/

دانستيهائي از قرآن

دانستنيهائي از قرآن

انفاق بزرگترين خدمت اجتماعي

«و ما أنفقتم من شيء فهو يخلفه، و هو خير الرازقين». (سوره
سبا- آيه 39)

و هر چه در راه خدا انفاق كنيد، خداوند آن را جايگزين مي‌كند
و همانا خدا بهترين روزي دهندگان است.

***

شايد هيچ مطلبي پس از نماز، به اندازه انفاق در راه خدا و
بذل و بخشش اموال در موارد فردي و اجتماعي، مورد تأييد قرآن قرار نگرفته است. در
بيشتر موارد قرآن كريم، اصرار بر اين دارد كه همگام با ذكر نماز و اقامه آن، بحث
از انفاق اموال در راه خدا بنمايد تا جائي كه همراه با اقامه نماز، انفاق في سبيل
الله را مطرح مي‌نمايد و حتي همراه با جهاد، انفاق  اموال را مورد تأكيد قرار مي‌دهد گويا يكي از
نزدكترين راه رسيدن به رحمت الهي، انفاق است. بالاتر اينكه آنان كه در راه خدا
اموالشان را انفاق مي‌كنند، در قرآن كريم تحت عنوان «صادقون»- راستگويان و يا
«المؤمنون حقاً»- مؤمنين راستين يا «يرجون تجارة لن تبور»- در پي رسيدن به تجارتي
هستند كه هرگز كسادي در آن راه ندارد، قرار مي‌گيرند و پاداش اين انفاق چيزي جز
رضايت پروردگار كه از هر بهشت بريني ارزشمندتر است و در درجه دوم، جنة عرضها
السموات و الارض نمي‌تواند باشد.

در اين آيه كريمه نيز خداوند ضمانت مي‌دهد به افرادي كه
انفاق مي‌كنند، به اينكه هر چه را انفاق كرديد،‌ من جبران مي‌كنم، حال چه با بركت
در اموالتان و چه با پاداش بهتر در روز رستاخيز. البته از لطف و كرم الهي بعيد
نيست كه مقصود از اين جبران كردن و جايگزين نمودن، هر دو مورد باشد و قرائن بسيار
نيز دلالت بر آن دارد. همچنانكه خود شاهديم رباخواران هر چه اموال بيشتري اندوخته
كنند، در مدتي كوتاه دود مي‌شود و نابود مي‌گردد؛ يا صرف دكتر و دارو مي‌شود و يا
در قماري يا تجارتي يا هر موردي ديگر كه باشد، از بين مي‌رود و جز وزر و وبالش نمي‌ماند.

در روايتي از رسول اكرم(ص) آمده است كه «ينادي مناد كل
ليلة… اللهم هب للمنفق خلفاً‌و ينادي مناد: اللهم هب للممسك تلفاً»- بار الها
انفاق كنندگان را بيشتر عطا كن و بخيلان را اموالشان نابود ساز.

آري! خداوند در اين آيه و آيات مشابه ديگر، تضمين نموده است
كه اموال انفاق كنندگان را بركت بخشد و به آنها در دنيا و آخرت از روزي‌هاي حلال
افزوني دهد، مشروط بر اينكه در راه خدا باشد يعني هدفي جز كسب رضايت حضرت حق
نداشته باشد و به خاطر اغراض و انگيزه‌هاي دنيوي و مادي انفاق نكرده باشد، حال چه
اين انفاق، براي رفع حاجت مستمندان و يتيمان و بيچارگان باشد و يا اينكه در راه‌هاي
اجتماعي كه ثمره‌اش عايد يك گروه و يك قوم و يك ملت گردد و صدقه‌اي جاريه باشد
مانند ساختن مدرسه‌ها و بيمارستان و مساجد و تكايا و درمانگاه‌ها و مراكز عمومي و
هزاران مورد ديگر كه نه تنها حاجت يك فرد يا يك خانواده را برآورده مي‌كند بلكه
نياز عمومي را بر طرف مي‌سازد؛ اينجا است كه آن مال، افزوني مي‌يابد «كمثل حبة
انبتت سبع سنابل في كل سنبلة، مائة حبة»- مانند يك دانه گندم كه هفت خوشه بدهد و
در هر خوشه‌اي صد دانه گندم باشد؛ اين است نتيجه انفاق در راه خدا.

جالب اينجاست كه در آيات بي‌شماري، خداوند به انفاق كنندگان
بشارت مي‌دهد كه از انفاق كردن هراس نداشته باشيد چرا كه خداوند آنها را ناديده
نخواهد گرفت و به بهترين وجهي جبران خواهد كرد و هيچ ظلمي به شما نخواهد شد. من
جمله مي‌فرمايد:

«و ما تنفقوا من خير فلأنفسكم و ما تنفقون الا ابتغاء وجه
الله، و ما تنفقوا من خير يوف اليكم و انتم لا تظلمون» (بقره، 272)

خداوند شما را از نيكوكاران و انفاق كنندگان در راهش قرار
دهد.

 

/

امام خمینی ثابت و استوار

امام خميني ثابت و استوار از آغاز تا پايان

 

فرهنگ استعماري

«فرهنگ مبدأ همه خوشبختي‌ها و بدبختي‌هاي ملت است. اگر
فرهنگ ناصالح شد اين جوان‌هائي كه تربيت مي‌شوند به اين تربيت‌هاي فرهنگ ناصالح،
اينها در آتيه فساد ايجاد مي‌كنند. فرهنگ استعماري، جوان استعماري تحويل مملكت مي‌دهد.
فرهنگي كه با نقشه ديگران درست مي‌شود و اجانب براي ما  نقشه‌كشي مي‌كنند و با صورت فرهنگ مي‌خواهند
تحويل جامعه ما بدهند اين فرهنگ فرهنگ استعماي و انگلي است و اين فرهنگ از همه
چيزها حتي از اين اسلحه اين قلدرها بدتر است». 19/10/1356

«آنهائي كه براي چاپيدن اين كشورها نقشه كشيدند، آنها
استادها و متفكريني بودند كه مي‌دانستند چطور يك كشور را مي‌توانند به واسطه آن
برنامه‌‌هائي كه دارند خراب كنند و جوان‌هاي ما را تهي كند از آن انسانيت و
اسلاميتي كه بايد داشته باشند تا راه را باز كنند براي چاپيدن و براي بردن همه
ذخائر كشور ما و كردند و آن كردند كه در ظر پنجاه و چند سال آخر نگذاشتند كه
تربيت، تربيت صحيح در اين ملت تحقق پيدا بكند.

از دانشگاه كه مركز علم و ادب بايد باشد تا مطبوعات كه بايد
مربي جامعه باشد تا راديو و تلويزيون كه بايد جامعه را تربيت بكنند و تا ادارات كه
بايد خودشان يك اشخاصي باشند و يك مراكزي باشند براي تربيت، همه جا را اينها با آن
نقشه‌هاي فاسدي كه داشتند به فساد كشيدند و جوان‌هاي تازه رس ما را كه در يك همچو
جامعه اي وارد مي‌شدند، قهراً بايد به عقب برانند و منحرف كنند. خداوند تبارك و
تعالي به ما منت گذاشت و به اين ملت عزيز منت گذاشت و ما را از آن لجنزاري كه سر
تا ته مملكت را گرفته بود، نجات داد». 4/6/1359

«بي شك بالاترين و والاترين عنصري كه در موجوديت هر جامعه
دخالت اساسي دارد فرهنگ آن جامعه است. اساساً‌ فرهنگ هر جامعه هويت و موجوديت آن
جامعه را تشكيل مي‌دهد و با انحراف فرهنگ هر چند جامعه در بعدهاي اقتصادي، سياسي،
صنعتي و نظامي قدرتمند و قوي باشد ولي پوچ و پوك و ميان تهي است. اگر فرهنگ جامعه‌اي
وابسته و مرتزق از فرهنگ مخالف باشد، ناچار ديگر ابعاد آن جامعه به جانب مخالف
گرايش پيدا مي‌كند و بالاخره در آن مستهلك مي‌شود و موجوديت خود را در تمام ابعاد
از دست مي‌دهد. استقلال و موجوديت هر جامعه از استقلال فرهنگ آن نشأت مي‌گيرد و
ساده‌انديشي است كه گمان شود با وابستگي فرهنگي، استقلال در ابعاد ديگر يا يكي از
آنها امكان پذير است. بي جهت و من باب اتفاق نيست كه هدف اصلي استعمارگران كه در
رأس تمام اهداف آنان است، هجوم به فرهنگ جوامع زير سلطه است». 3/6/1360

«خروج از فرهنگ بدآموز غربي و نفوذ و جايگزين شدن فرهنگ
آموزنده اسلامي- ملي و انقلاب فرهنگي در تمام زمينه‌ها در سطوح كشور آنچنان محتاج
تلاش و كوشش است كه براي تحقق آن ساليان دراز بايد زحمت كشيد و با نفوذ عميق ريشه‌دار
غرب مبارزه كرد. و ما مي‌دانيم كه اگر با دقت ريشه‌يابي كنيم آنچه بر ملت ما گذشته
و اكنون مي‌گذرد حتي جنگ تحميلي سرچشمه از دانشگاه غربزده و متخصصان غير متعهد و
وابسته گرفته است». 19/6/1363

«مقدار صدمه‌اي كه ايران از متفكرين متجددين فرنگ رفته
خورده است،‌ از هيچ كس نخورده است و اين براي آن بود كه آنها آموزش دشاتند ولي
تهذيب و پرورش نداشتند. اساس كه تهذيب بود، درست نشده بود و هم آنان بودند كه بچه‌هاي
ما را از ابتدا تا دانشگاه طوري تربيت مي‌كردند كه براي ملت و كشور مضر باشند و
براي ديگران نافع». 28/12/1363

«مخالفت روحانيون با بعضي از مظاهر تمدن در كشور صرفاً به
جهت ترس از نفوذ اجانب بوده است. احساس خطر از گسترش فرهنگ اجنبي، خصوصاً فرهنگ
مبتذل غرب موجب شده بود كه آنان با اختراعات و پديده‌ها برخورد احتياط آميز كنند
علماي راستين از بس كه دروغ و فريب از جهانخواران ديده بودند، به هيچ چيزي اطمينان
نمي‌كردند و ابزاري از قبيل راديو و تلويزيون در نزدشان مقدمه ورود استعمار بود،
لذا گاهي حكم به منع استفاده از آنها را مي‌دادند. آيا راديو و تلويزيون در
كشورهائي چون ايران وسايلي نبودند تا فرهنگ غرب را به ارمغان آورند؟ و آيا رژيم
گذشته از راديو و تلويزيون براي بي اعتبار كردن عقايد مذهبي و ناديده گرفتن آداب و
رسوم ملي استفاده نمي‌نمود؟». 3/12/1367

 

 

/

فهرست

امام خمینی ثابت و استوار(فرهنگ استعماری)

دانستنیهایی ازقرآن(انفاق بزرگترین خدمت اجتماعی)

سخنان معصومین(ریا،بزرگترین ظلم اجتماعی)

28صفر، یلدای جانسوز آل محمد

به یاد نخستین جام کوثر

به خاک روضه پاک تو آرزومندیم

نتیجه گیری از نهضت عاشورا

مشخصات ذکر الله                                                 
آیت الله جوادی آملی

شرح زیارت امین الله علیه السلام                                 آیت
الله محمدی گیلانی

حوادث سال اول هجرت                                          حجة الاسلام و المسلمین رسولی محلاتی

گفته ها و نوشته ها

استقلال رای                                                      
حجة الاسلام و المسلمین محمدی ری شهری

آزادی و اهمیت آن از دیدگاه اسلام و امام                      حجة الاسلام  والمسلمین اسدالله بیات

چرا نهی از منکر ناموفق است؟                                حجة السلام و
المسلمین محمدتقی رهبر

مفهموم سیاست                                                   سید موسی میرمدرس

قزاقستان، وسیعترین جمهوری آسیای مرکزی                غلامرضا گلی زواره

درد دلی با دردشناسان

پاسخ به نامه ها

نگاهی به رویدادها

رهنمودهای مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه
ای

 

/

رهنمود های مقام معظّم رهبری

رهنمودها

مقام معظم
رهبري حضرت آيت الله خامنه‌اي:

·       
يك ملت زنده بايد هر
لحظه بتواند از منافع مشروع خود دفاع كند در اين راستا مراكز علمي، نظامي يك تركيب
دانش و انضباط هستند وظيفه دارند از تمامي جهات درخشان و نمونه باشند.

·       
جمهوري اسلامي ايران
برغم تمامي تبليغات سوء و جنجالهاي رسانه‌اي كه تازگي ندارد دست از اصول و ارزشهاي
انقلاب اسلامي بر نمي‌دارد و روحيه ايماني قوي و عميق مردم با اين تبليغات متزلزل
نمي‌شود. مردم با دين، فرهنگ، انقلاب و مسئولين خود را دوست مي‌دارند و اسلام را
وسيله‌اي براي اصلاح امور دين و دنياي خود مي‌دانند و آگاهانه آن را انتخاب كرده‌اند
لذا قدرت آن را دارند كه بدون اعتنا به خصومت و تبليغات دشمنان اسلام، كشور خودر ا
بسازند.

·       
سياستمداران دو رو و
حاميان تمدن مبتني بر ماديت كه خود را مدافع حقوق بشر مي‌دانند در مقابل يكسال
كشتار و سركوب مسلمانان بي دفاع بوسني، سركوب مسلمانان فلسطيني و ذبح دموكراسي در
الجزاير، ساكت نشسته‌اند و در مقابل از رژيم صهيونيستي بعنوان مظهر خشن‌ترين نوع
تروريزم دفاع مي‌كنند.

·       
علما و روحانيون امين‌ترين
و رساترين زبان‌ها را جهت تبيين مسائل دارند و بايد عظمتي را كه جمهوري اسلامي ايران
براي اسلام ايجاد كرده است نشان دهند و آناني را كه در مقابل چشم مسلمين جهان قرار
داده بنمايانند و اميدي كه براي‌ آنان بوجود آورده تبيين كنند. از اين رو آشنائي
هر چه بيشتر با مسائل مهم نظام اسلامي از وظايف اصلي روحانيون است تا برنامه‌هاي
نظام را زمينه پيشرفت امور براي عموم مردم بويژه جوانان تشريح كنند. 18/2/72

·       
مردم بايد به
كتابخواني عادت كنند. كتاب بايد وارد زندگي مردم شود و كتابخواني بعنوان يك سيره و
سنت رايج بين مردم باشد و تمامي اقشار مردم از اداري، كاسب، روستائي، كشاورز و حتي
كودكان حتماً با كتابخواني از معارف موجود مطلع باشند.

·       
در كنار توجه به امر
توسعه و ترويج كتابخواني بايد توجه داشت كه از اتشار آنچه كه مشخص است براي مردم
زيان دارد جلوگيري شود. 21/2/72

·       
در كنار آراستگي و
نظم عملي، به ويژه در مراكز استقرار نيروهاي مسلح، بايد بر هويت حقيقي اسلامي
نيروهاي مسلح نيز تأكيد داشت.

·       
ما در صدد دخالت در
امور ديگران و زورگويي به هيچ يك از كشورها نيستيم و آن را لازم نمي‌دانيم. اما در
دنيائي كه سلطه گري، براي زورگويان يك امتياز محسوب مي‌شود و هيچ سازمان بين
المللي نيست كه مانع ازتجاوز سلطه گران بشود. ملت ما بايد قادر به دفاع ازخود
باشد. 23/2/72

·       
در طول تاريخ اسلام
بعد از زمان ائمه اطهار(ع) تا امروز در ميان تمامي علماء و بزرگان تاريخ اسلام و
با همه علم، زهد، تقوي، عبادت و فاني في الله بودن و آرزو و انديشه تشكيل حكومت
اسلامي كه از آنان سراغ داريم، هيچكس را نمي‌توان يافت كه همچون امام خميني(ره) به
اسلام خدمت كرده باشد.

·       
علماي اسلام ورثه
انبياء هستند، اما در طول تاريخ اسلام اين امام خميني(ره) بود كه حقيقتاً توانست
شأن وارث انبياء بودن را تحقق بخشد. 27/2/72

·       
عظمت و ابهت جمهوري
اسلامي ايران در دنيا، همواره با نام امام (خميني)(ره) مطرح بوده است و دوستان و
دشمنان نظام ما در رفتار و عمل خود اين مسأله را مكرراً نشان داده‌اند، از اين رو
هر اندازه كه در اظهار خمينيت اين نظام قوي‌تر باشيم، به همان اندازه عزت، عظمت و
ابهت سياسي جمهوري اسلامي ايران نيز، قوي‌تر خواهد بود. 27/2/72

 

 

/

نگاهي به رويدادها

نگاهي به
رويدادها

جهان اسلام

·       
نيروهاي رژيم
صهيونيستي يك مسجد را در غزه منهدم كردند.

·       
رژيم مبارك، براي
مهار فعاليت اصولگرايان، ارتباط تلفني مصر را با ايران، سودان، پاكستان و
افغانستان قطع كرد.

·       
كرواتها شهر مسلمان
نشين «موستار» در مركز بوسني را به آتش كشيدند. 19/2/72

·       
حسني مبراك حكم اعدام
8 مسلمان انقلابي را صادر كرد.

·       
ارتش هند فرماندهي كل
عمليات عليه مبارزان كشميري را بر عهده گرفت.

·       
خطابه و وعظ بدون
اجازه دولت در تانزانيا ممنوع شد. 22/2/72

·       
حزب وحدت اسلامي بخشي
از مواضع دولت را در كابل تصرف كرد.

·       
هفته نامه «جمعه» چاپ
تركيه: رژيم صهيونيستي 89 كودك آواره بوسنيائي را در اختيار مؤسساتي كه اعضاي بدن
انسانها را بفروش مي‌رسانند قرار داده است. 25/2/72

·       
كابل هدف 125 راكت
گروههاي رقيب قرار گرفت.

·       
هفته نامه
«زماناسلام» چاپ آنكارا، از همكاري اسرائيل و تركيه در سركوب فعاليت مسلمانان جهان
پرده برداشت.

·       
آقاي «پشه» وكيل 44
ساله ايتاليائي به دين مبين اسلام مشرف شد.

·       
صدها تن از زنان
مسلمان كشميري با برگزاري يك راهپيمائي گسترده در شهر سرينگر نسبت به اقدامات غير
انساني نيروهاي امنيتي هند عليه زنان و دختران اعتراض كردند. 29/2/72

·       
هندوهاي افراطي،
مسلمانان را در ايالت «مانيپور» قتل عام كردند.

·       
مصر از ناتو بخصوص از
كشورهاي فرانسه، اسپانيا و انگليس خواست تا براي سركوب انقلابيون مسلمان به اين
كشور كمك كنند.

·       
ارتش تاجيكستان با
پشتيباني نيروهاي نظامي روسيه، به مواضع گروههاي اسلامي يورش برد.

·       
انفجار شديد قاهره 4
كشته و 17 زخمي بجا گذاشت. 30/2/72

·       
نيروهاي امنيتي مصر
سه اسلامگرا را به شهادت رساندند.

·       
شهر مسلمان نشين
«ماگلاي» هدف 2300 گلوله توپ قرار گرفت.

·       
بي نظير بوتو: اسلام
را از وجود روحانيون خلاص خواهم كرد! 6/3/72

·       
پليس تركيه تظاهرات
اعتراض آميز مسلمانان عليه كتاب «رشدي» را به خاك و خون كشيد.

·       
دولت عربستان با
بكارگيري زرهپوش‌هاي مجهز به تيربار و دهها واحد نظامي تعليم ديده و تعطيل مغازه‌ها،
از برگزاري مراسم برائت از مشركين جلوگيري كرد.

·       
روزنامه اتريشي «دي
پرسه»: فهد شاه عربستان قرائت آيه 34 سوره «النمل» (هرگاه پادشاهان وارد مكاني
شوند آنجا را فاسد مي‌كنند) را ممنوع كرد.

·       
«مولانا مظهر الحق» يكي از روحانيون برجسته
اهل تشيع پاكستان و پسرش بدست وهابيون به شهادت رسيدند. 9/3/72

·       
رژيم مصر براي
جلوگيري از گسترش نفوذ گروه‌هاي سياسي 1000 مسجد ديگر اين كشور را تحت كنترل در
آورد.

·       
صربها ديروز در جريان
يكي از شديدترين نبردها، «سارايوو» و «گوراژده» را به يك جهنم واقعي تبديل كردند.

·       
مسلمانان اردن: در
صورت امضاء معاهده صلح بين اردن و رژيم صهيونيستي، كشور را به آتش خواهيم كشيد.

·       
ارتش رژيم صهيونيستي
11 خانه را در شهر غزه با موشكهاي ضد تانك نابود كرد. 10/3/72

·       
بدنبال ممانعت رژيم
سعودي از اجتماع در مكه، مراسم برائت از مشركين توسط حجاج ايراني براي اولين بار
در صحراي مني برگزار شد. 12/3/72

·       
اسقف برجسته مسيحي:
اصولگرائي اسلامي در اروپا واقعيتي انكارناپذير است.

·       
در پي اعتراض‌هاي
شديد مسلمانان، روزنامه ايدينليك چاپ كتاب «سلمان رشدي» توقيف شد. 13/3/72

اخبار داخلي

·       
بهره برداري از
بزرگترين كارخانه توليد سرنگ خاورميانه كه مواد اوليه‌اش تماماى در داخل تهيه مي‌شود
با توليد سالانه 250 ميليون سرنگ با حضور رئيس جمهور آغاز شد.

·       
دادگاه نظامي تهران
«هانس بوهلر» تبعه كشور سوئيس را به اتهام ارتباط غير مجاز با نيروهاي مسلح و
معاونت در افشاي اطلاعات طبقه‌بندي شده به 3 سال زندان محكوم كرد. 19/2/72

·       
اسناد مالكيت 12 هزار
هكتار از اراضي كشت موقت به كشاورزان 36 روستاي كردستان واگذار شد. 25/2/72

·       
اولين عمل پيوند كبد
در ايران با موفقيت در شيراز انجام شد. 27/2/72

·       
 كاروان قاچاقچيان با 11 تن مواد مخدر در شرق
كشور متلاشي شد.

·       
ايران 200 نظامي ديگر
عراقي را بطور يكجانبه آزاد كرد. 29/2/72

·       
نمايشگاه بين المللي
شيلات با حضور 124 شركت داخلي و خارجي افتتاح شد. 1/3/72

·       
جنگنده‌هاي ايران طي
3 نوبت پايگاههاي منافقين را در داخل عراق بمباران كردند. 5/3/72

·       
بالاترين جايزه علمي
و تحقيقاتي جامعه دندانپزشكي آمريكا در رشته معالجه ريشه دندان به يك استاد ايراني
(پروفسور محمود ترابي نژاد) تعلق گرفت.

·       
ايران و ژاپن با
امضاي يك توافقنامه 160 ميليارد يني، احداث سد بزرگ «كارون-4» را آغاز كردند.

·       
دانشجويان مسلمان
دانشگاههاي تهران حركت حكام سعودي در ممانعت از برگزاري مراسم برائت را محكوم
كردند. 9/3/72

 

اخبار
خارجي

·       
25 هزار كوبائي در
اثر يك بيماري مرموز نابينا شدند.

·       
دو مأمور پليس رژيم
مصر به ضرب گلوله افراد مسلح كشته شدند. 20/2/72

·       
نخستين رئيس جمهوري
غير نظامي پاراگونه پس از 100 سال حاكميت نظاميان انتخاب شد.

·       
تشنج ميان مصر و
سودان بر سر منطقه «حلائب» بالا گرفت.

·       
نخست وزير انگليس با
سلمان رشدي مرتد ملاقات كرد.

·       
قرارداد فروش 72
فروند هواپيماي شكاري بمب افكن «اف-15» به رژيم سعودي در آمريكا رسماً به امضاء
رسيد. 22/2/72

·       
تانكهاي پيشرفته «ام
اي – 20» ساخت آمريكا، تحويل عربستان شد.

·       
«حسني مبارك» در سفر به كشورهاي عضو شوراي
همكاري خليج فارس از دستيابي به اهداف خود (همسو كردن اعراب عليه ايران) ناكام
ماند.

·       
مردان مسلح در
الجزاير، يك دادستان و يك شهردار را به قتل رساندند.

·       
نمايندگان پارلمان
انگليس با طارق عزيز در بغداد ديدار كردند.

·       
سوريه پيشنهاد
اسرائيل براي ديدار سران دو كشور را رد كرد. 27/2/72

·       
صد اعظم آلمان با
تشكيل ايالات متحده اروپا مخالفت كرد.

·       
واشنگتن تايمز:
كلينتون در صحنه سياسي اعتماد به نفس و قدرت تصميم گيري ندارد.

·       
رئيس جمهور ونزوئلا
به اتهام اختلاس از كار بر كنار شد.

·       
يك افسر ارش پليس در
مراكش به 1500 زن و دوشيزه تجاوز كرده است.

·       
كليه كاركنان دفتر
مسافرتهاي كاخ سفيد واشنگتن، بدليل ترتيب دادن صورتحسابهاي مشكوك بر كنار شدند.
30/2/72

·       
به نوشته روزنامه
مصري «الشعب»، رژيم مبارك 17 زندان جديد ايجاد كرد.

·       
جمهوري اريتره بعنوان
جديدترين كشور آفريقائي اعلام استقلال كرد.

·       
آمريكا، انگليس،
فرانسه و روسيه تجاوز و نسل كشي صربها را تثبيت كردند. 3/3/72

·       
حافظ اسد: اسرائيل
(پس از 9 دور مذاكرات) حتي يك گام به سوي صلح بر نداشته اشت.

·       
نخست وزير اسرائيل:
فلسفه ايران به مراتب خطرناكتر از عقايد ماركسيستي است!

·       
رئيس جمهور  مصر: مصر مايل است مناسبات ديپلماتيك خود با
ايران را از سر گيرد به شرط آنكه اين كشور در امور داخلي ما دخالت نكند. 5/3/72

·       
واشنگتن: ايران خطر
عمده براي منافع غرب است.

·       
رئيس جمهور پاكستان،
رأي دادگاه عالي اين كشور مبني بر ابقاء «نواز شريف» نخست وزير بر كنار شده و دولت
وي را پذيرفت. 6/3/72

·       
كلينتون: ايران دشمن
دائمي غرب است و بايد منزوي شود.

·       
انفجار بمب در
فلورانس ايتاليا 55 كشته و زخمي بر جاي گذاشت. 8/3/72

·       
واشنگتن: بايد عليه
احساسات ضد آمريكائي ايراني‌ها دست به اقدامات شديدتري زد.

·       
دولت روسيه همجنس
بازي را در اين كشور قانوني اعلام كرد! 9/3/72

·       
شيمون پريز و اسحاق
رابين براي استقبال از قذافي در اسرائيل اعلام آمادگي كردند!

·       
درگيري‌هاي خونين
آفريقاي جنوبي 85 كشته بر جاي گذاشت. 12/3/72

·       
فهد براي پايان دادن
به حالت جنگي ميان اعراب و رژيم صهيونيستي اعلام آمادگي كرد.

·       
در پي وقوع تظاهرات
ضد دولتي، نيروهاي پليس، مركز شهر بلگراد را به محاصره خود درآوردند. 13/3/72

 

 

/

تركمنستان، همسايه شمال شرقي ايران

تركمنستان،
همسايه شمال شرقي ايران

غلامرضا گلي
زواره

·       
چشم انداز جغرافيايي

تركمنستان با
مساحتي بالغ بر 488100كيلومتر مربع، در جنوب غربي آسياي ميانه واقع است. از غرب به
درياي خزر، از جنوب به جمهوري اسلامي ايران، از جنوب شرقي به افغانستان، از شمال
شرقي به ازبكستان و از شمال به قزاقستان محدود مي‌باشد. همچنين از طريق خط آهن با
ازبكستان و درياي خزر (بندر كراسنوودسك) ارتباط مي‌يابد. در جهت طول جغرافيائي
گسترده شده و فاصله غربي‌ترين تا شرقي‌ترين نقطه آن 1100 كيلومتر و ما بين مرز
شمالي و جنوبي آن 650 كيلومتر است.[1]

تركمنستان در
مرزي در طول 900 كيلومتر، از طرق تركمن صحراي مازندران، رودخانه اترك و بخشي از
جبال الله اكبر استان خراسان، با استانهاي خراسان و مازندران ايران، ارتباط دارد.

با وجود آنكه
اين جمهوري به اندازه مجموع مساحت كشورهاي دانمارك، بلژيك، هلند، اتريش و سوئيس قلمرو
جغرافيائي دارد[2]، قسمت
اعظم آن را كوير «قره قوم»[3](شن
سياه) تشكيل مي‌دهد، كه در حدود چهارپنجم خاك اين سرزمين را مي‌پوشاند، اين بيابان
نسبتاً وسيع كه شامل شوره‌زارها، زمين‌هاي گلي مرده و شن‌هاي روان مي‌باشد به رغم
مجاورت تركمنستان با درياي خزر و جريان داشتن دو رود آمو دريا و سير دريا در اين
جمهوري، به آن اجازه رونق كشاورزي ندده است و بجز واحه‌هاي سبز و مراتع كه در
دامنه كوههاي كپه داغ و پاراپامير و بخشي از سواحل دريا پراكنده‌اند تنها د ر
حاشيه كانال معروف «قراقوم» فعاليت‌هاي زراعي رونقي چشمگير دارند.[4]

كانال مزبور
كه هم اكنون 1100 كيلومتر آن حفر شده، در آينده با پيمودن 1340 كيلومتر راه
رودخانه آمودريا را به درياي خزر وصل مي‌كند و در حال حاضر به عنوان بزرگترين
كانال دنيا محسوب مي‌شود. كانال قراقوم كه از شاهكارهاي مهندسي به شمار مي‌رود در
اوايل دهه 1950 ميلادي با استفاده از نيروي كار زندانيان، توسط روس‌ها، طي پنج سال
در صحراي خشك تركمنستان حفر و آب رودخانه آمودريا به داخل آن هدايت گرديد. رودخانه
آمودريا با 2620 كيلومتر طول از ارتفاعات افغانستان سرچشمه گرفته و در خاك اين
كشور جريان مي‌يابد، عرض اين رودخانه در برخي مناطق به 3 كيلومتر مي‌رسد، ضمناً
بخشي از رودخانه تجن و اترك در مرزهاي جنوبي آن واقع شده است.

چهره ژئو مور
فولوژيكي[5]
تركمنستان همانگونه كه اشاره شد هموار بوده و حالت بياباني و صحرايي دارد. در شمال
آن جلگه هموارتوران تا كناره‌هاي درياچه آرال ادامه مي‌يابد. آب و هواي آن گرم و
خشك بوده و تنها در نقاط جنوب شرقي، بدليل وجود ارتفاعات كپه داغ و تيان شان از
خشكي هوا كاسته و رطوبت موجود در جو افزايش مي‌يابد. حداكثر دما در تابستان به 50
درجه سانتيگراد و حداقل آن در زمستان به 25- درجه سانتيگراد مي‌رسد. ميزان بارندگي
درنواحي صحرايي حدود 80 ميلي متر  ولي در
ارتفاعات جنوب و جنوب شرقي به 300 ميلي متر بالغ مي‌گردد.

·       
تركمنستان در پيچ و
خم تاريخ

تركمنستان از
دوران ما قبل تاريخ مسكوني بوده و نخستين ساكنان آن طوايف ايراني ماساژت (MASAGET)
بوده‌اند، در دوران مادها- اين اولين دولت آريايي رود جيحون مرزهاي ايران در شمال
شرقي را تشكيل مي‌داد كه با تأسيس سلسله هخامنشي (559- 330 ق.م) اين مرزها توسعه
بيشتري يافت، به گونه‌اي كه در اين عهد نواحي خوارزم و سغد و سرزمين سكاها و
باكتريه كه شامل ناحيه مرو نيز بود، جزء قلمرو امپراطوري ايران قلمداد گرديد،
هرودوت مورخ يوناني در كتاب خود باين نقاط اشاراتي دارد[6]
و داريوش اول در كتيبه‌هاي خود واقع در بستون و تخت جمشيد بر اين نكته تصريح مي‌نمايد،
هخامنشيان تا سده چهارم قبل از ميلاد بر اين نقاط حكومت مي‌نمودند و پس از آن
سرزمين كنوني تركمنستان تابع اشكانيان گرديد؛ و در قرن سوم بعد از ميلاد به كنترل
دولت ساساني درآمد. در قرن پنجم هونها (هياطله) با يورش باين سرزمين، ساسانيان را
به كوههاي كپه داغ (در جنوب تركمنستان) عقب نشاندند. در اواسط قرن هفتم مسلمانان
پس از تصرف خراسان، مرو را به صورت پايگاهي براي فتح ماوراء النهر درآوردند. سلسله
ساماني بخارا بخش وسيعي از تركمنستان را از اواخر قرن نهم ميلادي تا روي كار آمدن
غزنويان- در پايان قرن دهم- به كنترل خود درآورد.

در قرن دهم
ميلادي بين نواحي اورال و درياچه آرال گروهي از قبايل آغوز كه از مغولستان آمده
بودند، استقرار يافتند كه عده‌اي از آنان اسلام را به عنوان آيين خود قبول كردند.
نخستين كسي كه اين مردم را «تركمن» خطاب كرد، «ابو عبدالله محمد ابن احمد مقدسي»
جغرافيدان و مورخ مسلمان در قرن چهارم هجري مي‌باشد.[7]
مشخص نيست كه چرا قوم ياد شده باين عنوان ناميده شده‌اند ولي احتمال مي‌رود كه
بخاطر تفكيك قائل شدن بين مسلمانان آغوز و غير مسلمانان آنها بوده است. رفته رفته
كلمه تركمن اصطلاح آغوز را از زبان مردم انداخت. در سال 1036 ميلادي، سلجوقيان مرو
را به تصرف خود درآورده و موفق شدند تا سال 1059-م غزنويان را از خراسان بزرگ بيرون
كنند.[8]
با تصرف تركمنستان توسط مغول‌ها، اين ناحيه بين حكومت جوجي جغتاي و هولاكوخان
تقسيم گرديد و وحدت اراضي مذكور از بين رفت. از قرن پانزدهم تا هفدهم ميلادي نواحي
جنوبي اين جمهوري تحت زمامداري سلسله صفويه درآمد، در اين ايام، شمال تركمنستان
تحت حكومت خانهاي ازبك خيوه و بخارا بود. كه گاه به گاه به نواحي جنوبي حمله ور
شده و آرامش اهالي ساكن در نقاط مذكور را سلب مي‌نمودند، شاه عباس بخاطر جلوگيري
از شرارت ازبك‌ها و حفظ آرامش اهالي اين نواحي، حدود 15000 كرد را از نواحي غربي
آورد و آنان را در كوههاي قره تپه اسكان داد تا مرزهاي شمال شرقي ايران را حفاظت
كنند كه هنوز بازماندگان اين افراد در شمال خراسان زندگي مي‌كنند و از طريق
دامداري و كوچ نشيني امرار معاش مي‌نمايند.[9]
نادرشاه افشار نيز چندين بار به سركوبي ازبك‌ها پرداخت و در اوايل سده هيجدهم
ميلادي سرزمين كنوني تركمنستان را مورد تاخت و تاز قرار داد و بخارا و خيوه و
خوارزم را به تصرف خود درآورد[10]

بخارا در
نيمه دوم قرن هيجدهم قدرت خود را بازيافت و سرزمين‌هاي همسايه را مورد تجاوز قرار
داد، حاكم بخارا به سال 1785 ميلادي مرو را تصرف نمود و ساكنين آن را به بخارا
كوچانيد و شبكه آبياري آن را منهدم كرد. كمبود آب موجب آن شد تا ايلات تركمن از
قرن شانزدهم رفته رفته به نواحي جنوبي اين جمهوري و در دامنه كوهها نقل مكان كنند،
آنان بين فرمانبرداري از والي خراسان و خان خيوه در نوسان بودند و گاهي باين نقاط
هجوم مي‌بردند، در سال 1871 م دو قبيله سالور و ايل تكه با هم متحد شدند، ولي در
اين گير و دار، روسيه استپ قزاق را به كنترل خود درآورد و خانات آسياي ميانه را
بتدريج خراجگذار خود نمود و جنگ عليه تركمن‌ها را از سال 1877 م آغاز نمود. روسها
براي درهم شكستن قدرت عشاير تركمن از طريق قتل عام وارد شدند و اين طرح بود كه
ژنرال اسكوبلف[11] به
نحو ناموفقي به اجرا گذاشت، در قتل عام معروف سال 1881 م كه عده زيادي از عشاير
تكه در گوك تپه[12] به
نحو فجيعي كشته شدند، روسيه بر تركمنستان استيلا يافت و با سقوط مرو و سرخس، راه
نفوذ به افغانستان باز شد.[13]

در سال 1916 م
تركمنستان همچون ديگر نواحي آسياي ميانه به سبب صدور فرمان سربازگيري از مردم اين
نقاط براي انجام خدمت در يگانهاي غير رزمي ارتش، در آشوب سختي فرو رفت. در سلا
1917 م بلشويك‌ها تلاش نمودند تا تركمنستان را تحت سلطه خود درآوردند كه موفق
نشدند. در 30 ‌آوريل 1918 م جمهوري خود مختار شوروي سوسياليستي تركستان كه ماوراء
خزر را هم شامل مي‌شد، اعلام موجوديت نمود ولي در ژولاي همان سال، عناصر ملي گرا
با حمايت قوي انگليسي اعزامي از مشهد، قدرت شوروي را در عشق‌اباد منهدم نمودند و
دولت مستقلي را پديد آوردند، و به دعوت دولت جديد، قواي دولت انگليس در عشق آباد
مستقر شد كه پس از ترك اين منطقه تركمنستان تا اوايل سال 1920 م تحت سلطه ارتش سرخ
قرار گرفت و در 27 اكتبر 1924 م جمهوري تركمنستان اعلام موجوديت نمود.

·       
نبرد همه جانبه بر
عليه هويت مذهبي تركمنستان به شكست مي‌انجامد.

از آن هنگامي
كه خورشيد اسلام بر اين سرزمين تابيدن گرفت و مردمان آن را از فروغ بي غروب خود
بهره‌مند نمود. تركمن‌ها با شيفتگي و علاقه خاصي اين آئين را پذيرفتند و سنت‌هاي
عشايري، روابط اجتماعي و برنامه‌هاي ملي خود را با آئين‌هاي مذهبي مستحكم نمودند.
اسلام حتي پيوند آنان را با اقوام ديگر كه با آنان اشتراك نژادي نداشتند محكم
نمود، به گونه‌اي كه سلطه چندين ساله حكومت تزاري بر آنها، موفق نشد تركمن‌ها را
از هويت مذهبي خالي كند. از سال 1917 ميلادي كه نظام ماركسيستي بر شوروي حاكم شد،
دولت حاكم درصدد ايجاد جامعه كمونيستي و پس از آن انسان كمونيستي گرديد كه در
اجراي اين سياست شوم در ابتدا حذف مذهب در دستور كار آنان قرار گرفت كه در عمل نه
تنها مذهب سركوب نشد بلكه به عنوان عامل قوي و نيرومند در مقابل تهاجم ارتش سرخ،
استقامت ورزيد و ملت‌هاي ساكن در آسياي ميانه كه در اين تهاجم فرهنگي خود را از
امت اسلام جدا ديدند به هويتي تكيه نمودند كه بر اسلام و ارزش‌هاي اصيل مذهبي
استوار بود.[14]

وقتي كنترل
بر سرزمين‌هاي مسلمان نشين حتمي شد، دولتمردان كمونيست براي ريشه كن ساختن اسلام،
به يك مبارزه حساب شده علني پرداختند، آنها اسلام را مغاير ضروريات شيوه زندگي
سوسياليستي مدرن تلقي مي‌نمودند. از سويي تنها اسلام چارچوب مشترك و منسجم فكري و
تشكيلاتي را براي ملت‌هاي آسياي مركزي كه از نظر قومي و زباني نامتجانس بودند
فراهم مي‌كرد و كل مقاومت در مقابل نفوذ كمونيست‌ها در منطقه از مله جنبش‌هاي ضد
بلشويكي به نام اسلام بسيج و هدايت مي‌شد. بر اين اساس، اسلام هدف تهاجم چند بعدي
شديد، سيستماتيك و مداوم دولت شوروي قرارگرفت. اين تهاجم به صورت‌هاي گوناگوني
بروز يافت: كشتار تعدادي زيادي از علماي اسلامي و رهبران مذهبي، نابود ساختن متون
و ادبيات اسلامي، انهدام مساجد، مدارس و ساير مراكز ديني، مصادره اموال موقوفه.
تعطيل نمودن نهادها و تشكيلاتي كه به نحوي مسئوليت آموزشهاي اسلامي را عهده‌دار
بود، غير قانوني كردن همه اشكال عبادات اسلامي و آئين‌هاي مذهبي، انحلال محاكم شرع
ومورد حمله قرار دادن قوانين اسلام ناظر بر ازدواج، مالكيت‌ها، ارث و ساير مسائل
اجتماعي.[15]

رژيم حاكم،
براي مبارزه با سنت‌‌هايي كه بوي مذهب مي‌داد، نخست به مراسم و جشن‌هاي شوروي شكوه
افزونتري بخشيد و كوشيد تا جشن‌هاي مذكور را بر تنه جشن‌هي سنتي پيوند زند و از
اين طريق جشن‌هاي سنتي را از محتواي مذهبي آنها خالي كند. به عنوان مثال تركمن‌ها
و حتي ساير ملل آسياي ميانه بر طبق يك سنت عميق و ريشه‌دار مذهبي براي شصت و سومين
سال زندگي افراد اهميت وافري قائلند. در اين حالت در اطراف يك فرد مسلمان- اعم از
زن و مرد- كه باين سن رسيد و يادآور سال وفات پيامبر اسلام است يك مجمع وسيع تشكيل
مي‌دهند و در اين مراسم كاملاً مذهبي، قرآن تلاوت شده كه با تقديم هدايايي پايان
مي‌پذيريد كه دستگاه شوروي از سازمانهاب اجتماعي خواسته بود تا اين زمان را براي
برقراري جشن‌هاي مربوط به وقايع كاملاً اداري و مدني از قبيل بازنشستگي و يا اعطاي
مدال و … اختصاص دهند.[16]  اما نه تنها مراسم شوروي وار موفق نمي‌شد
عادات و سنت‌هاي ملي و مذهبي را از ميان بردارد بلكه اين سنت‌ها به هنگام تهديد،
قوي‌تر و زنده‌تر و پوياتر برگزار مي‌شدند و فرهنگ ملي بويسله ارزشهاي مذهبي تعميق
يافته و بصورت فرهنگ سياسي با ماركسيست به مبارزه‌اي همه جانبه بر مي‌خيزد. قرائن
و مدارك بيانگر آن است كه دولت شوروي در هجوم بر عليه سنت‌هاي اصيل و ريشه‌دار
مذهبي برخوردهاي گوناگون و بسيار متضادي از خود نشان داده و اين خود از عجز اين
دولت در چنين مبارزه‌اي حكايت مي‌كند. گاهي رفتارها تهاجمي است، در مواقعي دفاعي و
در مواردي هم شكل سركوبي بخود مي‌گيرد، وقتي كه مي‌بينند از راه تبعيد و قتل عام
كار پيش نمي‌رود، از در مسالمت‌آميز وارد مي‌شوند و گاهي هم ازكارشناسان خبره و
مجرب كمك مي‌گيرند تا با تحليل درست از اين سنت‌ها، به دولتمردان ارائه طريق
نمايند، غافل از آنكه جدا كردن مردم مسلمان از ارزشهاي راستين خود كه هويت اصيل را
در آن مي‌جويند، بيش ازپيش آنان را نسبت به نظام حكومت بدبين كرده و احساسات آنان
را جريحه‌دار مي‌نمايد. تبليغات الحادي از طريق سخنراني‌ها، كتابها، تأسيس موزه‌ها
و پخش آگهي‌هاي ضد ديني و استهزاء نمودن مراسم مسلمانان و تفبيح افرادي كه در اين
مراسم شركت مي‌كنند راه ديگري بود براي مبارزه با اسلام و خاموش نمودن نور الهي؟!
يكي از اين مؤسسات كه وظيفه انتشار و تبليغات الحادي را عهده‌دار بود «اتحاديه
انجمن شناخت» نام داشت كه در سال 1950 م در عشق آباد مركز تركمنستان به تأسيس
دانشگاه الحادي پرداخت و نسبت به انتشار كتابهاي ضد اسلامي ل. آي. كليمويچ[17]
اقدام نمود.[18] اما
تجزيه و تحليل روزنامه‌ها و مجلات شوروي نشان مي‌دهد كه به رغم اين همه تبليغات و
رعب و فشار و خفقان، اسلام همچنان به حكومت خود حتي در بين نسل جوان ادامه مي‌دهد
و از نظر كمي نيز به تعداد مسلمانان افزوده شده است. يك دبير كميته حزب منطقه‌اي
در تركمن در بيانيه‌اي كه به مطبوعات داده، گفته بود: هنوز هم در ميان مردم كساني
هستند كه اسير باورهاي ديني هستند و حتي جوانان اعم ازپسر و دختر كه در مدارس
شوروي تربيت شده‌اند به ديدن اماكن مقدسه رفته و به مسائل مذهبي احترام مي‌گذارند.[19]
جالب اينكه بنابر گزارش‌هاي مذكور، معلمين مدارس شوروي نيز مراسم ديني را رعايت
كرده و مرتب در مساجد حاضر مي‌شوند و حتي بسياري از اعضاي «حزب» در نواحي مسلمان
نشين مراسم ديني خود را با شوق و ذوق ويژه‌اي انجام مي‌دهند. دبير اول حزب تركمن
ب. اوزوف نيز از گسترش فعاليت‌هاي غير قانوني علماي ديني در برخي مراكز گله داشت و
از كميته‌هاي حزب، مدام شكايت مي‌كرد كه چرا در اقدامهاي مؤثر، منظم و كاملاً‌
حساب شده عليه امور مذهبي كوتاه مي‌آيند.[20]
با فروپاشي نظام ماركسيستي، مسلمانان تركمن كه در طول هفتاد سال سلطه الحادي
جراحاتي ديده بودند با سينه‌هايي آغشته از معنويت، اسلام را در متن زندگي سياسي
خود وارد نمودند، اين در حالي است كه استكبار جهاني از گسترش اسلام در آسياي ميانه
به شدت ‌آشفته و نگران شده  و گرايش به
ارزشهاي اسلامي را مانعي براي اهداف شوم خود مي‌بيند و مي‌كوشد تا اسلام گرايي را
كنترل كرده و نقش آن را غير سياسي كند به همين دليل در شرايط بحراني پس از استقلال
تركمنستان، مدل تركيه را كه كشوري لائيك و سكولار است توصيه مي‌نمايد و حكومتي را
براي اين جمهوري تجويز مي‌نمايد كه مذهب در آن نقشي نداشته باشد!

·       
شناخت اجتماعي
تركمنستان

94%
تركمن‌ها در اين جمهوري سكونت دارند، بقيه تركمن‌ها در ازبكستان و ساير جمهوريهاي
آسياي ميانه و قفقاز پراكنده‌اند، در سال 1926 م تعداد سكنه تركمنستان به حدود
700000 نفر بالغ مي‌گرديد ولي طبق آمار سال 1991 م جمعيت اين جمهوري به 3810910
نفر افزايش يافته است، از اين تعداد 72% تركمن و بقيه روس، ازبك، قزاق، تاتار و
اوكرايني مي‌باشند كه بزرگترين اقليت ساكن در اين جمهوري، روس‌ها مي‌باشند.[21]

جامعه‌هاي
تركمن اين جمهوري داراي بافت عشايري با ويژگي‌هاي فرهنگي- اجتماعي يك جامعه عشيره‌اي
مي‌باشند كه چنين تركيب قومي در مسائل سياسي- فرهنگي و اقتصادي تركمنستان نقش عمده‌اي
دارد، با اين حال 48% مردم در نقاط شهري و بقيه در مراكز روستايي اسكان يافته‌اند.
نرخ رشد جمعيت 68/2% و ميانگين طول عمر 4/66 سال مي‌باشد.

تركمنستان
چهار استان به نامهاي: استان بالكان (كنار درياي خزر) استان ماري (مرو) استان
تاشائوز و استان چاربو دارد كه بيشتر تمركز جمعيت در استان ماري با قريب به 900000
نفر سكنه مي‌باشد. اين جمهوري 19 شهر دارد كه معروفترين آنها عشق آباد، چارجو،
تاشائوز و نبداغ (تفت داغ) مي‌باشد، همچنين تركمنستان داراي 44 بخش است. مركز
حكومت آن عشق‌اباد (شره عشق) مي‌باشد كه در بخش شمالي كوههاي كپه‌داغ و در فاصله
45 كيلومتري شهر باجگيران قوچن (تابع خراسان ايران) قرار گرفته است، اين شهر در
سال 1881 م نزديك روستايي به همين عنوان بنا گرديد و از سال 1919 م تا 1927 م به
پارالتا راتسك معروف بود، در سل 1948 م زلزله‌اي با قدرت 9 ريشتر، عشق‌آباد را به
ويرانه‌اي تبديل نمود. به فاصله 15 كيلومتري عشق‌آباد ويرانه‌هاي شهر باستاني نيسا
واقع شده كه از اول تاريخ ميلادي تا سال چهارصد، پايتخت بسيار مهمي براي سرزمين
پلنگان به شمار مي‌رفت.[22]
و در 28 كيلومتري عش آباد دهكده ييلاقي فيروزه واقع شده كه نام خود را از دختر يكي
شيوخ ايراني كه در اين م حل كشته شده، گرفته است، در محل دفن اين شيخ عارف، چناري
وجود دارد كه با 11 متر محيط و 4 متر قطر، بزرگترين چنار تركمنستان محسوب مي‌شود.[23]
مرو يكي از شهرهاي بسيار كهن تركمنستان مي‌باشد كه در جنوب شرقي آن قرار گرفته
است، بنياد اين شهر سالخورده خراسان بزرگ به روزگار طهمورث پادشاه پيشدادي ايران
مي‌رسد و از معدود شهرها در شرق قلمرو اسلام مي‌باشد كه در شكوفايي و رشد عصر زرين
تمدن والاي اسلامي و تجديد حيات فرهنگ ايران و زبان پارسي در آسياي مركزي نقشي به
سزا و كم نظير به عهده داشته است، اين شهر در گذرگاه گسترده و پرفراز و نشيب تاريخ
خودكامها و ناكامي‌هاي بسياري ديده است.[24]

تركمنستان در
26 اكتبر 1991 ميلادي (1370-ش) بدنبال فروپاشي شوروي، استقلال خود را بدست آورد.
حكومت آن جمهوري است و رئيس جمهور آن در حال حاضر صفر مراد نيازف مي‌باشد پارلمان
اين كشور 175 نماينده دارد كه براي مدت 5 سال برگزيده مي‌شوند، تركمنستان پس از
استقلال با مشكلاتي از قبيل تعيين هويت ملي، انتخاب بين حكومتي با دخالت مؤثر عامل
مذهب يا بدون آن،‌ شرايط فقر، بي سوادي، رشد بيرويه جمعيت و عدم برخورداري از سكنه
متجانس و عدم مطابقت مرزهاي سياسي با تقسيم بندي‌هاي قومي و زباني، روبرو گرديد.
برخي از سياستمداران با الهام از غرب به زعم باطل خويش اسلام را مانعي براي توسعه
اجتماعي فرهنگي اين كشور تلقي مي‌كنند و گروهي ديگر با وجود آنكه واقع گرايانه به
اسلام مي‌نگرند و آن را به عنوان ارزشهاي راستين مردم مي‌انگارند ولي در صدد غير
سياسي كردن نقش اسلام هستند و قدرت تحمل آن را ندارند كه نيروهاي معتقد به اسلام
اصيل در رأس امور سياسي قرار بگيرند. با اين حال نيازف رئيس جمهور تركمنستان در
بخشي از سخنراني خود به مناسبت سالگرد استقلال اين جمهوري گفت: «با توجه به تأثير
قرآن بر زندگي مردم تركمنستان و وجود مشتركات تاريخي، فرهنگي و اسلامي، آموختن
مفاهيم قرآني براي نسل كنوني الزامي است»[25]
وي همچنين تمام اعياد اسلامي را جزو اعياد رسمي كشور دانست. ولي از سوي ديگر
«جوراباراموف»[26] رئيس
انستيتوي اقتصادي تركمنستان و مشاور رئيس جمهور اين كشور مي‌گويد: «ايران ما را مي‌خواهد.
پاكستان ما را مي‌خواهد با تركيه نيز ما را مي‌خواهد، اما ما مي‌خواهيم نفت و گاز
خود را به تركيه بفروشيم، ما تركيه را دريچه‌اي به غرب مي‌بينيم».[27]
و عبدي كوليف[28] وزير
خارجه تركمنستان طي اظهارات خويش اذعان مي‌دارد كه: «…ايران همسايه ماست، ما مي‌خواهيم
روابط دوستانه با كشوري كه 625 مايل با آن مرز داريم داشته باشيم. با تركيه ما
رابطه ديگري داريم. ما زبان همديگر را مي‌فهميم و ما داراي رفتار يكساني نسبت به
مذهب هستيم».[29]

روسيه نيز
يكي از با نفوذترين كشورهاي خارجي در تركمنستان است و رژيم حاكم بر اين جمهوري
خواهان حفظ رابطه نظامي سياسي و اقتصادي با آن مي‌باشد و در برخي موارد درصدد آن
است تا مشاوران روسي را در حد امكان از دست ندهد. مسكو نيز كه مي‌كوشد كنترل نظامي
سياسي آسياي ميانه را در دست داشته باشد بر اين روابط ارج مي‌نهد! با اين وجود
ايران مي‌تواند به دليل نزديكي جغرافيائي و مشتركات فرهنگي و تاريخي و برخورداري
از ارگانها و تشكيلات سازمان يافته اسلامي، گرايش به مدل غربي را در تركمنستان
كاهش دهد و اسلام را در متن زندگي اجتماعي مردم اين سامان وارد سازد. از لحاظ ثبات
منطقه‌اي، تركمنستان نسبت به ساير جمهوريهاي آسياي ميانه وضع بسيار مناسبي دارد و
گروه مخالف از حزب كمونيست سابق آنچنان ضعيفند كه از مهارت سياسي بسيار ناچيزي
برخوردار مي‌باشند تأسيسات مذهبي با يكديگر متحدند و براي همكاري با حكومت آماده‌اند.
از لحاظ اتحاد قومي، تركمن‌ها به دو گروه عمده يموت‌ها و تك‌ها تقسيم شده‌اند و
پيرامون اين دو گروه، دو گروه رقيب از رهبران حزبي شكل گرفته‌اند ولي كنترل صفر
مراد نيازف كامل است كه گفته مي‌شود هرگونه آثار سوء مخالفان را ازبين برده است.

·       
مسائل فرهنگي

85%
مردم ترکمنستان پيرو آيين اسلام هستند، مسلمانان مذهب تسنن را اختيار نموده و پيرو
فقه حنفي مي‌باشند. کبرويه يکي از طريقت‌هاي عرفاني کهن است که در قرن دوازدهم
هجري در خوارزم واقع در جنوب شرقي درياچه آرال و ترکمنستان کنوني به وجود آمد،
حوزه نفوذ آن در وضع فعلي به ترکمنستان و جمهوري خود مختار قراقالپاق و نواحي شمال
شرقي آسياي ميانه محدود مي‌باشد.[30]
دويست مسجد در سراسر ترکمنستان داير است و مردم به فراگيري علوم اسلامي، علاقه
وافري نشان ‌مي‌دهند.

ترکمن‌ها از
قرن هيجدهم از زبان مکتوبي که با جغتاي قرابت داشته، برخوردار بوده‌اند ولي زبان
ادبي امروزي خود را از سال 1924 ميلادي بدست آورده‌اند، در اين سال زبان ترکمني به
دستور استالين تغييراتي نمود، اين زبان با وجود گسترش در بين اقشار مردم هنوز در
سطح امور آموزشي و اداري توسعه نيافته است که اين خود دليل حاکميت فرهنگ روسي مي‌باشد،
لغات ترکي نيز در زبان ترکمني يافت مي‌شود. از سوي ديگر تشابه فرهنگي و زباني مردم
اين سامان با ترکمانان ايران و وجود مقبره مختومقلي شاعر معروف ترکمانان که داراي
انديشه‌هاي اسلامي و عرفاني بوده، در خاک ايران و امکان بهره‌گيري از روحانيون
ترکمن ايراني براي برآوردن نيازهاي مذهبي، موجب آن گشته که مردم ترکمنستان به امور
فرهنگي ايران علاقه و تمايل نشان دهند.

ترکمنستان 6
مؤسسه تحقيقاتي و 8 مرکز آموزش عالي دارد که 50000 نفر در آنها تحصيل مي‌کنند
مدارس آن طبق آمار سال 1980 ميلادي 1800 باب بود که در اين سال 700000 نفر دانش
آموز داشته‌اند، نخستين روزنامه ترکمن زبان «ترکمانيا» نام داشت که از سال 1920
ميلادي انتشار يافت،[31]
و هم اکنون 15 نشريه در اين جمهوري انتشار مي‌يابد.

·       
مشخصات اقتصادي

شغل عمده
مردم ترکمنستان، کشاورزي و دامپروري است، توليدات کشاورزي در چند سال اخير 46% کل
توليد ملي و 42% اشتغال اين کشور را به خود اختصاص داده است، نيمي از زمين‌هاي
زارعي اين جمهوري از طريق سيستم‌هاي آبياري مشروب مي‌شوند ولي به دليل مشکلات فني،
تکنولوژيکي و شور شدن زمين، توليد در هکتار محصولات آن از حد استانداردهاي بين
المللي پايين‌تر است، از سياست‌هاي منفي شوروي سابق جهت تأمين منافع خود و بدست
آوردن مواد خام، اعمال سياست تک محصولي (monocoltor)  در
اين جمهوري است که در راستاي چنين هدفي، غالب امکانات کشاورزي ترکمنستان به کشت
پنبه اختصاص يافته است. از نتايج زيان بار تک محصولي کردن ترکمنستان اينکه، جمهوري
ياد شده 65% غله، 45% شير، 70% سيب زميني و تمامي شکر مصرفي خود را از ساير
جمهوريهاي شوروي سابق، وارد مي‌کند، همچنين 
افزايش توليد پنبه باعث کاهش بهاي آن شده و نبض اقتصاد ترکمنستان در دست
خريداران اين محصول است. ترکمنستان با توليد يک ميليون تن پنبه در سال، از اين
لحاظ در جهان بعد از آمريکا و کانادا مقام سوم را داراست ولي متأسفانه تنها 3% اين
محصول در ترکمنستان بکار گرفته شده و به مواد ديگر تبديل مي‌شود.

محصولات
زراعي ديگر آن عبارتند از: غله، انگور، سيب زميني، انواع سبزي و علوفه، تعداد
دامهاي آن به 7 ميليون رأس بالغ مي‌گردد. اسب ترکمن و پوست گوسفند قره گل اين
کشور، شهرت جهاني دارد، توليد ابريشم در ترکمنستان قابل توجه است که تنها 30% آن
در داخل اين جمهوري بکارگرفته مي‌شود. ترکمنستان از نقطه نظر ذخائر زير زميني نيز
بسيار غني است، اولين چاه گاز در سال 1966 م در اين کشور کشف گرديد ظرفيت استخراج
گاز سالانه به 80 ميليارد متر مکعب مي‌رسد، از سال 1990 م ترکمنستان و ايران براي
احداث لوله در ايران جهت صدور گاز اين سرزمين به ترکيه و پاکستان توافق نموده‌اند.
همچنين از اواخر سال 1993 ميلادي که احداث خط فرعي راه آهن ايران- ترکمنستان پايان
مي‌پذيرد خطوط جديد بين المللي راه آهن از طريق ايران تضمين خواهد شد. منابع معدني
ديگر اين جمهوري شامل نفت (ظرفيت استحصال سه ميليون تن در سال) منابع عظيم سولفات
سديم،[32]
بنتونيت، سرب، روي، مس، جيوه، يد، برم، طلا، پلاتين و نمک مي‌باشد، با اين حال در
مقايسه با ساير جمهوريهاي سابق شوروي، ترکمنستان کشوري است فقير و توسعه
نيافته،  زيرا اغلب اين مواد بصورت رايگان
از سوي رژيم سابق شوروي به يغما مي‌رفت به همين دليل موقتاً در اوايل سال 1992 م
صدور گاز را قطع کرد زيرا وزارت نفت و گاز روسيه که جانشين شوروي شده عوايد آن را
به صورت ارز معتبر به ترکمنستان مستقل که تا آن وقت تمامي نفت و گازش را از طريق
روسيه صادر مي‌کرد، پرداخت نمي‌کرد.[33]

صنايع اين
جمهوري قريب به 20% توليد ملي را در بر مي گيرد، اين صنايع عبارتند از کارخانجات
ريسندگي، پنبه پاک کني و روغن کشي تخم پنبه، صنايع استخراج نفت و گاز، توليد برق،
پتروشيمي. در سال 1991 م 80% بازرگاني ترکمنستان با شوروي سابق صورت مي‌گرفت که از
وابستگي به اين کشور حکايت مي‌کند.[34]

 

 



[1] – آسياي مرکزي، جغرافياي سياسي، مجله مطالعات آسياي مرکزي و قفقاز
جلد دوم ص 26.

/

دانشها و روشهاي کاربردي در تحليل پديده‌هاي سياسي

دانشها و
روشهاي کاربردي در تحليل پديده‌هاي سياسي

قسمت اول

سيدموسي مير
مدرس

مقدمه

شک نيست که
تاريخ، آموزگار انسانها، آينه گذشته  درس
حال و چراغ راه آينده و يگانه آزمايشگاه علوم سياسي، و يکي از پارمترهاي مهم تحليل
سياسي است؛ تاريخ جهان، دادگاه عالم است، هماره چنين بوده و پس از آن نيز چنين
خواهد بود.

به گواهي
تاريخ، حاکميت جباران بدون بهره جستن از اهرم بي سوادي و بي خبري عامه، امکان پذير
نبوده است، و اگر هم کساني بوده‌اند که از دانش و آگاهي اندوخته‌اي داشته‌اند، لکن
به علت فقدان بينش سياسي و ارزيابي از فرايند امور، در بحرانهاي ويرانگر، غرق و
نااهلان بر آنان چيره گشته‌اند.

در اين جا با
تاريخ کهن جهان و حتي ايران باستان، و در اين که بر انسان در اين دوران غمبار چه
رفته است، کار ندارم، اشارتي است و مي گذرم؛ اما درباره تاريخ اسلام بايسته است،
اين حقيقت شرنگ آلود بدرستي درک شود. مورخان آنچه بر اسلام و مسلمانان در طي
چهارده قرن رفته است، به ثبت رسانده و هرگز از ياد نبرده‌اند؛ ولي حوادث در
بحرانهايي نيز رخ نموده است که دشوار توان به حکايت و روايت آورد، و البته در
تحليل و تفسير اين همه رويداد، جاي تأمل بسيار است. و پاره‌اي از تاريخ نويسان نيز
کوشيده‌اند تا جهات قضايا را باز گويند و به تحليل وقايع بنشينند؛ اما مي‌توان
ادعا کرد که در هماره اين تاريخ پرفراز و نشيب و برخوردار از عظمت و انحطاط، هرگاه
مسلمانان دچار آشوبهاي گمراه کننده شدهواز اتخاذ موضع عاجز گشته و سرنوشت خويش را
به دست بازيگران سياسي سپرده‌اند؛ يا به نيک‌تر سخن، سياست بازان حرفه‌اي، زمام
امورشان را به دست گرفته‌اند.

عامل اساسي
در اين فرودها و عقب‌گردها و عدم شورش بر ضد اين همه بيداد و تسليم در برابر وضعيت
موجود، همانا فقدان بينش سياسي؛ يا به عبارت بهتر، عدم توانايي تحليل و ارزيابي
رويدادهاي سياسي بوده است، و الا مسلمانان هيچ گاه پيوند خود را با آئين نگسسته‌اند.

اين واقعيت
را- که هميشه ناتواني ناشي از فقدان قدرت تحليل حوادث سياسي براي مسلمانان مشکل
آفرين بوده است- مي‌توان در جريانهائي چون «نبرد احد» و سر پيچي گروهي از رزم
آوران از فرمان پيامبر عظيم الشأن اسلام (ص) و در ماجراي «پيکار تبوک» و امثال آن
مشاهده نمود و روند شگفت انگيز آن را در «سقيفه» به نظاره نشست.

جاي تعجب
نخواهد بود اگر از حافظه تاريخ مدد جوئيم که چه سان در روز رحلت رهبر عالم بشريت
(ص) ماجراي اندوهبار سقيفه شکل گرفت و عليرغم آن همه تأکيد و اصرار پيامبر، شعار
«امير منا و امير منکم» را سر دادند و در فرجام آن آغاز ناميمون، ملاک امامت و
رهبري، کهولت در سن اعلام شد و بر اسلام رفت، آنچه رفت. و مع الوصف عامه مردم
همچنان به رسول خدا (ص) ايمان داشتند، اما از درک سياستهاي نيرنگ بازان عاجز
بودند!

بنيان اين
ديوار کج را بازيگران قدرت طلب پي افکندند، اما مصالحش را جهل و بي خبري مسلمانان
تشکيل داد!!

ماجراي حکميت
ابوموسي اشعري و عمرو بن عاص و شورش «مارقين» (خوارج) بر علي (ع) ادامه همان ديوار
کژ بود، عايشه بر جمل جهل و ناداني مردم سوار شد تا توانست در کنار قدرت طلباني
چون طلحه و زبير، حزب «ناکثين» را عليه تنديس عدالت بشوراند.

معاويه و
عمرو بن عاص گر چه با درهم و دينار و تزوير، جبهه «قاسطين» را سامان دادند- و در
نتيجه به گفته فرزانه‌اي، جرياني ژرف را در تاريخ پديد آوردند که توانست، صاحب
پشتوانه سترگي چون واقعه «غدير» و دهها آيه و حديث معتبر ديگر را بر منبرها لعن
نمايد و سرانجام تداوم حضور او را در «کربلا» قتل عام کند- اما بر مرکب جهل
مسلمانان راندند!

شگفت آور
نخواهد بود اگر در تاريخ بخوانيم پس از صلح تحميلي امام حسن(ع) با معاويه، آن امام
را خوارکننده مؤمنان خواندند و بجاي ملامت خويش به سرزنش امام مظلوم خود پرداختند.[1]

ترديد نيست،
اگر مردم از رشد سياسي، ديني بهره‌مند مي‌بودند، هرگز با يزيد بن معاويه- اين
جرثومه فساد و تباهي- به عنوان خليفه پيامبر خدا(ص) پيمان نمي‌بستند.[2]

ماجراي غمبار
شهادت قهرمان قيام شورانگيز طف نيز از اين قاعده برکنار نيست، زيرا بسياري از
کساني که در کشتن امام حسين(ع) شرکت جستند، او را به درستي مي‌شناختند و حتي با او
نماز گذاردند!

بني اميه نيز
از پيوند مردم با شريعت بي خبر نبودند، از اين رو اولاً با تحريف اصل امامت- حکومت
را به جاي آن نشاندند، و ثانياً اعتقاد به «جبر» را به عنوان يک مسلک کلامي در
قبال مکتب ناب اهل بيت(ع) رسميت دادند و در اين راستا خلافت يزيد از مقدرات الهي
تبليغ شد، و شهادت امام حسين(ع) از امور بيرون از اختيار!

يزيد باغي،
امام (خليفه) و امام شهيد، باغي خوانده شد.[3]
و لذا در روز عاشورا، عمر بن سعد سپاهيانش را خيل الله خوانده و از آنان مي‌خواهد
که بپاخيزند و دشمن خليفه پيامبر خدا! (يزيد بن معاويه) را سرکوب کند.[4]
و از اين جهت چه بسا براي تقرب به خدا و خشنودي پيامبرش، فرزند دلبند و محبوب رسول
خدا و سيد جوانان بهشت را به خاک و خون کشيدند!

نبايد فراموش
کرد که همان عناصر بي وفايي که دراهم و دنانير فرزند هند را در جيب داشتند و سر از
شرم به زير، نيز از درک حادثه و عظمت آن قائل بودند و اگر توان دريافت حق را واجد
مي‌بودند، بي گمان در صف مخالفان تيغ بر تنديس شريعت به نام دين نمي‌کشيدند!

مايلم از دو
زاويه ديني و فرا ديني به تبيين بيشتر اهميت بررسي و مطالعه در تحليل پديده‌هاي
سياسي بپردازم.

نبايد ترديد
داشته که آشنايي با سياست با سرنوشت انسان گره خورده است، چرا که اگر مسلمان است
از وظايف اسلامي:‌«النصيحة لائمة المسلمين»، امر به معروف و نهي از منکر، اهتمام
به امور مسلمانان، خصم ظالم و حامي مظلوم بودن و و… است، و پوشيده نيست که بدون
شناخت سياست مرسوم بين المللي و نيز ديدگاه اسلام در رابطه با سياست و رخدادهاي
سياسي، دشوار است بتوان به وظايف ياد شده عمل کرد.

براي اينکه
في المثل آورده‌اند: حدود صد وشصت و اندي سال پيش (1832 ميلادي) براي اولين بار،
حکومت آمريکا نمايندگاني جهت بررسي اوضاع ايران و کسب اطلاعات لازم به اين کشور
اعزام نمود. بعدها نيز با فرستادن کشيش هاي مذهبي و ساختن مراکز عام المنفعه مانند
بيمارستان و مدرسه و و …. به عنوان يک کشور خير و انسان دوست وارد صحنه سياسي
ايران شد. شايد آن روزها هيچ کس به انديشه‌‌اش خطور نمي‌کرد که انگيزه اين
اقدامهاي به ظاهر بشر دوستانه، باز کردن جاي پا و زمينه سازي بيش از 25 سال حکومت
بر اين کشور مظلوم بوده است.

بنابراين اگر
چنين است که مردم بايد به وظايف ياد شده عمل کنند و در مثل پيرامون مراوده يا
برخورد با شيطان بزرگ آمريکا، اظهار نظر نمايند، لکن از شناخت امپرياليزم و شيوه‌هاي
ورود آمريکا به ايران عاجز باشند، بطور طبيعي نخواهند توانست ناصحان و آمران به
معروف مطلوبي باشند، چه آنکه به گفته برخي از نويسندگان:

«کاربرد
پيچيدگي‌هاي سياسي آنچنان است که کمند تزوير را اول بار بر دست و پاي تيز پاترين
شکارها مي‌افکند و تندروترين عناصر يک ملت را بدام مي‌افکند و ناب‌ترين ايمانها را
مي‌فريبد و گرفتار اين دام بلا، با هر تلاش و حرکت، تاري و بندي ديگر بر اندامش مي‌پيچد».

بنابر آنچه
گفته آمد وظايف ديني، مسلمان را وادار به تفکر و نيز آشنائي با سياست مي‌نمايد. و
اگر هم فرد مسلمان نيست، براي کسب آزادي و سپردن سرنوشت خويش به دست سياستمداران
سالم- بواسطه شرکت در انتخابات- و نيز براي دفاع آگاهانه از کشورش، ناگزير است که
داراي ديد تحليلي باشد. نويسندگان کتاب «آشنايي با علم سياست» در اين راستا مي
نويسند:

«هدف اصلي
درسهاي مربوط به علم سياست، ايجاد آموزش مناسب براي شهروند است، زيرا آماده ساختند
دانشجويان براي داشتن مشاغلي در امور سياسي، حقوقي، آموزشي، خدمات کشوري و خدمات
خارجي هر چند که بسيار مهم مي‌باشد در مقابل مجهز کردن شهروند براي ايفاي تعهدات
خويش در جوامع دموکراتيک که تعداد آنها هر روز در دنياي کنوني بيشتر مي‌شود و در
درجه دوم اهميت قرار دارد.

گذشته از
علوم اداري و روابط بين المللي که جنبه‌هاي حرفه‌اي آنها زياد است، علم سياست
بايستي به عنوان قسمتي از آموزش هر شهروند يا جامعه آزاد تلقي گردد هر چند از نظر
مادي داراي اهميت نبوده و تضميني جهت استخدام اشخاص نباشد. زيرکي و احساس مسئوليت
شهروند مي‌تواند باعث نجات دموکراسي گردد ولي در مقابل، ناداني و عدم احساس
مسئوليت باعث از بين رفتن آن مي‌گردد».[5]

از آنچه گذشت
سر توصيه‌هاي حضرت امام خميني، بزرگ پرچمدار اسلام ناب محمدي(ص) و تأکيدهاي رهبر
خردمند و ژرف نگر انقلاب اسلامي، حضرت آيت الله خامنه‌اي در پيرامون شناخت سياست و
فراگيري متد تحليل پديده‌هي سياسي آشکار مي‌شود. و نيز معلوم مي‌شود که حمايت از
حق و پيروي از ولايت و منافع مسلمانان در سراسر گيتي نيز بدون برخورداري از توان
تحليل سياستهاي رهبران باطل و سياستگذاران جهاني به غايت دشوار است، چه اينکه دفاع
از سياست حق، نوع شناخت سياست باطل است. و گرنه بيم موج و گرداب حائل‌اند و در
بحرانها و راههاي شگرف شيرمردان عرصه انديشه و عمل بکار آيند.

پيش از ورود
در مبحث «دانشها و روشهاي کاربردي در تحليل پديده‌هاي سياسي» يادآوري چند نکته
لازم به نظر مي‌رسد:

1-   
آشنايي با يکسري
مفاهيم نظري مانند: مفهوم سياست، روند تکامل دانش سياسي، موضوع سياست (قدرت، دولت،
قدرت سياسي)، رابطه سياست و تقليد، تمايز سياست اسلامي از غير آن، مفيد بل ضروري
است، ولي به علت اجتناب از اطاله کلام و از آن جهت که نگارنده در فصل اول کتاب
«متد تحليل پديده‌هاي سياسي» با عنوان: «آنچه بايد درباره سياست بدانيم» در حد
امکان و متناسب با اين مقال، سخن گفته است، از اين رو طالبان را به آن کتاب ارجاع
مي‌دهد.

2-   
کوشش بر اين است که
از دانشها و روشهائي که انسان را در تحليل پديده هاي سياسي کمک مي‌کند، گفتگو شود
و از تطبيق بر گروههاي خاص سياسي حتي المقدور پرهيز گردد، چرا که هدف ارائه يک روش
علمي و بي طرفانه براي تحليل رويدادهاي سياسي است و مايلم علاقمندان بدون پيش فرض،
خود قادر به تجزيه و تحليل مسائل گردند، ولي در عين حال پاره‌اي از موضوع‌هاي داراي
اهميت «مانند پذيرش قطعنامه 598» مورد بررسي قرار خواهد گرفت.

3-   
جويندگان اين نوع
مباحث، مي‌توانند با کنکاش و نقد و بررسي، ديدگاههاي خود را دراين باره، منتقل
سازند تا براي نضج مباحث با خوانندگان فرزانه در ميان گذاشته شود. ادامه دارد

 



[1] – رک: ميرزا محمد تقي سپهر، ناسخ التواريخ- زندگاني امام حسن
مجتبي(ع)- جزء اول از جلد پنجم، ص 246- 252.

/

شمال- جنوب روياروئي يا همكاري؟!

مهندس محمد
باقريان

شمال- جنوب روياروئي
يا همكاري؟!

مقدمه:

نوشتار حاضر
كه با استفاده از آمار و اطلاعات مندرج در گزارش توسعه انساني سال 1992 ميلادي
برنامه «توسعه سازمان ملل متحد» تهيه و تدوين گرديده است، گوياي ستم بزرگي است كه
بر جهان امروز بشري مي‌رود.

مقررات بين
المللي و سياست‌هاي جهاني در عرصه بازارهاي كار، سرمايه، تكنولوژي و كالا و خدمات
تجاري كه از ناحيه كشورهي صنعتي، طراحي و اعمال مي‌گردد، شكاف رو به تزايدي را بين
مردم ثروتمند و فقير جهان ايجاد مي‌كند. اين كشورها بدون توجه به عواقب وحشتناك
اين نابرابري‌ها و بي عدالتي‌ها، همچنان منابع كشورهاي در  حال توسعه و جهان سومي را به يغما مي‌برند و
مايه تأسف بزگر است كه علي رغم واقعيت‌هاي ياد شده، سياستمداران و دولتمردان
كشورهاي جنوب، همچنان به اين كشورها و مراكز بين المللي تحت امر آنها، مي‌نمايند و
نسخه‌هاي آنها را براي مردم خود مي‌پيچند.

اميد آنكه
آگاهي نسبت به اين حقايق تلخ، پيوسته موجب انسجام هر چه بيشتر كشورهاي جنوب گردد،
تا شايد بتوانند شرايطي نسبتاً برابر و عادلانه را در صحنه بين الملل، براي خود
فراهم آورند.

در اين
بررسي، ابتدا تصويري از نابرابريهاي اقتصادي در جهان كنوني ارائه مي‌گردد، سپس با
تشريح شاخص‌هاي توسعه بقاء انساني و شاخص‌هاي توسعه پيشرفت انساني، علل و عوامل
شكاف رو به گسترش بين شمال و جنوب در روابط حاكم بر چهار بازار «كار»، «سرمايه»،
«تكنولوژي» و «خدمات تجاري» جستجو و تجزيه و تحليل مي‌شود و سرانجام، عواقب و
نتايج اين روند، تبيين مي‌گردد.

اميد است اين
كوشش ناچيز مورد پسند خوانندگان گرامي قرار گيرد.

نابرابريهاي
اقتصادي

گزارش توسعه
انساني سازمان ملل (UNDP) نشان مي‌دهد كه در رده بندي درآمدي مردم
جهان، سهم ثروتمندترين بيست درصد مردم از فعاليت‌هاي اقتصادي جهاني در مقايسه با
فقيرترين بيست درصد مردم جهان كه در پائين‌ترين گروه درآمدي قرار دارند. نمايانگر
شكاف بسيار عظيمي است (نمودار شماره 1)

؟؟؟؟؟؟/

آمار نشان مي‌دهد
كه در سال 1960 ميلادي سهم درآمد ثروتمندترين بيست درصد مردم از درآمد جهاني حدود
سي(30) برابر بيشتر از سهم درآمدي فقيرترين بيست درصد مردم دنيا بوده است. و حال
آنكه اين نسبت در طي سه دهه گذشته، همواره رو به افزايش گذاشته است بطوري كه در
سال 1990 ميلادي به شصت برابر رسيده است.

به عبارت
ديگر، همزمان با رشد تكنولوژي، علم و ارتباطات در جهان، روند توزيع و پخش ثروت‌هاي
جهان، جهت معكوس داشته و روز به روز بر وسعت شكاف فقر و غني افزوده شده و دست آورد
اقتصادي جهاني نزد گروهي خاص متمركز گرديده است.

بررسي شاخص‌هاي
توسعه در زمينه بقاء انساني نظير شاخص اميد زندگي، تغذيه، سوادآموزي، مرگ و مير
نوزادان، مرگ و مير كودكان و دسترسي به آب آشاميدني در كشورهاي در حال توسعه گوياي
آن است كه در سه دهه گذشته، عموماً اين شاخص‌ها بهبود يافته است و حجم عظيمي از
منابع اين كشورها، صرف اينگونه امور گشته است و حال آنكه در زمينه شاخص‌هاي توسعه
در پيشرفت انساني، نظير متوسط سالهاي تحصيل، تعداد دانشمندان و متخصصين، بودجه‌هاي
تحقيقاتي، امكانات ارتباطي و رسانه‌هاي گروهي در مقايسه با كشورهاي صنعتي،
نابرابريها افزايش يافته و شكاف و فاصله بين كشورهاي شمال و جنوب در اين گونه
موارد، روزبروز بيشتر گرديده است.

بررسي‌هاي
بعمل آمده، در اين زمينه حاكي از آن است كه امكانات سرانه كشورهاي شمال (كشورهاي
صنعتي) در زمينه ارتباطات تلفني هيجده برابر، امكانات راديوئي شش برابر و مطبوعات
و روزنامه‌ها هشت برابر بيشتر از كشورهاي جنوب مي‌باشد. اين نسبت‌ها در زمينه
بودجه‌هاي تحقيقاتي بيست و چهار برابر تعداد دانشمندان و محققين و تكنسين‌هاي فني
نه برابر و شاخص ثبت نام متوسط پنج برابر مي‌باشد.

به عبارت
ديگر، كشورهاي جنوب علاوه بر لزوم تلاش مستمر و پرهزينه در پر كردن شكاف در ارتباط
با شاخص‌هاي توسعه بقاء انساني، بايستي همزمان براي ارتقاء شاخص‌هاي توسعه و
پيشرفت انساني سرمايه گذاري نمايند. اين دو حركت اساسي بايستي در شرايطي صورت گيرد
كه ضمن دست و پنجه نرم كردن با مشكلات داخلي بايستي با شرايط نابرابر و غير
عادلانه حاكم بر روابط و بازارهاي بين المللي و برخورد باج خواهانه كشورهاي شمال
نيز مبارزه نمايند. كشورهائي كه داعيه حقوق بشر داشته و تحت پوشش مراكز بين المللي
با چهره‌اي بظاهر انساني، سعي در فريب سياستمداران كشورهاي در حال توسعه دارند و
توصيه درهاي باز و بازارهاي آزاد را نموده و همزمان بازارهاي داخلي و منافع ملي
خود را با انواع قوانين و موانع حفاظت مي‌نمايند.

روابط غير
عادلانه

ماهيت روابط
شمال و جنوب را مي‌توان در چارچوب چهار بازار مهم بين المللي: كار، سرمايه،
تكنولوژي و كالا و خدمات تجاري، مورد بررسي و تجزيه و تحليل قرار داد. هر يك از
اين بازارهاي نمايانگر نوعي روابط غير عادلانه حاكم بر آنها در برابر كشورهاي در
حال توسعه مي‌باشد.

بازار سرمايه

با نگاهي به
آمار و عملكرد بازارهاي مالي جهاني و وام‌هاي بلند مدت دريافتي توسط شش كشور صنعتي
در چند دهه اخير، نشان مي‌دهد كه نرخ سالانه بهره‌ واقعي اين وام‌ها- بطور متوسط-
حدود چهاردرصد مي‌باشد در صورتي كه اين نرخ براي قروض دريافتي توسط كشورهاي در حال
توسعه در دهه گذشته بيش از هفده درصد بوده است. از طرفي ديگر كمپاني‌هاي چند مليتي
بيشتر از هشتاد و سه درصد از سرمايه‌گذاريهاي خود را در دهه‌هاي هفتاد و هشتاد
ميلادي در كشورهاي صنعتي متمركز كرده‌اند و تنها كمتر از پانزده درصد آن را – ‌آن
هم با شرايط بسيار پر هزينه- به كشورهاي در حال توسعه اختصاص داده‌اند. شرايط اين
وام‌ها و چرخه‌هاي مرگبار مالي به نحوي است كه معمولاً اين گونه كشورها را پيوسته
گرفتار مي‌نمايد تا جائي كه هر چه بيشتر ديون خود را مي‌پردازند، بيشتر مديون مي‌گردند.

بازار كار

در بازارهاي
كار جهاني، شرايط از اين فاجعه آميزتر است. خروج نيروي انساني متخصص از كشورهاي در
حال توسعه و جذب آنها توسط كشورهاي صنعتي، روز بروز سرمايه‌هاي اصلي اين كشورها را
در شرايطي بسيار غير عادلانه به غارت مي‌برند. آمار نشان مي‌دهد كه حداقل 35
ميليون نفر نيروي كار از كشورهاي در حال توسعه، در سه دهه گذشته، در كشورهاي توسعه
يافته (شمال) سكونت گزيده‌اند كه هر ساله يك و نيم ميليون نفر به اين رقم اضافه مي‌گردد.
در فاصله سالهاي 1990-1960 ميلادي تنها در كشور آمريكا و كانادا بيش از يك ميليون
نفر نيروي فني- مهندسي را از بازارهاي جهاني جذب نموده‌اند. سياست‌ها و مقررات
مهاجر در كشورهاي توسعه يافته بگونه‌اي طراحي گرديده است كه شرايط غير عادلانه و
نابرابري را براي كشورهاي جنوب در اين بازارها، ايجاد نموده است كه مانع از كسب
درآمدي سالانه بالغ بر دويست و پنجاه ميليارد دلار براي اين كشورها مي‌گردد. اين
قوانين و مقررات در سالهاي اخير علاوه بر قائل شدن شرايط مختلف يك طرفه در حقوق و
دستمزد و ساير مزاياي اقتصادي- اجتماعي، شروط ديگري نظير لزوم همراه آوردن سرمايه
نقدي را جهت قبول و پذيرش نيروهاي متخصص، عنوان كرده‌اند.

بازار خدمات
تجاري و كالا

در بازارهاي
خدمات و كالا نيز، شرايطي مشابه ديگر بازارها فراروي كشورهاي جنوب گشوده شده است.
نزديك به نود درصد صادرات كشورهاي آفريقائي و شصت و پنج درصد صادرات كشورهاي
آمريكاي لاتين را كالاهاي اساسي اوليه (نظير شكر، كاكائو …) تشكيل مي‌دهد كه
قيمت آنها بدليل فشار كشورهاي صنعتي و مراكز مالي جهاني و شرايط قرضه‌هاي بين
المللي در دهه 1980 ميلادي بشدت كاهش يافته و زير قيمت بازار بفروش رفته است. از
طرفي فقدان پشتوانه مالي و عدم دسترسي يكسان براي كشورهاي جنوب به منابع مالي بين
المللي جهت ذخيره سازي محصولات صادراتي حدود دوازده تا نوزده درصد كمتر از كشورهاي
صنعتي براي محصول مشابه باشد و از طرف ديگر، محدوديت‌هاي تجاري وضع شده از ناحيه
كشورهاي شمال در مورد كالاهاي صادراتي تعرفه‌اي و غير تعرفه‌اي كشورهاي جنوب، باعث
گرديده است كه سالانه حداقل چهل ميليارد دلار، خسارت به اين كشورها وارد گردد.

گفتني است در
حالي که کشورهاي در حال توسعه- بنا به توصيه مراکز جهاني- سياست‌هاي حمايتي در
مورد بازارها و محصولات داخليشان را کاهش داده‌اند، بيست کشور از بيست و چهار کشور
صنعتي در دهه گذشته، مقررات حمايتي از محصولات و بازارهاي خود را نسبت به گذشته به
مراتب شدت بخشيده و افزايش داده‌اند. در همين شرايط، عواملي نظير تکنولوژي
اطلاعات، دسترسي به منابع مالي بين المللي و امکانات ارتباطي کشورهاي صنعتي، فرصت‌هاي
فراواني را براي تصدي اين امور در اختيارشان گذاشته است و متقابلاً عرصه بسيار
محدودي را جهت حضور در بازارهاي خدمات تجاري و کالا براي کشورهاي جنوب باقي گذارده
است.

بازار
تکنولوژي

در بازارهاي
تکنولوژي شرايط روز بروز پيچيده‌تر و سخت تر مي‌گردد. اينگونه بازارها داراي
بيشترين محدوديت‌ها و موانع و مقررات حفاظتي مي‌باشند و اين امر به نابرابريهاي
شمال- جنوب هر چه بيشتر دامن مي‌زند. آمار نشان مي‌دهد که کشورهاي در حال توسعه با
(80) هشتاد درصد جمعيت جهان تنها هزينه کننده چهار درصد از کل منابع مصرفي در
زمينه تحقيق و تکنولوژي بوده‌اند و تنها يک بيستم کامپيوترهاي جهان را دارا مي‌باشند.

