امام باقر، مؤسس دانشگاه اهل بیت

نوزدهم خرداد امسال مصادف است با سالروز شهادت امام محمد باقر علیه السلام.
فرا رسیدن این روز را به ساحت مقدس ولی الله الأعظم ارواحنا فداه، رهبر انقلاب و
پیروان آن امام همام بویژه ملّت ایران تسلیت عرض می کنیم.

امام باقر علیه السلام در روز جمعه سوم ماه صفر سال 57 هجری در مدینه بدنیا
آمد و در روز هفتم ذی حجة الحرام سال 114 هجری در مدینه منوّره به شهادت رسید. به
این حساب سن مبارکش 57 سال بوده است.

مادرش امّ عبدالله، فاطمه دختر امام مجتبی علیه السلام است. نقش نگینش«العزة
الله» است.

امام باقر علیه السلام چهار سال با جدّ بزرگوارش حضرت سیّد الشهدا علیه السلام
و 39 سال با پدر بزرگوارش امام سجّاد علیه السلام زیست و 18 سال مدت امامتش بود.

کنیه مبارکش ابوجعفر و القابش: باقر، شاکر و هادی است که مهمترین آنها«باقر»
می باشد و به آن حضرت«باقرالعلوم» نیز می گویند یعنی شکافندۀ دانش ها.

جابربن عبدالله انصاری از حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلم نقل می کند که
به او فرمود: تو زنده خواهی ماند تا اینکه یکی از فرزندان من از نسل حسین«ع» را
دریابی که نامش محمّد است و علوم گوناگون را می شکافد و پرده از دانش ها بر می
دارد. پس هرگاه ملاقاتش کردی، سلام مرا به او برسان.

امام صادق علیه السلام می فرماید: جابر بن عبدالله انصاری بر امام زین
العابدین علیه السلام وارد شد و در مجلسش کودکی را دید. به او عرض کرد: بیا. آن
کودک آمد.

عرض کرد: برو. رفت. سپس جابر گفت: به خدا شکل و شمایل رسول خدا«ص» را می بینم.
سپس رو به حضرت امام زین العابدین علیه السلام کرده و عرض کرد: این کیست؟ حضرت
فرمود: این فرزندم و جانشینم محمد باقر است.

جابر خود را بر پاهای آن کودک انداخت و آنها را بوسید و عرض کرد: جانم به
فدایت ای فرزند رسول خدا، سلام پدرت حضرت رسول صلی الله علیه و آله را بپذیر که
توسّط من بر تو سلام فرستاد.

او گوید: دیدم از دیدگان ابوجعفر علیه السلام اشک سرازیر شد، سپس فرمود: ای
جابر! بر پدرم رسول خدا، سلام و درود باد مادام که آسمانها و زمین بر پا است و بر
تو ای جابر درود باد که سلام پدرم را به من ابلاغ کردی.

دانشگاه اهل بیت

امام باقر علیه السلام در چند سال زندگی دنیا، حوادث و مصیبت های بسیار دردناک
و تلخی را چه بر خاندان رسول اکرم «ص» و چه بر شیعیان و پیروان امیرالمـؤمنین«ع»
شاهد بود، زیرا در دوران حکومت غاصبانه امویان می زیست.

تا اینکه بحمد الله در اثر ظلم ها و جنایت های فزون از حد امویان، مردم تا
اندازه ای مسائل را درک کرده و رشد فکری باعث شد که بیش از آن تحمّل آن ظالمان
پلید را نکرده و در گوشه و کنار کشور بزرگ اسلامی حرکت ها و نهضت هائی علیه آنان
برپا شود تا آنجا که تنفّر و انزجار عمومی پیش آمد و حکومت امویان رو به افول و
شکست گذاشت.

در این فرصت طلائی که بدست آمد، امام باقر علیه السلام از شرایط موجود بهترین
استفاده را کرده، دانشگاه اهل بیت علیهم السلام را در مدینه منوّره برقرار نمودند
که به قول راویان و تاریخنگاران، کوفه و بصره و واسط و حجاز جگر گوشه های خود را
به آن دانشگاه که منبع اصیل علوم قرآن و اسلام بود، گسیل داشته و بزرگترین حدیث
گویان و راویان و دانشمندان از آنجا فارغ التحصیل شدند.

این دانشگاه که ادامه اش را فرزند بزرگوار امام باقر علیه السلام یعنی امام
جعفر صادق سلام الله علیه بر عهده گرفت، سی سال به طول انجامید که با آمارگیری
دانشمندان، بیش از 6 هزار کتاب در طی این سی سال، تألیف و تصنیف شد و همۀ مؤلفان
مطالب خود را از آن دو امام بزرگوار علیهما السلام دریافت داشتند.

تا اینکه بالاخره عباسیان با نیرنگ و حیله بر اریکۀ قدرت مسلّط شدند و همان
روش ظالمانه و خائنانه امویان را پیش گرفتند و متأسفانه این دانشگاه پربار و
سودمند تعطیل شد و تا قیام قیامت، شیعیان و پیروان امامان معصوم علیهم السلام
حسرتش را به دل گرفتند تا به خدای خود از دست این ظالمان و جانیان شکایت کنند.

و خدا می داند چه سرنوشت سوئی منتظر آنان خواهد بود. ولی بهر حال همین چند سال
کافی بود که علوم اهل بیت در سراسر جهان، برای همیشۀ تاریخ منتشر شود.

آری دانشگاه اهل بیت علیهم السلام در وقتی بنیان گذاری شد که خطرها از هر سوی
حکومت غاصبانه امویان را در بر گرفته بود، هر چند بیش از چهار هزار دانشجو را در
خود جای می داد ولی این در صورتی بود که بیش از یک قرن بر مسلمانان گذشته بود که
در آن هیچ اثری و هیچ بوئی از گلزار علوم اهل بیت نشنیده و ندیده بودند.

زیرا امویان بد طینت، با کوشش و جدیّت فراوان بنابراین داشتند که تمام آثار
اهل بیت را محو کرده، و پیروانشان را به بدترین وجهی از صحنه خارج سازند. «یمکرون
و یمکرالله و الله خیر الماکرین».

و براستی اگر عباسیان پلید گذاشته بودند که پس از آن، دانشگاه اهل بیت همچنان
به کار خود ادامه دهد و دانشجویان علوم اسلامی با خاطری آرام بتوانند به استفاده و
بهره برداری از محضر امامان معصوم علیهم السلام ادامه دهند، بی گمان تنها فقهی که
در دنیای اسلام، امروز معمول بود، همین فقه اهل بیت بود.

ولی اینان نیز که خطر پیروی کردن مردم از اهل بیت را برای خود محرز می دانسته
و بر تخت و تاجشان که به زور بدست آورده بودند وحشت داشتند، همان کارهای گذشته آن
جائران را ادامه دادند و تا جائی پیش رفتند که روی بنی امیه را سفید کردند.

با این حال، این دانشگاه که مؤسسش و بنیانگذارش امام باقر علیه السلام بود و
از آن پس، فرزند دلبندش امام صادق علیه السلام آن را ادامه داد، در دورانی کوتاه
توانست دانشجویانی ارزشمند و عالیقدر چون ابان بن تغلب، زرارة بن اعین، محمد بن
مسلم، مؤمن طاق، یزید عجلی و جابربن یزید جعفی را به جهان اسلام تحویل دهد که هر
یک در حد خود بزرگترین خدمت را به مکتب اهل بیت نموده و در سخت ترین شرایط و احوال
توانستند احادیث آل محمد«ص» را به جهانیان برسانند.

امام صادق علیه السلام دربارۀ آنان می فرماید: «ان اصحاب أبی کانوا زیناً لنا
احیاء و امواتا» ـ اصحاب و یاران پدرم، مایۀ زینت و افتخار ما بودند، چه زنده شان
و چه مرده شان.

بار دیگر فرا رسیدن سالروز شهادت امام محمد باقر سلام الله علیه را به عموم
شیعیان و پیروانشان تسلیت عرض کرده امید پیروی صادقانه از ائمه معصومین علیهم
السلام را برای تمام محبّان و علاقمندانشان آرزومندیم.

شهادت نهمین پیشوای مسلمین

حضرت محمد بن علی الجواد، نهمین امام و پیشوای مسلمین در روز جمعه دهم ماه رجب
از سال 195 هجری قمری در مدینه منوّره به دنیا آمد و در آخرین روز از ماه ذی قعده
یا ششم ذی حجه از سال 220 هجری در بغداد، مسموم شد و به شهادت رسید و بدینسان تمام
مدت عمر شریفش از 25 سال تجاوز نکرده است.

بیش از هفت یا هشت سال از عمر آن حضرت نگذشته بود که پدر بزرگوارش امام رضا
علیه السلام توسط مأمون پلید در خراسان به شهادت رسید، و خلافت واقعی مسلمانان به
آن حضرت منتقل گشت و قریب هفده سال خلافتش به طول انجامید.

نام مبارکش محمّد، کنیه اش ابوجعفر، القابش: مختار، مرتضی، زکی، تقّی، منتجب،
قانع، عالم و جواد است.

مادرش امّ ولد که امام رضا علیه السلام او را«خیزران» نامید و نام
اصلیش«سبکیه» است. ایشان از اهالی«نوبه» در آفریقا است. و بسیار زن با ایمان و
مقدّسی بوده است.

کلیم بن عمران گوید: به امام رضا علیه السلام عرض کردم: از خدا بخواه فرزندی،
به تو عطا کند. فرمود: من تنها یک فرزند پسر خواهم داشت که او وارث من خواهد بود.
و هنگامی که امام جواد علیه السلام به دنیا آمد، امام رضا سلام الله علیه رو به
اصحابش کرده و فرمود:

«قد ولد لی شبیه موسی بن عمران، فالق البحار و شبیه عیسی بن مریم قدّست أمّ
ولدته. قد خلقت طاهرة مطهرة»

فرزندی برای من به دنیا آمده که مانند موسی بن عمران است و دریاها را درهم می
شکافد و مانند عیسی بن مریم است، مقدس باد مادری که او را زائیده است؛ و همانا
مادرش پاک و طاهر خلق شده است.

سپس امام رضا علیه السلام اضافه کرد:

«یقتل غصباً فیبکی له و علیه أهل السّماء و بغضب الله تعالی علی عدوّه و ظالمه
فلا یلبث الا یسیراً حتّی یعجّل الله به الی عذابه الألیم و عقابه الشدید».

او غاصبانه کشته می شود و اهل آسمان بر او می گریند و خدای تعالی دشمنش و
ظالمش خشم می کند و غضب می نماید و چیزی نخواهد گذشت که خداوند مرگش را فرا رسانده
و او را به عذابی دردناک می فرستد و به جهنّم واصل می کند.

راوی می گوید: من شاهد بودم که امام رضا علیه السلام در تمام آن شب با فرزند
دلبندش در گهواره اش سخن می گفت.

همسر آن حضرت ام الفضل دختر مأمون است. ریان بن شبیب می گوید: هنگامی که مأمون
می خواست دخترش ام الفضل را به ازدواج امام جواد علیه السلام درآورد، بنی عباس
مطلع شده و سخت به وحشت افتادند لذا نزد مأمون رفتند و او را از عواقب کار برحذر
داشتند.

مأمون می گفت: من اگر محمد بن علی را برای دامادی خود انتخاب می کنم، دلیلش
این است که او هر چند از همه سنّش کمتر است ولی از نظر علم و دانش بر تمام
دانشمندان و علما تفوق و برتری دارد.

آنها گفتند: حال که تو اینقدر شیفته او شده ای، بگذار در حضورت دانشمندی را
دعوت کنیم تا از او سئوالهائی در احکام شرع بکند، پس اگر توانست از جواب پیروز
برآید، ما هیچ اعتراضی نداریم.

و اگر ناتوان ماند، بر تو روشن خواهد شد که سخن ما از روی مصلحت اندیشی و
خیرخواهی است!

مأمون به آنان اجازه داد. آنها یحیی بن اکثم قاضی را انتخاب کردند و وعدۀ پول
فراوانی به او دادند بلکه بتواند امام جواد را با مسئله دشواری ناتوان جلوه دهد.

مأمون روزی را تعیین کرد که همه جمع شدند. یحیی بن اکثم نیز حاضر شد. در آن
وقت بیش از نه سال و چند ماه ا ز عمر امام جواد نگذشته بود. امام جواد وارد شد و
در جایگاه مخصوص کنار مأمون نشست. یحیی وارد مجلس شد و روبروی امام قرار گرفت. پس
از اجازه سخن، از حضرت پرسید: قربانت شوم! دربارۀ شخصی که در حال احرام شکاری را
بکشد، چه می فرمائید؟

حضرت فرمود: آیا آن شکار را در حل کشته است یا در حرم؟

عالم به مسئله بوده است یا جاهل؟

از روی عمد کشته است یا از روی خطا؟

آزاد بوده است یا بنده؟

کوچک بوده است یا بزرگ؟

اوّلین بار بوده که دست به چنین کاری زده است یا قبلاً نیز انجام داده است؟

آن شکار از پرندگان بوده یا غیر آن؟

از شکارهای کوچک بوده یا بزرگ؟

آن مرد اصرار بر آن کار داشت یا پشیمان است؟

در شب این کار صورت پذیرفته یا در روز؟

در حال احرام عمره بوده یا احرام حج؟

کدام یک از این اقسام بوده است، زیرا هر یک حکم جداگانه ای دارد!

یحیی بن اکثم سرگردان و بهت زده به امام خیره شده بود و در اثر عجز و ناتوانی،
زبانش به لکنت افتاد و رنگش پرید که تمام حاضرین، عجز و الحاحش را در رخسارش
نمایان دیدند.

سپس مأمون گفت: خدای را بر این نعمت شاکر و سپاسگذارم که آنچه می اندیشیدم،
همان طور شد و آنگاه رو به خویشان خود کرده و گفت: آیا دانستید آنچه را نمی
پذیرفتید؟ و در همان مجلس صیغۀ عقد دخترش را با حضرت جاری کرد و ازدواج انجام شد.

در پایان سخن، جمله ای کوتاه ولی پر محتوا از امام جواد علیه السلام دربارۀ
ضایع شدن حج و پدید آمدن انحراف در آن که اخطاری به کل جهان اسلام است، نقل می
کنیم زیرا در آستانه ایام پر برکت حج هستیم؛ گویا امام علیه السلام از تبدیل شدن
حج واقعی و پر تحرک به حجی که تنها با اعمالی خشکو بی روح انجام می پذیرد، اخطار
نموده و به جهان اسلام هشدار می دهند.

از این سخن امام معلوم می شود که عباسیان نیز از همین نقشی که اکنون آل سعود
دربارۀ حج ایفا می کنند پیروی کرده و آن را بدین صورت خشک و بی روح در می آورند.

حضرت می فرماید:

«ذهب الحج و ضیّغ و افتقر الناس، فمن أعوج ممّن أعوج هذا و من أقوم ممّن أقوم
هذا».

حج واقعی ا ز میان رفته و ضایع شده است و مردم به فقر فرهنگی و اخلاقی و
اقتصادی دچار شده اند. چه کسی کژاندیش تر و منحرف تر از آن است که حج را از مسیر
اطلیش باز گرداند و چه کسی از جهت ایمان و علم نیرومندتر است از کسی که حج را
چنانکه هست بپا دارد.

خداوند! ما را در بپا داشتن حج واقعی، آنچنانکه امام جواد علیه السلام می
خواهد و آنچنان که پیرو واقعیش آن عبد صالح خداوند امام خمینی قدس سره می خواست و
در طول سالیان دراز بر آن تاکید می فرمود موفق بدار چرا که ضایع کردن حج، ضایع
کردن تمام عبادات و احکام اسلام است و بر بپاداشتن بزرگترین خدمت به مکتب و بر
پاداشتن قرآن کریم و اسلام ناب محمدی است.

فرا رسیدن سالروز شهادت این امام همام علیه السلام را به تمام علاقمندان و
پیروانش، بویژه به مقام معظم رهبری و مردم شریف ایران و تمام شیعیان جهان، تسلیت
عرض کرده، موفّقیت همگان را در پیروی از وجود مقدّسش مسئلت داریم.

آمین ربّ العالمین.

از چه کسی بشنویم؟

امام جواد علیه السّلام:

«من اصغی الی ناطق فقد عبده فان کان النّاطق عن الله فقد عبدالله و ان کان
النّاطق ینطق عن لسان ابلیس فقد عبد ابلیس»

(تحف العقول ـ صفحه456)

کسی که به سخن گوینده اش گوش فرا دارد با این عمل، وی را بندگی کرده است. اگر
گوینده سخن از خدا می گوید او خدا را بندگی کرده و اگر ناطق از زبان شیطان و افکار
شیطانی سخن می گوید شیطان را بندگی کرده است.

سخنان معصومين

ویژگیهای اولیای خدا

رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم:

«ثلاث خصال من صفة أولیاء الله: الثقة بالله فی کلّ شیءٍ، و الغنا به عن کلّ
شیء، و الافتقار الیه فی کلّ شیء».

(بحار الانوار ـج103 ـص 20)

سه خصلت است که از صفات أولیای خدا است: اعتماد به خدا در همه چیز، بی نیازی
از هر چیز(و هر کس) و احساس نیاز به خداوند در همه چیز.

امیرالمؤمنین  علیه السلام:

«انّ أولیاء الله تعالی کلّ مستقرب أجله، مکذّب أمله، کثیر عمله، قلیل زله».

(غررالحکم و درر الکلم)

همانا اولیای خدای تعالی کسانی هستند که اجل خود را نزدیک می بینند، آرزوهای
خود را نادیده می گیرند، اعمال و خدماتشان بسیار و اشتباهات و گناهایشان اندک می
باشد.

امیرالمؤمنین علیه السلام:

«انَّ الله عزوجل خلق خلقا ضیّق الدنیا علیهم نظرا لهم فزهّدهم فیها و فی
حطامها، فرغبوا فی دارالسّلام الذی دعاهم الیه، و صبروا علی ضیق المعیشة، و صبروا
علی المکروه، و اشتاقوا الی ما عندالله من الکرامة…و علموا أنّ الموت سبیل من
مضی و من بقی، فتزوّدوا لآخرتهم غیر الذهب و الفضّة و لبسوا الخشن، و صبروا علی
القوت، و قدّموا الفضل، و أحبّوا فی الله و أبغضوا فی الله عزوجل، أولئک المصابیح
و أهل النعیم فی الآخرة».

(امال صدوق ـص 236)

خدای عزّوجل آفریدگانی را آفرید که چون نظر لطفی به آنها داشت، دنیا را بر
آنها تنگ کرد و آنان را نسبت به دنیا و زرق و برق بی ارزشش بی اعتنا و زاهد نمود
پس نسبت به سرای جاویدان و دارالسلامی که آنان را بدانجا دعوت کرد، اشتیاق پیدا
کردند و بر سختی زندگی و مشکلات صبر کردند و نسبت به کرامتی که نزد خدا است،
علاقمند و مشتاق شدند…و دانستند که مرگ راه همۀ رفتگان و ماندگان است لذا برای
آخرت خود توشه برداشتند.

نه از طلا و نقره، و لباسهای خشن پوشیدند و بر روزی کم صبر کردند و نعمتهای
اضافی را همه در راه خدا انفاق کردند و فقط در راه خدا، حب و بغض داشتند؛ همانا
آنان چراغهای هدایت اند در دنیا، و اهل بهشت اند در آخرت.

امام باقر علیه السّلام:

«وجدنا فی کتاب علی بن الحسین علیهما السلام(الا ان اولیاء الله لا خوف علیهم
و لا هم یحزنون) إذا أدّوا فرائض الله، و أخذوا سنن رسول الله، و تورّعوا عن محارم
الله و زهدوا فی عاجل زهرة الدنیا، و رغبوا فیما عندالله، و اکتسبوا الطیب من رزق
الله لوجه الله لا یریدون به التفاخر و التّکاثر، ثمّ أنفقوا فیما یلزمهم من حقوق
واجبة فأولئک الذین بارک الله لهم فیما اکتسبوا و یثابون علی ما قدّموا لآخرتهم».

(تفسیر عیّاشی ـج2 ـ ص124)

در کتاب امام زین العابدین علیه السلام دیدیم نوشته بود: هان که اولیای خدا را
هیچ خوف و اندوهی نیست، اگر واجبات الهی را انجام دهند و به سنتهای پیامبر صلی
الله علیه و آله و سلم عمل کنند و از محرمات الهی خودداری نمایند و در دنیای زود
گذر زهد ورزند و به آنچه نزد خدا است رغبت نمایند و روزی پاک را بخاطر خدا، نه
برای خودنمائی کسب کنند و آنگاه آنچه از حقوق شرعیه بر آنها واجب شده بپردازند؛
آنجا است که خداوند در کسب و کارشان برکت دهد و در آنچه برای آخرت خود پیش می
فرستند، اجر و مزد دریافت خواهند کرد.

امام صادق علیه السلام:

«قال رسول الله علیه و آله و سلم…إن أولیاء الله سکتوا فکان سکوتهم ذکراً، و
نظروا فکان نظرهم عبرة و نطفوا فکان نطقهم حکمة، و مشوا فکان مشیهم بین الناس برکة
لولا الآجال التی قد کتب الله علیهم لم تقرّ أرواحهم فی أجسادهم خوفاً من العذاب و
شوفاً الی الثواب».

(کافی ـج2ـ ص237)

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: همانا اولیای خدا سکوت کردند پس
سکوتشان ذکر خدا بود و نگریستند، پس نگاهشان عبرت بود و سخن گفتند، پس سخنشان حکمت
بود و راه رفتند پس راه رفتنشان بین مردم برکت داشت.

اگر خداوند بر آنها اجلهایشان را ننوشته بود، هرگز روحشان در بدنشان قرار نمی
گرفت؛ ترس از عذاب و در آرزوی ثواب.

دانستنیهای قرآن

بسم الله الرحمن الرحیم

«ألا إن أولیاء الله لا خوفٌ علیهم و لا هم یحزنون»

(سوره یونس ـ آیه 62)

هان! اولیای خدا را هرگز ترس و خوفی نیست و هیچ غم و اندوهی ندارند.

بشارت باد بر اولیای خدا؛ آنان که جان و روان خود را در طبق اخلاص گذاشتند و
جز خدا هدف و آرمانی نداشتند و تنها رضایت پروردگارشان را مدّ نظر داشتند و برای
او و به خاطر او از جان و مال و زندگی خود گذشته و دنیا و زخارف مادی دنیا را طلاق
داده و به جاه و مقام و منصب بی اعتنا بوده و حقیقتاً تقوا و ایمان داشتند.

 اینان را هرگز خوف و اندوهی فرا نرسد
و در دنیا و آخرت مورد عنایت حق قرار گیرند«لهم البشری فی الحیاة الدنیا و فی
الآخرة» و این بشارت الهی هرگز تبدیل و تغییر پذیر نیست«لا تبدیل لکلمات الله» و
همانا این است رستگاری عظیم و بزرگی که جز به اولیا نخواهد رسید«ذلک هو الفوز
العظیم».

اولیای خدا کسانی هستند که میان آنان و پروردگارشان هیچ فاصله و حائلی نیست و
در پرتو نور معرفتو شناخت به چنان مقامی رسیده اند که خدا را با چشم دل می بینند و
تمام عالم را مظهر خدا می شناسند.

دیگر هیچ حجاب و پرده ای نمی تواند قلوب اینان را از خدای محجوب کند و سیرتشان
را تغییر دهد چرا که به صبغۀ الهی رنگ گرفته اند و جز خدا را نمی بینند و ما سوای
خدا را آنقدر کوچک و بی ارزش تصوّر می کنند که جائی برای خوف و ترس و وحشت از ما
سوای خدا در قلبشان نمانده است.

آری! کسی که از تمام وابستگی های جهان مادی رها شده و زهد واقعی بر سراسر وجودش
حکمفرما گشته، هرگز از فقدان مسائل مادی حزن و اندوهی ندارد و آیندۀ خطرناک، فکر
او را مشغول نمی کند و در قلبش رعب و ترس راه پیدا نمی کند.

او که خود را به خدا سپرده و یاد خدا را مایۀ آرامش دلش می داند؛ او که غرق در
صفات جلال و جمال«الله» است و به غیر او نمی اندیشد و فکر نمی کند.

 چگونه ممکن است قلب بزرگش از مواجهه
با دشمنان خدا که در نظرش بسیار ضعیف و حقیرند، بلرزد و بترسد و لذا است که می
بینیم آن مصداق بارز ولیّ خدا در دوران معاصر حضرت امام خمینی قس سرّه، با کمال
شهامت و شجاعت و بی باکی چندین بار اعترف می کند که هرگز از چیزی نترسیده است،
بلکه قسم یاد می کند که: «و الله تا کنون نترسیده ام. آن روز هم که مرا می بردند،
آنها می ترسیدند، من تسلیشان می دادم که نترسید» و هنگامی که مواجه با خشم ابر
قدرتها می شود و محاصرۀ اقتصادی را می بیند با دل و جان پذیرا می شود و مردم را
دعوت به روزه گرفتن و زهد ورزیدن می کند.

 و وقتی که هفتاد هواپیمای نظامی با
اسلحه های جهانخواران به فرودگاه ها و مراکز مهم اقتصادی کشور هجوم می کنند، با
کمال بی اعتنائی مردم را اطمینان می دهد که«نترسید، خبری نیست» و حتی بالاتر از
این که اعلام می کند: «ما تا آخرین نفر و تا آخرین منزل و تا آخرین قطرۀ خون برای
اعلای کلمة الله ایستاده ایم» و بیش از یک بار به جهانیان می فهماند که اگر خمینی
یکه و تنها بماند، با شما سازش نخواهد کرد، هر چند در این عدم سازش آن همه سختی ها
و اهانت ها و شکنجه های روحی و جسمی تحمّل کند.

و این همه از خود گذشتگی و ایثار و فداکاری و شجاعت را«خمینی» در پرتو ایمان
به خدا و تقوای حقیقی بدست آورده است و لذا خداوند محبّت او را چنان در قلوب
مؤمنین و مستضعفین رسوخ داده بود که تا قیام قیامت، این محبت پای برجا و استوار
خواهد ماند. هر چند استکبار و استعمار با ترفندهای گوناگون بخواهند این محبت عمیق
خدادادی را از دلهای عاشقانش بزداید که تنها آبروی خودشان را می برند و لا
غیر«الذین آمنوا و عملو الصالحات سیجعل لهم الرحمن ودّاً».

این اولیای خدا که در دنیا از هیچ چیز و هیچ قدرت واهمه ای ندارند، از یک چیز
می ترسند و در دل شب به خاطر آن گریه و زاری می کنند و به درگاه حضرت ذوالجلال
تضرّع می نمایند و از او طلب عفو و آمرزش می کنند«الذین یخشون ربهم بالغیب و هم من
الساعة مشفقون».

آنان که از پروردگارشان با اینکه او
را با دیدگان نمی بینند، می ترسند و خشیت دارند و از روز قیامت و جزا بیمناک اند.
و همین ترس و خشیت است که به آنان چنان شجاعتی بخشیده است که از هیچ قدرتی نهراسند
و هیچ خوف و حزنی در دنیا و آخرت آنان را فرا نرسد چرا که فقط بر خدا توکّل کرده و
فقط به او چشم امید دوخته اند.

امام خميني ثابت و استوار از آغاز تا پايان

عید قربان

«مبارک باد عید سعید قربان بر جمیع مسلمانان جهان و بر امّت پیامبر عظیم
الشان. مبارک باد این عید بزرگ اسلامی بر مستضعفین جهان که در مقابل مستکبرین و
اولیاء طاغوت قیام نمودند. مبارک باد بر ملت عظیم اسلامی ایران که صادقانه و
دلاورانه در مقابل اولیاء شیطان بپاخاستند… و آن روز مبارک است برای ملت شریف ما
که جمهوری اسلامی به تمام معنا در کشور اسلامی پیاده شود و احکام مترقی اسلام به
جای احکام ضد انسانی برقرار گردد».

(27/7/59)

«حلول عید سعید قربان را که از اعیاد بزرگ اسلام و میعادگاه پیامبران عظیم
الشأن، از حضرت ابراهیم تا حضرت محمّد صلی الله علیه و آله و سلم، بنیانگذاران
توحید و عدالت و رهبران صراط مستقیم عبودیت است به ملت ایران و مسلمانان جهان
تبریک عرض می کنم و از خداوند متعال می خواهم که مسلمانان جهان را برای بپاداشتن
سنّت انبیاء عظام بیدار فرماید و در راه حصول هدف انبیاء که فرزندان و عزیزان خود
را فدای آن نمودند. بسیج نماید تا با همّت همگان پرچم توحید در فضای سراسر جهان به
اهتزاز درآید و دست قدرت های چپاولگر از بلاد مسلمین و مستضعفین کوتاه گردد».

(17/7/60)

«فرا رسیدن عید بزرگ اسلامی قربان را به همۀ مسلمین تبریک عرض می کنم، عیدی که
انسان های آگاه را به یاد قربانگاه ابراهیمی می اندازد، قربانگاهی که درس فداکاری
و جهاد را در راه خدای بزرگ به فرزندان آدم و اصفیاء و اولیای خدا می دهد. عمق
جنبه های توحیدی و سیاسی این عمل را جز انبیاء عظام و اولیاء کرام علیهم السلام و
خاصه عبادالله کس دیگری نمی تواند ادراک کند.

این پدر توحید و بت شکن جهان به ما و همه انسان ها آموخت که قربانی در راه خدا
پیش از آن که جنبۀ توحیدی و عبادی داشته باشد جنبه های سیاسی و ارزش های اجتماعی
دارد. به ما و همه آموخت که عزیزترین ثمرۀ حیات خود را در راه خدا بدهید و عید
بگیرید.

خود و عزیزان خود را فدا کنید و دین خدا را و عدل الهی را بر پا نمائید. به
همۀ ما ذریه آدم فهماند که مکه و منی قربانگاه عاشقان است و اینجا محل نشر توحید و
نفی شرک، که دلبستگی به جان و عزیزان نیز شرک است. به فرزندان آدم درس آموزندۀ
جهاد در راه حق را داد که از این مکان عظیم نیز فداکاری و از خود گذشتن را به
جهانیان ابلاغ کنید.

به جهانیان بگوئید در راه حق و اقامۀ عدل الهی و کوتاه کردن دست مشرکان زمان
باید سر از پا نشناخت و از هر چیزی حتی مثل اسمعیل ذبیح الله گذشت که حق جاودانه
شود».

(12/6/62)

«مبارک باد عید سعید بزرگ قربان بر مسلمانان جهان و بر ملت بزرگ مجاهد ایران
که با انقلاب کبیر خود دست جهانخواران را از تجاوز به میهن اسلامی شان قطع کردند.
و به خواست خداوند متعال و حمایت بقیة الله ارواحنا لمقدیه الفداء خود را از سلطۀ
ستمگران شرق و غرب آزاد و برای به ثمر رسیدن انقلاب بزرگ خویش با فداکاری های فوق
طاقت به نهضت و جانبازی خود ادامه می دهند تا انشاءالله مقصد اعلی که اجرای احکام
نورانی اسلام است، در کشور پیاده شود.

عید سعید و مبارک در حقیقت؛ آن روزی است که با بیداری مسلمین و تعهد علمای
اسلام، تمام مسلمانان جهان از تحت سلطۀ ستمکاران و جهانخواران، بیرون آیند و این
مقصد بزرگ، زمانی میسّر است که ابعاد مختلفۀ احکام اسلام را بتوانند به ملت های
زیر ستم، ارائه دهند و ملت ها را با اسلام ناشناخته، آشنا کنند و فرصت ها را برای
این امر بزرگ سرنوشت ساز، مغتنم شمرده و از دست ندهند».

(7/6/63)

«حضرت ابراهیم که این عید منتسب به او هست و بنیانگذار ایثار است، صورت عملش
یک معناست، و معنا و محتوای عمل، یک باب دیگر است. اینجا صورت عمل برای حلّش یک
مشکلی است و آن عمل هم امری است که فوق طاقت نوع بشر است.

مسئله آن سیری است که فرموده و منتهی به این مسائل شده است…عید برای ما یک
معنا دارد، برای ابراهیم و برای پیغمبرها یک معنای دیگر دارد. ما هم عید می گیریم
آنها هم عید می گیرند لکن آنهائی که عید می گیرند، عید لقاء است. آنها عود می کنند
به آنجائی که از آنجا ظاهر شده اند و عید می گیرند برای این امر، البته بعد از
اجماع به آن معنای سیر الهی، اسمش عید می شود.

و بعدهای معنویش بسیار زیاد است و دست ما از آنها کوتاه است و بعدهای سیاسی و
اجتماعی اش هم زیاد است و زیاد بوده است و امیدواریم که زیاد شود».

(15/6/63)

امام خمینی ثابت و استوار(عیدقربان)

دانستنیهایی ازقرآن(خمینی ، مصداق حقیقی ولی خدا)

سخنان معصومین(ویژگیهای اولیای خدا)

شهادت نهمین پیشوای مسلمین

امام باقر موسس دانشگاه اهل بیت

امام در رسانه های گروهی دنیا

بیانات مقام معظم رهبری در کنگره عظیم حج

هدایت پاداشی واضلال کیفری                                   آیت الله
جوادی آملی

اصول اعتقادی اسلام(بهشت)                                    آیت الله حسین نوری

امام راحل سلام علیه و فقه سنتی                                 آیت
الله محمدی گیلانی

حوادث سال اول هجرت                                          حجة الاسلام و المسلمین رسولی محلاتی

خمینی به ما آموخت که ….                                      
سیدمحمدجواد مهری

اجتهاد، قوه محرکه اسلام                                        
استادشهید مرتضی مطهری

عناصر اصلی بینش سیاسی                                      حجة
الاسلام و المسلمین محمدی ری شهری

جایگاه و نقش حساس دستگاه اجرائی                             حجة الاسلام 
والمسلمین اسدالله بیات

ما و یادگارهای امام خمینی

گفته ها و نوشته ها

پاسخ به نامه ها

نگاهی به رویدادها

رهنمودهای مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه
ای

رهنمود
ها

مقام
معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای

·       
امروز مجاهدت
روحانیون و علمای بزرگ وسعی آنان در پیشرفت انقلاب  و مفاهیم انقلابی یکی از ضروریات انقلاب ماست و
روحانیون ما باید از مساجد به عنوان پایگاه های مهم اسلام  و کانون حرکت های مختلف مردمی به این وظیفه̾
اساسی خود عمل کنند و بر مبنای مقتضیات امروز اسلام و حاکمیّت اسلامی به برنامه
ریزی صحیح برای مساجد بپردازند .

·       
استکبار جهانی امروز
با بکار گرفتن وسایل تبلیغاتی همه گیر و امکانات وسیع خود ظلم بی سابقه ای را بر
جهان تحمیل کرده است . قدرت های بزرگ و مسلط بر جهان ارزش های انسانی و الهی را
نادیده می گیرند و با بی شرمی تمام مدعی طرفداری از حقوق بشر هستند  . وضع مردم مردم مظلوم فلسطین ، لبنان ، کشمیر
و وضع مسلمانان مستضعف میانماری حاکی از بی اعتنائی کامل دنیا نسبت به حقوق بشر
است .

·       
جمهوری اسلامی ایران
تنها دریچه̾ امید ملت ها را کور کنیم و تسلیم فشارهای قلدر مآبانه̾ قدرت های بزرگ
شویم ؟! آیا حکم خدا این است ؟ آیا خداوند به این کار راضی است ؟ آیا سنّت جهاد در
مقابل ظلم و امر به معروف و نهی از منکر اجازه چنین فکری را به ما می دهد ؟

·       
ما در برابر هر قدرت
سلطه طلب و ستمگری که به سر نیزه خود در مقابله با ملت ها تکیه کند حتّی اگر
قدرتمند تر از آمریکا هم باشد می ایستیم .           ( 15/12/70 )

·       
این حادثه ( فروپاشی
امپراطوری اتحاد جماهیر شوروی ) به جهت آن که کشور ها و ملّت هایی از جمله میلیون
ها مسلمان منطقه و همسایه ما به استقلال و آزادی دست یافته حائز اهمیت زیادی است .
در زمانی که صحنه جهانی و عرصه زندگی ملت ها محل تاخت و تاز ابر قدرت هاست .
اضمحلال ابر قدرت شرق می تواند نور امید را در دل ملت های ضعیف بر افروزد و آن ها
را به آینده امیدوار سازد . 

·       
امروز آمریکا می داند
که اگر این کشور را مورد تهاجم نظامی قرار دهد خود ضرر خواهد کرد ، همچنان که
سالیان متمادی رژیم صدام را پشتیبانی کردند و خود ضرر کردند و می دانند هرگونه
تهاجم نظامی علیه جمهوری اسلامی و این ملّت به ضرر آن ها تمام خواهد شد . و این را
می فهمند و ضربه ای که می خواهند بزنند از راه های دیگر است . البته محاصره
اقتصادی و خباثت ها و کارشکنی در تجارت و داد و ستد را دارند و تبلیغات را دارند و
تبلیغ می کنند که اوضاع بد است و وضع خراب شد و دیگر کاری نمی شود کرد و در مملکت
آزادی نیست.    

·       
اختلافات سیاسی ،
اختلافات نظرها و مبارزات سالم انتخاباتی مانعی ایجاد نخواهد کرد امّا مخدوش کردن
چهره کشور و رقبای انتخاباتی و ایجاد سؤال و ابهام در اذهان عمومی اشکال دارد و
باید وحدت و یکپارچگی به عنوان مبنای کار مورد توجه جدی قرار گیرد .

·       
هدف پیامبران الهی
ایجاد جامعه ای با احساسات و عواطف صحیح و سالم بوده است که در آن انسان ها دچار
غفلت و غرق در مادیّات و خودخواهی و خود پرستی نباشند واعضای آن درست فکر و عمل
کنند و دارای رحم و مروّت و احساس مسئولیّت در محضر الهی باشند امّا در راه این
هدف مرحله ای مبنی بر تشکیل نظام و جامعه اسلامی وجود دارد که در آن حکومت ،
تحمیلی ، فاسد و ضد مردمی نخواهد بود .

·       
با فروپاشی شوروی
سابق ، آمریکائی ها دستپاچه شده و تلاش کردند بلکه ملت های آذربایجان ، ترکمنستان
، ازبکستان و تاجیکستان را از اسلام و ارتباط با ایران اسلامی باز دارند امّا این
ملت ها مسلمانند و به رغم گذشت 70 سال دین زداِِیی ، عشق به اسلام در دل آن ها
همچنان می طپد و این مسئله نفوذ اسلام را نشان می دهد .

·       
آن چه که کشورهای
پیشرفته از آن برخوردارند مایه قدرت آنهاست امّا موجب کمال آنان نیست و دلیل آن
ظلمی است که امروز قدرت های استکباری با استفادهاز موشک های قاره پیما ، کلاهک های
اتمی ، زرّادخانه های پیشرفته ، انرژی اتمی ، تکنولوژی فضائی و وسائل ارتباطی بر
میلیون ها انسان در جهان تحمیل کرده اند لذا کمال انسانی را باید در خیر خواهی ،
معرفت ، خدا شناسی و خدا پرستی همراه با احساس تکلیف و مسئولیت و انجام وظیفه برای
کسب رضای الهی جستجو کرد .

نگاهی به
رويدادها

جهان اسلام

·       
رئيس جمهور ناميبيا :
ما از انقلاب اسلامی ايران و ديدگاه های امام راحل الهام گرفتيم .

·       
دادستان كل بحرين
برای مسلمانان مبارز در بحرين ، در خواست اعدام و حبس طولانی كرد .                                          ( 13
/12 /70 )

·       
3 عضو سازمان حزب الله الجزاير به اعدام
محكوم شدند .

·       
اعتصاب و تظاهرات
دانشجویی 5 شهر الجزاير را فرا گرفت .

·       
يك افسر پليس مصر
توسّط مبارزان مسلمان به هلاكت رسيد . (15/12/70 )

·       
« آل پائيس » روزنامه اسپانيایی : تأثير
پذيری 900 ميليون مسلمان جهان از انقلاب ايران ، غرب را عميقا نگران كرده است .

·       
پليس مصر 67 مسلمان
مبارز را دستگير كرد .        ( 19 /12/ 70
)

·       
50 دانشجوی معترض به رژيم الجزاير از دانشگاه
اخراج شدند .

·       
دولت چين از رشد
بنياد گرائی اسلامی در ايالت « سين كيانگ » ابراز نگرانی كرد.

                                                                          (
20 /12 /70 )

·       
طرح مشترك آمريكا و
رژيم صهيونيستی برای محاصره دريائی ، زمينی و هوایی كشورهای اسلامی از جمله ايران
فاش شد.

·       
جبهه نجات اسلامی :
30 هزار تن در زندان های صحرائی الجزاير به سر می‌ برند .

                                                                              (
22 /12/70 )

·       
هفده مسلمان در زندان
های الجزاير به شهادت رسيدند . ( 24/12/70 )

·       
« حجة الاسلام مصطفی حيدر عمران » مسئول نهضت
اجرای فقه جعفری اسلام آباد پاكستان در مسجد به دست عوامل وهابی به شهادت رسيد .

·       
درگيری ميان مسلمانان
و مسيحيان در نيجريه 15 كشته بر جای گذاشت .

                                                                  
( 26 /12/70 )

·       
وزیر جنگ رژیم
صهیونیستی بر ادامه شهرک سازی در سرزمین های اشغالی تأکید کرد.

·       
در عملیات مسلحانه «
رعد الرفیع » جوان فلسطینی ، علیه صهیونیست ها 22 نفر کشته شدند . (28/12/70)

·       
200 هزار روزه دار فلسطینی همزمان با روز قدس
، بی سابقه ترین نمازجمعه را در مسجد الاقصی برگزار کردند .

·       
روزنامه « دی پرسه »
اتریشی : ایران موفق شد انقلاب اسلامی را به کشور های آسیای میانه صادر کند .

·       
سفیر آلمان در مراکش
به علّت مسلمان شدن دعوت به برکناری شد. (8/1/71)

·       
سفارت آمریکا در
پاکستان به زنان با حجاب ویزا نمی دهد .

·       
فهد : اجازه فعالیّت
به مسلمانان بنیادگرا را نخواهیم داد . (9/1/71)

·       
نمازگزاران عید فطر
در الجزایر و نیجریه مورد حمله نیرو های امنیتی قرار گرفتند .

·       
حمله پلیس مصر به
مسلمانان مصر  سه کشته بجا گذاشت .

·       
صرب ها ده ها مسلمان
را درجمهوری « بوسنی هزرگوین » مثله کردند .

                                          
(16/1/71 )

 اخبار داخلی

·       
نخستین محموله از
کامیون های ساخت ایران به روسیه صادرشد .

·       
پزشکان شیرازی ،
سرخرگ مصنوعی ساختند .

·       
صادرات غیر نفتی کشور
به 2 میلیارد و 215 میلیون دلار رسید . (13/12/70)

·       
15 میلیون اصله نهال در هفته درخت کاری بین
مردم توزیع و درختکاری 20 هزار هکتار از اراضی کشور انجام شد . (15/12/70)

·       
ماده معدنی « گرونا »
برای اوّلین بار در کشور در ملایر کشف شد . (17/12/70)

·       
تیم کشتی آزاد ایران
نایب قهرمان جام بین المللی « دانکف » شد .

·       
دستگاه خطایاب املائی
توسّط یکی از استادان دانشگاه شیراز ابداع شد .

·       
ایران از نظر میزان
افزایش تولید فولاد در جهان مقام اوّل را کسب کرد . (19/12/70)

·       
ایران استقلال سه
جمهوری « بوسنی هرزگوین » « اسلوونی » و « کرواسی » یوگسلاوی را به رسمیت شناخت .

·       
برای اوّلین بار در
ایران ، روش جدید درمان تنگی رگ قلب انجام شد .

·       
پاکستان حفاظت از
منافع ایران در آمریکا را به عهده گرفت. (22/12/70)

·       
ایران ضمن اعتراض
شدید به ترکیه نسبت به مصادره کشتی حامل کالای ایران ، نیمه شب پنجشنبه ، سفیر
ترکیه را به وزارت امور خارجه احضار کرد .

·       
جرج بوش رئیس جمهوری
آمریکا با تأکید بر اهمیّت نقش ایران در منطقه ، جمهوری اسلامی ایران را به مذاکره
با آمریکا در تهران دعوت کرد.

·       
صادرات صنایع
پتروشیمی در سال جاری به 100 میلیون دلار رسید .(24/12/70)

·       
مادّه مخصوص تشخیص
سرطان ها درشیراز ساخت شد .

·       
یک روزنامه اتریشی :
ایران تنها کشور موفق در مبارزه با قاچاق موادّ مخدر است .

·       
کمک های جمهوری
اسلامی ایران به مسلمانان میانماری اهداء شد .(25/12/70)

·       
« مسعود رجوی » سرکرده منافقین به ضرب گلوله
دو تن از محافظانش از ناحیه پا و کمر به شدت مجروح شد . (28/12/70)

·       
کاخ سفید بار دیگر
خواستار بهبود روابط با ایران شد .

·       
کاردار عراق در تهران
به دلیل حمله عوامل منافقین به اتومبیل سفارت ایران در بغداد به وزارت امور خارجه
احضار و اعتراض شدید ایران به وی اعلام شد . (8/1/71)

·       
یک تبعه سوئیسی به
اتهام ارتباط غیر مجاز با برخی افراد نیروهای مسلح دستگیر شد.

·       
فرانسه خواستار
مشارکت با جمهوری اسلامی ایران برای حلّ بحران قره باغ شد .

                                          ( 10/1/71)

·       
بی سابقه ترین عمل
جراحی قلب در بیمارستان شهید فقیهی شیراز انجام شد.

                                 
( 11/1/71)

·       
بدنبال تجاوز گروهک
تروریست منافقین از داخل خاک عراق به دو روستای عشایری در منطقه غرب و شهید و
مجروح شدن عشایر ، خلبانان تیز پرواز نیروی هوائی ایران محل تجمّع منافقین را
منهدم کردند .

·       
در آستانه برگزاری
انتخابات دوره چهارم مجلس شورای اسلامی ، منافقین به دفاتر نمایندگی های سیاسی ،
سفارت خانه ها وکنسول گری های ایران در بن ، مونیخ ، هامبورگ ، پاریس ، لندن ،
سازمان ملل ، برن و استکهلم حلمه کردند .(17/1/71)

·       
به دنبال حمله
منافقین به نمایندگی های ایران ، سفیران 9 کشور به وزارت خارجه احضار شدند .

·       
مقامات سازمان ملل از
حمله منافقین به دفتر نمایندگی ایران ابراز تأسف کردند .

·       
در حمله جنگنده های
ایران به مقر منافقین ، بیش از هزار نفر به هلاکت رسیدند .

                    (
18/1/71)

اخبار
خارجی

·       
نیرو های ارمنستان سه
شهر جمهوری آذربايجان را به موشك بستند .

·       
هواپيماهای تركيه
مواضع كرد ها در شمال عراق را بمباران كردند . (12/12/70 )

·       
قذافی تهديد كرد ، در
صورت حمله آمريكا به ليبی ، چاه های نفت ليبی را به آتش می كشد .

·       
اعضای سازمان ملل
رسما به 175 كشور افزايش يافت .

·       
بزرگترين كنيسه
يهوديان در استامبول با نارنجك مورد حمله قرار گرفت .(13/12/70)

·       
آمريكا 5 ميليارد
دلار دارای عراق را به عنوان پرداخت غرامت به آسيب ديدگان جنگ خليج فارس مسدود كرد
.

·       
آمريكا 5 هزار سرباز
در رابطه با هشدار اخير شوروی امنيّت سازمان ملل به عراق در مورد پذيرش قطع نامه
به كويت اعزام كرد .

·       
نيروهای گارد رياست
جمهوری صدام تمام راه های منتهی به شهر های « العماره » « ناصريه » و « بصره » در
جنوب عراق را مسدود كردند .

·       
تعداد پناهندگان « ميانمار
» به بنگلادش به 90 هزار نفر رسيد .( 14/12/70 )

·       
رمزی كلارك دادستان
اسبق آمريكا در سازمان ملل اعلام كرد : جرج بوش و مقامات درجه̾ اوّل آمريكا در
جريان جنگ خليج فارس عليه صلح و بشريّت مرتكب جنايت شدند و بايد محاكمه شوند . (
15/12/70 )

·       
رزمناوهای آمريكا در
يك قانون شكنی بين المللی راه را بر كشتی كره ای بستند .

·       
به علّت كمبود شغل ،‌مسكن
و بد رفتاری در اسرائيل ، روند بازگشت يهوديان مهاجر از فلسطين اشغالی به روسيه
شدت گرفت . ( 18/12/70 )

·       
اسرائيل از آمريكا
خواست كشتی كره ای را غرق كند .

·       
راديو باكو : 500 زن و
كودك آذری توسط ارامنه د رشهر « خان كندی » به گروگان گرفته شده اند . ( 19/12/70
)

·       
بر اساس نظر سنجی های‌
آماری ، 75 درصد مردم آمريكا با سياست سلطه طلبانه كاخ سفيد در جهان مخالفت كردند
.

·       
درگيری مرزی ميان هند
و پاكستان 13 كشته و زخمی‌ به جا گذاشت .

·       
وزارت دفاع آمريكا :
22 رزمنا و آمريكایی در رديابی كشتی كره ای ناكام ماندند .

                                        (
21/12/70 )

·       
علی رغم درگير بودن
آمريكا با مشكلات داخلی و وضعيّت نامطلوب اقتصادی ، بوش ادّعا كرد آمريكا رهبری
جهان را به عهده دارد.

·       
كنسولگری های تركيه
در دو شهر آلمان مورد حمله كرد ها قرار گرفت .(22/12/70)

·       
همزمان با خروج
نيروهای سوری از جنوب بيروت ، نيروهای اسرائيلی سه كيلو متر در جنوب لبنان پيشروی
كردند .

·       
يك ناو هواپيما بر
آمريكا وارد خليج فارس شد .

·       
موسسه آمريكایی «
هوو» مسئوليت حفاظت از اسناد تاريخی حزب كمونيست شوروی را به عهده گرفت .

·       
350 موشك شيميایی عراق توسط بازرسان سازمان
ملل منهدم شد.

                                                     
(24/12/70)

·       
كويت چهل فروند
هواپيمای جنگنده « اف ـ 18 » خريد .

·       
355 نماينده مجلس آمريكا به دزدی از حساب
بانكی كنگره متهم شدند .    

                                                                    
(25/12/70)

·       
چندين  بانك مركز تجاری در استانبول هدف بمب های آتش
افزا قرار گرفت .

·       
روزنامه اينديپندنت :
به اعتقاد مردم عربستان ، خاندان سعودی ضد اسلام هستند .

·       
سفارت رژيم صهيونيستی
در آرژانتين بر اثر انفجار بمب قوی منهدم شد 
و10 نفر كشته و95  مجروح به جا
گذاشت . ( 28/12 /70 )

·       
ارتش تركيه كرد های
اين كشور را به خاك و خون كشيد .

·       
به دنبال استفاده
نيروهای نظامی‌ تركيه از سلاح های آلمانی عليه كردها ، روابط آلمان و تركيه به
شدّت تيره شد .

·       
شورای امنيّت سازمان
ملل تحريم عليه عراق را تمديد كرد . (8/1/ 71 )

·       
نخستين فضاپيمای
جامعه مشترك المنافع به فضا پرتاب شد .

·       
فهد برگزاری انتخابات
در عربستان را رد كرد .

·       
نخست وزير تركيه ،
سوريه را تهديد به حمله نظامی كرد . (9/1/71)

·       
گروه های كماندوئی
ارتش تركيه جهت انجام عمليات عليه چريك های كرد از پنج نقطه مرزی وارد خاك عراق
شدند .

·       
يك صد هزار نفر طی
سال های 90 و 91 ميلادی در روسيه خود كشی كردند.

·       
دو مركز اقتصادی و
فرهنگی آمريكا در كلمبيا با بمب منفجر شد . (10/1/71)

·       
راديو بغداد اعتراف
كرد : نيرو های مردمی 698 تن از مقام های حزب بعث را ترور كرده اند .         ( 11/1/71 )

·       
ارتش تركيه در مناطق
مرزی سوريه مستقر شد .

·       
كاسترو : به
سوسياليسم وفادار خواهيم ماند . (17 /1/ 71 )

·       
تيراندازی سربازان
مصری به روی نيروهای مرزی سودان 6 كشته و مجروح به جا گذاشت .  ( 18/1/71)

گسست
امپراطوری شوروی

بازتاب های
بين المللی سقوط شوروی

دكتر محمد
رضا حافظ نيا

قسمت چهارم

به دنبال
آغاز تحوّلات ساختاری در شوروی ، تحوّلات در نظام بين المللی نيز آغاز گرديد زيرا
يكی از نيروهای عمده̾ تأثيرگذار بر نظام بين المللی حاكم بر جهان دولت شوروی بود.
اين كشور به عنوان سردمدار و قطب قدرت شرق مظهر الگوی خاصی از نظام سياسی و
اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی و دفاعی شده بود كه بخشی از جهان را نيز از خصلت ها و
ويژگی های خود متأثر كرده بود كه می توان علاوه بر جمهوری های پانزده گانه شوروی
به مجموعه كشورهای اروپای شرقی ، چين ، مغولستان ،‌كوبا در آمريكای مركزی ، ويتنام
در جنوب شرق آسيا ، آنگولا و موزامبيك و اتيوپی در آفريقا و يمن جنوبی در شبه
جزيره̾ عربستان اشاره نمود . علاوه بر اين ، سياست خارجی بعضی از كشورهای ديگر
نظير هندوستان ، عراق ، ليبی ، سوريه و غيره را نيز متأثر نموده بود و به عبارتی
بخشی از خانواده̾ جهانی را در حوزه̾ نفوذ سياسی ، اقتصادی ، نظامی و فرهنگی خود
قرار داده و اردوگاه جهان شرق را برای چند دهه شكل داده بود .

هر چند
اختلاف نظرهایی نيز بعدا بين شوروی و چين بروز نمود ولی پذيرش ماركسيسم به عنوان
ايدئولوژی حاكم بر نظام سياسی و اقتصادی چين به معنای تأثيرپذيری و الگوبرداری از
كشور شوروی بود .

در مقابل ،
دولت ها و كشور های نگران از توسعه و گسترش نفوذ و قدرت كمونيسم و شوروی ، كه
عمدتا در قالب كشورهای غربی تجلّی می يافتند خود را متشكل نموده و رهبری شان را به
عهده قوی ترين كشور غرب يعنی آمريكا گذاشتند . اين تشكل با هدف بقا و كنترل قدرت
رقيب يعنی اردوگاه كمونيسم و شوروی و به منظور حفظ ليبراليسم و سرمايه داری غربی
به وجود آمد .يعنی بعد از جنگ جهانی دوم و پس از قدرت يافتن شوروی به عنوان يك
قدرت جهانی و توسعه حوزه̾ نفوذ آن در جناح غربی ( اروپای شرقی ) و جناح جنوبی (
آذربايجان ايران ، عراق ، افغانستان ، چين و كره و جنوب و جنوب شرق آسيا ) كشورهای‌
عمده̾ غربی در اروپا و آمريكا و آسيا به همديگر نزديك شدند و رفتار سياست خارجی
خود را در امور مختلف هماهنگ و همسو نمودند . به عبارتی اردوگاه غرب متشكل از
آمريكا ، كانادا ، فرانسه ، انگليس ، آلمان غربی ، هلند ايتاليا ، ژاپن ، استراليا
به وجود آمد و جمعی از كشور های كوچكتر در پنج قاره̾ جهان نيز در قلمرو و نفوذ آن
قرار گرفتند . در واقع شركت تعاونی غرب با سازمانی سه سطحی برای مقابله با اردوگاه
كمونيسم و شوروی شكل گرفت كه سطح اوّل و يا مدير عاملی آن را آمريكا به عنوان قوی
ترين كشور اين مجموعه و سطح دوم آن را كشور های ياد شده به عنوان هيئت مديره
اردوگاه غرب تشكيل می داد و سطح سوم را مجموعه ای از كشور های بزرگ و كوچك جهان
سومی در قاره های آمريكای لاتين ، آفريقا ، آسيا ، اروپا ، اقيانوسيه و خاورميانه
به وجود می آورد كه اين كشور ها نه به عنوان اعضای تعاونی كه در انتخاب هيئت مديره
و مدير عامل نقشی داشته باشند بلكه به عنوان واحد سياسی زير سلطه و به صورت برده
وار در اختيار رهبران اردوگاه غرب بودند .

از حيث فضائی
اردوگاه كمونيسم و شوروی بخش عمده̾ توده̾ اوراسيا را از قطب شمال به سمت جنوب آن
تشكيل داده و مرز جنوبی آن تقريبا بريال شمالی مجموعه̾ كوهستانی آلپ ( از غرب
اروپا تا جنوب شرق آسيا ) انطباق داشت اين اردوگاه به جز در بعضی از واحد های سياسی
پراكنده كه در آفريقا و آمريكای مركزی وجود داشتند از خصيصه̾ برّی بودن و پيوستگی
ارضی برخوردار بود ولی اردوگاه غرب با بكار گيری مجموعه̾ كشورهای اصلی و تحت نفوذ
خود ( مانند تركيه ، ايران ، پاكستان و غيره ) بخش حاشيه توده̾ خشكی اوراسيا را
تشكيل داده و همچون كمربندی دور تا دور اردوگاه شرق را در بر گرفته و آن را محاصره
نموده بودند و هر كجا در حاشيه توده̾ خشكی‌ جای پائی نيافتند ( مانند سواحل چين )
كمربند حاشيه را به داخل آب ها كشيدند و آن را بر جزاير تطبيق دادند ( كمربند
جزيره ای اندونزی ، تايوان ، فيليپين ، ژاپن ) . در واقع يال جنوبی مجموعه كوهستان
آلپ و شبه جزاير و جزاير شرق و غرب توده̾ خشكی اوراسيا ( آسيا و اروپا ) را به
همديگر پيوند داده و قلمرو اردوگاه شرق را محاصره نمودند . سياست كانتين منت كه از
سوی ايالات متحده̾ آمريكا بعد از جنگ جهانی دوم به اجرا گذاشته شد در واقع تجلّی
فضائی قلمرو نفوذ اردوگاه غرب را به دور اردوگاه شرق و به منظور محاصره و كنترل آن
به نمايش می گذاشت . در اجرای اين سياست فضائی بود كه اتحاديه های سياسی ـ نظامی
غرب شكل گرفتند و پيمان ناتو ، غرب جنوب اروپا را متشكل كرد. سنتو ضلع جنوبی اردوگاه
، شرق را كه مركب از تركيه ،‌ايران و پاكستان بود تشكيل می داد . البته تركيه به
علت موقعيت جغرافيایی خود بين آسيا و اروپا به عنوان همزه̾ وصل دو اتحاديه̾ مزبور
عمل نموده و در هر دو مشاركت داده شده بود . در ادامه̾ اين كمربند فضائی ، جنوب
شرق و شرق آسيا مركب از جزاير و شبه جزاير ، به اتحاديه های ديگری به نام آنزوس و
آسه آن كشيده شد. ضمنا ناگفته نماند كه اين كمربند به وسيله̾ هندوستان دچار گسستگی
بود و علّت آن نيز وجود عامل طبيعی و صعب العبور ارتفاعات هيماليا و فلات تبّت و
پامير است كه به عنوان عامل جدائی جنوب آسيا با آسيای مركزی عمل می نمايد .

اين كمربند
امنيتی كه به وسيله̾ اردوگاه غرب به دور اردوگاه شرق كشيده شده بود و خمير مايه
تئوريك خود را از نظريه های دانشمندان ژئوپلتيك و جغرافيای سياسی گرفته بود هميشه
به عنوان منطقه رقابت بين دو اردوگاه شناخته می شد و شوروی سعی بر شكستن و گسستن
آن داشت و گاهی نيز توفيقاتی بدست می آورد كه برای نمونه از ويتنام ، كره و
افغانستان می توان ياد كرد .

تصوير ياد
شده نشان می‌ دهد كه جهان بعد از جنگ جهانی دوم جهانی به دو اردوگاه تقسيم بندی
شده و نظام بين المللی دو قطبی را پذيرا شده بود كه رهبری قطب ها بر عهده دو قدرت
جهانی آمريكا و شوروی قرار داشت و اين دو قدرت ، قلمرو نفوذ و اردوگاه خويش را به
رنگ خود درآورده و در ابعاد مختلف سياسی ، اقتصادی ، فرهنگی ، نظامی‌ و امنتی آن
ها را از ارزش ها و الگوها و سياست های مورد نظر خود متأثر نموده بودند .

در چنين
جهاتی بديهی است كه امكان شكل گيری اردوگاه سوم وجود نداشت زيرا قدرت سوم هم وزنی
در بين نبود و قدرت های درجه̾ دوم نيز امكان ظهور و بروز را نداشتند و از تلاش های
مربوط به شكل گيری اتحاديه های نظير غير متعهد ها ، كنفرانس اسلامی ، گروه 77 ، سازمان
وحدت آفريقا و غيره نتوانست توفيق يافته و نقش تعيين كننده ای در نظام بين المللی
پيدا كند و اتحاديه ها پس از تشكيل همچنان تحت نفوذ قدرت ها قرار گرفته و اعضاء آن
ها مواضعی متناسب با خواست آنان اتّخاذ می نمودند و به عبارتی اين تشكل ها نيز از
صحنه̾ رقابت دو قدرت جهانی‌ آمريكا و شوروی شده بود .

از همان آغاز
مشخص بود كه شروع تحوّلات ساختار‌ی در شوروی به عنوان يكی‌ از دو ركن نظام بين
المللی كه به فروپاشی آن انجاميد ، به ايجاد تحوّلات در نظام جهانی منجر گرديده و
آن را متحوّل خواهد نمود و ديديم كه قبل از سقوط شوروی و حتّی پس از شروع تحوّلات
ساختاری ، مسئله نظام جديد بين المللی مورد توجه دولت ها قرار گرفت و كشورهای قدرت
مند درجه̾ دوم جهانی نيز در جستجوی ترسيم چارچوب نظری برای نظام بين المللی بودند
و تا كنون كه سقوط شوروی قطعی شده است هنوز سرنوشت نظام بين المللی به درستی روشن
نيست زيرا ژئوپلتيك جهانی سيال بوده و ثبات لازم را پيدا ننموده است . چرا كه اگر
ساخت ژئوپلتيك جهان قرار و ثبات پيدا نمايد و وضعيت قدرت از حيث تمركز يا عدم
تمركز و نيز قدرتمندان فردی و جمعی و همچنين واگرائی ها و هم گرائی ها روشن شود می
توان نظام بين المللی را بر پايه̾ آن ترسيم و تفسير نمود هر چند در يك نظر سطحی و
فريبنده چنين حاصل می‌ شود كه با سقوط شوروی و به عنوان يكی از دو قطب قدرت جهانی
، طبعا قدرت رقيب تنها قدرت جهانی بوده و نظام بين‌ المللی را به رهبری خود شكل
خواهد داد به ويژه اين كه شوروی تنها به تجزيه قدرت در درون خود تن نداده است بلكه
پس از شروع اصلاحات سياسی و اقتصادی ، با قدرت رقيب خود يعنی‌ آمريكا نيز همگرائی
سياسی‌ و رفتاری پيدا نموده است .

تحوّلات
شوروی و فرو پاشی آن نتايج و بازتاب های زير را بر نظام بين المللی به جا
گذاشته  و يا خواهد گذاشت :

1-   
سقوط نظام بين المللی
شكل گرفته بر پايه دو قدرت رقيب جهانی

از آن جایی
كه شوروی‌ خود به عنوان مركزيت و محور شكل دهنده به بخشی از نظام دو قطبی جهان عمل
می‌ نمود و بازيگر اصلی پديده̾ رقابت در نظام جهانی بود بنابراين با فروپاشی آن به
طور طبيعی‌ نظام بين المللی شكل گرفته و ناشی از آن نيز سقوط می‌ نمود به همين
خاطر با سقوط شوروی و طبعا نظام جهانی ، دوره̾ جنگ سرد و پديده̾ رقابت بين دو قدرت
مزبور نيز افت كرد و حتّی رقابت گذشته به نوعی همكاری و همزيستی تبديل شد كه جلوه
های آن در شست های مشترك و تصميمات شورای امنيّت و جنگ خليج فارس مشهود بود .

2-   
بروز پديده̾ واگرایی
در اتحاد اردوگاه غرب

همان طور كه
قبلا بيان شد فلسفه̾ اتحاد غرب پس از جنگ جهانی دوّم ، احساس تهديد از ناحيه
اردوگاه شرق بود كه دولت ها و كشورهای غربی را از چهار قاره آسيا ، آفريقا ، اروپا
و اقيانوسيه گرد هم جمع نموده و آن ها را متحد كرد تا در مقابل توسعه و گسترش
كمونيسم و شوروی ايستادگی نموده و سدّ نفوذ در مقابل آن ايجاد نمايند و برای فراهم
كردن ابزار دفاع در مقابل تجاوز احتمالی نظامی شوروی اتحاديه̾ نظامی شكل داده و
ناتويا اتحاديه̾ آتلانتيك شمالی را به وجود آوردند و استراتژی بازدارندگی را با
ابزار سلاح اتمی و استقرار آن در اروپا و قلمرو فضائی ناتو در پيش گرفتند .

فرو پاشی
شوروی و اردوگاه شرق به معنی از بين رفتن فلسفه̾ اتحاد غرب است آن هم اتحاد كشور
هایی كه از حيث ايدئولوژی پذيرفته شده̾ خود ذاتا در حال رقابت هستند يعنی ‌آزادی
عمل اقتصادی كه پايه̾ ايدئولوژيك دارد و رقابت آميز برای محدود سازی حوزه های نفوذ
اقتصادی و تجاری زمينه های كنش و واكنش احتمالی و تيره شدن روابط فی ما بين را
تشديد می نمايد .

از طرفی ديگر
عامل جغرافيا و به روز خصيصه های مكانی و محلّی و شكل گيری همگرائی های منطقه ای
نيز به واگرائی جهانی اردوگاه غرب كمك می نمايد . به عنوان مثال اروپای واحد آن هم
با عضويت كشورهای اروپای شرقی سابق و حتی جمهوری روسيه كه بازماندگان شوروی سابق
هستند در جستجوی هويت جغرافيایی خود و گسستن از قدرت ماورای اقيانوس اطلس ( آمريكا
) است.

