمک نمایند.

4- در صورت پیدا نکردن محل استقرار امدادگران، خود را به نزدیکترین درمانگاه
هیئت پزشکی حج جمهوری اسلامی ایران برسانید تا شما را کمک کنند.

ضمناً با نشان دادن دفترچه­ی بهداشتی- درمانی(که آدرس شما در آن قید شده است)
به ماموران انتظامی سعودی، امکان کمک­گیری از آنان نیز وجود دارد.

5- هنگامی که برای پیدا کردن محل خود براه می­افتید، سعی کنید در آفتاب راه
نروید و قسمتهای سایه را انتخاب کنید. ضمناً دقت نمائید که همیشه از پیاده­روها
استفاده نموده و در وسط خیابان­ها راه نروید، چون در آن لحظه­ای که سرگرم نگاه
کردن به ساختمانها و کوچه­ها هستید، احتمال تصادف وجود دارد.

6- داشتن یک قمقمه آب و بادبزن با خود، کمک موثری در رفع تشنگی و پیش­گیری از
خطر گرمازدگی می­نماید. در صورت احساس گرما، مقداری آب به سر و صورت خود بپاشید.

7- بخاطر داشتن شماره اتوبوسهایی که به محله­ی سکونت شما منتهی می­شود و یا از
آنجا می­گذرد، بسیار مفید است که در آن صورت می­توانید با استفاده از اتوبوسها محل
سکونت خود را پیدا نمائید.

8- هنگامیکه احساس خستگی و یا حالت سرگیجه و یا تهوع نمودید، بیش از این به
خود زحمت ندهید و با انتخاب محل سایه­ای به استراحت بپردازید و یا پیدا شدن اولین
تاکسی از راننده بخواهید تا شما را به آدرس محل اقامتتان ببرد. هرگز به فکر مبلغی
که برای اين منظور خرج خواهید کرد نباشید، چرا که جان شما خیلی بیشتر از آن ارزش دارد.

عرفات

در روز هشتم ذیحجه زائرین بیت الله الحرام مجدداً لباس احرام پوشیده عازم
صحرای عرفات می­شوند. عرفات صحرای وسیعی هست که در این روزها هزاران چادر سفید
رنگ، سرتاسر آن را پوشانده است. این صحرا که حالت روحانی بسیار عجیبی دارد محل راز
و نیاز و نیایش است. زائرین تا غروب روز نهم در زیر چادرهای گرم، با خواندن ادعیه
و مناجات و زیارات، حساس­ترین روزهای سفر عظیم خود را در این صحرا سپری می­کنند، و
با خاطراتی شیرین و فراموش نشدنی این محل را ترک می­گویند.

در سال گذشته عرفات بسیار گرم بود، و گرمای بی­سابقه باعث شد که آمار گرمازدگی
به دو برابر سالهای قبل برسد. نکات مهم زیر به زائرین عزیز در این مکان مقدس تذکر
داده می­شود:

1- قبل از حرکت از مکه مکرمه به راهنمائیهای برادران مسئول توجه کامل داشته
باشید.

2- کارت آدرس محل چادرهای کاروان و دفترچه­ی بهداشتی درمانی خود را حمل نموده
و در حفظ آن بکوشید.

3- به محض رسیدن به عرفات، نزدیکترین مرکز درمانی هیئت پزشکی حج جمهوری اسلامی
ایران را شناسایی کنید.

4- وقتی که به چادر رسیدید، در گوشه­ای از آن وسائل خود را بگذارید و در
محافظت آنها کوشا باشید. حتی المقدور در ساعات گرم روز از چادر خود خارج نشوید. در
صورتیکه خارج شدید یک قمقمه آب و بادبزن با خود داشته باشید.

5- چون غذاهای پخته در هوای گرم عرفات بسرعت فاسد می­شود لذا از مصرف غذاهای
پخته خودداری نموده و آنرا از مدیر کاروان نخواهید.

فراموش نشود که در این مکان از ظروف یک بار مصرف استفاده نمائید.

6- بیمارستان 80 تختخوابی هیئت پزشکی حج جمهوری اسلامی ایران که با بخشهای
گرمازدگی مجهز است، و همچنین تعداد چهارده درمانگاه صحرایی در بین چادرهای زائرین
ایرانی، مستقر می­باشد. به محض احساس ناراحتی به نزدیکترین آنها مراجعه نمائید.

مشعر الحرام(مزدلفه)

میهمانان خانه خدا پس از غروب روز نهم ذیحجه مانند سیلی خروشان از عرفات حرکت
کرده راهی مشعر الحرام می­شوند. و شب را تا طلوع آفتاب روز دهم ذیحجه در اینجا می­گذرانند.
یگانه کاری که زائرین دارند، جمع­آوری ریگ جهت رمی جمرات و راز و نیاز با خدای
خود، در این شب عید قربان می­باشد. تذکرات زیر به زائرین عزیز مورد تاکید است:

1- با اینکه نور افکنهای قوی محوطه مشعر را روشن کرده است ولی چون احتمال دارد
ناگزیر باشید که در جاهای تاریک به جمع­آوری سنگ­ریزه­ها مشغول شوید، بهتر است که
یک چراغ قوه­ی کوچک با خود داشته باشید تا متوجه گزنده­ها و یا آلودگیهای روی زمین
بشوید.

2- پس از جمع­آوری سنگ ریزه­ها سعی کنید قبل از اینکه دستهای خود را به چشم و
دهان بزنید، آنها را با آب و صابوت بشوئید.

3- داشتن یک قمقمه آب با خود بسیار مفید است.

4- پس از جمع­آوری سنگ ریزه­ها، مجبور هستید تا طلوع آفتاب در جائیکه هستید
استراحت کنید. لذا بهتر است که یک زیرانداز با خود داشته باشید.

5- در سرزمین مشعر نیز گروههای هیئت پزشکی حج بصورت پراکنده، بین زائرین قرار
دارند که محل آنها با یک تابلوی آرم­دار هیئت پزشکی مشخص شده است. در صورت احساس
ناراحتی می­توانید به آنها مراجعه نمائید.

6- با توجه به اینکه افراد سالمند و بیمار می­توانند پس از وقوف کوتاه در
مشعر، راهی منی بشوند لذا بیمارستان و درمانگاههای هیئت پزشکی در منی با کادر
مخصوص، از شب دهم فعالیت خود را شروع می­کند.

مِنی

با طلوع آفتاب روزد هم ذیحجه زائرین از مشعر بسوی منی حرکت می­کنند. یک سری
اعمال پر مشقت حج در اینجا صورت می­گیرد و تا ظهر روز دوازدهم همگی در اینجا بسر
خواهند برد. اعمال روز اول عبارت است از: رمی جمرات، ذبح قربانی و حلق(تقصیر) که
پس از این اعملا حجاج از احرام خارج می­شوند. زائرین عزیز باید نکات زیر را خوب
توجه داشته باشند تا خدای ناکرده اتفاق ناگواری برایشان رخ ندهد:

1- قبل از رفتن به رمی جمرات استراحت کافی کرده و محل چادرهای کاروان خودتان
را خوب شناسایی کنید. فراموش نفرمائید که کارت شناسایی و دفترچه خدمات بهداشتی و
درمانی خود را حتما همراه داشته باشید. در صورت امکان نزدیکترین درمانگاه را نیز
شناسایی کنید.

2- هنگام رفتن به رمی جمرات به هیچ وجه تنها و پراکنده نروید و حتما بصورت
گروهی حرکت کنید. هر گروه یک علامت مشخصه­ای نظیر پرچم، تابلو و یا بستن یک چیز بر
روی چوب بلندی، در طول مسیر رفت و برگشت با خود داشته باشد. نظر به اینکه هنگام
رمی(پرتاب ریگ بسوی جمره­ها) بعلت ازدحام و فشردگی جمعیت معمولاً افراد از یکدیگر
جدا و پراکنده میشوند، لذا داشتن یک علامت و یا پرچم در جمع­آوری مجدد گروه بسیار
مؤثر میباشد.

3- چون احتمال از پا درآمدن افراد ناتوان و سالمند و یا در زیر دست و پا قرار
گرفتن آنها ممکن میباشد، لذا تا جمع­آوری کامل گروه آنجا را ترک نکنید.

4- پس از انجام عمل رمی چون خسته و کوفته و عرق کرده هستید، کمی استراحت کنید
و سر و صورتتان را با آب بشوئید. داشتن یک قمقمه آب با خود بسیار مفید است.

5- افرادی که از عینک استفاده می­کنند ضمن دقت در نگهداری عینک خود، در صورت
امکان یک عینک اضافی و یا حداقل نسخه عینک خود را همراه داشته باشند.

6- پس از اینکه از رمی جمره برگشتید مسلماً قدری خسته شده­اید و گرمای مسیر
شما را ناراحت کرده است لذا قبل از رفتن به قربانگاه کمی استراحت کنید. خوشبختانه
چادرهای حجاج ایرانی معمولا در نزدیکی قربانگاه قرار گرفته است.

7- هنگام رفتن به قربانگاه و نیز برای انتخاب قربانی مناسب ناگزیر هستید که
مدتی را در زیر آفتاب بگذارنید، لذا ضمن انجام سرعت کافی پس از پایان کار سریعا به
محل چادرهای خود برگردید تا مبتلا به گرمازدگی نشوید.

8- با اینکه مصرف قسمتی از گوشت قربانی مستحب میباشد ولی بعلت آلودگیهای ناشی
از تجمع لاشه­های قربانی، بهتر است از مصرف آن خودداری نمائید.

9- در بازگشت از عمل قربانی، مردانی که می­بایست سر خود را بتراشند سعی کنند
که حتماً از تیغ شخصی خود استفاده نمایند، و با تیغی که قبلا سر دیگری، با آن
تراشیده شده استفاده ننمایند، مگر اینکه با اصول بهداشتی شستشو شده باشد.

10- پس از تراشیدن مو، سر خود را با آب و صابون بشوئید، و از کلاههای عرق چین
سفید جهت جلوگیری از اشعه­ی خورشید استفاده کنید.

11- در مدت اقامت در منی همانند عرفات، از مصرف غذاهای پخته خودداری نمائید و
بیشتر از غذاهای ساده مانند، نان، پنیر، ماست و هندوانه استفاده کنید چون احتمالا
ابتلا به اسهال، بعلت استفاده از غذاهای پخته وجود دارد.

بازگشت به مکه معظمه

حجاج بیت الله الحرام پس از پایان اعمال و وقوف در منی، روز دوازدهم ذیحجه پس
از اذان ظهر، به طرف مکه مکرمه حرکت مینمایند. زائرین عزیز هنگام ورود به مکه مکرمه
بهتر است که دوش بگیرند تا گرد و خاک و عرقی که طی سه روز بر بدن آنها نشسته است
پاک شود. و چون معمولا خسته نیز هستند لازم است کمی استراحت کنند سپس برای انجام
طواف بطرف مسجد الحرام حرکت نمایند.

حرکت به طرف جده و ایران

روزهای آخر اقامتتان در عربستان سپری شده است و اکنون آماده­ی حرکت بسوی جده
هستید تا به ایران وطن عزیز اسلامی خود بازگردید. در این مقطع از زمان که از مدینه
و مکه به طرف جده حرکت مینمائید، سعی کنید به هیچوجه در طول مسیر راه غذای پخته با
خود حمل ننمائید و از مصرف آن جداً خودداری فرمائید تا خدای ناکرده مبتلا به اسهال
نشوید.

مدیران محترم کاروانها این مطلب را با جدیت کامل رعایت نمایند تا خاطره­ی تلخ
سال 1362 تکرار نشود. در این سال در یکی از کاروانها، به علت مصرف غذا(مرغ) پخته
شده از قبل، تقریبا همه­ی افراد کاروان مبتلا به اسهال خونی شدند. بازگشت آن
زائران بعلت بستری شدن در بیمارستانهای جده و مکه حدود یکهفته بتأخیر افتاد اما
خوشبختانه در این حادثه مرگ و میری نداشتیم.

مطالبی که قبلا درباره­ی فرودگاه جده گفته شد، هم چنان می­بایست رعایت گردد.
از سوی دیگر بعلت خستگی سفر و مشقت اعمال، امکان دارد صبر و حوصله حجاج همانند روز
ورود به جده نباشد لذا لازم است که ضمن حفظ خونسردی کامل، در این روزهای آخر تحمل
و شکیبائی خود را از دست ندهید، و با رعایت نظم و نظافت در محیط فرودگاه، کما کان
بهداشت خود را تأمین نمائید. چرا که عزیزان چشم براه شما در وطن، وقتی شما را با
سلامتی در آغوش می­گیرند، خوشحالیشان چند برابر میشود.

به دعا از خدای کعبه میخواهیم که همه زائران عزیز ایرانی، صحیح و سالم و با نشاط،
به خانه­های خود بازگردند، و همچون گذشته، حضور دائمی خود را در صحنه­های انقلاب
تداوم بخشند. انشاءالله….

حجتان مقبول، سعیتان مشکور، امامتان سلامت، مکتبتان پیروز، و دشمنانتان نابود
باد.

تبلیغ در حج

حجة الاسلام قرائتی

در شرایطی که بیش از چهل رادیو در دنیا علیه جمهوری اسلامی تبلیغ می­کنند،
لازم است هر زائر خانه­ی خدا در این سفر مبارک، بهر نحوی که می­تواند، چهره­ی
واقعی انقلاب را که در حقیقت چهره­ی حقیقی اسلام است برای دیگران روشن و تبلیغ کند
و گرد تهمت­های ناروا و شایعات دروغین را از این چهره­ی مقدس بزداید. با نظری
برآیات قرآن و روایات معصومین علیهم السلام در می­یابیم که مسئله تبلغی و گرفتن
اخبار صحیح و رساندن آن به مناطق دور دست، جزء اهداف حج است.

تبلیغ امامان در ایام حج

امام رضا علیه السلام- در روایتی- در ضمن بر شمردن آثار و فوائد حج، می­فرماید:

و از جمله برکات این سفر آن است که مردم پیام­ها و اخبار امامان را گرفته و به
نقاط دور دست و همه­ی شهرها و قصبات برسانند. آنگاه حضرت به آیه قرآن استشهاد کرده
و گواه بر سخنان خود می­آورند که می­فرماید:

«چرا که هر گروه از مؤمنین، دسته­ای کوچ نکنند تا احکام و معارف دین را
بیاموزند، و چون بازگشتند قوم خود را(از عذاب الهی) بترسانند، شاید آنان بترسند؟»[1]

پیامبر اکرم(ص) در ایام حج، به سراغ مردم می­رفت و تبلیغ می­کرد و ما باید از
آن بزرگوار، این روش را یاد گرفته و عمل نمائیم.

در حدیث دیگری آمده است: امام صادق (ع)در بیابان عرفات، در میان انبوه حجاج با
فرایدی بسیار بلند رو به چهار طرف خودکرده و در هر طرف، سه مرتبه می­فرمود:

«ایها الناس، رسول الله کان الامام ثم علی بن ابی­طالب ثم الحسن و الحسین ثم
علی بن الحسین ثم محمد بن علی ثم هَه»[2].

ای مردم! رهبر شما پیامبر اکرم بود، پس از او حضرت علی و امام حسن و امام حسین
و امام سجاد و امام باقر بود و فعلا من هستم.

امام باقر (ع)وصیت می­کند که ده سال در سرزمین «منی» برای او عزاداری کنند و
جنایات حکومت ظالم را که بر اهل بیت وارد شده است، برای مردم جهان بازگو نمایند.

امام حسین (ع)قبل از حرکت به کربلا، چند ماه در مکه ماند تا تمام حجاج از
سراسر جهان اسلام آن روز جمع و سپس از میان آنان با قافله­ای با شکوه و در روزی
روشن حرکت کرد تا مسئله اعتراض خود را نسبت به رژیم یزید، به تمام مسلمانان اعلام
دارد.

بهر حال مکه و مدینه بهترین و مناسبترین جای تبلیغ است. اما درباره­ی اینکه چه
بگوئیم و چه روشی را در تبلیغ اختیار نمائیم، لازم است تذکراتی را بیان کنیم:

روش تبلیغ

1- نسبت به مقدسات دیگران و زبان و رنگ و آداب و عادات و رسوم سایر مسلمانان
در حج بی­احترامی و توهین نکنیم، و همانگونه که رهبر کبیر انقلاب فرموده­اند از هر
گونه عملی که سبب تفرقه و تنفر دیگران از ما می­شود، پرهیز کنیم.

2- حالات روحی و ترس آنان و سالها تبلیغ آخوندهای درباری کشورهای دیگر را نسبت
به جدائی دین از سیاست در نظر بگیریم و خیلی نرم و ملایم گفتگو نمائیم.

3- از حال و هوای مکه و مدینه و صحنه­های موجود بیشترین استفاده را بنمائیم،
که چند نمونه آن را نقل می­کنیم:

مثلا، بعد از نماز در مسجد الحرام با بیانی نرم و رسا بگوئیم که:

قرآن می­فرماید: نماز انسان را از فساد و فحشا باز می­دارد؛ آیا این نماز ما
در مسجد الحرام جلو فساد و منکرات را در لبنان، افغانستان و سایر کشورها می­گیرد؟
آیا این نماز همان نمازی است که در قرآن به آن سفارش شده است؟!

و یا بگوئیم:

چگونه پیامبر به تنهائی موفق شد، این همه بتها را بشکند ولی ما با این همه
جمعیت نتوانسته­ایم طاغوت­ها را بشکنیم و از پای درآوریم؟ او ابولهب­ها و ابوجهل­ها
را شکست ولی ما ابر قدرتها را نشکستیم!!

(توجه دارید که این جمله در فضای مسجد با کوتاهی و سادگی خود، پیام جالبی را
در بردارد و انسان را تکان می­دهد.)

و یا بگوئیم:

علت این که قبله مسلمانان از بیت المقدس به سوی کعبه تغییر کرد، نیش زدن یهود
بود زیرا همین که مسلمانان در اول کار، رو به بیت المقدس نماز می­خواندند، یهودیان
افتخار می­کردند که مسلمانان رو به قبله ما عبادات خود را انجام می­دهند و این را
سند امتیاز خود می­دانستند؛ قرآن فرمان تغییر قبله را داد و فرمود: «لئلاً یکون
للناس علیکم حجة»- ما قبله را عوض کردیم تا یهودیان بر شما بهانه نگیرند و نسبت به
شما افتخار و سالاری نداشته باشند».

پس اسلامی که این همه خواهان عزت و استقلال مسلمانان است که حتی برای زیر بار
منت نرفتن آنان، قبله را عوض می­کند، چرا امروز پیروانش اینقدر ذلیل دیگران شده­اند؟!

و یا بگوئیم:

کفار از اسلام محمد(ص) می­ترسیدند ولی از اسلام ما نمی­ترسند پس معلوم می­شود
اسلام ما غیر از اسلام پیامبر اکرم است.

و یا بگوئیم:

اگر دین از سیاست جدا است، ما این همه راه بسوی مکه برای چه آمده­ایم؟ اگر غرض
تنها عبادت بود، در خانه­های خودمان هم می­توانستیم به عبادت بپردازیم!

و یا بگوئیم:

آیا در مغازه­های مکه و مدینه، هدیه­ای که ساخت حجاز باشد، دیده می­شود؟!

و یا بگوئیم:

قرآن که می­فرماید: از مسرف و مفسد و گناهکار پیروی نکنید؛ چرا سران کشورهای
اسلامی اسرافکار و مفسدند؟!

و یا بگوئیم:

قرآن که می­فرماید: «لا تَظلمون و لا تُظلمون»- نه بدیگران ظلم کنید و نه زیر
بار ظلم روید؛ پس چرا که اکثر ما یا ظالم هستیم و یا مظلوم؟!

و یا بگوئیم:

قرآن که می­فرماید: کفار نباید راه تلسط و نفوذ بر مسلمانان داشته باشند؛ پس
چرا امروز کفار همه گونه دخالت و نظارت در ارتش و فرهنگ و اقتصاد کشورهای اسلامی
دارند؟!

و یا بگوئیم:

قرآن می­فرماید: «و اصلحوا بینهما بالعدل»- صلح میان مسلمانان باید عادلانه
باشد؛ آیا پس از این همه تخریب و ویرانگری رژیم عراق سکونت ذلیلانه ما صلح عادلانه
است یا باید خسارت­ها جبران و ظالم محکوم و مجازات شود و سپس صلح برقرار شود تا به
گفته قرآن، عادلانه باشد؟!

و یا بگوئیم:

رمز شکست مسلمانان در جنگ احد، تفرقه آنها و رها کردن منطقه و رفتن به سراغ
جمع غنائم جنگی بود؛ و آیا تفرقه مسلمانان و سود طلبی امروز آنان، رمز همه بدبختی­ها
نیست؟!

و یا بگوئیم:

آیا ترس از شرق و غرب و تکیه بر آنان، شرک نیست؟!

در هر صورت، باید اعلام شود که: اگر رسول اکرم(ص) امروز سر از قبر مطهر بیرون
آورد و اوضاع ما را ببیند، از ما راضی نیست.

توفیق تبلیغ برای کیست؟

ناگفته پیداست که آشنائی با قرآن و زبان عربی در تبلیغ، نقش مهمی دارد که باید
روحانیون ایفاء نمایند ولی هر یک از زائران ایرانی با سلام کردن، ادب، جا دادن به
دیگران، عطر زد وو.. می­توانند نظر دیگران را به سیمای کشور خود جلب نمایند.

توفیق تبلیغ تنها برای کسانی است که از قبل با مطالعات، خود را آماده کرده و
مسئله اصلی او در آنجا، رساندن و ابلاغ پیام اسلام و انقلاب اسلامی باشد.

حرم منطقه آزاد و قلم جهان اسلام و آینده آن(2)

حجة الاسلام و المسلمین عمید زنجانی

 حرم سرزمین آزاد اسلامی

به اعتقاد بسیاری از علمای اسلامی منطقه حرم سرزمین آزاد است و برای هر واردی
جائز است هر کجای حرم که خواست منزل گزیند و صاحب خانه موظف است او را جای دهد چه
بخواهد و چه نخواهد.[1]

در صدر اسلام خانه­های شهر مکه همواره بروی زائران باز بود و خانه­ها بدون در
بود و صحابه از اینکه عده­ای از مردم مکه بخاطر سرقت­ها مجبور شدند. برای خانه­های
خود درب بگذارند، ابراز ناخشنودی مینمودند و میگفتند: آیا خانه­های خود را بروی
حجاج می­بندید؟[2]

خلفا در زمان حج دستور می­دادند درهای خانه­های مکه را از جای برکنند تا خانه­ها
بروی حجاج باز باشد بهمین دلیل فقهای اسلام در مورد سرزمین حرم بلحاظ قابل تملک
بودن آن سه نظریه را ابراز نموده­اند:

1- سرزمین حرم و مکه قابل تملک نیست و حرم منطقه آزاد اسلامی است و سکونت در
آن برای عموم مسلمین آزاد می­باشد و در نتیجه نه به ارث برده می­شود و نه اجاره
داده می­شود و نه قابل فروش است.

2- قابل تملک است و به ارث نیز تملک می­شود و قابل بیع نیز می­باشد ولی در
ازای اسکان زوار بیت الله الحرام کسی نمی­تواند مال الاجاره­ای دریافت نماید.

3- از اموال عمومی است و در اختیار دولت اسلامی(امام) قرار دارد و هر نوع تصرف
در این سرزمین باید براساس مصالح جهان اسلام بصلاحدید امام مسلمین انجام گیرد.

منشأ این اختلاف فقهی آنست که شهر مکه مفتوح العنوه است یا سرزمین صلح محسوب
می­گردد. جمعی از فقها مانند مالک و ابوحنیفه و اوزاعی سرزمین مکه را مفتوح العنوه
می­دانند که پیامبر(ص)پس از فتح مکه این سرزمین را تقسیم نمود و آنرا بحال خود
گذاشت تا اهل مکه و کسانی که بعداً در آن سرزمین سکونت میکنند استفاده نمایند.
بنابراین رأی، سرزمین مکه قابل فروش و اجراه نیست و هرکس به آن وارد شود می­تواند
از آن برای سکونت خویش استفاده کند. و هر کس سبقت بجوید از اولویت برخوردار خواهد
بود.

باعتقاد شافعی، مکه از اراضی صلح است و پیامبر(ص) با فتح مکه آنرا به اهلش
واگذار نمود که چون سرزمین ملکی عمل نمایند.

روایات و تاریخ معتبر حاکی از مفتوح العنوه بودن شهر مکه است و پیامبر(ص) با
تهدید و اعلان جنگ وارد حرم شد و گفتار تاریخی آنحضرت که فرمود من اغلق بابه فهو
آمن و من دخل دار ابی سفیان فهو آمن نشانگر آن بود که مردم مکه نه از روی صلح بلکه
از روی قهر تسلیم شدند ولی برخی به استناد تسلیم مردم مکه آنرا ارض صلح نامیده­اند.

در حدیث علقمة بن نضله آمده است که کانت تدعی بیوت مکی علی عهد رسول الله(ص)
السوائب لاتباع من احتاج سکن و من استغنی اسکن[3] و در
حدیث عبدالله بن عمر نیز آمده است: قال رسول الله(ص): ان الله حرم مکه فحرام بیع رباعها
و اکل ثمنها- و من اکل من اجر بیوت مکه شیئا فانما یا کل ناراً.[4]

در حدیث دار قطنی از عبدالله بن عمر آمده است: قال رسول الله(ص): مکه مناخ لا
تباع رباعها و لا تواجر بیوتها.[5]

مبتنی کردن مسأله آزاد بودن سرزمین حرم به تشخیص مفتوح العنوه بودن و یا ارض
صلح بودن آن را از دو نظر قابل مناقشه است.

1- عناوینی چون مفتوح العنوه بودن که دارای احکام خاص فقهی است با نقل تاریخی
ثابت نمی­شود زیرا از یکسو اینگونه مسائل معمولا مورد اختلاف مورخین است و از سوی
دیگر در نقلهای تاریخی اتقان و اعتبار شرعی لازم وجود ندارد.[6]

2- روایات و متونی که درباره رباع مکه و بیوت حرم نقل شده هیچ گونه دلیل و
قرینه­ای در آنها دیده نمی­شود که ممنوعیت بیع و اجاره آنها بدلیل مفتوح العنوه
بودن باشد، شاید – باحتمال قوی- نظر بمفاد آیه «سواء العاکف فیه و الباد» چنین
سیره­ای در زمان پیامبر(ص) و خلفا در مورد حرم معمول بوده است.

لکن برخی از فقها حکم آیه را مبنی بر مساوی بودن اهل مکه و زائرین براساس
مفتوح العنوه بودن آن در زمان رسول خدا دانسته­اند[7] و
بنابراین نظریه حکم آیه قانون علیحده و جدا از حکم مفتوح العنوه نیست.

به اعتقاد فقهای شیعه در صورت مفتوح العنوه بودن مکه، تملک و خرید و فروش آن
ممنوع می­شود و هر متصرفی میتواند مادام که در آن زندگی میکند به تعمیر و تجدید
بنای آن اقدام نماید.[8]

شیخ طوسی در کتاب شریف«الخلاف» دلالت آیه را بر عدم جواز بیع و اجاره خانه­های
مکه مورد تایید قرار میدهد و میگوید: مراد از مسجد الحرام در آیه همه منطقه حرم
است و در اینمورد به آیه اول سوره اسراء: «سبحان الذی اسری بعبده لیلاً من المسجد
الحرام» استدلال میکند که با وجود آغاز معراج پیامبر(ص)از خانه خدیجه و یا شعب ابی
طالب در این آیه به آن مکان، مسجد الحرام اطلاق شده است.[9]

در صحیحه حسین بن ابی العلاء نیز از امام صادق (ع)آمده است:

معاویه اولین کسی است که بر خانه­اش در مکه درب نصب نمود و حجاج را از ورود
بخانه­اش منع کرد تا آنکه این آیه نازل شد: «سواء العاکف فیه و الباد» و چنان بود
که وقتی مردم بمکه می­آمدند بر حاضرین وارد میشدند و تا پایان حج از امکانات سکنای
آنها بهره می­بردند[10].

فرمان علی علیه السلام

در عصر خلافت امام، کارگزار آنحضرت در مکه، قثم بن عباس بود که مسئولیت اداره
این مرکز را از جانب امام بر عهده داشت. در یکی از دستور العملهای حکومتی که از
طرف امام بنام حاکم مکه صادر شد از قثم بن عباس خواسته شده بود که مردم مکه را
وادار کند از کسانی که سکونت میکنند اجاره بهائی دریافت ننمایند. امام در این
فرمان به آیه «سواء العاکف فیه و الباد» استناد کرده بود و برای رفع هر گونه بهانه
و شبهه­ای، دو واژه«عاکف و باد» را نیز تفسیر نموده بود: عاکف کسی است که در مکه
اقامت گزیده است و بادی کسی است که برای بجا آوردن حج بمکه آمده و از اهالی مکه
محسوب نمی­شود.[11]

این فرمان که در رابطه با مسأله حج و اقامه این فریضه بزرگ سیاسی عبادی صادر
شده و با جمله: «اما بعد! فاقم للناس الحج و ذکر هم بایام الله» آغاز گردیده،
نشانگر اهمیت مسأله حرم و شهر مکه و روابط آن با اقامه صحیح حج می­باشد.

آزاد سازی و بین­الملل اسلامی کردن حرم و شهر مکه تنها از بعد مالکیت پذیری این
سرزمین و یا از دید اقتصادی حائز اهمیت نیست و بی­شک این فرمان که از متن قرآن
برخواسته است. به این منظور نبوده که حجاج و زائران بیت الله الحرام با پرداخت اجاره
بها در تنگنای اقتصادی قرار نگیرند بلکه روح این فرمان آنست که این منطقه بدلیل
ممحض بودن برای عبادت و قدسیت حج از هر نوع إعمال فشارها و تحمیلها و ایجاد
تنگناها بدور ماندن بعنوان للناس و همگامی اعلام گردیده و اختصاصات دیگر که نوعی
سلب آزادی در عمل و اقامه حج است الغا شده است.

آینده حرم

براساس دو اصل قرآنی که سرزمین مکه منطقه امن و منطقه آزاد اعلام شده است طبق
فتوای اکثریت فقهای اسلام(اعم از فقهای شیعه و اهل تسنن) حاکمیت گروه خاص و مذهب و
دیدیگاه فقهی خاص بر حرم قلب جهان اسلام و ایجاد تنگناها و محدودیتها و مزاحمتها
آنگونه که امروز در کشور سعودی حاکم است عملی غیر اسلامی و بر خلاف دستور قرآن و
شریعت اسلام و سنت پیامبر(ص) و سیره ائمه و صحابه می­باشد.

بدعتهائی که امروز در برابر آیات صریح قرآن چون:

* جعل الله البیت الحرام قیاماً للناس

** جعلناه حرماً امناً

*** جعلناه للناس سواء العاکف فیه و الباد

رخ میدهد و جهان اسلام هر ساله شاهد نوع جدیدی از این بدعتها است که تحت شعار
دروغین رفاه ضیوف الرحمان انجام می­گیرد، موجب گردیده است که حج از محتوای واقعی و
اسلامی و قداست و معنویت و آثار شکوهمند عبادی سیاسی خود خالی گردد و چون پوسته­ای
بی­محتوا، در خدمت سیاستهای استکباری قرار گیرد و تنها چیزی ک عامل این استقرار و
ادامه این بدعتها است سکوت مرگبار صدها میلیون مسلمان در سراسر جهان اسلام می­باشد.

آینده­ای که حرم و سرزمین مکه در انتظار آنست و بعنوان بازگشت به قرآن و سنت
پیامبر(ص) و اقامه حج باید تحقق پذیرد، آزاد سازی آن از حاکمیتهای گروهی و باز
گرداندن آن بدوران صدر اسلام و بین الملل اسلامی کردن آن می­باشد.

برای بررسی راههای عملی این جهاد مقدس، خبرگان و اهل حل و عقد و علما و فقهای
اسلام از سراسر کشورهای اسلامی و جهان باید بصورت فردی و گروهی این مسأله حیاتی را
به تحلیل بگذارند و کیفیت اجرای سیاست نظارت همگانی مسلمین را از طریق یک هیئت
برجسته متشکل از شخصیتهای مذهبی و سیاسی که توسط فقهای کشورهای اسلامی انتخاب می­شوند
بررسی و بدور از گرایشهای خاص و وابستگی به شرق و غرب اصول آنرا تدوین و جهت اجرا
به مسلمین جهان عرضه نمایند.

بامید آزاد سازی دو قبله در اسارت

حج یا تواضع در پیشگاه خدا

حجة الاسلام و المسلمین فلسفی

بسم الله الرحمن الرحیم

حج بیت الله الحرام از فرائض بزرگ اسلامی است. این عبادت از عوامل مؤثر در
تقویت دین الهی و تشیید ارکان اسلام است. بعلاوه فوائد و ثمرات متعددی از نظر
سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، و دیگر جهات در بردارد.

اولیاء گرامی اسلام ضمن سخنان خود راجع به آثار و فوائد حج و همچنین راجع به
مزایا و خصوصیات بیت مطالبی را خاطر نشان ساخته­اند. در این مختصر دو کلمه کوتاه
از سخنان حضرت علی (ع)درباره­ی حج و بیت، مورد بحث و بررسی قرار میگیرد و پیرامون هر
یک توضیح کوتاهی داده میشود.

کلمه اول راجع به حج

«و فرض علیکم حج بیته الحرام… و جعله سبحانه علامةً لتواضعهم لعظمته و
اذعانهم لعزته»[1].

خداوند حج بیت خود را بر شما واجب نمود و آنرا علامت تواضع و تذلل حجاج در
مقابل عظمت خود و نشانه خضوع و اعتراف آنان به عز و بزرگی خویش قرار داد.

یعنی کسیکه بمنظور اطاعت امر الهی به سفر حج میرود، مهیای اداء آن فریضه سنگین
و پر زحمت میشود، در میقات محرم میگردد، و از آن پس بتمام دگرگونیها و تحولات
مشکلی که در ایام حج مقرر گردیده تن میدهد و کلیه وظائف شرعی را بی­کم و کاست بین
خود و خداوند رعایت مینماید، نشان آنستکه این انسان با ایمان تسلیم اوامر الهی
است، در مقابل حضرت باریتعالی متواضع و خاشع است، و عملا به عز و بزرگی ذات اقدس
الهی اعتراف دارد.

نه تنها حج بیت الله نشانه تواضع و فروتنی افراد با ایمان در پیشگاه الهی است
بلکه انجام سایر عبادات نیز نشانه تواضع بندگان با ایمان در مقابل خداوند است.

علی (ع)ضمن یکی از خطبه­ها درباره نماز و زکوة و روزه سخن گفته و فرموده است
این عبادات به دست و پا و دیگر اعضاء بدن سکون می­بخشد و از تجاوز طغیانشان باز
میدارد. چشمها را خاشع، نفسهای سرکش را رام، و قلوب را از خود خواهی و بلند پروازی
فرود می­آورد سپس میفرماید:

«و لما فی ذالک من تعفیر عتاق الوجوه بالتراب تواضعاً و التصاق کرائم الجوارح
بالارض تصاغراً و لحوق البطون بالمتون من الصیام تذللاً»[2].

چه در این عبادات نقاط ظریف صورتها به انگیزه تواضع روی خاک قرار میگیرد و
اعضاء کریم بدن با حقارت و خشوع بزمین گذارده می­شود و شکمها براثر تذلل در مقابل
امر الهی برای روزه­داری به پشت میچسبد، تواضع و خشوع انسانها در پیشگاه الهی
نشانه عبودیت و بندگی آنان است و هر قدر اینحالت تواضع و تذلل زیادتر باشد ارزش
بنده متواضع نزد باریتعالی بیشتر است.

«عن ابیعبدالله (ع)قال: اوحی الله عزوجل الی موسی (ع)یا موسی تدری لم اصطفیتک
بکلامی دون خلقی؟ قال یا رب و لم ذاک؟ قال فاوحی الله تبارک و تعالی الیه یا موسی
اِنی قلبت عبادی ظهر البطن فلم اجد فیهم احداً اذلّ لی نفساً منک یا موسی انّک اذا
صلیت وضعت خدیّک علی التراب»[3].

به حدیث امام صادق (ع)خداوند به موسی وحی فرمود ای موسی آیا میدانی از چه روی
تو را برای سخنان خود گزیده­ام نه دگرانرا؟ عرض کرد پروردگارا برای چه؟ وحی آمد ای
موسی من بندگانم را زیرورو کردم در بین آنان احدی را نیافتم که عبودیت و تذللش
نسبت به من بیش از تو باشد. ای موسی تو پس از اداء نماز از روی کمال تواضع و
فروتنی صورت روی خاک میگذاری!

تواضع در مقابل تکبر است. انسانهای با ایمان که خاضعانه خدا را عبادت میکنند و
اوامر او را عملا بکار می­بندند گروه متواضعند و روز جزاء به نسبت مراتب بندگی و
تواضعشان از رحمت و نعمت الهی برخوردارند.

کسانیکه از روی تکبر، بعبادت آفریدگار بزرگ تن نمیدهند و سر تعظیم در پیشگاهش
فرود نمیآورند از گروه مستکبرینند و به صریح کتاب مجید در قیامت به جرم استکبار از
عبادت و بندگی او در دوزخ بعذابی موهن و ذلت بار مجازات خواهند شد.

«ان الذین یستکبرون عن عبادتی سیدخلون جهنم داخرین»[4].

آنانکه بر اثر خود بزرگ­بینی و استکبار مرا عبادت نمیکنند و از بندگی من سرباز
میزنند بزودی در جهنم با خواری و ذلت معذب خواهند شد.

در روایات اسلامی کلمه تواضع گاهی در مورد فروتنی افراد مؤدب و خلیق نسبت به
دگران بکار برده شده و گاهی در مورد تذلل و بندگی افراد با ایمان در پیشگاه الهی
بکار رفته است البته این هر دو از نظر لغت تواضع است ولی به اعتبار ریشه روانی از
جهات متعدد با یکدیگر تفاوت دارند برای مزید و آگاهی خوانندگان عموماً و حجاج بیت
الله خصوصا لازم است در اینجا به پاره­ای از تفاوتها اشاره شود تا زائرین خانه خدا
هر چه بیشتر به عمق کلام علی (ع)واقف گردند و در سفر حج مراتب تواضع و تذلل خود را
هر چه بهتر در پیشگاه حضرت باریتعالی ابراز دارند.