بيشترين
تجارت تکنولوژي في مابين کشورهاي صنعتي صورت مي‌گيرد بطوري که در سال 1988 ميلادي
حجم صادرات کالاهاي سرمايه‌اي تکنولوژيک از کشورهاي صنعتي به کشورهاي در حال
توسعه، حدود يک سوم حجم تجارت اين نوع کالاها در بين کشورهاي شمال بوده است. عوامل
فوق باعث گرديده که تبادل آسان تکنولوژي بين کشورهاي صنعتي، باعث تقويت روز افزون
رشد تکنولوژي در اين کشورها گرديده و در نتيجه قابليت رقابت و بهره‌وري بيشتر
صنايع آنها را موجب گردد و در مقابل، شرايط دسترسي دشوار و هزينه‌هاي دسترسي به
اين بازارها، مشارکت کشورهاي جنوب را روز بروز کمتر مي نمايد.

نتيجه گيري:

1-   
مجموعه شرايط درصحنه
روابط بين المللي و بازارهاي جهاني با شرايط رقابتي باصطلاح آزاد (نظير کرا و
سرمايه) عملاً براي کشورهاي در حال توسعه بطور عادلانه فراهم نبوده و جريان حاکم
بر سرمايه، کار و تکنولوژي بگونه‌اي است که فرصت‌هاي يکساني را براي اين کشورها در
مقايسه با کشورهاي صنعتي ايجاد نمي‌نمايد. در نتيجه، اين کشورها از قدرت چانه‌زني
بسيار کمي برخوردارند و اين اقويا هستند که روز بروز قويتر مي‌شوند و ديگر کشورها
يا بهره کمي از اين بازارها مي‌برند و يا مجبور به ترک آن هستند.

2-   
در عرصه‌ها و
بازارهائي که شرايط رقابت نسبي وجود دارد (نظير کالاها و خدمات تجاري و کارگر بر
قوانين بين المللي تحميلي بگونه‌اي مبتني بر منافع کشورهاي صنعتي طراحي گرديده است
که عملاً شرايط مساوي و يک بازار سالم را فراهم نکرده و ضررهاي هنگفتي را متوجه
کشورهاي در حال توسعه نموده است.

بنابر گزارش
سازمان ملل، مجموعه شرايط فوق الذکر سالانه بالغ بر پانصد ميليارد دلار زيان و
هزينه را بر کشورهاي جنوب تحميل مي‌نمايد که اين رقم، بيست درصد مجموع توليد
ناخالص ملي اين کشورها و بيش از شش برابر منابعي است که اين کشورها در زمينه
اولويت‌هاي توسعه انساني نظير تحصيل، بهداشت، تغذيه و آب آشاميدني، سرمايه‌گذاري
مي‌نمايند. حال با اين نابرابر در سهم مشارکت در بازارهاي بين المللي و نيز
محدوديت دسترسي به اين بازارها که عامل شکاف رو به گسترش بين کشورهاي شمال و جنوب
مي‌باشد، چگونه مي‌توان انتظار داشت که با اعتماد به اين مراکز- باصطلاح- بين
المللي و کشورهاي صنعتي و عمل به توصيه‌هاي آنها به توسعه‌هاي ملي و خودجوش دست
يافت؟ گزارش سازمان ملل ضمن هشدارهاي اخلاقي به اين کشورها، سرانجام به اين نتيجه
مي‌رسد که مشکل کشورهاي در  حال توسعه،
ريشه در سياست‌هاي ملي غلط خودشان دارد و شخص ديگري را نمي‌توان ملامت نمودکه
انشاء الله در نوبتي ديگر به آن مي‌پردازيم. ادامه دارد

 

/

آزادي و اهميت آن از ديدگاه اسلام و امام

جاودانگي راه
امام

حجة الاسلام
و المسلمين اسدالله بيات

آزادي و
اهميت آن از ديدگاه اسلام و امام

در مقاله
گذشته تعريفي از آزادي در مكتبهاي گوناگون داشتيم و به اين نتيجه رسيديم كه: آن
آزادي كه اصل و اساس معارف الهي را متزلزل سازد و توحيد را از صحنه خارج نمايد، در
مكتب اسلام مردود است و تنها آن آزادي پذيرفته است كه در آن به هيچ وجه، تعدي و
تجاوز از محدوده حريم اسلامي نشود. اكنون مباني مطالب گذشته را از آيات قرآن كريم،
مورد بررسي قرار مي‌دهيم:

توحيد اساس
تمام معارف الهي است

با اندك
مراجعه به كتاب الهي روشن مي‌شود كه در قرآن، مؤثر واقعي و حاكم بالذات و رازق بشر
و خالق عالم و مدبر امور و مرسل انبياء و هادي سبل و انزال كننده كتابهاي آسماني و
اول و آخر و ظاهر و باطن و صاحب اسماء حسني و و… پروردگار عالم بوده و غير او
اگر از اين قبيل اوصاف و افعال به او نسبت داده شود، بالعرض و بالمجاز است زيرا
فاعل بالذات و الاستقلال فقط او است؛ آفريننده موجودات او است و نقطه آغاز هستي و
مرجع و بازگشت همه آنها هم او است و شايد يكي از اسرار مكرر ذكر شدن كلمه «الله»
در قرآن براي همين باشد كه نشان دهد:

پايه تمام
مسائل، توحيد است و تمام معارف الهي روي توحيد مبتني مي‌باشد.

اينكه در
قرآن كريم حدود 980 دفعه كلمه «الله» آورده شده است و 80 بار بصورت «اله»، و
«الها»، 16 بار «الهك»، 2 دفعه «الهكم»، 10 بار «الهنا»، 1 بار «الهه»، 2 بار
«الهين»، 2 بار «آلهه»، 18 بار «آلهتك»، 1 بار «آلهتكم»، 4 بار «آْهتنا»، 8 بار
«آلهتهم»، 2 بار «آلهتي» براي اين است كه در اين مكتب، محور همه اشياء و همه هستي
و همه اديان حقه و همه ارزشها و قانونها، خداي عالم است و لا  غير. در فصول گذشته به بعضي از ابعاد مسئله
اشاره شد و در اين مسئله بيش از اين لازم نيست معطل شويم زيرا مسئله در غايت بداهت
و وضوح مي‌باشد.

از طرف ديگر
قرآن كريم سعادت انسان را در عبوديت و بندگي الهي دانسته و تسليم شدن در برابر
اوامر الهي را تنها راه درست و حق مي‌داند و عبوديت الهي و تسليم  شدن در برابر اراده حق، همان اسلام و دين فطري
و حركت در صراط مستقيم است كه ورود در آن ورود در حق و انطباق با موازين حق
به  حساب آمده و خروج از آن، ضلالت و بطلان
و هلاكت و نابودي تلقي شده است.

از جمله: در
قرآن كريم حدود 21 بار كلمه «اعبدوا» را به صورت جمع و خطاب به همه انسانها از
زبان تمام پيامبران الهي نقل كرده است. و در همه آنها روي اين معنا تأكيد شده است
كه هر پيامبري از طرف خداي جهان مبعوث شد و بسراغ مردم رفته است، نخستين مطلبي كه
به آنها ابلاغ كرد و از آنان خواست اين بود كه مردم بايد بنده خدا باشند و از
عبوديت غير خدا خارج شوند. و قرآن كريم مسئله عبوديت الهي را آن قدر بالا گرفته
است كه آن را بعنوان هدف و مقصد اصلي از آفرينش جن و انس معرفي كرده است. مي‌فرمايد:

«ما جن و انس
را نيافريديم مگر آنكه در مسير عبوديت ما قرار گرفته و ما را پرستش نمايند».[1]

قرآن عبوديت
خداوند را صراط مستقيم مي‌داند و از زبان عيسي(ع) چنين نقل مي‌كند:

«خداي جهان
منزه‌تر از آن است كه براي خود فرزندي اتخاذ نمايد او همان خداوندي است كه هر چه
را بخواهد فرمان مي‌دهد و آن هم بي درنگ تحقق مي‌يابد. و بدرستي كه خداي جهان
پروردگار من است و پروردگار شما هم هست، پس از او پرستش كنيد و اين شيوه پرستش راه
راست و صراط مستقيم است».[2]

و صراط
مستقيم كه همان عبوديت خداي عالم است، همان زندگي ديني كردن و با دين استوار و
فطري متقيد گرديدن مي‌باشد. مي‌فرمايد:

«بگو اي
پيامبر همانا پروردگارم مرا به صراط مستقيم و راه راست هدايت كرد و اين همان دين
درست و استواري است كه ابراهيم نبي و حق گرا آن را براي خود، كيش و آئين قرار داد
كه داراي باور توحيدي و بينش الهي بود و از مشركان نبود. و به آنان بگو: بدرستي كه
نماز من و تمام عبادتهاي من و زندگي و مردنم، همه براي پروردگار جهانيان است. و
براي او شريكي وجود ندارد و من مأمورم كه پيام توحيد را بمردم ابلاغ نمايم و من
اولين تسليم شونده و اسلام آورنده در برابر اراده او هستم».[3]

پس صراط
مستقيم همان عبوديت الهي بوده و عبوديت الهي همان دين زندگي كردن ومقررات ديني را
در زواياي زندگي حاكم كردن است و حاكميت دين در زواياي زندگي همان تسليم شدن در
برابر اراده حق و رهائي از شرك در تمام ابعاد و مراحل آن مي‌باشد. و لذا قرآن با
صراحت مي‌فرمايد:

«هر كس غير
از اسلام و تسليم شدن در برابر حق، دين و ‌آئين ديگري را برگزيند، از آن پذيرفته
نخواهد شد».[4]

و در جاي
ديگري هم مي‌فرمايد:

«همانا دين
در نزد خدا، اسلام و تسليم شدن است، آنان كه اهل كتاب هستند و مطالب را مي‌دانند
اختلاف نكردند مگر بعد ازآنكه علم پيدا كردند و آگاه شدند بخاطر خصلتهاي نفساني و
حسادتها حاضر نشدند از روي حقيقت پرده برداري كرده و در برابر دعوت حق پيامبر
تسليم شوند. به آنان اعلام كن كه اگر كسي به آيات الهي كفر ورزد، خداي جهان، زود
بحساب آنان رسيدگي خواهد كرد».[5]

بنابراين، در
مكتب اسلام اگر مردم مي‌خواهند بهلاكت جاودانه گرفتار نشوند، بايد پشت سر پيامبران
آسماني قرار گرفته و با دعوت و پيام آنان بدستور العملهاي آنان باور پيدا كرده و
طبق آن عمل نمايند و از آن روگردان نشوند و بر تمام زواياي زندگي خود، صبغه الهي
بدهند و پس از آنكه خود را تسليم اراده حضرت حق كردند و دين را  حاكم خود قرار دادند و محكوم مقررات الهي شدند،
در دو مرحله آزادي بدست آورده و از حمايت كامل نظام سياسي اسلام بر خوردار خواهند
شد:

حدود استفاده
از نعم الهي

مرحله يكم،
استفاده از امكانات الهي به تعبير قرآن كريم، بهره‌برداري از نعم الهي براي انسان،
به طوري كه افراط نداشته باشد و تفريط هم نكند آزاد است و مي‌تواند هرنوع استفاده
معقول و مشروع از آنها داشته باشد، نه از حيث كميت كسي مي‌تواند در آن محدوديت
ايجاد كند و نه از  حيث كيفيت، چون فرض بر
اين است كه تمام كارها در چارچوب اسلام و مقررات ديني صورت مي‌گيرد؛ در اين چارچوب
مالكيت اشخاص، محترم و قابل دفاع و حمايت است و در اين چارچوب مي‌تواند از هر نوع
وسايل و امكانات و تلاشها و فعاليتها، بهره‌برداري كرده و متنعم گردند!

قرآن در اين
باره چنين مي‌فرمايد:

1-   
آيا نمي‌بينيد خداي
جهان تمام آنچه را كه در آسمانها و زمين وجود دارد براي شما مسخر كرده و در
اختيارتان گذاشته است.[6]

2-   
و او آن خداوندي است
كه دريا را براي شما مسخر كرده است تا از آن صيد كرده و از گوشت تازه آن بهره‌برداري
نمائيد.[7]

3-   
او آن خداوندي است كه
تمام چيزهائي كه در زمين است، آنها را براي شما و براي بهره‌برداري شما خلق كرده
است، سپس به آسمان پرداخته و آنها را هفت آسمان ساخته است و او بهمه چيز عالم و
آگاه است.[8]

4-   
اي مردم از آنچه كه
در زمين است و مصرف آن حلال و پاك و پاكيزه است، از آن استفاده كنيد و از طريق
خوردن به مصرف برسانيد.[9]

5-   
اي فرزندان آدم در
كنار هر مسجدي از زينت‌هايتان استفاده كنيد و بخوريد و بياشاميد ولي اسراف نكنيد،
زيرا خداي عالم مسرفان را دوست نمي‌دارد. و بگو به آنان استفاده از زينت‌ها كه خدا
مقرر فرموده است  حلال است و چه كسي آنها
را تحريم كرده در صورتي كه پروردگار عالم آنها را براي بندگانش آفريده و آنها را
از روزيهاي پاكيزه بهره‌مند ساخته است و بگو همه آنها در اختيار كسي است كه ايمان
آورده‌اند در زندگي دنيائي از آنها مي توانند استفاده كنند و در آخرت مخصوص آنان
خواهد بود و ما همچنين آيات و نشانه‌هاي خودمان را براي كساني كه علم دارند و آگاه
هستند، توضيح مي‌دهيم.[10]

بنابراين،
انسان مسلمان در چارچوب احكام و مقررات اسلامي، آن قدر از آزادي عمل برخوردار است
و محدوده فعاليت توليدي و فرهنگي و هنري و علمي وسيع دارد كه هر انساني هر اندازه
كه بخواهد مي‌تواند تلاش نمايد و از همه امكانات موجود بهره‌برداري كند و هيچگونه
محدوديت و ممنوعيت در اين زمينه وجود ندارد. اين نخستين مرحله است كه انسان از
آزادي عمل وسيع و گسترده برخوردار است.

آزادي در
ميدان انديشه

و اما مرحله
دوم كه فوق العاده مهم است و اين مرحله فقط در اين بينش قابل پياده شدن و تفسير و
توجيه است و در فلسفه‌هاي ديگران اين نوع آزادي مطلقاً قابل تحليل و توجيه نمي‌باشد،
آن آزادي در ميدان فكر و انديشه است كه بحق مي‌توان ادعا كرد: اسلام طلايه درا اين
تز هست كه انسان از حيث انديشه نبايد به حد و مرزي بسنده كند و نبايد دامنه تفكر
بشري را محدود كرد و ميدان ورود عقل و انديشه را محصور نمود و يكسري مناطق ممنوعه
اعلام كرد. نه، چنين چيزي در نظام اسلامي وجود ندارد بلكه قرآن كريم مشوق انسان
است بر اين كه جلو افكار و انديشه‌هايش را باز كند و اغلال و زنجيرهاي عصبيت و
تقليد وكوركورانه پيروي كردن را كه موجب ركود و وقوف عقل و انديشه بشري خواهد بود،
از جلو پايش بردارد تا بتواند با تعقل و تفكر و صفاي دل و روشنائي قلب، در عالم بي
نهايت وارد گشته و در كشف حقايق عالم، حركتهاي چشم گير و موقعيتهاي ارزنده‌اي بدست
آورد و تا هر روز و هر لحظه، روزنه جديدي از افقهاي لايتناهي جهان هستي بر وي
گشوده شود. و لذا در قرآن كريم مكرر بچشم مي‌خورد كه از افراد بشر خواسته شده است
فكر كنند و بيانديشند و بهره‌برداري از قرآن و آيات الهي نشانه تفكر و تعقل و صاحب
عقل و درايت معرفي شده است و كساني كه فكر نمي‌كنند و نمي‌انديشند مورد انتقاد و
سرزنش قرار گرفته‌اند، در اين باره قرآن مي‌فرمايد:

1-   
از شما درباره شراب و
قمار مي‌پرسند، در پاسخ آنان بگوئيد: در آن دو گناهي بس بزرگ وجود دارد و گناهشان
از سودشان بزرگتر و بيشتر مي‌باشد و سپس از تو مي‌پرسند چه چيزي را انفاق كنند؟ در
پاسخ آنان بگو: آنچه كه از قوت و مخارج اهل و عيال، اضافه مي‌ماند، همان را انفاق
كنيد. اينطور خداي عالم آيات و نشانه‌هايش را بيان مي‌نمايد، باشد كه شما فكر كنيد
و بيانديشيد.[11]

2-   
همانا در آفرينش
آسمانها و زمين و در اختلاف شب و روز، هر آينه آيات و نشانه‌هائي است براي صاحبان
خرد و عقل. صاحبان عقل و خرد كساني هستند كه در حال قيام و قعود، خدا را ياد مي‌كنند
و در حالي كه به پهلو تكيه داده‌اند و در آفرينش آسمانها و زمين مي‌انديشند و مي‌گويند
خداي اين عالم را باطل و بيهوده و بدون هدف نيافريدي و تو منزه هستي از آنكه كار
باطل انجام دهي، پس خدايا ما را از عذاب آتش نگهدار.[12]

قرآن تنها
موضوع تفكر را، خلقت آسمانها و زمين معرفي نمي‌كند بلكه دامنه آن را خيلي گسترده‌تر
مي‌داند. و در بعضي از آيات، به آيات آفاقي و انفسي[13]
هر دو اشارت شده است و در بعضي ديگر، خود قرآن كريم[14]
محور مطالعه و فكر و انديشه قرار گرفته است و در بعضي امثال[15]
و در بعضي قصص[16] محل
مطالعه و انديشه شناخته شده است و در بعضي از آيات قرآن كريم ورود در عالم ربوبي
بعنوان جهاد[17] بزرگ
و عامل هدايت راههاي الهي اعلام شده است. و پرواضح است كه اين نوع جهاد با جهادهاي
ديگر فوق العاده متفاوت است، هر چند همه جهادها داراي قداست و ارزش است، ليكن اين
جهاد، نوع ديگري است و لذا دست آورد اين جهاد هم با ديگر جهادها فرق زيادي دارد. و
آن جهادها في سبيل الله است و اما اين جهاد: فينا و جهاد في الله است و معني اين
نوع جهاد اين است كه با قدم معرفت و سير معنوي و دروني و قلبي وارد اين عالم بي
نهايت گرديده و عقل و انديشه را در اين وادي بكار گيرد و از تمامي قيود و حدود و
حجابها رهائي يافته و مطلق العنان خودر ا فراموش نمايد و متن هستي را به اندازه
ظرفيت وجودي و علمي و معرفتي كه بدست آورده است، مشاهده كند و با فناء خويش به بقاء
برسد.

نتيجه گيري

پس از آنكه
مجموعه آيات مربوط به اين بحث را مورد مطالعه و دقت قرار داديم و ملاحظه كرديم از
جمع بندي آنها مطالب زير بدست مي‌آيد:

1-   
اساس و مبناي همه
معارف الهي و قوانين و مقررات بر توحيد و بينش توحيدي بوده و در ظرف توحيد، همه
آنها ديده شده است.

2-   
بشر فطرتاً داراي
گرايش ديني و متمايل به زندگي ديني آفريده شده است و انبياي الهي آمده‌اند تا بشر
را به همان فطرت رهنمون گردند.

3-   
سعادت بشر در آن است
كه روي فطرت خود حركت كرده و از مقتضاي آن عدول ننمايد. بنابراين سعادت بشر در اين
است كه در سايه دين فطري زندگي كند و در صورتي كه از آن مقتضاي فطرت و از مسير
زندگي ديني عدول نمايد و منحرف گردد، موجب سقوط انسانيت گرديده و منشأ فساد و
تباهي عالم خواهد بود و لذا اسلام آن را بر خلاف مسير حق تشخيص داده و در برابر آن
خواهد ايستاد.

4-   
اساس اديان آسماني
روي حق بوده و از منطق حق برخوردار است و اين همان صراط مستقيم الهي است و عدول از
آن عدول از صراط مستقيم و انحراف از مسير حق و در واقع فرو رفتن در ضلالت است.
«فما ذا بعد الحق الا الضلال».[18]

5-     انسان اگر بخواهد بكمال
مطلوب خود برسد و بسعادت هميشگي نايل گردد نمي‌تواند از تقيد بمبادي ديني و فضايل
اخلاقي دور بماند و از كنار آنها با بي خيالي و بي تفاوتي عبور نمايد. پس انسان در
اصل انتخاب دين آزاد نمي‌باشد و وقتي مي‌تواند به اهداف انساني نايل گردد كه در
چارچوب دين حنيف زندگي كند زيرا دين، فطرت و حق و هدايت و صراط مستقيم است و
مخالفت با آن، مبارزه با فطرت و ضلالت و باطل و به بيراهه رفتن است.

6-   
انسان در محيط ديني و
در چارچوب دين توحيدي، آزاديهاي فراواني دارد و نظام سياسي اسلام ضامن بقاء و حفظ
آنها است و اين نوع آزاديها و آن نوع محدوديتها، ريشه در اصل خلفت و نيازهاي فطري
وي دارد.

7-   
انسان علاوه بر آزاديهاي
فراوان و زياد- البته در چارچوب احكام الهي- كه دارد، از حيث تفكر و انديشه، آن
قدر آزاد و مطلق و رها است كه مي‌تواند جلو فكر و انديشه را باز بگذارد و در تمام
موضوعات و مسائل بيانديشد و كوچكترين ممنوعيت و محدوديت در برابر خود نبيند. ادامه
دارد

 

 



[1] – سوره الذاريات- آيه 56.

/

صحنه‌هايي از ايثار ياران سيدالشهداء(ع)

صحنه‌هايي از
ايثار ياران سيدالشهداء(ع)

انگيزه حضرت
سيد الشهدا (ع) از آغاز حركت مشخص بود و خود نيز در موارد گوناگون غرض از قيام و
نهضتش را براي تمام مردم، گوشزد كرده و اعلام نموده بود كه:

من مي‌خواهم
اصلاح امور امت جدم كنم؛ من مي‌خواهم امر به معروف و نهي از منكر كنم؛ من امر به
مرغوف و نهي از منكر را دوست دارم؛ من عليه حكومت فاسد يزيد، اعلام جرم مي‌كنم؛ من
با وضعيت موجود، با تمام توان، مخالفت مي‌كنم.

بهرحال،
انگيزه قيام براي همگان معلوم و مشخص شد و با همين انگيزه حركت و هجرت خود را از
مكه، در روز ترويه آغاز كرد و تا آخرين قطره خون خويش و فرزندان و خويشان و
يارانش، در راه اعلاء كلمة الله و خدمت به مكتب و آئين جدش از پاي ننشست و با خون
خود، بي گمان، دين اسلام را بيمه كرد و از گزند خطرناكترين رژيمهاي تاريخ، مصون
نگه داشت.

اين مطلب را
تمام مسلمين مي‌دانند و در طول تاريخ، همواره بر آن تأكيد شده است. چيزي كه در
نهضت سيدالشهداء (ع) جلب توجه مي‌كند، آن ايثارها و فداكاري‌ها و از خود گذشتگي‌هاي
ياران و اصحاب حضرت است كه در پيروان هيچ پيامبر و امامي، مانند آن ديده و شنيده
نشده است. بي جهت نيست كه حضرت مي‌فرمايد:

«هيچ ياراني،
باوفاتر و مهربانتر و برتر از ياران خويش نيافتم».

اينان
عاليترين نمونه فداكاري و ايثار را به جهانيان نشان دادند و با آن صحنه‌ةاي بسيار
زيباي مقاومت و شهامت و شجاعت و ايثار و جهاد في سبيل الله، بارزترين  و شگفت‌انگيزترين جلوه‌هاي ايمان كامل، محبت در
راه خدا، بغض في سبيل الله، ولاء‌ خالصانه، پيروي صادقانه قهرماني منقطع النظير و
سرانجام تقوائي كه جز در زبدگان و مخلصان درگاه حضرت احديت، در جاي ديگري ديده نمي‌شود،
را در معرض ديد دوست و دشمن، مؤمنان و فاسقان، صالحان و تبهكاران و تمام نسل‌هاي
تاريخ تا ابد الآبدين قرار دادند.

ما بر آن
شديم كه در اين كوتاه سخن، يادي از آن عزيزان ابي عبدالله(ع) كرده باشيم و صحنه‌هائي
از آن جلوه‌هاي ايثار را بازگو كنيم، باشد كه در رستاخيز، گوشه چشمي به ما كنند و
ما را از شفاعتشان بهره‌مند سازند.

قيس بن مسهر

يكي از
برجسته‌ترين جلوه‌هاي ايثار را در رفتار بي باكانه و خداپسندانه قيس بن مسهر،
فرستاده امام حسين(ع) به شيعيان كوفه، مي‌توان مشاهده كرد.

قيس كه نامه
حضرت را براي پيروانش در كوفه‌ مي‌آورد، همين كه به «قادسيه» رسيد، گرفتار مأمورين
ابن زياد شد. فرمانده آنان «حصين بن نمير» پليد، خواست او را بازرسي كند،  فوراً نامه را پاره كردو نابود نمود و شايد هم
نامه را بلعيد تا حاضرين از محتواي آن آگاه نشوند.

او را نزد
ابن زياد بردند. ابن زياد پرسيد:

–        
تو كيستي؟

–        
من يكي از شيعيان علي
بن ابي طالب هستم.

–        
چرا نامه را پاره
كردي.

–        
براي اينكه تو نداني
محتواي نامه چيست.

–        
نامه از كي بود و
براي چه كسي فرستاده شده بود؟

–        
نامه مولايم امام
حسين(ع) بود كه براي گروهي از اهل كوفه فرستاده شده بود و من نام آنان را نمي‌دانم.

ابن زياد سخت
برآشفت و گفت:

–        
به خدا از اينجا نمي‌روي
تا اينكه نام آنها را بازگو كني و يا اينكه بر فراز منبر بروي و حسين بن علي و
پدرش و بردارش را لعن و نفرين نمائي!

–        
نام آن گروه را هرگز
به تو نخواهم گفت ولي بر منبر مي‌روم و نفرين مي‌كنم.

مردم را جمع
كردند؛ قيس بر فراز منبر بالا رفت، با تبسم نگاهي به آن همه جمعيت كه در كاخ ابن
زياد گرد آمده بودند، افكند و در حالي كه همگان به او چشم دوخته و منتظر بودند كه
سخنانش را با تعجب بشنوند، حمد و ثناي الهي را بجا آورد، سپس فرياد زد:

«اي مردم!
حسين بن علي، برترين انسانهاي روي زمين است، او فرزند فاطمه دختر رسول خدا(ص) است
و من فرستاده او به سوي شمايم. او دارد به طرف شما مي‌آيد، پس حتماً دعوتش را
اجابت كنيد و ياريش نمائيد و همانا دروغگو فرزند دروغگو، عبيدالله بن زياد است؛ پس
او را لعن كنيد و پدرش را نيز لعن و نفرين نمائيد».

اين چه منظره‌اي
است؟ چقدر شجاعت و شهامت مي‌خواهد؟ در حضور جانوري درنده همچون ابن زياد، اينچنين
بي باكانه او را لعن و نفرين كردن و دشمنش را مدح و ستايش كردن، از انساني اسير و
دربند، چيزي جز بالاترين درجات ايمان نمي‌تواند باشد. اين سخنان كوبنده كه بر فرق
عبيدالله فرود آمد، الهام گرفته از منطق حق و ايمان بالا و تقواي بي نظير يكي از
ياران باوفاي امام حسين(ع) بود، كه براستي مثيلي و مانندي در جهان ندارد.

نافع بن هلال

همواره
درباره حضرت عباس (ع) مي‌خوانيم كه  حضرت
با شجاعت سپاهاين كفر را پس زد و خود را به رود فرات رساند و هر چند، عطش تمام
وجودش را فرا گرفته بود، با اين حال آب را بر آب ريخت و هرگز لب تشنه خود را تر
نكرد و تنها هم و غمش اين بود كه آب را به كودكان خردسال برادرش برساند. اين يكي
از بارزترين و زيباترين جلوه‌هاي ايثار است. ولي جالب اينجا است كه شبيه همان
ايثار را  در «نافع بن هلال» نيز مي‌بينيم.

حضرت عباس كه
خود سقاي تشنگان بود هلال را با سي نفر اسب سوار و بيست سوار نيروي پياده با بيست
كوزه خالي روانه مشرعه كرد كه براي حسين و فرزندانش آب بياورند. وقتي به آب نزديك
شدند، عمر بن حجاج لعنه الله كه مأمور مشرعه بود، جلوي آنان را گرفت و پرسيد:

–        
چه كسي دارد به ما
نزديك مي‌شود؟

–        
من نافع بن هلال
هستم.

–        
چه مي‌خواهي؟

–        
آمده‌ايم آب
بياشاميم.

–        
بياشاميد. گوارايتان
باشد.

–        
چگونه من آب بياشامم
در حالي كه حسين و فرزندانش لب تشنه‌اند؟

–        
هيچ راهي براي رساندن
آب به آنان نيست. ما در اينجا نشسته‌ايم كه نگذاريم آنها آب بياشامند. هرگز صحبت
از رساندن آب به حسين نكن!

هلال به
اصحاب خود دستور مي‌دهد كه حمله كنند و نيروهاي دشمن را پس زنند و كوزه‌ها را پر
از آب كرده به خيام امام برسانند و حضرت عباس هم با شجاعت بي نظيرش، علي وار بر
آنان يورش مي‌برد و دشمن را به عقب مي‌راند.

پر واضح است
كه وضعيت حضرت عباس و فداكاريش، قابل مقايسه با ديگران نيست ولي بهرحال هلال هم
نمونه‌اي از آن ايثار را به خود اختصاص داده است، چرا كه او هم دست پرورده و تربيت
شده اين خاندان مقدس است.

مسلم بن
عوسجه

شب عاشورا
فرا مي‌رسد. امام اصحاب خود را جمع مي‌كند و در ميان آنان خطبه مي‌خواند و به آنها
مي‌فهماند كه غرض دشمن فقط شخص ايشان است و لذا به آنان مي‌فرمايد:

«دراين
تاريكي شب، كسي شما را نمي‌بيند، راه بيابان را بگيريد و خود را از مرگ برهانيد».

اشك ديدگان
ياران را فرا مي‌گيرد، خونشان به جوش مي‌آيد، احساساتشان شعله‌ور مي‌گردد، به
پاسخگوئي امام مي‌پردازند.

در اين ميان
مسلم به عوسجه، اولين سخنران است. فريان مي‌زند:

«اگر برويم
چگونه در برابر پروردگار قرار بگيريم و اگر حق تو را ادا نكرديم چه پاسخي به او
بدهيم؟ نه، به خدا سوگند، از تو جدا نمي‌شوم تا اينكه با اين خنجر سينه دشمنانت را
بشكافم و تا دستم توان دارد، شمشيرم را بر فرق آنان فرود آورم و اگر هيچ سلاحي در
دستم نبود با سنگ هم كه شده است، به پيكار آنان مي‌پردازم تا وقتي كه در ركابت
كشته شوم».

سعيد بن
عبدالله حنفي

پس از او،
سعيد بن عبدالله حنفي بر مي‌خيزد و فرياد مي‌زند:

«به خدا قسم
از تو دست بر نمي‌داريم تا خداوند بداند كه ما وصيت پيامبر را درباره تو نگه
داشتيم. به خدا سوگند اگر بدانم كه كشته مي‌شوم، سپس زنده مي‌شوم و مرا زنده زنده
مي‌سوزانند و خاكسترم را بر باد مي‌دهند و اگر هفتاد مرتبه با من اين رفتار شود،
من از تو جدا نمي‌شوم تا اينكه در راهت كشته شوم. و چرا در راهت كشته نشوم حال
آنكه يك مرگ بيشتر در پيش ندارم و پس از آن عزت و كرامتي است جاوداني».

زهير بن قين

يكي ديگر از
قرمانان شب عاشورا، زهير بن قين است كه در پاسخ امام عرض مي‌كند:

«به خدا قسم،
مايل بودم كه كشته شوم و سپس زنده گردم و باز هم كشته شوم تا هزار مرتبه ولي
خداوند كشتن را از تو و از اين جوانان پاك اهل بيتت، با كشتن من دفع مي‌كرد».

عمرو بن قرظه
انصاري

و يكي ديگر
از آن رادمردان عمرو بن قرظه انصاري است كه در روز عاشورا، خود را سپر امام قرار
داد تا امام با آرامش خاطر نماز ظهر را بخواند و پس از اينكه بدن پاكش پر از
تيرهاي دشمن گشت، برزمين افتاد، سپس ديدگانش را گشوده، خطاب به سرورش عرض مي‌كند:

يا ابن رسول
الله: آيا به پيمانم وفا كردم؟

حضرت مي‌فرمايد:

«آري! و تو
روبروي من در بهشت خواهي بود. به جدم سلامم را برسان و بگو بزودي نزد تو خواهم
آمد».

و بدينسان
اصحاب باوفاي امام حسين(ع)، بر پيمان خود وفادار ماندند و جان عزيز خود را در راه
امام و پيشوايشان فدا كردند تا امام لحظاتي بيشتر زنده بماند و دين جدش براي هميشه
جاويدان باشد و نام ناميشان تا ابدالدهر بر صفحات تاريخ بدرخشد.

***

سلام و درود
خداوند بر آن راهبر پاك و اين پيمودگان راه پاك و مقدسش.

 

/

امام علي(ع) و انتقادات ويرانگر

مباني رهبري
در اسلام

قسمت سي و
پنجم

حجة الاسلام
و المسلمين محمدي ري شهري

امام علي(ع)
و انتقادات ويرانگر

در قسمتهاي
گذشته سخن درباره انتقادهاي سياسي بود، سيره پيامبر گرامي اسلام را در برخورد با
انتقادات سياسي اجمالاً توضيح داديم و اينک ادامه بحث درباره سيره امام علي(ع) در
برخورد با انتقادات ويرانگر.

***

امام علي(ع)
نير در برخورد با انتقادات ويرانگر دقيقاً سيره پيامبر گرامي اسلام(ص) را تعقيب
کرد، ولي به دليل شرايط خاص دوران حکومت او و پيدايش جريانات سياسي و غير سياسي
مخالف، در جامعه اسلامي، سندهاي تاريخي فراواني از برخوردهاي امام که مي‌تواند
براي نظامهاي الهي الگو باشد قابل ارائه است.

ناکثين،
قاسطين و مارقين، سه جريان سياسي عمده مخالف امام در دوران کوتاه حکومت او بودند،
آنها به تصميمات و روش حکومتي امام اعتراض داشتند، و نارضايتي خود را به اشکال
مختلف ابراز مي‌کردند.

 برخورد امام با اعتراضات آنها در قالب نهي از
منکر و به تناسب روشي بود که در ابراز انتقاد، انتخاب کرده بودند. اين برخوردها با
برخوردهاي نرم و ارشادي و احياناً با پاسخهاي تند و آتشين آغاز و به برخورد
مسلحانه در ميدانهاي نبرد ختم گرديد.

سيره امام در
برخورد با انتقاداتي که از سوي هواداران اين سه جريان مطرح مي‌شد به خوبي نشان مي‌دهد
که اگر او رسماً از مردم مي‌خواهد انتقادات خود را به آنچه در حکومتش مي‌گذرد،
صريح و بي پرده بيان کنند، مقصودش هر انتقاد نيست. مقصود امام اين نيست که افراد
قدرت طلب و کينه توز و جاهل مجاز هستند براي وصول به مقاصد سياسي خود، آنچه به
نظرشان نادرست مي‌رسد را به عنوان خيرخواهي و نصيحت ائمه مسلمين مطرح کنند.

انتقاد
مارقين به امام علي(ع)

مارقين،
خوارج و شراة[1] نام
جمعي از مخالفين سرسخت امام علي(ع) است که حرکت خود را عليه امام با انتقاد به
ماجراي «حکمين» در جنگ صفين آغاز کردند و به تدريج به صورت يک حزب سياسي و يک فرقه
مذهبي با اصول عقايد خاص خود در آمدند.

ماجراي
«حکمين» اجمالاً از اين قرار بود که در جنگ صفين در حالي که سپاه امام علي(ع) با
پيروزي فاصله‌اي نداشت، معاويه که خود را در آستانه شکست نهايي ديد با مشورت
عمروبن عاص دست به يک نيرنگ ماهرانه زد و دستور داد که قرآن‌ها را بر سر نيزه‌ها
بلند کنند که مردم!

«ما اهل قبله
و قرآنيم بيائيد آن را ميان خود داور قرار دهيم».

امام به سپاه
خود دستور داد حمله را قطع نکنند که اين حيله‌اي بيش نيست. معاويه و اصحابش دشمن
قرآنند و اکنون براي پيشگيري از شکست قطعي متوسل به کاغذ و جلد قرآن شده‌اند!

جمعي از مقدس
نماهاي نادان که تعداد آنها در سپاه امام کم نبود به يکديگر اشاره کردند که علي چه
مي‌گويد؟! با قرآن بجنگيم!…. نه فقط مبارزه کنيم. با اين بهانه و بدين ترتيب
مانع از اجراي دستور امام شدند.

مالک اشتر با
سپاه تحت فرماندهي خود در نزديکيهاي قرارگاه فرماندهي معاويه به شدت مشغول نبرد
بود. چيزي نمانده بود که قرارگاه دشمن را تصرف کند و جنگ به سودسپاهيان امام خاتمه
يابد.

خوارج امام
را تحت فشار قرار دادند که اگر جنگ متوقف نشود ما از پشت حمله مي‌کنيم، و اصرار
امام بي فائده بود!

بالاخره امام
به مالک پيغام داد که جنگ را متوقف و خود صحنه را ترک کن.

مالک جواب
داد که اگر چند لحظه اجازه ادامه جنگ دهي، جنگ پايان مي‌پذيرد و دشمن نابود مي‌گردد.

مارقين امام
را تهديد به مرگ کردند. مجدداً براي مالک پيغام داد که اگر مي‌خواهي علي را زنده
ببيني، بازگرد!

جنگ متوقف شد
تا قرآن را حاکم قرار دهند، اکنون بايد دو نفر به نمايندگي از دو سپاه بر اساس حکم
قرآن تکليف جنگ را يکسره کنند.

امام فرمود:
آنها نماينده خود را معين کنند. معاويه، عمرو بن عاص، سياستمدار حرفه اي معروف را
معين کرد.

امام،
عبدالله بن عباس و يا مالک اشتر را پيشنهاد کرد و يا افرادي که درهوش و ذکاوت و
تدبير و سياست همتاي آنها باشد.

آن جمعيت
نادان، ابوموسي اشعري که فردي بي تدبير و با امام ميانه خوبي نداشت را انتخاب و بر
نمايندگي او اصرار کردند و امام را مجبور نمودن که ابوموسي را به مجلس حکميت
بفرستد.

و بالاخره
عمرو عاص پس از چند ماه ابوموسي را فريب داد و با اين بهانه که براي رعايت مصلحت
جامعه مسلمين بايد علي و معاويه هر دو را از خلافت خلع کنيم، آن احمق را بر منبر
فرستاد. ابوموسي، امام را از خلافت خلع کرد، عمروعاص بر منبر نشست و گفت سخنان
ابوموسي را شنيديد که علي را از خلافت خلع کرد، من نيز او را از خلافت خلع مي‌کنم
و معاويه را به خلافت نصب مي‌نمايم!!…

مجلس بهم
خورد، ابوموسي مورد حمله مردم قرار گرفت و به مکه فرار کرد.

خوارج که خود
اين رسوايي را به بار آورده بودند پيش امام آمدند و گفتند نفهميديم که تن به حکميت
داديم،‌ هم تو کافر گشتي و هم ما، ما توبه کرديم تو هم توبه کن!

امام در
اينجا در برابر خواسته آنان با تمام توان مقاومت کرد و زير بار اعتراف به کفر و
گناه نرفت و تا آخر ايستاد.

از اينجا،
انتقاد شديد اين گروه از امام آغاز شد، در هر جا که موقعيتي پيش مي‌آمد خصوصاً

در مجامع
عمومي، حتي در حضور خود امام، بر او انتقاد مي‌کردند و علناً عليه او شعار مي‌دادند
که:

«لا حکم الا
الله»

بنابراين،
انتقاد اصلي «مارقين» به امام علي(ع) اين است که چرا او در ماجراي حکمين اعتراف به
خطا وتوبه از کفر نکرد! همين انتقاد به تدريج سبب مخالفت سياسي و سپس برخورد
مسلحانه آنها با امام شد.

سيره امام در
برخورد با مارقين

مسأله مهم
اينجا است که امام با اين منتقدان جاهل و متعصب چگونه برخورد کرد.

براي رهنمود
گرفتن از سيره امام در برخورد با «مارقين» مقدمة توجه به اين نکته ضروري است:

1-   
ترديدي نيست که
انتقاد مارقين به امام  و اصرار آنها براي
اعتراف گرفتن از امام بر خطائي که خود مرتکب آن شده‌اند، گناهي بزرگ و آشکار است.

2-   
چهره مقدس و روحاني
نما، شعار فريبنده، هواداران فراوان مارقين و نيز فضاي ناسالم سياسي جامعه اسلامي
در عصر حکومت امام، موانعي جدي براي جلوگيري از انتقادات ويرانگر آنها بود.

ولي با اين
وصف امام در زمينه مبارزه تند تبليغاتي عليه آنها تا آنجا که آنها دست به شمشير
نبرده بودند، هيچ فرصتي را از دست نداد و هنگامي که در برابر حکومت او مسلحانه
ايستادند اکثر قريب به اتفاق آنها را از دم شمشير گذراند.

در مبارزه
تبليغاتي، امام اين منتقدان سياسي را به عنوان بدترين مردم معرفي مي‌کند:

«ثم انتم
شرار الناس  و من رمي به الشيطان مراميه و
ضرب به تيهه»[2]

–        
شما بدترين مردم
هستيد. شما تيرهايي هستيد در دست شيطان که به وسيله شما هدفهاي خود را نشانه مي
گيرد و مردم را در حيرت و ضلالت مي‌افکند.

روزي امام در
کوفه، در يک سخنراني، داستان تأسف بار حکمين را براي مردم تعريف مي‌کرد. يکي از
مستمعين برخاست و گفت:

يا
اميرالمؤمنين! نخست ما را از داوري نهي فرمودي ولي بعد پذيرفتي و بدان فرمان دادي،
ما نفهميديم کدام يک از اين دو روش بجا بود!!

امام با
شنيدن اين سخن از شدت تأسف، دستهايش را به هم زد و فرمود:

«هذا جزاء من
ترک العقدة»[3]

–        
اين سزاي کسي است که
سخن رهبر خود را ناديده بگيرد و او را مجبور کند که بر خلاف آنچه مي‌داند تصميم
بگيرد.

اشعث بن قيس
که از مخالفان سياسي امام به شمار مي‌رفت فرصت را غنيمت شمرد و به عنوان اعتراض به
پاسخ امام فرياد زد:

«هذا عليک لا
لک!».

–        
اين پاسخ به زيان تو
است نه به سود تو!

با اين سخن
اشعث مي‌خواست به حضار القاء کند که امام مستحق سرزنش است که داوري را پذيرفت، نه
کساني که او را وادار به پذيرش کردند!

امام با
شنيدن انتقاد اشعث، نگاه تندي به او افکند و فرمود:

«ما يدريک ما
علي ممالي! عليک لعنة الله و لعنة اللاعنين، حائک ابن حائک، منافق ابن کافر، و
الله لقد اسرک الکفر مرة و الاسلام أخري فما فداک من واحدة منهما مالک و لا حسبک،
و ان امرأ دل علي قومه السيف، و ساق اليهم الحتف، لحري ان يمقته الاقرب، و لا
يامنه الابعد».[4]

–        
تو چه مي‌فهمي که چه
بر زيان من است و چه به سود من؟! نفرين خدا و نفرين کنندگان بر تو باد، دروغگوي
دروغگو زاده![5] منافق
کافر زاده! تو هماني که يک بار در زمان کفر و يک بار در دوران حکومت اسلام به
اسارت درآمدي، و در هر بار نه مال تو برايت سودمند بود و نه تبارت کارساز، آري آن
کس که خويشاوندانش را گرفتار تيغ دشمن سازد و آنها را در کام مرگ برد، سزاوار است
که آشنا کينه او به دل گيرد، و بيگانه بر او اطمينان نياورد. ادامه دارد

 

 



[1] – مارق نامي است که پيغمبر اسلام(ص) قبل از پيدايش اين گروه، در
پيشگوئي هائي که از آنها داشت به دليل خارج شدن آ»ها از دين، بر آنها نهاد. و از
آن جهت که آنها بر عليه امام شوريدند به آنها «خوارج» گفته مي‌شود.

«شراة» نامي است که خود بر گروه خويش
نهاده اند به مناسبت آن خود را مصداق آيه کريمه 207 بقره: «من الناس من يشري نفسه
ابتغاء مرضات الله…» و 111 توبه: «ان الله اشتري من المؤمنين انفسهم و اموالهم
بان لهم الجنه» مي دانستند. نگاه کنيد به فرهنگ فرق اسلامي- ص 186- 281 و 284.

/

حوادث سال دوم هجرت

درسهائي از
تاريخ تحليلي اسلام

حوادث سال
دوم هجرت- 3

حجة الاسلام
و المسلمين رسولي محلاتي

علي(ع) در
حضور پيغمبر:

پيغمبر اسلام
در خانه نشسته بود که ناگهان در باز شد و علي سلام کرده و حضور آنحضرت نشست.

در اينجا
راوي حديث خود علي(ع) است که مي‌گويد: پيغمبر که مرا ديد خندان شد و فرمود:

«ما جاء بک
يا ابا الحسن؟ حاجتک!».

–        
اي اباالحسن بچه
منظوري آمده‌اي؟ حاجتت را بيان کن!

علي(ع) گويد:
از آنجا که رسول خدا(ص) ابهت مخصوصي داشت من نتوانستم حاجتم را بگويم و سکوت کردم.

پيغمبر که
چنان ديد خود بسخن آمده فرمود:

«لعلک جئت
تخطب فاطمة».

–        
شايد بخواستگاري
فاطمه آمده‌اي؟

–        
عرض کردم: آري.

و بر طبق
نقلي بدنبال همين گفتگوي مختصر‌، پيغمبر اسلام با اين ازدواج موافقت فرمود، و
موضوع مهريه و بحث مقدمات عروسي عنوان شد، ولي بر طبق نقل ديگري که صحيح‌تر بنظر
مي‌رسد علي(ع) گويد:

پيغمبر
فرمود: يا علي! پيش از تومردان ديگري هم بخواستگاري او آمده‌اند ولي من گاهي که با
خود فاطمه اين مطلب را در ميان نهاده‌ام چنين احساس کرده‌ام که موافق نبوده و روي
خوشي نشان نداده است، اينک تو در جاي خود باش تا من بازگردم!

پيغمبر
برخاست و بدرون خانه و پيش فاطمه رفت، فاطمه جلو رفته عباي پدر را از دوشش برداشت
و نعلين‌هاي او را بکناري گذارد، و پيش روي پدر نشست. رسول خدا(ص) سربلند کرده
فاطمه را صدا زد، و با جمله «لبيک لبيک يا رسول الله» پاسخ دخترش را شنيد.

سپس فرمود:

اي فاطمه!
علي ابن ابيطالب کسي است که بخوبي، نزديکي و فضيلت و سابقه اسلامش را ميداني، و من
از پروردگار خود خواسته‌ام که تو را بهمسري بهترين خلق خود و محبوبترين آنها در
پيشگاه او در آورد، و اکنون وي بخواستگاري تو آمده، آيا نظر تو در اينباره چيست؟

فاطمه سر
بزير انداخت و چيزي نگفت، اما مانند دفعات قبلي هم آثار ناراحتي در چهره‌اش ديده
نشد، رسول خدا(ص) هم ديگر چيزي نگفت و همان سکوت را نشانه رضايت او دانسته و
برخاست و گفت:

«الله اکبر
سکوتها اقرارها»!

و بدنبال آن
جبرئيل نازل شد و دستور انجام اين ازدواج فرخنده و ميمون را از طرف خداي تعالي به
پيغمبر ابلاغ کرد،[1]
چنانچه قبلاً اشاره شد.

و گذشته از
محدثين شيعه علماي اهل سنت نيز به سندهاي مختلف آن را از انس بن مالک و عبدالله بن
مسعود و جابر و ديگران نقل کرده‌اند که متن يکي از آنها که از انس بن مالک نقل شده
چنين است که گويد: پيغمبر را حالت وحي عارض شد و چون آن حالت برطرف شد فرمود:

«امرني ربي
ان ازوج فاطمة من علي».

–        
پروردگار من مرا
مأمور کرد تا فاطمه را به ازدواج علي درآورم.

و
بدنبال آن گويد:

«و
أتاه(ص) ملک و قال: يا محمد ان الله تعالي يقرؤک السلام و يقول لک اني قد زوجت
فاطمة ابنتک من علي بن ابيطالب في الملأ الاعلي فزوجها منه في الارض».

–        
خداي تعالي بر تو
سلام مي‌رساندو مي‌گويد: من فاطمه دخترت را در آسمانيان به ازدواج علي بن ابيطالب
درآوردم و تو نيز در زمين اينکار را انجام ده…[2]

 

نثار جواهرات
بهشتي

داستان نثار
جواهرات بهشتي در مراسم عقد ازدواج فرخنده آن دو بزرگوار گذشته از روايات شيعه، در
بيش از بيست و پنج حديث که بيشتر آنها از طريق اهل سنت با مختصر اختلافي نقل شده
آمده است[3]
که در مراسم عقد ازدواج فاطمه (س) به امر خداي تعالي جواهراتي در بهشت براي
فرشتگان نثار گرديد که از آنجمله دو حديث 
را ذيلا از کتابهاي معتبر علماي سنت براي شما نقل مي‌کنيم:

1-   
حافظ ابو نعيم در
کتاب حلية الاولياء[4] به
سند خود از ابن مسعود روايت کرده که گفت:

شبي که زفاف
فاطمه انجام شد فرداي آن شب لرزه اي دچار فاطمه گرديد و رسول خدا(ص) براي دلجوئي
دخترش بدو فرمود: اي فاطمه من تو را به ازدواج مردي که در دنيا آقا و بزرگ و در
آخرت از صالحان و شايستگان است درآوردم، اي فاطمه هنگامي که خداي تعالي خواست تا
تو را بعقد علي درآورم جبرئيل را مأمور کرد تا در آسمان چهارم به ايستد و فرشتگان
صف زدند و خطبه عقد را خواند، و سپس درختان بهشتي را مأمور کرد تا جواهرات بر خود
حمل کرده و بر فرشتگان نثار کنند، و هر فرشته‌اي که بيشتر از ديگران از آن جواهرات
برگرفت تا روز قيامت بر ديگران افتخار مي‌کند، ام سلمة گويد: فاطمه (س) بزنان
افتخار مي‌کرد زيرا نخستين زني بود که جبرئيل خطبه ازدواج او را خوانده بود.

2-   
موفق بن احمد در کتاب
مقتل الحسين(ع) به سندش از علي (ع) روايت کرده که رسول خدا(ص) فرمود:

فرشته‌اي
بنزد من آمده گفت: اي محمد خداي تعالي بر تو سلام رسانده و مي‌گويد: من فاطمه را
به ازدواج علي درآوردم تو نيز اينکار را انجام ده، و به درخت طوبي دستور داده‌ام
در و ياقوت و مرجان بار گيرد و آسمانيان به اين عقد ازدواج مسرور و خورسند گشته‌اند.

«و سيولد
لهما ولدان سيدا شباب اهل الجنة فابشر يا محمد…».

و از آنها،
دو پسر بدنيا خواهد آمد که آقاي جوانان اهل بهشت هستند… تا بآخر حديث.[5]

صداق و مهريه
فاطمه(س)

طبق دستور
پيشوايان بزرگوار اسلام، کسي نمي‌تواند زني را بدون مهريه بعقد ازدواج خويش درآورد
و اين احترامي است که اسلام براي زن مقرر فرموده، اما از آن سو سفارش کرده که تا
مي‌توانيد مهريه را کم قرار دهيد و از سنگين کردن مهريه احتراز کنيد. و طبق حديثي
که از رسول خدا(ص) نقل شده مي‌فرمود:

«افضل نساء
امتي اصبحهن وجهاً و أقلهن مهراً».[6]

–        
بهترين زنان امت من
زيباترين و کم مهرترين آنها هستند.

و يا در حديث
ديگري فرمود:

«ابرکهن
اقلهن مهراً»[7]

پربرکت‌ترين
زنان آنهائي هستند که مهرشان کمتر از ديگران باشد.

و اين
بدانجهت است که مسئله ازدواج که مشکل زندگي و معمائي براي جوانان نشود و موضوع
مهريه مانعي سر راه زناشوئي نباشد، و در نتيجه اين همه فساد و آلودگيهائي را که
بالعيان مشاهده مي‌کنيم در اجتماع و بخصوص جوانان ببار نياورد. اسلام مي‌گويد:

وقتي جواني
را از نظر عفت و ديانت و اخلاق پسند کرديد به او زن بدهيد و مال و منال را پايه و
اساس ازدواج قرار ندهيد، زيرا با ديانت و اخلاق مال بدست ‌مي‌آيد ولي با مال و
منال نمي‌توان ديانت و اخلاق را خريداري کرد.

پيغمبر
بزرگوار اسلام که خود معلم اين مکتب مقدس بود هنگامي که مي‌خواست براي زهرا مهريه
و صداقي معين کند از علي پرسيد:

آيا چيزي
داري که در برابر آن فاطمه را به ازدواج تو درآوردم؟

علي(ع) عرض
کرد:

پدر و مادرم
بقربانت، تو خود از زندگي من باخبري که جز شمشيري و زرهي، و شتر آبکشي، مالک چيز
ديگري نيستم! پيغمبر فرمود:

اما شمشير که
مرود حاجت و نياز تو است و بايد بدان در راه خدا جهاد کني و با دشمنان خدا کارزار
نمائي، و اما شتر آبکش را هم که بايد بدان نخسلتانها را آب دهي و براي خاندانت
آبکشي کني و در مسافرت بار خود را بر آن بار کني، ولي زره را مي‌تواني صداق قرار
دهي و من فاطمه را در مقابل همان زره به عقد ازدواج تو در مي‌آورم.[8]

و در اينکه
آن زره چه مقدار ارزش داشت و آن را به چه مبلغي فروختند اختلاف است، و در حديثي
است که علي(ع) بدستور پيغمبر آنرا فروخت و پولي را که از آن گرفت چهارصد درهم بود
که به نزد آن حضرت آورد[9]
و در نقل ديگري است که چهارصد و هشتاد درهم بود.[10]

و در حديث
ديگري است که آن زره سي درهم مي‌ارزيد.[11]

و در پاره‌اي
از احاديث هم که از امام باقر و امام صادق(ع) نقل شده مهريه فاطمه(س) يک دست لباس
کتان و يک زره و يک پوست گوسفند بود که شبها روي آن مي‌خوابيدند.[12]

و در پاره‌اي
از روايات مهريه فاطمه را چهارصد مثقال نقره ذکر کرده‌اند.[13]

و مرحوم ابن
شهر آشوب در مناقب گويد: مهريه آن حضرت پانصد درهم بوده و اين قول را اقرب به صحت
مي‌داند.[14]

نگارنده
گويد: سبب اختلاف در اين باب، يکي همان اختلافي است که در روايات ديده مي‌شود، و
ديگر آنکه ممکن است جهت آن، اختلاف قيمتي باشد که براي زره يا لباس کتاني و پوست
گوسفند و غيره تعيين شده است. اگر چه بعيد بنظر مي‌رسد. و مرحوم مجلسي احتمال داده
که شايد قيمت آن زره سي درهم بوده ولي آن را به پانصد درهم فروخته‌اند.[15]

و بهر صورت
ابن شهر آشوب پس از بيان مطلب فوق روايتي نقل کرده و مي‌گويد: کسي به پيغمبر(ص)
عرض کرد ما مهريه فاطمه را در زمين دانستيم چقدر است، اما مهريه او در آسمان چقدر
بوده؟ حضرت فرمود: از آنچه به کارت مي‌آيد بپرس و آنچه را به کارت نيايد واگذار؟
آن شخص پافشاري کرد و پيغمبر بدو فرمود:

مهريه فاطمه
در آسمان «خمس» و پنج يک زمين تعيين شده، و هر کس در آن قسمت، از روي بغض و عداوت
نسبت به فاطمه(س) و فرزندان او، راه برود تا روز قيامت بر او حرام است.

و نظير حديث
فوق را در کتاب احقاق الحق (10 ص 368) از طريق اهل سنت از رسول خدا(ص) روايت کرده
است.

و در حديث
ديگري که در مناقب از امام باقر(ع) روايت شده حضرت فرمود:

مهريه او در
آسمان پنج يک دنيا و ثلث بهشت و چهار رود از رودهاي دنيا: فرات، نيل، نهروان، رود
بلخ،‌ مقرر شد و در زمين هم «مهر السنة» يعني پانصد درهم.

و در پايان
حديث اشعار زير را هم از «عبدي» نقل مي‌کند:

و زوج في
السماء بأمر ربي                      بفاطمة
المهذبة الطهور

و صير مهرها
خمساً بأرض                       لما تحويه
من کرم وحور

فذا خير
الرجال و تلک خير                               النساء
و مهرها خير المهور

و زوجه
بفاطمة ذوالمعالي                       علي
الارغام من اهل النفاق

و خمس الارض
کان لها صداقاً                  الا لله
ذلک من صداق

و روايت
جالبي هم در اين باره از طريق اهل سنت نقل شده که فاطمه(س) از پدرش رسول خدا(ص)
خواست تا مهريه او را شفاعت گنهکاران امت آنحضرت در روز قيامت قرار دهد، و اين
درخواست مورد قبول قرار گرفت، و جبرئيل نازل شد و ورقه‌اي از حرير آورد و اين
مهريه در آن نوشته شده بود، و بدنبال آن آمده که چون هنگام مرگ زهرا(س) رسيد وصيت
کرد آن ورقه را در کفنش روي سينه او بگذارند، و فرمود: چون روز قيامت محشور گردم
اين ورقه را بدست گيرم و از گنهکاران امت پدرم شفاعت کنم.[16]      ادامه دارد

 



[1] – بحارالانوار ج 43 ص 93 و 118.

/

شرح زيارت امين الله (ع)

شرح زيارت
امين الله (ع)

قسمت ششم

آيت الله
محمدي گيلاني

* تسميه به
اسم «اميرالمؤمنين» اختصاص به سيد الموحدين علي بن ابيطالب دارد.

* اشاره به
روايات فريقين دراين باره.

* استفاده
معناي عام از بيان امام (ع) در تسميه و تلقب به اسماء و القاب مقدسه با عدم لياقت.

* وجود و
حقيقت معناي «اسم اميرالؤمنين» در بقيه ائمه اطهار ولي اطلاق اين نام بر آنان جائز
نيست، چنانکه اطلاق وحي بر کلمات و معارفي که ائمه (ع) از ملائکه استماع مي‌کردند
جائز نيست.

* نقل کلام
شيخ مفيد عليه الرحمه.

حديث زيارت
اما زين العابدين(ع) قبر شريف امام اميرالمؤمنين(ع) را شنيديد که بعد از وقوف در
کنار آن مزار مبارک با ديده گريان، خطاب به آن مرقد مطهر نموده و عرض کردند:
«السلام عليک يا اميرالمؤمنين و رحمة الله و برکاته».

و سنت اسلام
را که تحيت و تعارفي است در شريعت اسلام هنگام ملاقات با اشاره به رسوم و آداب
ديگر ملل در هنگام ملاقات شنيديد، و اينک در تسميه امام اميرالمؤمنين به
اميرالمؤمنين بحث مي‌کنيم:

امير يعني
صاحب أمر. و امير المدينه يعني صاحب و متولي امور و شئون شهر و امير المؤمنين يعني
متولي امور و شئون مؤمنين. و اين تسميه از نظر شيعه اماميه، تسميهاي است که اختصاص
به امام علي بن ابيطالب (ع) دارد و در بحار الانوار بابي بعنوان:

«باب ما امر
به النبي(ص) من التسليم عليه بامرة المؤمنين و انه لا يسمي به غيره…». منعقد
کرده‌اند و روايات کثيري از فريقين در اين باره نقل کرده‌اند: و از آنجمله خبر
عياشي است:

«دخل رجل علي
ابي عبدالله (ع) فقال: السلام عليک يا اميرالمؤمنين، فقام علي قديمه فقال: مه هذا
اسم لا يصلح الا لاميرالمؤمنين سماه به ولم يسم به احد غيره…». (ج37- ص 331)

–        
مردي بر امام صادق(ع)
وارد شد و عرض کرد: السلام عليک يا اميرالمؤمنين. آنحضرت از جاي خويش بر قدمهاي
خويش برجست و به آن مرد فرمودند: دم فرو بند. اين اسمي است که جز  براي اميرالمؤمنين (ع) شايسته نيست….

باريک بين
نظر کن که راضي شدن به تسميه و تلقب به اسماء و القاب مقدسه، انسان را در ورطه
ابليسي مي‌اندازد.

شانه شيخ
اعظم انصاري از تصدي در امر مرجعيت افتاء مي‌لرزيد، واي و ويل بر چند از مکتب
گريخته که در تصدي اين امر خطير به مسابقه پردازند و حال آنکه مي‌دانند که اعلم و
اتقي بحمدالله در طائفه شيعه موجود است، جناب فضيل بن يسار مي‌فرمايد: شنيدم که
امام صادق(ع) مي‌فرمودند:

«من خرج يدعو
الناس و فيهم من هو اعلم منه فهو ضال مبتدع».

(الوسائل ج
18 الخبر 36 من الباب 10 من ابواب حد المرتد)

–        
کسي که قد علم کند و
مردم را به سوي خويش دعوت مي‌کند در صورتي که اعلم از وي در ميان مردم است او
گمراه و بدعتگذار است.

و ويل و واي
بر سالوسان و چاپلوساني که وقود اين جهنم سوزانند «فاتقوا النار التي وقودها الناس
و الحجارة» و بهر وسيله که شد تشبث مي‌کنند که نه فقط آلودگان، بلکه انسانهاي
وارسته را وابسته کنند و طوق لعنت بر گردنشان اندازند. «اعاذنا الله من وساوسهم».

باري اين
تسميه «اميرالمؤمنين» از القاب مختصه به امام علي بن ابيطالب(ع) است و اخباري از
کتب اهل سنت نيز در اختصاص اين اسم به آن حضرت(ع) ظهور دارد و از آنجمله خبر ابو
نعيم اصفهاني است که در حلية الاولياء از أنس از رسول الله (ص) نقل کرده که در ج 8
ص 87 از کتاب الغدير آمده است.

لازم به تذکر
است که حقيقت و روح و معناي اين اسم شريف براي يک يک از ائمه معصومين(ع) ثابت است
و هر يک از آنان واجد واقعيت اين اسم «اميرالمؤمنين» هستند ولي بخاطر مصلحتي اطلاق
اين اسم بر آنان ممنوع است چنانکه از خبر ابي الصباح مي‌توان اين معنا را استشمام
نمود او مي‌گويد:

«کنت عند ابي
عبدالله انا و ابوالمعزا اذ دخل علينا رجل من اهل السواد فقال: السلام عليک يا
اميرالمؤمنين و رحمة الله و برکاته. قال له ابوعبدالله: و عليک السلام و رحمة الله
و برکاته ثم اجتذبه واجلسه الي جنبه، فقلت لابي المعزا: ان هذا الاسم ما کنت اري
ان احداً يسلم به الا امير المؤمنين علي(ع) فقال لي ابو عبدالله (ع). يا با صباح
انه لا يجد عبد  حقيقة الايمان حتي يعلم أن
لاخرنا ما لاولنا». (بحار الانوار ج 37 الخبر 71 
332)

–        
من و ابوامعزا خدمت
امام صادق(ع) بوديم که مردي از اهل سواد داخل شد و گفت: السلام عليک يا
اميرالمؤمنين و رحمة الله و برکاته، امام(ع) جواب سلام را دادند. سپس آن شخص را
کشيده و به پهلوي خويش نشاندند من به ابوالمعزا گفتم: رأي من اين بود که با اين
اسم فقط جائز است به اميرالمؤمنين علي(ع) سلام کرد امام صادق(ع) بمن فرمودند: يا
باصباح، هيچ عبدي حقيقت ايمان را نمي‌يابد مگر آنکه بداند براي آخرين ما همان
مقاماتي است که براي اولين ما است.

مرحوم علامه
مجلسي در ذيل اين خبر مي‌فرمايد: اين خبر نادر صلاحيت تعارض با اخبار کثيره‌اي را
که دلا بر منع از اطلاق لفظ اميرالمؤمنين بر غير امير المؤمنين(ع) است ندارد و
ممکن است که حمل شود بر رد توهم اينکه معني اين اسم در ديگر ائمه غير امير
المؤمنين(ع) نيست و امام (ع) اين توهم را رد کردند، نه منع اطلاق لفظ را بر غير
اميرالمؤمنين علي(ع).

حرمت اطلاق
لفظي بر معناي محقق و موجودش، منحصر به اين مورد نيست بلکه نظائري دارد که از آن
جمله لفظ وحي است بر کلامي که فرشتگان کرام به ائمه معصومين (ع) و اولياء صديقين
از شيعيان القاء مي‌کنند و مناسب است اين نکته لطيف را از بيان رئيس رؤساء مذهب
شيعه اماميه حضرت شيخ مفيد رضوان الله عليه که در بحار الانوار نقل مي‌کند بشنويم:

«اصل وحي
کلامي است مخفي و مستور از ديگران، و گاهي اطلاق مي‌شود بر هر امري که بدان وسيله
تفهيم مخاطب مقصود است. بگونه‌اي که خبر او درک نکند. و چنين امري که بخدايتعالي
نسبت داده مي‌شود، همان معنائي است که در حرف اسلام و شريعت نبي اسلام(ص) پيمبران
(ع) بدان مخصوصند، و آيه :«و اوحينا الي ام موسي أن أرضعيه» مورد اتفاق اهل اسلام
است که مراد از «وحي» در آن، رؤيا و کلامي بوده که مادر موسي (ع) در خواب آن را
شنيد و ويژه آن مکرمه بوده است. و مراد از «وحي» در آيه کريمه: «و اوحي ربک الي
النحل» الهامي است که پروردگار متعال به زنبور عسل مي‌فرمايد.

و گاهي خداي
تعالي در خواب اموري را به بسياري از مردم مي‌نماياند که واقعيت دارد ولي بعد از
استقرار شريعت، اطلاق وحي بر آن جائز نيست، و در عصر بعد از نبي اکرم (ص) به
افاضات غيبي به بعضي از صالحان، اطلاق وحي نمي‌شود.

در نزد ما
يعني شيعه اماميه مسلم استکه خدايتعالي ائمه و حجج عظام(ع) را متکرم بسماع کلام
غيبي مي‌فرمايد و علم به امور آينده را به آنان القاء مي‌نمايد ولي اطلاق وحي بر
اين کلمات غيبي مسموع جائز نيست زيرا اجماع مسلمين بر عدم جواز اطلاق وحي بر آن
است.

و بديهي است
که خدايتعالي مالک مطلق است و براي او است که اطلاق لفظي را بر معنائي در زماني
مباح فرمايد و در زماني ديگر طبق حکمت و عنايت خويش اطلاق همان لفظ را بر همان
معناي محقق و موجود، منع فرمايد.

حاصل آنکه
هيچ منع عقلي از نزول وحي بر ائمه معصومين(ع) نيست با آنکه آن بزرگواران پيغمبر
نيستند ولي منع شرعي يعني اجماع بلکه علم يقيني کالضروري بر عدم جواز اطلاق لفظ
وحي بر آن است و اگر کسي دعواي وحي بعد از ختم نبوت نمايد به اجماع مسلمين چنين
دعوائي خطا و مدعي آن کافر است.

و جواز
استماع کلام ملائکه کرام براي ائمه اطهار(ع) و صديقين از پيروان عترت طاهره، امري
است روشن، و مذهب فقهاء اماميه و محدثينشان همين است اگر چه به آل نوبخت و جماعتي
از اماميه که آشنائي به اخبار ندارند، انکار آن نسبت داده شده.

منامات
انبياء و مرسلين صلوات الله عليهم کلا صادق است و خلاف واقع در آن منامات نيست و
خدايتعالي آنان را از أحلام و رؤياهاي کاذبه مصون فرموده است و در اين باره اخباري
از اهل بيت عصمت عليهم السلام وارد شده است و جماعتي از فقهاء اماميه و محدثين
آنها بر اين عقيده‌اند ولي از متکلمين آنها نفياً و اثباتاً چيزي در دست ما نيست و
طائفه معتزله کلا در اين مسئله با ما مخالفند». (بحار الانوار ج 26 ص 83 الي ص 85)
ادامه  دارد

 

 

/

آرامش قلوب با ياد خدا

تفسير سوره
رعد

آرامش قلوب
با ياد خدا

قسمت شصت و
هفتم

آيت الله
جوادي آملي

«الذين آمنوا
و تطمئن قلوبهم بذکر الله، ألا بذکر الله تطمئن القلوب» (سوره رعد- آيه 28)

آنان که
ايمان آوردند و به ياد خدا دلهايشان آرام مي‌گيرد، همانها تنها به ذکر خدا دلها
آرامش مي‌يابد.

***

بحث در اين
بود که طمأنينه قلب بدون ذکر خدا ممکن نيست و اين ذکر درجاتي دارد، از ذکر لساني
گرفته تا ذکر قلبي. و هر چه ذکر، قلبي‌تر و خالص‌تر باشد، طمأنينه بيشتر است و هر
چه کمتر باشد، طمأنينه کمتر است.

طمأنينه در
مقابل اضطراب

و طمأنينه
قلب در مقابل اضطراب قلب است نه در مقابل خوف و خشيت و خشوع. و ذکر الله نه تنها
در اين آيه، عامل اطمينان ذکر شده، بلکه در آيات فراواني، قرآن کريم، آن را عامل
اطمينان مي‌داند. در مواقع خطر که دشمن حمله مي‌کندف براي اينکه انسان از يورش
دشمن در امان بماند و آرام شود، دستور ذکر داده مي‌شود، خواه دشمن دروني باشد و
خواه دشمن بيروني.

در حديث مي‌فرمايد:

«اگر شيطان
وسوسه مي‌کند «لا اله الا الله» بگوئيد  و
اگر در ميدان جنگ، دشمن حمله مي‌کند، «لا اله الا الله» بگوئيد». معلوم مي‌شود آن
که انسان را از خطر دشمن، چه دشمن دروني و چه دشمن بيروني، حفظ مي‌کند، ذکر حق
تعالي است و بس.

چنانکه قبلاً
بحث شد، در سوره اعراف فرمود:

«اگر شيطان
بخواهد آنان را طواف کند واز اين راه در دلهايشان راه پيدا کند، آنان متذکر مي‌شوند».

در سوره کهف
فرمود:

«اگر خواستيد
چيزي را به ياد بياوريد و به رشد بهتري برسيد، متذکر حق باشيد».

در سوره
انفال فرمود:

«اگر دشمن را
در ميدان جنگ ديديد، به ياد خدا متذکر باشيد که ثابت قدم و پابرجا بمانيد».

همواره به
ياد خدا باشيد

درآيه 103
سوره نساء پس از دستورنماز خوف در جبهه جنگ مي‌فرمايد:

وقتي نمازتان
را به پايان رسانديد، چه ايستاده و چه نشسته و در هر حال به ياد خدا باشيد.

«فاذا قضيتم
الصلاة فاذکروا الله قياماً و قعوداً و علي جنوبکم». معلوم مي‌شود ذکر الله غير از
نماز است. در ميدان جنگ دستور ذکر الله مي‌دهد و مي‌فرمايد: وقتي جنگ تمام شد و
مطمئن شديد، آنگاه نماز را اقامه کنيد.

«فاذا اطمأننتم
فأقيموا الصلاة» ولي در هر حال، چه حال جنگ و چه حال صلح، چه ايستاده و چه نشسته و
چه برطرف راست و چپ خوابيده به ياد خدا باشيد. به ياد خدا بودن است که انسان را
آرامش و اطمينان مي‌بخشد و اگر قلب مطمئن شد و ‌آرام گشت، آن وقت است که شيطان نمي‌تواند
در آن راه پيدا کند زيرا شيطان در مرز اخلاص راه ندارد. بندگان مخلص خداوند هرگز
در دسترس شيطان نيستند چون قدرت شيطان از مرحله خيال و وهم نمي‌گذرد و کسي که
همواره به ياد خدا است و قلبش در گرو ذکر الله است، شيطان نه در محدوده فکر او مي‌تواند
اثر بگذارد و قطعاً نه در محدوده خواسته‌هاي او.

بندگان مخلص
در تيررس شيطان نيستند

اينجا است که
شيطان اظهار عجز و ناتواني مي‌کند و عرضه مي‌دارد که:

«لا غوينهم
اجمعين الا عبادک منهم المخلصين»- من همه بندگانت را اغوا و گمراه مي‌کند بجز
بندگان مخلصت. (سوره ص- آيه 82)

نه اينکه
شيطان مي‌خواهد به آنها احترام بگذارد که اغوايشان نمي‌کند، بلکه در اينجا قدرت
اغوا کردن ندارد و دستش به آنها نمي‌رسد. و خداي سبحان هم روي اين اصل صحه گذاشته
است که بندگان مخلص هيچ وقت در دسترس شيطان نيستند. اين يک اصل قرآني است.

حال ببينيم
چطور شد که يک عده افراد، مخلص شدند و از تيررس شيطان خارج گرديدند؟

در سوره ص-
آيات 66 به بعد مي‌فرمايد:

«و اذکر
عبادنا ابراهيم و اسحق و يعقوب اولي الايدي و الابصار»- اي پيامبر، به ياد بندگان
خاص ما باش، ابراهيم و اسحق و يعقوب، اينان که داراي دست و چشم هستند.

معلوم مي‌شود
ديگران نه دست دارند، نه چشم يعني دست و چشم در اختيارشان نيست. آن کس که با
ديدگانش، به نامحرم نگاه مي‌کند و با دستش گناه مي‌کند، او دست و چشم ندارد، چرا
که دست وچشمش  در اختيار شيطان است. ولي
ابراهيم خليل الرحمن، اين بنده مخلص خدا دست دارد و دستش کاملاً در اختيارش است؛
با اين دست مبارک است که بت‌ها را مي‌شکند و با چشمش مي‌بيند و مي‌فهمد. مي‌گويد:

«اني لا احب
الافلين»- من غروب کنندگان را دوست ندارم. (سوره انعام- آيه 76)

ديگران هم مي‌ديدند
ولي نمي‌فهميدند اما ابراهيم که خالص و مخلص است، هم مي‌بيند و هم مي‌فهمد. و تمام
افرادي که در سلسله انبياء و پيامبران الهي قرار دارند، همين طور هستند.

«انا
اخلصناهم»- ما اينها را مخلص کرديم. پس اينها مخلص شدند. و در جاي ديگر هم بيان مي‌کند
که اين مخلصين در تيررس شيطان نيستند.

«هؤلاء عباد
مخلصون»- اينها بندگان مخلص من هستند.

و قطعاً
بندگان مخلص خداوند از وسوسه شيطان منزه و مصون هستند. و وقتي از وسوسه مصون شدند،
به حالت اطمينان مي‌رسند.

حال چرا در
بين همه بندگان، اينها را مخلص کرديم؟

«انا
اخلصناهم بخالصة ذکري الدار». زيرا آنان يک خصلت خالص و بي شائبه داشتند، ما آنها
را مخلص کرديم.

آن خصلت بي
شائبه چيست؟

آن صفت بي
شائبه «ذکري الدار» است. يعني به ياد قيامت بودن. اين ذکر خبر است براي مبتداي
محذوف. يعني: «هي ذکري الدار» و ذکر قيامت يعني ذکر خدا. زيرا خداوند در سوره بقره
آيه 156 مي‌فرمايد:

«انا لله و
انا اليه راجعون»- ما از خدائيم و به سوي خدا باز مي گرديم.

بنابراين،
طمأنينه کامل حاصل نمي‌شود جز با اخلاص. و اگر کسي مخلص شد در تيررس وسوسه شيطان
نيست. و چون وسوسه در او راه ندارد، اطمينان دارد. و ذکري الدار يعني ذکر قيامت که
همان ذکر الله است منتهي با ذکر قلبي نه لساني زيرا رجوع انسان به سوي خدا و مبدا
اصلي است پس ذکر قيامت است که انسان را مخلص مي‌کندو انسان مخلص از وسوسه شيطان
مصون و محفوظ است.

مقصود از
«ذکري» کثرت ذکر است نه فقط ذکر. اگر خداي سبحان، ابراهيم و اسحاق و يعقوب(ع) را
به عنوان بندگان مخلص انتخاب کرد، تنها براي ذکر نبود بلکه براي «ذکري» بود، آن هم
نه ذکراي مشوب بلکه ذکراي خالص. خلوص وصف نيت است وگرنه لفظ چه در ريا و چه در ريا
و چه در خلوص يکسان است، چه انسان به عنوان ريا و چه به قصد خلوص، اگر لا اله الا
الله بگويد، ذکر فرق نمي‌کند. پس خلوص از آن نيت است که نيت يا مشوب است يا خالص و
اين مربوط به ذکر قلبي است نه ذکر زباني. ادامه دارد

 

 

/

منشور عبادی سیاسی حج در پیام رهبر معظم انقلاب

منشور عبادی
سیاسی حج

در
پیام رهبر معظم انقلاب

بسم‌اللَّه‌الرّحمن‌الرّحيم

الحمدللَّه
ربّ العالمين و الصّلاة على رسوله النّبى الاميين و على
آله الميامين و اصحابه المنتجبين والسّلام على جميع عباداللَّه
الصّالحين. قال اللَّه الحكيم: و اذ بوأنا لابراهيم مكان البيت ان لّا تشرك بى‌شيئاً و طهّر بيتى للطّائفين و
القائمين و الرّكّع السّجود.

بار ديگر اراده‌ى نافذ الهى، مؤمنين را در زادگاه
توحيد و بارگاه رحمت و فضل ربوبى و بر گرد كعبه‌ى دلها و در
ساحت قبله‌ى جانهاى مسلمين عالم گرد آورده و نداى ملكوتى: و اذّنّ
فى النّاس بالحجّ، بر فواصل طبيعى و تحميلى برادران مسلمان فائق آمده و انبوه دلهايى را كه با ايمان و عشق و نياز يكسان مى‌تپند،
به سوى مركز توحيد و وحدت امت كشانيده است. ساليان
دراز، دست جهل و عناد، سعى كرده است خانواده‌ى بزرگ اسلامى را در آن واحد، هم از ريشه‌ى اعتقادى‌اش و هم از
علقه و پيوند فيمابين ايمانى‌اش جدا كند، اما از اين سو
نيز همه ساله، فريضه‌ى حج، درس توحيد و وحدت را، در كالبد اين خانواده‌ى كهنسال و ريشه‌دار تزريق مى‌كند و
هر سال شكوفه‌هاى تازه‌يى، بيش از گذشته، تجديد بهار
ايمان و حيات دينى و انس و مودّت اسلامى را، نويد مى‌دهد، و ساخته‌هاى
دست دشمن را باطل مى‌سازد. اين معجزه‌ى حج است كه عليرغم وجود درگيريها و منازعاتى كه، در آن، حكومتهاى مسلمان بارها در
برابر يكديگر صف‌آرايى كرده‌اند، هرگز پيوندهاى فكرى و
عاطفى و ايمانى ميان ملتهاى مسلمان قطع نشده و تأثيرات متقابل اين ملتها همواره رو به افزايش بوده است. اگر
چه رازها و رمزهاى حج بيش از آن است كه در گفتارى بتوان
آن را گزارش كرد ولى در آن ميان، هر چشم رازشناسى، سه ويژگى برجسته
را در نگاه اوّل، در آن باز مى‌شناسد: نخست آن‌كه حج، يگانه فريضه‌يى است كه خداوند براى اداى آن همه‌ى آحاد مسلمين هر
آنكس از آنان را، كه داراى استطاعت باشد از
سراسر عالم و از خلوت خانه‌ها و عبادتگاهها، به يك نقطه فرا مى‌خواند و در ايّام معلومات، در گونه‌گون تلاش و حركت و سكون و
قيام و قعود، آنان را به يكديگر پيوند مى‌زند: ثمّ أفيضوا
من حيث أفاض الناس و استغفروا اللَّه انّ اللَّه غفورٌ رّحيم. دوم
آن‌كه در همين كار دستجمعى و علنى، برترين منزل مقصود را ذكر خدا، يعنى كارى قلبى و نفسانى، معرفى مى‌كند: و يذكروا اسم
اللَّه فى ايّام معّلوماتٍ على ما رزقهم من
بهيمة الأنعام. سوّم آن‌كه در صفحه‌ى روشن و همه كس شناس آن، تصويرى از نماى كلّى زندگى انسان موحّد را عرضه مى‌كند و در
عملى رمزى، به مسلمان درس زندگى هدف‌دار و جهت‌دار مى‌دهد.
از ورود در ميقات و حضور در ساحت احرام و تلبيه و تروك تا
طواف، گرد مركز كعبه و سعى ميان صفا و مروه و وقوف در محشر عرفات و مشعروذكر و تضّرع و تعارفى كه در آن است، و تا رسيدن به
منا و قربانى‌اش و رمى جمره‌اش و حلقش و سپس دوباره برگشتن
به طواف و سعى. همه و همه درسهاى رسا و روشن حركت جهت‌دار و دستجمعى
و معرفت‌آميز مسلمان، در عرصه‌ى توحيد و در مسعاى حيات و برگرد محور «اللَّه»است. زندگى در آيينه‌ى حجّ يك سير
دائمى بلكه يك صيرورت دائمى به سوى خدا است، و حجّ، آن درس
هميشه زنده‌ى عملى و سازنده است كه اگر به هوش باشيم راه و رسم زندگى ما را در صحنه‌يى عملى و روشن ترسيم مى‌كند.
ميعادى همگانى، هر سال تشكيل مى‌شود تا مسلمان، در
آن محيط وحدت و تفاهم، و در پرتو ذكر الهى، راه و جهت زندگى را
بياموزد، آنگاه به سرزمين خود و به ميان كسان خود برگردد، و در سالهاى بعد گروههاى ديگر و گروههاى ديگر بيايند و بروند
بياموزند و بيندوزند، بگويند و عمل كنند، بشنوند و تدبّر
كنند، و در نهايت همه‌ى امتّ، به آنچه خدا خواسته و دين آموخته
برسند. نظر افكندن به عرصه‌ى عظيم زندگى امّت اسلامى، فراتر از ابعاد ملتها و نژادها و قوم و قبيله‌ها، و نظر افكندن به
اعماق وجود خود و فراگرفتن راه و جهت و شيوه‌ى زندگى، چنانكه
شايسته‌ى اوست، و همه در پرتوى از ذكر خدا. اين است آن سرچشمه‌ى
معرفتى كه هر ساله در حجّ، فيّاض و بى‌زوال، بر انبوه خلايق گرد آمده در حرم امن خدا سيلان مى‌يابد و كسانى را كه ظرف
ذهن و دل خود را بگشايند، از اين زلال معرفت، سيراب مى‌سازد.
در گذشته و امروز،نيز كوششهايى شده است و مى‌شود تا حجّ را فريضه‌يى
فردى، كه در آن هر كس فقط سرگرم عبادت و نيايش خود با خداوند است، قلمداد كنند. بگذريم از آن غفلت‌زدگانى كه به سفر
حجّ، به چشم سفرى سياحتى و تجارتى نگاه مى‌كنند. حجّ با
برجستگيهايى كه در هيچ فريضه‌ى ديگر اسلامى، مجموعه‌ى آن را نمى‌توان
يافت، بسى برتر از بينش تنگ نظرانه‌ى آنان و نگاه بى‌فروغ و خطابين اينان است. در دوران ما بزرگترين كسى كه حج را از
پرده‌ى اوهام بيرون كشيد و رازهاى آن را در
ذهن و نيز در عمل جمع عظيمى از مسلمانان، نمايان ساخت امام راحل كبير ما بود. او حجّ ابراهيمى را ندا كرد و خلايق را بدان فرا
خواند. يكبار ديگر صلاى: اذّن فى النّاس بالحجّ را به
گوش جهانيان رسانيد. حجّ ابراهيمى همان حجّ محمّدى است كه در آن،
حركت به سمت توحيد و اتحاد، روح و سرلوحه‌ى همه‌ى مراسم و شعائر است، حجّى مايه‌ى بركت و هدايت و ستون اصلى در حيات و
قيام امّت واحده، حجّى سرشار از منافع و پربار
از ذكر خدا، حجّى كه در آن ملتهاى مسلمان، وجود امّت فراگير محمّدى (صلّى‌اللَّه‌عليه‌واله) و حضور خود در آن را
لمس مى‌كنند و با احساس برادرى و نزديكى ملتها، از
احساس ضعف و عجز و خودباختگى رها مى‌شوند. حجّ ابراهيمى، آن است كه در آن مسلمين، از تفرقه به جمعيّت حركت
كنند و كعبه را كه بناى ياد بود توحيد و رمز
برائت و نفرت از شرك و بت‌پرستى است با معرفت به معناى رمزى آن طواف كنند و از ظاهر و پيكره‌ى مناسك به باطن و روح آن برسند
و از آن برسند و از آن براى زندگى خود و زندگى امت اسلام،
توشه برگيرند. اكنون اين‌جانب، با اميد به رحمت و هدايت الهى و با دعا براى قبولى و پربارى حجّ شما برادران و
خواهران مسلمان از سراسر جهان اسلام، فرصت تدبّر در مناسك
حجّ را مغتنم شمرده، مطالبى را كه توجه به آن براى همه‌ى آحاد مسلمان سودمند است، تذكّراً عرض مى‌كنم:

1- نخستين مطلب در باب توحيد است، كه روح اساسى حجّ و مضمون بسيارى از اعمال و
مناسك آن است. توحيد با مفهوم عميق قرآنى آن،
به معناى توجّه و حركت به سوى اللَّه و ردّ و نفى بتها و قدرتهاى شيطانى است. خطرناكترين اين قدرتها در درون وجود آدمى، نفس
امّاره و هواها و هوسهاى گمراه كننده و پست كننده است، و
در سطح جامعه و جهان، همان قدرتهاى استكبارى و فتنه انگيز و فساد
انگيزند كه امروزه بر زندگى مسلمانان چنگ انداخته و با روشهاى شيطانى، جسم و روح بسيارى از ملتهاى مسلمان را دستخوش
سياستهاى خود ساخته‌اند. مراسم برائت در حجّ،
اعلان بيزارى از اين قدرتها است. هر چشم روشن و نگاه عبرت‌آميزى مى‌تواند در زندگى جوامع مسلمان، نشانه‌ى سلطه‌ى قدرتها يا
تلاش آنان براى تسلّط بر كشورهاى اسلامى را مشاهده
كند. در برخى از اين كشورها، سياست و اقتصاد و روابط بين‌المللى و موضعگيرى در برابر حوادث عالم، همسو و تحت
تأثير قدرتهاى سلطه‌گر و در رأس آن امريكا است. رواج
فساد و رسمى بودن فحشاء و محرمات شرعى در بسيارى از اين كشورها، متأثر از سياستهاى شيطانى آن قدرتها است.
وظيفه‌يى كه حج و اعمال و شعائر توحيدى آن بر
مسلمان حج‌گزار لازم مى‌سازد، ابراز برائت و بيزارى از اين همه است، و اين اوّلين قدم، در راه تجسّم اراده‌ى اسلامى در
نفى اين پديده‌هاى شيطانى و استقرار حاكميت اسلام و
توحيد، بر همه‌ى جوامع اسلامى است.