هر چند
جزيره̾ انگليس سعی بر حفظ پيوند شرق و غرب اقيانوس اطلس شمالی و بقای حضور آمريكا
در اروپا آن هم با داشتن قدرت رقابت با آمريكا قوی تر عمل نموده و ادامه̾ سياست
سنّتی انگليس ، آن را در اروپا منزوی خواهد نمود ، اروپا در پرتو اتحاد قدرت های
زير و درشت خود اعمّ از غربی و يا بازماندگان قدرت شوروی ، به قدرت بسيار بالایی
دست يافته كه حتّی قادر خواهد بود بر آمريكا نيز پيشی بگيرد . تصور اين وضعيت است
كه حقيقی بودن تحوّلات شوروی را مورد ترديد قرار می ‌دهد زيرا همگرایی اروپایی بر
مبنای مفهوم جغرافيایی آن كه گورباچف مشوق آن بود مستلزم تغيير سيما و محتوای
شوروی و هم رنگ شدن مجموعه̾ اروپای شرقی و غربی بود كه با ابتكار عمل وی در خصوص
اتحاد آلمان مقدمات عملی آن را نيز فراهم نمود و تجزيه شوروی در شكل واحدهای سياسی
اروپایی ( اوكراين ، جمهوری های بالتيك ، روسيه و بيلوروسی ) به نوعی تكثير سهم ،
نقش بازی كردن در اتحاد اروپاست و از طرفی چون در اتحاديه معمولا عضو قدرت مند در
مناسبات و كاركرد های اتحاديه نقش اصلی را بازی می‌ نمايد و جمهوری روسيه به
تنهایی به عنوان وسيع ترين كشور جهان همراه با توانایی های جمعيتی ، اقتصادی ،
تكنولوژيك ، نظامی و اتمی و نيز ميراث خوار شوروی سابق بودن ، می تواند در امور
اروپای واحد نقش اصلی را بازی نمايد بنابراين از اين طريق موقعيت آن را برای آينده
در وضعيّت بهتر و برتری قرار داده و از اين طريق قادر خواهد بود حوزه̾ نفوذ رقيب
را محدود نموده و خود نيز از درون گرائی به برون گرائی تغيير وضعيت بدهد .

3-   
ايجاد تحوّل و كنش
برای همسايگان

واگرائی
جمهوری های‌ شوروی باعث تأثير گذاری بر امور كشورهای همسايه چون ، مغولستان ،
ايران ، افغانستان ، چين ، تركيه ، رومانی و اروپا شده است و اين كشور ها را وادار
نموده تا سياست های ويژه ای نسبت به جمهوری های چسبيده به مرز خود اتخاذ نمايند .

يكی از پديده
هایی كه در قالب اين تحوّل متصوّر است واگرائی جمهوری های پيرامونی ، نسبت به
جمهوری های مركزی شوروی به ويژه روسيه و همگرایی آن ها با كشور های مجاور در جنوب
غرب شوروی سابق و به عبارتی جنوب آسيا ، خاورميانه ، جهان اسلام و اروپای غربی و
حوزه بالتيك می باشد . البته در بعضی از مناطقی كه كمك های منطقه̾ ژئوپلتيكی حاشيه
شوروی به كشور مجاور كشيده می شود بروز پديده̾ عكس آن نيز متصور است ( مانند
مولداوی يا حوزه بالتيك ) همچنين بعضی از جمهوری های حاشيه ممكن است به عنوان عامل
پيوند بين همسايگان شوروی سابق ؛ جمهوری های مركزی به ويژه جمهوری روسيه عمل
نمايند .

4-   
سيال شدن ژئوپلتيك جهانی
و بروز سرگردانی و تحير در نظام بين  الملل

به دليل حذف
يك قدرت جهانی و تجزيه̾ آن و به هم خوردن نظام دو قطبی ، سرنوشت قطب های قدرت در
جهان نامشخص است .

قدرت جهانی
باقی مانده در جستجوی شكل دادن به نظام است و از فرصت ايجاد شده در جنگ خليج فارس
نيز بهره برداری می نمايد ولی هويت جوئی اروپا و قائل بودن نقش جهانی برای خود كه
در پرتو اتحاد منطقه ای به ويژه با حضور بقايای شوروی سابق ( اوكراين ، روسيه و
غيره) و كشور های اروپای شرقی ، منزلت ژئوپلتيكی آن را افزايش داده و منجر به ظهور
قدرت های درجه̾ اول جهانی از طريق تركيب قدرت های درجه̾ دوم سابق می شود باعث می
گردد كه نظام بين المللی را متأثر نمايد .

از طرفی ديگر
وجود چين به عنوان يك قدرت درجه̾ دوم جهانی كه با فروپاشی شوروی به عنوان قدرت
درجه̾ اول كه در مجاورت آن بود به وضعيت بهتری نائل آمده و موقعيت ژئوپلتيكی آن را
بهتر نموده است نيز قادر است بر مسائل بين المللی تأثير بگذارد به ويژه اين كه چين
پيوند های خود را با حوزه̾ ژئوپلتيكی خليج فارس كه انبار انرژی فسيلی جهان و موتور
محرّكه صنعت و تحرك آن بوده و به عنوان هارتلند يا قلب كره̾ زمين عمل می كند
برقرار نموده و توسعه می دهد و بهتر می تواند نظام آينده̾ جهانی را تحت تأثير قرار
دهد .

ژاپن نيز به
عنوان قطب قدرت اقتصادی و تكنولوژيكی در شرق آسيا مطرح است و برای خود موقعيتی
قائل بوده و قادر به تأثير گذاری بر نظام بين المللی است .

از همه مهم
تر اين كه خيزش های اسلامی كه متأثر از پديده̾ انقلاب اسلامی در ايران می باشد در
حال توسعه بوده و پيروزی آن ها ولو در چند كشور اسلامی می‌ تواند به تشكّل جبهه̾
ملل اسلامی در جهان كمك نمايد به عنوان نيروی سياسی جديد در صحنه بين المللی نقش
تعيين كننده ای ايفا خواهد نمود به ويژه اين كه موقعيّت جغرافيایی ايران آن را بر
نيمی از هارتلند زمين يا خليج فارس به 
عنوان نقطه كنترل جهانی مسلط نموده است . همگرائی دولت ها يا ملت های
اسلامی در چند كشور به ترتيب از منطقه̾ خليج فارس ، شمال آفريقا و جنوب شرق آسيا
به ويژه در حالت سياليّت كنونی می تواند فرآيند تشكل اسلامی‌ را سرعت داده و
جمهوری های مسلمان نشين شوروی سابق را نيز جذب كند . نا مشخص بودن قدرت های جهانی
و همگرائی ها و واگرائی ها در سطح قدرتهای بالفعل و بالقوه̾ درجه اوّل و درجه̾ دوم
جهانی مهم ترين عامل مبهم بودن سرنوش نظام بين المللی است و روابط قدرت ها و نامزد
های قدرت با يكديگر و نيز روابط كشورهای كوچك و بزرگ ديگر با آن ها مشخص نيست و
اين گونه كشور ها در تنظيم روابط خود فرصت مناسبی برای كشور ها و دولت های اسلامی
است كه گرد هم آمده و اتحاديه اسلامی را تشكيل داده و نظام بين المللی را با
استفاده از توانایی های خود تحت تأثير قرار دهند .

                                                                                
ادامه دارد

قسمت سيزدهم

حجة الاسلام
رحيميان

شرايط نماز
مقبول

حقيقت نماز

همان گونه كه
قبلا مذكر شديم در اين جا بحث از شرايط واجزا و احكام ظاهری نماز يعنی ويژگی هایی
كه موجب صحت نماز می شود نيست . زيرا اين بحث مربوط به فقه است، بلكه با توجّه به
ضرورت قطعی صحت نماز ، به عنوان يك امر مفروغ عنه ، در تحقق شكل ظاهری نماز ، در
اين جا سخن از شرايط قبولی و اسرار و آدابی است كه روح نماز و حقيقت آن را تشكيل
می دهند .

قابل ذكر است
كه در اين فراز آدابی را يادآور می شويم كه رعايت و تحصيل آن ها در تمام عبادات
لازم است ، و چون نماز مهم ترين عبادت است رعايت اين آداب در آن از اهميّت بيشتری
برخوردار است و به همين جهت است كه معمولا اين آداب در مبحث نماز مطرح می شود .

و اينك به
اختصار مهم ترين اين آداب را مورد بحث قرار می دهيم :

1-   
يكی از مهم ترين آداب
باطنی درعبادات و به ويژه در نماز توجه به عزّ ربوبيّت و ذلّ عبوديت است ، زيرا
حجاب خود بينی و خود پرستی از همه حجاب ها ظلمانی تر است و گذشتن از آن را از همه
مشكل تر و مقدمه و اساس گذشتن از همه حجاب ها است و تا زمانی كه انسان حجاب
خودپرستی را پشت سرنگذارد و از زندان خودخواهی رهایی نيابد به خدا خواهی نمی رسد و
از اصول به وصال جمال و كمال مطلق ، محجوب و مهجور می ماند پس از رسيدن به عزّ
ربوبی بدون توجّه به ذلّ بندگی و پی بردن به ناچيزی خويش نشايد و رهرو راه خدا جز
از طريق ذلّ بندگی و پيمودن مدارج عبوديت به حقايق ربوبيت دست نيابد و در سايه اين
سلوك است كه انسان از خود و خواسته های خود می گذرد و هستی خويش را يك سره به حق
تسليم و خانه را به صاحب خانه واگذار می كند و در عزّ ربوبيّت ، فانی می شود و در
اين حال تمام وجود او الهی و همه كارهای او خدایی می شود و كنت اذا سمعه الذی يسمع
به و… تحقق می يابد ( روايت قدسی ، كه از امام باقر (ع) نقل شده و قبلا آن را
نقل كرديم ) و  در همين زمينه امام صادق (
عليه السلام ) چنين نقل شده است كه فرمود :

     « العبودية‌جوهرة كنهها الربوبية‌فما فقد من
العبودية و جد في الربوبيه و ما خفی عن الربوبيه اصيب في العبوديه » ( مصباح
الشريعه باب 100 ) .

بندگی گوهری
است كه باطن آن ربوبيت است كه آن چه در بندگی از دست رود در ربوبيّت يافته شود و
آن چه در ربوبيّت پنهان است در بندگی به دست آيد .

2-   
اخلاص

 اخلاص عبارت است از تصفيه عمل از انگيزه های غير
الهی و پاك كردن درون از رؤيت غير حق .

« الا لله
الدّين الخالص » ( زمر / 3 ) .

آگاه باشيد
كه برای خدای تعالی است دين خالص .

« و ما امروا
الا ليعبدو الله مخلصين له الدين » ( بينّه / 5 )

و مأمور
نشدند جز برای آن كه خدا را عبادت كنند ،‌در حالی كه خالص كرده باشند برای خدا دين
را .

بنابراين ، با
وجود هر شائبه ای از قبيل انگيزه های نفسانی و شيطانی دين خالص نيست ، و آن چه
خالص نيست نه شايسته̾ در گاه الهی است و نه به آن امر فرموده است .

مراتب اخلاص

مرتبه̾ اول :
تصفيه̾ عمل است از شائبه رضای مخلوق ، چه برای جلب منفعت و چه برای مورد ستايش
قرار گرفتن و اين حداقل اخلاص است كه شرط صحت نماز و هر عبادت ديگر است و عمل بدون
آن باطل است .

و اين مرتبه
از اخلاص را قبلا در شرايط صحت نماز يادآور شديم .

مرتبه دوم :
تصفيه̾ عمل است از انگيزه رسيدن به مقاصد دنيوی ، كه عمل برای خدا انجام می گيرد
ليكن منظور آن است كه خدای متعال به خاطر اين عمل خواسته ای دنيوی را برآورد مثل
نماز شب خواندن برای توسعه̾ روزی و دادن صدقه برای سلامتی .

گرچه اين
خواص و امثال آن برای بسياری از عبادات در روايات بيان شده است و انجام عمل برای
خدا با اين انگيزه ها از نظر فقهی موجب بطلان نمی شود ولی فرق است بين عملی كه
خالصا لوجه الله انجام گيرد . ـ بدون نظر به خواصّ دنيوی آن گرچه علاوه بر آثار
معنوی و اخروی جاويدان ، آن خواص نيز حاصل آيد ـ با عملی كه مشابه با يك كسب مشروع
برای رسيدن به منفعت مادی انجام گيرد .

مرتبه سوم :
تصفيه عمل است از رسيدن به جنايت و لذت های جسمانی در آخرت . مانند حور و قصور و
در مقابل آن ، عملی است كه برای رسيدن به اين نوع لذت ها انجام گيرد كه به تعبير
روايت عبادت اجيران و تجار است و اين نيز همانند ساير كسب های مشروع است لكن با
اجرت و درآمد بيشتر و بهتر .

مرتبه چهارم
: تصفيه عمل است از خوف عقاب و عذاب های جسمانی در آخرت پس كسی كه به خاطر اين ترس
خدای را عبادت كند عبادت او همچون عبادت بردگان است ، زيرا كه برده معمولا از ترس
تازيانه مولايش وی را اطاعت می كند نه به خاطر اين كه او را شايسته اطاعت می داند
.

عبادتی كه
برای رسيدن به مقاصد و لذات جسمانی اخروی يا ترس از عذاب های جهنم انجام گيرد با
عملی كه برای دست يابی به تمتعات و لذت های جسمانی دنيوی يا ترس از تعزيرات و حدود
در اين دنيا ، انجام گيرد فرق چندانی ندارد و اگر چه لذت ها و عذاب های جسمانی در
آخرت از جهت كيفيت و پايداری و جهات ديگر قابل قياس با لذت ها و عقوبت های‌دنيوی
نيست ، ولی در هر دو صورت از اين نظر كه شعاع همت چنين عبادت كننده ای در لذات
جسمانی و گريز از عذاب های جسمانی محصور و محدود است تفاوتی بين آن ها نيست .

مرتبه پنجم :
تصفيه عمل است از انگيزه رسيدن به سعادت های عقلی و لذت های روحانی و در مقابل آن
عبادتی است كه با چنين انگيزه ای انجام گيرد كه آن در حد خود اگر چه از درجات
عاليه عبادت است و دارای ارزش فراوان ، ليكن اين عبادت نيز خالی از نقص نيست .

نقصی كه ناشی
از تاجرمآبی و مرتبه ای از خود خواهی انجام دهنده آن است گرچه آن چه را در اين
تجارت كسب می كند نسبت به مراتب پيشين قابل قياس نيست .

مرتبه ششم :
اين مرتبه كه در ازای مرتبه̾ قبل است عبارت است از تصفيه̾ عمل از خوف اين كه به
لذات معنوی و روحانی نرسد و در مقابل آن عبادتی است كه با اين انگيزه انجام پذيرد
و اگر چه چنين عبادتی نيز از ارزش زيادی برخوردار است ، ولی اين نيز در زمره̾
عبادت بردگان است و نسبت به عبادتی كه از اين انگيزه تصفيه شده باشد ناقص می باشد.

مرتبه هفتم و
هشتم : تصفيه عمل است از انگيزه̾ رسيدن به جنت لقا و تمتع به لذات جمال الهی و در
ازای آن انجام عبادت است با انگيزه خوف از نرسيدن به مقام فوق .

و در مقابل
اين دو مرتبه ، انجام عبادت است با انگيزه های فوق كه خود از مهم ترين مقامات
والای اهل معرفت است و هر كس را از آن نصيبی نيست ، ليكن اين دو مرتبه ـ و به طريق
اولی مراتب قبل ـ چون صد درصد از حيطه̾ حظوظ نفسانی و خود خواهی رهايی نيافته ، در
قبال عبادتی كه از اين انگيزه نيز تصفيه شده باشد و خالصا لوجه الله به عنوان اين
كه او شايسته̾ عبادت است انجام پذيرد . ناقص و معلّل است .

انسان كه از
سویی در اسفل السافلين نقص و ناتوانی و خسران قرار دارد و می تواند در حضيض خودخواهی
و خود پرستی سقوط كند و از سوی ديگر می تواند به سوی اعلی عليين كمال و عزّت و
فلاح و به اوج خدا خواهی و خدا پرستی پرواز كند بديهی است كه حركت به سوی هر يك از
اين دو قطب متضاد ، مستلزم دوری از قطب ديگر است ، و هر چه انسان به خدا پرستی
نزديك تر شود ، از خود پرستی دور تر می شود تا جایی كه به مقام فنا و خدا پرستی
مطلق دست می يابد ، و ديگر در اين حال اثری از انيّت دو او نمی ماند . فقط او را
می پرستد . نه به انگيزه رغب در نعمت هايش و نه به خاطر رهبت از نقمت هايش نه برای
خود چيزی می خواهد و نه از چيزی بر خود می ترسد چرا كه عز ربوبيت و ذل عبوديت را
دريافته و برای خود « خودی » نمی بيند تا برای آن چيزی بخواهد يا از چيزی بر آن
بترسد ، گر چه آن چيز لذّت جنت لقا باشد يا ترس از فقدان و دست نيافتن به آن .

حضرت
اميرالمؤمنين عليه السلام می فرمايد :

« ان قوما
عبدوا الله رغبة فتلك عبادة التجار

و ان قوما
عبدو الله فتلك عبادة العبيد

و ان قوما
عبدوا الله ، شكرا فتلك عبادة الاحرار » . ( نهج البلاغه فيض ـ حكمت 229 )

گروهر خدا را
به انگيزه رغبت در ثوابش می پرستند كه اين عبادت بازرگانان است .

و گروهی خدا
را به خاطر ترس ـ از عقاب و عدم ثواب ـ می پرستند كه اين عبادت بردگان است .

و گروهی خدا
را به انگيزه سپاسگزاری و شكر می‌ پرستند كه اين عبادت آزادگان است .

در راستای
سلوك الی الله و طی مدارج اخلاص و رسيدن به كمال پرستش حق ، كه به موازات تضعيف و
ازاله خودبينی و خود خواهی حاصل می شود ، درجات ديگری از اخلاص تحقق می يابد كه
مورد اشاره قرار می گيرد :

تا زمانی كه
انسان از حجاب خودبينی و زندان خودخواهی رهايي نيافته باشد ، اعمال خويش را شعاعی
از وجود « خود » می پندارد ، و عبادتی را كه انجام می دهد « خود » را در ازاء آن
مستحق ثواب و پاداش می‌ بيند و اين در حالی است كه در مرتبه اخلاص كامل كه انسان «
خود » در برابر خدا نمی بيند عملی را نيز كه انجام دهد از « خود » نمی داند ، بلكه
تمام اعمالی را كه به ظاهر « خود » انجام می دهد در حقيقت ، مواهب و نعمت هایی می
داند كه خداوند متعال به وسيله او انجام داده است و با چنين باور و بينشی است كه
مومن مخلص هرگز در قبال عملی كه انجام می‌ دهد خود را طلبكار خدا و متسحق ثواب نمی
بيند ، بلكه آن چه را كه خداوند متعال به عنوان ثواب و پاداش مقرر فرموده و عطا می
كند ، نشأت گرفته از تفضل و كرم او می داند : چنان چه امام سجاد زين العابدين عليه
السلام در پيشگاه خداوند چنين معروض می دارد :

« نعمك
ابتداء و احسانك التفضل » .

تمام نعمت
هايت ابتدایی است بدون آن كه مسبوق به استحقاق باشد و احسانت تفضل است بدون آن كه
عاملی برای الزام آن وجود داشته باشد .

در حقيقت
انسان با عبادت خالصانه̾ خويش نه آن كه اثر و فايده ای‌ را برای خدای بی نياز عايد
می كند ، بلكه بدين وسيله راه كمال خود را می پويد و به هدف آفرينش خويش دست می
يابد كه :

« ما خلقت
الجنّ و الانس الّا ليعبدون » .

خداوند انسان
را آفريد و هدف از خلقت و راه وصول به آن ـ كه موجب كمال نهایی او است ـ را نيز
مشخص فرموده و تمام اسباب و شرايط مناسب ، از عقل و ديگر نيرو های باطنی و ظاهری
گرفته تا انبيا و رسل و نعمت های بی شمار ديگر را نيز برای نيل به كمال مطلوب او
فراهم آورد ، و حجّت و نعمت را كامل فرموده است . حال اگر از اين همه نعمت بهره گرفت
و راه كمال خود را پوييد آيا حقی بر عهده خدا و ولی نعمت خويش پيدا می‌ كند ؟ و می
تواند از او طلب حقی كند ؟ آيا اگر بنده ای كه وجودش و تمام امكاناتش مملوك مولای
خويش است و با كمك و راهنمایی او كاری را به نفع خويش انجام داد تازه می‌ تواند
خود را طلب كار او بداند ؟

آيا بنده خدا
در قبال آفريدگار خويش و اين همه نعمتی كه : « و ان تعدّوا نعمة‌ الله لا تحصوها »
( ابراهيم 34 / نحل 18 )

وظيفه ای جز
پرستش او به عنوان سپاسگذاری دارد ؟ … با اين همه از آن جا كه خداوند ارحم
الراحمين است و رحمت او بر غضبش پيشی دارد ـ « سبقت غضبه » و می خواهد كه بندگانش
سعادت مند شوند از روی تفضل و در راستای همان نعمت ها و احسان های ابتدایی اشت
پاداش های بی كران و ديرپایی را برای خوبی ها و انجام تكاليف بندگانش وعده و مقرر
فرموده است و انسان باطی مراحل عبوديّت و سير مدارج اخلاص ، شايستگی و زمينه مناسب
را برای بارش رحمت و تفضل بی كران الهی بر خود فراهم می‌ سازد . و اين همانند
كودكی است كه پدر مهربان او تمام امكانات لازم را جهت كسب علم برای او فراهم كرده
تا بدين وسيله به كمال علم دست يابد ، و با اين حال برای تشويق و ترغيب بيشتر او
جوايزی را مقرر می‌دارد تا كودك را كه نمی تواند مصالح دراز مدت خود را بدرستی درك
كند بيشتر در مسير خير و صلاح سوق دهد و البته اين تشبيه قابل مقايسه با مطلب مورد
بحث نيست .

در مصباح
الشريعه نقل شده :

و ادنی حد
الا خلاص بذل العبد طاقته ثم لا يجعل لعمله عند الله قدرا فيوجب به علی ربه مكافاة‌لعمله
.

كمترين حد
اخلاص آن است كه بنده تمام توان خود را در جهت پرستش حق بكار برد و آن گاه برای
عمل خويش ارزشی در پيشگاه خدا قائل نشود كه در ازاء آن پاداشی بر پروردگار خود
واجب شمارد .

با آن چه
درباره كمال اخلاص گفتيم ك مستلزم زوال كامل خود خواهی و خود بينی است . نكته ای
ديگر مورد توجّه قرار گرفته و مرتبه ای ديگر از اخلاص حاصل می شود . و آن اين كه
بنده مخلص به هر اندازه و به هر كميّت و كيفيتی كه حق جل علا را عبادت كند . هرگز
عمل خويش را زياد نشمارد و دل به آن نمی بندد و همواره در برابر عظمت و كمال حق و
بی نيازی مطلق او ، نقص و فقر مطلق خويش را می بيند و خود و عمل خود را ناچيز و
حقير می شمارد .

حضرت
اميرالمؤمنين عليه السلام درباره فرشتگان مقرب ـ با آن همه معرفت و عبادت خستگی
ناپذير چنين می فرمايد : « لو عاينوا كنه ما خفی عليهم منك لحقّروا اعمالهم و
لزروا علی انفسهم و لعرفوا انهم لم يعبدوك حق عبادتك و لم يطيعوك حقّ اطاعتك » . (
خطبه 108 نهج البلاغه فيض )

اگر فرشتگان
با آن مقامی كه در عبادت حق دارند ـ كنه و حقيقت تو را كه بر آن ها مخفی است ،
آشكارا ببينند ، همانا اعمال خويش را كوچك و حقير شمارند و خود را از تقصير در
بندگی ـ ملامت كنند و در می يابند كه عبادت و طاعت تو را آن گونه كه شايسته تو است
انجام نداده اند .

و در جائی كه
پيغمبر اكرم صلی الله عليه و آله و سلم كه در پرتو عبوديّت مطلقه به بالاترين
مراتب كمال و رفيع ترين قله انسانيّت دست يافته و با قدم عبوديّت به معراج حقيقی‌
رسيده است و عبادتش نورانی ترين عبادت ها است ، چنين به عجز و تقصير خويش اعتراف
می كند كه : « ما عرفناك حقّ معرفتك و ما عبدناك حق عبادتك » « آن گونه كه شايسته
تو است ترا نشناخته ايم و بدان گونه كه شايسته تو است ترا عبادت نكرده ايم» .

پس ديگران را
چه رسد كه عمل ناچيز و ناقص خويش را زياد شمارند و به آن دلبسته و احساس خشنودی
كنند .

                                                                                      
ادامه دارد

جاودانگی راه
امام

قسمت سی و
دوم

اهميّت قضا
دراسلام (5)

حجة الاسلام
و المسلمين اسدالله بيات

درباره̾ قضاء
و قضاوت اسلامی مطالب اگر چه فراوان است و هر قدر درباره̾ آن و شرايط قاضی و آئين
دادرسی آن و آدابی كه قاضی بايد مراعات نمايد و تحت ادب القضاء مورد توجّه قرار
دهد ده ها مقاله را می طلبد و مناسب هم هست به بعضی از آن ها لا اقل اشارت به عمل
آيد ليكن به خاطر ضيق مجال و طولانی بودن اين سلسله مقالات از ادامه̾ آن خود داری
نموده و به همين اندازه بسنده می نمائيم و علاقمندان را به كتاب های منبع و مستند
مانند جواهر الكلام و ديگر كتب فقهی كه در اين مقوله مطالب فراوان و مهمی را به
صورت استدلالی و فنّی مطرح كرده اند ارجاع می نمائيم .

حضرت امام (
س) پس از آن كه راجع به قضاء و اهميّت آن تذكراتی لازم دادند و نقش والا و بالای
قضاوت را در نظام اسلامی مشخص فرمودند به موضوع ديگری كه در واقع ما در تمامی
مسائل و زير بناء فكری تربيتی موضوعات و مسائل ديگر به حساب می آيد پرداخته و
توصيه های لازم را می فرمايند و آن حوزه های مقدّسه̾ علميه است عين سخنان امام (س)
در اين باره اين است :

« وصيت اين
جانب به حوزه های مقدّسه علميه آن است كه كرارا عرض نموده ام كه در اين زمان كه
مخالفين اسلام و جمهوری اسلامی كمر به براندازی اسلام بسته اند و از هر راه ممكن
برای اين مقصد شيطانی كوشش می نمايند و يكی از راه های با اهميّت برای مقصد شوم
آنان و خطرناك برای اسلام و حوزه های اسلامی نفوذ دادن افراد منحرف و تبهكار در
حوزه های علميه است كه خطر بزرگ كوتاه مدّت آن بد نام نمودن حوزه ها با اعمال
ناشايسته و اخلاق و روش انحرافی است و خطر بسيار عظيم آن در دراز مدت به مقامات
بالا رسيدن يك يا چند نفر شياد كه با آگاهی بر علوم اسلامی و جا زدن خود را در بين
توده ها وقشر های مردم پاكدل و علاقه مند نمودن آنان را به خويش و ضربه مهلك زدن
به حوزه های اسلامی و اسلام عزيز و كشور در موقع مناسب می‌ باشد » .

حضرت امام (س
) با توجّه به حسّاسيّت و نقشی كه حوزه های علميه دارند و بايد داشته باشند و از
زوايای مختلف موضوع را ديده و هشدار های لازم را بالخصوص به دست اندركاران حوزه
های علميه داده اند و از خطرات غفلت و بی توجهی به اين امر مهم را پرده برداری
كرده و با دقّت موضوع را مورد بررسی و تحليل قرار داده اند . اگر چه با توجّه به
نقش اساسی و ارتباطی كه روحانيّت با روح و روان مردم دارد و در واقع بعد معنوی ما
در گرو تلاش های روحانيّت و مخصولات حوزه های علميه است اگر ملّتی از جهات فرهنگی
و معنوی دارای تعالی و عروج شدند نشان دهنده̾ موفقيّت و تلاش مستمر قشر های فرهنگی
جامعه به ويژه روحانيّت خدوم است و بالعكس اگر روند عمومی روند نزولی و قهقرا و
نشان دهنده̾ ضعف فرهنگی و اخلاقی و معنويات باشد بهترين شاهد و دليل بر عدم حضور
فعّال و چشمگير روحانيّت در صحنه ها و ضعف عملكرد آن ها است اگر چه ممكن است عوامل
ضد خدا و اصول بشری هم در مواردی تعمدا بخواهد چهره های نورانی افراد خدمتگزار را
ملكوك نمايد امروز كه مديريّت سياسی و اقتصادی و اداری جامعه توسط روحانيّت لباس
عمل می پوشد و در واقع در رأس حكومت روحانيّت قرار دارد و توقع و انتظارات مردم
طبعا چندين برابر افزايش می يابد و  انصافا
با توجّه به مجموعه̾ شرايط جمع ميان اين دو كه هم هدايت بعد معنوی جامعه را در دست
داشته باشند و مردم را به صراط عبوديت و وارستگی دعوت نمايند و هم مشكلات اجتماعی
مردم را بتوانند مرتفع سازند و گرفتاری ها را برطرف نمايند فوق العاده سخت بوده و
به صورت طبيعی غير ممكن به نظر می‌ آيد . از آن طرف هم تمام امكانات را در دست
داشته و زمينه های توقع را فراهم كرده اند . و با وعده های معمولی موجب افزايش اين
توقع ها می شوند .

روی اين حساب
حوزه های علميه امروز مانند حوزه های علميه ديروز نيستند كه فقط انسان های خالص و
الهی و وارسته به خاطر عشق و علاقه ای كه به امور معنوی و روحی داشتند و از زرق و
برق دنيا و دنيا پرستان به ستوه آمده بودند رو به حوزه ها می آوردند و از روی عشق
ربوبی علوم الهی و اسلامی را دنبال می كردند .

با توجّه به
حوادث موجود افرادی به حوزه ها مجذوب خواهند شد كه دنبال منافع دنيائی خويش بوده و
در فكر نيل به مقامات و مسئوليت ها و موقعيت های سياسی و اجتماعی بوده و هستند و
قطعا دشمنان قسم خورده اسلام و انقلاب اسلامی اين معنا را يافته اند و سيلی محكمی
از روحانيّت مستقل و آزاد و مرجعيّت دينی الهی خورده اند و خطر آخوند متدين و غير
وابسته را به وضوح درك كرده اند و برای اين كه برای هميشه جلو اين خطر را بگيرند و
با خاطر جمعی در فكر برنامه ريزی و طرحی برای غارت و چپاولگری استعمارگران باشند
می كوشند افرادی را ظاهر الصلاح و مقدّس مآب امّا بی اطلاع از عمق مسائل به تدريج
به حوزه ها نفوذ داده و از طريق آنان آن ضربه اساسی و كاری را كه می خواهند به اسلام
و انقلاب بزنند وارد سازند و مع الاسف ردّ پائی از اين جريان شوم و تلخ را اكنون
مشاهده می نمائيم .

حوزه های
علميه به طور جدّ بايد به اين موضوع توجّه نمايند و نگذارند از آن حالت سنّتی
بيرون آمده و رنگ دولتی و حكومتی بگيرند اگر چه دولت و حكومت مشروع و مقبول و مورد
تأييد باشد ولو اين كه نظم و انضباط بايد در سولوحه̾ برنامه ها قرار گيرد و با
شعار نظم ما در بی نظمی است كه يك شعار انحرافی و استعماری است مبارزه نمايند و
زمينه ها را برای رشد و شكوفایی انسان های والا و و ارسته و محقق و عارفان سالك
طريق خدا و مجتهدان رها و آزاد از حبّ دنيا و مقام فراهم نمايند و از بطالت و بی
تفاوتی جلوگيری به عمل آورند . سخنان حضرت امام را در اين باره بشنويد :

« و می دانيم
كه قدرت های بزرگ چپاولگر در ميان جامعه ها افرادی به صورت های مختلف از ملی گراها
و روشنفكران مصنوعی و روحانی نمايان كه اگر مجال يابند از همه پرخطر تر و آسيب
رسان ترند ذخيره دارند كه گاهی سی چهل سال با مشی اسلامی و مقدس مآبی يا پان
ايرانيسم و وطن پرستی و حيله های ديگر با صبر و بردباری در ميان ملت ها زيست می
كنند و در موقع مناسب مأموريت خود را انجام می دهند . و ملت عزيز ما در اين مدّت
كوتاه پس از پيروزی انقلاب نمونه هایی از قبيل مجاهد خلق و فدایی خلق و توده ای ها
و ديگر عناوين ديده اند و لازم است همه با هشياری اين قسم توطئه را خنثی نمايند و
از همه لازم تر حوزه های علميه است كه تنظيم و تصفيه آن با مدرسين محترم و افاضل
سابقه دار است با تأييد مراجع وقت . و شايد تز نظم در بی نظمی از القائات شوم همين
نقشه ريزان و توطئه گران باشد .

در هر صورت
وصيت اين جانب آن است كه در همه اعصار خصوصا در عصر حاضر كه نقشه ها و توطئه ها
سرعت و قوت گرفته است ، قيام برای نظام دادن به حوزه ها لازم و ضروری است كه علماء
و مدرسين و افاضل عظيم الشأن صرف وقت نموده و با برنامه دقيق صحيح حوزه ها را و
خصوصا حوزه علميه قم و ساير حوزه های بزرگ و با اهميّت را در اين مقطع از زمان از
آسيب حفظ نمايند. »

آری اساتيد
بزرگ و افاضل والا مقام كه در متن انقلاب رشد يافته اند و رنج آن را درك كرده اند
و شرايط حساس جامعه و دنيا و انقلاب را به خوبی درك می نمايند بايد به اين مهم
بپردازند و برای حفظ مصالح اسلام و انقلاب اسلامی سر از پا نشناسند و در ايجاد نظم
همسو و هماهنگ با انقلاب اسلامی تلاش نمايند و زير نظر و هدايت و اشراف مراجع
بزرگووار تقليد كه ذخائر الهی و حوزه ها هستند به اين امر مقدّس بپردازند و علوم
اسلامی را كه برای طلاب و محصلين دينی و الهی تدريس می نمايند اولويت بندی كرده و
با توجّه به همان اولويت ها روی‌ ‌آن ها برنام ريزی نمايند و به علوم و دانش هایی
كه ارتباط مستقيم با فقه و فقاهت دارد اهميّت زيادتری بدهند و در رشد و شكوفایی آن
ها بكوشند و در خط مشی حوزه ای از رويه مشايخ بزرگ و استوانه های حوزه های علميه
عدول ننمايند و در ميان طلّابی كه وارد حوزه فقه و فقاهت می شوند روح تحقيق و
تعميق را گسترش دهند . و آنان را به ابتكار و خلاقيّت در اين امور وادار سازند .
همچنان كه امام (س)  با صراحت می فرمايد :

« و لازم است
علماء و مدرسين محترم نگذارند در درس هایی كه مربوط به فقاهت است و حوزه های فقهی
و اصولی از طريقه مشايخ معظم كه تنها راه برای حفظ فقه اسلامی است منحرف شوند و
كوشش نمايند كه هر روز بر دقّت ها و بحث و نظر ها و ابتكار و تحقيق ها افزوده شود
و فقه سنّتی كه ارث سلف صالح است و انحراف از آن سست شدن اركان تحقيق و تدقيق است
محفوظ بماند و تحقيقات بر تحقيقات اضافه گردد » .

برای اين كه
تا ديروز كه حكومت اسلامی در دست ما نبود و اسلام به عنوان تنها راه حلّ مشكلات
اجتماعی عنوان نمی شد اين قدر توقع و انتظارات به جا به نظر نمی رسيد امّا امروز
چنين نيست كشور بنا است طبق فقه اسلامی اداره شود و مقررات و نظامات بايد منطبق با
معيارهای اسلامی و فقهی گردد . قطعا فقه اگر در همان وضع دوران انزوا قرار گيرد و
مطالب نو و جديدی بر آن افزوده نشود و مسائل مورد نياز و نو ظهور با توجّه به
شرايط زمان و مكان از طريق فقهی مورد تحليل و بررسی قرار نگيرد اصل اسلام و فقه
اسلامی به ناتوانی از حلّ معضلات و مشكلات اجتماعی متهم خواهد شد و لذا اين فقه با
حفظ همان وضع سنتی در درون خودش بايد حالت پويائی را داشته باشد و انعطاف خودش را
برای مشكلات به روشنی نشان دهد و اين معنا امكان ندارد مگر اين كه تحقيقات روی
تحقيقات افزوده گردد و روح تحقيق و تدقيق در طلاب زنده تر گردد و تنها به علوم
قبلی كه در حوزه ها مطرح بود و به علّت منزوی بودن اسلام و نبودن حكومت اسلامی بر
تحصيل غير آن ها احساس نياز نمی شد اكتفا نكند و برنامه ريزی وارد كردن آن علوم را
نيز درحوزه ها به عمل آورند .

البته در اين
جهت نظام مقبول و مشروعی كه وجود دارد و در ميدان عمل فقه را دارد به مرحله اجراء‌در
می آورد و در اجراء تنگناها و مضايق را لمس می نمايند هماهنگی لازم را خواهد داشت
و از امكاناتی كه دارد در اختيار حوزه ها خواهد گذاشت تا انسان های مفيد و به درد
بخوری را در اين زمينه تربيت كرده و برای كمك به نظام الهی بسيج نمايند . كما اين
كه حضرت امام (س) با صراحت می فرمايد :

« و البته در
رشته های ديگر علوم به مناسبت احتياجات كشور و اسلام برنامه هایی تهيه خواهد شد و
رجالی در آن رشته تربيت بايد شود » .

در عين اين
كه حوزه های علميه بايد در رشد و شكوفایی بعد علمی افراد برنامه ريزی كرده و
سرمايه گذاری جدی به عمل آورند و در علوم مختلف اسلامی افراد صالح و آزموده و ماهر
تربيت نمايند ليكن اساس حوزه های علميه چيز ديگری است . اساس حوزه های علميه برای
تربيت و ساختن انسان های وارسته و متخلق به اخلاق خدا است و در واقع حوزه های‌
علميه گهواره هایی است كه انسان ها در آن حركت علمی و عملی و دروس را آغاز كرده و
در مسير انسان كامل شدن قدم بر می دارند طالبان علوم انسانی علاوه بر اين كه دارای
قدرت تحليل علمی و منطقی و فلسفی می شوند و از عقل نظری برتری برخوردار می گردند
از جهت معنوی و سير و سلوك الی الله نيز قدم های برجسته تری برداشته و برای لقاء
خدای عالم به پرواز در می آيند . لذا حوزه ها بايد به اين جهت هم اهميّت داده و در
تقويت كلاس های اخلاق و سلوك راه خدا كه جهاد اكبر است از هيچ تلاشی فروگذار
ننمايند و در ديد امام (س) اين معنی از والاترين و بالاترين وظايف حوزه های علميه
است :

« و از
بالاترين و والاترين حوزه هایی كه لازم است به طور همگانی مورد تعليم و تعلم قرار
گيرد ، علوم معنوی اسلامی از قبيل علم 
اخلاق و تهذيب نفس و سير و سلوك الی الله رزقنا الله و اياكم ، كه جهاد
اكبر می باشد » .

                                                                                                
ادامه دارد

پرسش ها و
پاسخ ها

مسأله بداء

حجة الاسلام
و المسلمين سيد مرتضی مهری

قم ـ خواهر
زهرا ، 1‌ـ ز

س 1- ما در
علم كلام خوانده ايم كه علم خداوند متعال عين ذات او است و باری تعالی ازلی و ابدی
است . و ما معتقديم آن چه تا به حال خلق كرده و آن چه خلق خواهد فرمود در علم خدا
بوده است بنابراين مسأله بداء كه در بعضی مسائل ديده می شود چه معنی دارد ؟ و
همچنين با توجّه به رواياتی كه از رسول اكرم صلی الله عليه و آله و سلم آمده است
كه حضرت ائمه معصومين عليهم السلام را با ذكر نام معرّفی فرموده است بداء در مورد
امامت بعد از امام صادق عليه السلام چه معنی دارد ؟

ج ـ بداء در
لغت عرب از مادّه̾ بدوّ به معنای ظهور است و يكی از موارد استعمال آن تجديد نظر و
تغيير تصميم است زيرا تغيير جهت و تجديد نظری كه برای انسان رخ می دهد در اثر كسب
يك اطلاع جديد و ظهور يك امر پنهان حاصل می شود به اين دليل آن را بداء می گويند .
ولی بداء به اين معنی درباره خداوند صدق نمی كند زيرا چيزی از خدا پنهان نيست تا
منكشف شود و موجب تجديد نظر گردد . همان گونه كه نسخ به معنایی كه در قوانين بشری
صدق می كند در شريعت الهی‌ موردی ندارد . بشر گاهی قانونی را به عنوان يك قانون
دائمی و بر اساس اطلاعی كه از وضع جامعه انسانی به طور عموم دارد وضع می كند ولی
در اثر پيشرفت علم و كسب اطلاع جديد متوجه می شود كه آن قانون مفيد نيست بلكه مضر
است و لذا قانون را تغيير می دهد . اين را می گويند نسخ قانون .

ولی در مورد
قانون آسمانی چنين چيزی ممكن نيست بلكه آن چه ممكن است تغيير قانون بر اساس تغيير
وضع جامعه است نه تجديد نظر و كسب اطلاع جديد. مثلا در ابتدای امر كه جامعه اسلامی
از نظر نيروی نظامی در حال ضعف بود دستور الهی در برخورد با كفّار و مشركين عفو و
گذشت و ترك مخاصمه بود ولی پس از تغيير و تحوّلی كه پيدا شد و مسلمين نيرومند شدند
آيات جهاد نازل شد . حكم دوّم حكم اوّل را نسخ كرد ولی در واقع اين نسخ به معنای
تغيير يك قانون دائمی نيست بلكه دليل بر پايان مدّت و زمان حكم اوّل است و چون شكل
ظاهری حكم اوّل مانند يك قانون دائمی است قانون دوّم را اصطلاحا نسخ می گوييم .

بداء در
تكوينيات نيز از همين قبيل است . مثلا ظاهر امری اقتضاء می‌كند كه حادثه ای در
زمان و شرايط خاصی اتفاق افتد و كسی كه بر قوانين طبيعی كه مقتضی وقوع آن حادثه
است آگاهی يافته از وقوع آن می تواند اطلاع دهد ولی قانون ديگری مانع وقوع آن می
شود وچون اطلاع بر همه̾ قوانين حاكم در جهان هستی برای هيچ كس غير از ذات اقدس
الهی ميسر نيست هيچ كس نمی تواند از آينده به طور قطع خبر دهد مگر اين كه از جانب
خدا به او آگاهی داده شود . اين گونه تغيير ظاهری كه رخ می دهد به دليل شباهت آن
به تجديد نظر اصطلاحا بداء خوانده می شود ولی واقعا بداء‌نيست .

به عبارت
ديگر همه چيز در جهان هستی به جز ذات اقدس الهی در حال تغيير و تحوّل و زيادی و
كمّی است و ظاهرا مراد از محو و اثبات در آيه 38 سوره̾ رعد « يمحوا الله ما يشاء و
يثبت و عنده ام الكتاب » همين تغيير و تحّول است . و همه̾ اين تغييرات و تحولات بر
اساس قوانين لا يتغير است و شايد مراد از عنده ام الكتاب همان باشد . زيرا تنها
خداوند به همه قوانين لا يتغيری كه در حوادث جهان مؤثر است محيط و آگاه است و همه̾
آن قوانين ساخته̾ او و تحت تدبير و اراده̾ او است .

« و لن تجد
لسنة الله تبديلا و لن تجد لسنة الله تحويلا » و معنای تقدير نيز همين است . اين
كه می گوئيم خداوند همه̾ حوادث را مقدر ساخته و آن چه مقدار است واقع می شود يعنی
همه چيز بر اساس اصول و قوانين لايتغير 
واقع می شود و قوانين تقدير خداوند است . ما اگر چيزی را اتفاق و تصادف می
دانيم به دليل عدم اطلاع از قوانين حاكم بر جهان است و اگر كسی همه̾ آن ها را
بداند همه̾ حوادث را دقيقا می تواند پيش بينی كند و هيچ چيزی از نظر او اتفاق و
تصادف نخواهد بود .

اگر كسی بر
همه عواملی كه در به وجود آمدن باران دخالت دارد مطلع باشد و همه موانع آن را نيز
بداند می تواند با دقّت تمام پيش بينی كند كه چه وقت و در كجا چه مقدار باران
خواهد باريد و حتّی حوادثی كه انسان در آن نقش دارد نيز قابل پيش بينی دقيق است
زيرا انسان گرچه به اختيار خود عمل می كند ولی همين اختيار و انتخاب را از او سلب
نمی كنند و لذا انسان نه كاملا مختار است كه از قيد و بند قوانين حاكم بر جهان رها
باشد و نه كاملا مضطر است همچون يك دستگاه يا يك حيوان بی شعور .

و از همين جا
معنای اين مطلب كه در احاديث آمده است روشن می شود كه احتياط و حذر از وقوع حادثه
مانع حدوث آن نمی شود ولی صدقه مانع می شود . منظور اين نيست كه انسان هنگام
رانندگی يا هر كار ديگر احتياط لازم را انجام ندهد بلكه منظور اين است كه اگر
حادثه ای بر اساس قوانين حاكم بر جهان بايد واقع شود هيچ چيزی مانع آن نيست مگر
قانون ديگر ، و مانع بودن صدقه خود يك قانون است هر چند نحوه̾  تأثير آن بر ما مجهول است و از همين روی آن را
يك قانون و سنّت غير طبيعی و غير مادّی می دانيم . بنابراين احتياط مانع ممكن است
مانع می شود ولی هرگز چنين نيست كه احتياط در هيچ موردی مفيد نباشد بلكه بسياری از
حوادث به دليل بی احتياطی واقع می شود و اين خود يك قانون است .

بعضی از ساده
انديشان چنين تصوّر می كنند كه احتياط در وقوع حوادث هيچ گونه نقشی ندارد . اگر
تقرير شده است كه در روز و ساعت معيّن انسان بميرد يا دچار حادثه يا بيماری شود
خواهد شد چه احتياط بكند و چه نكند ، چه به پزشك مراجعه كند و چه نكند ، چه در
رانندگی با سرعت زياد بدون رعايت مقررات برود و چه با رعايت آن ها ، چه به هنگام
بمباران به پناهگاه برود و چه نرود و …. و بعضی بر اساس همين تفكر بر اتومبيل
های ضد گلوله مسئولين اعتراض داشتند ودارند ولی اين پندار صحيح نيست . تقدير
خداوند چيزی نيست به جز همان قوانين و مقررات حاكم بر جهان هستی . بر اساس همان
قوانين ، بمباران در ساعت معين انجام خواهد شد. حق انتخاب انسان هم پيرو
مقررات  و قوانين است و حتّی فرود آمدن بمب
در لحظه̾ مخصوص و در جای مخصوص هم پيرو قوانين است ولی ما آن قوانين را دقيقا نمی
دانيم . شكی نيست كه در اين صورت اگر انسان در آن لحظه و در همان موضع در پناهگاه
باشد آسيبی نخواهد ديد گرچه ممكن است طبق همان قوانين مجهول كه به نظر ما اتفاق و
تصادف است بمب در هواكش پناهگاه بيافتد و همه پناهندگان را بكشد ولی در اين صورت
آن ها از نظر منطق و عقل و در پيشگاه خداوند معذورند . البته پناه گرفتن و نگرفتن
انسان نيز پيرو عوامل درونی و برونی است و نقش رهنمايان در اين زمينه ايجاد انگيزه
و عامل درونی در انسان ها است . و همين نقش انبيا و اوليا و دعوت كنندگان به راه
خدا است .

بنابراين
تقدير يعنی نظم در جهان هستی . خداوند معلول ها را جدا تقدير نفرموده است بلكه
معلول ها را از راه علت ها تقدير فرموده است . اين كه می گوئيم هيچ چيز جلوی تقدير
را نمی گيرد درست است يعنی هيچ چيز نمی تواند خارج از برنامه و قانون حاكم بر جهان
هستی اثری داشته باشد ولی اين موجب نمی شود كه بيمار مثلا به پزشك مراجعه نكند ،يا
به دعا و صدقه متوسل نشود . تأثير هر كدام از آن ها جزء‌ برنامه است. اگر انسان به
وسيله ای مانند خواب های اطمينان بخش متوجّه خطری شود كه او را تهديد می كند يا از
يك راه طبيعی تر پزشك او را متوجّه خطری سازد معالجه و دارو و صدقه و دعا و صله̾
رحم ( يعنی احسان به خويشاوندان مستحق ) می تواند مانع آن خطر باشد در عين حال آن
خواب و آن پيش بينی هم دروغ نيست زيرا آن پيش بينی به معنای بيان مقتضی استكه
انسان در برابر آن مانعی به وجود آورده است .البته اخبار انبيا عليهم السلام هرگز
دچار چنين نقصی نمی شود يعنی اگر خداوند آن ها را مطلع ساخت از آن چه در علم الهی
است مطلع می سازد كه همه̾ قوانين را شامل است و لذا هرگز خلاف واقع نخواهد بود .
گر چه خلاف اين امر در بعضی روايات آمده است ولی از آيات و روايات ديگر استفاده می
شود كه چنين چيزی نيست و خداوند هرگز وعده̾ خود را كه به وسيله̾ انبياء عليهم
السلام ابلاغ می شود خلف نخواهد كرد و عقلا هم نبايد چنين چيزی مكن باشد زيرا
مستلزم سلب اعتماد از آن ها می شود . ولی در غير انبيا و ائمه عليهم السلام اگر
پيش بينی صحيح باشد بر اساس بعضی قوانين حاكم بر جهان است كه ممكن است به وسيله
قانون ديگر نقض شود. كسی كه همه قوانين را بداند هرگز خبر او خلاف واقع نخواهد بود
. اين قوانين و مقررات بسيار زياد و پيچيده است و بعضی از آن ها از محدوده̾ جهان
طبيعت خارج است مانند تأثير دعا و صدقه و صله رحم و امثال آن ها . و از همين جا
نكته ای ديگر روشن می‌ شود . گاهی انسان دعا می‌ كند و صدقه می دهد ولی اثری از‌
آن مشاهده نمی شود و بلا دفع نمی گردد .

شايد دليل آن
نقض تأثير آن به عملی ديگر باشد ممكن است انسان به مستحقی صدقه بدهد ولی از سوی‌
ديگر با اهانت به مؤمنی اثر آن را نقض كند . البتّه اين را از باب فرض و مثال می
گوئيم معلوم نيست چه اموری تأثير امر ديگر را نقض می كند . و لذا در روايت
است  كه هيچ گناهی را كوچك نشمار ، ممكن
است همان خشم خدا را در پی داشته باشد .

اين توضيح
مختصری درباره̾ تقدير خداوند . حال سخن در اين است آيا خداوند قوانين و مقررات
جهان را تنظيم فرموده و خود را كنار كشيده است و جهان مانند يك دستگاه سيستماتيك
كار می كند . يا همچنان تحت قدرت و اراده و سلطه̾ خداوند است و هيچ حركت و سكونی
حتّی بسيار اندك و ناچيز بدون اراده و قدرت خداوند حاصل نمی شود .

بعضی جاهلان
چنين تصوّر می كنند كه خداوند خالق جهان و نظم آن است ولی ديگر در تدبير و
گردانندگی جهان دخالتی ندارد. در قرآن از يهود چنين نقل شده : « و قالت اليهود يد
الله مغلولة غلت ايديهم و لعنوا بما قالوا بل يداه مبسوطتان ينفق كيف يشاء » (
مائده ـ 64 ) ـ يهوديان گفتند دست خدا بسته است ، دست آن ها بسته باد و از رحمت خداوند
به دور باشند به خاطر چنين سخنی ، بكله او دستان قدرتش باز است و آن چه بخواهد می
بخشد .

در تفسير اين
آيه در روايت آمده است كه منظور يهود اين بود كه خداوند از كار جهان فارغ شده است
. امروز نيز بعضی از منكران خدا می گويند اگر به خدا نياز باشد در اصل خلقت است و
اكنون ديگر جهان بر اساس نظم و قانونی كه بر آن حاكم است خود به خود می گردد .

منظور از
اعتقاد به بداء نفی اين تفكر است . تفكّر الهی صحيح اين است كه هيچ چيز در عالم به
جز اراده̾ خداوند مؤثر نيست ولی اراده̾ او بر خلاف تفكّر اشاعره گزاف نيست بلكه بر
اساس اصول و مقررات است . قرآن بر اين نكته تأكيد دارد : « يضل من يشاء‌ و يهدی من
يشاء و ما يضل به الا الفاسقين » ـ خدا هر كه را بخواهد گمراه می كند و هر كه را
بخواهد هدايت می فرمايد ولی گمراه نمی‌ كند مگر آنان كه فاسقند يعنی بر خداوند
طغيان كرده و از روی عناد و لجاج آيات خدا را انكار می كنند .

بنابراين نه
اين سخن صحيح است كه در جهان نظم و قانون لايتغيری حاكم است ولی گرداننده ای ندارد
و خداوند در مقابل اين نظم و قانون دست بسته و بی اختيار است و نه اين سخن صحيح
است كه اراده̾ خدا بدون هيچ قانون و نظمی جهان را اراده می كند . و تفكر صحيح اين
است كه تمامی ذرات جهان تحت قدرت و اراده̾ خداوند است و در عين حال نظم و قانون بر
همه̾ ذرات جهان حاكم است . نه قانون مندی جهان حاكميت را نفی كند و نه خداوند از
سنّت و قانونی كه خود قرار داده تخطی می كند . و لذا استثنای مشيّت الهی در همه
موارد حتی آن جایی كه هيچ گونه استثنایی وجود ندارد صحيح و لازم است . خداوند در
مورد خلود و جاودانگی بهشتيان و دوزخيان نيز « الّا ماشاء ربك » می‌ فرمايد و حتی
در مورد نزول وحی بر پيامبر و عدم اشتباه آن حضرت كه به هيچ وجه نبايد استثنایی
داشته باشد می فرمايد : « سنقر ئك فلا تنسی الّا ماشاء‌ الله » . منظور از همه اين
استثناها بيان همين نكته است كه هيچ قانون و نظمی بدون اراده و مشيّت الهی در جهان
حاكم نيست .

و خلاصه بداء
به معنای صحيح آن است كه محو و اثبات يعنی تغييراتی كه در جهان بر اساس قوانين و
مقتضيات و موانعی پيدا می شود به دست خداوند است . و اين عقيده را هيچ مسلمانی
منكر نيست بلكه از اصول اساسی همه̾ شرايع آسمانی است . در روايات فراوانی كه شايد
نزديك به تواتر باشد آمده است كه هيچ پيامبری مبعوث نشده است مگر اين كه يكی از
اصول عقايد او بداء بوده است و در روايتی است كه هيچ عبادتی به اندازه̾ قول به
بداء با توضيحی كه گفته شد مستلزم اين عقيده است كه هيچ مؤثری در جهان به جز
خداوند نيست و همه̾ حوادث و تغييرات به خواست و اراده̾ او است . طبعا كسی كه چنين
اعتقادی دارد نهايت كرنش در برابر خداوند قيوم خواهد داشت . آن چه را می خواهد از
او می خواهد . به پزشك مراجعه می كند و از خدا شفا می خواهد برمی خيزد « و بحول
الله و قوته اقوم و اقعد » می گويد . در همه امور و نيازهای زندگی به عوامل طبيعی‌
آن متوسل می شود ولی موفقيت خود را فقط از خدا می خواهد و هر توفيقی نصيبش شود آن
را فقط مستند به ذات اقدس احديت می‌ داند و هر مصيبتی كه بر او وارد شود چون از
جانب او است می پذيرد بلكه به آن افتخار می‌ كند و نه تنها تسليم بلكه راضی و
خشنود است .

و اما روايتی
كه در مورد جناب اسماعيل فرزند امام صادق سلام الله عليه نقل شده كه برای خدا در
مورد او بداء حاصل شده است آن چه را ما يافتيم سند معتبری ندارد و بر فرض صحّت
توجيه شده است كه مراد اين جهت است كه چون در ظاهر به دليل جلالت مقام و منزلت او
تصور می شد كه او پس از پدر امام است و چون در حيات پدر وفات يافت گویی واقعيتی
تغيير يافته و او كه مقتضيات امامت را داشت به دليل مرگ زود رس از اين منصب محروم
شد . ولی اين توجيه گرچه معروف است قابل قبول نيست زيرا اصولا امامت بر اساس
مقتضيات ظاهری نيست بلكه ائمه عليهم السلام از جانب خداوند منصوب شده اند و حضرت
رسول صلی الله عليه و آله و سلم همه را به نام مكرر ذكر فرموده اند و كليه̾ شئون
آن ها از ولادت تا مرگ با ساير انسان ها فرق های اساسی دارد كه از جمله عصمت و علم
است . و اگر منظور اين باشد كه بعضی از شيعيان توهم می كرده اند كه او امام باشد و
بعد معلوم شده است كه چنين نيست اين را به هيچ عنوان بداء نمی گويند آن هم با
تعبير ( بداء الله ) . بعضی توجيه كرده اند كه مكرر جناب اسماعيل در معرض قتل و
ترور قرار گرفته اند ولی خداوند او را نگه داشت . اين توجيه نيز قانع كننده نيست
زيرا تعبير روايت اين است كه در هيچ چيز مانند اين امر بداء حاصل نشده است . حال
اين كه مسأله حفظ خداوند از كيد و مكر دشمنان از اموری است كه بسيار اتفاق می افتد
و يك امر عجيب و اختصاصی نمی باشد ، ما هنوز توجيه قانع كننده ای برای اين حديث كه
سند معتبری ندارد نيافته ايم .

استاد
شهيد مرتضی مطهری

اجتهاد
، قوه محركه اسلام

دوازدهم
ارديبهشت مصادف است با سال روز شهادت استاد مرتضی مطهری ، آن جاودانه مردی كه در
تاريخ انقلاب با شكوه ايران ـ چه از نظر علم و چه از نظر عمل ـ نظيری نداشت و همين
افتخار برای او بس كه امام بزرگوارمان ـ قدس سرّه ـ درباره اش فرمود :

«
آثاری كه از او هست ، بی استثنا همه آثارش خوب است و من كس ديگری را سراغ ندارم كه
بتوانم بگويم بی استثنا آثارش خوب است ، ايشان بی استثنا آثارش خوب است ، انسان
ساز است » .

و
همين يك جمله امام كافی است كه عظمت و شخصيت اين متفكر و احياگر بزرگ فرهنگ اسلامی
را به دنيا اعلام كند و به همين خاطر است كه ما در روز شهادتش ، به جای اين كه
درباره̾ زندگيش ـ كه آن هم سراسر افتخار است ـ بحثی كنيم ، يك مقاله ارزنده از
مقاله و سخنان هميشه جاويدش انتخاب كرده و برای استفاده عموم برادران و خواهران منتشر
می سازيم و پيوسته به ملت عزيز ايران و ملت های مسلمان توصيه می كنيم از كتاب ها و
سخنان و مقالات استاد مطهّری غفلت نورزند و با اطمينان خاطر از نظرات ارزنده آن
بزرگوار استفاده كنند و مطمئن باشند كه هر چه بيشتر در مطالعه كتاب هايش بكوشند به
اسلام ناب محمّدی نزديك تر خواهند شد .

پاسدار
اسلام فرا رسيدن اين روز را به رهبر و امّت به ويژه به معلّمين و فرهنگيان عزيز ـ
كه امروز را به نام معلم نامگذاری كرده اند و چه نام مناسب بجائی است تسليت عرض
نموده و برای اين كه هميشه فرهنگ « مطهری » در ميان ما زنده باشد ـ كه او زنده و
جاويد است ـ بار ديگر مطالعه̾ كتاب هايش را به عموم ملّت به خصوص معلمان و
فرهنگيان و دانش آموزان و دانشجويان ، اكيدا توصيه و سفارش می نمائيم .

درود
بر روح و روان آن شهيد سعيد و درود بر رهروان راهش .

«
فلو لا نفر من كل فرقة منهم طائفة ليتفقهوا في الدين و لينذروا قومهم اذا رجعوا
اليهم لعلهم يحذرون » [1]
.

يكی‌
از مفكرين عالم اسلامی در اعصار اخير اقبال لاهوری است. اقبال اهل هندوستان سابق و
پاكستان جديد و در يك خاندان مسلمان پرورش يافته است . او تحصيلات جديد را طی كرده
و در همان زمان از تحصيلات قديم في الجمله ای بهره مند بوده است ولی شور اسلامی را
هميشه داشته بر عكس اكثريت قريب به اتفاق محصلين ايرانی كه يك حالت رنگ پذيری
عجيبی نسبت به فرنگی ها دارند . اين مرد تحصيلات عاليه ئی در رشته فلسفه داشته و
كتاب ها به زبان انگليسی نوشته كه همان كتاب ها برای مستشرقين جزء‌ مدارك شمرده می
شود . مرد بسيار باشور و از كسانی بوده است كه شم اسلامی داشته و از آن حمايت كرده
است كه تنها اسلام است كه می تواند دنيا را نجات بدهد ، با اين كه خودش مرد متجددی
بوده و از افكار امروز حداكثر آگاهی را داشته است .

او
می گويد پدرم يك جمله ئی به من گفت كه آن جمله برايم درس شد . می گويد يك روز صبح
مشغول تلاوت قرآن بودم ، پدرم گفت چه می كنی ؟ گفتم قرآن می خوانم . گفت :« قرآن
را آن چنان بخوان كه گوئی وحی ، بر تو نازل شده است » . همين جمله مثل نقشی كه روی
سنگ كنده باشند در دلم اثر گذاشت و از آن به بعد به هر آيه ای كه رسيدم تا تأمل و
تدبّر نكردم رد نشدم .

اين
مرد جمله ای دارد كه من به مناسبت اين جمله خواستم اسمی از او برده باشم . اين
جمله درباره̾ اجتهاد است . می گويد : « اجتهاد قوه محركه اسلام است» شما يك
اتومبيل تا يك نيروئی نباشد كه آن را به حركت در آورد ممكن نيست حركت بكند . جمله
ديگری هم هست مال بوعلی سينا كه يك بحث جامعی در كتاب شفا دارد راجع به اصول
اجتماعی و اصول خانوادگی . می گويد : « حوائجی كه برای زندگی بشر پيش می آيد بی
نهايت است. اصول اسلام ثابت و لا يتغير است و نه تنها از نظر اسلام تغيير پذير
نيست ، بلكه اين ها حقايقی است كه در همه زمان ها بايد جزو اصول زندگی بشر قرار
گيرد ، حكم يك برنامه واقعی را دارد. امّا فروع الی مالا نهايه است . به همين دليل
اجتهاد ضرورت دارد يعنی در هر عصر و زمانی بايد افراد متخصص و كارشناس واقعی باشند
كه اصول اسلامی را با مسائل متغيری كه در زمان پيش می آيد تطبيق بكنند ، درك بكنند
كه اين مسئله نو داخل در چه اصلی از اصول است » .

اتفاقا
اجتهاد جزو مسائلی است كه می توان گفت : روح خودش را از دست داده است مردم خيال می
كنند كه معنی اجتهاد و وظيفه مجتهد فقط اين است كه همان مسائلی را كه در همه زمان
ها يك حكم دارد ، رسيدگی بكند ؛ مثلا در تيمم آيا يك ضربه بر خاك زدن كافی است يا
حتما بايد دو صربه بر خاك زد ؟! يكی بگويد اقوی يك ضربه كافی است ديگری بگويد احوط
دو ضربه بر خاك بزدند ، يا مسائلی از اين قبيل . درصورتی كه اين ها اهميّت چندانی
ندارد ، آن چه اهميّت دارد مسائل نو و تازه ای است كه پيدا می شود و بايد ديد كه
اين مسائل با كدام يك از اصول اسلامی منطبق است . بوعلی هم لزوم اجتهاد را روی
همين اساس توجيه می كند ، می گويد به همين دليل در تمام اعصار بايد اجتهاد وجود
داشته باشد . اگر اين را ما در نظر بگيريم ضد فكر اهل تسنن است . در آن وقت اهل
تسنن حق اجتهاد را منحصر كردند ( البته به حسب ظاهر ) به يك افراد معين ، كه در
اين جا شيعه با آن ها موافق نيست .

شيعه
می گويد : اجتهاد بابی است كه در تمام زمان ها بايد باز باشد. از نظر آن ها ابوحنيفه
، مالك بن انس ، شافعی و احمد بن حنبل چهار تا مجتهدند ، مجتهد جائز الخطا هم
هستند .

قرآن
كريم تعبيریی دارد : « و ماكان المؤمنون لينفروا كافة فلولانفر من كل فرقة منهم
طائفهة ليتفقهوا في الدين » راجع به تفسير اين آيه بحث هایی است. ترجمه اش اين است
: مؤمنين چنين نيستند كه همه شان يك جا كوچ كنند چرا از هر فرقه يك نفر كوچ كند
برای اين كه در امر دين تفقه پيدا كنند . مقصود از اين كه مؤمنين اين چنين نيستند
كه يك جا كوچ كنند . چيست ، يعنی برای چه كوچ كنند؟ برای اجتهاد ، حالا هر چه می
خواهد باشد ولی قرآن هدفی را در اين جا ذكر كرده است . آن هدف به اين تعبير است .

«
ليتفقهوا في الدّين » كه از هر فرقه ای ، طائفه ای در دين تفقه پيدا كنند . قرآن
مسئله یی را طرح كرده است به نام تفقه در دين .

اين
كلمه ، معنایی بالاتر از معنای علم دين می فهماند . يك علم دين داريم يه تفقه در
دين .

علم
يك مفهوم وسيعی است ، هر دانستنی را علم می گويند ولی تفقه به طور كلی در هر موردی
استعمال نمی شود. تفقه در جائی گفته می شود كه انسان يك دانش عميقی پيدا بكند يعنی
علم سطحی علم هست ولی تفقه نيست . راغب اصفهانی می گويد . « التفقه هو التوسل بعلم
ظاهر الی علم باطن » تفقه اين است كه انسان از ظاهر ، باطن را كشف كند ، و از پوست
مغز را دريابد ، از آن چه كه به چشم می بيند و حس می كند ، آن چه را كه حسّ نمی
كند درك بكند . معنای تفقه در دين اينست كه انسان دين را سطحی نشناسد يعنی در دين
، هم روحی هست و هم تنی ، در ساختن دين تنها به شناختن تن اكتفا نكند.

ما
در احاديث گاهی برمی خوريم به اين گونه مضامين : روزی برسد كه « لا يبقی من القرآن
الادرسه و من الاسلام الا رسميه » از قرآن جز ياد گرفتن ظاهری و از اسلام جز نقشی
باقی نمی ماند .

اميرالمؤمنين
عليه السلام در يك  جا راجع به آينده بنی
اميه كه بحث می كند می‌ گويد مثل اسلام در آن زمان مثل ظرفی است كه محتوی مايعی
بوده است ، بعد آن ظرف را وارونه كرده باشند و آن مايع ريخته باشد ، ظرف خالی باقی
مانده است . قسمتی از دستورهای دين شكل ظرف را دارد برای دستور های ديگری كه شكل
آب را دارد . يعنی اين ظرف لازم است امّا اين ظرف برای آن آب لازم است . اگر اين
ظرف باشد ، آن آب هم نميريزد امّا اگر آن آب نباشد و اين ظرف به تنهایی باشد ،
انگار نيست. اميرالمؤمنين عليه السلام می خواهد بفرمايد كه بنی اميه اسلام را تو
خالی می كنند ، مغزش را بكلی از ميان می برند و فقط پوستی برای اين مردم باقی می
گذارند .

تعبير
ديگر اين است : « ولبس الاسلام لبس الفرو مقلوبا » [2]
. می گويد : در آن زمان اين لباس كه نامش اسلام است می پوشند امّا مثل اين كه
پوستينی را وارونه پوشيده باشند ، هم خاصيّت خودش را از دست می دهد و هم اسباب
مسخره می شود . خود اين ها می رساند كه اسلام را به دو شكل می شود به تن كرد : يك
شكل اين كه يك امر بی خاصيّت بی مغز جلوه كند و شكل ديگر اين كه معنی دار باشد .