1- افراد خلیق در مقابل انسانها به انگیزه کرامت نفس و بزرگواری طبع خویش،
تواضع مینمایند میخواهند در زندگی اجتماعی، متخلق به اخلاق حمیده و متصف به فضیلت
انسانی باشند از اینرو در مقابل افراد برتر و قوی­تر از خود و همچنین نسبت به
افراد فروتر و ضعیف­تر از خود فروتنی مینمایند حتی به پیروی از تعالیم دینی تواضع
و فروتنی نسبت به افراد ضعیف­تر از خود را برتر و بالاتر از تواضع نسبت به قوی‌تر
از خویش میدانند چه در بعضی از روایات، فروتنی اشخاص رفیع نسبت به افراد عادی در
ردیف مکارم اخلاق بحساب آمده است.

«عن علی (ع)قال: التواضع مع الرفعه کالعفو مع القدره»[5].

علی (ع)فرموده: تواضع از کسیکه دارای رفعت است همانند عفو و بخشش انسان واجد
قدرت است اما تواضع بندگان با ایمان در مقابل باریتعالی فقط برای اینستکه او را
قوی و قادر میدانند و خود را ضعیف و ناتوان، او را آفریدگار میشناسند و خویش را
آفریده، او را غنی و بی­نیاز و خود را نیازمند و محتاج، او را بزرگ و با عظمت
میدانند و خویشتن را کوچک و ناچیز و خلاصه او را غالب و قاهر بر تمام جهان هستی
میدانند و خود و تمام عوالم هستی را مقهور و مغلوب او میشناسند.

2- در بعضی از روایات اسلامی تواضع انسانهای متواضع تعریف و تفسیر گردیده و
معیار آن صریحاً بیان شده است.

«عن ابی الحسن الرضا (ع)قال: التواضع ان تعطی الناس ما تحب ان تعطاه»[6].

حضرت رضا (ع)فرموده: تواضع عبارت از اینستکه رفتارت با مردم آنچنان باشد که
دوست داری مردم با تو همانگونه رفتار نمایند.

در بعضی از روایات پاره­ای از موارد تواضع ذکر شده و فروتنی بصورت مثال تبیین
گردیده است.

«عن ابیعبدالله (ع)قال: من التواضع ان ترضی بالمجلس دون المجلس و ان تسلّم علی
من تلقی و ان تترک المراء و ان کنت محقا و ان لا تحبّ ان تحمد علی التقوی»[7].

امام صادق (ع)در این حدیث چند مورد از تواضع را بیان نموده است. 1- در مجلس که
وارد میشوی راضی باش در جایی بنشینی که کمتر از شأن تو باشد. 2- با هر که برخورد
میکنی به وی سلام کنی 3- بحثهای خصومت انگیز را ترک گوئی اگرچه در آن بحث حق با تو
باشد. 4- دوستدار آن مباش که مردم تو را در تقوایت ثنا گویند.

تواضع و خشوع افراد با ایمان برای خدا بمعنی عبودیت و بندگی آنان در پیشگاه
الهی است و هیچ یک از این معیارها و اندازه­گیریها که در دو روایت ذکر شده در حریم
ذات اقدس باریتعالی راه ندارد.

3- تواضع افراد خلیق و با فضیلت بمعنی احترام و تکریم به شخصیت دگران با حفظ
عز و شخصیت خویشتن است و اگر در موردی شخص متواضع در مقام فروتنی و خشوع زیاده­روی
کند تا جائیکه شخصیت خود را پایمال نماید و رنگ ذلت و خواری بخود بگیرد نه تنها
پسندیده و ممدوح نیست بلکه ناپسند ومذموم است و آئین مقدس اسلام عمل تحقیرامیز و
ذلت بار را مطرود شناخته و افراد با ایمان را از آن برحذر داشته است.

«عن النبی (ص)لیس للمؤمن ان یذلّ نفسه»[8].

رسول اکرم(ص) فرموده است شخص با ایمان حق ندارد خویشتن را ذلیل و خوار نماید.

اما تواضع افراد مؤمن در پیشگاه الهی بمعنی عبودیت و بندگی او است و لازمه آن
تن دادن به ذلت فرمانبری و اطاعت بی­قید و شرط از اوامر باریتعالی است.

علی (ع)در مقام فضیلت اخلاقی دارای عالیترین مراتب تواضع است و شخصیت تمام
انسانها را محترم میشمرد و در مقام بزرگواری و عزت نفس هم در حد نهائی است به
کمترین ذلت تن نمیدند و کوچکترین خواری را در مقابل هیچ چیز و هیچ کس تحمل
نمینماید اما وقتی در پیشگاه باریتعالی به عرض بندگی زبان میگشاید مراتب تواضع و
تذلل خود را چنین بیان میکند.

«الهی کفی بی­عزاً ان اکون لک عبداً و کفی بی­فخراً ان تکون لی رباً انت کما
احبّ فاجعلنی کما تحب»[9].

بارالها، برای بزرگی و عز من کافی است که بنده تو باشم برای فخر و مباهاتم
کافی است که تو مالک من باشی خدایا تو آنچنانی که من دوست دارم مرا نیز آنچنانم
ساز که تو دوست داری.

4- تواضع و فروتنی افراد متواضع در مقابل مردم، فقط جنبه اخلاقی و انسانی دارد
و معنی آن تکریم و احترام دگران است. تواضع اخلاقی، برنامه زندگی متواضع را تغییر
نمی­دهد و در کارهای وی دگرگونی و تحول بوجود نمی­آورد.

اما تواضع افراد با ایمان در پیشگاه الهی بمعنی تسلیم بودن در مقابل او است.
اینان با نیل به مقام تواضع و تسلیم، مطیع بی­قید و شرط خدا میشوند، دستورات او را
بی­چون و چرا بکار میبندند، و برنامه­های حیاتی خویش را در جمیع شئون زندگی با
رضای وی تطبیق میدهند. چنین انسانهای مطیع و متواضع از فرمان حق سرپیچی نمی­نمایند،
فکر تخلف در سر نمیپرورند، و از راهش منحرف نمیگردند چه آنکه تخلف از مسیرش را
منافی با تواضع و تسلیم و مباین با بندکی و عبودیت او میدانند.

پیامبران الهی که مربیان بشرند در پیشگاه الهی متواضع بودند و در مقابل افراد
با ایمان نیز فروتنی و تواضع داشتند اما تواضع آنان نسبت به مردم از حد خفض
جناح(بال افکندن) تجاوز نمینمود ولی تواضعشان در مقابل ذات اقدس الهی، عبودیت و
بندگی و صورت تذلل بخاک گذاردن بود.

علی (ع)در خلال خطبه قاصعه چند جمله کوتاهی در این باره فرموده است:

«… فالصقوا بالأرض خدودهم و عفروا فی التراب وجوههم و خفضو اجنحتهم
للمؤمنین»[10].

پیامبران الهی در پیشگاه او صورت خود را بزمین میگذاردند، روی خود را در مقام
تذلل به خاک آلوده میساختند، و در مقابل مؤمنین نیز فروتنی و خفض جناح داشتند.

نتیجه آنکه بفرموده علی (ع)خداوند حج بیت را علامت تواضع حجاج نسبت به عظمت
خود و نشانه اعتراف آنان بعز و بزرگی خویش قرار داده است، بنابراین هر یک از
زائران خانه خدا براثر این عبادت بتواضع بیشتری در مقابل عظمت حق نائل گردد و بعز
و بزرگی او اذعان زیادتری پیدا کند توفیق فزونتری نصیبش گردیده و در حد بالاتری به
هدف مقدس حج دست یافته است.

با توجه بفرموده امیرالمؤمنین (ع)باید گفت عبادت حج برنامه خودسازی و کلاس
تکمیل نفس است اگر کسی از این کلاس بخوبی استفاده کند، از روی واقع در پیشگاه الهی
متواضع گردد، خویشتن را مطیع بی­قید و شرط او بسازد توانسته است اساس سعادت و کمال
خود را پایه­گذاری کند و از ثمرات دنیوی و نتائج اخروی، آن برخوردار گردد.

کلمه دوم راجع به بیت الله

«جعله سبحانه و تعالی للاسلام علما و للعائذین حرما»[11].

خداوند این بیت را برای اسلام علم و راهنما قرار داده و برای پناهندگان، قُرقگاه
و مأمن.

«العلم شئ ینصب فی الفلوات تهتدی به الضاله»[12].

علم چیزی است که در بیابانهای وسیع نصب میشود تا گم شدگان بوسیله آن علامت
هدایت شوند و راه را از بیراهه تمیز دهند.

علی (ع)میفرماید بیت الله الحرام برای اسلام علامت و نشانه است. اگر کسانی
برای شناخت اسلام راهنما و هادی بخواهند میتوانند از علامت و نشانه بیت استفاده
کنند و بخواسته­ی خویش دست یابند.

هدف مکتب اسلام اینستکه مردم جهان را انسان بسازد، آنانرا با سجایای انسانی
بار آورد، طوری­ تربیتشان کند که لایق زندگی انسان باشند، و بتوانند با موازین و
معیارهای شایسته انسان زیست نمایند.

نظر به اینکه قسمتی از مقررات مکتب اسلام که برای زندگی انسانها در پهنه وسیع
جهان پیش­بینی شده در احکام بیت الله الحرام نیز آمده است. بفرموده علی (ع)خداوند
بیت خود را علم و نشانه اسلام قرار داده تا افراد علاقمند با مطالعه در احکامی که
برای محیط محدوده بیت وضع گردیده به ارزش معیارهای اسلام که برای اداره جهان مقرر
شده واقف گردیده به ارزش معیارهای اسلام که برای اداره جهان مقرر شده واقف گردند و
در اینجا بطور نمونه فقط به دو مورد از احکام بیت اشاره میشود: یکی امنیت براساس
ایمان و آن دیگر تساوی حقوق انسانها از هر رنگ و نژاد.

امنیت

دنیای پیشرفته امروز، صلح و امنیت جهان را در مسابقه تسلیحاتی و موازنه
ابزارهای ویران کننده و مرگبار شناخته است. و برای این کار هر سال مصارف بسیار
سنگینی را تحمل مینماید.

وزیر دفاع فرانسه بمناسبت سالگرد سازمان ملل گفته بود«موازنه­ی وحشت تنها ضامن
صلح و امنیت جهان است» صاحب کتاب(بشریت مضطرب) در غرب، نوشته: چهار هزار میلیارد
دلار هزینه مسابقات تسلیحاتی جهان در دهسال آینده است.

سازمان ملل میگوید: هزینه متوسط یک سرباز در سال 7800 دلار است و هزینه متوسط
آموزش سالانه یک کودک از یکصد دلار تجاوز نمیکند.

دنیای امروز در حفظ امنیت و صلح جهان، انسانیت را بحساب نیاورده و کمترین
ارزشی را برای ایمان به خدا، وجدان اخلاقی، شرف انسانی و انصاف و فضیلت قائل نشده
است.

ابر قدرتها در مقابل هم صف­آرائی میکنند و موشکهای قاره پیما را که به
کلاهکهای اتمی مجهز است برای پرتاب آماده میسازند و مانند درندگان بیکدیگر چنگال و
دندان نشان میدهند. بدون تردید امنیتی که فقط متکی به زور و سلاح گرم باشد شایسته
مقام انسان نیست.

در مکتب اسلام اساس امنیت بر پایه ایمان به خدا و الهام الهی یعنی ندای وجدان
اخلاقی استوار است و افراد وظیفه شناس به انگیزه ایمان امنیت را در جمیع جهات
رعایت مینمایند.

البته اسلام برای سرکوب نمودن معاندین و دشمنان اسلام و انسانیت، مسلمانانرا
به سلاح جنگ مجهز مینماید و بوسیله نیروهای مسلح، امنیت را از دستبرد دشمنان مصون
میدارد ولی منشأ اصلی امنیت در اسلام ایمان به خداوند است. در قرآن شریف آمده است:

«الذین آمنوا و لم یلبسوا ایمانهم بظلم اولئک لهم الأمن و هم مهتدون»[13].

آنانکه ایمان آورده­اند و ایمان خویش را به ظلم نیامیخته­اند دارای امنیت
هستند و اینان هدایت شدگانند.

«عن ابن مسعود لما نزلت هذه الآیه شقّ علی الناس و قالوا یا رسول الله و ایّنا
لم یظلم نفسه؟ فقال: انه لیس الذی تعنون الم تسمعوا الی ما قال العبد الصالح (ع)لا
تشرک بالله ان الشرک لظلم عظیم»[14].

ابن مسعود میگوید: وقتی این آیه نازل گردید بر مردم گران آمد گفتند یا رسول
الله کدام یک از ما بنفس خود ستم نکرده است؟ حضرت فرمود: معنی آیه آن نیست که تصور
نموده­اید مگر گفته بنده صالح(لقمان) (ع)را نشنیده­اید که بفرزندش فرمود ای پسر!
به خدا شرک نیاور که شرک ظلم بزرگ است.

پس معنی آیه چنین است: آنانکه به خدا ایمان آورده­اند و ایمان خود را به شرک
مخلوط ننموده­اند امنیت دارند. شرک مؤمنینی به خدا در این آیه بت­پرستی نیست بلکه
مقصود اطاعت از هوای نفس یا اطاعت از طاغوتها و حکام ظالم و جبار است.

امنیتی که ناشی از ایمان و منزه از شرک باشد شایسته مقام انسان است چنین
امنیتی نیاز به مأمورین انتظامی و مسابقه تسلیحاتی ندارد بلکه با احساس مسئولیت در
پیشگاه الهی امنیت بقرار میگردد.

حق متکی بقوه ایمان است                            آنجا
که هیچ قوه مقاوم نیست

هر جا پلیس باطن ایمان هست                               آنجا
پلیس ظاهر لازم نیست

بی­دین اگر بعلم شود دریا                                منجی
کشتي متلاطم نیست

الهام بخش حضرت یزدان است                         ملهم
بوحی شیطان ملهم نیست

امنیت بیت و حرم باریتعالی بفرمان خداوند و براساس ایمان به ذات اقدس او است در
آنجا نه فقط انسانها امنیت دارند بلکه حیوانات وحشی و گیاهان نیز در امانند.

امنیت در دنیای امروز ناظر به ایمنی جان و مال و عرض مردم است و ایمنی از ترس
مورد توجه نیست با آنکه ممکن است آدمی در شرائطی قرار گیرد که از جهت مال و جان و
عرض، امنیت داشته باشد ولی از نظر روحی همواره با اضطراب و دلهره بسر برد.

اما در امنیت ایمانی بیت و حرم علاوه بر امنیتهای ظاهری امنیت روانی و ایمنی
از ترس نیز مورد توجه قرار گرفته است. قرآن شریف در این باره فرموده است.

«فلیعبدوا رب هذا البیت الذی اطعمهم من جوع و آمنهم من خوف»[15].

پس حتما بپرستید خداوند این بیت را که هنگام گرسنگی به آنان طعام داد و از
نگرانی و ترس ایمنشان ساخت بنابراین یکی از احکام بیت و حرم، امنیت است و منشأ آن
امر الهی و ایمان به ذات اقدس او است چنین امنیتی برای اسلام علامت و نشانه است و
برای انسانهای تربیت یافته و لایق، معیار ایمنی و آرامش.

بوعده قرآن شریف باید روزی فرارسد که اسلام بر تمام ادیان غلبه کند، بشر مدارج
تعالی و تکامل را بپیماید، و لایق چنین امنیت پاک و منزهی گردد.

تساوی حقوق انسانها

روزگاریکه رسول اکرم در مکه معظمه به رسالت مبعوث گردید مسئله تبعضی نژادی از
مسائل روز بود و سفید پوستان آن جامعه منحط و عقب افتاده خود را نژاد برتر
میدانستند و سیاه پوستان را با دید تحقیر و اهانت مینگریستند.

پیشوای اسلام از آغاز با این امر خرافی و بی­اساس، جدا مبارزه نمود و تساوی
حقوق انسانها را از هر نژاد و رنگ صریحا اعلام داشت و در منبر فرمود:

«لافضل للعربی علی العم و لا للأحمر علی الاسود الا بالتقوی»[16].

عرب را بر عجم و سرخ پوست را بر سیاه پوست برتری و امتیاز نیست مگر به تقوی و
پرهیزکاری.

بلال حبشی از کسانی بود که در اوائل دعوت نبی اکرم به اسلام ایمان آورد و
همواره مورد احترام آنحضرت و دیگر مسلمانان بود. رسول گرامی او را مؤذن خود قرار
داد و این منصب پر افتخار را به وی اعطا نمود و مسلمانان سفید پوست عمل آنحضرت را
با حسن قبول تلقی نمودند.

پیغمبر اکرم برای سرکوب نمودن تعصب نژادی همواره مراقب بود که مسئله تساوی
حقوق از ناحیه تمام مسلمانان رعایت شود و اگر از کسی در این باره لغزشی مشاهده
میفرمود مؤاخذه میکرد و جداً تذکر میداد.

ابوذر غفاری از مردان الهی و از صحابه رسول اکرم بود روزی در محضر آنحضرت بلال
بن رباح را به این جهت که مادرش از نژاد سیاه بود تحقیر کرد و گفت: «یا ابن
السوداء» یعنی ای پسر زن سیاه.

غضب لها رسول الله (ص)غضباً شدیدا و القاها فی وجه ابی ذرعنیفةً مُخیفه «یا
اباذر طفَّ الصاع لیس لابن البیضاء علی ابن السوداء فضل»[17].

رسول اکرم از گفته ابوذر سخت به خشم آمد و در کمال تندی و شدت، سخن نادرستش را
برخش کشید و فرمود: ای ابوذر پیمانه هیچ کس مملو و لب ریز نیست و فرزند زن سفید بر
فرزند زن سیاه برتری ندارد.

علی (ع)در ایام زمامداری خود به غلام سیاهی که چند بار به دزدی اقرار نموده
بود حد شرعی جاری کرد. غلام سیاه با دست خونین به بازار رفت و زبان به مدح علی (ع)گشود،
به امام خبر دادند. حضرت برای احضار غلام به فرزندش حضرت مجتبی فرمود: «قم هات عمک
الاسود».[18] یعنی برخیز
و عموی سیاه خود را بیاور. علی (ع)با این جمله کوتاه کمال احترام را درباره­ی غلام
سیاه رعایت نمود او را برادر خویشتن و عموی فرزند گرامیش حضرت مجتبی (ع)خواند.

حضرت موسی بن جعفر علیهما السلام در راه، بر مردی سیاه گذر کرد به او سلام
داد، در کنارش نشستف مدتی با وی صحبت کرد، و سپس آمادگی خویش را برای قضاء حوائج
او اعلام فرمود. بحضرت عرض شد: تا این حد مقابل غلام سیاهی تواضع مینمائی آنگاه از
حوائجش پرسش میکنی؟ در پاسخ فرمود:

عبدٌ من عبید الله و اَخٌ فی کتاب الله و جارٌ فی بلاد الله یجمعنا و ایه خیر
الآباء آدم و افضل الادیان الاسلام و لعل الدهر یرد من حاجتنا الیه فیرانا بعد
الزهو علیه متواضعین بین یدیه».[19] 

او بنده­ای از بندگان خدا، برادری در کتاب الهی، و مجاوری در بلد باریتعالی
است جامع بین من و او آدم بهترین پدر و اسلام برترین ادیان است. شاید با گذشت زمان
وضع دگرگون گردد و روزی فرارسد که ببیند ما بعد از بزرگی و سربلندی با تواضع و
فروتنی در برابرش قرار گرفته­ایم.

خلاصه در اسلام برتری نژاد نیست و مسلمانان سیاه از نظر حقوقی با سایر مسلمین
تفاوتی ندارند، همه انسانند و مورد احترام، همه مسلمانند و بموجب قانون با هم
متساوی هستند.

علامت و نشانه این تساوی اسلامی در احکام بیت و حرم بخوبی مشهود است. در ایام
حج از سراسر جهان گروههائی از مسلمانان که نژادهای مختلفند بمکه میآیند در موقع
نماز جمعه، مسجد الحرام و خیابانهای اطراف آن مملو از جمعیت نمازگذار میشود. اینان
با آنکه از نظر نژادی با هم متفاوتند اما از جهت دینی با یکدیگر برادرند، همه در
کنار هم میایستند، همه با هم اقامه جماعت مینمایند و خدایرا بندگی میکنند.همه در
کنار هم مینشینند در دل بیاد خدا هستند و به زبان ذکر او میگویند. نه مسلمان سفید
پوست خود را برتر و بالاتر از مسلمان سیاه میداند و نه مسلمان سیاه پوست در کنار
مسلمان سفید، احساس ذلت و خواری مینماید.

رسول گرامی اسلام بفرمان الهی، قانون تساوی حقوق نژادهای مختلف را به پیروان
خود ابلاغ فرمود اکنون متجاوز از 14 قرن است که مسلمین به آن قانون عمل میکنند.
اما در عصر ما که عصر تسخیر فضا است دنیا متمدن بخصوص امریکا اسیر تبعیض نژادی است
و از این عقیده خرافی رهائی نیافته است.

در قرن گذشته دیوان عالی کشور امریکا که بالاترین مقام قضائی ایالات متحده است
در مورد محاکمه(در داسکات) اعلام داشت:

«سفید پوستان اجبار ندارند که حقوق سیاه پوستان را محترم شمارند زیرا سیاه
پوستان حقی ندارند»! چندی است که جنگ تبعیض نژادی در افریقای جنوبی شدت یافته و
رژیم نژاد پرست آن کشور، سیاهان مظلوم و مردم را بنفع مستکبرین که خواهان الماس و
طلای آن کشورند به خاک و خون میکشد.

اخیراً چند روزی سخن از محاصره اقتصادی افریقای جنوبی بمیان آمد و پیرامون آن
گفتگو بسیار شد سرانجام ریئس جمهور امریکا و نخست وزیر انگلستان با محاصره اقتصادی
مخالفت نمودند تا رژیم در قتل سیاهان آزاد باشد و در محدودیت و مضیقه قرار نگیرد.

آن بود تعالیم 14 قرن اسلام در تساوی حقوق انسانها و این است روش ظالمانه
دنیای پیشرفته و متمدن در عصر فضا.

مصاحبه با حجة الاسلام و المسلمین کروبی نماینده امام و سرپرست حجاج ایرانی

* با تشکر از جناب حجة الاسلام و المسلمین کروبی که وقت گرانبهای خود را در
اختیار ویژه نامه حج پاسدار اسلام قرار دادند، از ایشان تقاضا داریم به سئوالاتی
که در رابطه با حج مطرح می­کنیم، پاسخ گويند و امت پاسدار اسلام را از بیانات خود
بهره­مند فرمایند. در آغاز استدعا داریم مروری کلی بر فلسفه حج و اهداف سیاسی و
اجتماعی که برای تامین مصالح مادی و معنوی جامعه اسلامی از آن منظور شده است
بفرمائید.

استفاده سیاسی امامان از حج

– مسائل اجتماعی و سیاسی در کنار تهذیب و تزکیه و عرفان در کلیه مراسم و مواقف
حج دیدی می­شود و کاملا مشهود است که یکی از فلسفه­های این فریضه­ی مهم اسلامی این
است که باید در آنجا مشکلات مسلمین بررسی شده و پس از شناخت دردها در پی درمان
برآیند. در قرآن نیز کلمه«قیاماً للناس» مطرح شده است تا در آنجا مردم برای درمان
مشکلات مسلمین و مستضعفین- به طور کلی- بپاخیزند و این را وظیفه­ای مقدس بدانند.

در یکی از روایتهائی که از امام رضا(ع)نقل شده است، حضرت در ضمن بیان فوائد حج
می­فرمایند:«… و قضاء حوائج اهل الاطراف فی المواضع الممکن لهم الاجتماع فیه»[1] و
برآوردن حاجت­ها و مشکلات مردمی که از گوشه و کنار دنیا آمده­اند در هر جا که
بتوانند اجتماع کنند و مسائل آنها را بررسی نمایند. در روایت دیگری از امام صادق(ع)نقل
شده است که حضرت در مراسم حج همانگونه که برنامه­های حج را انجام می­دادند، مردم
را به رهبری خویش دعوت می­نمودند و مسئله رهبری را- که تضییع شده بود- مطرح می­کردند.[2] و
رهبری امت اسلامی مهمترین کار سیاسی اجتماعی است که بر عهده­ی امام گذارده شده
است.

در روایتی دارد که امام باقر(ع)در منی- در موسم حج- می­فرمود: پس از وفات من
ده سال در اینجا به یاد من عزاداری و سوگواری نمائید. جالب است که امام از مردم می­خواهند
که در موسم حج و در جائی که مسلمانان از گوشه و کنار جهان گرد می­آیند، مسئله
رهبری و امامت و خلافت را از راه سوگواری زنده نگهدارند.

باز در روایت دیگری از امام صادق(ع)نقل شده است که در ضمن برشمردن فوائد حج می‌فرمایند:
اگر بنا باشد هر قوم و گروهی که در آنجا می­روند و به حج مشرف می­شوند، با زبان
خود صحبت کنند و تنها مسائل خود را با همزبانان خود مطرح کنند و با دیگر مسلمانان
تماس نداشته باشند و آگاهی از مشکلات دیگران پیدا نکنند، هلاک می­شوند و کشورشان
از بین می­رود و اخبار دیگر ولایتها به گوششان نمی­رسد و از فوائده و سودهائی که
باید از حج ببرند، بهره­مند نمی­گردند و این است علت حج. «… ولو کان کل قوم
انّما یتکلّمون علی بلادهم و ما فیها هلکوا و خربت البلاد و سقط الجلب و الأرباح و
عمیت الاخبار و لم یقفوا علی ذلک، فذلک علة الحج».[3]

و همانگونه که در تفاسیر آمده است، سوره برائت که یک سوره­ی تند و انقلابی است
و درباره­ی تنفر و بیزاری از مشرکین و طرد و بیرون راندن منافقین، آیات زیادی
دارد، حضرت امیرالمؤمنین(ع)این سوره را با آن شدت و حدت برای زائرین خانه­ی خدا
قرائت می­کنند.

و در کوتاه سخن، تمام اینها نشاندهنده و گویای این است که باید از حج استفاده­های
سیاسی و اجتماعی بشود و حج حقیقی همان حجی است که در آن وحدت مسلمین و تنفر و
انزجار از دشمنان اسلام و براءت از مشرکین و منافقین و توجه به دردها و تلاش برای
رفع آنها، خواسته شده است.

مجمع بین­المللی اسلامی

و نکته جالب دیگری که از حج می­توان استفاده کرد این است که در آن زمان که
هنوز جوامع بشری- چه در سطح دنیا و چه درسطح خاورمیانه و عربستان- توجهی به اهمیت
کنگره­ها و مجامع بین­المللی نداشتند، و اکنون با گذشت زمان، دنیا پی به اهمیت آن
برده و با صرفت هزینه­های بسیار هنگفت و با تلاشهای زیاد می­توانند یک کنگره و یا
سمیناری را برقرار نمایند و تازه در این کنگره­ها و مجامع بین­المللی که اکنون در
جهان مطرح است، بیشترین تکیه بر اجتماع سران و یا نمایندگانی انگشت شمار از کشورها
می­شود، ولی ما می­بینیم که سالانه در ایام حج، در کنار خانه خدا یک کنگره­ی عظیم
و مجمع بزرگی تشکیل می­شود که صدها هزار نفر از خود مردم در آنجا حاضر می­شوند و
تازه برای جمع شدن در آن مجمع بین­المللی الهی نه تنها هزینه­ای صرف نمی­شود که
مردم حاضرند با تمام وجود، در آنجا شرکت کنند و هیچ مشکلی – هر چند بزرگ باشد- نمی­تواند
مانع این اجتماع و گردهمائی شود. از آن گذشته هیچ کنفرانس و مجمعی به این گستردگی
و وسعت وجود ندارد و اگر در مجامع بین­المللی جهان، نمایندگان ملتها- حال چه
نمایندگان حقیقی و چه نمایندگان اجباری!!- حضور بهم می­رسانند، در حج خود ملتها و
«ناس» حضور دارند.

در هر صورت اگر روی مسائل اقتصادی در حج تکیه شده است، بدون شک این مسائل
مقدمه­ای برای مسائل سیاسی و منافع فرهنگی امت اسلامی است که از اولویت بیشتری
برخوردار است و اگر مسائل سیاسی حل نشود، مسائل اقتصادی به طریق اولی حل شدنی
نیست. و اینچنین بنظر می­رسد که هیچ تشکیلات و کنفرانسی به اندازه این کنفرانس
بزرگ اسلامی نمی­تواند مشکلات مردم را حل کند، چرا که در اینجا – همانگونه که عرض
کردیم- خودمردم که صاحبان حق هستند با اشتیاق و با هزینه شخصی خود حاضر می­شوند و هیچ
هزینه­ای هم برای جمع­آوری آنان مصرف نمی­شود.

در روایت بسیار جالبی که از امام صادق(ع)نقل شده است که روایت مفصلی است و در
کتاب«مصباح الشریعه» و «المحجة البیضاء» آمده است که حضرت گرچه بیشتر روی جنبه‌های
تربیتی و اخلاقی تکیه می­کنند ولی در برخی از فرازهایش صریحا حضرت روی مسائل سیاسی
انگشت گذشته­اند مثلا یک جا می­فرمایند: «هنگام طواف برگرد خانه خدا، آنچه ماسوی
الله است، همه را ترک کن»[4] یعنی:
طواف بر گرد خانه خدا باید تو را از طواف بر گرد قدرتها و ابر قدرتها و بتها و
آنچه غیر الهی است، باز دارد.

در هر صورت، نه تنها خود حج یک عبادت سیاسی اجتماعی است که جزء جزء اعمال و
مناسک آن نیز رمز یک مسئله مهم و سرنوشت­ساز اجتماعی سیاسی است، از طوافش گرفته تا
رمی جمراتش تا برسد به وقوف در مشاعر وو…گذشته از اینکه نفس تجمع در آن فضای
روحانی و با آن لباس یکنواخت و بی­آلایش و آن ایام و آن مواقف با توجه به خصوصیاتی
که ائمه معصومین روی آن تکیه کرده­اند دارای چنین فوائدی است و آن اهدافی که اشاره
شد، در آن گنجانده شده است. و این مطلب بقدری دارای اهمیت است که طبق آن روایت مهم
از امام صادق(ع)که در آغاز نقل شد، علت حج بیان شده است و یا همانگونه که اشاره
کردیم، پایه­گذاری چنین تجمع عظیمی در آن دوران با آن افرادی که معمولا از نخبگان
و متعهدان ملت­ها هستند و با ایمان و خلوص در این مکان مقدس جمع می­شوند، مشعر بر
همین معنی است.

و از آن بالاتر، تکیه عجیبی است که در روایتها روی حج شده است تا آنجا که امام
معصوم(ع)می­فرماید: اگر مردم به حج نروند، بر حاکم اسلامی واجب است که گروهی از
مسلمین را مجبور رفتن به حج کند و حتی از بیت­المال پول دهد تا مردم به حج بروند و
مراسم را بر پا دارند.[5]

مهمترین پایگاه مردمی

در اسلام هیچ پایگاهی مانند پایگاه حج نیست و حتی در نظام جمهوری اسلامی که یک
نظام اسلامی و مردمی است نمی­توانیم پایگاهی عظیمتر از حج داشته باشیم. چرا که اگر
– به عنوان مثال- بخواهیم پیامی را به مردم آفریقا بدهیم با فرستادن سه یا چهار
نفر به کشورهای آفریقائی- آن هم نه تمام کشورها که برخی از آنها- با آن مصارف و
هزینه‌های گزافی که بیت­المال متحمل می­شود، تماس با برخی از مردم آنجا پیدا می‌شود،
تازه آنهائی که با نمایندگان ما تماس حاصل می­کنند، معمولا افرادی هستند که حساب
شده انتخاب می­شوند و کمتر اتفاق افتاده است که نمایندگان جمهوری اسلامی با مردم
کوچه و بازار بتوانند تماس بگیرند و با آنها گفتگو نمایند، چه بسا آنهائی که در آن
کشورها با نمایندگان ما تماس می­گیرند، از افراد اطلاعات و امنیت آن کشورها
باشند!! و حرفهای ما چندان تاثیری در آن نداشته باشد. ولی در ایام حج شاهد هستیم
که بهترین و متعهدترین و خالص­ترین افراد از تمام کشورهای اسلامی و از مسلمانان
سایر کشورها جمع می­شوند، همان توده­هائی که تشنه حقیقت هستند در آن سمینار بین‌المللی،
بدون اینکه یک ریال برای جمع کردن آنها صرف شود گرد هم می­آید و بدون هیچ توقعی در
آن فضای معنوی همچون سیلی شتابان به سوی حقیقت می­شتباند، لذا باید هر چه می­توانیم
برای رساندن حقایق اسلام و پیام انقلاب به آنان برنامه­ریزی کنیم تا بهترین بهره
را ببریم.

در آنجا که خود«ناس» و مردم واقعی که متعهد هم هستند از سراسر جهان جمع می­شوند
و چون کمتر انگیزه­ی مادی برایشان مطرح است، لذا هیچ قدرت و دولتی نمی­تواند آنها
را کنترل کند. ما خود شاهد بودیم که بسیاری از حجاج عراقی، با اینکه رژیم عراق با
ما در حال جنگ است و علیرغم کنترل شدید بعثیها، با ما تماس می­گرفتند و اظهار
علاقه می­کردند و حتی گاهی به جبهه نیز کمک مادی می­کردند.

* حال که اهمیت و ویژگیهای منحصر بفرد این فریضه­ی بزرگ عبادی سیاسی مطرح است،
بنظر شما جمهوری اسلامی به عنوان تنها نظام اسلامی جهان، چه نقشی می­تواند در تحقق
اهداف فوق داشته باشد؟

نظام اسلامی

– نظام جمهوری اسلامی، نظامی است که تحت رهبری و امامت و زعامت ولی فقیه،
نماینده امام زمان و مرجعیت تقلید اداره می­شود. نظامی است که آهنگ و تلاشش این
است که اسلام را تحقق بخشد و الگو و اسوه­ای از مکتب به جهان نشان دهد. البته هنوز
جامعه ما به آن حد نرسیده است که مکتب به تمام معنا در آن پیاده و اجرا شود و ما
نمی­خواهیم بگوئیم که اسلام موبمو در جامعه، جامه­ی عمل به خود پوشیده است ولی
نظام ما در پی تحقق این هدف بزرگ و والا هست و کوشش دارد که تا آن اندازه که در
توانش هست، این هدف را در جامعه محقق نماید و به اجرا برساند. و اینکه می­گوئیم
نظام ما کاملا اسلامی است بخاطر این است که در رأس آن امامی عادل و مرجع تقلید
قرار دارد و حرکت برای تحقق و پیاده شدن اسلام وجود دارد.

بهره­برداری از حج

اولین مسئولیت ما این است که به مسلمانان بفهمانیم، حج چیست؟ و چه بهره­برداری
باید از حج بشود؟ و حج ابراهیمی و حج محمدی- به تعبیر امام- به چه معنی است؟

این بزرگترین رسالت و مسئولیت اندیشمندان و مسئولین نظام جمهوری اسلامی است که
یک تحول فکری عظیم در رابطه با حج، در جوامع اسلامی بوجود آورند و آن انحرافهائی
که برای بی­خاصیت کردن و از محتوا در آوردن حج تا بحال شده است، از افکار و اذهان
مسلمانان بزدایند.

البته این مسئله مانند دیگر قضایای انقلاب، مدیون و مرهون حرکت فکری امام است
که از دیرباز طی اعلامیه­ها، بیانیه­ها و سخنرانیهایشان، فلسفه حج را تبیین و
تحلیل نموده­اند و بر ما است که در این راه گامهای نیرومندتر و مؤثرتری برداریم تا
این هدف والا تحقق یابد.

حال از چه ابزاری باید استفاده کرد؟ این را نمی­توان به راهپیمائی­های وحدت با
مسلمین و براءت از مشرکین منحصر کرد بلکه باید از هر راه ممکن در این راه استفاده
نمائیم. تماس‌های مکرر با مسلمین چه بصورت جمعی و چه بصورت انفرادی، بحث با علمای
مسلمین و راهنمائی آنها، دعوت به وحدت و یگانگی در کنار خانه خدا، اعلام تنفر و
تبری از طاغوت­ها و مشرکین به صورت­های گوناگون که باید در همان جائی که پیامبر
اکرم(ص) بتهای جاهلیت را در هم فرو ریخت، بتهای شاخدا رو بی­شاخ، بتهای با زبان و
بی­زبان، بتهائی که به صورت انسانها درآمده­اند و از هر درنده­ای درنده­ترند، باید
اینها را شکست، ابهتشان را در هم فرو ریخت و به مردم فهماند که از آنها بیزاری
جویند و به آنها علام تنفر و انزجار نمایند.

مسئله دیگر برقرار کردن روابط با مسلمانان، همانگونه که در روایت امام صادق(ع)اشاره
شده بود، آن هم با زبان آنها، تبلیغات زبانی و قلمی، تجلیل مسائل انقلاب اسلامی،
تشکیل سمینارها و جلسات، و خلاصه هر نوع ارتباط، دعوت و تماسی در جهت تحقق این هدف
والا باید به کار گرفته شود.

بنابراین، جمهوری اسلامی که در جهان اسلام، پیشتاز و پیشگام است لازم است که
از مسئله حج و ویژگیهائی که دارد و آن همه نیروهای مؤمنی که در آنجا جمع می­شوند
بیشترین استفاده­ها را به نفع اسلام و مسلمین بنماید. و من معتقدم که هنوز جدی با
حج برخورد نکرده­ایم و به قول معروف«در خم یک کوچه­ایم» یعنی باید پیش از این از
استعدادها و امکانات خدادادی و مادی برای رساندن پیام انقلاب به مسلمانان در ایام
حج استفاده کرد. باید در آن مجمع عظیم اسلامی، محرومیت­ها، دردها، ضعف­ها و نقاط
قوتی که جوامع اسلامی دارند، مورد بررسی دقیق قرار گیرد و همانگونه که باید از
نقاط قوت به نفع اسلام استفاده کرد، لازم است که تک تک مشکلات بررسی شده و در پی
چاره­جوئی برآئیم، و این میسر نیست مگر با یاد گرفتن و آموختن زبانهای گوناگون و
بکارگیری امکانات فرهنگی دیگر از قبیل: کتاب، جوزه، سخنرانی، مصاحبه و گفتگو با
مردم به زبان خودشان. امید ما این است که گامهای مؤثرتر و جدی­تر در این زمینه
برداشته شود، ان شاءالله.