2-مطلب
بعدى در باب اتحاد و يگانگى مسلمين است
كه مضمون برجسته‌ى ديگرى از مناسك حجّ است. از آغاز ورود استعمار
اروپايى به كشورهاى اسلامى، يكى از سياستهاى قطعى استعمارگران، ايجاد تفرقه ميان مسلمين بوده است. گاه با حربه‌ى اختلافات
فرقه‌يى و گاه با ابزار ملى گرايى و قوم گرايى و گاه با
غير اينها. متأسفانه با وجود فرياد مصلحان و مناديان وحدت، اين حربه‌ى دشمن، هنوز تا حدودى بر پيكر امّت
اسلامى، ضربه‌ها و جراحتهايى وارد مى‌سازد. دامن زدن به
اختلافات شيعه و سنى، عرب و عجم، آسيايى و آفريقايى، و عمده كردن
ناسيوناليسم‌هاى عربى، تورانى و فارسى، اگر چه به وسيله‌ى بيگانگان آغاز شده است اما متأسفانه، امروز به وسيله‌ى خودى‌هايى
كه بر اثر كج فهمى و يا نوكرى اجانب، آب به آسياب دشمن مى‌ريزند،
ادامه مى‌يابد. كار اين انحراف گاه، به آن‌جا مى‌رسد كه برخى
از دولتهاى مسلمان، با صرف پول تلاش مى‌كنند، ميان مذاهب اسلامى يا ملتها و اقوام اسلامى تفرقه ايجاد كنند، و يا بعضى از
عالم نمايان صريحاً فتوا به كفر بعضى از فرق اسلامى، كه
سوابق درخشانشان در تاريخ اسلام واضح است مى‌دهند. ملتهاى مسلمان شايسته است انگيزه‌هاى خبيث اين كارها را
شناخته، دست پنهان شيطان بزرگ و ايادى و اذنابش
را در پشت سر آن ببينند، و خيانتكاران را افشاء كنند.

3- نكته‌ى مهمّى كه
شايسته است همه‌ى مسلمين آن را دانسته و براى مقابله با آن احساس تكليف كنند، آن است كه امروز تقريباً در همه جاى جهان، مبارزه‌ى
سرسختانه و توطئه‌آميزى از سوى قدرتهاى استكبارى
عليه اسلام و مسلمين در جريان است. اگر چه اصل اين مبارزه، تازگى نداشته و نشانه‌هاى آن در تاريخ استعمار
اروپايى كاملاً شناخته شده است، ولى مى‌توان گفت كه شيوه‌هاى
متنوّع آن، علنى بودن آن و در مواردى شديداً قساوت آميز بودن
آن، تاكنون سابقه نداشته و پديده‌ى اين روزگار است. نگاهى به اوضاع كنونى عالم اسلام، علّت اين پديده، يعنى شدّت گرفتن و
علنى شدن مبارزه با اسلام را آشكار مى‌سازد. علّت، چيزى
جز گسترش بيدارى مسلمين نيست. حقيقت آن است كه مسلمين در يكى دو
دهه‌ى اخير در شرق و غرب جهان اسلام و حتى در كشورهاى غير اسلامى، نهضت حقيقى و عميقى را شروع كرده‌اند، كه بايد نهضت «تجديد
حيات اسلام» ناميده شود. اينك، اين نسل جوان و تحصيلكرده
و برخوردار از معارف زمان است، كه بعكس توقّع مستعمران ديروز و
مستكبران امروز، نه تنها اسلام را، فراموش نكرده، بلكه با ايمانى پر شور، كه با استفاده از پيشرفت معارف بشرى، بسى روشن‌بينانه‌تر
و ژرف‌تر نيز شده است، بدان روى آورده و گمشده‌ى خود
را در آن مى‌جويد. قيام جمهورى اسلامى در ايران و استقرار و ثبات
و اقتدار روزافزون آن، اوج قله‌ى اين نهضت جوان و ريشه‌دار است، كه خود در گسترش بيدارى مسلمانان، بيشترين نقش را ايفا
كرده است. اين آن چيزى است كه جبهه‌ى استكبار را كه هميشه
از تظاهر به مبارزه با عقايد و مقدّسات ملتها پرهيز مى‌كرد، وادار
مى‌سازد كه در مبارزه با اسلام، علناً و با همه‌ى روشهاى ممكن، و گاه با قساوت و خشونت وارد ميدان شود. در امريكا و
كشورهاى اروپايى، رؤسا و سياستمداران متعددى را مى‌توان
شناخت كه حداقل يكبار در گفته‌هاى خود صريحاً رشد و گسترش ايمان اسلامى را خطرى بزرگ دانسته و مبارزه با آن را
لازم شمرده‌اند. هر چه گرايش عمومى جوانان مسلمان، به
ايمان و عمل اسلامى گسترده‌تر شده، اين اظهارات ناشى از سراسيمگى و دشمنى، واضح‌تر گرديده است و اكنون كار به
جايى رسيده كه حتى رؤسا و سياستمداران بعضى از كشورهاى
اسلامى نيز، كه هميشه عناد خود با اسلام را در زير پوششى از نفاق پنهان مى‌كردند، به پيروى از اربابان امريكايى
و اروپايى‌شان علناً و صريحاً از خطر اسلام دم مى‌زنند! و
ايمان مقدّس مردمى را كه بر آنان فرمان مى‌رانند، براى خود خطر مى‌شمرند. مبارزه با بيدارى اسلامى در سطح
جهان، شكلهاى گوناگون دارد: در الجزاير، اكثريت
قاطع مردم در انتخاباتى آزاد و كاملاً دموكراتيك به حاكميت جبهه‌ى اسلامى رأى مى‌دهند، كودتايى خشن، انتخابات را باطل و
منتخبين را زندانى و محكوم و مردم را سركوب مى‌كند، و
آنگاه قدرتهاى مستكبر امريكا و اروپا نفس راحت كشيده بطور كامل پشت سر كودتاگران قرار مى‌گيرند و دست پنهان خود
در آن را افشاء مى‌كنند. در سودان گروه‌هاى اسلامى با
پشتيبانى قاطع ملت به حكومت مى‌رسند، و آنگاه غرب انواع تحريكات خود را شروع مى‌كند و از داخل و خارج مرزهاشان
آنان را بطور دائم تهديد مى‌كند. در فلسطين و لبنان،
فلسطينيان مسلمان از سوى صهيونيستهاى غاصب به وحشيانه‌ترين وجهى سركوب و شكنجه مى‌شوند، آنگاه امريكا، آن آدم
كشان ددصفت و شكنجه‌گر را كمك و آن مظلومان مسلمان يا
مدافعان لبنانى آنان را به تروريسم متهم مى‌كند. در جنوب عراق، بخش عظيمى از ملّت عراق، كه مبارزه با رژيم
بعثى را، با انگيزه‌ها و شعارهاى اسلامى در
پيش گرفته‌اند، از سوى آن رژيم مورد وحشيانه‌ترين حملات قرار مى‌گيرند، و امريكا و غرب، كه انگيزه‌ى خود براى برخورد
قدرتمندانه با صدّام را در قضاياى ديگر، آشكارانشان
داده‌اند، اين‌جا با سكوتى رضايت‌آميز و تشويق كننده ظاهر مى‌شوند. در كشمير و هند، تعصّب كور و جهالتبار هندوها، با
استفاده از اغماض و گاه كمك دولت، به ناموس و جان و
مقدّسات مسلمين تعرّض مى‌كند و اين با خونسردى و لبخند بى‌تفاوت امريكا و غرب مواجه مى‌شود. در مصر روشنفكرترين
نسلهاى مسلمان، مورد تعقيب خشن و خشم‌آلود رژيم فاسد و
نالايق آن كشور قرار مى‌گيرند، و حكومت وابسته و حقير آن كشور بزرگ مورد تشويق و كمك مالى و امنيّتى امريكا
قرار مى‌گيرد. در تاجيكستان اكثريت مردم مسلمان و مشتاق
زندگى در سايه‌ى اسلام، به وسيله‌ى پس مانده‌هاى رژيم كمونيستى،
بشدّت سركوب و جمع كثيرى از آنان از خانه و كاشانه‌ى خود آواره مى‌شوند و غرب با همه‌ى دغدغه‌اش از بازگشت كمونيستها در
شوروى سابق، اين حركت آنان را مغتنم مى‌شمرد و در مقايسه
ميان اسلام و كمونيزم، آشكارا جانب دشمنان اسلام را مى‌گيرد. در
امريكا و اروپا مسلمانان و گروههاى اسلامى مورد اهانت و تهمت قرار مى‌گيرند و در مواردى تظاهر به پايبنديهاى اسلامى از قبيل
حجاب زنان ممنوع مى‌گردد. اهانت علنى به اسلام
در قالب حجاب تحريم شده و به وسيله‌ى نويسنده‌يى مهدورالدّم مكّرر مورد حمايت علنى سردمداران رژيم‌هاى اروپايى قرار مى‌گيرد
و حتى رئيس رژيم بدنام و بدسابقه‌ى انگليس، با آن
نويسنده‌ى قلم‌به‌مزد و بى‌ارزش ملاقات مى‌كند. از اينها همه بدتر، فاجعه‌ى بى‌سابقه‌ى نسل كشى مسلمين در بوسنى
است، بيش از يكسال است كه صربهاى نژادپرست و اخيراً با
همراهى كرواتها با تكيه بر سلاح و امكانات رژيم صربستان و كمكهاى
خارجى، زشت‌ترين و غير انسانى‌ترين نوع كشتار و ظلم و قساوت را با مسلمانان، يعنى صاحبان اصلى بوسنى و هرزگوين انجام مى‌دهند،
و غرب و امريكا، نه تنها هيچ كمكى به آنان نكرده و هيچ
ممانعتى از جنايت صربها نشان نداده‌اند، بلكه با استفاده از امكانات
شوراى امنيت از رسيدن سلاح به مسلمانان مظلوم نيز جلوگيرى كرده و با اعزام نيروهاى سازمان ملل، محاصره‌ى آنان را كامل
كرده‌اند. مسلمانان، امروز و در آينده بدانند، كه امريكا و
دول بزرگ اروپايى در فاجعه‌ى بى‌نظير بوسنى، مقصّر و مسؤول مستقيم‌اند.
در اين يكسال مشتى حرف پوچ و وعده‌ى دروغ تحويل داده امّا از كشته شدن حتّى يك نفر از هزاران نفر كشته‌ى مظلوم آن
سرزمين جلوگيرى نكرده، و بالاتر، از قدرت دفاع يافتن آنان
نيز ممانعت كرده‌اند. اين تصوير مجملى از دشمنى غرب و امريكا با
اسلام و مسلمين در روزگار ما است. نه التماس، نه تسليم، نه مذاكره و نه هيچيك از راههايى كه بعضى ساده‌لوحانه آن را به
مسلمانان پيشنهاد مى‌كنند، گره‌گشا و مايه‌ى نجات
مسلمين نيست. تنها يك چيز علاج است و بس، و آن اتحاد مسلمانان، پافشارى بر اسلام و ارزشها و اصول آن، مقاومت در برابر
فشارها و تنگ كردن عرصه، در بلند مدت بر دشمن
است. و امروز چشم اميد دنياى اسلام، به جوانان غيور و بسيجى در سراسر كشورهاى اسلامى است، كه از كيان اسلام دفاع كنند و نقش
تاريخى خود را ايفا نمايند.

4- نكته‌ى مهم ديگرى كه بايد مورد تكيد قرار گيرد
آن است كه استكبار با همه‌ى تدابير شيطانى‌اش و با وجود
بكارگيرى زور و ترفند سياسى و تبليغات دروغ، نتوانسته و هرگز نخواهد
توانست، جريان رو به رشد بيدارى اسلامى و نهضت گرايش به اسلام را متوقف سازد. فعاليّت همه جانبه‌ى سياسى و امنيّتى و
بيش از همه، تبليغاتى امريكا و ديگر كشورهاى استكبارى و
ايادى منطقه‌يى آنان بر ضدّ نهضت اسلامى در كشورهاى مختلف و از جمله بر ضدّ نظام مقدّس جمهورى اسلامى در
ايران، در سالهاى اخير، بى‌سابقه و بسيار وسيع
بوده است. و در اين ميان رژيم صهيونيستى همچون زائده‌ى امريكا در منطقه، در منتهاى رذالت و خباثتى كه از آن انتظار مى‌رود،
ايفاى نقش كرده است. محاسبات مادّى عادى، حكم مى‌كرد كه
بايد بر اثر اين تلاش همه جانبه‌يى، كه مستكبرانه و از سر خشم و عناد ترتيب مى‌يابد، نهضت اسلامى در كشورهاى
اسلامى ضعيف يا ريشه‌كن شود. ولى درست بعكس، همه
شاهدند كه اين نهضت به مرور وسيعتر و عميقتر شده است. اكنون كشورهاى اسلامى متعدّدى را، مى‌توان نشان كرد كه اگر
انتخاباتى نظير آنچه دو سال قبل در الجزائر اتفاق افتاد،
در آن برگزار شود احزاب يا فعّالان اسلامى، اكثريت آراء مردم در
آن كشورها را به خود جلب خواهند كرد، و اين در حالى است كه در بيشتر اين كشورها فعاليّت گروههاى اسلامى و حتى تظاهرات سياسى و
تبليغاتى اسلامگراها، ممنوع است. در همين سالها است كه در
داخل سرزمينهاى غصب شده‌ى فلسطين مبارزات مردم، با شعارهاى اسلامى
و با مركزيّت مساجد، عرصه را بر صهيونيستها تنگ كرده است، و در همين سالها است كه گروههاى مبارز اسلامى در لبنان، حتى در
انتخابات پارلمانى و نيز در موقعيّتهاى مردمى به
توفيق چشم‌گيرى دست يافته‌اند. و در همين دوره‌ى زمانى است كه جمهورى اسلامى ايران، كه كسانى ساده‌لوحانه
انتظار داشتند يا به بن‌بست برسد و يا از اصول و آرمانهاى
خود چشم بپوشد، با سرعتى بيش از توقّع و در عين پافشارى بر اصول انقلابى خود به پيش رفته است. اين‌جانب به
برادران و خواهران مسلمان در همه جاى جهان اسلام، عرض مى‌كنم
كه ترفند بزرگ دشمن، نوميد كردن و به آينده بدبين كردن شما است.
و همين كافى است كه هيچ مسلمان روشن‌بينى نوميدى را به دل راه ندهد. هيچ چيز به ما اجازه‌ى نوميد شدن نمى‌دهد، اگر دشمن
قادر بر نابودى اين حركت الهى بود، بايد لااقل
مى‌توانست از رشد آن جلوگيرى كند، و همه مى‌بينيد كه نتوانسته است. سنّتهاى الهى و واقعيتهاى خارجى خبر از آينده‌ى روشن
نهضت نوين اسلامى مى‌دهند و قرآن بارها مى‌فرمايد: و العاقبة
للمتقين.

5- تبليغات مدرن و داراى پوشش جهانى، بى‌شك كارآمدترين حربه‌ى استكبار است. امروز تعداد
رسانه‌هاى صوتى و تصويرى و مطبوعاتى‌يى كه بيشترين تلاش خود
را وقف دشمنى با اسلام كرده‌اند، بسيار زياد و همچنان رو به افزايش است. كارشناسانى مزدور، فقط سرگرم
ساختن و پرداختن مطلب و خبر و تحليل، براى گمراه
كردن ذهن مستمعان خود و معرفى نادرست و ترسيم زشت از نهضت اسلامى و شخصيتهاى بزرگ اسلامى‌اند، و جمهورى اسلامى در سالهاى
پس از پيروزى انقلاب تا امروز بى‌وقفه و روزافزون با چنين
تبليغات خصمانه‌يى مواجه بوده است. بايد گفت كه اين ترفند نيز در مقابل حركت اسلامى اصيل و نشأت گرفته از
فطرت و نياز، توفيق زيادى نداشته و مقصود دشمن را
برنياورده است. گسترش موج دعوت انقلابى امام راحل عظيم‌الشأن در سراسر دنياى اسلام و حضور فكر و نام و رهنمود
و عكس و نشان آن بزرگوار در شرق و غرب عالم، با وجود آنهمه
تبليغ دروغ و سخن ناحق كه به نيّت مخدوش كردن سيماى ملكوتى آن وارث پيامبران، گفته و پخش شده‌است، روشنترين
دليل اين مدّعا است. با اين همه بايد اذعان كرد كه عامل
مهمّ در حفظ سلامت و سداد فكر ملّتهاى مسلمان، روشنگريهاى علماء و روشنفكران و نويسندگان و هنرمندان و جوانان
فعّال و آگاه است. و همه بخصوص علماء متعهّد دين در اين
مورد وظيفه‌يى بزرگ بر عهده دارند. دشمن پس از پيروزى انقلاب اسلامى
در ايران، همواره تا امروز سياهه‌يى از اتهامات را متوجه ايران اسلامى كرده است. مى‌بينيم كه همان تهمتها امروزه به همه‌ى
نهضتهاى اسلامى در هر جاى دنيا كه باشند نيز زده مى‌شود.
تهمت تعصّب و جمود فكرى كه از آن، با عنوان «بنيادگرايى» نام مى‌برند،
تهمت تروريسم، تهمت بى‌اعتنايى به حقوق بشر، تهمت ضديّت با دموكراسى، تهمت بى‌اعتنايى به حقوق زنان، تهمت ضديّت با صلح و
طرفدارى از جنگ. اندكى انصاف، هر كسى را به دروغ بودن اين
تهمتها و بى‌شرمى وارد كنندگانش آگاه مى‌سازد. ايران اسلامى در حالى متهم به مخالفت با دموكراسى مى‌شود كه از
پنجاه روز پس از پيروزى انقلاب كبير اسلامى تا 14 ماه پس
از آن، دو همه‌پرسى عمومى، كه در يكى از آنها مردم ايران، جمهورى
اسلامى را به عنوان نظام سياسى كشور برگزيدند، و در ديگرى به قانون اساسى رأى دادند، و سه انتخابات كه در آنها به
ترتيب: اعضاى مجلس خبرگان براى نوشتن قانون اساسى،
رئيس جمهور، و نمايندگان در مجلس شوراى اسلامى معين شدند، در آن برگزار شده، و تا امروز همواره انتخابات آزاد، با شركت
پرشور مردم براى تعيين رئيس جمهور و نمايندگان مجلس، در
موعد قانونى خود انجام گرفته است. تهمت به تروريسم را، كسانى به ايران اسلامى مى‌زنند، كه خود از دولت تروريست
صهيونيستى بيشترين پشتيبانى را كرده و گروههاى تروريست
ضدّ انقلاب ايرانى را در زير چتر حمايت خود قرار مى‌دهند و حقوق بگيران آنان صدها بار در داخل ايران اسلامى
بمب‌گذارى كرده و هزاران نفر از مردم عادى و عناصر انقلابى
و مرد و زن و كودك بيگناه را به قتل رسانده‌اند. ضديّت با صلح را كسانى به جمهورى اسلامى نسبت مى‌دهند كه
جنگى هشت ساله را با تشويق رژيم بعثى عراق و به دست او بر
ايران تحميل كردند و در همه‌ى آن مدّت، انواع كمكها را به آن رژيم
كه به خاطر حمله به ايران اسلامى، رژيم محبوب آنان به شمار مى‌رفت مبذول داشته‌اند. تضييع حقوق زنان، تهمت از سوى
كسانى است كه شأن والاى زن ايرانى را كه با
حفظ حجاب و حدّ شرعى، در برترين فعاليّتهاى كشور شركت مى‌ورزد، نمى‌پسندند و ابتذال حاكم بر روابط زن و مرد و بهره‌كشى
ناجوانمردانه از زن در جوامع غربى را، نسخه‌ى مطلوب در حيات
اجتماعى زن مى‌شمرند. تهمت نقض حقوق بشر را رژيم‌هايى متوجه ايران
مى‌سازند كه خود قلم‌هاى بزرگ و حيرت انگيز پايمال كردن حقوق انسانها را مرتكب شده يا زمينه‌سازى كرده‌اند. آيا در
دنياى جديد، هرگز حقوق بشر، آنچنان كه امروز در بوسنى
پايمال مى‌شود، نقض شده است؟ آيا نقض حقوق يك ملت مانند ملت فلسطين نقض حقوق بشر نيست؟ آيا راندن دستجمعى بيش از
چهار صد نفر از شهروندان فلسطينى، به بيرون از خانه و ميهن
خود، در برابر چشم دنياى باصطلاح طرفدار حقوق بشر، قابل اغماض است؟ آيا سرنگون كردن هواپيماى مسافرى ايران
به وسيله‌ى امريكا بر فراز خليج فارس، يا بى‌عدالتى نسبت به
سياهان در امريكا، يا حمايت از كودتاگران در الجزائر، يا حمايت
از رژيم فاسد مصر، يا زنده سوزانيدن دستجمعى عدّه‌يى در امريكا و امثال آن، شكستن حريم انسانيّت و نقض حقوق آن نيست؟ آيا
دولتهايى كه اين‌گونه بى‌محابا حقوق بشر را پايمال مى‌كنند
يا پايمال كنندگان را با نگاهى خونسرد و بى‌تفاوت بلكه رضايتمندانه
و تشويق‌آميز تماشا مى‌كنند، حقيقتاً از اين‌كه بنا به ادّعاى آنان در ايران اسلامى، حقوق بشر نقض شود ناراحتند؟!
حقيقت آن است كه خود تهمت‌زنندگان و از جمله سردمداران كنونى
امريكا كه اخيراً بر سر اين حربه‌ى تبليغاتى زنگ زده و قديمى، جنجال تازه‌يى به راه انداخته‌اند، به خوبى مى‌دانند
كه سخن به گزاف مى‌رانند، آنچه آنان از جمهورى
اسلامى نمى‌پسندند اينها نيست، چيزهاى ديگرى است كه مصلحت سياسى به آنان اجازه نمى‌دهد آن را صريحاً اعلام كنند،
اگر چه بررسى اظهارات نظريه‌پردازان و نويسندگانشان مقصود
آنان را آشكار مى‌سازد. در نظام جمهورى اسلامى چيزهايى كه امريكا
و هر مستكبر ديگرى را خشمگين مى‌سازد اينها است: اوّل جدا نبودن دين از سياست و پايه‌ى اسلامى جمهورى اسلامى. دوّم استقلال
سياسى اين نظام، به معناى تسليم ناپذيرى‌اش در برابر
زورگوييهاى معمول ابرقدرتها. سوم اعلام راه حلّ مشخص جمهورى اسلامى
درباره‌ى مسأله‌ى فلسطين، كه عبارت است از انحلال رژيم غاصب صهيونيستى و تشكيل دولت فلسطينى، متشكل از خود فلسطينيان و
همزيستى مسلمانان و مسيحيان و يهوديان در فلسطين.
چهارم حمايت معنوى و سياسى از همه‌ى نهضتهاى اسلامى و تقبيح فشار
بر مسلمانان در هر جاى عالم. پنجم دفاع از حيثيت اسلام و قرآن و پيامبر اعظم (صلّى‌اللَّه‌عليه‌واله) و ديگر انبياى الهى و
مقابله با توطئه‌ى رواج دادن اهانت به اين مقدسات، نظير
آنچه در باب نويسنده‌ى مهدورالدّم آيات شيطانى ديده شد. ششم، تلاش
براى اتحاد امّت اسلامى و همكارى سياسى و اقتصادى دولتها و كشورهاى اسلامى و حركت در جهت تثبيت اقتدار ملتهاى مسلمان در
قالب «امّت بزرگ اسلامى». هفتم، ردّ و نفى فرهنگ تحميلى
غرب، كه دولتهاى غربى با تنگ‌نظرى و تعصّب، برآنند كه همه‌ى ملّتهاى
عالم را به پذيرش آن وادار سازند، و اصرار بر احياى فرهنگ اسلامى در كشورهاى مسلمان. هشتم، مبارزه با فساد و بى‌بندوبارى
جنسى، كه بعضى از دولتهاى غربى بخصوص امريكا و
انگليس اخيراً انحرافى‌ترين شكل آن را بى‌شرمانه رسميّت داده يا در راه آنند، و از دهها سال پيش براى ورود اشكال
گوناگون اين فساد به كشورهاى اسلامى برنامه‌ريزى و تلاش
مى‌كنند. اينها است آنچه موجب دشمنى كينه‌آلود امريكا و همپالكى‌هايش،
با جمهورى اسلامى است. بديهى است كه اگر آنان، صريحاً علت دشمنى خود را بيان كرده، اين فهرست را برملا كنند، به
دست خود بر اعتبار جمهورى اسلامى در چشم ملتهاى
مسلمانى كه همه دلبسته‌ى اين اصول‌اند، خواهند افزود. بدين جهت است كه آنان در تبليغات خود، از سويى ايران اسلامى را به
تروريسم و امثال آن متّهم مى‌كنند و از سوى ديگر با تحليلهاى
دروغين و خبرهاى ساختگى چنين وانمود مى‌سازند كه گويا جمهورى اسلامى
از اصول خود دست برداشته و به خواست دشمن تسليم شده است! اين هر دو سخن، دروغ و ناشى از طبيعت خدعه‌گر استكبار است.
اصول جمهورى اسلامى كه همان راه امام و مبانى مسلّم اسلام
است، به رغم دشمن، در ايران اسلامى، معتبر و مبناى زندگى سياسى و اجتماعى ما است و دولت و ملّت ايران، زندگى در
سايه‌ى اسلام ناب محمّدى (صلى‌اللَّه‌عليه‌وآله)
را كه با فداكارى و بذل عزيزترين جانها به دست آمده، در هيچ شرائطى
از دست نخواهند داد و اصول امام خمينى (رضوان‌اللَّه‌عليه) و در رأس آن اصل عدم انفكاك دين از سياست و مقاومت در برابر
فشار ماديّگرى مدرن، براى منزوى كردن اسلام و قرآن، اصول
هميشه زنده‌ى جمهورى اسلامى باقى خواهد ماند.

6-در پايان، به حجّاج عزيز، توصيه مى‌كنم از فرصت
حجّ، حداكثر استفاده را براى كسب آشنايى با برادران
مسلمان خود بكنند و اوضاع جهان اسلام را از زبان و رفتار مسلمانان
به دست آورند، تجربه‌ها، آرزوها، دستآوردها و تواناييها را با هم مبادله كنند و حجّ خود را به حجّ مورد نظر اسلام هر
چه نزديكتر سازند. به برادران و خواهران عزيز ايرانى
نيز توصيه مى‌كنم كه با زبان و عمل، مبلّغان و پيام‌رسانان انقلاب
پرشكوه و كشور بزرگ و ملّت قهرمان خود، به برادران كشورهاى ديگر باشند. جوار كوتاه مدت خانه‌ى خدا و حرم پيامبر اعظم (صلّى‌اللَّه‌عليه‌واله‌وسلّم)
و مواقف با ارزش حجّ و سرزمين
پرخاطره‌ى حجاز را، براى زنده كردن دل با ياد خدا و تحكيم پيوند معنوى خود با رسول‌اللَّه (صلّى‌اللَّه‌عليه‌واله)
و عترت طيّبه‌ى آن بزرگوار (عليهم‌السّلام) و
بخصوص توجّه و توسّل به حضرت ولى‌اللَّه الاعظم كه بى‌شك فيض حضور
مقدّسش در مراسم حج شامل دلهاى با معرفت است، و انس با قرآن و تدبّر در آيات بيّنات آن و دعا و تضرّع و توسّل كه مايه‌ى
تقرّب به خدا است، مغتنم بشمرند و از آن بهره
ببرند و براى رفع گرفتاريهاى مسلمين و قوّت و عزّت روزافزون اسلام و جمهورى اسلامى دعا كنند و علوّ درجات روح مطّهر امام
راحل و ارواح طيّبه‌ى شهداى اسلام را از خداوند مسألت
نمايند.

والسّلام
عليكم و رحمةاللَّه

28 /2/
1372

ذی
الحجه الحرام 1413 على
الحسينى الخامنه‌اى

 

/

قيام حسيني

عامل
امر به معروف و نهي از منکر در:

قيام
حسيني

از
استاد شهيد مرتضي مطهري

در جريان حادثه كربلا عوامل گوناگونی دخالت داشته است ( 1 ) يعنی‏ انگيزه‏های متعددی برای امام در كار بوده است كه همين جهت از طرفی توضيح‏ و تشريح ماهيت اين قيام را
دشوار می‏سازد زيرا آنچه از امام ظاهر شده‏ گاهی مربوط به يك عامل خاص بوده و گاهی به عامل ديگر ، و سبب شده كه‏ اظهار
نظر كنندگان ، گيج و گنگ بشوند و ضد و نقيض اظهار نظر كنند ، و از طرف ديگر به اين قيام جنبه‏های مختلف
می‏دهد و در حقيقت از هر جنبه‏ای‏ ماهيت خاصی دارد . ( در امور اجتماعی و مركب ، مانعی نيست كه يك چيز دارای چند ماهيت باشد همچنانكه مخصوصا در درسهای فلسفه تاريخ ثابت‏ كرده‏ايم) .

عواملي كه در كار بوده و ممكن است در اين امر دخالت داشته باشد
و يا دخالت داشته است :

الف – اينكه امام يگانه شخصيت لايق و منصوص و وارث خلافت و دارای‏ مقام معنوی امامت بود . در اين جهت فرقی ميان امام و پدرش و برادرش
نبود ، همچنانكه فرقی ميان حكومت يزيد و معاويه و خلفای سه گانه نبود .

اين جهت به تنهائی وظيفه‏ای ايجاب نمی‏كند . اگر مردم اصلحيت را تشخيص دادند و بيعت كردند و در حقيقت با بيعت ، صلاحيت خود را و آمادگی خود را
برای قبول زمامداری اين امام اعلام كردند او هم قبول می‏كند . اما مادامی كه مردم آمادگی ندارند
از طرفی ، و از طرف ديگر اوضاع و احوال بر طبق مصالح مسلمين می‏گردد ، به حكم اين
دو عامل ، وظيفه امام‏ مخالفت نيست بلكه همكاری و همگامی است همچنانكه امير عليه السلام چنين‏ كرد ، در مشورتهای سياسی و قضائی شركت
می‏كرد و به نماز جماعت حاضر می‏شد . خودش فرمود : « لقد علمتم انی احق الناس بها من غيری ، و والله لاسلمن‏ ما سلمت امور
المسلمين و لم يكن فيها جور الا علی خاصة[1].

در قضيه كربلا اين عامل به تنهائی دخالت نداشته است . اين عامل را به‏ ضميمه
عامل سوم كه دعوت اهل كوفه است بايد در نظر بگيريم چون عامل‏ دعوت مردم ، برای به دست گرفتن حكومت بود نه چيز ديگر . پس اين عامل‏ ، عامل جداگانه نيست و
بايد در ضمن آن عامل ذكر شود .

ب – از امام بيعت می‏خواستند و در اين كار رخصتی نبود :
يزيد نوشت : خذ الحسين بالبيعة اخذا شديدا ليس فيه رخصة . بيعت ، امضا و قبول و تأييد
بود.[2]

ج – مردم كوفه پس از امتناع امام از بيعت او را دعوت كردند و آمادگی‏ خود را برای كمك او و به دست گرفتن
خلافت و زعامت اعلام كردند ، نامه‏های پی در پی آمد ، قاصد امام هم آمادگی مردم را تأييد كرد .

د – اصلی است در اسلام به نام امر به معروف و نهی از منكر ، مخصوصا در موردی كه كار
از حدود مسائل جزئی تجاوز كند ، تحليل حرام و تحريم حلال‏ بشود ، بدعت پيدا شود ، حقوق عمومی پايمال شود ، ظلم زياد بشود . امام‏ مكرر به اين اصل استناد
كرده است . در يك جا فرمود : انی لم اخرج‏ اشرا و لا بطرا و لا مفسدا و لا ظالما ، انما خرجت لطلب الاصلاح فی امة جدی‏ ، اريد ان آمر بالمعروف و
انهی عن المنكر و اسير بسيرش جدی و ابی  .

جای ديگر فرمود : « سمعت جدی رسول الله : من رأی سلطانا جائرا مستحلا لحرم الله..  . در جای ديگر فرمود : الا ترون ان الحق لا يعمل به و ان الباطل لا يتناهی عنه ليرغب المؤمن فی لقاء الله محقا ، انی لا اری الموت الا سعادش و الحياش مع الظالمين الا برما.

اما عامل بيعت

امام حاضر بود كه كشته شود و به هيچ وجه حاضر به بيعت نبود . وظيفه‏ امام از اين نظر فقط امتناع بود . اين وظيفه را با خروج از كشور ، با متحصن شدن به شعاب جبال ( آنچنانكه ابن عباس پيشنهاد كرد ) ، با مخفی‏ شدن هم
می‏توانست انجام دهد . به عبارت ديگر روش و متد امام از اين نظر جز زير
بار نرفتن به هر شكل و لو به خروج از مرز و تا سر حد كشته شدن‏ نيست . روش امام در مقابل عامل بيعت خواستن ، محدود به حد امكانات‏ برای به دست گرفتن حكومت نيست و محدود به حد كشته نشدن هم نيست ، ولی‏ هيچ
وظيفه‏ای مثبت از قبيل توسعه انقلاب و گسترش دعوت و غيره را ايجاب‏ نمی‏كند
، جلوگيری از خونريزی ديگران لازم می‏شود . از اين نظر امام فقط بايد بگويد : نه .

در آن زمان بيعت امام قطعا جدی و از روی رضا تلقی می‏شد و واقعا صحه‏ گذاشتن به خلافت يزيد بود . قرائنی در دست است كه امام به هيچ وجه
حاضر به بيعت نبود . آقای صالحی از ” مقتل ” خوارزمی نقل می‏كند كه امام در مذاكراتش
با ” محمد ابن حنفية ” فرمود : « لو لم يكن فی الدنيا ملجا و لا مأوی لما
بايعت يزيد بن معاوية.

اما موضوع امر به معروف و نهی از
منكر :

در اينجا بايد اوضاع خاصی را كه در زمان معاويه و در اثر خلافت يزيد پيدا شده بود در نظر گرفت : الف – خود موضوع خلافت
موروثی كه جامه عمل پوشيدن به آرزوی ديرين‏ ابوسفيان بود كه گفت : تلقفوها تلقف الكرش و لتصيرن الی اولادكم
وراثة . أما و الذی يحلف به ابوسفيان لا جنة و لا نار . . .[3]

 امام در زمان خود معاويه به اين امر و به كارهای معاويه
معترض بود و حتی در يك نامه به معاويه نوشت : من می‏ترسم در نزد خدا از
اينكه عليه‏ تو قيام نمی‏كنم م سؤول باشم . امام در زمان معاويه اقداماتی می‏كرد كه‏ معلوم بود قصد شورش دارد.

در اينجا يك مطلب هست و آن اينكه اينگونه قيامها بلكه مطلق امر به‏ معروف‏ها و نهی از
منكرها يك وظيفه تعبدی نيست كه ما هر وقت منكری را ديديم نهی كنيم و بر ما نباشد كه به نتيجه و اثر كار توجه داشته باشيم ، بلكه احتمال اثر يا اطمينان به نتيجه
لازم است ، يعنی اين كار از نوع‏ كارهائی است كه بر مكلف است نتيجه كار را برآورد كند ، والا بی جهت‏ نيرويی را مصرف كرده و به هدر داده است . مسئله اعتقاد امام به نتيجه
كارش مربوط است به‏ آنچه قبلا گفتيم كه امام از نظر عامل امر به معروف و نهی از منكر ، منطقش منطق انقلابی و منطق شهيد و طرفدار توسعه خونريزی و گسترش انقلاب‏ بود ، مطلبی و پيامی داشت كه آن پيام را فقط می‏خواست
با خون رقم كند كه‏ هرگز پاك نشود . آيا امام خود به نتيجه كار خود و هدر نرفتن خود
معتقد بود يا نه ؟ بلی معتقد بود ، به چند دليل :

الف – در جواب شخصی كه ” رياشی ” نقل می‏كند فرمود : ان هؤلاء اخافونی و هذه كتب اهل الكوفة و هم قاتلی ، فاذا فعلوا ذلك و لم يدعو الله
محرما الا انتهكوه بعث الله اليهم من يقتلهم حتی يكونوا اذل من فرام‏ المرأش »[4]. ( كامل ابن اثير ، جلد 3  .(

ب – در روز عاشورا خطاب به مردم فرمود : « ثم ايم الله لا تلبثون‏ بعدها الا كريثما يركب الفرس حتی تدور بكم دور الرحی و تقلق بكم قلق‏ المحور . [5]

ج – در روز عاشورا خطاب به اهل بيت خود فرمود : استعدوا للبلاء و اعلموا ان الله حافظكم و منجيكم من شر الاعداء و يعذب اعاديكم بانواع
البلاء.[6]

د – به عمر سعد فرمود : به خدا ملك ری نصيب تو نخواهد شد ، می‏بينم كه‏ بچه‏های كوفه به
سرت سنگ می‏پرانند آنطور كه به درخت ميوه سنگ می‏زنند .

اما موضوع دعوت مردم كوفه :

اين دعوت برای چيست ؟ قطعا برای قبول زمامداری و به دست آوردن قدرت‏ و مركز قرار دادن كوفه بود . كوفه سرباز خانه جهان اسلام بود .
نامه‏ای كه‏ وجوه رجال و اشراف كوفه نوشتند ، بسيار محكم و اصولی بود كه در يادداشتهای ” نهضت حسينی ” شماره 16 نقل كرديم : اما بعد فالحمد لله‏ الذی قصم عدوك الجبار العنيد الذی انتزی علی هذه
الامة فابتزها امرها ، و غصبها فيئها ، و تأمر عليها بغير رضا منها ، ثم قتل خيارها ، و استبقی‏ شرارها ، و جعل مال الله دولة بين جبابرتها و اغنيائها ، فعبدا له كما بعدت ثمود . انه ليس علينا امام فاقبل لعل الله يجمعنا بك علی الحق.[7]

امام هم در جواب آنها ضمن ابلاغی كه به نام مسلم صادر می‏كند
می‏نويسد : « انی بعثت اليكم اخی و ابن عمی و ثقتی فی اهل بيتی . . . و لعمری ما الامام الا العامل بالكتاب ، القائم بالقسط ، الدائن بدين الله.[8] در اين نامه تز امام راجع به
حاكم و حكومت مشخص می‏شود ، و نشان می‏دهد عنايت امام را به مسأله رهبری در درجه
اول ، و اينكه بزرگترين منكر خود يزيد است و پستی كه اشغال كرده است .

وضع امام از اين جهت عينا وضع پدرش علی ( ع ) است بعد از كشته شدن‏ عثمان كه
آن حضرت اجتماع مردم را بر بيعت ، اتمام حجت برخود می‏داند با اينكه
قلبا مايل نيست از باب اينكه آينده را مبهم می‏داند و فرمود : « فانا مستقبلون امرا له وجوه و الوان[9] . . . و فرمود : « لولا حضور الحاضر و
قيام الحجة بوجود الناصر لالقيت حبلها علی غاربها و لسقيت‏ آخرها بكاس اولها.[10]

اتمام حجت به معنی اين نيست كه حجت خدای عالم السر و الخفيات بر مردم تمام شود  ليهلك من هلك
عن بينة و يحيی من حي عن بينة[11] بلکه تمام شدن حجت امام است
بر مردم حاضر و آينده، زيرا قطعاً اگر امام زير بار نمي‌رفت، مردم آن عصر و عصرهاي
آينده آنرا به عنوان از دست دادن يک فرصت بسيار مناسب تشخيص مي‌دادند.

در حادثه حسيني نيز قيام کوفه يک حجت تاريخي عليه امام به شمار مي‌رفت
و امام لازم بود که حجت خود را بر مردم در مقابل تاريخ تمام کند.

در اينجا چند مطلب است:

الف- حرکت امام از مکه به کوفه تنها به علت دعوت کوفه نبود بلکه
دلائل قطعي در دست است که امام به هر حال نمي‌توانست در مکه بماند، و قرائني از
اين جهت در دست است:

اولاً امام عمل حج را ناتمام گذاشت. ما مي‌دانيم که در حج تمتع پس از
شروع عمل، اتمامش واجب است و فقط ضرورت بسيار مهمي نظير خوف قتل سبب جواز عدم
ادامه مي‌شود. مگر اينکه فرض کنيم امام از اول، عمره تمتع بجا نياورد و از اول قصد
عمره مفرده کرد، چون مسلماً امام در آن ايام محرم شده بود، و از احرام خارج شد.

ثانياً امام حين خروج از مکه وضع خود را تشبيه مي‌کند به وضع موسي بن
عمران در وقتي که از مصر خارج شد و صحراي سينا را به طرف مشرق طي مي‌کرد و به طرف
فلسطين مي‌آمد، زيرا امام اين آيه را مي‌خواند: فخرج منها خائفاً يترقب، قال رب
نجنی من القوم الظالمين 0 و لما توجه تلقاء مدين قال عيسی ربی ان‏ يهدينی سواء السبيل.[12]

اين جريان موسی بعد از آن بود كه به او اطلاع رسيد : « ان الملا يأتمرون‏ بك
ليقتلوك فاخرج انی لك من الناصحين.[13]

ثالثا خود امام در جواب ” ابوهرش ازدی ” فرمود : « ان بنی‏امية قد اخذوا مالی فصبرت ، وشتموا عرضی فصبرت ، و طلبوا دمی فهربت.[14]

در جواب ” فرزدق ” فرمود : « لو لم اعجل لاخذت.[15]

شيخ مفيد می‏گويد : و لم يتمكن من تمام الحج مخافة ان يقبض عليه بمكة فينفذ به
الی يزيد بن معاويه.[16]

“سرمايه سخن ” می‏نويسد : عمرو بن سعيد بن العاص مأمور بود
با عده‏ای‏ كه امام را بكشد . ” طريحی ” نوشته است كه سی نفر از
شياطين بنی اميه‏ مأمور اين كار شده بودند . در يادداشتهای ” نهضت حسينی ” نمره 10 از ” مقتل خوارزمی ” نقل كرديم كه امام ضمن درد دل كتبی به ابن
عباس می‏گويد : مرا در مكه آرام‏ نمی‏گذارند و از جوار حرم الهی مجبور به خروج می‏كنند . ابن عباس هم در نامه‏ای كه به
يزيد می‏نويسد و سخت او را ملامت و فحش كاری می‏كند ، می‏گويد : شما به زور حسين را از حرم الهی اخراج كرديد .

ب – ارزش اين عاملها چقدر بود ؟ كداميك از اينها از نظر امام ، هدف‏ اصلی بود ؟ دو عامل اول
هيچكدام قطعا تابع ديگری نبود يعنی فرضا امام‏ مورد در خواست بيعت هم واقع نمی شد ، به عنوان امر به معروف اعتراض‏ می‏كرد ،
و فرضا اعتراض نمی كرد ، بيعت هم نمی كرد . بحث در مقدار ارزش و اصالت عامل سوم است .

اينجا ممكن است كسی گمان كند كه عامل اصلی در اين جريان اين بود كه‏ امام می‏خواست زمام امور را به دست بگيرد ، دو جريان ديگر يعنی امتناع‏ از بيعت
و اعتراض و انتقاد به نام امر به معروف و نهی از منكر مقدمه‏ اين كار بود . بديهی است كسی كه اوضاع را به نفع خود مساعد می‏بيند و قصد زمامداری دارد ، هم نبايد بيعت كند زيرا
زمينه خودش را خراب می‏كند ، و هم بايد سوژه تبليغاتی عليه دستگاه داشته باشد و از آنها انتقاد كند ، طبق شرائط آنروز يك اصل اسلامی به نام امر به معروف و نهی از منكر را دستاويز قرار دهد . يعنی امتناع از بيعت و اعتراض به نام امر به معروف‏ ، مقدمه رفتن به كوفه است
. نتيجه اينست كه همان لحظه‏ای كه متوجه می‏شود كه اوضاع مساعد نيست ، وضع خودش را از نظر آن دو جريان ديگر عوض كند
، هم حاضر شود برای بيعت ، و هم اينكه دست از اعتراض و انتقاد بردارد .

از كتاب آقای صالحی برمی آيد كه مطلب همينطور است ، در صورتی كه‏ چنين نيست . اشتباه بزرگ آقای صالحی همين است . امام نه حاضر شد به‏ بيعت و
تسليم ، و خود گفته بود به هر حال من بيعت نخواهم كرد « و لو لم‏ يكن ملجا
و لا ماؤی » ، يعنی خواه كوفه مرا بپذيرد و خواه نپذيرد بيعت‏ نخواهم كرد ، و هم اينكه پس از يأس از ياوری كوفيان نيز دست از انتقاد نكشيد .
خطبه‏های داغش را پس از برخورد با ” حر ” و اطلاع از وضع كوفه‏ ايراد
كرد . بعد از اطلاع از شهادت ” مسلم ” يا ” قيس بن مسهر ” يا ” عبدالله بن يقطر ” تازه اين آيه را
می‏خواند : « من المؤمنين رجال‏ صدقوا ما عاهدوا الله عليه[17]. . . پافشاری امام پس
از تغيير اوضاع كوفه شايد بيشتر برای اين بود كه بفهماند امتناع از بيعت و هم‏ اعتراض و انتقادش مقدمه به قدرت رسيدن و تسلط بر كوفه نيست . و اما اعلام
انصراف امام ، فقط انصراف از رفتن به كوفه است نه از امتناع از بيعت و نه از اعتراض و انتقاد و
امر به معروف و نهی از منكر . برخلاف‏ عقيده صالحی ، ترك بيعت و اقدام به اعتراض امام منوط به زمينه كوفه‏ نبود كه با سقوط اين زمينه ، هم حاضر به بيعت شود و هم ترك اعتراض
كند . و خطر اعتراض را هم می‏دانست و به اثر اين اعتراض خونين هم واقف بود ، می‏خواست اعلام جرم خود
را با خون بنويسد كه هرگز پاك نشود . و هم‏ اينكه راهی پيش نگرفت كه لااقل از كشته شدن فرزندان و يارانش جلوگيری‏ كند ، زيرا فرضا بگوئيم خود را در خطر
می‏ديد ، اصحاب و خاندان خود را كه قطعا در خطر نمی ديد ، چرا حاضر شد آنها كشته شوند ؟ به علاوه چرا حتی پس از برخورد با حر بن يزيد ، عبيدالله بن حر جعفی و ضحاك بن عبدالله مشرقی ( رجوع شود به تاريخ كه اين كار پس
از برخورد با حر بوده است يا نه  ([آنها را ] و مخصوصا بنی اسد را در شب عاشورا به همراهی و نصرت می‏خواند ؟

ج – آيا امام واقعا به مردم كوفه اعتماد و حسن ظن پيدا كرده بود و به‏ اصطلاح
روی مردم كوفه حساب می‏كرد ، يا نه ؟ بعضی ها مثل ” ابن خلدون ” و ” قاضی ابن العربی ” و بعضی ديگر و از آن جمله
آقای صالحی ، عامل‏ اصلی را در نهضت امام ، وضع كوفه و دعوت كوفيان دانسته‏اند و قهرا فرض‏ كرده‏اند
كه امام اعتماد پيدا كرده بود به وضع خود در ميان كوفيان ، آنگاه‏ اين جهت
را بر امام عيب گرفته‏اند كه حسن ظن امام به مردم كوفه به موقع‏ نبوده است ، و يا مثل آقای صالحی گفته‏اند
كه اعتماد امام به مردم كوفه و حساب كردن روی آنها بجا بوده و لكن تغيير اوضاع ، غير قابل پيش بينی‏ بوده و از مجاری عادی ممكن نبود كسی چنين پيش بينی كند ، نظير تغيير اوضاع در ” احد ” كه قابل پيش بينی نبود و از خطای تيراندازان جبل‏ الرماش پيدا شد . بديهی است كه اگر عامل اصلی نهضت امام ، دعوت كوفيان می‏بود ، امام‏ می‏بايست احتياط بيشتری می‏كرد و
نصيحت ابن عباس را به كار می‏بست و اعتماد نمی كرد . اما حقيقت اينست كه امام هيچگونه اعتمادی به كوفيان‏ نكرده است . مكرر افرادی گفتند كه قلوبهم
معك و سيوفهم عليك . خود امام هم فرمود : « لا يخفی علی الامر » . در جواب
” فرزدق ” فرمود كه‏ اگر كارها بر وفق آنچه می‏خواهيم انجام گيرد خدا را شكر می‏كنيم و ان
حال‏ القضاء دون الرجاء فلن يتعد ( يعتد ) من كان الحق نيته و التقوی سريرته[18]. به علاوه از امام جمله‏هائی شنيده
شده است در بين راه كه نشان‏ می‏دهد امام اين سفر خود را سفر سلامت نمی‏دانسته است . اگر خطبه « خط الموت علی ولد آدم » . . . و جمله : « و ان من هوان الدنيا ان رأس يحيی‏ بن زكريا
اهدی الی بغی من بغايا بنی‏اسرائيل ، و همچنين خواب‏ معروف « ان الله شاء ان يراك قتيلا » ، يا : « ان لك درجة
عندالله لن‏ تنالها الا بالشهادة [19] اصل قابل اعتمادی داشته باشد كه
ديگر مطلب خيلی‏ واضح است .

د – آيا امام از اول به قصد كربلا حركت كرد يا نه ؟ و اگر فرضا به قصد كربلا
حركت نكرد ، آيا به قصد كشته شدن و با علم به كشته شدن حركت كرد يا نه ؟ از نظر تاريخی نمی‏توان
اثبات كرد كه امام به قصد كربلا و يا با علم به‏ كشته شدن حركت كرد ، بلكه از نظر تاريخ كه
ظواهر قضايا را نقل می‏كند ، امام به طرف كوفه و قصد كوفه حركت كرد و در اثر برخورد با ” حر ” و اجازه ندادن ” حر ” كه
امام از حوزه عراق خارج شود و حاضر نشدن امام كه‏ تحت الحفظ ” حر ” به كوفه برود ، راهی را به طرف غرب
و چپ جاده‏ پيش گرفتند تا رسيدند به كربلا ، و بعد در اثر نامه ابن زياد در آن
محل متوقف‏ شدند . و از نظر علم به كشته شدن هم تاريخ جز مخطور بودن و غير قابل‏ اطمينان بودن اين سفر را اثبات نمی كند.

در عين حال اين جهت منافات ندارد با جهت ديگر و آن اينكه امام در يك سطح ديگری كه سطح معنويت و امامت است ، می‏دانسته كه عاقبت به‏ كربلا نزول خواهد كرد و در همانجا شهيد خواهد شد .

هـ – امام پس از برخورد با ” حر ” و در كربلا در چند جا
اعلام انصراف‏ كرده است . اين اعلام انصراف به چه معنی است ؟ قبلا گفتيم كه اعلام‏ انصراف امام ، انصراف از رفتن به كوفه و از داوطلبی از تشكيل حكومت‏ كوفه بود نه از انصراف از دفاع مقدس امتناع بيعت ، و نه انصراف از قيام مقدس اعتراضی امر به معروف و نهی از منكر . بر خلاف عقيده آقای‏ صالحی ، امام پس از سقوط كوفه ، از دو هدف ديگرش دست برنداشت و امتناع از بيعت و همچنين اعتراض به حكومت را تنها در زمينه زعامت‏ مفيد نمی‏دانست ، به خطر ايندو هم كاملا واقف بود ولی می‏خواست
پيام خود را و اعلام جرم خود را و جواب ” نه ” به بيعت را با خون
خود بنويسد كه‏ هرگز پاك نشود .

و – بديهی است كه از نظر عامل دعوت كوفيان ، قيام امام يك قيام‏ ابتدائی است ، بلكه از اين جهت اقدام برای به دست گرفتن زمام امور است و تنها جنبه شورش بر ضد حكومت برای تضعيف يا اصلاح نيست . يعنی‏ طبق عامل نهی از منكر ، هدف بايد اصلاح
باشد خواه به صورت تضعيف يا سقوط حكومت ، و خواه به صورت اصلاح حكومت .

ز – معلوم شد به موجب هر يك از اين عاملها امام يك وظيفه مخصوص‏ دارد . و ضمنا معلوم شد كه به اعتبار هر يك از عاملها نهضت امام ارزش‏ مخصوصی پيدا
می‏كند . به موجب عامل دعوت و احتمال موفقيت كه حداكثر 50 درصد است ، ارزش نهضت
همينقدر است كه امام با پيدايش يك فرصت‏ احتمالی ، نمی نشيند و فرصت را از دست نمی دهد ، و ضمنا نظر و تز امام‏ راجع به
حكومت كه در نامه به اهل كوفه توسط مسلم و در خطبه بيضه پيدا است ، روشن می‏شود . و از نظر عامل بيعت كه تا آنوقت حتی مردم كوفه‏ اعلام نصرت نكرده بودند ارزش كار امام در اين حد است كه تقاضای يك‏ حكومت نيرومند و خونخواری را برای بيعت نمی‏پذيرد و حاضر می‏شود خونش را بريزند و بيعت نكند . به موجب اين
عامل اگر حكومت كاری به او نمی‏داشت‏ و از او چيزی نمی خواست ، امام هم كاری به كار آنها نداشت ، و به موجب‏ عامل اول اگر مردم كوفه اعلام
آمادگی نمی‏كردند ، امام ياغی نمی‏شد و بسا كه‏ بيعت هم می‏كرد . به هر حال عامل امتناع از بيعت ، ارزش بيشتری از عامل‏ پذيرش
دعوت دارد زيرا در عامل پذيرش دعوت ، چند در صدی احتمال جان به‏ سلامت
بردن به علاوه موفقيت در زمامداری و ساقط كردن حريف وجود دارد ولی‏ در عامل امتناع از بيعت در
روزهايی كه شروع شد احتمال قريب به يقين‏ كشته شدن بود . اما عامل امر به معروف و نهی از منكر كه خود امام هم‏ زياد به آن استناد كرده و در آن موارد نامی از امتناع بيعت يا پذيرش‏ دعوت نبرده است ، از هر دو عامل اول ارزش بيشتری دارد زيرا
به موجب اين عامل به هر حال امام خود را با حكومت وقت درگير كرده‏ است و
اين درگيری از نوع هجوم بوده و از طرف خود او شروع شده است نه‏ از ناحيه مردم و نه از ناحيه
حكومت . به موجب اين عامل ، امام ، مهاجم‏ و معترض است نه مدافع ، كارش عمل ابتدائی است نه صرفا عكس العمل‏ منفی در مقابل تقاضای بيعت و يا عكس العمل مثبت در مقابل تقاضای‏ همكاری برای تشكيل حكومت . به موجب اين عامل خواه حكومت بيعت بخواهد و يا
نخواهد ، او معترض و طرفدار تغيير وضع موجود است . خواه مردم كوفه‏ او را
بپذيرند و ياری كنند و يا نپذيرند و ياری نكنند ، باز هم او معترض‏ و طرفدار تغيير است . و از اين نظر است كه فوق العاده ارزنده است و درس است و آموزنده است .

پس اين سه عامل ، هم از نظر وظيفه و عكس العملی كه برای امام ايجاب‏ می‏كند ، و هم از نظر ارزندگی و اهميت
و قابليت بزرگداشت ، و هم از نظر آموزندگی و درسی با هم تفاوت دارند ، و چنانكه قبلا مكرر گفتيم ، از نظر اين منطق
، انقلاب است و امام طرفدار توسعه انقلاب است .

 



[1] – نهج البلاغه ، خطبه . 72 [ حقا شما می‏دانيد
كه من از همه مردم به‏
خلافت شايسته‏ترم . به
خدا سوگند تا زمانی
راه مسالمت
می‏پويم كه امور
مسلمين به سلامت
باشد و جز به شخص من ستم نشود.

/

سخنان معصومين

سخنان
معصومين

نشانه
محبت الهي

·       
رسول اکرم(ص):

«اذا احب الله عبداً ابتلاه» (بحارالانوار- ج 81- ص 188)

اگر
خداوند بنده اي را دوست بدارد، او را به بلاهائي در دنيا مبتلا سازد.

·       
رسول اکرم(ص):

«علامة حب الله تعالي، حب ذکر الله، و علامة بغض الله تعالي، بغض
ذکر الله عزوجل». (کنز العمال- حديث 1776)

نشانه
محبت خداي متعال، دوست داشتن ذکر خدا است و نشانه بغض خداي متعال، کراهت داشتن از
ذکر خداي عزوجل است.

·       
رسول اکرم(ص):

«اذا احب الله عبداً من امتي، قذف في قلوب أصفيائه و ارواح ملائکته
و سکان عرشه محبته ليحبوه. فذلک المحب حقاً، طوبي له ثم طوبي له و له عندالله
شفاعة يوم القيامة» (مصابح الشريعه- ص 64)

اگر
خداوند بنده اي را از امتم دوست بدارد، در دل اوليايش و جان فرشتگانش وساکنان
عرشش، محبتش را مي‌افکند تا آنها او را دوست بداند و بي گمان او محب واقعي است.
بشارت باد او را، باز هم بشارت باد اورا و همانا او را در روز رستاخيز شفاعتي نزد
پروردگارش است.

·       
اميرالمؤمنين(ع):

«اذا احب الله عبداً حبب اليه الامانة» (غرر الحکم)

اگر
خداوند بنده اي را دوست بدارد، او را دوستدار امانت گرداند.

·       
امير المؤمنين(ع):

«من احب ان يعلم کيف منزلته عندالله فلينظر کيف منزلة الله عنده،
فان کل من خير له امران، امر الدنيا و امر الاخرة فاختار امر الاخرة علي الدنيا
فذلک الذي يحب الله، و من اختار امر الدنيا فذلک الذي لا منزلة لله عنده».
(بحارالانوار- ج 7- ص 25)

هرکه
بخواهد بداند که چه قرب و منزلتي نزد خداوند دارد، پس بايدمنزلت خداوند را در قلب
خود بيازمايد چرا که اگر او را مخير کردند بين دنيا و آخرت، پس او آخرت را بر دنيا
ترجيح داد، بي گمان خداي را دوست مي‌دارد و اگر دنيا را براي خود پذيرفت، او براي
خداوند ارزشي قائل نشده است.

·       
اميرالمؤمنين(ع):

«اذا احب الله عبداً رزقه قلباً سليماً و خلقاً قويماً». (غرر
الحکم)

اگر
خدا بنده اي را دوست بدارد، او را قلبي پاک و اخلاقي و الا عطا مي‌کند.

·       
اميرالمؤمنين(ع):

«اذا اکرم الله عبداً اشغله بمحبته» (غرر الحکم)

اگر
خداوند بنده اي را گرامي بدارد، او را مشغول محبتش خواهد کرد.

·       
امام صادق(ع):

«فيما اوحي الله تعالي الي موسي: کذب من زعم انه يحبني فاذا جنه
الليل نام عني، اليس کل محب يحب خلوة حبيبه؟ ها انا ذا يا ابن عمران، مطلع علي
احبائي؛ اذا جنهم الليل حولت ابصارهم من قلوبهم و مثلت عقوبتي بين اعينهم،
يخاطبوني عن المشاهدة و يکلموني عن الحضور. يا ابن عمران هب لي من قلبک الخشوع و
من بدنک الخضوع و من عينک الدموع في ظلم الليل، و ادعني فانک تجدني قريباً
مجيباً». (امالي صدوق- ص 215)

خداوند
به حضرت موسي وحي کرد که: دروغ مي‌گويد آن کس که ادعا مي‌کند مرا دوست مي‌دارد ولي
وقتي شب او را فرا گرفت، ديدگانش به خواب مي‌رود و مرا رها مي‌کند. مگر نه هر محبي
دوست مي‌داد که با محبوبش، خلوت کند؟ هان اي فرزند عمران! من به حال دوستانم
آگاهم، وقتي سياهي شب آنان را در بر گيرد، به جاي ديده با دل بنگرند و عقوبت من در
جلوي ديدگانشان مجسم گردد، پس مرا چنان خطاب کنند که گوئي مي بينند و با من آنگونه
سخن بگويند که گوئي در حضورم نشسته‌اند.

 

/

دانستيهائي از قرآن

دانستنیهای
قرآن

سپاهیان
یزید، زیانکارترین مردم

ö@è% ö@yd Lälã¤Îm7t^çR tûïΎy£÷zF{$$Î/ ¸x»uHùår& ÇÊÉÌÈ   tûïÏ%©!$# ¨@|Ê öNåkߎ÷èy™ ’Îû Ío4quŠptø:$# $u‹÷R‘‰9$# öNèdur tbqç7|¡øts† öNåk¨Xr& tbqãZÅ¡øtä† $·è÷Yß¹ ÇÊÉÍÈ   y7Í´¯»s9’ré& tûïÏ%©!$# (#rãxÿx. ÏM»tƒ$t«Î/ öNÎgÎn/u‘ ¾Ïmͬ!$s)Ï9ur ôMsÜÎ7ptmú öNßgè=»uHùår& Ÿxsù ãLìÉ)çR öNçlm; tPöqtƒ ÏpyJ»uŠÉ)ø9$# $ZRø—ur ÇÊÉÎÈ   (سوره کهف-
آيه 103-105)

بگو-
ای پیامبر- آیا می خواهید به شما خبر دهم که زیانکارترین مردم چه کسانی هستند؟
آنان که تمام تلاشها و کوشش هایشان در دنیا نابود شد و باز هم گمان می کنند که کار
نیک انجام می دهند همانا آنان به آیات پروردگارشان و لقای او کافرشدند و اعمالشان
نابود شد و در روز قیامت هیچ ارزشی برایشان قائل نیستیم.

اینها
چا کسانی هستند که بدبخت ترین و زیانکارترین مردم می باشند؟ قرآن در پاسخ به این سؤال
مهم که در ذهن هر کسی خطور می کند، پاسخ می دهد که، بدبخت ترین و پرضررترین مردم
نه آنهائی هستند که سرمایه های مادی و اموال خود را از دست می دهند، بلکه آنان که
عمر خود را در دنیا بیهود به لهو و لعب گذرانیده و از فرصت خدادادی استفاده درست
نکرده و تلاش آنها در کارهای بد و شر صرف می شود اینان که آن همه آیات پروردگار را
نادیده می گیرند و قیامت و روز جزا را به فراموشی می سپارند و بهترین اوقات عمر
خود را در راه های پوچ و باطل می گذرانند اینان قطعاً کافربه آیات خدا هستند هر
چند به صورت ظاهر کارهای بد  خود را  خوب جلوه داده و یا حتی خود را مسلمان اعلام
کنند.

مگر
می شود انسان اسلام را بپذیرد و به لقای پروردگار خویش را آماده نکند؟ مگر ممکن
است کسی ادعا کنند که کارهای خیر انجام می دهد و هیچ خدمت اجتماعی انجام نداده
وگرهی را از آن همه مشکلات مسلمانان نگشاید و باز نکند؟

آری!
اینان که به کارهای بد و گناهان گرفتارند و با این حال در فکر اصلاح خویشتن نیستند
بلکه خود را خوشبخت و سعادتمند می پندارند اینها که همواره راه کژی و انحراف را در
زندگی خود می پیمایند و باز هم ادعا می کنند که راه درست و صحیح را می روند، اینها
که سرمایه های معنوی را از  دست داده و
توجه ندارند یا اینکه خود را به بی توجهی می زنند و سرانجام اینان که خودرا مسلمان
قلمداد کرده ولی آن همه بدعت ها  در دین می
گذارند قطعاً کافرند و زیانکارترین مردم اند. اینان بدون شک به دوزخ خواهند رفت و
هیچ ارزشی برای کارشان در آنجا نیست.

یکی
از این گروه که زیانکارترین مردم به حساب 
می آیند، همان نابخردان و روسیاهانی بودند که سپاه یزید بن معاویه لعنة
الله علیه، به جنگ و نبرد با امام زمانشان و فرزند رسول خدایشان پرداختند و با این
حال می پنداشتند که راه درستی را پیموده اند و اطاعت از خلیفه اسلامی! کرده اند!
ایتعل قطعاً زیانکارترین و بدبخت ترین مردم در دو جهان اند. اینان که آن همه سفارش
های رسول خدا را نادیده گرفتند و بزرگترین جنایت تاریخ را در حق پیشوا و امام
مفترض الطاعه شان مرتکب شدند، نه تنها هیچ 
عملی از آنان پذیرفته نمی شود که تمام اعمالشان نابود و حبط شده ودر روز
رستاخیز، هیچ ارزش برایشان قائل نخواهند شد. اینها روسیاهان تاریخ اند که با
ارتکاب بزرگترین و هولناک ترین گناه و جنایت، باز هم خود را نیکوکار می پنداشتند و
حتی برخی از شقاوتمندانشان خود را مجاهد فی سبیل الله می دانستند و سپاه یزید کافر
را سپاه خدا قلمداد می کردند. عبارت «یا خیل الله» جداً چندش آور است که فرماندهان
پلیدشان، آنان را سپاهیان خدا معرفی کنند. و چه کسانی بدتر و بدبخت تر از این
پلیدان روزگار که قصد قربت می کردند و سبط رسول الله را با تمام یاران و خویشانش با
آن وضع فجیع و دلخراش در سرزمین کربلا و در روز عاشورا به شهادت رساندند و آن همه
ظلم و ستم را به خاندان پیامبر صلی الله علیه واله وسلم روا داشتند. رویشان سیاه
تر باد، این کافران زیانبار.

 

/

امام خمینی ثابت و استوار

امام
خميني ثابت و استوار از آغاز تا پايان

اقامه
عدل در قيام حسيني

«سيد
الشهدا(ع) با چند نفر از اصحاب، چند نفر از ارحامشان، از مخدراتشان قيام کردند.
چون قيام لله بود اساس سلطنت آن خبيث را به هم شکستند. در صورت، ايشان کشته شدند
لکن اساس سلطنت را شکستند، اساس سلطنتي که مي‌خواست اسلام را به صورت سلطنت طاغوتي
درآورد. خطري که معاويه و يزيد بر اسلام داشتند اين نبود که غصب خلافت کردند، اين
يک خطر کمتر از آن بود. خطري که اينها داشتند اين بود که اسلام را به صورت طاغوت
درآوردند، به اسم اينکه ما خليفه رسول الله هستيم اسلام را منقلب کنند به يک رژيم
طاغوتي. اين مهم بود. آنقدري که اين دو نفر ضرر به اسلام مي‌خواستند بزنند يا زدند
جلوتري‌هاي آنطور نزدند. اينها اصل اساس اسلام را وارونه مي‌خواستند بکنند. سلطنت
بود، شرب خمر بود، قمار بود در مجالسشان، خليفه رسول الله نماز هم مي‌رود در جماعت
مي‌خواند. اين خطر از براي اسلام خطر بزرگ بود، اين خطر را سيدالشهدا رفع کرد».
10/3/58

«شهادت
حضرت سيدالشهدا مکتب را زنده کرد. خودش شهيد شد مکتب اسلام زنده شد و رژيم طاغوتي
معاويه و پسرش را دفن کرد و سيدالشهدا هم چون ديد اينها دارند مکتب اسلام را آلوده
مي‌کنند با اسم خلافت اسلام، خلافکاري مي‌کنند و ظلم مي‌کنند و اين منعکس مي‌شود
در دنيا که خليفه رسول الله است دارد اين کارها را مي‌کند، حضرت سيدالشهدا تکليف
براي خودشان دانستند که بروند وکشته هم بشوند و محو کنند آثار معاويه و پسرش را.
پس کشتن، شهادت سيدالشهدا چيزي نبود که براي اسلام ضرر داشته باشد. نفع داشت براي
اسلام، اسلام را زنده کرد». 13/4/58

«عاشورا
قيام عدالتخواهان با عددي قليل و ايماني و عشقي بزرگ در مقابل ستمگران کاخ نشين و
مستکبران غارتگر بود و دستور آن است که اين برنامه سرلوحه زندگي امت در هر روز و
در هر سرزمين باشد». 17/6/58

«يکي
از رمزهاي بزرگي که بالاترين رمز است قضيه سيدالشهدا است. سيدالشهدا(ع) مذهب را
بيمه کرد. با عمل خودش اسلام را بيمه کرد، نگه داشت و آن نهضتي که آن بزرگوار کرد
و شکست داد ولو کشته شد لکن شکست داد بر اموي و بر ديگران، آن نهضت بايد حفظ بشود.
اگر ما بخواهيم مملکتمان يک مملکت مستقلي باشد، يک مملکت آزادي باشد، بايد اين رمز
را حفظ بکنيم». 29/8/58

«ملت
بايد با همه قدرت اين شعائر اسلام را، خصوصاً اين را زنده نگه دارند، با زنده نگه
داشتن او، اسلام زنده مي‌شود «أنان من حسين» که روايت شده است که پيغمبر فرموده
است، اين معنايش، معنا اين است که حسين مال من است و من هم از او زنده مي‌شوم، از
او شده است، اين همه برکات از شهادت ايشان است، با اينکه دشمن مي خواست آثار را از
بين ببرد، آنها درصدد بودند که اصل بني هاشمي در کار نباشد. «لعبت هاشم بالکذا»
اين حرف بود، آنها مي‌خواستند اصل اسلام را ببرند و يک مملکت عربي درست کنند و اين
کارشان اسباب اين شد که عرب و عجم و همه، همه مسلمين توجه پيدا کردند که نه، قضيه،
قضيه عربيت و عجميت و فارسيت و اينها نيست، قضيه خدا و اسلام است. اين مجالس را
حفظ کنيد، همه مجالسي که اجتماعات ديني هست اجتماعات اسلامي هست، اينها اسلام را
در قلوب ما زنده نگه مي‌دارد». 14/8/59

«سيدالشهدا(ع)
از همان روز اول که قيام کردند براي اين امر، انگيزه‌شان اقامه عدل بود. فرمودند:
مي‌بينيد که به معروف عمل نمي‌شود و به منکر عمل مي‌شود. انگيزه اين است که معروف
را اقامه کند و منکر را از بين ببرد، انحرافات همه از منکرات است، جز خط مستقيم
توحيد هر چه هست منکرات است، اينها بايد از بين برود و ما که تابع حضرت سيدالشهدا
هستيم بايد ببينيم که ايشان چه وضعي در زندگي داشت، قيامش، انگيزه‌اش نهي از منکر
بود که هر منکري بايد از بين برود». 30/12/66

 

/

فهرست

امام خمینی ثابت و استوار(اقامه عدل در قیام
حسینی)

دانستنیهایی ازقرآن(سپاهیان یزید،زیانکارترین
مردم)

سخنان معصومین(نشانه محبت الهی)

قیام حسینی                                                        
استادشهید مرتضی مطهری

منشور عبادت سیاسی حج درپیام رهبرمعظم انقلاب

آرامش قلوب با یادخدا                                             آیت
الله جوادی آملی

شرح زیارت امین الله علیه السلام                                 آیت
الله محمدی گیلانی

حوادث سال اول هجرت                                          حجة الاسلام و المسلمین رسولی محلاتی

امام علی علیه السلام و انتقادات ویرانگر                       حجة الاسلام و المسلمین
محمدی ری شهری

صحنه هائی از ایثار یاران سیدالشهداء علیه
السلام

آزادی و اهمیت آن از دیدگاه اسلام و امام                      حجة الاسلام  والمسلمین اسدالله بیات

شمال . جنوب، رویاروئی یا همکاری؟                         مهندس محمد باقریان

دانشها و روشهای کاربردی درتحلیل پدیده های
سیاسی       سید موسی میرمدرس

ترکمنستان، همسایه شمال شرقی ایران                         غلامرضا گلی زواره

پاسخ به نامه ها

نگاهی به رویدادها

فرم ارزشیابی ماهنامه پاسدار اسلام

رهنمودهای مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه
ای

 

/

رهنمود های مقام معظّم رهبری

رهنمودها

مقام معظم
رهبری حضرت آیت الله خامنه ای

در قرآن کریم
که برای مسلمانان کتاب زندگی، حکومت، سیاست و عرفان محسوب می شد، بارها ماجرای
شیطان تکرار شده است و هدف خداوند از این مسأله دقیق روانی، هشدار به انسانها در
مورد مواجه بودن با شیطان در مسیر حرکت زندگی است. زیرا انسان هرگز بدون دشمن نیست
و جامعه اسلامی در راه تکامل خود هیچگاه نباید از شیطان به عنوان دشمن در کمین
نشسته و قوای شر آفرین غافل بماند. (7/1/72)

جمهوری
اسلایم ایران در برابر مطامع آمریکا، اروپا، قدرت های سلطه گر و صاحبان کمپانی های
بزرگ چند ملیتی قهرمانانه ایستاده است و به هیچکس اجازه زور گویی، دخالت و نفوذ در
ایران اسلامی را نخواهد داد.

هوشیاری
اتحاد و عمل صحیح به ظیفه، مکر شیطان را ضعیف می کند و ملت بزرگ و مقاوم ایران طی
چهارده سال گذشته به رغم تلاش شیطان توانسته است بارها، بینی او را بر خاک ذلت
بمالد و او را در ضعف و ترس نگهدارد.

ما تا هرگاه
که متحد و حاضر در صحنه و مرتبط با خداوند متعال بوده و آمربه معروف و ناهی از
منکر باشیم و تا زمانی که برکات ماه رمضان، حج خانه خدا، مسجد و نمازهای جماعت،
جوانان بسیجی مؤمن و مبارز در راه خدا و رهنمودهای امام بزرگوارمان،استمرار داشته
باشد، ملت ما از دشمنان و قدرت های بزرگ و کوچک هرگز باک نخواهد داشت.

توأم شدن علم
با دین به سود بشریت است و نیکبختی انسانها را به همراه دارد اما امروز
سیاستمداران و قدرتمندان دنیا با جدا کردن علم از دین، از آن به عنوان یک وسیله شر
آفرین در جهت سرکوب مردم و تاریک کردن فضای زندگی بسیاری از انسانها استفاده می
کنند. (1/2/72)

سخن گفتن بر
مبنای صحیح، عقلانی و متکی به مدارک متقن همان کلام حکیمانه است که در کنار آن
بهره گرفتن از موعظه و مجادله منطقی و مفید هدف تبلیغ را محقق می سازد.

در سایه دعوت
و تبلیغ صحیح بود که اسلام به هند، چین، اندونزی، مالزی و فیلیپین راه یافت و این
مسأله براین نکته تاکید دارد که اسلام دین دعوت و تبلیغ است نه دین شمشیر. لذا دست
اندرکاران تبلیغات اسلامی باید تلاش خود را بر سازماندهی صحیح و منطقی در امر
تبلیغ و ابتکار و نوآروی در این زمینه متمرکز کنند.

ما باید
معارف، اصول عقاید، اخلاق، آداب زندگی،سیاست و حکمت عملی را از مفاهیم قرآنی و
احادیث استخراج کنیم و مطالب خلق شده و تولیدی را با استفاده از انواع و اقسام
هنرها و ابتکارها و شیوه های بیانی گوناگون در اختیار مشتاقان دین مبین اسلام قرار
دهیم.

دشمن در حال
حاضر در جبهه های گوناگون با استفاده از تمامی امکانات رسانه ای و انواع خباثتها و
تحریک غرایز سعی می کند تا ملت ایران بویژه جوانان را از انقلاب اسلامی ناامید
ساخته و مقاومت و ایستادگی در برابر دشمن را بی ثمر جلوه دهد و از این راه آنان را
به فساد بکشاند. از این رو در مقابل این جنایت بزرگ، امروز واجب ترین کارها،
مبارزه فرهنگی است. (7/2/72)

انقلاب اسلامی ایران،انقلابی علیه فرهنگ
های نادرست مرسوم و حاکم بر نظامهای جهانی است لذا همه کارگزاران نظام باید با
انگیزه اسلامی و با احساس و دلسوزی در برابر تکلیفی که نظام اسلامی ایران بردوش
آنان گذاشته است کار کنند و همیشه برای خدمت به مردم و رفع مشکلات آنان با تلاش و
جدیت هرچه تمامتر بکوشند و مراقب باشند که در این راه، کوتاهی و سهل انگاری انجام
نپذیرد. (24/1/72)

/

نگاهي به رويدادها

اخبار ایران
و جهان

نگاهی به
رویدادها

جهان اسلام

کنفرانس بین
المللی اسلام و مسیحیت در وین برگزار شد. (14/1/72)

40 هزار
نظامی برای کنترل فعالیت اسلام گرایان در نقاط حساس پایتخت الجزایر مستقر شدند.
(15/1/72)

رئیس ستاد
ارتش اسرائیل: انتفاضه سرکوب شدنی نیست.

بیش از
ششهزار نفر از کشمیری های مقیم پاکستان در حالی که فریاد «لا اله الا الله» سر می
دادند بسوی مرز کشمیر آغاز به راهپیمائی کردند. (17/1/72)

طی یک سال
گذشته در اثر جنایات صربها در ب وسنی 200 هزار نفر کشته و مفقود الاثر گردیدند.
(18/1/72)

40دانشجوی
مسلمان مصری توسط نیروهای امنیتی بازداشت شدند. (19/1/72)

«سرلشگر محمد
الشیمی» معاون امنیتی شهر اسیوط و شکنجه گر مسلمانان،به همراه محافظ و راننده اش
براثر حمله غافلگیرانه به هلاکت رسیدند.

سازمان دیانت
ترکیه با ادعای کمک به تفهیم صحیح معانی آیات قرآن در صدد تفسیر تحریف آمیز قرآن
مجید براساس نگرشی جدید است. (23/1/72)

کاخ ریاست
جمهوری افغانستان هدف 4 موشک گروههای رقیب قرار گرفت.

رئیس سازمان
«سیا» وارد قاهره شد.

در تظاهرات و
درگیریهای دو روز گذشته مسلمانان استقلال طلب کشمیر چهل تن کشته شدند. (24/1/72)

روزنامه
اتریشی (استاندارد) با ابراز نگرانی از اصرار دختران دانش آموز مسلمان در حفظ حجاب
اسلامی و امتناع از شرکت در درس شنای مشترک با پسران، خواستار حذف دروس دینی همه
ادیان از مدارس کشور شد. (26/1/72)

کلینتون
خواستار گسترش شبکه جاسوسی آمریکا در جهان برای مقابله با اصولگرایی اسلامی شد.

رادیو
سارایوو: درشهر «شهر برنیتا» جویهای خون روان است. (29/1/72)

سازمان
کنفرانس اسلامی، پنج  عضو دائمی شورای
امنیت را مسئول ادامه جنگ در بوسنی دانست. (30/1/72)

نظامیان
صهیونیست 19خانه فلسطین ها را با موشکهای ضد تانک منهدم کردند. (1/2/72)

رژیم مبارک
برای دستگیری هر مسلمان انقلابی 15 هزار دلار جایزه تعیین کرد. (2/2/72)

فرانسه برای
مداخله در کشورهای اسلامی نیروی نظامی جدید تشکیل داد. (4/2/72)

دهها تن از
مسلمانان تاجیکستان بدست نیروهای دولتی کشته شدند.

دولت روسیه،
مرکز بین المللی اسلامی مسکو را تعطیل کرد. (5/2/72)

7 مسلمان
الجزایری بدست نیروهای امنیتی به شهادت رسیدند. (7/2/72)

درگیری
هندوها و مسلمانان در شرق هند 180 کشته و مجروع بجا گذاشت. (14/2/72)

قذاقی خطاب
به دانشجویان لیبی: بنیادگرایان اسلامی را بدون محاکمه به قتل برسانید.

نتیجه جنگ
دولت تاجیکستان با مسلمانان 20 هزار کشته و 60 هزار آواره می باشد.

52 مسلمان
مصری توسط پلیس بازداشت شدند. (15/2/72)

دادگاه
فرانسه از شرکت یک زن با حجاب در جلسات هیأت منصفه جلوگیری کرد. (18/2/72)

اخبار داخلی

به مناسبت 12
فروردین سالروز استقرار نظام جمهوری اسلامی 1682نفر از محکومین، مورد عفو رهبری
انقلاب قرار گرفتند.

رئیس جمهور:
پیشرفت و رونق اقتصادی نباید به بهای فراموشی انقلاب تمام شود.

با اجرای طرح
انسداد رزها، مرزهای کشور در جنوبخراسان به روی کاروانهای قاچاق مواد مخدر بسته
شد.

نخستین محصول
خیار درختی در بروجن برداشت شد. (16/1/72)

4 معدن مس
متعلق به دوره های پیش از اسلام در شاهرود کشف شد. (22/1/72)

از سوی هفته
نامه فلایت اینترنشال ، همکاری های نظامی و امنیتی آمریکا و اسرائیل علیه ایران
فاش شد.

مجتمع عظیم
صنایع لاستیک کرمان با حضور رئیس جمهوری راه اندازی شد. (25/1/72)

کنگره جهانی
هزاره شیخ مفید با پیام رهبر انقلاب گشایش یافت.

تیم کشتی
ایران با 5 مدال طلا، 2نقره و 2برنز بار دیگر بر سکوی قهرمانی آسیا ایستاد.

رئیس جمهور،
پروژه سد عظیم «پیشین» چابهار را افتتاح کرد. (30/1/72)

کنگره
بزرگداشت حکیم ملاهادی سبزواری با پیام رهبر انقلاب در سبزوار گشایش یافت.
(2/2/72)

انگلیس به
دلیل حمایت از سلمان رشدی، از حضور در نمایشگاههای بین المللی تهران محروم شد.

5/2 تن مرفین
از جاسازی یک تریلر در یزد کشف شد. (5/2/72)

پس تز 4 سال،
بهره برداری از میدان نفتی سلمان در خلیج فارس آغاز شد.

سازمان انرژی
اتمی از ماجرای قتل دو دانشمند ایرانی در آمریکا پرده برداشت. (11/2/72)

یکی از
بزرگترین معادن سدیم جهان در کویر اراک کشف شد. (16/2/72)

رهبر معظم
انقلاب، در میان استقبال پرشور مازندارن وارد نوشهر شدند. (18/2/72)

اخبار خارجی

کلینتون: کمک
واشنگتن به روسیه، سرمایه گذاری برای آینده آمریکاست. (14/1/72)

نیروهای
ارمنستان (با حمایت روسها)شهر استراتژیک «کلبجر» را در جمهوری آذربایجن اشتغال
کردند. (15/1/72)

تلویزیون
مسکوک همکاری با ایران از پاسخ مثبت به درخواست آمریکا برای رویاروئی با تهران
بسیار مهمتر است.

اطریش به
دلیل وجود تشنج درعربستان از صدور اسلحه به این کشور جلوگیری کرد. (16/1/72)

حسنی مبارک:
ایران مانع مذاکرات صلح اعراب و اسرائیل است. (18/1/72)

نیروهای
نظامی ترکیه در نقاط استراتژیک مرز افغانستان مستقر شدند. (19/1/72)

مانور مشترک
آمریکا، انگلیس و کویت در خلیج فارس آغاز شد.

کمیسیون بین
المللی مواد مخدر سازمان ملل جهت مبارزه با مواد مخدر خواستار پیوستن تمامی
کشورهای جهان به بیانیه تهران شد. (21/1/72)

آمریکا رسماً
از کشورهای عرب خواست که با رژیم صهیونیستی، مانور مشترک نظامی اجرا کنند!

شعبه «سیا»
در قاهره  آغاز به کار کرد. (22/1/72)

خریدهای
نظامی کویت بعد از جنگ خلیج فارس از 2 میلیارد دلار تجاوز کرد.

شیوع یک
بیماری ناشناخته (اغماء دسته جمعی) میان دختران مصری، مدارس این کشور را به تعطیلی
کشاند.

14 روستای
جمهوری آذربایجان به اشغال نیروهای ارمنستان درآمد. (23/1/72)

مانور نظامی
مشترک آمریکا و اردن در جنوب شرقی اردن آغاز شد. (24/1/72)

اسحق رابین
نخست وزیر رژیم صهیونیستی در مصر با مبارک دیدار و گفتگو کرد.

تاچر: غرب در
جنایات صرب ها شریک جرم است. (26/1/72)

اجلاس وزرای
خارجه پنج کشور عرب در دمشق بعلت بروز اختلافات بدون نتیجه پایان یافت.

شورای امنیت
سازمان ملل متحد تشدید مجازات ها را علیه یوگسلاوی سابق تصویب کرد.

رئیس جمهوری
پاکستان، نواز شریف را از کار بر کنار کرد. (29/1/72)

هواپیماهای
آمریکایی یک ایستگاه رادار عراق ار نابود کردند.

شورش صدها
جوان معترض، شمال لوس آنجلس را فراگرفت. (30/1/72)

در یورش
وحشیانه پلیس آمریکا به مقر فرقه داودیان 17 کودک و 70 زن و مرد کشته شدند.
(1/2/72)

صندوق پولی
اعراب: کشورهای عرب676 میلیارد دلار از جنگ عراق و کویت زیان دیدند. (4/2/72)

انفجار بمب
مرکز تجاری لندن را لرزاند. (5/2/72)

مخالفان صدام
برای مذاکره با آمریکائی ها وارد واشنگتن شدند. (7/2/72)

سازمان
جاسوسی روسیه از همکاری آمریکا و مصر در تولید سلاح های میکروبی پده برداشت.

وزیر خارجه
زئیر ربوده شد.

وزیر دارائی
آمریکا: دولت کلینتون برای قطع کمکهای مالی جهانی به ایران، هرکاری که بتواند انجام  می دهد. (8/2/72)

کاخ سفید به
افزایش نارضایتی مردم از کلینتو اعتراف کرد. (11/2/72)

رئیس جمهور
سریلانکا به همراه 40تن دیگر در مراسم روز جهانی کارگز به قتل رسید.

وزیر دفاع
عربستان سعودی: هیچ خطری از جانب ایران، عربستان و منطقه را تهدید نمی کند.

صدها کودک توسط
باندهای قاچاق اعضاء بدن در ایتالیا ربوده می شوند. (12/2/72)

مخالفین دولت
تاجیکستان یک جنگنده روسی را سرنگون کردند. (14/2/72)

دولت کانادا
به برنامه های فسادانگیز شبکه های تلویزیونی آمریکا شدیداً اعتراض کرد. (15/2/72)

پارلمان صرب
های بوسنی، طرح صلح «ونس-اوئن» را رد کرد.

مانور دریائی
آمریکا و پاکستان آغاز شد.

رژیم عراق
خواستار مصالحه با اسرائیل شد. (16/2/72)

مخالفان
یلتسین، رئیس جمهوری روسیه را به جنگ مسلحانه تهدید کردند.

کویت و
عربستان تحریم شرکتهای آمریکائی وابسته به اسرائیل را لغو کردند. (18/2/72)

 

/

گفته ها و نوشته ها

گفته ها و
نوشته ها

معرفه الله

آتن کس که ره
معرفه الله پوید

                        پیوسته زهر ذره خدا می
جوید

تا هستی
خویشتن فراموش نکند

                                خواهد که زشرک
عطر وحدت بوید

فریاد رس

فریادرس ناله
درویش توئی

                        آرامی بخش این دل ریش
توئی

طوفان
فزاینده مرا غرق نمود

                        یادآور راه کشتی خویش
توئی

کجا روم داد
کنم

تا چند زدست
خویش فریاد کنم

                                از کرده خود کجا
روم دادکنم

طاعات مرا
گناه باید شمری

                        پس از گنه خویش چسان یاد
کنم

ای روی تو

ای روی تو
نوربخش خلوتگاهم

                                        یاد تو
فروغ دل نا آگاهم

آن سرو بلند
باغ زیبائی را

                                دیدن نتوان با
نظر کوتاهم

                                        «امام
خمینی قدس سره»

بدترین و
بهترین

زید بن صوحان
در مجلسی سؤالهائی از امیرالمؤمنین علیه السلام نمود و حضرت به او پاسخ داد:

-ای
امیرالمؤمنین! چه قدرتی، زورمندترین قدرت ها است؟

هوای نفس

-چه ذلتی
بیشتر مایه خفت و خواری است؟

حرص بر دنیا

-برترین
اعمال چیست؟

تقوا

-موفقیت
آمیزترین اعمال چیست؟

خواستن آنچه
نزد خداوند است.