يكی
از رفقا نقل می كرد كه من يك وقتی گرفتاری داشتم بسيار شديد. برای انجام يك كار
خيلی كوچك كه اصلا زحمت هم نداشت ولی برای من ارزش فوق العاده ئی داشت ، به يكی از
رفقا مراجعه كردم . او در جواب گفت كه من الآن بايد به نماز جماعت بروم . اگر در
اين جا انسان بگويد اسلام كه اين همه به نماز جماعت توصيه كرده است ارزش قضاء حاجت
يك مسلمان را از بين برده است ، اين ، غلط است . مگر برای خدا فرق می كند كه ما
نماز تنها بخوانيم يا نماز جماعت ؟ اسلام كه گفته است نماز با جماعت خوانده شود ،
برای اين است كه مردم در آن حالی كه حالت روحانيّت و معنويّت است ، چشمشان به صورت
يكديگر بيفتد و به اوضاع يكديگر رسيدگی بكنند . اين كه گفته اند : اگر نماز را به
جماعت بخوانيد اين مقدار ثوابش زياد می شود برای اين است كه شما را به يكديگر
مهربان تر می كند ، در قضاء حوائج يكديگر ساعی تر می كند . يعنی نماز را به جماعت
خواندن پوسته ئی است كه مغزی در آن نهفته است . مغز آن ، عواطف اجتماعی و علاقمند
بودن به سرنوشت ديگران است .

اين
ها دلالت می كند بر اين كه اسلام پوستی دارد و مغزی ، ظاهری دارد و باطنی . پس
تفقه لازم دارد .

تفقه
اين است كه انسان معنی را بدست بياورد . اگر آن شخص می گويد : اجتهاد قوه محركه
اسلام است و يا گفته می شود : اجتهاد در هر عصر و زمانی لازم است و روح اسلامروح
ثابتی است در تمام زمان ها همين طور كه بدن انسان متغير و روح تغيير ناپذير است ؛
اين شبهه ايجاد نمی شود كه مقتضيات زمان ايجاب می كند حكم اسلام نقض بشود .

اين
جا مثالی عرض می كنم : ما در قرآن دستوری داريم :‌« و اعدوا لهم ما استطعتم من قوة
و من رباط الخيل ترهبون به عدوالله و عدوكم » [3]
. دستوری با كمال صراحت بيان شده ، هدف اين دستور هم ذكر گرديده است . اسلام دين
نيرومندی است .

خارجی
ها هم اين را قبول دارند . ويل دورانت گفته است هيچ دينی به اندازه اسلام پيروان
خودش را به نيرومندی دعوت نكرده است . اسلام می گويد : قوی باشيد ، نيرومند باشيد
. اسلام از ضعف و ضعيف بدش می آيد . اسلام به جامعه اسلامی دستور می دهد كه در
مقابل دشمن آن چه كه در استطاعت داری تهيه بكن . از لحاظ غايت و هدف اين دستور هم
می گويد شما بايد از لحاظ نيروی مادّی طوری باشيد كه رعب شما در دل دشمنانتان باشد
. همين الآن می بينيد كشور های بزرگ چه رعبی در دل مردم ايجاد كرده اند ! قرآن می
گويد : مسلمانان بايد آن قدر نيرومند باشند كه هر جمعيّت غير مسلمانی وقتی مسلمان
ها را می بينند رعب آنها در دلشان ايجاد بشود برای اين كه خيال تجاوز در دماغشان
خطور نكند . يك كسی قدرت و نيرو را برای تجاوز ،يك كسی هم قدرت نيرو را می خواهد
برای جلوگيری از تجاوز . قرآن هرگز نيرو را برای تجاوز توصيه نمی كند چون می گويد
:‌« و لا يجر منكم شنان قوم علی ان لا تعدلوا » [4]
.

حتّی
اگر دشمنان خدا به شما بدی كردند مبادا از عدالت خارج بشويد . ولی اسلام به ديگری
هم اجازه تجاوز نمی دهد . اين يك دستور .

وقتی
ما وارد سنّت پيغمبر می شويم می بينيم پيغمبر يك سلسله آداب و سنن را در زمان خودش
بيان كرده است كه در فقه به نم « سبق و رمايه » آورده شده است . در اسلام « سبق و
رمايه » مستحب است . سبق مسابقه اسب دوانی است و رمايه تيراندازی كردن است . اسلام
هر نوع برد و باختی را تحريم كرده است مگر برد و باخت هایی كه در زمينه مسابقه اسب
دوانی و يا مسابقه تيراندازی باشد . اين از مسلمات فقه ما است كه يك چنين سنن و
آدابی در دين هست . حالا اين جا يك وقت هست ما جمود بخرج می دهيم می گوئيم « اعدوا
لهم ما استطعتم من قوه » يك دستور است و دستور سبق و رمايه ، دستور ديگری است يعنی
اگر پيغمبر توصيه كرده است كه سبق و رمايه را ياد بگيريد و به فرزندان خودتان هم
بياموزيد . اين يك علاقه ای است كه پيغمبر به اسب و اسب دوانی و نيز به تيراندازی
و كمان داشته است . پس اين دستور تمام زمان ها بايد به همين شكل و در ميان ما باقی
بماند ! اين طور نيست . سبق و رمايه فرزند « اعدوا لهم ما استطعتم من قوه » است .
اسلام می گويد شما در تمام زمان ها بايد حداكثر نيرومندی را داشته باشيد . اسب
دوانی و تيراندازی از نظر اسلام اصالت ندارد بلكه شكل اجرائی « اعدوا لهم ما
استطعتم » است . دستور ، آن است ، اين ، شكل اجرائی آن است . و به عبارت ديگر جامه
ای است كه به بدن آن دوخته شده است . يعنی اسلام برای سبق و رمايه اصالت قائل نيست
. نه اين كه بخواهيم بگوييم اين چون گفته پيغمبر است اصالت ندارد ! نه ، تفكيكی
ميان دستور خدا و دستور پيغمبر نيست . مسئله اين است كه اسلام در مورد چه دستوری
اجرای خود آن دستور را خواسته است و چه دستور اجرا كننده يك دستور ديگر دانسته است
. اين همان حساب تفقه در دين است كه انسان مقصود را دريابد .

يك
مثال ديگر در نهج البلاغه است . نوشته اند : شخصی آمد به حضرت علی عليه السلام
اعتراض كرد كه چرا شما محاسنتان را رنگ نمی زنيد ؟ مگر پيغمبر دستور نداد كه « غبر
و الشيب » يعنی موی سفيد را رنگ بكنيد؟ فرمود چرا . عرض كرد شما چرا اين كار را
نمی كنيد؟ فرمود اين دستور خودش اصالت ندارد . اين دستور برای منظوری بوده كه در
آن زمان بود ولی حالا ديگر نيست . آن منظور اين بود . در آن زمان عدد مسلمين كم
بود . در ميان سرباز های‌ اسلامی كه در جنگ ها شركت می كردند پير زياد بود و ريش
تمامشان سفيد بود . دشمن كه از دور اين ها را می ديد ، می ديد يك مشت ريش سفيد در
ميان اين ها است . روحيه اش قوی می شد و در جنگ قوت قلب نقش اوّل را دارد . پيغمبر
صلی الله عليه و آله ديد اگر اين ها با ريش های سفيد در ميادين جنگ بيايند اوّل
بار كه چشم دشمن به اين ها می افتد ، روحيه شان قوی می شد ، لذا فرمود ريش ها را
رنگ ببنديد كه دشمن به پيری شما پی نبرد . اين حاجتی بود مال آن روز . امروز ديگر
اين حاجت وجود ندارد و در اين جهت هر كسی آزاد است .

حالا
اين جا يك روح است كه اين روح بايد در تمام زمان ها ثابت باشد و آن اين است كه
نبايد كاری كرد كه روحيه دشمن قوی بشود چه در جنگ و چه در غير جنگ . لهذا ما
مسلمان ها بايد نقايص خودمان را مرتفع بكنيم ، نبايد طوری رفتار كرد كه غير مسلمان
،‌مسلمان ها را ضعيف و ناتوان تلقی بكند ،‌اين اصل ثابت ، در يك زمان وقتی بخواهد
اجرا بشود شكل اجرائيش اين است كه پيرمرد ها ريش ها را رنگ بزنند امّا اين شكل در
تمام زمان ها ثابت نمی ماند . اين ، معنای تفقه در دين است ، معنای بصيرت در دين
است .

از
خصوصيات اسلام است كه اموری را كه به حسب احتياج زمان تغيير می‌ كند ، حاجت های
متغير را متصل كرده به حاجت های ثابت، يعنی هر حاجت متغيری را بسته است به يك حاجت
ثابت ، فقط مجتهد می خواهد ،‌متفقه می خواهد كه اين ارتباط را كشف بكند و آن وقت
دستور اسلام را بيان بكند . اين همان قوه محركه اسلام است. يكی‌ از جمود هایی كه
اخبار يين به خرج می دهند تحت الحنك انداختن است . اتفاقا ما دستور هم داريم .
مرحوم فيض كاشانی با اين كه مرد اخباری مسلكی است ولی در عين حال نيمه فيلسوف است
. همين امر به فكرش روشنائی مخصوص بخشيده است . مرحوم فيض در اين جا روحی و تنی
بدست آورده است، پوسته ئی و هسته ئی بدست آورده است ، می گويد در آن زمان مخالفين
يعنی مشركين شعاری داشتند و آن اين بود كه تحت الحنك ها را از آن بالا می بستند و
اگر كسی تحت الحنك را از بالا می بست ، شعار آن ها را پذيرفته بود و به قول امروزی
ها آرم آن ها را گرفته بود . اين كه دستور دادند كه شما تحت الحنك بياندازيد ، خود
تحت الحنك موضوعيّت ندارد ، مخالف با شعار مشركين موضوعيّت دارد يعنی مسلمان نبايد
شعاری را كه مال ديگران است انتخاب بكند . اين ، تا وقتی بود كه يك همچو مشركينی
وجود داشت و يك چنين شعاری داشتند ولی امروز كه اصلا يك همچو مشركينی وجود ندارد و
چنين شعاری هم در بين نيست، ديگر تحت الحنك اندختن كه فلسفه اش دهن كجی به آن ها
است ، لزومی ندارد ، ديگر موضوعيّت ندارد . حال مرحوم فيض كه اين حرف را زده است
آيا حكم اسلام را نسخ كرده است ؟ نه ، مقصود اين دستور را خوب درك كرده است . يعنی
همان اجتهادی را كه به گفته اقبال پاكستانی قوه محركه اسلام است ، خوب درك كرده .
اجتهادی را كه بوعلی گفته وجود مجتهد در تمام زمان ها لازم است ، خوب بدست آورده
است . هسته را از پوسته تشخيص داده است .

مثال
ديگر : اگر بپرسند كلاه شاپو حرام است يا نه ؟ كت و شلوار حرام است يا نه ؟ می
گوييم : اين ها يك زمانی حرام بوده اند ولی‌ فعلا حرام نيستند برای اين كه زمانی
بود كه كلاه شاپو مخصوص اجانب بود ، واقعا كلاه فرنگی بود، در هر جا اگر كسی اين
كلاه را به سر می گذاشت ، معنايش اين بود كه او مسيحی است . كلاه شاپو به سر
گذاشتن اين مفهوم را داشت . تا وقتی كه اين كلاه شعار آن ها بود ، هر مسلمانی كه
آن را می پوشيد عمل حرامی انجام داده بود ولی بعد اين كلاه در تمام دنيا معمول شد،
مردم از هر مذهب و ملّتی آن را پذيرفتند و آن شعار مخصوص را از دست داد و چون از
شعار خارج شد ، امروز ديگر آن لباس معنی دار سابق نيست . لذا امروز پوشيدن آن حرام
نيست . پيغمبر جديدی هم لازم نيست بيايد ، حكم اسلام هم دو تا نشده است .

به
نظر من يكی از معجزات اسلام خاصيّت اجتهاد است. معنای اجتهاد اين نيست كه يك نفر
بنشيند و يك حرفی را همين طور بزند ، نه اسلام به جهاتی كه اتفاقا بعضی از آن ها
را ذكر كردم ، خصوصيّاتی در ساختمان خود دارد كه بدون اين كه با روح دستوراتش
مخالفتی شده باشد ، خودش حركت و گردش می كند ، اين كه ما بايد آن را به حركت در
بياوريم .

خودش
يك قوانين متحرك و نا ثابتی دارد بر عين اين كه قوانين ثابت و لا يتغيری دارد ولی
چون آن قوانين متيغر را وابسته كرده است به اين قوانين ثابت ، هيچ وقت هم اختيار
از دست خودش خارج نمی شود . بزرگترين نعمت ها تفقه در دين است كه انسان بصيرت پيدا
كند .

ارزش
های اسلام و انقلاب را پاسداری كنيم

انتظار
از مجلس چهارم

«
مسئله انتخابات يك امتحان الهی است كه گروه گرايان را از ضوابط گرايان ممتاز می
كند و مؤمنين و متعهدين را از مدعيان جدا می نمايد » .

«
مجلس خوب همه چيز را خوب می كند و مجلس بد همه چيز را بد می كند ».

                                                                   
( صحيفه نور ـ ج 18 ص 232 )

حجة
الاسلام و المسلمين محمد تقی رهبر

با
پايان گرفتن مرحله اول انتخابات و ماجراهايش ، مجلس شورای اسلامی در آستانه̾ شكل
گيری است.

مجلس
چهارم وپژگی هایی دارد كه مجالس دوره های پيشين نداشت ، اين مجلس نخستين مجلسی است
كه در غيبت امام راحل ( رضوان الله عليه) تشكيل می شود و از اين نقطه نظر نياز به
خود مديری ، تحمل ، صبر و سعه̾ صدر هر چه بيشتر دارد . انتخابات اين دوره از همان
آغاز همراه با تنش ها و موضع گيری هایی بود كه در گذشته بدين شكل نبود گر چه طبع
انتخابات رقابت است و اين در هر نوع انتخاباتی اجتناب ناپذير می باشد ، امّا آن چه
گذشت چيزی فراتر از يك رقابت سالم بود و به هر روی ممكن است زمينه های روانی آن در
روند كار مجلس تأثير نهد .

اما
در ظلّ عنايات الهی و توجّهات امام عصر ارواحنا له الفداء و درسايه رهنمودهای مقام
معظم رهبری و سعه̾ صدر جناح ها و نمايندگان و فداكاری و خود سوزی از هر سوی ، اميد
می رود كه مصالح اسلام و نظام بر مصالح گروهی مقدم داشته شود و جنگ روانی جای خود
را به صلح و صفای معنوی ببخشد و طمع دشمنان اسلام را كه چشم به اختلافات دوخته اند
به يأس و حرمان مبدل سازد . و كسانی كه انتخاب نشده اند و هر جناحی كه به اعتقاد
خود حقش ادا نشده ، با كفّ نفس و صبر و تحمل و حسن نيت دين خود را به اسلام و
انقلاب از هر طريق ممكن ديگر ايفا كند و عقده ها را از دل بيرون بريزد كه مسئله ما
و من ها چندان شايان اهميت نيست .

آقايان
اين سخن مرشد و مربی بزرگ خود حضرت امام خمينی قدس سره را همواره به ياد داشته
باشند كه فرمود :

«
ميزان در نظر همه ارزش خدمت باشد نه خدای نخواسته تحصيل مقام . و شما می دانيد در
جمهوری اسلامی مقاماتی كه در رژيم های ديگر مطرح است و برای تحصيل آن دست به همه
نوع فعاليت مشروع يا غير مشروع می زنند مطرح نيست و اساسا اين مقامات ارزشی ندارد
مگر آن كه خدمت به خدا و خلق خدا باشد . شما ها تابع آن بزرگ مرد تاريخ صلوات الله
عليه هستيد كه درباره حكومت آن كلام را فرمود » .                                                 
( صحيفه نور ـ ج 18 ص 232 )

اشاره
به سخن علی عليه السلام است كه در ميدان جنگ نشسته و كفش خود را وصله می زد و چون
ابن عباس آمد و گفت : يا اميرالؤمنين ! برخيزيد و به كار لشكر رسيدگی كنيد ، شما
رهبر مسلمين هستيد ، نبايد در چنين لحظاتی به وصله و پينه̾ نعلين خود بپردازيد !!

آن
حضرت رو به ابن عباس كرده و فرمودند : « اين نعلين كهنه چقدر ارزش دارد ؟!

ابن
عباس گفت : يك يا دو درهم ! حضرت فرمود : حكومت در نظر من به قدر اين ها ارزشی
ندارد ، اگر نتوانم داد مظلومی را از ظالمی بستانم … » .

اين
منطق مولای متقيان و امير مؤمنان عليه الصلوة و السلام و آن هم سخنان امام ، اسوه̾
فضيلت و تقوی ، و اين ها مطالبی است كه هزاران بار برای مردم گفته ايم و نوشته ايم
. اما پای عمل كه به ميان می‌ آيد قلم را سر می كشد !!

مگر
خدمت منحصر به وكالت و وزارت است و نام و يا عنوان ، و جای ديگر نمی توان به اسلام
و مردم مستضعف خدمت كرد ؟!

بنابراين
اگر باورمان باشد كه روح عمل اخلاص و توجه به خداست و تنها عمل خالص است كه رشد می
كند و با اضعاف مضاعف تأثير جاودان از خود باقی می گذارد ،‌عقده ها را از دل بيرون
می ريزيم خصومت ها را به كناری می افكنيم و با برخورد منطقی و صادقانه دست در دست
يكديگر می نهيم و به حلّ مشكلات كشور و نظام می پردازيم ، همان گونه كه مردم عمل
می كنند و با همه̾ نارضايتی ها كه دارند پای تكيلف شرعی كه به ميان می آيد در جبهه
و جنگ ، انتخابات ، و راه پيمایی و ديگر صحنه ها حضور پيدا می كنند ، كه اين حضور
نبايد مسئولان را مغرور كند و آن نشانه̾ رضايت عمومی از مسائل جاری بدانند و از
تلاش در جهت جلب رضای مردم كه در آن رضای خدا است دست بردارند و در صدد اصلاح آن
چه مردم را رنج می دهد برنيايند .

و
از سوی ديگر اگر جناحی موفق به كسب آراء بيشتر شد غرور و قدرت او را نگيرد ، از
اين كه اكثريتی را بدست آورده حساب غالب و مغلوب برای خود باز نكند و به حرف رقيب
گوش كند و با واقع بينی به مسائل بنگرد كه هميشه اكثريت حرف اوّل را نمی زنند و
ملاك واقعيت است و ارزشمندی حقيقت كه فرهنگ اسلامی ما بدان گواهی می دهد . ملاك ما
اقل و اكثر نيست ، بلكه ملاك كاوش برای درك واقع و دستيابی به يك راه حلّ درست و
سنجيده است . ای بسا يك فرد در يك جمع حرف حق را بزند كه در اين صورت به حرف او
بايد گوش داد نه اين كه با هياهو اورا از صحنه بدر كرد . باب مجادله منطقی و
مباحثه علمی بايد گشوده باشد و اين به عنوان مخالفت خوانی تلقّی نگردد . همان گونه
كه حضرت امام بارها بر آن تأكيد ورزيدند :

«
همان طور كه بنای اهل علم است كه در هر مسئله ای دقت می كنند، جستجو می كنند و
مباحثه می كنند ، مجادله می كنند ، در اين مسائل هم بايد اين طور باشد كه سر و ته
مطلب به طور كافی مورد بررسی قرار بدهند ، مورد دقت قرار بگيرد و با دقت و با همت
زياد مسائل مطرح بشنوند ، در مجلس كه آمد يك مسئله پخته̾ از حيث جهات مختلف باشد
كه راه گشا باشد برای اين كشور و مشكلات اين كشور … و اين رويه رويه ای است كه
اگر انشاء الله باقی بماند مطمئن باشيد كه مجلس با قوّت خودش وقتی كه باقی بماند
دولت هم اصلاح می شود و ساير قوائی كه در ايران هستند ، آن ها هم اصلاح می شوند
يعنی كج روی نمی شود » .

                                                                  ( صحيفه نور ـ ج 18 ص 2
ـ 3)

اساسا
معقول نيست در مجلس قانون گذاری تنها يك گروه صاحب رأی باشد ، چنين مجلسی مرده و
بی روح است و اگر تصميمات از پيش اتخاذ شده بدون بررسی تصويب گردد در آن صورت
فرمايشی خواهد بود ، نه شورایی .

بنابراين
بايد هر موضوعی از ديدگاه های مختلف و با نظرات متفاوت و بی طرفانه و در شعاع
تعاليم و مبانی اسلام و قانون اساسی و سياست انقلاب ، مورد بحث و مناظره̾ معقول و
سالم قرار گيرد و با گذشتن از كانال های قانونی به تصويب نهایی برسد . چنين مجلسی
در شأن جمهوری اسلامی است كه انشاء‌ الله در عمل چنين خواهد بود . چرا كه به
فرموده̾ حضرت امام :

«
حكومت ، حكومت اسلام و مردم است و مجلس از مردم است و رأی نيز از آن مردم است و
احدی تحت فرمان مقام يا مقاماتی نيست » .

                                                                 
( صحيفه نور ـ ج 18 ص 233 )

مسئله
ديگر ، تفاهم و همدلی و همسوئی نمايندگان با يكديگر و مجلس با ديگر نهاد های‌
جمهوری اسلامی است يعنی هماهنگی سه قوه̾ مقننه ، مجريه و قضائيه به فرموده̾ حضرت
امام :

«
مهم اين است كه مجلسی ها با هم و با دولت و ساير مقامات تفاهم داشته باشند و مجلسی
كه اساس يك كشور است بايد محلی برای بحث و ساختن اخلاق جامعه باشد و انتقاد و
استيضاح حق مجلس است اما برخورد با مختلف با آرامی و طرح مسائل اخلاقی بهتر رفع
اختلاف می كند تا با الفاظ نيش دار و مقابله كردن با يكديگر » .                                                  
( صحيفه نور ـ ج 18 ص 59 )

نكته̾
مهم كه حضرت امام بر آن تأكيد ورزيده اند و در عمل انشاء الله چنين بايد باشد ،
برخورد سالم اخلاقی و اسلامی است چرا كه مجلس تركيبی است از برگزيدگان ملت و
منتخبين مردم ، آن هم در فضای انقلاب اسلامی ، نه ليبرالی و ستم شاهی ، مجلسی كه
عصاره̾ الله اكبر ها و ايثار ها و شهادت ها و اسارت ها و شب زنده داری ها و
فداكاری های مؤمنان خالص ملت به ويژه دردمندان و خداجويان گمنام است كه به
نمايندگان خود چشم دوخته اند تا آن ها چگونه عمل می كنند و با چه شيوه و شيمه ای
برخورد می‌ نمايند و به نقد و ايراد گفته ها می پردازند . آيا تملك نفس دارند ؟
آيا برخويشتن مسلط اند ؟ آيا توقعات و انتظارات مردم را ارج می نهند ؟ پوستين
شبانی را به ياد می‌ آورند و يا خود را نيز فراموش می كنند ؟!

بی
شك رفتار مجلسيان برای ديگران از يك سو الگو و سرمشق است و از سوی ديگر دلگرم
كننده و اعتماد بخش برای ملت و اين در سرنوشت كل جامعه تأثير دارد و خدا نخواهد كه
اين اصل اخلاقی خدشه دار شود ، همه چيز زير سؤال خواهد رفت و هيچ چيز در نظام ما
خطرناك تر از بی اعتمادی مردم به مسئولانشان نيست چرا كه سرمايه اصلی نظام ما
اعتماد است و  باز هم اعتماد … اعتمادی
كه بارها به نمايش گذاشته اند و ما نبايد از آن غفلت ورزيم .

علاوه
بر اين ، اگر اصل ياد شده خدشه دار گردد ، كسی جز دشمنان اسلام و انقلاب و كشور را
شادمان نخواهد كرد و آن ها طمع به آينده خواهند بست و بر توطئه ها خواهند افزود .

بنابراين
توصيه حضرت امام قدّس سرّه بايد همواره مدّ نظر باشد كه :

«
مجلس اسلامی بايد ملّت و ديگران را ارشاد كند چون مسائل به خارج منعكس می گردد و
تأثير روی مردم می گذارد ، از اين جهت مسئوليت مجلس به عنوان يك مرشد و هدايت
كننده برای مردم زياد است » .        (
صحيفه نور ـ ج 18 ص 153)

انتظار
از مجلس

و
امّا مسئوليّت مجلس و خطّ مشی آينده آن ، از مجلس چهارم انتظار است كه همچون مجالس
پيشين در خطّ ولايت فقيه و همراه رهبری ثابت و استوار و با وحدت كلمه به راه خود
ادامه دهد و در تحكيم هر چه بيشتر اصل خدشه ناپذير ولايت امر كه ستون فقرات انقلاب
و حكومت اسلامی است كوشا باشد ، چه در غير اين صورت هيچ چيز ديگر ثابت و استوار
نخواهد بود، و اين حقيقت را همه̾ مجلسيان بايد دقيقا توجه كنند .

از
مجلس چهارم انتظار است ، خطّ امام را كه راه هميشگی تاريخ ما و مستضعفان جهان و
نفی كننده̾ هر نوع سلطه̾ استكباری و در رأس آن آمريكای جهان خوار است ادامه داده و
اصل حمايت از مستضعفان جهان و محرومان مسلمان و مجاهدان در راه شرف و كرامت اسلامی
را بيش از پيش قوت بخشد و صلابت و ساز ناپذيری انقلاب اسلامی را از هر زمان قوی تر
به نمايش گذارد .

از
مجلس انتظار است كه طرح های جدی و عملی در جهت حمايت از قشرهای محروم و جلوگيری از
اسراف و اتراف و تكاثر و سرمايه داری لجام گسيخته ، به تصويب رساند و مجال ندهد
اشرافيت و تجمل كه نشانه هایش به چشم می خورد و بلای خانمان سوز برای كشور است
حاكم گردد و مصرف گرائی و رفاه جای صبر و رياضت و تحمّل و صلابت و قناعت را پر كند
و قشر های سود پرست بر مقدرات توده های محروم و بی خانمان حاكم گردد و وابستگی
اقتصادی به جهان سرمايه داری استقلال كشور را در معرض تهديد قرار دهد و در عين حال
از طرح های اصلاحی جهت باز سازی و بهبود وضع اقتصادی صنعتی كشور و تأمين خدمات
عمومی عادلانه برای توده̾ ملت حمايت و جانبداری نموده ، عدالت اجتماعی را برای
همگان سرلوحه̾ كار خود قرار دهد و به فرموده حضرت امام در پيام برائت :

«
آن چيزی كه روحانيون نبايد هرگز از آن عدول كنند و نبايد با تبليغات ديگران از
ميدان بدر روند حمايت از محرومين و پابرهنه ها است چرا كه هر كسی از آن عدول كند
از عدالت اجتماعی اسلام عدول كرده است » .

از
مجلس چهارم انتظار است با تورم و گرانی روز افزون كه عامل رنج و سرخوردگی توده های
ملت می گردد جدا به مقابله برخيزد و در صدد اصلاح هر گونه اشتباهی كه بار سنگين
گرانی و تورم را بر گرده̾ محرومان فرود می آورد ، بر آيد و از فشار های مالياتی و
عوارضی كه از سوی برخی عناصر اجرائی وضع و به اجرا در آمده و برای قشر های كم در
آمد كمرشكن و غير قابل تحمل و موجب سلب اعتماد از مسئولين است جدا جلوگيری كند و
مجال ندهد سير تصاعدی تورم و گرانی و عوارض و ماليات های سنگين و عمل كرد شهرداری
و امثالش پايگاه اعتماد مردمی را نسبت به دولت و نظام متزلزل سازد كه مسامحه̾ در
اين كار زيان های جبران ناپذيری به بار خواهد آورد و به اين مطلب هر سه قوه می
بايست عطف توجه كنند .

از
مجلس چهارم انتظار است در جهت مبارزه با فساد و ابتذال و آزادی های بی قيد و شرط
عناصر فاسد و مطبوعات وابسته به ليبرال ها و پس مانده های رژيم پيشين كه اخيرا
جانی دوباره گرفته اند و در غالب مطبوعات ، فيلم و هنر و تجمل و بد حجابی و دهن
كجی به ارزش ها مقاصد شوم خود را به اجرا در می آورند و از سعه̾ صدر مسئولين و با
بهتر بگوئيم بی برنامه گی‌ و ضعف برخورد ها ، سوء استفاده می كنند ، طرح های
انقلابی و جدّی تهيه و به تصويب رسانند و نيز در پاك سازی محيط آموزشی و اجتماعی
از پاره ای مروجان فساد با برخورد قاطعانه پافشاری كنند ، چه در غير اين صورت آن
چه ملت شريف به پای آن صد ها هزار قربانی داد به دست فراموشی سپرده می شود و تهاجم
سازمان يافته فرهنگی به شكلی خزنده نظام اجتماع و انقلاب را از درون می پوساند و
نقشه های دشمنان اسلام كه امروز جنگ را در اين صحنه كشانده اند با غفلت و بی توجهی
ها به اجرا در می آيد و هنگامی بيدار می شويم كه سرمايه انسانی و ارزش های معنوی
نسل جوان را از دست داده ايم و خدای نخواسته تكرار تاريخ تلخ گذشته ها را شاهد
خواهيم بود و در آن صورت راه بازگشتی نخواهيم داشت .

بدون
ترديد برای اجرای عدالت و جلوگيری از سوء استفاده̾ زالو صفتان اقتصادی و پر كردن
شكاف موجود فقر و غناء و مبارزه̾ با تورّم و گرانی و خنثی كردن توطئه های طراحی
شده از سوی دشمنان سوگند خورده در نشر فساد و سقوط اخلاقی نسل موجود و نسل های
آينده و محدود كردن آزادی های نا معقول و برخورد با ابتذال اخلاقی و بی تعهدی
مطبوعاتی و بد آموزی های به اصطلاح هنری و تبليغاتی از طريق فيلم و سينما و هنر و
رسانه های عمومی و نقد و اصلاح و كنترل و هدايت نهاد های فرهنگی ، هوشياری كامل و
طرح های مناسب و قوانين قاطع می خواهد كه عنصر اصلی آن در دست مجلسيان است و ده ها
مسئله ديگر كه عقلاء قوم حتما بدان توجه دارند و به جای پرداختن به مسائل تفرقه
انگيز بايد توجّهشان را بدان معطوف سازند .

انتظار
است نمايندگان مجلس به اين مسائل بيانديشند و به جای تضعيف و برخورد و تسويه حساب
ها مصلحت اسلام و انقلاب و ميهن اسلامی را بر مصالح گروهی جناحی مقدم دارند كه
انشاء‌ الله چنين خواهد بود . و رضای خدا و پيامبر و اولياء دين و امام عصر ـ
ارواحنا فداه ـ و شادمانی روح مطهر امام راحل و رضايت خاطر ايثارگران كه صاحبان
اين انقلابند و نيز عظمت مجلس و عزت نمايندگان و اعتبار نظام و آرامش افكار وجدان
عمومی تنها از اين طريق ميسر است و بس . ( و ما علی الرسول الا البلاغ ) .

قسمت بيست و
سوم

مبانی رهبری
در اسلام

عناصر اصلی
بينش سياسی (2)

حجة الاسلام
و المسلمين محمّدی ری شهری

در قسمت
گذشته توضيح دادم كه مردم شناسی و مردم داری يكی از ضروريات اوليه رهبری در همه̾
حكومت ها خصوصا حكومت هایی است كه تكيه بر آراء مردم دارند و در اين زمينه فراز
هایی از مردم شناسی و مردم داری پيامبر اسلام به رشته̾ تحرير در‌‌آمد و اينك نكاتی
درباره̾ مردم شناسی و مردم داری اميرالمؤمنين عليه السلام :

مردم شناسی
امام علی ( عليه السلام )

بررسی تاريخ
سياسی زندگی امام علی عليه السلام پس از پيامبر اسلام صلی الله عليه و آله نشان می
دهد كه او نيز مانند پيامبر ، سرآمد مردم خود در زمينه̾ مردم شناسی بود ، و بر
اساس اين شناخت ، هيچ گاه نسنجيده عمل نكرد .

امام علاوه
بر هوش فوق العاده و ذكاوت فطری و نيز تجربه ای كه در طول سال های متمادی مبارزه
در اين زمينه كسب كرده ، از ويژگی شگفتی برخوردار بود كه از طرق طبيعی مردم شناسی
نمی توان بدان دست يافت ، او به چهره هر كس می نگريست عمق جان او را می خواند،
دوست و دشمن را به سادگی تشخيص می داد و بدين جهت هيچ گاه فريب دشمنان دوست نما را
نمی خورد .

به گفته امام
عليه السلام خداوند متعال اين ويژگی را به بركت دعای پيغمبر اسلام در جنگ خيبر به
او عنايت كرده است :

… من
پيروان خود را با نگاه می شناسم زيرا در جنگ خيبر كه مبتلا به درد چشم بودم رسول
خدا صلی الله عليه و آله آب دهان به چشم ماليد و فرمود : « خدايا ! گرما و سرما را
از او دور كن و دوست و دشمنش را به او نشان بده » از آن هنگام نه چشمم درد گرفته و
نه احساس گرما و سرما می كنم و نيز دوستم را از دشمن تشخيص می دهم [1]
.

روزی
اميرالمؤمنين عليه السلام در مسجد نشسته بود و اصحاب اطرافش را گرفته بودند ، مردی
از پيروان آن حضرت وارد شد و اظهار ارادت كرد كه خدا می داند من در ظاهر و باطن از
علاقمندان ارادتمندان شمايم .

اميرالمؤمنين
عليه السلام ضمن تصديق ، او را به استقامت در مشكلات اين راه توصيه كرد ، آن مرد
در حالی كه اشك شوق بر گونه هايش می غلطيد از مسجد خارج شد .

يكی از خوارج
كه نزديك امام نشسته بود به دوستش گفت : حادثه̾ شگفتی است كه تا كنون نديده بودم
او گفت : تعجبی ندراد ، وقتی او می گويد : ترا دوست دارم ، چاره ندارد جز اين كه
او را تصديق كند ! ، حلا برای امتحان تو می دانی كه من علاقمند به علی هستم ؟
رفيقش گفت : نه ، تو علاقه به علی نداری .

ـ : من الآن
بلند می شوم همان گفته̾ آن مرد را تكرار می كنم ، علی هم همان جواب را خواهد داد .

آن مرد از جا
برخاست و مانند شخص اوّل نسبت به امام اظهار ارادت كرد !

امام قدری در
چهره̾ او نگريست ، سپس فرمود :

« كذبت لا
والله ما تحبّنی و لا احبّك » .

دروغ می گوئی
، نه ، و الله تو مرا دوست نداری ، من هم تو را دوست ندارم !

آن مرد گريست
، و گفت : يا اميرالمؤمنين شما با من اين طور برخورد می كنيد در حالی كه خدا بر
خلاف آن چه گفتيد ، می داند !

طولی نكشيد
ماجرای جنگ نهروان پيش آمد و او در صف دشمنان امام جنگيد و كشته شد! [2]

مردم شناسی
همه امامان

مردم شناسی
به مفهوم عميق آن در روايات اسلامی ، تعبير به شناخت از طريق « توسّم» و « تفرس »
شده است ، بررسی دقيق اين روايات نشان می دهد كه انسان در مراحل عاليه̾ ايمان به
نورانيّت و بصيرتی دست می يابد كه با نگاه به چهره̾ اشخاص ، می‌ تواند باطن و ضمير
آن ها را بخواند و اسرار درونی آن ها را كشف كند .

پيامبر اسلام
صلی الله عليه و آله فرمود :

« اتّقوا
فراسة المؤمن فإنّه ينظر بنور الله ، ثم قرأ « إنّ ذلك لآيات للمتوسمين » قال :
المتفرسين » . [3]

از فراست
مؤمن بپرهيزيد كه او با نور خدا می نگرد . سپس اين آيه را قرائت نمود : « بی شك در
اين « واقعه » آيتی برای اهل توسّم است » [4]
و فرمود : مقصود از « توسم » و « تفرس » است .

در حديثی
ديگر از آن حضرت روايت شده :

« إنّ لله
عبادا يعرفون النّاس بالتوسّم » .

به راستی كه
خداوند بندگانی دارد كه باطن مردم را با علائمی كه در چهره دارند می شناسند . [5]

يكی از ويژگی
های امامان معصوم كه در روايات اسلامی بر آن تأكيد شده است مردم شناسی به مفهوم
عميق و كامل آن است ، امام علی عليه السلام در تبيين آيه 75 از سوره̾ حجر می
فرمايد :

« كان رسول
الله صلی الله عليه و آله : المتوسّم ، و أنا من بعده و الأئمة من ذريّتی
المتوسّمون » .[6]

پيامبر اسلام
فراست داشت ، و من پس از او و امامان پس از من اهل توسّم و تفرّسيم .

محمد بن حرب
هلالی ، امير مدينه در زمان امام صادق عليه السلام می گويد : به جعفر بن محمّد
عليهما السلام گفتم سؤالی در ذهن دارم اگر اجازه بفرماييد مطرح كنم ؟

پاسخ داد :
اگر مايلی قبل از اين كه بپرسی پاسخ دهم ؟ …

گفتم : ای
فرزند رسول خدا از چه طريقی ضمير مرا می دانی ؟

فرمود : از
طريق « توسّم » و  « تفرّس » ! مگر اين سخن
خدا را نشنيده ای كه فرمود :‌« بی شك در آن آيتی است برای اهل توسّم » ؟! و نيز
سخن پيامبر اسلام كه فرمود : « از فراست مؤمن بپرهيزيد كه او با روشن بينی الهی می
نگردد » ؟![7]

از اين
روايات و احاديث بسياری [8]
كه شرح آن در اين مقال نمی گنجد معلوم می شود كه از نظر اسلام مردم شناسی شرط
امامت و رهبری است ، و رهبری جامعه به تناسب مراتب امامت كه شرح آن گذشت بايد واجد
اين شرط باشد .

سياست امام
علی عليه السلام در مردم داری

سياست و
سيره̾ اميرالمؤمنين عليه السلام در مردم داری و جلب رضايت و حمايت عموم ، دقيقا
همان سياست پيامبر اسلام صلی الله عليه و آله بود، و بر اين اساس از هر حركتی كه
نارضايتی عامّه را به دنبال داشت اجتناب می كرد و به همين دليل ، مبارزه با بسياری
از انحرافات عملا برای امام پس از رسيدن به حكومت امكان پذير نبود .

در ايامی كه
علی عليه السلام از صحنه̾ سياست بر كنار بود يعنی حدود يك ربع قرن انحرافات زيادی
در جامعه̾ اسلامی پديد آمده و مردم با آن خو گرفته و خطرناك تر اين كه اين
انحرافات به عنوان اسلام واقعی در جامعه جا افتاده و پذيرفته شده است ، اكنون كه
علی به صحنه سياست باز می گردد ، برخورد با همه̾ اين انحرافات موجب نارضايتی عامه
و سخت دشوار است .

امام ، پس از
كشته شدن عثمان هنگامی كه مردم برای بيعت با او به سويش هجوم آوردند ، اين واقعيّت
تلخ را خطاب به مردم اين گونه تصوير كرده است :

« دعونی و
التمسوا غيری فإنّا مستقبلون امرا له وجوه و ألوان ، لا تقوم له القلوب ، و لا
تثبت عليه العقول . و إنّ الآفاق قد أغامت و المحجّة قد تنكّرت ، و اعلمو أنّی إن
اجبتكم ركبت بكم ما اعلم . و لم أصغ الی قول القائل و عتب العاتب ، و إن تركتمونی
فأنا كأحدكم و لعلّی أسمعكم و أطوعكم لمن و ليتموه أمركم و أنا لم وزيرا خير لكم
منّی اميرا !» [9]

مرا وا
گذاريد و سراغ ديگری برويد ! زيرا ـ در صورتی كه من زمام دار شوم ـ ما به استقبال
امری خواهيم رفت كه چهره ها و زنگ های جديدی از مسايل حكومتی اسلام عرضه می كند كه
نه دل ها تاب تحمّل آن را دارند و نه انديشه ها می توانند آن را تحليل كنند ، ابر
تحريف فضای جامعه را تيره كرده و راه درست نا آشنا است ،بدانيد اگر من پيشنهاد شما
را بپذيرم روشی پيش خواهم گرفت كه خود می دانم ، نه به حرف كسی گوش خواهم داد و نه
به گله كسی وقعی خواهم نهاد ، ولی اگر مرا رها كنيد ، فردی مانند شما خواهم بود و
شايد دستور كسی را كه به فرمان روایی برگزينيد بهتر شنيده و زود تر اجراء كنم ،
باری من رايزن و وزيرتان باشم بهتر است برای شما تا فرمان روايتان !

شگفتا ! كسی
كه خود را خليفه̾ بلا فضل پيامبر اسلام می داند ، و طی بيست و پنج سال خانه نشينی
هر جا كه مقتضی بوده مظلوميّت خود و در حقيقت مظلوميّت اسلام را با بيانی كه جان
را می سوزاند برای مردم مطرح كرده ، اكنون كه مردم دو دستی زمام امور را به او
تقديم می كنند و با اصرار از او می خواهند رهبری جامعه̾ اسلامر را بپذيرد ، زير
بار نمی رود ، و می گويد مرا بگذاريد و سراغ ديگری برويد !و به آن ها قول می دهد
كه اگر او را رها و با ديگری بيعت كنند او هم مانند آحاد مردم عمل خواهد كرد و
شايد بهتر و بيشتر از آن ها مطيع ولی امر باشد ! و بالاخره او اگر وزير باشد برای‌
آن ها بهتر است تا امير !

چرا ؟!

دليلش را
امام خود بيان كرده ، دليل اين است كه علی عليه السلام اكنون رهبر امت اسلام را
نمی پذيرد ، شرايط حاكم بر جامعه است .

پس از گذشت
بيست و پنج سال از وفات پيامبر اسلام ، به تدريج تحريفات بسياری در جامعه اسلامی
پديد آمده و ناخالصی های فراوانی به اسلام ناب راه يافته و چون ابری سياه چهره̾
خورشيد اسلام واقعی را پوشانده و مسير و محجّه̾ شناخت حقيقت را مبهم و تاريك نموده
،مردم انتظار دارند علی عليه السلام آن ها را در هما مسيری رهبری كند كه سال ها با
آن انس دارند ، ارائه راه جديد با مزاج جامعه سازگار نيست . به گفته امام « لا
تقوم له القلوب و لا تثبيت له العقول » نه دل ها تاب تحمل آن را دارند و نه انديشه
ها توان تحليل آن را .

امام در
سخنان و اين شكل برخورد با مردم ظاهرا چند هدف را تعقيب می كند :

1-   
به مردم نشان می دهد
كه او دل بسته رياست نيست و آن چه تا كنون درباره̾ امامت و رهبری خود گفته به دليل
روشن ماندن حقايق و مصالح جامعه بوده ، اكنون نيز اگر رهبری مردم را به پذيرد هدفی
جز اقامه̾ حقّ ندارد بنابراين هيچ فرد و يا گروهی نبايد به دليل بيعت با علی ، خود
را طلبكار بداند و خواسته̾ خود را بر او تحميل كند .

2-   
به مسلمين هشدار می
دهد كه اسلام در طول بيست و پنج سال گذشته دچار تحريف شده و آن چه اكنون به نام
اسلام در جوامع اسلامی مطرح است با اسلام واقعی فاصله بسيار دارد ، و مبارزه با
اين تحريفات تنش های سياسی و اجتماعی فراوانی را به دنبال خواهد داشت .

3-   
مردم بايد خود را
برای زدودن تحريفات و بازسازی معنوی جامعه و حاكميت اسلام واقعی آماده كنند و توجه
داشته باشند كه بيعت با او به معنای بيعت با آرمان های او و آمادگی برای تحريف
زدایی از اسلام ناب است .    

                                                                                            ادامه
دارد

درس هایی از
تاريخ تحليلی اسلام

قسمت چهل و
سوّم

حوادث سال
اوّل هجرت ـ 2

حجة الاسلام
رسولی محلاتی

در شماره های
121 الی 124 مطالبی تحت عنوان داستان بنای مسجد مدينه ، تقديم خوانندگان عزيز شد
كه مطالب فوق مربوط به اوّلين حادثه سال اول هجرت بوده و اينك بقيه حوادث سال اوّل
هجرت تقديم می گردد .

2-از كارهای
مهمی كه رسول خدا (ص ) در بدو ورود به شهر مدينه انجام داد ، و در پيشرفت اسلام
بسيار مؤثر بود پيمان های دوستی بود كه آن حضرت ميان ساكنان شهر به طور عموم از يك
سو و مهاجر و انصار [1] به
خصوص از سوی ديگر بست ، و اين پيمان ها در ايجاد الفت و دوستی و اتحاد مردم نقش
مهمی داشت .

و به نظر می
رسد پيمان اول ـ يعنی پيمان ميان عموم ساكنان شهر ـ قبل از پيمان دوم ـ يعنی پيمان
اخوّت ميان مهاجر و انصار ـ بوده است ، چون اهميّت آن بيش از ديگری بود گر چه آن
هم در جای خود بسيار مهمّ و ضروری بوده .

قبلا بايد
دانست كه ساكنان شهر يثرب گروه های زياد و مختلفی بودند كه به طور كلی می توان آن
ها را به دو گروه اصلی تقسيم كرد :

يهود و غير
يهود .

يهوديان نيز
تيره های مختلفی بودند مانند : بنی قريظة ، بنی النضير ، بنی قينقاع.. و غير يهود
، عرب های ديگری بودند كه در آن شهر و حومه̾ آن سكونت داشتند كه آن ها نيز عمدتا
به دو قبيله̾ اوس و خزرج باز می گشتند .

از نظر تاريخ
ظاهرا مسلم است كه يهوديان پيش از اوس و خزرج به يثرب آمده و در آن جا سكونت گزيده
بودند ، و در علّت آمدن يهود به آن سرزمين و سكونت در آن جا داستان هایی نقل شده ـ
و به خصوص قسمت هایی از آن كه به حضرت موسی بن عمران عليه السلام نسبت داده شده و
دستور قتل همه̾ عمالقه̾ ساكنان يثرب و حجاز به وسيله̾ آن حضرت هنگام اعزام بنی
اسرائيل ـ‌ كه به افسانه شبيه تر است تا به تاريخ صحيح .

و در برخی از
روايات آمده كه آن ها وقتی از روی مطالعه كتاب ها و روايات خود دانستند كه سرزمين
حجاز و به خصوص منطقه̾ يثرب محل ظهور پيامبر اسلام است بدانجا هجرت كرده و مسكن
گزيدند ، و در قرآن كريم هم اشاره ای به اين مطلب شده كه اين ها در برخورد هایی كه
با كافران داشتند به آن ها می گفتند به زودی پيغمبری در اين جا ظهور خواهد كرد و
ما از او پيروی خواهيم كرد و به كمك او شما را از بين خواهيم برد … [2]

و در جای
ديگر از قرآن كريم آمده كه اين ها پيامبر اسلام را می شناختند همانگونه كه پسران
خود را می شناختند . [3]

و به هر صورت
يهوديان سال های متمادی در يثرب سكونت كرده و خانه و زندگی تشكيل داده بودند كه
قبائل اوس و خزرج و عرب های ديگر بدانجا آمدند .

و درباره̾
سكونت عرب های ديگر اوس و خزرج نيز عموم مورخين گفته اند : اينان از قبائل « ازد »
و ساكنان يمن بودند كه چون اطّلاع يافتند « سدّ مآرب » را « سيل عرم » ويران خواهد
كرد و سرزمين های آنان طعمه̾ سيل خواهد گرديد به دستور بزرگ خود « عمروبن عامر »
از يمن كوچ كرده و در حجاز و مناطق ديگر مانند شام سكونت گزيدند . بدين ترتيب كه
قبائل خزاعه در حجاز و قبائل غسّان در شام اقامت كردند . [4]

حاكميّت و
قدرت شهر يثرب در دست يهود بود ولی در اثر طغيان و ستمی كه بر مردم ديگر روا
داشتند عرب ها را به فكر انداخت تا از اعراب غسّان استمداد كرده و طبق برنامه و
طراحی كه به انجام رساندند سران و بزرگان يهود را به قتل رسانده و حاكميت شهر بدست
اوس و خزرج افتاد ـ به شرحی كه در تاريخ ذكر شده ـ . [5]

از آن پس
قدرت و حاكميّت سياسی به دست آنان افتاد و يهوديان به كار زراعت و تجارت و صنعت
مشغول گشتند ، چيزی كه موجب تضعيف قدرت اوس و خزرج شد اختلاف و نزاعی بود كه پس از
چند سال ميان آن ها پديد آمد و موجب جنگ های سختی گرديد ، كه در تاريخ نام اين جنگ
ها به تفصيل ذكر شده مانند جنگ سمير ، جنگ كعب بن عمرو ، جنگ سرارة جنگ حصين بن
اسلت و غيره كه آخرين آن ها جنگ بعاث بود ، و پس از آن به بركت ورود اسلام و ايمان
عموم مردم مدينه جنگ ها پايان پذيرفت ….

يهوديان در
اين جنگ ها گاه بی طرف و گاه به سود يكی از دو طرف وارد جنگ می شدند و گاه هم آتش
افروز معركه بودند … چون سودشان در آتش افروزی بود.

روزی كه رسول
خدا ( ص) به يثرب آمد نخستين كاری را كه پس از بنای مسجد لازم ديد پيمان دوستی و
اتحاد ميان همه گروه ها و قبائل ساكن شهر يثرب بود كه اين كار را به صورت منشور و
قانونی كه شامل رعايت حقوق همه̾ مردم حتی يهوديان بود تدوين كرده و به امضاء آن ها
رساند.

متن اين
منشور و پيمان نامه ـ كه برخی آن را نخستين قانون اساسی مدينه ناميده اند ـ در
سيره̾ ابن هشام آمده ، و به گفته̾ هاشم معروف حسنی با اين كه برخی الفاظ غريبه در
آن بكار رفته و برخی الفاظ تكرار شده و با اسلوب نوشته ها و منشور های رسول خدا
چندان سازگار نيست ، و احتمال دستكاری و تقطيع در آن می رود ولی اصل صدور اين
پيمان نامه و مضمون آن مستبعد نيست ، و دو گفتار مورخين همه جا ديده می شود ، و ما
در اين جا فقط ترجمه̾ آن را به قلم يكی از نويسندگان روز برای شما ذكر می كنيم :

اين نوشته ای
است از محمد پيامبر بين مؤمنان و مسلمانان از قريش و يثرب و هر كه پيرو آنان باشد
و بدان ها بپيوندد و با ايشان جهاد كند. اينان يك امتند جدا از ديگر مردم .  مهاجران از قريش به رسمی‌ كه داشتند خون بها را
ميان خود قسمت می كنند و فديه̾ اسيران خويش را به عدالت و رسمی كه ميان مؤمنان است
می پردازند . بنی عوف به رسمی كه داشتند خون بها را ميان خود قسمت می‌ كنند و هر
طايفه ای فديه̾ اسيران خويش را بر طبق عدالت و معروف بين مؤمنان می پردازند . بنی
ساعده ، بنی حرت ، بنی جشم ، بنی النّجّار ، بنی عمرو بن عوف ، بنی نبيت ، بنی اوس
، هر طايفه ای ديتهای پيشين و فديه̾ اسيران را به عرف و عدالت بين مؤمنان تقسيم می
كنند . مؤمنان ، عيالوار گران و ام را بی آن كه خون بها يا فديه̾ او را بپردازند
وا نمی گذارند .

هيچ مؤمنی با
مولای مؤمنی پيمان نمی بندد مگر با رخصت او .

مؤمنان
پرهيزگار عليه كسی از آنان كه ستم كند يا خواهان ستم يا گناه يا فسادی بين مسلمانان
باشد ، همدست خواهند بود ، هر چند كه اين ستمكار يا متجاوز فرزند يكی ازايشان باشد
. هيچ مؤمنی مؤمن ديگر را به خون كافری نبايد بكشد ، وكافری را عليه مؤمنی نبايد
ياری كند .

عهدی كه برای
خدا بسته می شود يكی است و پست ترين مسلمانان اگر كسی را در پناه خود آورد همه آن
را می پذيرند . مؤمنان جدا از ديگر مردم ولی با يكديگرند . هر كه از يهوديان پيرو
ما باشد بی آن كه بدو ستمی رود يا كسی عليه او ياری شود از مواسات و ياری ما
برخوردار خواهد بود. آشتی مؤمنان يكی است يكی كه آشتی كرد همه آن را می پذيرند و
هنگام جنگ در راه خدا نمی شود با يكی از مؤمنين آشتی كرد و با ديگری نه ، بلكه
بايد آشتی بر اساس عدالب بين همه رعايت شود . جنگجويانی كه همراه ما جنگ كنند هر
دسته از آنان جانشين دسته̾ ديگر خواهد شد .

مؤمنان در
خون هایر كه از آنان در راه خدا ريخته می شود بعضی ديگر را باز می دارد يكی جای
ديگری را می گيرد  .مؤمنان پرهيزگار بر
راست ترين و استوار ترين راه قرار خواهند داشت . هيچ مشتركی مالی يا انسانی از آن
قريش را در پناه خود نخواهد گرفت و ميان او و مؤمنی حائل نخواهد شد . هر كه مؤمنی
را بدون گناهی بكشد و اين قتل ثابت گردد بايد در مقابل كشتن او قصاص شود ، مگر اين
كه اوليای مقتول رضايت دهند . مؤمنان همه بر ضدّ اين قاتل خواهند بود و جز قيام
عليه او بر آنان روا نيست . هر مؤمنی كه بدين پيمان نامه گردن نهد و به خدا و روز
بازپسين ايمان داشته باشد نبايد كسی را كه بدعتی پديد آورده (مرتكب كاری زشت شده)
ياری كند ، يا او را پناه دهد . كسی كه چنين كسی را ياری كند يا او را پناه دهد
لعنت خدا و غضب او تا روز قيامت بر وی باد ! از چنين كسی در مقابل كردار زشتی كه
مرتكب شده مالی و ما معادلی گرفته نخواهد شد (بلكه بايد كيفری را كه مستحق آن است
بيند ) . شما مسلمانان هرگاه در چيزی اختلاف پيدا كرديد بازگشت آن به خدا و داوری
محمّد است . به يهوديان كه با مسلمانان در كارزار شركت كنند انفاق خواهد شد .
يهوديان بنی عوف امتّی هستند متحد با مؤمنان ، يهود پيرو دين خود و مسلمانان پيرو
دين خود خواهند بود . خود می دانند و بندگانشان ، مگر كسی كه ستم كند يا مرتكب
گناهی شود كه در اين صورت ، خود و كسان خود را هلاك كرده است . يهود بنی النجار (
در حقوق اجتماعی ) مانند يهود بنی عوف خواهند بود . يهوديان بنی حرث و بنی ساعده و
يهوديان بنی جشم و يهوديان بنی اوس و يهوديان بنی ثعلبه مانند يهوديان بنی عوفند .
جز كسی كه ستم كند و مرتكب گناهی شود كه در اين صورت جز خود و اهل خود را هلاك
نكرده است … جفنه تيره ای است از بنی ثعلبه و در حقوق مانند آن ها ست . بنی
شطيبه در حقوق اجتماعی مانند يهوديان بنی‌ عوف اند و وفای به عهد مانع از پيمان شكنی
خواهد بود . [6] موالی
ثعلبه مانند خود آنان هستند . كسان يهود نيز مانند آنان هستند ( از حقوق ابن پيمان
بهره مند خواهند بود ) و جز با اجازت محمد ( ص) كسی از آنان را نبايد از اين پيمان
بيرون كرد . هيچ كس را به كيفر جراحت وارد كردن نبايد از اين پيمان بيرون كرد .
هيچ كس را به كيفر جراحت وارد كردن نبايد بازداشت كرد . كسی كه به ناگاه ديگری را
بكشد خود و كسان خود را به كشتن داده است ، مگر آن كه ستمديده ای باشد . خدايا كسی
است كه وفای به عهد كند. نفقه̾ يهوديان بر يهوديان و نفقه̾ مسلمانان بر مسلمانان
است . آنان بايد با كسی كه با امضا كنندگان اين پيمان می جنگند بجنگند و به آنان
كه بدان گردن نهاده اند خيرخواه و ياور باشند . وفای به عهد مانع پيمان شكنی است
.كسی كه جانب هم سوگند را رعايت نكند گناهی نكرده مگر آن كه آن هم سوگند مظلوم
باشد .

به يهوديان
مادام كه همراه مسملمانان با دشمن بجنگند انفاق خواهد شد . [7]

درون يثرب
برای امضا كنندگان اين پيمان حرم شمرده می شود ( كسی نمی تواند در آن جا به كسی
آسيبی برساند ) . حق همسايه ای كه زيانی نرساند يا گناهی نداشته باشد مانند خود
انسان است .

به پردگی (
حرم ) كسی پناه داده نمی شود مگر با اجازه̾ آن كس .

هر گونه خلاف
كه بين حاضران در اين پيمان باشد و بيم آن برود كه به فسادی گرايد داوری آن به خدا
و پيغمبر واگذار می شود . خدا با آن چه در اين پيمان نامه به پرهيزگاری و تقوی
نزديك تر است خواهد بود . به قريش و كسانی كه قريش را ياری كنند پناه داده نخواهد
شد . با كسانی كه ناگهان به يثرب بتازند بايد بجنگند و اگر آشتی خواهند با آنان
آشتی خواهد شد و اگر چنين كاری كردند پذيرفتن آشتی بر ذمه̾ مؤمنان است ، مگر با
كسی كه با دين به پيكار برخيزد . هر كس از حاضران در اين پيمان نامه از جانب قوم
خود نيز نسبت به پيمان تعهد دارد . يهوديان اوس و موالی آنان از حقوقی كه در اين
پيمان است برخوردار خواهند بود . با كسی كه بدين پيمان وفادار باشد به نيكویی
رفتار خواهد شد . خدا با كسی است كه بدين پيمان نامه وفادار بماند . اين پيمان
نامه از ستمكار و گناه كار پشتيبانی نمی كند . هر كس از يثرب بيرون رود و يا در آن
بماند در امان است ، مگر آن كه ستمكار يا گناهكار باشد . خدا پناه نيكوكار و
پرهيزگار است و محمد رسول الله .

                                                                                  
ادامه دارد

قسمت هفدهم

امام راحل
سلام الله عليه و فقه سنتی

آيت الله
محمّدی گيلانی

·       
آشنایی عرب جزيره به
فنّ كتابت از قرن سوّم ميلادی .

·       
عمده حرمان صحابه از
كتابت حديث ، نهی بود.

·       
اعتناء شديد قرآن
كريم و رسول الله صلی الله عليه و آله به امر كتابت .

·       
اين اعتناء شديد بود
كه بعد از هجرت و استقرار دولت اسلامی ، مساجد مدينه در كنار مسجد النبی صلی الله
عليه و آله ، مدارس تعليم قرآن و كتابت گرديد .

·       
اين تعليمات به ذكور
اختصاص نداشت بلكه طايفه اناث نيز از آن بهره ور بودند.

·       
علماء بزرگ در مقام
جمع بين طائفه̾ اخبار نهی از كتابت حديث و بين طايفه جواز آرائی دارند كه به قدر
مجال نقل می كنيم .

روايات و
آثار وارده در منبع كتابت حديث و آثار و در تجويز آن ، بسيار است و لباب آن ها
همان مقداری است كه در مقابله̾ قبل حكايت كرديم و ظاهرا عمده جهت برای حرمان كتابت
صحابه̾ محترم ، آثار و روايات نبوی را همين نهی بوده است ، نه قلّت وجود كتّاب ،
زيرا چنان كه تاريخ بيان می كند عرب جزيره قبل از اسلام از حدود قرن سوم ميلادی ،
به فنّ كتابت معرفت داشت . و در فتوح البلدان می گويد : « جاء‌ الاسلام و في الاوس
و الخزرج عدّه يكتبون » ـ اسلام وقتی داخل مدينه شد كه در اوس و خزرج عدّه ای می‌
نوشتند .

و ترديدی
نيست در اين كه كتابت در عصر پيامبر اسلام صلی الله عليه و آله ، به نحو گسترده ای
انتشار يافت زيرا برانگيختن قرآن كريم مردم را بر تعلّم و تحريص رسول الله صلی
الله عليه و آله با بيان های مختلف ، مسلمين را بر اين امر مضافا به اقتضاء طبع
رسالت ، اين كه خواننده و نويسنده در دولت جديد فزونی يابند ، مايه های اصلی
انتشار گسترده̾ كتابت گرديد چه آن كه وحی ، محتاج به كتّاب بوده است ، و امور دولت
نو پا از مراسلات و عهد نامه ها و قرار دادها و صلح نامه ها و غير اين ها نيازمند
شديد به نويسندگان بوده است و نوشته اند كه كتّاب وحی تعدادشان به حدود چهل نفر می
رسيد مضافا به منشيان صدقات و مداينات و معاملات ، و حتی نويسندگان مراسلات به
لغات مختلف حسب نياز دولت جديد آشنا بودند مسعودی در « التنبيه و الاشراف » مي
گويد : « انما ذكرنا من اسماء‌ كتّابه صلی الله عليه و سلم من ثبت علی كتابته و
اتّصلت ايامه فيها وطالت مدّته و صحت الّروايه علی ذلك من امره دون من كتب الكتاب
و الكتابين والثلاثه ، اذ كان لا يستحق بذلك ان يسمی كاتبا و يضاف الی جملة كتّابه
» . ( ص 246 )

ـ از اسماء
كاتب های رسول الله صلی الله عليه و آله كه نام برديم همانا آن هایی بودند كه
اعضاء ثابت مجموعه̾ نويسندگان در خدمت حضرتش بودند ، و روايت صحيحه درباره̾
استمرارشان در زمره̾ كتّاب در دست است ، غير آن هایی كه احيانا يك بار يا دو بار و
سه بار به اين خدمت مفتخر شدند ، زيرا اين ها كه موقت در اين امر توفيق يافتند
مستحق اسم « كاتب رسول الله صلی الله عليه و آله » نبودند تا در آن مجموعه ثبت
شوند .

شدّت اعتناء
رسول الله صلی الله عليه و آله به شأن كتابت ، از اذن دادن به اسراء بدر كه هر كس
ده نفر از كودكان مدينه را كتابت بياموزد آزاد است ، روشن می شود . با عنايت آن
بزرگوار بود كه بعد از هجرت و استقرار دولت اسلامی ، امر كتابت و تعليم ، رونق چشم
گيری داشت ، مسجد های مدينه ، مدارس تعليم قرآن كريم و آداب و سنن اسلام ، و قرائت
و كتابت گرديد و از مسلمين ، آن هایی كه به امر كتابت و قرائت و تعاليم اسلامی
آشنا بودند ، تبرعا به آموزش مسلمين بی سواد ، قيام نمودند و طبق آن چه كه در
طبقات ابن سعد آمده ، سعد بن ربيع خزرجی كه يكی از نقباء دوازده گانه است ، به
همراه بشير بن سعد وابان بن سعيد رضی الله عنهم در اين امر مغبوط پيشگام بوده اند
، و شايان توجه آن كه تعليم كتابت و قرائت و آداب و سنن به طايفه ذكور اختصاص
نداشت بلكه طايفه اناث نيز در خانه های خويش آموزش می ديدند .

در سنن ابی
داود از شفاء‌ بنت عبدالله حديث می كند كه گفت :

« دخل علی
رسول الله صلی الله عليه و سلم و انا عند حفصه ، فقال لی : الا تعلّمين هذه رقية
النمله كما علّمتها الكتابه » ( ج 4  ص 11
) .

ـ رسول الله
صلی الله عليه و سلم بر من داخل گرديد در حالی كه من نزد حفصه بودم ، پس به من
فرمودند : « آيا به اين يعنی حفصه، افسون نمله ـ جوش و قرحه ای كه در پهلو پديد می
آيد ـ نمی‌ آموزی ؟ چنان كه كتابت را به وی آموختی .

عظيم ترين
شاهد و محكم ترين دليل بر عنايت شديد اسلام به امر كتابت و جلالت قدر و رفعت شأن
آن آيه كريمه ای است كه در افتتاح باب وحی به رسول الله صلی الله عليه و آله نازل
شد : « علّم بالقلم علّم الانسان مالم يعلم » ( سوره العلق ـ آيه 4 ) . زيرا تعليم
كتابت را به نفس اكرم خود نسبت می دهد . و ملائكه خويش را به اين وصف مبارك تشريف
و تزيين می فرمايد : « و انّ عليكم لحافظين كراما كاتبين » ( سورة النفطار ـ آيه
11) .و آن چنان عظمت و كرامتش را تذكار عقول می نمايد كه بدان قسم ياد می كند : «
ن و القلم و ما يسطرون » ( سوره القلم ـ آيه 1 ) .

اين اجلال و
تعظيم قرآن عظيم از امر كتابت بود ، كه در عهد رسول الله صلی الله عليه و آله چنان
كه اشاره كردم منشاء تعليم كتابت با سرعت چشمگير شد و مساجد نه گانه مدينه طيبه در
كنار مسجد النبی صلی الله عليه و آله مكاتب و مدارس تعليم و تعلّم گرديد و همواره
در گسترش و تزايد بود و با انتشار صحابه در آفاق و اطراف ممالك اسلامی نطاق تعليم
، وسعت روز افزون می يافت ، و حلقه های بحث و علم با انتظامی تحسين انگيز در مساجد
و مكان های مناسب تشكيل می گرديد و حتّی برخی از كلاس ها تعداد متعلمين آن بالغ بر
سه هزار نفر می شد كه رسيدگی به آنان برای معلم و مؤدّب با مشقت انجام می پذيرفت
ولی با اين همه رونقی كه كتابت در عصر شخص رسول الله صلی الله عليه و آله داشت و
بدون ترديد كتّاب به حدّ وفور موجود بودند و با صدور و سطور قرآن كريم محفوظ و مدوّن
گرديد ، تدوين نشدن حديث سؤال برانگيز است و سؤال برانگيز تر عدم تدوين حديث در
عصر صحابه̾ گرامی و قسمت عمده عصر تابعين است زيرا مسئله حكمت نهی از كتابت در اين
ازمه منتفی بوده ، پس چرا تدوين نگرديد ؟!

باری آثار و
روايات نهی از كتابت حديث ، بسيار است و آثار و روايات در تجويز و اباحه̾ آن نيز
بسيار است كه لباب هر دو طايفه چنان كه گفتيم نقل شده و روايت اراده كردن رسول
الله صلی الله عليه و آله هنگام رحلت كه كتابی مرقوم فرمايد تا امت گمراه نشوند ،
شاهدی‌ است بر عنايت آن حضرت صلوات الله عليه به حفظ كيان امت از ضلال به وسيله
كتابت و متن روايت مورد اشاره از ابن عباس چنين است.

« لمّا اشتدّ
بالنّبی صلی الله عليه و سلم وجعه قال : « ايتونی بكتاب اكتب لكم كتابا لا تضلوا
بعده » قال عمر : انّ النّبی صلی الله عليه و سلم غلبه الوجع ، و عندنا كتاب الله
حسبنا ، فاختلفوا و كثر اللغط . قال : قوموا عنّی ، و لا ينبغی عندی التنازع » (
فتح الباری ـ ج 1 ص 208 ) .