جنابعالي به عنوان نماينده اين نظام و رهبري آن در اين مراسم عظيم،‌چه برنامه
هائي جهت تحقق هر چه بهتر اهداف فوق تنظيم کرده ايد؟

اجرای پیام­های امام

– قبل از هر چیز باید پیام­ها و فرمایشات حضرت امام را در این مورد موبمو اجرا
کنیم، یعنی من معتقدم اگر مطالبی را که امام در اعلامیه­ها و پیام­هایش به عموم
امت اسلامی و پیام­های معظم له به نمایندگان خود و سرپرستان حجاج ایرانی بیان
داشته­اند، کوشش در اجرا و پیاده کردن آنها شود، بی­گمان آن هدف مقدس دنبال شده و
به مقصد رسیده­ایم.

امام همواره از ما می­خواهند که حج حقیقی را به مردم نشان دهیم و این فکر عمیق
در مردم بوجود بیاید که در ایام حج باید مشکلات سیاسی کشورهای اسلامی مودر بررسی
قرار بگیرد و باید در این مجمع عمومی هر کس خود را موظف بداند که در راه رسیدن به
استقلال و آزادی تلاش کند و راستی اگر چنین فکری برای مسلمین پیدا شود، بزرگترین
نعمت برای آنها و بزرگترین خطر برای دشمنانشان خواهد بود. این اندیشه­ی بلند است
که در عده­ی قلیلی از مسلمین پدید آمده و تا کنون چقدر برکت بدنبال داشته و دشمنان
را سخت بوحشت انداخته است، پس اگر روزی این اندیشه تعمیم یابد و مسلمانان به این
نکته پی ببرند و به مسئولیتها و رسالتهای خویش توجه پیدا کنند، بدون شک پرچمدار
مستعضفین در سراسر جهان خواهند شد و طبیعی است که در آن صورت اثری از استکبار و
تجاوز نخواهد ماند.

ما باید این راه مقدس را ادامه دهیم و تعقیب کنیم و گرچه امکانات و توانمان
ضعیف است، با همه امکانات به پیش رویم و از استعداد بیشتری در این زمینه بهره­برداری
کنیم تا اینکه به شکوفائی نائل آئیم.

در اینجا ذکر این نکته لازم است که اما نیز تکیه بر مسائل خارجی و روابط بین­المللی
را همواره در پیام­های حج کرده­اند و شاید نود در صد مطالب و رهنمودهای ایشان در
این زمینه، در پیام­های حج گنجانده شده است و به عبارت دیگر کنگره جهانی حج، همان
ظرفی است که امام آن را انتخاب کرده­اند برای بیان مسائل بین­المللی اسلامی و
روابط خارجی در سطح کشورهای اسلامی. مثلا هر جا امام خواستند، مشکل فلسطین را مطرح
کنند یا اشغال افغانستان را محکوم نمایند یا فاجعه­ی لبنان را تذکر دهند از این
مناسبت استفاده کرده­اند. و همچنین بیشترین موردی که وحدت بین مسلمین مطرح شده و
بیشترین جائی که تهاجمات شدید علیه ابر قدرتها شده در همین پیام­ها است و این حاکی
از همان اهداف دراز مدتی است که نظام اسلامی در رابطه با حج دارد و خواهد داشت و
باید در آن جهت تا حد امکان حرکت و برنامه­ریزی کند.

تکیه بر مردم

بنابراین، اولین کار ما این است که به سخنان امام توجه بیشتری نمائیم و مسائلی
را که ایشان در این پیام­ها مطرح کرده­اند، دبنال کنیم.

و برای تحقق بهتر اهداف اسلام و امام، بنظر من تنها راه این است که تکیه
بیشتری روی«ناس» و ملت­های اسلامی بنمائیم. در اینجا باز عمق فکری امام و
دوراندیشی و آینده­نگری و ژرف­بینی ایشان به وضوح دیده می­شود که ایشان جامعه شناس
واقعی هستند چرا که شناختی واقعی از ملتهای اسلامی و عمق نفوذ اسلام در قلوب آنها
دارند و احساس می­کنند که چه زمینه­ها و استعدادها و فطرت­های پاک با آن فرهنگ
اصیل اسلامی در مردم وجود دارد که اگر اندکی تلاش شود و آن گرد و غبارهای انحرافی
که دشمنان ایجاد کرده­اند زدوده شود و پرده­ها و لایه­ها کنار رود، زمینه­های درونی
شکوفا می­شود و انقلاب اسلامی نخست در قلبها وانگهی در لسان­ها و از آن پس عملاً
به تمام جهان صادر می­شود.

در اینجا با ذکر این نکته لازم است که امام در رابطه با مسأله صدور انقلاب و
نضهت­های آزدیبخش هرگز روی سازمان­ها و تشکیلات و احزاب و حتی شخصیتها به عنوان
محور انقلاب تکیه نکرده­اند بلکه تایید هم نکرده­اند و حتی احیاناً حاضر به ارتباط
با آنها هم نیستند و این حاکی از آن است که امام با روشن­بینی­اش، واقعیت جوامع
اسلامی را درک کرده و می­دانند که تنها از راه حج و با تکیه بر«ناس» می­توان
انقلاب اسلامی را گسترش داد یعنی مطمئن­ترین کانال و بهترین مجرا برای رسیدن به
این مقصد، تماس مستقیم و بدون واسطه با ملتهای اسلامی در ایام حج می­باشد. و به
عبارت دیگر: این پایگاه مطمئن و این ایام مقدس و این مواقف عظیم است که راه را
برای رسیدن به اهداف بین­الملل انقلاب اسلامی هموار می­سازد.

این روال و آهنگ امام بوده است که همیشه مخاطب ایشان ملتها بوده­اند وهرگز
گروه­ها و احزاب و دستجات بخصوصی مورد نظر ایشان نبوده و با همین تکیه و پافشاری
نمودن بر ملت­ها، انقلاب بزرگ اسلامی را با آن همه مشکلات طاقت فرسائی که دشمن
فراراه آن بوجود آورده بود، به ثمر رساندند. ما هرگز فراموش نمی­کنیم که در نخستين
روز از سال 42 بود که مدرسه فیضیه را کوبیدند و می­خواستند زهر چشم از قم بگیرند و
با راه افتاند به کوچه­ها، ایجاد رعب و وحشت کردند و بدترین خشونت را اعمال کردند،
در همان لحظات که وضعیت قم خیلی بحرانی شده بود و حتی مجروحین را از بیمارستان
بیرون می­کردند، امام نشسته بود می­گفت: آنها بهترین کار را کردند!! به این معنی
که در مقابل مسلمانان، جنایت کردند و این دیگر هیچ نیازی به اطلاعیه ندارد. خود
مردم می­بینند و می­روند به شهرستانها گزارش میدهند و این احمقها با جنایاتشان
هزاران مبلغ علیه خودشان درست کردند. و درست همین قضایا سبب شد که آن زمینه­سازی
برای مقابله با رژیم بشود و در پانزده خرداد آنچنان جمعیت عظیمی براه بیافتند و
شاه را محکوم کنند.

و حتی در اوائل پیروزی انقلاب نیز تکیه امام بر مردم بود و اصلا اعتنائی به
دسته­ها و گروهها نداشت و هر وقت به امام می­گفتند: مغزهای متفکر با سابقه دارند
از کشور خارج می­شوند! امام می­فرمود: مغزهای متفکری که وابسته به مردم­اند،
میمانند ولی آن مغز متفکری که می­رود از ملت نیست و ما هم او را نمی­خواهیم.

از همه بالاتر اینکه خدای تبارک و تعالی نیز روی«ناس» تکیه کرده است. در قرآن
240 بار کلمه«ناس» تکرار شده است و در آیات حج هر جا نام خانه­ی خدا است، خداوند
آن را برای مردم و «للناس» بیان می­کند. و چون این مطلب خیلی اهمیت دارد و به نظر
ما تنها راه پیشبرد اهداف اسلامی در حج، تکیه کردن بر«ناس» است، لذا چند آیه از
آیات حج را برای تیمن و تبرک یادآور می­شویم که در آنها کلمه­ی«ناس» آمده است:

سوره بقره­ی- آیه 125«و اذ جعلنا البیت مثابة للناس و أمناً».

سوره بقره- آیه 199 «ثم افیضوا من حیث افاض الناس و استغفروا الله»

سوره­ی آل عمران- آیه 96 «ان اوّل بیت وضع للناس للذی ببکة مبارکاً»

سوره مائده- آیه 97 «جعل الله الکعبه البیت الحرام قیاماً للناس»

سوره آل عمران- آیه 97 «و لله علی الناس حج البیت من استطاع الیه سبیلا».

سوره توبه- آیه 3 «و أذان من الله و رسوله الی الناس یوم الحج الاکبر ان الله
بریء من المشرکین و رسوله».

سوره حج- آیه 25 «و المسجد الحرام الذی جعلنا للناس سوا العاکف فیه و الباد»

سوره حج- آیه 27 «و اذّن فی الناس با لحج یأتوک رجالاً و علی کلّ ضامرٍ».

بنابراین آهنگ حرکت امام از آغاز تاکنون، در رابطه با«ناس» بوده است که این
آهنگ کاملا منطبق با اسلام است.

در هر صورت، باید کوشش و تلاش ما این باشد که از دستورات و فرمایشات امام در
رابطه با وحدت مسلمین و تنفر از مشرکین و تأمین اهداف اسلامی، تبعیت کرده و پیروی
کنیم و باید در این راه از تمام شیوه­ها و امکانات استفاده نمائیم تا اینکه بخواست
خداوند این فریضه عظیم با محتوا و ابعاد متعددش بجا آورده است.

تمام زائران ایرانی، نماینده­ی امام­اند .

در اینجا لازم به تذکر است که گرچه اینجانب بعنوان نماینده­ی امام معرفی شده­ام
ولی نه تنها من که تمام برادران و خواهرانی که به حج مشرف می­شوند، نماینده­ی امام
به معنای عام و نماینده­ی جمهوری اسلامی هستند. اینان پیام رسانان انقلاب هستند که
باید با اعمال و کردار و رفتار خویش، پیام خون شهیدان را بگوش جهانیان برسانند.

حجاج محترم ایرانی باید با برخوردها و حضورشان در صحنه­ها و روش معقولی که در
همه‌ی مراسم از خود نشان می­دهند، رسالت و مسئولیت خود را با افتخار و سربلندی به
دوش بکشند و باید توجه داشته باشند که زائرین ایرانی، زائرین معمولی نیستند بلکه
باید الگو و سرمشق برای هزاران هزار عاشق و مشتاق انقلاب باشند که از سراسر جهان
برای الگو گرفتن از ایرانیان به حج مشرف می­شوند و تمام اعمال آنها را زیر ذره­بین
می‌گذارند. و همچنان که عاشقان انقلاب به آنها با دقت می­نگرند، دشمنان انقلاب نیز
برای ضربه زدن به انقلاب و اسلام، ریزه­کاریهای آنان را زیر ذره­بین می­گذارند که
از آنها سوء استفاده کنند و به انقلاب لطمه وارد آورند و گمان نمی­کنم یک حاجی
ایرانی با آن تعهد و ایمانی که دارد، راضی باشد که اعمال او موجب لطمه زدن به
انقلاب و لکه­دار کردن اسلام- خدای نخواسته- بشود.

با اینکه بسیاری از ایرانیان تسلط کافی بر زبان عربی ندارند و برای آنها خیلی
مشکل و دشوار است که انقلاب را برای دیگران تشریح کنند و ثمرات آن را بیان نمایند
ولی بدون شک، اعمال و رفتار آنها بهترین مبلغ برای انقلاب خواهد بود. البته بهتر
است که برادران و خواهران مطالعات اسلامی، اجتماعی و سیاسیشان را افزایش دهند و
روش برخورد و بحث را با مسلمانان فراگیرند ولی آنها که نمی­توانند با اعمالشان و
بدون اینکه سخنی بر زبان بیاورند، می­توانند انقلاب را ترویج نمایند.

روایت بسیار جالبی از امام صادق (ع)نقل شده است که آن را یادآوری می­کنیم:

حضرت در سفارشی که به شیعیان و پیروان­شان دارند میفرمایند:

«اوصیکم بتقوی الله و اداء الامانه لمن ائتمنکم و حسن الصحابة لمن صحبتموه و
أن تکونو لنا دعاة صامتین»- شما را بتقوای پروردگار و پرداختن امانت به کسی که شما
را امین دانسته و برخورد نیکو با هر کس که شما را همراهی کرده سفارش می­کنم و از
شما می­خواهم که دعوت کنندگان ساکت و بی­سروصدا برای ما باشید!

شیعیان که از این سخن امام، سخت شگفت زده شده بودند پرسیدند: چگونه لب بسته
مردم را به سوی شما دعوت کنیم؟

حضرت در پاسخ فرمود: «تعلمون بما امرناکم به من العمل بطاعة الله و تعالمون
الناس بالصدق و العدل و تؤدون الامانة و تدمورن بالمعروف و تنهون عن المنکر و لا
یطلع الناس منکم الاّ علی خیر، فاذا رأوا ما انتم علیه علموا فضل ما عندنا
فتنازعوا الیه»[6] به آنچه
دستور داده­ایم از اطاعت پروردگار عمل کنید، با مردم رفتاری صادقانه و عادلانه
داشته باشید، امانت را بپردازید، امر بمعروف و نهی از منکر کنید و مردم جز خیر و
خوبی چیزی از شما نبینند، پس اگر شما را در چنین حالی دیدند، به برتری آنچه نزد ما
است پی می­برند، و لذا به سوی ما روی می­آورند.

اگر ما به این سفارش بسیار ارجمند امام صادق (ع)در همه جا خصوصا در ایام حج که
با مسلمانان دنیا برخورد داریم، و از تمام دنیا برای شناخت انقلاب ما بسوی ما روی
می‌آورند، بمورد اجرا گذاریم و مسلمانان در برخوردها و معامله­های ما، اسلام حقیقی
را دریابند، قطعاً رضایت امامان و در نتیجه رضایت خداوند را کسب کرده و دین خود را
نسبت به انقلاب ادا کرده­ایم. و بالاتر اینکه مردم را بسوی امامان خود رهنمون
ساخته­ایم ولی اگر خدای نخواسته بعکس آنچه امام بما دستور داده عمل کنیم،
برخوردمان با مسلمانان خشن و بی­عاطفه باشد، در مورد مشکلات مسلمین بی­تفاوت
باشیم، از آنچه مایه­ی اختلاف و تفرقه است نپرهیزیم، در جماعت مسلمانان شرکت
نکنیم، برای خرید و فروش کالاهای دشمنان سر و پا بشکنیم و خلاصه رفتارمان دور از
اسلام باشد، هم دل امامان را به درد آورده­ایم و هم غضب خدای را- و العیاذ بالله-
برای خود خریده­­ایم و در نتیجه مردم را از انقلاب و تشیع دور ساخته­ایم و این
گناهی است نابخشودنی.

آری! ما اگر با اخلاق پسندیده و رفتار اسلامی خود، با مسلمین برخورد کنیم، نظر
آنها را نه تنها بخودمان که به امامان و رهبرانمان جلب می­کنیم و این همان دعوت
صامتانه­ای است که مورد نظر امام صادق (ع)است. ولی اگر خدای نخواسته بوظایف و
اصالت­ها و تعهد انقلابی خویش توجه نداشته باشیم، مردم نه یک فرد که یک نظام
اسلامی را زیر سؤال می­برند، چون ما الگو و نمونه­ای از این نظام نوپای اسلامی
هستیم.

حجاج محترم باید کوشش کنند در کوچه و بازار و مراسم و مواقف و حتی در خانه­ها
برخوردی اسلامی و متین داشته باشند و در مواقعی که نماز بر پا می­شود، حتماً در
جماعت مسلمین شرکت و هنگام خرید در بازار فراموش نکنند که چشم­ها به آنان دوخته
شده و مبادا کاری کنند که دل صاحب شریعت را بدرد آورند.

حج از دیدگاه امام

حجة الاسلام و المسلمین موسوی خوئینی­ها

همانگونه که در مقاله گذشته بیان کردیم یکی از ویژگیهای برجسته و چشم­گیر
اسلام بهم آمیختگی عبادت و سیاست در این آئین مقدس است، و از اینرو عبادت را در
قالب سیاست و سیاست را در قالب عبادت عجین فرموده است.

اسلام بطور کلی حرکت­های سیاسی منعزل و جدای از عبادت را مفید به حال جامعه
نمی­داند چنانچه از سوی دیگر عبادت بریده از سیاست را نیز به سود آن نمی­شناسند.

حج پاسخی به فریاد مظلومان

با توجه به این واقعیت است که حضرت امام مدظله العالی در پیام سال 58 خویش به
زائران و حجاج محترم بیت الله الحرام می­فرمایند:

«امروز قبله اول مسلمین به دست اسرائیل این غده سرطانی خاورمیانه افتاده است.
امروز برادران فلسطینی و لبنانی عزیز ما را با تمام قدرت می­کوبد و به خاک و خون
می­کشد.

امروز اسرائیل با تمام وسائل شیطانی تفرقه افکنی می­کند.

بر هر مسلمانی لازم است که خود را علیه اسرائیل مجهز کند.

امروز آفریقای مسلمان صدای فریاد مظلومانه خود را هر چه بیشتر بلند می­کند.

فلسفه حج باید جوابگوی این فریادهای مظلومانه باشد».

گوئی که ایشان از مجموعه احکام و مقررات، سنتها و شعائر اسلامی چنین فهمیده­اند
که پروردگار عالم برای پاسخگوئی به فریاد مظلومانه ملت­های تحت ستم اسلامی، مرکز و
محلی را برای گردهم­آیی و اجتماع آنان قرار داده است، تا همه ساله از سر تا سر
سرزمینهای اسلامی در آنجا اجتماع نموده در کنار مراسم عبادی، به این مسأله مهم
سیاسی بپردازند و همچنین بعنوان اسوه و الگوئی برای تمام سیاستمداران اسلامی تلقی
شود تا بواسطه پرداختن به مسائل سیاسی از روح عبادت، بریده و منعزل نگردند.

طواف و گردش به دورخانه خدا نشان دهنده این جهت­گیری اسلامی است که هر فرد و
یا جامعه اسلامی به غیر خدا گرد دیگری نگردد یعنی تنها خواست خداوند را محور همه
حرکتهای فردی و اجتماعی، سیاسی و عبادی خویش قرار دهد.

رجم عقبات رجم ابرقدرتها است

«رجم عقبات رجم شیاطین انس و جن است».

این نیز بخشی دیگر از برداشت اما در همان پیام تاریخی سال 58 سال، گویا ایشان
به این مسأله از این زاویه می­نگرند که اگر رمی جمرات به مفهوم رجم شیاطین جن و
انسان نباشد، اصلا کاری لغو و بیهوده به شمار خواهد آمد و واقعیت هم همین است.

برای مثال: اگر ما از عده­ای غیر مسلمان که هیچ گونه احساس بدبینی هم با اسلام
نداشته باشند ولی از فلسفه این کار بی­خبر باشند، دعوت نمائیم که در جریان مراسم
رمی جمرات، از نزدیک نظاره­گر و شاهد کار ما باشند، وقتی در آنجا حاضر شده و
ببینند جمعیتی انبوه، از سرتاسر کشورهای اسلامی در آنجا جمع شده و پس از تحمل رنج
و دشواریهای سفر و صرف مبالغی پول و ارز، در میان آن گرما و ازدحام شدید، با
تعدادی سنگریزه به نقاطی مشخص و از پیش تعیین شده یورش برده و آنها را هدف قرار می­دهند،
با خود خواهند گفت که: این مردم خرافی، بی­منطق و دیوانه­اند. ما هم وقتی به فلسفه
این عمل آشنا نباشیم و با بینش و شناخت لازم آن را انجام ندهیم به تعبیر امام:
«صورتی بی­معنا خواهد بود» و بنابراین اگر در«رمی جمرات» این هدف بزرگ تعقیب نشود
طبیعی است که کاری غیر منطقی بوده و باید به کسانی که کار ما را به مسخره می­گیرند،
تا اندازه­ای حق بدهیم.

فلسفه عبادات

رمی جمارات گرچه یکی از مناسک و مراسم عبادی حج بوده و جزء دستورات و برنامه­های
حج به شمار می­­رود و هر چه خداوند متعال دستور فرموده است باید انجام گیرد ولی ما
هرگز بعنوان یک مسلمان نباید چنین اعتقادی داشته باشیم که خداوند متعال کارهائی بی­منطق
و بدون فلسفه و باطل و گزاف را به ما دستور داده است زیرا کدامین عبادت است که از
فلسفه و دلیلی منطقی تهی باشد. اگر ما روزه می­گیریم برای اینکه روزه گرفتن برای
ما دارای هدفی شناخته شده باشد، خداوند متعال فلسفه آن را به اینصورت در قرآن کریم
در سوره بقره آیه 183 بیان فرموده است: «یا ایها الذین آمنوا کتب علیکم الصیام کما
کتب علی الذین من قبلکم لعلکم تتقون» ای کسانی که ایمان آورده­اید نوشته شده بر
شما روزه همانگونه که نوشته شده بر آنانکه پیش از شما بوده­اند. باشد که با تقوی و
پرهیزکار شوید.

و نیز برای اینکه نماز خواند ما با شناخت و آگاهی باشد فلسفه نماز را هم در
سوره عنکبوت آیه 45 برای ما بیان می­فرماید:«انّ الصَّلوة تنهی عن الفحشاء و
المنکر» خواندن نماز انسان را از کارهای زشت و ناپسندیده باز می­دارد، و در مورد
دیگر عبادتها نیز، هر کدام فلسفه و دلیل خاص خود را دارد و هر یک از اثر و پشتوانه
معنوی برخوردار است.

رمی جمرات هم، فلسفه و دلیل دارد که اگر آن فلسفه و دلیلش را به حساب نیاورده
و در نظر نگیریم، عملی بی­معنا و کاری بی­محتوا خواهد بود. حتی وقوف در عرفات که
مسلمانان بایست از یک ساعت معین تا ساعت معین دیگر در صحرای عرفات بمانند، اگر از
پشتوانه معنوی و ارزش در خور فهمی برخوردار نباشد، هیچ دلیل و انگیزه­ای برای انجام
آن باقی نخواهد ماند.

امام در رابطه با هر یک از عبادات این برداشت را دارند، بنابراین رمی عقبات که
به فرموده ایشان، رجم شیاطین انس و جن است، چگونه می­توان آن را انجام داد ولی از
جهت و فلسفه و محتوای آن غافل بود و آمریکا، آن شیطان بزرگ را رجم نکرد؟! و چگونه
می­توانیم در ایام حج در این کنگره بزرگ و گرد هم­آیی عظیم مسلمان سراسر جهان، به
فکر این نباشیم که درباره چگونگی رجم آمریکا و اسرائیل و تمام آنهائی که به گونه­ای
با مسلمانان از در شیطنت و دشمنی وارد شده­اند، تبادل نظر نموده و یک تشکل و هم
آهنگی بین خودمان بوجود آوریم، و یا حتی از رجم لفظی هم خودداری ورزیم؟!

البته ممکن است برای بعضی از مسلمانان که در برخی از سرزمینهای اسلامی بسر می­برند
این مسأله قابل پذیرش و درک نباشد، اما مسلمین لبنان و فلسطین که زیر چکمه­های
اسرائیل به جان آمده­اند، یا مسلمانان افغانستان که کشور اسلامیشان به اشغال شوروی
در آمده است، چگونه می­توانند که به مکه بیایند و رمی جمرات کنند، اما از شعار«مرگ
بر اسرائیل» و «مرگ بر شوروی» سرباز زنند؟، اگر عمل سنگ زدن به جمره را در قالب
لفظی ریخته و تبدیل به لفظ و شعار بنمائیم، همان«مرگ بر آمریکا»، «مرگ بر شوروی» و
«مرگ بر اسرائیل» خواهد شد.

مسلمانی که کشور و ملت و مقدسات دینی و مذهبی­اش از سوی یک یا چند شیطان انسی
مورد تهاجم قرار گرفته است، باید در آن اجتماع سرتاسری مسلمین، فریاد مظلومانه­اش
را با تمام نیرو، بگوش دیگر برادران مسلمانش برساند و آنها را از ظلم و ستمی که بر
مسلمان هم کیشش، در منطقه­ای از جهان پهناور اسلامی، میرود آگاه و با خبر سازد و
بدین ترتیب هم خود به رمی آن شیاطین انسی بپردازد و هم دیگران را به این کار
فراخواند.

نمایش قدرت جهانی اسلام

امام در بخشی از پیام سال 58 همچنان روی جنبه سیاسی این عبادت اجتماعی تکیه و
تأکید نموده و می­فرمایند:

«شما ای زائران بزرگوار بیت الله الحرام!… از این قدرت­های تهی از ایمان
نهراسید و با اتکال به خدای بزرگ در این مواقف عظیمه پیمان اتحاد و اتفاق در مقابل
جنود شرک و شیطنت ببندید و از تفرق و تنازع بپرهیزید».

حج در واقع محلی برای به نمایش گذاشتن قدرت جهانی مسلمین است که بواسطه مزرهای
سیاسی و قراردادی بین آنان فاصله و جدائی افتاده و تنها در این اجتماع بزرگ است که
هم خود می­توانند به قدرت عظیم اسلامی خویش آگاه شده و در نتیجه در برابر
استعمارگران، با وجود چنین نیروئی، هیچگونه ترس و هراس بدل راه ندهند و هم با به
نمایش گذاردن جمعیت و قدرت خویش، قدرتهائی را که آنان را به حساب نمی­آورند، بوحشت
اندازند.

امام در این قسمت از پیام خویش مسلمانان را به این تأثیر مهم حج توجه می­دهند
و در واقع از آنان می­خواهند که این اجتماع عظیم را بگونه­ای سازمان دهند که
بمثابه­ی نمایش قدرت جهان اسلام در برابر قدرتهای بزرگ جهانی باشد و بصورتی از آن
بهره­برداری بعمل آید که در عمل نیز بقدرتی بزرگ در مقابل همه قدرتهای کوچک و بزرگ
تبدیل گردد بطوری که پس از جدا شدن مسلمین از یکدیگر و بازگشت به شهر و دیارشان،
همچنان در سایه وحدت و همبستگی و احساس مشترک اسلامی این قدرت، پایدار و محفوظ
بماند، ولی اگر این متفرق شدن به تفرقه فکری نیز بیانجامد، نه تنها قدرتهای بزرگ
بلکه قدرتهای کوچک هم می­توانند آنها را سرکوب نمایند، همچنانکه امروز مسلمین در
چنین وضعیتی بسر می­برند: شوروی براحتی افغانستان را مورد تجاوز خویش قرار داده و
لبنان و فلسطین اشغالی، صحنه تاخت و تاز اسرائیل واقع شده و بر سایر کشورهای
اسلامی یک نفر دست نشانده از جانب ابر قدرتها حکومت می­کند.

آری! امروز مسلمانان هر کشوری جدای از مسلمانان کشور دیگرند، و مرزهائی را که
بین آنان به شکل قانونی قرار داده­اند، حق هرگونه اظهار نظری را از سوی آنان در
مورد برادران مسلمان کشور دیگر سلب نموده و در عرف بین­الملل بعنوان دخالت در امور
داخلی سایر کشورها جرم بحساب می­آید و در نتیجه­ی این تفرقه و جدائی، نه تنها
مسلمانان از قدرتهای بزرگ بلکه از قدرتهای کوچک محلی هم وحشت دارند و از اینرو در چنگال
آنان گرفتارند، در صورتی که اگر مجتمع شده و به قدرت واحدی تبدیل گردند، که منظور اصلی
امام در این پیام است، در آنصورت از این قدرتهای تهی از ایمان هرگز وحشتی بدل راه
نخواهند داد.

نمایش قدرت

امروز هیچ قدرتی در دنیا وجود ندارد که بتواند در برابر بیش از یک میلیارد مسلمانی
که در تمام نقاط دنیا حضور دارند، مقاومت و ایستادگی نماید، گرچه در بعضی کشورها
مانند آمریکا و کشورهای اروپائی، تعداد مسلمین نسبت به جمعیت غیر مسلمان آن کمتر
است، ولی همین تعداد اندک اگر به جمعیتی فعال تبدیل شوند، برای آنها ایجاد خطر
خواهند نمود. ولی اکنون از اینکه مسلمین، پراکنده و معمولا حرکت و فعالیت چندانی
ندارند. لذا نمی­توانیم درست درک نمائیم که چه قدرت بالقوه و عظیمی را تشکیل می­دهند
ولی هنگامی که تنها بخشی کوچک از این جمعیت انبوه را در کنار بیت الله الحرام، با
هم می­بینیم و این نمایش قدرت را در آنجا مشاهده می­نمائیم، تا حدودی به این قدرت
عظیم اسلامی، خواهیم برد.

آیا هیچ مسلمان عاقل و منصفی هست که بگوید ما از این امکان عظیمی که خداوند
ایجاد کرده است بهره  نگیریم و این فرصت
مناسب را براحتی از دست دهیم، و بگذاریم وقتی که مسلمانان به شهر و کشور خویش
بازگشتند، در آنجا به اظهار نظر در امور سیاسی بپردازند؟! اگر کسی چنین نظریه­ای
داشته باشد، در حقیقت یا انسان بسیار جاهل و دور از مسائل و مشکلات جهانی و اسلامی
است و یا خود از عوامل استکبار و توطئه استعمار به شمار می­رود که با این حرف می­خواهد
جلو بهره­مند شدن مسلمین را از این امکان عظیم بالقوه بگیرد.

اجتماع در پناه خانه خدا

امام در پیام سال 59 به سران کشورهای اسلامی می­فرمایند:

«دولتهای اسلامی با هم دشمن شده­اند، این مشکلی است که در روز عید و در روز
عرفه در پناه خانه خدا، باید حل بشود، سران قوم در مکه معظمه مجتمع بشوند و امر
خدای تبارک و تعالی را اطاعت کنند و در آنجا اجتماع کنند و مشکلات خودشان را با هم
در میان بگذارند و بر آنها غلبه کنند، اگر یک چنین امری واقع بشود احدی از قدرتها
نمی­تواند با شما مقابله کند».

تاریخ نشان می­دهد که هر وقت دشمنان اسلام در تفرقه مسلمانان توفیق حاصل کرده­اند،
بر آنان پیروز شده­اند و این مسأله­ای بسیار طبیعی است که وقتی در جبهه­ای تفرقه
بیفتد گرچه آن جبهه مسلمان هم باشد در مقابل جبهه متحد کفر محکوم به شکست است.
بنابراین چه جایی مناسب­تر از این اجتماع بزرگ که سران دولتهای اسلامی در صورتی که
مانند دولت جمهوری اسلامی متکی به آراء مردم و ایمان بخدا باشند در آنجا جمع شده و
با استمداد از خداوند و از معنویات آن مکان مقدس، بطور متحد و دسته جمعی به طرح و
حل مسائل و مشکلات خویش بپردازند و سپس تصمیمی واحد گرفته و بر مبنای آن عمل
نمایند.

امام در این بخش از پیام که روی سخنش با سران دولتهای حاکم بر کشورهای اسلامی
است، در حقیقت با این سخن که: «سران قوم در مکه معظمه مجتمع بشوند… و مشکلات
خودشان را با هم در میان بگذارند و بر آنها غلبه کنند»؛ از سران این دولتها می­خواهند
که بجای تکیه بر قدرتها و ابر قدرتها، بخدای متعال و به مردم خویش اتکاء نموده و
از این تفرقه و جدائی که ولیده­ی سیاست­های شوم استعماری است بپرهیزند، و خود بجای
قدرتهای بیگانه، برای کشور و ملت خویش تصمیم بگیرند.

ما نمی­خواهیم بگوئیم که باید تمام کشورهای اسلامی به کشوری واحد تبدیل گردد،
و دولتهایشان از میان بروند، بلکه منظور ما این است که با حفظ استقلال به ایجاد
اتحادیه­ای میان خویش اقدام نمایند. در این صورت کل جهان اسلام در پناه عبادت حج
به قدرتی منسجم تبدیل خواهد شد و خواهد توانست در برابر دنیای کفر ایستادگی نماید.

امام و سیاست خارجی اسلام

گرچه امام در مجموعه پیامها و سخنرانهایشان که از سال 49 در اختیار ما قرار
دارد روی بعد سیاسی حج تأکیدات فراوانی داشته­اند ولی در این میان مهمترین
موضعگیری سایسی ایشان، در رابطه با مسائل جهان اسلام بوده است، و امام اساسی­ترین
واضع سیاست خارجی اسلام را در این پیامها و سخنرانیها مطرح کرده­اند. چه اینکه حج
کنگره­ای است مربوط به کل جهان اسلام و طبیعی است که یک رهبر جهان اسلام وقتی با
مسلمانان شرکت کننده در این کنگره سخن می­گوید، در حقیقت کل جهان اسلام را مخاطب
خویش قرار می­دهد، و جای بسی تعجب است که باز هم بعضی می­گویند: حج جای طرح مسائل
سیاسی نیست و یا حج یک عبادت سیاسی نیست!! البته آن سیاست که از نظر آنها در حج
محکوم است، محکوم ساختن استکبار جهانی یعنی همان شیاطین انس است که امام بر روی آن
پافشاری می­نمایند.

اینها طرفدار سیاستی هستند که از قدرتهای استعماری حمایت نماید. مثلا دولت
عربستان عملا از اسرائیل و امریکا حمایت می­کند و از اینرو می­بینیم در ایام حج
نیروهای نظامی خویش را برای کنترل و سرکوبی مخالفین امریکا و استعمار در همه جا
پراکنده و بسیج می­نماید.

دولت عربستان بجای اینکه تمام محیط مکه معظمه و مدینه منوره را به محیطی مناسب
برای رشد و نمایش فرهنگ و اقتصاد اسلامی تبدیل سازد، این دو شهر مقدس را بازار پر
رونقی برای کالاهای پر زرق و برق بیگانه قرار داده است.

ما یک وقت با محاسبه­ای سطحی و باصطلاح سرانگشتی به این نتیجه رسیدیم: اجناسی
که با ریال سعودی تهیه و از این کشور به کشورهای اسلامی سرازیر می­گردد، رقم سرسام­آوری
را تشکیل می­دهد ولی با اینهمه اثرات روانی آن بر روی افکار مسلمین به مراتب بیشتر
از سایر تأثیرات آن است و با کمال تأسف جایی که بایست عزت و عظمت مسلمین در آنجا
در معرض نمایش و دید مردم قرار داده شود، به محلی برای ارائه قدرت فرهنگی و
اقتصادی غرب تبدیل گردیده است. و در نتیجه مسلمانی که در آن اجتماع عظیم شرکت جسته
باروحیه­ای آلوده از حساس عقب ماندگی مسلمین و در مقابل پیشرفت دنیای غرب بوسط
خویش بازمی­گردد، و برای او این باور بوجود آمده و یا تقویت می­گردد که جهان اسلام
محتاج و نیازمند دنیای غرب است، گرچه در داخل کشورهای اسلامی هم، همین کالاها، کم
و بیش به فروش و مصرف می­رسد؛ اعتقاد من این است که دولت عربستان با این سیاست،
خود حج را سیاسی نموده و در جهت تأمین و تبلیغ مناف فرهنگ و اقتصاد غرب قرار داده
است. بنابراین آیا می­توان باور کرد که این وضع اتفاقی بوجود آمده باشد؟!

دولت عربستان تمام امکانات خود را صرف این می­نماید تا بازارهای مکه و مدینه
را از کالاهای خارجی پر کند و عملا به مسلمین بفهماند که شما مردمی عقب افتاده و
نیازمند بدیگرانید. آیا با این وضع می­توان گفت که حج صرفاً عبادی است. و نباید
مسائل سیاسی در آنجا مطرح شود؟

اگر در عربستان دولتی وجود داشت که در این ایام همین پیامهای امام را حتی بدون
انتساب آن به امام، از طریق رادیو و تلویزیون و نشریات و جزوه­ها پخش و بگوش
مسلمین جهان- که در آنجا شرکت می­نمایند- می­رساند آن اجتماع میلیونی به اجتماع
علیه استکبار جهانی تبدیل می­شد و دشمن مجبور به عقب­نشینی می­گشت، ولی متأسفانه
در آنجا جوی بجود می­آمده که حتی مسلمانها به مسائلی هم که در کشور خودشان می‌گذرد
فکر نمی­کنند، تا چه رسد به مسائل دیگر برادران اسلامی- زیرا دولت عربستان بجای
اینکه وضعی بوجود بیاورد که همه براحتی و سهولت بتوانند فرائض و مناسک حجشان را
برگزار نمایند، با آن امکانات وسیعی که در اختیار دارد، از انجام این تسهیلات
سرباز می­زند، و در نتیجه انجام هر یک از این فرائض عبادی حج یک مشغله ذهنی برای
حاجی به شمار می­رود بطوری که به او اجازه فکر کردن بدیگر مسائل را نمی­دهد. مثلا
طواف بعد از بازگشت از «منی» یکی از مشکلات حاجی بحساب می­آید یا رمی جمرات در آن
ازدحام عجیب بطوری که هر کس باید مواظب جان خویش باشد که زیر دست و پا له نشود و
وقتی هم از این مراسم فارغ می­گرد تهیه سوقات و خرید، اوقات فراغت بعدی او را بخود
مشغول می­سازد و بدین ترتیب در تمام این مدت یا در دلهره و اضطراب انجام درست
مناسک و اعمال حج بسر می­برد و یا در حال تهیه اجناسی است که در کشورش با آن قیمت
نمی­تواند بست بیاورد و دیگر فرصتی برای اندیشیدن و تفکر درباره مسائل و مشکلات
دیگر مسلمانان هم کیشش پیدا نمی­نمایند، و من فکر نمی­کند این وضع اتفاقی و عادی
باشد، بلکه برنامه­ای است که دولت عربستان حساب شده آن را طرح و اجرا می­نماید.