-بدترین
دوستان کیست؟

کسی که عصیان
و نافرمانی خدا را در نظرات خوب جلوه دهد.

بدبخت ترین
مردم کیست؟

کسی که آخرت
خود را به دنیا دیگران بفروشد.

هشیارترین
مردم کیست؟

کسی که خشم
خود را (در موقع بروز ناملایمات) فرو نشاند.

احمق ترین
مردم کیست؟

کسی با دیدن
حوادث روزگار، دنیا او را فریب دهد.

-کورترین
مردم کیست؟

کسی که برای
غیر خدا کار کند و اجر و مزد خود را از خدا بخواهد.

ارزنده ترین
حالت در پیشگاه الهی چیست؟

تسلیم در
برابر حق و پارسائی.

وجود شریف
شما!

خواجه منعم و
توانگری برای خود مقبره ای می ساخت. یکسال تما، کارگران در آنجا کار کردند تا به
اتمام رسید.

خواجه از
استاد بنا که مرد ظریفی بود پرسید که: این عمارت را دیگر چه می باید؟

گفت : وجود شریف شما!

/

جمهوری مسلمان نشین قرقیزستان

جمهوری
مسلمان نشین قرقیزستان

غلامرضا گلی
زواره

توضیحی
درباره چند واژه

پژوهشگران
جغرافیائی عقیده دارند که آسیای مرکزی؛ ترکستان شرقی (سین کیانگ چین) مغولستان و
تبت را شمال می شود حتی در دائره المعارف روسیه تزاری که جلد اول آن در سال 1890م
و آخرین جلد آن در سال 1904م به طبع رسید،[1] از دو واژه
ترکستان و ماوراء النهر سخن رفته است و عنوانی به نام آسیای میانه که قلمروی
جغرافیائی را در برگیرد در ان نیامده سات،بعد ها و پس از استقرار نظام مارکسیستی
در شوروی، در دومین دائره المعارف بزرگ این کشور که به سال 1957م انتشار یافت،
عنوان آسیای میانه که واژه ای تازه ساخته و سیاسی است مشاهده می شود که با واژه
روسی (Srednlala
AZla) برابر است،این اصطلاح روس ساخته نه تنها با واقعیت های تاریخی
سازگاری ندارد بلکه به عنوان یک واحد جغرافیایی مشخص و قابل توجیه هم شناخته نمی
شود و تنها تلاش در این راستا بوده که قلمرو جمهوریهای تاجیکستان، ازبکستان،
ترکمنستان، قرقیزستان وبخشی از جنوب قزاقستان، جزء سرزمین آسیاییی شوری قلمداد
گردد و مقامات روسی درصدد آن بودند تا این نامگذاری سیاسی را جا انداخته و با توسل
به هر اقدامی جامه علمی و فرهنگی بدان بپوشنانند.[2]
کا بدین جا خاتمه نیافت و با شگردهای سیاسی، و با بکار بردن انواع خشونت ها در جهت
از بین بردن فرهنگ و زبان این سرزمین کوشیدند، تغییر خط فارسی به روسی و محدود
نمودن فرهنگ و زبان ایرانی به جمهوری تاجیکستان و جدا نمودن سمرقند و بخارا از
حوضه سیاسی فرهنگ ایرانی،نمونه هائی از تلاش روسها در راستای محو فرهنگ بومی که
هویت اسلامی دارد و با فرهنگ ایرانی در بسیاری مسائل مشترک است می باشد.

احمد بن ابی
یعقوب جغرافی دان قرن سوم هجری در کتاب «البلدان» خود که به سال 278هـ ق آن را
تالیف نموده از تمامی مناطقی که با حرکت سیاسی روسه به آسیای میانه موسوم گشت، به
عنوان بخش هیی از خراسان بزرگ نام می برد.، وی در مورد شهر مرو می نویسد: «مهمترنی
استانهای خراسان است» در این عصر ترکستان خارج از منطقه خراسان بود و نامی بنام
ماوراء النهر در میان نمی باشد. اصطخری در اثر مشهور خود به نام «المسالک و
الممالک» که به سال 340 هـ ق تالیف شده ضمن ذکر اقلیم خراسان آن سوی جیحون را
ماوراء النهر نام می نهد، در آثار جغرافیای دوران اسلامی با نام ترکستان نیز
برخورد می کنیم، در جریان گسترش و نشر اسلام، سپاهیان اسلام ترک ها را از آمودریا
به جانب شمال راندند و به همین دلیل نویسندگان اسلامی بخصوص در قرون سوم و چهارم
قمری آغاز ترکستان را شمال ماوراء النهر ذکر نموده اند، در اصل ، نام مزبور به
ترکستان چین کنونی اطلاق می شد که بر اثر موجهای متوالی ترک ها به جانب شرق، بخش
هایی از سرزمین ماوراء النهر این نام را بخود گرفتند تا جایی که سرزمنی باستانی
توران قدیم ، بتدریج ترکستان نامیده شد و تا قبل از ایجاد جمهوری های  آسیای میانه در پی سلطه استعماری روسهای تزاری
، این ناحیه را ترکستان غربی یا ترکستان روسی می نامیدند، حمله روسها باین نقاط از
سال 1839 آغاز می شود و در سال 1872م خان بخارا دست نشانده روس ها می شود، در سال
1873م خان خیوه تسلیم شده و سرانجام در سال 1884م روسها مرو را از ایران منفک
نموده و به متصرفات خود الحق می نمایند. رژیم این جمهوری ترکستان تغییر داد و پس
از چندی با سیاستی حیله گرانه این سرزمین را به خاطر مبارزه با سنت های مغهبی و
فرهنگ اسلامی و تلاش برای متلاشی نمودن بافت فرهنگی منسجمی که بین ملت های آن وجود
داشت و پیوند فرهنگی با ایران را تداعی می کرد، به چندین جمهوری تقسیم کرد و از
سال 1924م عنوان روس ساخته ، آسیای میانه را برای آن برگزید تا از این رهگذر هویت
جدید و گسسته از فرهنگ اسلامی و بریده از سنت های ایرانی (بخصوص ایران بعد از
اسلام) را برایش تدارک دیده به سوی ساختن یک انسان شوروی یا به تعبیر الکساندر
بنیگسن در جهت یک Homo
SovletlcuS گام بردارد که نه تنها این تلاش ها به جائی نرسید بلکه فشارهای
زیاد به مسلمانان آسیای میانه به عکس، باعث غیرت و بیداری افزونتر آنان شد و اسلام
به عنوان وجه اشتراک ملت های تحت حکومت مسکو، مقاومت ها را بهم پیوست و وجه تمایز
آشکار مسلمانان با روسها شد.[3]
نوشتار حاضر کوششی است در جهت آشنایی با جمهوری مسلمان نشین قرقیزستان که در بخش
شرقی آسیانه میانه قرار دارد.

سیمای
جغرافیایی قرقیزستان

جمهوری
مسلمان نشین قرقیزستان، به لحاظ ژئومورفولوژیکی، سیمایی ناهموار و کاملا کوهستانی
دارد زیرا سرزمین مذکور در ناحیه ارتفاعی تین شان و جنوب شرقی کوههای پامیر- آلای
واقع است، در واقع 70% قرقیزستان را کوههای نسبتاً مرتفع، تپه ها، فلات ها و دره
های صعب العبور کوهستانی و فضاهای بین کوهی تشکیل می دهد، چنین ویژگی و موقعیتی
موجب آن گشته تا آب و هوای سرزمین مزبور را تحت تأثیر شدید قرار دهد به نحوی که
سرمای شدید و زمستانی نسبتاً طولانی از مظاهر آن است، تابستانی معتدل و باطراوت تا
حدودی جبران چنین خشونت و برودتی را می نماید. ذوب تدریجی برف قلل و ریزش های جوی
به صورت بارانهای رگباری در فصل بهار به نحو قابل ملاحظه ای بر منابع آب     این
کشور افزوده و سرسبزی و طراوت منطقه را دوچندان می نماید. دریاچه «آیسیک کول» که
تقریباً در شمال شرقی این جمهوری واقع است جلوه ای جالب و پرجذبه دارد و از مظاهر
توریستی منطقه به شمار می رود.

این جمهوری
با 198500 کلیلومتر مربع از شمال و شمال غربی با قزاقستان، از جنوب تا
تاجیکستان،از جنوب غربی با ازبکستان هم مرز است و از شرق با چین مرز مشترک دارد،
سرزمینی است محصور در خشکی که به دریای آزاد راه ندارد و همین پدیده جغرافیایی در
توسعه اقتصادی- اجتاعی و حتی تحولات سیاسی آن تاثیری منفی دارد، انزوای جغرافیائی
و عدم پیچیدگی قومی موجب آن گشته که تا حدودی قرقیزستان از منازعات ناحیه ای و درگیری
های سیاسی بدور باشد. هم مرزی این واحد سیاسی با چین، قبل از فروپاشی شوروی، به
تقویت آرایش نیروهای نظامی خود در این سرزمنی پرداخت و قوای مستقر در مناطق مرزی
را به چندین برابر رسانید.[4]

در سال 1918
م جمهوری ترکستان که نواحی قرقیزنشین جزء آن بود، اعلام موجودیت کرد و سرانجام
قدرت شوروی درسال 1919م در جمهوری قرقیزستان مستقر شد. با این حال جدال بر سر قدرت
در برخی نواحی بویژه نقاط جنوبی تا سال 1922م ادامه یافت.

در پی
مرزبندی ملی سال 1924م اراضی قرقیزنشین از ترکستان منفک و نام ایالت خود مختار قره
قیز را به خود گرفت که البته تابع جمهوری فدراتیو روسیه قرار داشت. در ماه مه
1925م به ایالت خود مختار قره قیز تغییر نام داد و در اول فویه 1926 م به جمهوری
فدرال ارتقا داده شد. مرکز حکومت  آن تا
سال 1926م پیشپک نام داشت که در این تاریخ از سوی کمونیست ها بنام ژنرال فرونزه که
بسیاری از مسلمانان قرقیزی را به شهادت رسانید به فرونزه تبدیل گردید ، هم اکنون
مجسمه برنزوی در این  شهر قرار دارد.

پایتخت
قرقیزستان را باغها و پارک های سرسبز احاطه نموده اند و خیابانهای آن که در  زمان حکام تزاری احداث شده اند عریض و بدون
انحنا هستند، طبق برنامه ای طرح ریزی شده، کوچ روس ها به این شهر طی سال های 1939
تا 1959م، درصد قرقیزهای فرونزه را به نحو چشمگیری کاهش داد. و به 25% ساکنین آن
رسانید و حتی در کل جمهوری رقم قرقیزها از 55% به 40%کاهش یافت.[5]
بعدها به دلیل مهاجرت روس ها به بخش های اروپائی روسیه و افزایش را بالا برد. با
این حال فرونزه هنوز سیمایی روسی دارد. طبق آمار سال 1984م این شهر 600000 نفر
سکنه داشته است. قرقیزستان 18 شهر و 31 شهرک دارد.

قرقیزستان
بدنبال فروپاشی شوروی سابق در سال 1991م پس از یک رشته اصلاحات سیاسی اعلام
استقلال نمود و در سال 1992م به عضویت سازمان ملل متحد درآمد، رئیس جمهور آن عسکر
آقایف نام دارد[6]

گسترش اسلام
در قرقیزستان

مسلمانان در
پی درهم شکستن مهاجمین چینی در نبرد رودخانه طلاس به سال 751میلادی ترکستان و
مناطقی را که اکنون به آسیای میانه موسوم است، جزء قلمرو دولت اسلامی نمودند، در
اکثر نقاط تحت این قلمرو، اسلام سریعاً توسعه یافت و در عرض مدت زمانی کوتاه
به  آئین اصلی و بعدها به تنها آئین این
منطقه گسترده تبدیل شد. اما به موازات آن، آئین های بودایی، مانوی، مسیحی (نسطوری)
و حتی یهودی بنی برخی اقوام بویژه قرقیزها رواج داشت.

در منطقه
باستانی «اک بشیم» واقع در سمیرچیه (18کیلومتری غرب معبد بودایی که در سال های
1953 و 1954م توسط گیزلاسو کاوش گردید. خارج دیوار شهر قرار گرفته و با برج حفاظت
شهر صدمتر فاصله دارد، دومین معبد این ناحیه که توسط ل.پ زیابلن کشف شد گرچه
کوچکتر از معبد قبلی است اما طرح آن صلیبی شکل بوده و با دو راهرو محصور شده است، [7]
تزئینات، حجاری ها و طلاکاری ها و تصویر گوناگون این معابد بیانگر علاقه اقوام
قرقیزی در قرون گذشته به آئین بودایی می باشد. قرقیزها نسبت به دیگر اقوام این
ناحیه خیلی دیر به اسلام ایمان آوردند و حتی درقرن نوزدهم هنوز بسیاری از آنها
عقاید و سنن بت پرستی و آئین بودایی را حفظ نموده بودند، البته تعداد کسانی که
اسلام را پذیرفته بودند و به سفر حج می رفتند کم نبودند. منابع تاریخی مؤید آن است
که قرقیزها از اواسط قرن هفدهم، گرویدن به اسلام را آغاز نمودند و گرچه پای بندی
آنها به اسلام در این عصر هنوز قوام نگرفته بود ولی در اشعار حماسی خود جنگ با
اویراتها را یک جنگ مذهبی می خوانند و در سال 1758م موفق شدند قوم کافر اویرات را
منهزم کنند. زندگی قبیله ای و سنت های خرافی حاکم بر قرقیزها و نیز نقل مکان آنها
ه نقاط دور دست نیز در دیر اسلام آوردن آنان، دخالت عمده ای داشته اشت. به علاوه
اقوام کافری هم قرنها بر آنها سلطه داشتند که این سیطره مانع از روی آوردن برخی از
اقوام آسیای میانه بویژه قرقیزها به اسلام در ادوار گذشته بود.

خزرها که
قدرتی سازمان یافت و منسجم بودند و در کفر به سر می بردند. (البته بعد ها سران این
قوم به آئین یهود گرویدند و در اواسط قرن نهم آئین اسلام به درون قلمرو آنها نفوذ
کرد) به مدت 3 قرن برای نواحی تحت قلمرو مسلمنی در این نقاط خطری بزرگ محسوب می
شدند. [8]
دشمن خطرناکتر دیگری که به صورت دستگاه منسجم و قدرتمندی در قرن دوازدهم میلادی
برای مقابله با اسلام در قرقیزستان فعلی بروز کرد قراختائیان بودند، اکثریت این
افراد پیرو مذهب بودا بوند و با اسلام سرستیز داشتند و بنا به گفته برنه گروسه (Rene
Grousset) تعرض قراختائیان نخستین عکس العمل آسیای داخلی در برابر فرانید
اسلامی گردیدن بود،این قوم که دست کمی از مغول ها نداشتند در سال 1141م در نبرد با
سلجوقیان بنا به روایتی متجاوز از 30000مسلمان را کشتند و در اندکی مدتی به سراسر
آسیای میانه فعلی تسلط یافتند و این نخستین باری بود که یک سرزمین اسلامی به دست
کفاری بت پرست و بودایی مسلک می افتاد. از قرن سیزدهم میلادی مغول ها در مدت زمانی
کوتاه به ترکستان، آسیای میانه و قفقاز مسلط شدند و ضربه هولناکی بر نواحی مسلمان
نشین وارد آوردند، چنگیزخان با کشتار عظیمی که در آسیای میانه براه انداخت در مقام
خطرناکترنی نیرویی درآمد که تا آن زمان اسلام را تهدید می کرد، جغتای فرزند چنگیز
و اولین حکمران ترکستان شخصاً نسبت به اسلام عناد می ورزید و جانشینان وی که
اندیشه های بودایی و نسطوری داشتند به هنگام سلطه خود بر نقاط یاد شده، خصلت
اسلامی آسیای میانه را به نحو شگرفی دگرگون نمودند و اسلام را از متن زندگی سیاسی
– اجتماعی مردم جدا کردند به همین دلیل در ایام سیطره مغول ها طریق های صوفی در
آسیای میانه توسعه یافت، در اوایل قرن هفدهم میلادی یکی ازایل های غرب مغولستان،
جونگاریه را ترک گفته و پس از طی مسیر شمالی – جنوبی آسیای میانه در اراضی بخش
جنوبی ولگا استقرار یافتند این افراد که به قلموقها موسوم بودند، دین بودایی
داشتند و آسیای میانه را عرصه تاخت و تاز خود نمودند و در جریان هجوم وحشیانه خود
به قلمرو اقوام مسلمان بویژه قرقیزها، بسیاری از مسلمانان را کشتند، مصیبت موقعی
شدت یافت که قوم خونخوار و کافر دیگری بنام اویرات با قلموقها در جهت نبرد با
مسلمانان همدست گردیدند در داستانهای حماسی ماناس (mAnAS)
قرقیزها، این دو قوم به صورت دشمنان اسلام و افراد کفر پیشه توصیف شده اند. روس ها
از اواسط قرن شانزدهم، نواحی مسلمان نشین آسیای میانه و قفقاز را مورد هجوم خود
قرار دادند، آنان نیز در تصرف نقاط یاد شده، خشونت و شدت عمل زیادی از خود بخرج
دادند و دست کمی از خونخواران مغول نداشتند، کشتارها و تبعیدهای گروهی آنان، خود
بهترین دلیل برای ادعای مذکور است، روسها علاوه بر قتل و غارت و آواره نمودن
مسلمانان، شیوه وحشتناک دیگری را پیش گرفتند و آن استعمار گسترده سرزمین های اسلامی
و دعوت اجباری به مسیحیت بود که این امر از مهلک ترین خطراتی بود که امت اسلامی با
آن روبرو گردید.[9]

قرقیزها در
اوایل قرن نوزدهم مورد تاخت و تاز خانات خوقند قرار گرفتند و از سال 1830م به بعد
ناگزیر به پرداخت خراج به این خانات شدند، در این ایام، پای بندی قرقیزها به اسلام
به دلیل نفوذ خوقند، عمیق تر و ریشه دارتر گردید اما در سال 1868م خانات خوقند
سیطره روسیه را پذیرفت و هشت سال پس از آن به عنوان ایالت فرغانه به امپرطوری
روسیه منضم گردید. و بدین گونه قرقیزها قید حکومت روسیه را برگردن خود احساس
نمودند، روسها در سال 1826م پادگان نظامی خود را در مرکز قرقیزستان مسقر کردند و
تا 14 سال بعد با فتح دره آلای، اشغال این نواحی را تکمیل نمودند مهاجرت روسها به
قرقیزستان موجبات کوچ عده ای از قرقیزها را به پامیر و افغانستان فراهم نمود.[10]

در سال 1916م
به سبب صدور فرمان دولت روسیه برای سربازگیری از مردم قرقیز، این سرزمین در یک
شورش عمومی فرو رفت که حاجی سامی در آن نقش مهمی را عهده دار بود وی در 24 اوت
1927م در ارتفاعات مادران، واقع بنی چینه و بوزدوغان در برخورد با قوامی روسی کشته
شد. نقش او در سازماندهی روزم های چریکی و جنگ های پارتیزانی و نظم دهی به جنبش
مسلمانان  آسیای میانه بر علهی قوای متجاوز
و نیز قیام معروف باسماچیان در خورستایش می باشد.[11]

سرانجام پس
از نبردی سخت بین اقوام قرقیزی و ارتش سرخ، قدرت شوروی در سال 1919 در قرقیزستان
مستقر شد. پس دولت سوسیالیست شوروی به بهانه اعطای حقوق ملیت های مختلف ترکستان که
قرقیزستان بخشی از آن بود براساس نژاد و قومیت آن را به جمهوری هایی تقسیم نمود که
هدف اصلی این طرح زدودن فرهنگی ملی ترکستان (که روح اندیشه اسلامی در آن جاری بود)
و محو اعتقاد و اتحاد اسلامی نهفته بود و تقسیم مذکور چیزی جز مبارزه با وحدت
مذهبی و تخویف و تحقیر آنان از طریق شبکه های تبلیغاتی، نبرد دولت مارکسیستی را با
اسلام نشان می داد، از سال 1921م درب مساجد بسته شد و به سال 1926 به منظور بیگانه
ساختن مسلمانان نسبت به فرهنگ و ارزش های اسلامی، خط عربی به لاتین تغییر یافت.[12]

حملات شدید
ارگانهای مختلف دولت شوروی به دین و مذهب از سال 1947م شدت بیشتری بخود گرفت و در
راستای چنین حرکات ضد دینی، روز جمعه مسلمانان را به روز یکشنبه تبدیل نمود، بعد
از آن با عنوان پوچ «سابوتاژ» مردم مسلمان را تحت ارعاب و زور از ادای فرایض دینی
بخصوص نماز خواندن و روزه داری در ایام ماه مبارک رمضان بازداشتند و سرانجام در
سال 1949م در قرقیزستان وسایر جمهوری های آسیای میانه جرم شمردن ادای فرایض مذکور
به تصویب رسید. مردم قرقیزستان که خود را به امت اسلامی وابسته می دانستند و اسلام
در سنت ها و باورهای ملی آنان حضوری فعال و پرتحرک داشت و امور معنوی و دینی چون
روحی در کالبد اجتماعی و روابط سنتی آنان رسوخ کرده بود،تسلیم آین قوانین نشدند و
این گونه نبود که دست روی دست بگذارند و بر چنین تصمیم هایی صحه بگذارند و در
جستجوی راههایی دیگر برای نشان دادن علائق دینی و مذهبی خود برخاستند، رفتار مذهبی
آنها بعد عمیق تر و همه جانبه ای بخود گرفت و اماکن مذهبی اشان وجهه تقدیس آمیز
افزونتی یافت، رژیم حاکم بر شوروی که همه مسائل را با دید مادی تبیین و تحلیل می
نمود فکر می کرد با محو آثار دینی و تصویب قوانینی مبنی بر تحرمی و جرم شمردن عبادات
مردم، دیگر چیزی به نام مذهب وجود نخواهد داشت غافل از آنکه گرایش های عالی انسانی
و تمایلات معنوی انسانها با این حرکات نه تنها تضعیف نمی شود بلکه شدت و حدّت
افزونتری می یابد و فرهنگی اسلامی فراگیرتر و عمیق تر جا افتاده تر از آن بود که
در مقابل حملات بی محتوا و تبلیغاتی کمونیستی از هم بپاشد، تلاش مسلمانان آسیای
میانه در مدت 70 ساله سلطه مارکسیست برای حفظ اعتقادات و ارزشهای خود، از بی خاصیت
بودن رفتارهای ضد مذهبی کمونیست ها حکایت می کند. گرچه از سال 1970م برای یک
میلیون مسلمان ساکن در قرقیزستان تنها 33 مسجد رسماً باز بود اما تعدا
عبادتگاههایی که بطور مخفیانه و غیر علنی وجود داشت چندین برابر این مقدار بود، [13]

یادآوری می
شوده که قرقیزها سنی مذهب و پیرو مکتب حنفی می باشند، نحستین روحانیونی که برای
نشر اسلام به میان آنها آمدند اهل ازبکستان بودند، سپس با افزایش فعالیت مذهبی
تاتارها، روحانیون تاتارولگا جای آنها را گرفتند. نهضت تصوف در اشاعه اسلام بین
قرقیزها نقش مهمی دارد، شعبات چهارگانه قادریه در بنی قرقیزها از نفوذ بالای
برخوردار است ولی در گذشته نیرومند ترنی فرقه صوفیه در این منطقه نقشبندیه بوده
است.

مسائل جمعیتی
و فرهنگی

نام قرقیز
برای اولین بار در ترکیه ارخن یا اورخن (مربوط به سده هشتم بعد از میلاد) آمده
است، قرقیزها در سال 840 م دولت اویقور را در شمال غربی مغولستان برانداختند و
خود، اراضی میان رودهای مینی سی و ارخن را اشغال نمودند، قرقیزها از گذشته ، زندگی
کوچ نشینی داشته اند و هنوز هم سنت های قومی و نظام قبیله ای برروابط اجتماعی آنان
حاکم است و به همین دلیل کمتر در تلاش بوده اند تا برای تشکیل حکومتی مستقل اقدام
کنند. پروکوپ (procope)
مورخ بیزانسی در تحقیقات تاریخی خود پیرامون آسیای میانه از قومی بنام هفتالیت ها
نام می برد که مرمانی از ریشه هونهای چینی هستد و چینی ها به آنها یه تا (yeH-tA)
می گفتند، این افراد شاخه ای از ایلات قرقیز باشند.

در سال 1979م
از 5/3میلیون فنر سکنه قرقیزستان 5/47%قرقیز بوده اند، بقیه اقوام ساکن در جمهوری
مذکور ازبک ها، تاتارها، ترکمن ها،اونیمورها، ژرمن ها ، روس ها و اوکراینی ها بوده
اند. از لحاظ توزیع منطقه ای، قوم قرقیز در آسیای میانه 5/88% در قرقیزستان و بقیه
در سایر جمهوریها ساکن بوده اند حدود 90 هزار آلمانی در قرقیزستان سکونت دارند این
افراد بقایای نسلی هستند که از سال 1941م بدنبال فرمان انحلال جمهوری خود مختار
آلمانی ها در ساحل رودخانه ولگا،باین نقاط کوچ داده شده اند.[14]

در سال 1984م
این جمهوری 3800000 نفر سکنه داشت ولی در وضع فعلی متجاوز از 5/4 میلیون فر سکنه
دادر. علوه بر قرقیزهای ساکن در ناقط مختلف آسیای میانه بویژه قرقیزستان حدود
100000نفر قرقیز در چین و 1000 نفر هم در افغانستان بوده اند که در حال حاضر به
پاکستان پناهنده شده اند.

از سال 1944م
که تعدادی از مسلمانان ساکن در قفقاز و ماورای آن به قرقیزستان بعید شدند بر گرایش
های مذهبی قرقیزها تاثیر قابل ملاحظه ای گذاشتند و آنها را مذهبی تر از گذشته
نمودند و کلیه منابع شوروی احیای تصوف را در بین قرقیزها در کنار زبان روسی برای
امور اداری، قضایی و اقدامات رسمی دیگر، قبل از فروپاشی شوروی استفاده می شد
همچنین زبان تدریس، در دوره ابتدائی و متوسطه، و در بسیاری موارد در دانشگاه،
قرقیزی بوده است. برنامه های رادیو تلویزیون قرقیزستان به زبانهای قرقیزی، روسی،
آلمانی و زبان «دونگن» پخش می شود.

نخستین
روزنامه قرقیز زبان «کوهستانهای آزاد» نام داشت که در سال 1924م در تاشکند انتشار
یافت . روزنامه ها و مجلات دیگر آن عبارتند از: روزنامه معلم، مدنیت قرقیزستان،بهداشت،زنان
قرقیز. کتب و جزواتی نیز به زبان قرقیزی در این جمهوری و در سایر جمهوریهای آسیای
میانه و حتی روسیه به چاپ می رسد که از 106 عنوان آنها در سال 1980م، 26 عنوان
متون تخصصی علمی بوده که در مراکز آموزشی و دانشگاهی به عنوان متن درسی مورد
استفاده قرار گرفته است.

در سال
84-1983م در 1700 باب مرکز آموزشی قرقیزستان حدود یک میلیون نفر دانش آموز اعم از
قرقیزی و غیر از آن مشغول تحصیل بوده اند، همچین در سال تحصیلی مذکور در 17 مؤسسه
دانشگاهی قرقیزستان قریب به 60000دانشجو به تحصیلات عالی اشتغال داشته اند.[15]

نگاهی به اوضاع
سیاسی- اقتصادی قرقیزستان

سه گروه عمده
سیاسی در قرقیزستان وجود دارند، گروهی از آنان متعلق به نارین هستند، که زادگاه
رهبر قدیمی جمهوری تورداکن اسوبالیف (Turdakun -usubalier) می باشد.

شورشهای شهر
اش(واقع در غرب قرقیزستان) در ژوئن و ژوئیه 1990م که با درگیری بنی افراد اوباش و
آوارگان قرقیزی در بخش ازبک نشین شهر مذکور آغاز گردید منجر به کشته شدن صدها نفر
از سکنه قرقیز و ازبک شد و به مخالفان آبسامات ماسالیف دبیر اول حزب کمونیست
قرقیزستان بهانه ای داد تا گرد  آن متحد
شوند، تورداکن اسوبالیف مخالف حزب مذکور محسوب می شد که از گروه نارین بوجود آمده
بود،بعد از انتخابات، شورای عالی جدید جمهوری در سال 1990گروه نارین که همچنان از
اعضای حزب کمونیست بودند در این مجلس به عنوان یک گروه دموگراتیک تشکلّ یافتند و
با حمایت از روشنفکران و میانه روهای مسلمان به اعتبار خود افزودند. گروه نارین پس
از انتخابات شورای عالی جدید جمهوری در 28 اکتبر 1990م عسگر آقایف رئیس آکادمی
علوم را به عنوان اولین رئیس جمهور قرقیزستان انتخاب نمودند، وی در انتخابات پائیز
1991م که بدون رقیب بود نیز از سوی مردم به عنوان رئیس جمهوری برگزیده شد.

گروه دوم سیاسی
از تالاس آمده اند و گروه سوم که شبکه حمایتی آنان با تشکیلات حزبی ازبکستان درهم
آمیخته به اش تعلق دارند.[16]

قرقیزستان به
لحاظ همسایگی با چین از نقطه نظر تجهیزات نظامی مورد توجه شوروی سابق بوده است و
استقرار سلاحهای هسته ای در این سرزمین در راستای منظور مذکور بوده است. این کشور
در تابستان سال 1992م موفق به تشکیل ارتش ملی شد. قرقیزستان نسبت به سایر جمهوری
های آسیای میانه آرامتر و با ثبات می باشد اما با تورمی مهار نشدنی وفقرو محرومیت
شدید روبرو می باشداین در حالی است که جمهوری مزبور از نظر ذخائر معدنی و کشاورزی
و فرآورده های دامی غنی است. رودخانه های آن گرچه – بدلیل آبشارهای مسیر- برای
کشتیرانی مناسب نیستند اما از منابع مهم انرژی هیدروالکتریک به شمار می روند.
قرقیزستان از تولیدکنندگان اصلی آنتیموان، جیوه، اورانیوم و زغال سنگ شوروی سابق
به شمار می رفت.[17]
منابع معدنی دیگر آن عبارت استاز: نفت، گاز طبیعی، سرب، روی و انواع سنگهای
ساختمانی.

و همچنین
صنایع: برق،معدن کاری، ذوب فلزات، ماشین سازی،سیمان و غذایی نیز در آن استقرار
یافته اند. کشت غلات، نیشکر،توتون و پنبه در آن رواج دارد و به دامداری بویِژه
پرورش گوسفندانی که دارای پشم لطیف هستند توجه کافی می شود. سنت های بومی،قواعد
ایلی و طایفه ای برحیات اقتصادی- اجتماعی و حتی فرهنگی این جمهوری اثر گذاشته است،
فرش های دست بافت زنان قرقیز از زمانهای دور باارزش بوده و طرح این شاهکارها دارای
چنان تنوع مبهوت کننده ای است که پیدا کردن دو قالی همانند، تقریباً ممکن است.[18]

 



[1][1] – این دائره المعارف بنام فرهنگ آنسیلکو پدیک موسوم است.

/

پژوهشی پیرامون ذوالقرنین و کوروش

پژوهشی
پیرامون ذوالقرنین و کوروش

سید موسی میر
مدرّس

قسمت آخر

سخنی با
علامه طباطبایی و پیروان نظریه ابوالکلام آزاد

درباره تبیین
این که پرسش از شخص ذوالقرنین بوده یا شخصیت او، مفسر عظیم الشأن علامه طباطبایی
می نویسد:

«یعنی از تو
از وضع ذی القرنین می پرسند، چون اگر مقصود معرفی شخص او بود جا داشت در جواب اسمش
را معرفی کند و بذکر لقبش که همان ذی القرنین باشد اکتفا ننماید. پس معلوم می شود
سائل از سرگذشت او پرسش نموده».[1]

اما در تفسیر
قمی و در در المنثور، خلاف این مدعا رقم خورده است. علی بن ابراهیم در ج2 ص40 می
گوید:

بعد از آنی
که پیامبر (ص) از داستان موسی و وصی او، یوشع بن نون و خضر سخن راند، قریش گفتند:
«فاخبرنا من طایف طاف المشرق و المغرب من هو و ما قصته؟».

ما را خبر
بده از کسی که شرق و غرب عالم را پیمود؛ چه کسی بود و  سرگذشتش چسان رقم خورد؟

در درالمنثور
ج4 – ص240 آمده است که یهودیان از پیامبر اسلام (ص) به بیان ذیل سؤال کردند:

«کیف تقول فی
رجل کان یسیح فی الارض».

 بنابرانی اولا معلوم نیست که قریش ، لزوماً با
اشاره به یهود به چنین پرسشی اقدام کرده باشند؛ چه این که محتمل است، قریش خودشان
برای تعچیز رسول اگرم (ص)؛ از ذوالقرنین نامی که در آن عصر یا دوران پیشین برای
برخی شناخته شده بوده، لفز مانند، سؤال کرده اند تا به اصطلاح دست پیمبر را رو
کنند!

ثانیا احتمال
می رود که از ذوالقرنین یمنی پرسش شده باشد-گرچه با اشاره یهود این کار صورت
پذیرفته باشد- و هیچ بعدی ندارد که به انگیزه تعجیز نیز سؤال کرده باشند.

ثالثا این
فرضیه نیز وجود دارد که پرسش از کسی که آنها او را ذوالقرنین می خوانده اند- مثلا
کوروش به پندار یهودیان- انجام شده باشد، ولی قرآن به جای پاسخ دادن به این که
ذوالقرنین کیست؟ اوصاف و ویژگیهای او را ذکر کرده و این نکته ای در خورد دقت است و
مانند آن در جای دیگر قرآن نیز به کار رفته فی المثل هنگامی که از رسول الله (ص)
پیرامون علت اختلاف ماه در زیاده و نقصان (قرص، نیم قرص و هلال) سؤال نمودند،
محتملا به علت عدم درک سائلین از دقایق علم هیأت و ستاره شناسی به بیان فایده و غرض
از این اختلاف اکتفا می شود:[2]«یسئلونک
عن الاهله قل هی مواقیت للناس و الحج…». (سوره بقره – آیه 189)

بنابراین
هنگامی که از شخصیت ذوالقرنین سؤال می شود، قرآن روی مصالحی،به تبیین اوصاف او می
پردازد از این رو انطباق اوصاف با ذوالاوصاف را باید از روایات و شواهد تاریخی
معتبر به دست آورد.

باری در این
گیرو دار، با نهایت تأسف، مفسر معصر حضرت علامه طباطبایی و نویسندگان محترم تفسیر
نوین و نمونه با وجود اعترافشان بر تحریف تورات [3]
و با این که ابوالکلام آزاد نیز شالوده مدعایش را براساس تورات پی افکنده، باز حرف
او را تکرار نموده و با تعابیر مختلفی، تلقی به قبول کرده اند. در حالی که
ابوالکلام خود در صفحه 216 می نویسد [در ماجرای لشکرکشی بخت النصر به بیت المقدس] «بزرگترنی ثروت مذهبی آنها [یهودیان] که نص تورات باشد برای ابد، از صفحه روزگار
محو شد…».

همو درصفحه
186، گفتار محققانی را نقل می کند که در وجود دانیال و رؤیای او تشکیک کرده اند:

«بعض محققین
جدید عقیده دارند که این کتاب ساختگی است و قرنها بعد از سقوط بابل و آزادی یهود،
یهی در زمان اوج امپراطوری روم تألیف شده است. نه تنها در تألیف کتاب بلکه در وجود
دانیال بصورت مذکور نیز شک دارند و می گویند که چننی کسی وجود نداشت و برای ساختن
داستان فوق، دانیالی نیز خلق شده است.

بعض دیگر به
وجود دانیال در زمان اسارت بابل عقیده دارند بدون اینکه اقوالی را که به او نسبت
داده می شود مطابق واقع پندارند و می گویند که بعد ها برای تقویت آرزوها و آمال
آینده یهود با پیشگوئیها و عقاید خارق العاده این کتاب نوشته و مطالب آن اختراع
شده است».

بنابراین جای
این پرسش باقی است که چگونه همین تورات دستاویز قرار می گیرد، و بنیان غیر مرصوصی
براساس آن پی ریزی می شود.

به هر حال،
اگر کسانی درصدد یافتن حقایق تاریخی باشند، با مشاهده مدارک و مطالب ارائه شده،
تردیددر عدم صحت کلام ابوالکلام نخواهند داشت. البته علت اشتباه مفسر بزرگ معاصر
استاد علامه طباطبائیی در تمایل داشتن به این نظریه، عدم فرصت کافی- به واسطه
اشتغالات گوناگون فلسفی، کلامی ، تفسیری، عرفانی،اصولی و غیره – در مراجعه به
کتابهای مأخذ تاریخ ایران باستان بوده؛ از این جهت می بینیم آنچه درباره کوروش از
هرودوت نفل می کند، همان منقولات ابوالکلام است. متأسفانه مؤلفان تفسیر نمونه نیر
روی اعتماد و اطمینان به معظم له و بدون تفحص و کاوش کافی، همان دیدگاه را که به
اعتقاد خودشان خالی از تردید نیز نیست، پذیرفته اند.چ

در پایان
خاطرنشان می سازد که در میان کاندیداهای منطبق بر عنوان  ذوالقرنین ، اسکندر ول و فریدون پیشدادی و یکی
از اذواء یمن، محتمل تر به نظر می رسند، لکن با توجه به قراینی کحه پیشتر اشاره
شد؛ بویژه روایاتی که در این باب وارد است، محتمل ترین فرد در انطباق با ذوالقرنین
، اسکندر اول است. گرچه تاریخ در این مورد خبری نداده است، ولی گفته آمده که شواهد
دیگری برای تمسک جستن در اثبات مدعا وجود دارد.

پایان

 



[1] – المیزان فی تفسیر القرآن، ج26، ص256.

/

ژئوپلتیک جزایر سه گانه خلیج فارس

ژئوپلتیک
جزایر سه گانه خلیج فارس

(ابوموسی و
تنب بزرگ و کوچک)

دکتر محمد
رضا حافظ نیا

قسمت آخر

فرضیات مربوط
به طرح مسئله ابوموسی:

مدتی است که
مسئله ابوموسی بصورت بحرانی در حال شکل گیری در منطقه ژئوپلتیکی خیلج فارس طرح شده
است . این بحران در مراحل آغازین خود بوده و از شکل سیاسی خود خارج نشده است لکن
ابعاد سیاسی آن وسیعتر می شود که اگر از پیشرفت بحران ممانعتی بعمل نیاید احتمال
تشدید آن وجود دارد که در این صورت مشکلاتی را برای جمهوری اسلامی ایرن و کشورهای
منطقه و حتی جهان باعث خواهد گردید. در رابطه با طرح مسئله ابوموسی و ایجاد وضعیت
برای جمهوری اسلامی ایران در منطقه و جهان فرضیاتی قابل تصور است که بشرح زیر بیان
می شود:

1-حفظ تورازن
قدرت نظامی در منطقه:

همانطور که
قبلا بیان شده است جزیره ابوموسی از اهمیت ژئواستراتژیک برخوردار است یعنی به دلیل
موقعیت جغرافیائی و نیز وضعیت سواحل و اعماق آبهای پیرامون آن، در یک استراتژی و
عملیات نظامی داخل منطقه، کاربرد مؤثری پیدا می کند. برخورداری جمهوری اسلامی
ایران از سواحل خوب و اعماق مناسب خلیج فارس (بدلیل گرتیش خط القعر  آ؛ن به سمت ایران) باعث می گردد که این کشور
بتواند از توانائیهای نظامی خوبی برخوردار شود و شناورهای سطحی و عمقی آن در منطقه
براحتی به مانور بپردازند. در واقع ایران از استعداد وقابلیت خوبی برای تجهیز ارتش
خود به شناورهای عمقی و زیردریائی برخوردا است در صورتی که ضلع جنوبی جلیچ فارس و
کشورهای آن فاقد چنین امتیازی هستند و نمی توانند توان زیردریائی خود را توسعه
دهند. هرچند آنها از حیث تجهیز و تسلیح نظامی، به کمک دلارهای نفتی خود قادرند
توازن نظامی با ضلع شمالی پیدا نمایند و حتی از جمهوری اسلامی ایرانی مجهزتر شوند
ولی از حیث زیردریائی چنین امکانی را ندراند زیرا وضعیت سواحل و اعماق فلات قاره
آنها برای چنین هدفی مناسب نیست. برخوردار شدن جمهوری اسلامی ایران از امکانات
زیردریائی ، از نظر رقبای منطقه ای و جهانی آن به معنی تغییر و توازن استرتژیک در
منطقه است. زیرا جمهوری اسلامی ایران به لحاظ وضعیت جغرافیائی و موقعین جزایر و کف
خلیج فارس توانسته است در سازمان دفاعی- رزمی خود چنین عنصری را وارد نماید و وزن
قدرت نظامی خود را در منطقه افرایش دهد در صورتی که سایر کشوهای جنوبی خلیج فارس
فاقد آن بوده و قادر به حفظ توازن منطقه ای از این حیث نیستند. البته این تغییر
توازن تاثیر زیادی بر روابط دو جانبه و چند جانبه جمهوری اسلامی ایران با سایر
کشورهای منطقه خواهد داشت.

از نظر
کشورهای ضلع جنوبی و نیز آمریکا، طرح مسئله ابوموسی معنی دار است زیرا این جزیره
هم به لحاظ موقعیت و هم به لحاظ وضعیت جغرافیائی خود و نقش ژنواستراتژیکی که دارد
می تواند نه تنها امکان برخوردار شدن آنان را از یردرایئی فراهم کند بلکه در
اختیار داشتن آن باعث خواهد گردید که دارنده آن بتواند بر بخش وسیعی از خلیج فارس
و آبراهه ها و گذرگاههای شناور ها تسلط داشته و آنها را کنترل نماید علاوه بر آن
متقابلاً جمهوری اسلامی ایران کنترل خود بر گذرگاهها و بخش وسیعی از خلیج فارس را
از دست خواهد داد این نکته نیز نباید مورد غفلت قرار گیرد که آمریکا برای مقابله
با جمهوری اسلامی ایران نیاز به تدارک و ذخیره سازی نیرو در منطقه دارد و
زیردریائی نیز در این رابطه اهمیت خاصی پیدا می کند و پیرامون سه جزیره جای مناسبی
برای استقرار زیردریائیهای اتمی و سایر واحدهای رزمی و شناورها است.

2-اعمال فشار
علیه جمهوری اسلامی ایران در رابطه با مواضع سیاسی آن:

جمهوری
اسلامی ایران در زمینه مسائل بین المللی و منطقه ای مواضع سیاسی خاص خود را اتخاذ
نموده است. این مواضع با منافع غرب بویژه آمریکا در تعارض می باشد بنابراین از نظر
آنه طرح مسئله ابوموسی می تواند باعث فشار بر جمهوری اسلامی ایران و عقب نشینی آن
از مواضع سیاسی خود در صحنه بین المللی شود. از مواردی که منجر به تعارض سیاستها و
مواضع جمهوری اسلامی ایران با غرب شده است می توان به نمونه های زیر اشاره کرد.

الف: برقراری
صلح بین اعراب و اسرائیل از دید منافع آمریکا در این برهه زمانی امری حیاتی تلقی
می شود و چشم انداز استراتژیکی آینده منطقه خاور میانه نیز برای منافع  آمریکا زمانی مفید خواهد بود ه اعراب و اسرائیل
با دیکیدگر اختلاف نداشته باشند و مواضع مسالمت آمیز اختیار کنند. بنابرانی از نظر
آمریکا این مذاکرات باید منتج به نتیجه شود. آنچه که بر روند مذاکرات صلح اثر
گذاشته و مانع از پیشرفت کار می شود موضع سیاسی جمهوری اسلامی ایران است که با
پدیه مذاکرات صلح مخالفت می نماید بنابراین با طرح مسئله ابوموسی اولا فشار سیاسی
بر جمهوری اسلامی ایران وارد شده و با دادن ابعاد بین المللی هب آن بر حجم فشارها
افزوده می شود تا ایران از مواضع خود دست بردارد و یا کوتاه بیاید. ثانیا با تشدید
مسئله و دادن بعد عربی به آن به نوعی اختلاف بین جمهوری اسلامی ایران و اعراب
تشدید شده و به همگرائی اعراب و اتخاذ مواضع سیاسی متحد علیه ایران در رابطه با
مسئل ابوموسی خواهد انجامید و بدین ترتیب ثل اختلاف و مناقشه از اعراب- اسرائیل در
مسیر آشتی سریع تر قرار خواهد گرفت. به زبان ساده هدف عمده طرح مسئله ابوموسی ایجاد
جایگزین مخالف اعراب در صحنه بین المللی است و آمریکا می خواهد بجای اسرائیل، در
مقابل اعراب جمهوری اسلامی ایران را قرار دهد و اسرائیل را از گردونه مخالفت با
اعراب در احساس و تلقی آنها تلقی نماید.

ب:مسئله
بوسنی – هرزگوین

موضع سیاسی
جمهوری اسلامی ایران در مقابل مسئله بوسنی و هرزگوین باعث مقبولیت آن در بین
مسلمانان آن کشور شده است این مقبولیت بمعنی پیدایش زمینه حوزه نفوذ برای جمهوری
اسلامی ایران در قاره اروپا و ضلع شمالی دریای مدیترانه می باشد و این امر بر غرب
و آمریکا ناگوار است زیرا مخالف استراتژی محدود سازی حوزه نفوذ جمهوری اسلامی
ایران در سطح جهانی از سوی آمریکا و غرب می باشد بنابراین طرح مسئله ابوموسی از
نظر آنها می تواند اولا باعث فشار سیاسی و سرگرم کردن و اشتغال تلاش بین المللی
جمهوری اسلامی ایران در رابطه با مسئله ابوموسی شود. ثانیا هشداری از سوی آمریکا
به آن باشد که از پرداختن به مسئله بوسنی صرفنظر کند در غیر این صورت دچار ایجاد
وضعیت خواهد شد.

ج: مسئله
جمهوری های جدید الاستقلال آسیای میانه:

آسیای میانه
از حیث دینی، تاریخی، فرهنگی، زبانی و جغرافیائی با فلات ایران پیوستگی داشته و
مشترکات زیادی بین آنها وجود دارد. فروپاشی کمونیسم و کشور شوروی منجر به بروز خلأ
قدرت حاکم در منطقه و فقدان آرمان سیاسی فراگیر شده است. در پی بروز وضعیت جدید،
آرمان سیاسی برپایه هویتهای محلی و ناحیه ای در منطقه آسیای میانه شکل گرفت و
ارزشهای دینی و مذهبی و فرهنگی فرصت اظهار وجود پیدا کردند. تجانس خصیص های مزبور
بین مردم ایران و مردم آسیای میانه خود به خود حضور جمهوری اسلامی ایران در در
منطقه مطرح نمود. این حضور اولا با استراتژی محدودسازی آمریکا مغایرت دارد. ثانیا
آسیای میانه از دید  آمریکا واجد پتانسیل
های علمی، تکنولوژیکی و نسلیحاتی است که همگرائی آنها با جمهوری اسلامی ایران می
تواند به تقویت قدرت سیاسی آن در منطقه و جهان کمک نماید که این خود بمعنی تقویت
رقیب آمریکا بوده و طبعا برای آن غیر قابل تحمل است. ثالثا منطقه آسیای میانه در
بین کشوره ای ایران و چین قرار گرفته است و قرار گرفتن در حوزه نفوذ جمهوری اسلامی
ایران به معنی کامل شدن دالان ارتباط مستقیم ایران و چین می باشد. که می تواند به
تقویت روابط دو کشور بیانجامد. از آنجایی که در نگرش استراتژیکی آمریکا، کشورهای
چین و جمهوری اسلامی ایران هر دو رقبای آن در عرصه بین المللی به حساب می آیند
بنابراین اتحاد رقبای آمریکا بر خلاف منافع استراتژیکی آن کشور می باشد. براین
اساس از دید  آمریکا بر خلاف منافع
استراتژیکی آن کشور می باشد. براین اساس از دید آمریکا منطقه آسیای میانه اهمیت
ژئواستراتژیک پیدا می کند و لذا از حضور و نفوذ جمهوری اسلامی ایران در آن منطقه
جلوگیری می کند، و جهت اجرای این سیاست از اهرمهای منطقه ای خود نظیر ترکیه و
عربستان سعودی و نیز دوستان جدید خود نظیر روسیه کمک می گیرد. طرح مسئله ابوموسی
نه تنها هشداری از سوی آمریکا به جمهوری اسلامی ایران در قبال سیاستهای آن نسبت به
آسیای مرکزی تلقی می شود بلکه می تواند موجب چرخش توان دیپلماتیک ایران از آسیای
مرکزی به خلیج فارس بگردد.

3-کاهش قدرت
و اقتدار جمهوری اسلامی ایران در حوزه ژئوپلتیکی خلیج فارس:

خلیج فارس به
لحاظ برخوردار بودن از منابع عظیم و بدون رقیب انرژی در حال حاضر به عنوان هارتلند
جهانی عمل می کند و طبعاً دولتی که بتواند نفوذ خود را براین منطقه استراتژیکی
اعمال نموده و  آنرا کنترل کند خواهد
توانست در توزیع قدرت جهانی و کنترل آن سهم قابل ملاحظه ای داشته و بر نظام بین
المللی تأثیر بگذارد. آمریکا برای ادامه سیادت و کنترل خود بر جهان، در جستجوی
ادامه سلطه و کنترل خود بر خلیج فارس  از
طریق جذب کشورهای حاشیه جنوبی آن است. از سوئی حاشیه شمالی و بخشی از حوضچه خلیج
فارس در قلمرو مالکیت، حاکمیت و صلاحیت جمهوری اسلامی ایران بعنوان رقیب سرسخت آن
قرار دارد بنابرانی این وضعیت برای توفیق استراتژی جهانی آمریکا عاملی بازدارنده
تلقی می شود و از نظر این کشور و رفع آن اهمیت زیادی پیدا می کند. از طرف دیگر
همانطور که قبلا بیان شده است موقعین جغرافیائی ابوموسی باعث می گردد که: اولا
برابر ضوابط کنوانسیون حقوق بین الملل دریاها، حوزه حاکمیت و صلاحیت جمهوری اسلامی
ایران بر بخش وسیعی از خلیج فارس گسترش یابد. ثانیا به آن امکان کنترل و نظارت بر
خطوط تردد دریائی شناور ها را می دهد. ثالثا به نیروی دریائی و شناورهای عمقی و
زیردریائی های آن امکان مانور و حضور فعال در عرصه آبهای خلیج فارس را می دهد.
بنابراین طرح مسئله ابوموسی با نیت سلب مالکیت و حاکمیت جمهوری اسلامی ایران از
سوی آمریکا و بعضی از کشورهای حاشیه جنوبی آن می تواند به کاهش قدرت جمهوری اسلامی
ایران در هارتلند جهان منجر شود که بدنبال آن افزایش قدرت آمریکا را در خلیج فارس
بدنبال خواهد داشت.

اقدامات و
مراقبتهای دولت جمهوری اسلامی ایران در خصوص جزایر:

با توجه به
اهمیت جزایر ایرانی  خلیج فارس و تنگه هرمز
بویژه جزایر سه گانه از دید منافع ملی جمهوی اسلامی ایران، می بایست اقدامات و
مراقبتهای زیر توسط آن انجام شود:

1-تزریق
جمعیت:

با توجه به
منافع حقوقی، اقتصادی، اجتماعی،فرهنگی و سیاسی تزریق جمعیت، این اقدام چه در مورد
جزایری که در حال حاضر دارای جمعیت کم هستند و چه در خصوص آنهائی که فاقد جمعیت می
باشند می بایسد صورت پذیرد البته این امر مستلزم ایجاد پتانسیلها و زمینه های جذب
جمعیت نیز می باشد.

2-توسعه
فعالیتهای عمرانی و اقتصادی:

سواحل و
جزایر خلیج فارس بجز در معدودی از مکانها که به قطب توسعه تبدیل شده اند تقریبا جز
مناطق توسعه نیافته تلقی می شود و این واقعیت زمانی خود را نشان می دهد که سواحل
ضلع شمالی با ضلع جنوبی خلیج فارس مقایسه گردد که در آن صورت عدم توازن مشهود
خواهدبود.

ازآنجائی که
سواحل و جزایر ایرانی خلیج فارس یک مجموعه بهم پیوسته را در داخل یک ناحیه
جغرافیائی بوجود می آورند لازمست نسبت به توسعه هماهنگ و جامع آنها در قالب یک
برنامه توسعه منطقه ای اقدام شود و در این رابطه گسترش فعالیتهای اقتصادی بر اساس
پتانسیل های لازم در کنار سایر عوامل توسعه صورت پذیرد.

4-کنترل
فعالیتهای دیگران در منطقه:

فعالیتهای
اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و نظامی سایر دولتها اعم از درون منطقه ای و برون منطقه
ای باید زیر نظر قرار داشته و مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد و بنحو مقتضی از
فعالیتهای مشکوک جلوگیری شود در همین رابطه مکانگزینی مناطق آزاد تجاری و صنعتی
بویژه در منطه تنگه هرمز باید با احتیاط و بررسی همه جانبه انجام گیرد که با توجه به
وضعیت ژئوپلتیکی منطقه خلیج فارس در آینده مشکلاتی را برای جمهوری اسلامی ایران
باعث نگردد.

5-رفتار رأفت
انگیز و جذاب با سکنه جزایر:

سکنه جزایر
بویژه آنهائی که از حیث تجانسهای فرهنگی و اجتماعی دچار تمایزاتی می باشند باید
مورد توجه خاص قرار گرفته و سیاستهائی در جهت جذب و اختلاط آنها با داخل کشور
اتخاذ گردد و از هر گونه رفتار دفع کننده پرهیز شود. البته این امر مستلزم مطالعه
واتخاذ سیاستهای اجرائی خاصی می باشد.

6- تعقیب خط
مشی همزیستی مسالمت آمیز با همسایگان:

استمرار و
تقویت و تعمیق این خط مشی به جذب همسایگان و کاهش کدورتها و زمینه های اختلاف
انگیز کمک خواهد نمود و عدم استمرار آن به دفع همسایگاه و جذب آنها از سوی قدرتهای
برون منطقه ای نظیر آمریکا که رقیب جمهوری اسلامی ایران می باشندو دامهای مناسبی
برای همسایگان ما گسترده اند منجر خواهد شد.

پایان

 

/

آزادی و اهمیت آن از دیدگاه اسلام و امام

جاودانگی راه
امام

حجه الاسلام
و المسلمین اسدالله بیات

آزادی و
اهمیت آن از دیدگاه اسلام و امام

بعد ازآنکه
امر بمعروف و نهی از منکر از دیدگاه قرآن و سنت و فقیهان بزرگ و حضرت امام توضیح
داده شد و نقش اساسی آن مورد تحلیل قرار گرفت. و در این وصیت نامه سیاسی و الهی
باهمیت آن اشارت رفت. بیکی دیگر از فرازهای حیاتی و اساسی این وصیت نامه جاودانه
می پردازیم و آن مسئله آزادی است و چون موضوع آزادی بحث بسیار جدی و گسترده ای است
و از دیدگاههای گوناگون باید مورد تحلیل قرار گیرد لذا بطور ریشه ای وارد آن شده و
از زوایای گوناگون، آن را مورد بررسی قرار می دهیم و نظر اسلام را و بالطبع نظر
حضرت امام «س» را بیان خواهیم کرد و از دیدگاه امام هر نوع آزادی مجاز شناخته نشده
است و لذا می فرماید و از آزادیهای مخرب باید جلوگیری شود روی این حساب از اصل
آزادی و اهمیت آن شروع می کنیم.

آزادی و
اهمیت آن

از جمله
مفاهیمی که در تمامی مکتبها مطرح می شود از درخشندگی و برچستگی خاصی برخوردار است
مفهوم آزادی است. آزادی از مقولاتی است که هم در فلسفه از جایگاهی بس رفیع و بلند
برخوردار است و هم داخل در مقولات سیاسی می باشد و لذا در تمامی مکتبهای سیاسی از آن
بحث و بررسی بعمل آورده و مورد تحلیل نیز قرار داده اند.

از نظر
فلسفی، آزادی به معنای اختیار، و انتخاب، در برابر جبر است. و در فلسفه الهی در
بحث علیت و معلولیت، وقتی که رابطه علت و معلول را مورد بحث و بررسی قرار می دهند
در آنجا باین نتیجه می رسند که اگر معلول ممکن بمرحله ضرروت و وجوب و حتمیت از
ناحیه علت نرسد و واجب بالغیر نگردد موجود نخواهد شد و از این قانون چنین تعبیری
می آورند: «الشیء ما لم یجب لم یوجد».[1]

یعنی شیء
ممکن مادامی که بمرحله وجوب نرسیده است موجود نخواهد شد. سپس آمده اند در همین
راستا افعال و کارهی انسان ر ا مورد مطالعه و دقت قرار داه اند و چون قانون علیت
ومعلولیت را قانون عام و فراگیر می دانند شامل اعمال و افعال انسان هم خواهند
دانست و احکام آن که رابطه ایجاب و وجوب است و رابطه ضرورت و حتمیت می باشد درباره
اعمال و افعال انسان هم حاکم خواهد بود بالطبع درباره افعالی که انسان آنها را از
روی فهم و ادراک و خواست انجام می دهد و از افعال ارادی و تدبیری انسان بشمار می
روند این سؤال مطرح می شود، آیا انسان در این نوع اعمال و افعال نقش اصلی و محوری
و در واقع علیت تامه را ایفاء می نماید و عامل دیگری غیر از انسان ایفاء نمی کند؟
و یا اینکه انسان در حکم ابزار و آلت کار و فعالیت بحساب می آید. وقتی که صاحب
ابزار خواست اینکار انجام خواهد شد و ای اینکه طور دیگری است و نحوه دیگری باید به
موضوع نگریست و طور دیگری باید رابطه افعال انسان را با خود انسان و یا علل بیرونی
و از جمله خدای جهان توجیه و تفسیر کرد. و لذا از حیث فلسفی و ایدئولوژیکی در این
باره سه نظریه مختلغ و متضاد ابراز شده و هرکدام از آنها طرفدارانی هم دارند.

گروهی
معتقدند افعال انسانه با خود انسان مرتبط بوده و علت تامه آنها خود او می باشد و
نقش اصلی و محوری را خود او ایفا می نماید و در اصطلاح این نوع تأثیر و ارتباط را
تفویض و پیروان این نوع طرز تفکر را مفوضه می نامند و در تاریخ اسلام این طرز تفکر
هواداران زیادی هم داشته و شاید الان هم دارد.

گروهی دیگر
معتقدند که انسان نقش ابزار و آلت کار با افعال خود را دارد و اراده و خواست وی
نقشی در افعال وی ندارد، فاعل وانجام دهنده واقعی خداست و هرچیزی را وی بخواهد آن
انجام خواهد شد چه آن شیء از اموری باشد که در بیرون از حوزه خواست و اراده و
فعالیت انسان قرار گرفته باشد. این نوع رابطه بنام : جبر: و طرفداران این نوع طرز
تفکر را مجبره می نامند و در دنیای اسلام و غیر اسلام طرفداران فراوان و زیاد
دارد.

در برابر این
دو طرز تفکر و دو بینش فلسفی و ایدئولوژیکی، طرز تفکر دیگری وجود دارد که با هر دو
طرز فکر فوق متضاد بوده و از نظر مبنای فلسفی، پایه های هر دو طرز فکر را مردود می
داند و این طرز فکر از اهل بیت پیامبر (ص) و امامان معصوم(ع) بویژه از دوران حیات
علمی امام صادق (ع) پشوای ششم شیعیان عالم آغاز گشت و امروز محور تفکر فلسفی دنیای
اسلام و فلاسفه مشرق زمین محسوب می گردد و اجمال آن طرز فکر این است که: افعال و
اعمال انسان به دو دسته و گروه تقسیم می شوند:

دسته یکم
اعمال و افعال غیرارادی و غیر اختیاری انسان است و گاهی از آنها اعمال و افعال
التذاذی هم تعبیر می آورند.

دسته دوم
اعمال و افعالی است که اراده و خواست انسان در آنها دخالت داشته و در رده اعمال و
افعال ارادی انسان قرار دارند.  بحث در
گروه یکم نمی باشد. بحث درباره گروه دوم می باشد و اعتقاد ما در گروه دوم این است
که درباره اعمال و افعال ارادی انسان، هم خدای عالم  نقش دارد و هم خود انسا دخالت و نقش دارد. سنت
خدای عالم بر این تعلق گرفته است که این نوع اعمال از طریق خاص و اراده و فهم و ادراک
انسان تحقق پیدا کند. یعنی خواست خدای عالم چنین است. اگر انسان بخواهد و تصمیم
بگیرد کاری را انجام دهد اراده حق هم این گونه لباس عمل می پوشد، و به عبارت دیگر
سنت هستی چنین است. انسان از روی فهم و درک و عشق و علاقه و خواست خود تصمیم بگیرد
و این کار را انجام دهد. پس اعمال انسان، هم رابطه با خودش دارد و هم رابطه با علل
بیرونی و ذات اقدس حضرت حق و مجموعه علل بیرونی و انسان در ارتباط با این نوع
اعمال ، علت تامه به شمار می روند و هر کدام به تنهایی علت تامه به حساب نمی آیند.
روی این تحلیل، انسان نه مجبور است که گروهی اعتقاد داشتند و نه رها و مطلق العنان
و مفوض است که گروه دیگر برآن اعتقاد داشتند بلکه انسان مختار است و دارای انتخاب
است و این عبارت بلند و پر محتوی که از امام صادق (ع) نقل شده است: «لا جبر و لا
تفویض بل امر بین الامرین» به این طرز فکر اشاره دارد. روی این طرز تفکر فلسفی،
انسان در اعمال ارادی و تدبیری آزاد و صاحب اختیار بوده و باید از روی فهم و درک و
ارزیابی و باور به شده و یا نشدن و میل و علاقه و خواست خود به آن اقدام نموده و
آن را به وجود آورد و این حالت وجداناً در درون انسان موجود است و یکی از حالات
نفسانی وی می باشد و محرک انسان برای انجام اعمال تدبیری همین حالت نفسانی انسان
است. و اگر این نوع حالت را از وی بگیرندو طور دیگری با آن عمل نمایند در حقیقت
باید انسانیت [2] انسان
را ابطال کرده و مهر باطله را بر روی آن بزنند. و این نوع آزادی که آزادی فلسفی و
کلامی و علمی نامیده می شود اگرچه فوق العاده مهم است و اصل و منشأ آزادیهای [3]
دیگر هم هست، در اینجا مورد نظر ما نبوده و در این نوشتار مورد بررسی قرار نمی
گیرد. و آن نوع آزادی که در این کتاب مورد بحث و بررسی قرار می گیرد بنام آزادی
سیاسی و  یا آزادی ازحیث سیاسی و اجتماعی
نامیده می شود.

آزادی سیاسی
و تعریف آن

آزادی سیاسی
و یا آزادی از حیث سیاسی و اجتماعی، از مفاهیممی است که در لغت عرب از آن به حریت
تعبیر شده است و آزادی به این معنی از مفاهیمی است که در این قرون اخیر، رواج پیدا
کرده و از عمر آن زیاد نمی گذرد و شاید عامل رواج آن در قرون اخیر، حرکت اخیری است
که در اروپا به وجود آمده و منشأ پیدایش این تمدن گردیده است. اگرچه حقیقت آن در
اندیشه های بشری از آغاز بوده و از آروزهای افراد بشر در طول تاریخ می باشد.[4]

آزادی به این
معنی مورد بحث ما بوده و تعریف آن چنین است: «آزادی برخورداری افراد از امکانات
حقوق مدنی، اجتماعی و سیاسی در برابر قدرت دولت می باشد».

در واقع
آزادی در مقوله «ازادی فرد و قدرت دولت» قرار می گیرد. کلیه مکتبهای سیاسی و
ایدئولوژی های جهان (در گذشته و حال ) خود را هوادار آزادی انسان  ضامن حفظ 
آن می دانند لیکن به نوعی آن را تفسیر و تعبیر کرده اند. بهترین توجیه
کلاسیک از مفهوم آزادی در کتاب «در آزادی» اثر جان استورات میل فیلسوف انگلیسی و
«قرارداد اجتماعی» اثر ژان ژاک روسو فیلسوف فرانسوی آمده است.[5]

آزادی
آکادیمک- و آزادیهای فردی

آزادی
آکادمیک: آزادی آکادمیک اصلی است که براساس آن استادان و دانشجویان می توانند به
هر میزانی که لامز است برای کشف حقیقت بپردازند و در این راه نباید هیچگونه
محدودیت سیاسی و غیره وجود داشته باشد. این اصل مورد قبول بسیاری از جوامع در جهان
قرار گرفته است.[6]

آزادیهای
فردی: آزادیهای فردی عبارت از حقوقی است که توسط دولت ها برای افراد شناخته شده و
تضمین گردیده است. هدف از این حقوق آن است که افراد بتوانند به خواسته های خود
جامه عمل بپوشانند. نظیر آزادی مطبوعات، انجمن ها، تجارت، انتخاب شغل و حرف، دین،
کسب و کار، محل اقامت و غیره. معمولا این حقوق در قوانین اساسی کشورها تدوین و
تضمین می گردد و دستگاه قضائی هر کشور متعهد به اجرای آن است. میزان آزادیهای فردی
بستگی به شکل و محتوی رژیم های سیاسی حکمفرما بر جهان دارد.[7]
این نوع تعریف از آزادی و تقسیم آن به آزادی آکادمیک و آزادی های فردی و تعمیم و
تسری دادن آن به همه چیز حتی دین و مفاهیم دینی، با توجه باین است که غرب و تمدن
غربی بر این اساس پایه گذاری شده است که انسان تمام تلاشها و کوششهائی که دارد
براساس نیازها و لذایذ مادی و تامین آنها است و برای توحید و ارزشهای معنوی و الهی
و اخلاقی در قوانین امروز دنیا هیچگونه بهاء مناسب داده نشده است و بهمین جهت
آزادی در این فرهنگ نوعی مساوی و مادف با رهائی مطلق و لاقیدی ولا ابالیگری و در
حقیقت بی بند و باری قلمداد شده است اگر در این فرهنگ و در این فلیفه های سیاسی از
آزادیهائی حمایت شده است، از آزادی باین معنی حمایت شده است و اگر آزادی یکی از
حقوق بشر شناخته شده و تحت عناوین مربوط بحققو بشر از آزادی سخن گفته می شود و با
فریاد دفاع و حمایت از حقوق آزادی بلند می شود باین معنا است و مطمئناً آن نوع
آزادی که در فلسفه سیاسی اسلام مطرح شده است و در مکتب اسلام دارای مبانی محکم و
قویمی می باشد با این نوع آزادی که گذشت از جهاتی متفاوت بوده و با هم فرق دارند
اگرچه از جهاتی دارای مشترکات هم می باشند. آزادیهای فردی در فلسفه سیاسی اسلام با
آزادیهای فردی در فلسف های سیاسی دیگران، هم از حیث مبانی با هم متفاوت است و هم
از حیث محدوده و دامنه آزادی که برای افراد مطرح شده است و هم از حیث اهداف و
مقاصدی که در فلسفه های مختلف برای آزادیها عنوان شده است با هم فرق داشته و
متفاوت است و چون هدف ما در اینجا بیان آزادیها از دیدگاه اسلام است لذا از همان
دید موضوع را مورد تحلیل قرار می دهیم و بطور ضمنی به تفاوتهای موجود در دو مکتب
اشاره می کنمی و از ورود به بحث مقایسه ای می پرهیزیم. برای اینکه اگر وارد بحث
مقایس ای بشویم خودش کتاب مفصلی خواهد بود و از حوصله این نوشتار بیرون است.

آزادیهای
فردی و مبانی آن

در دنیای
امروز حقوق و آزادیهای فردی از مبانی زیر به دست می آید:

1-اعلامیه
جهانی حقوق بشر که در تاریخ 10 دسمابر 1948 (19 آذر 1327) به تصویب مجمع عمومی
سازمان ملل رسیده و اکثر کشورها اصول آن را پذیرفته اند. این اصول ملهم از اعلامیه
حقوق بشر فرانسه است که در سپتامبر (1791) (پس از پیروزی انقلاب فرانسه) به تصویب
مجمع ملی آن کشور رسید.

2- در کشوره
های سوسیالیستی مبانی حقوق و آزادیهای فردی در چارچوب اصول مارکسیسم –لنینیسم
تعیین می گردد.[8] البته
مخفی نماند این سخن مربوط به دورانی بود که جهان به صورت دو قطبی اداره می شد و
دنیا سرمایه داری و کاپیتالیستی در برابر دنیای سوسیالیستی و کمونیتسی قرار داشت و
در دنیای سوسیالیستی و شرق و هواداران آن ایدئولوژی مارکسیستی و لنینیستی حاکم
بود. اما امروز که دنیا شاهد متلاشی شدن نظام سوسیالیستی می باشد و جهان به صورت
یک قطبی اداره می شود و نظم نوینی برای اداره دنیا مطرح شده است و ایدئولوژی
مارکسیستی از صحنه خارج گشته است طبعاً بند دو که مبنای حقوق و آزادیهای فردی را
در کشورهای سوسیالیستی چارچوب مارکسیسم و لنینیسم تعیین می کرد و از رده خارج گشته
و حذف خواهد شد.

بالطبع در
این صورت باید مسئله آزادیهای فردی و حقوق افراد را این طور مطرح کرد که آنها یا
از مبنا و محوریت منافع مادی و اصالت آنها و اساس قرار گرفتن تمتعات مادی و دنیوی
نشأت می گیرد و بعبارت دیگر یا مبنای زندگی انسان بعد مادی و احساسی و حیات دنیائی
آن است و هدف اساسی آن است که زندگی وی در انی دنیای پراشوب تامین شود و نیازهای
غریزی وی تامین گردد و خواستهای مادی اش را تأمین نماید. فرهنگ حاکم بدر دنیای
امروز که غرب پرچم دار آن است و مظاهر تمدن غربی از آن تبلیغ می نماید بر محوریت
تعمتعات ظاهری و اصالت دادن بر بعد ظاهری و مادی انسان است و مبای آزادیهای فردی و
حقوقی دنیا متمدن امروزی همین است و احکام و مقررات حاکم در میان آنان متکی به این
دید و ایدئولوژی می باشد. و یا اینکه موضوع طور دیگری عنوان گردد و حقوق و
آزادیهای افراد روی مبنا و پایه دیگری بنا شود 
واسلام سخنش این است که اساس و پایه همه معارف الهی و انسانی توحید است و
برمبنای توحید باید مسائل و احکام و مقررات را ملاحظه کرد و طبق این مبنا در زندگی
انسانی محوریت با زندگی ظاهری و مادی و دنیائی نمی باشد. بلکه روی این مبنا اصالت
با بعد روانی و درونی انسان است و لذا اخلاق فاضله و مکارم عالیه انسانی یک امر بی
اعتبار و غیر قابل طرح نمی باشد بلکه جوهره و حقیقت انسانی با اخلاق فاضله و مکارم
عالیه ساخته می شود. به همی جهت براساس زیر بنا قرار گرفتن توحید و اصالت پیدا
کردن اخلاق فاضله اسلام برای تأمین هر دو منظور فوق برای هر نوع کار و عملی که از
انسان سر بزند و وی بخواهد کاری را انجام دهد بلکه حتی برای دوران قبل از به دنیا
امدن و برای عالم برزخ وی هم دستوراتی داده است[9]
که با توجه به آنها حقوق و آزادیهای فردی قابل تفسیر و توجیه می باشد و آزادی
افراد در این چارچوب قابل دفاع و حمایت می باشد.

آن آزادی که
اصل و اساس معارف الهی را متزلزل سازد و توحید را از صحنه بردارد، در مکتب اسلام
مردود است. آزادی ای که نتیجه آن سقوط اخلاق و آلودگی انسان و انحطاط بشریت باشد
در اسلام مردود است. آزادی، در این فلسفه برای این است که انسان در سایه انتخاب و
اختیار اصلح و احسن، به حرکت تکاملی خویش ادامه داده و با تخلق به اخلاق الله مظهر
و مجلی اسماء الهی گردد. لذا در این نظام افراد مجتمع اسلمی با حاکمیت بخشیدن به
ارزشهای الهی و احکام و مقررات آسمانی به طور جمعی حرکت خودشان را به سوی خدای
عالم ادامه می دهند و در این حرکت کمال مطلوب انسان فراهم خواهد شد. و بدن آن نه
تنها انسان به کمال مطلوب خود نخواهد رسید بلکه به سقوط و نابودی کشانده خواهد شد
و در نیتجه آن نوع آزادی که در فلسفه سیاسی غیر اسلامی مطرح است در فلسفه سیاسی
اسلام وجود نخواهد داشت. برای اینکه اسلام وقتی که اساس و پایه مکتب و معارف خود را
روی توحید بنا می کند و همه چیز را در چارچوب بینش توحیدی طراحی می نماید چگونه می
تواند افراد را در انتخاب اصل دین آزاد و رها بگذارد. در صورتی که گرایش دینی را
امری فطری دانسته  و امر فطری را سنت
لایتغیر می داند و سعادت وی را در سایه زندگی دینی می داند و چگونه اجازه می دهد
در اعمال خود و رفتار خویش که هرکدام دارای دستورالعمل ویژه از ناحیه اسلام می
باشد انسان آزاد و رها باشد، بطور دلبخواهی مراعات نماید و یا مراعات ننماید. در
صورتی که همه آنها با توجه به نیازهای درونی و فطری وی جعل شده و تنها از آن راه و
روش، آن یاز قابل برطرف شدن می باشد.

بله در محیط
دینی و در چارچوب احکام الهی انسان در صورتی ک از راه اعتدال عدول ننمادی و از
افراط و تفریط پرهیز کند و از اسراف و تبذیر اجتناب نماید و دامن خود را با ظلم و
اجحاف در حق دیگران آلوده نسازد از آزادی عمل وسیعی برخوردار خواهد بو. و در این
چارچوب حقوق فردی مورد حمایت شریعت اسلامی قرار خواهد گرفت و تهدی از آن حریم و
محدوده اسلامی از مصادیق تعدی به حقوق الله بشمار آمده و در دیف کفر و ظلم و فسق
قرار خواهد گرفت.

ادامه دارد

پیامبر گرامی
اسلام(ص)

«کلّ نعیم
مسئل عنه صاحبه الا ما کان فی غزو او حجّ». (سفینه – ص211)

صاحب هر مال
و نعمتی باید از آن پاسخ گوید، مرگ مال و نعمتی که در راه جهاد برای خدا و زیارت
کعبه صرف شود.

 



[1] – منظومه حمت- ص70.

/

امام راحل در نگرانی و اطمینان

امام راحل در
نگرانی و اطمینان

«… با دلی
آرام و قلبی مطمئن و روحی شاد و ضمیری امیدوار به فضل خدا از خدمت خواهران و
برادران مرخص و به سوی جایگاه ابدی سفر می کنم…».

زیباترین و
درخشانترین جمله وصیت نامه پرارج و گرانبهای امام امت است که درود خدا بر روان پاکش
باد. جمله ای است که قلب هر انسان مؤمن را سرشار از امید می سازد و در تاریکیهای
زندگی نورافشانی می کند. و این چنین اند مردان خدا که نه تنها خود از ظلمات به نور
رسیده اند بلکه برای سایر انسانها در ظلمات مادیت و جهل، خود نورند و چراغ هدایت.

ولی در این
جمله جای یک سؤال باقی است. آیا واقعاً حضرت امام قدس الله روحه هیچ نگرانی از
آینده انقلاب که حاصل عمر و نتیجه تلاشهای سالیان دراز آن حضرت بود نداشتند؟ آیا
هیچ جای نگرانی از وضعیت کشور در این جهان پرتلاطم نیست؟ شاید بعضی چنین تصور کنند
که ایشان به دلیل اعتماد بر امت پایدار و وفادار و نیروهای مخلص انقلاب و شخصیتهای
سیاسی حاکم بر انقلاب و کشور، دیگر هیچ نگرانی از آینده نداشتند و اصولا منظور از
این جمله، اظهار همین اطمینان به وضعیت سیاسی موجود از نظر افراد و نظام و مردم
است.

راز اطمینان
قلب امام

ما به این
دلیل که این گونه خوش بینی ها و خوش خیالیها که در ذائقه خیلی از خوش باوران و
کوته نظران، شیرین و گواراست خطرات بسیار وحشت انگیزی بریا آنیده انقلاب و کشور
دارد ناچاریم شیرینی این خیال خام را از ذائقه آنها بزدائیم. نه! چنین نیست و هرگز
حضرت امام قدس سره اظهار اطمینان از آینده انقلاب نفرمودند بلکه نگرانی خود را نیز
از جهات مختلف هرگز پنهان نداشتند. اگر این تصور در اذهان مسئولین رسوخ یابد از
خطراتی که انقلاب را تهدید می کند غفلت خواهد شد و آن گاه است که دشمنان بیدار به
آرزوی خود خواهند رسید. قبل از بیان بعضی نگرانیهای حضرت امام دلیل اطمینان خاطر
ایشان را بررسی می کنیم.

حضرت امام
قدس الله روحه یک تز بسیار عالی داشتند که شاید بتوان گفت راز موفقیت اینشان بود و
به این نکته بارها اشاره فرمودند و آن اینکه ما باید به وظیفه خود عمل کنیم ، اما
این که آیا پیروز خواهیم شد یا نه؟ این امری است که ربطی به عمل ما ندارد. نگرانی
ما باید وقتی باشد که ربطی به عمل ما ندارد. نگرانی ما باید وقتی باشد که به وظیفه
خود عمل نکرده ایم. اگر ما به وظیفه خود عمل کردیم از هیچ چیز دیگر باک نداریم. و
البته مشکل، تشخیص وظیفه است. امام در هر دو بعد علم و عمل مطمئن بود. یعنی مطمئن
که وظیفه اش را خوب تشخیص داده است و به آن خوب عمل کرده است و هرگز در آن شکی
نداشت حتی اگر شکست می خورد و حتی اگر بدترین نتیجه ها را به بار می آورد. و لذا
هرگز در ایمان او، به خط و راه مبارزه خللی وارد نشد، چه آن زمان که در پانزده خرداد،
هزاران نفر از بهترین فرزندان این ملت خداجوی شهید شدن و مبارزه شکست خورد و چه آن
روز که پیرزیهای پی در پی، پشت خصم را به خاک مالیده بود. نه در روز شکست، روحیه
این مرد بزرگ به ضعف و درماندگی گرائید و نه در روز پیروزی، غرور و خودپسندی به او
دست داد. زیرا همه چیز را مستند به خدا می دانست و می دانست که او فقط وظیفه اش را
انجام داده است. نه مسئول شکست است و نه عامل اصلی پیروزی، بلکه این لطف خداوند
است که شامل حال او و امت شده است.

بنابرانی سرّ
اطمینان قلب و شادی رح آن حضرت همین بود که وظیفه اش را خوب تشخیص داده و بدون
تردید آن را شناخته است و به آن به بهترین وجه ممکن عمل کرده است. به یقین اگر
حضرت امام «قدس الله نفسه الزکیه» در دوران شکست ظاهری و پس از جریان پانزده خرداد
هم وصیتنامه نوشته بود. همین جمله یا نظیر آن را می آورد زیرا برای او فرقی نداشت
بجز اینکه نعمت پیروزی مسئولیتی بیشتر بر دوش او آورده است. و این چنین بودند همه
انبای و اولیا.

درعین حال
نگرانی از آینده انقلاب و ملت را نیز مکرر گوشزد می فرمود. همچنانکه رسول خدا صلی
الله علیه و آله و سلم در عین حال که در حجه الوداعف خدا و مردم را شاهد گرفت که
به وظیفه خود عمل کرده است ولی مکرر و در مواضع مختلف نگرانی خود را از آنیده امت
اسلامی اعلام می فرمود.

نگرانیهای
امام چه بود؟

می توان گفت:
خطرناکترین چیزی که حضرت امام را از آینده انقلاب و کشورمان نگان ساخته بود،
اختلاف و تفرقه است. مراجعه به سخنان گهربار آن حضرت درسخنرانی ها و پیامهای مختلف
در طول دوران رهبری، مسأله را به حدی روشن می سازد که نیازی به ذکر نمونه نیست ولی
باز هم برای تذکر، خوب است بعضی از آن جملات دلسوزانه را در اینجا بیاوریم شاید
دلی آماده پذیرش باشد.

ایشان در
تاریخ 28/4/64 در جمع نمایندگان مجلس خبرگان سخنان مهمی ایراد فرمودند از آن
اینکه:

«مطلب دیگری
که باز انسان را می ترساند که خدای نخواسته مبادا این انقلاب به واسطه این خدای
نخواسته مبادا این انقلاب به واسطه این مطلب صدمه ببیند و بدانید که می بیند اگر
خدای نخواسته بشود و او این است که بین آقایان در بلاد اختلاف باشد. اگر در صنف
فرض کنید که کامیونداران و آنهائی که شغل های مختلف دارند، اگر اختلافی در بین
آنها وارد بشود، به صنف دیگر سرایت نمی کند، اما اگر- در سنخ- در صنف ما اختلاف
پیدا بشود، این اختلاف به بازار هم کشیده می شود. به خیابان هم کشیده می شود، برای
این که شما هادی مردم هستید مردم توجه دارند. قهراً یک دسته دنبال شما، یک دسته
دنبال آن کسی که با شما مخالف است و یک وقت می بینید که در همه ایران یک اختلافی
از ناحیه ما پیدا شده است. مائی که همه دعومت می کنیم به اینکه مردم با هم باشند،
اتحاد کلمه ملت را به اینجا رسانده است. خودمان اختلاف پیدا کنیم! و این را من با
شما عرض کنم. ما و شما نباید خودمان را بازی بدهیم. اختلاف ریشه اش از حب نفس است.
هرکس خیال می کند که من برای خدا این آقا را باهاش اختلاف می کند که من برای خدا
این آقا را باهاش اختلاف می کنم،یک وقت درست بنشیند در نفس خودش فکر کند ببیند
ریشه کجاست. حسن ظن به خودش نداشته باشد سوء ظن داشته باشد. ریشه همان ریشه شیطانی
است که ان حق نفس انسان است و این اختلاف اگر- در بین- خدای نخواسته در بین آقایان
پیدا بشود، در هر شهری که پیدا بشود قهراً این اختلاف به بازار می کشد، به خیابان
می کشد و آن چیزی که این جمهوری را حفظ کرده وحدت و انسجام این جمعیت است.

یعنی ملت همه
با هم بودند که توانستند یک همچو معجزه ای را ایجاد کنند. اگر چنانچه به واسطه
اختلاف ماها یک وقت اختلاف به بازار هم بکشد که خواهد کشید، به خیابان ها هم بکشد،
به اصناف دیگری هم بکشد، این تمام ورزش به گردن ماست. اینکه شما خیال کنید که نه
من برای خدا این آقا را مثلا به او چه می کنم، این اشتباه است. برای خدا نیست.
انسان گل نفس اماره خودش را می خورد و گول شیطان را می خورد. گول می خورد به اینکه
چیزهایی که در دیگران است هی به نظرش می آید خیلی بد است.

خیلی کار بدی
دارد می شود، دارد اسلام از بین می رود، برای اینکه یک قاضی در فلان جا چه کرده،
این برای اسلام نیست. نباید ما خودمان را گول بزنیم، بنشینید آخر شب فکر کنید.
محاسبه یکی از اموری است که در سیر انسانی باید باشد که در آخر شب فکر کند به
اینکه (نیم گویم در من هست، من هم پائین تر از دیگران) حساب کند انسان به اینکه تو
امروز که با این آقا اختلاف داری و حالا شدی دو دسته، یک دسته دنبال آن آقا، یک
دستهه دنبال آن آقا، ریشه اش چی است؟ برای خداست؟ انی عیبی که شما در او می گویید،
در خودتان نیست؟ این چیزی را که در دیگران بزرگ می شمارید و در خودتان هرچه می
توانید کوچکش می کنید و پرده پوشی می کنید، این عمل شیطانی نیست؟ اگر از اختلاف ما
ها آن هم اختلافی که من شک ندارم در سر دنیاست، نه برای خدا، اگر این اختلافات
موجب اختلاف بین مردم بشود و موجب این بشود که شکست بخورد جمهوری اسلامی و تا قرن
ها نتواند سرش را بلند کند، این جرمی است که خدا می بخشد برما؟ باید توجه بکینم
ما، نباید ما هی به خودمان مغرور بشویم و حسن ظن به خودمان داشته باشیم که این
مائیم که چه هستیم و دیگران نیستند. باید به دیگران ما حسن ظن داشته باشیم و
اعمالشان را حمل به صحت بکنیم و نسبت به خودمان سوء ظن داشته باشیم و اعمالمان را
تفتیش بکنیم که برای چی است. چرا من اشکال می کنم».

و در سخنان
دیگری خطاب به نمایندگان مجلس در تاریخ 9/3/63 فرمودند:

«… یک
مسأله را که در نظر دارم و لازم می دانم که به همه ملت این مسأله را عرض کنم و
درباره او احساس خطر می کنم و ناراحتی دارم آن این است که ما در مسأله سابق که
بعضی ها راجع به شورای نگهبان صحبت هائی کرده بودن احساس کردیم که وظیفه هست ما
مسأله را یک طوری حلش کنیم و مهم این بود که من از اختلافات که داشت پیدا می شد
خائف بودم. مع الاسف این نصیحتی که من کردم که اختلافات قطع بشود نمی دانم چه
دستهای مرموزی در کار است که همان را موجب اختلافات قرار دادند…

آن چیزی که
من را نگران می کند این است که دنبال هر مطلبی یک شیطان هم پیدا می شود که می
خواهد آن را منحرف کند…

من گاهی شاید
بسیاری از اوقات خوف این را دارم و از این خوف هم گاهی ناراحتم که نبادا مردم برای
خاطر ما بهشت بروند و ما جهنم و آنوقت مشرف باشند آن بهشتی ها بر ما، ما آن خجالت
را چه بکنیم. آنها برای رضای خدا عمل کردند و می کنند و شما آقایا ن را به کرسی
وکالت نشاندند و حالا هم باز دسته دیگر را نشاندند. آنها برای خدا کار کردند. اگر
ما انحراف پیدا کنیم و بالخصوص اختلاف ایجاد کنیم، به واسطه حرفهایمان اختلاف
ایجاد کنیم، این خوف همان معنا هست که فردا ما در عذاب باشیم و آنها در نعمت باشند
و آنها به ما بگویند ما برای خاطر شما آمدیم به بهشت و شما چرا رفتید به جهنم. و
این خجالتی که انسان در آن روز خدای نخواسته می کشد از آن آتش سخت تر است».