ـ هنگامی كه
درد شديد در آخرهای عمر نبی صلی الله عليه و آله بر آن حضرت مستولی شد ، فرمودند «
برايم وسيله نوشتن بياوريد تا مكتوبی بنويسم كه بعد از آن گمراه نشويد » عمر گفت :
درد بر پيغمبر صلی‌ الله عليه و سلم غلبه كرده است و قرآن نزد ماست كفايتمان می
كند ، پس با هم اختلاف كردند و سر و صدا زياد شد ، فرمودند : « از نزد من پا شويد
، تنازع در محضرم نارواست » .

بديهی است
چيزی كه می خواست مرقوم فرمايد ، غير از قرآن بود و طبعا از سنّت و حديث منصوصی
بودكه فرا راه امت واقع می شد كه هرگز اختلاف در ميانشان پديد نمی آمد .

علما و
محققان در توجيه و جمع بين اين دو طايفه ، آرائی دارند كه به قدر مجال اين مقاله
نقل می شود :

1-   
بعضی از اهل تحقيق
گفته اند : حديث ابی سعيد خدری كه اصل و اساس در طايفه اخبار و آثار نهی است حديثی
است موقوف عليه يعنی فقط منسوب به ابی سعد است و به حديث موقوف ، احتجاج نمی‌ شود
، اين رأی را در فتح الباری به بخاری نسبت می دهد ( ج 1 ص 208 ) .

2-   
نهی از كتابت در آغاز
اسلام صادر گرديد و حكمت آن ، اين بود كه قرآن از اختلاط با حديث مصون باشد و وقتی
كه تعداد مسلمين افزونی می يافت ، و سبك قرآن ، درست شناسائی شد و معرفت مسلمين به
آن كامل شد به گونه ای كه قرآن از حديث تمايز روشنی داشت بيم اختلاط و اشتباه آن
با حديث ، زائل گرديد و حكم نهی ، با زوال حكمت نهی ، زائل شد ، و مآلا كتابت
احاديث جايز شد و به عبارت ديگر آثار و اخباری كه در جواز كتابت آمده ، حاكی از
انقضای مدت نهی است كه به اصطلاح ناسخ حكم منع است .

اين قول ،
يكی از دو قول ابن قتيبه ( 213 -275 ) در كتاب تأويل مختلف الحديث است ( ص 286-
287 ) كه عين عبارت او چنين است :

« قالوا :
رويتم … عن ابی سعيد الخدری قال : قال رسول الله صلی الله عليه و سلم « لا
تكتبوا عنّّی شيئا سوی القرآن ، فمن كتب عنّی فليحه » .

«ثم رويتم
… عن ابن عمرو « ابن العاص » قال : قلت يا رسول الله : اقيّد العلم ؟ قال : «
نعم » قيل : و ما تعييده ؟ قال : كتابته » .    
« و رويتم … عن عمرو بن شعيب عن ابيه عن جده قال : قلت يا رسول الله ،
اكتب ما اسمع منك ؟ قال : « نعم » قلت : في الرضا و الغضب ؟ قال « نعم فانّی لا
اقول في ذلك كلّه الا الحق » قالوا : و هذا تناقض و اختلاف .

قال ابو
محمّد : و نحن نقول : انّ في هذا معنيين احدهما ان يكون من منسوخ السنة بالسنة‌كانه
نهی في اوّل الامر ، عن ان يكتب قوله ، ثم رأی بعد ـ لمّا علم ان السنن تكثر و و تفوت
الحفظ ـ ان تكتب و تقيّد .

والمعنی
الآخر ان يكون خصّ بهذا عبد الله بن عمرو ، لانّه كان قارئا لكتب المتقدّمه ، و
يكتب بالسّر يانيه و العربيه و كان غيره من الصحابه اميين لا يكتب منهم الا الواحد
و الا ثنان ، و اذا كتب لم يتقن ولم يصب التهجی ، فلما خشی عليهم الغلط فيما
يكتبون نهاهم ، و لمّا امن علی عبد الله بن عمرو ذلك اذن له ».

ـ خلاصه
ترجمه آن كه : اهل كلام به اهل حديث ملامت كنند كه شما با روايات متناقض امت
اسلامی را فرقه فرقه كرديد ، و رشته عصمت بين آنان را پاره نموديد ، و آنان را به
عداوت و دشمنی با هم كشانديد به گونه ای كه همديگر را تكفير می كنند و به قتال با
هم بر می خيزند و در اين كار زار هر دسته ای به حديث تمسّك می كنند ؟

« اين شمائيد
كه از ابی سعيد خدری از رسول الله صلی‌ الله عليه و سلم حرمت كتابت حديث را روايت
می كنيد سپس از عبدالله بن عمروبن العاص و از عمروبن شعيب از پدر و جدّش از پيغمبر
اكرم صلی الله عليه و سلم جواز آن را نقل می 
كنيد !»

ابن قتيبه می
گويد : ما در پاسخ آن ها می گوئيم : دو گونه معنا در اين روايات مذكور است :

اول آن كه
اختلاف از قبيل اختلاف منسوخ و نسخ است و سنتّی با سنّتی منسوخ گرديده ، گوئی كه
در آغاز اسلام نهی از كتابت سنّت فرمودند ـ‌كه با قرآن مشتبه نگردد ـ و چون اين
خطر رفع شد ملاحظه فرمودند كه كثرت سنن و احاديث از توان حفظ بيرون است ، رأی
مباركشان بر كتابت قرار گرفت .

دوّم آن كه
جواز به عبدالله بن عمرو اختصاص داشت زيرا او مرد با سوادی بود و به قرائت كتاب
های پيشينيان توانمند بود و به زبان های سريانی و عربی می نوشت و در بقيه صحابه
يكی دو نفر به كتابت ناقص آشنا بودند كه منع شدند .

رمی ابن
قتيبه صحابه گرامی را به بی سوادی و اين كه به استثناء عبدالله بن عمرو بن العاص ،
يكی دو نفر كاتب بودند و آن هم غلط می‌ نوشتند ناشی از قلّت اطلاع او است و ما
قبلا به تعداد كتّاب وحی ، و انتشار تعليم كتابت در عهد رسول الله صلی الله عليه و
آله اشاره نموديم و درباره كتاب « مختلف الحديث » ابن قتيبه گفته اند : « از بعضی
از جهات خوب آمده ولی به بعضی از جهات ديگر در اموری نابجا سخن گفته ، چون در آن
ها اطلاع وی ناقص بود و اگر آن ها را نمی نوشت بهتر بوده است » .

قابل تذكر آن
كه فنّ « مختلف الحديث » را نووی در « التقريب » از اهم انواع فنّ حديث دانسته و
گفته : كه همه̾ علما از هر طايفه مضطر به معرفت آنند و حقيقت اين فنّ عبارت است از
جمع و توفيق دادن بين اخبار متضاد ، يا ترجيح بعضی بر بعضی كه ائمه جامعون بين
حديث و فقه و اصوليون كه غوّاص در معانی اند در اين فن كاملند و شافعی در اين فن
تضمينی دارد كه استيفاء نكرده اند بلكه به عنوان تنبيه ، اجمالی از آن را بر طريقه
خويش ذكر نموده . ( ص 33 ) .

                                                                                        
ادامه دارد

به حساب خود
برسيد

امام رضا
عليه السلام :

« اليس منّا
من لم يحاسب نفسه في كلّ يوم »   ( اصول
كافی ـ ج 2 ص 455 )

آن كس كه همه
روزه به حساب خويشتن رسيدگی نكند و نيك و بد خود را نشناسد از ما نيست و به مكتب
روحانی ما بستگی ندارد .

اصول
اعتقادی اسلام

معاد

عذاب
های روحی جهنمّيان

آيت
الله حسين نوری

بحث
ما اخيرا در مقاله های پيشين درباره̾ عذاب های روحی اهل جهنم بود كه تعداد 4 تا از
آن ها را مورد بحث قرار داديم اكنون با توفيق خداوند متعال بقيه̾ اين بحث :

يكی
ديگر از عذاب های روحی جهنمّيان درگيری های شديد لفظی و مشاجره های تند و خشونت
آميزی است كه در ميان آن ها جريان می يابد .

با
اين معنا پس از اين كه در جهان آخرت حقيقت امر بر آن ها مكشوف گرديده و خودشان را
در ورطه̾ عذاب قهر الهی می بينند گفتگو های تند و بد گفتن های توأم با غلظت و خشونت
بر محيط زندگی آن ها سايه می اندازد .

اساس
اين گفتگو ها و مشاجره ها اين است كه هر گروه سعی می كنند تقصير به جهنّم افتادن و
گرفتار عذاب گرديدن را به گردن آن ديگری بيندازند ( لازم است توجّه داشته باشيم كه
انسان چون موجودی است دارای اراده و اختيار تا بالاخره به اختيار خود گام در راه
انحراف و معصيت نگذاشته باشد مستحق عذاب نمی گردد ) .

و
اين وضع كه برای اهل جهنم به وجود می آيد درست به عكس حالتی است كه ميان بهشتيان
حكم فرما است .

دل
های اهل بهشت پيش از آن كه به محيط بهشت گام بگذارند با عنايت خداوند متعال شستشو
داده شده و از هر گونه حقد و حسد  پاك
گرديده است و لذا صفا و صميميت و مهربانی 
و برادری به محيط زندگی آن ها جلوه و صفای مخصوصی بخشيده است كه قرآن كريم
در رابطه با آن می فرمايد : « انّ المتّقين في جنات و عيون ادخلوها بسلام آمنين و
نزعنا ما في صدورهم منغل اخوانا علي سرور متقابلين » [1]
.

يعنی
افراد با تقوا در باغستان ها و چشمه سارهای بهشت به سر خواهند برد و به آن ها گفته
می شود با درود و سلام و ايمنی و احترام وارد بهشت شويد و ما آئينه دل های آن ها
را از كدورت كينه و حسد به كلی پاك و پاكيزه گردانديم تا با هم برادر شوند و رو به
روی هم بر فراز تحت عزّت قرار بگيرند .

ولی
وضع جهنميان درست ـ چنان كه گفتيم ـ به عكس آن است كه قرآن كريم در مواردی به بيان
اين مطلب پرداخته است مثلا در موردی می فرمايد : « انّ ذلك لحق تخاصم اهل النار » [2]
يعنی منازعه و دشمنی اهل آتش با هم امری است محقق و ثابت و در مورد ديگر می گويد :
« الا خلاء يومئذ بعضهم لبعض عدوّ الا المتقين » [3]
. يعنی در آن روز به جز اهل تقوی ، دوستان با يكديگر دشمن می گردند كه حضرت صادق
عليه السلام در تفسير آيه فرمودند : هر دوستی كه در دنيا برای غير خدا بوده است در
جهان آخرت به دشمنی مبدّل می گردد . [4]

و
در يك مورد می فرمايد : « كلّما دخلت امّة‌لعنت اختها » [5]
يعنی هر گروهی كه داخل جهنم می شود بر گروه ديگر لعن می فرستد .

و
بالاخره اين مشاجره و بد گوئی در اين دو مرحله انجام می گيرد :

1-   
مشاجره با شيطان

جهنّميان
كه با پشت پا زدن به راه حق و سعادت و مخالفت با پيغمبران و اوليای حق گام در راه
های گناه و ضلالت نهاده و به عذاب خداوند گرفتار گرديده اند تقصير ها را به گردن
شيطان می گذارند و آن را مورد عتاب و خطاب و ملامت قرار می دهند كه خداوند در
سوره̾ ابراهيم اين جريان را با اين عبارت بيان می فرمايد :

«
و قال الشّيطان لما قضی الأمر انّ الله وعدكم وعد الحقّ و وعد تكم فاخلفتكم و ما
كان لي عليكم من سلطان الا ان دعوتكم فاستجبتم لي فلا تلومونی و لوموا انفسكم ما
انا بمصرحكم و ما انتم بمصرخیّ انّی كفرت بما اشركتمون من قبل انّ الظالمين لهم
عذاب اليم » [6] .

يعنی
هنگامی كه فرمان خداوند در رابطه با محكوميّت گناهكاران و كافران به عذاب الهی
انجام پذيرفت شيطان به آن ها می گويد خداوند بر اساس راستی وحق به شما وعده داد
ومن هم به منظور فريب شما وعده هایی بر خلاف حقيقت به شما دادم امّا من هرگز بر شما
سلطه ای نداشتم و شما را مجبور نكردم و جز دعوت به سوی باطل كاری انجام ندادم اين
شما بوديد كه به جای اجابت دعوت خداوند ، دعوت مرا پذيرفتيد و به دعوت خداوند پشت
پا زديد بنابراين مقصّر شما خودتان هستيد پس خودتان را ملامت كنيد و دست از ملامت
من برداريد و امروز نه شما فرياد رس من توانيد بود و نه من می توانم فرياد رس شما
باشم ومن خودم به آن شركی كه شما به واسطه̾ اغوای من مرتكب شديد معتقد نيستم و
امروز عذاب دردناك نصيب كسانی است كه از راه حق و عدالت منحرف گرديده اند خواهد
بود .

2-   
مشاجره̾ رهروان راه
های باطل با رهبران خود

اين
موضوع در چند جای قرآن مجيد آمده است از جمله اين كه در يك مورد می فرمايد :

«
و ترزوا لله جميعا فقال الضّعفاء للّذين استكبروا انّا كنّا لكم تبعا فهل انتم
مغنون عنّا من عذاب الله من شيء قالوا لو هدينا اله لهدينا كم سواء علينا اجز عنا
ام صبرنا مالنا من محيص » [7]
.

يعنی
روزی كه مردم از قبر ها برانگيخته شده در پيشگاه خداوند حضور می يابند ضعيفان به
گردن كشان می گويند ما در دنيا از عقايد و افكار شما تبعيت می كرديم و تنها آن
راهی را كه شما پيش پای ما می گذاشتيد می پيموديم آيا شما امروز می توانيد ما را
از عذاب خداوند رهائی ببخشيد و نجات بدهيد ؟ آن ها در پاسخ می گويند اگر ما امروز
راهی برای نجات خود می يافتيم شما را هم راهنمائی می كرديم ولی اكنون چه اين كه
جزع و التماس كنيم يا صبر و تحمّل نمائيم هر دو يكسان است و از عذاب ، هرگز گريز
نداريم .

و
درمورد ديگر می گويد :

«
و لو تری اذ الظالمون موقوفون عند ربّهم يرجع بعضهم الی بعض القول يقول الّذين
استضعفوا للّذين استكبروا لولا انتم لكنّا مؤمنين قال الذّين استكبروا للّذين
استضعفوا انحن صدد ناكم عن الهدی بعد اذ جائكم بل كنتم مجرمين و قال الذين
استضعفوا للّذين استكبروا بل مكر الليل و النّهار اذتأمروننا ان نكفر بالله و نجعل
له اندادا واسروا الندامة لمّا رأوا العذاب و جعلنا الأ غلال في اعناق الّذين
كفروا هل يجزون الّا ما كانوا يعملون » [8]
.

يعنی
هنگامی كه ستمكاران را در پيشگاه خداوند بازداشته اند مشاهده می كنی كه ضعفاء و
تابعين با رهبران و سركردگان باطل به گفتگو و مشاجره می پردازند و ضعيفان تابع و
فرمان بر به گردن كشان ومستكبرانی كه آنان را با وعده های دروغ و نقشه های خائنانه
به زنجير تبعيّت كشيده اند می گويند اگر نقشه ها و حرف های فريبنده شما نبود ما در
دنيا در راه ايمان به خداوند گام بر می داشتيم و امروز گرفتار چنين روز سياه نمی
شديم . مستكبران در پاسخ می گويند شما خودتان مقصّر هستيد كه به جای پذيرفتن راه
هدايت و سعادت كه خداوند بر روی شما گشوده بود راهی را كه ما پيش پای شما گذاشتيم
انتخاب كرديد و ما هرگز شما را مجبور به تبعيّت نكرديم بنابراين ، شما خودتان مجرم
و مقصر می باشيد ، بار ديگر ضعفاء و پيروان به رؤسای مستكبر خود می گويند آن نقشه
هایی كه شما بر اساس مكر و فريب شب و روز می كشيديد موجب گرديد كه ما نسبت به
خداوند راه كفر را در پيش بگيريم و برای آن ذات مقدّس بی همتا شريك قرار بدهيم .

و
بالاخره هنگامی كه آنان را عذاب سخت خداوند را مشاهده می كنند سخت پشيمان می شوند
و ما زنجير های عقوبت را بر گردن اهل كفر می گذاريم و آيا اين رنج و عذاب جز كفر
كردار زشت آنان است ؟

ونيز
در جای ديگر می فرمايد :

«
و انّ للطّاغين لشرّ مأب جهنّم يصلونها فبئس المهاد هذا فليذ وقوه حميم و غسّاق و
آخر من شكله ازواج هذا فوج مقتحم معكم لا مرحبا بهم انّهم صالوا النار قالوا بل
انتم لا مرحبابكم انتم قدّمتموه لنا فبئس القرار قالوا ربّنا من قدّم لنا هذا فزده
عذابا ضعفا في النّار»[9]
.

يعنی
برای كسانی كه در برابر خداوند بطغيان و عصيان پرداختند . جهنّم كه در آن خواهند
سوخت و جايگاه بسيار بدی است مهيّا شده است . آن ها در آن جا از آب های بسيار سرد
و از آب های بسيار داغ و جوشان می نوشند و انواع عذاب هایی كه مانند نوشيدن اين دو
نوع آب است را نيز بايد ببينند در آن روز در آغاز رؤسای كفر و ضلالت و در دنبال آن
ها پيروان آن ها به جهنّم برده می شوند و هنگامی كه رؤساء و مستكبران پيروان خود
را می بينند می گويند :

بدا
به حال اينان كه در‌ آتش ، فروزان خواهند شد و ما از مشاركت آن ها با ما در يك جا
هرگز مسرور نيستم .

در
پاسخ آن ها ، پيروان آن ها می گويند بلكه ما به شما می گوئيم بدا بر حالتان زيرا
شما با تحميل آراء و عقايد و افكار خود بر ما باعث شديد كه اين عذاب سخت برای ما
فراهم شود و در چنين جايگاهی گرفتار گرديم از آن پس آن پيروان بدرگاه خداوند
متوجّه می شوند و می گويند پروردگارا آن كسی كه اين عذاب را برای‌ ما پيش فرستاد و
باعث شد كه اين چنين گرفتار عذاب شويم بر عذاب او در آتش چندين برابر بيفزا .

هدايت
در قرآن

قسمت
پنجاه و سوم

تفسير
سوره رعد

بهانه
گيری منكرين وحی

آيه
الله جوادی آملی

«
و يقولون الذين كفرو ا لولا أنزل عليه آية من ربّه ، قل انّ الله يضلّ من يشاء و
يهدی اليه من أناب الذين آمنوا و تطمئن قلوبهم بذكر الله ، ألا بذكر الله تطمئنّ
القلوب * الذين آمنوا و عملو الصالحات طوبی لهم و حسن مآب . »                 ( سوره رعد ـ آيه 27 – 29 )

و
آنان كه كافر شدند می گويند : چرا آيت و معجزه ای از پروردگارش بر او نازل نمی شود
؟ بگو : همانا خداوند هركه را بخواهد گمراه و هر كه به درگاهش تضرّع كند، هدايت می
نمايد . آنان كه ايمان آوردند و دل هايشان به ياد خدا مطمئن می شود . همانا به ذكر
خدا قلب ها مطمئن می شوند آنان كه ايمان آوردند و عمل صالح داشتند ، بشارت بر آنان
باد و بازگشتی شيرين در انتظارشان است .

آيه
كريمه ـ همان گونه كه تا كنون مورد بحث قرار گرفت ـ در دو مقام خلاصه می شود :
مقام اول ـ بهانه گيری منكرين وحی ، مقام دوم ـ پاسخی كه خدای سبحان به آن ها می
دهد .

و
در مقام اوّل كفار می گويند : چرا پيامبر معجره نياورد ؟ چرا يك آيتی بر پيامبر
نازل نشد ؟ و در مقام دوّم خداوند به آنان پاسخ می دهد كه در اين باره مقداری بحث
كرديم .

معجزه
هيچ تأثيری در كفار ندارد

ملاحظه
می فرمائيد كه قرآن كريم ، سخنان منكرين وحی را به تعبيرات گوناگون ذكر می كند ،
گاهی به صراحت می گويند كه آن چه تو آوردی ، معجزه نيست ، ما هم می توانيم مثل آن
سخن بگوييم . و گاهی بالكنايه اعجاز قرآن را نفی می كنند و می گويند : چرا معجزه
ای نمی‌ آوری ؟ يعنی ، اين قرآن كه تو آورده ای معجزه نيست !

اين
مضمون كه كفار می گفتند : چرا معجزه ای بر تو نازل نمی شود ؟ در آيات فراوانی آمده
است . در آيه 118 سوره بقره اين چنين آمده : « و قال الّذين لا يعلمون لولا يكلمنا
الله او تاتينا آية » ـ و آنان كه نمی دانند گفتند چه می شد اگر خدا با ما سخن می
گفت يا آيه ای بر ما نازل می شد ؟!

اين
سخن نوع متمردان است در برابر انبياء و رسولان . « كذلك قال الذين من قبلهم مثل
قولهم ، تشابهت قلوبهم » ـ متمردان پيشين هم 
مانند اين ها اعتراض می كردند ( می گفتند كه ای پيامبر معجزه ای بياور )
زيرا طرز تفكرشان مشابه يكديگر است .

در
اين زمينه ، سوره انعام ، جامع ترين سوره است ، از اين نظر كه شبهات منكرين وحی را
بيش از هر سوره ای مطرح می كند و به تعبير سيدنا الأستاد ( مرحوم علامه طباطبائی )
رضوان الله عليه و اولی است كه اين سوره را سوره̾ « احتجاج » بناميم . در اين
سوره̾ مباركه حدود چهل حجّت واستدلال آمده است و تقريبا 40 بار خداوند به رسول
الله صلی الله عليه و آله و سلم ـ دستور احتجاج می دهد و قريب چهل بار كلمه « قل »
تكرار شده است .

در
همين سوره انعام آمده است : « و ما تأتيهم من آية من آيات ربّهم الا كانوا عنها
معرضين » ‌( سوره انعام ـ آيه 4 ) ـ و هيچ يك از آيات 1پروردگارت بر آن ها نازل
نمی شد ، جز اين كه از آن رو بر می گرداندند و در آيه هفتم آمده است . « و لو
نزّلنا عليك كتابا في قرطاس فلمسوه بأيديهم لقال الذين كفروا ان هذا الّا سحر مبين
» ـ اگر يك كتابی در كاغذی بر تو نازل می كرديم و آن را با دست خود لمس می كردند ،
باز هم اين كفار می گفتند كه اين چيزی جز يك سحر روشن و واضح نيست !

در
آيه 25 می فرمايد : « و منهم من يستمع اليك و جعلنا علی قلوبهم أكنّة أن يفقهوه و
في آذانهم و قرا و إن يروا كل آية ‌لا يؤمنوا بها » ـ برخی از آنان به تو گوش می
دهند ولی بر قلوبشان پرده هایی افكنديم كه نتوانند آن را بفهمند و گوش های آن ها
را از شنيدن سخن حق سنگين است ، و هر معجزه و آيه ای را مشاهده كنند ، باز هم
ايمان نخواهند آورد .

بنابر
اين ، كفّار می خواستند بهانه بگيرند ، نه اين كه از پيامبر معجزه می خواستند و
گرنه خود قرآن بزرگترين معجزه بود ، گذشته از اين كه معجزاتی هم نظير « ستون
حنّانه » را از نزديك ديده بودند . به هر حال خداوند در پاسخ آنان می فرمايد : «
قل انما الآيات عند الله » ـ ای پيامبر بگو همه̾ آيات و معجزه ها نزد خداوند و به
اذن او است .

و
برای اين كه مؤمنين نيز ، از كفار مأيوس شوند می فرمايد : « و ما يشعركم انها اذا
جائت لا يؤمنون » ( سوره انعام ـ آيه 109 ) ـ و بدانيد كه اگر آيات و معجزات ديگری
هم بيايد ، اين كفار ايمان نمی آورند و نمی پذيرند . هر پيشنهادی هم كه اين ها می
دهند ، اگر ما آن پيشنهاد ها را عملی كنيم ، باز هم ايمان نمی آورند . می گويند :
ملائكه نازل بشوند و مرده هايشان زنده گردند و ما اگر ملائكه را هم نازل كنيم و
مرده هايشان را حيا نمائيم و با آن ها گفتگو كنند ، باز هم ايمان نمی آورند « و لو
اننا نزلنا اليهم الملائكة و كلّمهم الموتی وحشرنا عليهم كلّ شيء‌قبلا ما كانوا
ليؤمنوا » ( انعام ـ آيه 111 )

در
همين سوره انعام آيه 24 می فرمايد : « و اذا جائتهم آية قالوا لن نؤمن حتی نؤتی
مثل ما أوتی رسل الله » ـ و اگر هم آيه ای و معجزه ای بيايد ، می گويند ما هرگز
اطاعت نمی كنيم و ايمان نمی آوريم تا اين كه وحی بر ما هم نازل شود، همان گونه كه
بر پيامبران الهی نازل می شود .

اين
مطلب در سوره̾ « مدثر » آيه 52 هم آمده است : « بل يريد كلّ امریء منهم آن يؤتی
صحفا منشّره » ـ بلكه هر يك از آن ها می خواهد كه بر او كتابی نازل گردد.

خداوند  كه قرآن را فرستاد و آن را كتاب عمومی و برای
تمام بشر قرار داد و فرمود :« هذا بيان الناس » ـ اين قرآن دعوت عمومی برای تمام
افراد بشر است و پيامبر را بر همه مردم مبعوث گدانيد « و ما ارسلناك الا كافة
للناس » ـ و ما تو را نفرستاديم مگر بر تمام مردم جهان. ولی آن ها می گويند ما در
اين دعوت عمومی شركت نمی كنيم بلكه بايد برای تك تك ما دعوت نامه̾ خصوصی بيايد
يعنی همان طور كه قرآن بر تو نازل می شود ، بر ما هم نازل شود . در بعضی از آيات
اشاره شده است كه به اين كه كفار می گفتند : آن چه را كه تو به عنوان قرآن عرضه می
داری و آيت الهی می شماری ، اسطوره است ، ما هم مثل اين می توانيم بياوريم . اين
معجزه نيست ، پس بايد معجزه̾ ديگری بياوری .

«
لو نشاء لقلنا مثل هذا ان هذا الا اساطير الاوّلين » ( سوره انفال ـ آيه 31 ) ـ
اگر می خواستيم ما هم مثل اين می‌ توانستيم سخن بگوئيم ، و اين چيزی جز اسطوره های
پيشينيان نيست .

در
بخش ديگر می گفتند تا كتاب آسمانی بر تك تك ما نازل نشود ايمان نمی ‌آوريم .

معجزه
فقط زمينه ساز هدايت است

ملاحظه
می فرماييد كه قرآن كريم همه سخنان آن ها را در امر اوّل كه بهانه گيری بود در سه
مرحله ذكر می كند ، سپس می فرمايد به اين كه اين ها به دنبال بهانه اند . هدايت و
ضلالت با معجزه پيدا نمی شود بلكه معجزه تنها زمينه̾ هدايت را فراهم می سازد .
انسان است كه بايد در برابر معجزه و آيت الهی بيانديشد و تمكين كند و سركشی ننمايد
.

نشانه
اش آن است كه بسياری از آيات و معجزات را به دلخواه آن ها و به پيشنهادشان
فرستاديم و آن ها در برابرش ايستادند و مقاومت كردند و سرپيچی نمودند و تمرّد و
عصيان كردند و ايمان نياوردند و هرگز هم ايمان نمی آورند.

در
جريان ناقه̾ صالح ، به حضرت صالح گفتند كه اگر شتری با آن خصوصيات بياوری ، ما
ايمان می آوريم . معجزه آورده شد و شتر از دل كوه آمد ولی آن ها نه تنها ايمان
نياوردند بلكه ناقه را هم كشتند . اين طور نيست كه اگر انسان به طرف فساد كشيده
شود ، بتواند خودش را كنترل كند. وقتی رفت ، ديگر مهارش را از دست داده و قابل
كنترل نيست .

اين
است كه حضرت فرياد می زند : «فأين تذهبون » ( سوره تكوير ـ آيه 26 ) به كجا می
رويد ؟ آری ! انسان وقتی به منجلات فساد و تباهی فرو رود ، به جائی می رسد كه تمام
معجزات و نشانه ها و آيات بينه̾ حق را ناديده می گيرد و ايمان نمی آورد . فرمود :
«ولئن أتيت الّذين أوتوا الكتاب بكل آية ما تبعوا قبلتك » ( سوره بقره ـ آيه 145 )
اگر هر آيه و معجزه ای برای اهل كتاب بياوری ، آن ها هرگز راه مستقيم تو را دنبال
نمی كنند . و اين دومين مقام بحث است كه معجزه ، زمينه̾ هدايت را فراهم می كند نه
اين كه خودش عامل تحقق ايمان باشد. انسان بايد در برابر معجزه و آيات خداوند ، عقل
و انصاف داشته باشد و تفكر كندو سركشی ننمايد . لذا می فرمايد : تو هم هر معجزه ای
بياوری ، اين طور نيست كه اين دلباختگان دنيا تمكين كنند . مگر جريان ناقه̾ صالح
را برای اين ها نمی خوانی ؟ آن ها پيشنهاد دادند كه اين چنين ناقه ای با همچون
خصوصياتی بيايد . ناقه̾ آمد ولی مگر ايمان آوردند ؟! « فعقروها فدمدم عليهم ربّهم
بذنبهم فسوّاها و لا يخاف عقبيها » ( سوره شمس ـ آيه 14 ) ناقه را پی كردند ، پس
خداوند آنان را بكيفر گناهشان هلاك نمود و شهرشان را با خاك يكسان كرد و هيچ باك
از هلاكت آن ها نداشت .

قلوب
اين ها در اثر تاريكی و تيرگی به جائی می رسد كه نه انذار و تهديد در آنان اثر می
كند و نه بشارت به بهشت جاويدان و نعمت های بی پايان . « سواء ‌عليهم أ أنذرتهم إم
لم تنذرهم لا يؤمنون » ( سوره بقره ـ آيه 6 ) ـ هيچ فرقی برای آن ها نمی كند ، چه
آنان را انذار كنی و از عذاب الهی بترسانی و چه انذار نكنی ، آن ها هرگز ايمان نمی
آورند و تسليم نمی شوند .

بنابراين
، در مقام دوّم بحث معلوم شد كه هدايت و ضلالت ، تنها به استناد اعجاز نيست بلكه
اعجاز فقط زمينه ساز است ، و لازم است كه انسان بيانديشد و تأمل كند و خدا را
بشناسد .

در
سوره انفال ، آيه 30 می فرمايد : « و اذ يمكر بك الذين كفروا ليثبتوك أويقتلوك أو
يخرجوك و يمكرون و يمكر الله والله خير الماكرين » ـ اين كفار دسيسه می كنند كه تو
را باز داشت و زندان نمايند يا شهيدت كنند و يا تبعيدت نمايند . تمام اين ها را به
عنوان مكر و دسيسه طرح می كنند و نقشه می كشند ولی خداوند نيز نقشه می كشد و
بهترين طرّاحان است .

در
ادامه می فرمايد : « و اذا تتلی عليهم آياتنا قالوا قد سمعنا ، لو نشاء لقلنا مثل
هذا ان هذا الّا اساطير الاولين » ـ و اگر آيات ما بر آن ها خوانده شود می گويند
ما به تحقيق آن ها را شنيديم و اگر می خواستيم می توانستيم مانند آن آيات بياوريم
و اين ها چيزی جز اسطوره های پيشينيان نيست .

 بد ترين جنبنده ها

و
در همين سوره انفال ، آيه 22 خداوند راز درونی آنان را روشن ساخته می فرمايد :

«
ان شر الدواب عند الله الصم البكم الذين لا يعقلون » ـ بدترين جنبنده ها نزد
خداوند كرهایی هستند كه حرف حق در گوششان فرو نمی رود و از زبانشان حرف حق شنيده
نمی شود و تعقّل نمی كنند .

«
و لو علم الله فيهم خيرا لأسمعهم ولواسمعهم لتولوا و هم معرضون » ـ اگر خير و
صلاحی در آن ها بود ، خداوند حق را بگوش آن ها می رساند و اگر هم برساند ، نمی
پذيرند و پشت می كنند . برای اين كه كسی كه مى پذيرد ، قلب است و قلب هم بطرف
طبيعت است. اگر شما هم دهن كاسه ای را به طرف زمين قرار دهيد ، هر چه باران بيايد
، يك قطره در كاسه نمی رود . قلبی كه به طرف عالم طبيعت متوجه شد ، هر چه موعظه از
بالا بيايد ، در آن قلب چيزی نمی نشيند . و غير قلب هم كاری‌ انجام نمی دهد . شما
اگر شاخه های درختی را كنار يك نهری خم كنيد ، سبز نمی شود زيرا بايد به پای درخت
آب بريزيد نه اين كه سر درخت را به سوی آب خم كنيد . اگر قلب پذيرش نداشت ، هر
كاری كنيد، سخن حق در آن تأثير نمی گذارد ، حتی اگر سخن حق را هم بخواند و بشنود ،
چون پذيرش ندارد ، هيچ تأثيری در آن نخواهد گذاشت .

اگر
عده ای در قيامت مانند حيوانات سر به زير محشور می شوند و سر فراز نيستند برای اين
است كه سر به طرف طبيعت است و تمام همّش اين است كه از طبيعت و از زمين در بياورد
و زمين را زينت دهد و با دست خالی برود « و لو تری اذا المجرمون ناكسوا رؤوسهم عند
ربّهم » ( سوره سجده ـ آيه 12 ) ـ و روزی كه بينی ، جنايتكاران و تبهكاران در
برابر پروردگارشان سر بزيرند .

پس
معلوم شد كه چرا خداوند می فرمايد : «ان الله يضلّ من يشاء و يهدی اليه من اناب »
و به هر حال در اين زمينه بيشتر توضيح خواهيم داد و بحث را به آينده موكول می كنيم
.

                                                                                        
ادامه دارد

« به مناسبت ولادت با سعادت امام علی بن موسی الرضا سلام الله عليه
»

گوشه هایی از
سيره امام رضا عليه السلام

رضا به رضای
خدا

ابن ابی
شيبه̾ حلبی و نوفلی می گويند :

خدمت امام
رضا عليه السلام رسيديم و عرض كرديم :

ما در نعمت و
رفاه بسر می برديم ولی اكنون حالمان دگرگونشده و گرفتار فقر و تهی دستی شده ايم .
دعا بفرمائید تا خداوند ما را به حال اوّلمان برگرداند .

حضرت فرمود :
چه می خواهيد بشويد ؟ آيا می خواهيد مانند سلاطين باشيد و همين شما را خرسند می
سازد كه مانند طاهر و هرثمه زندگی كنيد ، و اين حالت رضای درونی را از دست بدهيد و
از اين عقيده ای كه داريد دست برداريد ؟!

عرض كردند :
نه ، به خدا قسم ، اگر تمام دنيا و آن چه در آن است به ما بدهند ، ما راضی نخواهيم
شد كه از اين عقيده و آئين دست برداريم !

حضرت فرمود :
خداوند می فرمايد : « اعملوا آل داود شكرا و قليل من عبادی الشكور » ـ ای اهل بيت
و خاندان داود ، شاكر و راضی باشيد . همانا بندگان شاكر من اندك اند .

سپس امام
هشتم عليه السلام به آن ها فرمود : به خداوند حسن ظن داشته باشيد زيرا اگر كسی به
خداوند حسن ظن داشته باشد ، مرحمت الهی را در ظن و گمان خويش می يابد و اگر كسی به
روزی اندك راضی و قانع باشد ، خداوند نيز عمل كم واندك را از او می پذيرد ، و اگر
به روزی كمی ولی از راه حلال دلخوش باشد، مؤونه و مصرف او سبك می گردد و شاد و
خرسند خواهد بود و خداوند راه و چاره را در برابر تمام بليّات و مصائب دنيا به او
نشان می دهد و او به سلامت از دنيا به سوی جايگاه ابديش رهسپار می گردد .                                    ( منتهی
الآمال ـ ج 2 ـ ص 187 )

احسان بی
منّت

اليسع
بن حمزه می گويد : در محضر امام هشتم عليه السلام نشسته بودم كه گروه زيادی
گرداگرد وجود مقدسش جمع شده و مسائل و مشكلات خود را از حضرت می پرسيدند . در اين
ميان ، مردی بلند قامت وارد شد و عرض كرد : سلام بر تو ای فرزند رسول خدا ، من يكی
از دوستداران شما و پدران و نياكانتان هستم و از حج باز می گردم . موجودی خود را
از دست داده ام و چيزی برای بازگشت به مقصد ندارم . چاره ای برايم بيانديشيد به
شهر و ديار خويش باز گردم . به من كمك كنيد تا به وطنم برگردم و همانا من در وطنم
دارای اموال هستم و هر چه امروز به من كرم نموده عطا كنيد ، هنگام رسيدن به وطنم
همان مقدار را به فقرا و تهيدستان خواهم بخشيد ، زيرا من خودم مستحق صدقه نيستم .

حضرت
فرمود : بنشين كه خدای تو را رحمت كند .

سپس
امام رضا عليه السلام رو به مردم كرد و مشغول گفتگو شد تا وقتی كه مردم متفرق شدند
و فقط آن مرد خراسانی و سليمان جعفری و خيثمه و من در آن جه مانديم .

حضرت
فرمود : به من رخصت بدهيد تا به اندرون منزل بروم .

لحظه
ای گذشت و حضرت بيرون آمد و در را بست و از پشت در ، دست را بيرون آورد وفرمود :
مرد خراسانی كجا است ؟

عرض
كرد : من در اين جا هستم .

فرمود
: اين دويست دينار را بگير و مخارج سفر خود را با آن تأمين كن و لازم نيست در وطن
خودت به مقدار آن از جانب من به فقرا كمك كنی و از منزل من خارج شو تا نه من تو را
ببينم و نه تو مرا ببينی ( كه مبادا هر دو از يكديگر خجالت بكشيم . )

سليمان
به حضرت عرض كرد : فدايت شوم ! عطای فراوانی به اين مرد بخشيدی و او را مورد مهر و
عطوفت خويش قرار دادی ، چرا از پشت در و در پنهانی اين كار را كردی ؟

حضرت
فرمود : خوف آن داشتم كه ذلّ و خواری سؤال را از طريق برآوردن نيازش در چهره اش
ببينم . آيا نشنيده ای كه حضرت رسول صلی الله عليه و آله و سلم می فرمايد :

«
المستتر بالحسنه تعدل سبعين حجّه و المذيع بالسئة مخذول ، و المستتر بها مغفور له
» ـ كسی كه در پنهانی احسان كند ، ثواب هفتاد حج داشته باشد و همانا كسی كه گناه
را افشا و آشكار سازد ، خوار و ذليل گردد در حالی كه اگر گناه را مخفی و پوشيده
نگه دارد ، اميد آمرزش برای او هست .

سپس
فرمود : آيا اين بيت شعر به گوش تو نرسيده است كه شاعر می گويد :

متی
آته يوما أطالب حاجة

رجعت
الی أهلی و وجهي بمائه

آن
شخص را می ستايم كه اگر روزی برای حاجتی بره او روی آورم ، به سوی خانواده ام در
حالی باز می گردم كه آبروی من محفوظ مانده و دچار ذلّت سؤال نشوم .

                                                                   
   ( منتهی الآمال ـ‌ج 2 ـ ص 175 )

برخورد
با زاهدان دروغين

گروهی
از صوفيان زاهد گرا در خراسان خدمت امام رسيدند و به آن حضرت ـ از روی انتقاد ـ
عرض كردند : امير المؤمنين !! شما را از ديگر مردم سزاوار تر به امامت يافت و تو
را در ميان اهل بيتت سزاوارتر از همه پنداشت و لذا بر اين شد كه امر پيشوایی را به
شما برگرداند و امت اسلامی نيازمند امامی است كه لباس خشن در بر كند و غذای خشك
بخورد و سوار بر الاغ شود ( كنايه از نهايت زاهد بودن ) و به عيادت بيماران رود !

حضرت
در حالی كه تكيه زده بود ، برخاست و با اعتراض به آنان فرمود :

«
كان يوسف نبيا يلبس اقبيةالديباج المرزدة بالذهب و يجلس علی متكات آل فرعون و يحكم
! انما ياد من الامام قسطه و عدله ؛ اذا قال صدق و اذا حكم عدل و اذا وعد انجز .
ان الله لم بحرّم لبوسا و لا مطعما . ثم تلا قوله تعالی : « قلمن حرم زينة‌الله
التی اخرج لعباده والطيبات من الرزق » .

ـ
حضرت يوسف پيامبری بود كه قباد های ديبا و ابريشم كه حاشيههای زرّين داشت در بر می
كرد و بر مسند های آل فرعون تكيه می زد و در ميان مردم حكم می كرد . از امام فقط
عدالت و دادگستری خواسته شده است كه اگر سخن گفت ، راست باشد و اگر داوری كرد به
عدالت باشد و اگر وعده ای داد وفا كند . همانان خداوند هيچ لباس و غذای پاكی را
حرام نكرده است سپس اين آيه را قرائت فرمود كه می فرمايد : « بگو ـ ای پيامبر ـ چه
كسی زينت های خدای را كه برای بندگانش فراهم ساخته ، و روزی های پاك و نيكو را
حرام كرده است ؟! »                        
             ( كشف الغمه ـ ج 3 ـ ص
100 )

البته
همين امام ، هنگامی كه در منزل خود ، به تنهایی ـ نه در جمع ـ می خواهد استراحت
كند ، در تابستان روی بوريا و در زمستان روی يك پوستين ساده و خشك می نشيند و لباس
های خشن در بر می كند ولی وقتی مواجه با مردم می شود ، بهترين لباس ها را می پوشد
.                                     (
عيون اخبار الرضا ـ ج 2 ـ ص 178 )

سفارشی
عجيب به فرزند

حقّا
كه زندگی امامان ما سراسر درس و موعظه است . امام رضا عليه السلام در خراسان است ،
می شنود كه هر گاه فرزند دلبندش امام جواد سلام الله عليه ـ كه در مدينه سكونت
دارد ـ از منزل خارج می شود ، نوكران حضرت ، از در كوچك منزل ، امام جواد را خارج
می سازند ، با اين كه منزل درب بزرگی دارد كه گويا بر خيابان عمومی گشوده می شود و
رفت و آمد مردم بيشتر در برابر آن درب است . امام هشتم عليه السلام برای اين كه
روحيّه̾ جود و  كرم را در فرزندش راسخ تر
سازد و او را به سخاوت و بخشش بيشتر وادار نمايد ، نامه ای به او می نويسد كه
بسيار شيرين و خواندنی است . بيائيد با هم به نامه̾ امام كه با ظرافت و لطافت بی
شماری تهيّه شده و فرزند عزيزش را به انفاق بيشتر دعوت می كند ، بخوانيم و عبرت
بگيريم :

بزنطی
گويد : امام ابوالحسن الرضا عليه السلام نامه ای به فرزندش ابوجعفر ( امام جواد )
عليه السلام نوشت كه در آن نامه آمده است :

«
يا ابا جعفر ، بلغني ان الموالی اذا ركبت اخرجوك من الباب الصّغير ، فإنما ذلك من
بخل بهم لئلّا ينال مناك أحد خيرا ، فأسألك بحقّی عليك : لا يكن مدخلك و مخرجك
الّا من الباب الكبير . و اذا ركبت فليكن معك ذههب و فضّه ، ثم لا يسألك أحد الّا
أعطيته و من سألك من عمومتك ان تبرّه فلا تعطه أقلّ من خمسين دينارا و الكثير اليك
و من سألك من عمّا تك فلا تعطها أقل من خمس و عشرين دينارا والكثير اليك . اني
أريد أن يرفعك الله فانفق و لا تخش من ذي العرش افتقارا » .                         ( عيون اخبار الرضا ـ ج
2 ـ ص 8 )

ای
ابو جعفر ! به من خبر رسيده است كه هرگاه سوار بر مركبت می شوی كه از منزل خارج
گردی ، نوكران تو را از درب كوچك خارج می كنند ، اين كارشان به خاطر بخلی است كه
دارند تا كسی از تو خيری نبيند . پس من به آن حقی كه بر تو دارم از تو می خواهم كه
: رفت و آمدت فقط از درب بزرگ باشد . و هرگاه خواستی سوار شوی حتما با خودت پول
(سكّه طلا و نقره ) بردار و هر كه از تو خواهشی كرد حتما به او كمك كن و پول بده ،
و هر گاه يكی از عموهايت ( خويشان مرد ) از تو چيزی خواستند ، حتما به آن ها احسان
و نيكی كن و كمتر از پنجاه دينار نده و بيشتر از اين ميل خودت است . و هرگاه يكی
از عمّه هايت ( خويشان زن ) از تو چيزی درخواست كرد ، كمتر از بيست و پنج دينار به
او عطا نكن و بيشتر از اين با خودت است.

فرزندم
! من می خواهم كه خدا تو را سربلند و عزيز كند ، پس انفاق كن و پول بده و از صاحب
عرش ( خداوند ) ترس فقر به خود راه مده . ( يعنی از بسيار بذل و بخشش كردن هراسان
مباش ) كه خداوند از درگاه كرم و جودش هرگز تو را نادار و فقير نگرداند .

مبارزه
با اسراف

امام
رضا عليه السلام كه آن چنان فرزندش را تشويق به بذل و بخشش و انفاق در راه خدا می
كند ، در همان حال كه داستان های زيادی در اين زمينه ـ و در زمينه های ديگر معاشرت
بر خود حضرت ـ وجود دارد و ما به يك داستان كوتاه بسنده می كنيم :

ياسر
خادم گويد : روزی بردگان يا نوكران حضرت ميوه می خوردند ولی پيش از آن كه ميوه ها
را كاملا بخورند و هنوز مقداری از ميوه باقی بود ، آن را می انداختند . حضرت با
خشم و عصبانيت فرياد برآورد :‌« سبحان الله ! اگر شما بی نياز شده ايد ، حتما
مردمی هستند كه هنوز بی نياز نشده اند ، به نيازمندان از اين ميوه ها كمك كنيد »
.  ( كافی ـ ج 6ـ ص 297)

ولادت
با سعادت اين امام همام را به عموم شيعيان و علاقمندان ، خصوصا به ملت عزيز ايران
كه افتخار خدمت به درگاهش و نشستن بر سرخوان كرمش را دارد ، تبريك و تهنيت عرض می
كنيم و اميداواريم سيره̾ آن بزرگوار اسوه ای برای همگان  باشد در رفتار و كردار تاشايد مورد لطف بيشتر
حضرتش قرار گرفته و در آخرت نيز مهمان وجود مقدسش باشيم .

به
مناسبت 25 شوال ، سالروز شهادت امام صادق سلام الله عليه 

ويژگی
های پيروان امام صادق عليه السلام

روز
نهم ارديبهشت امسال مصادف است با 25 شوال ، سال روز شهادت امام جعفر صادق عليه
صلوات الله عليه و سلامه عليه . آن حضرت در روز هفدهم ربيع الاوّل از سال 83 هجری
قمری در مدينه منوره به دنيا آمد و در 25 شوال سال 148 در سن 65 سالگی در مدينه
منوره و در ايام حكومت غاصبانه منصور عباسی به شهادت رسيد و در بقيع كنار پدرش و
جدش سلام الله عليهم اجمعين به خاك سپرده شد .

سهل
انگاری در نماز

امام
صادق عليه السلام در آخرين لحظات زندگی چشم مباركش را گشود و دستور داد تمام
خويشان نزديك و دور حاضر شوند . وقتی همه̾ اقربا خدمتش رسيدند ، حضرت يك جمله̾
كوتاه به عنوان سفارش به همه̾ آن ها و تمامی شيعيان در طول تاريخ فرمودند كه لازم
است تمام مسلمانان اين وصيت امام را با دقّت مدّنظر قرار داده و هرگز فراموش نكنند
.

حضرت
فرمودند : « ان شفاعتنا لا تنال مستخفا بالصلاة » ـ به تحقيق ، شفاعت ما شامل كسی
كه نماز را كوچك می شمارد ، نمی گردد .

اين
جمله̾ پر محتوا و مهم ، خط بطلان می كشد بر سخنان ياوه گويان كه خيال می كنند اگر
به ظاهر خود را شيعه̾ امام صادق عليه السلام بدانند ، برای آخرتشان كافی است ؛ خير
! قطعا چنين نيست . اين خود امام صادق سلام الله عليه است كه به صراحت در آخرين
لحظات زندگی ، اعلام می‌ دارد كه هرگز شفاعت اهل بيت شامل حال شيعيانی كه نماز را
كوچك می شمارند و در مورد خواندن و برپائی نماز سهل انگاری می كنند ، نمی شود .
نماز ستون دين و مهم ترين فريضه است و هر گونه كوتاهی در امر نماز ، جز خسران و
زيان ابدی چيزی در بر نخواهد داشت . و شيعه يعنی پيرو ، پس نمی شود ، خود را شيعه
و پيرو امام صادق عليه السلام بدانيم و در خلاف مسير آن حضرت قدم برداريم .

وقتی
می شود شيعه بر ما اطلاق كرد و به اين اسم مبارك می توانيم افتخار كنيم كه پيرو
واقعی آن بزرگوار باشيم و مهم ترين و ارزنده ترين نشانه̾ ايمان ، اهميّت دادن به
نماز و بر پاداشتن اين فريضه̾ الهی است . اگر ما در مورد نماز كوتاهی نكنيم و آن
را در وقتش بجای آوريم ، آن وقت است كه می توانيم به شفاعت اهل بيت عليهم السلام
اميدوار باشيم .

رفتار
با شيعيان

حال
كه سخن از شيعيان و پيروان امام صادق عليه السلام به ميان آمد ، به جا است داستان
جالبی را از آن حضرت نقل كنيم ، در مورد رفتار شيعيان با هم و خدمت به يكديگر ،
چرا كه در مورد اوّل معلوم شد ، نماز كه مهم ترين رابطه̾ انسان را با خداوند محقق
می سازد ، بايد شايان توجّه قرار گيرد و پيروان حضرت كه خود را منتسب به مكتب
مقدسش می دانند ، هيچ گونه سهل انگاری در اين امر ننمايند و رابطه̾ خود را با
خداوند صميمی تر و گرم تر كنند تا به شفاعتشان نائل گردند .

اكنون
در اين داستان كوتاه ، حضرت رفتار شيعيان را با يكديگر مشخص می فرمايد و اثبات می
نمايد كه شيعه̾ امام صادق عليه السلام بايد به فكر مستمندان و بيچارگان باشد وگرنه
شيعه و پيرو نيست .

مصادف
گويد : خدمت امام صادق عليه السلام نشسته بودم ، شخصی بر حضرت وارد شد و سلام كرد
. حضرت پس از پاسخ سلام از او پرسيد :

برادران
دينيت را در چه حالی ترك كردی ؟

آن
شخص آنان را بسيار ستود و مدح كرد .

امام
فرمود : چگونه است عيادت ثروتمندانشان نسبت به فقيرانشان ؟

عرض
كرد : بسيار كم .

فرمود
: چگونه است مساعدت و همكاری پولدارانشان نسبت به مستمندانشان ؟

عرض
كرد : بسيار كم .

فرمود
: چگونه است رفت و آمد اغنيايشان با فقيرانشان ؟

عرض
كرد : سرورم ! شما از مسائلی نام می بريد كه در ميان ما كمتر پيدا می شود .

حضرت
با ناراحتی فرمود : پس چگونه اين ها ادّعا می كنند كه شيعيان ما هستند ؟!

البته
از اين كه امام با بيان های مختلف مسئله همكاری اعنيا با فقرا را مطرح كرده اند ،
يعيد نيست ، مقصود حضرت فقط كمك های مالی و مادّی نباشد ، چه آن كه از نظر علمی و
معنوی فقير است ، بيشتر نياز به كمك داشته باشد . چه بسا شخصی يا اشخاصی از نظر
مادّی در مضيقه نباشند ولی از نظر شناخت احكام و تفقّه در دين ، كمبودهای بسياری
داشته باشند كه در آن صورت نيز بر دانشمند يا فقيهی كه پيرو امام صادق عليه السلام
است ، واجب و لازم است كه او را ياری و كمك كند و تا اندازه̾ توانش در تدريس احكام
و آموزش دادن به افراد كوتاهی نكند چرا كه عالم بی عمل چون درخت بی ثمر است .

و
از سوئی ديگر شايد برای بعضی از افراد اين احتمال پيش بيايد كه چون خودشان از
اموال بسزائی برخوردار نيستند ، جزء اغنياء‌ محسوب نمی شوند و تكليفی در اين مورد
ندارند ، و اين اشتباه است زيرا پولدار بودن يك امر نسبی است ؛ هر كسی نسبت به
زيردست خود به نحوی بی نيازی دارد و بايد به آن كس كه از خود فقير تر است ، تا
اندازه̾ توان كمك و مساعدت نمايد . در آيه كريمه می فرمايد : « و يسئلونك ماذا
ينفقون ، قل العفو » از تو ای پيامبر سؤال می كنند كه چه مقدار بپردازند ؟ به آن
ها بگو : زيادی را در راه خدا بپردازيد . پس هر چه كه انسان زياد تر دارد و در آن
بی نياز است ، بايد به ديگران كمك و بر آن ها انفاق نمايد كه به تحقيق يكی از
موارد مهمّش ـ همان گونه كه عرض شد ـ انفاق در مسائل علمی و معنوی است .

كسب
حلال ، مايه عزّت

لازم
به تذكر است كه در مكتب امام صادق عليه السلام هر چند از نشانه̾ تشيع ، كمك به
فقرا و مستمندان است ولی با اين حال امام صادق عليه السلام نمی خواهد كه مؤمن سر
بار جامعه باشد ، بلكه او را به كار برای بدست آوردن روزی حلال وا می دارد و اين
عزّت و كرامت می داند . معلّی بن خنيس كه از ياران امام است می گويد : روزی امام
صادق عليه السلام مرا ديد كه به بازار ( برای تجارت و كسب روزی ) نرفته بودم . به
من فرمود : برو به سوی عزّت و كرامتت .

امام
در اين جمله او را تشويق به كار كردن می كند و كار را مايه̾ عزّت و كرامت انسان می
داند .

زيرا
اگر كسی كسب حلال باشد ، انسان در درون خود احساس عزّت و شرافت می كند و هرگز
سربار بر ديگران نمی شود كه مايه̾ اهانت و ذلّت گردد .

به
آن حضرت گفته شد كه : فلان شخص می گويد : من تمام وقتم را صرف نماز و دعا و روزه
می كنم و لحظه ای از عبادت فرو گذار نخواهم بود و امّا روزيم را خدا خود می رساند!

حضرت
فرمود : اين آدم يكی از آن سه شخصی است كه دعايش هرگز مستجاب نمی شود .

شخص
ديگری خدمت حضرت رسيد و به ايشان عرض كرد : ما خواهان دنيا هستيم و همواره می
خواهيم كه دنيا به ما روی آورد .

حضرت
پرسيد : چه می خواهی با روی آوردن دنيا بكنی ؟

عرض
كرد : وضع زندگی خودم و خانواده ام را خوب كنم و مايه̾ آسايش خود و خويشانم باشم و
با آن پول صدقه دهم و حج بجای آورم و به عمره مشرف گردم .

امام
صادق عليه السلام فرمود : اين ديگر دنيا خواهی نيست اين طلب آخرت است .

بالا
تر اين كه ابوعمرو شيبانی می گويد : امام صادق عليه السلام را ديدم كه در دستش
بيلی گرفته و در باغ خود مشغول كار است و عرق از رخساره̾ مباركش سرازير می باشد .

عرض
كردم : فدايت گردم ! بيل را به من بده و خود استراحت بفرما .

فرمود
: من دوست دارم كه انسان در راه بدست آوردن روزی ، در حرارت آفتاب اذيّت بكشد .

تبليغ
صدا

و
از جمله سفارش های بسيار جالب امام صادق عليه السلام به اصحاب و يارانش ـ در تمام
زمان ها و مكان ها ـ اين است كه روزی به آن ها فرمود :

«
إوصيكم بتقوی الله و اداء الامانة‌ لمن ائتمنكم و حسن الصحابة‌لمن صحبتموه و أن
تكونوا لنا دعاة صامتين » ـ شما را به تقوای الهی و به امانت داری و خوب هم صحبت
شدن و رفيق بودن سفارش می كنم و اين كه برای ما مبلغين و دعوت كنندگانی بی صدا و
ساكتانه باشيد . يعنی بدون اين كه با كسی سخنی بگوييد و حرفی بزنيد ، مردم را به
سوی ما دعوت كنيد !

اين
سخن مورد تعجّب بسيار آنان قرار گرفت كه چگونه می شود بی سخن گفتن ، تبليغ كرد ؟!
و چگونه به اين امر مهم كه مورد اصرار امام قرار گرفته است عمل كنند ؟ لذا
ملتمسانه از حضرت جويا شدند كه : يا اين رسول الله ! چگونه دعوت كنيم در حالی كه
ساكت هستيم ؟

حضرت
در پاسخ فرمود :

«
تعملون با أمرناكم به من العمل بطاعة الله ، و تعاملون الناس بالصدق و العدل ، و
تؤدون الأمانة ، و تأمرون بالمعروف و تنهون عن المنكر ، و لا يطّلع الناس منكم
الّا علی خير ؛ فاذا رأوا ما انتم عليه ، علموا فضل ما عندنا فتنازعوا اليه » .

هر
چه از طاعت پروردگارم به شما دستور داديم ، عمل كنيد ، با مردم از راه راستی و
عدالت رفتار نمائيد ، امانت را ادا كرده و هرگز خيانت نكنيد ، امر به معروف و نهی
از منكر بنمائيد و مردم جز خير و خوبی از شما نبينند ؛ اگر چنين كرديد ، مردم به
فضيلت ما آگاه می گردند ( و می دانند كه شما چون پيرو ما هستيد ، اين چنين انسان
هایی برگزيده و خوب می باشيد) و آن وقت به سوی ما روی خواهند آورد .

سزا
است كه اين چند جمله را با طلا و جواهرات بنويسيد و جلوی ديدگان شيعيان امام صادق
عليه السلام در هر كوی و برزن و در هر اداره و كارخانه و در هر مسجد و مدرسه قرار
دهند تا مورد توجّه هميشگی پيروان آن حضرت باشد و هر كس بخواهد به راستی مورد
افتخار حضرت قرار گيرد و به شفاعتش نائل گردد ، بايد اين سخنان والا را نصب العين
خود نمايد و تمام اعمال و رفتار خود را ـ چه در كارهای تخصصی و چه در برنامه های
اجتماعی و چه در رفتار با بيگانگان ـ طبق اين چارچوب مشخص قرار دهد ، تا اين كه
اعمال او و كردار او ، خود بزرگ ترين مبلّع و دعوت كننده به سوی پيشوايان دين و
امامان معصوم عليهم السلام باشد . بايد ديگران بهترين امانت داری و بالاترين صدق و
عدالت را در ما ببينند نه اين كه خدای نخواسته ما با تقلّب و غش و خيانت و دروغ و
… ـ كه متأسفانه درجامعه امروزی ما به اوج خود رسيده است ـ هم آبروی خود را
ببريم و هم به امامان و پيشوايانمان لطمه وارد سازيم و هم قلب امام زمان عليه
السلام را مجروح و غمگين نمائيم و هم بيگاگان ما را مورد استهزا و انتقاد فراوان
قرار دهند . به هر حال اين كارهای زشت و اين صفات ناجوان مردانه اگر در جامعه ای
رواج پيدا كند ، گذشته از اين كه آن جامعه رو به اضمحلال و هلاكت می رود ، و سرزنش
و ملامت بيگانگان را به دنبال دارد ، نشانه ای است از طرز تربيت افراد آن جامعه ،
لذا است كه امامان ما همواره می كوشيدند ، يارانشان به گونه ای خدا پسندانه تربيت
كنند كه مايه̾ افتخار و مباهات گردند نه رسوایی و خواری !

ابن
ابی يعفور می گويد : شنيدم امام صادق عليه السلام را كه می فرمود : « كونوا دعاة
للناس بغير السنتكم ، ليروا منكم الاجتهاد و الصدق و الورع » ـ دعوت كنندگان مردم
باشيد در عمل ، نه در زبان بگذار از شما جديّت ، راستی و پارسائی ببينند .

كوتاه
سخن اين كه امام صادق عليه السلام اصرار بيشتر بر اين دارند كه پيروانشان در
عمل  ، از او پيروی كنند و پيش از اين كه
با سخنان خود امر به معروف و نهی از منكر نمايند ، در كارها و رفتار ها و كردار ها
خود امر كننده به معروف و نهی كننده از منكر باشند . البته اين بدان معنی نيست كه
هرگز با سخن تبليغ اسلام نكنند و برنامه های امامان را و ابلاغ ننمايند ، بلكه
حضرت می خواهند بفرماييد كه شما قبل از ديگران بايد خودتان را نصيحت و موعظه كنيد
و به دستور های ما عمل كننده باشيد كه اين خود بزرگ ترين تبليغ است و مردم را به
ائمه عليهم السلام نزديك می سازد .

فرا
رسيدن وفات امام صادق عليه السلام را به پيروان راستينش تسليت عرض نموده ،
اميدوارم در گفتار و كردار شيعيان خوبی برای آن حضرت باشيم .

بيانات
مقام معظم رهبری پيرامون نقش استكبار جهانی در مظلوميّت فلسطين

حضرت
آية الله خامنه ای در خطبه های نماز جمعه روز قدس سخن می گفتند از ملّت عزيز و
انقلابی ايران به خاطر راهپيمایی و اجتماع نيرومند خود در روز جهانی قدس قدردانی
كردند و گفتند :

بدون
شك مسلمانان در ساير نقاط جهان نيز به اين وظيفه̾ خود عمل كرده اند .

رهبر
معظم انقلاب اسلامی از تبليغات وارونه استكباری در مورد مسئله فلسطين به عنوان يك
مسئله بسيار تلخ ياد كردند و گفتند :

در
تمام دوران اشغال 45 ساله فلسطين و به خصوص در يكی دو دهه اخير بسيار سعی شده است
تا نشان داده شود كه يهوديانی كه فلسطين را گرفته اند دارای حق و مورد فشار و
تعدّی هستند و اعرابی كه تلاش می كنند تا خانه̾ خود را پس بگيرند در تبليغات جهانی
به عنوان مردمی خشن ، زورگو و افرادی كه به موازين پايبند نيستند معرّفی شوند و
تبليغات آمريكایی و صهيونيستی ، اين دروغ بزرگ و فريب بی نظير را جا انداخته اند
واين مسئله بسيار گزنده و تلخ است …

حتّی
اين مسئله در نشان دادن فيلم و عكس رعايت می شود و سعی می شود كه از اعراب چهره ای
خشن ارائه دهند و در مقابل ، مهاجرينی كه می‌ خواهند فلسطين را غصب كنند ، نمی
گويند كه آن ها آمده اند تا حقّ فلسطينی ها را بگيرند ، يك عدّه زن و بچّه را با
حالت خسته نشان می دهند كه بگويند اعراب با اين بيچاره ها چه كار می كنند ! و نظام
نوين آمريكایی به معنی وارونه جلوه دادن حقايق است …

در
تاريخ نظيری را نمی توان يافت كه ملّتی را از خاك خود اخراج كنند و بخواهند هويّت
آن سرزمين را تغيير دهند و اگر اين حادثه در مورد يك سرزمين غير اسلامی بود ،
قدرتمندان اروپایی و عالم چه می كردند ؟!…

نخست
وزير اسبق رژيم صهيونيستی كه سقط شد ، آمريكا را خاطر مرگ او ابراز تأثر كرد، در
حالی كه او در سوزاندن روستا ها و خانه های مردم فلسطين دخالت داشت  و تبليغات جهانی گنگ شدند تا مردم دنيا نفهمند
اين طرف دنيا چه اتفاقی افتاده است …

اين
دروغ و فريب و زور و قلدری تا امروز ادامه دارد و صهيونيست ها بر هدف نيل تا فرات
مصمّم هستند ، امّا استراتژی آن ها ابتدا بر حيله و ترفند به منظور جای پا درست
كردن و بعد بر فشار و حمله و استفاده از خشونت استوار است .

آن
ها وقتی كه با مقابله جدّی سياسی و يا نظامی رو به رو شوند دوباره به خطّ حيله و
ترفند می روند و باز با فشار وخشونت و حمله كار خود را آغاز می كنند و اين كار را
از 60 سال قبل يعنی 25 سال قبل از اشغال فلسطين ، انجام داده اند …

صهيونيست
ها موقعی كه وارد فلسطين شدند نگفتند كه ما مهاجر به فلسطين می آوريم و به دروغ به
مردم فلسطين گفتند كه ما متخصّص می آوريم و اين در اسناد وزارت خارجه انگليس افشا
شده است .

بر
اساس اين اسناد كه پس از 60 يا 70 سال منتشر شده است ، افسر انگليسی كه در فلسطين
مسئول كاری است در گزارش خود می گويد : ما به مردم گفتيم كسانی كه وارد فلسطين می
شوند متخصصند ، مهندس و دكترند و آمده اند تا كشور شما را آباد كنند و بعد كه آباد
كردند می روند ، امّا در گزارش خود می نويسد ما دروغ به اين مردم می گوئيم …

يهوديان
بی تخصص و بدون هيچ گونه هنری را از اطراف دنيا جمع كردند و به داخل فلسطين ريختند
و امكانات و زمين را در اختيار آن ها گذاشتند برای اين كه مردم اصلی فلسطين را
بيرون كنند از اوّل با ترفند وارد شدند و تا جای پايشان محكم شد ، شروع به حمله
كردند و در سال 1948 اعلام دولت اسرائيل را كردند و يك سال بعد به مصر حمله كردند
برای اين كه سرزمين بيشتری را بگيرند …

صهيونيست
ها باز وقتی با مقابله مردم مواجه شدند ، شروع به حيله گری كردند تا جای پای جديدی
كشف كنند و به همين ترتيب تا به امروز آمده اند و امروز حيله گری آن ها ايجاد
كنفرانس فلسطين است كه برای‌ شناسایی اسرائيل برگزار شد و به مجرّد اين كه اعراب
آن ها را به رسميّت شناختند ، اين مانع را كه صهيونيست ها برداشتند باز نوبت خشونت
و خيانت است و هم اكنون نيز خشونت و خيانت در لبنان گزنده ترين مسئله است كه
واقعيت ها اين چنين وارونه جلوه داده می شود و بالعكس شده است …

حقيقت
قضيه اين است كه ملّتی را از خانه خود آواره كرده اند و اين ملّت حق دارد برگردد
خانه̾ خود را بگيرد و اين مبارزه ، يك مبارزه̾ عادلانه است . آمريكا اين مبارزه
عادلانه را تروريسم می گويد و خباثت صهيونيست ها را نسبت به مبارزين ، تروريست نمی‌
خواند .