مسائل فقهی حج

آیت الله قدیری: عضویت هیئت استفتاء حضرت امام مدظله

بسم الله الرحمن الرحیم

س11- محرم به محض وصول به مکه آیا میتواند استظلال نماید و یا بایستی به منزل
برسد

جواب- مکه منزل است و برسیدن بآن استظلال مانع ندارد.

س12- شخصی در مدینه مریض شده او را به مسجد شجره آورده­اند و به نیت عمرة تمتع
محرم شده و او را بمکه برده­اند وظیفه او چیست؟ و چنانچه نتواند حج بجا آورد،
تکلیف چیست و احرام او صحیح بوده یا نه؟

جواب- احرام او صحیح است و اگر میتواند عمره و حج را انجام دهد ولو با استنابه
در طواف و سعی، حج او صحیح است و اگر نمیتواند حج بجا آورد با احرام مزبور عمره­ی
مفرده انجام دهد و اگر اعمال عمره تمتع را بجا آورده احتیاطاً یک طواف نساءِ هم
بجا آورد.

س13- کسی که از جده محرم شده و اعمال عمره­ی تمتع را انجام داده تکلیف او
چیست؟

جواب- اگر از رفتن به میقات معذور نبوده و وقت دارد باید بمیقات برود و محرم
شود و عمره­ی تمتع را اعاده کند و اگر رفتن به میقات ممکن نیست بخارج حرم برود و
از آنجا محرم شود.

س- حمل قمقمه آب که در محفظه دوخته نگهداری میشود برای محرم چه صورت دارد؟

جواب- احتیاط آن است که آنرا بدوش نیندازد و دست گرفتن آن مانع ندارد.

س15- آیا در مواردی که طواف و نماز باید اعاده شود لازم است با لباس احرام
باشد؟

جواب- لازم نيست.

س16- کسی که خودش محرم است و در طواف باید نائب بگیرد آیا لازم است نائب او
محرم باشد؟

جواب- لازم نیست

س17- اشخاص معذوری که میتوانند اعمال مکه را بر وقوفین مقدم بدارند، اگر جهلاً
بدون احرام، اعمال مکه را قبل از وقوفین انجام دادند چه صورتی دارد؟

جواب- کفایت نمیکند و باید با قبل از وقوفین آنها را با احرام اعاده کنند یا
بعد از وقوفین و اعمال منی آنها را بجا آورند.

س18- اگر کسی با پولی که خمس بآن تعلق گرفته و داده نشده و سال بر آن گذشته
لباس احرام خریده و با آن محرم شده و طواف و نماز بجا آورده است وظیفه او چیست؟

جواب- اگر از روی علم و عمد نبوده اصل عمره و حج او صحیح است ولی در صورتی که
جاهل مقصر باشد باید طواف و نماز را اعاده کند.

س19- اگر با پولی که معلوم نیست از درآمد منبر است یا وجوه شرعیه­ای که بعنوان
مصرف باو داده شده است، لباس احرام بخرد، آیا لازم است خمس آن را بدهد؟ و طواف
بدون دادن خمس در فرض سؤال چه صورت دارد؟

جواب- با فرض شک لازم نیست خمس بدهد و طواف صحیح است هر چند احتیاط، مطلوب
است.

س20- شخصی در جده یا مدینه مجنون شده است آیا لازم است محرماً وارد مکه شود یا
بدون احرام نیز جایز است و ولی او چه وظیفه­ای دارد؟

جواب- مجنون تکلیف ندارد و احرام بر او واجب نیست و ولی امر در این باره وظیفه­ای
ندارد و دخول او در مکه بدون احرام مانع ندارد.

س21- شخص لال که نمیتواند تلبیه بگوید، وظیفه او در تلبیه چیست؟

جواب- اخرس(لال) باید با انگشت بتلبیه اشاره کند و زبانش را هم حرکت دهد.

س22- کسی که حمد و سوره او صحیح نیست و نیابت پذیرفته است و حج را انجام داده
آیا حج او صحیح است و از احرام خارج میشود یا نه؟

جواب- اگر از قرائت صحیح معذور بوده نیابت او صحیح نیست و اصلا محرم نشده است
و اگر معذور نیست احرام او صحیح بوده و باید قرائت خود را تصحیح کند و عمل خود را
صحیحاً تدارک نماید.

س23- کسی رکن مستجار را یقین کرد که رکن حجر الاسود است پس از مستجار بعنوان
حجر الاسود شروع کرد و هفت شرط کامل بجا آورد، قبل از فوت وقت یا بعد از آن فهمید
یقین او خطا بوده، تکلیف او در هر دو صورت چیست؟

جواب- طواف مزبور باطل است و باید تدارک شود و حکم موارد بطلان طواف در مناسک
ذکر شده است.

س24- شخصی دو شرط طواف یا چهار شرط طواف را بنحو صحیح انجام داده بعد میگوید
بدلم نچسبید بدون اینکه از مطاف خارج شود و بدون هیچگونه منافی طواف را از سرمی­گیرد
آیا صحیح است یا نه؟

جواب- طواف مزبور صحیح نیست و باید اعاده شود.

س25- نائب، حج را مطابق با نظر مرجع تقلید خود بجا می­آورد در حالی که منوب
عنه مقلد مرجع دیگری است کافی است یا نه؟

جواب- نائب نباید عمل را بر خلاف نظر مرجع تقلید خودش انجام دهد ولی اگر منوب
عنه زنده است یا کسی که برای میت اجیر گرفته مقلد مرجع دیگری است احطو آنستکه
مراعات فتوای او هم بشود.

س26- صبّی ممیّز تمام اعمال حج را بنحو صحیح انجام داده آیا از صروره بودن
خارج میشود یا نه؟

جواب- بلی، خارج میشود هر چند حج صبی از حجة الاسلام کفایت نمیکند.

س27- شخصی محرم به احرام عمره تمتع وارد مکه شده و هشت روز مثلاً در مکه توقف
دارد و نماز او غلط زیاد دارد. آیا واجب است تا آخر وقت در احرام بماند و نمازش را
اصلاح کند و بعد شروع بطواف نماید یا وظیفه دیگری دارد؟

جواب- لازم نیست تا آن وقت صبر کند و اگر بعد از طواف تا قبل از فوات موالات
عرفیه بین طواف و نماز نتواند غلطهای خود را درست کند بهر نحو میتواند نماز
بخواند.

س28- متمتع بعد از تقصیر فهمید طواف و سعیش باطل بوده، مجدداً طواف و سعی را
انجام داد با لباس دوخته، آیا مجزی و صحیح است یا نه؟ و در فرض آیا باید تقصیر را
هم تکرار کند یا نه؟

جواب- طواف و سعی او صحیح است و اعاده­ی تقصیر لازم نیست اگر چه احوط است.

س29- شخصی بعنوان نیابت در مسجد شجره محرم شد و بمکه آمد در مکه فهمید که خودش
مستطیع بوده است آیا باید اعمال عمره را بقصد خود بجا آورد یا بقصد نیابت؟ و اگر
باید حج را بقصد خود بجا آورد نسبت به حج نیابی چه وظیفه­ای دارد؟ و آیا میتواند
برای آن نائب بگیرد؟

جواب- احرام او صحیح نبوده است و باید برگردد و برای عمره تمتع برای خودش محرم
شود و وظیفه خودش را انجام دهد و راجع به حج نیابی نمیتواند نائب بگیرد مگر اجازه
داشته باشد یا استیجار او برای مطلق تحصیل حج باشد.

س30- شخصی استطاعت مالی و بدنی دارد لکن سازمان حج باو اجازه رفتن بحج نمیدهد
مگر به نیابت. آیا میتواند نیابت را قبول کند یا قبل از آنکه برای خودش حج بجا
آورد نمیتواند نائب شود؟

جواب- چنانچه استطاعت سربی(از جهت راه) برای خودش ندارد و حج هم قبلا بر او
مستقر نشده میتواند نیابت را قبول کند و در صورت قبول نیابت باید عمل نیابی انجام
دهد و صحیح است.

هدایت در قرآن

آیت الله جوادی آملی

رابطه­ی ضروری بین انسان و دین

«
فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفًا فِطْرَةَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ
عَلَيْهَا لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَكِنَّ
أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ»[1].

روی خویش را به آئین خالص پروردگار متوجه ساز و با فطرت الهی ملازم باش، آن
فطرتی که خداوند انسانها را بر آن آفریده است و تبدیل و تغییری در آن راه ندارد.
این است آئین محکم و استوار ولی اکثر مردم نمی­دانند.

فطری بودن دین

طائفه هفتم از آیات مورد بحث، آیاتی بود که دلالت بر این مسأله داشت که دین،
فطری بوده و انسان بالفطره متدین است. آیه شریفه فوق از جمله آیات مزبور بحساب می­آید.

معنی فطری بودن دین این است که رابطه بین فطرت و دین رابطه­ای ضروری است نه
قراردادی، چه اینکه اگر قراردادی باشد، دین ذاتی و فطری نبوده و قابل تغییر و
تبدیل خواهد بود، لذا قرآن می­فرماید: «لا تَبدِیلَ لِخَلقِ الله» یعنی تا فطرت،
فطرت است، گرایش بدین وجود دارد.

«فطرت الله…» منصوب به فعل مقدری است که عبارت از «ألزِم» و «خُذ» است یعنی
ملازم باش. با فطرت الهی یا بگیر فطرت الهی را، این فطرت از یک سو به نهاد و نهان
انسان بستگی دارد و از سوی دیگر به خدا، یعنی فاطر، خداوند است و مفطور انسان، و
این جمله تبین همان جمله اول«فَاَقِم وَجهَکَ للدَّینِ حَنِیفاً» می­باشد، نه مطلب
دیگری. بنابراین از این دو جمله دو تکلیف که لزوم توجه به دین و لزوم اخذ به فطرت باشد،
استفاده نمی­شود، بلکه جمله دوم برای تسهیل فهم و بیان جمله اول آمده است.

فطری بودن دین از اين نظر است که فطرت، آن را پذیرا است و چنین نیست که بر آن
تحمیل شده باشد، قرآن نیز از این جهت سهل و آسان معرفی شده است که مطابق و هم آهنگ
با فطرت است. در سوره «قمر» می­خوانیم: «وَ لَقَد یَسَّرنَا القُرآنَ لِلذِّکرِ
فَهَل مِن مُدَّکِر»[2]– و ما قران
را برای پند و تذکر آسان نمودیم، کیست که از آن پند گیرد؟ قرآن در عین حال که قول
ثقیل و گفتار وزین و سنگین است، محتوایش آسان و سهل است، زیرا از نظر فطرت انسان،
کاملا قابل پذیرش می­باشد.

فطرت انسان، تغییر پذیر نیست

خداوند تمام نظام وجود و از آن جمله فطرت انسان را بگونه­ای متناسب و کامل
آفریده است که نیازی به تغییر آن نیست، چه اینکه تغییر در صورتی لازم است که چیزی
بعنوان آزمایش، یعنی بدون تخصص و اطلاع کافی ساخته شده باشد و در جریان کار یا پس
از پایان آن، نقصش آشکار شود، و یا اینکه سازنده ابزار و لوازم کافی برای ساختن،
در اختیار نداشته باشد و بعد از تمام شدن به آن دست یابد، و از اینرو تصمیم بگیرد
که مجدداً آن را بصورت کامل بسازد، ولی درباره خداوند متعال هیچ یک از اینها قابل تصور
نیست زیرا همه موجودات را با علم و قدرت مطلقه خویش خلق فرموده و هر چه را آفریده
است نیکو آفریده، بنابراین نظام آفرینش نظام احسن است و تغییر پذیر نیست. غیر او
هم قدرت تغییر در این نظام را ندارد.

فطرت انسان نیز جزئی از این نظام احسن خلقت است و بهمین دلیل مشمول این قانون
کلی: «لا تبدیل لخلق الله» بوده و هیچ­گونه تبدیل و تغییری در آن راه ندارد.

«ذلِکَ الدین القَیّم».

این دین فطری است که نگهبان و سرپرست انسان­ها است. خداوند هر چیزي را که
آفریده، آن را ناقص خلق نفرموده، بلکه با جهاز درونی مجهزش ساخته و سپس آنرا
راهنمائی نموده است، قرآن کریم از لسان موسی و هارون، می­فرماید: «رَبُّنا الَّدِی
اَعطی کُلَّ شَیءٍ خَلقَهُ ثُمَّ هَدی»[3]پروردگار
ما آن کسی است که به همه موجودات، لباس هستی پوشانیده و آنها را براههای کمالشان
هدایت فرموده است.

شرایط رسیدن به کمال

این چنین نیست که یک شیء نسبتش به تمام کمالات علی السّواء باشد، مثلاً خاک که
تبدیل به معدنی خاص می­شود، این طور نیست که در هر شرائطی و یا در هر گونه خاکی
این تبدیل صورت گیرد، و یا یک گیاه در هر گونه آب و هوا و زمینی نمی­روید و اگر
بروید، به مرحله نهائی رشد نمی­رسد، وگرنه لازمه­اش این است که در طبیعت، نظام و
قانونی وجود نداشته و هرج و مرج باشد و هیچ چیزی با چیز دیگر رابطه ضروری نداشته و
همه چیز به همه چیز بخورد، زیرا این چنین نظمی گذشته از اینکه برخلاف عقل است، بر
خلاف شواهد تجربی هم می­باشد، پس هر موجودی که بخواهد راه تکامل را بپیماید، باید
بین آن و یک سلسله کمالات، ارتباطی باشد و این طور نیست که آن شیء با همه کمالات
در ارتباط باشد و از هر راهی هم بتواند به کمال برسد. یعنی همانگونه، که برای
رسیدن به کمال، شرایط خاصی وجود دارد، برای کمال هم حد و مرزی مشخص وجود دارد و این
چنین نیست که مثلا یک درخت کمالش در این باشد که به هر حدی از رشد برسد، بلکه کمال
یک درخت، مشخص و راه رسیدن به آن کمال هم، مشخص است. یک شیء اگر در سطح طبیعت است
مانند خاک برای معدن شدن، شرائط و راهها و حدی مشخص نیاز دارد، و این در مورد
گیاهان و حیوانات نیز صادق است یعنی نمی­شود تمام کمالات عالم برای حیوانات،
نباتات، علی السّواء باشد و یا همه راهها برای آنها یکسان باشد بلکه در این موارد
نیز، همین دو اصل که ذکر شد معتبر می­باشد.

پس برای هر موجودی کمالی است مشخص و برای رسیدن به آن کمال هم راهی معین قرار
داده شده است. انسان نیز از این قانون کلی استثنا نشده است، یعنی چنین نیست که
انسان کمال نخواهد و یا نسبت او به کمالات مساوی باشد، و یا اینکه از هر راهی
بتواند به کمال مطلوب برسد.

انسان فطری و انسان طبیعی

انسان در بین موجودات دیگر این خصیصه را دارد که نمی­تواند تنها زندگی نماید،
مانند یک درخت نیست که تنها در بیابانی بروید و رشد نماید، و یا مانند حیوانی که
بتواند در درون جنگلی به تنهائی زندگی کند، اگر بخواهد بزندگی انسانی ادامه دهد
ناچار است که بعضی از کارهای خویش را به دیگران واگذار نماید، چنانچه به ناگزیر
باید به تحمل کار دیگران تن در دهد، و از این نظر در تعریف انسان گفته شده است:
«انسان موجودی اجتماعی است» یعنی بدون جمع و جامعه نمی­تواند زنگی کند. اینجاست که
مسألۀ ارتباط انسانها با هم مطرح می­گردد. که چگونه است، آیا رابطه خود را با
دیگران براساس عدالت اجتماعی و خیر و صلاح تنظیم می­کند و حتی بخاطر مصلحت
انسانهای دیگر حاضر است از مقداری منافع و مصالح خویش چشم­پوشی نماید. یا اینکه
انسان موجودی استثمارگر است و همیشه منافع دیگران را در پای منافع خویش قربانی می­کند؟

انسان نیازهای مختلف و فراوانی دارد که وجود این نیازها سبب شده تا در جمع
زندگی نماید، زیرا به تنهائی نمی­تواند نیازهای خویش را تأمین کند. بنابراین زندگی
کردن در جمع برای احسان بدیگران نیست بلکه برای این است که دیگران را وسیله رفع
نیازهای خویش قرار دهد، و از اینرو تا دستش می­رسد، می­کوشد تا آنها را مانند
حیوانات و گیاهان و معادن استثمار کند. لذا خالق انسان هر جا سخن از انسان بمیان
آورده است، که به حدود شصت مورد بالغ می­شود انسان را استثمارگر و سرکش وو…
معرفی نموده است.

انسان، استثمارگر بالطبع است

معلوم می­شود انسانی که به اینگونه در قرآن مطرح گردیده، انسان طبیعی است، نه
فطری و لذا قرآن انسان فطری را می­ستاید. فطرت همیشه گرایش به سمت بالا دارد و طبیعت
است که در جهت ارضای شهوت و غضب و دیگر غرائز تمایل دارد و می­خواهد انسان در سطح
ماده و طبیعت بماند و بالا نرود، لذا قرآن درباره این قبیل افراد می­فرماید:
«وَلَو تَری إذِا المُجرِمُونَ ناکِسُوا رُؤُسهم عِندَ رَبِّهِم[4]…»(ای
رسول ما!) اگر تو حال گنهکاران را(در قیامت) ببینی که چگونه در حضور خدای خویش
سربزیر و ذلیل­اند. این افراد همانگونه که در دنیا سربزیرند در قیامت هم، همین
گونه سربزیر محشور می­شوند زیرا در دنیا تمام تلاششان این است که جسم خاکی را زینت
و آرایش دهند ولی از زینت دادن جمال انسانیت و روح خویش غافل­اند، بنابراین مذمت
قرآن از انسان­هائی است که در همان بعد طبیعی مانده و رشد نکرده­اند، پس انسان در
این بعد، مدنی بالطبع نیست، بلکه استثمارگر بالطبع است. از اینرو چاره­ای جز قانون
نیست تا جلو استثمارگری او را گرفته و روابط او را با دیگران براساس عدل و ارزشهای
الهی تنظیم نماید.

راهی مشخص برای تکامل

البته هر موجودی با یک نوع کمال مشخص رابطه دارد و راهی معین برای تکامل او
قرار داده شده است و چنین نیست که همه چیز عالم برای همه موجودات کمال و یا راه
رسیدن به کمال باشد و بنابراین از هر راهی بتواند به آن کمال برسد، برای انسان یک
کمال مخصوصی است و برای نائل شدن به آن، نیز راهی معین، وجود دارد. اگر همه چیز
کمال باشد و همه راهها انسان را به کمال برساند، هرج و مرج پیش می­آید و در عالم،
نظم و قانونی ثابت برای هیچ کس و هیچ چیز وجود نخواهد داشت، گذشته از اینکه بر
خلاف عقل و منطق نیز خواهد بود.

رابطه ایدئولوژی با جهان­بینی

اگر ظلم و عدل، بخل و سخاوت و خلاصه خیر و شر، هر دو انسان را به کمال برساند،
در آن صورت هدفی در کار نخواهد بود، و نظام هستی پیرو سنتها و قوانین مشخصی نخواهد
بود. در صورتی که چنین نیست، لذا اگر انسان بخواهد به کمال مطلوب برسد چاره­ای جز
اجرای قانون نیست. انسان موجود متفکری است که می­فهمد و کار می­کند، و کار و فهم
او بصورت قانون پیاده می­شود، و این قانون همان حکمت عملی است، یعنی ایدئولوژی.
این ایدئولوژی، باید بدست چه کسی سپرده شود؟ اینجاست که مسأله رابطه ایدئولوژی با
جهان­بینی مطرح می­گردد، و هر جهان­بینی، ایدئولوژی متناسب با خود را می­طلبد، و
هر گونه که جهان­بینی انسان تدوین گردد، ایدئولوژی و قانون او هم، همرنگ آن خواهد
بود پس اگر معتقد بود که انسان یک موجودی صرفا مادی است و با مردنش، همه چیز پایان
می­پذیرد و مبدأ و معادی در کار نمی­باشد، ایدئولوژی او هم ایدئولوژی الحادی است،
و چنانچه خدا را قبول داشت. لکن مشرک بود و سعی داشت که اربابان خود را راضی نماید،
قوانین او طوری تنظیم می­گردد که مورد پسند بتهایش قرار گیرد، ولی اگر جهان­بینی
او براساس توحید ومعاد پی­ریزی شده باشد، این گونه جهان­بینی، یک حکمت عملی و دینی
که بشر را با خدا و قیامت آشنا سازد در پی دارد.

رابطه ضروری بین انسان و اسلام

البته تمام ادیان و مکتبها و قوانین برای انسان یکسان نیست، بلکه در بین
اینها، یک دین و مکتب است که می­تواند کمال علمی و عملی انسان را تأمین نماید،
زیرا اگر ادیان و قوانین ضدّ و نقیض، همه بتوانند انسان را به کمال برساند، همان
هرج و مرج پیش خواهد آمد، در صورتی که چنین نیست، بلکه بین انسان و کمال خویش یک
ارتباط ضروری وجود دارد و یک راهی مشخص و معین، پس تنها بین انسان و یک مکتب که وسیله
کمال او است این رابطه ضروری وجود دارد، و چنین نیست که نهان و نهاد انسان نسبت به
همه مکتبها، مساوی و علی السّواء باشد، و این رابطه بین او و آن مکتب حق، کششی
آگاهانه و از روی معرفت است. این همان فطرتی است که قرآن از آن سخن گفته و دین
واقعی را که اسلام است، فطری بشر معرفی می­نماید.

اینجا است که محدوده فطرت از غریزه و طبیعت مشخص شده و مرز میان این دو شناخته
می­شود و بدین ترتیب بطلان این ادعا هم روشن می­گردد که: هیچ رابطه­ای میان انسان
و ادیان وجود ندارد وهر دینی که به وی عرضه شود می­پذیرد!

انسان هم مانند تمام پدیده­های هستی شرائط و راههای مشخصی برای تکاملش وجود
دارد. یک درخت چنین نیست که هرگونه آبی که به پایش ریخته شود وسلیه رشد او شود، و
یا یک معدن در هر شرائطی طلا یا فلز دیگری در آن تولید نمی­شود، بلکه یک شرائط
خاصی می­طلبد؛ انسان هم اگر بخواهد به کمال مطلوب انسانی خویش برسد، دین خاصی لازم
دارد، همان دینی که با فطرت او هم آهنگ و متناسب باشد و از روی کشش فطری بپذیرد نه
از روی تقلید از فرد یا جامعه و یا بواسطه تبلیغات و غیره تا در نتیجه در تطبیق و
انتخاب دچار اشتباه شود.

پیامبر اکرم (ص)به مردمی که به انحراف و بت­پرستی کشیده شده بودند، فرمود:
«فاین تذهبون» بکجا می­روید؟! راه را به بیراهه اشتباه نموده­اید. امیرمؤمنان (ع)به
افرادیکه از طریق حق و عدالت منحرف شده بودند می­فرمود: «فَاَینَ تَذهَبُونَ وَ
أَنَّی تُؤفَکُونَ و الأَعلامُ قائِمَةٌ وَ الآیاتُ واضِحَةٌ وَ المَنارُ
مَنصُوبَةٌ فَأَینَ یُتاهُ بِکُم؟»[5]– به
کجامی­روید و چگونه شما را می­گردانند در صورتی که پرچمهای هدایت افراشته و بر پا
است و نشانه­های حقیقت هویدا و منار و مشعل راهنمائی نصب شده است؟ پس در کجا شما
را حیران و سرگردان نموده­اند؟!.

اگر جنبه طبیعت، انسانها را از مسیر فطرت منحرف نمی­کرد، انبیاء پیشرفت می­نمودند
و فطرتها شکوفا می­شد ولی با اینهمه، سرانجام دین فطری اسلام که همان مکتب انبیاء
است پیروز خواهد شد و این وعده حتمی قرآن است.

«
هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى
الدِّينِ كُلِّهِ وَكَفَى بِاللَّهِ شَهِيداً»[6] او است خدائی که پیامبر خویش را با قرآن و دین حق فرستاد
تا او را بر همه ادیان عالم پیروز گرداند و بر حقیقت این سخن گواهی خداوند کافی
است. ادامه دارد.

حقیقت ایمان

امام صادق (ع)

لا یَبلُغُ اَحَدُکُم حَقِیقَةَ الأِیمانِ حَتّی یُحِبَّ اَبعَدَ الخَلقِ
مِنهُ فی الله وَ یُبغِضُ اَقرَبَ الخَلقِ مِنهُ فی الله

(تحف العقول- ص 275)

هیچکس از شما به ایمان واقعی دست نخواهد یافت جز اینکه دورترین مردم را نسبت
بخویش، برای خدا دوست دارد و نزدیک­ترین آنان را به خویش، برای خداوند دشمن دارد.

«قرآن و سنن
الهی در اجتماع بشر»

آيت الله
محمدي گيلاني

فتنه و
ایمان(2)

* مکی یا
مدنی بودن سوره عنکبوت؟* سؤال از امیرالمؤمنین (ع)در امر فتنه و پاسخ آن حضرت از
زبان رسول الله (ص)* دلیل مدنی بودن، آغاز این سوره است* اخبار غیبی قرآن از فتنه
و ملاحم* فتنه­ای که اصابت آن ویژه ستمگران نیست* فتنه خافضه و رافعه و بازده
سرمایه­گذاریها برای محو اسلام در طول تاریخ جز خسران نبوده * کلام شایان قبول
شهرستانی در ملل و نحل* شدت هجوم مصائب بر امت هنگامی بوده که کرسی خلافت اسلامی
از ولایت فقیه عاری گشت و تاویل«یلبسکم شیعاً» صورت عینی بخود گرفت* حدیثی شگفت­انگیز
در این باره از رسول الله (ص)* کلام امیرالمؤمنین (ع)در نهج البلاغه که پناه بخدا
از فتنه نبرید بلکه از مضلات فتن پناه ببرید* دستور حکیمانه­ای دیگر در امر فتنه*
کلامی با ورثه انبیاء و خطباء و صاحبان قلبم در ارتباط با قداست«نون و القلم».

گفتیم یکی
دیگر از سنتهای تغییر ناپذیر الهی، سنت فتنه است که معنای گزیده­ی آن عبارت بوده:
از افکندن چیزی در گداختگی شدید و ذوب کننده که آن را از عنصرهای دخیل جدا سازد و
هویتش را دگرگون نماید، اعم از آنکه عالی­تر باشد یا دانی­تر، و چون دعوی ایمان
دعوی ارزشمندترین جوهر معنوی است صدق چنین دعوائی با محک فتنه و گدازه­ی شدائد و
محن روشن می­گردد. چاشنی بلاها است که استعداد انفجارش را فی سبیل الله آشکار می­نماید
و شعاع بردش را در میدان اخلاص و عمل می­آزماید و مؤمن بالنده را از منافق لافنده
ممتاز می­کند و همین است معنای: «فلیعلمنّ الله الذین صدقوا و لعیلمنّ الکاذبین»
(سوره عنکبوت- آیه 3)

در مکی یا
مدنی بودن تمام یا بعضی از سوره عنکبوت اخلاف است. ظاهر کلام امیرالمؤمنینی (ع)در
نهج البلاغه مدنی بودن تمام و لااقل آیات اولیه آن است، سید رضی علیه الرحمه نقل
می­کند که مردی از جای خویش برخاست و بآن حضرت عرض کرد: از فتنه ما را خبر ده و
آیا شما از فتنه، پرسشی از رسول الله (ص)کرده­اید؟

«لمّا انزل
الله سبحانه قوله: (الم، احسب الناس ان یترکوا یقولوا آمنّا و هم لا یفتنون) علمت
ان الفتنة لا تنزل بنا و رسول الله (ص)بین اظهرنا، فقلت: یا رسول الله: ما هذه
الفتنة التی اخبرک الله بها؟ فقال: یا علی انّ امتی سیفتنون من بعدی، فقت یا رسول
الله أو لیس قد قلت لی یوم احد حیث استشهد من استشهد من المسلمین و حیزت عنی
الشهادة فشقّ ذلک عَلَیَّ فقلت لی، أبشر، فان الشهادة من ورائک؟ فقال لی: انّ ذلک
لکذلک فکیف صبرک اذاً؟ فقلت: یا رسول الله لیس هذا من مواطن الصبر ولکن من مواطن
البشری وا لشکر. و قال: یا علی، ان القوم سیفتنون بعدی باموالهم و یمنّون بدینهم
علی ربّهم، و یتمنّون رحمته و بأمنون سطوته، و یستحلّون حرامه بالشبهات الکاذبة و
الاهواء الساهیة فیستحلّون الخمر بالنبیذ، و السحت بالهدیة و الربا بالبیع فقلت:
یا رسول الله بایّ المنازل انزلهم عند ذلک؟ ابمنزلة ردة ام بمنزلة فتنة؟ فقال
بمنزلة فتنة»

(خطبه 151
شرح نهج البلاغه عبده).

«هنگامی که
خداوند سبحان این پیام خود: (الم احسب الناس ان یترکوا ان یقولوا آمنّا و هم لا
یفتنون) را نازل فرمودند من قبلا می­دانستیم: مادامی که رسول الله (ص)در میان ما
است، این فتنه بر ما فرود نمی­آید. پس عرض کردم: یا رسول الله، این فتنه­ای که از
آن خداوند آگاهست فرموده، چیست؟ فرمودند: ای علی، پس از من امتم دچار گدازه­ی اختبار
می­شوند، عرض کردم: در روز جنگ احد که شماری از مسلمین جام شهادت نوشیدند و من بی­نصیب
شدم و این حرمان از شهادت بر من گران آمد، مگر نفرمودید: مژدگانی، که شهادت در پی
توهم است؟ فرمودند: چرا همینطور است، در آن موقع، شکیبائی تو چگونه است؟ عرض کردم:
یا رسول الله این موطن، موطن شکیبائی و مسأله برآورد صبر نیست، بلکه این موطن،
موطن مژدگانی و شکرگزاری است. فرمودند: یا علی پس از من بیدرنگ مردم در گدازه­ی
اختبار اموالشان می­افتند و بر پروردگارشان منت می­گذارند که دین دارند و معذلک
منتظر رحمت اویند و از سطوت و مکر او خود را ایمن می­بینند و با نیرنگ و دروغ و
هوسهای فریبا، حرام­ها را حلال و باطلها را حق می­کنند و میگساری را بعنوان
آشامیدنی مشروع، مشروع می­سازند، به رشوه رنگ هدیه و به رباخواری عنوان بیع می­دهند
گفتم: یا رسول الله در این موقع، اینان در منزلت ارتدادند، یا در منزلت فتنه و
سرگشتگی؟ فرمودند: در منزلت فتنه.

دلالت این
بیان بر مدنی بودن اوائل سوره عنکبوت، انکار ناپذیر است و علی ای حال سنت فتنه و
ابتلاء مؤمنین بعد از رسول الله (ص)از اخبار به غیب و ملاحم قرآنی است.

همانطور که
در آغاز بعثت رسول الله صلی الله علیه و آله(هنگامی که عدد مسلمین در نهایت قلت و
هیچگونه وسیله و تجهیزی نداشته و علی الدوام شکنجه می­شدند و از خانه و وطن به
دیار غربت مهاجرت می­کردند) از نَبَأهای عظیم قرآنی، این بوده که خداوند عزّوجلّ،
این دین حنیف را جاودانی فرموده و طبع ابدیت و خلود را بر آنها نهاده است، و جهراً
اعلان داشته که ذکر حکیم و قرآن عظیم را به یمن عنایت خویش حتماً و جزماً خواهد
حفظ فرمود و این ضمانت را با مؤکدترین تعبیر بیان داشتند:

«انا نحن
نزلنا الذکرو انا له لحافظون» (سوره حجر- آیه 9) و فاش فرمودند که رسول الله (ص)علی
الدوام در طول دهر علی رئوس الاشهاد خواننده و داعی الی الله خواهد بود: «سنفرئک
فلا تنسی» و «داعیا الی الله» خصوصا به زبان قلم «علّم بالقلم» چه آنچه را که زبان
لحم صادر می­کند عَرَضی است سیال و آنچه که از زبان قلم به عرصه می­آید جوهری است
لا یزال، قلم، تاریخ آفرین است و هیچ سلاحی برّآن­تر از قلم نیست، و قلم حق در
اعصار متوالی بجنگ سلاحهای گوناگون رفت و پیروز شد.

همانگونه
نیز از نَبَأهای عظیم قرآن مجید، انذار از وقوع در فتنه بوده که پیاپی بیم می­داده
گاهی می­فرموده: «احسب الناس.. و هم لا یفتنون» و گاهی می­فرمود: «واتقوا فتنة لا
تصیبن الذین ظلموا منکم خاصة و اعلموا ان الله شدید العقاب»

(سوره
انفال- آیه 25).

یعنی
بهراسید از فتنه­ای که فقط به ستمکاران از شما اصابت نمی­کند و بدانید که خداوند
متعال شدید العقاب است، و ستم و تجاوز گروهی از شما به حدود الهی و نظام عدل
اجتماعی، و سکوت دیگران، فتنه و گذازه­های مصائب و شدائد گمراه کننده را بر همه
فرود می­آورد و اصابت این فتنه ویژه سمتگران و متجاوزان نیست، زیرا افراد انسان با
همه­ی کثرت، انسان واحدند و افعالشان از حیث عدد بسیار، ولی از لحاظ نوع، واحد، و
با هم مؤتلف و منسوجند و بمثابه­ی پیکری واحدند، قال تعالی: «بعضکم من بعض» (آل
عمران- آیه 195) یعنی بعضی از شما نشأت گرفته از بعضی دیگرید و اعظای یک پیکرید.

و در
اینصورت نزول فتنه و بیماری و درد بر عضوی از این پیکر، نزول بر مجموعه پیکر است،
و همه­ی اعضاء این پیکر مبتلا و بی­قرار می­شوند.

باری
اینگونه خطابات آمیخته باعتباب(آنهم با مخاطبهائی که آن همه فداکاری و ایثار و
تفانی در عشق خداوند متعال ابراز داشته­اند) طبعا دلالت می­نموده که این عظماء و
متفانیان فی سبیل الله در معرض وقوع در لغزشگاه فتنه، و سقوط در کوره گداخته
آزمایش و اختبارند و بزودی سیه­روی شود آنکه در او غش باشد، با عطف توجه باینکه
خداوند متعال متکرراً ابلاغ فرموده بودند که: «بان الله لم یک مغیراً نعمة انعمها
علی قوم حتی یغیروا ما بانفسهم».

(سوره
انفال- آیه 53)

و متأسفانه
که«وقعت الواقعه لیس لوقعتها کاذبه خافضة رافعه» فتنه­ای واقع شد گمراه و گمراه
کننده، خافض قومی و رافع قومی دیگر و:

رگ رگ است
این آب شیرین و آب شور              بر
خلائق می­رود تا نفخ صور

و دشمنان
اسلام از این فتنه برای استیصال اسلام بهره­برداریها کرده و می­کنند و برای شعله­ور
ساختن آتش این فتنه عمیاء، قناطیر مقنطره از طلا و نقره و دلار و تسلیحات و
تجهیزات… لم یزل و لا یزال خرج کرده و می­کنند که اگر فضل الهی نمی­بوده و
ضمانتی که بمقتضای عنایت خویش در حفظ کیان اسلام سپرده است نمی­بود فاتحه اسلام
خوانده می­شده ولی همه وقت آتش افروخته آنان را خدای منان خاموش نموده و جز خسران
بهره­شان نگردیده است:

«ان الذین
کفروا ینفقون الموالهم لیصدوا عن سبیل الله فسینفقونها ثم تکون علیهم حسرة ثم
یغلبون، و الذین کفروا الی جهنم یحشرون».

(سوره
انفال- آیه 36).

مسأله امامت

و از این
فتنه عمیاء، شهرستانی در کتاب ملل و نحل، تعبیری رسال دارد او می­گوید: «اعظم خلاف
بین الأمة خلاف الإمامة اذ ماسلّ سیف فی الاسلام علی قاعدة دینیة مثل ماسلّ علی
الإمامة فی کل زمان و قد سهل الله تعالی ذلک فی الصدر الاول….»(ج1- ص 16):
«بزرگترین اختلاف بین امت اسلام، اختلاف در مسأله امامت است، چه برای هیچ مبنای
دینی شمشیری کشیده نشد آنچنانکه شمشیر برای مبنای امامت کشیده شد در حالی که این
مسأله در صدر اول، بفضل خداوند متعال به آسانی خاتمه یافت…»

و سوگمندانه
دشمنان قسم خورده اسلام بدینوسیله نه فقط اقشار مسلمین را از هم جدا ساختند و شکاف
عمیق بینشان انداختند بلکه علماء اسلام را که امناء الله بر حلال و حرام، و حفاظ
عقائد اسلام و کافل ایتام امتند از هم دیگر دور ساختند و روابط بین آنان را تیره و
احیاناً قطع نمودند، و رنگ عربی و عجمی و ترکی و فارسی و هندی و غیره بر این وراث
پیمبر صلوات الله علیه زدند، و از تضاد رنگ مصنوعی، تضاد اجتماع و مواصلت و مرافقت
آنان را بهره­برداری کردند، و خصوصا هنگامی که خلافت اسلامی از ولایت فقیه عاری
گشت و اکثر امویون و عباسیون تهی از شرف فقاهت و تقوی بر مسند امناء الله نشستند،
تفرقه­ها بیشتر گردید. تاویل آیه کریمه: «أو یلبسکم شیعاً و یذیق بعضکم بأس بعض»
(سوره انعام- آیه 65) یعنی: «لباس تشتّت و تفرقه در اندامتان کند و شکنجه­ی از
همدیگر را به شما بچشاند» صورت عینی و خارجی بخود گرفت.