و در تاریخ
18/5/63 خطاب به مسئولین کشور فرمودند:

« این که من
همیشه عرض می کنم که همه آقایان در هر جا هستند، چه علمای بلاد- بلاد ایران- و چه
ائمه جمعه و جماعات و چه مجلس محترم شورای اسلامی و چه دولتمردان، اینها همه دست
به دست هم بدهند تا این که این بار را بتوانند به مقصد برسانند، برای این است که
یک گله هایی از هم دارند،یک نقایصی می بینند، سالبته تذکرش خوب است، اما های و هوی
خوب نیست، انتقامجویی خوب نیست. باید ما درفکر اسلام باشیم. اگر درفکر خودمان هم
هستیم، اگر فکر منافع خودمان هم هستیم، باید فکر اسلام باشیم که اسلام منافع ما را
تأمین می کند. اگر ما اهل دین هستیم که باید اسلام را با چنگ و دندان حفظ بکنیم و
اگر اهل دنیا هستیم، دنیای ما هم به اسلام بستگی دارد. امروز اگر خدای نخواسته یک
خللی وارد بشود در این جمهوری اسلامی، نمی دانید که با ما چه خواهند کرد و می
دانید انشاءالله باید هم بدانید، باید احساس خطر بکنید برای جمهوری اسلامی و همه
احساس خطر بکنید. ما بین راه هستیم و نتوانستیم تا حالا آن که می خواهیم متحقق
کنیم».

و در تاریخ
4/2/64 فرمودند:

«روحانیون در
فکر این باشند که همه با هم اخوت داشته باشند و ملت را داشته باشند و حفظ کنند .
ملت هم باید فکر این معنا باشند که همه با هم با روحانیون و غیر آن، همه با هم
باشند. مادامی که این وضع از برای شما باشد، شما پیروزید. اگر یک روزی خدای
نخواسته این رمز پیروزی را از شما گرفتند، دیگر بری اشما چیزی باقی نمی ماند.
محتاج به این که خیلی قدرت اعمال بشود ندارد، یک کودتای کوچکی از یک منافقی، از یک
چیزی، کار را تمام می کند».

و از این
قبیل اظهار نگرانی از اختلاف و تفرقه در سخنان ایشان فراوان است. معلوم میشود
مسأله آن قدر در نظر ایشان مهم بوده که در هر فرصت و مناسبتی به آن تذکر می دادند.

گرایش
روحانیون به مادیات

نکته دیگری
که حضرت امام قدس الله روحه نگرانی خود را از همیشه ابراز می داشتند گرایش
روحانیون به مادیات بود. در این باره نیز همه سخنان آن حضرت را به یاد داریم ولی
با هم برای تذکر یاد آوری بخشی از آن ضرورت دارد. گاهی انسان با مراجعه به سخنان
ایشان نکاتی را ملاحظه می کند که گویا اولین بار است که می شنود با اینکه از خود
ایشان مکرر شنیده ایم. سخنان آن حضرت همانند احادیث اهل بتی عصمت علیهم السلام
همیشه تازه و شاداب است و برای جامعه رو به رشد مراجعه به آن تکرار آن ضرورت دارد.

در اینجا
لازم  است از رادیو و تلویزیون بخواهیم که
در خلال برنامه ها همانند گذشته بخشهای کوتاه ومهم و حساس و مناسبی را از ایشان
پخش کنند. این قطعه های کوتاه بسیار مؤثر است.

در تاریخ
11/6/63 خطاب به فقهای شورای نگهبان فرمودند:

«مسأله دیگر،
مسأله تشریفات حوزه های روحانیت است که دارد زیاد می شود. وقتی تشریفات زیاد شد،
محتوا کنار می رود وقتی ساختمان ها و ماشین ها و دم و دستگاه ها زیاد شد، موجب می
شود بنیه فقهی اسلام صدمه ببیند. یعنی با این بساط ها نمی شود شیخ مرتضی و صاحب
جواهر تحویل جامعه داد. این موجب نگرانی است و واقعاً نمی دانم با این وضع چه کنم.
این تشریفات اسباب آن می شود که روحانیت شکست بخورد. زندگی صاحب جواهر را با زندگی
روحانیون امروز بسنجیم، خوب می فهمیم که چه ضربه ای به دست خودمام به خودمان می
زنیم».

و در تاریخ
16/2/64 خطاب به روحانیون فرمودند:

«و یکی از
امور مهم این است که روحاینون باید ساده زندگی کنند. آن چیزی که روحانیت را پیش
برده تا حالا و حفظ کرده است، این است که ساده زندگی کردند… هر چه بروید سراغ
این که یک قدم بردارید برای این که خانه تان بهتر باشد، از معنویت تانبهمی مقدار
از ارزش تان بهمین مقدار کاسته می شود. ارزش انسان به خانه نیست، به باغ نیست،به اتومبیل
نیست. اگر ارزش انسانبه اینها بود، انبیا باید همین کار را بکنند. انبیا سیره شان
را دیدید چه جور بوده. ارزش انسان به این نیست که انسان یک هیاهو داشته باشد، یک
اتومبیل کذا داشته باشد، یک رفت و آمد زیاد داشته باشد، ارزش روحانیت به این نیست
که یک بساطی داشته باشد و یک دفتری و یک دستکی داشته باشد. فکر کنید ارزش انسان را
به دست بیاورید ارزش روحانیت را از دست ندهید. در کیفیت تحصیل آن علوم هم هرچه
بروید سراغ تجملات – و انشاء الله نمی روید- از علوم تان کاسته می شود».

البته واضح
است که منظور این نیست که مسئولین چه روحانیو چه غیر روحانی مسائل امنیتی را رعایت
ننمایند و بهمان سادگی سلف صالح خود را در معرض خطر قرار دهند حضرت امام قدس سره
مکرر بر این جهت تأکید فرمودند که رعایت این مسائل لازم و ضروری است.

و همچنین
منظوراین نیست که از اتومبیل و وسائل زندگی جدید استفاده نکنند بلکه مهم این جهت
است که توجه به مسائل مادی اصالت نداشته 
باشد و هدف رسیدن به زندگی مرفه تر نباشد. متأسفانه بطور عموم تمدن جدید
بگونه ای انسا را مسخ نموده که آنچه باید وسیله باشد برای فراغت بیشتر و رسیدن به
کارهای اصلی اکنون بصورت اصیل ترین هدف در زندگی در آمده است. خانه و اتومبیل و
سایر وسائل زندگی تمام فکر و توجه انسان را چنان به خود جلب نموده که از مسائل
اصلی انسانی به کلی غفلت کرده و همه تلاش خود را در راه بهتر زندگی کردن و مرفه تر
بودن قرار داده است. با اینکه انسان در این چند روز زندگی دنیا باید هم خود را صرف
دستیابی به لوازم زندگی ابدی و تحصیل رضای حق کند تا در روز واپسین که روز حسرت و
پشیمانی است نگوید: «یا لیتنی قدمت لحیاتی» -ای کاش برای زندگی ام توشه ای آماده
کرده بودم. ظواهر فریبنده دنیا انسان را از هدف اصلی زندگی دور می سازد. خداوند
انسان را به این جهان طبیعت به این دلیل فرستاده است که «فاما یاتینکم منی هدی فمن
تبع هدای فلا یضل و لایشقی» این خطابی است که به انسان و شیطان در اولین مرحله
هبوط به جهان طبیعت صادر شده است. «هرگاه از سوی من رهنمودی به شما رسید هرکس ازآن
پیروی کند هرگز گمراه و بدبخت نخواهد بود».

استفاده از
زینتهای دنیا ممنوع نیست ولی نباید هدف باشد «قل من حرم زینه الله التی اخرج
لعباده و الطیبات من الرزق قل هی للذین آمنوا فی الحیاه الدنیا خالصه یوم
القیامه»- بگو چه کسی زینتهائی که خداوند برای بندگانش آفریده و روزهای خوب را
حرام کرده است؟! بگو آن در دنیا نیز برای مؤمنان است در حالی که در آخرت فقط برای
آنها است و دیگران با آنها شریک نیستند. آنچه مهم است عدم دلبستگی به دنیا است کسی
که برای رسیدن به اهداف دنیوی و تحصیل جاه و مقام از هر تلاشی ابا نداد او
دنیاپرست است حتی اگر ژنده پوش باشد، و آنکس که اگر همه دنیا را به او بدهند و در
یک روز همه را از او بگیرند تغییری در روحیه او پیدا نمی شود او زاهد است. البته
ملاحظه یک نکته دیگر نیز لازم است و آن سعی رهبران و شخصیتهای سیاسی و روحانی در
هم  سطح نمودن زندگی خود در حد امکان با
اکثریت افراد جامعه استکه متاسفانه هنوز هم اکثریت آنها در نهایت فقر و تنگدستی
زندگی می کنند. آن گاه زندگی مرفه برای شخصیتهای جامعه سزاوار و زیبنده است که
اکثر افراد جامعه را از فقر و جهل و بیماری رهانیده باشند و با اعمال سیاست صحیح
فاصله طبقاتی فقیر و غنی را بسیار کم یا بکلی از بین برده باشند.

حضرت امام در
جمع نمایندگان مجلس خبرگان در تاریخ 28/4/62 فرمودند:

«خیال نکنید
که دنیا عبارت از این طبیعت است. این طبیعت را خدای تبارک و تعالی هیچ از آن تکذیب
[1]نکرده
بلکه در روایات عریف هم از آن شده است. این یکی از مظاهر الهی است. دنیا آنی است
که در ما است که ما را از مبدأ کمال دور می کند و به نفس و به نفسانیت خودمان
مبتلا می کند. دنیای مذموم همین است که انسان توجه داشته باشد ولو به یک تسبیح،
ولو به یک کتاب. چه بسا که دل بستن یک کسی به یک تسبیح و یک کتابی به دنیا بیشتر
توجه کرده باشد تا دل بستن یک کس دیگری به یک پارکی و باغی و کذا…».

شاید جهات
دیگری نیز برای حضرت امام قدس سره جای نگرانی بوده است که با مراجعه دقیقتر به
صحیفه نور ممکن است آثاری از آن دیده شود ولی مهمترین چیز همین دو جهت است که در
همان دیدار مذکور ایشان فرمودند:

«من از این
دو جهت نگران هستم. یک جهتی که قبلا عرض کردم که زی طلبگی در بین ما ضعیف بشود یا
از بین برود. یک جهت دیگر هم اینکه مبادا خدای نخواسته اختلاف پیدا بشود. که هر
دوی اینها از باب اینکه شما در جایی واقع شدید که مردم به شما توجه دارند و شما
ارشاد می خواهید بکنید مردم را مبادا یک وقتی به واسطه خارج شدن ماها از زی طلبگی
مردم را از ما منصرف کنند و انصراف از روحانیت منتهی می شود به انصراف از اسلام و
مبادا به واسطه اختلافی که گاهی بین ماها فرض کنید پیدا می شود، اختلاف کشیده بشود
به جاهای دیگر و موجب بشود به اینکه یک وقت ملت دو دسته بشوند. یک دسته از این، هر
شهری دو دسته بشوند، کی دسته طرفدار آن آقا، یک دسته طرفدار آن آقا و فراموش
بکنند- آن چیز را- خدای تبارک و تعالی را و فراموش بکنند انقلاب را. این دو تا
مطلبی است که من نگرانش هستم و بسیار از اینها گاهی رنج می برم که می شنوم مثلا در
فلان جا بین فلان و فلان اختلاف هست و بدانید که اختلاف، اختلاف سر اسلام نیست.
اختلاف سر «من» هست. من اسلام را باید تقویت کنم. اسلامی که من تقویت کنم قبول
دارم. اسلامی که رفیق من تقویت کند نه. او را من قبول ندارم. این در باطن ذات آدم
هست ولو نگوید. نمی گوید البته. اما درباطن ذات انسان این مسأله هست. مگر خدای
تبارک و تعالی توفیق بدهد به انسان که خودش را مهذب کند».

بار دیگر از
کلیه برادرانی که واقعاً دلشان برای اسلام و انقلاب و خط امام و ولایت فقیه می
سوزد عاجزانه تقاضا می کنیم هر روز یا حداقل هر هفته بخشی از  سخنان حضرت اما در رابطه با همین مسائل را
مراجعه کنند و بخوانند و به وجدان خود رجوع نمایند و خود را قاضی قرار دهند که
خداوند می فرماید: «بل الانسان علی نفسه بصیره» این هوی پرستی انسان است که پرده
بر قضاوت او درباره خود  می کشد. خداوند
همه را هدایت نموده و از شرّ نفس اماره حفظ فرماید.

 



[1] – کلمه تکذیب در صحیفه نور آمده است ولی احتمالا اشتباه شده است و
ممکن است کلمه تقبیح یا مشابه آن بوده است. مواردی از این قبیل بسیار دیده شده
است. مثلا در حدیث «انه لیران علی قلبی» در صحیفه نور آمده است «انه لیفان علی
قلبی» و مواردی نیز مفهوم نشده که در پاورقی آمده است. از دست اندرکاران این اثر
عظیم ضمن تشکر فراوان از زحماتی که متحمل شده اند وخدمت بزرگی که انجام داده اند
می خواهیم که از افرادی که ممکن است این گونه موارد را بهتر تشخیث دهند استفاده
نمایند.

/

سرنوشت امر به معروف و نهی از منکر به کجا کشید؟!

ارزشهای
اسلام و انقلاب را پاسداری کنیم

حجه الاسلام
و المسلمین محمد تقی رهبر

پیامبر اکرم
(ص) فرمود: «شما را چه خواهد شد آنگاه که زنانتان فاسد و جوانانتان فاسق شوند؟ و
شما امر به معروف و نهی از منکر نکنید؟

گفتند: یا
رسول الله! آیا این شدنی است؟! فرمود: آری! و بدتر از این! چگونه خواهید بود آنگاه
که به منکر امر کنید و از معروف نهی نمائید!

عرض کردند:
یا رسول الله! آیا چنین چیزی ممکن است؟! فرمود: آری! و بدتر از این! چگونه خواهید
بود، آنگاه که معروف را منکر و منکر را معروف بپندارید؟!

(وسایل
الشیعه ج6 ص397)

سرنوشت امر
به معروف و نهی از منکر به کجا کشید؟!

از شعار تا
عمل

شعارگرایی،
بلای خطرناکی است که اگر جامعه ای بدان گرفتار شد و تنها به شعار بسنده کرد،
بتدریج شعار باوری آن جامعه را از کاروان عمل باز می دارد و آرمانش در عمل وعینیت
بر باد می رود. خدا نکند، ما به چنین بلایی گرفتار شده و آرمانهایی که به پای آن
گرانقدرترین سرمایه های انسانی فدا شدند، بدست فراموشی سپرده شود و با تکیه بر تز
«منطبق با زمان می خواهیم زندگی کنیم» گام به گام عقب نشینی کرده و زمینه را برای
حاکمیت ضد ارزشها خالی نمائیم و این همان چیزی است که بسیاری از انقلابات را – حتی
با معیارهای الهی- به مخاطره افکنده و نمونه آن سرنوشت اسلام پس از پیامبر اکرم
(ص) است که با رجعت به جاهلیت از سوی برخی افراد وضع را دگرگون کرد و تلخ ترین
تجربه را پدید آورد که بفرموده امیرمؤنان علی علیه السلام: «اسلام پوستین وارونه در
برکرد» (لبس الاسلام لبس الفر و مقلوباً). و از آن پس زاویه جدایی وضع جاری از
اسلام ناب محمدی(ص) هر چه عمیق تر شد که دود آن تا به امروز و برای آینده به چشم
بشریت و نسلهای انسانی رفته و می رود. و اگر نبود مکتب اهل بیت عصمت و طهارت و
فداکاریهای پاکبازان راه خدا معلوم نیست امروزه از اسلام چه مانده بود و چه
سرنوشتی داشت!

بنابراین از
تجارت تاریخ باید درست آموخت و با چنگ و دندان ارزشهای آن دفاع کرد… برای حفظ
ارزشها در پیکار نظامی، جهاد وشهادت است و در عرصه فرهنگی، امر به معروف و نهی از
منکر که خود نیز از مراحل جهاد است و حتی از پیکار نظامی دشوارتر و هوشیاری و
حساسیت بسیاری را مطلبد و رمز اهمتی امر به معروف و نهی از منکر در اسلام را در
این نکته باید کاوید…

و امام باقر
علیه السلام در یک روایت بسیار مهم و تکان دهنده بدان پرداخته اند که بخشی از آن
چنین است:

«در آخر
الزمان گروهی می آیند ریاکار که امر به معروف ونهی از منکر را ترک می کنند، آن را
واجب نمی دانند مگر هنگامی که ضررر و زیان در امان باشند و برای خود عذرها می
تراشند. نماز و روزه را به جا می آورند زیرا به مال و جان آنان لطمه ای نمی زند و
اگر نماز هم زیان مالی یا جانی برای آنان داشت 
آن را کنار می زنند همانگونه که بالاترین و ارزشمندترین فرائض را بدور
افکنده اند. امر به معروف و نهی از منکر فریضه ای است بزرگ که بوسیله آن سایر
فرائض دین بپا می شود، آنگاه که این وظیفه ترک شود، خداوند بر آنان خشم می گیرد و
عقوبت الهی آنان را فراگیر می شود و نیکان در خانه اشرار وکودکان در کنار بزرگسلان
به هلاکت می رسند.

امر به معروف
و نهی از منکر طریق انبیاء و راه صالحان است، فریضه ای است بزرگ که بدان سایر
واجبات احیا می شود، امنیت جاده ها تأمین و کسبها حلال می گردد و حقوق از دست رفته
باز ستانده می شود و زمین آباد می گردد و از دشمنان انتقام گرفته می شود و امور،
استقامت می پذیرد…».

آنگاه امام
علیه السلام اضافه می فرماید که: «خداوند به شعیب نبی علیه السلام اضافه می فرماید
که: «خداوند به شعیب نبی علیه السلام خطاب کرد که از قوم تو صد هزار را عقاب خواهم
کرد، چهل هزار از آن ها تبهکارانند و شصت هزار از نیکان! شعیب عرض کرد: خدایا وضع
اشرار معلوم، اما نیکان را چرا عذاب خواهی کرد؟ فرمود: زیرا آنها با اهل گناه سازش
کردند و برای خدا بر گنهکاران خشم ننمودند». (وسایل الشیعه- وافی)

و اما سخن
امروز ما

سال گذشته در
ایام عاشورای حسینی رهبر معظم انقلاب حضرت ایت الله خامنه ای –مدظله العالی- مسئله
امر به معروف و نهی از منکر و مقابله با تهاجم فرهنگی و ضرورت و اهمیت آن را به
ویژه در اوضاع کنونی خاطر ساختند و با دلسوزی و شور انقلابی، بر اهیمت این فریضه
الهی تأکید ورزیدند که مسئولین کشور، نهادها و سازمانها و آحاد مردم می بایست
میدان را برای نفوذ عناصر فاسد و رخنه فرهنگی منحط غربی و طراحان تهاجم خالی نکنند
و با عمل به این وظیفه به هر شیوه مناسب به دفاع از اسلام و انقلاب و ارزشها
برخیزند و با توطئه مقابله کنند و ما نیز در این سلسله مقالات قبل از بیانات معظم
له و بعد از آن همواره بر این مهم با ذکر مصادیق و موارد سخن گفته ایم که صفحات
پیشین مجله گواهی می دهد.

و اینک این
سؤال مطرح است که بالاخره سرنوشت امر به معروف و نهی از منکر به کجا کشید و
مسئولین امر و دیگر مخاطبین این پیام با این وظیفه الهی چه کردند و اثرات عملی آن
در سطح جامعه کدام است، و بالاخره مسئولین مردم و مسئولین در ادامه و استمرار عمل
به این وظیفه اسلامی چیست؟

متأسفانه
علیرغم انتظار و اعتقاد به این اصل، اغلب مردم به نوعی بی تفاوتی در برابر منکرات
کشیده شده اند و اگر در گذشته تظاهری و حرکتی و اعتراضی می کردند و اینجا و آنجا
تجمعی داشته و از اشاعه مظاهر غربی شکوه ای و گلایه ای می کردند، امروزه دیگر از
آن تحرکات خبری نیست گویا توجیه شده اند که وضع موجود را باید تحمل کرد و یا از
آنان اسقاط تکلیف شده و یا امر و نهی واجب کفایی است و دیگران عهده دار آنند و یا
اینکه روح مصلحت اندیشی آنان را نیز واداشته که کاسه از آش داغتر نباشند و سرشان
به کارشان باشد!

مسئله حجاب

اما حقیقت
ورای اینها است. نیروهای مؤمن و صاحبان اصلی این انقلاب از شیوع فساد و گسترش
مظاهر غربی و دنیا گرایی و مصلحت اندیشیها دلشان خون است، زیرا می بینند چهره
اجتماع حکایت از بی توجهی به ارزشها دارد، از باب مثل می بینند بدحجابی که نزدیک
است عنوان بی حجابی پیدا کند رو به افزایش است. عده ای از زنان با بدترین وضع و
آرایشهای تند و لباسهای جلف و زننده در همه جا ظاهر می شوند، در خیابان و بازار و
اداره و دانشگاه و عروسی و عزا، مکرر دیده شده و دخترهای ده دوازده ساله سر برهنه
بیرون می آیند و احدی عکس العمل نشان نمی دهد و اگر کسی حرف بزند یک چیزی هم
بدهکار است. گا گفته می شود: مگر منکر منحر به بدحجابی است که هر بار از آن سخن می
گویند؟ اما اگر به سابقه و لاحقه این مسئله بنگریم باور خواهیم کرد که مسئله حجاب
در دنیا به عنوان «فشارسنج» در مسائل اجتماعی و فرهنگی- و امروزه با عنوان سیاسی
نیز- مطرح است. وقتی رئیس مهاجرت فرانسه با نگرانی می گوید: «حجاب از ایران به
فرانسه می آید و باید با آن مبارزه کرد» این به چه معنی است؟ اگر در انگلیس یا
ترکیه و یا مصر در برابر حجاب چند دانش آموز و یا دانشجو آنقدر حساسیت نشان می
دهند و موضع گیری می کنند آیا این بدان معنی نیست که مسئله حجاب در سطح جهانی از
بعد سیاسی و فرهنگی واجتماعی برخوردار است. و عنوان اصول گرایی که دشمن غرب است،
بدان داده می شود؟ فراموش کرده ایم که در ایران عصر ننگین پهلوی، بی حجابی سمبل
رخنه و نفوذ فرهنگ سلطه استکباری غرب به شمار می آمد، در کنار سایر بدبختیهای
دیگر؟

بنابراین
مسئله حجاب را مجرد از سایر مسائل نباید مطالعه کرد، وضع حجاب و لباس آن دسته از
زنان که امروزه چهره شهرو و خیابانها و پارکها و شهربازیها را دگرگون ساخته و هر
روز نیز آزادی و جرأت و گستاخی فزاینده تری دارند، حکایت از فرهنگ خانوادگی آنها و
تأثیرپذیری شان در برابر عوامل زیرپرده و تبلیغات سوء دشمنان، و ضعف و موضع
انفعالی ما می کند، و این از سایر مسائل اجتماعی جدا نیست، اندیشه و تفکر، و ایده
و آرمان، و خانواده و تعلیم و تربیت، و اقتصاد اینان را با همین مقیاس باید به
محاسبه نهاد. ما نباید تحت تأثیر القائات روشنفکرانه قرار گرفته و از کنار این
مسئله بی تفاوت بگذریم.

حال ببینیم
در برابر این مسئله چه اقدام مثبتی شد؟

کار فرهنگی

عنوان شده که
در برابر هجوم فرهنگی غرب، کار فرهنگی و زیربنایی باید کرد، که اصل مطلب جای تردید
نیست، و باید در برابر تهاجم دشمن، به کار فرهنگی پرداخت و جدی برخورد کرد، از
کودکستان گرفته تا دانشگاه و از صدا و سیما این دانشگاه بزرگ تا سطح جامعه و محیط
اجتماعی و از کتاب و مطبوعات گرفته تا تشویق و تنبیه و تبشیر و انذار و… و با
توجه به مسائل اقتصادی و سیاسی و غیره، باید برنامه ای متناسب داشت. اما حرف
اینجاست که کدام کار فرهنگی در خورد و پاسخگوی مناسب با این پدیده تاکنون انجام
گرفته و چه کسی با کدام شیوه و ابزار باید کار فرهنگی بکند؟ فی المثل همین دانشگاه
بزرگ بنام سیمای جمهوری اسلامی (که می دانیم کار مثبت فراوان داشته) آیا در برابر
مسئله حجاب و پدیه بدحجابی و ابتذال چند فیلم یا برنامه هنری مستقیم یا غیر مستقیم
در جهت ارزشی کردن حجاب و الگوسازی از چهره زن مسلمان و توجیه مسئله از طریق بیان
آثار و فلسفه و نتایج آن و طرد و نفی ابتذال و بدحجابی تهیه و پخش کرده است؟

آیا صرف
شادکردن برنامه ها که گاهی از دید تحقیق مشمئز کننده است و از نظر دینداران و فقها
خالی از گناه و تجری و بدآموزی نیست، می تواند پاسخگوی هجوم فرهنگی و پرکننده خلأ
موجود تبلیغی ما باشد؟

برای مثال
برنامه های نوروزی امسال را کمتر کسی دیده که انتقاد نداشته است. زنده کردن آهنگ
ها و خاطر های خوانندگان پیش از انقلاب و دکورها و ژشت ها و آلاچیق های کذائی،
موسیقی های تند و طرب انگیز و تغنیاتی که از مصادیق بارز غناست و برخی نمایش ها
توأم با دهن کجی های خانوادگی و گاه با فحش های رکیک و خلاف ادب، بی آرمانی و
سردرگمی برخی برنامه ها و صرفاً با فلسفه سرگرمی و پوچی نشستن زنان و مردان نامحرم
زانو به زانو و چشم در چشم در برنامه های خانوادگی که به معنای عادی سازی روابط
نامحرمان در معاشرت ها و نموداری از فرهنگ تجمل و لاقیدی است، زنان در برخی فیلمها
و با سر و گردن برهنه و تنها با یک کله جلف و آرایش های تند و غنج و دلال ها،
حکایت از لاقیدی نسبت به ارزشها نمی کند؟!

اگر آقایان
به این تصورند که بدین وسیله قشرهایی را از ویدئو و ماهواره منصرف می کنند!! تصور
واقع بینانه ای نیست، زیرا علاوه برآنکه آن قشرهای آلوده به این چیزها قانع نمی
شوند و سیمای جمهوری اسلامی هرگز نمی تواند آنان را راضی کند، اکثریت مردم و
وفاداران به این انقلاب را دلسرد و بدبین می کنند و در این میان تقاضای پاره اقشار
نمی تواند توجیهی برای مشروعیت باشد زیرا ما باید فکر کنیم چه خوراکی بدهیم نه
آنکه چه خوراکی می خواهند.

برادران!
مواظب باشند عوض پیشگیری از تهاجم ماهواره به استقبال ماهواره نرویم! مراقب باشند
اینها و ماند آن به حساب اسلام و فتاوای حضرت امام (قدس سره) که هرگز ناظر به این
مطالب نبوده است نهاده نشود.منسفانه روی آلات لهو نام مبارک اولیاء خدا نوشته می
شود و در تلویزیون تنبک و ساز می زنند. کلاس های موسیقی و ارگ اطلاعیه تبلیغی می
دهند، در فروشگاهها تار و دنبک به فروش می رسد حال آنکه مردم در گذشته با تنفر به
این آلات می نگریستند، بالای سر درتالار وحدت تندیس چنپ و رباب در قالب ساعت
نمایشد اده می شود. آیا اینها از مصادیق بدعت و اشاعه منکر و تشویق به بذله گویی و
بیهوده گرایی و لوذگی نیست؟ چرا اینها را به حساب اسلام بگذاریم. و چهره اسلام را
ملکوک کنیم، چرت به عواقب اینگونه توجیهات که نظایر دیگری در زمینه های دیگر دارد،
توجه نداریم…

مسئله تجمل
گرایی

ما در
شعارهایمان گفتیم: الگوی زندگی در اسلام- آن هم در دوران جنگ و پس از جنگ و ریاضت
و بازسازی – قناعت و خودکفاییو قطع وابستگی و همدردی با محرومان و مستمندان است و
حالا می بینیم این شعار در کاخهای رؤیایی و اشرافیت جدید که روزافزون در توسعه است
گم شده! اتومبیلهای لوکس تخم مرغی، ده میلیونی و پنج میلیونی، سیل آسا از آلمان و
فرانسه و کره و ژاپن و … به کشور سرازیر است و جای نفس کشیدن را از مردم تهران و
شهرهای پرتراکم گرفته و کسی نمی پرسد اینها کاینند که در این روزگار سخت اقتصادی،
مثل آب خوردن پول اینها را می پردازند و خود و خانواده هایشان با آنها مانور تجمل
می دهند! ساختن هی شمال شهر و خراب کردنه و ساختمانهایپیاپی با تجمل و آب و رنگ و
دکوراسیون و تزیینات جدید که دامن خیلیها را گرفته، زندگی سناتورها و وابستگان
رژیم طاغوت را تداعی می کند. سیل واردات و ابزار مصرفی- و حتی لبنیات خارجی- و
بیابان و حتی دیواره اتوبوسهای واحد چشمها را خیره کرده، در غرفه های نمایشگاههای
بین المللی، جلوه های غربی از جمله سیگارهای انگلیسی و آمریکایی موج می زند،
پارکها شاهد مناظر آنچنانی است، فروشگاهها دربرگیرنده کالای لوکس خارجی با قیمتهای
گزاف است. خلاصه آنکه فضای شهری حکایت از بازگشت اشراف و اشرافیت و زندگی مصرفی و
حرکت به سوی ارزشهای پوچ و تحت الشعاع گرفتن ایثار و همدردی و اخلاق و عدل و قسط
اسلامی و برداشته شدن دیوار فقر و غنا و قناعت و ریاضت و خودکفائی و قطع وابستگی
است. و ارزشها قربانی مصرف گرایی می شود که بدنبال آن ابتذال و بی بند و باری و
لذت جویی وفساد اجتناب ناپذیرتر است و آیا این عاملی نیست برای پذیرش هجوم دشمن از
طریقی که خود می دانیم؟!

شک نیست که
مصرف گرایی، استقلال فرهنگی و سیاسی ما را خدشه دار می کند، زیرا پاسخ به خواسته
ها چه دردستگاه دولتی با گرایش به تجمل و مصرف و یا رفاه عمومی به مفهوم تجمل،
منافی با عدالت اجتماعی است. و فرصت بازسازی را می گیرد و وامهای خارجی را نیز
تحمیل می کند که متعاقب آن از صدور ایده های اجنبی نمی توان ایمن بود، نمونه اش
نمایشگاه بین المللی با غرفه های خارجی و سیگار انگلیس و آمریکا و اخیراً هم که
چشم ما به سیگار دخانیات و خودمان با آرام و ینستون آمریکا، روشن است. و وضع
گمرکات که از آن زمان که تساهل و تسامح به عنوان یک اصل مطرح شده،شاهد ورود سیل
نوارهای کاست و ویدئویی و عکسهای مبتذل و مجلات سکس هستیم که برخی مسافرین به کشور
می آورند و به سرعت به خانه ها رخنه می کند و بدست دانش آموزان معصوم و نوجوانان و
جوانان درمدارس می افتد و چه مطلعین امر گرفت و ما نشسته ایم و با ساده اندیشی به
رضایت از فرنگ برگشته ها فکر می کنیم و داوری دیگران، تا به مصالح جامعه و جوانان
مورد هجوممان، و به تألیف قلوب وابستگان رژیم پیشین تا خون شهیدان عزیز و معلولان
دردمند ودلهای در خون نشسته چشم انتظارانمان، که در نتیجه آنه را جذب نمی کنیم
بلکه اینها را نیز از دست می دهیم؟ اصالت مصرف و اقتصاد ما را به دامان ربا و
توجیه خطرناک می کشاند و مسئله سرقفلی و بانک و برخی صادرات و واردات که روایت آن
در خبرگزاریها آمده بود و از نام بردن آن فعلا خودداری می کنیم،نشانگر آن است.

مسئله هنر و
مطبوعات

با پذیرش این
مطلب که کار هنری در تبلیغ مؤثرترین وسیله است، از هنر تقریباً دارد در موسیقی و
ارگ متبادر می شود. سیمای جامعه، کلاسهای موسیقی با تبلیغات وسیع و فروشگاههای
آلات لهو و لعب و گسترش موسیقی سنتی به مدرسه و کارخانه و محافل و جشنواره ها شاهد
مدعاست و گاه نیز از اینها تجاوز می کند و به پاره ای حرکات زننده در قالب نمایش و
ترقص (برنامه های نوروزی) در می آید و گاه در فیلمها و جشنواره ها دانسته و
ندانسته به ارزشها بی حرمتی می شود، گاه بسیجی به عنوان عنصر بریده و به دشمن
پیوسته ارائه می گردد(از کرخه تا راین)، پاره ای مطبوعات نیز به شیوه ای خزنده و
چون اندیشه غربی و لیبرالیستی و اباحیگری و هوسبازی را ترویج می کنند. کافی است
سری به کتابفروشی های روشنفکران بزنیم و نمونه هایش را ببینیم و مع الاسف برخورد
با اینان بسیار ضعیف و ساده انگارانه بوده است. نمونه آن ماجرای مجله فاراد. ما
جایگاه خودمان را از یاد برده ایم و فراموش کرده ایم که استعمار را اگر از در
برانی از پنجره بر می گردد و چون گربه از هر طرف بیفکنی اش، با دس و پا بر زمین می
افتد. ما با آن صفای انسانی می خواهیم برخورد کنیم و آنها با نیرنگ شیطانی! و چیزی
جز هوشیاری و قاطعیت پاسخگوی این حرکات هدایت شده از سوی دشمنان نیست.

مسئله گرانی
و گرانفروشی

از مسائلی که
در نهی از منکر نباید فراموش شود و بر مسائل اخلاقی و اجتماعی و سیاسی نیز تاثیر
مسلم دارد، گرانی و فشار ناشی از آن بر قشرهای آسیب پذیر است .سرمایه داران ، زمین
خواران، دلالان و سوداگران ارز و دلار و رشوه خوارن هرچند نق می زنند، اما در
حقیقت نه مشکل دارند و نه از درد محرومان آگاهند. فشارها عموماً بر قشر مستضعف است
که بازتابهای روانی نیز دارد، حتی هر فشاری از ناحیه شهرداری و دارائی و گرانفروشی
وارد می شود مستقیم و غیر مستقیم بر طبقات محروم و اکثریتی است که همراه این
انقلاب بوده و هستند و در سرد و گرم حوادث فداکاری کرده و بار جنگ و ایثار و
فداکاری را بردوش کشیده اند. باید به اینان فکر کرد، توجیه و تأویل هم نه پاسخگو
است ونه در عمل مشکل گشا، توصیه به زهد و قناعت نیر برای اینان تحصیل حاصل است،
توصیه را به صاحبان املاک و قصور و اتومبیلهای چند میلیونی و مدعیان زهد و برخی
زهد آموزان باید کرد و دهنه را باید به دهان مفت خوارانی زد که با سوء استفاده در
عرصه خرید و فروش و رشوه و فساد مالی و چپاول، صاحب همه چیز شده اند و بار خود را
بسته اند و ههنوز هم سرگرمند، و اینک طمع به بازگشت بسته اند و راه نفوذ را هم یاد
گرفته اند. علی علیه السلام فرمود:

«هرگز امتی
تقدیس ندارد که حق ضعفای آن ملت از اغنیاء بدون دغدغه گرفته نشود».

و این باید
شعار و عمل سیاستگذاران اقتصادی باشد وگرنه بقول شاعر: تو را که هرچه مراد است در
جهان داری

                چه غم زحال دل زار ناتوان داری

باید فکر کرد
که فشار وارد بر این قشرها که همواره سنگ صبور این انقلاب بوده اند چه عواقبی را
بببار می آورد و آیا آنان را به بی تفاوتی و عقده نمی کشاند؟

آخرین سخن

می دانیم که
حفظ نظام، با ارزش و جایگاهی که دارد و با توطئه ها و خصومت هایی که از سوی
استکبار جهانی رو در روی آن قرار دارد، کاری ساده نیست. اگر بناس این انقلاب تا
ظهور مصلح کل جهان «عج» بماند و به سرنوشت انقلابات دیگر دچار نشود باید با هوشیاری
و اخلاص و فداکاری و قاطعیت و جدیت بیشتری عمل کرد و از سقوط در مادیت و نوعی
لیبرالیسم نوین باید هراسید، سلاح را نباید از کف نهاد که دشمن تا دندان مسلح است.
به فکر فرداها و نسلهای بعدی و استمرار انقلاب تا ظهور منجی بشریت باید بود.
مسئولیت خدایی و انسانی ایجاب می کند تمام نهادها و در رأس آنها سه قوه بنیادین
نظام و آحاد مردم و نیروهای خالص و خداجوی مدافعان اصلی نظام، بیش از پیش به  آرمانهای اصلی انقلاب فکر کنند. اقتصاد و زندگی
برای ما اصل نیست، مصرف گرایی و رفاه طلبی با شعارهای ما تطبیق نمی کند رضایت
کشورها وقدرت ها و نهادهای بین المللی وابسته برای ما به پشیزی ارزش ندارد، بلکه
باید به رضای محرومان عالم و شیفته گان حقیقت که در اقطار جهان چشم به ام القرای
جهان اسلام دوخته اند اندیشید. توطئه مروجین فساد را باید در نطقه خفه کرد و مراقب
بود خود در این توطئه نیفتیم. برخورد قاطع با مروجین فساد و سوداگران فساد
همانگونه که مقام معظم رهبری فرمودند و اخیراً تاکید مجدد بر آن داشتند، در صدر
برنامه های قضائی باید باشد. رضای خدا و مصلحت خلق و حفظ نظام در راستای همان
ارزشها که به پای آن آنهمه جانفشانی شد، برای نظام و امت ما اصل است و نیز اجرای
احکام الهی که نمایش توان حاکمیت اسلام در صحنه زندگی و پهنه جهانی است. علم و هنر
و دانش و دانشگاه و حوزه و مدیریت سیاسی و اقتصادی و رسانه ها می بایست با همدلی و
بدون گرایشها و بدون لحاظ اشخاص در مقام دفاع صریح از حق و تلاش در اجرای حق و
پاسداری بدون مجامله در حق باشند که اگر با حق باشیم آفریدگار جهان ماست و نظام
هستی همراه و همگام ما. وگرنه خدا را با هیچکس خویشاوندی نیست و اگر بی پناه
بمانیم در گردونه حوادث هضم خواهیم شد و یار و یاوری نخواهیم داشت. همانگونه که
پیامبر اکرم (ص) فرمود: «لیسلطن الله شرارکم علی خیارکم فیدعو خیارکم فلا یستجاب
لکم».

و بالاخره
امر به معروف و نهی از منکر را از یاد نبریم که عزت اسلام و حیات مسلمین بدان
وابسته است.

 

/

حوادث سال اول هجرت

درسهائی از
تاریخ تحلیلی اسلام

حوادث سال
دوم هجرت-2

حجه الاسلام
و المسلمین رسولی محلاتی

و اما اصل
داستان ازدواج

با توجه به
اصالت خانوادگی و آن همه کمالات نفسانی و فضائل اخلاقی که در فاطمه اطهر وجود
داشت، طبیعی بود که مردان زیادی از بزرگان صحابه و جوانان مسلمان شائق بودند تا
بهر وسیله ای شده بلکه بتوانند افتخار همسری فاطمه را نصیب خود سازند و بخواستگاری
زهرای اطهر بروند و بسیاری هم در این راه گام پیش نهاده و بخود جرئت دادند تا
بخانه پیغمبر آمده خواسته خود را اظهار کنند ولی همگی پاسخ رد می شنیدند و بهترین
پاسخی که برخی از آنها دریافت می داشتند این بود که پیغمبر فرمود:

«أنتظر أمر
الله فیها،[1]
یا «أمرها الی ربّها»[2]
یا «امرها الی القضاء».[3]

– «منتظر
فمان خدایم» – «کار فاطمه بدست پروردگار است» یا می فرمود: «تا تقدیر چه پیش آرد»!

و برخی را هم
به انی عنوان که فاطمه کوچک است. [4]
و وقت ازدواج او نیست رد می کرد و حتی علی بن ابیطالب علیه السلام نیز از کسانی
بود که مدتها در دل این آرزو را داشت، امّا بگفته خود آنحضرت برطبق نقلی که شیخ
صدوق (ره) نموده جرئت اظهار آنرا نزد رسول خدا نمی کرد تا اینکه خود پیغمبر روزی
از علی پرسید : آیا قد ازدواج نداری؟ علی عرضکرد: پیغمبر خدا بهتر می داند و
بدنبال آن مدتی گذشت تا قدمات ازدواج آنحضرت با فاطمه فراهم گردید، بشرحی که خواهد
آمد.

و برخی هم
بودند که در اثر کوته فکری و یا نادانی خیال می کردند پیغمبر اسلام نیز مانند خود
آنها است که همه مسائل را از دریچه پول و مادیّّات بنگرد و بدنبال یک خواستگار
پولدار می گردد و منتظر است تا چنین فردی بخواستگاری فاطمه برود.

حدیث زیر از
کتاب تذکره الخواص- که از کتب اهل سنت است- نقل شده که عبدالرحمن بن عوف و عثمان
بن عفان هر دو از ثروتمندان بزرگ بودند به عزم خواستگاری نزد رسولخدا (ص) آمدند،
عبدالرحمن عرضکرد: ای رسولخدا اگر فاطمه را بهمسری من درآوری حاضرم یک صد شتر سیاه
و  آبی چشم که همگی آنها بارشان پارچه های
کتان اعلای مصری باشد با ده هزار دینار پول مهریه اش کنم!

عثمان
عرضکرد: من هم حاضرم همین مهریه را بدهم و امتیازی که بر عبدالرحمن دارم آن است که
زودتر از او مسلمان شده و سابقه بیشتری در اسلام دارم؟

پیغمبر الام
از سخن آندو بسختی خشمناک شدو مشتی ریگ ریزه برداشته بطرف عبدالرحمن پاشید و
فرمودک

– تو خیال می
کنی من بنده پول و ثروتم که بوسیله پول و ثروت خود بر من افتخار می کنی؟[5]
و گویا اینها خیال می کردند پیغمبر هم مانند بسیاری از دنیا طلبان و جاه پرستان می
خواهد از طریق ازدواج دختر خود مال و منالی کسب کند و ثروتی بیندوزد، غافل از آنکه
پیغمبر اسلام برای مبارزه با این افکار پست آمده و می خواهد این موهوات را از بین
ببرد.

باری اینها
نمی دانستند که پیغمبر اسلام فاطمه را برای علی بن ابیطالب نگاه داشته و بلکه خبر
نداشتند که امر ازدواج فاطمه مربوط بفرمان و دستور خدا است و هرکه را خدا تعیین
کند پیغمبر مأمور است فاطمه را به ازدواج او درآورد، و آن شخص جز علی علیه السلام
کسی نبود، چنانچه بسیاری از بزرگان شیعه و اهل سنت این مطلب را ضمن حدیثهائی از
رسول خدا- صلی الله علیه و آله- روایت کرده اند.

و از آنجمله
محبّ الدین طبری- از علمای اهل سنت- در کتاب ذخائر العقبی از رسولخدا- صلی الله
علیه و آله- روایت کرده که فرمود:

«اتانی ملک
فقال یا محمد انّ الله یقرأ علیک السّلام و یقول لک انّی قد زوّجت فاطمه ابنتک من
علیّ بن ابیطالب فی الملا الا علی فزوّجها منه فی الارض».[6]    

– یعنی فرشته
ای بنزد من آمد و گفت : خداوند تو را سلام می رساند و می گوید: من دخترت فاطمه را
در آسمانها به همسری علی بن ابیطالب در آوردم تو هم در زمین اینکار را انجام بده.

و در حدیث
دیگری از آنحضرت اینگونه نقل می کند که به علی علیه السلام فرمود:

«یا علی ان
الله أمرنی أن أتّخذک صهراً».[7]

-ای علی
براستی خدا مرا مأمور کرده که تو را به دامادی خود انتخاب کنم.

و در جای
دیگر نقل می کند که چون می خواست فاطمه را بخانه علی علیه السلام بفرستد سخنانی به
او گفت از آنجمله بدو فرمود:

«یا بنیّه لا
تجزعی انّی لم أزوّجک من علیّ انّ الله أمرنی أن ازوّجک منه».[8]

-دخترکم بی
تاب مباش که من (تنها بمیل خودم) تو را به ازدواج علی در نیاوردم بلکه خداوند مرا
مأمور کرد تا تو را بهمسری او درآورم.

و ازاینها
بالاتر  آنکه اگر علی علیه السلام نبود
برای فاطمه «کفو» و همسری یافت نمی شد، چنانچه محدّثین بزرگوار شیعه و نیز اهل سنت
از رسول خدا (ص) و امامان دیگر نقل کرده اند که با مختصر اختلافی این مضمون را
بارها فرمودند:

«لو لم یخلق
علی ما کان لفاطمه کفو».[9]

– اگر علی
خلق نشده بود برای فاطمه همسری نبود.

و این بدان
جهت بود که تنها می بایست نسل رسول خدا و ذریه 
ن بزرگوار ازصلب علی علیه السلام در روی زمین باقی بماند، چنانچه باز همان
اهل حدیث شیعه و سنی از پیغمبر (ص) نقل کرده اند که فرمود:

« ان الله
جعل ذریّه کل نبیّ من صلبه و جعل ذرّیتی فی صلب علی».[10]

– همانا
خداوند ذریه هر پیغمبری را در صلب خود او قرار داد و ذریه مرا در صلب علی قرار
داده است.

مقدمات
خواستگاری

داستان عقد
ازدواج و خواستگاری را محدثین به اختلاف نقل کرده اند، و ما هر قسمتی را از یکی از
آنها نقل می کنیم.

مرحوم اربلی
حدیث خواستگاری را از سلمان فارسی و امّ سلمه [11]
و علی بن ابیطالب علیه السلام اینگونه نقل کرده:

هنگامی که
فاطمه بن سن رشد رسید بزرگان قریش که درفضیلت و اسلام و شرف و مال گوی سبقت از
دیگران ربوده بودند،بخواستگاری او آمدند ولی هرگاه این بحث را یکی از آنها بمیان
می کشید، پیغمبر خدا (ص) روی از آنها می گرداند تا آنجا که گاهی بعضی از آن
خواستگاران پیش خود فکر می کردند پیغمبر برآنها خشم کرده یا در مذمّت آنان وحیی از
آسمان نازل گردیده.

از آنجمله
ابوبکر بخواستگاری آمد و پیغمبر بدو فرموک «أمرها الی ربها» – کار او بدست
پروردگار او است- و پس از وی عمر بخواستگاری آمد و  همان جواب را شنید، تا آنکه روزی ابوبکر و عمر
در مسجد نشسته بودند و سعد بن معاذ نیز نزد آندو بود و از هر دری سخن می گفتند تا
اینکه سخن از فاطمه دختر رسول خدا – صلی الله علیه و آله – بمیان آمد.

ابوبکر رو به
سعدبن معاذ کرده و گفت:

فاطمه را
اشراف و بزرگان خواستگاری کرده اند و پاسخ همه را رسولخدا به این داده که فرمود:
«ان امرها الی ربها ان شاء أن یزوّجها زوّجها».

-کار فاطمه
بدست خدا است اگر بخواهد او ازدواج کند خود اینکار را خواهد کرد!

و تا کنون
علی بن ابیطالب بخواستگاری فاطمه نرفته است و گمان می کنم تنها چیزی که مانع علی
بن ابیطالب شده تا بدنبال اینکار برود تهیدستی او است و به دل من افتاده که خدا و
پیغمبر، فاطمه –علیها السلام- را برای علی بن ابیطالب نگاه داشته اند.

اکنون خوبست
شما دو نفر هم با من بیائید تا هر سه بنزد علی بن ابیطالب برویم و موضوع را با او
در میان بگذاریم، و اگر دیدیم واقعاً مانع او از اقدام به اینکار تهیدستی است ما
کمکش کنیم؟ سعد بن معاذ خوشروئی از این پیشنهاد استقبال کرده وآمدگی خود را برای
رفتن بهمراه او ابلاغ نمود و هر سه بقصد دیدار علی بن ابیطالب از مسجد بیرون
رفتند. نخست بخانه علی – علیه السلام- آمدند و او را در خانه نیافتند و مطلع شدند
که شتر آبکش خود را برداشته و به نخلستان مردی از انصار رفته تا بوسیله آن شتر،
نخلهای خرما را آب دهد و در عوض اجرتی از آن مرد دریافت دارد.

هر سه نفر به
نخلستان رفتند و چون چشم علی علیه السلم به آن سه نفر افتاد فرمود:

«ماوراءکم و
ما الّذی جئتم به؟»

-چه خبر؟ و
بچه منظور بدینجا آمده اید؟

ابوبکر در
جواب گفت:

«یا أبا الحسن
انّه لم یبق خصله من خصال الخیر الا و لک فیها سبقه و فضل…»

– ای
اباالحسن براستی هیچ کمال و خصلت نیکی نمانده جز آنکه تو گوی سبقت را درآن خصلت از
دیگران ربوده ای و اینرا هم می دانی که مقام تو در نزد پیغمبر از نظر خویشاوندی و
نزدیکی و سابقه بیش از دیگران است و از آن سو اشراف و بزرگان بخواستگاری فاطمه
رفته اند و همگی از رسولخدا (ص) پاسخ رد شنیده اند و پیغمبر موضوع ازدواج فاطمه را
بدستور خدا محوّل فرموده و من فکر می کنم خدا و رسول اوف فاطمه را برای شخص شما
نگاه داشته اند و چرا شما بخواستگاری فاطمه نمی روی؟

با شنیدن این
سخنان اشک در دیدگان علی علیه السلام گردش کرده رو به ابی بکر نموده فرمود:

ای ابابکر
براستی که دل آرامم را دگرگون کردی و مرا به چیزی که از آن غافل بودم، یادآوری
کردی! بخدا سوگند!همه خواستار فاطمه اند و چگونه ممکن است کسی مانند من به این
ازدواج علاقه نداشته باشد اما تهیدستی مانع از اقدام به این کار شده است!

ابوبکر پاسخ
داد: از این مقوله سخن مگو که دنیا و مافیها در نظر خدا و رسول او هیچ ارزشی
ندارد، و بدین ترتیب علی بن ابیطالب علیه السلام را در اقدام بدینکار ترغیب نمود.

و طولی نکشید
که علی خود را آماده کرده بسوی خانه پیغمبر براه افتاد.[12]

ادامه دارد

 



[1] – سیره حلبیه ج2ص 205

/

شرح زیارت امین الله علیه السلام

شرح زیارت
امین الله علیه السلام

قسمت پنجک

ایت الله
محمدی گیلانی

تشرف مجلسی
اول «ره» خدمت صاحب الامر علیه السلام در منام.

تصریح آنجناب
به اینکه مقامات و مرابت ائمه علیهم السلام افزونی ناپذیر است مگر به حسب مقامات
دنیوی.

توضیح این
ادعاء و تأیی آن از روایات، که مقامات غیبّیه و نشئآت انوار آنان، چنان است که
فرموده.

توصیه به
کتما اسرار شریعت.

و اما مقامات
دنیوی آنان، افزونی پذیر است، و آن ذوات مقدسه در نشأه شهادت و عالم محسوس، مشمول
ناموس استکمالند.

محدث عراف
مرحوم مجلسی اول رصوان الله تعالی علیه در روضه المتقین «شرح من لاحضره الفقیه»
باین مسئله «عدم انتفاع ائمه اطهار علیهم السلام بدعاء ما» تصریح فرموده اند، جنب
ایشان در آغاز شرح «الزیاره الجامعه الکبیره» می فرماید:

در اوقاتی که
خدایتعالی مرا به زیارت مزار امیرالمؤمنین علیه السلام موفق کردند و من در حوالی
آن روضه مقدسه به ریاضات و مجاهدات پرداختم و خداوند متعال به برکت مولی
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه ابواب مکاشفاتی بر من گشود که ضعفاء عقول از تحمّل
آنها عاجزند در چننی عالمی «بین نوم یقظه» که در رواق «عمران» روضه مبارکه نشسته
بودم، دیدم که در سامرا، هستم و مشهد امامین «امام هادی و امام عسگری» علیهما
السلام را می دیدم که در نهایت ارتفاع و زیبائی بوده و بر قبر شریفشان پوششی از
لباس سبز بهشتی بوده است.

دیدم مولای
ما صاحب العصر و الزمان علیه السلام را که نشسته اند وبه قبر تکیه داده اند و روی
مبارکشان بوی در است، چون آن بزرگوار را دیدمف با صوت بلند همچون مداحان شروع به
زیارت جامعه کبیره نمودم و چون به پایان آوردم، آنجناب صلوات الله علیه فرمودند:
خوب زیارتی است عرض کردم: مولایم روحی فداک، زیارتی است که از جذت «اشاره به قبر
امام هادی علیه السلام نمودم» بما رسیده است؟ فرمودند: آری، داخل شو، جهت امتثال
امر داخل شدم ولی نزدیک در ایستادم، فرمودند: جلو بیا، عرض کردم از سوء ادب می
ترسم فرمودند: وقتی که به اذن ما باشد سوء ادب نیست اشکالی ندارد، کمی جلو رفتم
اما مرتعش و لرزان بودم، آن جناب تقدم، تقدم را تکرار می فرمودند و من بتدریج
نزدیک می رفتم تا آنکه نزدیک حضرتش صلوات الله علیه ایستادم، فرمودند: بنشین عرض
کردم: مولایم، خائفم. فرمودند: مترس.

چون به
امتثال امرش همچون عبدی در پیشگاه مولائی جلیل نشستم، فرمودنک راحت و مربع بنشین،
زیرا خسته ای، با پای پیاده و برهنه آمدی، و حاصل آنکه از آنجضرت، الطاف عظیمه و
مکالمات لطیفه ای نسبت به این عبد اظهار گلردید که از شعار بیرون است و اکثر آنها
را فراموش کردم و سپس بیدار شدم در همان روز اسباب زیارت حاصل شد و چنانکه حضرت
صاحب الامر علیه السلام فرموده بودند با پای پیاده و برهنه رهسپار گردیدم و بعد از
شرح فقراتی از زیارت مذکور، در ذیل جمله «و رحمه الله و برکاته» می فرماید:

«البرکه
للدنیویه و الاخرویه او الاعم منهما و من الذینیه و تقدم انها لطف لنا فان مراتبهم
عندالله تعالی بحیث لا تقبل الزیاره الا بحسب المراتب الدنیویه و ظهورهم علی
الاعادی و اعلائهم کلمه الله تعالی، و هما ایضاً لنا». (جلد 5)

یعنی «برکت
که بمعنی زیادتی است مراد از آن در این مقام زیادتی در نعمتهای دنیا و آخرت یا اعم
از آنها و نعمتهای دینی است و همه اینها لطف است برای ما چنانکه گذشت، زیرا مراتب
ائمه اطهار صلوات الله و سلامه علیهم عندالله تعالی بگونه ای است که زیادتی
ناپذیرتر است مگر بحسب مراتب دنیوی و غلبه 
آنان بر دشمنان دین و اعلاء کلمه الله تعالی که این دو نیز لطفی است برای
ما».

مقصود آن
بزرگوار از این عبارت این است که مقامات رسول الله صلی الله علیه و آله و ائمه
اطهار علیهم السلام بر دو گونه است: مقاماتشان در نشئآت غیبیه که اخبار کثیره و
زیارا تمتعدده ای، ناظر به آنها اس مانند روایت عبدالسلام بن صالح هروی از امام
رضا از امیرالمؤمنین از رسول الله صلی الله علیه و علیهم اجمعین که صدوق علی
الرحمه در عیون نقل فرموده اند و در آن آمده که پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله
فرمودند:

« اوّل ما
خلق الله عزوجل ارواحنا فانطقها بتوحیده و تمجیده ثم خلق الملائکه فلما شاهدوا
ارواحنا نوراً واحداً استعظمت امرنا فسبحنا لتعلم الملائکه انا خلق مخلوقون و انه
منزه عن صفاتنا فسبحت الملائکه بتسبیحناً و نزهته عن صفاتنا اه».

«اول آفریده
خدایتعالی ارواح ما بود که بتوحید و تمجید خویش آنها را گویا ساخت سپس فرشتگان را
آفرید و چون آنان ارواح ما را که نوری واحد بودند مشاهده کردند شأن ما را عظم
شمردند، پس ما، خدایتعالی را تسبیح کردیم تا ملائکه بدانند که ما مخلوقیم  و خدایتعالی منزه از صفات ما است، آنان نیز به
تعلیم و تسبیح ما خدای سبحان را تسبیح کردند و او را منزه از صفات ما دانستند».

این روایت و
نظائر آن در صدد بیان تعلیم رسول الله صلی الله علیه و آله واهل البیت علیهم
السلام فرشتگان را، می باشند، که حقیقت عبودیّت و طریق بندگی را بآنان آموختند و
بعبارتی: بیان خلافت و نبوت  آنان بحسب
عالم انوار و نشئآت غیبیه استف که به ملائکه، توحیتد خداوند متعال و تسبیح و تهلیل
و تحمید و تمجید حضرتش را آموختند، که رسول الله صلی الله علیه و آله فرمودند:
«فنبا اهتدوا الی معرفه توحید الله عزوجل و تسبیح و تهلیله و تحمیده و تمجیده» :
«بوسیله ما فرشتگان بمعرفت توحید خدای عزوجل و تسبیح و تهلیل و تحمید و تمجیدش
هدایت شدند[».

معرفت توحید
الله تعالی یعنی توحید ذاتی که همه ذوات، نزد ذات مقدسش مستهلک و هالکند و معانی«
تسبیح و نهلیل و تحمید و تمجید» براین مقیاس است.

علم باین
مقامات غیبیه از نوامیس شریعت و از اسرار الهی است که استتار  آن از غیر اهلش مذموم است، چنانکه در حدیث نبوی
آمده:

«من وضع
الحکمه فی غیر اهلها جهل، و من منع من اهلها ظلم. ان للحکمه حقاً فاعط کل ذی حق
حقه».

«سپردن حکمت
بنااهل، جهل و منعش از اهل ظلم است، حق هر ذیحقی را اعطاء کن».

نه وجوب
استتار اسرار شریعت فقط بلکه احیانا وجوب کتمان از آثار و اخبار بلکه عقل استفاده
می شود زیرا ادراک این اسرار صعب و دشنوار است چنانکه در کافی شریف بابی بعنوان:
«حدیثهم علیهم السلام صعب» افتتاح شده است و مقصود این است که ادراکات ضعیف از یل
به آن انوار و مقامات غیبیه ناتوانند مانند خفاش که از ابصار نور شمس عاجز است و
از این روی، عموم مردم بظواهر شرع اطهر مخاطبند و نه باسرار و بواطن زیرا تحمل ان
را ندارند، بلکه استماع آن اسرار نیز احیاناً بریا ضعفاء زیان آور است، و میاه
گمراهی خود و اضلال دیگران است و در روایت آمده که روزی، تقیه خدمت امام زین
العابدین علیه السلام ذکر شد، آنحضرت فرمودند:

«والله لو
علم ابوذر ما فی قلب سلمان لقتله».

با آنکه رسول
الله صلی الله علیه واله عقد اخوت بین آنان بسته بود و در باب کتمان اسرار شریعت
این اشعار منسوب بآن حضرت است:

انسی لاکتم
من علمی جواهره

                                کیلا یری الحق
ذوجهل فیفتتنا…

یا رب جوهر
علم لو ابوح به

                                لقیل لی: انت ممن
یعبد الوثنا…

امیرامؤمنین
علیه السلام در نهج البلاغه در آخر خطبه ای که در آن عموی خویش عباس و ابوسفیان را
از تهییج شر و فته در میان مسلمین تحذیر کرده، چنین می فرماید:

«بل اندمجت
علی مکنون علم لو بحث به لا ضطربتم اضطراب الا رید فی الطوی البعیده». (شرح عبتده
ص36)

«بلکه من
رازهائی از علوم در سیه، نهان دارم که اگر اظهار کنم، شما همچون ریسمان لرزان
آویزان در چاهی ژرف، آشفته و پریشان می شود».

وگونه دوم از
مقامات رسول الله صلی الله علیه واله و عترت طاهرنی، مقاماتشان در نشأه شهادت و
جهان محسوس است که خدای تعالی بر ما منت نهاده و بیوت آنان را مزار و مأمن برای
مردم قرار داده و دعا و صلوات ما را بر آنها وسیله طیب فطرت و پاکیزگی نفوس و
کفاره گناهان ما است که در جامعه  آمده:

«خلقکم الله
انواراً فجعلکم بعرشه محدثین حتی من عینا بکم فجعلکم فی بیوت اذن الله ان ترفع و
یذکر فیها اسمه و جعل صلواتنا علیکم و ما خصنا به من ولایتکم طباً لخلقنا و طهاره
لانفسنا و تزکیه لنا و کفاره لذنوبنا».
در این عبارت هم بماقماتشان در نشئآت انوار و هم بمقاماتشان در نشأه شهادت و علام
محسوس، اشارت گردیده که ذینفع در صلوات و زیارت و دعاء ما برای آنان، خود ما هستیم
و انتفاع آنان، انتفاع وساطت در استکمال معنوی ما است و خود آن ذوات مقدسه در این
نشأه مشمول ناموس استکمالند. درست تدبر کن در این کریمه شریفه «قل رب زدنی علماً»
و نظیر آن از آیات دیگر و احادیث و ادعیه وارده که در آنها از خدایتعالی، کمال
مسئلت می نمایند و مغفرت ذنوب خویش را خواهانند.

ادامه دارد

 

/

ذکر خدا عامل هشتیاری و بینائی

تفسیر سوره
رعد

ذکر خدا عامل
هشتیاری و بینائی

آیت الله
جوادی آملی

قسمت شصت و
ششم

«الذین آمنوا
و تطمئن قلوبهم بذکر الله، ألا بذکر الله تطمئن القلوب* الّذین آمنوا و عملوا
الصّالحات طوبی لهم و حسن مآب». (سوره رعد – آیه 28-29)

آنان که
ایمان آوردند و به یاد خدا قلوبشان آرام می گیرد، همانا به یاد خدا است که قلوب
آرامش پیدا می کند. آنان که ایمان آوردند و اعمال شایسته انجام دادند، آنان را
بشارت باد و چه خوش بازگشتی دارند.

معنای شدت در
ذکر خدا

بحث در این
بود که ذکر قلبی خدا، عامل طمأنینه است و ذکر زبانی زمینه ذکر فلبی است. و برای
این مطلب، شواهدی را از خود آیه و آیات دیگر و روایات، مطرح کردیم.

یکی از
شواهدی که اکنون مطرح است این است که خدای سبحان ما را بر این امر آگاه فرمود که
دلها به یاد خدا آرام می شود و جز به یاد خدا، به چیز دیگری آرام نخواهد شد. قرآن
این ذکر الله را به شدت وصف کرد و فرمود: خدا را شدیداً متذکر باشید و «شدت» و صف
نفسانی است زیرا ذکر زبانی به «شدت» موصوف نمی باشد. پس معلوم می شود منظور از این
ذکر، ذکر قلبی است.

در آیه 200
از سوره مبارکه بقره وقتی جریان مناسک را یاد می کند می فرماید: «فاذا قضیتم
مناسککم فاذکروا الله کذکرکم آباءکم أو أشدّ ذکراً» – وقتی مناسک حج را انجام
دادید، در فراغت های شب «منی»، به یاد خدا باشید، همانگونه که به یاد پدرانتان
هستید یا شدیدتر.

منظور از این
شدت، این نیست که با صدای بلند «یا الله» بگوئید. هرگز غلظت در صدا و رفع صوت،
مراد از شدت ذکر نیست برای این که صدا بلند کردن در ذکر نه تنها مطلوب نیست که منع
و نهی شده نیز می باشد و مبغوض است.

در پایان
سوره اعراف می فرماید: «واذکر ربک فی نفسک تضرعاً و خیفه و دون الجهر من القرول
بالغدو و الاصال» – یاد  خدا را آهسته بر
لب، صبح و شام داشته باش.

آن یاد ه در
دل استف باغ تضرّع است و آن نام که بر لب است، آهسته است. پس قرآن، ذکر لفظی را
بعد از ذکر قلبی قرار می دهد، آن هم به طور آهسته. و در بعضی از آیات همین سوره
اعراف می فرماید که تجاوز نکنید زیرا خداوند معتدین و تجاوزکاران را دوست نمی
دارد. «ان الله لا یحب المعتدین» (آیه 55).

بعضی از
مفسرین گفته اند: آنها که در ذکر، خیلی بلند نام خدا را بر لب دارند، اعتدا کرده
اند و از مرز وظیفه خویش، تجاوز نموده اند. بنابراین، بلند ذکر گفتن، یا مبغوض است
یا لااقل محبوب نیست. و اینکه در سوره بقره فرموده است: «کذکرکم آباء کم او اشدّ
ذکراً» یعنی: «اخلص ذکراً»- ذکر خالص تر و با حالتی بهتر به یاد حق باشید. پس در
اینجا خلوص نیت و حضور قلب مطرح است نه بلند کردن صدا به ذکر.

در آیه 200
سوره بقره که ذکر خدا را مطرح می کند می فرماید: اگر دیگران به ذکر دنیا هستند،
شما به ذکر خدا باشید،همانطور که دیگران به ذکر دنیایند بلکه شدیدتر. آنگاه مردم
را دو قسمت می کند، می فرماید: «فمن الناس من یقول ربّنا آتنا فی الدنیا»- برخی از
مردم منطقشان این است که خدایا دنیا را به ما بده. و این درخواست مقیّد به حلال و
حرام نیست؛ مقیّد به حسنه نیست، بلکه آن شخص دنیا را می خواهد چه از راه حلال باشد
و چه از راه حرام. این دگیر حسنه نیست بلکه سیئه است. این منطق کسانی است که در
آخرت بهره ای ندارند « و ماله فی الآخره من خلاق».

اما گروه دوم
می گوید: «ربنا آتنا فی الدنی احسنه وفی الآخره حسنه و قنا عذاب النار»- خداوندا
در دنیا به ما روزی حلال بده و در آخرت نیز به ما روزی خوب عطا کن و ما را از عذاب
جهنم برهان.

این منطق
کسانی است که همواره مشغول ذکر خدایند. «اولئیک لهم نصیب مما کسبوا و الله سریع
الحساب» – اینها بهره های خوب می برند و خداوند زود به حساب هم رسیدگی می کند.

معلوم می شود
مراد از شدت، ذکر درونی و توجه قلبی است و این ذکر قلب که طمانینه می آورد، قرآن
کریم چند عمل را بر آن مترتب کرده است:

 هشیاری انسان متذکر

اول: انسان
متذکر، هوشیار است و همواره آماده است تا وسوسه ها را از قلب خود بزداید. درآیه
201 سوره اعراف می فرماید: « ان الذین اتقوا اذا مسهم طائف من الشیطان تذکروا فاذا
هم مبصرون»- آنها که تقوا پیشه هستند، اگر ایطان بخواهد دور کعبه دلشان طواف کند،
فوراً متذکر می شنوند و هشیار و بینا می گردند و آن شیطان را دفع می کنند.

آن تذکری که
می فهمد این طواف کننده شیطان است، تذکر قلبی است نه زبانی.

این ذکر قلب
است که انسان مؤمن را تذکر می دهد و طواف شیطان را به او می شناساند تا شیطان را
از خویش دفع کند. این ذکر قلبی است که هرگونه وسویه ای را طرد می کند و معلوم می
شود غیر متذکر، نابینا است و متذکر است که بینا و مبصر می باشد. «تذکروا فاذا هم
مبصروه». و اگر این شدت ذکر را به این نتیجه انجامید که انسان نگذاشت، شیطان در
حرم دل راه پیدا کند، این قلب می شود مرکز لطف و عنایت خدای سبحان. آنگاه همین
گروه که اشد ذکراً است، اشد حباً لله نیز هستند هرکس بیشتر به یاد خدا باشد، بهتر
به خدا دل می بندد.

در سوره
بقره، آیه 165 می فرماید: «و من الناس من یتخذ من دون الله انداداً یحبونهم کحب
الله و الذین آمنوا أشد حباً لله»- بت پرستان برای خدا شریکانی قائل اند که آنها
را مثل خدا دونست دارند ولی مؤمنین ، خدا را شدیدتر از آنان دوست می دارند. محبت
مؤمنین به خدا بسیار زیادتر از محبت بت پرستان به بتان است. این ذکر شدید دل است
که هرگونه وسوست را طرد می کند و قلب را آرامش می دهد. آنگاه است که این قلب، جز
به یاد حق به یاد چیزی نیست. و بیش از هر چیزی به او دل می بندد. بهرحال این ذکر
الله نه تنها اثرش این است که انسان را از گناه باز می دارد، بلکه آثار فراوانی
دارد که گناه نکردن، یکی از آثار ضعیفه ذکر الله است.

همواره در
حال نماز

و اما
روایاتی که مسئله ذکر را مطرح ساخته و دستور می دهد، اعم از ذکر زبان یا ذکر قلب،
برخی از آنها را مورد بحث قرار دادیم و اکنون اشاره ای به بقیه روایات می کنیم:

در ابواب
الذکر کتاب وسائل الشیعه –ج4- باب اول حدیثی را از ابوحمزه ثمالی از امام باقر
علیه السلام نقل می کند که حضرت فرمود: «لا یزال المؤمن فی صلاه ما کان فی ذکر
الله عزوجل». همواره مؤمن در حال نماز است اگر به یاد حق باشد.

یعنی اگر
مؤمن دائماً به یاد حق باشد، دائماً در حال نماز است.

آنگاه به آیه
191 سوره آل عمران اشاره می کند که فرمود: «الذین یذکرون الله قیاماً و قعودهاً و
علی جنوبهم و یتفکرون فی خلق السموات و الارض ربّنا ما خلقت هذا باطلا سبحانک فقنا
عذاب النار»_ آنان که همواره خدا را به یاد دارند، چه در حال ایستادن و چه در حال
نشستن و چه به سوی راست و چپ و در آفرینش آسمانها و زمین می اندیشند و می گویند:
پروردگارا اینها را بیهوده نیافریدی. تو را منزه می داریم: پس ما را از عذاب دوزخ
برهان (اینان از افراد عاقل و هشیارند و اولوالالباب هستند). خدای سبحان اینان را
به عنوان اولوا الالباب معرفی کرده است.

آن شاعر که
می گوید: «خوشا آنان که دایم در نمازند» او مطلبش را از این روایت امام پنجم علیه
السلام گرفته است که اگر کسی دائماً به یاد خدا باشد، همواره در حال نماز است و
مقصود از این ذکر و یاد خدا، ذکر قلبی است و یا ذکر زبانی که محصول آن ذکر قلبی می
باشد. پس این ذکری که در همه حالت ممدوح است، اعم از ذکر قلبی و ذکر زبانی است چرا
که در آخر آیه سخن از تفکر و اندیشیدن در توحید و آفرینش الهی بود.

در باب پنجم
از ابواب الذکر، یکی از مناجاتهائی که خدای سبحان با موسی کلیم علیه السلام دارد،
مطرح شده است که می فرماید:

«یا موسی لا
تنسنی علی کل حال فان نسیانی یمیت القلب» – ای موسی، در هر حال مرا فراموش مکن چرا
که فراموش کردن من، دل را می میراند. و دل مرده هرگز مطمئن نمی شود و آرامش نمی
یابد.

در روایت دهم
در همین باب، رجاء بن ضحاک نقل می کند که : در خدمت امام رضا علیه السلام از مدینه
تا مرو بودم، به خدا سوگند، هیچ مردی را نیافتم که بیش از او تقوای الهی داشته
باشد یا در تمام اوقات و احوال، بیشتر به یاد خدا باشد «فو الله ما رأیت رجلا کان
أتقی الله عزوجل منه و لا اکثر ذکراً له فی جمیع اوقاته منه». پس تنها ذکر زبانی
مطرح نیست بلکه سیره عملی متقیانه نیز در کنار ذکر زبانی می آید تا طمأنینه و آرامش
را به انسان ببخشد و او را از هرگونه اضطراب و وسوسه دور سازد.

ذکر خدا و
قضای حوائج

در باب دهم،
این روایت از امام شم سلام الله علیه نقل شده است که فرمود:

«ان الله
عزومجل یفول: من شغل بذکری عن مسئلتی اعطیته افضل ما یعطی من سألنی»- خدای عزوجل
می فرماید: هر که آنقدر به ذکر من مشغول شده که چیزی  از من درخواست نگرد، بهترین سهیمه ای که به
درخواست کنندگان می دهم به او خواهم داد.

هرکس از خدای
سبحان چیزی مسئلت کرد، خدا می دهد ولی اگر کسی ازخدا چیزی درخواست نکرد و فقط به
یاد خدا بودف خداوند بهترین و ارزنده ترین سهمیه ای که به درخواست کنندگان می دهد
به او عطا خواهد کرد. اگر کسی به یاد حقف از او درخواستی نکرد، او بهترین عطیه ها
را به او می دهد. اگر ادعیه صحیفه سجادیه را ملاحظه کرده باشید، اغلب آن دعا و ثنا
است، سخن از سؤال و درخواست نیست برای آنکه ادب دعا این است که انسان بجای اینکه
بگوید: بده، بگوید: تو آن کسی هستی که این چنینی و او را بستاید و به غیر او تکیه
نکند و ثنایش گوید.

روایت دوم در
باب دهم از امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمود:

«ان العبد
لتکون له الحاجه الی الله عزوجل فیبدأ بالثناء علی الله و الصلاه علی محمد و آل
محمد حتی ینسی حاجته» – بنده نیازی به خدای سبحان دارد و چیزی را می خواهد از او
درخواست و مسئلت کند، چون قبل از خواستن، حمد و ثنا را بر خداوند آغاز می کند و
درود بر محمد و آل محمد می فرستد، یاد خدا آنچنان او را مشغول می کند که حاجت خود
را فراموش می کند.

ولی بهرحال
او که به ذکر خدا مشغول شدو آنچنان از ذکر خدا کردن لذت برد که حاجت خویش را
فراموش کرد، خداوند که حاجتش را برای او روا می کند بی آنکه او  آن را درخواست نماید. «فیقضیها الله له من غیر
أن یسأله ایّاها» – بدون اینکه آن حاجت را از خدا بخواهد، خدا حاجتش را برآورده می
کند.

این اثر ذکر
الله است. این معنای «فاذکرونی اذکرکم» است که اگر انسان این چنین به یاد خدا بود،
خدا آنچنان به یاد او است که حاجتش را بدون درخواست، برآورده می سازد.

عظمت ذکر
قلبی

و در مورد
عظمت ذکر قلب، در  باب یازدهم از زراره از
امام باقر یا امام صادق علیهما السلام آمده است که فرمود:

« لا یکتب
الملک الا ما سمع و قال الله عزوجل: واذکر ربک فی نفسک تضرعاً و خیفه، فلا یعلم
ثواب ذلک الذکر فی نفس الرجل غیر الله سبحانه لعظمته»- فرشته نمی نویسد جز آنچه را
که می شنود و خدای عزوجل می فرماید: «پروردگارت را درون نفس خویش از روی تضرع و
خوف به یاد آور» پس ثواب و پاداش آن ذکر را در نفس انسان، هیچ کس جز خدای سبحان
نمی داند زیرا عظمت آن ذکر زیاد است و ثواب آن را جز خدا احدی نمی داند.

در روایت
پنجم از باب یازدهم، ابن فهد رضوان الله علیه نقل می کند که در یکی از غزوات افراد
دشمن با صدای بلند، برای بت های خود شعار می دادند، حضرت رسول صلی الله علیه و آله
و سلم مردم را ترغیب کرد که در مقابل آنها شعار بلند توحیدی بدهند و با صدای بلنند
تکبیر بگویند. فرمود: شما هم شعار بلند بدهید و بگوئید: «الله مولانا و لا مولی
لکم» _ خداوند مولا و سرور ما است و شما را مولائی نیست. اگر آنها برای هبل شعار
می دهند شما هم بگوئید «الله اعلی و اجل»- خداوند جلیل تر و برتر و بالاتر است. در
اینجا چون شعار در برابر کفار است باید با صدای بلند باشد، امام اگر بنده ای می
خواست به یاد مولای خود باشد، شایسته نیست با صدای بلند ذکر بگوید.

فرمود: « یا
ایها الناس اربعوا علی انفسکم، اما انکم لا تدعون اصم و لا غائباً»- ای مردم، شما
یک مبدائی که شنوا نباشد را نمی خوانید، شما یک پروردگاری که دور باشد را نمی
خوانید بلکه کسی را می خوانید که هم شنوا است و هم به شما نزدیک است.  «و انما تدعون سمیعاً قریبا منکم». بنابراین در
اذکار الهی، نیازی به رفع صوت نیست.

ذکر خدا
وسوسه را طرد می کند

در باب 16 از
ابواب ذکر است که جمیلبن دراج از امام ششم سلام الله علیه نقل می کند که : «قلت له
انه یقع فی قلبی امر عظیم» – گاهی در دلم وسوسه هائی پیدا می شود که خیلی بد است.

حضرت فرمود:
«قل لا اله الا الله»- ای جمیل بگو هیچ پروردگاری حز الله نیست. لا اله الا الله
یک ذکر زبانی است که نشأت گرفته از آن ذکر قلبی می باشد و انسان را آرامش می بخشد
و از وسوسه و اضطراب نجات می دهد.

«قال جمیل:
فکلما وقع فی قلبی شیء، قلت لا لاه الا الله فیذهب عنی»- جمیل گفت: از آن پس، هو
وقت وسوسه ای باعث اضطراب قلبم می شد، لا اله الا الله می گفتم، پس آن وسوسه برطرف
می شد.

معلوم می شود
لا اله الا الله را نه تنها با زبان باید بگوید بلکه با دل هم بگوید تا آن وسوسه
که باعث اضطراب دل است، از بین برود. این روایت مؤید همان آیه است که می فرماید:
«ألا بذکر الله تطمئنّ القلوب».

و الحمد الله
رب العالمین

ادامه دارد

 

/

سخنان مهم مقام معظم رهبری پیرامون:ابعاد بین المللی حج و مذاکرات اعراب و اسرائیل

سخنان مهم
مقام معظم رهبری پیرامون:ابعاد بین المللی حج و مذاکرات اعراب و اسرائیل

بسم الله
الرحمن الرحیم

به همه
آقایان و خواهران محترم که متحمل زحمات و خدمات این واجب بزرگ و فریضه ممتاز
اسلامی شده اید خوش آمد می گویم و از این که انشاء الله در این حج آینده توفیق
خواهید یافت که این واجب را به بهترن وجهی برگزار کنید و به حجاج محترم خدمت کنید
صمیمانه شکر می کنم و امیدورام که خدمت شما و زحمات و اهتمامی که مسئولین محترم در
امر حج مبذول می کنند مورد توجه حضرت ولی عصر ارواحنا له الفداء و مقبول درگاه
پروردگار عالم باشد.

یک مطلب
اساسی و زیربنائی فردی وجود دارد که به حسب طبع کار مقدم بر همه مسائل و ضروریات
دیگر است و آن این است که عملی که از ما سر می زند باید با قصد قربت و با طلب
مرضات الهی همراه باشد. این پایه کار است. همه کارها با قصد خوب و نیت طاهر و قصد
خدائی بهتر انجام می گیرد. حتی کارهای دنیائی محض. لیکن کارهائی که طبع عبادی و
معنوی دارد تأثیری فراتر از تأثیرات قابل محاسبه مادی می گذارد و حج هم که یکی از
اظهر مصادیق این جور کارهاست، بیشتر به نیت خالص و قصد الهی احتیاج دارد. اگر کار
برای خدا شد و به قصت انجام تکلیف و کسب مرضات الهی انجام شد خداوند به آن برکت و
اثر و جذابیت می دهد و دلها  را به طرف آن
جلب می کند و آنچه را که شما از تأثییرات حج به دنبال آن هستید آن را فراهم می
کند. اگر شما به این حرکت عظیم اصل پیدایش انقلاب و شروع نهضت مبارزه و کارهائی که
در انقلاب انجام شد و از جمله خود مسئله حج که امام راحل (رضوان الله علیه) شروع
کردن نگاه کنید، می بینید که در همه این کارها نیت آن مرد الهی و معنوی نیت خدائی
بود و خدا هم به این کارها برکت داد. هیمن مسئله تبدیل حج از یک عمل نیمه تجارتی،
نیمه سیاحتی و تفننی به یک حرکت عظیم اسلامی بر ابعاد جهانی کار کوچکی نبود و با
برنامه ریزیهای دنیائی و سیاسی قابل تحقق نبود. این کار را خدا به خاطر نیت خالص
آن مرد الهی کرد و ما هم باید یاد بگیریم در کارهایمان نیتها را خدائی کنیم. انشاء
الله شما هم همین طور هستید. مطلب بعدی که از لحاظ تأثیرات اجتماعی، بین المللی و
سیاسی مهم است خود قضیه حج است . حج یک ذخیره ای برای دنیای اسلام است. اگر از این
ذخیره خوب استفاده شود بدنیای اسلام سود خواهد رساند. و اگر از این ذخیره استفاده
نشود و یا این که بد استفاده شود دنیای اسلام با همه احتیاجاتی که دارد از آن
محروم خواهد ماند و یا احیاناً از آن ضرر هم خواهد برد. ما مردم مسلمانی که در این
نقطه از دنیا زندگی می کنیم اختیار دار امور حج در ابعاد وسیع نیستیم بلکه تنها
ملاک تاثیرات کار خودمان هستیم. ما باید حج را به نحوی انجام دهیم که دنیای اسلام
از آن سود ببرد.

حج یک مرکز
اجتماع است. چرا که خدای متعال می توانست برای زیارت خانه خدا تمام دوره سال را
بگذارد. اگر فقط رفتن و دور خانه خدا را طواف کردن و حال و توجه پیدا کردن بوده،
چه لزومی داشت که همه مردم دنیا موظف باشند که در یک روز و در یک مقطع زمانی و در
روزهای مشخصی خانه خدا را زیارت کنند. خوب می توانستند بگویند: «و اذن للناس
بالحج» و در تمام دوره سال هرکسی می تواند بیاید و حج بکند. این را نگفتند. حج را
ایام معلومات و زمان مشخص قرا دادند. در داخل حج اجتماعات یکروزه، یکشنبه و دو سه
روزه قرار داده اند و خواسته اند که همه همزمان، در آنجا جمع شوند . این برای
چیست؟ برای این است که : «یشهدوا منافع لهم» پس منافعی را که مسلمانان در دوران حج
باید شاهد باشند و آن را ببینند منافعی است که با حیثیت تجمع مردم و با حالت
اجتماع ارتباط پیدا می کند. اگر اجتماعی تشکیل شود که در آن ارتباطی نباشد و هزارن
تن، بی ارتباط هم با هم بی تماس با هم و بدون خبرگیری از هم و بدون کمک معنوی و هم
فکری بهم، تنها بیایند، این مقصود حاصل نشده است. چه معنی دارد که عده ای را در
جایی جمع کنند در حالی که از آن جمع شدن هیچ فایده ای برای آن متصور نیست؟ چرا
نگفتند که مسلمانان در تمام دوره سال بیایند؟ حتما می خواسته اند مسلمانان در این
وقت معین اینجا اجتماع کنند تا از این اجتماعشان فایده ای ببرند. از این اجتماع چه
فایده ای می شود برد؟ اگر به عمق و غور مسئله بروید دهها فایده بزرگ می توان برد
که همه برای دنیا اسلام لازم وحیانی است.

اگر زمانی
لازم باشد از اجتماع حج استفاده شود و فرض شود دنیا ی اسلام هم به تمام معنا
نیازمند به استفاده از آن اجتماع است، آن زمان همین حالاست. مسلمانان هیچوقت مثل
امروز احتیاج به اجتماع و با همدیگر تماس گرفتن و ارتباط پیدا کردن نداشته اند. دورانی
بود که مسلمانان در خواب و غافل بودند و نوری و بیداری نبود، نه اینکه گرفتاری
نداشتند، نخیر گرفتاری بود. آنقدر مایه تنبه و بیداری نبود که بتوانند آن گرفتاری
ها را درک کنند و دنبال علاجی برای آن باشند. آن دوران رکودی بود و گذشت. اجتمعع
حج هم برایشان فایده این نداشت. مشتی ملتهای در خواب غفلت نگه داشته شده و غافل از
وضعیت خود، تنها به فکر این بودند که گلیم خود را از آب حج بیرون بکشند و واجبشان
را انجام بدهند و بروند. مدتی آنچنان بود. ولی امروز مسلمانان، بخاطر گرفتاریهائی
که برای مسلمین در همه جای دنیا به وجود آورده اند نهایت احتیاج را به همفکری و
همکاری یکدیگر دارند. این همکاری و همفکری امروز ممکن است ولی در گذشته ممکن نمی
باشد. لذا این فرصت یک فرصت استثنائی است و باید از آن استفاده کرد.

شما به اکناف
عالم نگاه کنید و ببینید قدرتهای ستمگر با مسلمانان چه می کنند؟ اولین نیت آنان
این است که مسلمانان را در خواب غفلت نگه دارند و اگر کسی هست که به مسلمانان
هشدار می دهد او را هرجور می توانند از صحنه خارج کنند. بزرگترین همت استکبار
وقدرتها و قلدرهای جهانی این است که می خواهند منذری و منبهی و بیدارکننده ای
نباشد و به همین دلیل با جمهوری اسلامی مخالفند. مخالفت آنا با جمهوری اسلامی
بخاطر تهمتهای دروغی که به جمهوری اسلامی می زنند نیست. این که آنها ادعا می کنند
که در جمهوری اسلامی حقوق بشر رعایت نمی شود که البته این یک حرف غلط و دروغ و
افتراء محض است، این بخاطر این نیست که آنها واقعاً به حقوق بشر اهمیت می دهند، و
برای بشر ارزش قائلند. ما تا مدتی پیش گمان می کردیم که این غربی ه و آمریکائی ها
که پرچم حقوق بشر را به دروغ در دست گرفته اند تنها برای بشر آسیائی و. آفریقائی و
آمریکای لاتین ارزشی قائل نیستند و ارزش را برای خودشان قائل هستند. اما حالا
معلوم شد که برای هیچ بشری ارزش قائل نیستند و اگر خواستها و شهواتشان اقتضا کند
حاضرند هر بشر و انسانی را مربوط به هر منطقه ای از عالم نابود کنند. در همین چند
هفته پیش در آمریکائی که ادعا می کنند عقیده اشکال ندارد و همه آزادند، گروهی از مردم
را که عقدیه انحرافی داشتند که البته برای ما دقیقا هم روشن نیست آتش زدند و نابود
کردند و در همان روز رئیس جمهوری و مسئولین عالی رتبه آمریکائی با وقاحت تمام
ایسادند تا تعقیب کنند که برای همجنس بازان حقوق رسمی بشناسند و برای آنها حقوقی
قائل شوند و ادعا می کنند که این یک خواستی در جامعه است. اگر این جور است پس
داشتن یک عقیده منحرف و غلط و باطل چه جرمی محسوب می شود که جمع شدند و اینها را
نابود کردند و در آتش سوزاندند. همانطور که عرض کردم ما از کسی دفاع نمی کنیم و
نمی دانیم آنها چه جور کسانی بودند ولی می خواهیم این نکته که برای ما و مردم ما
روشن بشود که این کسانی که ادعا می کنند طرفدار حقوق انسانها هستند، اینها راست
نمی گویند. خلاف و دروغ می گویند. اینها کسانی هستند که اعتنائی به بشر ندارند.
اینها اگر به یک کشوری ایراد گرفتند که نقض حقوق بشر می کند آدم عاقل باید نگاه
کند که مقصودشان از این حرف چیست؟

چه مطلبی پشت
سر این حرف قرار دارد. آن مطلب معلوم است چیست.