منطق
در ذهن كسانی كه مدّعيان شبانی بشريت اند چگونه است و كسانی كه مدّعی رهبری دنيا
در دنيای امروز هستند بيشتر چقدر دور از حقيقت اند . و اين سياست چقدر ضدّ انسانی
است ؟! …

صهيونيست
ها وارد كشور لبنان می‌ شوند و مرحوم سيّد عباس موسوی ـ يك انسان والا و شايسته ـ
را به شهادت می رسانند و تنها خود او را نمی كشند زن و كودك او را بدون اين كه در
ميدان جنگ باشند ، می كشند و آمريكایی ها اين امر را محكوم نمی كنند …

پس
شما طرفدار ظلميد ، چرا انكار می كنيد طرفدار خباثت ، تجاوز و ترور هستيد ، چرا
انكار می‌ كنيد ؟ ترور كه از اين واضح تر نيست ، آن وقت چند جوان فلسطينی را كه
فلسطين مال آن ها و خانه آن هاست با فداكاری ، حركتی‌ را در فلسطين عليه دولت غاصب
انجام دهند ، اين را تروريسم می خوانند . به چه حقّی اسم گذاری وارونه می كنيد و
خود را محق می دانيد اين را ملّت ها بايد بدانند …

سردمداران
آمريكا خود می‌ دانند كه چه می‌ كنند ، ولی گمان می‌ كنم حتّی‌ ملّت آمريكا هم نمی
داند كه آمريكا امروز چه خباثتی در سطح عالم انجام می دهد . تروريسم دولتی امروز
جزو واضح ترين كارهای آمريكاست . تروريسم دولتی يعنی اين كه يك دولت اقدام به
كارهای تروريستی كند و كار تروريستی يعنی اين كه دولتی با هواپيما ها خانه̾ رئيس
يك كشور را مثلا در ليبی بمباران كند كه گفته می‌ شود در جريان اين حمله يك كودك
نيز به قتل رسيد . كار تروريستی يعنی سرنگونی دولتی توسّط دولت ديگر ، كار‌ی كه
آمريكایی ها در گرانادا انجام دادند . كار تروريستی يعنی اين كه مردم را در يك
كشور نابود كنند ، كار‌ی كه آمريكایی ها در عراق كردند .

مبارزه
آمريكایی ها با رژيم عراق مسئله ديگری بود ، امّا آن ها مردم عراق را نابود كردند
و عدّه̾ زيادی از مردم را كشتند .

زندگی
و كارخانه های مردم و مناطق غير نظامی را نابود كردند و اين حركتی كه امروز
صهيونيست ها انجام می دهند و مورد تأييد آمريكاست ، كدام حركت تروريستی از اين عمل
ظالمانه تر و خشن تر است ؟ …

ملّت
ايران نسبت به اين قضيه آگاه است و ملّت های ديگر هم بايد بفهمند و به حمدالله
بسياری از ملل آزاده و اسلامی دنيا اين مسائل را می دانند و آنچه كه می خواهيم
نتيجه گيری كنيم اين است كه 45 سال است كه اين غصب انجام گرفته ، هرچه كه دولت های‌
عربی و خود سازمان های فلسطينی كوتاه آمده اند ،دشمن پر رو تر شده است و خشونت از
طرف دشمن بيشتر شده است و نتيجه اين است كه ملّت فلسطين برای نجات خود يك راه
بيشتر ندارد و آن مبارزه خشن فداكارانه ای است كه بايد در داخل و خارج از سرزمين
های اشغالی انجام بگيرد و وظيفه همه مسلمان هاست كه به اين مبارزه اسلامی كمك كنند
…

دشمنان
اسلام از اين كه صريحا بگويند با اسلام مخالفند ، ابا داشتند ، می گفتند ما با
اسلام موافقيم با تندروی اسلامی مخالفيم ، بعد اسلام در اين دهه گذشته پيشروی كرد
و نمونه های آن در آفريقا و در الجزاير و سودان و كشور های شمال آفريقا مشاهده شد
. در كشورهای آسيا و آسيای ميانه و كشورهای شوروی سابق مشاهده شد و اجمالا اسلام
نشان داد كه به تجديد حياتی دست يافته است و اين جا دشمنان اسلام ناگزير از اعلام
موضع خود شدند …

آن
ها صريحا می گويند با اسلام مخالفند و اكنون در جمهوری های آسيای ميانه ، جمهوری
های شوروی سابق ، صرف اسلام است و عمل و اعتقادات اسلامی مردم است كه بروز می كند
و آمريكایی ها دستپاچه شده اند .

و
صرف اسلام موجب بسيج آمريكا و عوامل دولت های نزديك به آمريكا شد تا نگذارند كه
ايران در اين كشور ها پيش رود …

اين
همان نكته ای است كه امام بزرگوار ما مكرر می فرمودند و ما اين مطلب را در طول
ساليان متمادی به خوبی حس كرديم و آن اين است كه مخالفت آمريكا با جمهوری اسلامی
به خاطر اسلام است .

اسلام
است كه از قبل آن ، آن ها احساس خطر می كنند و اين اسلام در كشور ها و ملّت های
مسلمان به وجود آمده و در پايگاه اسلام كه جمهوری اسلامی است ، دشمن هر چه بتواند
خرابكاری كند ، خواهد كرد . هر چه بتواند اين كشور و اين ملّت را از اهداف اسلامی
دور نگهدارد ، تلاش خود را خواهد كرد ، برای اين كه ملل ديگر به پيمودند راه اسلام
تشويق نمايد .

اسلام
امروز در اروپا ،آفريقا و آسيا يك ظهور و بروز ويژه ای دارد و مسلمانان احساس حيات
دوباره ای می كنند و اين به شدّت استكبار را و به خصوص رژيم آمريكا را می ترساند و
آن ها می خواهند با اسلام مبارزه كنند …

آن
ها جمهوری اسلامی ايران را به عنوان جمهوری ضد دموكراسی ، جمهوری ارتجاعی ، جمهوری
طرفدار بنيان های كهنه و منسوخ معرّفی می كنند ، در حالی كه خودشان می دانند آن چه
كه می گويند خلاف است و می دانند آزادی دموكراسی در جمهوری اسلامی در تمام كشورهای
منطقه خاورميانه بی نظير است و كشوری و ملّتی وجود ندارد كه اين گونه طعم آزادی را
در كشور خود حس و لمس كند . ملّت ايران بحمدالله امروز به معنای واقعی كلمه احساس آزادی
می كند . احساس آزادی از تسلّط ابرقدرت ها . آزادی از حكومت استبدادی و خود كامه
طاغوتی . اين كشور همان جایی است كه كسی جرأت نمی كرد يك كلمه حرف در هيچ نقطه ای
، در خيابان ، محل كار و حتّی در خانه خود در سال های حكومت طوغيت بر خلاف نظر
حكام بزند …

در
جمهوری اسلامی ايران امروز در حالی كه اكثريت قاطع مرم ، بلكه تمام مردم با احكام
آن روز مخالف بودند و امروز اكثريت قاطع مردم و نزديك به همه اين ملّت ، طرفدار
جمهوری اسلامی است …

امروز
آمريكا می داند كه اگر اين كشور را مورد تهاجم نظام قرار دهد خود ضرر خواهد كرد ،
همچنان كه ساليان متمادی رژيم صدام را پشتيبانی كردند و خود ضرر كردند و می دانند
هر گونه تهاجم نظامی عليه جمهوری اسلامی و اين ملت به ضرر آن ها تمام خواهد شد. و
اين را می فهمند و ضربه ار كه می خواهند بزنند از راه های ديگر است .البته محاصره
اقتصادی و خباثت ها و كارشكنی در تجارت و داد و ستد را دارند و تبليغات را دارند و
تبليغ می كنند كه اوضاع بد است و وضع خراب شد و ديگر كاری نمی شود كرد و مملكت
آزادی نيست …

يك
مشت آدم های مزدور و بيچاره ك واقعا حال آن ها ترحم انگيز است از دست به قلم هایی
كه در اروپا و آمريكا جيره خوار دولت های بيگانه و دشمن شده اند ، می خواهند چيزی
بنويسند . و آن ها همه در نشريه ها حرف هایی عليه جمهوری اسلامی می نويسند ، امّا
واقعيّات به غير از اين است و حقيقت اين است كه اسلام در اين كشور رشد كرده است ،
ملّت به رشد رسيده است ، ملّت دارای توان روز افزون می شود .

دستگاه تجربه های روز افزونی بدست می
آورد ، عليرغم همه اين فشارها و دشمنی هایی كه عليه اين كشور اعمال كردند مسئولين
جمهوری اسلامی و اين دولت خدمتگزار در اين دريای طوفانی و پر خطر اين كشتی جمهوری
اسلامی را با متانت و استحكام و با جهتگيری مستقيم حركت می دهند و به پيش می برند
و اين نيست ، مگر فضل الهی و لطف خدا .                                               
( 7 /1/ 1371 )

سخنان
معصومين

چگونه دعا
كنيم

·       
رسول اكرم صلی الله
عليه و آله و سلم :

« لا يردّ دعاء‌ أوّله بسم الله الرحمن الرحيم » .

                                           (
بحار ـ ج 90 ـ ص 313 ـ به نقل از دعوات راوندی )

هيچ
دعایی كه آغازش « بسم الله الرحمن الرحيم » باشد ، رد نمی شود .

·       
امام صادق عليه
السلام :

  « ايّا كم و أن يسأل أحد من الله عزّو جل شيئا
من حوائج الدنيا و الآخرة حتی يبدأ بالثناء علی الله عزو جل و المدحة له و الصّلاة
علی النبی و آله عليه  و عليهم السلام ، ثم
يسأل جوائجه » .                                                       ( مكارم الاخلاق ـ‌
ص 317 )

زنهار كه
شخصی از شما چيزی را از خدای عزّ و جل از نيازهای دنيا و آخرتش بخواهد جز اين كه
در آغاز حمد و ثنای خداوند را بگويد و بر پيامبرش و آلش صلوات بفرستد ، آن گاه
حاجت هايش را بطلبد .

·       
رسول اكرم صلی الله
عليه و‌ آله و سلم :

« صلاتكم عليّ إجابة لدعائكم و زكاة لأعمالكم » .    ( امالی طوسی ـ ج 1 ـ ص219)

صلواتتان
بر من ، مايه̾ استجابت دعايتان و تزكيه̾ اعمالتان خواهد بود .

·       
امام صادق عليه
السلام :

« من كانت له الی الله عزو جل حاجة فليبدأ بالصلاة علی محمد و آله
ثم يسأل حاجتة ، ثم يختم بالصلاة علی محمد و آل محمد ، فان الله اكرم من أن يقبل
الطرفين و يدع الوسط … » .                                                   
( مكارم الاخلاق ـ ص 318)

هر
كه حاجتی از خدای عزّو جل دارد ، پس بايد نخست بر پيامبر و آلش درود فرستد ، سپس
حاجتش را بطلبد و بعد از آن با درود بر محمّد و آلش ، ختم كند كه همانا خداوند
بزرگتر از آن است كه دو طرف دعا را بپذيرد و آن را رها كند .

·       
امام صادق عليه
السلام :

« فيما وعظ الله به عيسی السلام : يا عيسی ادعنی دعاء الحزين
الغريق الذي ليس له مغيث يا عيسی و لا تسأل غيری فيحسن منك الدّعاء‌ و منی الإجابة
، و لا تدعني الّا متضرّعا إلیّ و همّك همّا واحدا فإنك متي تدعني كذلك أجبتك ».(
عدّة الدّاعی ـ ص97)

از
موعظه های خداوند به حضرت عيسی عليه السلام : يا عيسی ! مرا مانند اندوهناكی كه در
حال غرق است و هيچ ياوری ندارد ، دعا كن .

يا
عيسی ! از من بخواه و از كسی جز من نخواه تا دعا از تو و اجابت از من نيكو باشد .
و هرگز مرا دعا مكن جز با حال تضرّع و زاری و نيّت و انگيزه ات يكی باشد كه اگر
چنان مرا دعا كنی ، ترا اجابت می كنم .

·       
امام صادق عليه
السلام :

« من قدّم أربعين من المؤمنين ، ثم دعا ، استجيب له » .( بحار
الانوار ـ ج 90 ـ ص317)

هر
كه چهل نفر از مؤمنين را بر خود مقدّم بدارد ( و برای آنان طلب آمرزش از خداوند
بنمايد ) سپس دعا كند ، دعايش مستجاب گردد .

·       
امام صادق عليه
السلام :

« من توضّا فأحسن الوضوء ، ثم صلی ركعتين ،‌فأتم ركوعهما و سجودهما
، ثم سلّم و اثنی علی الله عز و جل و علی رسول الله صلی الله عليه و آله ثم سأل
حاجته فقد طلب في مظانّه ،  و من طلب الخير
في مظانّه لم يخب » .  ( مكارم الاخلاق ـ ص
313)

هر
كه وضو بگيرد و نيكو وضو بگيرد ، سپس دو ركعت نماز بخواند و ركوع و سجودش را خوب
انجام دهد و پس از سلام نماز ، بر خدای عزّو جل ثنا گويد و بر رسول خدا صلی الله
عليه و آله درود فرستد ، پس حاجت خود را از خدا بخواهد ، در مظان استجابت دعا قرار
گرفته و هر كه خير را در جايش و در مظانش بخواهد ، هرگز نوميد نگردد .

دانستنی هایی
از قرآن

دانش فزون تر
، عبادت بيشتر

بسم الله
الرحمن الرحيم

« قل آمنوا
به أو لا تؤمنوا ، انّ الذين أوتوا العلم من قبله اذا يتلی عليهم يخرّون للأذقان
سجّدا * و يقولون سبحان ربّنا ان كان وعد ربنا لمفعولا * و يخرّون للأذقان يبكون و
يزيدهم خشوعا »                                                            
( آيات 107 – 109 سوره اسراء )

ـ بگو ، ای
پيامبر ، چه شما به قرآن ايمان بياوريد و چه نياوريد ، همانا آنان كه پيش از اين ،
علم و دانش به آن ها داده شد ، هرگاه اين آيات بر آنان خوانده می شود ، به خاك می
افتند و سجده می كنند و می گويند منزه باد پروردگارمان كه وعده هايش قطعی و حتمی
است .

آن ها همواره
( برای خدا ) به خاك می افتند و اشك می ريزند و خشوع و خضوعشان افزونتر می شود .

اين آيه ها
بيشتر حاكی از جهالت و نادانی مشركين و كفار قريش است كه در برابر آيات الهی تمرّد
و عصيان كرده و سر تسليم فرود نمی آوردند و يا اين كه غرور و تكبّر جاهليّت مانع
از اين می شد كه در آيات قرآن تفكّر و تامّل كنند وخوب بيانديشند . خداوند در اين
آيات به آن ها و تمام كافران عالم می فهماند كه هر چه علم و دانش انسان ها بيشتر و
افزون تر باشد ، قطعا در برابر آيات الهی ، خضوع و خشوعشان بيشتر خواهد بود و اين
تمرد ها و عصيان ها بيشتر از روی جهالت و نادانی است و گرنه هيچ عامل ديگری انسان
را به تكبّر و غرور در برابر پروردگار و خالقش وا نمی‌ دارد .

به هر حال
آنان كه دانشمندان و عالم اند ، قطعا بيشتر به سوی خدا روی می آورند و هنگامی كه
آيات قرآنی بر آن ها خوانده می شود ، مجذوب سخنان حق گشته و بی اختيار به سجده می
افتند و سر بر خاك ذلّت در برابر معبودشان می نهند و مانند عاشقانی كه دل و جان را
فدای دوست می كنند ، هنگام شنيدن سخنان رب‌ّ الارباب و معشوق واقعی خويش ، چنان
عنان اختيار را از دست می دهند كه برای اظهار خشوع و فروتنی بيشتر به سجده می
افتند و همچنان اشك شوق  می ريزند و برای
اجابت كردن امر الهی ، با دل و جان لبيك می گويند و ساحت مقدّس ربوبی را منزه
دانسته ، تسبيح و تهليل به جای می آورند و حمد و ثنا می گويند و وعده های خدايشان
را حق و عدل دانسته ، تصديق می كنند و گواهی می‌ دهند كه مسلما وعده های
پروردگارشان ، انجام شدنی است و با اين شهادت ، هم وحدانيّت خدا را به اثبات
رسانده ، و هم معاد و روز قيامت گواهی می دهند و همچنين سخنان پيامبر اسلام صلی
الله عليه و آله و سلم را تصديق می كنند ، يعنی در حقيقت با اين سخن « سبحان ربنا
ان كان وعد ربنا لمفعولا » به پنج ركن اصول دين شهادت می دهند .

اين مؤمنان
واقعی نه تنها هنگام خواندن آيات الهی ، اظهار خضوع و خشوع می كنند ، بلكه همان
گونه كه در آخر آيه هم تأكيد شده است ، پيوسته در حال خضوع و خشوع اند و همواره
عالم را محضر خداوند می دانند و بی گمان كسی كه خدا را هميشه حاضر و ناظر بداند ،
همواره به خاك می افتد و در برابر معبودش سجده می كند و استغفار می نمايد ، چه
اينكه انسان در برابر ه رشخصيت با ارزش و دوست داشتنی ، كمال ادب را مراعات كرده و
مؤدبانه می نشيند ؛ پس در برابر خداوند قطعا بايد بيشترين نشانه های خاكساری و
ذلّت را از خود نشان بدهد ؛ گو اين كه چون تقوا پيشگان حقيقی و اولياء‌ خدا ، با
خواندن آيات قرآن ، سخن معشوق را می شنوند و با خواندن دعا و مناجات در سحرگاهان ،
با خدا سخن می گويند ، قطعا هميشه اشك شوق برای ديدار معبود می ريزند  و چون خوف از « مقام » پروردگارشان دارند و می
ترسند ترك اولائی از آنان سر زده باشد يا خدای نخواسته گناهی را در محضر « او »
مرتكب شده باشند ، در رخساره شان آثار خضوع و خشوع ، پديدار است و اشكشان همواره
جاری است « سيما هم في وجوههم من اثر السجود » .

آن چه از اين
آيات مباركه استفاده می شود اين است كه هر چه علم و دانش انسان بيشتر باشد ، معرفت
و شناختن به پروردگار بيشتر خواهد شد و در نتيجه ايمان و تقوايش بيشتر است ؛ البته
همانگونه كه امام راحلمان قدس سره فرمودند : بايد علم موجّه باشد . علم موجه است
كه انسان را به سوی خدايش سوق می دهد و ايمان را در درون او تقويت می كند .

بار الهی !
به ما توفيق ده كه از چنان علم موجّهی برخوردار شويم و به ما دانشی عطا كن كه
همواره با شناخت و عمل باشد . « رب زدنی علما و 
عملا و الحقنی بالصالحين » .

امام خمينی
ثابت و استوار از آغاز تا پايان

جوانان ،
اميد امام

« عوامل و
ايادی استعمار كه می دانند با آشنایی ملت ها به خصوص نسل جوان تحصيل كرده به اصول
مقدّسه اسلام ، سقوط و نابودی استعمارگران و قطع دست آنان از منافع ملت ها و كشور
های استعمار شده قطعی خواهد بود ، به كارشكنی پرداخته و می كوشند كه با سمپاشی ها
و مشوب ساختن اذهان و افكار جوانان ، از جلوه گر شدن چهره̾ تابنانك اسلام جلوگيری
نمايند و با عناوين فريبنده و مكتب های رنگارنگ ،‌جوانان ما را منحرف سازند . بر
شما جوانان مسلمان لازم است كه در تحقيق و بررسی حقايق اسلام در زمينه های سياسی ،
اقتصادی ، اجتماعی و غيره اصالت های اسلامی را در نظر گرفته و امتيازاتی كه اسلام
را از همه̾ مكاتب ديگر جدا می سازد ، فراموش نكنيد . مبادا قرآن مقدّس و آئين نجات
بخش اسلام را با مكتب های غلط و منحرف كننده ای كه از فكر بشر تراوش كرده است خلط
نمائيد » .                                        (
22/4/1351 )

« اينجانب در
اين تبعيدگاه ثانوی چشم اميدم به جوانان روحانی و دانشگاهی مسلمان بوده و انتظار
دارم كه با تهذيب نفس و اخلاص ، مطالعات و تحقيقات وسيع و دامنه داری را در زمينه̾
شناخت احكام اسلام و مبانی نورانی قرآن آغاز نمايند ، اسلام واقعی را بشناسند و
بشناسانند » .                                           (
24/12/1351 )

« جهاد اكبر
است ، جهادی است كه با نفس طاغوتی خودش انسانی انجام می دهد . شما جوان ها از حالا
بايد شروع كنيد به اين جهاد ، نگذاريد كه قوای جوانی ، از دستتان برود ، هر چه
قوای جوانی از دست برود ريشه های اخلاق فاسد در انسان زياد می شود و چهاد مشكل تر
، جوان زود می تواند در اين جهاد پيروز بشود ، پير به اين زودی نمی تواند .
نگذاريد اصلاح حال خودتان را از زمان جوانی به زمان پيری بيفتد ». ( 5/4/1358 )

« جوانان
عزيزم كه چشم اميد من به شماست؛ با يك دست قرآن را و با دست ديگر سلاح را برگيريد
و چنان از حيثيت و شرافت خود دفاع كنيد كه قدرت تفكر توطئه عليه خود را از آنان
سلب نمائيد . چنان با دوستانتان رحيم باشيد كه از ايثار هر چه داريد نسبت به آنان
كوتاهی ننمائيد . آگاه باشيد كه جهان امروز دنيای مستضعفين است و دير يا زود پيری
از آنان است و آنان وارثين زمين و حكومت كنندگان خدايند » .                 ( 1/1/1359 )

« جوانان
متعهد در طور تاريخ و خصوص دانشجويان مسلمان در نسل حاضر و در نسل های آينده
سرمايه های اميد بخش اسلام و كشور های اسلامی هستند . اينانند كه با تعهّد و سلاح
و استقامت و پايداری می توانند كشتی نجات امت اسلامی و كشورهای خود باشند و اين
عزيزانند كه استقلال و آزادی و ترقی و تعالی ملت ها مرهون زحمات آنان است و
اينانند كه هدف اصلی استعمار و استثمارگران جهانند و هر قطبی در صدد صيد آنان است
و با صيد آنان است كه ملّت ها و كشور ها به تباهی و استضعاف كشيده می شوند »
.                                                                        
( 12/8/1360 )

« اين شما
جوان های كشور هستيد كه در هر حا هستيد بايد به فكر آتيه كشور خودتان باشيد ، حال
كشور خودتان باشيد و لازم است كه با اين دو خصيصه ، اتّكال به خدای تبارك و تعالی
، اطمينان به نفس ، با اين دو خصيصه به پيش برويد و بعد از مدت كوتاهی خواهيد ديد
كه راه های سعادت بر شما باز می شود و قدرت های بزرگ طمع شان قطع می شود » .                                                                                    
( 1/8/1362 )

« من در اين
جا به جوانان عزيز كشورمان ، به اين سرمايه ها و ذخيره های عظيم الهی و به اين گل
های معطر و نوشكفته̾ جهان اسلام سفارش می كنم كه قدر و قيمت لحظات شيرين زندگی خود
را بدانيد و خودتان را برای يك مبارزه̾ علمی و عملی بزرگ تا رسيدن به اهداف عالی
انقلاب اسلامی آماده كنيد . و من به همه̾ مسئولين و دست اندركاران سفارش می‌ كنم
كه به هر شكل ممكن وسايل ارتقاء اخلاقی و اعتقادی و علمی و هنری جوانان را فراهم
سازيد و آنان را تا مرز رسيدن به بهترين ارزش ها و نوآوری ها همراهی كنيد و روح
استقلال و خودكفایی را در آنان زنده نگه داريد … ما در شرايط جنگ و محاصره
توانسته ايم آن همه هنر آفرينی و اختراعات و پيشرفت ها داشته باشيم ، انشاء‌الله در
شرايط بهتر زمينه̾ كافی برای رشد استعداد و تحقيقات را در همه̾ امور فراهم می
سازيم . مبارزه̾ علمی برای جوانان ، زنده كردن روح جستجو و كشف واقعيّت ها و حقيقت
هاست ، و امّا مبارزه̾ علمی آنان در بهترين صحنه های زندگی و جهاد و شهادت شكل
گرفته است » .                                                                                   (
29 /4/ 1367 )

رهنمود
ها

·       
آن چه كه امروز ضايعه
برای ملت ها محسوب می شود و آن ها را متضرر می كند ، همين قدرت بی مهار ابر قدرت
ها و در رأس آن آمريكاست .

ملت
ها به ويژه مسلمانان جهان بايد بدانند تا مادامی كه آمريكا به عنوان يك ابر قدرت
متجاوز در درون مرزهای خود محدود و محصور نشده است ، بشريّت روی آسايش نخواهد ديد
.

·       
آمريكا و شورای
امنيّت سازمان ملل متحد به چه حق و مجوزی به خود اجازه می دهند كه بر امور داخلی
ملت هایی كه می‌ خواهند انتخابات آزاد انجام دهند ، دخالت كنند . شورای امنيّت
سازمان ملل و در واقع كشورهایی كه دارای حق وتو در اين شورا هستند و در حقيقت
آمريكا می خواهند هيأت رئيسه ای برای تصميم گيری در مسائل جهانی ايجاد كرده و بر
دنيا سروری كنند . آن ها بايد بدانند كه ملّت های آزاده جهان اين هيأت رئيسه را
هرگز قبول نخواهند كرد.  ( 18/10/70 )

·       
امروز سياست گذاران و
طراحان استكباری مهم ترين هدف خود را ايجاد فضای يأس آلود برای ملت ها قرار داده
اند و تلاش می كنند به ملت ها اين گونه تفهيم شود كه فرهنگ و اعتقادات و شخصيت
ملّی و مذهبی ملت ها نمی تواند كارساز باشد امّا در مقابل آن تفكر انتظار فرج و
گشايش ، اميد بخش و حركت آفرين است .

·       
قدرت های استكباری
امروز دشمنی خود را با اسلام و قرآن علنی كرده و به لحاظ بيدرای و اسلام خواهی ملت
ها ناگزير شده اند به مخالفت خود با اسلام و حكومت اسلامی اعتراف كنند . مبارزات
پيگير مسلمانان به افشای بيش از پيش ماهيّت واقعی غرب انجاميده و ما سرانجام تلخی
را كه در انتظار مستكبران است نزديك می بينيم .

·       
يك روحانی بايد درس
بخواند ، علم و تقوا داشته باشد و از مسائل زمان خود آگاه و مطلع باشد اگر زمان
خودتان را نشناسيد آسيب پذير و كم فايده خواهيد بود. آگاهی سلاحی است كه در اختيار
شماست بايد با سه خصوصيّت علم، تقوا و آگاهی سربازان خط مقدّم اسلام و انقلاب
باشيد .

·       
مستكبرين جهان از
اسلام می ترسند زيرا تجربه تلخی از رشادت های‌ مردم مخلص و با ايمان ما دارند . آن
ها اسلام را مانع غارتگری خود می دانند و حاضر نيستند و حاضر نيستند نظامی را كه
بر پايه مقررات اسلامی برای اوّلين بار بعد از صدر اسلام تشكيل شده است تحمّل كنند
لذا برای ضربه زدن به آن در حال تلاش و توطئه هستند و ما بايد با حفظ هوشياری در
همه حال خود را يك سرباز و بسيجی بدانيم .

·       
انقلاب و نظام اسلامی
ما معجزه بزرگ اسلام ناب و انقلابی بود كه از اخلاص امام عظيم الشأن ، آن بنده
صالح و رهبر حقيقی و پيرو خطّ پيامبران الهی نشأت گرفت و ما راه امام را با
قاطعيّت ادامه خواهيم داد .       (
30/11/70 )

·       
فقه اسلامی را ما
بايد در جامعه پياده بكنيم ، فقه اسلامی فقه « طهارت » و « نجاسات » و « عبادات »
نيست . فقه اسلامی مشتمل است بر جوانبی كه منطبق است بر جوانب زندگی انسان ساز ،
فرديا و اجتماعيا و سياسيا و عباديا و نظاميا و اقتصاديا ، يعنی همه جوانب زندگی
بشر .                   ( 3 /12/70 )

·       
در جای جای اين خانه
( بيت امام در قم ) و در هر اتاقی از آن خاطرات جاودانه ای از امام بزرگوارمان
وجود دارد . اين جا همان جائی است كه اوّلين جرقه های انقلاب زده شد و فرياد ايشان
از همين مكان به سراسر دنيا رسيد. امام در اين خانه دشوارترين لحظه ها را گذراندند
و استقامت در برابر باطل و اميد به حق را به دنيا نشان دادند .

·       
اگر اعضای هيئت های
نظارت دچار مسائلی شوند كه امروز به آن ها مسائل خطی گفته می شود ، اين واقعا
مسأله مهمی است . اين يعنی گروه گرائی و قبيله گرائی و شبيه قوم و خويش گرایی .
اين كه كسی‌ يك نفر را به خاطر اين كه جزو مجموعه ديگری است رد بكند ، ما نبايد
اجازه بدهيم چنين چيزی وارد حوزه كارمان بشود .

·       
بايد طوری باشد كه
همه در همه جا احساس كنند می توانند فرد مورد نظر خود را واقعا آزادانه انتخاب
بكنند . يعنی شورای نگهبان و حركت او در اين مقطع بايد مظهر و آيينه اعتماد عمومی
باشد .                              ( 4
/12/ 70 )

·       
تمام علمای ما بايد
از واقعيت ها ، نياز ها و نقاط قوت و ضعف نظام مطلع باشند و نقايص و پيشرفت ها را
بدانند و آن چه را كه مورد توجه دشمن قرار گرفته شناسایی كنند تا بتوانند به ايفای
نقش صحيح و مؤثر خود برای تداوم نظام اسلامی بپردازند .

                                                                                  
( 3/12/70 )

رهنمود
ها

·       
آن چه كه امروز ضايعه
برای ملت ها محسوب می شود و آن ها را متضرر می كند ، همين قدرت بی مهار ابر قدرت
ها و در رأس آن آمريكاست .

ملت
ها به ويژه مسلمانان جهان بايد بدانند تا مادامی كه آمريكا به عنوان يك ابر قدرت
متجاوز در درون مرزهای خود محدود و محصور نشده است ، بشريّت روی آسايش نخواهد ديد
.

·       
آمريكا و شورای
امنيّت سازمان ملل متحد به چه حق و مجوزی به خود اجازه می دهند كه بر امور داخلی
ملت هایی كه می‌ خواهند انتخابات آزاد انجام دهند ، دخالت كنند . شورای امنيّت
سازمان ملل و در واقع كشورهایی كه دارای حق وتو در اين شورا هستند و در حقيقت
آمريكا می خواهند هيأت رئيسه ای برای تصميم گيری در مسائل جهانی ايجاد كرده و بر
دنيا سروری كنند . آن ها بايد بدانند كه ملّت های آزاده جهان اين هيأت رئيسه را
هرگز قبول نخواهند كرد.  ( 18/10/70 )

·       
امروز سياست گذاران و
طراحان استكباری مهم ترين هدف خود را ايجاد فضای يأس آلود برای ملت ها قرار داده
اند و تلاش می كنند به ملت ها اين گونه تفهيم شود كه فرهنگ و اعتقادات و شخصيت
ملّی و مذهبی ملت ها نمی تواند كارساز باشد امّا در مقابل آن تفكر انتظار فرج و
گشايش ، اميد بخش و حركت آفرين است .

·       
قدرت های استكباری
امروز دشمنی خود را با اسلام و قرآن علنی كرده و به لحاظ بيدرای و اسلام خواهی ملت
ها ناگزير شده اند به مخالفت خود با اسلام و حكومت اسلامی اعتراف كنند . مبارزات
پيگير مسلمانان به افشای بيش از پيش ماهيّت واقعی غرب انجاميده و ما سرانجام تلخی
را كه در انتظار مستكبران است نزديك می بينيم .

·       
يك روحانی بايد درس
بخواند ، علم و تقوا داشته باشد و از مسائل زمان خود آگاه و مطلع باشد اگر زمان
خودتان را نشناسيد آسيب پذير و كم فايده خواهيد بود. آگاهی سلاحی است كه در اختيار
شماست بايد با سه خصوصيّت علم، تقوا و آگاهی سربازان خط مقدّم اسلام و انقلاب
باشيد .

·       
مستكبرين جهان از
اسلام می ترسند زيرا تجربه تلخی از رشادت های‌ مردم مخلص و با ايمان ما دارند . آن
ها اسلام را مانع غارتگری خود می دانند و حاضر نيستند و حاضر نيستند نظامی را كه
بر پايه مقررات اسلامی برای اوّلين بار بعد از صدر اسلام تشكيل شده است تحمّل كنند
لذا برای ضربه زدن به آن در حال تلاش و توطئه هستند و ما بايد با حفظ هوشياری در
همه حال خود را يك سرباز و بسيجی بدانيم .

·       
انقلاب و نظام اسلامی
ما معجزه بزرگ اسلام ناب و انقلابی بود كه از اخلاص امام عظيم الشأن ، آن بنده
صالح و رهبر حقيقی و پيرو خطّ پيامبران الهی نشأت گرفت و ما راه امام را با
قاطعيّت ادامه خواهيم داد .       (
30/11/70 )

·       
فقه اسلامی را ما
بايد در جامعه پياده بكنيم ، فقه اسلامی فقه « طهارت » و « نجاسات » و « عبادات »
نيست . فقه اسلامی مشتمل است بر جوانبی كه منطبق است بر جوانب زندگی انسان ساز ،
فرديا و اجتماعيا و سياسيا و عباديا و نظاميا و اقتصاديا ، يعنی همه جوانب زندگی
بشر .                   ( 3 /12/70 )

·       
در جای جای اين خانه
( بيت امام در قم ) و در هر اتاقی از آن خاطرات جاودانه ای از امام بزرگوارمان
وجود دارد . اين جا همان جائی است كه اوّلين جرقه های انقلاب زده شد و فرياد ايشان
از همين مكان به سراسر دنيا رسيد. امام در اين خانه دشوارترين لحظه ها را گذراندند
و استقامت در برابر باطل و اميد به حق را به دنيا نشان دادند .

·       
اگر اعضای هيئت های
نظارت دچار مسائلی شوند كه امروز به آن ها مسائل خطی گفته می شود ، اين واقعا
مسأله مهمی است . اين يعنی گروه گرائی و قبيله گرائی و شبيه قوم و خويش گرایی .
اين كه كسی‌ يك نفر را به خاطر اين كه جزو مجموعه ديگری است رد بكند ، ما نبايد
اجازه بدهيم چنين چيزی وارد حوزه كارمان بشود .

·       
بايد طوری باشد كه
همه در همه جا احساس كنند می توانند فرد مورد نظر خود را واقعا آزادانه انتخاب
بكنند . يعنی شورای نگهبان و حركت او در اين مقطع بايد مظهر و آيينه اعتماد عمومی
باشد .                              ( 4
/12/ 70 )

·       
تمام علمای ما بايد
از واقعيت ها ، نياز ها و نقاط قوت و ضعف نظام مطلع باشند و نقايص و پيشرفت ها را
بدانند و آن چه را كه مورد توجه دشمن قرار گرفته شناسایی كنند تا بتوانند به ايفای
نقش صحيح و مؤثر خود برای تداوم نظام اسلامی بپردازند .

                                                                                  
( 3/12/70 )

نگاهی به
رويداد ها

جهان اسلام

·       
« نجيب العماری » يكی‌
ديگر از اعضای جنبش « النهضة » تونس بر اثر شكنجه رژيم تونس به شهادت رسيد.

·       
ارتش رژيم صهيونيستی
دستور تير اندازی به سوی فلسطينی ها را رسما صادر كرد.

·       
قرار گاه رژيم
صهيونيستی در نزديكی شهرك « حولا » در جنوب لبنان بر اثر انفجار بمب به كلی ويران
شد .                              ( 15
/11/70 )

·       
برای اوّلين بار در
تاريخ آمريكا ، يك روحانی مسلمان در سنای آمريكا مراسم دعا بجا آورد .

·       
نايب رئيس مجلس
جمهوری آذربايجان ، ارتباط كشورش با ايران را يك وظيفه شرعی دانست .                                                     (
21 /11/70)

·       
وزير خارجه آمريكا
خواستار تخصيص بودجه برای مقابله با نفوذ انقلاب اسلامی شد .

·       
حركت راهپيمايان
كشميری برای عبور از خطّ مرزی هند و پاكستان پس از ده ها شهيد متوقف شد .                                              ( 24 /11/70 )

·       
گاردين : انقلاب
اسلامی بزرگترين مشكل واشنگتن در جهان است .

·       
سربازان برمه ای 250
تن از مسلمانان را در منطقه مرزی به قتل رساندند .

·       
فرانسه تظاهرات
مسلمانان به حمايت از حجاب اسلامی را ممنوع كرد.(26/11/70)

·       
علامه سيد عباس موسوی
، دبير كل حزب الله لبنان به اتفاق همسر و پسر شش ساله اش هنگام بازگشت از مراسم
سالگرد شهيد شيخ راغب حرب توسط دو هليكوپتر توپدار رژيم صهيونيستی به شهادت رسيد .

·       
دولت سوريه در يك
اقدام بی سابقه از برگزاری نماز جماعت در صحن مطهر حضرت زينب سلام الله عليها در زينبيه
دمشق جلوگيری كرد .

·       
رژيم مصر به منظور
سركوب نمودن جنبش اسلامی اقدام به دستگيری فعالان احزاب اسلامی‌ كرد .

·       
400 مسلمان در يك زندان در قاهره ، عليه
شكنجه و رفتار زننده و شرايط زندان دست به اعتصاب غذا زدند.                                  ( 29 /11 /70
)

·       
700 تن از مسلمانان برمه ای كه به دست ارتش
آن كشور در انبار های متروكه بازداشت شده بودند جان خود را از دست دادند .

·       
17 تن از اعضای جنبش اسلامی تونس به حبس
محكوم شدند .

·       
يك خلبان متجاوز
اسرائيلی به انتقام خون شهيد سيد عباس موسوی در لبنان اعدام شد .

·       
رئيس جمهور قزاقستان
از رشد اسلام در آسيای مركزی ابراز نگرانی كرد .

·       
رزمندگان حزب الله
مسلح به مسلسل های سنگين و راكت های ضد تانك مقاومت چشم گيری در مقابل سربازان
اسرائيل از خود نشان دادند .

·       
به مناسبت شهادت
علامه مجاهد شهيد حجة الاسلام سيد عباس موسوی دبير كل حزب الله لبنان در شهر های
ايران و ساير كشورهای اسلامی مراسم بزرگ داشتی برگزار گرديد .                                      ( 3
/12/70)

·       
رئيس ستاد ارتش
اسرائيل : بايد بهای سنگينی برای ترور « موسوی » بپردازيم .

·       
اسرائيل آمادگی خود
را برای هر گونه همكاری با هند در جهت سركوب مسلمانان كشمير اعلام كرد.

·       
بر اثر انفجار يك بمب
قوی در يك مدرسه مسلمانان در شرق « سری لانكا » 3 دانش‌ آموز مجروح شدند .

·       
رژيم صهيونيستی
پيشنهاد سازمان ملل را برای عقب نشينی از جنوب لبنان رد كرد .                                                          (8/ 12/70 )

·       
مبارزين مسلمان
فلسطينی ، مقر دادگاه نظامی رژيم صهيونيستی در شهر «چنين» را مورد حمله قرارا
دادند .                   ( 10/12 /70 )

اخبار
الجزاير

·       
دفتر جبهه نجات
اسلامی الجزاير به محاصره پليس در آمد .

·       
كارشناسان امنيتی مصر
برای كمك به سركوب مسلمانان الجزاير به اين كشور اعزام شدند .                                  ( 16 /11/70 )

·       
ارتش الجزاير 14 تن
از تظاهر كنندگان معترض را در شهر « باتنه» به شهادت رساند.

                                                                                
( 17 /11/70 )

·       
نبرد خيابانی عليه
رژيم نظامی ، شهر های مختلف الجزاير را فرا گرفت . در اين درگيری ها 10 نفر كشته و
84 نفر مجروح شدند .

·       
جبهه نجات اسلامی
الجزاير توسط رژيم كودتا منحل اعلام شد و حالت فوق العاده به مدّت يك سال برقرار
شد .

·       
تعدا كشته ها و
مجروحين درگيری های روز جمعه الجزاير به 230 تن رسيد .

                                                                            
( 21/11/70 )

·       
در نخستين عمليات
مسلحانه عليه نيرو های امنيتی الجزاير پس از برقراری حالت فوق العاده 8 عضو نيروی
امنيتی به قتل رسيدند .

·       
جبهه نجات اسلامی :
برقراری حكومت نظامی « راهزنی سياسی » است.

                                                                     
( 23 /11/70 )

·       
در پی اعتراض عمومی
به وضعيت فوق العاده در الجزاير ، صد ها تن در شهر های مختلف دستگير و ده ها تن در
محاكمات برق آسا به حبس محكوم شدند .

·       
سازمان منافقين برای
سركوب مسلمانان الجزاير اعلام آمادگی كرد. (24/11/70 )

·       
هزاران نفر از
مسلمانان مقيم آلمان در اعتراض به برقراری حكومت نظامی در الجزاير ، در « بن »
تظاهرات كردند .

·       
رئيس شورای حكومتی
الجزاير به منظور سركوب مسلمانان ، از روزنامه نگاران استمداد طلبيد .

·       
هيأت حاكمه الجزاير
برای مقابله با بحران به ترميم كابينه متوسل شد.(28/11/70)

·       
دامنه تشنّج در
الجزاير از مساجد به دانشگاه ها كشيده شد .

·       
تعداد بازداشت شدگان
الجزاير 20 هزاران تن اعلام شد.             
( 29 /11/70 )

·       
جبهه نيرو های
سوسياليست الجزاير ، سياست سركوب و اختناق شورای عالی دولتی اين كشور را محكوم كرد
.

·       
گروه حقوق بشر
الجزاير اعلام كرد دستگيری و انتقال مردم به اردوگاه های موسوم به مثلث مرگ در اين
كشور به حدّ بی سابقه ای رسيده است . ( 6/12/70)

·       
يك سازمان دانشجویی
وابسته به جبهه نجات اسلامی ، دانشجويان و دانش آموزان الجزايری را به شركت در يك
اعتصام يك هفته ای عليه شورای نظام حاكم دعوت كرد.

·       
با امضای يك پيمان
مالی كه بين فرانسه و الجزاير منعقد شد فرانسه 3 ميليارد فرانك اعتبار در اختيار
الجزاير قرار می دهد .

·       
وزارت كشور الجزاير
اقدامات شديدی عليه طرفداران جبهه نجات اسلامی از جمله جوانانی كه دارای ريش می
باشند به مورد اجرا گذاشت و آن ها را مجبور به تراشيدن ريش خود می نمايد .                           ( 11 /12/70 )

اخبار داخلی

·       
كنفرانس انديشه
اسلامی با پيام رهبری انقلاب و با حضور ميهمانان خارجی در زاهدان آغاز به كار
كرد.                                              
( 15 /11/70 )

·       
اوّلين اتاق عمل مجهز
به سيستم كامپيوتری افتتاح شد.

·       
آمريكا بار ديگر
تمايل خود را برای انجام مذاكره مستقيم با ايران اعلام كرد.

·       
صادرات غير نفتی كشور
از مرز 2 ميليارد دلار گذشت .  ( 17/11/70
)

·       
همزمان با سالگرد
پيروزی انقلاب اسلامی ، ده ها طرح عمرانی ، آب رسانی ، برق رسانی و جاده سازی در
روستا ها مورد بهره برداری قرار گرفت .

·       
مركز علمی و فرهنگی و
خدماتی حضرت آيت الله خامنه ای در سيزدهمين سالگرد انقلاب در شهر « چيتا كونگ »
بنگلادش افتتاح شد .  ( 19/11/70 )

·       
557 مدرسه در ايام دهه فجر در سراسر كشور
مورد بهره برداری قرار گرفت .

·       
بزرگترين كارخانه چرخ
خياطی خاورميانه در قزوين گشايش يافت .  (
21/11/70 )

·       
جمهوری اسلامی ايران
سه اسير مزدور لبنانی را آزاد كرد.

·       
رئيس مجلس ملی كويت :
ما برای رفع خطاهای گذشته به ايران آمديم.(26/11/70)

·       
اجلاس فوق العاده
سران « اكو » با حضور رهبران و مقامات 9 كشور در تهران گشايش يافت .

·       
در يك اقدام بی سابقه
در مسير تهران ـ طبس مقدار 5/3 مرفين در راه انتقال به خارج از كشور كشف شد.

·       
يك هيأت علی رتبه
برای شركت در مراسم تشييع جنازه علامه شهيد سيد عباس موسوی به بيروت رفت .

·       
ميزان صنايع صادراتی
به خارج از كشور ، امسال به 5 برابر رسيد. ( 27/11/70 )

·       
كارخانه بزرگ دارو
سازی در تبريز راه اندازی شد .

·       
رقيب انتخاباتی بوش :
در دراز مدت ايران تهديدی عليه منافع آمريكا در خليج فارس است نه عراق .

·       
ايران و آلمان برای
توليد كاميون مرسدس بنز توافق كردند .     
( 1/12/70 )

·       
وزير خارجه برای
ميانجی گری عازم جمهوری های آذربايجان و ارمنستان شد.

·       
عمليات احداث پل بر
روی ارس بين ايران و نخجوان آغاز شد .

·       
با حضور رئيس جمهور
عمليات احداث بزرگترين سد كشور در دزفول آغاز شد.

                                                               
( 6/ 12/ 70 )

·       
دو فروند هواپيمای
ايرانی حامل 80 تن كالا برای مردم مقاوم جنوب لبنان در فرودگاه دمشق به زمين نشست
.

·       
« سام نجوما » رئيس جمهوری « ناميبيا » وارد
تهران شد.

·       
دبير كل آژانس بين
المللی انرژی اتمی نسبت به درخواست آمريكا در مورد بازرسی مجدد از تأسيسات هسته ای
ايران اعتراض كرد.

·       
منصور قصری زاده قاری
اعزامی جمهوری اسلامی ايران مقام نخست مسابقات بينی المللی قرائت قرآن مالزی را
بدست آورد .       ( 10 /12/70 )

·       
مقدار مرفين كشف شده
توسط نيروهای انتظامی در كوير يزد 2200 كيلو بوده كه در مجله شماره 121 مقدار 220
كيلو اعلام شده بود .

اخبار خارجی

·       
كودتا در ونزوئلا
سركوب شد .

·       
« حسين محمد ارشاد » رئيس جمهور سابق بنگلادش
به اتهام فساد به سه سال حبس محكوم شد.

·       
« برژينسكی » : ركود شديد اقتصادی در آمريكا
به افزايش بيكاری و نارضايتی مردم منجر شده است .

·       
وزير دفاع آمريكا از
تقويت نظامی ايران ابراز نگرانی كرد .  (
15/11 / 70 )

·       
برخلاف توافق بغداد
با واشنگتن مبنی بر عدم استفاده از هواپيما های نظامی ، آمريكا اعتراف كرد رژيم
عراق شيعيان جنوب را بمباران می كند .

·       
تركيه خواستار
استقرار يك لشكر ناتو در مناطق شرقی و جنوب شرقی خود شد.

·       
كودتای نافرجام
ونزوئلا 300 كشته و مجروح به جای گذاشت . ( 16/11/70 )

·       
ارتش هند خطوط مرزی
كشمير را مين گذاری كرد .

·       
سفر 14 روزه وزير
خارجه آمريكا به آسيای مركزی آغاز شد.

·       
اجلاس كشورهای مشترك
المنافع در مسكو بدون دستيابی به توافق به كار خود پايان داد .

·       
استخراج طلای
ازبكستان به مدت 20 سال به يك شركت آمريكایی واگذار شد.

·       
شامير : اسرائيل خود
را موظف به رعايت قرار داد كمپ ديويد نمی داند .(20/11/70)

·       
ده ها هزار تن در
مسكو عليه يلتسين تظاهرات كردند و خواستار استعفای وی شدند .

·       
حسنی مبارك : سودان
بايد از گروه های اسلامی فاصله گرفته و درباره روابط حسنه با تهران توضيح دهد.

·       
سازمان ملل دستور
انهدام كارخانه توليد سلاح های شيميایی عراق را صادر كرد.

                                                                     
( 23/11/70 )

·       
عراق بار ديگر به نقض
حريم هوائی اين كشور توسط هواپيماهای جاسوسی آمريكا اعتراض كرد.

·       
حمله نيروهای ارمنی
به روستاهای قره باغ 48 كشته و ده ها زخمی بر جای گذاشت .

·       
ده لشكر ارتش عراق
برای حمله به مخالفين در كركوك مستقر شدند .( 29/11/70)

·       
در ادامه وخامت اوضاع
اقتصادی آمريكا 87 هزار شركت آمريكایی در سال 91 ورشكست شدند .

·       
طرح انتقال يهوديان
يمن به اسرائيل فاش شد .

·       
واحدهایی از ارتش
ارمنستان با عبور از مرز اين كشور تا عمق چندين كيلومتری خاك آذربايجان پيشروی
كردند .                             (
4/12/70 )

·       
نقش عراق در ترور
شهيد علامه عارف حسينی و سرنگونی هواپيمای ضياء الحق فاش شد.

·       
« جان ميجر » نخست وزير انگليس با اعتراف به
جدّی بودن حكومت استقلال طلبانه در اسكاتلند آن را برای كشورش بی نهايت خطرناك و
تحقير كننده خوانده و گفت : بدون اسكاتلند ، انگليس منزوی و بی‌ اهميت خواهد شد.

·       
عربستان 70 جنگنده «
اف ـ 18 » از آمريكا خريداری كرد.

·       
هشت مركز تجاری
استامبول در تركيه هدف بمب های آتش زا قرار گرفت .

·       
يلتسين : نيمی از
جمعيت روسيه در زير كمربند فقر و يا در آستانه آن قرار دارند.

                                                                                        
( 8/12/70 )

·       
انفجار بمب  در ايستگاه راه آهن لندن 28 زخمی بر جای گذاشت
. (10/12/70)

·       
بوش : نيمی از قرار
دادهای بازسازی كويت متعلق به شركت های آمريكایی است.

·       
50 تن مواد مخدر به ارزش 500 ميليون دلار در
پاكستان كشف و ضبط شد.

·       
پليس آلمان اوضاع در
اين كشور را غير قابل كنترل خواند .

·       
انفجار جديد يك بمب
قوی لندن را به لرزه در‌ آورد .

·       
پليس پاكستان صدها تن
از اعضاء انجمن سپاه صحابه را دستگير كرد . (11/12/70 )

گفته ها و
نوشته ها

  هجران خنديد

چونتاج منی
زفرق خود افكنديم              اينك كمر
خدمت تو بربنديم

بسيار
گريستيم و هجران خنديد             وقتست
كه او بگريد و ما خنديم

                                                                     
« جلال الدين رومی »

نگهبان ملك و
دين

دو خصلت اند
نگهبان ملك و ياور دين

بگوش جان تو
پندارم اين دو گفت خدای

يكی كه گردن
زور آوران به قهر بزن

دوم كه از در
بيچارگان به لطف درآی

« سعدی»

آسودگی مجوی

گيتی تو را
از حادثه ايمن كجا كند ؟

كور از
حادثات امان هم نيامده است

آسودگی مجوی
كه كس را به زير چرخ

اسباب اين
مراد ، فراهم نيامده است

« خاقانی
شروانی »

جواهر كلام

عامر شعبی
گويد : اميرالمؤمنين عليه السلام ، بدون هيچ پيش بينی قبلی ، نه جمله فرمود كه
ديدگان بلاغت را خيره كرد و جواهر حكمت را يتيم نمود و دست تمام مردم از اين كه
بتوانند يكی‌ از آن جمله ها را به خوبی ادا كنند ، كوتاه كرد : سه جمله آن ها در
راز و نياز و سه جمله در حكمت و سه جمله در ادب معاشرت است .

الف : مناجات
:

1-   
خدای من ! همين عزّت
و سربلندی بس كه تو را بنده باشم .

2-   
و مرا همين سرافرازی
بس كه تو پروردگارم باشی .

3-   
تو آن چنانی كه من
دوست دارم ، مرا نيز آن چنان كن كه تو دوست داری .

ب ـ  حكمت :

1-   
ارزش هر كس به همان
است كه او را زينت بخشد و نيكويش سازد .

2-   
آن كس كه قدر و ارزش
خويش بدانست ، از هلاكت رها شد.

3-   
مرد در زير زبان خود
نهفته است .

ج ـ ادب و
معاشرت :

1-   
به هر كس كه می خواهی
با احسان و نيكی منّت بگذار تا سرورش باشی .

2-   
اگر خواهی‌ اسير كسی
باشی ، به او نيازمند باش .

3-   
اگر خواهی هم تراز
كسی باشی ،‌از او بی نياز باش .

پول يادگاری
!

 مردی از دوست خود صد تومان قرض می خواست . ولی
دوستش انگشتر الماسی را كه در انگشت وام خواه بود ، نشان داده گفت : از رفتار شما
تعجّب می‌ كنم ، زيرا اين انگشتر كه در دست شما است ، هم اكنون دست كم پانصد تومان
خريدار دارد ، و شما به جای اين كه آن را بفروشيد و احتياجات خود را برآوريد ، به
قرضی متوسّل می‌ شويد ؟!

آن مرد گفت :
صحيح است ، امّا آخر اين انگشتر يادگاری مادرم است و نمی‌ خواهم آن را از دست بدهم
!

دوستش گفت :
بسيار خوب ،‌پول من هم يادگاری پدرم است و نمی‌ خواهم آن را از دست بدهم !!

تو عاری بر
نسب خود !

يكی از حكما
نسبی چنان كه بايد نداشت . يكی از بزرگزادگان جاهل به وی تعرّض كرد و گفت : اصل و
نسب تو ای حكيم ، عار است بر تو .

حكيم گفت :
تو با اين جهل و نادانی ، عاری بر نسب خود !

سلام نظامی

ژنرال مغرور
در خيابان سرباز ساده ای را ديد كه خونسرد و آرام از كنار او گذشت و سلام نظامی
نداد . ژنرال برگشت و با عصبانيت از سرباز پرسيد : سرباز ! به من بگو وقتی يك
ژنرال و يك سرباز در خيابان يكديگر را می بينند ،‌كدام يك بايد اوّل سلام بدهد ؟

سرباز با
خونسردی پاسخ داد : هر كدام با ادب تر باشد !

من دينم را
فروخته ام !

يكی از معروف
ترين دانشمندان قرن دوّم هجری ، « شريك بن عبدالله نخعی » است كه معاصر مهدی عباسی
بوده است . خليفه عباسی به دليل علم و درايت « شريك » ، اصرار داشت كه و‌ی كار
آموزش فرزندانش را به عهده بگيرد و شريك هر بار به شكلی از زير بار اين تكليف شانه
خالی می كرد تا اين كه بالاخره يك روز خليفه عباسی وی را احضار كرد و گفت : سه
توقع از تو دارم و ملزم هستی كه يكی از آن ها را بپذيری : اول اين كه عهده دار
منصب قضاوت بشوی . دوم اين كه كار تعليم فرزندان مرا قبول كنی . و سوم اين كه همين
امروز ميهمان من باشی و سر سفره ام بنشينی !

شريك بن
عبدالله تأمّلی كرد و جواب داد : اگر اجبار باشد كه يكی از اين سه كار را بكنم ،
ترجيح می دهم ، مورد سوم را بپذيرم .

خليفه قبول
كردم به آشپز خود دستور داد لذيذترين غذاها را آماده نمايد و از شريك به بهترين
وجه ممكن پذيرائی كند . هنگام غذا ، شريك كه تا آن روز هرگز اغذيه ای چنان لذيذ
نخورده بود ، با ولع از خود پذيرایی می‌ كرد و در همين حال يكی از نزديكان خليفه
به وی يادآور شد كه : شريك همين روز ها است كه هم منصب قضاوت را بپذيرد و هم
آموزگاری فرزندان شما را .

اتفاقا همين
طور هم شد و او هر دو وظيفه را عهده دار گرديد و مقرری نسبتا مناسبی هم برايش در
نظر گرفتند ، به طوری كه در كتاب « مروج الذهب » آمده است : روزی وی يا متصدی
پرداخت مواجب ( حقوق ) حرفش شد .

متصدی به او
گفت : مگر گندم به ما فروخته ای كه اين همه توقع داری ؟

شريك جواب
داد : چيزی بهتر از گندم به شما فروخته ام ؛ من دينم را به شما فروخته ام !

 تأثير دعای مظلوم

آورده اند كه
سلطانی بود ظالم و خواست تا قصری بنا كند . پس مهندسان را بخواند تا شكل آن را بر
صفحه̾ خاك كشيده به نظر خيال او در آورند . خانه ای بود از آن پيرزنی در جوار آن ،
و آن را در آن شكل می بايست آورد تا آن كوشك تمام شود و مربّع در آيد .

سلطان ،‌
پيرزن را گفت كه : اين خانه را بفروش .

پيرزن گفت :
نفروشم زيرا فرزندان خرد دارم و اين خانه ، مسكن ايشان است .

روزی آن
پيرزن غايب بود و چون بار آمد ، خانه̾ خود را فرو آورده ديد .

پيرزن سخت
برنجيد و به آب ديده روی به آسمان كرد و گفت : الهی ! اگر من غايب بودم ، تو حاضر
و آگاه بودی .

همين كه اين
مناجات بكرد ، امير بر سر آن عمارت نشسته بود ، زلزله در آمد و آن بنا را تمامت بر
زمين انداخت و آن پادشاه ستمگر در زير سنگ آمد و هلاكت شد تا عاقلان را معلوم شود
كه ظالم پايدار نباشد .

آنچه يك
پيرزن كند به سحر

نكند صد هزار
تير و تبر

نسيم نوروز

بر چهره̾ گل
نسيم نوروز خوش است

در صحن چمن ،
روی دل افروز خوش است

ازدی كه گذشت
هر چه گوئی خوش نيست

خوش باش وزدی
مگو كه امروز خوش است

فخر فروشی

دو نفر نزد
رسول خدا صلی الله عليه و آله و سلم ، تفاخر كردند . يكی گفت : من پسر فلان فلانم
،‌تو كيستی ؟ حضرت رسول صلی الله عليه و آله و سلم فرمود : دو نفر نزد حضرت موسی
عليه السلام فخر كردند . يكی گفت : من پسر فلان فلانم و تا نه پدر بر شمرد از
مهتران ! به موسی وحی‌ آمد كه وی را بگوی آن هر نه در دوزخ اند و تو هم دهم ايشانی
.

پوستين در
گرمابه

عبدالرّحمن
جامی ، شاعر معروف ، بدنی‌ پر موی داشت ؛ ظريفی او را در گرمابه ديده پرسيد :
مولانا  ! چرا با پوستين به حمام آمده ايد
؟!

گفت : چون
اطمينان داشتم با آدم خنكی مثل شما رو برو خواهم شد ، چاره ای جز اين نداشتم .

حساسيّت به
نمك و افزايش فشار خون

پژوهشگران
دريافته اند كه فشار خون در بعضی افراد بيشتر به ميزان نمك بستگی دارد ، در حالی
كه در نزد بعضی ديگر از مبتلايان به افزايش فشار خون ، چنين نيست . در حقيقت ژن
های خاصّی وجود دارد كه احتمال پيدايش فشار خون حسّاس به نمك را به 5/2 برابر
افزايش می دهد . احتمالا كسانی كه به نمك حسّاس هستند ، اختلالی در كليه هايشان
دارند كه نمی توانند سديوم و آب را دفع كنند . احتباس سديوم و آب به افزايش فشار
خون منجر می‌ شود . دانشمندان دريافته اند كه حسّاس بودن به نمك به سن بستگی دارد
و نيمی از كسانی‌ كه مبتلا به افزايش فشار خون هستند ، به نمك حسّاس اند . اگر
بتوان با يك آزمايش ژنتيكی ساده ، اين افراد را مشخص كرد ، ديگر لازم نيست به تمام
افراد مبتلا به افزايش فشار خون ، توصيه كنيم كه كمتر نمك مصرف كنند ، بلكه در آن
صورت فقط به كسانی اين توصيه می شود كه به نمك حسّاس باشند.

قسمت دوازدهم

حجة الاسلام
رحيميان

حجاب و طهارت
باطنی

4-حجاب

يكی ديگر از
محورهایی كه قرآن به عنوان عامل طهارت و به عبارت دقيق تر عامل پيشگيری از آلودگی
به گناه و قذارات روحی مورد تأكيد قرار داده است مسئله حجاب و محدوديّت آميزش بين
زن و مرد است زيرا بخش عمده ای از گناهان و آلودگی های روحی ريشه در شهوت و تجاذب
جنسی دارد و اين غريزه̾ نيرومند چنان چه سركش و مستولی بر انسان شود وی را در ورطه
يكی‌ از مهلكترين عوامل سقوط و حيوانيّت فرو می‌ برد . همان گونه كه كنترل و تعديل
آن غير از آن كه عامل بقای نسل است ، منشاء بسياری از فضائل اخلاقی است .

قرآن مجيد
ضمن بيان احكام كلی حجاب و تأكيد فراوان بر كنترل روابط جنسی به نتايج و دستاورد
های آن نيز تصريح فرموده است « … و اذا سالتموهن متاعا فاسئلو هن من وراء حجاب
ذلكم اطهر لقلوبكم و قلوبهن » ( از آيه 52 / احزاب )

و هر گاه
چيزی از آن ها ( زنان ) خواهيد . از پس پرده حجاب بخواهيد اين برای قلوب شما (
مردان ) و قلوب ايشان ( زنان ) « پاكيزه تر » است .

گرچه آيه
مربوط به زنان پيغمبر اكرم (ص) است ولی حكم كلی رعايت حجاب و حفظ حريم شرعی در
ارتباط ها‌ی افراد نامحرم و نتيجه ای كه بر آن مترتب می شود يعنی طهارت قلب برای
طرفين ، از آيه شريفه استفاده می شود .

و در آيه
ديگر می فرمايد :

« قل
للمؤمنين يغضوا من ابصارهم و يحفضوا فروجهم ذلك ازكی لهم … » ( نور /30 )

مردان مؤمن
را بگو كه : چشم ـ از نگاه حرام ـ فرو پوشند و عورت خويش را مستور دارند كه اين
برای آنان « پاكيزه تر » است .

 در يان آيه از بيان حكم كلی پوشيدن چشم از نگاه
حرام و ستر عورت جهت و مصلحت آن را در پاكيزگی و طهارت بيشتر دانسته است و شايد
دليل آن كه « اطهر» و « ازكی » ـ صيغه افعل التفضيل ـ در دو آيه فوق به كار رفته
است ، آن باشد كه چون نگاه حرام و كشف عورت اوّلين گام و نقطه آغاز انحراف جنسی
است ، با رعايت احكام فوق و مسدود كردن راه انحراف در اوّلين قدم و مهار كشش جنسی
از سركشی و طغيان آن كه بسياری از گناهان و رذايل اخلاقی را در پی دارد ، پيش گيری
می ‌شود و پيش گيری بهترين راه درمان است .

نقش پاك چشمی
و پاك دامنی وطهارت قلبی ناشی از كنترل روابط جنسی در ايجاد زمينه های مساعد برای
قبول نماز و متقابلا نقش نماز مقبول در تضمين اين طهارت تا حدی است كه قرآن در
آيات اوّل سوره̾ مؤمنون « الذين هم لفروجهم حافظون » را در موازات . « الذين هم في
صلوتهم خاشعون » ذكر فرموده ، و در سوره معارج « الذين لفروجهم حافظون » را در
شمار نمودار های « مصلين » قرار داده است و در مقابل آن ضايع كردن نماز را ملازم
با پيروی از شهوات ذكر فرموده است .

« اضاعوا
الصلوة واتبعوا الشهوات » ( مريم /59 )

با اين بيان
گوشه ای از نقش نماز در باز دارندگی از فحشا و منكرات روشن می گردد « ان الصلوة
تنهی عن الفحشاء و المنكر » و بدين گونه است كه بخش عظيمی از رذايل اخلاقی و
كارهای زشتی كه ناشی از غريزه شهوت و مهار گسيختگی آن است ـ به عنوان يكی از
دستاورد های نماز ـ از صفحه قلب و ديوان عمل انسان زدوده می شود و در مقابل فضايل
اخلاقی و كارهای شايسته متناسب با اين زمينه تحقق می‌ يابد .

بديهی است كه
خداوند متعال كه مبداء تشريع و تكوين است ، احكام تشريعی او با احكام تكوينی اش
هماهنگ است و هرگز طهارت مورد نظر در رابطه با غريزه̾ شهوت از كور كردن آن كه
مخالف با مصلحت تكوين است ، حاصل نمی شود ، بكله اين طهارت محصول كنترل و تعديل
اين غريزه در چهارچوب احكام الهی است و به همين لحاظ است كه در مورد ازدواج كه مهم
ترين مجرای اين كنترل و تعديل از جهت تكوينی و تشريعی است روايات بسياری وارد شده
است مانند آن كه احراز و تحقق نيمی از دين رانتيجه̾ ازدواج دانسته است :

امام صادق
(ع) از پيغمبر اكرم (ص) نقل كرده كه فرمود :

« من تزوج
احرز نصف دينه » ( كافی / ج 5 / 329 )

ودو ركعت
نماز شخصی را كه ازدواج كرده است از هفتاد ركعت نمازی كه غير متزوج بخواند افضل
دانسته است از امام صادق عليه السلام نقل شده كه فرمود :

« ركعتان
يصليها المتزوج افضل من سبعين ركعة يصليها الاعزب » .  ( كافی / ج 5 328 )

واين تعبيرات
در مورد ازدواج نمايانگر اهميّت كنترل غريزه̾ شهوت و اهميّت استفاده صحيح از آن
برای دسترسی به طهارت مطلوب بوده ، و مبين ارتباط و نقش اين طهارت در احراز دين
داری و انجام نماز مقبول است .

5-زكات
وصدقات

از عوامل
ديگری كه موجب طهارت می شود زكات و صدقات است، كه نقش عمده ای در زدودن آلودگی
دلبستن به دنيا ، كه ريشه تمام گناهان است ، ايفا می كند :

« خذ من
اموالهم صدقه تطهرهم و تزكيهم بها » ( توبه / 103 )

زكات بگير از
اموالشان تا پاكشان كنی و بدين وسيله آن ها را تزكيه كنی .

و نقش انفاق
در ايجاد اين طهارت آن گاه كامل تر می شود كه انسان چيزهایی را در راه خدا انفاق
كند كه دلبستگی و محبّت بيشتر به آن ها دارد :

« لن تنالوا
البرّ حتی تنفقوا مما تحبون » .  ( آل
عمران / 92 )

به نيكی نمی
رسيد مگر از آن چه را دوست می داريد انفاق كنيد . لازم به تذكر است كه در بسياری
از آيات قرآن كه درباره̾ نماز نازل شده است بلافاصله زكات در كنار آن قرار گرفته
است كه در اين جا سخن درباره̾ وجه اين تقارن نيست ، ولی تأخير زكات نسبت به نماز
از جهت رتبه است و در عين حال می توان زكات را از جهت آن كه عامل طهارت مذكور است
از مقدّمات نماز به حساب آورد .

1-   
مسجد

در پايان
بايد به نقش مسجد به عنوان بهترين ظرف و جايگاه برای تطهير نفس اشاره شود:

« فيه رجال
يحبون ان يتطهروا والله يحب المطهرين » ( توبه / 108 )

در مسجد
مردانی هستند كه دوست دارند پاكيزه شوند و خداوند پاكيزگان را دوست دارد .

تفصيل بيشتر
اين موضع در آداب باطنی مكان نماز گزار مورد بحث قرار می گيرد . 