طبرسی علیه
الرحمه در ذیل این آیه: «قل هو القادر علی ان یبعث علیکم عذاباً من فوقکم او من
تحت ارجلکم أو یلبسکم شیعاً…» می­گوید چون این آیه نازل شد پیغمبر اکرم (ص)برخاست
وضو گرفتند، سپس نمازی خواندند و آنگاه: «سأل الله سبحانه ان لا یبعث علی امته
عذاباً من فوقهم و لا من تحت ارجهلم و لا یلبسهم شیعاً و لا یذیق بعضهم بأس بعض،
فنزل جبرائیل (ع)فقال: یا محمد ان الله سمع مقالتک و انه قد اجارهم من خصلتین و لم
یجرهم من خصلتین: اجارهم من ان یبعث علیهم عذاباً من فوقهم او من تحت ارجلهم و لم
یجرهم من الخصلتین الاخیریین فقال صلی الله علیه و آله: یا جبرائیل ما بقاء امتی
مع قتل بعضهم بعضاً؟ فقام و عاد الی الدعاء فنزل: الم احسب الناس… فقال: لابد
فتنة تبتلی بها الامة بعد نبیّها لیبین الصادق من الکاذب…».

(ج4 ص 315)

زیان تفرقه

از خداوند
مسئلت کردند که عذاب(استیصال کننده­ای که بر امم دیگر نازل می­شده) از بالا و
پائین بر امتش نفرستد و آنانرا لباس تفرقه و تشتت نپوشاند و زورگوئی و تجاوز
بهمدیگر را بآنها نچشاند؟ جبریل (ع)نازل شد عرض کرد: دعایت مسموع واقع شد و خداوند
آنانرا از دو قسم عذاب یعنی از عذاب استیصال آسمانی و زمینی پناه داده ولی از دو
قسم عذاب اخیر یعنی تفرقه و تجاوز بهم پناه نداده، رسول الله (ص)فرمودند: ای
جبریل، با وقوع قتال در امت من چگونه باقی می­مانند؟

پس بپاخاست
مشغول دعا شدند که اوائل سوره عنکبوت نازل شد، این هنگام فرمودند: گزیری از فتنه و
افروختگی ابتلاء و امتحان نیست تا مؤمن صادق بالنده از کاذب لافنده ممتاز شود. پس
اصل سنت: «فتنه و ایمان» از قلم قضاء الهی گذشته و تغییر و تحویلی در آن راه ندارد
و این فتنه و گدازه بلیات و مصائب است که نمونه­های شکیبائی کفر شکن و استبداد و
استعمار برباد ده می­سازد و حتی با دعاء رسول الله صلی الله علیه و آله، خداوند
متعال امت مرحومه را از اصل فتنه پناه نداد، و نباید هم از اصل فتنه پناه بخدا برد
بلی از آثار گمراه کننده­ی فتنه­ها باید به خدا پناه برد چنانکه امیرالمؤمنین (ع)در
نهج البلاغه می­فرماید: «لا یقولنّ احدکم: اللهم ان اعوذبک من الفتنة، لانه لیس
احد الا و هو مشتمل علی فتنة، ولکن من استعاذ فلیستعذ من مضلاّت الفتن فان الله
سبحانه یقول: «و اعلموا انّما اموالکم و اولادکم فتنة» و معنی ذلک انه یختبرهم
بالأموال و الاولاد».

(حکمت 93-
شرح النهج عبده):

«نباید
هیچیک از شما بخداوند متعال از فتنه پناه ببرد زیرا کسی نیست که دچار فتنه نباشد،
بلی کسی که می­خواهد به خدا پناه ببرد از آثار گمراه کننده فتنه به حضرت باری
عزّوجلّ پناه برد چه خداوند سبحان خود فرمود: بدانید اموال و اولادتان فتنه­اند
یعنی با گدازه محبت اموال و اولاد شما را می­آزماید» و در حکمت اول برای حفظ از
مضلات فتن دستور حکیمانه­ای صادر می­فرماید:

«کن فی
الفتنة کابن اللّبون لا ظهر فیرکب ولا ضرع فیحلب» یعنی: «در آشوبهای ایمان سوز
همچون بچه شترباش که گرده سواری ندارد تا سواری دهد و پستانی ندارد که دوشیده شود»

باری بر
علماء بزرگوار امت است که بپاخیزند و این خلعت شریف وراثتی که رسول الله (ص)آنان
را بآن زینت بخشیده و «ورثه الأنبیاء علیهم السلام» گردیده­اند حقش را اداء
فرمایند و میثاق اتحاد «و اعتصموا بحبل الله» تجدید فرمایند بگونه­ای که«هم یدٌ
علی من سواهم» شوند، و بر خطباء ارجمند است که وجهه­ی خطابه را متوجه اتحاد بین
همه اقشار مسلمین نمایند، و آثار شوم تفرقه را در طول بیش از ده قرن بجامعه مسلمین
و اقشار امت آگهی دهند که با آگاهی امت عزیز و اقشار ارجمند یقیناً اعتصام به حبل
الله وجود پیدا می­کند و جملگی چون سلسله متصل الحلقات می­شوند که اگر هر حلقه­ای
را حرکت دهند جمله سلسله بحرکت درمی­آیند.

نقش قلم

بر روزنامه­نگاران
متعهد و صاحبان قلم شرافتمند: صاحب قلمانی که به قداست و طهارت: «ن و القلم و ما
یسطرون» معتقدند، واجب است که در تحکیم این اتحاد از هیچگونه کوششی دریغ نفرمایند
چنانکه در آغاز این مقاله گفتیم: قلم است که تاریخ آفرین است و تاریخ دیگری از
بزباله­دان می­ریزد، و هیچ سلاح مدرنی از برّانی آن نمی­کاهد و نمی­تواند هم
بکاهد، قلم همیشه قدرتهای زورگویان را پوچ و باطل کرده است این قلم تورات نویس
موسی (ع)بوده که نیروی استعبادی فرعون را به دریای نیستی غرق نمود، این قلم انجیل
رقم زدن مسیح بوده که امپراطوری عظیمی را پوچ نشان داد، این قلم قرآن نویس خاتم
الأنبیاء بوده که کتب خانه چند ملت بشست و جهانیان در مقابل آن بخاک افتادند، شما
ای امانتداران قلم و آشنایان با مسئولیت قلم، خوب می­دانید که
در همه­ی انقلابها از انقلاب کبیر فرانسه و انقلاب سوسیالیستی شوروی و مشروطیت
ایران، و انقلاب کوبا… تا انقلاب اسلامی ایران، نقش قلم ازهر نقشی قاطع­تر و
موثرتر بوده است. نقش قلم امام امت بوده که این انقلاب معنوی عظیم را در جهان پدید
آورد، نقش قلم سید جمال الدین و یارانش بوده که بیداری چشمگیری به جهان اسلام
بخشید، و امروز بحمد الله قشر عظیمی از فتیان امت یعنی برنادلان از پیر و جوان،
مردان و زنان، بیدار شده و تجدید میثاق اتحاد و اعتصام به حبل الله تعالی را وجهه
همت قرار داده­اند که زندانهای عربستان سعودی و مصر و عراق و اردن و فیلیپین…
شاهد پاکبازی و بی­باکی آنان در راه خداوند متعال است، و خدا را شکر که طائفه
عظیمی از فقهاء امت و خطباء و صاحبان قلم کشورهای مختلف اسلامی نداءِ قرآن را لبیک
فرموده­اند و با امام امت مد ظله و فقیه عزیز جلیل القدر آیة الله منتظری و خطباء
و نویسندگان این کشور انقلابی هم آهنگ شده­اند و تار و پود وحدت بین مسلمانان را
فراهم می­آورند، اقشار امتند که لباب اسلام را حفظ می­کنند نه امثال جلالة الملک
ودلقک حسین اردنی و حسن و حسنی، اینها و امثال اینها مصیبتهائی عظیم برای اسلامند:
«انهم کانوا قوم سوء فاسقین». ادامه دارد.

تفسیر سوره لقمان

قسمت نوزدهم

آیة الله مشکینی

صبر و بردباری

«يَا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ
الْمُنكَرِ وَاصْبِرْ عَلَى مَا أَصَابَكَ إِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ»[1]

فرزندم! نماز را بر پادار و به معروف و کار نیک دستور ده و مردم را از منکر و
کار زشت بازدار و بر مشکلاتی که در این راه به تو می­رسد، شکیبا باش که این از
کارهای مهم و اساسی است.

در دو شماره گذشته راجع به سفارش لقمان به نماز و امر به معروف و نهی از منکر،
مطالبی بیان شد و در این قسمت درباره توصیه دیگر لقمان که در این آیه شریفه آمده
است بحث، می­کنیم:

« وَاصْبِرْ عَلَى مَا أَصَابَكَ إِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ»

لقمان در این بخش از آیه فرزند خویش را به یکی از صفات برجسته اخلاقی به
نام«صبر» توصیه می­نماید. صبر یکی از بهترین ملکات فاضله انسان است که با داشتن
آن، می­توان به بسیاری از هدفهای خویش دست یافت، زیرا صبر به آدمی در برخورد با
حوادث و مشکلات، آنچنان نیرو و توان و مقاومت می­بخشد که در برابر آنها هرگز شکست
نمی­خورد.

بهترین مثال برای روشن ساختن این حقیقت این است که: انسان­ها از جهت جسمی در
شرایط مختلفی قرار دارند» بعضی دارای بدنی سالم و قوی هستند و بعضی ضعیف و
ناتوانند. افراد نیرومند در برابر امراض و بیماری­های از استقامت بیشتری
برخوردارند ولی افراد ضعیف، همیشه آسیب پذیرند، مردم از نظر روحی نیز در وضعیتهای
متفاوتی قرار دارند: برخی دارای روحی صبور و مقاومند که در برخورد با مشکلات و
حوادث، شکست نمی­خورند و عده­ای نیروی صبر و استقامت در آنان بقدری ضعیف است که به
آسانی تن به شکست داده و در نتیجه از رسیدن به هدف باز می­مانند، اینگونه افراد با
شنیدن سخنی که انتظار آن را ندارند، زبان به فحش و ناسزا می­گشایند و چه بسا کار
به زدن و احیاناً به کشتن طرف مقابل، منتهی می­گردد، ولی کسی که روحش نیرومند است
به راحتی می­تواند هر حادثه­ی ناگواری را تحمل نموده و با صبر و استقامت بر مشکلات
پیروز گردد، پس صبر صرف نظر از جنبه مذهبی، خود بعنوان صفت کمالی در انسان شمرده
می­شود.

انواع صبر:

در روایات، صبر دارای اقسامی است. رسول اکرم (ص)می­فرماید: «الصَّبرُ
ثَلاثَةٌ: صَبرٌ عِندَ المُصیبَةِ، وَ صَبرٌ عَلَی الطاعَةِ، وَ صَبرٌ عَنِ
المَعصِیَةِ…»[2] صبر سه گونه
است: صبر بر مصیبت، صبر بر اطاعت و پیروی از دستورات اسلامی و صبر از گناه و نافرمانی
خداوند.

نوع اول صبر این است که انسان در برابر مصیبتها خویشتن­دار و مقاوم باشد بطوری
که ناگواریها و حوادث نتواند او را از پای درآورند، البته مصیبتها و حوادث با هم
فرق می­کنند مثلا گاهی انسان سلامتی خود را از دست می­دهد و یا یکی از عزیزانش
بیمار می­گرد و گاه اموالش در معرض خطر قرار گرفته و فکر او را مشغول می­سازد ولی
انسان صبور، در هر حال در برخورد با این حوادث مقاوم باقی می­ماند.

بی­گمان صبر در مقابل مصیبت راحت­تر و آسان­تر از صبر بر اطاعت و صبر از معصیت
است، چه اینکه حوادث و مصائب همیشه وجود ندارند، و گاه گاه در زندگی پیدا می­شوند
ولی صبر بر انجام وظائف اسلامی که پیوسته انسان با آن مواجه است، مشکل­تر می­باشد.
وظیفه انسان است که هر روز قبل از طلوع آفتاب، رختخواب گرم و خواب راحت را رها
کرده و با انجام وضو و یا غسل آماده نماز شود. و همچنین وظیفه او است که هر وقت
اسلام و یا سرزمینهای اسلامی مورد تهدید و تهاجم دشمن واقع شد، با مال و جان مهیای
دفاع از اسلام و کشور اسلامی گردد. انسان وظیفه دارد که مالیتهای اسلامی و نفقه و
مخارج افراد تحت تکفل خویش را با کار و تلاش فراهم سازد. و دیگر واجبات الهی را
بعنوان وظیفه اسلامی انجام دهد، و روشن است که انجام این تکالیف، صبر و استقامت
لازم دارد.

به هر حال انجام هر واجبی، یک نحو کمالی در روح انسان بوجود می­آورد و فروغی
در سرای دل او می­افروزد، و انسان با انجام تکالیف الهی، بتدریج مراحل و مدارج
کمال را پیموده و پله پله بالا می­رود تا به کمال انسانی نائل آید و در زمین
خداوند صلاحیت خلیفة اللهی و جانشینی«الله» را پیدا نماید.

صبر بر ترک محرمات

قسم سوم صبر، صبر بر ترک محرمات است، یعنی حرامهائی که برایش پیش می­آید، در
برابر وسوسه نفس و شیطان، صبر و مقاومت از خویش نشان داده و خود را آلوده به انجام
آن ننماید. چه بسا انسانهائی هستند که از صبر بر اطاعت برخوردارند، و در انجام
عبادات و تکالیف واجب از خویش، مراقبت نشان می­دهند ولی در مقابل گناهی که پیش می­آید
به سادگی تسلیم آن شده و هوای نفس بر آنها غالب می­گردد. در این رابطه بی­مناسبت
نیست حدیثی را هم در اینجا یادآور شوم:

از جمله مطالبی که خداوند متعال به داود (ع)وحی فرمود این بود: «کَم مین
رَکعَةٍ طويکه فیها بُکاءٌ بِخَشیَةٍ قَد صَلاّها صَاحِبُها لا تُساویِ عِندی
فتیلاً، حِینَ نَظَرتَ فی قَلبِهِ فَوَجَدتَهُ ان سَلَّمَ مِنَ الصَّلوةِ وَ بَرَزت
لَهُ امرَأةٌ وَ عَرَضَت عَلَیهِ نَفسَها اَجابَها وَ اِن عامَلَهُ مُؤمِنٌ
خانُه».[3]

چه بسا انسانی که یک رکعت نماز با حالت گریه و خشوع بجای می­آورد ولی آن نماز
به اندازه رشته هسته خرمائی نزد من ارزش ندارد، زیرا که در قلب او چنین می­بینم که
اگر پس از سلام نماز، زنی در پیش او ظاهر شده و خود را به وی عرضه دارد، می­پذیرد
و چنانچه با مؤمنی وارد معامله گردد، به او خیانت می­ورزد.

انسانی که اینطور در برابر شیطان تسلیم می­شود، روح صبر ندارد و لذا عملش بی­ارزش
است. امید است انشاءالله جوانان ما این روایت را در صفحه پاک قلبشان بنویسند و به
خاطر خویش بسپارند. اگر جوان در مقابل گناه، صبر و مقاومت از خود نشان داده و
آلوده به گناه نگردد، از بالاترین مقام صبر برخوردار است زیرا انسان صبور که در
برابر حوادث و ناملایمات دنیا صبر می­کند، یک درجه در انسانیت، ارتقا یافته است
ولی اگر بر انجام واجبات از خود صبر نشان دهد از درجه دوم هم بالا رفته است واگر
در برخورد با گناه، صبور و خویشتن­دار باشد، در آنصورت انسان کاملی شده است.

صبر، بالاترین صفت است

از اینرو لقمان به فرزندش توصیه می­نماید که صبر را پیشه خویش سازد، و در
برخورد با واجبات، محرمات و حوادث، پیوسته بردبار و صبور باشد. پس این مهمترین
مطلبی است که لقمان به فرزندش سفارش می­نماید.

علمای اخلاق می­گویند: در میان اوصاف شایسته و نیکوی انسان صفت صبر از مهمترین
آنها است. آری! این صفت از سخاوت، شجاعت، عدالت وو. بالاتر است، زیرا تمام این
صفات شعبه­هائی از صبر می­باشند. انسانی که بر خویش مسلط است می­تواند از مال خود
گذشته و آن را در راه خداوند انفاق نماید، انسان در برابر گناه اگر صبور باشد و در
انجام عبادات شکیبائی نشان دهد، عادل می­شود و شخصی که بر مشکلات صحنه نبرد، صابر
باشد و آنها را ناچیز انگارد، انسان شجاعی خواهد بود.

در آیات و روایات راجع به صبر مطالب بسیاری بیان شده است. در سوره«بقره» می­فرماید:
«يَا
أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اسْتَعِينُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَةِ إِنَّ اللّهَ
مَعَ الصَّابِرِينَ».[4] ای اهل ایمان(در برابر حوادث سخت زندگی) از صبر و استقامت
و نماز کمک بگیرید وهمانا خداوند با بردباران و صابران است. در این آیه شریفه دو
عامل مؤثر برای رسیدن به هدف بیان شده است: یکی پایداری و صبر و دیگری نماز که
ارتباط با خدا است.

ما هر کاری را که انجام می­دهیم اراده و حرکت از ما است و توفیق از خداوند
است، اگر زارعی کشت و زرع می­نماید و یک خروار گندم در زمین می­افشاند و پس از
گذشت شش ماه، ده خروار گندم درو می­کند، شخم زدن و آبیاری و بذر افشانی و سرانجام
درو کردن از اوست ولی نیروی بارور ساختن و رشد به زمین دادن، تابش آفتاب، بارش
باران، هوای مناسب و بسیاری دیگر از علل و عوامل رویش و رشد آن، همه از کارهای خدا
است تا در نتیجه از یک دانه گندم، دانه­ها و از یک خروار، خروارها تولید می­شود: «أَفَرَأَيْتُم
مَّا تَحْرُثُونَ ءأَنتُمْ تَزْرَعُونَهُ أَمْ نَحْنُ الزَّارِعُونَ»[5] آیا دیدید تخمی را که در زمین کشتید؟ آیا شما آن تخم را
رویا ندیدید یا ما رویانده آنیم؟

مژده به صابران

در هر صورت، انسان صبور، انسانی است که هر حادثه­ای که به او میرسد، شکیبائی
خویش را حفظ می­نماید و می­گوید: «اِنّا لِلّه وَ اِنّا اِلَیهِ راجِعُونَ»- من از
آن تو هستم و این حوادث از سوی تو است و«هر چه از دوست می­رسد نیکو است».

گر تیغ بارد از سوی آن ماه                              گردن
نهادیم الحکم لله

انسان وقتی بداند، هر حادثه­ای که به او می­رسد، از جانب خداوند است، صبور
باقی میماند، اگر گناهی داشته باشد، سبب کفاره گناهانش خواهد بود و چنانچه گناهی
نداشته باشد درجه­ای بر درجاتش افزوده خواهد شد. خداوند متعال به کسانی که دارای
صبر و مقاومت­اند می­فرماید: «وَ بَشِّرِ الصابِرِینَ» مژده بده به صابران.

صابرین چه کسانی هستند؟ «الَّذِينَ إِذَا أَصَابَتْهُم
مُّصِيبَةٌ قَالُواْ إِنَّا لِلّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعونَ»[6]
آنهائی که چون حادثه­ای ناگوار بآنها برسد(صبوری پیش گرفته) و میگویند ما از آن
خدا هستیم و به سوی او باز می­گردیم.

داستان حضرت
ایوب

یکی از
پیامبرانی که به دارا بودن صفت صبر، معروف است، حضرت ایوب(ع) می­باشد. حضرت ایوب
دارای مال و فرزندان زیاد بود که خداوند تمام آنها را از او گرفت و حتی سلامتی را
نیز از وی سلب نمود بگونه­ای که دیگر مردم از او بتنگ آمده و او را از محل سکونتش
بیرون نمودند. ایوب بهمراه همسرش از آنجا به محل دیگری منتقل شد. روزی همسر ایوب
به وی گفت: تو پیامبر مستجاب الدعوه­ای، راز و نیازهای شبانه داری، از خدا بخواه
که این گرفتاری را از ما برطرف سازد.

حضرت ایوب
در پاسخ، جمله­ای گفت که از روح بزرگ او حکایت می­کند. پرسید: چند سال بود که ما
با آسایش و راحتی و رفاه زندگی می­کردیم؟

– هفتاد
سال.

– چند سال
است که به این مشکلات دچار شده­ایم؟

– سه چهار
سال!

– بگذار به
همان مقدار که در راحتی و سلامتی بسر برده­ایم، در این حالت بسر بریم و سپس دعا
خواهم کرد، تا آن نعمتهای خویش را مجدداً به ما باز گرداند.

این مقام،
مقام صبر است و این عنایت الهی است که انسان در برابر حوادث، بتواند صبور باقی
بماند. انسانی که در برابر مشکلات شروع به جزع و فزع نموده و خویشتن­داری را از
دست می­دهد، انسانی بالغ نیست و گرچه هفتاد سال بر عمر او گذشته باشد، هنوز کودکی
هفتاد ساله است که از نیروی مقاومت و صبر برخوردار نمی­باشد.

«اِنَّ
ذلِکَ مِن عَزمِ الأمُورِ».

لقمان پس از
توصیه صبر به فرزندش، می­گوید: صبر از امور مهم در زندگی است. چه اینکه انسان اگر
دارای صفت صبر باشد، به مقام بلند انسانیت نائل گردیده است.

«وَلَا
تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّ اللَّهَ
لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ»[7]

(پسرم!) با
بی­اعتنائی و تکبر از مردم روی مگردان و مغرورانه در زمین راه نرو که خداوند هیچ
متکبر مغروری را دوست ندارد.

تکبر چیست؟

«تکبر» از
نظر فرهنگ عرب از ماده«کبر» گرفته شده که به معنی خود بزرگ­بینی است، و یکی از
امراض و بیماریهای اخلاقی به شمار می­رود. صفت «کبر» هنگامی که در عمل انسان بروز
و ظهور نماید، به آن تکبر گفته می­شود.

در روایت
وارد شده است: نخستین گناهی که درعالم بالا انجام گرفت تکبر بود، و اولین گناهی که
در زمین از انسان ظاهر شد، حسد ورزی است. قرآن کریم می­فرماید: «وَإِذْ قُلْنَا
لِلْمَلاَئِكَةِ اسْجُدُواْ لآدَمَ فَسَجَدُواْ إِلاَّ إِبْلِيسَ أَبَى
وَاسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنَ الْكَافِرِينَ»[8]
هنگامی که به فرشتگان دستور دادیم که برای آدم سجده نمایند، همه سجده کردند جز
شیطان که سرپیچی نموده و تکبر ورزید و از گروه کافران گردید.

البته
چنانچه در روایت است تمام انواع تکبرها، کفرآور نیست، بلکه بعضی از آنها موجب فسق
است و بعضی سبب کفر. کفر عبارت از این است که در عقیده انسان خلل و انحرافی نسبت
به ضروریات دین پیش آید، ولی فسق، ارتباطی با عقیده ندارد، بلکه به عمل انسان
مربوط می­شود، مانند کسی که به حرمت شراب و وجوب نماز معتقد است ولی شراب می­نوشد
و یا نماز نمی­خواند، اما انکار رسالت و یا معاد مثلاً موجب کفر است.

در هر صورت
تکبر همانگونه که علمای اخلاق گفته­اند، یکی از رذائل اخلاقی است و انسان مؤمن
نباید به چنین صفت زشت و ناروائی آلوده باشد و بهمین دلیل قرآن کریم توصیه لقمان
را در مورد اجتناب و دوری از این صفت رذیله بعنوان یکی از فرازهای سخنان حکمت­آمیز
وی، در سوره«لقمان» یاد نموده است.

«ادامه
دارد»

پیامبر
اکرم(ص)

«مَن تَرَکَ
مَعصِیَةَ اللهِ مَخافَةَ اللهِ تَبارَکَ وَ تَعالی اَرضاهُ اللهُ یَومَ
القِیامَةِ»

(اصول کافی
ج2 ص 81)

کسی که
معصیت خداوند تبارک و تعالی را از خوف او ترک گوید، خداوند او را(با نعمتهای
بیکران خویش) در قیامت راضی و خشنود می­سازد.

خطبه 186

درسهائی از نهج البلاغه آخرین قسمت خطبه

شناخت خداوند

آیة الله العظمی منتظری

… وَلاَ لِلْإِسْتِعَانَةِ بِهَا عَلَي نِدٍّ مُکَاثِرٍ، وَلاَ
لِلْإِحْتِرَازِ بِهَا مِنْ ضِدٍّ مُثَاوِر، وَلاَ لِلْإِزْدِيَادِ بِهَا فِي
مُلْکِهِ، وَلاَ لِمُکَاثَرَةِ شَرِيکٍ فِي شِرْکِهِ، وَلاَ لِوَحْشَةٍ کَانَتْ
مِنْهُ، فَأَرَادَ أَنْ يَسْتَأْنِسَ إِلَيْهَا. ثُمَّ هُوَ يُفْنِيهَا بَعْدَ
تَکْوِينِهَا، لاَ لِسَأَمٍ دَخَلَ عَلَيْهِ فِي تَصْرِيفِهَا وَتَدْبِيرِهَا،
وَلاَ لِرَاحَةٍ وَاصِلَةٍ إِلَيْهِ، وَلاَ لِثِقَلِ شَيْءٍ مِنْهَا عَلَيْهِ. لاَ
يُمِلُّهُ طُولُ بَقَائِهَا فَيَدْعُوَهُ إِلَي سُرْعَةِ إِفْنَائِهَا، لکِنَّهُ
سُبْحَانَهُ دَبَّرَهَا بِلُطْفِهِ، وَأمسَکَهَا بِأَمْرِهِ، وَأَتْقَنَهَا
بِقُدْرَتِهِ. ثُمَّ يُعِيدُهَا بَعْدَ الْفَنَاءِ مِنْ غَيْرِ حَاجَةٍ مِنْهُ
إِلَيْهَا، وَلاَ اسْتِعَانَةٍ بَشَيْءٍ مِنْهَا عَلَيْهَا، وَلاَ لْإِنصِرَاف
مِنْ حَالٍ وَحْشَةٍ إلَي حَالِ اسْتِئْنَاسٍ، وَلاَ مِنْ حَالِ جَهْلٍ وَعَميً
إِلَي حَالِ عِلْمٍ وَالِْتمَاسٍ، وَلاَ مِنْ فَقْرٍ وَحَاجَةٍ إِلَي غِنيً
وَکَثْرَةٍ، وَلاَ مِنْ ذُلٍّ وَضَعَةٍ إِلَي عِزٍّ وَقُدْرَةٍ.

موضوع بحث، خطبه 186 نهج البلاغه با شرح محمد عبده یا خطبه­ی 228 با شرح فیض
الاسلام بود. و همانگونه که ملاحظه کردید، تمام خطبه درباره صفات و افعال خداوند
بحث می­کند.

در قسمت گذشته به اینجا رسیدیم که آفرینش و ایجاد موجودات برای خداوند دشوار و
خسته کننده و سنگین نمی­باشد و خداوند مخلوقات را برای اینکه سلطنت خود را تثبیت و
استوار سازد نیافریده و همچنین آفرینش موجودات برای ترس از زوال نعمت­ها یا پدید
آمدن کمبودها نبوده است. و اکنون به دنباله­ی بحث که آخرین فراز از این خطبه بسیار
ارزنده و شیرین است، می­پردازیم:

«و لا للإستعانة بها علی نِدٍّ مکاثر»

(خداوند مخلوقات را آفریده است) نه برای اینکه از آنها یاری بجوید تا بر
همطرازی غلبه جوی چیره شود.

خلقت برای غلبه­جوئی نیست

هر سلطان مقتدری برای اینکه بتواند قدرت و سلطنت خود را حفظ کند، ناچار است
لشکری نیرومند و قهار آماده سازد تا در صورت حمله و یورش لشکر سلطانی دیگر، در
مقابل آنها ایستادگی کرده و ازخود دفاع نماید. این امری است طبیعی زیرا طبیعت
انسان غلبه­جوئی و قدرت­طلبی است. ولی خداوند اولاً- جسم نیست تا صفات اجسام را
دارا باشد و غلبه جوئی پیدا کند. ثانیاً- همطراز و کفو و انبازی ندارد که در برابر
او لشکر کشی نماید.

مکاثر: یعنی غلبه­جو. و تکاثر: بمعنای غلبه جستن بر دیگران است. در قرآن آمده
است: «الهکم التکاثر»- غلبه­جوئی سرگرمتان ساخته و دنیا شما را بازی داده است.

«ولا للإحتراز بها من ضدٍّ مُثاور»

و نه برای دوری جستن از دشمنی مهاجم

خلقت خداوند موجودات را برای این نیست که بخواهد احتراز بجوید بوسیله این
موجودات از خدائی که با او دشمن و ضد است و می­خواهد بر او حمله­ور شود و او را از
پای درآورد چرا که خداوند رقیبی ندارد تا توان هجوم بر او را داشته باشد.

مُثاور: مهاجم. ثار، یثور یعنی هجوم کرد و«ثوره» بمعنای انقلاب از همین کلمه
گرفته شده است. «ثوّار» جمع ثائر بمعنای انقلاب کنندگان است. «مثاور» اسم فاعل از
ثوره بمعنای مهاجم و یورشگر است.

«ولا للإزدیاد بها فی ملکه»

و نه بمنظور افزایش در مُلک و پادشاهی خود می­باشد

حاکمان سلطه­جو همواره در کوشش و تلاشند که زمینهای بیشتری را تصاحب کرده و با
هجوم به اطراف و اکناف در پی افزودن به قدرت و سلطنت خویش می­باشند. ولی خداوند با
ایجاد مخلوقات در پی این نیست که حکومتش را گسترده­تر کند و در افزایش مُلک خود
بکوشد.

«ولا لمُکاثرة شریک فی شرکه»

و نه برای غلبه جستن بر شریک و انبازی در شرکتش خداوند شریکی ندارد که بخواهد
بر او بزرگی و فخر بفروشد و با خلقت موجوداتی بیشتر بر او غلبه جوید و به رقابت
بپردازد. اینها از صفات انسان است که همواره می­کوشد بر رقیبان خود، برتری و غلبه
داشته باشد و در مال و قدرت بر آنان فخر بفروشد. و خداوند از تمام این صفات مبرا و
منزه است.

«سبحان الله عما یصفون».

«ولا لوحشةٍ کانت منه فأراد أن یستأنسَ الیها»

و نه برای گریز از وحشت تنهائی است تا با موجودات انس بگیرد

خداوند ما را خلق نکرده است تا از وحشت تنهائی بدرآید و با ما مانوس و هم صحبت
شود.

«ثمَّ هو یفنیها بعد تکوینها لا لسَأَمٍ دخل علیه فی تصریفها و تدبیرها»

وانگهی او اشیاء را پس از آفریدن نابود می­سازد نه به این جهت که از گرداندن و
تدبیر امور آنها خسته ملول شده باشد.

فنای پس از آفرینش

خداوند قادر، چرخ گردون را پس از ایجاد به نیستی و نابودی می­کشاند، زمین را
از هم می­پاشد و آسمانها را درهم می­پیچد و تمام جنبندگان را فانی می­سازد، در
حالی که اگر به موجودات نیازی داشت یا اگر می­خواست با آنان انس بگیرد! قطعاً آنها
را از بین نمی­برد ولی او بی­نیاز علی الاطلاق است. وانگهی اکنون که آنها را می­میراند،
باز هم به این خاطر نیست که از آنان خسته و ملول گشته و اکنون برای استراحت و
آسایش می­خواهد چند صباحی دور از سر و صدا به سر ببرد!!

خداوند مانند انسان نیست که اگر چیزی را ساخت پس از مدتی(که از تدبیر امور آن
بگذرد و احساس خستگی و ملالت کند، آن را از بین می­برد و در پی آن برمی­آید که
چیزی آسان­تر و راحت­تر بسازد یا مانند کودکان نیست که پس از بازی کردن طولانی
خسته می­شوند و اسباب بازی را می­شکنند. بلکه اراده­ی ذات اقدسش از ازل تعلق گرفت
که عالم ماده­ محدود و دارای زمانی مشخص باشد که هرگاه زمان آن منقضی شد از بین
برود و فانی گردد.

سَأم: خستگی

تصریف: تغییر و تبدیل. مثلا خداوند انسان را از خاک می­آفریند و در اثر تحول و
تغییر، انسان از نطفه به علقه و از علقه به مضغه در می­آید وانگهی با پرورش
استخوانها و ایجاد گوشت و پوست، انسانی کامل از نظر جسمی می­شود. این تغییر و تحول
را تصریف می­نامند و از همین رواست که علم تصریف برای ایجاد تغییر در لفظ است که
از یک لفظ، مشتقات زیادی گرفته می­شود.

تدبیر: اداره کردن و نظم و ترتیب در موجودات قرار دادن است.

«ولا لراحةٍ واصلةٍ الیه و لا لثقل شیءٍ منها علیه»

و نه برای اینکه آسایش و راحتی به اور روی آورد و یا سنگینی چیزی از آنها را
از خود دور سازد.

نه خداوند در پی ایجاد آرامش و آسودگی برای خویشتن است و نه چیزی از این
موجودات بر او سنگین و گران می­آید که بخواهد از آنها دوری جوید.

«لا یُملةُ طول بقائها فیدعوه الی سرعة إفنائها»

بسیار ماندن و طول بقای موجودات او را خسته و ملول نمی­سازد تا او را به سریع
از بین بردن آنها وا دارد.

هرچه باقی ماندن موجودات به طول انجامد، او هرگز خسته و ملول نمی­شود تا این
که این خستگی او را وادارد که بزودی از آنها رهائی یافته و آنها را از بین ببرد و
نابود سازد. بلکه علت فنای موجودات همین است که اراده­ی الهی به این تعلق گرفته
است که موجودات عالم مادَّه محدود باشند.

«لکنه- سبحانه- دبّرها بلطفه»

ولی خداوند سبحان، نظم و تدبیر امور موجودات را با لطف و مهربانیش قرار داده
است.

لطف الهی در آفرینش موجودات

خدای سبحان، با لطف و مهربانیش جهان ماده را با این موجودات آفریده است. و هدف
از خلقت انسانها که گل سر سبد مخلوقات­اند برای این است که آزمایش شوند تا سیه­روی
شود هر که در او غش باشد و به بهشت برین دست یابد آن کسی که با ایمان و عمل صالح
زندگی چند روزه­ی دنیا را گذرانده است.

در قرآن می­فرماید: «الذی خلق الموت و الحیوة لیبلوکم ایّکم احسن عملاً»-
خداوندی که مرگ و زندگی را آفرید تا شما را بیازماید که معلوم شود کدامیک بهتر کار
می­کند. البته برای خدا مشخص است که هر کس چه می­کند و چه خواهد کرد ولی باید برای
خود مردم معلوم شود، و از آن پس، آن کس که کار نیکو کرده و اعمال صالحه داشته،
پاداش گیرد و آن که سرپیچی از فرمانهای الهی کرده به کیفر کردارش برسد. و خداوند
با لطف خود، این موجودات را با چنین نظم و ترتیبی آفریده است.

«وأمسکها بأمره و أتقنها بقدرته»

و با فرمان خود نگاهشان داشته و با قدرت خود استوارشان گردانیده است.

خداوند با امر و فرمان خود، موجودات را روی پای خودشان نگهداشته و با قدرت خود
آنها را محکم و استوار گردانیده است.

«ثم یعیدها بعد الفناء من غیر حاجة منه الیها»

پس آنها را پس از نابودی – به حال اول- باز می­گرداند بی­آنکه نیازی به آنها
داشته باشد.

معاد و زندگی دوباره

تا اینجا سخنان حضرت درباره­ی خلقت و آفرینش موجودات و از آن پس نابودی و فنای
آنها دور می­زد، و از اینجا درباره­ی بازگشت و معاد آنها سخن می­گوید.

خداوند پس از فناء و از بین بردن موجودات، در روز رستاخیز دوباره آنها را باز
می­گرداند و زنده می­کند، اما این بار زندگی در عالم دنیا و جهان ماده نیست بلکه
زندگی در آخرت و عالم جاودان است. آنجا است که رو سفیدان و آنان که آزمایش عالم
دنیا را بخوبی پاسخ دادند و از امتحان سرفراز بیرون آمدند، جلوه می­کنند و در
برابر خلایق قدرت نمائی می‌نمایند و خداوند بهترین و شیرین­ترین و جاودانه­ترین
پاداش را به آنها ارزانی می­بخشد. و آنجا است که بدکاران و فاسقان و کافران و
منافقان و ستمگران با روی سیاه، رسوا و مفتضح می­شوند و بدترین و زشت­ترین کیفرها
را که از همه سنگین­تر، غضب الهی است نصیبشان می­شود. خدایا! در آن روزی که
صورتهای بسیاری از مردم سیاه و تاریک است، صورتهای ما را سفید و نورانی بگردان.

البته خداوند از راه لطف و کرمش، آن همه نعمتهای جادوان به خوبان و نیکان می­بخشد
و گرنه هیچ نیازی نه به آنها و نه به دیگر مخلوقات دارد چرا که او غنی علی الاطلاق
است.

«و لا استعانة بشیءٍ منها علیها»

و بی­کمک گرفتن به یکی از آنها بر آنها

خداوند که مخلوقات را به آن عالم باز می­گرداند نه برای حاجتی است که به آنها
دارد و نه می­خواهد بوسیله آنها بر موجودات دیگر کمک بجوید و یاری طلبد.

«و لا لانصرافٍ من حال وحشة الی حال استئناس»

و نه به منظورهائی از حالت وحشت و تنهائی است تا به حالت انس برگردد.

اینچنین نیست که خداوند پس از فنای موجودات و در هم پیچیدن آسمانها و زمین و
افلاک، تنها می­شود و از این تنهائی رنج می­برد و برای اینکه از تنهائی درآید و
برای خود مونسی بجوید، دگر بار مخلوقات را می­آفریند!!

«و لا من حال جهل و عمیً الی حال علمٍ و التماس»

و نه بقصد در آمدن از تنگنای جهل و کوری و گمراهی و رفتن به سوی دانش و خواهش

و نه اینکه از خلقت دوباره­ی آفرینش بخواهد از حالت نادانی و کوری- و العیاذ
بالله- بدرآید تا راه دانش و بینش را بپیماید، یا اینکه از این فنای موجودات
پشیمان شده باشد و اکنون پس از اندیشیدن، به این معنی پی ببرد که باید دوباره
موجودات را زنده نماید. این تداعی افکار و پشیمانی­ها و سر عقل آمدن­ها، مربوط به
اجسام است نه خالق اجسام.