این ها نمی
خواهند جمهوری اسلامی باشد. قیام این جمهوری اسلامی و وجود آن بدین معنی است که
مسلمانان در همه جای دنیا می توانند مشابه آن را تشکیل بدهند. آنها از این می
ترسن. اینها می خواستند جمهوری اسلامی نابود و ناکام شود و به سوی هدفهایش پیش
نرود. اینها می خواستند جمهوری اسلایم گرفتاریهای بزرگ پیدا کند. حالا که می بینند
بحمد الله کشور به همت مردم، مسئولین و دولت به طرف سازندگی و آبادی پیش می رود و
مردم یکپارچگی خود را به حمد الله در حد اعلی حفظ کرده اند و عزت جهانی کشور روز
به روز رو به افزایش است و جمهوری اسلامی مقتدر، سربلند و مستقل است و ملاحظه هیچ
قدرتی را نمی کند، لذا نارحتند. اینها می بینند که چنین نظامی با وجود و حضور خود،
ملتهاغی مسلمان را تشویق می کند که بیدار شوند و به اسلام خودشان فکر کنند و لذا
در صدد هستند  که مانع بیداری مردم شوند.
اینها روی جمهوری اسلامی فشار می آورند که البته فشار آنها اثری ندارد. اگر قرار
بود فشارهای آمریکا و امثال آمریکا بر روی جمهوری اسلامی اثر مطلوب آنها را داشته
باشد، جمهوری اسلامی این جور پیشرفت نمی کرد. قیام و عزت جمهوری اسلامی بزرگترین و
رنشنترین دلیل  براین است که کید دشمنان به
جائی نمی رسد.

به کوری چشم
آنها مسلمانان در همه جای دنیا کم و بیش بیدار شده اند. ملتها به خود آمده اند و
قدر اسلام را می دانند. با وجود این همه فشار که آنها بر مسلمانان وارد می کنند،
نیروی اسلامی و روح اسلامی رو به شدت و ازدیاد است. آنها مذاکرات به اصطلاح صلح
راه انداخته اند برای این که قیام مسلمانان فلسطین را خاموش کنند، ولی مگر
توانستند؟ اسم این مذاکرات را صلح گذاشته اند. آیا این صلح است یا ظلم است؟ مخالف
ما با مذاکراتی که برسر سرنوشت ملت فلسطنی مظلوم انجام می گیرد، بخاطر مخالفت با
صلح نیست، ما طرفدادر و منادی صلح و بالاتر از آن هستیم. ما می گوئیم بین مسلمین
عالم و آحاد بشر باید برداری باشد. ما طرفدار برادری هستیم و مخالف با صلح نیستیم.

اما این
مذاکراتی که امروز در آمریکا در جریان است ، این مذاکره صلح نیست، این مذاکره ظلم
است. اینها می خواهند ظلم را تثبیت قانونی و رسمی کنند البته ما با این مخالفیم و
همه جوانمردان علام هم باید مخالف باشند. همه مسلمانان باید با چنین چیزی مخالف
باشند  و با  آن مخالف کنند . اینها خانه ملت فلسطین را از
آنها گرفته و یک مشت غاصب را در آنجا جای داده اند اینها اینها از غاصب پشتیبانی
کرده اند و بدست آن غاصبین، صاحبخانه را به فجیع ترین شکل سرکوب کرده اند . حالا
هم برای اینکه دهن صاحبخانه را ببندند تا آنها به کلی ادعایشان را درباره مایملک
خود پس بگیرند، مذاکره به اصطلاح صلح ترتیب داده ان. دولت های عرب هم با اسرئایل
می نشینند تا مذاکره کنند. مگر کسی حق دارد از طرف ملت فلسطین چیزی را امضاء کند و
جای کسی دیگر، خانه او را به غاصبی بفروشد؟ امیدواریم این مذاکرات به یک قرار داد
امضا شده این نرسد. اگر قرار دادی هم درست بشود و پای آن را هم دولت های عربی که
حضور پیدا کرده اند امضا کنند، آن امضا از نظر مردم فلسطین و مسلمانان عالم و از
نظر ما اعتباری ندارد. آمریکا با جمع کردن دولت های عرب دور  میز چنین مذاکره ننگینی اشتباه می کند. مگر
مردم کشورهیا عرب حاضرند موافقت کنند که رؤسایشان خانه ملت فلسطین به دیگران
بفروشند؟ فاصله بین این رؤسا (اگر خدای ناکرده چنین امضایی بکنند) با ملت هایشان
بیشتر خواهد شد.

این کار آنها
ملت هایشان را خشمگین تر خواهد کرد و ملت مصر را خشمگین تر خواهد کرد. آن بیچاره
مصری بلند می شود مثل سائل به کف می رود به آمریکا برای شکایت کردن از ایران پیش
بیچاره ای که خود او بیشتر از این دلش از ایران پر است و شکایت دارد. ای مرد چرا
تو از ایران شکایت می کنی؟ از اسلام و ملت مسلمان خودت شکایت کن. آن آقا اگرقرار
است از کسی شکایت کند باید از ملت مصر شکایت کند. ملت مصر ملت مسلمانی است و دارای
سابقه در اسلام است. ملت مصر افتخارات بزرگی در راه افکار نو اسلامی و مبارزات
اسلامی دارد. این ملت، ملت غیوری است و یقینا این ملت حاضر نیست خیانت سران خودش
را تحمل کند و لذا با آنها درگیری پیدا می کند. درگیری ملت مسلمان مصر باغ شما به
ما چه ارتباطی دارد؟ ما هرجا مسلمان بیدار شوند و مشت خود را کره کنند خوشحال می
شویم. هرجا مسلمانان کتک بخورند ما غمگین می شویم و احساس مسئولیت می کنیم. اما ما
نیستیم که بخواهیم وارد شویم و ملتی مثل ملت مصر را متوج تکالیفشان بکنیم.

خودشان تکلیف
خود را می دانند. خودشان آگاهند که چه باید بکنند و درست هم فهمیده اند. ملت مصر و
جوانان مصر که در مقابل آن حکومتی که دارد به آرمان اسلامی و آرمن فلسطین و سرنوش
کشورهای اسلامی خیانت می کند درست فهمیده اند که دارند مقابله می کنند و این به ما
ارتباطی ندارد.

اشتباه اینها
در همین است که قوت و نیروی اسلام و تأثیر آن را نمی توانند بفهمند و من عرض می
کنم که شما ببینید امروز در بوسنی و هرزگوین چه خبر است. این بوسنی و هرزگوین
واقعاً یک تابلوی ماندنی است. خیانت و فاجعه آفرینی قدرت هائی که امروز به ظاهر دم
از دلسوزی برای مردم بوسین می زنند- مثل همین آمریکائی ها و بعضی از اروپائی ها-
در تاریخ خواهد ماند. اینها زبانی دلسوزی می کنند. کار اینها مثل این است که دو
نفر در مقابل هم قرار گرفته باشند، کسی بیاید شمشیر  دیگری را تیز کند و بعد از اینکه او شمشیر را
در بدن این مرد غیر مسلح فرو برد و نزدیک است که وارد قلب او شود، حالا شروع کند
در اطراف او به آه و ناله که بیائیم او را دوا و درمان کنیم. این حرفها انسان های
هشیار را به خنده تمسخر آمیز وادار می کند مردم بوسین بیش از یکسال است که زیر
فشار هستند، شما می گوئید که ما برای آنها دل می سوزانیم، آذوقه می فرستیم و صربها
را محاصره اقتصادی می کنیم؟ این ها همه حرف بی ارزش و ادعای دروغ و منافقانه عمل
کردن و حرف زدن است. اگر این ها راست می گفتند و دلشان برای مسلمانان می سوخت
بایستی محموله های سلاح را می بردند دست آن مسلمانان می داده اند. آن مسلمانان
احتیاج به نان و غذای کسی ندارد. احتیاج به کاروان غذای سازمان ملل و دلسوزی
دروغین این و آن ندارند. به آنها سلاح بدهید تا از خود دفا کنند شما می بینید که
چه فاجعه ای را همین آمریکا و بعضی از کشورهای اروپائی به پشتیبانی از قصابان و
ستمگران صرب و کروات دارند در اطراف دنیا انجام می دهند. اما نکته اساسی این است
که علیرغم همه این ها به فضل پروردگار پس از چندی شکوه و قدرت اسلام که پایگاه آن
همین مردمی هستند که در اروپا برای اسلام مقاومت می کنند، روز بروز بیشتر و خواب
کسانی که می خواهند اسلام نباشد برآشفته خواهد شد این قدرت و معنویت اسلام و
آمادگی مسلمین است و این نیاز جهان اسلام و جامعه اسلامی به همفکری و همکاری و این
هم صحنه عظیم حج است.

شما
خدمتگزاران باین حجاج را راهننمایی و هدایت کنید. احکام را به آنها تعلیم بدهید و
آنها را از لحاظ عمل شخصی و استفاده بهتر از مراسم حج راهنمایی کنید و انشاء الله
خدای متعال پشتیبان شما باشد و توجهات حضرت ولی عصر ارواحنا له الفداء شمال حال
شما و حج مقبول و سعی مشکوری را داشته باشید (8/2/1372)

والسلام
علیکم و رحمه الله و برکاته

 

/

داستان غدیر خم

داستان غدیر
خم

«یا ایها
الرسول بلّغ ما انزل الیک من ربک و ان لم تفعل فما بلّغت رسالته و الله یعصمک من
الناس ان الله لا یهدی القوم الکافرین». (مائده -70)

ای پیامبر
آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است کاملاً (به مردم) برسان  و اگر نکنی رسالت او را انجام نداده ای و
خداوند تو را از (خطرات احتمالی) مردم نگاه می دارد و خداوند جمعیت کافران را
هدایت نمی کند.

این آیه لحنش
با آیات قبل و بعد فرق دارد و با لحن خاصّی شخص رسول الله صلی الله علیه و آله را
مورد خطاب قرار می دهد با صراحت این مه را تنها وظیفه آنحضرت می داند. با خطاب «یا
ایها الرسول» دستور می دهد که آنچه از جانب پروردگار بر او نازل شده به مردم
برساند و با جمله «و ان لم تفعل فما بلّغت رسالته» تأکید می کند که اگر از این کار
خودداری کنی، رسالت خدا را تبلیغ نکرده ای.

سپس به
پیامبر خدا که گویا از واقعه خاصی اضطراب و نگرانی داشته دلداری و تأمین میدهد که
«والله یعصمک من الناس» و خداوند تو را از خطرات آنان نگاه خواهد داشت. و در پایان
هم به آنان که از روی لجاجت کفر بورزند می فرماید: خداوند کافران لجوج را هدایت
نمی کند.

جمله بندیهای
آیه و لحن خاص آن و تأکیدهای پی درپی و تهدید پیغمبر اکرم به عدم مهمی در میان
بوده است و باز نشان می دهد که این موضوع مخالفان سرسختی داشته که پیامبر صلی الله
علیه و آله از مخالفت آنها و مشکلاتی که ممکن بود برای اسلام و مسلمین داشته باشد
نگران بوده است. با توجه به تاریخ نزول آیه که مسلماً در اواخر عمر رسول خدا صلی
الله علیه وآله بوده، چه مطلب مهمی در پیش بوده که خداوند پیامبر را مأمور ابلاغ
آن می کند؟ آیا مربوط به مبارزه با اهل کتاب است؟ آیا مربوط به منافقان است؟ آیا
مربوط به احکام و قوانین اسلامی است؟

این را هم می
دانیم که وحشت و نگرانی رسول خدا برای شخص خود و جان خود نبوده، بلکه نگران
کارشکنی هائی است که نتیجه آن برای مسلمانان خطرات و زیانهائی به بار می آورد. پس
مسأله جز تعیین جانشین برای پیامبر صلی الله علیه و آله و سرنوشت آینده اسلام نمی
تواند مطرح باشد. لذا می بینیم روایات زیادی از بسیاری از صحابه همچون زید بن
ارقم، ابوسعید خدری، ابن عباس، جابربن عبدالله انصاری، ابوهریره، براء بن عازب،
حذیفه، ابن مسعود و دیگران از طرق مختلف نقل شده که گفته اند آیه فوق درباره علی
علیه السلام و داستان غدیر نازل شده است.

انتخاب
جانشین، نقطه پایان رسالت

در دهمین سال
هجرت، رسول خدا صلی الله علیه و اله آهنگ زیارت خانه خدا نمود. در میان قبائل
مختلغه و طوائف اطراف مدینه با امر آنحضرت اعلان شد که برای فراگیری مناسک حج تمام
مسلمین همراه آنحضرت باشند و این تنها حجّی بود که رسول خدا صلی الله علیه و آله
پس از مهاجرت بمدینه انجام داد.

پیغمبر اکرم
(ص) روز شنبه بیست و چهارم یا بست و پنجم ذیقعده الحرام از مدینه خارج شد و با همه
اهل بیت خود به اتفاق تمام مهاجرین و انصار و گروه عظیمی از مسلمانان حرکت فرمود
که مورخین تعداد آنان را تا یکصد و بیست و چهار هزار نفر هم نوشته اند.

این کاروان
با عظمت پس از طی منازل مختلف وارد مکه می شود، مسلمانان همراه با رهبر خود مناسک
حجّ را می آموزند و انجام می هند. این مراسم، باشکوه هرچه تمامتر درحضور پیامبر
صلی الله علیه و آله به پایان رسید، قلب ها در هاله ای از روحانیت و معنویت فرو
رفته بود، و لذت معنوی این عبادت بزرگ در ذائقه جانها انعکاس عظیمی داشت.

رسول خدا پس
از پایان مناسک با جمعیتی که همراهش بودند آهنگ بازگشت به مدینه فرمودند. آفتاب
حجاز، آتش برکوهها و دره ها می پاشید، اما شیرینی این سفر روحانی بی نظیر و در
رکاب پیعمبر اکرم بودن. همه چیز را آسان می کرد.

سرزمین غدیر
خم

ظهر نزدیک
شده بود. کم کم سرزمین جحفه و سپس بیابانهای خشک و سوزان «غدیر خم» از درو نمایان
یمشد. اینجا در حقیقت چهار راهی است که مرم سرزمین حجاز را از هم جدا می کند، رهی
به سوی مدینه در شمال، راهی به سوی عراق در شرق، راهی به سوی مصر در غرب و راهی به
سوی سرزمین یمن در جنوب. و در همین جا باید آخرین خاطره و مهمترین فصل این سفر
بزرگ انجام پذیرد و  مسلمانان با دریافت
آخرین دستور که در حقیقت نقطه پایانی در مأموریتهای موفقیت آمیز پیامبر خدا بود،
از هم جدا شوند. درست هشت روز ازی عید قربان می گذشت که امین وحی الهی در روز
پنجشنبه سال دهم هجرت بر حضرت رسول صلی الله علیه و آله نازل شد و آن حضرت را امر
کدر که علی علیه السلام را به ولایت و امامت، معرفی و منصوب نماید.

ناگهان دستور
توقّف از جانب رسول الله به همراهان داده شد و حضرت خود را برای احرای فوری امر
الهی آماده نمود؛ گویا رسول خدا صلی الله علیه و آله پیش بینی فرموده بود که در
این مسافرت نبأ عظیم در پیش است که اعلام عمومی داد تا همه افراد و طبقات مسلمین
برای آموختن و عمل به آداب و مناسک حج از منازل و اوطان خویش خارج شوند و دسته
دسته به آنجناب ملحق گردند تا با تحقق این امر خطیر پایه های دین مقدس اسلام
استوار گردد و در زیر این پرچم افراشته الهی، امت اسلامی بر سایر امم جهان سروری
نمایند و این دین مبین، شرق و غرب عالم را فراگیرد و با کلمه توحید توحید کلمه،
مستضعفین جهان بسر منزل رشدو رستگاری رهنمون گردند.

کاروان رسول
الله توقف می کند، آنهائی را که در پیشاپیش قافله در حرکت بودند به ازگشت دعوت
کردند، و عقب افتادگان نیز رسیدند، خورشید از خط نصف النهار گذشت، مؤذن پیامبر صلی
الله علیه و آله با صدای الله اکبر مردم را به نماز ظهر دعوت کرد، مردم به سرعت آماده
نماز می شدند اما هوا بقدری داغ بود که بعضی مجبور بودند قسمتی از عبای خود را به
زیر پا و طرف دیگر آن ر ابه روی سر بیفکنند. نه سایبانی در صحرا به چشم می خورد و
نه سبزه و گیاه و درختی، جز تعدادی درخت خشک بیابانی، پارچه ای بر یکی از این
درختان برهنه افکندند و سایبانی برای حضرت ترتیب دادند تا اسیه مختصری برای آسایش
حضرت مهیا کنند، نماز ظهر اقامه شد و مسلمانان بنا داشتند به خیمه های کوچکی که
همراه خود داشتند پناهنده شوند ولی حضرت به آنان فرمود که برای شنیدن یک پیام مهم
و تازه آماده باشند.

خطبه رسولخدا
«ص»

منبری از
جهاز شتران ترتیب داده شد و حضرت برفراز آن قرار گرفت. پس از حمد و ثنای الهی مردم
را مخاطب قرار داده چنین فرمود:

من به همین
زودی دعوت خدا را اجابت کرده، از میان شما می روم. من مسئلم شما هم مسولید.

شما درباره
من چگونه شهادت می دهید؟

 مردم صدا بلند کردند و گفتند: «نشهد انک قد بلغت
و نصحت و جهدت فجزاک الله خیراً» ما گواهی می دهیم تو وظیفه رسالت را ابلاغ کردی و
شرط خیرخواهی را انجام دادی، آخرین تلاش ن کوشش را در راه هدایت ما نمودی، خداون
ترا جزای خیر دهد.

سپس فرمود:
آیا شما گواهی به یگانگی خدا و رسالت من و حقانیت روز رستاخیز و براگیخته شدن
مردگان در آن روز نمی دهید؟! همه گفتند: «آری گواهی می دهیم، فرمود: «خداوندا گواه
باش»!…

بار دیگر
فرمود: ای مردم! آیا صدای مرا می شنوید؟ … گفتند: آری و به دنبال آن، سکوت سراسر
بیابان را فرا گرفت و جز صدای زمزمه باد چیزی شنیده نمی شد. پیامبر «ص» فرمود:…
اکنون بنگرید با این دو چیز گرانمایه و گرانقدر که در میان شما به یادگار می گذارم
چه خواهید کرد؟

یکی از میان
جمعیت صدا زد کدام دو چیز گرانمایه یا رسول الله؟!.

پیامبر «ص»
بلافاصله فرمود: اول ثقل اکبر، کتاب خدا است که یک سوی آن به دست پروردگار و سوی
دیگرش در دست شما است، دست از دام آن بر ندارید تا گمراه نشوید، و اما دومین
یادگار گرانقدر من خاندان منند و خداوند لطیف خبیر به من خبر داده که این دو هرگز
از هم جدا نشوند تا در بهشت به من بپیوندند، از این دو پیشی نگیرید که هلاک می
شوید و عقب نیفتید که باز هلاک خواهید شد.

ناگهان مردم
دیدند پیامبر صلی الله علیه و آله به اطراف خود نگاه کرد گویا کسی را جستجو می کند
و همین که چشمش به علی علیه السلام افتاد، خم شد و دست او را گرفت و بلند کرد،
آنچنان که سفیدی زیر بغل هر دو نمایان شد و همه مردم او را دیدند و شناختند که او
همان افسر شکست ناپذلیر اسلام است، در اینجا صدای پیامبر «ص» رساتر و بلندتر شد و
فرمود: «ایها الناس من اولی الناس بالمؤمنین من انفسهم»- چه کسی از همه مردم نسبت
به مسلمانان از خود آنها سزاوارتر است؟!

گفتند خدا و
پیامبر «ص» داناترند، پیامبر «ص» گفت: خدا، مولی و رهبر من است و خودشان سزاوارترم
(و اراده من بر اراده آنها مقدم) سپس فرمود: فمن کنت مولاه فعلی مولاه: «هر کس من
مولا و رهبر او هستم، علی، مولا و رهبر او است»- و این سخن را سه بار و به گفته
بعضی از راویان حدیث، چهار بار تکرار کرد و به دنبال آن دست سوی آسما برداشت و عرض
کرد:

«اللهم وال
من والاه و عاد من عاداه و احب من احبه و انصر من نصره و اخذل من خذله و ادر الحق
معه حیث الدار».

-خداوندا
دوستان او را دوست بدار و دشمنان او را دشمن بدار، محبوب دار آن کس که او را محبوب
دارد، و مبغوض بدار آن کس که او را مبغوض دارد، یارانش را یاری کن، و آنها را که
ترک یاریش کنند، از یاری خویش محروم ساز، و حق را همراه او بدار و او را از حق جدا
مکن.

سپس فرمود:
«الا فلیبلغ الشاهد الغائب»- آگاه باشید، همه حاضبران وظیه دارند این خبر  را به غائبان برسانند.

خطبه پیامبر
صلی الله علیه و آله و بپایان رسید، عرق از سر و روی پیامبر «ص» و علی «ع» و مردم
فرو میریخت، و هننوز صفوف جمعیت از هم متفرق نشده بود که امین وحی خدا نازل شد و
این آیه را بر پیامبر صلی الله علیه و آله خواند: «الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت
علیکم نعمتی…». (مائده-3)

-امروز آئین
شما را کامل و نعمت خود را بر شما تمام کردم.

پیامبر «ص»
فرمود:

«الله اکبر،
الله اکبر علی اکمال الدین و اتمام النعمه و رضی الرب برسالتی و الولایه لعلی من
بعدی».

-خداوند بزرگ
است، همان خدائی که آئین خود را کامل و نعمت خود را بر ما تمام کرد، و از نبوت و
رسالت من و ولایت علی علیه السلام پس از من راضی و خشنود گشت.

سپس رسول خدا
صلی الله علیه و آله امر فرمود حاضرین و حتی همسران خویش در ان مجمع عظیم بر
امیرالمؤمنین علیه السلام وارد شوند و او را به این منصب الهی و حظّ وافری ک بسبب
عهده دار شدن مقام ولایت کبری و اریکه امر و نهی در دین خدا احراز نموده تهنیت و
شادباش گویند.

در این هنگام
شور و غوغائی در ماین مردم افتاد و علی علیه السلام را به این موقعیت تبریک گفتند،
و از افراد سرشناسی که به او تبریک گفتند، ابوبکر و عمر بودند که این جمله را در
حضور جمعیت برزبان جاری ساختند:

«بخ بخ لک
یابن ابی طالب اصبحت و امسیت مولای و مولا کل مؤمن و مؤمنه».

-آفرین بر تو
باد، آفرین بر تو باد، این فرزند ابوطالب! تو مولا و رهبر من و تمام مردان و زنان
ابا ایمان شدی.

ابن عباس
گفت: «به خدا این پیمان در گردن همه خواهد ماند».

این همه
جمعیت که همه از بزرگان اصحاب و مهاجر و انصار و سایر مسلمنی بودند بهمراه همسران
رسولخدا رهبرتی علی علیه السلام را تبریک گفتند و مؤمنین خوشحال شدند که پیغمبر
اسلام صلی الله علیه و آله جایگاه استوار و ثابت خلافت کبری را آشکار و مراکز امارت
خود را از وجهه دینی و دنیائی به آن گروه عظیم از پیروان خود ابراز فرمود تا دیگر
امیال و اهواء این و آن، این پایگاه عظیم را منقلب نکند و جهل و ابهامی نباشد که
این امر صریح را در گودال پست اوهام پنهان سازد.

این فرخنده
عید سعید را به مقام والای حضرت بقیه الله ارواحنا فداه،مقام معظم رهبری، امت همشه
در صحنه ایران و پیروان حضرتش در تمام جهان اسلام تبریک و تهنیت عرض نموده و از
شیفتگان ولایت می خواهیم مجلل ترین مظاهر چجشن و سرور را در این عید فرخنده برپا
کنند، امید است خداوند توفیق پیروی خالصانه و صادقانه از آنحضرت را به همه ما
عنایت فرماید.

 

/

دانستيهائي از قرآن

دانستنیهائی
از قرآن

راز محبوبیت
امام خمینی

«انّ الذین
آمنوا و عملوا الصّالحات سیجعل لهم الرّحمن ودّاً». (سوره مریم- ایه 96)

آنان که
ایمان آوردند و عمل صالح داشتند، خداوند محبّت 
آنها را در دل مردم می افکند.

یکی از
ویژگیهای بارز تقوا پیشگان و مؤمنان ناب این است که خداوند محبت آنها را در دل
مردم بویژه مؤمنین قرار می دهد و آنها را محبوب و دوست داشتنی می گرداند.

بی گمان
افراد مؤمن که کارهای خیرو شایسته انجام می دهند و به وظایفت فردی و اجتماعی خود
به نحو احسن عمل می کنند و خدا را در تمام مراحل زندگی نصب العین خود قرار می
دهند، از بهره های زیادی در دنیا و آخرت برخورار خواهند بود و خداوند آنان را
پیوسته مورد لطف و رحمت خویش قرار می دهد که یکی از آن بهره ها، چه در دنیا و چه
در عقبی، در همین مطلب است که در آیه فوق آمده است. خداوند محبت آنها را در دل
مردم می افکند.

امام خمینی
آن محبوب پروردگار از این ویژگی برخوردار بود که مؤمنین او را از دل و جان دوست
داشتند وبه او عشق می ورزیدند و نه تنها بزرگسالان که کودکان و اطفال نیز بی
اختیار به او محبت داشتند و نه آن روز که برای همیشه صورت دلربایش  در دلها و قلوب مردان و زنان و کودکان با ایمان
و مسلمان سراسر جهان نقش بسته و تا ابد این چهره عزیز و گرامی، در اذهان و دلها،
نده و جاوید است و راز این امر مهم چیزی جز ایمان و عمل صالح آن مرد خدا و آن یار
محرومان و مستضعفان نیست.

ایمان همراه
با عمل صالح است که انسان را محبوب خاص و عام می کند. این است اکسیر واقعی محبت که
در دیگان دوست و دشمن، اشعه ای از درون وجودش می تاباند که طرف مقابل بی اختیار به
او عشق ورزد. مگر این دشمنان دیرینه امام نبودند که با آن همه کینه و عداوت نسبت
به او و کیش او، پس از رحلتش آنچنان او را به بزرگی و عظمت یاد کردند و از او
تجلیل نمودند و او را به عنوان یگانه مرد روزگار معاصر ستودند. و اما در دل مؤمنان
آکنده از محبتش چه گذشت؟ خدا می داند و بس.

این چه قدرتی
است که اکنون پس از چهار سال از رحلت جانگدازش، در روز وقاتش مانند یتیمانی که
دیروز پدر از دست داده اند، مردم به گریه و زاری نوح سرائی می پردازند؟ این چه
رازی است که او را چنان مجذوب دلها نموده که هرگز از دل بیرون نمی رود؟ این راز را
خداوند در این آیه فاش کرده و اعلام نموده است که چیزی جز ایمان و عمل صالح نیست.
البته واضح است که درجات ایمان افراد تفاوت دارد و هرکس درجه ایمانش بالاتر باشد و
به امال و وظایفتش بهتر برسد ، محبوبیتش در دلها بیشتر خواهد بود. و هر که ایمانش
بیشتر باشد، خداوند بیشتر او را دوست می دارد و اگر کسی را دوست داشت، محبتش را در
دل دیگران نیز جایگزین می کند. مگر نه این است که کامل ترین انسان ها از نظر ایمان
و عمل صالح، پس از رسولخدا صلی الله علیه و آله و سلم، امیر المؤمنین علی علیه
السلام است و مگر نه این است که محبت او در دلها، بیشترین جای را گرفته است؟ از آن
امام و راهبر تمام اولیا و پیشوایان که بگذریم، در درجه بعد نوبت به اولیای خدا می
رسد  که می توان به صراحت اعلام کرد: سرآمد
آنان، افتخار دوران حضرت امام خمینی قدس سره است. درود خدا و فرشتگان و انبیا و اولیا
بر روح پاکش باد.

فرا رسیدن
سالروز ارتحال این محبوب قلوب مؤمنین را به پیشگاه ولی الله العظم ارواحنا فداه،
مقام معظم رهبری و تمام پیروان راه مقدسش بویژه ملت سرفراز ایران تسلیت می گوئیم.

 

/

امام خمینی ثابت و استوار

امام خمینی
ثابت و استوار  از آغاز تا پایان

ازکید دشمنان
غفلت نکنید

«همانطور
که  آنها مجهز شدند برای سرکوبی این انقلاب
اسلامی در ایران از این خوفی که دارند، باید همه برادران اسلامی ما در هر جا که
هستند و در هر کشوری که هستند، بلکه تمام مستضعفان جهان که در زیر سلطه قدرت های
شیطانی و زیر چکمه نظامیان قدرت های شیطانی سرکوب شده اند،باید تمام آنها متوجه
باشند و توجه به این معنا داشته باشند که این نقطه بروز مخالفت را حفظ کنند».
(10/6/60)

«گرفتاریهای
مسلمین همه از این قدرت های بزرگ و تزریق کردن آنها و تلقین کردن آنها به نوکرهای
خودشان در منطقه ها و تمام گرفتاریهائی که مسلمین دارند از دست اینهاست و تا از
دست اینها نجات پیدا نکنند گرفتاری ها رفع نمی شود. باید دید با چه حقی آمریکا از
آن طرف دنیا دستش را دراز می کند به این طرف دنیا و در کشورهای اسلامی دخالت می
کند و می خواهد مقدرات کشورهای اسلامی را او تعیین کند. این ننگ برای مسلمین نیست
که یک کشوری که دشمن خدا شمرده می شود، یعنی سرانش، یک دولتی که دشمن اسلام شمرده
می شود و دشمن بشریت شمرده می شود، از آن طرف دنیا دستش را دراز کند با یک میلیارد
جمعیت مسلم مقدرات کشورهای اسلامی را تعیین کند». (12/10/61)

«تا مجتمع
نشوید، تا دست تان را به هم ندهید، تا اخوت اسلامی را حفظ نکنید ، نمی توانید در
مقابل این قدرت ها بایستید. تمام شیره جان شما را می کشند و می برند و ملت شما
را  آنطور ضعیف و زبون و بیچاره می کنند».
(21/10/62)

«باید مظلومان
جهان بیدار و هشیار باشند و از این توطئه ها و حیله ها گول نخورند و به فعالیت خود
در راه رسیدن به آزادی و خروج از قید و بندهای استعماری و استثماری ادامه دهند و
بدانند که اینان با شعار طرفداری از حقوق بشر بزرگترین پایمال کنندگان حقوق انسان
ها هستند و در رسیدن به اهداف ظالمانه خود هیچ گاه غفلت نمی کنند و از هیچ جنایتی
دریغ ندارند.». (22/11/63)

«فریاد برائت
ما، فریاد امتی است که همه کفر و استکبار به مرگ او در کمین نشسته اند و همه تیرها
و کمان ها و نیزه ها به طرف قرآن و عترت عظیم نشانه رفته اند و هیهات که امت محمد
–صلی الله علیه و آله و سلم- و سیراب شدگان کوثر عاشورا و منتظران وراثت صالحان به
مرگ ذلت بار و به اسارت غرب و شرق تن در دهند و هیهات که خمینی، در برابر تجاوز
دیو سیرتان و مشرکان و کافران به حریم قرآن کریم و عترت رسول خدا و امت محمد –صلی
الله علیه و آله و سلم- و پیروان ابراهیم حنیف ساکت و آرام بماند و یا نظاره گر
صحنه های ذلت و حقارت مسلمانان باشد». (6/5/66)

«من مجدداً
به همه ملت بزرگوار ایران و مسؤولین عرض می کنم چه در جنگ و چه در صلح بزرگترین
ساده اندیشی این است که تصور کنیم جهانخواران خصوصاً آمریکا و شوروی از ما و اسلام
عزیز دست برداشته اند لحظه ای نباید از کید دشمنان غافل بمانیم، در نهاد و سرشت
آمریکا و شوروی کینه و دشمنی با اسلام ناب محمدی –صلی الله علیه و آله و سلم- موج
می زند باید برای شکستن امواج طوفان ها و فتنه ها و جلوگیری از سیل آفت ها به سلاح
پولادین صبر و ایمان مسلح شویم». (2/12/67)

«یقیناً اگر
جهانخوران می توانستند، ریشه و نام روحانیت را می سوختند ولی خداوند همواره حافظ و
نگهبان این مشعل مقدس بوده است و انشاء الله از این پس نیز خواهد بود، به شرط آن
که حیله و مکر فریب جهانخواران را بشناسیم». (3/12/67)

 

/

فهرست

امام خمینی ثابت و استوار(از کبددشمنان غفلت
نکنید)

دانستنیهایی ازقرآن(راز محبوبیت امام خمینی)

سخنان معصومین(عید غدیرخم)

داستان غدیرخم

سخنان مهم مقام معظم رهبری پیرامون ابعادبین
المللی حج ومذاکرات اعراب و اسرائیل

ذکر خدا عامل هشیار و بینائی                                     آیت الله
جوادی آملی

شرح زیارت امین الله علیه السلام                                 آیت
الله محمدی گیلانی

حوادث سال اول هجرت                                          حجة الاسلام و المسلمین رسولی محلاتی

سرنوشت امربه معروف ونهی ازمنکربکجاکشید              حجة الاسلام و المسلمین محمدتقی
رهبر

امام راحل درنگرانی و اطمینان

آزادی و اهمیت آن ازدیدگاه اسلام و امام                       حجة الاسلام  والمسلمین اسدالله بیات

وحدت حوزه و دانشگاه                                          حجة الاسلام و
المسلمین سیدمرتضی مهری

ژئوپلتیک جزایر سه گانه خلیج فارس                          دکتر محمدرضا حافظ نیا

پژوهشی پیرامون ذوالقرنین و کوروش                        سید موسی میرمدرس

جمهوری مسلمان نشین قرقیزستان                             غلامرضا گلی زواره

گفته ها ونوشته ها

پاسخ به نامه ها

نگاهی به رویدادها

رهنمودهای مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه
ای

 

/

رهنمود های مقام معظّم رهبری

رهنمودها

مقام معظم رهبر حضرت آيت الله خامنه اي

امروز روحانيت ما و حوزه هاي علميه بايد با توليد کراهي
فکري درعين شجاعت صراحت و قوت علمي به سخنان بيهوده پيرامون مباحث اسلامي پاسخ
دهند و تحرک جديدي را در اين زمينه بوجود آورند. (30/11/71)

ما سازندگي و رونق اقتصادي را براي نزديک شدن به عدالت
اجتماعي، رفع محروميت و فقر، زدودن مناطق محروم از کشور و از بين رفتن فاصله فقر و
غني مي خواهيم و مسئولان و برنامه ريزان بايد اين جهت گيري را در برنامه دوم رعايت
کنند، زيرا اين امر براي حرکت دولت و ملت به سمت اهداف انقلاب ضروري است.

دشمنان ما تلاش خود را بر از بين بردن يکپارچگي مالت ما
متمرکز کرده اند و اين مسأله در جاي خود اهميت و کارساز بودن وحدت ملي را در حلّ
مشکلات کشور نشان مي دهد. آنها مي خواهند بين ملت و دولت و مسئلين و آحاد مردم
جدايي ايجاد کنند و ميان مردم با اسلام و هدف هاي انقلاب فاصله بياندازند، لذا
مردم بايد هرچه بيشتر به تلاش خود در جهت اسلام و انقلاب بيافزايند.

آحاد مردم بويژه جوانان با ايمان بايد امر به معروف و نهي
از منکر را در جامعه ترويج کنند و دستگاههاي مختلف کشور نيز خود را هرچه بيشتر به
موازين و اصول انقلابي و اسلامي نزديک سازند. (4/1/72)

آنچه امروز در فلسطين، بوسني، و هرزگوين، افغانستان،کشمير،
تاجيکستان، هند و برخي کشورهاي ديگر مي گذرد از جمله مصائبي است که جهان اسلام با
داشتن امکانات و ثروت فراوان طبيعي و انساني از آن رنج مي برد و تفرقه و تشتت ميان
مسلمين، بزرگترين مصيبتي است که اصلاح آن از نيازهاي اساسي دنياي اسلام محسوب مي
شود. (4/1/72)

مسأله قناعت را جدي بگيريد و نعمت الهي را با اسراف و رعايت
نکردن حد، ضايع نکنيد. اسراف حرام و يک گناه و خلاف شرع است که متاسفانه گاهي در
خانواده هاي متوسط نيز به اين مسأله مهم بي توجهي مي شود.

در حالي که دشمن غاصب صهيونيست، مردم مظلوم فلسطين را
همچنان در زير ضربات و فشارهاي خود قرار داده است، متأسفانه بسياري از دولت هاي
مسلمان در برابر حادثه تاريخي تبعيد صدها تن از شخصيت هاي معروف و برجسته فلسطيني
از خانه و زادگاه خود سکوت اختيار کرده اند.

جمهوري اسلامي ايران به سبب حفظ منافع ملي و ايستادگي در
برابر مطامع دشمنان اسلام و نيز برچيدن بساط نوکران استکبار در اين کشور، امروز
براي قدرتهاي مستکبر جهان يک موجود منفور محسوب مي شود. ولي ما از آن ناراحت
نيستيم،زيرا اين امر ما را به صحت راهمان مطمئن مي کند. آن روزي که آنها از ما
راضي و خشنود باشند، روزي است که بايد در صحت راه خود شک کنيم، لذا هرچه جمهوري
اسلامي در نظر مستکبران و جهانخواران شيطان صفت، منفورتر باشد، ما خوشحالتر هستيم.

انقلاب اسلامي همزمان با وقوع خود در ايران به جهان نيز صادر
شد. انقلاب يک بار صادر مي شود و آنهم انجام شده است، جذابيت انقلاب اسلامي از 14
سال پيش دنيا را فراگرفته است و اين همان چيزي است که قدرتهاي شيطاني و امروز از
آن نگران و ناراضي هستند، اما قادر به انجام هيچ کاري در برابر آن نيستند.
(4/1/72)

در کشور ما و نظام جمهوري اسلامي هدف اصلي از برنامه ريزي
دولت بايد کمک به طبقات محروم جامعه و نزديک شدن هرچه بيشتر به عدالت اجتماعي
باشد. رونق اقتصادي و تلاش براي سازندگي مقدمه تأمين عدالت اجتماعي است و هدف اين
نيست که در سايه سازندگي و پيشرفت مادي و اقتصادي عده اي از تمکن بيشتر برخوردار
شوند و عده اي فقيرتر شوند،زيرا چنين چيزي به هيچوجه مورد رضاي الهي و اسلام نيست.
(4/1/72)

 

 

 

از ميان نامه ها

آيا صبح نزديک نيست؟

بايد نگاه کرد…

آن سو که چشمها شام تيره را نشانه رفته اند… آن سوي آب در
اين شام سياه، شهري در آتش بيداد مي سوزد. در سرزمين بوسني، در کوجه هي گواژده و
در خانه هاي سارايوو جوي خون جاري است!.. و چگون بايد گريست وقتي که صربها دستهي
خويش را در جوي خون که از کودکان جاري کرده اند مي شويند و چهره خويش را بر آئينه
خون مي يابند، آن جا! آن سوي درياي آدرياتيک،صربها به رقص جنون افتاده اند در ضجه
هاي زناني که ناباورانه سکوت مرگبار جهان را در ويراني تمامي حصارهاي عفت به نظاره
نشسته اند، بايد نگاه کرد، … در اين شام تيره بدان سو که دستها اشاره مي کنند،
آن سوي خاک در کشور همسايه عاشقان بجرم حق طلبي در باتلاقها جن مي سپارند…

بايد نگاه کرد…

آن سوي آسمان، در سرزمين قداست، در معراج گاه پيامبر، در
بيت المقدس قساوت حاکم است و مناديان توحيد را صهيونها به قربانگاه يهود مي برند،
بايد شنيد… از ميانه شبه قاره، غوغاي جواناني را که جامه جهل بر تن کرده اند.
بدستور کاهنان اهريمن و در پيروي برهمنان شيطاني که در جستجوي ذروان تاريکي روز را
گم کرده اند به خانه خداوند يورش مي آورند تا تمدن هزار ساله را به يغما برند و چه
غمگين است که در بحبوحه جهل و جنون مناره اي زيبا در کوير شبه قاره که گم کرده گان
راه را به خويش مي خواند ويران مي شود، آري در ميانه شب در بلواي جاهلان، غم انگيز
و غمناک مسجد بابري فرو مي ريزد…

بايد گريست… بايد گريست…

سوگند به صبح که ما در انتظار سوار سپيده خواهيم ماند، در
انتظار مردي سپيد که به دستهاي سبز او ايمان داريم. ما چشم انتظار صبحي خواهيم
نشست که شام دروغين را در پرتو ظلمت سوز خورشيد جهره خويش محو خواهد نمد، صبحي که
شام در پي آن نيست.

سوگند به صبح خداوند که نهال سبز اسلام از ويران هاي مسجد
بابري قدخواهد کشيد و درهمه دلها ريشه خواهد دواند و تشيع سرخ علوي از گلدسته هاي
گلوله خورده امام آزادگان و از صحن ويران شده پرچمدار کربلا پر مي کشد و پروازش
همه همه کران جهان را پر خواهد کرد…

سوگند به صبح خداوندي که آواي توحيد از ميان رگبار مسلسلها
در سارايوو و چون شمعي شب سوز از دل تمدن سياه غرب زبان مي کشد و جهان را روشن
خواهد کرد…

پدران ما گفته اند وقتي که برگهاي تاريخ سياه شود، سياه تر
از شب و کارنامه انسان آن گونه تباه شود که هر انسان از انسان بودن خويش شرمگين
باشد، صبح راستين خواهد دميد و سپيده گستر جهان با آواي توحيد و نجات انسان خواهد
آمد…

و در اين سياهي شب آيا صبح نزديک است؟

والسلام

«شيراز- رامش خواه»

 

 

/

نگاهي به رويدادها

اخبار ايران

نگاهي به رويدادها

جهان اسلام

حملات سنگين نيروهاي حکمتيار به کابل 80کشته و 70زخمي به
جاي گذاشت.

نيروهاي امنيتي مصر 100 مسلمان را به اتهام دست داشتن در
انفجار جمعه گذشته در قاهر بازداشت کردند.

يک گروه صلح صرب، مسافران مسلمان يک قطار به گروگان گرفتند.
(10/12/71)

امام جمعه مسجد نجامنا، خواستار اجراي قوانين اسلامي در چاد
شد.

پليس الجزاير روز گذشته 9 مسلمان را به شهادت رساند.

کميسيون حقوق بشر سازمان ملل از قتل عام شيعيان توسط صدام
پرده برداشت.

در جريان نبردهاي بوسني، خواهران روحاني کاتوليک نيز مورد
تجاوز جنسي صرب ها قرار گرفتند. (12/12/71)

مدير کل يونسکو، بيانيه حمايت آميز خود از سلمان رشدي را پس
گرفت.

دولت ترکيه تبليغات اسلامي در مدارس اين کشور را ممنوع
اعلام کرد. (17/12/71)

درگيري خونين فلسطين ها با نظاميان صهيونيست دهها کشته و
مجروح بجا گذاشت.

ژاپن خواستار عدم حمايت ايران از جنبش اسلامي شد!

تلاش دولت انگليس جهت اخذ تأييد از مفتي مصر مبني بر تميل
مجدد سلمان رشدي به اسلام جهت رهائي از حکم تاريخي امام خميني »ره« ناکام ماند.
اين ملاقات به درخواست رشدي و توسط دولت انگليس صورت گرفته بود. (18/12/71)

يورش خونين پليس مصر به مسلمانان روزه دار در مساجد شهرهاي
قاهره و آسوان 59 کشته و زخمي بج گذاشت. (20/12/71)

بيش از 150 هزار نفر از روزه داران فلسطيني در نماز جمعه
مسجد الاقصي شرکت کردند.

وزير کشور ترکيه: جنبش هاي اسلامي بزرگترين خطر براي دولت
ترکيه هستند (22/12/71)

نيروهاي امنيتي مصر 459 مسلمان مبارز را دستگير کرده اند طي
هفته گذشته 20 نفر در اني عمليات کشته شده اند.

«کونيه ويچ» دومين شهر 
شرق بوسني به دست متجاوزان صرب سقوط کرد.

رژيم الحزاير مساجد دانشگاهها را تعطيل کرد.

نمايندگان مسلمان مجلس کويت خواستار اجراي امر به معورف و
نهي از منکر شدند. (25/12/71)

دکتر «فليسي الهاي» عضو شوراي رهبري الجزاير ترور شد.
(27/12/71)

«عزت بگويچ» طرح تقسيم بوسني را تحت فشار غرب امضا کرد.

انفجار بمب قوي درقاهره چندين کشته و زخمي برجاي گذاشت.
(8/1/72)

وزير کشور مصر با اعتراض به ناتواني پليس از نهادهاي مختلف
براي مقابل با اسلام گرايان استمداد کرد.

اسلام گرايان مصري براي برپائي حکومت اسلامي پيمان بستند.

3 انفجار پياپي شهر اسيوط در مصر را لرزاند. (10/1/72)

در حمله مسلمانان به يک پادگان در الجزاير 41 نفر کشته
شدند.

 در آستانه سفر
مبارک به آمريکا، انفجار مهيبي درنزديک اهرام ثلاثه بوقوع پيوست.

مساجد و مراکز مذهبي امارات تحت کنترل نيروهاي دولتي درآمد.

صهيونيست هاي مسلح در خان يونس، يک مسجد را به آتش کشيدند.
(11/1/72)

اخبار داخلي

خط توليد انبوه اولين خودرو ملي «کارا» در تبريز آغاز شد.

دولت انگليس در ادمه سياستهاي خصمانه خود، کنترل صدور
تکنولوژي به جمهوري اسلامي ايران را تشديد کرد. (13/12/71)

سيل در 11 استان 2500 ميليارد ريال خسارت ببار آورد.
(15/12/71)

وزارت امور خارجه کشورمان طي بيانيه شديد اللحني ، ضمن
تقبيح هرگونه اقدام تروريستي عليه مردم بي گناه، اتهامات وزارت امور خارجه آمريکا
مبني بر دست داشتن جمهوري اسلامي در اين گونه اقدامات را محکوم کرد. (16/12/71)

دکتر بهمن فراتيان پزشک ايراني دانشگاه ناتينگهام فارست
انگلستان، جديدترين روش درمان ناباروري مردان را ابداع کرد.

کميسيون حقوق بشر بر اثر فشار سياسي آمريکا، انگليس،
قطعنامه علي عليه جمهوري اسلامي ايران صادر کرد. (20/12/71)

بندر تجارتي آبادان پس از 13 سال بازگشائي شد.ژ

در راستاي توطئه هاي غرب، روابط سياسي ايران و زامبيا قطع
شد.

تجاوز عوامل ضد انقلاب به شمال غربي کشور درهم کوبيده شد.

پيکردهاي پاک و مقدس يک هزار تن از شهداي جنگ تحميلي روز
گذشته در تهران تشييع شد. (22/11/71)

محمد حسين نقدي يک از اعضاء برجسته منافقين در ايتاليا توسط
دو فرد ناشناس به قتل رسيد.(26/12/71)

حرکت زمين،يک روستاي چهارمحال و بختياري را جابجا و ويران
کرد. (17/1/72)

وزير کشاورزي: توليد گندم براي اولين بار در سال گذشته از
مرز 10 ميليون تن گذشت.

الجزاير روابط خود را با ايران قطع کرد.

وزير خارجه روسيه براي بررسي توسعه رواب با ايران، وارد
تهران شد. (19/1/72)

اخبار خارجي

پراوادا: روسيه در حال غرق شدن درگرداب سياسي و اقتصادي
است. (9/12/71)

همسر دوم رشدي مرتد از او جدا شد.

2 سرباز آمريکائي در سومالي به هلاکت رسيدند. (13/12/71)

انفجارهاي پياپي ساختمانهاي اطراف کاخ سفيد را به لرزه در
آورد.

پروادا: ترکيه عامل نفوذ آمريکا در آسياي ميانه است.
(15/12/71)

با توافق گروههاي افغاني برسر تقسيم قدرت،آتش بس در
افغانستان برقرار شد.

يک تفنگذار آمريکا در سومالي خودکشي کرد.

صدها هزار دختر تايلندي توسط والدينشان به مراکز فساد
فروخته شدند. (17/12/71)

3 مرد مسلح سفير وکارکنان سفارت نيکاراگوئه در کاستاريکا به
گروگان گرفتند.

درگيريهاي خونين گروههاي رقيب سومالي 49 کشته و زخمي برجاي
گذاشت.

خسارات ناشي از انفجار نيويورک يک ميليارد دلار است.

انفجار يک بمب قوي در يک استوديو ضبط موسيقي در کويت خسارات
زيادي به بار آورد.

16 نفر در ترکيه براثر شکنجه بازجويان جان سپردند.

رئيس پارلمان روسيه،يلتسين را به نقض  قانون اساسي و سوء استفاده از ارتش متهم کرد.

جنگ قدرت ميان يلتسين و پارلمان کنگره، سروسيه را تشنج
کشيد.

رئيس جمهور آمريکا: غرب بايد براي کمک به روسيه بسيج شود.

گورباچف: مردم روسيه نخواهند گذاشت بار ديگر کمونيست ها
قدرت را بدست بگيرند. (20/12/71)

انفجارهاي پي درپي شهر بمبئي، صدها کشته و مجروح برجا
گذاشت.

کنگره روسيه با محدود کردن قدرت يلتسين به کار خود پيان
داد. (23/12/71)

شديدترين طوفان قرن در آمريکا 107 کشته و آسيب فراواني
برجاي گذارد.

براساس گزارش انکتاد47 کشور فقير جهان 113 ميليارد دلار
بدهي دارند.

آمريکا بر حفظ برتري نظامي اسرائيل در خاورميانه تأکيد کرد.
(25/12/71)

انفجار بمب قوي در کلکته 50 کشته برجاي گذاشت.

انفجار قوي در ميدان تحرير قاهره بوقوع پيوست.

انفجار بمب در 19 بانک و 4 مرکز مهم تجاري، اسلامبول را
لرزاند. (26/12/71)

مانور مشترک دريائي پاکستان و فرانسه برگزار شد.

دادگاه مهاجرت آمريکا حکم اخراج شيخ عبدالرحمن را صادر کرد.

ريچارد مورفي معاون سابق وزارت خارجه آمريکا، اعضاي شوراي
همکاري خليج فارس را اتخاذ استراتژي واحد عليه ايران دعوت کرد. (27/12/71)

عربستان و کويت،طي سه سال گذشته دو ميليارد دلار موشک «پاتريوت»
از آمريکا خريده اند.

معون وزير خارجه انگليس: از هر فرصتي براي ضربه زدن به
جمهوري اسلمي ايران بهره خواهيم جست.

رئيس سازمان سيا:علي رغم تبلغات گسترده، هيچ سندي در مورد
دخالت ايران در انفجار مرکز تجاري نيويورک وجود ندارد. (8/1/72)

«سنگک صفراف» رهبر جبهه مردمي تاجيکستان که در به قدرت
رساندن کمونيست ها عليه اسلام گرايان نقش داشت و «فيض علي سعيد اف» يکي از مقامات
حزب کمونيست کشته شدند. (11/1/72)

 

/

سرزمین و مردم ازبکستان

سرزمین و مردم ازبکستان

غلامرضا گلی زواره

* ویژگی های جغرافیائی ازبکستان

جمهوری ازبکستان با مساحتی بالغ بر 447400 کیلومتر مربع بین
رودخانه های سیردریا (سیحون)، آمودریا(جیحون)، دامنه سلسله کوهای تین شان و دریاچه
آرال(خوارزم سابق) واقع شده است. قزاقستان در شمالف افغانستان و ترکمنستان در جنوب
و تاجیکستان و قرقیزستان در مشرق این جمهوری واقع اند. بخش عمده ای از آن را صحرای
سوزان قزل قوم در بر گرفته و 75% آن تحت پوشش شرایط بیابانی و نیمه بیابانی قرار
گرفته است. ازبکستان سرزمینی است محصور در خشکی (LAND LOCKED) و بدلیل دوری
از دریای آزاد و کمبود رطوبت نسبی، آب و هوای آن گرم و خشک وبده و اختلاف دمای آن
در طول شبانه روز، ماه و فصل قابل توجه می باشد. رودخانه جیحون که در این ناحیه
جریان دارد از کوههای مرکزی آسیا سرچشمه گرفته و پس از پیوستن چندین رودخانه در
طول مسیر بدان، وارد دریاچه آرال می شود، گفته می شود که در قرن چهارم قبل از
میلاد این رود به دریای خزر می ریخته است، سیحون که از سرزمین ترکان برمی خیزد پس
از اخذ چندین سرشاخه دیگر در مسیر خود وارد وادی پهناور فرغانه شده و به صورت رودی
عظیم در می آید. سیحون از 15 کیلومتری غرب ناشکند گذشته و متوجه شمال ازبکستان می
شود، در این مسیر از کناره شرقی شهر فاریاب (زادگاه ابونصر فارابی) گذشته و وارد
شمال شرقی دریاچه آرال می شود[1]این
دریاچه که در شمال ازبکستان قرار دارد بدلیل مصرف بی رویه آب آن برای کشت پنبه
تغییرات اقلیمی شدیدی پدید آورده و خشت شدن تدریجی آن، محیط زیست منطقه را تهدد می
کند و اکنون قشر ضخیمی از نمک به قطر یک متر بر روی این دریاچه که روزگاری آب
شیرین داشت، تشکیل شده که با ماسه و شن مخلوط می شود و توسط طوفان به سوی جو بلند
شده و در همه جا پراکنده می شود.[2]

ازبکستان دارای 123 شهر و شهرستان است، ضمناً جمهوری
خودمختار «قراقالپاق» (که از 16 فوریه 1925 م به عنوان منطقه خودمختار تشکیل شد و
از سال 1936م نیز به صورت جمهوری خود مختار درآمد)به ازبکستان محلق گشت در سال
1963م نیز با انتقال بخشی از استپ هنگری از قزاقستان به ازبکستان، تغییرات دیگری
در جغرافیای سیاسی این سرزمین حاصل گردید. یادآوری می شود که جمهوری خودمختار
شوروی سوسیالیستی ازبک در 27 نوامبر 1924م اعلام موجودیت کرد و تا سال 1929م،
جمهوری خودمختار تاجیکستان جزء آن بود که در این سال تاحیکستان به موضع یک جمهوری
ارتقاء داده شد.[3] و از
ازبکستا منفک گردید. سمرقند و بخارا از لحاظ تاریخی، قومی و هویت فرهنگی به تاجیک
ها تعلق دارند اما در وضع کنونی،این دو منطقه در مرزهای ازبکستان واقع شدند.[4]
این موضوع و تحمیل هویت ازبک به تاجیکستان، چندین بار منازعات و درگیری هایی را
بین جمهوریهای مذکور پدیدی آورده است.

مهمترین کانونهای شهری ازبکستان عبارتند از: تاشکند،
سمرقند، بخارا، خیوه،اندیجان، فرغانه و نمنگان، بخارا در زمره شهرههای کهن و از
مراکز مهم فرهنگی به شمار می رود که مورخین، قرن پنجم میلادی را آغاز رونق آن ذکر
نموده اند، نسیم فرحزای اسلام و انوار ملکوتی توحید در سال 53 قمری بخارا را تحت
تأثیر خود قرار داد،[5]
ارزشهای اسلمی و قوانین آزادی بخش این آئین در اندک مدتی باعث اعتلاء و عظمت
فرهنگی این ناحیه گردید و طی چندین قرن بخارا کانون محدثین، مورخین، مفسرین و
فقهای اسلامی شد. همچنین مواریث فرهنگی آن یا تأثیر پذیری از معنویت اسلام برپا
شد. مدرسه میر عرب که در سال 935 هـ ق ساخته شده از بناهای باشکوه بخارا می باشد،
مسجد جامع این شهر که به مسجد کالیان مشهور است و مناره ای به ارتفاع 5/46 متر
دارد از بناهای مشهور تاریخی بخغاراست که «قتبه بن مسلم» فاتح ترکستان آن را ساخته
است.[6]
مقبره شیخ بهاءالدین نقشبندی، قلعه ریگستان 
آرامگاه امیراسماعیل سامانی از دیگر جلوه های هنری بخارا هستند.

سمرقند در ایالت سغد قرار دارد و از شهرهای قدیمی اسیای
میانه است که در عهد سامانیان به اوج شکوه و جلال خود رسید، ابن حوقل عقیده دارد
که بناینگذار آن فردی بنام تبّع بوده و ذوالقرنین آن را تکمیل نموده است. این شهر
در طول 25 قرن تاریخ خود، هجوم سپاهیان اسکندرف امیران عرب، گروههای بربر و
چنگیزخان را بخود دیده است، در عصر تیموریان،سمرقند پایتخت مملکتی شد که از دهلی
تا دمشق و از دریاچه خوارزم تا خلیج فارس وسعت داشت، این دولت، ماوراء النهر
(ازبکستان فعلی) را به مقامی از اهمیت رسانید که تا آن زما، هیچگاه بدان پایه
نرسیده بود. مسجد بی بی خانم در این شهر واقع است که صحن درونی آن 167 متر طول و
109 متر عرض دارد و قطر گنبد فیروزه ای آن به 20 متر بالغ می گردد، از دیگر آثار
تاریخی سمرقند مقبره امیرتیمور گورکانی است که زیرگنبدی نیلگون قرار گرفته و سنگ
مشکی، منقش و مخلوط و گرانبهایی بر روی  آن
قرار دارد که بزرگترین سنگ قبر جهان است.[7]
مدرسه میرزا الغ بیک که در سمت غربی میدان ایگستان سمرقند رد قرن نهم بنا شده از
کهن ترین مدارس دینی سمرقند است و در همین مردسه بود که تحت سرپرستی غیاث الدین
جمشید کاشانی، معین کاشانی و صلاح الدین بغدادی بنای رصدخانه معروف جهان آغاز شد.[8]

تاشکند که بزرگترین شهر آسیای مرکزی می باشد به معنای شهر
سنگی است و هنوز خرابه های بخش کهن آن باقی می باشد، این شهر در مقایسه با بخارا و
سمرقند از نظر تاریخی و فرهنگی در مرحله پایین تری قرار دارد ولی از هنگامی که به
مرکز جدید بازرگانی، اداری و صنعتی ازبکستان تبدیل شدف اعتباری ویژه یافت و در
روند توسعه خود افراد روسی را جذب نمود، در جریان زلزله سال 1966م، این شهر به
ویرانه ای تبدیل گشت و جاذبه های تاریخی شهری که زمانی واحه ای بر سر راه
کاروانهای جاده ابریشم بود از بین رفت، تاشکند پس از این حادثه با کمک سی هزار
داوطلب از 14 جمهوری دیگر شوروی ساخته شد[9]
و هم اکنون مرکز حکومت ازبکستان می باشد.

خیوه که امروزه از شهرهای توریستی ازبکستان می باشدحداقل 25
قرن قدمت دارد و در قرن چهارم، شهر بزرگی به شمار می رفته است، شهرت اولیه آن
مدیون حضور شیخ نجم الدین کبری است و در زمانهای بعد در حکومت ازبکهای شیبانی رو
به گسترش نهاد و مرکر مدارس و مساجد و محل نشر علوم اسلامی گردید.

*نگاهی به گذشته تاریخی ازبکستان

در قرن ششم قبل از میلاد بخش مهمی از ازبکستان تحت سیطره
دولت هحامنشی بودف در سال 329ق.م اسکندر کبیر به این ناحیه یورش بردو پس از آن
ازبکستان جزیی از سرزمین باکتریا یا بختر شد، این قلمرو،قدیمی ترین کشور بین هندوکش
و  آمودریا به مرکزیت بلخ بود که به تصرف
اسکندر در آمد، در قرن اول میلادی امپراطوری کوشان به ازبکستان دست یافت. این
ناحیه در قرن ششم میلادی تحت حکومت خانات ترک درآمد، مسمانان در قرن اول هجری با
فتح  آسیای میانه به نشر اسلام در این
مناطق پرداختند. در  سال 873م امیر اسماعیل
سامانی دولت سامانیان را در بخارا بنیان نهاد که تشکیلات آنان در سال 999م توسط
ترکهای قره خانی از بین رفت و تا اوایل قرن دوازدهم، بایل سلجوق موفق شدند بخش
وسیعی از قلمرو کنونی ازبکستان را به کنترل خود، در آوردند اما خود از قره ختایی
ها در سال 1137م به سختی شکست خوردند، در پایان قرن مزبور دولت قره ختایی توسط
خوارزمشاهیان برچیده شد.

مغول ها در اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم هجری آسیای
میانه را صحنه تاخت و تاز وحشیانه خود قرار دادند، آنان با کشتار مردم، تخریب
اماکن و غارت اموال مردم، آن چنان خساراتی متوجه اهالی این سامان کردند قرنها طول
کشید تا این صدمات جبران گشت، سرزمین های تصرف شده توسط مغول ها در آسیای میانه به
دو بخش اردوی زرین و اردوی سفید تقسیم شد که با ایجاد ضعف و انحطاط در اردوی سفید
قبایل نوگای و ازبکها بر مناطق مزبور دست یافتند، ازبک ها نام خود را از ازبک خان
گرفته اند. وی همان کسی است که اردوی زرین را به دین اسلام فراخواند، با وجود آنکه
ازبک ها از اجتماع چندین قبیله ترک بوجود آمدند ولی زمام امور آنان به دست امرای
مغول بود، ابوالخیر از نوادگان جوجی (فرزند ارش چنگیز) قدرت ازبک ها را در اسیای
میانه پدید آورد، پسر وی محمد شیبانی در آغاز قرن شانزدهم میلادی آخرین حکمران
خاندان تیمور سمرقند را برانداخت و اقتدار ازبکها را بر ماوراء النهر و ازبکستان
کنونی قطعی ساخت ولی این قدرت دوام آنچنانی نیافت زیرا شاه اسماعیل صفوی به قصد
رهای خراسان و ماوراء النهر در رأس سپاهیان ایرانی با خان شیبانی به جنگ پرداخت،
در این پیکار که در حوال مرو روی داد ازبکان شکست خورده و خان مزبور کشته شد. با
این وجود، شیبانیان تا سال 1599 مطابق با 1007 هجری بر بخشی از اراضی آسیای مرکزی
فرمانروایی داشتند، از این سال حکومت در دست خاندان جدیدی بنام هشترخانیان قرار
گرفت. در سال 1153 هـ ق مطابق با 1740م نادرشاه افشار،بخارا را به تصرف خود
درآورد. پس از آن، با عبور از جیحون، خان خوارزم را که به هنگام توقف نادر در
هندوستان در سرحدّات سرخس و ابیورد تاخت و تاز کرده بود، به شدت سرکوب نمود.[10]
از سده هیجده و نیمه نخست قرن نوزدهم میلادی فعالیت دولت روسیه در این اراضی شدت
گرفت و سرزمین مزبور به چندین خان نشین تقسیم گردید که خان نشین های خیوه و بخارا
ازآن جمله بودند. در سال 1867م «ولایت ترکستان» به عنوان بخشی از امپراطوری روسیه
زیر نظر یک استاندار تشکیل شدهف این ولایت در سال 1886م به سرزمین ترکستان تغییر
نام داد و پس از آن توسعه خط آهن روسیه به آسیای میانه شروع شد.

روس ها در حیات فرهنگی منطقه نفوذ نموده و به طور کلی فرهنگ
روسی در جامعه ازبکستان ریشه دوانید سیاست دولت ترازی در آغاز با حفظ صلح و نظم و
مداخله کمتر در آداب و رسوم و شیوه زندگی مردم طرح شده بود اما طولی نکشید که شکل
خشنی بخود گرفت، رونق بی سابقه پنبه در ترکستان و نیاز صنعت بافندگی روسیه به پنبه
ارزان، حاصلخیزی خاک دره فرغانه و وجود بازاری خوب در آسیای مرکزی برای کالاهای
روسی، از مواردی بود که روسها را وادار نمود تا سیاست ملایم خود را تغییر دهند،
آنان زمین های مهاجرت روسها را به سوی نواحی تصاحب شده فراهم ساختند و با افزایش
اراض زیر کشت پنبه، از زمینهای زیر کشت غله کاستند و آسیای مرکزی را که زمانی از
این نظر خود کفا بود به غله وارداتی روسیه وابسته نمودند،تصاحب زمین های اضافی تا
بعد از جنگ اول ادامه یافت و بعد از آن بومیان این نواحی را به اردوگاههای کار
اجباری فرا خواندند که این اقدام صبر و تحمل مردم برا سرآورد و چندین قیام را سبب
گردید.[11]شاخصترین
قیامهای آسیای میانه، شورشی بود که در آندیجان به رهبری یکی از مشایخ نقشبندی صور
گرفت. نخستین بار قدرت شوروی در نوامبر 1917م در تاشکند استقرار یافت، در آوایل
1918م جمهوری خودمختار شوروی سوسیالیستی ترکستان شامل سرزمین پیشین ترکستان،تشکیل
شد،در همین سال،بلشویک ها ترکستان را از بقیه خاک جمهوری فدراتیو روسیه جدا
نمودند، در سال 1919م قدرت شوروی در ترکستان اعاده شد و امیر بخارا و خخان خیوه در
سال 1920 سرنگون شدند، در سال 1924، توسط استالین، وحدت ترکستان از بین رفت و
جمهوریهای ازبکستان، ترکمنستان و جمهوری خود مختار تاجیکستان، قزاقستان، قرقیزستان
و ایالت خودمختار قراقالپاق بوجود آمدند.

تبلیغات ضد مذهبی یکی از حربه های نظام کمونیستی بود که در
این منطقه به نحو شدیدی آغاز گشت از سال 1925م موقوفات مصادره و تا سال 1927م کلیه
محاکم سنتی اسلامی برچیده شد. در سال 1928 طی تهاجمی وحشیانه از انجام شعائر دینی
جلوگیری بعمل آمد و رهبران مذهبی و علمای دینی به اتهام فساد و ارتشاء و حتی
جاسوسی مورد تعقیب قرار گرفتند و بسیاری از مساجد و مراکز اسلامی تعطیل شد، تعداد
مساجد به نحو قابل ملاحظه ای کاهش یافت و برخی از آنها به موزه و مرکز هنری و حتی
رقاصخانه تبدیل شد، بسیاری از شخصیت های اسلامی تبعید و یا شکنجه شده و پس از آن
اعدام شدند، در برنامه مدارس نه تنها هیچ نوع تعلیمات دینی وجود نداشت بلکه
شاگردان در معرض تبلیغات الحادی بودند[12]،سیاست
همسان سازی اقلیت ها با روسها به اوج خود رسید و نابود کردن سنت های مذهبی و
باورهای دینی لحظه به لحظه فزونی یافت که این شیوه با بروز احساسات مذهبی و ملی
روبرو گشت و روسهایی که در نقاط مختلف این جمهوری اسکان یافته بودند ناگزیر شدند،
تحت فشار مردم به سرزمین های اصلی خود بازگردند، در سال 1942 انقالب بزرگ ترکستان
شوروی سابق بوقوع پیوست که طی آن مردمان این نواحی موفق شدند سرزمین های اشغالی را
باز پس گیرند و با بیرون راندن قوای شوروی، جمهوری ترکستان را اعلام کنند، اما پس
از جنگ دوم،شوروی به قلمرو مزبور هجوم برد و طی سرکوبی خونین، آن را تصرف نمود، [13]
با این همه فشار و سرکوبی و اختناقی وحشت انگیز با فروپاشی نظام مارکسیستی بندهای
وابستگی گسسته شد و هویت راستین فرهنگی که آمیزه ای از مبانی ارزشمند اسلام و سنت
های کهن ملی است حضور خود را نشان داد که می رود تا ای جمهوری را به جریان اصلی
فرهنگ و تمدن اسلامی پیوند دهد و همبستگی معنوی آن را با جهان اسلام غنا بخشد.

* مسائل اجتماعی و سیاسی

ازبکستان 20 میلیون نفر سکنه دارد که از این تعداد 7/68%
ازبک، حدود11% روس و بقیه از نژادهای قراقالپاق، تاتار،قزاق، تاجیک، قرقیز و کره
ای می باشند. علاوه بر ازبک های ساکن در این جمهوری تعدادی ازبک در جمهوریهای دیگر
آسیای میانه سکونت دارند که در بین آنها حدود 23% در تاجیکستان، 12% در قرقیزستان،
5/8% در ترکمنستان و 8/1% در قزاقستان سکونت دارند.

ازبک ها قبل از آنکه در آسیای میانه سکونت یابند، زندگی
عشیره ای و کوچرو داشته اند و در حال حاضر با حفظ ساخت عشیره ای، گسترده ترین و
توسعه یافته ترین گروه قومی آسیای میانه به شمار می روند و جمهوری تحت قلمرو آنان
یعنی ازبکستان تمام کرسی های فرهنگی و تاریخی آسیای مرکزی را دربرگفته و بهترین
دانشگاههای آسیای مرکزی و مؤسسات علمی در این جمهوری جای دارند و مرکز روحای
مسلمانها در آنجاست، ازبک ها در تلاش ادغام هویت های ازبکی و ترکستانی در یکدیگر
هستند.

زبان ملی این قوم ازبک است که به گروه زبانهای خاوری تعلق
دارد و دارای گویش های متنوعی است که به دو گروع گویش مرکزی و گروه دوم که شامل
گویش باختری و جنوبی است تقسیم می شود،زبان تدریس اکثر مدارس ازبکستان ازبکی است
که از سال 1958م از زبانهای روسی، قزاق، قرقیز و… استفاده می شد. 40% مردم در
نقاط شهری و 60% بقیه در کانون های روستایی سکونت دارند و رشد جمعیت حدود 7/2%
است.[14]

از سیاست های نظام مارکسیستی حاکم بر شوروی این بود که با
تبعید اجباری ازبک ها و مهاجرت روس ها به ازبکستان از بومی شدن سکنه آن جلوگیری
کند اما آمار و ارقام نشان می دهد که تلاش مزبور نه تنها موفقيتي نداشته بلکه از
افزايش مسمانان حکايت مي نمايد، به عننوان مثال سکنه ازبک در آسياي ميانه از 97%در
سال 1959م به 5/99% در سال 1979م بالغ گشت و در حالي که 5/13% روسي در سال 1959م
در ازبکستان ساکن بودند اين ميزان در سال 1979م به 11% کاهش يافت و بدين گونه روند
افزايش جمعيت بومي چنان شتابي بخود گرفت که ديگر مهاجرت روسها نتوانست اثرات آن را
خنثي نمايد و اين حرکت مهمترين حربه دفاعي مسلمانان در برابر نيروهاي مهاجم بود.[15]
هنگامي که در 1991م کودتاي کمونيست گرديد ، رهبران ازبکستان که کمونيست بودند تلاش
نمودند تا خود را به عنوان پيشروان اصلاحات جلوه دهند تا بتوانند از اين طريق قدرت
مطلقه خود را حفظ کنند لذا در پي اين تصميم در 14 سپتامبر سال 1991م اسلام کريم
اوف رئيس جمهور و رئيس حزب کمونيست ازبکستان، انحلال اين حزب را با شعارهايي از
کمونيست اعلام کرد و آن را به حزب دموکراتيک خلق تغيير داد،[16]
اين حزب جديد مستقيماً به سوي حزب قبلي بازگشته و ايدئولوژي آن را به ارث برده
است، وي از طريق اين تاکتيک توانست در انتخابات رياست جمهوري، 86% قاطع آراء را به
خود اختصاص دهد.[17] و
بدين گونه بررقيب خود محمد صالح رئيس حزب بيرليک (وحدت) فائق آمد و مي کوشد تا با
اقدامات به ظاهر قانوني راه گذشته را دنبال کند، راهي که در واقع هدف آن تحکيم
پايه هاي نظام پليسي است و به شدت مراقب رفتار مردم است. در مقابل اين دو حزب، حزب
نهضت اسلامي قرار دارد که مهمترين مظهر سياسي براي بازگشت روح ديني در ازبکستان مي
باشد،رهبران اين حزب عقيده دارند که با وجود آنکه اکثريت مردم پيرو اسلام هستند،
اسلام جايگاه حقيقي خود را در اين جمهوري بدست نياورده و امکانات براي انجام فرائض
مذهبي و تبليغات ديني بسيار اندک است، دفتر اين حزب در تاشکند مي باشد و رهبران آن
مي کوشند جوانان ازبک را تابع خود کنند، آنان اسلام را تنها اميد براي نجات
ازبکستان و ايجاد يک سيستم عادلانه اقتصادي مي دانند. اينکه چرا مردم ازبکستان با
وجود اکثريت مسلمان از دولت کريم اوف حمايت مي کنند به نظر ناظران سياسي بخاطر آن
است که بيم آن را دارند که مبادا بي ثباتي از تاجيکستان به کشور آنه سرايت کند
وجود چنين انديشه اي فرصت نفوذ دائمي را براي کمونيست ها در ازبکستان فراهم مي
آورد خصوص آنکه حزب نهضت اسلامي از سوي کشورهاي اسلامي به صورت قابل توجه حمايت
نمي شود، زيرا دولت هاي اسلامي خاورميانه تحت تأثير تبليغات استکبار بيم آن را
دارند که با روي کار آوردن مسلمانان، بنياد گرايي اسلامي دامن ازبکستان را بگيرد و
با ايران و سودان همکاري کند.[18]

در سياست خارجي ازبکستان از زمان استقلال به موضوعاتي برمي
خوريم که در تضاد با شئونات اسلامي است، منصوب شدن يک زن به عنوان وزير امورخارجه
و ارتباط برقرار کردن با اسرائيل غاصب و گرايش رژيم حاکم برا اين جمهوري، به ترکيه
بيانگر آن است که اسلام و ارزشهاي مذهبي عامل تعيين کننده سياست خارجي ازبکستان
نمي باشد، سعوديها در اين سرزمين بانک تأسيس کرده و حدود يک ميليون نسخه قرآن به
اين جمهوري اهدا کرده اند، کمپاني هاي آمريکائي قرار دادهايي در زمينه معدن با
ازبکستان منعقد نموده اند.[19]

*مذهب و فرهنگ

85% مردم ازبکستان پيرو آئين اسلام مي باشند، اکثريت آنها
سني مذهب و پيرو مکتب حنفي هستند. از همان ابتداي پيدايش اسلام در اين خطه، تصوف
در ازبکستان رو به شکوفايي نهاد،بخاراو خيوه دو مرکز مهم تعليمات صوفيه در قرون
وسطي به شمار مي رفتند که در اين جمهوري واقعند. نجم الدين کبري در خيوه به تعليم
طريقتي پرداخت که به کبرويه معروف شد و بهاء الدين نقشبند در بخارا مسلک نقشبندي
را اشاعه داد،اين طريقه در سراسر آسياي ميانه نفوذ ريشه داري يافت و حتي در قفقاز،
کردستان و هند منتشر شد و اکنون بزرگترين فرقه تصوف است، قادريه در فرغانه و مسلک
چشتيه در خوقند پيرواني دارد . اصل پرستان که همان وهابيون هستند و مرکز آنها در
استان نمنگان است خود را تابع تصوف مي دانند.[20]

دو مدرسه معروف اسلامي يعني مدرسه مير عرب در بخارا و مدرسه
اسماعيل الخاري در تاشکند که درقرن شانزدهم پديد آمدند، تنها مراکزي اند که به
هنگام سلطه کرملين مشغول فعاليت بودند، تمام علماي اسلامي در شوروي سابق با تحصيل
در مدارس مذکور تربيت مي شدند.

با وجود مقابله شديد با مذهب و انتشار کتابهاي الحادي و مسخ
ارزشهاي ديني و برخلاف اختناق شديد، دين اسلام در متن زندگي مردم ازبکستان جاري
است و حتي قدرت معنوي آن پرده آهنين نظام کمونيستي را از صلابت انداخت و رشد عقايد
ديني به هويت ازبکها قدرت زيادي بخشيد و با جدايي از شوروي مردم به سوي تحقق هويت
اسلامي روي آوردند و حرکت احداث مساجد و مدارس اسلامي، تدريس قرآن، احياي عياد و
جشن هاي اسلامي فعال شد، احياي دوباره مذهب در اين سامان باعث ارتقاي ارزشهاي
اخلاقي و فرهنگي مردم شده و معنويت را در زندگي آنان جاري و سازي نموده است. قانون
آزادي وجدان و سازمانهاي مذهبي که اخيراً تصويب شده حق نهادهاي مذهبي براي مشارکت
در زندگي اجتماعي مردم را مورد شناسايي قرار داده است، امروز تنها در استان نمنگان
که قبلاً 80 مسجد داشت، هزار مسجد وجود دارد که در زندگي عبادي و اجتماعي مردم نقش
مهمي ايفا مي کند و به نظر مي رسد که با وحدت گروههاي مذهبي و افزايش تحرک
مسلمانان، رهبران مذهبي جاي بوروکراتهاي فعلي را بگيرند.

در 9400 باب مدرسه ازبکستان شامل دو مقطع ابتدائي و
دبيرستان در حدود 5/4 ميليون نفر تحصيل مي کنند، مؤسسات آموزش عالي آن به 42 باب
بالغ مي گردد که حدود 300000 دانشجو در آنها مشغول دانش اندوزي هستند، دانشگاههاي
مشهور آن عبارتند از: دانشگاه آسياي ميانه تاشکند (تأسيس در سال 1920م) و دانشگاه
دولتي عليشير نوايي سمرقند (تأسيس در 1933م). برنامه هاي راديو تلويزيون ازبکستان
به زبانهاي ازبک، روسي و قزاق پخش مي شود. نخستين روزنامه اين جمهوري در سال 1870م
انتشار يافت که از سال 1883م با عنوان اخبار ولايت ترکستان به صورت نشريه مستقلي
به کار خود ادامه داد، روزنامه هاي ديگر آن شامل سوويت ازبکستان و مدنيت ازبکستان
مي باشد، مهمترين مجله ها و گاهنامه هاي آن عبارتند از: گلستان،ستاره شرق، زنان و
دختران ازبکستان. از حدود 700 عنوان کتابي که در سال 1980م در ازبکستان انتشار
يافته 200 عنوان آن به متون تخصصي و علوم فنون اختصاص داشته است.

* مشخصات اقتصادي ازبکستان

ازبکستان داراي دشت هاي حاصلخيزي است که در آنها پنبه،
برنج، کنف، کتان، انواع ميوه بخصوص انگور و سبزي بدست مي آيد، متأسفانه با سياست
منفي و غير اصولي شوروي سابق و از طريق فشار آوردن به کشاورزان، بخش عظيمي از
اراضي مرغوب ازبکستان به کشت پنبه اختصاص يافت تا به عنوان مواد اوليه کارخانجات
نساحي روسيه به مراکز صنعتي صادر شود، افزايش زمين هاي زير کشت پنبه ارتباط نزديکي
با کاهش نقاط زير کشت غله بخصوص برنج داشت و کار به جائي رسيده که مردم در تأمين
غلّه خود به روسيه متوسل شوند. ازبکستان از لحاظ توليد پنبه در جهان مقام سوم را
پس از آمريکا و چين داراست و 60% محصول پنبه شوروي سابق توسط اين جمهوري تأمين مي
شده است. از نظر کيفيت، اين محصول گاه به ظرافت تارهاي ابريشم مي باشد و با وجود
آنکه يک صد رشته صنعتي در ازبکستان داير است که توليدات آنها به بيش از 70 کشور
جهان صادر مي شود ولي اقتصاد اين جمهوري تک محصولي(MONOCOLTOR) و بر پايه کشت
پنبه مي باشد.

از نظر ذخائر معدني، ازبکستان بسيار غني است، منابع گاز
فراوان، معادن نفت، ذغال سنگ،مس، مولييدن، تنگستن، اورانيوم، طلا، آلومينيوم،
فلوريد کلسيم طبيعي و مصالح ساتماني بويژه سنگ مرمر، مهمترين ذخيره هاي زيرزميني
اين کشور است، طلا در ازبکستان با بالاترين کيفيت يعني درجه خلوص 99/99% استخراج
مي شود.

همچنين دامداري بويژه پرورش گوسفتند براي تهيه پوست خام
آستراخان و پرورش کرم ابريشم در ازبکستان از رونق خوبي برخوردار مي باشد.

حدود 4 ميليون نفر از سکنه ازبکستان در بخش صنعت فعاليت
دارند و مهمترني صنايع آن عبارت است از: صنايع استخراج نفت و گاز، ماشين سازي
(مهمترين توليد کننده ماشين آلات پنبه کاري در آسياي ميانه) معدن کاوي و ذوب مواد
معدني، ذوب آهن و فولاد، صنايع شيميايي، استخراج فلزات غير آهني، پنبه پاک
کني،نساجي، غذايي (بويژه کنسرو سازي) و صنايع سبک ديگر.

اين سرزمين تا قبل از انقلاب اکتبر سال 1917م منطقه اي
کاملا کشاورزي و دامپروري بود و تنها چند کارخانه پنبه پاک کني و ابريشم کشي داشت
و طبق برنامه پنج ساله شوروي، انتقال چندين واحد بزرگ صنعتي در زمان جنگ باين
ناحيه چهره آن را دگرگون ساخت و باب صنعت را در جمهوري ياد شده گشود، اين برنامه
دليل ساختار اجتماعي- اقتصادي و حتي فرهنگي ازبکستان و محدوديت منابع آب آن که
براي کشاورزي ضرورت دارد، جمهوري مزبور را دچار تنگناهاي نمود، و چون افراد بومي
بدليل عدم علاقه به کارهاي فني و صنعتي نتوانستد همپايه پيشرفت هاي صنعتي پيش روند
اغلب کارهاي غير کشاورزي را افراد غيربومي و مهاجرين روسي به عهده گرفتند و طبقه
بزرگ کارگران شهري را بوجود آوردند که خود عوارض ناگواري را براي جامعه مسلمان به
ارمغان آورد.

ازبکستان بعد از استقلال بدليل عدم برخورداري از الگوي
اقتصادي مناسب، نرخ کاهش توليدات صنعتي و کشاورزي و بدنبال آن بيکاري و تورم،
ساختاري متزلزل دارد، اسلام کريم اف رئس جمهور ازبکستان براي رهايي از اين وضع
آشفته مسيري به سوي يک اقتصاد بازار مبتني بر سوسياليزم را براي اين جمهوري تعيين
کرده که چنين روشي با واقعيات جامعه ازبکي متباين است و گسترش فقر وفشار اقتصادي
را تشديد نمموده و ممکن است انفجار اجتماعي را بدنبال داشته باشد.

 



[1]
– سرزمین های خلافت شرقی- لسترنج ص516.

/

پژوهشی پیرامون ذوالقرنین و کوروش

پژوهشی پیرامون ذوالقرنین و کوروش

قسمت پنجم

سید موسی میر مدرّس

تأملاتی پیرامون گفتار مؤلف:

الف- آن چه از تندیس دشت مرغاب، در ذهن تداعی ميشود،تصویر
موجودی است که تاج بر سر دارد و نه شاخ!

ب- قوچی که در رؤیای دانیال مشاهده شده،یکی از دو شاخ آن به
طرف پشتش خم شده بود ولی در تندیس یاد شده دو شاخ آن به یک میزان به دو سوی –جلو و
پشت سر- خم شده است

ج-آقای آزاد اعتراف دارد که مراد از ذوالقرنین یعنی پادشاه
متحد پارس و ماد، بنابراین چه حاجتی برای شاخدار بودن تندیس وی لازم آمده تا برای
اثبات آنبه تکاپو بیفتند.

د-در خواب دانیال آمده که قئوچ مذکور به سه طرف –مغرب، شمال
و جنب- حمله می کرد و کسی یارای مقاومت او را نداشت؛ اما تاریخ می گوید که کوروش
در شمال کشور از پا در آمد و برای همیشه طومار زندگیش درهم پیچید.

هـ – مناسب زمانی اقتصا می کند که رؤیا در مورد اسکندر و
دارا پوردارا تعبیر می شد نه کورو و اسکندر که به سالیانی از هم فاصله داشتند.

و- بسیاری از مورخان و اهل نظر چنین برداشتی را در مورد
تدیس دشت مرغاب،مردود می شمارند:

حسن پیرنیا تاریخ نویس نامی، در کنار حجاری مذکور که از وری
«صنایع ایران قدیم، جلد اول اثر دیولافوا، گراور18» تصویر برداری نموده می نویسد:

«بعضی تصور می کردد، که این حجاری مجسمه کوروش است، ولی
حالاین عقیده قوت یافته، که خواسته اند ملکی را بنمایند».[1]

استاد محیط طباطبایی نیز در این باره می گوید:

«با وجود این که می گیند پیش از اینها در کنار این صورت
نوشته شده بودک من کوروش پادشاه هستم، باز دلیل بر این که تصویر بالدار واقعاً از
آن کوروش و برای معرفی صورت کوروش بر سنگ کنده شده، درست نیست، و نمی توان واقعاً
این چهره بالدار را که بال در آن به مراتب از شاخ خیالی نمودارتر است از آن کوروش
دانست و شاید نظیر صورت های بالدار دیگری باشد که ویرانه های آشور برای ایزد
نگهبان کاخ شاهی کشف شده است و در حقیقت تصویری از یک روان پاک و یا ایزد تابناکی
باشد که نگهبا آرامگاه کوروش بزرگ بوده است.

مرحوم ابولاکلام که این تصویر را در یک مجموعه چاپ قرن
گذشته در هند از کتیبه های هحامنشی به زبا های انگلیسیی و گجراتی و فارسی دیده
بودف این دیهیم سر را بر تصویر قلمی  آن
کتاب مانند درونمای شاخی پنداشته بود و آنگاه برای معرفی ذوالقرنین وارد در قرآن
کریم؛ با آن دسته از مفسران همرأی شده که ذوالقرنین را می خواهند غیر از اسکندر
بدانند.

این مشاهده ساده از یک تصویر که صورت قلمی چاپ شده آن اندکی
از عکس صورت اصلی آن اختلافی داشته است و بی اطلاعی از این که اسکندر در مصر،
دیهیم شاخدار بر سر گذارده و سکه هائی از او در این حالت هنوز در دست است،اسکندر
را از مقام ذوالقرنین خارج کرده…».[2]

افزون بر آنچه گفته شد، ذوالقرنین صفت ویژه فرد واحد نبوده
و افراد زیادی را بدین لقب گفته اند:

1-منذر بن امرء القیس بن نعمان مکنی به ابن ماء السماء، جد
نعمان بن منذر از ملوک معد.

2-ملک تبع الاقران پادشاه عربستان جنوبی.

3-شمربن افریقیس بن ابرهه بن الرایش.

4-عمروبن منذر لخمی.

5-اسکندر مقدونی- اسکندر ثانی..

6-گاهی این لقب را به علی بن ابیطالب «ع» نیز داده اند.

7-فریدون بن اثفیان پیشدادی.

8-لقب باکوس نیمه خدای شراب نزد یونانیان قدیم.

9-ابن ابی المظفر حمدان بن ناصرالدوله، ابومحمد الحسن ابن
عبدالله ابن حمدان التغلبی شاعر.

10 لقب هرمس بن میمون.

11- کوروش- به گمان ابوالکلام ازاد-

12- اسکندر اول.

13-نرم سین پادشاه اکد.

14-ژوپیتر آمون.

15-مرزبان بن مزبه یونانی.

ز-شواهد تاریخی، که مؤلف درباره کوروش تصور نموده، خلاف
واقع است و این ک نمونه هائی از آن موارد:

1-در صفحه 181 می گوید: کوروش بدون زدو خورد به بابل داخل
گردید. در حالی که ، این مدعا بر خلاف تورات است، چرا که در تورات صفحه 1023 آمده:

«اینکه من مادیان را برایشان خواهم برانگیخت که نقره را به
حساب نمی آورند و طلا را دوست نمی دارند* و کمانهای ایشان جوانان را خرد خواهد کرد
و بر ثمره رجم ترحّم نخواهند نمود و چشمان ایشان براطفال شفقت نخواهد کرد».