                                                                                        
ادامه دارد

گسست
امپراطوری شوروی

روابط جمهوری
ها با يكديگر

دكتر محمّد
رضا حافظ نيا

سقوط شوروی و
روابط جمهوری ها و نتايج بين المللی آن را از دو زاويه و يا به دو حالت می توان
مورد بررسی قرار داد زاويه يا حالت اوّل حقيقت داشتن سقوط و تلاشی كشور شوروی است
كه در واقع سقوط در ظاهر و باطن به طور قطعی تحقق يافته باشد و حالت يا زاويه̾
دوّم سقوط ظاهری و مصلحت گرايانه̾ دولت شوروی است كه در واقع مصالح شوروی در آينده̾
نظام جهانی اقتضاء می كرد كه برای ايجاد دگرگونی در نظام بين المللی و تغيير
سازمان قضائی روابط بين الملل به نفع خود ، ابتكار عمل را بدست گرفته و مقدمات
تحوّل مزبور را از خود شروع نمايد ، و آن چه كه باعث ترديد در تحوّلات شوروی می
شود تحقق مسالمت آميز واگرائی شوروی و شكل گيری واحدهای سياسی هم وزن در مناسبات
بين المللی از يك سو و تلاش برای حفظ موجوديّت وحدت گونه شوروی در قالب های ديگر (
مثلا كشورهای مشترك المنافع ) به محوريت نيروی محوری و تعيين كننده̾ شوروی سابق
يعنی روسيه ، از سوی ديگر می باشند . با اين تفاوت كه نيروی تعيين كننده̾ قبلی
قدرت شوروی يعنی روسيه ، كه نقش آن آشكار نبود در وضعيت جديد به روی پرده آمده و
همان تأثير گذاری گذشته را در مناسبات جمهوری ها ولی به صورت علنی تر از خود نشان
می دهد . لكن آن چه كه در هر دو حالت ياد شده قطعيت دارد از بين رفتن قطعی كمونيسم
به عنوان ايدئولوژی حاكم بر نظام سياسی شوروی سابق يا هر تشكلی مشابه آن است كه
امكان بازگشت برای آن قابل تصوّر نيست .

امّا تولّد
يك آرمان سياسی ديگر و يا استفاده از اهرم هایی نظير نيازهای متقابل جمهوری ها به
يكديگر آن هم به محوريت جمهوری روسيه برای حفظ وحدت سرزمينی شوروری سابق در هر
شكلی از اتّحاد را نمی توان ناديده انگاشت ؛ يعنی اين امكان وجود دارد كه در پس يك
دوره̾ موقت غيبت آرمان سياسی يا عامل اتحاد ، به صورت تدريجی يا ناگهانی ملاط
پيوندی ظهور يافته و يك واحد سياسی جديد با رفتار سياسی هماهنگ را به وجود آورد .

اينك روابط
جمهوری ها و نتايج بين المللی وضعيت ايجاد شده برای شوروی سابق از هر دو زاويه
مورد بررسی قرار می گيرد .  و در اين بررسی
روابط جمهوری های شوروی نسبت به يكديگر و احتمالات مربوط به ايجاد تشكل های ديگر
در آن و نيز تأثيرات سقوط شوروی بر دنيای غرب ( اروپا ، آمريكا ، آسيا ، خاور
ميانه و همسايگان ) مورد توجه قرار خواهد گرفت .

از آن جائيكه
جمهوری های شوروی از حيث ژئو پلتيك با يكديگر هم وزن نبوده و جمهوری روسيه نسبت به
بقيه جمهوری ها از وزن ژئو پلتيكی بالاتری برخوردار است بنابراين تأثير اين جمهوری
بر مناسبات و روابط و تشكّل بين جمهوری ها تعيين كننده خواهد بود و اين جمهوری می
تواند جريان امور مربوط به روابط جمهوری ها نسبت به يكديگر را به نفع خود تغيير
دهد .

در حالت اوّل
( حقيقت داشتن و قطعيت سقوط شوروی ) روابط جمهوری ها تحت تأثير متغير های زير
خواهد بود :

1-   
وزن ژئو پلتيكی
جمهوری ها

يعنی جمهوری
هایی كه شرايط و ويژگی های جغرافيایی آنان به آن ها قدرت و خود اتكائی لازم را
اعطا می نمايد زير بار جمهوری روسيه نخواهند رفت و برای خود در تشكل های ناظر بر
روابط جمهوری ها سهمی بالا و هم رديف با جمهوری روسيه قائل خواهند بود . جمهوری
اوكراين و جمهوری های حوزه̾ بالتيك از چنين خصلتی برخوردارند . اين جمهوری ها از
مساعدت های برون كشوری نظير كشور های حوزه̾ بالتيك و يا اروپای غربی برخوردار می
باشند . بر عكس جمهوری های محصور در خشكی و كوچك نظير آسيای مركزی و يا بعضی از
جمهوری های قفقاز كه در رفع نيازهای خود به جمهوری روسيه متكی هستند و فاقد
پتانسيل های لازم برای خود اتكائی هستند ممكن است سياست های هم سو با روسيه را
برگزينند و همچون كشور های اقماری در حوزه̾ نفوذ جمهوری روسيه قرار داشته باشند .

2-   
اختلافات ارضی و مرزی

تكشل واحد
سياسی مستقل لزوما بايد با تعريف و تعيين خطوط مرزی دقيق باشد كه قلمرو سياسی آن
را تعيين نموده و در نقشه های جغرافيایی و سوابق سازمان ملل ثبت شده باشد . طبيعی
است كه وقتی يك قلمرو سياسی به عنوان واحد سياسی غير مستقل و درون كشوری عمل می
نمايد تعيين خط مرز از دقّت كافی و لازم برخوردار نيست چر اكه دولت مركزی به عنوان
قدرت صلاحيت دار اعمال اراده̾ سياسی ، احساس خطری از اين بابت نمی نمايند و واحد
های سياسی درون كشوری نيز نيازی به تعيين دقيق مرز ها ندارند . ولی تشكيل دولت های
مستقل امروز به جای جمهوری هایی كه به عنوان واحد سياسی غير مستقل و درون كشوری
شوروی عمل می نمودند مسئله تعيين دقيق خطوط مرز را مطرح می نمايد كه اگر در سايه
تفاهم و همكاری همه جانبه قابل حل و فصل نباشد يقينا موجبات تنش را باعث شده و
روابط جمهوری های مدعی يكديگر را تيره نموده و ممكن است به درگيری نظامی بين آن ها
بيانجامد ( نظير مسئله آذربايجان و ارمنستان ) و وجود سلاح های اتمی در بعضی از
جمهوری ها امنيّت نه تنها شوروی سابق بلكه امنيّت بين المللی را تهديد می‌ نمايد و
آن چه كه مزيد بر علت می شود نداشتن تجربه̾ لازم در ديپلماسی و سياست خارجی جمهوری
هاست كه ممكن است نتوانند مسائل في ما بين و يا ساير همسايگان ديگر را بدرستی حلّ
و فصل نمايند و به طور شتاب زده به كار برد قوه̾ قهريه و نيروی نظامی‌ متوسل شوند
.

3-   
ميراث دولت مركزی
سابق

دولت مركزی
سابق شوروی دارای اختيارات و امكانات و اعتباراتی بود كه مجموعا به صورت توانائی
های مادّی و اعتباری در صحنه̾ ملی و بين المللی جلوه می نمود و حاصل جمع مشاركت
جمهوری ها در امور دولت مركزی بود . مسائلی از قبيل اموال دولت مركزی سابق ،
نيروهای نظامی متعارف و اتمی ، اعتبار وحيثيت بين المللی آن هم به عنوان يك ابر
قدرت و تأثير گذاری بر مسائل جهانی ، موقعيّت و منزلت در مجامع بين المللی ( حق
وتوی شورای امنيت ) ، سفارت خانه های شوروی در كشور های ديگر و غيره هر كدام نياز
به توزيع عادلانه بين جمهوری ها را دارد و هر يك از آن ها می توانند منشأ اختلاف و
درگيری باشند نظير آن چه كه بين اوكراين و روسيه بر سر تصرّف ناوگان دريائر مستقر
در دريای سياه به وجود آمد .

4-   
تفاوت ها و هويت های
منطقه ای

همان طور كه
قبلا بيان گرديد شوروی سابق از تجانس طبيعی و انسانی برخوردار نمی باشد و به
عبارتی تشكيل يك ناحيه̾ جغرافيایی متجانس را نمی دهد بلكه برعكس به چند ناحيه̾
طبيعی و ناحيه̾ انسانی تقسيم می شود كه هر يك دارای خصيصه ها و ويژگی ها و هويت
های خاص خود می باشند و در حالت عينيّت يك آرمان سياسی ، فافد خصلت مشترك به عنوان
عامل و ملاط پيوند با يكديگر می باشند و لذا از ديد جغرافيایی سياسی پيدايش و
تثبيت سه نوع واحد سياسی متصور است كه عبارتند از :

الف : واحد
سياسی مستقل در قالب جمهوری های موجود كه هر يك تشكيل يك كشور را بدهند .

ب : واحد
سياسی متّحد در قالب خصلت ها و ويژگی های منطقه ای اعمّ از طبعی و انسانی ، كه در
اين صورت تشكيل های زير قابل تصور می باشند :

1-   
اتحاديه̾ اسلاو در
قلمرو بخش اروپائی شوروی سابق و در غرب رشته كوه اورال و شمال منطقه̾ سيبری راتا
ساحل اقيانوس كبير به خود منضم خواهد كرد زيرا اولا جزو قلمرو سرزمينی جمهوری
روسيه قرار داده شده است . ثانيا روس ها در اين منطقه كه از خلاء جمعيّت بومی
برخوردار بود پراكنده شده و گسترش يافتند . ثالثا فاقد مدعی از سوی ساير جمهوری ها
می باشد رابعا در درون آن نيروی سياسی قدرتمندی برای شكل گيری واحد سياسی مستقل
وجود ندارد .

اين اتحاديه
می تواند مجموعه̾ جمهوری های روسيه ، اوكراين ، بيلور وسی و مولداوی را در برگرفته
و حتّی جمهوری های گرجستان و ارمنستان را نيز به خود جذب نمايد و منطقه̾ سيبری نيز
علی رغم نبودن منطق جغرافيائی كافی ، به آن منضم خواهد بود در اين اتحاديه قدرت
غالب و محوری با جمهوری روسيه می باشد .

2-   
اتحاديه̾ آسيای مركزی
: اين اتحاديه پنج جمهوری قزاقستان ، ازبكستان ، تاجيكستان ، تركمنستان و
قرقيزستان را شامل می شود كه قدرت غالب را قزاقستان تشكيل می دهد . اين مجموعه̾
متحد و محصور در خشكی به لحاظ نياز به جمهوری روسيه از اتّخاذ مواضع منفعلانه نسبت
به سياست خارجی روسيه برخوردار خواهد بود مگر اين كه با كشور های جنوب و جنوب غرب
آسيا پيوند بخورد .

3-   
اتّحاديه̾ بالتيك :
اين اتحاديه شامل جمهوری های استونی ، لتونی و ليتوانی بوده و فاقد چسبندگی لازم
با روسيه می‌ باشد . اين جمهوری ها جزو خانواده̾ دريای بالتيك محسوب شده و جزئی از
اين حوزه ژئو پلتيكی به حساب می‌ آيد و آن چه كه باعث انضمام آن به شوروی شده بود
نيازهای ژئو استراتژيك آن كشور به شرق دريای بالتيك بود.

4-   
اتحاديه̾ جمهوری های
مسلمان نشين : مركب از پنج جمهوری آسيای مركزی و جمهوری آذربايجان و منطقه̾ نخجوان
كه به وسيله̾ آن غرب و شرق دريای مازندران به هم مرتبط می شوند . اين اتحاد با
مشاركت و همراهی كشورهای ايران ، افغانستان و پاكستان امكان تحقق بيشتری دارد .

5-   
منطقه̾ قفقاز به لحاظ
گسيختگی جغرافيای انسانی آن امكان بروز اتحاديه منطقه ای را بعيد می نماياند ولی
اين امكان وجود دارد كه هريك از جمهوری ها به اتحاديه های فوق الذكر جذب شوند مثلا
آذربايجان به اتحاديه اسلامی و گرجستان به ارمنستان به اتجاديه̾ اسلاو .

ج : واحد های
سياسی تركيبی كه شامل واحد های سياسی مستقل و واحد های سياسی متّحد می باشد بدين
معنی كه ممكن است در يك آن ، هم اتحاديه ای مانند اسلاو يا آسيای مركزی يا اسلامی
ايجاد شود و هم واحد سياسی مستقل مانند ارمنستان و يا گرجستان و يا مولداوی و يا
اوكراين وجود داشته باشد.

5-نياز های
متقابل :

جمهوری های
شوروی و يا مناطق جغرافيایی به يكديگر نياز متقابل دارند ولی اين نياز در تمامی
جمهوری ها به يك اندازه نيست مثلا جمهوری های آسيای مركزی به علّت برخورداری از
موقعيّت برّی و محصور بودن در خشكی به جمهوری های ديگر و يا كشور های جنوبی خود
نيازمندند تا بتوانند به آب های آزاد دسترسی داشته باشند . همچنين از حيث امنيّت و
دفاع در مقابل احساس تهديد از همسايه̾ رقيب خود ( چين ) ممكن است احساس نياز به
حمايت از روسيه را بنمايند .

نياز به
تكنولوژی و توانایی های علمی و توليدات جمهوری روسيه می تواند به گرايش آن ها به
اين جمهوری كمك نمايد . بالعكس نياز ساير جمهوری ها به پنبه̾ آسيای مركزی در صنايع
نساجی و يا توليدات محلّی ديگر باعث نزديكی آن ها با يكديگر خواهد شد . وجود
قزاقستان اتمی ملاحظاتی را در سياست خارجی روسيه نسبت به آسيای مركزی باعث خواهد
گرديد . جمهوری اوكراين و بالتيك احساس نياز كمتری به روسيه و ساير جمهوری دارند و
بالعكس روسيه به لحاظ دسترسی به آب های آزاد به هر دوی آن ها نياز دارد. از طرفی
غلّه̾ اوكراين و قدرت نظامی آن نيز ملاحظاتی را در سياست خارجی روسيه باعث خواهد
شد.

در حالت دوم
يعنی حقيقت نداشتن گسستگی شوروی ، جمهوری ها به صورت واحد های سياسی ظاهرا مستقل
عمل خواهند نمود ولی همگرایی آنان در سياست خارجی ، امنيت و دفاع جمعی ، نيازهای
متقابل اقتصادی و غيره به وسيله نيروی متشكل كننده̾ نامرئی ، يا مرئی از نوع آن چه
كه تا كنون اتفاق افتاده است ( جامعه̾ مشترك المنافع ) انجام خواهد پذيرفت و
همچنان جمهوری روسيه نقش محوری خود را در امور چنين جامعه و تشكلی بازی نموده و
سياست روسی را نه در پوشش شوروی كه به صورت علنی تر اعمال خواهد نمود .

تكته̾ قابل
توجه اين كه به لحاظ شكل گيری سازمان فضائی متحد الشكل بين جمهوری های شوروی سابق
كه در قالب يك كليّت به نام كشور شوروی به وجود آمده است و نيز نقش محوری روسيه در
آن كشور ، شايد نتوان گفت كه با گسستن شوروی ، سازمان فضائی نيز از هم گسسته شود و
جمهوری های مستقل به يك باره خود اتكا شده و بتوانند نسبت به يكديگر هم آوردی
نمايند از طرفی ديگر نقش روسيه را به عنوان يك نيروی محور در هر دو حالت گسستگی
حقيقی يا غير حقيقی شوروی نمی توان ناديده گرفت زيرا اين جمهوری از وزن ژئو پلتيكی
بالاتری نسبت به ساير جمهوری ها حتّی اوكراين برخوردار است و به عنوان مركزيّت
سازمان فضائی متّحد الشكل و كنترل كننده̾ آن نيز عمل می نمايد .                                                                            
ادامه دارد

پيروز مند
كيست ؟

اميرالمؤمنين
عليه السلام :

« فاز من غلب
هواه و ملك دواعی نفسه »                            ( غرر الحكم ـ ص 516 )

خوشبخت و
پيروز كسی است كه بر هوای خويش غالب گردد و به تمايلات نفس خود حاكم باشد .

ارزش های
اسلام وانقلاب را پاسداری كنيم

به استقبال
انتخابات مجلس شواری اسلامی (4)

مردم و
كانديدا ها

حجة الاسلام
و المسلمين محمد تقی رهبر

« و از همه̾
نمايندگان خواستارم كه با كمال حسن نيت و برادری با هم مجلسان خود رفتار و همه
كوشا باشند كه قوانين خدار نخواسته از اسلام منحرف نباشد و همه به اسلام و احكام
آسمانی آن وفادار باشيد تا به سعادت دنيا و آخرت نائل آئيد . و از شورای محترم
نگهبان می خواهم و توصيه می كنم چه در نسل حاضر و چه در نسل های آينده با كمال دقت
و قدرت وظائف اسلامی و ملی خود را ايفا و تحت تأثير هيچ قدرتی واقع نشوند » .

                                       ( وصيت
نامه̾  سياسی الهی امام خمينی ( قدس سره )‌
)

در بخش های‌
پيشين مقال از اهميت مجلس و صلاحيت كانديداها ، پرهيز از اختلاف و روش حذفی و نفی
و طرد كه مع الاسف دامن گير ماست كمی صحبت كرديم . در اين بخش با نزديك شدن تاريخ
انتخابات سخن ازنقش مردم و مشاركت عمومی در اين مسئله سرنوشت ساز است و نيز
مسئوليتی كه نمايندگان در مجلس آينده دارند ، و از همين حالا بايد خود را برای
انجام آن آماده سازند .

مردم و
انتخابات

مردم خوب و
هوشيار ما كه در آزمايشات مختلف جوهره و لياقت خويش را به نمايش گذاشته اند اين
بار نيز به مسئوليت انقلابی و تاريخی خود جامه عمل خواهند پوشيد . و در انتخابات
مشاركت  فعال خواهند نمود . راهپيمایی
تاريخی و پرشكوه بيست و دوم بهمن گذشته با حضور يكپارچه مردم اين تجربه̾ انقلابی
را بار ديگر به نمايش گذاشت تا بدانجا كه « بنگاه های خبری آمريكا و اروپا نيز كه
هرگز مايل به ارائه حماسه و شكوه انقلاب ما نبوده و نيستند ناگزير ، ضمن نمايش
فيلم هایی از صحنه های پر شور راهپيمایی تهران تأكيد كردند كه حضور فعال جوانان و
به خصوص بانوان در اين راه پيمایی بسيار چشم گير بوده است كه اين نشانه̾ تداوم
انقلاب اسلامی در دهه های آينده است » 
.                                                                      
( روزنامه̾ كيهان 24 /11/ 70 )

همچنان كه در
مقاله̾ پيشين يادآور شديم اين راهپيمائی و حضور را نبايد نشانه̾ رضايت عموی از
تمام عمل كردها دانست و چنين تصور شود كه همه چيز بر وفق مراد مردم است و وفاداری
مردم بر اساس انقلاب اسلامی ، كارگزاران امور را از چاره انديشی لازم در برابر
گرانی و مشكلات و روند نامطلوب رسانه ها و وضع اخلاقی متظاهران به فساد و عملكرد
برخی عناصر اجرائی غافل سازد . حتما مسئولين امر ، جامعه̾ خود را می شناسند و
كارگزاران سه قوه از جريان امور آگاهند و می دانند بر قشرهای مستضعف چه فشارهایی
وارد می شود و قشر چپاول گر چه سوء استفاده ها می‌ كنند و شكاف فقر و غنا رو به
تزايد است و تظاهر به گناه و بی بندو باری در سطح جامعه بيش از پيش توسعه يافته و
روند رسانه ها و مطبوعات و مجلات روشنفكران گستاخ و ضد انقلاب و پاره ای فيلم ها و
…

و … شديدا
نيروهای حزب الل را نگران كرده و عدم 
كنترل جدی قانونی از سوی نهاد های مسئول به ويژه مطبوعات و بی تفاوتی و
توجيه و سرپوش نهادن ها و بی اعتنایی به خواسته ها ، اكثريت مؤمن جامعه را رنج می
دهد و زجر كشيدگان انقلاب ، ابتذال و تجمل گرایی و فرهنگ اشرافيت را كه روز افزون
به چشم می‌ خورد هرگز ناديده نمی گيرند …

با همه̾ اين
ها كه شرح آن از اين مقال بيرون است ، مردم به اسلام و انقلاب و راه امام و خط
ولايت فقيه پای بندند و سوگند وفاداری ياد كرده كه بر اين منافی با آن نيست كه
تذكرات لازم را به كارگزاران بدهند و به موجب « النصيحة لائمة المسلمين » آنچه را
از ديد مسئولين پوشيده است يادآور شوند و مصرانه بخواهند . و در اين ميان عالمان
دين و ژرف انديشان آگاه مسئوليت سنگين تری دارند ، چرا كه سكوت آنان در برابر آنچه
نامناسب با شئون اسلام و انقلاب می‌ نمايد زيان های جبران ناپذيری را در پی خواهد
داشت و بد تر از همه چيز عقايد دينی را سست می كند .

باری سخن از
وفاداری مردم به انقلاب و پيمان بستن آن ها با خدا و رسول در حفظ ارزش های اسلامی
و انقلابی است . در اين مرحله مردم درك كرده اند كه اجتماع آن ها ، تشكل آن ها ،
راه پيمایی آن ها ، مشاركت آن ها در انتخابات و همكاری با مسئولين نظام تيری است
بر قلب استكبار و سردمدار جنايتكاران ، شيطان بزرگ ، آمريكای جهان خوار كه امروزه
تنها رقيب سرسخت و آشتی ناپذير خود را انقلاب اسلامی می داند كه پايه گزارش حضرت
امام خمينی ( رضوان الله عليه ) بود و تداوم بخش آن مقام معظم رهبری است و دولت و
ملت ايران بر‌ آن پايدارند و ملل آزاده̾ جهان نيز پشتيبان و مدافع آن می باشند .

اين جاست كه
آگاهی و گذشت و فداكاری و خلوص مردم را بايد مورد ستايش قرار داد كه حساب ها را
تفكيك می كنند و آن جا كه جای گذشت و وحدت و انسجام است ، دريغ نمی ورزند .

در مسئله
انتخابات نيز آن روح بلند ملّی و اسلامی نمودار خواهد شد و با هوشياری و انتخاب
بدنبال چهره هایی خواهند رفت كه فردا در مجلس شورا حامی آرمان های انقلاب و راه
امام باشند . نمايندگانی كه به فرموده̾ حضرت امام ( قدس سره ) طعم تلخ محروميت را
چشيده باشند و چون به مقامی رسيدند خود را و مردم و خدا را فراموش نكنند . مقام و
مال و منال را به چيزی نگيرند و مصداق اين شعر سعدی نباشند كه :

دونان چو
گليم خويش بيرون بردند

گويند چه غم
گر همه عالم مردند

و بالاخره از
بند ما و من و جناح بندی و خود محوری و لجبازی رهيده باشند و تنها يك چيز را
بشناسند كه آن صراط مستقيم اسلام است و به فرموده حضرت امام : « حامی اسلام ناب
محمدی (ص) باشند » ، البته نه با دعوی كه مدعيان بسيارند ، مدعيانی كه در عمل با
رقيبشان هيچ تفاوتی ندارند .

مردم به
نمايندگانی رأی دهند كه خود آن ها را شناخته باشند نه اين كه فلان آقا آن ها را
معرفی كرده باشد . و به امضای زيد و عمرو و فلان نهاد رأی داده باشند ( كه مع
الاسف اغلب چنين است ) .

به
نمايندگانی رأی دهند كه اسلام شناس و مؤمن ، انقلابی با سابقه ، پخته و سردو گرم
روزگار ديده ، مستقل و غير وابسته و نه ديكته كننده رأی وكيل تراشان . از خود رأی
و تشخيص و انتخاب داشته باشند ، فردا كه بر كرسی مجلس نشستند وظائف اوليه را
فراموش نكنند و به موضع گيری در برابر يكديگر نپردازند و شب و روزشان را صرف تضعيف
جناح رقيب نكنند .

علی عليه
السلام فرمود :

« اقل ما
يلزمكموه ان لا تستعينوا بنعمه علی معاصيه » .

ـ كمترين
مسئوليت شما اين است كه از نعمت های خدا در جهت نافرمانی او استفاده نكنيد .

مسئوليت
پذيری در نظام اسلامی با مقام پرستی در نظام های ديگر فرق دارد . در ديگر نظام ها
مقام ابزار تحصيل خانه و اتومبيل مدرن و پول و ساير امكانات رفاهی برای خود و
حاشيه هاست . اما در اسلام چنين نيست كه نمونه̾ آن سيره̾ علی عليه السلام و در عصر
ما سيره̾ امام خمينی ( قدس سره ) بود . تحقير دنيا با همه̾ چهره هايش و فريب نفس و
وسوسه ها را نخوردن حضرت امام می فرمايد :

« لازم است
آگاه و هوشيار باشيد ، خود را بازی ندهيد كه تكليف شرعی من چنين اقتضا می كند
وظيفه شرعی من چنين و چنان است . گاهی شيطان برای انسان تكاليف و وظائفی تعيين می
نمايد ، گاهی هوها و خواسته های نفسانی به اسم وظيفه شرعی انسان را به كارهایی وا
می دارد . اين وظيفه شرعی نيست كه كسی نسبت به مسلمانی اهانتی كند از برادران دينی
بدگوئی نمايد . اين حبّ دنيا و حبّ نفس است .

اين تلقينات
شيطان است كه انسان را به اين روز سياه می‌كشاند . اين تخاصم تخاصم اهل نار است «
ان ذلك تخاصم اهل النار » .                   
( جهاد اكبر ـ ص 38 )

علی عليه
السلام فرمود :

« لا يكون
الصديق صديقا حتی يحفظ اخاه في ثلاث : في نكبته وغيبته و وفاته » .

ـ تنها كسی
دوست و برادر ايمانی است كه برادرش را در سه حالت حفظ كند : در مشكلات و نكبت ها و
در غياب او و مردن او .

اين است
اخلاق اسلامی برای توده های مسلمان ، تا چه رسد به كسانی كه می خواهند به حلّ و
فصل امور اسلام و مسلمين بپردازند .

اگر بنا باشد
برای كسب عنوان آن گونه به رقابت برخيزند كه يكديگر را نفی و حذف كنند و مورد
اتّهام قرار دهند چگونه می توانند اهل حلّ و عقد باشند آزادانه در تدبير امور
بكوشند ؟ و چگونه می خواهند اعتماد جامعه را جلب كنند ؟

كسی كه می
خواهد تصدی پستی كند بايد به ياد اين سخن اميرالمؤمنين عليه السلام باشد كه فرمود
:

« اما والذی
فلق الحبة و برء النسمة لولا حضور الحاضر و قيام الحجة بوجود الناصر و ما اخذ الله
من العلماء‌ان لا يقارّوا علی كظة ظالم ولا سغب مظلوم لا لقيت حبلها علی غاربها و لسقيت
آخرها بكأس اولها و لا لفيتم دنيا كم هذه از هد عندی من عفطة‌عنز » .

ـ سوگند به
خدائی كه دانه را شكافت و جان ها را آفريد ، اگر نبود حضور بيعت كنندگان و حجت بر
من تمام نمی شد و آن چه خدا از عالمان عهد و پيمان گرفته كه پرخوری ظالم و گرسنگی
مظلوم را تحمل نكنند رشته خلافت را بر مهارش می‌ افكندم و جام پايانش را با جام
اولينش می نوشيدم و می ديديد كه دنيای شما در نظر من به پشيزی‌ ارزش ندارد .

مسئوليت
پذيری در اين نظام سر و دست شكستن و رقابت و حذف و موضع گيری ندارد آن كس كه خالصا
لوجه الله قصد خدمت دارد و شايستگی در خود می‌ بيند و احساس وظيفه می كند به
ميدان  می آيد و آن كس كه بهتر از خود را
سراغ دارد ، نبايد خود را در معرض تصدّی پستی قرار دهد . مسئله انتخابات و
نمايندگی مجلس نيز از اين قاعده مستثنی نيست .

آن همه
تعاليمی كه امام ( قدس سرّه ) در طول سال های طولانی به مردم و مسئولين داد نبايد
فراموش شود . حضرت امام ، از يك سو مردم را به حضور در صحنه فرا می‌ خواندند و آن
را يك تكليف الهی می دانستند و از سوی ديگر به كانديداها و مجلسيان توصيه اكيد
داشتند كه حفظ برادری را بكنند و آرمانشان خدمت به اسلام و كشور و مستضعفين جامعه
باشد .

به اميد آن
كه آن دوستی ها فراموش نشده باشد .

و به اميد
اينكه ملت بزرگ در اين امر حياتی و مهم كه آينده̾ انقلاب را رقم می زند به مسئوليت
شرعی‌ خود عمل كنند و كانديداها و منتخين از زير بار سنگين مسئوليت رو سفيد به
درآيند .                                                    و السّلام

جاودانگی راه
امام

اهميت قضا در
اسلام (4)

قسمت سی و
يكم

حجة الاسلام
و المسلمين اسد الله بيات

ز : دستگاه
قضائی از تمام امكانات و ابزار موجود بايد استفاده كند تا مردم باورشان شود كه بنا
بر احقاق حق بوده و اگر كسی بخواهد به حق كسی تجاوز نمايد با آن برخورد قاطع خواهد
شد و برای رسيدن افراد به حقّ قانونی و مشروع خودشان از هر نوع آزادی عمل و
امكانات بايد برخوردار گردند و لذا بايد شرايط تعيين وكيل را برای آنان فراهم كرده
و زمينه رسيدن به حقّ را مهيّا سازد . و نمی تواند حقّ را تعيين وكيل را از متهم
سلب نموده و از آن جلوگيری به عمل آورد. و اگر در محكمه ای از اين حقّ ممانعت به
عمل آيد آن كسی‌ كه از اين حق ممانعت كرده است به دادسرای انتظامی‌ قضات اگر قاضی
باشد معرّفی گرديده و با وی برخوردخواهد شد .

ح : دستگاه
قضایی كارش تنها اين نيست كه اگر در جامعه تخلفی را مشاهده كرد و ديد افرادی در
اثر بعضی از عوامل و زمينه ها مرتكب خلاف می شوند و قوانين و مقررات را زير پا می‌
گذارند با آن برخورد نموده و مجازات نمايد اگر چه خود اين مسئوليت نيز از اهميت
بالائی برخوردار است ليكن به اعتقاد ما يكی از مهم ترين وظائف دستگاه قضائی طراحی
و برنامه ريزی وسيع و گسترده ای است برای سالم سازی جامعه به طوری كه افراد در آن
جامعه شرايط تخلّف را نداشته باشند و امكانات برای صلاح و اصلاح جامعه بيش از فساد
و افساد جامعه فراهم بوده و گرايش ها و تمايلات و مراكز فرهنگی و تبليغی و رسانه
های گروهی و همه و همه به طور هماهنگ در كنار دستگاه قضائی دست به دست هم داده و
بكوشند جامعه را برای سلامت دعوت نمايند و زمينه وقوع جرم را منتفی سازند و البته
در اين جهت تنها دستگاه قضائی نمی‌ تواند موفق و چشم گير كار كند و اگر به تنهایی
اين مسئوليت عظيم و همه جانبه را آغاز نمايد آن توفيق لازم را به دست نخواهد آورد
زيرا كه پيش گيری از وقوع جرم علاوه بر اين كه به كارهای‌ قضائی توقيف دارد و  دستگاه قضائی لازم است افراد جامعه را به مسائل
حقوقی و مدنی‌ توجيه كرده و آنان را آگاه سازد و مردم را از نتايج اجتماعی و فردی‌
اعمالشان مطلع نمايد و مجازات و كيفر اعمال خلاف را تعليم نمايد . دستگاه های‌
ديگر نيز هر كدام به نوبت خود در اين باره نقش داشته و تأثير به سزا دارند و عوامل
گوناگون اقتصادی و عدالت اجتماعی و سلامت توزيع امكانات و ابزار مورد نياز جامعه
نقش اوّل را در سلامت جامعه ايفا می نمايد در هر جامعه كه بی عدالتی حكم فرما باشد
و اكثريت جامعه با فقر گلاويز شوند و رنج تبعيض ها و نابرابری ها را لمس كنند به
طور طبيعی در چنين اجتماعی زمينه وقوع جرايم و جرم ها بيشتر خواهد شد و همچنين
آگاهی های مردم و رشد فرهنگی آنان و فهم بالا و وسيع و گسترده̾ انسان ها در پيش
گيری از وقوع جرم ها فوق العاده مهم بوده و شايد بتوان زير بناء سلامت جامعه به
حسابت آورد .

مطمئنا جامعه
ای كه اكثريّت آن از اطلاعات وسيع و آگاهی های لازم برخوردار است و دارای باور و
اعتقاد به حرمت قوانين و مقررات حاكم می‌ باشد و در سايه تدبير و درايت كارگزاران
نظام حاكم از عدالت و اطمينان و امنيّت نسبی برخوردار است و به صورت نسبی از رفاه
و امكانات زندگی برخوردار است زمينه خلاف كاری ها و تخلّف ها را كمتر خواهد ديد و
انگيزه برای ارتكاب گناه ها و جرم ها تقليل پيدا خواهد كرد مگر كسانی كه دارای سوء
نيت بوده و به خاطر شرايط خاص روانی و تربيتی و محيطی كه بر بعضی افراد حاكم می
شود با همه اوضاع و احوال كه می كوشد خواسته ها را به طور مشروع تأمين نمايد و
مشكلات را برطرف سازد و عدالت را در حد امكانات و شرايط پياده كند و در عين حال
تمايل به ارتكاب جرم داشته و دست به جنايت و خلاف ها می زند طبعا در اين جا همه̾
دست اندر كاران نظام بالخصوص دستگاه های قضائی و انتظامی بايد با دقّت و هوشياری
كامل مواظبت نمايند و افراد خاطی و متجرّی را كنترل كرده و برای سلامت جامعه در
باره مرتكبان جرم ها وخلاف ها برخورد های لازم انتظامی و اطلاعاتی و قضائی و كيفری
را به مرحله اجراء درآورند و با اعمال مجازات و كيفر های متناسب و قانونی جامعه را
به سوی سلامت كامل هدايت و دعوت نمايند .

ط : دستگاه
قضائی علاوه بر كارها و وظايفی كه در صفحات گذشته به آن ها اشاره شد وظيفه و
مسئوليت مهم ديگری را نيز بر عهده دارد و آن نظارت بر حسن اجراء قوانين است.
مسؤلان اجرائی و دولت گاهی برای اين كه كارها به سرعت جلو رود و پيشرفت پيدا كند و
گاهی برای اين كه سليقه فردی و شخصی خودشان را اعمال نمايند و به جای قانون و
ضابطه خواست فردی و شخصی را پياده كنند و در واقع به جای قانون و معيار ، فرد می
خواهد به طور خود كامه عمل كند و معمولا در اجراء ، اين نوع اعمال سليقه ها و قدرت
ها رواج و شيوع دارد . دستگاه قضائی بايد به طور جدی و قاطع مواظبت كند تا حرمت
قوانين با اين نوع اعمال سليقه ها و تحليل اه نشكند و به تدريج حاكميت قوانين
متزلزل گشته و استبداد فردی و اعمال سليقه های شخصی جايگزين قوانين و ضوابط گردد ،
علاوه بر اين كه خود دستگاه قضائی با امانت كامل در درون نظام قضائی و در ميان
اعضاء و قضاوت بكوشند و از حدود و مقررات و ضوابط عدول ننمايند و طبق قانون حركت
كنند ناظر بر حسن اجراء قوانين در دستگاه های ديگر و در سراسر كشور و همه جا باشند
و اگر در جایی خلاف قانونی مشاهده كردند و از ناحيه كسانی كه بايد حريم قانون را
مراعات نموده و آن را حفظ كنند اگر قانون شكنی ديدند شديدا موضوع را تحت پيگرد
قرار داده و با اعمال مجازات های متناسب جلو تجرّی مجريانی كه برای قوانين حرمت
قايل نيستند و خلاف ها و جرم ها را مرتكب می شوند بگيرند و با اين نوع اعمال
مجازات ها ، موجب اطمينان و اعماد مردم به دستگاه های اجرائی و قضائی گردند و با
حاكميت بخشيدن به قوانين و مقررات ، نظم و حاكميّت ضابطه به جای رابطه را به جامعه
برگردانند و نگرانی ها و دلهره ها را از مردم دور سازند . و از همين جا مشخص خواهد
شد  كه دستگاه قضائی از چه جايگاهی بلند و
رفيع برخوردار بوده و در مقام مقايسه از ديگر دستگاه ها و قوای حاكم تعيين كننده
تر و مؤثر تر می باشد و با اصلاح آن ، جامعه و نظام به سوی صلاح می رود و خدای
نكرده با فساد و تباهی آن ، جامعه و نظام به فساد و تباهی كشانده خواهد شد .

مقوله دوم

در اين مقوله
جايگاه  و اهميت و حساسيت دستگاه قضائی و
قضاوت از ديدگاه قرآن و سنت مورد بررسی قرار می گيرد :

ابتدا اهميّت
و حسّاسيّت قضاء و قضاوت در اسلام از ديدگاه قرآن بررسی می شود و بعد اهميّت و
حساسيت آن از ديدگاه سنّت و روايات اهل بيت عليهم السلام مورد تحليل واقع می شود .

اهميّت قضا و
حساسيّت قضاء‌ و قضاوت از ديدگاه قرآن كريم :

در قرآن كريم
در موارد زيادی اين موضوع مورد توجه قرار گرفته و از نوع برخورد قرآن كريم و سياق
آيات آن و نوع عباراتی كه به كار برده شده است به روشنی به دست می آيد كه اين امر
چقدر مهم بوده و حساس است و در عين اين كه برای واجدين شرايط قضاء تصدّی به آن
امری مطلوب و مرغوب فيه است و در مواردی كه در افراد خاصی دور می زند  و تنها توسط آنان قابل پياده شدن است واجب و
لازم خواهد بود منتهی به صورت وجوب كفائی واجب خواهد شد امّا پذيرفتن آن به اين
آسانی و راحتی هم نيست و حتّی افراد ذيصلاحيت ، با احتياط ودقت و حساب گری لازم
بايد آن را بپذيرند و از خطرات آن نبايد غفلت كرده و از عواقب سوء قضاء غير
عادلانه و بدون توجه به احتياطات اسلامی و معيارهای شريعت اسلامی هميشه بايد نگران
بوده و دلهره داشته باشند زيرا كه قضاء‌ اسلامی آخرين جايگاهی است كه حق را از
باطل و عدالت را از ظلم و ستم و حق كشی جدا می سازد . قرآن با كمال صراحت اعلام می
نمايد قضاء‌ و حكم اسلامی بايد در چارچوب احكام الهی‌ و بما انزل الله حكمی صادر
نمايد در صف ظالمان و ستمكاران قرار گرفته وعقاب ظالمان را خواهد داشت .

آن قدر آيات
قرآن كريم در اين باره صريح و گويا است كه هيچ گونه جای بحث و گفتگو بر كسی باقی
نمی گذارد و نيز آن قدر فراوان و زياد است كه در اين سری از نوشتار ها نمی‌ توان
به همه آن ها اشاره كرد و از باب نمونه به مواردی از آن ها می پردازيم و علاقمندان
به تحقيق وسيع و گسترده را به كتاب های مفصل تری كه در اين باره نوشته شده است
ارجاع می نماييم :

1-   
« يا ايها الذين آمنوا
كونوا قوامين لله شهداء‌ بالقسط و لا يجر منكم شنئان قوم علی الّا تعدلوا اعدلوا
هو اقرب للتّقوی و اتّقوا الله انّ الله خبير بما تعملون » [1]
.

ـ ای آنانی
كه ايمان آورده ايد و دارای باور های درست و الهی هستيد از كسانی باشيد كه برای
خدا قيام می نمايند . و شاهدان پياده شدن قسط و عدالت اجتماعی و اسلامی هستند و
مبادا دشمنی و ناراحتی از يك گروه و جريان و جناحی موجب شود درباره آن و در قضاوت
و در مورد آنان گرفتار بی عدالتی گشته و نگذاريد درباره آن عادلانه رفتار شود شما
عدالت را مراعات نمائيد و از اجرا كنندگان عدالت شويد زيرا كه عدالت و اجراء آن
شما را به تقوای الهی نزديك می سازد و در اين راستا تقوای الهی را پيشه كنيد و از
خدای عالم بترسيد برای اينكه خدای عالم به هر آن چه كه انجام می دهيد و آن را عمل
می نمائيد آگاه بوده و با خبر می باشد .

آری هدف از
نظام اسلامی و قضاوت دينی پياده شدن عدالت و احقاق حق و رسيدن به حقوق انسانی و
فطری است و اگر در جائی حقّی ضايع گردد و از تضييع حقوق مردم جلوگيری نشود و بی
عدالتی خودش را نشان بدهد معلوم می شود نظام از مسير درست منحرف گرديده و قضاوت و
قضاء از جايگاه خودش خارج شده است و هيچ عاملی و جريانی نبايد موجب شود دست
اندركاران نظام دينی و قضاء‌ اسلامی تن به بی عدالتی داده و از دفاع از حقوق عمومی
و افراد سر باز بزند . ولذا می فرمايد كينه ها و حقد ها و نگرانی ها از جريانات و
اشخاص و گروه ها نبايد موجب بی تقوایی و در نتيجه باعث ظلم ها و ستم ها و بی
عدالتی ها گردد . در حقيقت اعمال عدالت و اجراء‌ آن نشانه تقوی و حاكميت ارزش های
الهی بوده و ظلم و ستم علامت فساد و تباهی و سقوط يك نظام می باشد .

2-   
« انا انزلنا التورية
فيها هدي و نور يحكم بها النبيّون الذين اسلموا للذين ها دوا و الرّبانيون و الا
حبار بما استخفظوا من كتاب الله و كانوا عليه شهداء فلا تخشوا الناس و اخشون و لا
تشتروا بآياتی ثمنا قليلا و من لم يحكم بما انزل الله فاولئك هم الكافرون »[2]
.

ـ ما كتاب
تورات را به موسای كليم نازل كرديم و در آن راه های هدايت و روشن گری فراوان است و
پيامبران الهی كه در مقابل دستورات ما سر تسليم فرود آورده اند طبق احكام الهی كه
در تورات آمده است در ميان يهود حكم می‌ نمايند و خدا پرستان واقعی و عالمان به
احكام خدا كه نگهبانان و امينان حفظ و حراست از كتاب الله می باشند و شاهدان احكام
الله هستند نيز طبق كتاب خدا و احكام خدا حكم نموده و از آن تخطّی نمی نمايند و تو
ای پيامبر خاتم همان رسالت انبياء گذشته را به عهده داری و شاهد حفظ و نگهداری
احكام خدا هستی و در پياده شدن آن از ديگران هراس نداشته باش و از من كه خدای تو و
همه عالم هستم بترس و مبادا برای بعضی از ملاحظات و تحريكات و تهديدات و يا تطميع
ها در مقابل عدالت كوتاه بيايی و از اجراء آن سر باز بزنی و در مقابل ثمن بخش ،
آيات خدا را در معرض معاملات سياسی اقتصادی قرار دهی و تو به عنوان جانشين خدای
عالم در زمين و رهبر امت اسلام و موظف هستی حكم خدا را جاری سازی و طبق دستور خدای
جهان حكم نمائی و هر كس طبق ما انزل الله حكم نكند در رديف كفار قرار خواهد گرفت .

3-   
و بعد چنين ادامه داد
: ما در كتاب خودمان چنين مقرر داشتيم و برای پياده شدن عدالت اسلامی اين طور
فرمان داديم و برابر هر نفسی كه به طور عمده كشته شده باشد نفس قرار می گيرد و در
مقابل چشم ، چشم واقع می شود و در برابر بينی ،بينی و در برابر گوش ، گوش و دندان
در برابر دندان قرار می گيرد و در مواردی كه كسی عمدا كسی را مجروح نمايد طبق
ضوابط و مقررات خاصی در برابرش قصاس انجام می يابد اگر كسی عفو نمايد و با ديه و تصدّق
آن را جبران نمايد و موجب پوشيده شدن و كفّاره آن خواهد شد و هر كس طبق احكام خدای
عالم و وفق ما انزل الله حكم ننمايد از ظالمان و ستمكاران محسوب خواهند شد.[3]

از مجموعه
اين آيات و آيات ديگر قرآن به روشنی استفاده می شود كه حاكم اسلامی و متصدّی امر
قضاء موظف است در تمام ابعاد و زمينه ها از احكام الهی‌ پيروی نموده و از آن ها
سرپيچی ننمايد و نه تنها بر خلاف احكام الهی نمی تواند حكمی را صادر نمايد بلكه
بايد طبق احكام الله حكم كرده و موافق ما انزل الله باشد. و در جای ديگر حضرت داود
نبی عليه السلام را مورد خطاب قرار داده و از جايگاه خطير قضاء با خبرش می‌ نمايد
و با اينكه او پيامبر خدا است و معصوم است و هيچ گونه احتمال تخطّی و عصيان از
مقررات درباره وی محتمل نمی‌ باشد لكن در عين حال به اهميت و حسّاسيّت امر متذكر
گرديده و درباره خطرات و عواقب آن هشدارهای لازم را می دهد .

4-   
ای داود ما شما را
جانشين خودمان در زمين قرار داديم . بايد ميان مردم از روی حق و حقيقت حكم نموده و
در ميان آنان حكم مطابق با حق را جاری سازی و در احكامی كه صادر می نمائی مواظبت
كنی هواهای نفسانی را دخيل نسازی تا مبادا شما را از راه خدا منحرف سازد . آنانی
كه از راه خدا كه همان راه حق است منحرف شوند وگمراه گردند حساب الهی را فراموش
نموده و روز جزا را نسيان می نمايند و مبتلی به عذاب الهی‌ خواهند شد . [4]

بنابراين در
نظام الهی متصدی امور اداری و سياسی كشور بالخصوص امر قضاء مسئوليت فوق العاده
حساس و سرنوشت سازی را در عهده داشت و لازم است علاوه بر اين كه به آن امور مطلع و
آگاه بايد باشد و تسلط يك انسان غير مطلع و نا آگاه زيان ها و خسارت های جبران
ناپذيری را دنبال خواهد داشت و مسير جامعه را به سوی قهقرا خواهد كشاند بايد عدالت
الهی را مدّنظر قرار داده و در حدّ امكان بكوشد آن را به مرحله اجراء در آورد و از
هر نوع ظلم و ستم و تعدی به حرمت ها و حقوق فردی و اجتماعی انسان ها جلوگيری به
عمل آورده و نگذارد مظلومان زير يوغ ظالمان و زورمندان لگدمال گردد و الّا در صف
ظالمان و كافران قرار گرفته و بالضروره سرنوشت حتمی آنان عذاب سخت و دردناك
خداوندی بوده و به صورت ابد در آتش دوزخ خواهد ماند . در بحث آيات قرآنی به همين
مقدار بسنده نموده وارد بحث سنّت و بررسی روايات اسلامی درباره اهميت و حساسيت
قضاء و قضاوت عادلانه اسلامی می شويم :

1-   
در كتاب مستدرك
الوسايل آورده است : « من جعل قاضيا فقد ذبح بغير سكين قيل : و ما الذبح ؟ قال نار
جهنّم » [5]
ـ اگر كسی مسئوليت قضاوت را به عهده گيرد و متصدی اين امر مهم باشد بدون چاقو ذبح
و كشته می شود سؤال كردند منظور از ذبح و كشته شدن بدون چاقو چيست ؟ فرمود : آتش
جهنم است .

2-   
در سنن بيهقی اين طور
نقل كرده است : « يجاء بالقاضی العدل يوم القيامة فيلقی من شدة الحساب ما يتمنّی
انّه لم يقض بين اثنين في عمره فط » [6]
ـ روز قيامت قاضی عادل را برای حساب پس دادن احضار می نمايند آن قدر برای وی سخت
می گيرند و با شدّت با او رفتار می كنند كه آرزو می كند ای كاش در تمام عمرش در
ميان دو نفر قضاوت نكرده بود . در بعضی از نسخ به جای « بين اثنين في تمرة » آمده
است يعنی ای كاش در عمرش درباره̾ يك دانه خرما قضاوت نكرده بود .

صراحت اين
حديث درباره̾ قاضی عادل است وقتی كه قاضی عادل در چنين وضعيّت سختی قرار دارد و از
شدّت حساب اين گونه آرزو می كند و از همه̾ قضاوت هایی كه در گذشته در دنيا انجام
داده است اظهار ندامت و پشيمانی به عمل می آورد معلوم می شود تصدّی امر قضاء چقدر
سخت و مشكل بوده و متصدّيان اين امر عظيم از چه شرايطی بايد برخوردار گردند و در
اعمال قضاوت و اصدار حكم چه اندازه بايد محتاطانه وارد صحنه شده و در چارچوب احكام
اسلامی قضاوت نمايند و به همين جهت فقهاء عظام در كتاب هايشان تصريح فرموده اند :
كسانی كه دارای صلاحيت فتوی نيستند و مقلّد ديگران هستند و لو اين كه نسبت به
فتاوی ديگران حاضر الذّهن هم باشند و يا اين كه دارای ملكه̾ عدالت نبوده و در حكم
و در مراحل مقدّماتی آن عدالت لازم را نمی توانند مراعات نمايند نمی توانند متصدّی
امر قضاء گردند و اگر امروز به افرادی به عنوان قضاوت مأذون اجازه̾ قضا داده شده
است از باب ضرورت بوده و به حدّ اقل بايد بسنده شود و از حدّاقل نبايد تجاوز كرد و
لا اقل احتياط همين را می طلبد و بدون ملاحظات و محاسبه تمامی جوانب ممكن است
خطراتی به وجود آيد كه به اين آسانی و سادگی نشود جبران كرد .

3-   
از امام صادق عليه
السلام نقل شده است : « القضاة اربعة ، ثلاثه في النار و واحد في الجنة : رجل قضی
بجور و هو يعلم ، فهو في النار ، و رجل قضی بجور و هو لا يعلم انّه قضی بجور ، فهو
في النّار ، و رجل قضی بالحق و هو لا يعلم ، و رجل قضی بالحق و هو يعلم فهو في
الجنة . و قال علی عليه السلام : الحكم حكمان : حكم الله و حكم الجاهليه ، فمن
أخطأ حكم الله حكم بحكم جاهليه» [7]

ـ امام صادق
عليه السلام فرمودند : كسانی كه منصب قضاوت را متصدّی می شوند و در مصدر قضا قرار
می گيرند چهار گروهند : سه گروه از آنان در آتش دوزخ گرفتار می شوند تنها يك گروه
از آنان نجات می يابند :

گروه اوّل
آنانی هستند كه قضاوت آنان از روی جور و ظلم بوده و جايرانه درباره̾ افراد حكمرانی
می نمايند ، اين دسته در آتش الهی معذّب خواهند شد .

گروه دوم
كسانی هستند كه جايرانه و ظالمانه حكم رانی می كنند ليكن نمی دانند كه حكمشان
ظالمانه است و منشأ حكم جور و ظالمانه̾ آنان جهل و نادانی آنان است ، اينان نيز در
آتش الهی معذّب خواهند شد .

گروه سوم
آنانی هستند كه از روی حق حكم می نمايند و حقی را ضايع نمی گردانند ليكن نسبت به
آن ها آگاهی و اطّلاعات كافی نداشته و از روی جهل و نا آگاهی منصب قضاوت را اشغال
كرده اند ، اينان نيز اهل دوزخ بوده و عذاب الهی گرفتار می ‌شوند .

گروه چهارم
كه اهل نجات بوده و در نزد خدای عالم مأجور هستند كسانی هستند كه شرايط قضاوت را
داشته و از روی علم و معرفت درباره̾ موضوعات و مسائل اظهار نظر كرده و حكم صادر می
نمايند ، اين ها در بهشت الهی بوده و مورد عنايت و رحمت الهی قرار می گيرند .

اميرالمؤمنين
امام علی عليه السلام فرموده است : حكم دو قسم است يا حكم الهی است و حكم الله است
و يا حكم جاهليّت ، كه اگر كسی در اثر عدم اطلاع 
و نا آگاهی نتواند طبق حكم خدای عالم حكم نمايد و خطا كند گرفتار حكم
جاهليّت خواهد شد .

                                                            
                                 ادامه دارد

اما خمينی و
انتخابات ( 4)

معيار های
شناخت كانديداهای اصلح

امام خمينی :

« از آن جا
كه مجلس خانه همه̾  مردم و اميد مستضعفين
است ، در شرايط كنونی نبايد كسی انتظار داشته باشد كه حتما نمايندگان بايد از گروه
و صنف خاصّی باشند . »

                                                                                         (
11 / 1/ 67 )

« انتخابات
يك امتحان الهی است كه گروه گرايان را از ضوابط گرايان ممتاز می كند و مؤمنين و
متعهدين را از مدّعيان جدا می نمايد »  (
امام خمينی (س) ـ 22 /11 /62 )

جمله̾ فوق را
می توان در واقع جمع بندی مطالب گذشته در خصوص شيوه̾ انتخاب اصلح توسط گروه ها و
جناح ها و جريانات سياسی ، محسوب نمود . گفته شد كه مجلس نياز به اشخاصی متعهد ،
مطلع از مسائل سياسی ، اجتماعی ، فرهنگی‌ ، نظامی‌و اقتصادی ايران و جهان دارد .
همچنين عنوان گرديد كه در گزينش كانديدا يا كانديداهای اصلح آن چه بايد مورد توجّه
قرار گيرد همانا ملاك ها و معيار هایی است كه امام خمينی (س) در اين ارتباط اعلام
نموده اند . مطلب مهمّی كه در اين بخش مقاله شرح می گردد ، بر شمردن ملاك ها و
معيار های مورد نظر امام خمينی (س ) می باشد فرموده اند :

« مردم با
بصيرت و درايت و تحقيق كانديداهایی را شناسایی كرده و به سوابق و روحيات و خصوصيات
دينی ـ سياسی نامزدهای انتخاباتی توجّه نمايند . مردم شجاع ايران با دقّت تمام به
نمايندگانی رأی دهند كه متعبّد به اسلام و وفادار به مردم باشند و در خدمت به آنان
احساس مسئوليت كنند و طعم تلخ فقر را چشيده باشند و در قول و عمل مدافع اسلام
پابرهنگان زمين ، اسلام مستضعفين ، اسلام رنجديدگان تاريخ ، اسلام عارفان مبارزه
جو ، اسلام پاك طنتان عارف و در يك كلمه ؛ مدافع اسلام ناب محمّدی ـ صلی الله عليه
و آله و سلم ـ باشند و افرادی را كه طرفدار اسلام سرمايه داری ، اسلام مستكبرين ،
اسلام مرفهين بی درد ، اسلام منافقين ، اسلام راحت طلبان ، اسلام فرصت طلبان و در
يك كلمه ؛ اسلام آمريكایی هستند ، طرد نموده و به مردم معرفی نمايند » .

                                                    
                  ( صحيفه̾ نور ـ ج
20 صفحه̾ 194 )

بر اين اساس
مردم در انتخابات مجلس بايد در سوابق ، روحيات و خصوصيات دينی ـ سياسی نامزدهای
انتخاباتی تحقيق نمايند و به كانديداهایی رأی دهند كه :

1-   
متعبّد به اسلام و
وفادار ب مردم باشند و در خدمت به مردم احساس مسئوليت كنند .

2-   
طعم تلخ فقر را چشيده
باشند .

3-   
در قول و عمل مدافع
اسلام پابرهنگان و اسلام … ناب محمّدی‌( ص) باشند . مردم همچنين وظيفه دارند
افرادی را كه طرفدار اسلام سرمايه داری و اسلام … آمريكایی  هستند طرد و معرّفی نمايند .

1-   
تعبّد به اسلام و
وفادار به مردم

اگر چه «
تعبّد به اسلام » به عنوانی‌ كلّی است امّا می‌ توان برای سنجش ميزان تعبّد واقعی
كانديداها به اسلام ناب محمدی (ص) ، عملكرد و مواضع چندين ساله̾ گذشته̾ آن ها را
با معيار ها و مواضع و نظرات امام محك زد . به يقين تحقيق و كنكاش در اين زمينه (
البته در صورتی كه صادقانه و بدون حبّ و بغض نفسانی انجام پذيرد ) ماهيّت واقعی
بسياری از اشخاص و جرياناتی را كه چه بسا بعضا در جامعه موفّق به كسب و جاهت گشته
و وجيه المله هم باشند ، آشكار خواهد ساخت . از ديگر طرق تكميل اين تحقيق ، دقّت
در مواضع كنونی آنان می باشد يعنی بايد اين مواضع را با دقت ملاحظه نمود و تشخيص
داد كه آيا مصداق اين سخن امام می‌ باشند يا خير ؟ امام فرموده اند :

« آمريكا و
استكبار در تمامی‌ زمينه ها افرادی را برای شكست انقلاب اسلامی در آستين دارند .
در حوزه ها و دانشگاه ها ، مقدّس نما ها را كه خطر آنان را بار ها و بارها گوشزد
كرده ام اينان با تزويرشان از درون ، محتوای انقلاب و اسلام را نابود می‌ كنند .
اين ها با قيافه ای حق به جانب و طرفدار دين و ولايت ، همه را بی دين معرّفی می
كنند » .

                                                             
                         ( 29 /4/
67 )

بر اساس امر
مؤكد امام خمينی (س) در زمينه̾ انتخاب اصلح ، مردم وظيفه دارند به كانديداهایی رأی
دهند كه در قول و عمل مدافع اسلام پابرهنگان باشند . مردم همچنين موظفند افرادی را
كه طرفدار اسلام سرمايه داری  اسلام …
آمريكایی هستند ، طرد و افشا نمايند .

بدين ترتيب
اگر كسی يا جريانی در رقابت های انتخاباتی و در اختلاف سليقه های طبيعی ميان جناح
های سياسی ، طرف مقابل خود را ضدّ دين يا ضدّ ولايت معرفی نمايد به احتمال قوی از
مصاديق اين فرمايش امام بوده و معلوم می‌ شود كه افراد و جرياناتی اين چنين ،
تعبّد به اسلام ناب نداشته و به ريا و خدعه دم از ديانت و ولايت می زنند و از اين
سنگر ها مقدّس ، تنها به صورت يك حربه̾ سياسی و تبليغاتی عليه رقيب استفاده می‌
نمايند . نكته̾ دوم اين اصل ،‌« وفاداری به مردم و در خدمت به مردم احساس
مسئوليت  » كردن است . در اين رابطه نيز
مواضع و عملكرد اشخاص و جرايانات سياسی مختلف در مردمی بودن و مردمی‌ زيستن و حقّ
مردم را ادا كردن هر كدام از آن ها در طول سيزده سال عمر انقلاب اسلامی ، به خوبی‌
نشان دهنده̾ ميزان تعهّد و تقيّدشان در رعايت اين اصل مهمّ می باشد . البتّه در
اين جا نيز توجّه به نكته ای حسّاس و ظريف ضروری است و آن جهت گيری كلّی فكری و
سياسی افراد و جريانات در مورد مردم است . بدين معنی كه « كدام مردم » مقصود است .
عدّه ای كه اهداف و اغراض سياسی و اقتصادی خاصّی دارند وقتی كلمه̾ « مردم » را به
كار می برند مقصود و منظورشان « بخش خصوصی‌» است. لذا تأكيد فراوان دارند كه
اقتصاد و فرهنگ و سياست كشور را به دست مردم بسپارند ! و مدعی اند در صورتی كه «
سرمايه داران بخش خصوصی » يا همان « مردم » ! صحنه گردان تجارت ، صنعت ، توزيع ،
واسطه گری و … مملكت بشوند پيشرفت و ترقّی كشور تضمين خواهد شد !

پر واضح است
كه چنين برداشتی‌ از كلمه̾ « مردم » يا « ملت » را به كار می برند منظور و
مقصودشان تود های ميليونی مستضعف و محروم امّا مؤمن به انقلاب بود و بس . به قول
امام :

« من كه «
ملت » می گويم ، ملّت همين جمعيّت كوچه و بازار و خيابان هاست و همين جنوب شهری ها
آن ها آن وقت ( در رژيم طاغوت ) مستهلك بودند »

                                                                                
( 22 /9 / 59 )

از اين گونه
جملات در سخنان امام فراوان است كه می فرمودند :

« انقلاب ما
مرهون اين طبقه ( محرومين ) هست . اين طبقه هستند كه اين نهضت را به پا كردند و
قيام كردند و به پيش بردند و همين طبقه هستند كه الآن در سر حدّات مشغول فداكاری
هستند و همين طبقه هستند كه برای ملّت ما ارزش ايجاد می كنند و شجاعت آن ها به همه̾
دنيا ثابت می كند كه اين طبقاتی كه مشغول به فعّاليّت هستند در شجاعت فوق آن چيزی
است كه تصوّر می كنند » .

                               ( در ديدار با
گود نشينان و مردم جنوب شهر تهران ـ 16 /1 /60 ) 

بنابراين هر
شخص ، گروه و جريانی كه منظورشان از « مردم » و « ملّت » ، همين صاحبان اصلی
انقلاب می باشد نه آن سرمايه دار ها و مرفهين ، كسانی يا جريانی می باشند كه می
بايست در ميان آن ها ارزيابی نماييم كه در طول سال های پس از پيروزی انقلاب ، در
جهت حاكم ساختن خواست های مشروع اين مردم چه اقداماتی را به انجام رسانيده و تا چه
حد در اين راه ، احساس مسئوليت كرده است . بديهی است كسانی كه در طول اين ساليان
به انحاء ‌گوناگون سعی در كناره گيری از حزب اللهی ها ومردم محروم و مستضعف داشته
و به بهانه هایی مثل ضرورت استفاده از متخصّصين ، نيروهای متعهّد و حزب اللهی را (
كه اغلب صاحب تخصص نيز بوده و هستند ) كنار گذاشته و می گذارند ، و يا اشخاص و
جرياناتی كه به محض قدرت يافتن ، سعی در محدود ساختن نظارت و مباشرت مردم و نيرو
های متعهّد در امور را دارند ، از جمله مصاديق كسانی محسوب می شوند كه به « مردم »
وفادار نبوده و در خدمت به مردم احساس مسئوليت نمی كنند . همچنين است قضاوت در
مورد كسانی كه با سپردن پست و مسئوليتی به وی ، به حركاتی در حوزه̾ مسئوليت خويش
مبادرت می ورزند كه فقط و فقط از يك عنصر طاغوتی انتظار می رود .

كارهایی چون
تغيير دكوراسيون ماشين های پر زرق و برق ، خانه̾ مجمّل و …

2-   
طعم تلخ فقر چشيده ها

يكی ديگر
ازملاك های اصولی در انتخاب اصلح اين است كه كانديدا يا كانديداها از چه طبقه ای
هستند و وضع زندگی آن ها چگونه است . تأكيد امام بر اين نكته كه افرادی كه برای
تصدی پست ها و مسئوليت های مختلف حكومت اسلامی انتخاب يا منصوب می شوند ، بايد از
طبقه̾ متوسط و مادون متوسط باشد . يك اصل بنيادين در تفكّر و سيستم حكومتی اسلام
ناب محمّدی (ص) از ديدگاه ايشان می باشد . تأمّلی در سخنان امام در اين رابطه ـ كه
نمونه هایی از آن ذيلا ذكر می گردد ـ علل تأكيد امام را روشن تر می سازد:

« خاصيّت يك
حكومت محرومين و مستضعفين و حكومت مردمی اين است كه هم مجلسش می فهمد مستضعفين و
محرومين يعنی چه ، هم حكومت و وزراء می فهمند كه يعنی چه … برای اين كه خودشان
لمس محروميت را كرده اند . اين ها می‌ فهمند كه ناداری يعنی چه و محروميّت يعنی چه
و لهذا خاصيّتی كه حكومت محرومين دارد چند چيز است كه حالا من بعضی اش را عرض می
كنم : يكی اين كه چون احساس كرده اند محروميّت را ، به فكر محرومين می توانند
باشند . می‌ توانند بفهمند كه راه اگر نباشد و اين مريض در يك دهكده ای مريض بشود
و بخواهند بياورندش به شهر چه مصيبت هایی هست . برای اين كه راه نيست بايد با الاغ
يا مثلا اسب بياورند . اين ها می فهمند اين يعنی چه ، در ذهنشان اين معنا می آيد .
اين ها می فهمند كه محروميّت از حيث بهدارر و درمانگاه يعنی چه . اين ها می فهمند
كه محروميّت از حيث آب و برق يعنی چه . اين ها از باب اين كه خودشان لمس كرده اند
. اين مسائل را می ‌توانند بفهمند …

يكی از خاصيت
های بزرگش اين است كه اين ها ( محرومين به حاكميّت رسيده ) ديگر از قدرت ها نمی
ترسند . خاصيّت اعيانيّت و اشرافيّت باصطلاح و رفاه اين است كه چون هميشه خوف اين
مطلب كه نبادا از اين مقام پايين بيايم . و نبادا يك لطمه ای به اشرافيّت من بخورد
اين خوف اسباب اين می شد كه نسبت به زير دست ها ظالم و نسبت به بالا دست ها توسری
خور باشد … حكومت مردمی ديگر نمی‌ تواند بترسد از اين كه آمريكا چی می گويد .
حكومت مستمندان است حكومت مستضعفان است اين ها در دلشان خوف نيست به اين كه اگر چه
بشود ما مقاممان را ازدست می ‌دهيم . مقام نيست تو كار …  و هيچ كدام هم يك زندگی اشرافی ندارند كه
بترسند از دستشان گرفته می شود …

امروز مجلس
چون مجلس مردمی است اين مجلس مردمی‌ می تواند به فكر محرومين باشد و مجلس ديروز (
در رژيم گذشته ) نمی توانست كه به فكر محرومين باشد برای اين كه محروم تويش نبود
اگر هم بود يكی دو تا بود كه كاری از او نمی آمد . امّا امروز مجلس مجلسی است كه
محروميّت كشيده اند اهل اين مجلس و در آن ها از اشراف و اعيان و امثال ذلك ديگر
وجود ندارد … يك همچو مجلسی می‌ تواند خدمت كند به اين كشور و يك همچو مجلسی
پشتيبانش همين مردم كوچه و بازار هستند » . ( 11 / 5 / 62 )

امام در جایی
ديگر چنين می فرمايند :

« بايد ما
متوجّه باشيم ، ملّت ما متوجّه باشند كه وقتی كه مجلس شان يك مجلسی است كه از طبقه̾
متوسط است و توی اين مجلس آن دوله ها و سلطه ها و سلطنت ها را نداريم و در دولت هم
آن طور دولت هایی كه از افراد مرفّه سرمايه دار كذا باشند نداريم ، در ارتش هم آن
افراد سپهبد و كذایی كه املاك بی اندازه داشتند و آپارتمان های چندين طبقه داشتند
، نداريم ، اين مملكت محفوظ می ماند »  (
19 /11 /60 )

امام در
وصيّت نامه̾ سياسی الهی خويش اين اصل را مورد تأكيد مجدد قرار داده و سفارش كرده
اند :

« و توجّه
داشته باشند رئيس جمهور و وكلای مجلس از طبقه ای باشند كه محروميّت و مظلوميّت
مستضعفان و محرومان جامعه را لمس نموده و در فكر رفاه آنان باشند ، نه از سرمايه
داران و زمين خواران و صدر نشينان مرفه و غرق در لذّات و شهوات كه تلخی محروميّت و
رنج گرسنگان و پابرهنگان را نمی توانند بفهمند » .