التماس. ممکن است به معنای خواهش کردن و طلبیدن باشد و یا لمس بمعنای علم
باشد.

«ولا من فقرٍ و حاجة الی غِنیً و کثرة»

و نه از جهت فقر و تنگدستی و نیاز و رسیدن به دارائی و جهانداری و توانمندی.

خداوند پس از فنا و نابودی موجودات، فقیر و ناتوان و تنگدست نمی­شود که برای
رسیدن به دارائی و توانمندی، آنها را دوباره زنده کند.

«ولا من ذُلٍّ وضَعَة الی عزٍّ و قدرة»

و نه برای دوری از خواری و ذلت و رسیدن به شوکت و ارجمندی و قدرت

خداوند چه نیازی به مخلوقات دارد که آنان را بازمی­گرداند و دوباره زنده می­کند؟
این تنها از راه لطف و کرم و مهربانیش است و گرنه او نه نیازی به پول و قدرت و علم
و شوکت آنها دارد و نه آنها از خود چیزی دارند. و مگر می­شود خداوند نیاز به قدرت
و شوکت و عظمت و توانمندی مخلوقات داشته باشد در حالی که خود آنها را خلق کرده و
این پول و ثروت و قدرت و عزت را به آنها داده است و تازه تمام مخلوقات چیزی جز
پرتو و جلوه­ای از وجود حق تعالی نیستند بی­آنکه ذره­ای از خداوند کم شود یا بر
وجودش چیزی افزوده گردد. و تمام موجودات عالم در برابر عظمت حق تعالی هیچ­اند. و
اگر کسی در دنیا عزت و شوکت و مال و قدرتی دارد از او است که می­فرماید: «أیبتغون
عندهم العزَّة فإن العزَّة لله جمیعاً» – آیا مؤمنان نزد منافقات عزتی می­جویند؟!
که عزت یکسره از آن خداوند است.

خداوندا بما توفیق ده که کوچکی و ناتوانی خودمان را در مقابل قدرت و اراده­ات
احساس و لمس کنیم تا بفهمیم که ما از خود هیچ نداریم و تمام افعال و سکنات و حرکات
ما مورد توجه و نظر تو است، بسا در روش زندگیمان تغییری دهیم و به خودآئیم.

پایان

بسم الله الرحمن الرحیم

نقش توطئه­ها در تسریع پیروزی نهائی

حجة الاسلام و المسلمین هاشمی رفسنجانی

بررسی شرایط موجود جنگ و مقایسه­ای بین وضعیت جبهه­ها در ایران و عراق و
مقایسه­ای بین وضع موجود و گذشته، برای کسانی که می­خواهند آگاهی بیشتری در زمینه
جنگ داشته باشند، مفید خواهد بود.

بنظر من، وضعیت جبهه­ها و جنگ برای ما در شرایط بسیار خوبی است و شرایط موجود
کاملاً به نفع ما است، چه به انگیزه­ی کسب پیروزی و چه برای تامین اهدافی که از
ادامه‌ی دفاع داریم. شرایط جدید از اواخر سال گذشته، بعد از جریان«راهیان کربلا» و
حرکت گسترده­ای که در جبهه­ها بوجود آمد، منجر شد به پیرزوی در عملیات و الفجر 8 و
این عملیات خود معلول شرایط دیگری بود که در اثر توطئه اقتصادی جدیدی که حامیان
صدام و قدرتهای بزرگ دنیا علیه ما شروع کردند، پیش آمد. و به عبارت دیگر: روال جنگ
خیلی آرام و کند پیش می­رفت و ما هم چندان عجله­ای نداشتیم زیرا منتظر یک فرصت
سیاسی مناسب بودیم، و دشمنان ما هم احساس کردند ممکن است چنین فرصتی پیش بیاید و
ما بهره­گیری کنیم، لذا پیشقدم شدند و برای جلوگیری از پیدایش چنین فرصتی، توطئه­ای
همه جانبه و خیلی گسترده برای تضعیف ما- همگام با تبلیغاتی وسیع و تعیین تکلیفهائی
جددی برای ضد انقلاب- چیدند و برنامه­ریزی کردند.

توطئه سقوط قیمت نفت

ما که متوجه چنین توطئه­ای شدیم، برای دفع و خنثی کردن آن، از مردم همیشه در
صحنه خواستیم به جبهه­ها روی آوردند که بلافاصله مسئله«راهیان کربلا» و آن حرکت
عظیم مردمی آغاز شد و اولین ثمره­ی آن، پیروزی ما در فاو بود.

فاو را به این دلیل اختیار کردیم که مرکز توطئه اتقصادی دشمن بود زیرا خلیج
فارس هم برای ما و هم برای کسانی که دست اندرکار این توطئه بودند، از مراکز مهم
بشمار می­آمد و لازم بود که رابطه عراق را با خلیج فارس قطع کنیم وخودمان را به
کشورهای نفت­خیز حامی عراق که صندوق پول عراق هستند و از طرفی راههای تدارکش می­باشند
و همچنین حمایت تبلیغاتی از آن را نیز به عهده دارند، نزدیک کنیم و بحمدالله پیروز
شدیم. با کویتی­ها گرچه در آب هم مرز بودیم ولی اکنون نزدیکتر شدیم و فاصله­ای
جز«خور عبدالله» بین ما و آنها وجود ندارد.

یکی از اهداف مهم دیگر در این عملیات جهش در جنگ بود می­بایست از اروند رود یا
دجله عبور می­کردیم که این کار هم بحمدالله انجام گرفت و آنها دیدند که ما برنامه­هایشان
را خوب می­دانیم و خوب هم مبارزه می­کنیم و لذا در اجرای برنامه­شان تسریع کردند،
و مسئله سقوط قیمت نفت را جدی­تر گرفتند. من ادعا نمی­کنم که تنها هدف سقوط نفت ما
هستیم زیرا استعمارگر اهداف زیادی برای این کار دارد ولی بدون شک یک از اهداف عمده­ی
آنها، ما می­باشیم. البته ناگفته نماند که تنها هدف عراق، کویت و عربستان و امثال
آنها که ابزار کار هستند و دست نشانده­های استعمارگران بزرگ می­باشند، در این
توطئه ما می­باشیم گرچه در ضرر و زیان با ما شریک می­باشند! و شاید توجیه آنها این
باشد که مقدار زیادی اندوخته دارند به اضافه اینکه می­توانند از کشورهائی که اکنون
استفاده زیادی از نفت می­کنند، مانند آمریکا، انگلیس، فرانسه، آلمان و ژاپن، وام
بگیرند و شاید به آنها وعده داده­اند که در صورت شکست ایران در این توطئه، ما
ضررهای شما را جبران می­کنیم!!

معامله با وفا!

ما نقطه مناسبی را برای ضربه زدن به عراق انتخاب کردیم و ضربه­ای کاری بر آن
وارد آوردیم. در آغاز دشمن سعی کرد، ضربه را کوچک جلوه دهد ولی سرانجام نتوانست آن
را مخفی نگهدارد چرا که هر چه نیرو به آنجا می­آمد، آسیب می­دید، و ما فقط در یک
خط کوتاهی، دفاع می­کردیم و روزبروز موقعیت خود را ثابت­تر و مستحکمتر می­نمودیم.

دشمن فکر کرد، نیروهایمان را بیشتر در فاو قرار داده­ایم لذا وارد مرحله­ی
جدید شد و به فکر معامله افتاد به این معنی که قرار شد نقطه­ای را از ایران اشغال
کند و آن را با فاو معامه نماید. ابتداء خیال کردند این روش موفقی است و روی آن
تبلیغات زیادی کردند ولی ما برنامه­هایمان را بگونه­ای تنظیم کردیم که این ابتکار
جدید بعث عراق، صد در صد به ضررش تمام شود.

چرا این طرح اشتباه بود؟!

ما نمی­دانیم طراح این طرح نظامی کیست؟ برخی می­گویند: این طرح از مصریها است
و برخی آنرا از آمریکائی­ها می­دانند و نیز گفته شده است که طراح اصلی، اسرائیل
است. در هر صورت، هر کس این طرح را ریخته است، بی­گمان در ارزیابی نیروهای ما و
شرایط کنونی جنگ، اشتباه کرده است، زیرا نیروهای عراق را از پشت استحکاماتشان
بیرون آورده و کاملاً آسیب­پذیر نموده است.

وانگهی آن حربه سیاسی که عراق به آن متوسل بود و همیشه خودش را مدافع عنوان می­کرد
و ادعا داشت از خاک خودش دفاع می­کند و صلح طلب است، و این ادعا تا اندازه­ای در
ملت عراق موثر واقع شده بود، این حربه با تصرف مهران(از سوی عراق) از آنها گرفته
شد.

متجاوز باید کیفر ببیند

البته اگر ما ادعا می­کنیم که در خاک عراق باید از خودمان دفاع کنیم، ادعای
بجائی است زیرا یک اصل و مبنای درست و قابل فهمی داریم و آن اینکه عراق جنگ را
شروع کرده و باید کیفر ببیند. این مطلب از لحاظ یک اصل در روابط بین­الملل قابل
قبول است و این تز در جنگ جهانی کاملا جا افتاده است و بسیاری از کشورها از آن
پیروی کرده­اند، لذا کسی نمی­تواند منکر شود که متجاوز باید کیفر ببیند ولی عراق
که ادعای صلح دارد و می­گوید: ما درخاک خودمان دفاع می­کنیم و از این راه برخی
ساده­دلان عرب را گول می­زدند، با تصرف مهران، ادعایش دروغ از آب درمی­آید، و از
سوئی دیگر منطق ما در مذاکرات بین­المللی قویتر و محکمتر شده است.

ما قبلا هم می­گفتیم که عراق دروغ می­گوید و توسعه طلب است زیرا نفت شهر را
هنوز در اشغال خود دارد ولی اقدام جدید عراق، مطلب ما را جدی­تر می­نماید چرا که
این نیز نمونه­ای دیگر از توسعه عطلبی عراق است. این بود زیان سیاسی عراق در طرح
جدید.

ضربه­های نظامی

و اما از نظر نظامی، آسیب­پذیری عراق زیادتر شد. گذشته از اینکه در چند نقطه
ضربه جدی خورد. در حاج عمران با اینکه در خاک خودشان بود و منطقه­ای کوهستانی است،
بر عراق ضربه شدیدی وارد آمد. در مهران تبلیغات زیادی کرده بودند و بیش از اندازه
قدرت­نمائی می­کردند. در جشنها، سخنرانی­ها و اظهارات همه مسئولین سیاسی عراق- از
صدام گرفته تا معاونش و نخست وزیرش و رئیس مجلسش و فرماندهان نظامیش و سفراءش در
خارج از کشور- و حتی در روزنامه و مجله­های عربی طرفدار صدام، این مطلب آمده بود
که عراق مهران را گرفته و به هیچ وجه از آن بیرون نمی­رود و تا آنجا پیش رفته
بودند که می­خواستند مهران را به دست ضد انقلاب بسپارند و آنجا را مرکز حکومت
ایران آزاد!! کنند.

یکی از ادله ما که در پس­گیری مهران تا اندازه­ای تاخیر کردیم، همین مطلب بود
که با این مهلت شش هفته­ای می­خواستیم این مسئله در جهان جا بیفتد که عراقیها
برنامه ماندن و بیرون نرفتن از مهران را دارند و می­خواهند آن را با فاو معامله
کنند.

کم کم تبلیغات اوج گرفت و مقاله­های زیادی در این باره نوشته شد و تحلیلگران
نظامی روی آن تحلیل دادند و آن را در محافل و مراکز نظامی دنیا مورد بررسی قرار
دادند. ناگهان با یک ضربه حسابی(که با تلفات بسیار اندکی که نیروهای ما در این
عملیات داشتند) چنان شوکی به این جریان تبلیغی وارد ساختیم که دشمنان را بهت زده و
حیران ساخت.[1]

پیروزی در مهران

یکی از پیروزیهای جالب و چشمگیرها ما در این عملیات، همین بود که در هیچ یک
ازعملیات گذشته به اندازه عملیات مهران، افسر و درجه­دار و کادرهای مهم ارتش عراق
را با حساب نسبی تلفات و اسرا، اسیر نکرده و یا از بین نبرده­ایم و علتش هم این
است که شیوه­ی عمل ما در این عملیات، رفتن از ارتفاعات به جلو و برگشتن از پشت سر
آنها بود که در این میان چندین قرارگاه تیپ و لشکر را به تصرف خود درآورده و یا
منهدم نمودیم. و از طرفی دیگر، عراقیها غافلگیر شده بودند، وگرچه خط مقدم آنها
یکساعت قبل از حمله متوجه شد ولی تا خواستند آماده­ی پاتک شده و نیروهای امدادی را
بیاورند، ما آنها را در هم کوبیده بودیم. آنها تا می­خواستند خطی را تشکیل بدهند،
ما خط را گرفته بودیم و تا می­خواستند خطی جدید برای حمله به ما تشکیل دهند،
نیروهای ما یورش می­بردند و آنها را تار و مار می­کردند. و اکنون هم اگر بخواهند
در آن دشت بزرگ حرکتی کنند، ما که درارتفاعات مستقر هستیم و بر آنها مسلطیم،
آرایششان را بهم می­زنیم و به آنها مهلت نمی­دهیم.

در هر صورت، با تصرف مهران و ارتفاعات قلاویزان و همچنینی ارتفاعات 223 در خاک
عراق(که پائین­تر از قلاویزان است) چیزی جز دشت نمی­ماند و پس از آن هم به دجله می­رسد.
بنابراین، عراق در این منطقه صد در صد آسیب­پذیر است.

لازم به تذکر است که ضربه مهران معلول همان استراتژی جدید صدام است، زیرا اگر
اینها دست به چنین کاری نزده بودند، برای ما ارزش نداشت که بخاطر گرفتن«قلاویزان»،
حمله وسیعی را تدارک ببینیم ولی چون تصرف مهران از سوی عراق، جنبه­ی سیاسی پیدا
کرد، لذا با محاسبه­ای دریافتیم که چنین حمله­ی گسترده­ای در این شرایط ضروری و
لازم است.

وضعیت جبهه­ها درعراق

اکنون وضعیت جبهه­ها بطوری است که یا باید عراقی­ها تسلیم وضع موجود شوند و
شکست را تحمل کنند و یا دست به حمله­های دیگری بزنند. الآن عراق در شرایطی است که
فاو و ارتفاعات قلاویزان را از دست داده و این دو نقطه حساس برای عبور به نقاط
حساستر عراق در اختیار ما قرار گرفته است، گذشته از اینکه در این دو نقطه بیش از
صد تیپ عراقی منهدم شده که بازسازی آنها برای عراق خیلی گران تمام می­شود، منحصراً
با شیوه­ای که عراق دارد یعنی باید تیپ­های خود را با تانک، توپ و اسلحه­های پیش
رفته زیادی مجهز کند. پس اگر عراق بخواهد تسلیم وضع موجود شود معنایش این است که
تحمل شکست کند بدون اینکه هیچ بهره­ای برده باشد، بلکه با انهدام بیش از صد تیپ و
از دست دادن بسیاری از اسلحه­های پیشرفته که جبران این خسارت نه تنها خیلی گران
است بلکه قریب به محال می­باشد زیرا شرایط اقتصادی فعلی عراق در وضعیت بسیار بدی
است. تازه اگر پیروزی­های ما بهمین جا ختم می­شد، شاید برای عراق قابل تحمل بود
ولی تحقیقاً این پیروزیها بدنبال خود پیروزیهای دیگری دارد.

و از لحاظ امکانات هوائی هم، چون عراق در«فاو» صدمه­ی زیادی دیده بود، در
مهران نتوانست فعال باشد.

صدمه­ای که در فاو به هواپیماها و خلبانان عراقی وارد آمد که بیش از هفتاد
هواپیما از دست داد، به این آسانی قابل جبران نبود، گذشته از اینکه عراق می­دانست
اگر در مهران نیز می­خواست همان برنامه را تکرار کند،  چیزی جز یک ریسک خطرناک نبود، برای اینکه ما
دفاعمان را آماده کرده بودیم و ممکن بود باز هم ده­ها هواپیمای عراق سقوط کند و
نیروی هوائیش را بمقدار زیادی از بین ببرد. تازه اگر هم راست باشد که عراق بیش از
سیصد هواپیما دارد، قطعا بیش از صد و پنجاه هواپیمای فعال نمی­تواند داشته باشد.

و اما زیانهای عراق از نظر هلیکوپتری هم خیلی زیاد است، چرا که در حاج عمران
بیش از سی هلیکوپتر آنها را نابود کردیم و در یکی از مأموریتهای هوائی، نیز مرکز
هلیکوپترشان را بمباران کردیم که منابع ما از آنجا اطلاع دادند بیش از چهل
هلیکوپتر عراقی در این ماموریت، آسیب جدی دیده­اند. و این ضربه نیز برای عراق خیلی
سنگین است.

البته وضع ما از لحاظ هلیکوپتر بهتر از وضع عراق است چون ما بزرگترین ناوگان
هلیکوپتری بعد از دو سه کشور را داریم یعنی نزدیک به هزار هلیکوپتر داریم که
بسیاری از آنها فعال است و بقیه نیز بتدریج فعال می­شوند و از لحاظ پشتیبانی و
قطعه­سازی نیز مشکلی نداریم؛ با این حال اگر اینقدر هلیکوپتر که از عراق ساقط شده
بود، از ما سقوط کمی­کرد، برای ما نیز قابل تحمل نبود.

مقایسه­ای بین وضعیت جبهه­ها در عراق و ایران

نکته­ای را که در مقایسه بین وضع دو جبهه حائز اهمیت است و روی آن می­خواهم
بیشتر تکیه کنم این است که عراق از اوج قدرت به شدت رو به سرازیری می­رود و ما
همچنان روال صعودی را می­پیمائیم. مخصوصا در این چند ماهه، بر خلاف توطئه­ای که
برای ما چیده بودند، قدرت ما درحال اوج گرفتن است و آن توطئه درست نتیجه معکوس را
داده است.

عراق از نظر منابع نیروی انسانی در وضعیت بدی بسر می­برد و بیش از این نیروئی
که در جبهه نگهداشته، نمی­تواند نیروی جدیدی را وارد جبهه کند، تازه اگر ریاضت
بکشد ممکن است بتواند این نیرو را با همین وضع نگهدارد. زیرا در عملیات فاو، حاج
عمران، مهران و در عملیات محدودتری مانند فکه، زبیدات، سومار ومنطقه عملیاتی و
الفجر 9، تلفاتی که عراقی­ها در طول این چند ماه دادند، نیروی انسانی رزمنده عراق
را بشدت کاهش داده است. آن همه افسر، درجه­دار و سربازهای سابقه­داری که عراق در
این مدت از دست داده، اگر بتواند در ظرف سه سال آینده جای آنها را پر کند، کار فوق
العاده­ای انجام داده است.

و اما از نظر ابزار جنگی، ما معتقدیم تدارک آنها برای عراق خیلی مشکل است، و
به آسانی نمی­تواند آن همه تانک، توپ، موشک، ضد هوائی و دیگر اسلحه­های سنیگینی را
که در این چند ماه اخیر از دست داده، جبران کند. آن همه هواپیماها و هلیکوپترهائی
که از دست داده، نمی­تواند جایگزین نماید. مثلا اگر بخواهد هفتاد یا هشتاد هواپیما
را سفارش بدهد، شاید تا سال دیگر به دستش برسد و آن هم اکنون در شرایطی نیست که
بتواند تمام سفارشهایش را جواب مثبت دهند زیرا بدهیهایش آنقدر زیاد است که کسی
حاضر نیست چنین ریسکی را در معامله با او بنماید.

شکست روحیه ارتش عراق

و از همه اینها بالاتر، روحیه ارتش عراق است که در بعضی از موارد بکلی از دست
رفته و در مواردی دیگر متزلزل است و شما نمونه­هایش را در اظهارات اسرای مهران
ملاحظه کردید. درحالی که نیروهای ما در حمله کردن به هر جا که تصمیم بگیرند و
مصلحت بدانند هیچ واهمه­ای ندارند و معتقدند که عراقیها از پس دفاع نمی­توانند
بخوبی برآیند. از طرفی دیگر تأثیر منفی آن همه نیروی انسانی عراق که در طول این
مدت فشرده، کشته یا مجروح شده­اند بر خانواده­های آن­ها و عموم ملت عراق، بسیار
زیاد است و تحقیقاً آثار شکننده­ای دارد.

در هر صورت، از لحاظ روحیه، پشتیبانی مردم، ابزار نظامی، سربازگیری، تهیه­ی
کادرهای مهم برای ادامه­ی جنگ، از دست دادن سنگرهای اساسی و از لحاظ از دست دادن
موانع طبیعی مانند اروند رود و قلاویزان وو.. عراق به سرعت رو به تنزل و سقوط است،
درحالی که ما چنین نیستیم.

سلب اعتماد حامیان صدام

یکی دیگر از موارد ضعف رژیم عراق این است که حامیانش از حمایت بیشتر دریغ می‌ورزند
چون اطمینان آنها از عراق بمقدار زیادی سلب شده است.

همه می­دانیم عراق بیش از آنچه که به خود متکی باشد بر حامیانش تکیه دارد،
مثلا نیروی هوائی عراق که – به اصطلاح- نقطه قوه­اش می­باشد و همچنینی نیروی زرهی­اش
عمدتاً متکی به حامیانش می­باشد، پس اگر به آن تانک یا قطعات تانک و قطعات هواپیما
ندهند و اگر برای ادامه جنگ کارشناسان نظامی به عراق نفرستند و یا مرتجعینی که
پیوسته به عراق پول می­دهند، ندهند، یکباره ماشین جنگی­اش می­خوابد. و چنین وضعی
دارد برای عراق پیش می­آید زیرا سرمایه­داران دنیا وفا و تعهدی نسبت به کسی ندارند
و تنها تا جائی که برای آنها سود دارد، حاضر به حمایت و دفاع هستند. و از این روی
عراق بطور جدی مورد خطر است؛ چرا که تا بحال فکر می­کردند، عراق نفوذناپذیر است و
پس از عملیات فاو و مهران، دل حامیان عراق به لرزه درآمده است چون باور کرده­اند
که عراق نفوذناپذیر نیست بلکه کاملا شکست پذیر می­باشد و لذا سرمایه گذاری در عراق
برای بیگانگان خیلی دشوار است.

وامهای عراق تمدید نمی­شود. ایتالیا رسما به کمپانیهایش اعلام کرده است که
تضمینی برای سرمایه­گذاری در عراق ندارند. فرانسه، هند، کره جنوبی، وو.. که طلبهای
زیادی از عراق دارند، پس از این حاضر به تمدید نخواهند بود، و از طرفی دیگر اگر
عراق بخواهد اقساط بدهیهایش را سالیانه بپردازد، درآمد ارزی­اش کافی نخواهد بود و
از این روی، وام گرفتن و اعتبار گرفتن از این پس، برای آن مشکل می­باشد.

عراق از لحاظ مادی در مضیقه شدید قرار گرفته و این امکاناتی که ما برای جبران
کمبودهای ارزی نفت داریم، در عراق وجود ندارد. عمده­ی نیروهای عراق گرفتار جنگ­اند
و کارهای پشت جبهه را مصریها و بیگانگان عهده گرفته­اند و آنها هم قسمت عمده­ی
حقوقشان را ارز تشکیل می­دهد و اکنون چون نمی­تواند ارز منتقل کنند، بدون شک از
کار کردن سرباز خواند زد. کارهای عمرانی در عراق به چشم نمی­خورد و این مسئله وضع
داخلی را آشتفه­تر خواهد کرد.

از نظر سیاسی نیز وقتی حامیان بی­تعهد عراق به این نقطه رسیدند که سرمایه­گذاری
در عراق به نفع آنها نخواهد بود، امیدشان را از دست خواهند داد و ناچار برای حفظ
کردن پایگاه­هایشان در فکر جانشین برای حزب بعث خواهند افتاد. این هم جزو عوامل
منفی در جنگ برای عراق است.

وضعیت جبهه­ها در ایران

امروز نیروی هوائی ما بسیار فعالتر از اوائل جنگ است زیرا در آن وقت گرچه
هواپیماهای بیشتری داشتیم ولی بیشتر آنها در پایگاه­ها نگهداری می­شد بی­آنکه مورد
استفاده قرار گیرد و امروز هواپیماهای ما فعال و در هر لحظه آماده­ی پرواز می­باشند.

تانک­های ما نیز امروز فعالتر از گذشته است. به علاوه اینکه چیزی در حدود
هفتصد تانک غنیمتی داریم که بسیاری از آنها نو است. توپخانه­هایمان قوی­تر از اول
جنگ شده و رو به تزاید است، زیرا قدرت تعمیر و بازسازی آنها بالاتر رفته است.
کارخانه­های ما، خمپاره­ انداز به حد وفور می­سازد. تولید مهمات افزونتر شده است و
با آن شیوه­ی انقلابی جدیدی که تازگی ابتکار کرده­ایم تولید را چند برابر کرده است
مثلا کارخانه­ای که در روز 100 گلوله خمپاره تولید می­کرده، امروزه می­تواند بالغ
بر دو هزار گلوله در روز تولید کند. بغیر از یکی دو مورد، گلوله­های مختلف را با
استفاده از خطوط صنعتی­مان به حد نیاز می­سازیم.

منبع نیروی انسانی ما بقدری نیرومند است که مراکز نظامی ما کشش آن همه
سربازانی که تا کنون به خدمت نیامده بودند، نداشت و اکنون با برنامه­ریزی در پی
توسعه­ی ظرفیت هستیم.

اخیرا بسیج مستضعفین از کادرهائی که قدرت فرماندهی دارند درخواست کرد خود را
برای رفتن به جبهه­ها معرفی کنند، در جلسه­ای که چند روز پیش برقرار شد و در آنجا
شرکت داشتم، هشت هزار داوطلب فرماندهی شرکت کرده بودند که تمام آنها سابقه­ی
فرماندهی در میدان را داشتند  برای خدمت در
گردانها، گروهان­ها و دسته­ها یا تشکیل گردان­ها جدید کفایت می­کنند. تازه این
جزئی از داوطلب­های فرماندهی بودند که بقیه نیز هر وقت مورد نیاز بود داوطلبانه
حاضر خواهند شد.

ابزارهائی که در میدانهای جنگ بخصوص جنگ پیاده لازم است به اندازه کافی داریم.
آتش پشتیبانی ما بیش از گذشته فعال است. وضع پدافند هوائیمان به مراتب از ماه­های
پیش بهتر و فعالتر است. هاگهایمان را تعمیر کرده­ایم و برای تقاطی که می­خواهیم
عملیات داشته باشیم، هاگ داریم. در حدود هشتاد هواپیمای اف – 14 داریم که بیش از
همیشه فعال می­باشند. و خلاصه آتش پشتیبانی، پوشش هوائی، پدافند و امکانات زرهی ما
در وضع بهتری است.

با توجه به این مجموعه، و با مواضع جدیدی که بدست آورده­ایم و روحیه بالاتری
که رزمندگان ما پس از این پیروزیهای چشمگیر بدست آورده­اند، تصمیم گرفته­ایم که در
درجه اول پانصد گردان و اگر لازم شد، برای تمام کردن جنگ، هزار گردان نیروی جدید
را تشکیل بدهیم. و با بررسی دقیق که داشتیم، دیدیم این مطلب برای ما کاملاً عملی
است.

ستاد پشتیبانی جنگ

ستاد پشتیابنی جنگ که اخیراً تشکیل شده نیز از کارهای جدیدی است که تا بحال
نکرده بودیم و معلول همین شرایط تحمیل شده­ی بر ما است. یعنی وقتی دیدیم دشمنان می­خواهند
ما را از پای درآورند، فکر کردیم که باید مقدار زیادی از امکانات کشور را به سوی
جنگ سوق دهیم و از آن پس در جبهه­های دیگر مبارزه کنیم و لذا ستادهای پشتیبانی جنگ
را برای اعزام نیرو و پشتیبانی جنگ و تهیه امکانات مختلف تشکیل دادیم.

حال در نظر بگیرید اگر پانصد گردان جدید وارد جنگ کنیم چه می­شود؟

اگر عملیات گسترده­ای را که در گذشته داشته­ایم، در نظر بگیرید(مانند عملیات
فاو، خیبر، بدر، فتح المبین وو..) معمولا بین صد تا صد و پنجاه گردان نیرو وارد
عمل می­شدند و آنچنان پیروزیهائی بحمدالله بدست می­آمد، – البته گاهی در تداوم
حمله­ها، گردان­های جدیدی وارد عمل می­شد- پس اگر ما پانصد گردان نیرو را اضافه
کنیم معنایش این است که قدرتی مساوی پنج برابر عملیات گسترده­ای که در گذشته داشته­ایم،
می­توانیم بکار بگیریم و اگر این پنج برابر قدرت را در پنج نقطه بکار ببریم، ارتش
عراق را تجزیه خواهیم کرد و اگر در یک نقطه بکار بگیریم، عمق نفوذ خیلی بیش از
گذشته خواهد شد. و این در حالی است که عراق با قدرتی بسیار کمتر از گذشته­اش با ما
طرف خواهد بود.

و اگر به اینها اضافه کنیم، روحیه والائی که رزمندگان عزیزمان دارند و تجربه­های
جدیدتر و جالبتری که کسب کرده­اند و ابزار و مهماتی که در عملیات اخیر به غنیمت
گرفته­ایم، می­توانیم نتیجه بگیریم که قدرت دفاعی ما همچنان در حال پیشرفت و برتری
است و قدرت عراق در حال تنزل و سقوط است انشاءالله.

وضعیت اقتصادی جدید

مسئله­ای که برای ما قابل توجه است، وضع اقتصادی و شرایط نوینی است که در اثر
توطئه دشمنان بر ما تحمیل شده است. و هر چه آنها به توطئه­شان ادامه دهند، ما
سرسختی بیشتری نشان می­دهیم و همین سرسختی در عمل به نفع ما است.

کاری که دشمنان توانستند انجام بدهند این است که درآمد ما را از نفت به کمتر
از نصف رساندند و این درآمد ارزی برای ما اهمیت بسزائی دارد. ولی این وضع بر سر عراق
و حامیان عراق نیز آمده است، با این تفاوت که برای ما شکننده نیست بلکه سازنده است
ولی برای آنها قطعاً شکننده است.

وضع کشور ما طوری است که اگر از اول جنگ هم خودمان به استقبال این وضع می­رفتیم
و جلو صادرات نفتمان را می­گرفتیم، به نفعمان بود. البته در شرایط عادی خیلی دشوار
بود که مردم را به نوعی ریاضت دعوت می­کردیم بعلاوه توجیه سمپاشی دشمنان قدری مشکل
بود ولی همه­ی ما قبول داشتیم و داریم که کشور ما تحمل چنین وضعی را دارد چون ما
از لحاظ منابع کشاورزی، دامداری، مراتع، معادن، شیلات و منابع دریائی، نیروهای
انسانی، صنایع دستی، قالیبافی و بسیاری دیگر از منابع ارزی نه تنها به اندازه­ی
کافی داریم که در صورت به کارگیری آنها فراتر از نیازمان خواهیم داشت. و بسیاری از
چیزها که اکنون در کشورمان پیدا نمی­شود، قابل تحصیل است ولی چون آسانتر است، آنها
را با نفت مبادله می­کنیم. ولی اکنون که چنین زمینه­ای پیش آمده باید از این مرحله­ی
جدید برای رسیدن به خود کفائی استفاده کنیم.

لازم به تذکر است که دولت با برنامه­ریزی، نیازهای عمومی و ضرورتها را در حد
وفور نگه خواهد داشت و این امکان برای ما هست، یعنی هرگز نان، برنج، گوشت و دیگر
نیازهای اولیه مردم کم نمی­شود. سوخت هرگز نگرانی ندارد زیرا در خود کشور بدست می­آید
و به اندازه کافی هم وجود دارد. اما بعضی از اشیاء اضافی و لوکس و زینتهای زندگی
که می­شود از آنها صرفنظر کرد، تابع امکانات خواهند بود. دست بخش خصوصی هم باز
خواهند بود تا بتوانند با امکانات، تولید، صدور و واردات را توسعه دهند.

در هر صورت باید منابع کشور به صورتی جدی به کار گرفته شود که بحمدالله اخیرا
تلاش چشمگیری در این زمینه آغاز شده و اکنون صادرات غیر نفتی ما از دو برابر هم
افزایش یافته است. البته در این میان ادارات نیز باید از عادات و سنتهای زنگ زده­ی
گذشته دست بردارند چرا که شنیده می­شود در بعضی صادرات، واردات، دادن ارز به مردم،
دادن اعتبار و یا پرداخت اعتبار گشایش شده، سخت گیریهائی می­کنند که امید است رفته
رفته رسیدگی و جبران شود. گرچه در فضای موجود ممکن است برخی از فرصت طلب­ها و سوء
استفاده کننده­هائی پیدا شوند که دست به احتکار و گرانفروشی بزنند که باید با
استفاده از قانون و قوه قضائیه و با همکاری مردم جلوی شرارت آنها گرفته شود.

نتیجه توطئه دشمنان

به نظر می­رسد در همین شرایطی که دشمنان خواستند توطئه جدید را بر ما تحمیل
کنند، درست نتیجه معکوس گرفته شد زیرا:

1- پشتیبانی جنگ قوی­تر شد چون ما تشخیص دادیم برای مبارزه با این وضعی که می­خواهند
بر ما تحمیل کنند، باید هر چه زودتر جنگ را به نفع اسلام خاتمه دهیم و از این روی
سیاست تسریع در جنگ را انتخاب کرده­ایم و تا اینجا خداوند ما را یاری کرده است و
امیدواریم در آینده نیز از نصرتهای الهی برخوردار باشیم.

2- در جهت اقتصادی هم یقیناً نتیجه معکوس گرفته می­شود زیرا اکنون دیگر ضرورتی
نمی­بینیم که نفت زیادتری بفروشیم هر چند قیمت نفت بالاتر رود. و با اتکاء بر
خودمان، می­توانیم نفتمان را در کشور خودمان تبدیل به فراورده­های نفتی کنیم و در
پتروشیمی و کارهای دیگر تبدیل به مصنوعات مورد نیاز بنمائیم و خیلی ارزانتر از آن
مقدار که وارد می‌کنیم، به دست مردم برسانیم.

3- برای دستیابی به منابع ارزی بیشتر، می­توانیم از دریاها، کوه­ها، مراتع،
منابع جنگلی، نیروهای انسانی، کارهای دستی، معادن، چشمه-ها و دیگر منابع زمینی
خدادادی، استفاده­ی جدی­تر و فعالتر کنیم و منابع ارزی بی­پایانی را بدست آوریم.

و یکی از ثمرات این حرکت انقلابی، هم اکنون مورد استفاده قرار گرفته است به
این معنی که بعضی از کارخانه­ها را تبدیل به کارخانه­های نظامی کردیم و برخی دیگر،
بخشی از کارهای­شان را اختصاص داده­اند به تولید فرآورده­های نظامی یا فراورده­هائی
که در جنگ به صورت غیر مستقیم، مورد بهره­برداری قرار می­گیرد. مثلا کارخانه­های
داخلی­مان در صنایع پل سازی انصافاً از خودشان اعجاز نشان داده­اند. پلی ساختند که
در ظرف 15 دقیقه بر روی اروند رود نصب می­شود و در همین مدت کم باز می­شود و تا
هشتاد تن بار را روی خود تحمل می­کند یعنی بزرگترین تانکهای دنیا و بزرگترین
تریلرهای پر از بار می­توانند از آن عبورکنند. چنین پلی با این اهمیت را کارخانه­های
خودمان ساختند و تمام مواد آن داخلی است و هیچ چیزش را از خارج وارد نمی­کنیم. و
من اميدوارم که در اين شرايط، از اينگونه ابتکارها بيشتر خواهيم داشت.

4- در سايه‌ي خون شهدا و جانهاي بسيار عزيزي که از دست داديم، ‌آثار و نتايج
فرهنگي، معنوي و سازنده فوق العاده اي بدست آورديم که در جاي خود، بايد مستقلاً
مورد بررسي قرار گيرد.

آسیب رساندن به مراکز اقتصادی

شرارت دیگری که عراقیها داشتند، آسیب رساندن به مراکز اقتصادی ما و مورد هجوم
قرار دادن آنها بود که همیشه تهدید می­کنند و گاهی هم اجرا می­نمایند. ما برای رفع
این مشکل و دفع این شرارت: اولاً- دفاعمان را نسبتاً تقویت کرده­ایم و بسیاری از
نقاط را آسیب ناپذیر نموده­ایم. ثانیاً- سیاست مقابله به مثل را به گونه­ای طراحی
کرده­ایم که پس از اجرای یکی دو موردش، عراقیها احتیاط کردند و متوقف شدند.

اکنون مراکز حساس عراق را کاملاً شناسائی کرده­ایم و دقیقاً می­دانیم توربی­های
تولید انرژی، پالایشگاه­ها، مراکز بهره­برداری از نفت و مراکز حساس اقتصادی آنها
در کجا واقع شده است و هر جا را بخواهیم، دقیقاً می­توانیم با موشک هدف­گیری نموده
و نابود سازیم. دقت موشکهای ما را در کرکوک امتحان کردند و فهمیدند اگر بنای
مسابقه در زدن مراکز صنعتی باشد، بیش از ما زیان می­بینند.

از آن گذشته، کشورهای جنوب خلیج فارس که حامی عراق هستند و عراق از منابع نفتی
آن تغذیه می­کند، باید بدانند که اگر بنا شد مراکز اقتصادی زده شود، آنها را هم به
حساب عراق خواهیم گذاشت و اگر بنا شد عراق از پول نفت عربستان و کویت و یا کشوری
دیگر، اسلحه بخرد و مراکز نفتی ما را مورد هجوم قرار دهد، ما آنها را خواهیم زد.
ما الآن کشتی­های آنها را در آب می­زنیم ولی اگر لازم شد همان کاری که در کرکوک
کردیم، با کشورهای حامی صدام می­کنیم چون دیگر برای ما فرقی نمی­کند.