و در کتاب ارمیاء نبی،باب پنجاهم صفحه 1181 آمده است:

«اینک قومی از طرف شمال می آیند و امتی عظیم و پادشاهان
بسیار از کرانهای جهان برانگیخته خواهند شد * ایشان کمان و نیزه خواهند گرفت،
ایشان ستم پیشه هستند و ترحم نخواهند نمود. آواز ایشان مثل شورش دریا است و بر
اسبان سوار شده در برابر تو ای دختر بابل مثل مردان جنگی صف آرائی خواهند نمود *
پادشاه بابل آوازه ایشانرا شنید و دستهایش سست گردید، و الم و درد او را مثل زنی
که می زاید در گرفته است». جالب این جاست که مؤلف یاد شده خود از ارمیاء نقل می
کند که، «قومی به سوی بابل روانه است که بابل را زیر و رو خواهد کرد آن چنان که
بشری در آن یافت نشود (یرمیاه 50:1)».

افزون بر نقل مذکور، تاریخ، مدعای فوق را تأیید نمی کند!

2-درباره لیدی و سوزاندن کرزوس پادشاه آن دیار، می نویسد:

«حکومت لیدی دست نشانده یونانی بود، کوروش در این جنگ پیروز
شد و معمولاً در آن زمان عاقبت ممالک مفتوحه ویرانی و قتل ام به دست فاتحین بود،
اما مورخین یونان هم می نویسند که هیچ چنین چیزی اتفاق نیفتاد. بلکه کوروسش با
کمال بزرگواری با مغلوبین رفتار کرد بطوریکه مرم احساس نمی کردند که آتش جنگی
بخانه آنها کشیده شده است.

فقط هرودوت درباره کزورس پادشاه مغلوب مطلبی می نویسد بدین
مضمون که کوروش ابتدا دستور داد خرمنیاز چوب گرد آوردن تا پس از آنکه کزروس ر ابر
روی آن نشاندند آنرا آتش بزنند. اید کوروش می خواسته است بدینوسیله میزان شجاعت و
ثبات پادشاه لیدی را امتحان کند، یا اینکه باطل بودن خرافات ممالک بت پرست را ثابت
نماید. در هر حال وقتی که دید کزروس بدون ترسو و بیم بر فراز کرسی نشست، کوروش نیز
فرمان خود را پس گرفت و او را بخشید و کزورس با کمال آسایش و احترام در حمایت
کوروش زندگی را بپایان برد.

مردم دنیا، از این جنگ دانستند که کوروش نه تنها یک فاتح
نیرومند تازه است بلکه یک معلم اخلاق نیز محسوب می شود و برخلاف روش سلاطین و دولت
های سابق، اداره امپراطوری بزرگ خود را براساس سیاست اخلاقیی قرار داده است.[3]

برخلاف ادعای مؤلف، اولاً –حکومت لیدی، دست نشانده یونان
نبودف ثانیاً کوروش در لیدی به کشتار و تاراج اموال عمومی فرمان داد. ثالثاً-
کزورس توسط کوروش نجات نیافت و ادعای ابوالکلام برخلاف واقعیت است، به علاوه
سوزانده کزورس و چهارده تن از نجبای لیدیبرای اثبات این که آنان خرافی می اندیشیدند،
توجیه ناصوابی است که عقل سلیم از پذیرش ان پروا دارد.

3-پیرامون درخواست بابلیان از کوروش، در صفحه 189 می گوید:

«مردم بابل حسن رفتار و سلوک پادشاه فارس را پس از آنکه بر
«لیدی» تسلط یافت بچشم دیده و یا شنیده بودند و بدینطریق خواستند که آنانرا نیز
مثل اهالی لیدی از چنگ ظلم نجات بخشد».

گویا مؤلف به خاطر ندارند که این کرزوس و جنگجویان لیدی
بودند، که برضد کوروش وارد نبرد شدند و کوروش نیز جنگ آورانشان را از دم تیغ
گذراند و اموالشان را نیز به یغما برده و آشوبگران را ایضاً به غلامی فروخت!

اجمالاً می توان گفت آن چه ابوالکلام پیرامون بابل ولیدی به
قلم آورده فاقد واقعیت است.

4-درباره جانشین بخت النصر نیز به خطا رفته، چه این که در
صفحه 216 می نویسد:

«کم کم- پس از مرگ بخت النصر – اوج شوکت بابل نیزبسوی حضیض
گرائید، جانشین او مرد لایقو توانائی نبودف کشیشها و راهبان معابد که بیشتر ولایات
را در تحت فرمانروائی خود گرفته بودند ولی بجای بخت النصر، نبونید ناتوان را به
شاهی برگزیدند و اختیارات سلطنت را بدست مرد خونجوار و شروری بنام بیل شارزار
دادند. مردی که مردم از ظلم و فسق او بجان آمده بودند».

تاریخ به ما می گوید که میان زمامداری بخت النصر تا نبونید
فاصله زیادی بوده و حدود سه پادشاه در این مدت حکم رانده اند. لکن ابولاکلام غافل
از این حقایق تاریخی،ماجرای فتح بابل را نیز تحریف نموده و گویا به ابداء وقایع و
خلق تاریخ نوین پرداخته است.

5-درباره انگیزه فتوحات کوروش در صفحه 211 می گوید:

«… فتوحات پی درپی کوروش شروع می شود، فتوحاتی که مقصود
از آن خونریزی و جمع مال و شهرت سلطنت و سیطره نبود بلکه برای بسط امن و عدالت و
دستگیری از مظلومین و مقهورین صورت می گرفت؛ بیش از دوازده سال از سلطنت او نگذشته
بود که همه کشورهای آسیائی از ساحل دریای سیاه تا صحرای بلخ در برابر او زانو زد».

پیرامون انگیزه لشکرکشی های اسطوره پاسارگاد، باید گفت که
تاریخ می گوید نبردهای وی و جهانگشایی هایش از سر بسط عدالت و گسترش توحید نبوده
است.[4]

پیرامون حاکمیت کوروش در شرق و غرب عالم نیز درصفحه 222
کتابش می نویسد:

«شرق و غرب دنیای آنروز پس از فتح بابل به عظمت کوروش گویا
بود، زیرا در روی زمین کشوی نمانده بود که با او برابری کندف در آن زمان او به
تنهائی امپراطوری تمام دنیای آباد را بدست داشت و ای از معجزات روزگار باستای
است».

بیان مطلب فوق برای این است که متاقب آن ادعا کند؛ کسی که
به مغرب شمس و مطلع آن رسید- یعنی ابتدا تا انتهای شرق و غرب را پیمود- پادشاه
شهیر هخامنشی بوده است،  ولی این بار نیز
از واقعیت دور گشته و راه ناصوابی را در پیش گرفته است؛ چرا که در دوران کوروش،مصر
از مغرب زمین و قسمت های شمالی ایران یعنی محل زندگانی قوم ماساژت که کوروش در
پیکار با آنان به خاک افتاد – قطعاً- و هندو چین- محتملاً- همه این بخش ها به تصرف
در نیامد و پس از مرگ کوروش و در عصر حاکمیت کمبوجیه و بعدها داریوش، وارد قلمرو
ایران گشت.

شگفت آهن که خود ابوالکلام اعتراف می کند که مصر در زمان
کمبوجیه وارد حوزه حکومتی شاهنشاهی هخامنشی شد. از این جهت با صراحت در صفحه 223
می نویسد:

«کمبوجیه پس از کوروش بپادشاهی رسید، در سال 525 ق.م به مصر
حمله برد و آن کشور را تصرف کرد».

7-مؤلف یاد شده در صفحه 240 الی 242 از کتابش می گوید:

«فراموش نکنیم که مورخین ثلاثه بزرگی [هرودوت، گزنفون و
کتزیاس] که تاریخ کوروش را نوشته اند نه تنها با کوروش هموطن و هم مذهب نبوده اند،
بلکه با او و دولت او روابط دوستانه هم نداشته اند… هر سه تن مورخین بزرگ فوق به
عظمت خارق العاده کوروش اعتراف کرده اند و در برابر فضائل اخلاقی بی نظیر او تسلیم
شده اند.

این دلیل قاطعی است که شهرت محاسن و نیک رفتاریهای کوروش در
آن عصر تا بدان پایه در اقطار جهان پیچیده و ورد زبان خص و عام شده بو که کسی را
یارای انکار آن نبود ولو آنکه طرف، دشمن نابکار او باشد. درباره اخلاق کوروش، دوست
و دشمن سهم بیک روش گفته اند و چه خوش گفت آنکه گفت:

و ملیحه شهدت بما ضرّائها

والفضل ما شهدت به الاعداء

هرودوت گوید: کوروش پادشاهی بزرگوار، بخشنده و آسان گیر
بود. همچون دیگر هسروان به جمع مالو منال حریص نبودفبلکه در بخشش و کرم افراط می
کرد،داد مظلومین را می داد و آنچه را که خیر خلق در آن بود هدف خود قرار داده
بود».

گزنفون می نویسد:

«کوروش پادشاهی هوشیار 
و مهربان بود، با نبوغ پادشاهی، ملکات و فضائل حکماء نیز در او جمع شده
بود،کوشش داشت کشور خود را باوج عظمت برساند، بخشش او بر جبروت و جلال او می
چربید، خدمت همنوع را شعار خویش قرار داده و خوی او دادگستری و احقاق حق ستمدیدگان
بود، تواضع و نرم دلی، جای کبر و غرور را در سر او اشغال کرده بود».

چنین می نماید که خلاف گفتار و نقل قولهای بالا را هرودوت و
کتزیاس معتقدند؛ اما درباره گزنفون نیز باید گفت به اعتراف دو آتشه ترین مدافعان
کوروش در دهه اخیر، یعنی گردآورنده کوروش بزرگ و… «نویسندگان و تاریخ نویسان
معتقدند، هدف گزنفون از نوشتن این کتاب [سیروپدی یا تربیت کوروش]، این بوده که به
یونانیان پندهای اخلاقی بدهد و لذا محتویات کتاب مذکور بیشتر جنبه تخیلی دارد». با
این وصف، گزنفون سخنان کوروش،خطاب به والیانش را نقل کرده که در قسمتی از آن آمده
است:

«لازم است ولات اشخاصی باشند، که بتوانند بهتر و زیباترین
چیزهائی را که در ایالات خود می یابند،بانیجا بفرستند، تا بی اینکه ما از خانه خود
خارج شویم، بتوانیم از مزایای هر ایالتی بهره برداریم».[5]

بسیار جالب خواهد بود اگر این بند را با بیانات آقای
باستانی پاریزی مقایسه کنیم، آن جا که می نویسد:

«بعد از 2500 سال،بنده می گویم که کتیبه کوروش  به ما می گوید که هیچ چیز در عبر نبوده، جز
همان سپر که لابد چرمی بوده و پوسیده و کوروش با آن می جنگیده، و جز دو تا کمان
سکائی… که به غنیمت گرفته بوده است».[6]

از کسی که ماجرای تاجگذاری کوروش را به تفصیل نقل نموده و آ
هم احتمالاً برای مناسبت و توجیه تاجگذاری آریامهری! از او بعید است که انکار کند
چنین پادشاهی بی علاق به مال دهنیا و روشهای متداول سلاطین بوده است.

باری هرودوت نیز معتقد است، کوروش عنصری جاه طلب و دارای
تمایلات توسعه طلبانه و جهانجویی بوده که در عین حال از حیث نژاد و اصالت، خود را
فوق بشر عادی تصور می کرده است.[7]

کتزیاس همچنین، بطور کلی نسبت به کوروش دید منفی داشته و
پیرامون شخصیت وی می نوسید: «کوروش پسر چوپانی از ایل (مردها) بود، که از شدت
احتیاج راه زنی در پیش گرفت، وی در ایام جوانی بکارهای پست روی آورد. از این رو
مکرر تازیانه خورد… و از راه تزویر به سلطنت دست یافت».[8]

8-ابوالکلام می نویسد: کوروش سدّی را در میان دو کوه واقع
شده در دره ای در ناحیه کوهستانی قفقاز ساخته است.

مدعای فوق نیز بر خلاف دیدگاه مورخان است، چرا که کوروش در
حمله به شمال توسط قوم وحشی بی پروای ماساژت- تورانیان- کشته شد،بنابراین نردید
نیست که اجل فرصت بنا نهادن چنین سدی را از وی سلب نموده است.

افزون بر آن، بر اساس دیدگاه هرودوت کوروش 28 سال سلطنت
کرده، کتزیاس و دی نن و ترگ پومپه این مدت را 30 سال رقم زده اندف البته 22 سال از
این مدت از هنگام تسخیررهمدان تا زمان فوت وی بوده است. از جانب دیگر به عقیده
هرودوت در پیکار شمال، طومار زندگی قهرمان پاسارگاد در ه9م پیچیده است.[9]
حال اگر هم این انگاره را تقویت کنیم که وی در جنگ با ماساژت ها کشته نشده،با توجه
به ابتدایی و غیر صنعتی بودن ابزار کار سدسازی در آن دوران، می بایست کار ساختن
چنین سدّی که شایسته طرح در قرآن نیز بوده است، چندین سال زمان گرفته باشدف در
حالی که ابوالکلام خود می نویسد: کوروش پس از ده سال از گشودنآوردآوردنه کوب بابل در گذشته اس. از
این رو، بسیار دور از نظر است که در این مدت کوتاه،توانسته باشد چنین سدی را پی
افکنده و به اتمام آن نیز توفیق یافته باشد.

9-مؤلف مذکور درصفحه 246 می گوید:

«آخرین و مهمترین چیزیکه از اوصاف ذوالقرنین جلب توجه ما را
می کند، اخلاص و پاکی عقیده او در ستایش خداوند یکتا و ایمان او بدنیا دیگر است.
آنچه در قرآن در این باره آمده بود دیدیم، اکنون ببینیم آیا صفات کوروش با آنچه
درباره ذوالقرنین  آمده است توافق دارد یا
خیر؟

جواب مثبت است؛ زیرا قرائن و شواهد همه دلیل بر این معنی
است. اولین چیزی که در این خصوص با آن روبرو می شویمفعقیده قومی یهود است، کتب
دینی یهود تصریح می کد که کوروش فرستاده منتظر خداوند و مسیح اوست که برای بسط عدل
و داد و فراهم آوردن خشنودی خود او برگزیده شده است.

مسلم است،یهود در این مورد به کسی که بت پرست باشد معتقد
نیستد و ناچار بایستی کوروش، یکتا پرست و مؤمن بخداوند باشد که مورد اعتماد یهود
واقع شود. این مدعا نیز با واقعیت تطبیق نمی کند چرا که کوروش هم مردوکف خدای
بابلیان را تعظیم می نموده و هم یهوه را خخدای حقیقی خوانده است. در این میان خود
نیز به اعتراف ابوالکالم ، بردین مزدیسنی بوده و گیرشمن نیز می گوید: «او هرجا که
رفت، خدایان مذاهب مختلف را به رسمیت شناخت و تصویق کرد». تورات نیز تصریح می کند
که کوروش خدا را نشناخته است.

از این ها گذشته کوروش به یکی از فرماندهانش به نام «آراسب»
می گوید:

«من شنیده ام که حتی خدایان نیز در موضوع عشق از لغرش معصون
نیستند».

با این حال، چگونه متصور است، چنین کسی ذوالقرنین موجد و
ممدوح خدای بزرگ باشد! آن هم ذوالقرنینی که پیاده حج گذارده و ابراهیم خلیل (ع) به
دیدارش شتافته و با وی مصافحه کرده است.[10]
و بالاتر از آن در روایات اسلامی گفته شده که چهارکس بر همه زمین پادشاهی نموده
اند، دو مؤمن و دو کافر، مؤمن ذوالقرنین بود و سلیمان و کافر بخت النصر و فرعون-
یا نمرود-![11]

به علاوه تاریخ، کوروشی، ذوالقرنین گونه، به ما نمی شناساند
و تورات و تاریخ هر دو از سدّی که وی بنانهاده باشد،خبری ندادهاند.

در این میان آقای باستانی پاریزی که می کوشد تا با مقدمات و
شرحهای پیش از متن ابوالکلام را در اثبات مدعایش یاری رساند، و تا بدان جا پیش می
تازد که اجتهاد در مقابل نصّ فرموده و تعبیر روشن کتزیاس مبنی بر این که «کوروش
پسر چوپانی بوده از ایل مرد[ها] که از شدت احتیاج مجبور گردید راه زنی پیش گیرد»،
را به عیّاری و راهداری، تفسیر نموده و بسیاری از پادشاهان ایرانی را نیز با او در
این امر، همداستان می داند، ولی بناچار در صفحه 53 کتابش می نویسد:

«مرحوم ابوالکالم با توجه به اسناد و مدارک موجود خیلی به
مقصود نزدیک شده و تقریباً اثبات کرده است که ذوالقرنین مذکور در قرآن، همان کوروش
کبیر است. البته این تحقیقات شاید صد درصد کافی و رسا به مقصود نباشد و خیلی از
دانشمندان و در نتیجه گیری از آن تأمل داشته باشند».

بنابراین دیگر جایی برای سخن سعید نفیسی باقی نمی ماند که
پارا فراتر نهاد، قرآن را مداح اعلیحضرت معرفی نموده، در صفحه 148 بنویسد:

« این مشکل هزار و اند ساله را اخیراً دانشمند نامی جناب
علمه ابوالکلام آزاد وزیر معارف دانشور هندوستان بدین خوبی که در این رساله آشکار
است حل کرده و بدین وسیله خدمت شایانی بمعارف اسلامی کرده است. چیزی که بر سپاس
گزاری ایرانیان می فزاید اینست که با دلایل متقن و تردید ناپذیر ثابت کرده است که
مراد قرآن شریف از ذوالقرنینف کوروش بزرگ شاهنشاه نامی هخامنشی است. این فخر را
امروز با کمال سربلندی می توان بر مفاخر دیگر ایران افزود که قرآن شریف مداح
شاهنشاه بزرگ ایرانست و این نعمت علمی و ادبی را مدیون به مولانا ابوالکلام
آزادیم».

ادامه دارد

 



[1] – ایران باستان، ج1، ص472.

/

ژئوپلتیک جزایر سه گانه خیلج فارس

ژئوپلتیک جزایر سه گانه خیلج فارس

(ابوموسی و تنب بزرگ و کوچک)

قسم چهارم

دکتر محمدرضا حافظ نیا

مزایای ژئوپلتیکی جزایر سه گانه:

همانطور که در قسمت سوم اشاره شد جزایر سه گانه از جنبه های
استراتژیک خاصی در منطقه خلیج فارس برخوردار است. این جنبه ها و خصایص دیگر باعث
مزایای ژئوپلتیکی برای جزایر مزبور می شود که در افزایش قدرت ملی کشور کنترل کننده
آن تأثیر دارد. مزیتهای ژئوپلتیکی جزایر سه گانه را از دو زاویه می توان مورد
بررسی قرار داد. یکی از زاویه دید کشور ایران به عنوان مالک و صاحب اصلی آنها و  دیگری از زاویه دید کشورهای منطقه و یا قدرتهای
برون منطقه ای حامی آنها که در صدد ساختن و طرح ادعا برای جزایر مزبور می باشند.

الف: مزایای ژئوپلتیکی جزایر برای ایران:

جزایر سه گاه همراه با خصیصه های خاص خود در ایجاد و افزایش
قدرت ملی کشور جمهوری اسلامی ایران نقش مثبتی دارند که اهمّ آنها به شرح زیر می
باشد:

1-توانا ساختن ایران در سازمان دهی سیستم دفاعی یک پارچه در
جنوب کشور: ضلع جنوبی ایران از خوزستان تا بلوچستان را آبهای خلیج فارس و دریای
عمان فرا گرفته است و پیوستگی حوضه های ابی یاد شده از طریق تنگه هرمز مقدور می
باشد و دفاع از تنگه هرمز حداقل به سه دلیل برای ایران امری حیاتی و سرنوشت ساز
است. دلیل اول این که تنگه هرمز مبدأ محور استراتژیک آبی – خاکی بندر عباس- کرمان
را تشکیل می دهد و حفظ امنیت این محور برای کشور ایران بسیار ضروری است. دلیل دوم
وابستگی اقتصاد ملی به تنگه هرمز است که برای حفظ سلامت اقتصادی کشور و تأمین
امنیت ملی حفاظت از تنگه هرمز امری حیاتی است. دلیل سوم نقش تنگه هرمز در ایجاد
پیوستگی بدنه های آب خلیج فارس و دریای عمان می باشد که این پیوستگی به وحدت و
یکپارچگی نیروی دریایی و احدهای عملیاتی ضلع جنوبی ایران کمک می نماید که اگر این
پیوستگی نبود سیستم دفاعی جنوب دچار گسستگی می شد. بنابراین کشور ایران ناچار است
به خاطر حفظ امنیت ملی و سلامت اقتصادی خود و نیز دفاع از سواحل جنوب برای امنیت
تنگه هرمز و دفاع از آن اهمیت خاصی قائل باشد. از سوی دیگر دفاع از تنگه هرمز
مستلزم کاربری جزایر سه گانه در یک سیستم دفاعی یکپارچه می باشد زیرا این جزایر به
عنوان یکی از تکیه گاههای مهم دفاعی تنگه هرمز مطرح می باشند.

2-توسعه دریای سرزمینی و قلمرو حاکمیت ایران در خلیج فارس:

براساس کنوانسیون 1982 حقوق دریاها، حدّ دریای سرزمین هر
کشور از خط مبدأ ساحل، تا دوازده مایل دریائی تعیین می شود. حدّ دریای سرزمینی
کشور ایران در آبهای جنوب، براساس قوانین موضوعه کشوری و نیز کنوانسیون مزبور 12
مایل از خط مبدأ ساحل[1]
تعیین شده است و هر جا فاصله خط مبدأ ساحل با خط مبدأ جزایر مجاور آن کمتر از 24
مایل باشد قلمرو دریای سرزمینی بطور پیوسته و یکپارچه ادامه می یابد و دریای
سرزمینی نیز جزو سرزمین اصلی محسوب شده و منطقه حاکمیت و صلاحیت دولت ملی کشور
ساحلی را تشکیل می دهد. از آنجائی که فاصله سواحل جنوبی ایران با جزایر قشم و تنب
و فارور کمتر از 24 مایل می باشد بنابراین قلمرو دریای سرزمین ایران به طور
یکپارچه و پیوسته از خط مبدأ ساحل تا 12 مایلی جنوب جزیره ابوموسی تداوم می یابد و
منطقه وسیعی از پهنه آبی خلیج فارس را در قلمرو حاکمیت و صلاحیت کشور ایران قرار
داده و منابع اقتصادی آبی و فلات قاره و کف خلیج فارس و نیز کاربریهای اقتصادی و
ارتباطی و نظامی استراتژیکی فضا و عناصر و پتانسیلهای قلمرو مزبور را در اختیارر
کشور ایران قرار می دهد. بدین ترتیب مشخص می شود که جزایر مزبور از این حیث جزو
منافع ملی کشور ایران محسوب شده و دولت جمهوری اسلام ایران می بایست از آن حفاظت
نماید. فضاهای هاشور زده نقشه، حدود دریای سرزمینی کشور ایران را در بخشی از خلیج
فارسو دریای عمان نشان می دهد، توضیح اینکه هاشورهای مجاور شبه جزیره المسندم
بیانگر حدود دریای سرزمین کشورهای عمان و امارت متحده می باشد. ناگفته نماند که
اگر جزایر سه گانه در مالکیت کشور ایران قرار نمی داشت قلمرو دریای سرزمینی ایران
تا حد 12 مایلی بندر لنگه و جزایر فارور عقب نشینی می کرد و بخش وسیعی از شرق و
جنوب خلیج فارس از حوزه حاکمیت ایران خارج می شد.

3-دادن امکا کنترل تنگه هرمز و بخش وسیعی از جنوب و شرق
خلیج فارس به دولت ایران:

موقعیت جغرافیائی جزایر همراه با وضعیت توپوگرافیک آنها به
گونه ای است که کشور ایران را برای کنترل بخش وسیعی از خلیج فارس و آبراهه های
مربوطه توانان می سازد. تنگه هرمز در شرق جزایرف و نیز ابهای شمالی تا سواحل کشور
ایران و آبهای جنوبی جزایر در حوزه نفوذ و کنترل ایران قرار می گیرد. همانطور که در
قسمت سوم این مجموعه مقالات گفته شد طرحهای تفکیک تردّد کشتی ها و شناورهای دریائی
نظیر طرح تنگه هرمز و طرح تنب- فارور از مجاورت این جزایر عبور می کند. بنابراین
کنترل و نظارت بر مسرهای کشتیرانی بی المللی در خلیج فارس ازطریق این جزایر مقدور
می باشد. همچنین به لحاظ توپوگرافی این جزایرو فواصل نه چندان دور،امکان نظارت بر
سواحل پس جنوبی که استقرارگاه شهرهای بزرگی چون عجمان، ام القوین، رأس الخیمه،
دبی، شارجه و حتی ابوظبی می باشد فراهم می آید.

4-دادن امکان توسعه نیروهای دریائی و قدرت مانور در خلیج
فارس به ایران:

همانطور که گفته شد بخش وسیعی از آبهای پیرامون جزایر سه
گانه همراه با پیوستگی آنها تا ساحل فلات ایران، در قلمرو دریای سرزمینی و به
عبارتی حد حاکمیت و صلاحیت دولت ایران قرار می گیرد. بنابراین نیروی دریائی جمهوری
اسلامی ایران فضای کافی برای بسط و گسترش و نیز انجام مانورها و تمرینات مورد نیاز
را در اختیار دارد و می تواند از این حیث قدرت بزرگی در منطقه باشد. همچنین این
فضای وسیع ابی با پدیده جغرافیائی مناسبی همراه است که کارآمدی آن را برای در
اختیار داشتن قدرت دریائی افزایش می دهد و این پدیده، عمق مناسب آبهای مجاور جزایر
می باشد. عمق مناسب آبها که ناشی از گرایش خط القعر حوضه آبی خلیج فارس به سمت
ساحل ایران است باعث می شود که نیروی دریائی بتواند از واحدهای زیردریائی و
شناورهای عمقی نیز استفاده کند و بدین ترتیب بربخشهای وسیعی از بخش شمالی خلیج
فارس نظارت نماید.

این امکانی است که کشورهای جنوبی به دلیل نداشتن آبهای عمیق
و شیب کم فلات قاره از آن رنج می برند. در صورتی که جمهوری اسلامی ایران به دلیل
گرایش خط القعر خلیج فارس به سوی آن، از این حیث مشکل به مراتب کمتری دارد و قادر
است نیروی دریائی خود را در حوضه خلیخ فارس به واحدها و شناورهای زیر دریائی نیز
مجهّز نماید.

ب: مزایای ژئوپلتیکی جزایر سه گانه برای مدعیان منطقه ای و
برون منطقه ای:

در ضلع جنوبی خلیج فارس متأسفانه استراتژیهای منطقه ای و
برون منطقه با یکدیگر سازگاری یافته و هماهنگ عمل می کنندو بعضی از کشورهای جنوبی
خلیج فارس با قدرت غیر منطقه ای آمریکا پیونده خورده و منافع مشترکی را نسبت به
جمهوری اسلامی ایران در منطقه خلیج فارس تعقیب می نمایند. بدین لحاظ آنها دیگاهای
مشترکی نسبت به جزایر سه گاه داشته و از نظر آنها کنترل جزایر سه گاه می تواند
مزایای ژئوپلتیکی زیر را به همراه داشته باشد:

1-تضعیف موقعیت و شأن ژئوپلتیکی جمهوری اسلامی ایران در
منطقه: همانطور که ملاحظه شد کنترل و در اختیار داشتن جزایر سه گانه از سوی دولت
ایران باعث افزایش قدرت ملی آن می شودبنابرانی از دست دادن آنها به کاهش قدرت ملی
جمهوری اسلامی ایران کمک می کند و این مسأله از دید رقبای منطقه ای و برون منطقه
ای جمهوری اسلامی ایران نظیر آمریکا اهمیت دارد زیرا باعث از دست رفتن مزایای
ژئوپلتیکی جزایر سه گانه برای ایران می شود.

2-پیدا کردن موقعیت مسلط در منطقه خلیج فارس: کنترل جزایر
از سوی آنها باعث افزایش کنترل بر جنوب و شرق خلیج فارس و آبراهه ها و مسیرهای
کشتیرانی بین المللی شده و به افزایش قدرت آنها کمک می کند.

3-کاهش خطرات موهومی نسبت به خود: یکی از مبانی سازگاری
استراتژی منطقه ای و برون منطقه ای درخلیج فارس نسبت به جمهوری اسلامی ایران را
احساس نگرانی و تهدید موهومی از ضلع شمالی خلیج فارس تشکیل می دهد. بنابراین از
دید آنان سلب حاکمیت و کنترل جمهوری اسلامی ایران بر جزایر سه گانه باعث افزایش
دایره امنیت و کاهش امکان دسترسی قدرت ضلع شمالی خلیج فارس به ضلع جنوبی آن می
شود.

4-بدست آوردن امکان سازماندهی و توسعه نیروی دریائی: ضلع
جنوبی نسبت به ضلع شمالی فاقد پتانسلهای جغرافیائی مناسب برای تشکیل قدرت دریائی
در منطقه خلیج فارس است و در اختیار گرفتن جزایر سه گانه امکان گسترش نیروی دریائی
را برای آنها فراهم می کند. بعلاوه اینکه عمق مناسب پیرامون جزایر، امکان تجهیز
نیروی دریائی مشترک استراتژیهای منطقه ای و 
بروین منطقه ای به زیر دریائی ها و شناورهای عمق را فراهم می نماید. یعنی
همان چیزی که هم اکنون آنها به دلیل نداشتن آن احساس ضعف می نمایند.

ادامه دارد

 



[1] – تعیین خط مبدأ با توجه به اشکال متفاوت جغرافیائی در
سواحل مطابق ظوابط خاص خود که در کنوانسیون 1982 به آن اشاره شده است تعیین می
گردد و پرداختن به ضوابط تعیین خط مبدأ از حوصله این مقاله خارج است و علاقمندان
می توانند به منابع و کتب حقوق بین الملل دریاها مراجعه نمایند.

/

وحدت حوزه و دانشگاه

وحدت حوزه و دانشگاه

قسمت چهارم

حجه الاسلام و 
المسلمین سید مرتضی مهری

مشورت با زنان

در ادامه مطلب به عنوان نمونه اشاره شده است به نامه ای از
امیرالمؤمنین علیه السلام که – به گفته ایشان- فرمووده اندک «با زنها مشورت نکنید،
اینها عقلشان سست، رأیشان سست است…» و گفته شده است که این گونه «مسئله را حل
نشده و سرپوشیده و مجمل و سرهم بندی شده رها کردن، این در شأن یک نهاد علمی نیست
که نیست…». پاسخ این انتقاد روشن شد و معلوم شد که این مسئله حل شده است و ملاً
علما و فقها کاری که باید انجام دهند،انجام داده اند هر کس طبق فتوی و نظر خود. و
این استخوانی که مانده است هیچ تأثیری در بهبود زخم ندارد بلکه باید بماند و هرکس
براساس نظریه و تشخیص خود با آن برخورد کند، همچنانکه همه اسناد تاریخ می ماند حتی
آن اسنادی که محتوای  آنها یک افسانه است و
هیچ کس نمی تواند آن را بپذیرد و افسانه در متون تاریخ شاید بیش از واقعیت های
تاریخی باشد.

و اما حدیثی که به امیرالمؤمنین علیه السلام نسبت داده شده
است در دو جای نهج البلاغه آمده است که باز هم در نقل اشتباهی صورت گرفته است.
جمله ای که در آن نهی از مشورت با زنان شده است در نامه نیست بلکه در خطبه هشتادم
نهج البلاغه است و آن خطبه ویژگی خاصی دارد که این گونه سخن گفتن را توجیه می کند.
امیرالمؤمنین علیه السلام پس از جنگ جمل در جمع مسلمانان که ظاهراً شامل گروه
پیروز و شکست خورده بودند خطبه ای ایراد فرمود. برای توضیح زمینه ایراد خطبه لازم
به یادآوری است که جنگ جمل را عایشه همسر پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم
به تحریک و نیرنگ بعضی از بیعت شکنان همانند طلحه و زبیر به راه انداخت و گروه
بسیاری از مسلمانان تحت تأثیر تبلیغات و به بهانه حمایت از همسر پیامبر خدا صلی
الله علیه و آله و سلم، به جنگ با امیرالمؤمنین علیه السلام برخاستند و طبیعی است
پس از شکست، پی آمدهای ناگواری در ورحیه مسلمانان باقی می ماند و شاید بعضی از
آنها که پیروز شده بودند- یعنی پیروان حضرت امیرالمؤمنی سلام الله علیه- هم در
اعماق جان خود از احساس اینکه با همسر رسول خدا صلی الله علیه و اله و سلم جنگیده
اند، نگران بودند؛ چه رسد به آنانکه تحت تأثیر آن تبلیغات قرار گرفته و اطراف شتر
عایشه، فداکاری بی تظیری را از خود نشان دادند. در چنین جوّی که اضطراب رواین همه
را فرا گرفته بود و دشمنان امیرالمؤمنی علیه السلام هم از سمپاشی دست برنداشته بودند،
به خصوص اینکه معاویه و دست نشاندگان او هم مشغول فعالیت بودند، لازم بود
امیرالمؤمنین علیه السلام به نحوی مردم را آرام کند و آنها را متوجه پوچی آن
تبلیغات سازد؛ در عین حال سخن آن حضرت عین واقعیت است نه اینکه به خاطر یک هدف
سیاسی در رابطه با جنگ سخن خلاف واقع فرموده باشند.

و اما متن سخنان آن حضرت طبق آنچه در نهج البلاغه آمده است
چنین است:

«معاشر الناس ان النساء ناقص الایمان نوقص الحظوظ نواقص
العقول. فاما نقصان ایمانهن فقهود هن عن الصلاه و الصیام فی ایام حیضهن و اما
نقصان حظوظهن فمواریثهن علی الانصاف من مواریث الرجال فاتقوا شرار النساء و کونوا
من خیارهن علی حذر و لا تطیعوهن فی المعروف حتی لا یطمعن فی المنکر».

زنان از سه جهت نسبت به مردان کمبود دارند: از جهت ایمان و
بهرهای مادی و عقل. اما از جهت ایمان به دلیل اینکه در دوران قاعدگی از نماز و
روزه معاف اند. و اما از جهت عقل به دلیل اینکه در دادگاه شهادت دو زن به اندازه
شهادت یک مرد، اعتبار داد. و اما از جهت بهره های مادی بدلیل اینکه سهم الارث زنان
نصف سهم الارث مردان است. پس، از بدان آنها اجتناب کنید و از خوبان آنها برحذر
باشید و آنها را در کار خوب اطاعت نکنید تا در وادار ساختن شما به بدی ها طمع
نکنند.

نقص ایمان زنان به چه معنی است؟

منظور از نقص ایمان نقص اعتقاد نیست بلکه ایمان طبق روایات
سه مرحله دارد: اعتقاد قلبی، و اقرار به زبان، و عمل به ارکان دین. دلیلی که
امیرالمؤمنین علیه السلام بر نقص ایمان زنان اقامه فرموده اند مربوط به جنبه عملی
ایمان است آن هم مربوط به خود آنها نیست بلکه طبق تکلیف شرعی است.

پس منظور از نقص ایمان، نقص در مرحله عمل است و آن نقص
هم  نسبی است یعنی عمل آنها نسبت به عمل
مرد کمتر است و این یک واقعیت است و دلیل بر نقص ذاتی جنس زن نیست. و اما نقص عقل،
منظور نیروی ادراکی نیست تا تقسیم شود به عقل عملی و نظری و بحث از این باشد که در
کدام یک از این دو بخش زن ضعیفتر از مرد است همچنان که در بعضی از شروح نهج
البلاغه آمده است. این تقسیم مربوط به عقل در اصطلاح فلسفه است. معمولا این گونه
اشتباهات ناشی از حمل الفاظ بر معانی اصطلاحی می شود. عقل در لغت به معنای نیروی
بازدارنده انسان است و از عقال که پای بند شتر است، اخذ شده؛ بنابراین، منظور از
این جمله این است که: زن بیش از مرد پیرو احساسات و عواطف است و مرد بیش از زن
نیروی بازدارنده ای که او را از پیروی بی حد و مرز احساسات باز می دارد، برخوردار
است. و این نیز یک واقعیت غیرقابل انکار است. البته در رابطه با جنس زن و مرد نه
با تک تک افراد و دلیل بر نقص عقل به این معنی عدم قبول شهادت یک زن در بعضی از
موارد ذکر شده است و این نشانه آن است که عدم قبول شهادت،به دلیل غلبه احساسات و
عواطف است بر زن و غلبه احساسات همیشه یا غالباً مانع دستیابی به واقعیت است.

و اما نقص سهمیه ارث زن در بسیاری از موارد به این دلیل است
که زن مسئولیت مخارج زندگی را معمولاً بردوش ندارد و مرد است که باید نفقه خود و
خانواده را تأمین نماید. البته مقررات و قوانین به لحاظ نوع و غالبیت جعل می شود.
و اما این که فرموده است از خوبان آنها نیز برخذر باشید به لحاظ این جهت است که
مخاطبی آن حضرت – یعنی مسلمانان آن روز- معمولا به دلیل احترام و قدسیت مقام رسول
اکرم صلی الله علیه و آله و سلم، نمی توانستند همسر ایشان را در زمره بدان
بشمارند. امیرالمؤمنین علیه السلام بدون این که اشاره ای به خوبی یا بدی او کند،
در هر صورت، مردم را از پیروی کورکورانه منع می نماید و در واقع این حکم اختصاص به
زنان ندارد. انسان باید دبر تصمیم گیریهای خطرناک و مهم مانند برافروختن شعله جنگ،
دقّت داشته باشد و تحت تأثیر تبلیغات قرار نگیرد حتی اگر دعوت کننده جزء خوبان و
صالحان به شمار آید.

بنابراین حضرت علی علیه السلام، تمسک به یک قانون عمومی
کرده است ولی برای امکان تأثیر در روحیه مردان پیروی از او را بعنوان یک زن نابجا
دانسته است با این که اگر او یک مرد بود هم نباید از او پیروی می کردند آن هم در
چنین مسأله و در برابر  چنین شخصیتی. و
همچنین جمله بعد که از آنها در کارهای خوب اطاعت نکنید تا در بدیها طمع نکنند.
واضح است که اطاعت فقط باید از خدا باشد و هرکس که به فرمان خاص یا عام او ولایت
دارد، و عدم اطاعت اختصاص به زنان ندارد ولی از نظر روانی اگر به مردان گفته شود:
شما نباید از یک زن اطاعت کنید، بیشتر مؤثر واقع می شود تا گفته شود: او به دلیل
عدم ولایت نباید مطاع باشد.

و اما جمله دیگری که از آن حضرت در این زمینه نقل شده است
وصیتی است که به لشکر خود قبل از جنگ صفین فرمودند. در آن وصیت آمده است که: زنهای
دشمن را اذیت نکنید حتی اگر به شما ناسزا بگویند یا فرمانروایان شما را توهین کنند
زیرا آنها از جهت نیروی جسمانی و رحیه و عقول ضعیف اند. یعی آنها تحمل ندارند و
چون ببینند که مردان آن کشته می شوند، طبیعی است که در ناسزا گفتن معذورند و ضعف
عقول به همان معن است که گفتیم و هیچ اشکالی ندارد. و کسانی که می توانند معنای
این جملات را درک کنند جرات خواندن آن را هم دارند نهج البلاغه شرح و تفسیر و
ترجمه شده است و هیچ کس این خطبه را از آن حذف نکرده است و همه نیز توجه دارند که
گوینده این سخنان همسر بهترین زنان عالم است که بهترین انسانهای روی زمین دست او
را می بوسید و می فرود «فداها ابواها» و همچنین ایشان پدر حضرت زینب سلام الله
علیها است که شجاعت و فصاحت و علم و تقوای او به سرحد اعجاز رسیده و شاید اعجاز
باشد همچنان که امام زین العابدین علیه السلام به او فرمود: تو دانشمندی هستی که
کسی تو را نیاموخته است. بدون شک حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام از هرکس دیگر به
مقام و شخصیت والای این گونه زنان آگاهتر است و هرگز نمی شود چنین کسی جنس زن را
این گونه معرفی کند که توهّم می شود.

هر سخن جائی دارد

بهرحال حوزه از خواندن این گونه روایات ترسی ندارد و جرأت
مطرح ساختن آنها را دارد. البته گفتن هر مطلبی بر فراز منابر و در میان هر جمع نه
مناسب است و متعارف و نه منطقی است و معقول و نه جایز است و مشروع. هر سخن جایی
دارد و هر مطلب در جمعی مناسب است که مطرح شود و اگر دیده می شود که عالمان دین از
طرح بعضی از مسائل درزمانی یا در جمعی ابا دارند، به دلیل عدم آمادگی برای
پذیرش  و تحمل آن است و این همان نکته مهمی
است که در روایات از آن به تقیه تعبیر می شود و به اشتباه گاهی تصور می شود که
تقیه فقط در مورد ترس از دشمنان است که قطعاً چنین نیست. و در بعضی روایات آمده
است که امام به شیعیان خود می فرمود: من از شما تقیه می کنم. و این مهمترین بخش
تقیه است.

منظور از این تقیه آن است که امام بعضی از مقاصد خود را در
زمانی بطور عموم یا در جمعی بخصوص – نمی تواند مطرح کند و زمینه مساعد نیست؛ و به
همین دلیل نسبت به طرح بعضی از احکام که چندان مهم نیستند؛ امتناع می ورزد. البته
در هر حکمی تقیه نمی شود و تشخیص موارد تقیه در این بخش،نیاز به بحث مفصلی دارد.

به طور اجمال باید گفت: بعضی از احکام در جامعه به گونه
نادرستی شایع می شود و مردم نسبت به آن حساسیتی نشان می دهند، در حالی که تغییر آن
و بیان حکم واقعی از لحظ مصلحت و مفسده چندان اهمیتی ندارد ولی طرح، موجب جریحه
دار شدن احساسات مردم یا ضعف عقیده آنها یا هر مشکل اجتماعی دیگر می شود؛ بدون شک
در این گونه موارد، رهبر مذهبی، موظف است رعایت مصلحت مهمتر را بکد. این امر نه
تنها در روش علما و ائمه حتی امیرالمؤمنین سلام الله علیهم اجمعین را مشهود است و
مثالهای فراوانی دارد بلکه می توان تدرج در نزول احکام آسمان را هم بعضاً با دیدی
وسیع تر از این باب دانست.

وظیفه، تبلیغ است

و اما این که گفته می ود: «حوزه علمیه، یک خطیب، یک هادی
اصلا متکفل ایمان مردم نیست که ایمان بیاورند یا نیاوردن. مسئولیتش هم با او نیست.
او حداکثر تکلیفش این است که اندیشه دینی را پاک و پیراسته خالص از زوائد بدون
گزینش عرضه کند…» ظاهراً اشتباه شده است با مطلبی که در قرآن بر آن بسیار تأکید
شده است و آن این که: انبیا نباید زیاد نگران ایمان آوردن و نیاوردن مردم باشند،
وظیفه آنها تبلیغ است (و ما علی الرسول الا البلاغ المبین). گویا پیامبران به دلیل
عدم ایمان مردم، سخت خشمگین و اندهناک می شدند بحدی که در مورد پیامبر اسلام صلی
الله علیه و آله و سلم در قرآن آمده است ه نزدیک است تو خود را بخاطر عدم ایمان
مردم، از غصه هلاک کنی؛ خداوند ایشان را تسلیت می داد که: اگر من بخواهم همه مردم
روی زمین ایمان می آوردن ولی من می خواهم، مردم آزمایش شوند و قابلیتها به فعلیت
برسد؛

بنابراین تو نباید این قدر نگران باشی. تو وظیفه خود را
انجام ده.

این مطلب روشن و واضح است ولی ربطی به لوزم رعایت وضع
اجتماعی و فرهنگی مردم در بیان مسائل مذهبی ندارد،همچنان که این رعایت در مورد
بیان مسائل سیاسی نیز لازم است و حتی مسائل بهداشتی نیز در آن رعایت شرایط خاصی می
شود زیرا نشر بعضی از حقایق پزشکی در سطح جامعه، ایجاد وسواس در اکثر مردم می کند.
این که گفته می شود: دین که اسراری ندارد» اشتباه است. دین؛ اسرار دارد. اگر اسرار
ندارد پس تقیه که در روایات، جزئی از دین ائمه علیهم السلام معرفی شده است چیست؟!

البته شکی نیست که نباید هر مطلبی را به بهانه تقیه پنهان
نمود ولی گاهی، شرایط ایجاب می کند که بعضی از مسائل- که ندانستن آن صدمه ای به
دین و اعتقاد جامعه ندارد و از طرفی اعلام آن ایجاد حساسیت می کند- اخفا شو. این
که گفته شده است «قرآن عین این اعتراض را به یهود و نصاری می کند می گوید شما یک
چیزهاییرا از این مردم قایم می کنید همه اش را بگوئید…» البته صحیح است ولی ربطی
به مورد محل بحث ندارد. علمای یهود و نصاری صفات رسول اکرم صلی الله علیه و آله و
سلم و بشارتهایی که در تورات و انجیل در مورد ظهور آن حضرت آمده است را، از مردم
اخفا می کردند و این امر یک جنایت بزرگ به شما می آید. کسی حق ندارد آیات و بینات
الهی را از جامعه کتمان کند. هرکس در هر مقامی، حقایق مورد نیاز مردم که خداوند
برای هدایت آنها فرستاده است، از آنها کتمان کند، گناه بزرگی مرتکب شده است که
خداوند در قرآن کریم شدیداً این افراد را نکوهش و به عذاب درناک، تهدید نموده است.

حال جای این سؤال است که ایا کتمان بعضی از روایات که از
نظر فقها مردود است و به آنها عمل نمی شود یا به نحوی توجیه شده است؟ آیا از قبیل
کتمان حقایق اساسی دین است تا در این کبری بگنجد و جزء بلاغ مبین به شمار اید که
وظیفه هدایتگران است یا جزء اموری است که ندانستن آن ضرری ندارد و چه بسا دانستن
آن برای افراد ضعیف الایمان موجب شک و تردید می شود که زدودن آن مشکل است؟! شک و
تردید در دلها افکندن آسان است ولی آن را از دلها زدودن آسان نیست. و شاید بلاف
مبینی که وظیفه انبیا و هدایتگران شمرده شده است، خود گویای این جهت نیز می باشد
که باید بلاغ و ابلاغ مبین باشد یعنی طوری باشد که مردم را روشن کند و به حقایق
دین آگاه سازد نه این که آنها را از دین دور سازد. نحوه بلاغ باید مورد توجه باشد.

گفتن این که چنین روایاتی هست و توجیه آن چنین است و چنان
است، هیچ مشکلی را حل نمی کند بلکه شبه هائی در سطح جامعه ایجاد می کند که رفع آن
از اذهان عامه مردم آسان نیست البته در محیط علمی هر شبهه ای باید مطرح شود و پاسخ
آن دانسته شود ولی در سطح جامعه ضرورت ندارد که هر مطلبی القا شود. در روایات
فراوان است که بعضی از سؤالها را ائمه علیهم السلام پاسخ نمی گفتند یا پاسخ اقناعی
می گفتند در حالی که همان سؤالها را در جای دیگر پاسخ عملی می دادند. و یکی از
اصول برخورد با ائمه علیهم السلام- طبق روایات معتبر- این است که:(علیکم السؤال و
لیس علینا الجواب) بر شما است که بپرسید ولی بر ماهمیشه لازم نیست که پاسخ بگوئیم.

روای از امام می پرسد: آیا بین جبر و تفویض فاصله ای است؟
می فرمایدک بقدر فاصله زمین و آسمان. ولی توضیح نمی دهد. و در روایتی دیگر می
فرماید: اگر توضیح دهم کافر می شوی.

در نهج البلاغه نیز آمده است که از امیرالمؤمنین علیه
السلام درباره قدر پرسیدند فرمود: «راه تاریکی است وارد آن نشوید و بحر عمیقی است
خود را در آن نیافکنید و سرّ خداوند است دانستن آن را بر خود تحمیل نکنید». شکی
نیست که شبهه قضا و قدر و جبر و اختیار را به اسانی می توان القا کرد بلکه اصولا
به ذهن ساده ترین افراد هم به نحوی خطور می کند ولی پاسخ آن برای بزرگان فلاسفه
نیز مشکل است. پس طرح هر مساله ای در هر محیطی جاندارد. 

در این رابطه به مثالی از برخورد حضرت امام رحمه الله علیه
که از این قبیل موارد فراوان داشتند توجه کنید: استفتائی خدمت ایشان و بعضی دیگر
از علما در نجف تقدیم شد، مبنی بر سؤال از شرکت زنان در کاندیدا توری نمایندگی
مجلس شورا. البته مسأله برای ایران نبود. ایشان فرمودند: من جواب نمی گویم. مرحوم
حاج آقا مصطفی رحمه الله علیه در این رابطه گفتند: آقا شرکت زنان را جایز می دانند
ولی چون ممکن است از آن در شرایط فعلی سوء استفاده شود پاسخ صریح و علنی نمی
گویند.

و اما این که گفته می شود دانشگاهیان چون یک جامعه علمی
هستند توقع ندارند با آنها چنین برخورد شود و باید دین را پیراسته و عالمانه و
گزینش نشده به آنها تحویل دهند، علی العموم توقع بجایی است ولی تطبیق آن بر بعضی
از مسائل صحیح نیست هر مسأله ای دانستن و طرح آن ضرورت ندارد. البته لازم است
اساتید معارف اسلامی که در دانشگاهها،متعهد تدریش شده اند، قدرت پاسخگویی به
بسیاری از مسائل اعتقادی و مذهبی لازم را داشته باشند و شکی نیست که هیچ کس قدرت
پاسخگویی به همه مسائل را ندارد. پرسشهای مذهبی بسیار گسترده است و متأسفانه تقسیم
بدنی نشده است تا در هر زمیهنه متخصصی داشته باشد. پرسشهایی در زمینه عقاید، احکام
و اخلاق، روایات، تاریخ اسلام،تفسیر، نهج البلاغه، مسائل اقتصادی و اجتماعی و
سیاسی اسلام و پرسشهای متنوع دیگر مطرح می شود و هرگز ممکن نیست یک انسان بتواند
در همه این زمینه ها آماده پاسخگویی باشد مگر آنان که از تأیید خاص الهی برخوردار
بودند. گذشته از این در گزینش اساتید معارف اسلامی ظاهراً بلکه قطعاً مسئولین
گرفتار کمبود دواطلبان واجد شرایط اند. واین هشدار مهمی است. البته مدیران حوزه
تلاش فراوانی برای جلب نیروهای مستعد و تربیت آنها دارند؛ امید است خداوند متعال
آنان را توفیق دهد و افرادی را که آمادگی تحصيل درتحصیل
در

 

/

مراتب امر به معروف و نهی از منکر و شیوه های گوناگون آن

جاودانگی راه امام

حجه الاسلام و المسلمین اسدالله بیات

جایگاه و نقش حساس دستگاه اجرای

مراتب امر به معورف و نهی از منکر و شیوه های گوناگون آن

4

از جمله شرایط و آدابی که مسئولان جامعه و آمرین بمعروف و
ناهین از منکر باید مراعات کرده و مدنظر قرار دهند این است که هدف و مقصدشان ر ا
تربیت و ساختن جامعه و سوق دادن آنان به سوی خدای عالم قرار دهند زیرا اگر افرار
بخواهند دنبال مطامع دنیا باشند و در فکر اندوختن ذخایر و زخارف ظاهری مادی
بیافتند نه تنها از این کار و فعالیت سوید نخواهند برد بلکه ممکن است آفات و
زیانهای غیر قابل جبرانی بر خود و دیگران هم وارد سازند خیانتها و جنایتها  که تدر عالم توسط همین نوع افراد واقع می شود و
دنیا و دنیائیان را به آتش طمع خود می سوزانند کم نیستند. چقدر زیادند افرادی که
تحت پوشش حقوق بشر به همه ارزشها پشت چازده و همه آنها را از بین برده اند و چقدر
افراد تحصیل کرده ای هستند که تا زمانی که قدرت بدستشان نیافتاده است به نظر می
رسند انسان های حساب شده و منضبطی می باشند اما بعلت نبودن باورهای دینی و انگیزه
های معنوی چه جنایاتی نکرده اند و چه خطراتی را بوجود نیاورده اند.

امروز در دنیای اسلام و حتی در دنیای غیر اسلام نگرانی هائی
که بشریت دارند از ناحیه همین نوع افرادی است که از جهت اعتقادات دینی بی مبالات
بوده و از تعهدات الهی و معنوی رها هستند اگر امر بمعروف و نهی از منکر برای خدا
باشد و در چهار چوب ضوابط دینی صورت گیرد و از اصول و معیارهای معنوی تبعیت ماید
آنوقت اس که حرمت های انسان ها محفوظ و مصون می ماند و حریم ارزشها و مقررات مورد
تعدّی و تجاوز قرار نمی گیرد و شخصیتها و حقوق محترمه دستخوش امیال و هواها و حبّ
جاه و مقام و خطّ و خط بازی ها قرار نمی گیرد زیرا که خدای عالم حضور و نظارت دارد
و اعمال و کردارها را کنترل می نماید. در صورتی که موضع گیری ها برای جلب رضایت
اشخاص و افراد صورت گیرد و محرّک اصلی و انگیزه واقعی تمایلات نفسانی و هواهای
انسانی باشد و منافع گروهی و باندی معیار و ضابطه تلقی گردد و در این صورت حرمت ها
شکسته می شود. تعدادی صالح، قربانی میل چند نفر انگشت شمار آدم های ناآشنا با
واقعیات و حقایق بلند اسلامی می شوند و صلاحیت و کفایت و لیاقت های خودشان را هدر
رفته می بینند لیکن جائی نمی یابند تا ندای مظلومیت خود را بلند کنند و بگوش کسانی
برسانند. زیرا که متصدیان امور و کسانی که در کسوت امر به معروف و نهی از منکر
هستند و خود را اهل برای این مهم می دانند خود ناقض این مهم هستند و خود حق الهی
را زیر پا می گذارند و همه این نوع برخوردهای متناقض و شکننده برای این است. هدف
بجای آنکه خدای عالم و ارزشهای الهیو حقایق عالم واقع شود هدف آن خداوندی است که
در راستای اهداف ریاست یک گروه و یک جریان قرار گیرد و تامین کننده مصالح آن باشد.
در دید اسلامی آمران بمعروف و ناهیان از منکر از هر نوع حب و بغضهای فردی و گروهی
و باندی بای بدور باشند و از هر حیث و جهتی که جنبه غیر خدایی داشته باشد تهی
گردند و همه جیز را برای خدا و برای انجام وظیفه بجای آورند و به عنوان امتثال
کنندگان اوامر خداوند وارد این میدان شوند.

علاوه بر اینها باید در شیوه برخورد و تذکرات و امر به
معروف و نهی از بدیها و منکرات مانند پدر مهربا و دلسوز با مرتکبان رفتار نماید.
فکر نکنند دیگران بردگانی هستند که باید مطیع بلا اراده اینان باشند و یا فکر
نکنند تنها کسانی که دامنشان آلوده است و مرتکب بدی ها می شوند همانها هستند و خود
اینها ابریاء امت بوده و با عصمت دارند زندگی می نمایند. نه اینطور نیست ممکن است
آنها از یک جهت در دام شیطان و وسوسه قرار گرفته باشند اما در مقام مقایسه خیلی
کمتر و پائین تر از خود اینها که دیگران را وادار به امر بمعروف و نهی از منکر می
نمایند باشند منتهی خودشان نمی دانند و غافل از عیوب و آلودگی خود هستند و شما می
دانید خطر این نوع غفلت و یا غرور خیلی بالاتر شکننده تر از کارهای نامطلوبی می
باشد که آنها گرفتارش شده اند. بنابراین از جمله آداب و شراطی که لازم است مراعات
نمایند این است که هدف اصلی بعد از رضای الهی ساختن و تهذیب و تزکیه افرا باشد و
بالطبع در نحوه برخورد ملایمت و محبت و عطوفت و رأفت اسلامی و مهربانی و پدرانه
برخورد کردن شرط اصلی این امر است.قطعاً خشونت در برخوردها و تندخوئی کردنها و
بکار بردن عبارات رکیک و بد و زشت نه تنها مؤثر در  تأمین آن هدف نخواهد بود بلکه اثر معکوس هم
خواهد داشت: از باب نمونه به مواردی از روایات اهل بیت علیهم السلام اشاره می شود:

1-امام صادق (ع) می فرماید: اگر کسی برای خدا افرادی را
دوست داشته باشد و برای خدا بغض داشته باشد و برای رضای خدا از امکاناتی که دارد
به دیگران اعطاء نماید از کسانی است که ایمانش را به حد کمال[1]
رسانده است.

2-از اما ششم علیه السلام آمده است: از بهترین و مورد
اطمینان ترین وسائل ایمان این است که برای خدا دوست داشته باشید و برای خدا دشمن
داشته باشید و در راه خدا اعطاء کنید و در راه خدا و برای خدا جلوگیری کنید و منع
نمائید.[2]

3-امام باقر علیه السلام می فر ماید: دوستی مؤمن برای مؤمن
برای خدا از بزرگترین شعب ایمان محسوب است همه باید بدانند اگر کسی برای خدا دست
بدارد برای خدا دشمن بدارد و در راه خدا اعطاء کند و برای خدا منع نماید او
برگزیدگان خدای عالم به حساب می آید.[3]

4-عمر بن حنظله از امام صداق علیه السلام چنین نقل می نماید
که حضترت چنین فرمودند: یا عمر بر شیعیان ما بعضی از موضوعات و مسائل را تحمیل نکن
و با آنان مدارا نما و فکر نکن همه دارای یکنوع استعداد و ظرفیت می باشند بلکه
وعاء ها و ظرفیتها فرق می کنند و همهآن مقدار تحمل که شما ها دارید آنها ندارند و
نمی توانند داشته باشند.[4]

5-در یک حدیث دیگری که فوق العاده بلند و دارای مفاهیخم
عالی است از امام صادق علیه السلام نقل کرده است این طور آمده است: ای عبدالعزیز
بدان که ایمان یکدرجه و دارای حد معین و ثابت نمی باشد بلکه ایمان دارای ده درجه
است و مثل ایمان مانند نربان است که انسان اگر بخواهد در سطح بالا قرار گیرد نمی
تواند همه پله ها را یکجا به پیماید بلکه باید از پله ای شروع نماید و به تدریج
بالاتر و بالاتر رود بعضیها در پله یکی قرار دارند بعضی ها در دومی و بعضی کمتر و
بعضی بالاتر، آنهایئی که در پله اول قرار دارند اگرچه در مقام مقایسه پایین تر از
کسانی هستد که در پله دومی قرار دارند و آن پله دومی ها حق ندارند با نظر تحقیر
بگروه یکی نگاه کرده و آنان را هیچ بشمارند و بگویند مادامی که بدرجه دهم نرسیده
اید هیچ حظّی از ایمان و درجات آن را ندارید شما پائین تر از خودت را ساقط نکن و
هیچ نشمارد و اگر ملاحظه کردید کسی پائین تر از شما قرار دارد با دست ارشاد و
مهربانی و دلسوزی دست وی را بگیر و آن را بالت بیاور و بکوش سقوط نکند و تکلیفی
بالاتر از کشش فکری و توان و استعداد او بروی او تحمیل ننما تا در اثر سنگینی بار
کمتر بتواند از خد تحرک نشان دهد و کمرش زیر بار سنگین خرد شود و بشکند هر کس هر
مؤمنی را بشکند و آن را در زحمت قرارش دهد باید جبران نماید.[5]

ملاحظه کنید متن حدیث شریف را و دقت کنید در متن و محتوای
آن تا ببینید که چه حقایق بلند و اصول روانشناسانه ای به پیروان اهل بیت علیهم
السلام توصیه کرده اند و چگونه با مردم و امت اسلام برخورد نموده اند و چطور از
موضع رأفت و عطوفت اسلامی مسائل و موضوعات را مورد تحلیل و بررسی قرار داده اند آمرین
بمعروف و ناهیان از منکر اینگونه باید با بندگان خدای عالم رفتار کنند.

در پایان این بحث مناسب است مطالب و سخنان مورد سفارش حضرت
امام خمینی «ره» را در این باب مورد مطالعه و دقت قرار دهیم:

در مسئله چهاردهم اینطور دارند: کسی که امر به معروف و نهی
از ممنکر می نماید با اشخاص و افراد مانند پزشک معالج رفتار نماید و از موضع پدری
مهربان و دلسوز وارد شود و همیشه مصالح وی را در نظر گرفته و در صدد تأمین اهداف و
اغراض شخصی خود نباشد و اگر بخرود می نماید و اگر کارهائی که فردی انجام داده و یا
می دهد مورد انکار قرار می دهد از روی لطف و مهربانی انجام دهد و با مرتکب گناه
رفتار محبت آمیز ویژه ای از خود نشان دهد و در عین حال مصالح عمومی را هم مد نظر
قرار دهد و قصد و نیت خویش را خالصاً لوجه الله انجام داده و اعمال خویش را فقط
برای خدای جهان لباس عمل بپوشاند و در آن هواهای نفسانی را دخیل ندانسته و اظهار
برتری بر مرتکب ننماید و خود را بر مرتکب ترچیح ندهد زیرا که چه بسا آن فرد مرتکب
دارای یکسری صفات و خلقیات علای و نفسانی باشد که خدای علام بخاطر همان ها این فرد
را دوست داشته باشد لو اینکه از عملش اراحت باشد و بالعکس امر کننده ممکن است
دارای صفات بد و رذیله ای باشد که خدای علام بهمین جهت از وی خوشش نیاید[6]
ولو اینکه دارای حسن فعلی باشد زیرا که باطن اشخاص و اعمال را جز خدای جهان کس
دیگری نمی تواند بشناسد و بر آنان مخفی و پنهان است.

در مسئله 15 این طور می فرمایند: از یکی از بزرگترین و
مهمترین مصادیق و افراد دیگر شریف تر و ظریف تر است و بیش از همه آنها مؤثرتر و در
دل ها جایگیرتر است بویژه اگر متصدیان این امر الهی از علماأ دییو مراجع اسلام و
رؤساء مذهب اعلی الله کلمتهم و پیشوایان مردم باشند این است که افرادی که می
خواهند امر به معورف نمایند و نهی از منکر کنند باید متلبس به لباس معروف و نیکی
ها باشند و خود آنان عامل به هر نوع معروف و تارک هر نوع منکر شوند هم واجبات را
انجام دهند و هم مستحبات را ترک ننمایند هم از محرمات دوری کنند و هم از کروهات تا
حد امکان بپرهیزند و متخلق به الاق انبیاء و ملائکه الله شوند و از اوصاف و اخلاق
سفیهانو حاهلا مبّری باشند تا از طریق فعل و عمل و زیّ زنذگی  ساده زیستی دیگران را به سوی خوبی ها دعوت کنند
و از بدی ها بازبدارند و در عل مردم از آنا تبعیت نمایند و آنان را الگو قرار دهند
و اکر خدای ناکرده مدعیان علوم الهی و عرفان اسلام و رهبری دینی و جانشین انبیاء
خدا و زعامت امت اسلامی در عمل این طور نباشند و مردم مشاهده نمایند آنان به گفتار
خود عامل نیستند آنان در اعتقادات خود ضعیف و سست شده و نسبت به معاصی و خلافها
جرأت پیدا می کنند و به تدریج بر گذشتگان صالح نیز سوء ظن یافته و حتی نسبت به
انان بدبین می گردند پس بر عالمان اسلامی لازم و واجب است و همچنین کسانی که امروز
دررأس مسئولیتها قرار دارند و داعیه هدایت امت و مردم را دارند و متصدی سمتها و
مسئلیتها هستند برآنان لازم و واجب است از اماکن و کرها و رفتارهای تهمت آور و مسئله
دار اجتناب کرده و از آنها دوری گزینند و یکی از بزرگترین مواضع تهمت و کوچک شدن
ارزش ها و بی اعتبار قلمداد شدن معیار و اصول و ظوابط دینی نزدیک شدن به حکومت های
غیر عادل و سلاطین جور و ظلم است و توجیه کارها و اعمال و رفتار ناشایست و ضد
ارزشی کسانی است که در رأس حکومت قرار دارند و جایر و ظالم بوده و در چهار چوب
احکام و مقررات الهی حکمرانی نمی نمایند بجای حاکمیت احکام الله اشخاص طبق سلایق
شخصی اعمال حاکمیت می کنند و بر امت اسلامی لازم است وقتی که مشاهده کردند فردی
خود را در زیّ علماء قرار داده و داعیه اصلاح جامعه را دارد لیکن توجیه گر قدرتها
و حکومتها و حاکمیت های ناشایست و ناصالح است در صوتی که راه حمل بر صحت وجود
داشته باشد حمل بر صحت نمایند و الا از آن دوری کنند و اطراف وی را خلوت کرده و او
را تنها بگذارند و از رفت و آمد با وی اعراض کنند و با او مراوده ننمایند زیرا که
او روحانی و مصلح نبوده بلکه روحانی نما و متلبس به لباس اصلاح و روحانیت است و در
واقع شیطان است لیکن در لباس علماء دین، طاغوت است اما در قالب و شکل انسان سالم و
وارسته ما از خطرات و زیان هائی که از ناحیه اینان بر اسلم و امت اسلامی وارد می
شود و موجب ب بندو باری افراد سست و ضعیف نسبته به اسلام و مکتب می شوند و
اعتقادات و باورهایمردم را متزلزل می نمایند به خدای جهان پناه برده و از شرور
اینها ز خدای عالم یرای می خواهیم تا ر امان باشیم.[7]

آری اینها توصیه هائی از ناحیه حضرعت امام می باشد که با
تمام وجود از متون اسلامی استنباط فرموده و در اختیار علاقه مندان قرار داده اند و
کسانی که می خواهند در فکر اصلاح جامعه باشند و از منکرات جلوگیری کنند و در معرض
اجراء عدالت و ارزشهای انسانی خود را قرار دهند خودشان باید مظهر اعلای اخلاق
باشند تا دیگران را به سوی مسائل ارزشی و اخلاقی دعوت نمایند و در دعوت خود توفیق
حاصل نمایند.

ادامه دارد

 



[1]  و 2 و 3- وسایل
الشیعه ج11، باب 15 از ابواب امر به معروف و نهی از منکر حدیث 3-2-1، ص431.

/

«روایت فتح» و شهادت «روای فتح»

«روایت فتح» و
شهادت «روای فتح»

بسم رب الشهداء و الصدیقین

«من المؤمنین رجال صدقوا ما عاهدوا الله علیه فمنهم من قضی
نحبه و منهم من ینتظر و ما بدلو تبدیلا». (سوره احزاب- آیه23)

«یا ایتها النفس المطمئنه ارجعی الی ربک راضیه مرضیه فادخلی
فی عبادی وادخلنی جنّتی». (سوره فجر- آیات 27-30)

شهادت عشاقانه یکی از بلبلان دلسوخته انقلاب اسلامی، راوی
فتوحات یاران امام زمان (سلام الله علیه) و بسیجیان خمینی کبیر هنرمند متعهد «سید
مرتضی آوینی» نویسنده، کارگردان و مجری برنامه تلویزیونی «روایت فتح»، بار دیگر
داغ جگر سوز فقدان امام و عاشقان و بسیجیان شهید و مفقود الاثرش را در قلب و روح
تمامی ما بیچارگان جا مانده از قافله نور و شهادت تازه کرد و موجی از تألم و تأثر
و اندوه را در میان مردم بوجود آورد.

بی شک سیِد مرتضی آوینی از زمره معدود هنرمندان متعهدی بود
که بدور از هرگونه آلایش و در کمال تواضع و فروتنی و با نیتی الهی صادقانه و بلندی
را در به تصویر کشیدن عظیم ترین صحنه های حماسه دفاع مقدس برداشت و در نشان دادن
ثمرات انقلاب اسلامی به جهانیان نقشی سترگ و بی بدیل را ایفا نمود به طوری که
جملات عارفانه اش در تشریح «روایت فتح» حتی به وجدانهای خفته نیز «تلنگری» «ملیح»
میزد تا آنانکه هنوز فطرت الهی خویش را یاد نبرده اند قدر و منزلت قضای مقدسی را
که در آن تنفس می کنند بشناسند و بدانند که به بهای چه خون دل خوردنها و چه
جانفشانی این انقلاب به چیروزی رسید و چگونه در مقابل تمامی دنیای ظلم و تزویر و
بیداد،مظلومانه تا آخرین لحظاتی که خدا می خواست مقاومت کرده و راه امام خویش را
تا رسیدن به حکومت عدل جهانی مهدی موعود (ع) طی می نماید.

به یقین اگر از دوستداران و محبین واقعی انقلاب اسلامی سؤال
شود که الگوی شما در نشان دادن مدینه فاضله انقلاب و زندگی بسیجی وار چیست و به چه
وسیله ای می توانید پیام انقلاب خود را به جهانیان عرضه بدارید، اکثرین قریب به
اتفاق توجهات و نظرات به سوی برنامه های مختلف و متعدد روایت فتح معطوف می گردد.

«روایت فتح» حرفهای پنهان و ناگفته دلیر مردان جبهه ها و
زاهدان شب هایی بود که خلوص و  صفای معنوی
شان مانع از ذکر عملیات قهرمانانه و شجاعانه شان در عرصه های عزت و شرف و جبهه های
نور علیه ظلمت حتی برای خانواده شان می شدو همزه وصلی بود که عاشقان پشت جبهه را
از حال و هوای عطرآگین و بهشتی سنگرنشینان و پیکارگران صفوف مقدم بخوبی مطلع می
ساخت.

سخنان دلنشین «آوینی» این روای صاق فتوحات عاشقان خمینیف
جمله جمله اش بوی وصل می داد و عطر روح انگیز شهادت را به مشام جان طالبان و
مشتاقان شهادت قرین می ساخت. او همچون بلبلی عاشق، وصف گلستان خمینی کبیر (س9 را
سرلوحه برنامه هی تلویزیونی خود قرار داده بود و چه خوب لسان الغیب حافظ شیرازی
(که به نیت این شهید سعید بر دیوان غزلیات آن عارف والا مقام تفألی زده شد) آورده
است:

بلبل از فیض گل آموخت سخن ورنه نبود

این همه قول و غزل تعبیه در منقارش

 گل سرسبد انقالب
اسلامی، روح الله چنین بلبلان عاشق اهل بیت عصمت و طهارت را به تغزّل شهادت رهنمون
ساخته و می سازد. راهی که «آوینی» به همه مدعیان هنر متعهد نشان داد و به اشخاصی
که گرباد مهیب دنیا طلبی و عشق های زمینی امروزی، آنها را در «تخته بند تن»  محصور و محدود ساخته و به دیگرانی که راحت ترین
راه را در شرایط فرهنگی کنونی جامعه مان، تسلیم شدن در برابر جوّ غالب و همنوا شدن
با نغمه های شوم ولنگاری و «لودگی» می دانند، راهی است که هم امام راحلمان در این
باره دعا کرده اند:

«خداوندا! این دفتر و کتاب شهادت را همچنان به روی مشتاقان
باز و ما را وصول به آن محروم مکن. خداوندا کشور ما ملت ما هنوز در آغاز راه
مبارزه اند و نیازمند به مشعل شهادت، تو خود این چراغ پر فروغ را حافظ و نگهبان
باش».

و هم در آخرین برنامه های روایت فتح بخصوص در انتخاب
«تیتراژ» برنامه و گزینش قسمتهایی از یک مثنوی زیبا با صدای زمزمه گونه حاج صادق
آهنگران (که صدایش هنوز هم یادآور مظلومیت بسیجی هاست) تکرار می شدو طی آن با تضرع
از شهدای عظیم الشان انقلاب درخواست عاجزانه می گردیدکه:

در باغ شهادت نبندید

به ما بیچارگان زآن سو نخندید

و جالب اینکه در قسمتهایی از این مثنوی بلند که لحن شاعر به
اعتراض گرائیده و یا سؤال نموده که مثلا: «چرا برداشتند این نردبان (شهادت) را و
یا…» علیرغم زیبایی در تعابیر بکار گرفته شده، معهذا آن قسمتها مورد پسند آوینی
جهت «تیتراژ» سرایالهای اخیر روایت فتح قرار نمی گیرد و به قسمتهایی از این مثنوی
که شاعر با التماس و تضرع از رفقای شهیدش درخواست می کند که دست او را نیز گرفته و
با خود به میهمانی معشوق ببرند، توجه آوینی جلب می شود.

اگرچه تمامی برنامه های روایت فتح و سخنان دلنشین آوینی در
آن برنامه ها بسیار جالب توجه می باشد اما آوینی با تهیه سری جدید روایت فتح که
تنها چهار قسمت آن از شبکه اول سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش شد و در جریان تهیه
دنباله آن در بیستم فروردین 72 در ارتفاعات فکه به درجه رفیه شهادت نائل آد، کاری
کرد کارستان، کاری که پیام هشدار دهنده ای در آن برای همه ما و بخصوص دست
اندرکاران امور سیاستگزاری فرهنگی کشور مستتر است و به نظر می رسد عدم توجه به این
هشدار و هشدارهای دیگری از این قبیل، موجبات بروز انحطاط اخلاقی جامعه و اسقاط
فرهنگ منبعث از انقلاب اسلامی در عرصه تبلیغات جاری و روزمره دستگاههای تبلیغات
عمومی کشور را فراهم می آورد. به نظر می رسد آوینی با سری جدید روایت فتح، قصد
داشته ضمن اعلام بانگ رحیل خویش به ما هشدار دهد که می توان در وانفسای پوچ گرایی
حاکم بر تبلیغات فرهنگی و اقتصادی رسانه های گروهی کشور، باز هم از ارزشهای انقلاب
سخن گفت و میلیونها واقعه عظیم را که در لحظه لحظه های دفاع مقدس و عمر کوتاه
انقلاب اسلامی مان بوقوع پیوسته اما ابعاد گوناگون آن بوسیله هنرمندان متعهد به
روشنی ترسیم نگردیده (تا الگویی برای ایندگان و پویندگان و طرفداران واقعی اسلام
ناب محمدی (ص) باشد) به تصویر کشید.

آوینی به ما آموخت که ترسیم و تجسیم وقایع ارزش انقلاب،
هنوز هم قادر است که انسان را تا خدا ببرد و به عکس، تسلیم شدن در برابر موج دنیا
طلبی، خداگونه گان را آن قدر به زیر خواهد کشید که در چهاردهمین سالگرد پیروزی
انقلاب، «بخور بخور، خیلی بخور» را شعار محوری آینده سازان مان قرار دهیم و هر صبح
جمعه با مسخره کردن اقوام و لهجه های مختلف، «طنز» را به «جوک های مبتذل روحوضی»
مبدل سازیم و در تبلیغات تجاری بانک های بدون ربا! چک مسافرتی را به جای ذکر الله
باعث «اطمینا قلب» عنوان نمائیم.

آوینی به ما آموخت که می توان در «نوروز 72» به جای طرح
سئوالهای نامربوط از مردم و سلب نمودن اعتماد مردم از گزارشگران سیمای جمهوری
اسلامی ایران، به چشم انتظاران مفقودین فکّه و فاو و مجنون اعلام کرد که عزیزان
شما فراموش نشده اند و بهترین و عزیزترین هنرمندان این مرز و بوم برای به تصویر
کشیدن یادها و خاطره های آن سالکان الی الله، تا مرز شهادت پیش می روند.

آوینی به ما آموخت که «بعد از خبر» شهادتش، خیل عظیم
هنرمندان متعهد و دلسوخته، باید هم پیمانی خویش جهت تکمیل کار «روایت فتح» را به
همان حال و هوا و خلوص آوینی گونه به جامعه هنر اعلام نمایند و مطمئن باشند که:

«الذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا»

خداوند این شهید
سعید را با بسیجیان شهید و خمینی کبیر (س) – که دعایش محشور گشتن با بسیجیان شهید
بود- محشور نماید و انّا ان شاء الله بکم لاحقون.

/

گفته ها و نوشته ها

گفته ها و نوشته ها

کنترل تاریخ در مواد 
غذائی

همه می دانند که مواد غذائی باید تاریخ داشته باشد و ضرورت
این امر بر همگان روشن است؛ با این حساب متأسفانه هیچ کنترلی روی تاریخ مواد غذائی
دیده نمی شود و این نقص بزرگی است که باید هرچه زودتر رفع گردد.

می دانید چه وقت مواد غذائی بدون تاریخ در کشور رواج یافت؟

پس از جنگ بین المللی دوم، مقادیر زیادی از مواد غذائی
آمریکا به بازارهای ایران سرازیر گردید، انواع شیر خشک ها و شیرهای عسلی در اختیار
مصرف کنندگان قرار گزرفت که تاریخ تهیه آنها گاهی به بیش از ده سال قبلش نیز می رسد.
از آن پس سازندگان و صادرگنندگان مواد غذائی تجارتی برای انحراف افکار، یکباره
تصمیم به حدف ثبت تاریخ تهیه در وری بسته بندیها گرفته و دیگر کنترل در مواد غذائی
از میان برداشته شد و لذا اکنون می بینیم که هیچ یک از مواد غذائی با تاریخ عرضه
نمی شود. و چه بسا از این راه سموم زیادی وارد معده و روده ها گردد و منجر به
بیماریهائی مهلک شود. ای کاش خود مردم متوجه می شدند و در این مورد انقلابی
بهداشتی برپا می کردند.

دیوانه کیست؟

امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود:

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بر جمعیتی می گذشت. به آنان
فرمود: چرا گردهم  آمده اید و اجتماع کرده
اید؟

عرض کردند: یا رسول الله! در اینجا دیوانه ای است که پیوسته
غش می کند و برزمین می افتد و ما گردش جمع شده ایم!

فرمود: غش کردن نه از راه دیوانگی است بلکه این نوعی بیماری
است.

سپس فرمود: آیا می خواهید ، دیوانه واقعی را به شما بفهمانم
و حالش را برای شما بیان کنم.

عرض کردند: آری یا رسول الله!

فرمود: به راستی که دیوانه به مفهوم واقعی کسی است که:

1-با ناز و تکبر راه می رود.

2-هنگام راه رفتن به راست و چپ خود نگاه کند.

3-در وقت راه رفتن، پهلوهای خویش را بجنباند.

4-از خداوند آرزوی بهشت دارد، در حالی که او را نافرمانی و
عصیان می کند.

5-مردم از شرش در امان نیستند.

6-هیچ خیری از او سر نمی زند و کسی امید نیکی از او ندارد.

این آدم دیوانه است و آن که شما می نگردیدش بیمار است.

پاداش خدمت به ظالم

«ابن مقله» از خطاطان معروف و هنرمند دوران بنی عباس است.
او خط ثلث و نسخ را اختراع کرد و گذشته از هنر خطاطی،مردی خردمند و ادیب بود.

ابن مقله سه خلیفه عباسی یعنی قاهرو راضی را خدمت کرد. ولی
چون زمانی بدون اطلاع خلیفه، حکمی نوشته بودف خلیفه نادان دستور داد تا دست او را
بریدند!! از آن پس ابن مقله بیضاوی قلم را بر ساعد دست می بست و کتابت می کرد.

پس چندی این خطاط مشهور دوباره مورد خشم خلیفه حق ناشناس
قرار گرفت. خلیفه دستور داد تا زبان مرد هنرمند را بریدند و او را به زندان
افکندند و او در زندان درگذشت! و این است پاداش خدمت به ستمگران.

ملک آن جهان

یکی پرسید از سقراط کز مردن چه خواندستی

بگفت ای بی خبر، مرگ از چه نامی زندگانی را

 اگر زین خاکدان پست
روزی برپری، بینی

که گردون ها و گیتی هاست ملک آن جهانی را

«پروین اعتصامی»

شکسته نفسی

ابلهی رو به قبله ایستاده بود و به خدا التماس می کرد
که:خدایا مرا ببخش.

رهگذری پرسید: این چه دعایی است که می کنی؟

ابله پاسخ داد: حرف نزن! دارم شکسته نفسی می کنم!

خم ابروی تو

خم ابروی تو محراب رکوع است و سجودم

بی خیال تو نباشد نه قیامم نه قعودم

جلوه حسن تو دیدم، طمع از خویش بریدم

تا شود محو در انوار وجود تو وجودم

«فیض کاشانی»

وام دراز مدت

امیر علی شاهرخ وزیری داشت که او را بسیار گرامی می داشت.
سایر وزرا نسبت به او حسادت می ورزیدند. بهمین سبب به او گزارش دادندکه تمام
پولهائی که به عنوان قرض به مردم فقیر می دهد، پرداخت آن را موکول به بعد از مرگ
سلطان می نماید و چند سند از این قبیل را هم به نظر او رسانیدند.

امیر برآشفت و تصمیم به قتل او گرفت. چون او را به حضور
آوردند گفت: با این همه ارزش و احترامی که برای تو قائل هستم،سزاوار است که به مرگ
من راضی باشی و قباله های مطالبات را به بعد از مرگ من قرار دهی؟

وزیر گفت: برعکس آنچه به نظر شما رسانده اند، درست است زیرا
این مقروضین، اغلب از فقرا هستند و قادر به اداء دین نیستند؛ از خداوند می خواهند
که طول عمر بسیار به شما مرحمت نماید تا پرداخت دیونشان عقب بیافتد و همیشه به این
ترتیب، دعاگوی شما هستند. امیر از این جواب بسیار خشنود شد و او را گرامی تر داشت.

دست در شاخ توکل

مردی تنها به راهی می رفت. در طریق مقصد هیچ رفیقی جز سیرت
نیکو و اعتقاد صافی که نداشت. و دفع اذای قاصدان را هیچ سلاح، جز دعا و اخلاص با
او نبود. گرگی ناگاه پیش چشم او آمد. اتفاقاً درختی آنجا بود.برآن درخت رفت و نگاه
کرد و بر شاخ درخت، ماری خفته دید. اندیشید که اگر از اینجا بانگی زنم، این فقته
از خواب بیدار گردد و در من آویزد و اگر فرو روم، مقام مقاومت گرگ ندارم. بحمدالله
درخت ایمان، قوی است، دست در شاخ توکّل زنم و به میوه قناعت که از او می چینم،
روزگار بسر می برم تا خود چه شود.

عاقبت کار، چون اندیشه بر خود گماشت، ناگاه برزگری از دشت
در آمد،با چوب دستی سر مار کوفت و از نهیب او گرگ پا به گریز نهاد.

مرد فرود آمد و سجده شکر بگزارد و روی به راه آورد.

از این داستان چنین برآید که با نرم و درشت عوارض ایام
ساختن و دل بر داده تقدیر نهادن، عاقبتی حمید و خاتمتی مفید دارد.

آتش رخسار تو

یک نکو روی ندیدم که گرفتار تو نیست

نیست در مصر عزیزی که خریدار تو نیست

لاله ای را نتوان یافت در این سبز چمن

که دلش سوخته آتش رخسار تو نیست

«صائب تبریزی»

برای اینکه مشهور شوم

«اراسترس» یونانی، معبد «دیان» را در شهر «افه زوس» که یکی
از هفت بنای نامی آن زمان بود، به آتش کشید.

به او گفتند: بد ذاتً این چه کاری بود؟

گفت: برای اینکه مشهور شوم!

شرح بلای هجران

نمی توان به تو شرح بلای هجران کرد

فتاده ام به بلائی که شرح نتوان کرد

ز روزگار مرا خود همیشه دردی بود

غم تو آمد و آن را هزار چندان کرد

«هلالی جغتائی»

 

/

اسلام و انتقادهای سیاسی ویرانگر

مبانی رهبری در اسلام

قسمت سی و چهارم

حجه الاسلام و المسلمین محمدی ری شهری

اسلام و انتقادهای سیاسی ویرانگر

پیش از این، سخن درباره انتقادهای سیاسی بود، گفتیم
انتقادهای سیاسی گاه سازنده است و گاه ویرانگر، شرایط انتقاد سازنده در مقاله
گذشته توضیح داده شد و در این مقاله سیره اسلام در برخورد با انتقادهای سیاسی مخرب
موضوع کلام است.

این مسأله، یکی از مسایل بسیار مهم اسلامی در عصر کنونی است
که متأسفانه تا آنجا که نگارنده اطلاع دارد به صورت عمیق و همه جانبه تاکنون مورد
بحث و بررس قرار نگرفته، که در نظام اسلامی با انتقادهای سیاسی مخرب چه باید کرد؟

آیا اصولا انتقاد سیاسی مخرب از نظر اسلام جرم تلقی می شود؛
و اگر جرم است، کیفر آن چیست؟ و با انتقاد کننده چگونه باید برخورد کرد؟

و ایا این جرم در عصر حکومت پیامبر اسلام صلی الله علیه و
آله و یا امام علی علیه السلام اتفاق افتاده؛ و اگر اتفاق افتاده آنها با منقدان
سیاسی چگونه برخورد کرده اند؟

انتقاد ویرانگر چیست؟

تصور می کنم با تعریف انتقاد سیاس ویرانگر نیازی به هیچ
گونه توضیح درباره جرم بودن آن نیست و در یک جمله:

انتقاد سیاسی ویرانگر، انتقادی است که فاقد شرایط انتقاد
سازنده باشد(این شرایط در مقاله قبلی توضیح دادیم).

به عبارت دیگر انتقاد ویرانگر انتقادی است که از انگیزه های
نادرست ریشه بگیرد،یا جهل انتقاد کننده موجب آن گردد یا روش ارائه انتقاد غلط
باشد، و یا ترکیبی از این عوامل.

هرچه انگیزه انتقاد کننده فاسدتر، جهل او بیشتر، روش او در
ارائه انتقاد نادرست تر باشد. ویرانگری اتقاد بیشتر و آثار تخریب آن در جامعه
افزونتر است. و طبیعتاً جرم انتقاد کننده که معلول مقاسد اجتماعی آن است سنگین تر
می گردد.

چگونه برخورد با انتقاد مخرب؟

پس از تعریف انتقاد ویرانگر و قطعیت مجرمیت منتقد، پاسخ به
این سؤال که از نظر اسلام با انتقاد مخرب چگونه باید برخورد کرد، ساده است و در یک
جمله باید گفت:

در ارتباط با این جرم مانند سایر جرایم رعایت مراتب نهی از
منکر لازم و ضروری است.

و بر این اساس نظام اسلامی موظف است از وقوع چنین انتقاداتی
جلوگیری کند و برای مجرم با توجه به شدت و ضعف آثار سوء جرم در جامعه کیفر تعیین
نماید.

 این وظیفه نظام
اسلامی، موجب سلب مسئولیت آحاد مسلمانان در رابطه با انتقادات ویرانگر نمی شود،
لذا در صورتی که به هر دلیل حکومت اسلامی نتوانست با این عمل ناشایسته برخورد
نماید، آحاد مسلمانان مکلفند براساس تکلیف قطعی امر به معروف و نهی از منکر، با
منتقد برخورد نمایند. و در صورتی که توان برخورد را در خود نمی بینند، واجب است به
عنوان اعتراض از مجلس انتقاد خارج شوند و روش مبارزه منفی را انتخاب نمایند، روشی
که قرآن کریم در سوره نساء آیه 140 بدان توصیه فرموده است:

«وقد نزل علیککم فی الکتاب أن اذا سمعتم آیات الله یکفر بها
و ستهزء بها فلا تقعدوا معهم حتی یخوضوا فی حدیث غیره انکم اذاً مثلهم».