پس اصل دوم
در شناخت و انتخاب كانديدای اصلح اين است كه معلوم شود كانديدای مورد نظر از نظر
وضع زندگی در چه طبقه ای قرار دارد و با چه كسانی حشر و نشر و مراوده داشته و برای
كدام قشر فعّاليّت نموده و نسبت به طرفداری از كدام طبقه موضع گيری كرده و می‌ كند
؟ لذا با توجّه به اين اصل ، نبايد سرمايه دار ها و خوانين و كاخ نشينان و امثالهم
، به مجلس شورای اسلامی راه پيدا كنند كه اگر خدای ناكرده چنين شود يعنی :

« آن روزی كه
مجلسيان خوی كاخ نشينی پيدا كنند ، خدای نخواسته ، و از اين خوی‌ ارزنده̾ كوخ
نشينی بيرون بروند آن روز است كه ما برای اين كشور بايد فاتحه بخوانيم » .

                                                                   
( امام خمينی ( س) ـ 1 / 1 / 62 )

البتّه در
اين ارتباط بعضی ها استدلال می كنند كه سكونت در خانه های طاغوتی ، سبب ايجاد
روحيه و خوی كاخ نشينی نمی گردد .

در پاسخ به
اين ادّعا بايد گفت :

« آن خوی كاخ
نشينی مضرّ است خودش مضرّ نيست لكن خود او اين خوی را دنبال دارد … وقتی خوی
زمين خواری و باغداری و كاخ نشينی در بين مردم باشد اين اسباب اين می شود كه
انحطاط اخلاقی حاصل شود . اكثر اين خوی ها فاسد از طبقه̾ مرفه به مردم ديگر صادر
شده است » .                                    
( امام خمينی (س) ـ 1/1/62)

خلاصه̾ كلام
اين كه :

« تنها آن
هایی تا آخر خط با ما هستند كه درد فقر و محروميّت و استضعاف را چشيده باشند .
فقرا و متدينين بی بضاعت ، گردانندگان و برپادارندگان واقعی انقلاب ها هستند »
.                                                               
( امام خمينی‌(س) ـ‌29/4/67 )

مدافع اسلام
ناب محمّدی (ص) در قول و عمل

از ديگر
شرايط و ويژگی های كانديدای اصلح به فرموده̾ امام اين است كه در قول و عمل مدافع اسلام
ناب محمدی (ص) باشند . وجود مختلفی كه امام برای اسلام ناب قائل بوده اند با اين
عناوين مشخص كردند : « اسلام پابرهنگان زمين »، « اسلام مستضعفين » اسلام
رنجديدگان تاريخ ، اسلام عارفان مبارزه جو ، اسلام پاك طنتان عارف ، « اسلامی كه
طرفداری واقعی آن هميشه از مال و قدرت بی بهره بوده اند و دشمنان حقيقی آن
زراندوزان حيله گر و قدرت مداران بازيگر و مقدس نمايان بی هنرند » . ( 14/9/67 9 )

و…

و تشخيص
افراد و جرياناتی كه در قول و عمل در اين خط حركت كرده و می كنند چندان مشكل نيست
به قول امام :

« بايد توجّه
داشت كه هنوز خيلی از مسائل وجود دارد كه به نفع محرومين بايد حل و فصل شود و تميز
بين كسانی كه در تفكّر خود، خدمت به اسلام و محرومان را اصل قرار داده اند با
ديگران كار مشكلی نيست » .                                         ( 11
/1/67 )

بايد توجّه
داشت كه سپردن امور مهمی همچون وكالت و نمايندگی مجلس شورای اسلامی به دست عناصر و
جرياناتی كه معتقد به اسلام ناب نبوده و نيستند ، خسارات جبران ناپذيری را متوجّه
اصل انقلاب و نظام خواهد نمود . فراموش نكنيم اين درس و تجربه̾ امام را كه :

« من امروز
بعد از ده سال از پيروزی انقلاب اسلامی همچون گذشته اعتراف می كنم كه بعض تصميمات
اوّل انقلاب در سپردن پست ها و امور مهمّه كشور به گروهی كه عقيده̾  خالص و واقعی به اسلام ناب محمدی نداشته اند .
اشتباهی بوده است كه تلخی آثار آن به راحتی از ميان نمی رود ، گر چه در آن موقع هم
من شخصا مايل به روی كار آمدن آنان نبودم ولی با صلاحديد و تأييد دوستان قبول
نمودم و الآن هم سخت معتقدم كه آنان به چيزی كمتر از انحراف انقلاب از تمامی اصولش
وحركت به سوی آمريكای جهان خوار قناعت نمی كنند » .                                                                
( 3 /12 /67 )

طرد و معرّفی
طرفداران اسلام آمريكایی

امر امام
خمينی (س) در اين رابطه چنين است :

« مردم شجاع
ايران با دقّت تمام … افرادی را كه طرفدار اسلام سرمايه داری ، اسلام مستكبرين ،
اسلام مرفهين بی درد ، اسلام منافقين ، اسلام راحت طلبان ،‌اسلام فرصت طلبان و در
يك كلمه اسلام آمريكایی هستند طرد نموده و به مردم معرفی نمايند » .

                                                                             
( 11 /1 /67 )

بعضی از
اشخاص و جريانات سياسی داخل كشور سعی كرده و می‌ كنند تا به افكار عمومی جامعه
چنين القاء‌ نمايند كه آن چه امام تحت عنوان « اسلام آمريكایی » مطرح ساخته مربوط
به جريانات خارج از كشور اسلامی ايران است و در حاكمان بی درد كشور های اسلامی
نظير « فهد » ، « حسين اردنی »، « حسنی‌ مبارك » و … مصداق دارد . اين عدّه كه
تفكّر ، مواضع و عملكردشان در طول سال های قبل و بعد از پيروزی انقلاب در چارچوب
اسلام آمريكایی قرار دارد با چنين القائاتی قصد دارند تا بدين وسيله اذهان عمومی
جامعه را منحرف سازند . در اين جا برای تذكر به آن دسته از افرادی كه چنين برداشت
اشتباهی از مصاديق اسلام آمريكایی دارند يادآورد می شود :

اولا : اگر
منظور امام از طرفداران تفكر اسلام آمريكایی مصداقی خارج از مرز ها و كسانی همچون
فهد و حسين اردنی و … بوده ، چرا در پيام خويش به مردم جهت انتخاب كانديداهای
اصلح برای انتخابات مجلس شورای اسلامی در 11/1/67 ، به اين مسأله اشاره و تأكيد می
نمايند ؟ آيا مگر در ميان كانديداهای انتخاباتی مجلس سوم فهد و امثالهم بوده كه
امام چنين پيامی داده اند ؟

ثانيا : نه
تنها برای همه̾ كسانی كه با فرهنگ امام آشنایی داشته و دارند بلكه برای همه̾ مردم
بارها و بارها وجوه مختلف اسلام آمريكایی توسط شخص امام تشريح و تبيين گرديده كه
نمونه هایی از آن عبارت است از :

« راه مبارزه
با اسلام آمريكایی از پيچيدگی خاصّی برخوردار است كه تمامی زوايای . آن بايد برای
مسلمانان پابرهنه روشن گردد كه متأسفانه هنوز برای بسياری از ملّت های اسلامی مرز
بين اسلام آمريكایی و اسلام ناب محمدی (ص) و اسلام پابرهنگان و محرومان و اسلام
مقدّس نماهای متحجّر و سرمايه داران خدانشناس و مرفهين بی درد كاملا مشخص نشده است
و روشن ساختن اين حقيقت كه ممكن نيست در يك مكتب و در يك آئين ، دو تفكّر متضاد و
رو در رو وجود داشت باشد از واجبات سياسی بسيار مهمی است … »                                                               (
23 محرم 1409 )

در واقع آنچه
فهد و امثالهم دارند اصلا دين نيست يعنی :

« آری ،
مذهبی كه وسيله شود تا سرمايه های مادی و معنوی كشورهای اسلامی و غير اسلامی در
اختيار ابرقدرت ها و قدرت ها قرار گيرد و بر سر مردم فرياد كشد كه دين از سياست
جداست … مذهب واقعی نيست ، بلكه مذهبی است كه مردم ما آن را مذهب آمريكایی می
نامند» .                                               
( 11/10 /67 )

وجود
طرفداران تفكر اسلام آمريكایی در داخل كشور و نيز كثرت ، قوّت و قدرت نفوذشان در
مراكز مختلف به حدّی‌بوده و هست كه امام در فرمان تشكيل مجمع تشخيص مصلحت نظام
هشدار داده اند :

« مصلحت نظام
و مردم از امور مهمّه ای است كه مقاومت در مقابل آن ممكن است اسلام پابرهنگان زمين
را در زمان های دور و نزديك زير سؤال برد و اسلام آمريكایی مستكبرين و متكبرين را
با پشتوانه̾ ميليارد ها دلار توسط ايادی داخل و خارج آنان پيروز گرداند » .

                                                                          
( 17/ 11/ 66 )

تأكيد امام
بر ايادی داخلی اسلام آمريكایی قابل تأمّل است .

ثالثا : حضور
طرفداران چنين تفكری در مراكز حسّاس ، زنگ خطری بود كه امام بارها و بارها خصوصا
در يك سال آخر عمر پربركتشان برای‌ اقشار مختلف به صدا در می آورند . تا جائی كه :

« ما بايد
سعی كنيم تا حصار های جهل و خرافه را شكسته تا به سرچشمه̾ زلال اسلام ناب محمدی
صلی الله عليه و آله و سلم برسيم و امروز غريب ترين چيزها در دنيا همين اسلام است
و نجات آن قربانی می خواهد و دعا كنيد من نيز يكی از قربانی های آن گردم » .                                                                                      
( 12 /7/67)

به خاطر
آوريم آن هشدار های امام را :

« در حوزه
های علميه هستند افرادی كه عليه انقلاب و اسلام ناب محمدی (ص) فعّاليّت دارند .
امروز عدّه ای با ژست تقدّس مآبی چنان تيشه به ريشه̾ دين و انقلاب و نظام می زنند
كه گویی وظيفه ای غير از اين ندارند . خطر تحجّر گرايان ومقدس نمايان احمق در حوزه
های علميّه كم نيست . طلاب عزيز لحظه ای از فكر اين مارهای خوش خط و خال كوتاهی
نكنند اين ها مروّج اسلام آمريكایی اند و دشمن رسول الله » . ( 3/12/67)

رابعا : دقّت
در همين وجوهی كه امام طی‌ پيام 11 /1/67 خويش درباره̾ اسلام آمريكایی برشمرده اند
، به خوبی تفاوت آن را با وجوهی از اسلام آمريكایی كه امام در مورد خارج از مرزهای
كشور اسلامی ايران به كار می بردند ، نشان می دهد مثلا :

« مگر
مسلمانان نمی‌ بينند كه امروز مراكز وهابيت در جهان به كانون های فتنه و جاسوسی
مبدّل شده اند كه از يك طرف اسلام اشرافيّت ، اسلام ابوسفيان ، اسلام ملاهای كثيف
درباری ، اسالم مقدس نماهای بی شعور حوزه های علمی و دانشگاهی ، اسلام ذلّت و نكبت
، اسلام پول و زور ، اسلام فريب و سازش  و
اسارت ، اسلام حاكميّت سرمايه و سرمايه داران بر مظلومين و پابرهنه ها و در يك
كلمه اسلام آمريكایی را ترويج می‌ كنند و از طرف ديگر سر بر آستان سرور خويش ،
آمريكای جهان خوار می گذارند » .

                                                                                     
(29/4/67)

امّا وجوهی
از اسلام آمريكایی را كه در مورد طرفداران چنين تفكّری در داخل كشور بر می شمرند
عبارتند از : « اسلام سرمايه داری ، اسلام مستكبرين ، اسلام مرفهين بی درد ، اسلام
منافقين ، اسلام راحت طلبان و اسلام فرصت طلبان » .

به هر حال آن
چه مهم است اين كه امام خمينی‌ (س) خواهان طرد و معرفی طرفداران اسلام آمريكایی
بوده اند و اين كه چه كسانی و يا چه جريانی بر خلاف خط امام طرفدار سرمايه داری می‌
باشند و حتّی در اين دهه̾ اوّل انقلاب طرح ها و عملكرد مسئولين را كمونيستی می‌
دانستند :

« ما بايد
تمامی تلاشمان را بنماييم تا به هر صورتی كه ممكن است خط اصولی دفاع از مستضعفين
را حفظ كنيم . مسئولين نظام ايران انقلابی بايد بدانند كه عدّه ای از خدا بی خبر
برای از بين بردن انقلاب ، هر كس را كه بخواهد برای فقراء و مستمندان كار كند و
راه اسلام و انقلاب را بپيمايد فورا او را كمونيست و التفاطی می خوانند » .  (29/4/67)

در اين
ارتباط نيز دقت در مواضع اشخاص و گروه های مختلف در دهه̾ اول انقلاب و مقايسه̾ آن
با اظهارات اخير آنان و سنجيدن همه̾  آن ها
با ملاك ها  و معيار های امام بهترين
راهنمای مردم در طرد و معرّفی طرفداران اسلام آمريكایی خواهد بود .

چشم انداز
مجلس چهارم

اگر مسئولين
و مردم در انتخابات چهارمين دوره̾ مجلس شورای اسلامی ملاك ها و معيار های تعيين
شده توسط امام را دقيقا مراعات نمايند ، مجلس چهارم نيز همچون مجالس قبل فراهم
آمده از آرای واقعی مردم خواهد شد. و به تعبير امام :

« هيچ كس
نبايد توقّع داشته باشد كه ديگران اظهار نظر و اظهار وجود نكنند » .

                                                                                               (11/1/67)

و توجّه
داشته باشيم اين مسأله را كه امام در همان پيام 11 /1/ 67 فرموده اند :

« از آن جا
كه مجلس خانه̾ همه̾ مردم و اميد مستضعفين است در شرايط كنونی‌ نبايد كسی انتظار
داشته باشد كه حتما نمايندگان بايد از گروه 
و صنف خاصی باشند . بايد توجّه داشت كه هنوز خيلی از مسايل وجود دارد كه به
نفع محرومين بايد حلّ و فصل شود و تميز بين كسانی‌ كه در تفكر خود ، خدمت به اسلام
و محرومان را اصل قرار داده اند  با ديگران
كار مشكلی نيست » .                                                       

                                                               
و السّلام علی عباد الله الصالحين

پرسش ها و
پاسخ ها

حجة الاسلام
و المسلمين سيّد مرتضی مهری

خواهر خ ـ
محمّدی

س 1- اگر
دختر و پسر نزد خداوند تفاوت ندارد چرا پسر قبل از ازدواج می تواند ازدواج موقت
كند ولی دختر نمی تواند ؟

ج ـ اوّلا :
دختر و پسر نزد خداوند و در قانون و در نظام طبيعت و در نظر عرف اجتماعی با هم
تفاوت های زيادی دارند . كسی كه نگفته است كه نزد خدا تفاوت ندارند . شكی نيست
احكامی مخصوص زن است و احكامی مخصوص مرد . همچنان كه از نظر طبيعی مشكلات خاصی زن
دارد كه مرد ندارد و مشكلاتی مرد دارد كه زن ندارد . اگر گفته شود نزد خدا فرق ندراند
از بعضی جهات است . مثلا در برابر قانون شرع همه به يك نحو مسئوليند . ظلم و تجاوز
به حقوق هيچ كس ناديده گرفته نمی شود چه مرد ، چه زن ، چه قوی ، چه ضعيف . ولی
بدون شك حقوق افراد در جامعه و در خانواده مختلف است . همچنين در روز قيامت خداوند
عمل هيچ كس را از مرد و زن بدون پاداش نمی گذارد . خداوند می فرمايد : « أنّي لا
اضيع عمل عامل منكم من ذكر او انثی … » ـ من عمل هيچ عمل كننده ای از مرد و زن
را ضايع نمی كنم اين معنی بسيار دقيق است . اگر پاداش مرد را يك ذرّه بيشتر بدهند
به همان مقدار عمل زن را بدون پاداش گذاشته اند و اين طبق فرموده خداوند ممكن نيست
. پس همه را پاداش می دهد هر كس به تناسب عمل خود .

ثانيا : دختر
هم می تواند ازدواج موقّت كند ولی به فتوای حضرت امام و بعضی ديگر از علما بايد به
اجازه̾ پدر يا جد پدری باشد البته اگر داشته باشد . و اين مسئله ربطی به اصل حكم
ندارد . دليل اين تقييد بسيار روشن است . حفظ و صيانت دختر كه معمولا زود فريب می
خورد و با لغزش او زندگی آينده̾ او دچار مشكلات فراوانی می شود ايجاب می كند كه
چنين تقيداتی برای ازدواج او در نظر گرفته شود . بنابراين سر اين گونه فرق ها و
تفاوت ها كه در قانون و شريعت آمده است تفاوت طبيعی جنس زن و مرد است .

س 2 ـ چرا
مرد متأهل كه از همسر خود دور است می تواند ازدواج موقّت كند ولی زن شوهر دار نمی
تواند ؟ اين ظلم است .

ج ـ مرد فقط
در صورت دوری از همسر نيست كه می تواند ازدواج كند بلكه حتّی با بودن همسر در كنار
او می تواند آن هم نه تنها ازدواج موقّت بلكه حتی ازدواج دائم ، آن هم نه فقط يك
بار بلكه تا چهار زن دائمی حق دارد داشته باشد . و اين مسئله نيز مربوط به اختلاف
طبيعت زن و مرد است . گرچه قانون مقيد به حكمت تشريع نيست . ازدواج متعدد مرد موجب
از هم پاشيدگی خانواده و ناشناخته ماندن پدر يا مادر نمی شود ولی اگر زن بخواهد دو
همسر داشته باشد فرزندان او معلوم نيست از چه پدری هستند و اين از نظر قانونی و
اجتماعی و روانی موجب مشكلات زيادی برای فرزند می شود ، گذشته از مشكلات ديگر
قانونی كه به دنبال دارد . باز هم تكرار می كنيم قانون گرچه از روی يك حكمتی است
ولی به آن حكمت وابسته نست و بر فرض كه زنی عقيم و نازا باشد نمی تواند در آن واجد
دو شوهر داشته باشد .

و امّا اين
كه اصولا تعدد ازدواج برای مرد چه حكمتی دارد ؟ و چرا اسلام به مرد اجازه داده است
كه تا چهار زن داشته باشد ؟

اين مسئله ای
است كه بسياری از كوته نظران آن را بر اسلام خرده گرفته اند ، به خصوص طرفداران
يكسان بودن زن و مرد ، و شيفتگان تمدن غربی و خود باختگانی كه هر چه بر آن مارك
غربی باشد می پذيرند و از آن چه خود دارند بهتر می دانند بدون اين كه در محتوای آن
دقتی كنند . اوّلا هيچ حكمی از احكام الهی نيازی به تحقيق از فلسفه و حكمت آن
ندارد بلكه همين كه ثابت شود كه اين يك قانون الهی است بايد همه تسليم آن باشند و
گرنه مسلمان نخواهند بود . و ما ممكن است حكمت بسياری از احكام را ندانيم بلكه آن
را به نظر كوتاه خود خلاف مصلحت فردی يا اجتماعی بدانيم ولی ايمان اقتضا می كند كه
تسليم خواسته خداوند باشيم البته با فرض اين كه مبنای‌ايمان ما حكيمانه بودن كليّه̾
احكام نيست . ثانيا مسئله تعدد زوجات از مسائلی است كه حكمت آن روشن است و واضح .
در اين زمينه استاد شهيد آية‌ الله مطهری به تفصيل بحثی در كتاب نظام حقوق زن در
اسلام آورده اند و ما در اين جا به طور مختصر به مهم ترين حكمتی كه در آن است
اشاره ای می كنيم :

ممكن است در
موارد خاصّی تعدد زوجات حقّی برای مرد باشد مانند موارد نازایی زن يا بيماری ها و
نقص هایی كه مانع استماع جنسی است . در اين گونه موارد بدون شك تعدد زوجات بهتر از
طلاق و تبديل است . اين گونه موارد گرچه بسيار است و غالبا چاره ای به جز ازدواج
مجدد ندارد ولی می توان گفت اين ها همه عوامل فردی است و فقط به نفع جنس مرد است .

گاهی مسئله
يك بعد اجتماعی نيز پيدا می كند و آن وقتی است كه جامعه نياز به تكثير نسل دارد .
هم اكنون بعضی از كشور ها برای ازدياد نسل جايزه می تواند مهم ترين عامل تعدد
زوجات باشد كه هم يك عامل اجتماعی و هم برعكس آن چه تصور می شود حقی است كه به نفع
زن است نه مرد . و آن مسئله افزونی عدد زنان آماده̾ ازدواج بر مردان است . اين
مسئله به قدری حسّاس است كه بعضی از كشورهای غربی سابقا به فكر اين افتاده بودند
كه قانون تعدد زوجات را در كشور رسمی اعلام كنند تا جلوی فساد و فحشا گرفته شود
بلكه بعضی اقدام عملی نموده و از دانشگاه الازهر مصر درخواست فرمول قانونی آن از
نظر اسلام را كرده بودند ولی اين امر شديدا از سوی كليسا كه فحشا را بر پيروی از
يك قانون متمدّن شرقی و اسلامی‌ ترجيح می داد محكوم شد به بهانه̾ اين كه اين مسأله
از نظر مذهب مسيحی ممنوع است كه البتّه اين خود بحث جدایی دارد و در مذهب مسيحيّت
حتّی با توجّه به تحريفی ندارد كه در آن شده ممنوع نيست زيرا در اين جهات مسيحيّت
اصولا قانون جديدی ندارد بلكه پيرو عهد قديم يعنی تورات است و در همين تورات فعلی
تعدد زوجات مشروع شناخته شده است .

به هر حال
مسئله تعدد زوجات به اين لحاظ كه عدد زن ها آماده̾ ازدواج از مردانی كه امكان
ازدواج دارند معمولا بيشتر است تنها راه حل لازم و ضروری برای اين معضل اجتماعی می
باشد . گذشته از اين كه در اغلب جوامع فرزندان دختر بيش از پسر است به دلايلی ديگر
عدد مردان متمكن از ازدواج به مراتب بيشتر خواهد بود . دختران در بسياری از جوامع
زودتر از پسران به بلوغ جنسی می رسند و مردان عموما بيش از زنان در معرض خطر حوادث
مرگ بارند . در جنگ ها هميشه مردان تلفات سنگين می‌ دهند و همچنين در حوادث ناشی
از كارهای سخت و خطرناك مانند راه سازی و استخراج معادن و امثال آن ها و حوادث
رانندگی و غيره ، تلفات بيشتر متوجه مردان است . از سوی ديگر زنان در مقابل بسياری
از بيماری‌ ها مقاومت بيشتری دارند . و به همين دليل معمولا پس از جنگ های خانمان
برانداز و حتّی در اثنای جنگ فساد و فحشا در جوامع جنگ زده شايع می شود و  راه حلی به جز قانونی شدن تعدد ازدواج بلكه
تشويق به آن ندارد . اگر تعدد ازدواج به طور رسمی مجاز نباشد زنانی كه از تشكيل
خانواده محروم می مانند و از موانع مذهبی و اجتماعی هراسی ندارند ( ك البته اين
موانع هم در چنين شرايطی تدريجا كم رنگ و بی اثر می شود ) ابتدا مردان مجردی راكه
از نظر مالی يا شرايط ديگر قادر به ازدواج نيستند به فاسد می كشند و سپس مردان
متأهلی را كه از نظر جنسی اشباع نشده اند يا تنوع طلب اند ( كه غالبا چنين اند )
منحرف می ‌سازند و جامعه به اين گونه می شود كه در غرب و غالب كشور های به اصطلاح
متمدن امروز مشاهده می شود . آنگاه تعدد زوجات به صورت غير رسمی و غير قانونی و
غير طبيعی و به طور آزاد و غير محدود و بدون هيچ گونه تعهد و تكفّل و به دور از
مشكلات اقتصادی و اجتماعی و نگهداری از كانون خانواده برای مردان عياش و تنوع طلب
به وجود می‌ آيد . می بينيد كه به هر حال در چنين شرايطی كه غالبا بر جوامع حاكم
است به هيچ وجه مانع اين تعدد و تنوع نمی توان شد . و فساد و فحشا كانون خانواده
را كه مقدس ترين كانون جامعه است متلاشی می سازد و نه تنها مردان متأهل كه زنان
متأهل را نيز فرا می گيرد . و همه̾ اين فساد دامنه دار به اين دليل است كه يك قشر
عظيم از زنان به حق قانونی و طبيعی خود كه حق ازدواج است دست نيافته اند .

بنابراين
تعدد زوجات نه حق مردان بلكه حق زنان است و حق جامعه و ضامن سلامتی آن است .
البتّه اين نكته نيز واضح و روشن است كه از نظر اسلام در صورتی تعدد زوجات مجاز
است كه مرد گذشته از تمكّن مالی برای اداره̾ دو خانواده يا بيشتر متعهّد به رعايت
عدالت در هر گونه رفتار برخورد با همسران خود باشد .

س 3 ـ چرا
پيامبر اسلام صلی الله عليه و آله و سلم در سن 55 سالگی با عايشه كه دختر ( 9 ساله
ای ) بود ازدواج كرد در صورتی كه پيامبر ضد هوسرانی است ؟

ج ـ اين كه
پيامبر صلی الله عليه و آله و سلم ضد هوس رانی است صحيح است ولی منظور از هوس رانی
كه اسلام با آن مخالف است بی بند و باری و عدم رعايت قوانين و اصول اخلاقی در هر
گونه تمتّع و لذّت است نه اصل استفاده̾ صحيح و بر اساس اصول و قوانين از موهبت های‌
الهی و غرايز جسمی . هرگز اسلام با آن مخالف نيست بلكه به آن تشويق می كند . و
امّا اصولا آيا ازدواج مرد در سنين بالا با دختر جوان از نظر اسلام مجاز است ؟
پاسخ مثبت است و هرگز از آن حتی نهی كراهتی هم نشده و مورد نكوهش قرار نگرفته است
بلكه به آن نيز تشويق شده است و محسوس است كه در سلامتی جسمی و روحی مرد بسيار
مؤثر است . آن چه از نظر اسلام مهم است و بايد رعايت شود رضايت طرفين است و رضايت
زن هميشه بستگی به تناسب سنی ندارد . نكته̾ مهم اين است كه ازدواج برای زن بر خلاف
مرد بيش از آن چه از نظر جنسی اهميّت دارد از نظر اجتماعی و عاطفی مهم است . زن بر
خلاف مرد در امر ازدواج بيشتر به اين جهت توجه دارد كه يك حامی و سرپرست و متكفّل
امور معيشت و پشتوانه مورد اعتماد در مشكلات زندگی پس از پايان سرپرستی پدر برای
خود داشته باشد و لذا به مسائل مادی و شخصيّت اجتماعی مرد اهميّت فراوان می دهد .
البته منظور اين نيست كه فقط اين جهات مورد توجّه است بلكه غالبا اين جهات برای زن
اهميّت بسيار دارد و دليل آن هم واضح و روشن است .

گذشته از اين
شخصيّت هایی كه در جامعه محبوب همگان هستند دوستداران و پيروان آن ها با كمال
رضايت و از صميم قلب حاضر به هر گونه فداكاری برای آن ها می باشند و همه آرزوی يك
لحظه در خدمت آن ها بودن را دارند . شخصيتی چون پيامبر اسلام صلی الله عليه و آله
و سلم در ميان مسلمانان از چنان محبوبيتی برخوردار بود كه هر فردی آرزوی توفيق
يافتن به چند لحظه تماشای سيمای الهی او را داشت طبيعی است كه هر زن مسلمانی با
كمال افتخار مايل به ازدواج با او بود و نهايت آرزوی هر زنی‌ زندگی در كنار آن
وجود مقدّس بود . و پيامبر هرگز همسران خود را حتی در ادامه̾ زندگی با اكراه نگه
نداشته بود بلكه به آن ها طبق آيه صريح قرآن پيشنهاد فرمود كه هر كدام دنيا و زندگی
راحت آن را می‌ خواهيد من حاضرم شما را از مال دنيا بهره مند كنم  و طلاق دهم و هر كدام خدا و رسول و زندگی آخرت
را ترجيح می دهيد به شرط قناعت در دنيا با من بمانيد و آن ها با رضايت خاطر زندگی
در كنار پيامبر صلی الله عليه و آله و سلم را ترجيح دادند با اين كه از نظر مادی
هيچ گونه امتيازی بر زنان ديگر نداشتند بلكه به قناعت زندگی می كردند ولی آن ها كه
خدا و آخرت را می‌ خواستند به اين دليل كه او ولی الله اعظم بود در كنار او بودن
را بر همه چيز ترجيح دادند و آن كه دنيا را می خواستند افتخار همسری چنين شخصيت
عظيم و محبوبی برای آن ها بسيار مهم تر از مسائل مادی بود . و طبق آن چه در تاريخ
آمده است يكی از زن های آن حضرت فاطمه دختر شريح يا ضحاك پس از اعلام اين امر دنيا
را اختيار كرد و از پيامبر صلی الله عليه و آله و سلم جدا شد و پس از آن هميشه
نادم و پشيمان بود و می گفت من بدبخت هستم .

نكته̾ مهم در
ازدواج های حضرت رسول صلی الله عليه و آله 
و سلم اين است كه تعدد ازدواج آن حضرت از روی مصالح اجتماعی و سياسی بوده
است نه از روی تنوع طلبی . و شاهد روشن آن اين است كه اگر آن حضرت از روی هوس رانی
و تنوع ، خواهان ازدواج های متعدد بود با موقعيّت اجتماعی‌ كه داشت می توانست
بهترين دختران مردم را بخواهد و همه در خدمت آن حضرت آماده بودند چرا همه با زن
های بيوه و همسران شهدا ازدواج می كرد .

اصولا اگر
اين مسئله مطرح بود چرا اوّلين ازدواج آن حضرت در سن 25 سالگی و اوج جوانی با يك
بانوی 40 ساله كه 15 سال از خودش بزرگتر بود صورت گرفت . واضح است كه آن چه در نظر
حضرت اهميّت داشته جنبه های سياسی و اجتماعی بوده است .

س 4 ـ در
كتاب های شهيد دستغيب خوانده ام كه خداوند در بهشت به مرد مؤمن 70 حورالعين می دهد
و برای هر كدام حجره ای جداگانه و مؤمن علاوه بر آن همسرانی از مؤمنات دارد ولی زن
مؤمنه حتی در بهشت هم فقط حق دارد با يك مرد مؤمن ازدواج كند و اين پاداش زن و مرد
تفاوت دارد يعنی بهشت تنها برای مرد ساخته شده است و لذّت های جسمانی برای مرد
مؤمن بيشتر است . و اين باعث دل سردی من از اسلام شده و نمی توانم به طور كامل
وظائف خود را انجام دهم .

ج ـ به طور
دقيق معلوم نيست زندگی در بهشت به چه نحو است . و روابط اجتماعی بر چه اساس است
اين ها مسائلی است كه در قرآن و روايات قطعی روشن نشده است و اصولا امكان روشن شدن
آن نيست . ما هنوز نمی دانيم و نمی توانيم بدانيم كه در زندگی پس از مرگ دارای چه
احساسات و چه تمايلاتی هستيم نحوه̾ آن زندگی برای ما بی نهايت مبهم و تاريك است و
اصولا قابل درك نيست . آن چه مسلم است و قرآن به آن تصريح دارد اين است كه هيچ
عملی چه كوچك و چه بزرگ از هيچ كننده ای چه زن و چه مرد ناديده گرفته نمی شود و بی
پاداش نمی‌ ماند و همه پاداش را به تناسب عمل خود دريافت می كنند و هيچ كس را بر
ديگری به عنوان زن و مرد يا ساير جهات مادی رجحانی نيست تنها معيار رجحان و برتری
در آن جا تقوای الهی است . « ان اكرمكم عند الله اتقا كم » . چه بسا كسانی‌ در اين
جهان به چشم همه و حتی مومنان خوار و حقير می‌ آيند و در آن جهان در اوج عزّت و
عظمت اند و چه بسا كسانی كه در اين جهان بسيار مورد احترام و تقديس ديگران اند و
در آن جهان كرامتی ندارند . زن و مرد بودن هيچ تفاوتی در پيشگاه خداوند ندارد و
باز آن چه مسلّم است اين است كه لذّت های‌ آن جهان همه از جنس لذّت های اين جهان
نيست . آن چه در قرآن و روايات به طور مكرر و مؤكد آمده است از ذكر خوردنی ها و
آشاميدنی ها و لذت های جسمانی يك بعد از آن حيات است كه برای‌ ما قابل درك است ولی
بعد ديگر آن كه مهم تر و بلكه تنها آن بعد مهم است اصولا برای ما قابل درك نيست .
خداوند از‌ آن بعد چنين بيان فرموده است : « فلا تعلم نفس ما اخفی لهم من قرة اعين
» . ـ هيچ كس نمی‌ داند برای آن ها چه پاداشی مخفی شده است كه موجب روشنی چشمان
است . و در حديث از رسول اكرم صلی الله عليه و آله وسلم است كه فرمود : « ان الله
يقول اعددت لعبادی الصالحين ما لا عين رأت و لا اذن سمعت و لا خطر علی قلب بشر » ـ
خداوند فرموده است برای بندگان شايسته ام چيزی را تهيه كرده ام كه هيچ ديده ای آن
را نديده و هيچ گوشی نشنيده و بر قلب هيچ انسانی خطور نكرده است . مسئله اين است
كه برای ما قابل درك نيست . فلا تعلم نفس يعنی هيچ كس نمی داند و شايد عموم آن
شامل اوليای بزرگ الهی‌ نيز بشود و همچنين 
جمله « و لا خطر علی قلب بشر » . شامل همه̾ انسان ها است يعنی‌ هيچ انسانی
حتی تصور آن را نكرده است . و حتما آن پاداش از سنخ لذّت های مادی اين جهان نيست و
هر چه ما تصور كنيم و آن را بزرگ و عظيم بدانيم از جنس همين لذت ها است ولی آن چه
در آن جاست فوق اين لذت ها می‌ باشد و دليل آن اين است كه انسان در آن جهان متكامل
می‌ شود و افق هایی از حقيقت برای او باز می شود كه اين لذت ها برای‌ او ارزش
چندانی ندارد . در همين جهان نيز انسان در سنين كودكی از چيز های به خصوصی لذت می
برد و سعادت خود را در كنار آن ها می بيند و در جوانی چيزهای ديگری برای او مهم
است و در سنين بالا سعادت را در امور ديگری می‌ داند و همچنين اگر از بعد علمی يا
اجتماعی تكامل يابد سعادت خود را در امور خاصی می‌ بيند كه قبل از آن نمی‌ ديد و
دليل اني تغيّر و تكامل تغييری است كه در ديدگاه او از جهان به وجود آمده است و
افق های جديدی است كه برای او گشوه شده است . در آن جهان پرده ها به طور كلی بالا
می رود . « و كشفنا عنك غطاءك فبسرك اليوم حديد » پرده را زا تو برداشتيم و امروز
ديده̾  تو تيز است . آن روز انسان همه چيز
را می بيند و تمام حقيقت و واقعيّت برای انسان مكشوف خواهد شد . طبيعی است كه
انسان سعادت خود را در چيز ديگری می‌ بيند كه خوردن و آشاميدن و لذّت های‌ جنسی در
برابر آن هيچ ارزشی ندارد .

بنابراين
تصور اين كه اين مسائل برای مؤمن در آن جا مهم است يك تصور ساده لوحانه است . و
همان گونه كه گفتيم معلوم نيست در آن جا روابط افراد بر چه اساس است و آن چه
دربعضی روايات آمده يك امر قطعی‌ و مسلّم نيست . قبول روايات نياز به بررسی و
تحليل و دقّت در سند و محتوی دارد .

و السّلام .

قسمت بيست و
دوم

مبانی رهبری
در اسلام

عناصر اصلی
بينش سياسی

حجة الاسلام
و المسلمين محمّدی ری شهری

در مقاله
قبلی توضيح دادم كه سياست را در اسلام می توان به هوش و هنز اداره̾ حكومت با هدف
تحقّق عدالت تفسير كرد ، در اين رابطه امام و رهبر نياز مبرم به سه ويژگی دارد:
يكی مردم شناسی و دوم مردم داری و سوم زمان آگاهی ، عناصر اصلی بينش سياسی كه
نخستين شرط رهبری است را همين سه ويژگی تشكيل می دهند .

مردم شناسی و
رهبری

مردم شناسی
يكی از ضروريات اوّليه̾ رهبری در همه̾ حكومت ها خصوصا حكومت هائی است كه متّكی بر
آراء مردم هستند ، رهبرانی كه برای ادامه̾ حكومت ، متوسل به خشونت و ختناق می شوند
نيز از اين قاعده مستثنی نيستند ، رهبر هر چه مردم جامعه خود را بهتر بشناسد ،
خواست ها و نيازهای مادّی و معنوی آن ها دقيق تر بداند ، اطّلاعات او از نقاط قوّت
و ضعف جامعه̾ خويش كامل تر باشد ، در مديريّت جامعه و تأمين اهداف خود موفّق تر
است .

مردم شناسی
پيامبر اسلام

يكی از
برجسته ترين نكات سيره̾ پيامبر اسلام و امام علی صلوات الله عليهما مردم شناسی و
مردم داری آن ها است كه كمتر مورد توجّه سيره نويسان بوده و يا اينكه اصولا به اين
مسئله توجّه شده ، و اگر آن چه در اين باره در لابه لای كتب حديث و تاريخ است جمع
آوری و تنظيم شود ، رساله ای جالب و مفيد و آموزنده است .

البته برای
پيروان اسلام كه شناخت رهبران الهی را در امر رهبری مرتبط به اتّصال آن ها با منبع
وحی و الهام می دانند ، مردم شناسی آن ها چندان اعجاب انگيز نيست ولی به هر حال
برای آشنا شدن با مبانی رهبری در اسلام ، توجه به اين معنا ضروری است .

بررسی تاريخ
زندگی پيامبر اسلام از زاويه̾ مردم شناسی به روشنی نشان می دهد كه او بيش از هر كس
با خصوصيّات روحی ، اخلاقی ، فرهنگی ، سياسی و اجتماعی مردم آشنا بوده ، چگونگی
دعوت ، چگونگی مبارزه ، مرحله بندی مبارزه ، چگونگی برخورد های خصوصی و عمومی او
با مردم ، همه بيانگر واقعيّت مردم شناسی است .

بهترين سند
اين مدّعا قدرت فوق العاده و شگفت انگيز پيامبر اسلام در تحول سريع و همه جانبه̾
فرهنگ حاكم بر جامعه̾  عصر بعثت است ،
انقلابی كه او در جامعه̾ منحط و عقب مانده آن روز رهبری كرد و به سرعت به ثمر
نشاند ، بدون شناخت صحيح و دقيق از جامعه و مردم امكان پذير نبود .

او به دليل
آن كه مردم را خوب می شناخت و ظرفيت های فكری ، روحی ، اخلاقی و عاطفی آن ها را
خوب می دانست ، می توانست با هر كس به اندازه ظرفيت فكری و روحی او سخن بگويد و
برخورد كند و بدين ترتيب نقش رهبری فوق العاده قوی و مردمی ايفا نمايد ، همه̾
پيامبران الهی دارای اين ويژگی بودند.

امام صادق
عليه السلام می فرمود :

« ما كلّم
رسول الله صلی الله عليه و آله بكنه عقله قطّ . قال رسول الله : انّا معاشر
الانبياء‌‌ أمرنا ان نكلّم الناس علی قدر عقولهم »‌[1]
.

هرگز رسول
خدا صلی الله عليه و آله به كنه خرد و عمق معلومات خود با مردم سخن نگفت ، فرمود :
ما جامعه̾ پيامبران مأموريم كه با مردم به اندازه̾ عقلشان سخن بگوئيم .

روايت شده كه
جمعی از اسرا كه مستحق اعدام بودند را نزد پيامبر اسلام آوردند ، آن حضرت به
اميرالمومنين عليه السلام دستور داد كه همه را گردن بزند ولی چيزی نگذشت كه مجددا
دستور داد كه يكی از آن ها را جدا كنند و نكشند .

آن مرد وقتی
از اين فرمان مطّلع شد از پيامبر پرسيد : چرا مرا از يارانم جدا كردی در صورتی كه
جنايتی ك مرتكب شده ايم يكی است ؟!

پيامبر اسلام
پاسخ داد كه خداوند تبارك و تعالی به من وحی كرد كه تو در ميان قوم خود فردی با
سخاوت هستی و به اين دليل نبايد كشته شوی !

اين برخورد
متين و منطقی كه از ارتباط پيامبر اسلام با مبدأ وحی حكايت می كرد مردی كه تا سرحد
مرگ در برابر اسلام ايستاده بود را چنان شيفته̾ اسلام نمود كه بی درنگ شهادتين را
بر زبان جاری كرد و مسلمان شد .[2]

نكته̾ مهمّی
كه در زمينه̾ رهبری از اين برخورد می توان آموخت اين است كه با شناخت دقيق مردم كه
از راه غير وحی نيز امكان پذير است ، بسياری از افراد فاسد و منحرف را كه زمينه̾
جذب دارند می شود در مسير صحيح هدايت كرد .

مردم داری
پيامبر اسلام

در نظر
ابتدائی ممكن است نسبت مردم داری به پيامبر اسلام نادرست و حتی اهانت تلقی شود ،
زيرا چگونه می توان به كسی كه به شهادت تاريخ ، به چيزی جز رضای خدا نمی انديشيد و
به همين دليل سختی ها كشيد و مرارت ها ديد تا بالاخره به اهداف خود رسيد و اسلام
پيروز شد ، نسبت داد كه او فردی مردم دار بود و برای جلب رضايت مردم برنامه داشت
؟!!

ولی با اندكی
تأمّل روشن می شود كه مردم داری و جلب رضايت آن ها هميشه با جلب رضای خداوند متعال
متضاد نيست ، بلكه در اسلام جلب رضايت خلق در جهت جلب رضای خالق است .

ترديدی نيست
كه پيامبر اسلام هيچ گاه برای جلب رضای مردم از اصول و اهداف خود عدول نكرد و
اصولا بر اين مبنا ، انقلاب اسلامی را در محيطی منحط و در ميان مردمی متعصّب در
عقايدی باطل ، به پيروزی رساند ، ولی اين طور نبود كه احساسات مردم را حتی در
مواردی كه با اصول و اهداف در تضاد نباشند ، به هيچ انگارد .

سياست تأليف
قلوب

در راستای
اين سياست وقتی مسئله عدول از اصول انقلاب اسلامی مطرح می شود ، پيامبر اسلام
صريحا اعلام می كند كه به هيچ قيمتی كوتاه نمی آيد و خطاب به عمويش ابوطالب كه
پيام سران قريش در رابطه با پيشنهاد رياست به شرط ترك دعوت به توحيد را برای او
آورده بود فرمود :

« و الله يا
عمّاه لو وضعوا الشّمس في يمينی و القمر في شمالي علی أن اترك هذا الأمر حتّی
يظهره الله أو اهلك فيه ما تركته » [3]

عمو جان به
خدا سوگند اگر خورشيد را در دست راست و ماه را در دست چپ من قرار دهند در مقابل
عدول از اصول خود ، هدف خود را رها نمی كنم تا خداوند اسلام را پيروز كند يا در
راه اين هدف جان بدهم .

ولی آن چا كه
مسأله اصول مطرح نيست ، نهايت تلاش را دارد رضايت عموم را فراهم كند ، از دشمنی
دشمنان بكاهد و دشمنانی كه لباس دوست پوشيده اند را جذب كند و تبديل به دوست واقعی
نمايد و در اين راستا بخشی از غنايم و بيت المال مسلمين به عنوان « تأليف قلوب »
در اختيار سرسخت ترين دشمنان اسلام كه به تازگی به ظاهر اسلام را پذيرفته اند می
گذارد تا آن جا كه مورد اعتراض جمعی از يارانش قرار می گيرد كه می‌ گفتند :

« يغفر الله
لرسول الله ، يعطی قريشا و يتركنا و سيوفنا تقطر من دمائهم » .

خداوند
پيامبر را بيامرزد ، به قريش می دهد و ما را رها می كند در حالی كه خونشان از
شمشير های ما می چكد !

اين جمله را
جمعی از جوان های انصار پس از خاتمه يافتن جنگ حنين و تقسيم غنائم آن گفتند كه
پيغمبر به تعدادی از سران قريش تا صد شتر بخشيده بود .

وقتی اين سخن
به پيغمبر رسيد ، فرستاد انصار را خواست و از آن ها سؤال كرد : اين سخنی كه از شما
به من رسيده چيست ؟

فقهاء انصار
گفتند : يا رسول الله ، اين سخن از افراد صاحب نظر ما نيست ، جمعی از جوانان نورس
اين مطلب را گفته اند .

سپس پيامبر
فلسفه اني بذل و بخشش را برای آن ها اين طور بيان كرد :

« إنّی اعطی
رجالا حديثی عهد بكفر أتألّفهم » .

من با اين
اقدام می خواهم مردانی را كه به عهد كفر نزديكند جذب كنم .

و ادامه داد
كه : آيا شما مايل نيستيد كه آن ها با اموال برگردند و شما با پيغمبر به خانه
هايتان برويد ؟ به خدا آن چه شما با آن باز می گرديد بهتر است از آن چه با آن باز
می گردند .

در اين هنگام
انصار گفتند : بلی يا رسول الله ما راضی شديم [4]
.

ملاحظه می
كنيد كه در اين ماجرا پيامبر اسلام نهايت كياست و سياست را در مردم داری به كار
گرفته ، از يك سو با هديه دل دشمنان خطرناك تازه مسلمان را نرم كرده و از سوی ديگر
با يك برخورد عاطفی قوی دل دوستانی كه نتوانسته به آن ها چيزی بدهد را به دست
آورده است .

سياست پيش
گيری از انحراف

نمونه̾ ديگر
از سياست پيامبر اسلام در زمينه̾ مردم داری و پيشگيری از انحراف عقيدتی و سياسی
پيروان خود را در حديث زير می توان ملاحظه كرد:

عامر بن سعد
از پدرش روايت كرده كه پيامبر اسلام به جمعی هدايایی داد كه من هم در ميان آن ها
نشسته بودم ، فقط به يك نفر از آن ها چيزی نداد و اتفاقا من از او بيش از ديگران
خوشم می‌ آمد ، لذا بلند شدم و آهسته به پيغمبر گفتم . يا رسول الله چرا چيزی به
فلانی نداديد به خدا او فرد با ايمانی است !

پيغمبر با
شنيدن اين سخن اندكی سكوت كرد ، ولی چيزی به او نداد و دوباره آن چه از مردم می
دانستم مرا وادار كرد همان سخن اول را تكرار كنم ، در اين نوبت نيز پيامبر پاسخی
جز اندكی سكوت نداشت ، برای مرتبه سوم همان كلام را تكرار كردم ، اين بار فرمود :

« اني لأعطی
الرّجل وغيره احبّ إلي منه خشية‌أن كيب في النار علی وجهه » [5]

من به بعضی
از افراد عطا می كنم در صورتی كه ديگری را بيشتر از او دوست دارم ، چون می ترسم
اگر به او ندهم جهنّمی شود .

به عبارت
ديگر سياست پيش گيری از انحراف برخی از افراد جامعه اقتضا می كند كه رهبر توجّه
بيشتری به آن ها داشته باشد ، در غير اين صورت ، به دليل ضعف نفسانی دچار انحراف و
انحطاط می گردند و زندگی جاويد خود را تباه می كنند ، بنابراين توجّه بيشتر رهبری
به رفاه مادّی اين گونه افراد يك سياست صحيح مردم داری است و دليل ارزش واقعی آنان
يا بی ارزشی ديگران نيست .

سياست
پيشگيری از شايعات

در موارد
متعددی پيامبر اسلام برای پيشگيری از شايعاتی كه در نهايت موجب سلب اعتماد مردم به
رهبری می شود با سرسخت ترين منافقين از اصحاب خود برخورد نكرد و با اينكه برای
جلوگيری از خراب كاری های آنان ، قتل آن ها لازم به نظر می رسيد به دليل مصلحت
اهمّ ، از اعدام آن ها صرف نظر كرد .

عبدالله بن
ابیّ يكی از آنان بود كه ماجرای نفاق و توطئه وی در سوره̾ منافقين آمده ولی وقتی
به پيغمبر پيشنهاد قتل وی شد ، در پاسخ فرمود :

« لا يتحدّث
النّاس انّ محمّدا يقتل اصحابه » [6]

نمی خواهم
شايع شود ميان مردم كه محمد اصحابش را می كشد .

اين شايعه به
دليل اين كه زمينه̾ مردمی حكومت اسلامی را تضعيف می كند به مراتب از وجود يك منافق
برای جامعه̾ اسلامی خطرناك تر است به همين جهت و با همان استدلال پيامبر اسلام در
مواردی مانع از مجازات مجرمين از اصحاب خود می شود .

سياست توجّه
به افكار عمومی

همه̾ مواردی
كه ذكر شد نمونه های روشنی از مردم داری پيامبر اسلام و توجّه دقيق و كامل او به
افكار عامّه مردم است. نمونه̾ ديگری كه شايد روشن تر از مواردی كه ملاحظه شد، می
تواند اين سياست راتبيين كند حديثی است كه پيامبر اسلام به عايشه می فرمايد :

« لولا حداثة
عهد قومك بالكفر لنقضت الكعبه ثم جعلتها علی اسّ ابراهيم » [7]

اگر نبود كه
قوم تو تازه از كفر فاصله گرفته اند ، هر آينه كعبه را خراب می كردم و بر همان
اساس كه ابراهيم آن را بنا كرده قرار می دادم .

معلوم می‌
شود عنايت به افكار عامه جايگاه خاص در نظام اسلامی دارد و تا آن جا كه مصلحت اهمّ
اقتضا نكند و با اهداف و اصول اسلام در تضاد نباشد ، رعايت آن ضروری است .                                                                                     
        ادامه دارد

درس هایی از
تاريخ تحليلی اسلام

قسمت چهل و
دوم

داستان بنای
مسجد مدينه

حجة الاسلام
و المسلمين رسولی محلاتی

واين نيز
حديثی ديگر در داستان بنای اوّليه̾ مسجد

حاكم
نيشابوری بسند خود از عايشه روايت كرده كه در داستان بنای اوّليه مسجد مدينه
نخستين سنگ را رسول خدا صلی الله عليه و‌ آله و سلم برداشت ، و سپس ابوبكر سنگ دوم
را برداشت ، و سنگ سوم را نيز عمر حمل كرد و سنگ چهارم را عثمان !

عايشه گويد :
من به رسول خدا صلی الله عليه و آله و سلم عرض كردم : اينان را می بينی كه چگونه
با تو كمك و مساعدت می كنند؟ فرمود : ای عايشه اينان خلفای پس از من هستند ![1]
.

و در كتاب
های ديگر نيز مانند سيره ابن كثير به همين مضمون و با مختصر اختلافی از سفينه آزاد
شده̾ رسول خدا صلی الله عليه و آله و سلم آن را روايت كرده اند …

ولی از آنجا
كه حديث مزبور اشكالاتی داشته خود همين ابن كثير پس از نقل آن بلافاصله گفته است :

« و هذا
الحديث بهذا السياق غريب جدّا » .

صدور اين
حديث با اين كيفيّت خيلی بعيد و نا‌ آشنا است ؛ و سپس گويد : آنچه معروف است حديث
ذيل است كه امام احمد بن سندش از سفينه روايت كرده كه رسول خدا صلی الله عليه و
آله و سلم فرمود :

« الخلافة
بعدی ثلاثون عاما ، ثم يكون من بعد ذلك الملك » .[2]

خلافت پس از
من سی سال است سپس سلطنت خواهد بود .[3]

و از حافظ
ذهبی نقل شده كه حديث سنگ های خلافت را از عايشه نقل كرده و پس از آنكه سند حديث
را تضعيف كرده گفته است :

« و لا يصحّ
بوجه فانّ عايشه لم تكن يومئذ ذخل بها النبي (ص) و هی محجوبة صغيرة ، فقولها هذا
يدلّ علی بطلان الحديث » [4]
.

يعنی اين
حديث به هيچ وجه نمی تواند صحيح باشد زيرا رسول خدا (ص) در آن وقت با عايشه زفاف و
عروسی نكرده بود ، و او دختری بود در پرده و كوچك ، و همين گفتار دليل بر باطل
بودن حديث است .

نگارنده گويد
:

گذشته از
اشكالاتی كه « ذهبی » بر اين حديث كرده اشكالات ديگری نيز دارد كه نقل های ديگر
اين حديث ـ مانند حديث سفينه ـ را نيز مخدوش و بی اعتبار می سازد مانند اين كه :

1-   
عثمان در سال اوّل
هجرت در حبشه به سر می برده به شرحی كه در حديث قبلی ذكر شد ، و شايد روی همين جهت
بوده كه سهيلی نام عثمان را در اين حديث نياورده . [5]

2-   
در پاره ای از روايات
آمده كه نخستين باری كه رسول خدا صلی الله عليه و آله و سلم مسجد مدينه را بنا كرد
ديوار های آن را با شاخه های خرما و چوب ساخت و در سال چهارم با خشت و سنگ آن را
تجديد كرد [6]
… كه در اين صورت با اين حديث اختلاف و منافات دارد و موجب ضعف حديث مزبور می
گردد …

3-   
اين حديث مخالف است
با حديث های ديگر كه درباره خلافت از رسول خدا صلی الله عليه و آله و سلم نقل شده
و به طور كلی اساس و زير بنای‌خلافت ابوبكر و عمر و عثمان ـ كه به گفته̾ خود علماء
و دانشمندان اهل سنّت در تصحيح داستان سقيفه و مسائل بعدی همه جا و هميشه گفته اند
اين بوده كه :

رسول خدا (ص)
از دنيا رفت و خليفه ای تعيين نكرد و نام كسی را به عنوان خليفه خود ذكر نكرد ، و
اين گفتار خود عايشه است كه از همين حاكم نيشابوری كه آن حديث را از عايشه روايت
كرده از وی نقل كرده كه گفته است :

« لو كان
رسول الله مستخلفا لا ستخلف أبابكر وعمر » [7]
.

يعنی عايشه
گفته است :

اگر رسول خدا
قرار بود خليفه تعيين كند ابوبكر و عمر را به خلافت خود تعيين می كرد …

و اگر قرار
باشد كه سخن رسول خدا صلی الله عليه و آله و سلم را درباره̾ خلافت و جانشينی پس از
آن حضرت بپذيريم چرا آن همه روايات معتبر و متواتر مانند حديث غدير و حديث منزلت و
حديث ثقلين و غيره كه علی عليه السلام را به خلافت و جانشينی رسول خدا صلی الله
عليه و آله و سلم معرّفی كرده و صحابه و تابعين نقل كرده اند نپذيريم ، و به اين
گونه روايات مخدوش و ضعيف و اخبار واحد متشبّث شويم !

و شايد روی
همين اشكالات و جهات بوده كه امثال ابن كثير با همه̾ سهل انگاری هایی كه درباره̾
اين گونه احاديث دارند نتوانسته آن را بپذيرند ، و نا آشنا بودن حديث را تأييد
كرده است .

خانه هائی كه
اطراف مسجد ساخته شد

چنان چه از
روی هم رفته̾ روايات استفاده می شود ، پس از اين كه رسول خدا صلی الله عليه و آله
و سلم از كار ساختمان مسجد ( به شرحی كه ذكر شد ) فراغت يافت در صدد برآمد تا برای
خود و خاندان خود و مسلمانانی كه از مكّه بدان جا هجرت كرده بودند و جا و مكانی
نداشتند وعموما به صورت ميهمان در خانه های مردم زندگی می كردند خانه هائی بسازد و
از اين رو دستور داد در كنار همان مسجد و پشت ديوار های آن اطاق هایی بسازند ، و
در آن جا سكونت گزينند …

و از آنجا كه
اين كار هم نتوانست مشكل بی‌ خانمانی ياران رسول خدا صلی الله عليه و آله و سلم را
برطرف سازد [8] و
گروهی بودند كه اگر از مكّه به مدينه آمده بودند و هيچ گونه جا و مكان و حتّی
وسائل خوراك و پوشاكی هم نداشتند آن حضرت ناچار شد آن ها را به صورت دسته جمعی در
داخل مسجد جای دهد و آن ها را در تاريخ به « اصحاب صفّه » ناميده اند .

بدين ترتيب
كه جایی را در آخر مسجد اختصاص به سكونت و خوابيدن آن ها داد ، و مجموع اين افراد
كه به نام اصحاب صفه معروف شده اند ، و چنان چه ابو نعيم نام آن ها را ذكر كرده
حدود يك صد نفر بودند كه به تناسب فصول و سفر ها و مرگ و مير و ازدواج گاهی اين
عدد كم و زياد می شد …

و رسول خدا
صلی الله عليه و آله و سلم نيز متكفّل مخارج و آذوقه و لباس آن ها بود و گاهی می
شد كه چند روز آن ها در گرسنگی به سر می بردند و يا به اندك خرما و شيری اكتفا می
كردند … [9]

نزديكان رسول
خدا صلی الله عليه و آله و سلم مانند اميرالمؤمنين عليه السلام و حمزه و ابوبكر و
عثمان  و ديگرانی كه در پشت مسجد برای خود
اطاقی ساخته بودند هر كدام دری يا دريچه ای از خانه خود به داخل مسجد باز كرده
بودند تا از وضع داخل مسجد آگاه شده و يا در هنگام نماز نيز به راحتی بتوانند از
آن دريچه داخل مسجد شده و ناچار نباشند از درب بيرونی خود به سوی مسجد بيايند ، كه
پس از گذشت مدّتی رسول خدا دستور داد به جز در خانه علی عليه السلام بقيّه آن درب
ها را ببندند ، و اين مطلب بر بعضی گران آمد تا آنجا كه زبان به اعتراض گشوده و
گفتند چرا جوان نورسی را بر ما ترجيح داده ، و آن حضرت رابه افراط درباره̾ دوستی
علی عليه السلام متّهم سازند، و رسول خدا صلی الله عليه و آله و سلم ناچار شد ، در
يك سخنرانی عمومی پاسخ آن ها را داد و فرمود :

« من اين كار
را از پيش خود نكردم ، بلكه دستوری بود از طرف خدای تعالی كه من مأمور به ابلاغ آن
گرديدم … »

و جالب اين
است كه دشمنان اميرالمومنين عليه السلام كه همه جا و پيوسته در صدد محو فضائل و
افتخارات آن بزرگوار بودند ، چنان چه در مقالات گذشته نمونه هایی از آن را ذكر
كرديم ، وقتی ديدند اين فضيلت بزرگی برای آن حضرت به شمار می آيد در صدد تضعيف اين
روايات ـ كه از حدّ تواتر می گذرد ـ و يا تأويل آن ها بر آمده ، و برخی هم نظائر
آن را برای ديگران نقل كرده و از اين راه خواسته اند آن را تحت الشعاع قرار داده و
يا به گفته̾ امروزی ها كم رنگ كنند‌ ـ كه انشاء الله تعالی‌ در حوادث سال دوم هجرت
به تفصيل روی‌ آن بحث خواهيم كرد …

و اگر اجمال
آن را بخواهيد می توانيد به گفتار ابن ابی الحديد ـ كه خود از بزرگان علمای اهل
سنّت است مراجعه كندي كه می گويد : بكريه و طرفداران ابوبكر هر كجا فضيلتی برای
علی عليه السلام ديدند مانند حديث « مواخاة » و پيوند برادری كه تفصيل آن بعدا
خواهد آمد ـ و حديث « سدّ ابواب » آمدند و مثل آن را برای ابوبكر جعل كردند … [10]

                                                                                               ادامه
دارد

امام راحل
سلام الله عليه  و فقه سنتی

قسمت شانزدهم

آيت الله
محمدی گيلانی

·       
اتصال مبانی و قواعد
فقه شيعه̾ اماميه به وحی الهی .

·       
ترديد در اتصال مبانی
و قواعد فقه اهل سنّت به وحی .

·       
كلام حافظ ابن حجر
عسقلانی در مقدمه فتح الباری در توجيه حرمان صحابه از كتابت حديث به دو جهت : 1-
نهی رسول الله صلی الله عليه و آله از كتابت حديث 2- حافظه قوی صحابه و قلّت وجود
آشنای به كتابت .

·       
كلام جلال الدين
سيوطی در تنوير الحوالك : مالك از ميان يك صد هزار حديث كه خود راوی آنها بوده ،
ده هزار را در موطّأ ذكر كرد و همواره در آن ها تجديد كرده و اسقاط می نمود كه
منتهی به بقاء پانصد حديث گرديد .

·       
روايت عايشه كه پدرش
ابوبكر مجموعه̾ پانصد حديث مكتوب خويش را سوزاند ! و عمر هم احاديث مكتوب خويش را
محو كرد ! …

مقالات گذشته
نمادی بود از طريقه و روش شيعه̾ اماميه كه بر محكم ترين و مطمئن ترين روش های
فقاهت است و قواعد فقهاء عظام و مبانی و معالم استنباط احكامشان ، مأخوذ از وحی
الهی و عترت طاهرين عليهم السلام است و امّا فقه اهل سنت و جماعت و مبانی و قواعد
آن ، با تأمل و نقد در آنچه كه درباره̾ تدوين حديث بزرگان قوم مرقوم فرموده اند ،
اتّصال همه آن مبانی و قواعد ، به وحی الهی ، مورد ترديد است .

امام حافظ
احمد بن علی بن حجر عسقلانی ( 773 -852 ) در فصل اوّل از مقدمه فتح الباری در شرح
صحيح بخاری ، گفتاری دارند كه ترجمه آن چنين است :

« آثار و
احاديث نبیّ اكرم صلی الله عليه و آله و سلم در عصر اصحاب و تابعين ، به دو جهت ،
نه مدوّن بود ، و نه مرتّب ، جهت اول اين بود كه آنان در آغاز حال از كتابت و
تدوين حديث نهی شده بودند چنان كه در صحيح مسلم ثبت گرديده تا مبادا بعضی از
احاديث به قرآن عظيم مختلط و مشتبه شود .

و جهت دوم
همان وسعت حفظ و سيلان اذهانشان بود و ديگر آن كه اكثر آنان ، معرفتی به كتابت
نداشتند ، سپس در اواخر عصر تابعين ، تدوين آثار و احاديث پديد آمد ، و بعد از
انتشار علماء در شهر ها و كثرت بعدها ها از خوارج و روافض و منكرين قدر الهی ،
تدوين و تبويب اخبار باب شد.

پس اوّل كسی
كه در جمع حديث دست يازيد ، ربيع ابن صهيب ـ متوفای سال 160 هجری ـ و سعيد بن
عروبه ـ متوفای سال 156 هجری ـ و بعضی ديگر بوده اند كه هر بابی را جداجدا تصنيف
می نمودند تا اين كه كبار اهل طبقه سوم به پا خاستند و احكام را تدوين نمودند مالك
كتاب موطّأ را تصنيف كرد و در اين كتاب در طلب حديث قوی اهل حجاز بوده كه آن را به
اقوال صحابه و فتاوای تابعين و بعد از تابعين ، ممزوج و مخلوط كرد ، و ابن جريج و
اوزاعی در شام و سفيان بن سعيد ثوری در كوفه و حمابن سلمه در بصره دست به تصنيف
آثار و روايات زدند و كثيری به دنبال آنان حركت نمودند و بر منوال آنان تصنيف
كردند … » .

                                                              
( ص 6 ـ طبع دار المعرفه بيروت لبنان ) 

و امام
الحفّاظ جلال الدين عبد الرحمن سيوطی ـ متوفای 911 هجری ـ در تنوير الحوالك شرح
موطّأ مالك در فايده دوم از فوائد مذكور در مقدمه می گويد :

« عمر رضی
الله عنه اراده كرد كه سنين را به كتابت در آورد و در اين جهت با اصحاب رسول الله
صلی الله عليه و‌ آله و سلم مشورت كردند و عموم آنان اين رأی عمر را پسنديدند ، و
تا يك ماه عمر ، در استخاره از خدای تعالی در اين امر بوده است ، سپس خداوند متعال
به او عظيمت دادند و روزی به صحابه محترم ، گفتند : من درباره كتابت سنن با شما
گفتاری داشتم كه می دانيد ، سپس متذكر شدم كه گروهی از اهل كتاب پيش از شما ، كتاب
هایی همراه كتاب آسمانی خود نوشتند و آن كتاب ها را وجهه̾ همت خويش ساختند و كتاب
الله را ترك نمودند و من به خدا سوگند می خورم كه كتاب الله را به هيچ چيزی ملتبس
و مشتبه نمی سازم . و كتابت سنن را ترك كردند » .

و بعد از آن
، فرمان مكتوب عمر بن عبدالعزيز اموی را به ابوبكربن عمرو بن حزم در جمع و تدوين
سنن نقل می نمايد و ابوبكر نيز امتثال نمود و كتاب هایی در اين رابطه نوشتند ولی
قبل از ارسال اين كتب عمروبن عبد العزيز وفات نمودند و به دنبال آن عبارت ابن حجر
را از فتح الباری می نگارند كه قبلا نقل نموديم . و در فايده سوم می گويد :

قاضی ابوبكر
بن العربی در شرح ترمذی گفته : « موطّأ اصل اول و لباب در اين باب است ، و كتاب
بخاری اصل دوم در اين باب است ، و اين دو اصل مبنا برای همه مانند مسلم و ترمذی
بوده ، و ابن هباب يادآور شده كه مالك راوی يك صد هزار بوده است و از همه̾ آن ها
ده هزار را در موطّأ جمع كرده و همواره اين ده هزار را بر كتاب و سنت عرضه می نمود
و به وسيله آثار و اخبار آنها را اختبار می كرد ـ و غير معتبر را اسقاط می نمود ـ
تا بالاخره همه̾ آن ها به پانصد حديث برگشت » و از عتيق بن يعقوب نقل كرده كه گفت
: مالك در موطّأ ، حدود ده هزار حديث نهاده بود و همواره در هر سال ، در آن ها
تأمّل و نظر می كرد و از آن ساقط می نموده تا اينكه همين مقدار فعلی باقی ماند …
» .    ( ص 4 و 5 )

و علامه احمد
بن محمد قسطلانی « 851 ـ 923 » در فصل دوم از مقدمه ارشاد الساری در شرح صحيح
بخاری تقريبا به منوال عسقلانی و سيوطی سخن گفته است .

با اعتراف به
منع رسول الله صلی الله عليه و آله از كتابت حديث و امر به محو آنچه مكتوب بوده ،
تاريك به نظر می آيد مستندی قابل اعتماد بر آيندگان در تدوين حديث باقی مانده باشد
، و ظاهرا همين امر موجب بوده كه مالك از ميان يك صد هزار حديث مروی خويش ، ده
هزار را در كتاب موطّأ جمع نمود و هر سال با مطالعه و دقّت نظر و عرضه آن ها بر
كتاب و سنّت قطعی واختبار و سنجيدن ، تعدادی از آن ها را اسقاط می كرد تا به تعداد
موجود فعلی منتهی گرديد .