این مسائلی را که عرض کردم، با شرایط مادی محاسبه شده است وگرنه آینده را نمی‌توانیم
قطعی و جدی بگیریم. بنابراین، اگر تقدیر الهی با تدبیر ما موافق باشد، تبدیر بگونه‌ای
است که منابع تدارک جنگ و تدارک مردم محفوظ خواهد ماند و این مقدار منبع برای تحرک
ما و حفظ روند رشد اقتصادیمان کافی است. البته باید مردم این آمادگی را داشته
باشند که اگر خدای ناکرده کم و زیادی در زندگیشان پیدا شد، از خود صبر نشان دهند و
تحت تأثیر بعضی کمبودها قرار نگیرند و برای جلوگیری از رشد عوامل شرارت که کمبود
مصنوعی ایجاد می­کنند، با مسئولین همکاری نمایند همانطور که در تمام مسائل انقلاب
همکاری کرده­اند. و امیدواریم با این صبر و مقاومت و رشادت و پایداری و فداکاری
مردم همیشه در صحنه، نصرت الهی هرچه زودتر برسد که خداوند وعده­ی نصرت داده است«ان
تنصروا الله ینصرکم و یثبت اقدامکم» و ما در طول این هشت سال که از انقلاب اسلامی
می­گذرد، همواره از نصرتهای الهی و امدادهای غیبی- بحمد الله- برخوردار بوده­ایم.

نکته دیگری که ما بیشتر روی آن تکیه می­کنیم، این است که ما داریم وظیفه شرعی
خود را انجام می­دهیم و خداوند وعده­ی نصرت داده است به کسانی که برای نصرت خدا و
دین خدا مجاهده می­کنند و هنوز وقت برای پیروزی نهائی دیر نشده است «و ما النصر
الا من عندالله».

با تشکر و سپاس فراوان از جناب حجة الاسلام و المسلمین هاشمی رفسنجانی،
نماینده محترم امام در شورای عالی دفاع که در این نشست، مطالب ارزنده­ای را در رابطه
با روند جنگ و مسائل اقتصادی کنونی کشور در اختیار امت پاسدار اسلام قرار دادند. و
به امید رسیدن به پیروزی نهائی ان­شاءالله.

امام خمینی ثابت و استوار از آغاز تا کنون

گرانفروشی

«… لازم است مردم برای همراهی به طبقه مستمند، از گرانفروشی در ارزاق عمومی
احتراز کنند و ارزاق مورد احتیاج مردم را به قیمت ارزان بفروشند؛ این یک عمل
انسانی و اسلامی است که اینجانب از عموم انتظار دارم».

9/12/57

«الآن یک دسته­ای سودجو در بازار هستند که اینها قیمتهای بسیار گران روی اجناس
گذاشته­اند. این یک مطلب غیر انسانی است… باید همراهی بکنید با اشخاص ضعیف نه
اینکه گرانفروشی کنید و کالاهای خود را بالا ببرید و مردم را در زحمت بیاندازید».

29/12/57

«امروز گرانفروشی خیانت است به مملکت اسلامی… اینها(گرانفروشان) با برادرهای
خودشان همراهی کنند، گرانفروشی نکنند! نگذارند یک وقت ما روی تکلیف الهی با آنها
عمل کنیم، خودشان جلوگیری کنند از این عمل(زیرا) اگر یک روز ما به تکلیف الهی(در
این مورد) عمل کنیم، کارشان زار است».

21/4/58

«فروشندگان مواد غذائی از گرانفروشی خودداری کنند که این عمل، مخالف رضای خدای
تعالی است».

16/10/57

«بازار باید مظهر تام اسلام و عدالت باشد. بازار باید احتراز کند از چیزهائی
که مخالف دستورات اسلام است و اقبال کند به آن چیزهائی که موافق دستورات اسلام
است.. انصاف نیست که در بازار گرانفروشی باشد. در موقعی که مردم ایران، زن و بچه
مردم ایران برای جنگزده­ها دارند از منافع خودشان می­گذرند و آن چیزی را که دارند
هدیه می­کنند، مبادا در چنین موقعی، در بازار اشخاصی پیدا بشوند که گرانفروشی کند
که موجب فلج مردم و ناراحتی مردم بشود. اگر خدای نخواسته از اعمال ما یک شکستی
واقع بشود به اسلام، مسئولیت ما پیش خدای تبارک وتعالی بسیار بزرگ است».

25/10/59

«اینهائی که گرانفروشی می­کنند، اینهائی که احتکار می­کنند، اینها انصاف داشته
باشند که اینها ملتی که با خون خودش و با زحمت خودش شما را از آن اختناق بیرون
آورد، هیچ انصاف نیست که شما با این ملت و این مستضعفین اینطور کنید. می­دانید که
گرانی و احتکار، تلخی­اش به ذائقه مستضعفین و عامه مردم محروم است، مشکل برای
اینها است و الا آنهائی که بالا نشین­اند و از طبقات مستکبر هستند، آنها برایشان
این امور خیلی مطرح نیست، هم ذخیره­ها دارند و هم اموال زیاد، به هر قیمتی هم باشد
میتوانند اجناس را تهیه کنند. این مستضعفین هستند که بار این زحمت به دوش آنها است
و بار انقلاب هم به دوش قوی آنها بوده و هست و امیدواریم که این مسأله با انصاف
فروشندگان حل بشود.

4/11/60

امام خمینی ثابت و استوار(گرانفروشی)

نقش توطئه ها در تسریع پیروزی نهائی                    حجه الاسلام و المسلمین
هاشمی رفسنجانی

شناخت خداوند                                                آیت الله العظمی
منتظری

صبر و بردباری                                              آیت
الله مشکینی

فتنه و ایمان                                                   
آیت الله محمدی گیلانی

رابطه ضروری بین انسان و دین                            آیت الله جواد آملی

مسائل فقهی حج                                               آیت الله
قدیری

حج از دیدگاه امام                                            
حجه الاسلام و المسلمین موسوی خوئیی ها

مصاحبه با حجه الاسلام و المسلمین کروبی نماینده
امام و سرپرست حجاج ایرانی

حج با تواضع در پیشگاه خدا                                حجه الاسلام و
المسلمین فلسفی

حرم منطقه آزاد                                             
حجه الاسلام و المسلمین عمید زنجانی

تبلیغ در حج                                                 
حجه الاسلام قرائتی

بهداشت و درمان در حج                                   دکتر صلاح الدین
دلشاد

با چه نیتی به جبهه برویم

نگاهی به رویدادها

پاسخ به نامه ها

رهنمودهای امام و آیت الله العظمی منتظری

رهنمودها

امام خمینی:

* تا این حزب عفلقی هست ما برای دفاع از اسلام جنگ خواهیم کرد تا این غده
سرطانی از بین برود والا محال است که ما و عراق و خلیجی ها روی آرامش بخود ببینند.

* کشور ما، جوان های ما، پیرمردهای ما، زنها ، بزرگها و کوچکها همه مهیا هستند
به اینکه جنگ را تا پیروزی ادامه بدهند و ادامه خواهند داد.

* اگر خدای نخواسته اینها (پیروزیها) اسباب غرور یا دلبستگی به دنیا شد یا
اینکه ما هم بخواهیم یک توسعه ای در کشورمان حاصل بشود و حکومتی بر مردم بکنیم، ما
هم با سایر ابرقدرتها فرقی نداریم بلکه ما عقب تر از آنها هستیم!

5/1/65

* اینجانب از ملت عزیز می‌خواهم که جبهه و پشت جبهه را گرم نگه دارند تا با
لطف و عنایت خداوند متعال و دعای خیر ولی امر ارواحنا فداه، شاهد موفقیت بیشتر در
انجام فریضه دفاع الهی باشیم.

* بار دیگر به کشورهای منطقه اعلام می‌کنیم که جمهوری اسلامی علی رغم اقتدار
روزافزون خود، هیچگاه درصدد توسعه و کشورگشائی نبوده ایم و همواره در صدد آنیم که
با کشورهای اسلامی منطقه در صلح و آرامش روابط دوستانه داشته باشیم.

16/1/65

آیت الله العظمی منتظری:

* کارهای مردم باید بشکل انقلابی و ضربتی در خود استانها انجام شود.

* حمایت از مستضعفین باید از سمینار و صحبت به عمل برسد. 

* راه رفع استضعاف دادن پول و غذا نیست. باید از همان راهی که مستکبرین وارد
شده اند، داخل شویم.

* زمینه هائی که باعث استضعاف می‌شوند باید شناخته و با آنها مبارزه شود.

4/2/65

* حوزه های علمیه باید در تمام ابعاد و رشته ها رشد کنند تا بتوانند جواب
نیازهای دنیا را بدهند.

14/2/65

* نمایندگیهای جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور در تماسهای خارجی به ضوابط
دینی و ارزشهای اسلامی پایبند باشند، اگر چه خوش آیند دیپلماتها نباشد.

* اگر ملتهای فقیر و مستضعف را بیدار و متوجه شخصیت از دست رفته شان کنیم به
یقین در برابر جنایات ابرقدرتها خواهند ایستاد.

آیت الله العظمی منتظری:

* امروز باید طلاب حوزه ها به آنچه در دنیا می‌گذرد و از سیاستهای شرق و غرب و
نهضتهای اسلامی که با استعمارگران مبارزه می‌کنند اطلاعات کافی داشته باشند.

    14/2/65

پاسخ به نامه ها

* برادر، یدالله محمدی

چه کسی است اکنون نداند که عراق به ایران تجاوز کرده و ایران پاسخ تجاوز را می‌گوید.
بلندگوهای استعمار نیز کم و بیش به این حقیقت اقرار کرده اند. بدون شک پاسخ به
تجاوز تا سرکوبی متجاوز باید ادامه داشته باشد و این عذر در هیچ منطق انسانی
پذیرفته نیست که متجاوز بگوید من اکنون در خانه خودم هستم. باید از او در هر کجا
باشد قصاص گرفت خداوند می‌فرماید: «ولکم فی القصاص حیاه یا اولی الالباب» ای
خردمندان! در قصاص برای شما حیات و زندگی است. حیات این جامعه و موجودیت آن بستگی
به این جنگ و پیروزی دارد. تاریخ نشان داده است که ملتهای مقاوم می‌مانند و ملتهای
ضعیف که تسلیم دشمن شده اند محو و نابود شده و در ملتهای قویتر ذوب گشته اند.

* تنکابن- خواهر، ف، ح، ام.

1-    تارک الصلاة اگر منکر وجوب نماز نباشد نجس نیست ولی مسلمانی
او در آخرت سودی برایش ندارد و تارک الصلوة در آنجا کافر شمرده می‌شود.

2-    شما حجاب کامل را در هر جا که نامحرمی هست رعایت کنید. پدر
و مادر حق ندارند در مقابل حکم خدا مخالفت کنند اطاعت آنها در این گونه موارد نه
تنها واجب نیست بلکه حرام است.

* اصفهان-
برادر، محمدعلی نیک فخر.

خواندن سوره جمعه در نماز جمعه واجب نیست بلکه مستحب است و خواندن هر سورۀ
دیگر کفایت می‌کند.

* اقلید فارس- برادر، ر- س.

خیر آن مسأله که در شماره 46 آمده است اختصاص به همسر شهید ندارد و هر زن بر
پدر شوهر خود محرم است و محرمیّت او باطلاق یا وفات شوهر از بین نمی‌رود، هر چند
پس از او با دیگری ازدواج کند، باز هم با پدر شوهر سابقش محرم است.

* لار- برادر م. ع:

همسر خود را طلاق ندهید و بر او واجب نیست به خانۀ پدر شما بیاید  اگر حقوق شما را رعایت کند کافی است. سعی کنید
میان آنان اصلاح شود.

* جبهه جنوب- برادر، ح- ش- ا- ح.

1-    تصرف در اموال مردم، بدون رضایت آنها جایز نیست چه در مناطق
جنگی، چه در جای دیگر، مگر اینکه از آن اعراض کرده باشند که بدانید دیگر آن را نمی‌خواهند.

2-    اگر بافرد مناسب و متدینی ازدواج کنید نه تنها شما را از
خدمت به پدر و مادر پیرتان باز نمی‌دارد بلکه کمک خواهد کرد.

* مشهد- برادر،
حسن اجاره دار

1-    مراعات آداب مستحبه نماز در تحصیل حضور قلب مؤثر است.

2-    آن قطره آب که مشاهده می‌نمائید غسل ندارد.

3-    اگر طبق مقررات دولت فروش ماشین مجاز است می‌توانید آن را
بهر قیمتی که خواستید بفروشید و سود آن حلال است.

4-    اگر عین پول را برای ازدواج یا خریدن خانه یا لوازم زندگی
نگه بدارید و سال درآمد شما برسد خمس بر آن واجب می‌شود ولی در صورت نیاز و عدم
تمکن از خریدن لوازم زندگی و خانه با فرض پرداخت خمس می‌توانید از هم اکنون با
درآمد خود در عرض سال لوازم زندگی آینده و مصالح خانه را بدون احتساب خمس بخرید.

* جبهه مهران-
برادر، یعقوب احمدی

1-    ازدواج به تحصیل لطمه ای نمی‌زند، بلکه ترک ازدواج به دنیا
و دین شما لطمه می‌زند.

2-    ازدواج دختر باکره باید با رضایت پدرش باشد.

* فارس- م-
محمودی

هیچ ضرورتی ندارد که تا آخر عمر با پدر و مادر زندگی کنید و در مورد ازدواج
اگر برای خود ضروری می‌دانید اقدام نمائید.

* اصفهان- برادر، رسول- م- خ.

پسر و دختری که از یک مادر و دو پدرند برادر و خواهرند و نمی‌توانند با یکدیگر
ازدواج کنند.

* قائمشهر- خواهر، ا- ف.

آدرسی بدهید که بدون خطر به دست شما برسد و سؤال آخر را توضیح دهید که نگرانی
شما چه دلیلی دارد.

* تهران- برادر، ص- م- ز.

1-    پدر در حال حیات در مال خود هر تصرفی می‌تواند بکند و اگر
به یکی از فرزندان چیزی یا همه اموال را بخشید دیگران حق اعتراض ندارند.

2-    البته بهانه ای که مادر دختر آورده که سن شما زیاد است عرفا
مورد قبول است امّا شرعاً اثری ندارد ولی ازدواج که با اکراه نمی‌شود گر چه رضایت
مادر شرط نیست.

* دزفول- برادر،
ح- م- ق.

در دوستی و علا قه به دیگران افراط نکنید و همچنین در دشمنی شخصی نیز افراط
نداشته باشید، امیرالمؤمنین (ع) می‌فرماید: «احبب حبیبک هونا ماعسی ان یکون بغیضک
یوما ما وابغض بغیضک هونا ماعسی ان یکون حبیبک یوماما» در دوستی با دوستت میانه رو
و معتدل باش، مبادا روزی با تو دشمن شود (و اسرار تو را فاش کند یا به رخت بکشد) و
در دشمنی با دشمنت نیز میانه رو و معتدل باش مبادا روزی دوستت بشود (و از او به
دلیل دشمنیهایت خجالت بکشی) خلاصه در هر جهت باید جانب اعتدال و میانه روی را نگه
داشت، افراط و تندروی پی آمدهای بدی دارد.

* اهواز- برادر، اصغر- ب- الف.

شما اقدام کنید و با ملاطفت سعی در قانع نمودن پدرش داشته باشید ولی در صورت
اصرار او بهتر است از این مورد صرف نظر نمائید.

* بروجن- برادر غلامرضا حیدری.

واقعیت و حقیقت و وجود یکی است. آن چه وجود دارد واقعیت دارد. و چنین نیست که
هر حقیقتی را باید با چشم دید. شما فکر یک انسان را نمی‌توانید با چشم و یا هر
وسیله ای دیگر ببینید در حالی که قطعاً فکر او وجود دارد و آثار زیادی از آن
مشاهده می‌شود. حقایق جهان طبیعت که دیده نمی‌شوند بسیار است. نیروی الکتریسیته را
نمی‌توان دید ولی قابل انکار نیست. تازه جهان طبیعت ذره ای بی‌مقدار از همه حقیقت
و واقعیت است. طبیعت محدود است و واقعیت نامحدود. برای اطلاع کافی بر آراء مختلف
در این زمینه کتاب «روش رئالیسم» جلد او را مطالعه کنید.

* قم- خواهر، ز- م- ح.

در کنار مادر بمانید. و از آن غیبت توبه کنید کافی است. سؤال سوم را مکرر در
مجله پاسخ گفته ایم.

* اصفهان- برادر، ح- ع- ی.

1-    بفتوای حضرت امام تسبیحات اربعه در نماز یک بار واجب و دو
بار دیگر مستحب است.

2-    برای یاد گرفتن مکالمه عربی می‌توانید در کلاسهای مخصوص
مکالمه حاضر شوید.

3-    آنچه از اموال پدر را مصرف می‌کنید اگر نمی‌دانید خمس به
عین آن متعلق شده اشکال ندارد و اگر می‌دانید خمس به آن متعلق شده نمی‌توانید مصرف
کنید.

* طبس- برادر،
رضا جوشنی.

سیزدهم ماه صفر مانند هر ماه دیگر است و نحوست سیزده یک خرافه است.

* کنگاور- برادر، ت- و- ب- هـ.

* قم- برادر، م. ی.

* لار- برادر. آر. آر. 555. 

توبه کنید و گذشته را با اعمال صالحه جبران نمائید امید است خداوند شما را
مورد لطف و مرحمت خویش قرار دهد. بیش از توبه چیزی بر شما نیست ولی این را بدانید
که توبه واقعی خود یک کار سنگین است.

* بوشهر- برادر، ی- ن- 25.

1-    اگر کاملاً نمایان است چیزی بر شما نیست.

2-    با مادرتان خوش رفتاری کنید و با احترام و تواضع سخن بگوئید
وگرنه در دنیا و آخرت نتائج سوئی خواهد داشت.

* اصفهان. برادر
اصغر اکبری.

درخواست خود را از سپاه پاسداران بخواهید.

* تبریز- برادر، ع. ح. ب.

با وجود آن امکانات تیمم جایز نیست. و آبی که مورد استفاده شما است اشکالی
ندارد. و اگر آب ضرر داشت هر چند به دلیل سرما و نبودن وسائل تیمم کنید. در مورد
آخرین سؤال غسل بر زن واجب نیست.

* یزد- برادر، ع- ی.

1-    قبل از خواندن عقد شرعی نامزد با سایر زنهای نامحرم فرقی
ندارد.

2-    آب مطلقی که بوی آن تغییر کرده اگر به سبب برخورد با نجاست
نباشد پاک است و استفاده از آن برای تطهیر و غسل و وضو اشکال ندارد.

* اهواز- برادر-
م، ن، خ.

جایز نیست به زنی که شوهر دارد اظهار علاقه کنید و همچنین برای او جایز نیست
که به شما اظهار علاقه کند این گناهی بزرگ و خیانت است. از خدا بترسید و از این
مورد بطور کلی صرف نظر کنید.

* لاهیجان- خواهر، م. ص.

وضع شما را کاملاً درک می‌کنیم. آن چه شما احساس می‌کنید یک امر طبیعی است ولی
شما بی‌جهت اصرار دارید که با طبیعت دست و پنجه نرم کنید و این غیر ممکن است.
ازدواج تنها راه حل صحیح و طبیعی این مشکل است.

* برادر رستم زابلی نژاد زاده.

ما پزشک نداریم ولی ظاهراً بیماری شما قابل علاج است به پزشک متخصص بیماریهای
مقاربتی مراجعه کنید. 

* چاه بهار- برادر، ر. ی.

آن برادران اشتباه بزرگی مرتکب شده اند در اسلام حتی به کافر مشرکی که با ما
می‌جنگد اگر اسیر شود غذا می‌دهند. تا چه رسد به غیر مسلمانی که در ذمّه اسلام
باشد. او از همه حقوق اجتماعی یک شهروند برخوردار است.

* مشهد- برادر، ح. ب.

آری! انسان می‌تواند با خواهر همسر پدرش اگر خاله او نباشد ازدواج کند.

* تهران- برادر، ی. خ. س.

آن چه شنیده و خوانده اید در رابطه با آن مطلب صحیح نیست شما سالمید و هیچ جای
نگرانی نیست.

* هریس- برادر، م. م.

نذر زن بدون اذن شوهر حتی در مال خودش منعقد نیست و لازم نیست به آن عمل شود
تا چه رسد به نذر او در مال شوهر.

* برادر، ن.

1-    هر گناهی کرده باشید اگر توبه جدی کنید امید بخشش هست.

2-    ازدواج کنید و اگر مایل بودید از پدر و مادر جدا شوید هیچ
اشکالی ندارد ولی از رسیدگی به امور آنها لحظه ای غفلت نکنید.

* گرگان- الف.
ع. * سبزوار- احمد. 1.

به نظر ما بهتر است به نصیحت پدر و مادر گوش فرا دهید و برای ازدواج در همان
موردی که خود نیز مناسب می‌دانید هر چه زودتر اقدام نمائید.

* رفسنجان- برادر، م. ک.

به نظر ما همسری به خوبی همسر شما بسیار نادر و مردی به بی‌وجدانی و ناسپاسی
شما نیز بسیار کم است حتماً بدانید اگر چنین زن مؤمن و باوفائی را آزرده کنید
خوشبختی نخواهید دید.

* بابلسر- برادر، ر. ج. ک. س.

با همان فرد مورد نظر ازدواج کنید و نگران نباشید.

* برادر علی مرادی.

ظاهراً استخاره شما بی‌مورد بوده نگران نباشید.

* باختران- برادر 999. چ‌چ‌چ سوم ریاضی فیزیک.

از اطلاعات شما متشکریم. ما نامه شما را به مسئولین مربوطه ارجاع خواهیم کرد.

* برادر علی رضا. ک.

وسواس یک بیماری روانی است و باید برای معالجه آن به پزشک روان شناس مراجعه
نمائید.

* ارومیه- برادر میرتقی. م.

نوشته اید همسرم از هر جهت خوب است ولی در راهپیمائیها و امثال آن شرکت نمی‌کند
آیا می‌توانم او را در این مسائل در فشار قرار دهم و اجبار کنم. پاسخ این است که:
خیر! نمی‌توانید او را اجبار کنید و او مانند هر کس دیگر در مسائل سیاسی آزاد است.

* اصفهان- برادر علی حکیمیان.

1-    حضرت امام دام ظله در تحریر الوسیله ج 2 ص 630 می‌فرمایند
«احوط آن است که آن چه را نگاه کردن به آن جایز نیست مانند بدن زن نامحرم و موی او
و… در تلویزیون و مانند آن نیز نگاه نکنند» و این احتیاط واجب است. بنابراین
نباید به فیلمهائی که زن نامحرم بدون حجاب در آن نقش بازی می‌کند نگاه کرد. ولی از
آنجائی که نگاه کردن به زنان کفار بدون شهوت و خوف ابتلا به گناه جایز است البته
با ملاحظه این احتیاط که خصوص مواضعی را نگاه کند که معمولاً آنها نمی‌پوشانند
(تحریرالوسیله    ج 2 ص 244) بنابراین
فیلمهائی که بازیگران آن مسلمان نیستند اگر وضع زنها شهوت انگیز نباشد و از روی
شهوت نگاه نکند اشکالی از نظر نگاه به نامحرم ندارد.

2-    سرود و آهنگی را که می‌دانید مانند ترانه های سابق است یعنی
مناسب مجالس لهو و عیاشی است نباید گوش کنید و اگر نمی‌دانید اشکال ندارد.

3-    نقاشی جانداران مکروه است و حرام نیست گرچه احتیاط مستحب
ترک آن است ولی مجسمه سازی از جانداران جایز نیست. (تحریرالوسیله ج 1 ص 496).

4-    سرگرمیهائی که بدون برد و باخت بازی می‌شود اگر از آلات
قمار نباشد یعنی در اصل برای قماربازی و برد و باخت وضع نشده اشکال ندارد ولی اگر
برای برد و باخت وضع شده مانند شطرنج هرچند اکنون بدون برد و باخت بازی کنند جایز
نیست. (پاسدار اسلام شماره 5 بخش استفتاءات).

* اندیمشک-
برادر داریوش- 930:

در رابطه با همه آن مسائل توبۀ جدی و واقعی کافی است. خود را به دادگاه معرفی
نکنید ازدواج شما با دختر مورد سؤال جایز نیست.

* مراغه- خواهر 1. هـ:

به دادگاه مدنی شکایت کنید.

* کاشان- برادر س. ح. 37:

با اینکه در رساله صریحاً آمده است که آن ازدواج حرام و باطل است چگونه بر سر
دو راهی مانده اید؟! باید فوراً و به هر وسیله است از او جدا شوید.

* قم- خواهر فاطمه:

توبه کنید و به لطف خدا امیدوار باشید. از آن افکار شیطانی جداً بپرهیزید. هر
چه زودتر ازدواج کنید. پاسخ مفصل نامۀ شما نیاز به آدرس دارد.        

* سوادکوه- خواهر ص. ا:

نه نامه بدهید و نه صحبت کنید بلکه از پدر و مادر خود بخواهید پاسخ او را
آنگونه که شما فکر می‌کنید بگویند.

* قزوین- برادر، ت. ج. ی:

با برادر محسن رفیق دوست وزیر محترم سپاه تماس بگیرید.

* باختران- خواهر، س. ی. ل. ج. ف. ی:

نامه شما سخت ما را متأثر ساخت. رفتار شما کاملاً صحیح و اسلامی است. ولی اگر
همسرتان با ما مکاتبه کند برای ایشان صحبتهائی داریم.

* سنندج- برادر، هادی 110:

تمام مواردی که ذکر کرده اید جایز است.

* برادر ج. ن. ک:

اگر ممکن است از او رضایت بخواهید هر چند غیر مستقیم، و اگر ممکن نیست،
استغفار کنید.

* باختران- برادر ع. ج:

شما هم مانند دیگران از خانواده و فامیل و دوستان نزدیک برای تشخیص مورد و
خواستگاری کمک بخواهید.

* جبهۀ سوسنگرد- برادر، ص. م. د:

همسر آن شخص بر او حرام نیست.

* اصفهان- برادر، ع. ل:

ظاهراً شما اشتباه می‌کنید و آن مرض را ندارید در عین حال هر چه زودتر به پزشک
مراجعه نمائیدو این یک تکلیف شرعی است و تأخیر جایز نیست.

* مشهد- برادر، ح. ر. ب:

به پزشک روانشناس مراجعه کنید.

* فومن- برادر احمدرضا. ن. ج. ی:

آن تبلیغات بی‌اساس است نگران نباشید.

* زنجان- برادر، ی. ی. ی 43:

به پزشک بیماریهای مقاربتی مراجعه کنید.

* شهر خ- خواهر، م. ی:

به هیچ وجه تسلیم ازدواج تحمیلی نشوید و اگر اصرار شد به دادگاه شکایت کنید.
اگر آدرس بدهید توضیح بیشتری داده خواهد شد.

* آغاجاری- برادر، ح. س:

اگر او با رضایت خاطر ایشان را طلاق بدهد می‌توانید پس از عده با او ازدواج
کنید.

* مشهد- برادر، ع. ر. ج. م:

خود را به دادگاه معرفی نکنید ولی با او به هیچ وجه نمی‌توانید ازدواج کنید و
هیچ راه حلی ندارد.

* مهران- برادر، ک. م. آ:

چنین عهدی نکنید که خلاف شرع است. با دیگری ازدواج کنید ناراحتی شما برطرف
خواهد شد.

* عین خوش- برادر، الف. ق. ع. م:

بدون شک گفته دکتر صحیح است چنین چیزی اتفاق نیافتاده نگران نباشید و آن
بیچاره را متهم نکنید. برادرتان حق دخالت ندارد.

* ورامین- برادر محمد. ح. م. ر:

نه برادر! دست به آن کار نزنید که گناه است و همۀ اعمال صالح خود را باطل می‌کنید.
باز هم صبر داشته باشید و از مسئولین انتظامی و قضائی کمک بخواهید.

* الیگودرز- برادر ع. غ. ف. * تهران- برادر اکبر تمجیدی * بابلسر- برادر غ. ن.
شاهین راد * تنکابن- برادر سیروس رضایی * گرمسار- برادر- ک. ش:

سؤالات خود را از دفتر استفتاء امام بپرسید.

* برادران و خواهران:

* علی آباد- ر. ن. م * قم- هـ. م. ا. ق. * قم- ف. م. ح * اهواز- م. ح. 10 * تهران-
ش. ر. * منطقه جنگی- آ. ح. 43. * منطقه جنگی- ع. ف. هـ. 1902 * اهواز ح. ش- 16 *
اهواز- م. د. ی. س. ا. ح: * تهران- محمد جوادی * تهران- امیر حسین صنیعی میرابی *
مهاباد- ح. ع. م. *کرج- د. 2123 * تهران- رضا. خ. * تهران- ژ. ن. م. * گیلانغرب-
ر. ز. 120 م‌م * الیگودرز- سید هادی * مازندران- د. ی. جلیلی * اهواز- س. م. م. 22
* الیگودرز- ن. آ. ت. * زاهدان- صادق. م. آ. * منطقه جنگی- ا- ا. ع. * اصفهان- خ.
ع. م. * کاشان- ا. د. هـ. ص. * ایلام- ن. ر. 175. * قزوین- مریم. س. ز. * تهران-
احمد 1100 * بوشهر- س 10. ح. * اهواز- علی فیاضی. * ملایر- افراسیاب. * اهواز-
حسین پ. خ. * شهرری- مجید ایروانی فرد * اهواز- ح. ع. هـ. * باختران- حلاجی * هادی
شهر عملدار جلفا- عبدالستار عبدی * مشهد- علی نصر اللهی. * اهواز- قربان ستوده *
تهران- علی علی اکبر زاده. * باختران- سید جعفر نجات خواه. * بندرعباس- محمد حسین
نعیم * تهران- جواد افشنگی * مازندران- ج. ق. ن. * قم- س. ش. * شیراز- ر. د. خ:

لطفاً نام کامل و آدرس دقیق پستی خود را با ذکر مجدد سؤالات بدهید تا پاسخها
به صورت خصوصی ارسال شود.

* برادران و خواهران:

* اندیمشک- علیرضا طالب. * اندیمشک- محمود مهدوی. * قائمشهر- خسرو محمودپور. *
خشت و کمارج فارس- روح انگیز دهقان. * آبدانان- حلیمه زمانی. * خور و بیابانک- علی
اصغر محبّی. * اردهال مشهد- سید رضا سیدی * دامغان- مختار سعیدی * فریدونشهر
اصفهان- محمود لیچنانی * آذربایجان غربی- حمید ابراهیم پور. * الیگودرز- صفر
بنیادی. * برازجان- محمدعلی فرخی. * رشت- رضا مؤدب شعار * شیراز- خلیل کاراندیش. *
بناب- احمد محتوی * بناب- حسین خیاطی. * خنج لارستان- ابوالقاسم محمودی. * اهواز-
باقر لطقی مقدم * اصفهان- مصطفی عموئی. * جاجرم- سید رضا نبوی * مشهد- غ. قاسمی
هروی. * خمین- علی جان قاسمی. * تهران- محمد حسین ابراهیمی * کاشان- جواد خشنودی.
* اهواز- محمد بیلندی * تهران- امین گلستانی. * ملایر- دادسرا و دادگاه انقلاب
اسلامی * شیراز- فاطمه ابراهیمیان:

از نامه ها، مقالات، اشعار، محبّتها، پیشنهادها و انتقادهای ارزندۀ شما تشکر
می‌کنیم و امیدواریم همواره ما را مورد لطف قرا دهید.

ریشه های گره ها

قسمت هفتم

محمدرضا حافظ نیا

ساختار نظام اجرائی کشور

نکتۀ دیگر در برنامه ریزیهای توسعۀ کشور مطالعات عمیق جغرافیائی در طرحها و
پروژه های مربوط به بخشهای مختلف است که متأسفانه این امر در انتخاب و اجرای
طرحهای عمرانی کمتر رعایت می‌گردد و نتیجۀ این کار که در حقیقت اجرای طرحها بدون
مطالعۀ جغرافیائی صورت می‌گیرد این است که پس از گذشت مدتی، یا طرح عقیم می‌ماند و
یا اینکه باعث آثار سوئی در محیط جغرافیائی خود می‌شود. این نکته از این جهت مورد
تأکید می‌باشد که اصولاً بین عوامل محیط زندگی و انسان و فعالیّتهایش و ابزار و
تکنیک بکار رفته در محیط، ارتباط تنگاتنگی وجود دارد و بر اساس نظم عمومی حاکم بر
خلقت جهان اصولاً عوامل موجود در محیطهای جغرافیائی اعمّ از جاندار و بیجان دارای
ارتباط منظومه ای بوده که هر گونه اقدامی در محیط باعث تأثیر گذاشتن روی نظم حاکم بر
آن خواهد گردید، و لذا باید تغییراتی محیطی با مطالعۀ دقیق انجام پذیرفته تا باعث
بهم خوردن نظام موجود آن و بروز اثرات سوء نگردد. البته اگر چه انجام مطالعات عمیق
قبل از هر گونه تغییری در محیط جهت حفظ نظام محیطها و طبعاً بقای زیستگاهی مطبوع و
مطلوب برای نسل انسان و حفظ تعادل در مکان ها امری بسیار ضروری است ولی بدلیل
اینکه این ملاحظات در برنامه های توسعۀ کشورها و مطالعات اولیۀ طرحهای عمرانی و
توسعۀ مکانهای زیست انسانی کمتر راه داشته و گسترش تکنولوژی در سطح کرۀ زمین از
سیاستها و زورمداریها و خودخواهیهای جناحهای قدرت شیطانی در جهان کنونی متأثر می‌باشد
و ساختار تکنولوژی مرسوم و جذابیّت کاذب آن برای بشریّت فرصت اندیشیدن به عواقب
آنرا بوجود نیاورده است شاید توجّه به آن در شرایط کنونی جهان چندان مقبول نیافتد،
لکن به منظور اجرای درست طرحها با کمترین مسئله و بیشترین بازده و پیشگیری از
اثرات منفی بعدی آنها لازم است مطالعات جغرافیائی قبل از اجرای آن انجام پذیرد.

در کشور ما و بخصوص در دستگاههای برنامه ریزی به اهمیت این مسئله واقف نبوده و
بارها شاهد نابسامانیهای ناشی از اجرای طرحها بوده ایم. البته ذکر این نکته ضرورت
دارد که دانشگاههای کشور نیز نتوانسته اند متخصصین صاحب نظری را در جغرافیا تربیت
نمایند تا بتوانند در امر برنامه ریزی، دستگاهها را یاری داده و بستر مطلوبی را در
پیش روی برنامه ریزان کشور قرار دهند. آلودگیهای محیطی- ایجاد عدم تعادلهای مکانی-
مشکلات ناشی از مهاجرتهای بیرویه- نابسامانیهای ناشی از پروژه ها و طرحهای صنعتی-
مشکلات موجود در مسیرهای ارتباطی کشور ناشی از انتخاب مسیر- مشکلات عدیدۀ شهری
نظیر ترافیک- خیابان کشی- فاضلاب- حاشیه نشینی- سروصدا و غیره و مسائل متعدّد دیگر
به مقدار زیادی از نبود مطالعات جغرافیائی، در انتخاب درست سکونتگاههای انسانی
(شهرها) و توسعۀ آنها- مراکز صنعتی و خدماتی- توسعۀ راهها و ارتباطات- انتخاب نوع
طرحهای عمرانی و محل اجرای آنها ناشی می‌شود که امید است مراکز دانشگاهی کشور در
تربیت متخصّصین متعهّد جغرافیا و دستگاههای برنامه ریز کشور درکاربرد مطالعات و
دانش جغرافیائی در برنامه های توسعۀ کشور اقدام نمایند.

نکته ای که در اینجا ضرورت دارد به آن اشاره گردد این است که اولویت بندی و
ترتّب در واژه های اصطلاح متداول «برنامه ریزیهای توسعۀ اقتصادی و اجتماعی و
فرهنگی کشور» نیز بهتر است تغییر نماید چرا که این ترتّب نیز بدون حساب نبوده و
تأثیر آنرا نیز بر تمام ارزش گذاریهای توسعه در دستگاهها و قضاوتهای اجتماعی القاء
شده از گذشته در جامعه و در اذهان مسئولین و مردم شاهد هستیم و طبیعی است که این
ترتّب در گذشته با توجّه به شرایط خاص آن انتخاب گردیده که بحث پیرامون آن در این
مقاله نمی‌گنجد و لذا در شرایط انقلاب اسلامی و اهمیت و نقشی که مسائل فرهنگی و
فکری در جامعه دارد تغییر ترتّب اصطلاح مزبور به برنامه ریزیهای توسعۀ فرهنگی-
اجتماعی و اقتصادی کشور» امری ضروری به نظر می‌رسد.

مقایسه بین ژاپن و ایران

حال در قسمت پایانی بحث مربوط به برنامه ریزی گرچه شاید چندان ارتباطی با
موضوع بحث که شناخت ریشه‌های گره ها می‌باشد ندارد، لکن ذکر آنرا لازم می‌داند تا
شاید باعث برانگیختن احساس و اراده ها برای بهره برداری از عوامل مثبت و بالقوّه و
منابع خدادادی جهت طی طریق توسعه در کشور و همّت عمومی بویژه از ناحیۀ مسئولین
اجرائی بگردد. و آن مقایسه ای است بین شرایط ژاپن با کشور ما که شاید از بعضی جهات
موضوعیّت نداشته باشد. همه می‌دانیم که ژاپن کشوری است با این شرایط:

1-   از نظر وسعت تقریباً  ایران و برابر با استان خراسان.

2-   از نظر جمعیّت تقریباً 3 برابر جمعیّت ایران.

3-   از نظر موقعیت در انزوای جغرافیائی و با فاصله زیاد از
منابع اولیه صنعتی و دوری بازار فروش مصنوعات در جهان (خرید مواد اولیه معدنی از
خلیج فارس و تبدیل به کالای صنعتی و فروش به کشورهای خاورمیانه و خلیج فارس).

4-   روبرو بودن با حوادث طبیعی نظیر آتشفشان و زلزله.

5-   اشغال بخش وسیعی از کشور توسط کوهستانها.

6-   مسائل متعدّد ناشی از جنگ جهانی دوم و تقریباً تخریب و
توقّف فعالیتهای اقتصادی.