وهويت كتاب
موط‍ّأ كه اصل و اساس برای مدونات و جوامع حديثی بعد از خويش است در نظر شخص مالك
بدين گونه مورد شك و ترديد بوده و چنان كه گفتيم ، مستندی قابل اعتماد برای روايات
مرويه در دست مالك نبوده و گرنه اسقاط تدريجی روايات در طول سال ها از كتاب موطّأ
اسقاط و ابطال حجج الهی بوده و چگونه می توان به مالك چنين اسنادی را داد ؟

ذهبی در
تذكرة الحفّاظ از عياشه روايت كرده كه گفت : « جمع ابی ، الحديث عن رسول الله صلی
الله عليه و‌ آله و سلم كانت خمسأة حديث فبات ليلة يتقلّب كثيرا قالت فغمنی فقلت :
اتتقلّب لشكوی أولشیء بلغك ؟

فلمّا اصبح
قال : ای بنية هلمّی الاحاديث التي عندك فجئته بها فدعابنار فحرّقها ، فقلت لم
ارقتها ؟ قال : خشيت ان اموت وقی عندی فيكون فيها احاديث عن رجل قد ائتمنته و وثقت
و لم يكن كماحدّثنی فاكون قد نقلت ذاك » .                                 ( ج 1ـ ص 5‌)

ـ پدرم
ابوبكر از رسول الله صلی الله عليه و آله و سلم پانصد حديث جمع آوری كرد ، شبی در
خوابگاه خويش بسيار بی قرار بوده و از اين پهلو به آن پهلو می گرديد ، و مرا غمناك
كرد ، عرض كردم : اين بی قراری شما به خاطر رنجوری يا خبری نگران كننده است ؟ چون
صبح شد فرمودند : دختر جان ، احاديثی كه نزد تو است برايم بياور ، من هم آن احاديث
را آوردم آتش طلبيد وآن ها را سوزاند ، عرض كردم : چرا سوزاندی ؟ فرمودند : ترسيدم
كه بميرم در حالی كه اين احاديث از من به جا بماند و در ميان آن ها احاديثی باشد
كه از كسی كه مورد اطمينانم بوده و با اعتماد به وی نقل كرده باشم و در واقع چنان
نباشد .

اين احتياط
ابوبكر دلالت روشن دارد بر اينكه احاديث و آثاری كهدر نزد آنان بوده صبغه حجة
اللهی نداشته است و گرنه چگونه مانند خليفه در محو آن ها با سوزاندن اقدام می
نمايد ؟ وقتی كه در عصر خليفه آن هم خليفه ای كه ملقب به صديق است ، احاديث مكتوبه
آن اندازه بی اعتبار باشد كه خليفه محو آن ها را با احراق واجب بداند ، اعتبار
احاديثی كه بعد از صد سال و بيشتر نوشته شده و مورد استناد ارباب تصنيف و تأليف
واقع شده روشن است !

و از طبقات
ابن سعد نقل شده : هنگامی كه عمربن الخطاب مورد اصابت واقع گرديد و طبيب آوردند
عمر دريافت كه اجلش نزديك است پسرش فرياد زد : « يا عبد الله بن عمر ناولنی الكتف
، فلو اراد الله ان يمضی ما فيه امضاه ، فقال له ابن عمر : انا اكفيك محوها ، فقال
: لا والله ، لا يمحوها احد غيری فمحاها عمر بيده و كان فيها فريضة الجد » .

ـ يا اباعبد
الله بن عمر ، لوحهرا به من بده ، عبد الله عرض كرد : من در محو آن كفايت می نمايم
. عمر گفت : نه ، به خدا سوگند جز من احدی آن را نبايد محو كند ، پس به دست خويش
آن را محو نمودند در صورتی كه در آن احكام ميراث جدّ مرقوم بوده است .

و از عبدالله
بن مسعود نيز محو احاديث به وسيله آب در سنن دارمی و غير آن روايت شده كه « از مكه
تا يمن ، صحيفه ای كه در آن احاديثی در شأن آل بيت نبی اكرم صلی الله عليه و آله و
سلم بود علقمه آورد و با استيذان بر عبدالله بن مسعود داخل شدند و صحيفه را به
خدمتشان تقديم نمودند ، عبدالله ـ بعد از ملاحظه صحيفه ـ كنيزك را آواز داد و طشتی
كه در آن آب باشد طلبيد ، راوی می گويد : مابه ايشان عرض كرديم : يا ابا عبدالرحمن
نگاهی در صحيفه كنيد ، كه در آن روايات خوبی است ولی او ، آن صحيفه را در آب خيس
می نمود ، و می فرمود : « نحن نقص عليك احسن القصص بما اوحينا اليك هذا القرآن »
قلوب و جان ها اوعيه و ظروفند ، بايد با قرآن آن ها را مشغول و پرنمائيد نه با غير
قرآن .

 و در خبر آمده « صحيفه ای كه در آن حديث بوده
نزد عبدالله بن مسعود آوردند ، آب خواست ، حروف و كلمات را با آب محو نمود سپس آن
را سوزاند آنگاه فرمودند : خدا را همواره به ياد آن كس می آورم كه می داند اين
گونه صحيفه در كجاست مگر آن كه به من خبر دهد و الله كه می داند چنين صحيفه ای در
دير هند است خودم را به آن می رسانم و محوش می كنم . اهل كتاب ، چنان كردند كه
هلاك شدند » .

و اخبار و
آثار در كتب اهل سنت در اين باره بسيار است و ظاهرا اصل و ريشه̾ همه̾ آن ها خبری
است كه مسلم در صحيح خويش از ابو سعيد خدری از رسول الله صلی الله عليه و آله
روايت كرده و ابن حجر عسقلانی در مقدمه فتح الباری بدان اشاره داشت ، و ما آن را
مطابق صحيح مسلم به شرح النووی نقل می كنيم :

« عن ابی
سعيد الخدری انّ رسول الله صلی الله عليه و آله و سلم قال : « لا تكتبوا عنّی و
منكتب عنّی غير القرآن فليمحه و حدثوا عنّی و لا حرج و من كذب علّی .. متعمدا
فليتبوّء‌ مقعده من النّار » .                                        ( ج 18ـ از شرح مزبور ـ ص 129 ) 

ـ از ابی
سعيد خدری روايت شده كه رسول الله صلی الله عليه و سلم فرمودند : « چيزی از من
منويسيد و اگر كسی از من چيزی غير قرآن نوشته است ، بايد محوش نمايد و از من حديث
كنيد كه مانعی ندارد وهركس كه بر من متعمّدا دورغ ببندد جای خويش را در آتش
برگزيند .

و اخبار و
آثار بسياری نيز در اباحه و تجويز كتابت احاديث در كتب اهل سنت آمده است كه به حسب
اقتضاء مقام طايفه ای از آن ها را نقل می كنيم :

دارمی در سنن
خويش آورده : « عن عبد الله بن عمرو قال : كنت اكتب كلّ شيء أسمعه من رسول صلی
الله عليه و سلم أريد حفظه فنهتنی قريش و قالوا تكتب كلّ شيء ‌سمعته من رسول صلی
الله عليه و سلم و رسول الله بشر تيكلم في الغضب و الرضا فامسكت عن الكتاب فذكرت
ذلك لرسول صلی الله عليه و سلم فأومأ باصبعه الی فيه و قال : اكتب فوالذّی نفسي
بيده ما خرج منه الّا حق »                                   ( ج1 ص 125 )

ـ از عبدالله
عمرو « بن العاص » آمده كه گفت : من هر چيزی كه از رسول الله صلی الله عليه و سلم
می شنيدم ، می نوشتم تا حفظش كنم ، قريش مرا از اين كار منعم كردند و گفتند : هر
چه از رسول صلی الله عليه و‌ سلم شنيده ای می نويسی ، رسول صلی الله عليه و سلم
بشر است ، در غضب و رضاء تكلم می كند ، من با نهی قريش از نوشتن خود داری كردم ،
پس به عرض رسول الله صلی الله عليه و سلم رساندم ، آن بزرگوار بدهان خويش اشارت
فرمودند و گفتند : بنويس ، سوگند بخدائی كه جانم در قبضه اوست خارج نمی گردد از
دهانم مگر حق .

و خبر ديگری
از عبدالله مزبور نقل می كند : « كه خدمت رسول (ص) آمدند و عرض كردند : يا رسول
الله من می خواهم حديث از شما روايت كنم، اگر رأی مبارك است ، می خواهم همراه از
بر كردن در قلب ، بدست خطّم كمك جويم ؟ رسول الله (ص ) فرمودند : اگر حديث من است
، همراه حفظ قلب بدست خط خويش استعانت كن » . ( ج 1ص125 -126 )

از مسند امام
احمد بن حنبل از ابوهريره نقل شده : « انّه لمّا فتح الله علی رسول الله صلی الله
عليه و سلم مكة قام الرسول صلی الله عليه و سلم و خطب في الناس ، فقام رجل من اهل
اليمن يقال له ابوشاه ، فقال : يا رسول الله اكتبوا لي فقال اكتبوا له ، قال ابو
عبدالرحمن ( عبدالله بن احمد ) : ليس يروی في كتاب الحديث شيء اصحّ من هذا الحديث
لانّ النّبي صلی الله عليه و سلم امرهم ، قال : ( اكتبوا لا بی شاه ) » .

ـ چون مكه را
خدای تعالی به رسول الله صلی الله عليه و سلم فتح فرمودند ، حضرت رسول صلی الله
عليه و سم بپا خاست و در ميان مردم خطبه خواندند ، مردی از اهل يمن كه او را
ابوشاه می گفتند ، بپاخاست عرض كرد يا رسول الله برايم بنويسيد ، فرمودند : برايش
بنويسيد .

ابو عبد
الرحمن عبدالله پسر احمدبن حنبل می گويد : در كتابت حديث چيزی صحيح تر از اين حديث
روايت نشده است زيرا رسول الله صلی الله عليه و سلم امر فرمودند و گفتند : «اكتبوا
له ».                                                                             
ادامه دارد

اصول اعتقادی
اسلام

معاد

عذاب های
روحی دوزخيان

آيت الله
حسين نوری

انسانی هائی
كه در دنيا در مزرعه̾ وجود خود به جای اينكه نهال های پر ثمر فرهنگ مترقّی اسلام و
اخلاق و ملكات فاضله را بنشانند ، بوته های خار فرهنگ انحطاط و ملكات رذيله كاشته
اند و به جای گام گذاشتن در راه شناخت و انجام وظائف انسانی راه های ضلالت و
انحراف را پيموده اند بالاخره با همين فرهنگ منحط و انحرافی و اخلاق زشت و اعمال
ناپسند پا به عرصه̾ محشر می گذارند و عقوبات و آلام جهنّمی را درو می كنند .

رطب ناورد
چوب خر زهره بار

چه تخم افكنی
در همان چشم دار

درخت زقوم
اريجان پروری

مپندار هرگز
كز و بر خوری

مپندارم ای
در خزان كشت جو

كه گندم
بياری به وقت درو

همانطور كه
در مقاله̾ پيش گفته شد آلام و عقوبت های دوزخيان به طور كلّی دو دسته است :

1-   
آلام و عقوبت های
جسمانی .

2-   
آلام و عذاب های
روحانی .

شرح آلام
جسمانی چه از لحاظ تعداد و كميّت و چه از جهت كيفيّت به عمل آمد و در شرح آلام
روحانی به توضيح دو تا از آنها پرداختيم و اكنون بقيّه̾ آنها .

در معرض
تحقير و اهانت

سوّمين عذاب
روحی اهل جهنّم اين است كه همواره در معرض تحقير و اهانت قرار می گيرند كه قرآن مجيد
اين موضوع را در چند مورد ، مورد تذكر قرار داده است :

1-   
و نادّوا يا مالك لقض
علينا ربّك قال انّكم ما كثون لقد جئناكم بالحق و لكن اكثركم للحق كارهون » [1]
.

يعنی اهل
جهنم از مالك كه يكی از فرشتگانی است كه خزينه دار جهنّم است تقاضا می كنند كه از
پروردگارت بخواه كه ما را بميراند تا از سختی ها و عذاب های جهنّم راحت شويم ،
مالك از روی اهانت پاسخ به اين تقاضا را به مدّت هزار سال به تأخير می‌ اندازد. [2]
از آن پس می گويد : « انّكم ماكثون لقد جئناكم بالحق و لكن اكثركم للحق كارهون » .

شما هميشه در
اين عذاب خواهيد زيست و هرگز رهائی نخواهيد داشت ما آئين حق را برای همه̾ شما
انسان ها آورديم ولی بيشتر شما از حق كراهت داشتيد و از آن اعراض كرديد .

2-   
« انّ شجرة الزّقوم
طعام الأثيم كألمهل يغلی في البطون كغلی الحميم خذوه فاعتلوه الی سواء الجحيم ثم
صبّوا فوق رأسه من عذاب الحميم ذق انّك انت العزيز الكريم » [3]
.

يعنی درخت
زقوم طعام گنهكاران است كه از جهت شدّت حرارت مانند مس در آتش گداخته و مثل آب كه
بر روی آتش جوشان است در نهاد آنها می جوشد ، و خطاب قهر الهی می رسد كه گناه
كاران را بگيريد و بمباران دوزخ در افكنيد پس از آن آب جوشان بر سرشان فرو بريزيد
و از روی تحقير و اهانت به آنان كه بر مسند فرمان روائی ظالمانه تكيه زده خود را
در اوج عزّت می ديدند و به القاب و عناوين دهن پركن دل بسته و سر مست بودند گفته
می شود « ذق انّك انت العزيز الكريم » اكنون بچش اين عذاب را كه تو خود را عزيز و
كريم می دانستی !

3-   
« و نادی اصحاب
النّار اصحاب الجنة ان افيضوا علينا من الماء أوممّا رزقكم الله » [4]
.

از آنجا كه
بهشت و جهنم را خداوند طوری قرار داده است كه ساكنان بهشت و اهل جهنّم يكديگر را
كاملا می بينند ، دوزخيان می بينند كه بهشتيان بر مسند عزّت و كرامت الهی تكيه زده
در پرتو لطف خاصّ خداوند در كاخ های زيبا كه آب های روان در فضای فرح بخش و عطر
آگين آن از ميان گل ها و شكوفه ها جاری است و غلمان بهشتی در خدمت آنان صف كشيده
اند به سر می برند و از انواع نعمت های جنّت بهره مند می باشند در اين حال از آن
ها تقاضا می كنند كه از آن آب گوارا و نعمت های ديگری كه خداوند روزی شما گردانيده
است به ما نيز بدهيد بهشتيان مدّت چهل سال تقاضای آنها را بدون پاسخ می گذارند [5]
و بعد از آن می گويند : « انّ الله حرّمهما علی‌ الكافرين » [6]
.

يعنی خداوند
اين آب و طعام بهشتی را بر كافران حرام گردانيده است .

4-   
« و من خفّت موازينه
، فاؤلئك الدّين خسروا انفسهم في جهنّم خالدون تلفح وجوههم النّار وهم فيها كالحون
الم تكن آياتی تتلی عليكم فكنتم بها تكذّبون قالوا ربّنا غلبت علينا شقوتنا و كنّا
قوما ضالّين زيّنا اخرجنا منها فان عدنا فانا ظالمون قال اخسئوا فيها و لا تكلّمون
» [7]
.

يعنی كسانی
كه ميزان اعمالشان سبك می باشد خودشان را به زيان افكنده برای هميشه در دوزخ معذب
خواهند بود آتشی دوزخ چهره های آنها را می سوزاند و با سيما و قيافه های زشت و
درهم كشيده در آنجا به سر خواهند برد ، به آنها از جانب حق خطاب می شود كه آيات من
بر شما تلاوت نمی شد ؟ و شما در برابر اين آيات حيات بخش به جای تفكّر و تسليم به
تكذيب آن ها نمی پرداختيد .

آنها در پاسخ
می گويند : ای پروردگار ما شقاوت ما بر ما غلبه كرد و كار ما به گمراهی كشيد
پروردگارا ما را از جهنّم نجات بده اگر ديگر در راه عصيان و طغيان گام گذاشتيم از
ستمكاران خواهيم بود و به هر گونه عذاب محكوم خواهيم بود و به هر گونه عذاب محكوم
خواهيم شد در اين حال خطاب تحقير آميزی از جانب خداوند به آنها می رسد كه : در
جهنّم بمانيد و لب از سخن گفتن فرو ببنديد .

سرزنش و
توبيخ جهنميان

چهارمين عذاب
روحی اهل جهنم اين است كه به طور مكرر مورد توبيخ قرار می گيرند و اين موضوع نيز
در قرآن كريم در مواردی آمده است :

1-   
نخستين ضربه روحی كه
بر گنهكاران وارد می گردد اين است كه از جانب خداوند به آنها خطاب می شود : « و
امتازوا اليوم ايها المجرمون » سپس گفته می شود « الم اعهد اليكم يا بني آدم الّا
تعبدوا الشّيطان انّه لكم عدو مبين و ان اعبدونی هذا صراط مستقيم و لقد اضلّ منكم
جبلا كثيرا افلم تكونوا تعقلون هذه جهنّم التي كنتم توعدون »[8]
.

ای گنهكاران
از صف و جمعيّت نيكوكاران جدا شويد ای فرزندان آدم آيا با شما عهد نبستم كه شيطان
را پرستش نكنيد زيرا او دشمن آشكار شما است و تنها مرا عبادت كنيد كه اين راه
مستقيم سعادت و فلاح شما است اينك جمعيّت بسياری از شما را به گمراهی كشانده است
آيا فكر و عقل نداشتيد ؟ اين است همان جهنّمی كه به شما وعده داده شده بود .

2-   
و الّذين كفروا لهم
نار جهنّم لا يقضی عليهم فيموتوا و لا يخفّف عنهم من عذابها كذلك نجزی كلّ كفور و
هم يصطرخون فيها ربّنا اخرجنا نعمل صالحا غير الّدی كنّا نعمل اولم نعمّركم ما
يتدّ كر فيه من تذكر و جائكم النّذير فذوقوا فما للظّالمين من نصير » [9]
.

يعنی كيفر
آنان كه راه كفر و عناد در برابر حق را پيش گرفتند . آتش دوزخ است كه نه به پايان
می رسد تا بميرند و نه تخفيف بيابد تا آسوده شوند و اين است جزای هر كافر و عنادگر
و آنها در آتش دوزخ فرياد می كشند كه ای پروردگار ما را اكنون از اين عذاب خلاص كن
تا راه ديگری در پيش بگيريم و بر خلاف گذشته به انجام اعمال نيك بپردازيم در اين
حال از جانب خداوند خطاب می رسد كه آيا شما را يك عمر مهلت نداديم و پيغمبرانی
برای راهنمائی شما نفرستاديم تا هر كه قابل پند شنيدن است بشنود و متذكر شود و به
توبه و بازگشت به سوی حق بپردازد ؟

بنابراين
امروز اين عذاب دوزخ را بچشد كه ستمكاران را هرگز ياوری و نجات دهنده ای وجود
ندارد .

3-   
« و قلا الّذين في
النّار لخزنة جهنّم ادعوا ربّكم يخفّف عنا يوما من العذاب قال اولم تكن تاتيكم
رسلكم بالبينات قالوا بلی قالوا فادعوا و ما دعاء الكافرين الّا في ضلال »[10]

يعنی : اهل
دوزخ به خازنان جهنم می گويند از خدا بخواهيد كه يك روز عذاب ما را تخفيف بدهد و
آن ها در پاسخ می گويند آيا پيغمبران الهی به منظور هدايت شما با براهين روشن از
جانب خداوند نيامدند ؟ دوزخيان در جواب می‌گويند آری آمدند ولی متأسفانه ما آنان
را پيروی نكرديم و اكنون به اين روز سياه افتاديم پس خازنان دوزخ می گويند اينك هر
چه می خواهيد دعا و ناله كنيد كه دعای كافران جز زيان و ضلالت نتيجه ای نخواهد
داشت .

4-   
« و للّذين كفروا
بربّهم عذاب جهنّم و بئس المصير إذا القوا فيها فوج سالهم خزنتها الم ياتكم نذير
قالو بلی قد جاء نا نذير فكذّبنا و قلنا ما نزّل الله من شیء ان انتم الّا في ضلال
كبير و قالوا لو كنّا نسمع او نعقل ما كنّا في اصحاب السّعير فاعترفوا بذنبهم
فسحقا لاصحاب السعير » [11]
.

برای كسانی
كه در زندگی دنيا در برابر حق راه كيفر و عناد را پيش گرفتند عذاب جهنّم كه
منزلگاه بسيار بدی است مهيّا گشته است و چون در آتش جهنّم كه چون ديگ جوشان در
التهاب و تموّج است افكنده شوند صدای فرياد مهيبی را از آن بشنوند و آن آتش به
طوری بر كافران خشمناك است كه گوئی از شدّت غيظ و غضب خود می خواهد قطعه قطعه شود
. هز فوجی و گروهی از كافران كه در جهنّم افكنده می شود خازنان جهنم به آن
فوج  و گروه می گويند : آيا از جانب حق
تعالی پيغمبری برای راهنمائی شما نيامده ؟

آنها در پاسخ
می گويند آری رسول حق آمد ولی ما به جای اينكه در برابر او راه تسليم و ايمان را
پيش بگيريم راه تكذيب پيش گرفتيم و گفتيم خداوند چيزی نازل ننموده است و شما در
گمراهی سخت می باشيد : اكنون متوجّه و متنبه شده ايم كه اگر در دنيا سخن پيغمبران
الهی را می شنيديم و بر اساس عقل و فكر گام بر می داشتيم امروز از دوزخيان نبوديم
آری آنان امروز به گناه خود اعتراف می كنند .

ولی ديگر
سودی ندارد ، دوزخيان را از رحمت حق دوری باد .

                                                                                      
ادامه دارد

12
فروردين روز تثبيت ارزش های اسلامی

… سرانجام
پس از سال ها تلاش ، پيكار و مقاومت بی وقفه ملّت بزرگ و نستوه ايران به رهبری
حكيمانه̾ حضرت امام خمينی قدس سره ، در روز 22 بهمن ماه 1357 ، انقلاب اسلامی
ايران به پيروزی رسيد و به حكومت ننگين پادشاهی برای هميشه ، خاتمه داده شد ، و
مردم جشن پيروزی را در سراسر كشور گرفتند . ولی مگر با پيروزی انقلاب كار تمام می
شد ؟ نوع حكومت ، مهم ترين مسئله ای‌ بود كه می بايست هر چه زود تر ، مطرح می شد و
مردم به حكومت دلخواه خويش رأی مثبت می دادند .

احزاب و گروه
های سياسی گوناگونی‌كه از فداكاری ها  و
تلاش ها و ازخود گذشتگی های مردم ، می خواستند سوء استفاده كنند و اهداف شوم خود
را به مرحله̾ اجرا بگذارند ، به خيال اينكه اكنون هرج و مرجی رخ داده و بلبشوئی بر
پا است و مردم چندان به مسائل سياسی وارد نيستند ، با عرضه كردن افكار و انديشه
های پوچ و باطل خود در روزنامه ها و مجلّه ها و حتّی راديو تلويزيون مبنای غلط خود
را می خواستند بر مردم انقلابی و شهيد پرور تحمل كنند ، غافل از اينكه آن طرف
قضيّه ، امامی‌ هشيار و آگاه به تمام مسائل سياسی وجود دارد و هرگز نخواهد گذاشت
برای يك روز هم چنان حكومت های ننگينی در ايران اسلامی‌ پياده شود .

تازه مردم از
يوغ شاهنشاهی آزاد شده و خود را يافته بودند ، و تمام فداكاری ها و ايثار ها را به
خاطر اسلام و حكومت اسلامی ، تقديم كرده بودند وانگهی در شعارهای خود همواره ،
استقلال ، آزادی و حكومت اسلامی مطرح نموده بودند ، و از همه مهم تر كه امام در
رأس قدرت قرار داشت و به هيچ قيمتی حاضر به معامله با ملّی گراها ، سوسياليست ها ،
دموكرات ها ، منافقين و ايسم های مختلفی كه چون قارچ از گوشه و كنار روئيده شده
بود ، نبود و لذا با كمال قاطعيّت و بيداری اعلام نمود : « جمهوری اسلامی‌؛ نه يك
كلمه كم و نه يك كلمه زياد » و با اين اعلام قاطع خود ، خواب ها و خيال های رهبران
گروهك ها و احزاب مخالف را پريشان نموده ، نقشه هایشان را به ابطال كشاند .

و امّا مردم
! مردمی كه جان و مال و فرزند خود را با اسلام معاوضه كرده بودند ؛ مردمی كه از
نخستين روز نهضت ، با امام خود ، خالصانه دست بيعت داده بودند ؛ مردمی كه در وجود
امام ، تمام نظريّات و آراء و انديشه های خدا جويانه را می ديدند و او را مظهر
خلوص ، پاكی ، ايمان ، تقوا ، قاطعيت ، صلابت ، رحمت ، شهامت ، شجاعت و تمام خصال
انسانی و اسلامی می دانستند و در تمام فراز و نشيب های‌ نهضت ، همگام با او گام
برداشته و در راه مقدسش كه راه « الله بود و هيچ گونه تمايلی به شرق و غرب نداشت ،
قدم برداشته و اين راه پر پيچ و خم را با استقامت ، فداكاری ، پشتكار ، بينش صحيح
، عقيده̾ راستين ، صبر آهنين ، بردباری ، تحمّل دشواری ها ، ايثار ها ، و گذشت های
بی سابقه پيموده بودند ؛ اين بار نيز پشت سر امام خود ، همان سخن تكرار و همان
شعار را در عمل پياده كردند .

صبح روز
دوازدهم فروردين 58 بود ، كه به سوی صندوق های‌ رأی سرازير شدند و به حكومت دلخواه
خود يعنی « جمهوری اسلامی‌» آری گفتند .

آری به
جمهوری اسلامی ، يعنی آری به خدا ، به اسلام ، به قرآن ، به پيامبر ، به اهل بيت
عصمت و طهارت و به ارزش های والا و مقدس اسلام .

آری به
جمهوری اسلامی ، يعنی آری به حق ، به عدالت ، به خير ، به انسانيّت ، به قانون
آسمانی‌، به شريعت محمّدی ،‌به ولايت فقيه .

آری به
جمهوری اسلامی ، يعنی آری به رهبری امام خمينی ، به آزادی در پرتو اسلام ، به
استقلال كامل ، به خروج از سلطه̾ استعمار ، به قطع دست استثمارگران و زالوصفتان ،‌به
نابودی قانون های ذليلانه استعماری و به حكومت جائرانه شاهنشاهی‌.

مردم به
جمهوری اسلامی‌ رأی مثبت دادند و امام هم به آنها تبريك گفت . امام اين روز را
بزرگترين عيد ملّی ، اسلامی اعلام كرد تا برای هميشه زنده و جاويد در تاريخ بماند
و هرساله به اين مناسبت ، مردم جشن بگيرند و به ياد آن روز ها و آن تلاش ها و آن
فداكاری ها و آن خلوص ها و آن وحدت ها و آن انسجام ها ، ارزش های‌ انقلاب را زنده
نگهدارند و برای‌ دفاع از آرمان مقدس « خمينی » هميشه در صف مقدم جبهه نبرد با هر
چه بوی انحراف و سازش و زير پا گذاشتن ارزش ها از آن می‌ آيد . قرار بگيرند و به
خاطر خدا ، دست از انقلاب مقدّس خود بر ندارند و اين حكومت اسلامی را كه پس از قرن
ها غيبت ، اكنون ، با آن همه شهادت ها و از خود گذشتگی‌ و معلول ها و مجروح ها و
كمبود ها و دشواری ها و نقشه های خائنانه مخالفين و جنگ ها و نبرد ها به ميدان
آمده ، نگهدارند و نگذارند فرهنگ استعماری با نفوذ در ميان مردم ، بار ديگر ، زير
پوششی ديگر و با زبانی ديگر  راه را برای
استعمار گران و طاغوتيان و ظالمان و مستكبران و خائنان باز كند و خدای نخواسته با
يك كودتای خزنده ، از راه فرهنگ  و با جلوه
هایی جديد و زرق و برقی مخصوص و رنگی ديگر ، « صبغة‌الله » را از انقلاب و نظام ما
بگيرد و « صيغة‌الشيطان »‌ را جايگزينش نمايد .

نه، قطعا اين
ملّت كه با امام خود پيمان ناگسستنی بسته است و فداكاری خود را برای نگهداری نظام
اسلامی‌ تا آخرين قطره̾ خون و آخرين منزل و آخرين نفس ، بارها و بارها اعلام داشته
است ، اكنون نيز با ديدی‌ تيز تر و با بينشی روشن تر ، در صحنه ، كاملا هوشيار و
مقاوم ايستاده و صحنه را برای بازيگران طاغوتی و استعماری و غربی و شرقی و خائن
خالی نمی‌ كند ، و همانگونه كه با فرهنگ طاغوت در آن دوران اختناق و فشار مبارزه
كرد ، امروز  نيز با رهبری های خالصانه̾
حضرت آية الله خامنه ای ، با فرهنگ رنگارنگ منافقانه̾ سازشكارانه خائنانه̾ وارداتی
، در اين دوران آزادی و استقلال مبارزه ای بی امان خواهد كرد ، بگذار اين بار نيز
محك تجربه̾ انقلاب اسلامی ، گروه ديگری را كه با آرايش های غربی بزك كرده اند ، از
رده خارج سازد و منافقان را از مؤمنان و متعّهدان به انقلاب ممتاز و مشخّص نمايد،
تا سيه روی هر كه در او غش باشد .

به هر حال
اين ملّت فداكار كه در روز 12 فروردين ، به جمهوری اسلامی رأی مثبت داد، از آن
محافظت و نگهداری خواهد كرد و با تمام قوا دفاع و پشتيبانی و حراست خواهد نمود
زيرا « جمهوری اسلامی ‌» را نتيجه̾ مجاهدت ها و فداكاری های خود می داند و خود را
از آن بيگانه و جدا نمی داند ؛ مگر ممكن است پدر و مادری‌از فرزند نوجوان خود كه
با خون دل او را بزرگ كرده اند ، دست بردارند ؟ مگر امكان دارد ملّتی كه طی سيزده
چهارده سال از گذشت انقلاب ، آن همه شهيد و معلول تقديم آن بكند و امروز به خاطر
برخی كمبود ها ، از آن دست بردارد ، البته چنين نخواهد بود . ولی از آن سوی بر
مسئولين نظام لازم است هر چه بيشتر به فكر مردم باشند و وسايل نارضايتی آنان را
فراهم نكنند وجلوی‌ نفوذ غرب زده ها و طاغوتچه ها را بگيرند و اين كمبود ها را كه
بيشتر آنها قابل حل است بر مردم تحميل نكنند و عرصه را بر آنان تنگ ننمايند وسفارش
های مكرّر امام عزيز و عظيم مان را در مورد آنان از ياد نبرند و اين ولی نعمت های
خود را به فراموشی نسپارند و صيغه̾ غربی را در 
ادارات به «‌صبغة الله » هرچه زود تر تبديل كنند . و بر مردم است كه اين
ميراث الهی را با قدرت ، قاطعيّت و صلابت حفظ كنند و دست دزدان بين المللی راكه هر
بار از راهی می خواهند در ميان ما نفوذ كرده و به غارت و چپاول بپردازند ، برای
هميشه قطع نمايند ، و زير پرچم اسلام و قرآن ، از فرهنگ اسلام كه دست خوش برخی‌
ناملايمات توسط وارثان استعمار غربی می خواهد بشود ، حمايت و نگهداری كنند و مطمئن
باشند كه تا با خدا هستند ، خدا با آنها هست : « ان تنصروا الله ينصركم  و يثبّت اقدامكم » .

فرا رسيدن
اين روز خجسته و عيد مبارك را كه با عيد سعيد فطر مقارن شده است، به فال نيك می
گيريم و به يكايك ملّت شهيد پرور متعّهد ايران اسلامی تبريك و تهنيت عرض می كنيم ،
به ويژه به مقام والا و ارجمند ولی الله اعظم ارواحنا فداه و مقام محترم ولايت
فقيه و تمام اقشار و طبقات متعهّد در ايران و تمام جهان ، چرا كه اين روز حجسته ،
مايه̾ اميد همه̾ حق جويان و محرومان و ستم كشيدگان و خدا خاهان دنيا است و
اميدواريم كه اين بارقه̾ اميد در قلب مستضعفين و محرومين گيتی به ويژه هم وطنان
عزيزمان ، به خشكی و سردی مبدّل نشود و به يأس و نوميدی نگرايد ، و از اين پس شاهد
پيشرفت بيشتر اسلام در تمام شئون و امور كشورمان باشيم . ان شاء‌ الله .

عيد واقعی

و اندم كه
شود ملت ما فاتح و پيروز       بی شبهه بود
روز فلاح و شرف آن روز

عيد است
زمانی كه فلسطين شود آزاد    از اهرمن من
فتنه و از دشمن مرموز

روز‌ی كه رها
خطّه افغان شود از غم        و ان روز شريف
است و سعيد است و دل افروز

نوروز بود
روز رهائی ضعيفان                  از پنجه̾
شيطان ستمكار زر اندوز

عيد است
زمانی كه شود پيكر بد كيش      سوراخ و
مشبك دگر از ناوك جان سوز

عيد است
زمانی كه رسد مهدی زهرا (ع)     در جبهه
بياری جوانان ستم سوز

عيد است
زمانی كه ابر مفسد ايام              بيرون
شود از منطقه باناوك دلدوز

روزی كه رسد
در همه جا نهضت اسلام       عالم همه عيد
است و جهان يكسره نوروز

ای منتظران
موسم هجران به سر آيد

آيد زسفر «
باقری » ، آن شمع شب افروز

                                          «
اراك ـ‌ باقری »

تفسير سوره
رعد

هدايت پاداشی
و ضلالت كيفری

قسمت پنجاه و
دوم

آيت الله
جوادی آملی

« و يقولون
الذين كفروا لولا أنزل عليه آية من ربّه ، قل انّ الله يضلّ من يشاء و يهدی إليه
من أناب » .                                                                       
( سوره رعد ـ آيه 27 )

و آنان كه
كافر شدند می گويند : چرا آيت و حجتی از پروردگارش بر او نازل نشد ؟ بگو همانا
خداوند هر كه را بخواهد گمراه و هر كه به درگاه كبريائيش تضرّع كند ، هدايت می
نمايد .

شبهه̾ منكران
رسالت

در اين آيه
شبهه̾ منكران وحی و رسالت را مطرح می فرمايد . البته قبلا در همين سوره ، چند مورد
سخن از رسالت به ميان آورده و شبهات منكرين وحی و رسالت را بيان كرده و پاسخ می
فرمايد كه مبسوطا بحثش گذشت .

اكنون در اين
آيه نيز يكی از آن شبهات را مطرح می نمايد كه باز هم در همين سوره خواهد آمد كه :
« و ما كان لرسول أن يأتی بآية‌الا باذن الله لكل اجل كتاب » ( سوره رعد ـ آيه 38)

و در پايان
همين سوره نيز می خوانيم : « و يقول الذين كفروا لست مرسلا »‌ ( سوره رعد آيه 43 )
منكرين گاهی می‌ گفتند كه : تو پيامبر نيستی‌ ! و گاهی ‌می گفتند : انسان نمی
تواند حامل وحی و رسالت باشد و فرشته است كه می تواند رسول باشد . گاهی پيشنهاد
معجزه می‌ دادند و می گفتند : فلان معجزه را برای ما انجام ده و مانند آن . درباره̾
طرح اعجاز نيز گاهی به خود پيامبر می گفتند : برای ما معجزه و آيتی بياور و گاهی
می گفتند : اگر او پيامبر است، چرا خدا او را با معجزه تأييد نمی كند ؟ گاهی می
گفتند : اين شخص كه ادعای نبوّت دارد ، يك معجزه ای مانند معجزات انبياء پيشين
برای ما بياورد ، گاهی فعل را به خدای سبحان نسبت می دادند و می گفتند : اگر اين
شخص پيامبر است ، چرا از سوی خدای سبحان بر او آيت يا آياتی نازل نمی شود ؟

اين پيشنهاد
ها و اعتراض ها يك سلسله جواب های مشترك دارد و يك سلسله جواب های خصوصی . آنجا كه
به خود پيامبر پيشنهاد می دادند كه بايد معجزه ای بياوری ، خداوند به پيامبر می
فرمايد : تو در جواب آنها بگو : من آن قدرت را از پيش خود ندارم كه هر لحظه شما پيشنهادی
بدهيد من هم فورا طبق خواسته شما در نظام خلقت تأثيری بگذارم . من بنده ای از
بندگان خداوند هستم كه به اذن و اجازه̾ او كار می كنم . اين يك پاسخ كه گاهی
خداوند به پيامبرش می فرمايد كه به آنها بگو و گاهی هم مستقيما به پيامبرش می
فرمايد : « إنّما أنت نذر و لكل قوم هاد » ( رعد ـ‌ آيه 7 ). ای پيامبر ، تو فقط
كارت انذار كردن و هشدار دادن به اين ها است ، و برای هر قومی‌ يك هدايت كننده ای
هست . گاهی می فرمايد به اينكه اينها اگر بهانه می گيرند و معجزه می خواهند ، اين
كتاب خدا معجزه است . يك انسان درس نخوانده كتابی اين چنين آورده است كه اگر تمام
درس خوانده های عالم جمع شوند ، يك سوره̾ كوچك مثل سوره هايش نمی توانند بياورند.
ولی‌ در آنها انگيزه̾ ايمان آوردن نبود . حضرت امير سلام الله عليه می فرمايد كه
من شاهد سه معجزه از حضرت رسول صلی الله عليه و آله و سلم در يك جا برای كفار بودم
ولی باز هم ايمان نياوردند .

آنها تمام
اين معجزات را از حضرت می ديدند ولی در آنها اثر نمی گذاشت ، زيرا معجزه باعث نمی
شود كه كسی ايمان بياورد ؛ معجزه زمينه را فراهم می سازد و گرنه ايمان يك نور
درونی است كه انسان بايد از آن نور درونی مدد بگيرد و ياری بطلبد .

در اين آيه
شبهه̾  كفار را مطرح می سازد كه می گويند :
چرا يك معجزه بر پيامبر نازل نمی شود ، نظير آنچه كه بر انبياء پيشين نازل می شد ؟
در پاسخ ای پيامبر به آنها بگو كه ضلالت و هدايت بدست خدا است . « و ما كان لرسول
أن يأتي بآية‌الّا باذن الله » ( سوره رعد ـ آيه 38 ) ـ هيچ پيامبری معجزه ای نمی
آورد جز با اذن و اجازه پروردگار و برای هر چيزی نظم و برنامه ای هست « لكل اجل
كتاب » ـ و به هر حال معجزه فقط حجت خدا را تمام می‌ كند و گرنه هدايت و ضلالت
عامل ديگری دارد « قل ان الله يضلّ من يشاء و يهدی اليه من اناب » .

اقسام هدايت

در بحث های
گذشته درباره̾  هدايت گفتيم كه هدايت بر دو
قسم است :

1-   
هدايت تشريعی و
ابتدائی .

2-   
هدايت تأييدی و ادامه
ای .

خدای سبحان
هدايت تشريعی را برای تمام افراد بشر مقرر فرموده است . می فرمايد : ما پيامبر را
به عنوان رحمت برای جهانيان فرستاديم و می فرمايد : و ما تو را برای تمام مردم
فرستاديم « و ما ارسلناك الّا كافة للناس » ( سوره سبا ـ آيه 28 ) و تمام بشر را
به اين امور و معارف آشنا كرديم « انّا هديناه السبيل » ( سوره سبا ـ آيه 3 )
انسان در هر شرائطی كه باشد ، خداوند او را به هدايت تشريعی ، هدايت می كند ، يعنی
راه را به او نشان می دهد ، راهنمائيش می‌ فرمايد : « و هديناه النجدين » ( سوره
بلد ـ آيه 10 ) و ما هر دو راه را به او نشان داديم ، حال او يا بايد شاكر باشد و
راه حق را بپيمايد و يا كفران ورزد و راه باطل را .

كار خدای
سبحان راهنمائی و ارائه طريق است و تمام انسان ها را با اين راهنمائی و ارائه طريق
، هدايت می كند . راه مستقيم را بيان می نمايد و عقل و وحی را هم به كمك او و برای
ياری او اعزام می كند . خطر انحراف را هم برای او بيان می كند و به طور وضوح روشن
می سازد تا هيچ كس نتواند ادعا كند كه راه برما پوشيده بود، و حتی اگر كسی راه حق
را پشت سر گذاشت و راه باطل را پيش گرفت ، به او مهلت می دهد تا توبه كند و به سوی
حق باز گردد . ولی‌ اگر راه باطل را ادامه داد و از مرز توبه و انابه گذشت ، ديگر
توفيق بازگشت را نصيبش نمی كند ؛ آنجا است كه ديگر موعظه و هدايت در او اثر نمی
گذارد ، زيرا نعمت توفيق از او سلب شده است .

ولی اگر
انسان به حسن اختيا ر خودش ، راه حق و خير را طی كند ، يعنی به هدايت تشريعی
احترام بگذارد ، خدای سبحان او را به عنوان ايصال به مطلوب ، در بين راه كمك می‌
كند و وسائل هدايتش را بيش از پيش برايش فراهم می سازد و حق را كه روشن است ، برای
او روشن تر می سازد و موانع را از جلوی راهش بر می دارد و كوشش ها و كشش ها را در
او اضافه می كند و علاقه او را به خودش بيشتر می سازد و سرانجام او را به مقصد می
رساند . اين هدايت پاداشی و ادامه ای است .

و در كوتاه
سخن ، خداوند هيچ انسانی‌ را از هدايت ابتدائی محروم نمی كند و بدوا كسی را گمراه
نمی سازد . « و الله يقول الحق و هو يهدی السبيل » ( سوره احزاب آيه 4 ) ـ‌ و
خداوند حق می گويد و او است كه راه را به مردم نشان می‌ دهد و هدايتشان می كند .
پس خدائی كه حق است ، هرگز احدی را از هدايت ابتدائی محروم و ممنوع نمی سازد . ولی
كسی كه راه خود را انتخاب كرد ، در بين راه هم هدايت پاداشی وجود دارد و هم اضلال
كيفری .

يعنی : خدای
سبحان انسان راه يافته را پاداش می دهد و به نام هدايت تكوينی ، ايصال به مطلوب می
كند و انسان بی راهه رو را كيفر می دهد ؛ كيفری به نام اضلال كيفری ، نه اضلال
بدوی كه اصلا گمراهی ابتدائی معنی ندارد .

عوامل رسيدن
به گمراهی كيفری

و حتی در
مورد دوم كه انسان به سوء اختيار خودش ، راه فساد را پيموده است ، در آغاز به او
مهلت می دهد تا شايد توبه كند و راه حق را بازيابد و اگر به عوامل بازگشت ، پشت پا
زد و از مرز توبه و انابه گذشت ، آنجا است كه خداوند قلبش را مهر می زند و ديگر
چيزی در دل سياهش اثر نمی گذارد . آنجا است كه می فرمايد : « ختم الله علی قلوبهم
» ( سوره بقره ـ آيه 7 ) پس ديگر نه می شود علوم و معارف را در دل آنها وارد كرد .
زيرا قلبشان مهر خورده و ختم شده است .

در سوره صف ،
آيه 5 می خوانيم : « فلما زاغوا أزاغ الله قلوبهم » ـ‌ يعنی وقتی زيغ و انحراف در
دل آنها جايگزين شد ، خداوند توفيق را از آنها می گيرد و به حال خود رهايشان می
سازد . يا در سوره بقره ، آيه 10 می خوانيم كه فرمود : « في قلوبهم مرض فزادهم
الله مرضا » ـ چون در دل های آنان بيماری بود ، پس خداوند بر مرضشان افزود . جحد ،
اشكال ، شك و انتقاد به معارف اسلامی ، همه و همه امراض قلب است و وحی آسمانی شفا
بخش همه̾ اين اشكالات می باشد . در مسائل عملی ؛ تكبّر ، حسادت ، حميّت ، تعصّب و
ديگر فسادهای اخلاقی امراض ما فی الصدور است كه در مقابل تهذيب و تزكيه̾ قرآن ،
شفای لما فی الصدور است ، پس قرآن هم جهل را با علم درمان می كند و هم كفر را با
ايمان ، و فسق را با عدل شفا می بخشد و اگر كسی با داشتن همه̾ اين علل درمان ، بر
بيماريش افزايش داد ، خداوند بر مرضش خواهد افزود و ديگر شفا و درمان نخواهد شد.

مرز هدايت
پاداشی و ضلالت كيفری

حال بايد ديد
چه كسانی شايسته̾ هدايت الهی هستند ؟ و آيا خداوند هر كه را بخواهد بی حساب هدايت
يا گمراه می كند و يا اينكه مشخص و معين فرموده است كه چه كسانی سزاوار تر هدايت و
چه كسانی لايق گمراهی اند ؟

در آيه̾ مورد
بحث می بينيم می‌ فرمايد :‌« قل ان الله يضل من يشاء و يهدی اليه من أناب » پس
هدايت مطلق نيست كه تبيين نشده باشد بلكه هدايت مربوط به گروه خاصی است همچنان كه
در سوره بقره نيز ملاحظه كرديم كه خداوند به گزاف افرادی را گمراه نمی كند ، بلكه
آنان را كه در قلوبشان بيماری است ، و از مرز توبه و انابه گذشته اند ، بر
بيماريشان می افزايد يعنی در گمراهی افزون تر ، آنان را وا می دارد .

در آيه 26
سوره بقره نيز می فرمايد : « و ما يضلّ به الا الفاسقين » ـ اگر كسی فسق ورزيد و
از راه مستقيم هدايت ، منحرف شد و در توبه و انابه را بر روی‌ خود بست و كتاب خدا
را پشت سر گذاشت و عقل را با شهوت خويش خاموش كرد ، خداوند چنين شخصی را به اضلال
كيفری ـ نه اضلال ابتدائی ـ مبتلا می سازد .

و اگر كسی
انابه كرد ، يعنی به خدا بازگشت و در رحمت الهی را بر روی خود گشود ، و به سوی خدا
منقطع شد خداوند هدايت پاداشی را نصيبش می كند و او را به مقصد می رساند و كارها
را برايش آسان می نمايد و موانع را يكی پس از ديگری از پيش راهش برمی دارد و علل
پذيرش را يكی پس از ديگری برای او روشن تر می سازد و خلاصه او را هدايت می كند به
هدايت پاداشی كه اين هدايت مخصوص منيبين است .

انابه يعنی
انقطاع الی الله ؛ همان انقطاعی كه مناجات شعبانيه آن را تبيين می كند و می فرمايد
: « الهی هب لي كمال الانقطاع اليك » بنابراين ،درست است كه خداوند هر كه را
بخواهد هدايت می كند ولی خود در جاهای ديگر قرآن مشخص و معين نموده است كه اين
هدايت روی نظم و حساب است ، نه به طور گزاف . و معلوم شد همين قرآنی كه شفا و نور
است و برای مؤمنين رحمت است ، همين قرآن برای ظالمان و تبهكاران و فاسدان جز خسارت
و زيان چيزی نخواهد بود . می فرمايد : « ولا يزيد الظالمين الا خسارا » ( سوره
اسرا ـ آيه 82 ) يا در سوره بقره آيه 26 می فرمايد : « و ما يضل به الّا الفاسقين
» .

پس در اين
آيه كريمه اگر می فرمايد : هر كه را خدا بخواهد هدايت می كند و هر كه را بخواهد ،
گمراه می‌ نمايد ، خصوصيات هر دو گروه تبيين و روشن نموده است . و هرگز خدای سبحان
كسی را ابتداء گمراه نمی كند ، بلكه در اثر فرو رفتن در فسق و فجور است كه بر
بيماريشان می افزايد و موضوع « اضلال كيفری » پيش می آيد . و در اين آيه كريمه كه
می فرمايد : « و ما يضلّ به الّا الفاسقين 
» حصر كرده است موضوع اضلال را به فاسقين و تبهكاران . آنان كه به سوء
اختيار خودشان از نعمت هدايت به معنای ايصال به مطلوب محرومند ، حتی اينان هم
همواره مورد هدايت الهی قرار می گيرند ، انبيا و پيامبران آنان را به سوی خدا می
خوانند و عقل نيز آنها را هدايت می كند ، به هدايت ابتدائی و تشريعی و ارائه طريق
كردن ، اما آن هدايتی كه به معنای ايصال به مطلوب است و موانع را زا فرا راهش بر
می دارد ، آن را نصيب چنين شخص فاسقی نمی كند .

و به هر حال
هرگز عنايت خدای سبحان و لطفش به بندگانش قطع نمی شود ولی‌اگر كسی نخواست راه
هدايت را پيش گيرد، در گمراهی و ضلالت غوطه ور خواهد شد و بر مرض گمراهيش افزوده
خواهد شد ، زيرا خود او نخواسته است . ولی اگر انابه و توبه را پيش گرفت ، خداوند
تمام موانع را  از پيش راهش بر می دارد و
او را به مطلوب و مقصود می رساند .

                                                                               
ادام دارد

خلوص نيت

حضرت علی
عليه السلام :

« فطو بی لمن
اخلص لله عمله و علمه وحبّه و بغضه و اخذه و تركه و كلامه وصمته و فعله و قوله »
.                                                           
( تحف العقول ـ صفحه 91 )

خوشبخت و
رستگار كسی است كه علم و عملش ، دوستی‌ و دشمنيش ، گرفتن و رها كردنش ، سخن گفتن و
سكوتش ، رفتار و گفتارش تنها بر اساس رضای الهی استوار باشد و بر خلاف امر
پروردگار قدمی‌ برندارد .

به مناسبت 21
رمضان المبارك سال روز شهادت اميرالمؤمنين عليه السلام

علی عليه
السلام عروة الوثقای دين

6 فروردين
ماه امسال مصادف است با 21 ماه رمضان كه در اين شب از سال چهلم هجری قمری ، عروه̾
وثقای دين ، اميرالمؤمنين و سيّد المتقين ، علی بن ابی طالب سلام الله عليه در سنّ
شصت و سه سالگی ، در اثر        ضربتی كه در
شب نوزدهم ماه رمضان به وسيله̾ اشقی الاشقيا ابن ملجم مرادی لعنة الله عليه در
خانه̾ خدا ( مسجد كوفه ) ، بر فرق مباركش زده شد ، به شهادت رسيد و در نجف اشرف (
غری ) ، به خاك سپرده شد.

در امالی
صدوق آمده است كه صبح آن روز ، امام مجتبی سلام الله عليه ، هنگامی كه می خواست
خبر شهادت خليفه و وصیّ رسول الله را به مردم بدهد، بر فراز منبر بالا رفت ، و طی
خطبه ای پس از حمد و ثنای پروردگار فرمود :

« ای مردم !
در اين شب قرآن نازل شد ، و در اين شب عيسی بن مريم به آسمان ها رفت و در اين شب
يوشع بن نون كشته شد و در اين شب پدرم امير المؤمنين عليه السلام به شهادت رسيد .
به خدا قسم هيچ يك از اوصيای قبل و بعد از او ، پيش از آن حضرت به بهشت نمی رود ،
و همانا پيامبر اكرم صلی الله عليه و آله هنگامی كه او را به جنگی می فرستاد ،
جبرئيل از طرف راستش و ميكائيل از طرف چپش ، همراه او با كفّار می جنگيدند … » .

به هر حال در
اين شب قدر ، قرآن ناطق خداوند ، ولیّ الله اعظم ، نفس و جان محمّد «ص»  ، پرچم هدايت ، امام اوليا ، پيشوای اهل ايمان
و مولا و سرور متقيّان حضرت اميرالمؤمنين علی عليه السلام ، به شهادت رسيد و با
رستگاری به خدای كعبه پيوست كه در آن لحظه حساس از تاريخ اسلام ، اميد تمام
مستضعفين و محرومين، به نوميدی پيوست و دشمنان علی ( ع) كه منتظر آن لحظه بودند ،
نفس راحتی كشيدند ، چرا كه صاحب ذوالفقار ، چشم از جهان فرو بسته بود ؛ همو كه از
دم شمشيرش خون سركشان و مشركان و ستم پيشگان و جنايتكاران ، همواره بر زمين می
چكيد وهرگز خشك نمی شد ، اكنون ذوالفقارش در غلاف شده بود تا كه روزی فرزند عزيزش
ف خاتم الأوصياء حضرت حجة بن الحسن ارواحنا فداه ، ظهور كند و با همان ذوالفقار ،
همچون حيدر كرّار بر ظالمان و مشركان و متجاوزان و تبهكاران بتازد و يك بار ديگر
جهان شاهد عدل علی باشد و محرومان در پناهش آرام و آسوده از شرّ و ظلم مجرمان بسر
برند و انتقام خون پاك علی و حسين و فرزندان و ياورانشان در طول تاريخ گرفته شود ،
و ما به انتظار رؤيت خورشيديم.

علی كيست ؟

علی را كسی
نشناخت جز الله و محمّد صلی الله عليه و آله ، همچنان كه الله را كسی جز محمد و
علی نشناخت و محمّد را كسی جز الله و علی نشناخت ؛ پس سخن از اوصاف علی گفتن برای
احدی جز خدا و پيامبر و اوليای خاص خداوند روا نيست ؛ همان به كه فضائلش و
خصوصياتش را از زبان اشرف مخلوقات و سرور كائنات حضرت رسول اكرم صلی الله عليه و
آله بشنويم .

ابن عباس از
زبان پيامبر اكرم صلی الله عليه و آله وسلّم نقل می كند كه فرمود :

« ولاية علی
بن ابی طالب ولاية الله ، و حبّه عبادة الله ، و اتّباعه فريضة الله ، و اولياؤه
أولياؤ الله ، و أعداؤه أعداء‌ الله ، و حربه حرب الله ، و سلمه سلم الله عزو جل »
[1]
.

ولايت علی بن
ابی طالب ولايت خدا ، دوستيش عبادت و پرستش خدا ، پيروی كردن و اطاعت از علی ،
فريضه̾ واجب خدا است . اولياء پيروان علی ، پيروان و ياران خدا و دشمنان علی
دشمنان خدا است . جنگ علی ، جنگ خدا و صلحش ، صلح خداوند است .

يعنی علی كسی
است كه حقّ تصرف در تمام امور و شئون مسلمين دارد و بدون اينكه به احدی رجوع يا
مشورت كند . علی عروة الوثقای دين و ريسمان محكم الهی است كه هر كه به او چنگ زند
، خدا از او راضی باشد وهر كه از او دوری جويد ، خداوند دشمنش بدارد . ايمان كسی
كامل نيست جز به ولايت علی و اسلام كسی درست نيست جز به تبعيت از علی . اطاعت علی
اطاعت خدا است و نافرمانی علی ، نافرمانی خدا است و اين حكم تا روز رستاخيز جاری
است و هرگز تبديل نمی شود و تغيير نمی پذيرد . پيروی از علی ، حيات جاويدان است كه
هرگز مرگ و فنا در آن راه ندارد و فاصله گرفتن از علی ، هلاكت و مرگ جاويدان است
كه هرگز زندگی و حيات در آن نفوذ نمی كند .

ابن عباس در
روايت ديگری گويد :

« قال صلی
الله عليه و آله و سلم : من أحب أن يتمسك بالعروة الوثقی التی لانفصام لها ،
فليتمسك بولاية آخي و صيّي علي بن أبی طالب ، فانه لا يهلك من أحبه و تولاه و لا
ينجو من أبغضه و عاداه » [2]
.

هر كه دوست
دارد به دستگيره ای چنگ زند كه گسستنی و جدائی برای آن نيست ، پس به ولايت برادرم
و وصيم علی بن ابی طالب چنگ زند ، چرا كه هلاكت نمی شود كسی كه او را دوست بدارد و
ولايتش را برگزيند و هرگز نجات و رهائی نمی يابد كسی كه دشمنش بدارد .

آری ! دروغ
می گويد كسی‌ كه خدا را قبول دارد و ولايت علی را نمی پذيرد و افترا می بندد كسی
كه ادعای محبّت و ولايت پيامبر را داشته باشد و ولايت وصی و جانشين و برادرش را رد
كند . مگر اطاعت علی اطاعت محمد نيست و مگر نافرمانی او نافرمانی پيامبر نيست ؟
مگر علی باب مدينه̾ حكمت و دانش پيامبر نيست ؟ مگر محبّت علی هدايت و بغضش نفاق و
جنايت نيست ؟ مگر علی نفس و جان و روان رسول الله نيست ؟ مگر كتاب های اهل سنّت و
شيعيان پر از فضايل و منقب علی نيست ؟ هان بشنويد ای ياران كه چگونه رسول خدا ،
اين نور چشم و برادر گراميش را معرّفی می كند :

ام سلمه از
حضرتش نقل می كند كه فرمود :

« من احب
عليا فقد احبّنی ، و من ابغض عليّا فقد أبغضنی ، و من آزادی عليا فقد آذانی ، و من
آذانی فقد آذی الله عزوجل » [3]
.

هر كه علی را
دوست بدارد ، مرا دوست داشته و هر كه علی را دشمن بدارد ، مرا دشمن داشته و هر كه
علی را آزار دهد ، مرا آزار داده و هر كه مرا آزار دهد ، خدای را اذيت كرده است .

ابن عباس در
روايتی ديگر از حضرت چنين نقل می كند :

« أوصی من
آمن بي و صدقنی بولاية علي بن أبی طالب . فمن تولّاه فقد تولّا و من تولّانی فقد
تولی الله » [4] .

وصيّت می كنم
هركس را كه به من ايمان آورد و مرا تصديق نمود ، به ولايت علی بن ابی طالب ، چرا
كه هر كس ولايتش را پذيرفت ولايت مرا پذيرفته و هر كه ولايت مرا پذيرفت ، ولايت
الله را قبول كرده است .

حذيفه از
حضرت نقل می كند كه فرمود :

« طاعة علي
طاعتی ، و معصية علي معصيتی » [5]
.

اطاعت علی،
اطاعت من و نافرمانی علی ، نافرمانی من است .

پس آنان كه
به راستی خود را پيرو پيامبر می‌ دانند و رسالتش را قبول دارند ، بايد مواظب باشند
كه پس از او به چه كسی روی‌ آورند و از چه شخصيتی تبعيّت كنند و ولايت كدام انسان
والا را بپذيرند و عقيده̾ خود را به دست چه كسی بسپارند . صرف همين كه ما بگوئيم :
چون مردم به سوی سقيفه روی‌ آوردند ، پس ما هم تابع اكثريتيم ، جواب قانع كننده ای
برای روز جزا نخواهد بود ؛ آن همه تأكيد و اصرار و سفارش پيامبر به مردم برای همين
بود كه حضرت آينده را می ديد و نگران آن بود ، وگرنه حديث غدير خم كه در صدها كتاب
و منبع حديثی از سنی و شيعه آمده است ، كافی و شافی بود كه ولايت علی ، امتداد
ولايت رسول الله است و حضرت رسول ، كسی را جز او برای ولايت بر مردم و حكومت بر
امّت و جانشينی خودش نمی پذيرد ولی با اين حال در موارد گوناگون ، حضرت رسول وصيّت
می كرد كه ای مردم ، دست از علی برنداريد . ولايت علی تنها راه نجات است . منزلت
علی نسبت به من ، مانند منزلت هارون نسبت به موسی است جز اينكه پيامبری پس از من
نيست . و مگر هارون وصی و جانشين و برادر موسی نبود و مگر اين روايت بسيار جالب را
تمام محدّثين شيعه و سنی به تواتر نقل نكرده اند ؟ پس چه جای شك و ترديد است ؟ هر
انسان عاقل و خردمندی ، با يكی‌ از اين روايت ها ، می‌ تواند به حق و حقيقت
بپيوندد . پس چرا مردم علی را رها كردند و به ديگران پيوستند ؟ بگذاريد خود آن
حضرت پاسختان بگويد :

حضرت امير
عليه السلام در نامه مفصّلی كه به معاويه نوشتند و اعتراض های او را پاسخ دادند ،
ضمن آن چنين می‌ فرمايند :

« … پس
اسلام ما آن است كه شنيدی و در جاهليّت هم بزرگواری ما انكار پذير نيست و همانا
قرآن كريم جمع كرد ، آنچه را از ما پراكنده نمودند و اين سخن خدای سبحان است كه می
فرمايد : « و أولوا الأرحام بعضهم أولی ببعض في كتاب الله » ـ در كتاب خدا ثبت است
كه برخی از خويشان ، بر برخی ديگر سزاوار تر و شايسته ترند . و می فرمايد :‌« ان
اولی‌ الناس بإبراهيم للدين اتبعوه و هذا النبيّ و الذين آمنوا ، و الله وليّ
المؤمنين » ـ سزاوارترين مردم به ابراهيم كسانی‌ هستند كه او را اطاعت نمودند و
اين پيغمبر و كسانی‌كه ايمان آوردند و خدا يار مؤمنان است . بنابراين ، ما يك بار
به سبب خويشی و قرابت ( با پيامبر ) سزاوارتريم و بار ديگر هم سبب طاعت و پيروی
نمودن .

و چون
مهاجرين بر انصار در روز سقيفه ، خويشاوندی با رسول خدا را حجت و بهانه قرار دادند
، لذا پيروز شدند ، پس اگر پيروزی يافتن ( و به خلافت رسيدن ) به قرابت و خويشی با
رسول الله است ، پس خلافت حق ما است نه شما ها و اگر پيروزی به غير از قرابت  و خويشاوندی است انصار بر دعوی خويش باقی می‌
ماند …

و گفتی كه
مرا مانند شتری كه چوب در بينيش كرده اند ، می‌ كشيدند تا بيعت ( با ابوبكر )
نمايم ، به خدا سوگند ، خواسته ای مذمّت كنی ولی تو در حقيقت مدح كرده ای و خواسته
ای‌مرا رسوا سازی ولی‌ خودت رسوا شدی ، چرا كه مسلمان تا در دينش شك و در يقينش
ترديد نباشد ، عيبی نيست كه مظلوم و ستمديده واقع گردد … » [6]
.

در جای ديگری
، پس از اينكه اخبار سقيفه را برای حضرت آوردند ، سؤال و جواب هائی رد و بدل می
شود سپس حضرت می پرسد : قريش در برابر احتجاج انصار ( كه می خواستند يك امير از
آنان و يك امير از مهاجرين باشد ) چه پاسخ دادند ؟ به حضرت گفته شد : مهاجران
گفتند : ما از شجره و درخت رسول الله هستيم و سزاوارتر به انصاريم ! حضرت فرمود :
« احتجوا بالشجرة‌و أضاعو الثمرة » ـ به درخت احتجاج كردند و ميوه را ضايع نمودند.
[7]

يعنی : اگر
آنان به قرابت و خويشی با رسول الله احتجاج می كنند و خود را سزاوارتر می‌ دانند ،
پس من ميوه̾ اصلی آن درختم و پسر عموی آن حضرتم و به اقرار همه̾ آنها نزديك ترين
شخص به پيامبرم ، بنابراين ، خلافت و حكومت حق من است و ديگران را حقّی نيست. چرا
درخت را بهانه آورند وميوه اش را كه من باشم ضايع كنند ؟!

در پاسخ يكی
از اصحاب كه پرسند : چگونه شما را از مقامتان دور ساختند در حالی كه سزاوارتر از
ديگران بوديد ؟

حضرت فرمود :
« … فاعلم اما الاستبداد علينا بهذا المقام ـ و نحن الأعلون نسبا و الأشدّون به
رسول صلی الله عليه و‌ آله نوطا ـ فانها كانت أثرة شحّت عليها نفوس قوم و سخت عنها
نفوس آخرين ، و الحكم لله و المعود اليه يوم القيامه» [8]
ـ … پس بدان كه تسلّط آنها بر ما در مورد خلافت با اينكه ما از جهت خويشی و
قرابت با پيامبر اكرم برتر و از جهت نزديكی و قرب ودرجه به رسول خدا صلی الله عليه
و آله ، استوارتريم ، برای‌ آن است كه خلافت برای طالبانش برگزيده و مرغوب بود ، و
لذا گروهی‌ به آن بخل ورزيدند ( و نگذاشتند كسی كه سزاوارتر و لايق تر است به آن
دست يابد ) و گروه ديگری ( يعنی‌خود آن حضرت ) بخشش نموده ( به خاطر مصالح اسلام و
مسلمين ) از آن چشم پوشيدند . و خدا داور ميان ما و آنها است و بازگشت همه مان به
سوی او روز رستاخيز  .

به هر حال
اين رشته سر دراز دارد ، و اكنون جای بحث بيشتر نيست ؛ فقط تذكری بود و درد دلی !

اكنون به طور
خلاصه و فهرست وار عرض می‌كنيم كه :

نصّ پيامبر
بر اينكه علی ، خليفه پس ازاو است  و پس از
علی نوبت به يازده فرزندش می رسد ، در 65 حديث از طريق اهل سنّت و 19 حديث از طريق
شيعيان نقل شده است :

حديث غدير خم
در 89 مورد از اهل سنت و 42 مورد از شيعيان .

تفسير آيه̾
ولايت « انما وليكم الله » كه مقصود از ولی امر ، علی است در 24 مورد از طريق اهل
سنّت و 19 مورد از كتاب های سند شيعيان نقل شده است .

و اين حديث
كه می فرمايد : « هيچ كس بر صراط رد نمی شود مگر گذرنامه ای از علی داشته باشد »
در 8 مورد از اهل سنّت و 7 مورد از شيعيان .

حديث « علی
مني و انا منه » ـ علی از من و من از علی هستم ؛ در 35 مورد از اهل سنت و 6 مورد
از شيعيان .

حديث « انا
مدينة العلم و علي بابها » در 16 مورد از اهل سنّت و 6 مورد از شيعيان

حديث « علی
مع الحق و الحق مع علي » در 14 مودر از اهل سنّت و 10 مورد از شيعيان.

حديث « لا
يحبك الا مؤمن و لا يبغضك الا منافق » در 6 مورد از اهل سنّت و 6 مورد از شيعيان .

حديث « النظر
الی وجه علي عبادة » ـ نگاه كردن به صورت علی عبادت است ، در 23 مورد از اهل سنّت
و 10 مورد از شيعيان .

حديث « علي
قسيم الجنة و النار يوم القيامة » ـ علی تقسيم كننده بهشت و جهنّم در روز قيامت
است ، در 28 مورد از اهل سنّت و 18 مورد از شيعيان .

و در مورد
رجوع خلفا به حضرت علی در حكم كردن و داوری قرار دادن آن حضرت ، 33 مورد از طريق
اهل سنّت و 12 مورد از طريق شيعيان نقل شده است .

پس خود قضاوت
كنيد ، آيا اهل سنّت سزاوارتر از شيعيان به پيروی از علی نيستند ، با اينكه كتاب
های معتبرشان بيش از كتاب های شيعيان سفارش های پيامبر را در مورد حضرت امير عليه
السلام نقل كرده اند ؟

البته اگر
كسی خواهان تفصيل اين مسائل هست بايد به كتاب « احقاق الحق » مرحوم تستری و «
الغدير » مرحوم امينی مراجعه كند تا حق را چون آفتابی درخشان ببيند و راه رستگاری
را تنها و تنها در پيروی‌ نمودن از علی و فرزندانش بيابد .

به اميد
پيروی و اطاعت هر چه بيشتر از اهل بيت عصمت و طهارت ، فرا رسيدن نوزدهم و بيست و
يكم ماه رمضان را به عموم مسلمين به ويژه ملّت متعهد ايران ، تسليت عرض می كنيم .

سخنان
معصومين

شرائط
استجابت دعا

·       
رسول اكرم صلی الله
عليه و آله و سلم :

«
أطب كسبك تستجاب دعوتك ، فان الرجل يرفع اللقمة الی فيه حراما ،  فما تستجاب له أربعين يوما » .                                    ( بحار ـ ج
93 ـ ص 358 ـ از مكارم الاخلاق )