7-   کمبود شدید فضای جغرافیائی برای جمعیّت زیاد موجود و گسترش
واحدهای صنعتی و تولیدی و غیره.

8-   نداشتن هوش برتر ژاپنی نسبت به ایرانی و حتّی در مواردی عقب
تر از ایرانی.

9-   نداشتن ریشۀ تاریخی طولانی.

10-                     
 نداشتن پشتوانه فرهنگی و فکری قوی و ریشه دار.

11-                     
 وجود افکار و مذاهب خرافاتی توأم با بت پرستی.

12-                     
 کمبود شدید منابع معدنی فلزی و سوختی.

13-                     
 از نظر جغرافیای سیاسی مجاورت با دو قطب کمونیسم
جهان معاصر با توجّه به نظام سیاسی سرمایه‌داری در ژاپن.

در عوض کشور ایران با شرایط:

1-    وسعت و فضای جغرافیائی وسیع.

2-    جمعیّت کم.

3-    موقعیّت بسیار مساعد جغرافیائی در جهان.

4-    منابع خدادادی فراوان اعّم از زمین و خاک و مواد فلزی و
سوختی.

5-    تنّوع محیطهای جغرافیائی و اقلیمی.

6-     سابقۀ علمی و فرهنگی و تاریخی ریشه دار.

7-    مکتب اعتقادی انسان ساز اسلام و تشیّع.

8-    مردمی مسلمان و ایثارگر، و زمینه های قوّت دیگر، که
متأسفانه شاهد چه تفاوت عظیمی بین این دو واحد سیاسی در جهان هستیم و این در مورد
کلیه کشورهای مسلمان نیز صدق می‌کند. البته شرایط کنونی ژاپن و کشورهای مسلمان
معلول عوامل متعدّدی است که بجای خود بحث جداگانه ای را طلب می‌کند و پایه ژاپن
امروز در نیمه دوّم قرن نوزدهم و تقریباً هم زمان با اصلاحاتی که رجل سیاسی وقت در
کشور ما یعنی امیرکبیر برای پایه ریزی زمینه های رشد و توسعۀ کشور ما انجام می‌داد
گذاشته شد که متأسفانه سردمداران استعمار زمانه و حکام خود فروخته و نالایق آنروز
زمینۀ چنین توسعه ای را به کشور ما ندادند و مسلمانان در اثر دسیسه های استعمار و
ایادی داخلی و وابستۀ به استعمار هر روز در بدبختی و عقب افتادگی باقی ماندند و
اصولاً مجالی برای تفکّر و زمینه سازی رشد و توسعه را نیافتند. امّا امروزه که این
کشور و امّت اسلامی آن مورد لطف و عنایات خداوند متعال قرار داشته و امکانات
بالقوّه و خدادادی فراوان در اختیار دارد و استقلال سیاسی و زمینۀ پایه ریزی توسعه
و رشد کشور بعد از پیروزی انقلاب اسلامی فراهم شده و از همه مهم تر کشور از رهبری،
بزرگوار و با تدبیر و خردمند و شجاع و حامی دولت و دستگاههای اجرائی برخوردار بوده
و امّت مسلمان و ایثارگر در همه جا و همه حال پشتیبان دولت و مجلس می‌باشند برماست
که با سازماندهی مطلوب و تجهیز دستگاههای اجرائی و رها کرد نشان از قید و بندهای
بیجا و بی‌مورد و نیز بها دادن به بخش آموزش و تحقیقات علمی کشور و تسریع در تدوین
و تنظیم برنامه های درست توسعه و دمیدن روح حرکت برنامه ای در دستگاههای اجرائی
کشور و با استفاده از این فرصتهای طلائی استقلال سیاسی که خداوند عنایت فرموده
طریق توسعۀ کشور را سریعتر طی نموده و فرصتها و امکانات و زمینه های بالقوه ای که
به مراتب از ژاپن بیشتر است را بکار گیریم و بنیان محکمی را بوجود آورده که نه
تنها در مقابل هرگونه توطئه سیاسی و نظامی و فرهنگی و اقتصادی استکبار جهانی لطمه
ای نخورد بلکه به توفیق الهی زمینه ای برای برخورد قوی با جناحهای قدرت شیطانی در
جهت نجات مسلمانان و محرومین جهان از زیر سیطرۀ ظالمانه آنان بوجود آید.

بودجه ریزی:

در این مقاله از بحث پیرامون چگونگی بودجه ریزی و توضیح و تشریح آن خودداری
بعمل آمده و صرفاً به آن جنبه هایی از بودجه ریزی که با موضوع بحث ما تناسب دارد
اشاره می‌گردد. بودجه در حقیقت برنامۀ یکساله دستگاههای اجرائی است که برای آنها
اعتبارات لازم پیش بینی می‌گردد، از آنجائیکه به نظر می‌رسد فرهنگ برنامه ریزی
کمتر در دستگاهها جا افتاده است لذا کمتر از برنامۀ یکساله صحبت به میان می‌آید و
حتّی در لفظ نیز به بودجه اکتفا می‌گردد و این تصور پیش می‌آید که دستگاهها به امر
بودجه ریزی بیش از برنامه ریزی بها می‌دهند. یکی از نقائص نظام بودجه در کشور وجود
مواّد هزینه می‌باشد که بعنوان مشکلی بر سر راه عملکرد دستگاههای اجرائی و بروز
مشکلات و موانع تظاهر می‌نماید که بجای قائل شدن بیست ماده در مواد هزینه که با
مجموعۀ نظام اجرائی بارث رسیده از گذشته سنخیت دارد می‌توان آنرا خلاصه تر نموده و
دست مسئولین متدین دستگاهها را در عملیّات اجرائی و رفع مشکلات متعدد باز گذاشت.

اشکال دیگر این نظام بودجه ریزی این است که اصولاً بودجه را بدو دسته جاری و
عمرانی تقسیم کرده و عملکرد دستگاهها را با این دید در قالب آنها جای می‌دهد. در
صورتیکه لازم است تقسیم بندی مزبور به سه دسته تبدیل شود: بودجه جاری- بودجه
سرمایه گذاری عمرانی- بودجه سرمایه گذاری تربیت نیروی انسانی، زیرا بودجۀ جاری
اصولاً به هزینه های جاری دستگاهها شامل حقوق و مزایا و کمکها و دستمزد- اجاره-
خدمات قراردادی- سوخت و برق و آب و سایر هزینه های اداری اطلاق می‌گردد و بودجۀ
عمرانی به فعالیّتهای عمرانی نظیر جاده سازی- ایجاد تأسیسات صنعتی و خدماتی-
ساختمان سازی- طرحهای کشاورزی و غیره اطلاق می‌گردد و هزینه های مربوط به تربیت
نیروی انسانی و مسائل علمی و تحقیقاتی کشور مانند هزینه های مربوط به آموزش
دانشجویان در دانشگاهها- و آموزشهای موردی در وزارتخانه ها و نیز آموزش فرزندان
کشور در مدارس و آموزشگاههای کشور که در حقیقت نوعی سرمایه گذاری برای تربیت و رشد
نیروی انسانی کشور می‌باشد در قالب بودجه های جاری بحساب می‌آید. و از آنجائی که
بدلایل مختلف از تورم دستگاههای اجرائی بایستی کم شده و سطح هزینه های جاری
دستگاهها بخصوص در شرایط کنونی کشور تقلیل داده شود که در یک سازماندهی نوین نظام
اجرائی کشور خودبخود بسیاری از هزینه های بی‌مورد حذف خواهد شد ولی این تفکّر
منطقی و مطلوب در خصوص کاهش سطح هزینه های جاری نسبت به هزینه های عمرانی در کشور،
تأثیر منفی و سوء خود را بر کاهش اعتبارات مربوط به تربیت نسل آینده و نیروی
انسانی که خود نوع سرمایه گذاری ثابت می‌باشد می‌گذارد و در حقیقت در اثر تصوّر
بدبینانه از هزینه های جاری که امری منطقی نیز می‌باشد امر مهمّ پرورش و رشد نسل
آینده کشور و تربیت نیروی انسانی مورد نیاز و تحقیقات علمی تحت الشعاع قرار گرفته
و ضربه می‌خورد؛ لذا ضروری است که در تقسیم بندی بودجه این بخش از هزینه ها مستقلاً
در نظر گرفته شده و از بودجه های جاری تفکیک گردد تا با توجّه به مشکلات عدیدۀ
مربوط به بخش آموزش کشور و کمبود شدید نیروی انسانی متخصص و محقّق در همۀ زمینه ها
بیش از بیش به مسائل مربوط به آن افزوده نگردد.

مشکلات توزیع منطقه ای

نکته قابل توجّه دیگر در نظام بودجه مسئله توزیع منطقه ای آن در کشور می‌باشد
که در گذشته متأسفانه بدلیل توزیع غیر عادلانۀ بودجه، عدم تعادل در توسعه استانها
و مناطق مختلف کشور را شاهد بوده و هستیم. بودجه بدون تبعیت از یک ضوابط مشخص و
مبتنی بر تعادل زائی و رعایت جنبه های عدالت در کشور توزیع می‌گردید. بعضی استانها
بر بعضی دیگر ترجیح داده می‌شدند و بیشتر ناهماهنگی توسعه در استانهای کشور معلول
توزیع ناعادلانۀ بودجه می‌باشد. بعضی استانها محرومند و بعضی غیر محروم (البته نقش
شرایط طبیعی را نمی‌توان نادیده گرفت) ولی آنچه که مسلّم است در نظام جمهوری
اسلامی باید بودجه در جهت رعایت جنبه‌های عدالت و بر اساس ضوابط مشخص و معینی بین
استانها توزیع گردد و به استانهای محروم نیز که در گذشته به آنها بها داده نشده
است اولویت خاصی داده شود. البته این اولویت بودجه باید در جهت توسعه ای باشد که
متناسب با شرایط و ساختار نظام فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی خاص مناطق آن باشد تا
تأثیر منفی از خود بجا نگذارد و بایستی در قالب برنامه های توسعۀ استان این
ملاحظات و ظرافتها در نظر گرفته شود. بعنوان مثال بعضی از دستگاهها از روی دلسوزی
و به اعتبار محرومیت فرضاً مناطق عشایری سعی در اشباع آنها از تراکتور و اتومبیل
دارند ولی در عمل مشاهده می‌شود که ورود این ابزار و تکنولوژی تقریباً مساوی است
با از هم پاشیده شدن اقتصاد عشایری و نابودی یکی از زمینه های تولید خودکفا در
کشور و ادامۀ وابستگی به خارج، از این روی، اگر چه عرضه خدمات به مناطق محروم باید
سخت مورد توجّه باشد لکن باید ملاحظات لازم صورت پذیرد تا آثار و عواقب نامساعدی
از خود بجا نگذارد و این امر خودبخود ضرورت مطالعات جغرافیائی در توسعۀ مطلوب و
همگون مناطق مختلف کشور را روشن می‌نماید.

خوشبختانه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی دستگاههای دولتی و نهادهای انقلابی
توجّه خاصی به استانها و مناطق محروم کشور داشته اند ولی بطور کلّی توزیع بودجه
عمرانی و خدماتی مبتنی بر ضوابط مشخص باید صورت پذیرد که در این جهت طرح مقدماتی
ذیل نیز ارائه می‌گردد اگر چه احتیاج به بررسی عمیق تری دارد.

نسبت درصد سهم هر استان در بودجۀ کلّ کشور اعمّ از طرحهای ملّی و یا خاصّ
ناحیه ای را می‌توان با در نظر گرفتن عوامل مختلف نظیر شهرستانهای هر استان- مجموع
طول راهها تا مراکز دهستانها- تعداد بخشها- مجموع روستاها- میزان وسعت- میزان
جمعیّت و به نسبت عکس تعداد واحدهای آموزشی- بهداشتی و درمانی- طول راههای آسفالته
و غیره مشخص نمود.

سهم هر استان

(درصد تعداد شهرستانها+ درصد تعداد بخشها+ درصد طول راهها تا مراکز دهستان+
درصد روستاها+ درصد وسعت+ درصد جمعیّت و غیره) نسبت به کل کشور.

(درصد واحدهای آموزشی+ درصد واحدهای بهداشتی و درمانی+ درصد راههای
اسفالته+…) نسبت به کل کشور.

در هر استان نیز بهمین روش سهم هر شهرستان را می‌توان مشخص نمود.

ذکر این نکته لازم است که بعضی از طرحهای ملّی که از جهت علّت وجودی- وضعیت
مکانی دارای شرایط خاصی می‌باشند باید مستثنی شوند، و نیز درصدی از بودجۀ کلّ کشور
به منظور اولویت مناطق محروم و مناطقی که شرایط خاصّ و یا بحرانی (نظیر حوادث
طبیعی- مهاجرتهای ناخواسته و غیره) را دارند جهت توزیع عادلانه بین آنها باید همه
ساله را در اختیار هیئت دولت قرار داشته باشد.

* وجود قوانین دست و پاگیر و بعضی افراد بی‌تعهّد و عناصر
نفوذی در ادارات که هدف آنان ناراضی تراشی است، ریشه های سرگردانی در کارهای اداری
هستند.                             آیت الله العظمی منتظری

خاطراتی از حماسه فاو

در جبهه چه می‌گذرد و بر رزمندگان در عملیات ها چه گذشته است؟ این سئوالی است
که حتی آنانی که فیض شرکت در جبهه و در عملیات و شبهای حمله را پیدا کرده اند نمی‌توانند
بدان پاسخ لازم را بدهند. هم از جهت گستردگی و وسعت نزول رحمت و امدادهای الهی و
هم از جهت شمول این رحمت ها و نصرت ها که با توجه به موقعیت زمان و مکان خاص انجام
می‌گیرد و پس از مدت زمان محدودی وقوع آن تمام می‌شود و در این موقعیت ها حتی بعضی
ها که در آن مکان مورد شمول این رحمت ها قرار گرفته اند از کم و کیف قضیه چندان
باخبر نیستند (گو اینکه معمولاً به هنگام نزول این امدادها غالب این عزیزان از علت
نزول این رحمت ها مطلع می‌شوند که این درک نزول الطاف الهی به هنگام وقوع آن خود
یکی از موهبت های خدا به مجاهدان راه حق است).

محدودیت دیگری که نزول امدادهای غیبی و الهی در جبهه دارد که البته همگی این
محدودیت ها از جهت ضعف و محدودیت برداشت ما انسانهاست، این است که بسیاری از این
وقایع باید در یک روند طولانی و با صرف زمان مناسب تحلیل و بررسی شده و با گذشت
زمان اندک اندک دستاوردهای آنها شناخته شود، چون از فوائد و نتایج فوری این
امدادها که آناً بدست می‌آیند ثمرات دراز مدت در ظرف زمانی محدود نمی‌توانند خود
را نشان بدهند. و در یک دید محدود و برداشت ساده ممکن است که آن فوائد و نتایج آنی
که تنها جزئی از یک کل است به حساب کل و مجموعۀ امداد خدا در یک عملیات گذاشته شود
(و این اصل مطلب است) و از این مقوله بایستی به خاطرات بسیار عظیم و شگرف و وقایع
عجیب و غیر منتظره عملیات پیروز والفجر 8 که در دهۀ مبارکۀ فجر کمر رژیم بعثی را
چون کمر رژیم آمریکایی شاه در بهمن 57 شکست، اشاره نمود که البته این نوشتار شامل
محدودیت های ذکر شده است که علاوه بر آن بایستی ضعف بیان و پرداخت نویسنده حقیر را
هم بر آن اضافه نمود.

حساسیت منطقه عملیاتی و امدادهای الهی در غافلگیری دشمن

ما تا حالا خیال می‌کرده ایم که معمولاً حین عملیات خداوند بر ما نزول رحمت می‌فرماید
ولی چنین نیست. کافی است به روزهای قبل از عملیات والفجر 8 برگردیم و مروری کوتاه
و سطحی بر اوضاع منطقه داشته باشیم. در این عملیات آبادان بایستی از سکنه یعنی از
افرادی که به ضرورت کارهای اداری وو… در شهر مانده اند و در زیر آتش شدید و
مستمر دشمن مقاومت کرده اند خالی شود. آبادان این شهر مظلوم و مقاومی که بیش از
هویزه رنج دیده و بر پیکرش زخم فراوان از جنایت های رژیم بعث وارد شده است و
روزانه شاهد مجروح و شهید شدن فرزندان پاک و دلاور خود بوده و هست، استوار و مقاوم
ایستاده است. چون جنگ ما جنگ مردمی است و مردم از کم و کیف همۀ مسائل باخبرند لذا
فقط تخلیه آبادان و روستاهای اطراف آن کافی بود که ستون پنجم و مزدوران داخلی
استکبار جهانی را حساس کند که برای چه آبادان تخلیه می‌شود؟ از سوی دیگر آبادان یک
جزیره است و در دو سوی آن رودخانه های پر جزر و مد اروند و بهمنشیر قرار دارند و
اروند رودخانه ای وحشی که در هر شبانه روز دوبار جزر و مد پیدا می‌کند و هر بار
تفاوت فاحشی از جهت طول و عرض و ارتفاع پیدا می‌کند که گاه بیش از سه متر آب بالا
می‌آید و محدودۀ نسبتاً زیادی از ساحل را در بر می‌گیرد بدلیل ارتباط این رودخانه
ها با خلیج فارس و جزر و مد اکثر بیابانها و نخلستانهای آبادان در محدودۀ این
رودخانه ها باتلاقی هستند لذا اگر قرار است که در این منطقه عملیاتی صورت بگیرد
قاعدتاً به کار مهندسی زیادی نیاز خواهد بود. قبلاً برای تنظیم خطّ آتش در جهت
استقرار گردانهای مختلف توپخانه که به زمین سخت نیازمند هستند باید سکوی مخصوص در
باتلاقها ایجاد کرد و سپس برای تدارکات و مهمات رسانی و سایر امور باید این مواضع
توپخانه را به همدیگر متصل کرد و این امر به کار مهندسی عظیمی نیاز دارد که در
باتلاق ها جاده های مختلف زده شود و این امر به حجم زمانی زیاد نیاز دارد لذا باید
ابزار و ادوات خاص جاده سازی و موضع سازی هم برای توپخانه و هم تردّد نیروها به
منطقه وارد شود که خود این امر باید از جادۀ اهواز- آبادان انجام گیرد که از دید
هیچکس مخفی نمی‌ماند و چنانچه با استتار کامل به منطقه رسانده شوند از دید ماهواره
ای دشمن که به گفتۀ خودشان حتی تردد وضعیت نفرات پیاده را معین می‌کنند مخفی نیست.

از طرف دیگر برای عبور از رودخانۀ اروند باید مقدمات زیادی فراهم شود: نیرو
باید به منطقه آورده شود و در منطقه مستقر شوند، قایقها و وسایل دیگری که جهت حمل
نیرو از آب هستند و مهمات کافی برای یگانها و توپخانه ها و همه و همه باید به
منطقه آورده شوند، قرارگاهها و مقرهای تاکتیکی ساخته شوند و شروع به کار نمایند و
آب و برق و تلفن و موارد دیگر نیز که از ضروریات راه اندازی قرارگاه ها است باید
به منطقه آورده شوند و همۀ اینها به معنای حساس کردن دشمن است، و تنها یک مورد
آنهم نمونۀ بسیار کوچکی کافی است که دشمن را نسبت به منطقه ای که بیش از 4 سال است
در حالت سکون نسبی و غیر عملیاتی بسر برده است حساس کند.

همچنانکه در طول سالهای گذشته مواردی بوده است که کار به روزهای آخر نزدیک می‌شده
است که دشمن منطقه عملیاتی را نسبتاً کشف می‌کرده و از رادیوی خود اعلام نموده است
ولی علی رغم همۀ این مسائل، خداوند به یاری بندگان خالص خود شتافت و چشم دشمنان را
کور و ماهواره های آنان را بی‌اثر وکید ستون پنجم و مزدوران داخلی آنان را خنثی
نمود. در حدی که رزمندگان اسلام وقتی با عنایات الهی از آن همه موانع مین و سیم
خاردار و سنگرهای بتون آرمه ای که ظرف 4 سال محکم و محکم تر شده بود و حتی برای یک
بار هم مورد تعرض واقع نشده بود از رودخانه اروند عبور کردند و به قلب مواضع دشمن
بعثی حمله ور شدند و آنان را پس از مدتی فعالیت در منطقه در حالت خواب یافتند و
حتی دو سه روز پس از عملیات عده ای را که با لباس شخصی بودند از ماشین پیاده کردند
و آنها هنوز نفهمیده بودند که پس از گذشت چند روز چه حادثه ای رخ داده است لذا با
حالت اضطراب و شوکه گفته بودند ما تازه از مرخصی آمده ایم و بچه ها گفته بودند که
بسیار خوب تشریف ببرید ایران چون دیگری فاوی در کار نیست که خدمت کنید!! فعلاً تا
اطلاع ثانوی در مرخصی هستید!!

یا در شب حمله که ابتدا از نیروها جهت خنثی سازی مین ها و جدا کردن معبر از
سیم های حلقوی به آنطرف اروند رفته بودند دو تن از نیروی دشمن را دیده بودند که بر
پشتشان سیم خاردار حمل می‌کنند تا بر موانع بیفزایند و وقتی بچه ها از آب عبور
کرده و از معبر گذشته بودند و کمین ها و سنگرهای خط مقدم را منهدم کرده و به خط
دشمن زده بودند آنها هنوز مشغول نصب سیم های خاردار بوده اند و ناگهان متوجه شده
اند که پشت سرشان سر و صدای تکبیر و گلوله می‌آید و یا چند نفر دیگر آنها که برای
گشت در اطراف خط ساحلی خودشان در کنارۀ اروند رفته بودند که کار معمول و همیشگی
آنهاست تا مبادا از طرف نیروهای اسلام رخنه ای در خط دفاعی آنها ایجاد شده باشد،
پس از اینکه سربازان اسلام به خط زده بودند به سنگر آنان رفته و پس از صرف مواد
غذایی موجود در سنگر به انتظار آنان نشسته بودند که وقتی اینها به سنگر بر می‌گردند
و رزمندگان سلحشور اسلام را در سنگرهای خود می‌بینند شوکه می‌شوند و به قهر و غضب
الهی که از دهانۀ تفنگهای این عزیزان بر آنان نازل می‌شده گرفتار می‌شوند.

بهر حال در این بعد یعنی الطاف الهی بی‌پایان خدا در غافلگیری صد در صد دشمن
مطلب فراوان است که به برخی مطالب دیگر بطور اجمال اشاره می‌کنیم:

هیچ نگرانی از فاو نیست!!

1-    یکی از فرماندهان تیپهای عراق که به اسارت کفر ستیزان اسلام
در آمده است در بازجوئیهائی که از او بعمل آمده اظهار داشته است که: نیروهایش در
خط فاو و اروند که مستقر بودند تا حدودی متوجه فعالیتهای مهندسی وو… سپاهیان
اسلام شده بودند لذا طی یک گزارش جامع و کتبی به ردۀ مافوق در لشکر اصرار می‌کند
که ایران از اروند و فاو قصد حمله دارد و آنها در جواب وی می‌گویند که اصلاً چنین
کاری شدنی نیست! این فرمانده چند بار دیگر نامه می‌نویسد و گزارش می‌دهد و تأکید
می‌کند امّا جواب می‌شنود که اشتباه می‌کنید و شما خیالاتی شده اید و هیچ نگرانی
از طرف فاو و اروند نیست و ما می‌دانیم که ایران می‌خواهد از کجا حمله کند و حتی
زمان و مکان دقیق عملیات ایران را می‌دانیم لذا نگرانی شما موردی ندارد!! «والله
اسرع مکرراً» و خداوند بدین ترتیب مکر خود را بر کفر حاکم ساخت و مقدمات فتح و ظفر
را برای رزمندگان اسلام مهیا نمود.

آرامش و اطمینان

2-    چند تن از برادران که زودتر از نیروها جهت خنثی سازی مواضع
مواجه با دو عراقی می‌شوند که از آنجا عبور می‌کردند آنها بلافاصله خود را بدرون
مرداب و باتلاقی که بر اثر جذر و مد در کناره و ساحل اروند بوجود می‌آید می‌اندازند
و توکل بر خدا می‌کنند. عراقیها همچنان بسوی این برادرها به پیش می‌آیند فقط خدا
می‌داند که در آن لحظات بر این عزیزان چه می‌گذرد؟ کمتر از ساعتی باید رزمندگان
اسلام از این معبرها که باید بسرعت باز شود عبور کنند ولی اینکه دشمن نه در چند
قدمی که بر بالای سر این دلیر مردان است ولی توکل بخدای آنان کار خودش را می‌کند
چون کار برای خدا شکست ندارد بچه ها در کمال طمأنینه و آرامش و با اعتماد به نفس
کامل و با اطمینان به نزول قطعی امدادهای الهی در غافلگیری دشمن زبون همچنان در
باتلاقها بحالت خوابیده می‌مانند که ناگاه یکی از نیروهای گشت عراقی پایش را درست
روی کمر و پهلوی یکی از رزمندگان می‌گذارد و فکر می‌کند زمین نرم است لذا چند بار
فشار هم می‌دهد او هم کوچکترین حرکت و تکانی نمی‌خورد و خداوند امداد خودش را بر
سپاه اسلام و فرزندان امام نازل می‌کند و سرباز عراقی بدون اینکه حتی ذرّه ای شک
کند و یا حالت غیر عادی احساس کند، به راه خود ادامه می‌دهد و بچه ها بلافاصله با
سپاس به درگاه الهی و خضوع در برابر الطاف و نصرتهای بی‌حد او به کار خود ادامه می‌دهند
و موفق به باز کردن معبر جهت عبور بچه ها می‌شوند.

رودرروی دشمن

3-    دو تن از برادران رزمنده که زودتر از نیروها به آنسوی اروند
رفته و وظیفه باز کردن معبر از میان آن همه خطوط مستحکم دفاعی دشمن را داشتند در
حالی که برخی از موانع را خنثی کرده و به پیش می‌رفتند ناگهان با دو تن عراقی در
چند متری خود مواجه می‌شوند که آنها جهت بازرسی موانع به داخل نیزارهای متراکم و
انبوه اطراف ساحل اروند آمده اند وقتی حرکات غیر عادی و سروصدا حس کرده اند یکی از
آنها به دیگری می‌گوید: صدائی را شنیدی؟ دومی می‌گوید: آری! هر دو بدقت مراقب
اطراف خود می‌شوند، بچه ها شروع به خواندن آیۀ «و جعلنا من بین ایدیهم سداً…» می‌کنند
دو عراقی که اینک کمتر از یک متر با بچه ها فاصله دارند بجلوتر می‌آیند با اینکه
بچه ها می‌توانند در چنین مواقعی براحتی آنها را بهلاکت برسانند ولی از آنجائیکه
اگر حتی یک تیر شلیک بشود زحمات چندین ماهه کل دست اندرکاران جنگ بهدر می‌رود و
خونهای پاک و مطهری بنا حق بزمین ریخته خواهد شد لذا حتی المقدور بچه ها نباید
درگیر شده و یا اجرای آتش کنند. عراقیها به جلوتر می‌آیند و یکی از آنها درست به
دو چشم یکی از بچه ها که او از دیگران جلوتر بوده و چاره ای جز استقرار در جای خود
نداشته (و چون اگر به جائی می‌گریخت و پناه می‌گرفت دشمن بیشتر حساس می‌شد) خیره
می‌شود و زل می‌زند و چشم از چشم او بر نمی‌دارد ولی چیزی نمی‌بیند. این لحظات حساس
و پر اضطراب را کدامین قلم و زبان و بیان می‌تواند وصف کند؟ چه کسی ادعا دارد که
نزول سکینه خدا را بر قلب آن بسیجی و پاسدار در یک قدمی دشمن و در حالی که دشمن
درست چشم در چشم او دوخته است می‌تواند توصیف نماید؟ هرگز و هرگز که این راه رفتنی
است نه گفتنی و تا انسان تن به خطر ندهد نمی‌تواند حال این انسانهای مضطر را درک
کند. بچه ها همه مشغول هستند و با خدا راز و نیاز می‌کنند و از خداوند طلب نصرت می‌کنند
که خداوند رحمت و نصرت خود را دیگر بار شامل حال این عزیزان می‌کند و سرباز دشمن
بناگاه مثل اینکه هیچ چیز ندیده است راهش را می‌گیرد و می‌رود و حتی ذهن دوستش را
از اینکه ممکن است چیزی و یا کسی باشد منحرف می‌کند و سلحشوران ایثارگر اسلام
دلگرم و مسرور از نزول امداد حق به کار خود ادامه می‌دهند.

گراز بود!!

4-    چند تن از برادران مشغول باز کردن معبرهائی در میان موانع
دشمن بودند که صدای دو عراقی آنها را بخود می‌آورد. فوراً دست از کار می‌کشند و
منتظر عکس العمل آنها می‌شوند یکی از عراقی ها به دوستش می‌گوید: تو صدائی نشنیدی؟
و او نیز می‌گوید: چرا، از بین این نیزارها صداهائی بگوشم آمد! آنها حساس تر می‌شوند
و بدقت مواضعی را که بچه ها در آن مخفی شده اند زیر نظر می‌گیرند؛ در این میان جز
توکل بخدا کاری ساخته نیست. یکی از بچه ها به آرامی زیر لب چنین زمزمه می‌کند:
خدایا! خودت کمک کن و ما را یاری ده تا ذهن اینها از ما و کارمان منحرف شود.
خدایا! تو می‌دانی که اگر اینها بفهمند امشب ما در اینجا عملیاتی داریم و نیروهای
خود و فرماندهان خود را با اطلاع کنند. چه خونهائی بر زمین خواهد ریخت. خدایا!
خودت کمک کن یا ارحم الراحمین یا غیاث المستغیثین! هنوز این بسیجی در حال راز و
نیاز با خدا بود ناگهان آن عراقی که صدائی را شنیده بود خواست بگوید: ایرانی است!!
ولی فوراً گرازی از سمت چپ بچه ها به سمت راست جولان زد و در میان نیزارها مخفی و
گم شد. یکی از آن دو نفر که جلوتر از دومی و نزدیک بچه ها ایستاده بود با قهقهه رو
به پشت سر خود کرد و گفت: گراز بود!! و بعد هر دو با هم ندای قهقهه را سر دادند و
بچه ها را بحال خود گذاشتند، ولی در لحظات اولیه گرفتار عذاب الهی شده و بهلاکت
رسیدند.

نمونۀ دیگری از امدادهای الهی را در غفلت دشمن می‌توان از زبان یکی از اسرای
والفجر 8 شنید که گفته بود: 48 ساعت قبل از عملیات دشمن آماده باشی را که به همۀ
نیروهای مستقر در فاو و در خطوط اروند داده بودند لغو کردند، لذا هیچکس حتی احتمال
حملۀ نیروهای ایران را نمی‌داد. در آن شب پرماجرا و فراموش نشدنی که نقطۀ عطفی در
تاریخ جنگ تحمیلی است، سروصدای امواج ناشی از مد رودخانه اروند که طی آن آب بسرعت
از دریا به سمت رودخانه حرکت می‌کند چنان محیطی را فراهم ساخته بود که غواصها با
صدای بلند یا زهرا! و یا مهدی! می‌گفتند در حالی که قبل از عملیات به کلیه نیروها
توصیه می‌شود که مواظب شنای خود باشند تا دشمن از سر و صدای آرام پای آنها متوجه
نشود و حتی وقتی رزمندگان به خشکی رسیدند چگونه راه بروند که صدای پای آنها نیاید
و حتی دقت کنند تا پاچه های شلوار آنان بهم نخورد و تولید صدا نکنند ولی این امواج
سهمگین چنان محیط پر سر و صدائی آفریدند که بچه ها 5 عدد از مانع های بزرگ خورشیدی
را که هر کدام ارتفاع دو متر داشتند و در آب برای عدم عبور هاور کرافت فرو گذاشته
شده بودند با نیروی ایمان و با ندای یا علی از زمین کندند و بگوشه ای انداختند و
دشمن هم متوجه این کار نشد. اگر چنان سر و صدائی ایجاد نمی‌شد و اگر مدّ و امواج
خروشان اروند به کمک سلحشوران اسلام نیامده بودند، اگر در کنار همۀ اینها باران
رحمت باریدن نمی‌گرفت، هیچکس تصور نمی‌کرد که عبور رزمندگان اسلام از اروند علیرغم
همۀ کمین های دشمن و غیر ممکن بودن عبور از اروند با آنهمه استحکامات مختلف دشمن
به این آسانی و سرعت صورت بگیرد.

در مورد طوفان خروشان اروند در شب عملیات، یکی از فرماندهان شجاع سپاه اسلام
نقل می‌کرد که: امواج آب بحدی سریع و بزرگ و طوفانی بود که گاه ما روی آب که شنا
می‌کردیم و بالطبع در سطح آب بر اثر این موجها گودالهائی درست می‌شد که ما وقتی از
موج رد می‌شدیم و در گودال بین موجها قرار می‌گرفتیم اولاً هیچ جا را نمی‌دیدیم و
لذا دیده هم نمی‌شدیم و ثانیاً از گودال که رد می‌شدیم در آن شب تار و در میان
امواج سریع و خروشان نمی‌دانستیم رو بسوی مواضع خودمان هستیم یا عراق و یا دهانۀ
خلیج، لذا جز امداد خدا هیچ چیز دیگر نبود که ما را از اروند عبور دهد. مگر ما هر
قدر شنا تمرین می‌کردیم و یا آموزش غواصی می‌دیدیم قادر بودیم در آن شرائط هم خود
و هم نیروهای آموزش دیده خود را از عرض 1200 متری اروند در حال مد با آنهمه امواج
سهمگین عبور دهیم و درست روی مواضع خودمان عمل کنیم؟!

هر کس دربارۀ این خاطرات و امدادهای الهی و غیبی قضاوتهائی خواهد کرد ولی بی‌شک
دقیقه و ساعت زمان این امداد و مکان مقدسی که این واقعه در آن صورت گرفته باید
برای همیشه در تاریخ بماند و ثبت شود تا آیندگان بدانند که وعدۀ خدا حق است و
خداوند بندگان مجاهد خود را یاری خواهد کرد. بی‌شک این جنگ با پیروزی قطعی اسلام
بر کفر و رهائی مردم مظلوم و مسلمان عراق از سلطه نظام جائر بعث عفلقی پایان خواهد
یافت و بی‌شک عشائر مسلمان روستاهای حومه اروند و شهر فاو به محل سکونت خود باز
خواهند گشت و بی‌شک چشمان آنها بر این نیزارها و نخلستانها و خطوط ساحلی اروند و
فاو خواهد افتاد و بی‌شک خیل عظیم زوّار قبر حضرت ابا عبدالله الحسین فردائی نه
چندان دور از این طریق از اطراف و اکناف سراسر جمهوری اسلامی ایران راهی صحن و
سرای حسینی در کربلا خواهند شد و بی‌شک سالها و سالها ساعت 9 شب بیست و یک بهمن
خواهد آمد و تکرار خواهد شد اما چه کسی این خاطره ها و این لحظات مقدس و آن
مکانهای ملکوتی را بیاد خواهد داشت؟ چه کسی محل نزول فرشتگان الهی را در ساحل
اروند خواهد شناخت؟ چه کسی مقتل شهیدان دلباخته کربلا را معین خواهد کرد و بر محل
شهادت این عزیزان بارگاه خواهد ساخت؟ این ها سئوالهائی است که امید است مسئولین و
دست اندرکاران حفظ این میراث های عظیم فرهنگی و معنوی بدان توجه و عنایت نمایند و
با اینکه بسیار دیر شده است زمینه را برای ثبت و ضبط سالم این رخدادها و مکانها
جهت انتقال به نسل فردای اسلام آماده نمایند که اگر دیر بجنبند سرزمین پر از خاطره
و امداد الهی ساحل اروند و فاو به همان سرنوشتی دچار خواهد شد که ساحل کارون در کرخه
نور و کرخه و بهمنشیر و شهرهای خرمشهر و هویزه و بستان و سوسنگرد دچار شدند.
«فاعتبروا یا اولی الابصار» والسلام.

غلامعلی رجائی

منطقه عملیاتی والفجر 8

بهداشت و درمان در حج

دکتر صلاح الدین دلشاد          سرپرست
هیئت پزشکی جمهوری اسلامی ایران

لازم است در این سفر مبارک بر جریانات و طرحهای اسلامی، سیاسی، هماهنگی های
کامل بین تمام کاروانها و گروه ها باشد.

امام خمینی

سفر عبادی سیاسی حج یکی از فریضه های بسیار مهم اسلامی می‌باشد که طی آن،
مسلمانان دنیا از همه رنگ ها و نژادها، در اطراف خانه خدا گرد می‌آیند تا با تشکیل
کنگره عظیم جهانی حج، مشت محکمی بر پیکر کفر وارد آورند.

حج برای همه کسانی که مستطیع می‌شوند واجب است. در تفسیر موضوع استطاعت، علاوه
بر استطاعت مالی، توانائی بدنی نیز یکی از شرایط لازم و مهم قید شده است. [1]

اصولاً از زمانهای قدیم، سفر حج سفری پرمشقت و پرمخاطره بوده، و هر کاروانی به
هنگام بازگشت تعدادی تلفات داشته است. لذا برخورداری فرد از سلامتی و تندرستی کافی
که بتواند در سایۀ آن راهی این سفر شده و اعمال حج را بجا بیاورد، لازم و ضروری
است.

در شرایط امروزی که امکانات پیشرفته ای همچون هواپیما جهت این سفر فراهم
گردیده و مخاطرات راه را به حداقل رسانده است، بیماری های ناشی از گرما، بیماری
هائی که از قبل در فرد وجود داشته و بعلت سختی اعمال و مناسک حج در عربستان شدت می‌یابد،
و همچنین تصادفات، جزو علل مهم مرگ و میر بین حجاج بحساب می‌آید. علی رغم تدارک
امکانات پزشکی از سوی کشورهای شرکت کننده و کشور میزبان، و همراهی تیم های پزشکی
با زائرین عزیز، باز هم آمار مرگ و میر در حجاج بعضی از کشورها در سالهای گذشته
قابل توجه است. در این مورد توجه خوانندگان محترم را به جدول شماره (1) جلب می‌نمائیم.