خداوند در قرآن به شما دستور داد که وقتی در مجلسی می شنوید
آیات الهی مورد انکار و استهزاء واقع می شود- و شما عملا توان برخورد ندارید- با
آنها ننشینید، تا به سخن دیگری بپردازید در غیر این صوت شما هم مثل آنان خواهید
بود.

امام صادق علیه السلام در توضیح این آیه می فرماید:

مقصود این است که اگر ملاحظه کردی شخصی حق را انکار و تکذیب
می کند و درباره رهبران جامعه اسلامی انتقاد و بدگویی دارد، موظف هستی که –به
عنوان اعتراض- از او جدا شویفاو هرکس باشد![1]

بنابراین تردیدی نیست که از دیدگاه اسلام وظیفه اصلی مسلمی
در برخورد با انتقادات سیاسی ویرانگر در صورت امکان جلوگیری از انتقاد و در صورت
عدم امکان، مبارزه با انتقاد کننده است.

پیامبر اسلام و انتقادات ویرانگر

هرچند عجالتاً شواهد تاریخی زیادی در زمینه برخورد پیامبر
اسلام صلی الله علیه و آله با انتقادات سیاسی مخرب به طورر مشخص در دست نگارنده
نیست ولی تردیدی وجود ندارد که آن بزرگوار در این رابطه براساس اصل مسلم امر به
معروف و نهی از منکر عمل می کرد.

اصولا در زمان زمامداری پیامبر اسلام در جامعه اسلامی احزاب
و جناحهای سیاسی وجود نداشت تا انتقادات سیاسی زمینه پیدا نماید، البته شایعات و
انتقادات پراکنده ای احیاناً از سوی منافقین و یا افراد خشک و متعصب مطرح می شد که
نمی توان آن را به حساب انتقاد سیاسی گذاشت، هرچند سیره آنحضرت را در برخورد با
انتقادات اجمالاً از آن می توان به دست آورد.

یکی از این موارد، انتقادی است که پس از پایان جنگ حنین
توسط فردی به ظاهر مقدس ولی جاهل و متعصب مطرح شد:

عدالت را رعایت نکردی!

داستان از این قرار بود که پیغمبر مشغول تقسیم غنائم بود،
سیاست تالیف قلوب اقتضا می کرد که افراد با نفوذ تازه مسلمان که برای خود شخصیتی
قائل بودند بیشتر مورد توجه قرار گیرند.

در عین حال در هنگام پرداخت سهام به افراد، پیامبر قدری به
طرف راست خود توجه می فرمود، گویا با کسی حرف می زند و بعد پرداخت می کرد، که به
اعتقاد حاضرین، مخاطب جبرئیل بود.

باری، نحوه تقسیم غنایم به نظر برخی از مقدس نماها خلاف
عدالت بود ولذا تصمیم گرفت پیامبر را در این زمینه در حضور اصحاب شدیداً مورد
انتقاد قرار دهد.

او از قبیله بنی تمیم و نامش ذوالخویصره،سیاه چهره، قد
بلند، چشم ها فرو رفته، ابروها پیوند خورده، سر تراشیده و آثار سجده بر پیشانی
داشت.

در حالی که پیغمبر مشغول تقسیم بود، جلو آمد و بدون این که
به او سلام کند به جمع حاضر سلام کرد، سپس پیغمبر را با نام و به صورتی اهانت آمیز
مخاطب قرار داد و گفت:

«یا محمد! والله ما تعدل!».

ای محمد! به خدا عدالت را رعایت نکردی!

پیامبر از انتقاد جاهلانه و برخورد خشن و اهانت آمیز او
خشمگین شد، نه به دلیل این که شخص او مورد انتقاد و اهانت قرار گرفته، بلکه بدان
جهت که این گونه انتقادها از چهره هایی مقدس مآب، اصل نبوت و اسلام را زیر سؤال می
برد، و نظام اسلامی را متزلزل می سازد.

باری، آثار غضب در چهره مقدس پیغمبر مشهود بود و در حالی که
گونه های او از شدت خشمف سرخ شده بود با آرامی به او پاسخ داد:

«ویحک فمن یعدل اذا لم اعدل».

وای بر تو! از چه کسی انتظار عدالت هست اگر من عادل نباشم!
حضار که از این پیش آمد سخت ناراحت شده بودند از پیغمبر اجازه کشتن او را خواستند.

پیغمبر فرمود: نه، نمی خواهم مشرکین بشنوند که من اصحاب خود
را می کشم. او تنها نیست، هوادارانی دارد بسیار ظاهر الصلاح که اگر شما مازها و
رزه های آنها را ببینید،نماز و رزه خود را کم و کوچک می شمارید، پیش بینی می کنم
که آنها چنان در دین فرو می روند که مانند تیر که در پیکان فرو می رود و خارج می
گردد، از دین با سرعت و به طور کامل خارج می شوند! آنها کمترین ارتباطی با اسلام
ندارند.! شما به آنها کاری نداشته باشید، خداوند آنها را به دست محبوبترین خلق خود
پس از من خواهد کشت[2] !

همانطور که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله پیشگویی فرموده
بود او همراهانتشدر جنگ نهروان به دست امیرالمؤمنین علیه السلام کشته شدند.

در این داستان و سیاست برخورد پیامبر اسلام با انتقاد تند و
تعصب آمیز چهره ای به ظاهر مقدس،نکات بسیار مهم و آموزنده ای برای مسئولین نظام
جمهوری اسلامی و نیز مردم وفادار به این نظام وجود دارد که توجه به آن ضروری به
نظر می رسد.

1-هیچ کس از انتقاد بیجا در امان نیست!

هیچ کس، هیچ کار و هیچ حکومتی از انتقاد افراد عیبجو مصونیت
ندارد، هرکس و هر حکومت هر قدر تلاش کند که کارهای او فاقد عیب و نقص باشد و هر
قدر که درست عمل کند، باز هم افرادی پیدا می شوند که به ناحق عیبجویی و عیبگویی و
انتقاد کنند.

به اعتقاد ما رهبری کاملتر و حکومتی عادلانه تر از حکومت
پیامبر اسلام در تاریخ وجود ندارد ولی ملاحظه می کنید که چگونه ناجوانمردانه مورد
انتقاد قرار می گیرد، آن هم در رابطه با مسأله ای که خود آن را فلسفه رسالت همه
انبیاء می داند یعنی مسأله عدالت!

از این بالاتر، حتی خداوند متعال نیز از انتقاد افراد عیبجو
مصونیت ندارد!.

انتقاد به خدا!

سید بن طاووس رضوان الله تعالی علیه روایت کرده که حضرت
موسی علیه السلام از خداوند متعال تقاضا کرد که ترتیبی دهد زبان در کام عیبجویان و
ملامت گران که با انتقادهای بیجا و نادرست موجب آزار و اذیت او می شوند حبس گردد!.

خداوند به او وحی کرد:

موسی! این تقاضای چیزی است که برای خود انجام نداده ام. تو
انتظار داری برای تو انجام دهم؟!

حضرت موسی علیه السلام که با این پاسخ توجه به این نکته
پیدا کرد که حتی خداوند متعال نیز از انتقاد بیجای عیبجویان در امام نیست، عرض
کرد: خداوندا راضی شدم که در این زمینه به تو تأسّی کنم[3]

آنچه مسئولین نظام اسلامی از این نکته می آموزند این است که
انتقاد بیجا و عیبجویی های دشمنان دانا و دوستان نادان و تندورهای متعصب، یک امر
طبیعی و اجتناب ناپذیر است، آنها نمی توانند کاری کنند که همه از آنها تعریف کنند
و هیچ کس زبان به ملامت و انتقاد نگشاید،که ای کار برای خداوند متعال و پیامبران
او هم امکان پذیر نیست بنابراین شایسته است از انتقاد و ملامت بیجا دلگیر نشوند و
بجای اینک به پاسخگویی این گونه مناقشات به پردازند، وقت خود را صرف کارهای اساسی
و جلب رضای حق تعالی نمایند. البته بدیهی است که توجه متصدیان امور به انتقادات
سازنده همان طور که شرح آن گذشت یک تکلیف قطعی الهی است.

2-تردید در عدالت طلبی تندروهای سیاسی

نکات دیگری که این داستان می آموزد، تردید و تأمل در عدالت
خواهی تندورهای سیاسی در نظام اسلامی است، زیرا به روشنی نشان می دهد که هرکس با
چهره ای کاملاً مذهبی و ظاهر الصلاح عار تند عدالت خواهی داد، واقعاً عدالت خواه
نیست، چه بسا جهالت و یا سیاست، عدالت خواهی را وسیله ای برای تضعیف نظام الهی و
مطالع سیاسی ساخته است.

این ماجرا به خوبی نشان می دهد، آنهایی که در نظام اسلامی
بلندتر از رهبری سخن می گویند و تندتر از امام شعار عدالت خواهی می دهند و جلوتر
او برای وصول به اهداف انقلابی حرکت می کنند، دانسته یا ندانسته در جهت هدم اسلام
و ریشه کن کردن حق و عدالت گام بر می دارند، مردم باید آنها را خوب بشناسند و فریب
شعارهای تند آنها را نخورند.

3-اصل رعایت مصالح سیاسی

نکته دیگری که در این حادثه تاریخی ملاحظه می شود توجه
اسلام به مصالح سیاسی نظام اسلامی است.

در این واقعه دو اقدام، ظاهراً براساس مصالح سیاسی انجام
شده است.

1-شخصیتهای تازه مسلمان به دلیل تالیف ثقلوب بیش از
مسلمانهای سابقه دار از امکانات بی المال دریافت کرده اند.

اصولاً طبق آنچه قرآن کریم بدان تصریح فرموده یکی از مصارف
زکات، کسانی هستند که صرفاً برای تالیف قلوب که یکی مصلحت سیاسی است به آنها
پرداخت می شود هرچند خود ثروتمند باشند و این همان چیزی است که آن جاهل متنسک آن
را خلاف عدالت می پنداشت.

2-فردی که بجرم اهانت به پیامبر اسلام و قطعی بودن خطر او
برای آینده جهان اسلام مستحق قتل است، بنابر آنچه در بسیاری از روایات آمده پیغمبر
اجازه نمی دهد او را بکشند، در برخی روایات آمده دلیل این امتناع، آن است که
پیامبر نمی خواهد شایع شود «پیغمبر اصحاب خود را می کشد» که قطعاً این یک مصلحت
سیاسی است.

بنابراین، این حادثه تأیید می کند رعایت مصالح سیاسی، آنجا
که مصلحت نظام اسلامی اقتضا کند، یک اصل پذیرفته شده در اسلام است.

4-سرنوشت انتقاد سیاسی و یرانگر

نکته ارزنده و آموزنده دیگری که در این ماجرا می رسد، پیش
بینی سرنوشت کسانی است که با انتقادهای بیجا و نادرس به خود اجازه می دهند نظام
الهی و رهبری اسلامی را زیر سؤال ببرند و مایه تضعیف اسلام و تقویت دشمنان اسلام
گردند.

پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله پیش بینی فرمود که این
گونه اشخاص تنها به انتقاد و عیب جویی و درگیری لفظی با نظام الهی و رهبری آن
اکتفا نخواهند کرد بلکه این گناه بزرگ بتدریج آنها را عملا به درگیری با حکومت
اسلامی و رهبری آن وادار خواهد نمود و بالاخره همان شده که پیغمبر پیشگویی کرد،
انتقاد به پیغمبر (ص) به جنگ با امام علی (ع) ختم شد!

بنظر می رسد این معنا اختصاص به صدر اسلام و انتقاد به
پیغمبر گرامی اسلام نداشته باشد، بلکه سنت الهی چنین است که انتقادهای تند و نابجا
به همه رهبران الهی و نظامهای مبتنی بر احکام اسلام و قوانین نورانی قرآن نیز به
درگیری عملی با حکومت اسلامی می انجامد و منتقدین اگر توبه نکنند سرنوشتی جز هلاکت
ابدی ندارند. تجربه چهارده سال گدشته جمهوری اسلامی ایران این نظر را تأیید می
کند.

ادامه دارد

 



[1] – تفسیر نور الثقلین ج1 ص564، به همین مضمون در تفسیر
آیه از امام رضا علیه السلام نیز روایت وارد شده است، نگاه کنید به همان مصدر،
ص564

/

حوادث سال اول هجرت

درسهائی از تاریخ تحلیلی اسلام

حوادث سال دوم هجرت

حجه الاسلام و المسلمین رسولی محلاتی

سال دوم هجرت از نظر حجم حوادث و یا به اصطلاح از نظر کمّی،
پرجادثه ای نبود، زیرا سالهای بعدی – و بخصوص سالهای آخر هجرت- پرحادثه تر از سال
دوم بوده، ولی از نظر اهمیت حوادث و کیفیت، سال مهمی استو بخصوص برای مسلمانان از
نظر پیروزی نظامی و سیاسی، سال مهم و بزرگی بشمار می رود، چنانچه در مقابل، برای
کفار و مشرکان جزیره العرب نیز سال شکست و تلخی بود، زیرا مهمترین و نخستین پیروزی
مسلمانان که در ماه رمضان همین سال اتفاق افتاد پیروزی در جنگ بدر بود، که با توجه
به ابعاد و جوانب این حادثه برای هیچ یک از تحلیل گران آنزمان و شاید برای غالب
مسلمانان نیز چنان پیروزی مهمی قابل پیش بینی و باور کردنی نبود- بشرحی که انشاء
الله تعالی در جای خود خواهیم خواند-

حوادث دیگر این سال نیز مانند ازدواج میمون و مبارک
امیرالمؤمنین علیه السلام با فاطمه سلام الله علیها، و تغییر قبله مسلمانان و
اخراج یهو بنی قینقاع، و غزوه سویق و چند غزوه و سریه دیگر هرکدام در حدّ خود حائز
اهمیت است، که ما در اینجا به خواست خدای تعالی به ترتیب تاریخ وقوع این حوادث
آنها را ذکر می کنیم، و برای تیمّن و تبرک نخست داستان ازدواج علی علیه السلام با
حضرت فاطمه زهرا را – که بنا بگفته جمعی از اهل تاریخ و حدیث از نظر تاریخی هم
مقدم بر سایر حوادث است- ذکر کرده و سخن خود را با این ازدواج فرخنده آغاز می کنیم
و سپس به بحث و گفتگو درباره حوادث دیگر می پردازیم:

1-ازدواج امیرالمؤمنین و فاطمه علیهما السلام

وقبل از ورود در اصل داستان در چند مورد باید بحث شود:

1-درباره تاریخ عقد و ازدواج:

در این باره در رایات شیعه و سنی اختلاق بسیار است، چنانچه
شیخ مفید (ره) آنرا در روز اول ذی حجه می داند و روایتی هم در ششم ماه نقل کرده و
صاحب کتاب کشف الغمه در روایتی از امام صادق علیه السلام روایت کرده که عقد ازدواج
در ماه رمضان بود و مراسم عروسی در ماه ذی حجه سال دوم هجری انجام شد و در کتاب
اقبال، زفاف فاطمه علیها السلام را در شب بیست و یکم محرم سال سوم هجرت ذکر کرده و
از برخی نقل شده که گفته اند: در ماه زفاف هشت قول است: نیمه رجب، آخر ماه رمضان،
سوم شوال، اول ذی حجه، ششم ذی حجه، بیستم ذی حجه، ماه محرم، ماه صفر.[1]

و از دانشمندان اهل سنت نیزف محب الدین طبری در کتاب ذخائر
العقبی گفته: عقد ازدواج در ماه صفر سال دوم بود و مراسم زفاف در ماه حجه همان
سال.[2]

و ابن جوزی در تذکره گفته: ازدواج در ماه رجب سال اول پنجم
ماه پس از هجرت و زفاف در سال دوم پس از بازگشت از بدر.[3]

و خطیب تبریزی در «امال الرجال» گفته تزویج در سال دوم در
ماه رمضان و عروسی در ماه ذی حجه آن سال انجام شد.[4]

و علامه نبهانی در کتاب «الشرف المؤید» گفته: عقد ازدواج در
ماه محرم سال دوم و زفاف در ماه ذی حجه آن سال بوده است.[5]

طبری مورخ معروف در تاریخ خود و ابن اثیر در کتاب کامل
التواریخ هر دوی آنها عقد ازدواج را در ماه صفر سال دوم ذکر کرده اند.[6]

و چنانچه ملاحظه می کنید بیشتر سیره نویسان و اهل تاریخ و
حدیث، تاریخ این ازدواج فرخنده را در ماههای اولی سال دوم می دانند.

2-درباره سنّ علی علیه السلام و فاطمه (ع) در هنگام ازدواج:

در اینباره نیز در کتابهای تاریخی – بخصوص کتابهای اهل سنت –
اختلافی دیده می شود، چنانچه محب الدین طبری گوید: حضرت فاطمه در هنگام ازدواج
پانزده سال و پنج ماه یا شش ماه و نیم داشت، و علی علیه السلام بیست و یکسال و پنج
ماه از عمر شریفش گذشته بود.[7]

و نبهانی در کتاب «الانوار المحمدیه» نیز همین قول را
اختیار کرده و در کتاب دیگرش پانزده سال تمام ذکر کرده[8]
ابن جوزی در تذکره سنّ فاطمه (ع) را در آنوقت هیجده سال ذکر کرده .[9]
و جلال الدین سیوطی در کتاب مناقب فاطمه، سن آنجضرت را در آنوقت پانزده سال و نیم
دانسته[10]
و مؤلف کتاب اعلام النساء گوید: فاصله عقد ازدواج و عروسی نه ماه بود و در روز
عقد، سن حضرت فاطمه (ع) پانزده سال و پنج ماه و نیم بود، و سنّ علی (ع) بیست و
یکسال و پنج ماه بود.[11]

و در میان علمای شیعه عموماً سنّ حضرت فاطمه علیها السلام
را میان نه سال ذکر کرده اند و سنّ امیرالمؤمنین علیه السلام را میان نه سال و ده
سال ذکر کرده اند و سنّ امیرالمؤمنین علیه السلام را حدود بیست و پنج سال دانسته
اند، و اختلاف در اینباره به اختلاف در سال ولادت آن دو بزرگوار باز می گردد که
علمای سنّت بطور عموم ولادت حضرت زهرا علیها السلام را پنج سال پیش از بعثت دانسته
و ولادت علی علیه السلام را هشت سال پیش از آن می دانند و ما در اینجا اشاره ای به
گفتار اهل سنت درباره ولادت حضرت فاطمه علیها السلام و تناقضی که در گفتارشان دیده
می شود کرده و هم چنین گفتار محدثین شیعه را برای شما ذکر می کنیم، و سپس به نقل
اصل ماجرای ازدواج باز می گردیم:

عموم محدثین و علمای شیعه رضوان الله علیهم ولادت آن حضرت
را در سال پنجم دانسته و روایاتی هم در این باره از ائمه بزرگوار اهل بیت علیهم
السلام نقل کرده اند، ولی بیشتر اهل سنت ولادت آنحضرت را پنج سال پیش از بعثت
دانسته و گفته اند: در همان سالی که قریش خانه کعبه را بنا می کردند – بشرحی که در
زندگانی رسولخدا – صلی الله علیه و آله – گذشت _فاطمه علیها السلام بدنیا آمد. ولی
گفتار آنها با روایاتی که در اینباره از رسولخدا صلی الله علیه و آله روایت کرده
اند سازگار نیست، و روی همرفته تطبیق میان اقوال و روایات در داستان ولادت حضرت
زهرا سلام الله علیها کار مشکلی است! زیرا از طرفی در برخی از روایات شیعه آمده که
ولادت فاطمه علیها السلام پنج سال پس از نبوت اتفاق افتاد و دنباله اش این جمله هم
ذکر شده که: «در همان سالی که قریش خانه کعبه را بنا می کردند»، که جمع میان این
دو مطلب دشوار است.

و در روایات اهل سنت نیز که عموماً معتقدند ولادت آنحضرت
پنج سال پیش از بعثت بوده، در اصل خلقت فاطمه علیها السلام روایات زیادی از
رسولخدا صلی الله علیه و آله نقل کرده اند که با مختصر اختلاف و اجمال و تفصیلی
آنحضرت فرمود:

اصل انعقاد نطفه فرزندم زهرا سلام الله علیها از آن میوه یا
سیبی بوده که جبرئیل در شب معراج از درخت بهشتی چید و بمن داد و من آنرا خوردم و
سپس بزمین که آمدم با خدیجه نزدیکی کرده و آن نطفه در رحم خدیجه قرار گرفت و زهرا
از آن نطفه خلق شد. و از این جهت او را حوراء انسیه نامید و چنانچه مشاهده می شود
جمع میان این دو مطلب نیز که در گفتار محدثین اهل سنت آمده ممکن نیست. و بهتر آنست
که در ابتداء قدری از روایاتی را که شیعه و سنی نقل کرده اند ذکر کنیم تا ببینیم
کدام قول با مجموع  روایات سازگارتر است:

1-شیخ صدوق (ره) از محدثین بزرگوار شیعه در کتاب امالی و
عیون اخبار الرضا علیه السلام از رسولخدا صلی الله علیه و آله روایت کرده که
فرمود:

هنگامی که بمعراج رفتم جبرئیل دست مرا گرفت و داخل بهشت کرد
و از «رطب» آنجا بمن داد و من آنرا خوردم و همان رطب تبدیل به نطفه ای در صلب من
شد و چون بزمین هبوط نمودم با خدیجه نزدیکی کردم و خدیجه بفاطمه علیها السلام
حامله شد و از این رو فاطمه حوراء انسیه است، و هرگاه اشتیاق به استشمام بوی بهشت
پیدا می کنم دخترم فاطمه را استشمام می کنم.

2-علی بن ابراهیم قمی (ره) در تفسیر خود از امام صادق علیه
السلام روایت کرده که فرمود:

رسول خدا صلی الله علیه و آله فاطمه را بسیار می بوسید،
عایشه از اینکار پیغمبر ناراحت شده و بر آنحضرت ایراد کرد، رسولخدا –صلی اللله
علیه و آله- فرمود: ای عایشه هنگامی که بمعراج به آسمان رفتم داخل بهشت شده و
جبرئیل مرا نزدیک درخت طوبی برد و از میوه آن بمن داد و من آن میوه را خوردم و
بصورت نطفه در پشتم قرار گرفت و چون بزمین آمدم با خدیجه نزدیکی کردم و او بفاطمه
حامله شد و من هر زمان فاطمه را می بوسم بوی درخت طوبی را از او استشمام می کنم.

این دو روایت از طریق محدثین بزرگوار شیعه.

و اما از طریق اهل سنت

1-سیوطی در کتاب درّالمنثور در ذیل آیه: «سبحان الذی أسری
بعبده لیلا من المسجد الحرام…» از عایشه نقل کرده که رسول خدا – صلی الله علیه و
آله- فرمود: هنگامی که به آسمانها بالا رفتم داخل بهشت شده و در برابر درختی از
درختهای بهشت رسیدم که بهتر از آن درختی در آنجا ندیده بودم و برگهایش از هر درختی
زیباتر و میوه اش بهتر بود پس میوه های 
آندرخت را چیده و خوردم و آن میوه بصورت نطفه ای در صلب من قرار گرفت… و
دنباله حدیث را مانند دو حدیث بالا نقل کرده است.

2-نظیر همین حدیث را طبری در کتاب ذخائر العقبی (ص36) از
عایشه روایت کرده.

3-و در همان کتاب ذخائر العقبی (ص44) از رسولخدا –صلی الله
علی و آله- روایت کرده که فرمود:

جبرئیلل سیبی از بهشت برای من  آورد و من آنرا خورده و با خدیجه هم بستر شدم و
خدیجه بفاطمه حامله شد و برسولخدا (ص) عرض کرد: من حمل خفیفی برداشته ام و چون
تنها می شوم این حمل که در شکم من است با من سخن می گوید: … تا بآخر حیدث که
بعداً خواهد آمد.

4-خطیب بغدادی در تاریخ خود (ج5 ص87) بسند خود از عایشه
روایت کرده که گوید: به رسولخدا –صلی الله علیه و آله- عرض کردم: ای روسل خدا
چگونه است که هر وقت فاطمه پیش تو می آید او را آنچنان می بوسی و زبان در دهانش می
نهی که گویا می خواهی عسلی را بخوری؟ فرمود: آری ای عایشه هنگامی که مرا بآسمان
بالا بردند جبرئیل مرا وارد بهشت کرد و سیبی بمن داد و من آنرا خوردم و همان بصورت
نطفه ای در صلب من قرار گرفت و چون بزمین آمدم با خدیجه نزدیک شدم و فاطمه از همان
نطفه است و بهمین خاطر او «حوراء انسیه» است و هرگاه اشتیاق به بهشت پیدا می کنم
فاطمه را می بوسم.

و نظیر این حدیث را از ابی سعد در کتاب شرف النبوه روایت
کرده اند.[12]

و امام سخنان بزرگان

1-ثقه الاسلام کلینی (ره) در کتاب شریف کافی فرموده:

فاطمه علیها السلام پنج سال پس از بعثت پیغمبر صلی الله
علیه و آله بدنیا آمد و چون از دنیا رفت هیجده سال و هفتاد و پنج روز از عمر او
گدشته بود. و مرحوم مجلسی در بحار الانوار (ج43 ص9) حدیث دیگری بهمین مضمون از
امام باقر علیه السلام از همان کتاب کافی نقل می کند.

2-مرحوم ابن شهر آشوب در مناقب گوید:

فاطمه پنج سال بعد از نبوت و سه سال پس از معراج در بیستم
ماه جمادی الاخر در مکه بدنیا آمد و هشت سال با پدرش در مکه بود سپس بمدینه هجرت
کردو دو سال پس از هجرت در روز اول یا ششم ذی حجه با علی علیه السلام ازدواج نمود
و روزی که پیغمبر صلی الله علیه و اله از دنیا رفت هیجده سال و هفت ماه از عمر
فاطمه علیها السلام گذشته بود.

3-مرحوم اربلی در کتاب کشف الغمه از امام باقر علیه السلام
روایت کرده که فرمود: فاطمه علیها السلام پنج سال پس از بعثت در همان سالی که قریش
خانه کعبه را بنا می کردند متولد شد و روزی که از دنیا رفت هیجده سال و هفتاد و
پنج روز و بنا به روایت «صدقه» هیجده سال و و یک ماه و پانزده روز از عمرش گذشته
بود.

و امام علمای عامه از محمد بن اسحاق و ابونعیم و ابوالفرج و
طبری و واقدی نقل شده[13]
که گفته اند: ولادت فاطمه علیها السلام پنج سال قبل از بعثت بوده است.

نگارنده گوید: پس از اینکه اختلاف در روایات و نقلها معلوم
شد بخوب روشن می شود که گفتار محدثین بزرگوار شیعه بصحت و درستی نزدیکتر و با
روایات منطبقب تر از گفتار علمای اهل سنت است زیرا گفتار آنها با روایاتی که
درباره اصل خلقت آنحضرت و انعقاد آن از میوه بهشتی نقل کرده اند سازگار نیست، اما
با گفتار محدثین شیعه سازگار است زیرا اگر چه بسیاری تاریخ معراج را در سالهای آخر
توقف حضرت در مکه نقل کرده اند، اما اجماع و شهرتی در این باره در کار نیست، گذشته
از آنکه همانطور که در تاریخ زندگانی رسولخدا صلی اللع علیه و آله- ذکر شده از
رویهمرفته روایات استفاده می شوده که معراج رسولخدا- صلی الله علیه و آله- به
آسمانها بیش از یکبار بوده و مکرر اتفاق افتاده است، چنانچه در نقل ابن شهر آشوب
(ره) نیز بود. فقط یک مطلب می ماند و آن این که در حدیث صاحب کشف الغمه نامی از
بنای کعبه بدست قریش در همان سال نیز برده شده که این مطلب با قول اهل سنت
سازگارتر است. که آن نیز محتمل است دو بار اتفاق افتاده باشد یعنی پس از بعثت نیز
چنین اتفاقی پیش آمده باشد، و در تاریخ ذکری از آن بمیان نیامده و  احتمال دخل و تصرف راویان نی در کار هست. و بهر
صورت ارتکاب تأویل و احتمالات در این طرف خیلی کمتر و آسانتر از آن طرف است.[14]

 و برخی نیز مانند
صاحب قاموس الرجال احتمال داده اند که راویان کلمه «بعد النبوه» را به «قبل
النبوه» تبدیل کرده و یا بالعکس.

ضمناً در برابر دو قول مزبور، برخی نیز ولادت آنحضرت را در
سال دوم و سوم بعثت دانسته اند که چندان اعتباری ندارد.

والله العالم.

و درباره سال ولادت علی علیه السلام نیز در مقالات گذشته در
آنجا که از سبقت اسلام و ایمان آنحضرت بر دیگران بحث شده بتفصیل بحث کرده ایم که
تکرار نمی کنیم.[15]

ادامه دارد

امام رضا علیه السلام:

«من جلس مجلساً یحیی فیه امرنا، لم یمت قلبه یوم یموت
القلوب». (بحار – ج1 – ص199)

هر کس در مجلسی نشیند که امر ما در آن زنده شود؛ روزی که
همه دلها بمیرند، دل او نمی میرد.

 



[1] – زندگانی حضرت فاطمه (ع) بقلم نگارنده ص 50- 51.

/

نظر اسلام درباره علم

نظر اسلام درباره علم

استاد شهید مرتضی مطهری

مقاله ای که اکنون از نظرتان می گذرد، متن تحریر یافته یکی
از سخنرانی های استاد شهید مرتضی مطهری «قدس سره» است که در تاریخ 29 صفر 82 ایراد
شده است و چون دارای محتوائی بسیار ارزشمند و مفید است و یکی از شبه های بزرگ را
درباره تقارن و توافق اسلام و علم ، رفع و حل می کند، لذا این مقاله سودمند را –
که مانند تمام مقالات و سخنرانیهای استاد شهید، مفید و سودمند است- به مناسبت فرا
رسیدن سالروز شهادت آن استاد عزیز و گرامی و روز معلم (12 اردیبهشت) تقدیم حضور
تمام پاسداران اسلان ناب محمدی و امت پاسدار اسلام نموده، ضمن آرزوی درجات والاتر
برای آن شهید همیشه جاوید تاریخ انقلاب و اسلام، توفیق همگان را در فراگیری علوم و
دانشهای مفید و ضروری برای پیشرفت جامعه اسلامیمان، از درگاه حضرت احدیِت
خواستاریم.

موضوع سخن ما اسلام و علم است. به عبارت دیگر بحث در اطراف
نظر اسلام درباره علم است، بحث دین و علم که آیا موافق یکدیگرند یا مخالف؟ نظر دین
درباره علم چیست؟ سابقه طولانی دارد، کتابهای پر ارزش در دنیا و در عالم اسلام در
همین زمینه نوشته شده.

دو طبقه از طبقات مردم کوشش کرده اند که دین و علم را مخالف
یکدیگر جلوه دهند:

1-طبقه متظاهر به دین ولی جاهل که نان دینداری مردم را می
خورده اند و از جهالت مردم استفاده می کرده اند. این دسته برای اینکه مردم را در
جهل نگهدارند و ضمناً به نام دین، پرده روی عیب خودشان بکشند و با سلاح دین
دانشمندان را بکوبند و از صحنه رقابت خارج کنند. مردم را از علم به عنوان آنکه با
دین منافی است می ترسانده اند.

2-طبقه تحصیل کرده و دانش آموخته ولی پشت پا زده به تعهدات
انسانی و اخلاقی؛ این طبقه نیز همین که خواسته اند عذری برای لاقیدی های خود و
کارهای خود بتراشند، به علم تکیه کرده و آن را مانع نزدیک شده به دین بهانه کرده
اند.

طبقه سومی هم همیشه بوده و هستند که از هر دو موهبت بهره
مند بوده اند و هیچگونه تنافی و تناقضی احساس نمی کرده اند. این طبقه سعی کرده اند
که تیرگیها و غبارهایی که از طرف آن دو طبقه بین این دو ناموس مقدس برخاسته فرو
بنشانند.

بحث ما درباره اسلام و علم از دو جنبه ممکن است صورت بگیرد:
جنبه اجتماعی و جنبه دینی. از جنبه اجتماعی آنطور باید بحث کنیم که آیا اسلام و
علم عملا با هم سازگارند یا سازگار نیستند؟ آیا مردم می توانند هم مسلمان باشند به
معنی واقعی کلمه که به اصول و مبانی اسلامی مؤمن باشند و به دستورهای دین عمل کنند
و هم عالم؟ یا عملا باید یکی از این دو را انتخاب کنند؟ اگر به این نحو بحث شود،
صورت مسئله این نخواهد بود که نظر اسلام درباره علم چیست و نظر علم درباره اسلام
چیست؟ و آیا اسلام چگونه دینی است؟ فقط بحث روی اجتماع است که آیا می تواند در آن
واحد هر دو را داشته باشد، یا باید از یکی از آن دو چشم بپوشد؟

جنبه دیگر این است که ببینیم نظر اسلام  درباره علم چیست؟ و نظر علم درباره اسلام چیست؟
این هم دو قسمت است: یکی اینکه اسلام درباره علم چگونه دستور داده و توصیه کرده.
آیا دستور داده که حتی الامکان از علم پرهیز داشته باشید؟ و آیا اسلام علم را
موجود خطرناک و به شکل یک رقیب برای موجودیت خود دانسته؟! یا بر عکس، در کمال
صمیمیت و شجاعت و اطمینان به خود به علم توصیه کرده و تشویق نموده است؟ قسمت دوم
این است که نظر علم درباره اسلام چیست؟

چهارده قرن از ظهور اسلام و نزول قرآن می گذرد. در همه این
چهارده قرن، علم در حال تطور و تکامل و پیشرفت بوده، مخصوصاً در سه چهار قرن اخیر،
ترقی علم به صورت جهش درآمد. حالا ببینیم علم پس از این همه توفیق و تطور  و تکامل که نصیبش شده درباره معارف و اعتقادیات
اسلام و همچنین درباره دستورهای عملی و اخلاقی و اجتماعی اسلام چه نظر می دهد؟ آیا
اینها را به رسمیت می شناسد یا نمی شناسد؟ ایا بر اعتبار آنها افزوده یا از اعتبار
آنها کاسته است؟

هر یک از این سه قسمت در خور بحث و تحقیق است، اکنون بحث ما
فقط درباره یکی از اینهاست یعنی پیرامون نظر اسلام درباره علم است.

توصیه به علم در اسلام

در اینکه در اسلام راجع به علم تأکید و توصیه شده و در کمتر
موضوعی و شاید نسبت به هچ موضوعی اینقدر توصیه و تاکیده نشده بحثی نیست.

از قدیم تریم زمانی که کتب اسلام تدوین شده در ردیف سایر
دستورهای اسلامی از قبیل نماز و روزه و حج و جهاد و امر به معروف و نهی از منکر،
بابی هم تحت عنوان «باب وجوب طلب العلم» باز شده و علم به عنوان یکی از فرائض
شناخته شده است.

گذشته از آیات قرآن کریم، مؤکدترین و صریحترین توصیه های
رسول خدا درباره علم است. این جمله از مسلمات همه مسلمانها است که رسول خدا فرمود:
«طلب العلم فریضه علی کل مسلم» تعلم و دانشجویی بر هر مسلمانی فرض و واجب است،
یعنی اختصاس به طبقه ای دون طبقه ای و به جنسی دون جنسی ندارد. هرکس مسلمان است،
باید دنبال علم برود.

و فرمود: «اطلبوا العلم ولو بالصین» – علم را پی چوئی کنید
ولو مستلزم این باشد که تا چین سفر کنید، یعنی: علم مکان معین ندارد، هر نقطه جهان
که علم هست بروید و اقتباس کنید.

باز فرمود: «کلمه الحکمه ضاله المؤمن فحیث وجدها فهو أحق
بها» – سخن علمی و حکیمانه و متقن گمشده مؤمن است، هرجا آنرا بیابد معطل نمی شود،
آن را مال خودش می داند و برمی دارد، یعنی: اهمیت نمی دهد که طرف کیست؟ مسلمان است
یا کافر ؟ همانطوری که آدمی مال خود را گم کرده در دست هر کس ببیند معطل نمی شود و
برمی دارد، مؤمن نیز علم را مال خود می داند در دست هرکه ببیند آنرا می گیرد.
امیرالمؤمنین علی (ع) همین کلمه را توضیح می دهد «الحکمه ضاله المؤمن فاطلبوها ولو
عند المشرک، تکونوا أحق بها و آهله» – حکمت گمشده مؤمن است پس به دنبالش بروید ولو
آنکه آن را در نزد مشرکان بیابیدشما از او شایسته تر و سزاوارتر خواهید بود.

علم فریضه ای است که نه از لحاظ متعلم و نه از لحاظ معلم و
نه از لحاظ زمان و نه از لحاظ مکان، محدودین ندارد، و این عالیترین و بالاترین
توصیه ای است که می توانسته بشود و شده است.

کدام علم؟ منظور اسلام است؟

چیزی که هست سخن در یک مطلب دیگر است و آن اینکه منظور
اسلام از علم چه علمی است؟ ممکن است کسی بگوید مقصود از همه این تاکید و توصیه ها
علم خود دین است. یعنی همه به این منظور گفته شده که مردم به خود دین علام شوند و
اگر نظر اسلام از علم، علم دین باشد در حقیقت به خودش توصیه کرده. و درباره علم به
معنی اطلاع بر حقایق کائنات و شناختن امور عالم، چیزی نگفته و اشکال به حال اول
باقی می ماند. زیرا هر مسلکی هر اندازه هم ضد علم باشد و با آگاهی و اطلاع و بالا
رفتن سطح فکر و معلومات مردم مخالف باشد، با آشنائی با خودش مخالف نیست بلکه خواهد
گفت: با من آشنا باشید و با غیر من آشنا نباشید. پس اگر منظور اسلام از علم، خصوص
علم دینی باشد،باید گفت موافقت اسلام با علم صفر اس و نظر اسلام درباره علم منفی
است.

برای کسی که درست با اسلام و منطق اسلام آشنا باشد جای این
احتمال نیست که بگوید نظر اسلام درباره علم منحصراً علوم دینی است، این احتمال فقط
از ناحیه طرز عمل مسلمین در قرنهای اخیر که تدریجاً دائره معلومات را کوچک تر
کردند و معلومات خود را محدود کردند، پیدا شده، و الا آنجا که می فرماید:

حکمت گمشده مؤمن است پس آن را بچنگ آورید ولو اینکه بخواهید
از دست مشرکان بگیرید. معنی ندارد که خصوص علوم دینی باشد. مشرک با علوم دین چه کار؟
جمله «اطلبوا العلم ولو بالصین» – چین به عنوان دورترین قطه و یا به اعتبار اینکه
در آن ایام یکی از مراکز علم و صنعت جهان بوده یاد شده، قدر مسلم این است که چین
نه در آن زمان و  نه در زمانهای دیگر مرکز
علوم دینی نبوده است.

گذشته از همه اینها در متن سخنان رسول اکرم تقیید و تحدید و
تفسیر شده که مقصود چه علمی است امام نه تحت عنوان اینکه فلان علم باشد یا فلان
علم، بلکه تحت عنوان علم نافع، علمی که دانستن آن فایده برساند و ندانستن آن ضرر
برساند، هر علمی که متضمن فایده و اثری باشد و آن فایده و اثر را اسلام به رسمیت
بشناسد یعنی آن اثر را اثر خوب و مفید بداند آن علم از نظر اسلم خوب و مورد توصیه
و تشویق است.

پس حسابش روشن است، باید دید اسلام چه چیز را فایده و چه
چیز را ضرر می داند. هر علمی که به منظوری از منظورهای فردی یا اجتماعی اسلام کمک
می دهد و ندانستن آن، سبب زمین خوردن آن منظور می گردد آن علم را اسلام توصیه می
کند و عر علمی که در منظورهای اسلامی تأثیر ندارد و اسلام درباره آن علم نظر خاصی
ندارد، و هر علمی که تأثیر سوء دارد با آن مخالف است.

سیره ائمه دین

ما شیعه هستیم و ائمه اطهار علیهم السلام را اوصیاء پیغمبر
اکرم می دانیم. گفتار  آنها و سیرت آنها
برای ما سند است. همانطوریکه می دانیم از اوخر قرن اول و اوایل قرن دوم
هجری،مسلمین با علوم جهان آشنا شدند و انواع علوم را از یونان و هند و ایران ترجمه
کردند و از طرفی می دانیم ائمه اطهار از انتقاد و خرده گیری به کارهای خلفا کوتاهی
نمی کردند، کتابهای ما پر است از این انتقادها. اگر بنا بود که نظر اسلام درباره
علم نظر منفی و مخالف بود علم خراب کننده و منهدم کننده دین می بود ائمه اطهار،
این عمل خلفا را که دستگاه وسیعی از مترجمین و ناقلین بوجود آورده بودند و انواع
کتب نجومی، منطقی، فلسفی، طبی، حیوان شناسی، ادبی، تاریخی ترجمه شد، انتقاد می
کردند، همانطوریکه بعضی کارهای دیگر خلفا را شدیداً مورد انتقاد قرار دادند. اگر
بنا به انتقاد می بود، این عمل بیش از هر عمل دیگر در میان عوام تحت عنوان :
«حسبنا کتاب الله» زمینه انتقاد داشت ولی هیچ اثری در طول صد و شصت سال که بر این
قضیه گذشت از انتقاد دیده نمی شود.

منطق قرآن

گدشته از همه اینها منطق خود قرآن درباره علم به شکلی است
که قابل تخصیص و اختصاص نمی باشد. قرآن علم را نور و جهل را ظلمت می داند. می
فرماید: مطلقاً نور بر ظلمت ترجیح دارد.

قرآن صریحاً مسائلی را بعنوان موضوع مطالعه و تفکر پیشنهاد
می کند. این موضوعات همانها است که نتیجه مطالعه آنها همین علوم طبیعی و ریاضی و
زیستی و تاریخی و غیره است که امروز در دنیا می بینیم. سوره بقره آیه 164 می
فرماید: «ان فی خلق السموات و الارض و اختلاف اللیل و النهار و الفلک التی تجری فی
البحر بما ینفع الناس و ما انزل الله من السماء من ماء فاحیا به الارض بعد موتها و
بث فیها من کل دابه و تصریف الریاح و السحاب المسخریین السماء و الارض لایات لقوم
یعقلون» – در آفرینش آسمانها و زمینف در گردش شب و روز، در حرکت کشتی بر روی آب که
بوسیله آن بشر منتفع می گردد، آمدن و ریزش باران که سبب حیات زمین می گردد،
حیواناتی که در روی زمین در حرکتند، گردش بادها و حالت مخصوص ابرها که در میان
زمین و آسمان معلقند، در همه اینها نشانه های قدرت و حکمت پروردگار است یعنی همه
اینها قوانین و نظاماتی دارند و شناختن این نظامات شما را به توحید نزدیک می کند.

قرآن صریحاً مردم را به مطالعه در این امور توصیه کرده و می
دانیم مطالعه همین ها است که منجر بعلم فلک و ستاره شناسی، زمین شناسی، دریاشناسی،
علم کائنات جویه، حیوان شناسی… و غیره شده است. همچنین است در سوره جاثیه آیه 2
و سوره فاطر آیه 25 و بسیاری آیات دیگر.

قرآن کتابی است که اولین مرتبه که نازل شد سخن خود را با
«خواندن»، «علم»، «کتابت» آغاز کرد. وحی قرآن با تذکر اینها آغازب گشت: «اقرأ باسم
ربک الذی خلق. خلق الانسان من علق. اقرأ و ربک الاکرم الذی علم بالقلم.» – بخوان
به نام پروردگارت. آنکه آفرید، انسا را از خون بسته آفرید، بخوان و پروردگار تو کریمترین
کریمان است که آموزانید نوشتن با قلم را.

توحید و علم

اسلام دینی است که با توحید آغاز می گردد و توحید مسئله ای
است تعقلی که تقلید و تعبد در آن جایز نیست، حتماً باید تعقل و استدلال و تفلسف در
آن باشد. اگر اسلام از ثنویت یا تثلیث آغاز شده بود، نمی توانست ورود در آن مبحث
را آزاد بگذارد، چاره ای نبود از اینکه آن را منطقه ممنوعه اعلام کند. ولی از
توحید آغاز شده که نه تنها آن را منطقه ممنوعه نمی داند بلکه منطقه ای لازم الورود
می داند، مدخل این منطقه هم از نظر قرآن تمام صفحه کائنات است،کارت ورودیش علم و تحصیل
است، ابزار و وسیله گردش در این منطقه، قوه تفکر و استدلال منطقی است.

اینها موضوعاتی است که قرآن برای مطالعه عرضه می دارد. و
اما اینکه مسلمین کمتر موفق شدن در این موضوعات به مطالعه بپردازند و بیشتر
مطالعات خود را موضوعاتی قرار دادند که هیچگونه توصیه ای از طرف قرآن نشده مطلب
دیگری است و علل خاصی دارد، فعلا جای بحث آن نیست.

اینها همه قرائنی است که نشان می دهد نظر اسلم منحصراً علوم
دینی نیست. از قدیم این مطلب مطرح بوده که آیا منظور اسلام از علمی که آن را فریضه
و واجب خوانده چیست؟ و هر دسته ای خواسته اند کلام پیغمبر را بهمان رشته معلوماتی
که خودشان داشته اند تطبیق کنند، متکلمین می گفته اند مقصود خصوص علم کلام است،
مفسرین می گفته اند مقصود علم تفسیر است، محدثین می گفته اند مقصود علم حدیث است،
فقهاء گفته اند مقصود علم فقه است که هر کسی باید یا مجتهد باشد یا مقلد. علمیا
اخلاق گفته اند، مقصود علم اخلاق و اطلاع از منجیات و مهلکاتست، متصوفه می گفته
اند مقصود علم سیر و سلوک و توحید عملی است، عزالی بیست قول در این زمینه نقل می
کند ولی همانطور که محققین گفته اند: مقصود هیچیک از این علوم بالخصوص نیست، اگر
مقصود علم خاص می بود، پیغمبر بهمان علم تصریح می کرد، مقصود هر علم مفید و
سودمندی است که بکار می خورد.

ایا علم وسیله است یا هدف؟

 توجه به یک نکته،
اشکال را بخوبی حل می کند و کاملا می توانیم بفهمیم که منظور اسلام چیست. اولا
باید دید علم از نظر اسلام هدف است یا وسیله؟ بدون شک بعضی از علوم، هدف است مثل
معارف ربوبی و خداشناسی و آنچه از شئون خداشناسی شمره می شود، مثل معارف مربوط
بخودشناسی و معاد. از اینها که بگذریم سایر علوم وسیله اند نه هدف، یعنی هر علمی
از آن جهت لازم و مفید است که مقدمه و وسیله انجام یک عمل و یک وظیفه است، همه
علوخم دینی – باستثناء معراف الهی- از قبیل علم اخلاق و فقه و حدیث همین طورند،
یعنی همه وسیله اند نه هدف، تا چه رسد به مقدمات ادبی و منطق مهمولی که در مدارس
دینی خوانده می شود.

لهذا فقهاء و علماء دینی اصطلاحی دارند می گویند وجوب علم،
نهیؤی است یعنی از آن جهت واجب است که آمادگی و نهیؤ می دهد برای کاری که موافق با
منظور اسلام است. حتی خود یاد گرفتن مستقیم مسائل عملیه یعنی احکام و مسائل نماز و
روزه و خمس و زکاه و حج و طهارت که معمولا در رساله های عملیه ذکر می شود، فقط
برای این است که شخص بتواند و آماده بشود که وظیفه دیگری را درست انجام دهد مثلا
یک نفر مستطیع که می خواهد بحج برود باید یاد بگیرد تا آمادگی و تهیؤ پیدا کند که
مراسم حج را درست انجام دهد.

وقتی که این اصل را دانستیم نوبت به اصل دیگر و مطلب دیگر
می رسد و آن اینکه اسلام چگونه دینی است؟ و چه هدفهائی دارد؟ و چگونه جامعه ای می
خواهد؟ منظورهای اسلامی چه اندازه وسعت دارد؟ آیا اسلام تنها به چهار مسئله عبادی
و اخلاقی قناعت کرده؟ یا دامنه و دستورهای این دینف در همه شئون حیاتی بشر گسترش
یافته است و بهمه شئون حیاتی و اجتماعی و اقتصادی و سیاسی بشر نظر دارد و در همه
آنها منظور هدفهائی دارد که باید تأمین گردد؟ آیا اسلام می خواهد که جامعه ملمان
مستقل باشد، یا اهمیت نمی دهد که زیردست و محکوم باشد؟ بدیهی است که اسلام جامعه
ای می خواهد مستقل، آزاد، عزیز، سربلند و مستغنی.

و باز مطلب سومی را هم باید بشناسیم و توجه کنیم و آن اینکه
امروز دهنیا برپاشنه علم می چرخد ، کلید همه حوائچ، علم و اطلاع فنی است. بدون علم
نمی توان جامعه ای غنی، مستقل، آزاد، عزیز و قوی بوجود آورد. خودبخود نتیجه می
گیریم که: در هر زمانی خصوصاً در این زمان فرض و واجب است بر مسلمین که همه علومی
را که مقدمه رسیده به هدفهای اسلامی است فراگیرند و کوتاهی نکنند.

با این مقیاس می توانیم همه علوم مفید را علوم دینی بدانیم.
می توانیم بشناسیم چه علمی واجب کفائی است و چه علمی واجب عینی، می توانیم بفهمیم
که در یک زمان ممکن است خواندن یک علمی از واجب واجبات باشد و در زمانی دیگر آنطور
نباشد، این دیگر بستگی دارد به میزان هوشیاری و توجه کسانی که در هر زمانی اجتهاد
می کنند و به استنباط احکام می پردازند.

 

/

شرح زیارت امین الله علیه السلام

شرح زیارت امین الله علیه السلام

قسمت چهارم

ایت الله محمدی گیلانی

*سلام، تحیّت و تعارفی است که شریعت اسلام آن را سنّت قرار
داده.

*کلامی از ویل دورانت در تغییر آداب و سنن در فرایند
تمدّنها.

*کلامی از صالح المتألهین «ره» درباره سنّت جاهلیت در این
باب، سؤالی است عویص: آیا ائمه طاهرین علیهم السلام به سلام و دعا و زیارت ما
منتفع می شوند؟

*اشاره ای به کلام محدّث بزرگوار مجلسی اول «ره» در ورضه
المتقین.

گفتیم زیارت امین الله علیه السلام، از امام محمد باقر علیه
السلام در بحار الانوار از کتاب فرحه الغری سید غیاث الدین ابن طاوس «ره» نقل
گردیده و در کتاب کامل الزیارات ثقه جلیل القدر جناب الشیخ جعفربن محمد بن قولویه
قمی«ره» از امام صادق علیه السلام روایت شده که ما طبق این روایت به شرح آن می
پردازیم:

طبق این روایت امام صادق علیه السلام می فرمایند: «زین
العابدین علی بن الحسین علیهما السلام قبر امیرالمّؤمنین علی بن ابی طالب علیه
السلام را زبارت نمودند و بر قبرشان ایستادند و گریه کردند». سپس گفتند: «السلام
علیک یا امیرالمؤمنین…».

همه مسلمین و آشنایان به اسلام می دانند که «سلام» تحیّت و
تعارفی است، که شریعت مقدسه اسلام، القاء آن را در هنگام ملاقات، سنّت قرار داده
است و در فقه اسلامی، صیغه های تسلیم و حدود و ثغور آن، مورد بحث و دقت قرار گرفته
است.

در تاریخ تمدنها هنگامی که از روابط انسانها با هم گفتگو می
شود، سنّتها و رسوم و  اداب و عقائد آنها
را بازگو می کنند و روحیه و رفتارشان را در ابعاد مختلف نقل می نمایند که در
فرایند جریان حوادث و مدار تحول تمدن، سنتها و آدابشان اشکال مختلف به خود گرفته
اند و به قول ویل دورانت:

«هر عمل از لحاظ اخلاق زشت محسوب می شود، روزی در میدان
تنازع بقاء عنوان فضیلت داشت و آن روز که اوضاع و احوالی که آن را موجب می شده از
بین رفته این فضیلت هم عنوان رذیلت پیدا کرده است… یکی از هدفهای اساسی قانون
گزاری اخلاقی آن است که تمایلات طبیعی بشر را که تغییر ناپذیر است یا تقریباً
تغییر ناپذیر است با احتیاجات زندگی اجتماعی که دائماً در تغییر است، متناسب و
هماهنگ سازد، بطور کلی باید گفت که بی شرافتی و خیانت با مدنیِت متولد می شود، چه
در این هنگام است که تردستی و چابکی مورد ستایش قرار می گیرد و چیزهای دزدیدنی
فراوان می شود و تعلیم و تربیت نیروهای عقلی را به راههای خوب و بد مسلط می سازد،
در همان حین که مالکیت میان ملل ابتدائی پیش می رفت، دزدی و دروغ نیز پابه پا
همراه آن بود».

( تاریخح اجتماعی ایران ج1 ص 514)

کلام این محقّق: «یکی از هدفهای اساسی قانونگزاری اخلاقی آن
است که تمایلات طبیعی…« کلامی است تحسین برانگیز که تشریع سنّت «سلام» در هنگام
ملاقات مبتنی بر این اصل فطری است که استاد بزرگوار حضرت صالح المتألهین علامه
طباطبائی قدس سره در تفسیر شریف «المیزان» متعرض شده اند که خلاصه ترجمه کلام
حضرتشان چنین است:

امتها و اقوام با همه اختلافی که در تمدن و توحّش و تقدم و
تأخر دارند، بدون استثناء، تحیتی در مجتمعات آنان دائر است که در هنگام ملاقات،
بدان تحیّت با هم تعارف می کنند بعضی با اشاره سر، بعضی با دست، و بعضی با بلند
کردن کله خویش ازسر،  نظیر اینها، رسم
تحیّت و تعارف را انجام می دهند و با تأمل در تحیّات و تعارفات رائجه روشن می شود
که همه آنها در شکلهای مختلف به نوعی خضوع و احیاناً به گونه ای از مذلّت و
خاکساری اشاره دارند که دانی نسبت به عالی ابراز و اظهار می نماید، و به تعبیر
دیگر از رسم استعبادی که همواره در عصر مسیحیت میان امم رائج بوده حکایت می کند و
این آداب و ثنّیت و بت پرستی است که از پستان استعباد ارتضاع می نماید.

دین حنیف اسلام بزرگترین اهتمامش، محو و ثنیّت و هر رسوم و
آداب و اعمالی است که منتهی به آن می شوند،و از این رو است که برای این شأن، طریقه
عادله و سنّتی مقابل سنّت و ثنیّه اتخاذ فرموده اند و آن القاء «سلام» است که
اعلان امنیت به مخاطب است و اینکه حرّیت فطری وی به جمیع ابعادش از جانب سلام
کننده در أمن است، زیرا اول چیزی که در اجتماع تعاونی بین افراد مورد نیاز است
همانا مأمون بود جان و عرض و مال و هر امری که منتهی به اینها می شود می باشد و
همه اینها مندمج در «سلام» است که القاء آن در هنگام ملاقات مسنون است قال تعالی:

«فاذا دختلتم بیوتاً فسلّموا علی انفسکم تحیه من عندالله
مبارکه طیبه». (النور -61)

-چون به خانه های همدیگر داخل می شوید بر یکدیگر سلام کنیدف
این تحیتی است مبارک و پاکیزه از جانب خدا.

و در تأدیب رسول الله صلی الله علیه و آله می فرماید که به
مؤمنین هنگام شرفیابی آنان بمحضر شریفش سلام کند با آنکه آن بزرگوار سید آنان است.

«واذا جاءک الذین یؤمنون بآیاتنا فقل سلام علیکم کتب ربّکم
علی نفسه الرحمه». (الانعام – 57)

-چون آنان که به آیات ما ایمان می آورند به نزدت می آیند،
بگو: سلام بر شما، خدای تعالی بر خویش مقرّر فرموده است که شما را رحمت کند. و نیز
امر فرموده که بغیر مؤمنین نیز سلام کند.

«فاصفح عنهم و قل سلام فسوف یعلمون» (الزخرف – 89)- پس از
آنها درگذر و بگو: سلام که بزودی خواهند دانست.

و این تحیّت یعنی القاء سلام، در میان عرب جاهلیت معمول به
بوده است، چنان که از اشعار و قصص ایام جاهلیت بر می آید و در لسان العرب آمده:
«عرب جاهلیت به همدیگر تحیت می گفتند و یکی به دیگری می گفت: «أنعم صباحاً و ابیت
اللعن،  و سلام علیکم می گفتند و انگار که
تعبیر مذکور را نشانه مسالمت و این که ستیزی در بین نیست، قرار می دادند، سپس
اسلام آمد و بر سلام اکتفا کردند».

بلی خدای سبحان این تعببیر سلام را در قصص ابراهیم کثیراً
از او حکایت کرده است و این امر گواه بر این است که این سنت طیبه از بقایای دین
حنیقف ابراهیم صلوات الله علیه نظیر حج در نزد عرب است قال تعالی: «قال سلام علیک
سـأستغفر لک ربّی» (مریم – 47)

و مهم تر آنکه خدای سبحان این تعبیر «سلام» را تحیّت برای
خویش اخذ فرموده و در مواردی استعمال کرده است قال تعالی: «سلام علی نوح فی
العالمین» (الصافات – 79) و قال: «سلام علی ابراهیم» (الصافات – 109) و قال :
«سلام علی موسی و هارون» (الصافات – 120) و قال: «سلام علی آل یاسین» (الصافات –
130) و قال: «سلام علی المرسلین» (الصافات – 181)

و فرموده اند که این تحیّت ملائکه مکرمین علیهم السلام است:
«الذین تتوفاهم الملائکه یدخلون علیهم من کل باب سلام علیکم» (النحل – 32) و قال:
« والملائکه یدخلون علیهم من کل باب سلام علیکم» (الرعد – 24)

و ایضاً فرموده اند: این تحیت اهل جنت است: «و تحیتهم فیها
سلام» (یونس – 10) و قال تعالی: «لا یسمعون فیها لغواً و لا تأثیماً الا قیلاً
سلاماً سلاماً» (الواقعه – 26) (انتهی کلام الاستاد العلامه رضوان الله علیه –
المیزان ج5 ص 31 الی ص 33).

سلام در لغت به معنی سلامت و منزه بودن از آفات ظاهر و باطن
است و «السلام» از اسماء الله تعالی است که به معنی منزه بودن حضرتش از هر نقص و
عیب است و قوله تعالی: «لهم دار السلام عند ربهم» (الانعام – 127) یعنی دار و
سرمنزلی که منزه و مبّی از همه مکروهات دنیوی از بیماری و رنج و فقر و غم و غصه و
فراق محبوب و پیری و ناکامی است و در مقام تحیّت به ملاحظه تعدی آن به «علی» بع
معنای حفظ  و نحو آن اشراب گردیده است و
چنانکه گفتم: اعلان امنیت از سلام کننده بر سلام شونده است و با ملاحظه اشراب
معنای حفظ، چنین معنا می دهد: «نعمتهائی که خدای تعالی به شما موهبت فرمود، مأمون
و محفوظ باد» که باین تفسیر مفهوم دعا از آن مستفاد است و در ما نحن فیه: «السلام
علیک یا امیرالمؤمنین» نیز به همین معنی است یعنی: یا امیرالمؤمنین نعمتهای حق
تعالی که به شما موهبت شده از علوم نو اسم اعظم و طهارت از رجس و عصمت در همه
اعمال و  اقوال و احوال و وساطت در افضه
خیرات و نظایر اینها، مأمون و محفوظ باد و بعبارتی :أمن و حفظ الهی «نسبت به مواهب
و عطایا» بر شما است و شما در سایه امن و حفظ الهی برقرار باشید.

در اینجا سؤالی قابل طرح است که در اذهان بسیاری از مؤمنین
خصوصاً آنانکه برای امیرالمؤمنین و ائمه معصومین علیهم السلام معتقد به ولایت
مطلقه اند و آن بزرگواران را مجاری و وسائط فیضهای الهی می دانند و به تعبیر وارد
در زیارات و روایات، آنان را معدن الرحمه و اولیاء النعم و خزّان علوم الهی می
دانند و رایت عبدالسلام بن صالح هروی از امام رضا علیه آلاف التحیه و الثناء که به
زبان معرفت مورد شرح و تفسیر در کتاب مصباح الهدایه امام بزرگوار قدس سره القدوسی
واقع گردیده، تدیّن به چنین اعتقادی را تحکیم می کند و صدها روایات دیگر روشن گر
آن و پدیدآور این سؤال است که دعاء ما – با توجه به مقامات ائمه علیهم السلام- چه
نفعی برای آنان دارد؟ زیرا با توجه به آنچه که از روایات و زیارات وارده مستفاد می
گردد، مقامات قرب آنان عندالله تبارک و تعالی به گونه ای است که قابل زیادت نیست
که بوسیله دعاء، آن هم دعاء ما بر آن افزوده گردد چنانکه علامه مرحوم محدّث کبیر
المولی محمد تقی، مجلسی اول رحمه الله تعالی در روضه المتقین متعرض گردیده اند؟!

ادامه دارد

 

/

همواره به یاد خدا باشید

تفسیر سوره رعد

همواره به یاد خدا باشید

ن و القلم و ما یسطرون

آیت الله جوادی آملی

قسمت شصت و پنجم

«الّذین آمنوا و تطمئنّ القلوبهم بذکر الله، ألا بذکر الله
تطمئنّ القلوب* الّذین آمنوا و عملوا الصّالحات طوبی لهم و حسن مآب». (سوره رعد –
آیه 28-29)

آنان که ایمان آوردند و دلهایشان به یاد خدا آرام می گیرد،
بدانید که دلها به یاد خدا آرام می گیرد. آنان که ایمان آوردند و کارهای شایسته
انجام دادند، بشارت به خوشی و سرانجام نیک برای آنها است.

روی تناسب حکم و موضوع که با ذکر خدا، قلب می آرمد، استفاده
شد که قسمت مهم ذکر، قلبی است نه زبانی و در این باره روایتهائی بررسی شد، اکنون
به ادامه روایات می پردازیم:

روایت چهارم:

«عن حریز، عن زراره عن احدهما قال: لا یکتب الملک الا ما
سمع و قال الله عزوجل: [و اذکر ربک فی نفسک تضرّعاً و خیفه] فلا یعلم ثواب ذلک
الذکر فی نفس الرجل غیر الله عزوجل لعظمته».

زراره از امام باقر یا امام صادق علیهما السلام نقل می کند
که فرمود: فرشته ها اذکار مسموع و شنیده شده را می نویسند، امام آنچه در جان می
گذرد، ذکر قلبی است نه ذکر زبانی، ثواب آن را جز خدای سبحان احدی نمی داند برای
اینکه آن ذکر بقدری عظیم است که فرشتگان پی به عظمتش نمی برند. آنها اصل خاطرات را
یادداشت می کنند اما درجه این ذکر را نمی دانند چون انسان می تواند بجائی برسد که
بسیاری از فرشتگان از رسیدن به آن مقام ناتوان اند. پس درجات بعضی از اولیای خدا
را فقط خدا می داند و بس و فرشتگان حتی نمی توانند آن را ثبت و ضبط نیز بکنند.

البته مصادیقی برای ذکر خدای سبحان یاد شده که مؤثر هستند
ولی عمده آن است که انسان در قلبش به یاد حق باشد.

روایت پنجم: درباره یاد خدا کردن در هر مجلس:

در جلد نهم کافی – ص 497 از امام صادق علیه السلام نقل شده
است که فرمود:

«قال الله عزوجل لموسی اکثر ذکری باللیل و النهار و کن عند
ذکری خاشعاً و عند بلائی صابراً و اطمئنّ عند ذکری».

-خداوند به حضرت موسی فرمود: ای موسی! در شبانه روز بسیار
به یاد من باشد و هنگام یاد من، خاشع باش و بر بلای من صبر کن و هنگام ذکر من،
مطمئن باش و چیزی تو را نلرزاند.

«واعبدنی و لا تشرک بی شیئاً، الیّ المصیر. یا موسی اجعلنی
ذخرک وضع عندی کنزک من الباقیات الصالحات».

-و مرا عبادت کن و شریکی برایم قرار نده که بازگشت همگان به
سوی من است. ای موسی! مرا ذخیره خودت قرار بده و گنجی که از باقیات الصالحات و
اعمال نیک داری نزد من به ودیعت بگذار.

روایت ششم: در باب بسیار ذکر خدا کردن:

امام ششم علیه السلام فرمود: «ما من شی ء الا و له حدّ
ینتهی الیه، الا الذکر فلیس له حدّ ینتهی الیه».

-هر چیزی حد و اندازه ای دارد که هر وقت به آنجا رسید
متناهی می شود مگر ذکر خدا که حدّ معینی ندارد.پ

سپس حضرت شواهد را ذکر می کند و می فرماید:

«فرض الله عزوجل الفرائض فمن أداهنّ فهو حدّهن و شهر رمضان
فمن صامه فهو حدّه و الحجّ فمن حجّ فهو حدّه الا الذکر فان الله عزوجل لم یرض منه
بالقلیل و لم یجعل له حداً ینتهی الیه».

-خداوند واجب ها را معیت فرموده و برای هر واجبی هم حدّ
معینی ذکر فرموده پس هر که آن واجب را انجام داد، حدّش را به پایان رسانده و هرکه
ماه رمضان را روزه داشت، حدّش را به پایان رسانده و هر که حج را بجای آورد ، آن را
به اتمام رسانده مگر ذکر که خدای عزوجل به اندک راضی نشد و برای آن حدّ معینی ذکر
نکرد و مرزی برایش قائل نشد.

سپس امام صادق علیه السلام این آیه را تلاوت فرمود:

«یا ایها الذین آمنوا اذکروا الله ذکراً کثیراً و سّبحوه
بکره و اصیلاً» (سوره احزاب – آیه 42)- ای مؤمنین، بسیار ذکر خدا کنید و هر صبح و
شام او را تسبیح گوئید.

«لم یجعل الله له حداً ینتهی الیه» – خداوند برای ذکر الله
حد و مرزی قرار نده به آن بیانجامد.

سپس به عنواهن شاهد از سیره پدر بزرگوارش امام باقر علیه
السلام نقل می کند:

«وکان ابی علیه السلام کثیر الذکر. لقد کنت امشی معه و انه
لیذکر الله و آکل معه الطعام و انه لیذکر الله و لقد کان یحدّث القوم و ما یشغله
ذلک عن ذکر الله و کنت آری لسانه لازقاً بحنکه یقول لا اله الا الله. و کان یجمعنا
فیأمرنا بالذکرذ حتی تطلع الشمس».

-پدرم امام باقر
علیه السلام بسیار ذکر خدا می گفت: من همواره با او راه می رفتم و او به یاد خدا
بود و با او غذا می خوردم و او ذکر خدا می گفت و حتی وقتی با مردم حرف می زد، شرکت
در جلسات مردم او را مانع از ذکر خدا نبود و من مرتب می دیدم که زبانش به زیر
گلویش می چسبید و لا اله الا الله می گوید و او پیوسته ما را جمع می کرد و بین
الطلوعین بیدار نگه می داشت و ما را به خواندن ذکر (و قرآن) امر می فرمود تا آفتاب
طلوع کند.

روایت هفتم:

ابن فهد که از معدود علمای کم نظیر است و یکی از انوار الهی
است در کتاب عدّه الداعیش از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نقل می کند که
فرمود:

«أبخل الناس رجل یمرّ بمسلمٍ و لا بسلّم علیه و أکسل الناس
عبدٌ صحیحٌ فارغٌ لا یذکر الله بشفهٍ و لا بلسانٍ و أسرق الناس الذی یسرق من
صلاته، تلفّ کما یلفّ الثوب الخلق. فیضرب بها وجهه و أجفی الناس رجلٌ ذکرت بین
یدیه فلم یصلّ علیّ و أعجز الناس من عجر عن الدعاء».

-بخیل ترین مردم کسی است که بر یک مسلمانی می گذرد و بر او
سلام نمی کند.

کسل ترین و پژمرده ترین مردم کسی است که سالم و توانا و
بیکار است ولی نه با لب و نه با زبان، ذکر خدا را نمی گوید.

دزدترین مردم کسی است که از نمازش می دزدد(نمی داند چه می
خواند) او را مانند لباس کهنه ای که پیچیده می شود، می پیچانند و نمازش را بر
صورتش پرت می کنند.
با جفاترین مردم کسی است که اسم من برده شود و بر من صلوات نفرستد. و ناتوان ترین
مردم کسی است که از دعا خواندن عاجز باشد.

پس معلوم می شود، مقصود از ذکر، ذکر قلبی است و اگر کسی
نداند چه در نماز می خواند و با خدای خودش چگونه راز ونیاز می کند همان نمازی که
باید شفاعتش کند، از او شکایت می کند و نمازش را پیچیده، بر سرش می زنند.

روایت هشتم:

«وعنهم علیه السلام انّ فی الجنه قیعاناً فاذا أخذ الذاکر
فی الذکر اخذت الملائکه فی غرس الاشجار، فربما وقف بعض الملائکه فیقال له لم وقفت؟
فیقول: ان صاحبی قد فتر عن الذکر».

-در بهشت بیابانهای کشت نشده ای است؛ پس اگر ذاکر به یاد حق
متذکر شد، فرشتگان شروع به کاشتن درخت در آن زمین می کنند و گاهی ممکن است یکی از
فرشتگان، دست از کاشتن بردارد، پس به انو گفته می شود: چرا توقف کردی؟ می گوید:
برای اینکه دوست من که ذکر می گفت، از ذکر خدا خسته شده است.

درجات ذکر:

ذکر خدا درجات هدایت را افزایش می بخشد.

در سوره کهف، آیه 23 آمده است:

«ولا تقولن لشیء انی فاعل ذلک غذاً الا أن یشاء الله و اذکر
ربک اذانسیت و قل عسی أن یهدین ربّی لاقرب من هذا رشداً».

-درباره چیزی مگو که فردا انجامش می دهم مگر آنکه خدا
بخواهد و چون دچار فراموشی و نسیان گشتی پروردگارت را یاد کن و بگو شاید خدا هم
مرا به چیزی که به حق و صواب نزدیکتر از این باشد، هدایت کند.

در این  آیه، خداوند
به پیامبرش دستور می دهد تا امت از آن استفاده کنند. می فرماید: اگر خدا را فراموش
کردی به یاد خدا باش تا بر هدایتت افزوده گردد. معلوم می شود هر درجه ای از ذکر که
هم سطح خود ایمان و هدایت را در بردارد، زمینه ای است برای درجه بعدی و هدایت
بالاتر و ایمان افزونتر.

«واذکر ربک اذا نسیت» – یعنی اگر آن درجه عالیه را از دست
دادی، باز هم به یاد خدا باش و متذکر خق باش تا خداوند رشد بیشتر و بهتری به تو
مرحمت کند.

قرآن رشد را یک وصف جامع قلبی می داند. در سوره حجرات، آیه
7 می فرماید:

«ولکن الله حبّب الیکم الایمان و زیّنه فی قلوبکم و کرّه
الیکم الکفر و الفسوق و العصیان، اولئک هم الراشدون».

-ولی خداوند ایمان را برای شما محبوب قرار داد و آن را در
قلبتان زینت بخشید و کفر و تباهی و عصیان را برای شما بد جلوه داد. آنان هستند که
رشد دارند.

اگر کسی دارای آن دو صفت ثبوتی و آن سه صفت سلبی بود، راشد
است. در این ایه کریمه می فرماید که به امید رشد بهتر و افزونتر، به یاد حق باشید.
بگو: امید است که خدای سبحان راه بهرت و نزدیکتری را به من ارائه بدهد.

معلوم می شود ذکر درجاتی دارد و در قبال هر درجه، طمأنینه
ای است و هر درجه، زمیه رسیدن به درجات دیگر را فراهم می کند.

اگر در سوره انفال فرمود: «لهم درجات» و در سوره آل عمران
فرمود: «هم درجات»، دو معنای متفاوت است. این طور نیست که فقط یک لام حذف شده
باشد. بلکه مؤمن به جائی می رسد که خود درجه ایمان می گردد نه اینکه فقط درجاتی
برای او معین می شود. گاهی انسان درجاتی پیدا می کند که احیاناً قابل زوال است ولی
گاهی آنچنان این دو امر رسوخ می کند که خود، درجه ای از ایمان می گردد نه اینکه
فقط دارای درجه باشد.

پس «لهم درجات» که در سوره انفال آمده است،مربوط به یک  مرحله است و «هم درجات» که در سوره آل
عمران  آمده است، مربوط به مرحله بالاتری
است.

بنابراین، هر درجه ای از ایمان، درجات بعدی را فراهم می کند
و از این شواهد معلوم می شود منظور از ذکر، ذکر قلبی است و اگر می فرماید: «و اقم
الصلاه لذکری» آن نمازی را ذکر می داند که انسان بداند چه می گوید و چه می خواند،
چنانکه در ورایت ابن فهد ملاحظه کردیم.

والحمد لله رب العالمین

ادامه دارد

 

/

امام هشتم، پناه محرومان

امام هشتم، پناه محرومان

امام هشتم حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام – طبق اشهر
روایات- در روز پنجشنبه 11 ذیقعده الحرام سال یکصد و چهل و هست هجری در مدینه
منوره، متولد شد.

امام رضا سلام الله علیه بیست و نه سال و چند ماه با پدر
بزرگوارش زیست و بعد از شهادت پدرش بیست سال امامت کرد.

القاب مبارکش: سراج الله، نورالهدی، قره عین المؤمنین،
الفاضل، الصابر، الوفیّ، الصّدیق، الرّضی و الرضا می باشدد کنیه مبارکش: ابوالحسن
است.

یکی از صفات برجسته و اخلاق والای امام هشتم علیه السلام،
مواسات و همدردی با بیچارگان و مستضعفان بود، او فریاد رس محرومان و چاره ساز
بیچارگان بود، چنانچه در زیارتش می خوانیم: «السلام علی غوث اللهفان».

امام هشتم آنقدر نسبت به زیردستان با بزرگواری و مهر و محبت
رفتار می کرد که هرگاه سفره غذا را برایش می گستردند، تمام خادمان و نوکران حتی
دربارن و نگهبان را فرا می خواند و برذ س ر سفره، در کنار خویش می نشاند و با آنها
غذا می خورد. و در موقع فراغت، اطرافیان را جمع می کرد و با آنها گفتگو می نمود و
مأنوس می شد.

امام رضا علیه السلام هیچ خادمی را که مشغول غذا خوردند
بود، به کار نمی گرفت و همواره با آنان می فرمود: که اگر من از سر سفره بلند شدم،
شما برنخیزید تا وقتی که غذاخوردنتان تمام شود.

مرحوم کلینی «قدس سره» در کافی از مردی بلخی نقل کرده است
که گفته:

من در سفر خراسان همراه امام بودم، روزی دستور داد سفره را
بگسترانند و تمام نوکران را که بیشتر سودانی بودند، فراخواند تا با آنان غذا
بخورد.

این مرد بلخی که از اخلاق والای امام چندان باخبر نبود و از
آن همه تواضع و فروتنی حضرت آگاهی نداشت. خدمتش عرض می کندک بهتر بود برای
بینوایان سیاه سفره ای جدای از سفره خود تهیه می کردید!

حضرت در پاسخ می فرماید: ساکت باش! خدای ما و آنان یکی اس،
پدر و مادر ما   آنان یکی است و ارزش هر
انسانی در گرو اعمال و رفتارش است. یعنی: هرگز رنگ پوست و امتیازات مادّی و شخصیت
اجتاعی، نزد خداوند، فضیلت و ارزش به شمار نمی آید، چه بسا آن برده سیاه، قرب
بیشتری نزد پروردگارش داشته باشد و یک فرد با شخصیت که دارای شرافت حسبی و نسبی
است، نزد خداوند پشیزی ارزش نداشته باشد.

این درسی که امام هشتم به تمام مسلمانان در طول تاریخ می
دهد، فراگرفته از آیه قرآن است که : «ان اکرمکم عندالله اتقاکم» و انعکاس صدای
رسول گرامی اسلام است که فرمود: «لافضل لعربی علی اعجمی و لا لابیض علی اسود الا
بالتقوی».

امام هشتم و تمام امامان معصوم ما اگر احترامی برای افراد
قائل بودند، فقط در چارچوب تقوای الهی بود و لا غیر. هرگز امتیازات پوشالی که در
اثر داشتن مال یا شخصیت های کاذب بدست می آید، در نظر آن بزرگان، ارزش و امتیاز به
حساب نمی آید. و لذا می بینیم امام هشتم که نسبت به تمام افراد با ایمان احترام
ویژه ای قائل است، وقتی فضل بن سهل، ذوالریاستین،با آن مقام استکبباری که در ردگاه
مأمون دارد، به خدمت حضرت می رسد، یک ساعت سرپا می ایستد و حضرت رضا اصلاً به او
توجهی نمی کند و پس از ساعتی سربلند کرده به او می گوید: چه حاجتی داری؟ او نامه
مأمون را برای حضرت می آورد و پس از اینکه حضرت نامه را می خواند و او همچنان برپا
ایستاده است، سرانجام از امام درخواست می کند که به او عطیه ای مانند عطیه9 مأمون
بپردازد. حضرت می فرماید:

اگر از مخالفت اوامر الهی برای همیشه، دست برداری، هرچه از
ما بخواهی به تو میدهیم. یعنی: در صورتی برای تو ارزش قائل خواهیم بود که تو با
تقوا و پرهیزکار باشی وگره تو را در محضر امام جائی نیست.

ابراهیم بن عباس که مدّت ها در خدمت حضرت بوده است، درباره
رفتار امام رضا علیه السلام با زیردستان و مردم معمولی چنین نقل می کند:

»ما رأیت اباالحسن الرضا علیه السلام جفا أحداً بکلامه
قطّ  و لا اتکأ بین یدی جلیس له قطّ ولا
رأیته شتم أحداً من موالیه و ممالیکه قطّ و لا رأیته تفل قطّ و لا رأیته یقهقه فی
ضحکه قطّ بل کان ضحکه التبسّم. و کان اذا خلا و نصبت مائدته، أچلس معه علی مائدته
ممالیکه حتی البواب و السائس».

هرگز نیافتم امام رضا علیه  السلام در سخنانش با کسی جفا کند و ندیدم که سخن
را بر کسی قطع کند تا آن طرف سخن خود را به پایان برساند و هرگز نیازمندی را رد
نکرد تا آنجا که در توانش بود و هیچ وقت در برابر کسی که ر وبرویش نشسته بود، پا
را دراز نمی کرد و تکیه نمی داد. و من او را نیافتم که یکی از بردگان و غلامانش را
دشنام بدهد و ناسزا گوید و هیچ وقت ندیدم او را که اب دهان بر زمین بیاندازد.

او هیچ وقت با صدای بلند نمی خندید و فقط تبسم می کرد.
هرگاه تنها می شد و سفره غذا را می گستردند، دستور می داد تمام نوکران و بردگان
حتی نگهبان و دربان و دامپرور را بیاورند و بر سفره خود می نشاند و با آنها غذا می
خورد.
ابراهیم بن عباس در ادامه روایتش درباره عبادت و پارسائی حضرت چنین می گوید:

«وکان علیه السلام قلیل النوم بالیل، کثیر السّهر. یحیی
اکثر لیاله من أوّلها الی الصبح. و کان کثیر الصیام فلایفوته صیام ثلاثه ایام فی
الشهر و یقول: ذلک صوم الدهر. و کان کثیر المعروف و الصّدقه من السّر، و اکثر ذلک
یکون منه فی اللیالی المظلمه. فمن زعم آنه رأی مثله فی فضله، فلا تصدّقوه».

آن حضرت شبها کمتر در بستر خواب می آرمید و بیشتر شب زنده
داری می کرد. بیشتر شبها را تا به صبح بیدار بود و به عبادت می گذراند.

او بسیار روزه می گرفت و هیچ وقت سه روز روزه در ماه را ترک
نمی کرد و می فرمود: ثواب یک عمر روزه دارد.

امام رضا علیه السلام در پنهانی بیشتر به کار خیر می پرداخت
و به بیچارگان صدقه می داد و بیشتر اوقات صدقه دادنش در تاریکی شب بود. پس هر که
ادعا کند که کسی مانند او در فضیلت و بزرگواری سراغ دارد، تکذیبش کنید.

مرحوم کلینی از «الیسع بن حمزه» نقل کرده است که گفت:

من در محضر امام رضا علیه السلام نشسته بودم که جماعت زیادی
از مردم، در خدمتش نشسته بودند و از حلال و حرام خود و مسائل شرعی خود، سؤال می
کردند و جواب می شنیدند. در این میان، مردی بلند قامت با سیمائی گندمی وارد شد و
بر حضرت سلام کرد و عرض نمود: من یکی از محبّان و علاقمندان شما و پدران و
نیاکانتان هستم. اکنون از سفر حج بازگشته ام و تمام موجودی خود را از دست داده و
چیزی برایم باق4ی نمانده است و دیگر نمی توانم به سفر خود ادامه دهم. چاره ای
برایم بیاندیشید تا مرا به شهر و دیارم بازگردانید و من وقتی به وطنم بازگشتم، چون
فردی مالدار و بی نیاز هستم، پولی را که بر من عطا می کنید، از طرف شما به فقرا می
دهم و برآنها انفاق می کنم زیرا مستحق کمک مالی نیستم.

راوی می گوید: حضر ت به او فرمود: بنشین، خدا تو را رحمت
کند. سپس خود مشغول سخن گفتن با مردم شد و همچنان به گفتگو با آنان ادامه داد تا
آنکه کم کم مردم پراکنده شدند و فقط من و خیثمه و سلیمان جعفری و آن مرد خراسانی
در آنجا ماندیم.

حضرت به اندرون منزل رفت و لحظه ای بعد بیرون آمد و در را
بست و از پشت در، دست مبارکش را بیرون آورد و فرمود:

آن مرد خراسانی کجا است؟

عرض کرد: من اینجا هستم.

فرمود: این دویست دینار را بگیر و مخارج خود را با آن تأمین
کن وهیچ لزومی ندارد که در وطن خود، از جانب من، آن مقدار را به فقرا بدهی و از
منزل خارج شو که من تو را نبینم و تو مرا نبینی (تا از روی یکدیگر خجالت نکشیم).

سلیمان عرض کرد: قربانت گردم! شما با این همه عطیّه که به
این مرد مرحمت کردید و او را مورد محبت و مهر خویش قرار دادید، چرا در پنهانی و از
پشت در این کار را انجام می دهید؟

حضرت فرمود: خوف این داشتم که ذل و خواری سئوال در برآوردن
نیازش، در روی او مشاهده کنم. مگر نشنیده ای که رسول خدا صلی الله علیه و آله و
سلم فرموده است:

«المستتر بالحسنه تعدل سبعین حجه…» کسی که در پنهانی و
خفا احسان می کند، کارش معادل با هفتاد حج خانه خدا می باشد.

سپس ادامه داد: آیا نشنیده ای این بیت شعر را که می گوید:

مستی آته یوماً أطالب حاجه

                        رجعت
الی أهلی و وجهی بمائه

اگر روزی نزد او برای نیازی بروم، در حالی به سوی خانواده
ام باز می گردم که آبرویم محفوظ مانده و دچار ذلّت و خواری سئوال نمی شوم.

فرا رسیدن عید سعید ولادت آن حضرت را به مقام منیع ولی الله
الاعظم ارواحنا فداه، مقام معظم رهبری و ملت مسلمان و علاقمند به اهل بیت علیهم
السلام، تبریک و تهنیت عرض کرده، از حضرتش تمنا داریم، با بزرگواری و عظمتش
نیازهای دنیا و آخرت ما را برآورده سازد و ما را از درگاهش نومید باز نگرداند.

 

/

سخنان معصومين

سخنان معصومین

ویژگیهای شیعیان

*رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم:

«انّ شیعتنا من شیّعنا و تبعنا فی أعمالنا». (بحار- ج67 – ص
155)

همانا شیعیان ما کسانی هستند که در اعمال و کردارمانف از ما
پیروی و تبعیّت می کنند.

*امیرالمؤمنین علیه السلام:

«شیعتنا المتباذلون فی ولایتنا، المتحابّون فی مودّتنا،
المتزاورون فی احیاء أمرنا، الذین ان غضبوا لم یظلموا و ان رضوا لم یسرفوا، برکه
علی من جاوروا، سلم لمن خالطوا». (تحف العقول – ص219)

شیعیان ما کسانی هستند که در راه ولایت  ما بذل و بخشش می کنند  و به خاطر دوستی ماف با یکدیگر محبت و مهربانی
می کنند و برای زنده نگهداشتن امر ما ، به زیارت و دیدار هم می روند. آنان که اگر
خشم کردند، ظلم نمی کنند و اگر راضی شدند، اسراف نمی کنند. آنها که بر همسایگان،
مایه خیر و برکت و با مردم، مایه صلح و صفایند.

*امیرالمومنین علیه السلام:

«شیعتنا هم العارفون بالله، العاملون بأمرالله، اهل
الفضائیل، الناطقون بالصواب، مأکلهم القوت و ملبسهم الاقتصاد و مشیهم التواضع».
(بحار – ج78-ص 29)

شیعیان ما آنهائی هستند که نسبت به خدا شناخت دارند و به
دستورات خدا عمل می کنند. شیعیان ما اهل فضیلت ها و خوبی هایند. سخنشان راست و
درست است. به اندک غذائی بسنده می کنند و در لباس پوشیدن میانه رو هستند و همواره
با تواضع و فروتنی رفتار می کنند.

*امام باقر علیه السلام:

«… فوالله ما شیعتنا الا من اتّقی الله و أطاعه، و ما
کانوا یعرفون- یا جابر- الا بالتواضع و التخشع و أداء الامانه و کثره ذکر الله و
الصوم و الصلاه و البّر بالوالدین و التعاهد للجیزان من الفقراء و اهل المسکنه و
الغارمین و الایتام و صدق الحدیث و تلاوه القرآن و کفّ الالسن عن الناس الا من
خیر». (کافی – ج2 – ص74)

ای جابر! آیا کافی است کسی که ادعای تشیع می کند، خود را
محبّ اهل بیت بداند. بخدا قسم شیعه ما نیست مگر کسی که تقوای الهی داشته و اطاعت
فرمان خدا کند و اینان – ای جابر- شناخته نمی شدند جز با فروتنی و خشوع و امانت
داری و بسیار ذکر خدا گفتن و روزه و نماز و احسان به پدر و مادر و نیکی به
همسایگان مستمند و بیچاره و یتیم و به راستگوئی در گفتار و تلاوت قرآن و بازداشتن
زبان از مردم جز به خیر و نیکی.

*امام صادق علیه السلام

«شیعتنا اهل الورع و الاجتهاد و اهل الوفاء و الامانه و اهل
الزهد و العباده، اصحاب احدی و خمسین رکعه فی الیوم و اللیله، الصّائمون بالنهار،
بزکّون اموالهم، و یحجّون البیت و یجتنبون کلّ محرّم». (بحارالانوار – ج69- ص167)

شیعیان ما پارسایان و تلاش کنندگان اند. آنان اهل وفا و
امانت اند. اهل زهد و عبادت اند. کسانی هستند که در هر شبانه روز پنجاه و یک رکعت
نماز بجای می آورند، روزها روزه می دارند، زکات اموالشان را می پردازند، به حج
خانه خدا می روند و از هر گناه و کار حرامی دوری می جویند و پرهیز می کنند.

*امام کاظم علیه السلام:

«اما شیعه علی من صدّق قوله فعله». (تنبیه الخواطر – ص388)

شیعیان علی تنها کسانی هستند که گفتارشان با رفتارشان
سازگار باشد.

*امام حسن عسگری علیه السلام:

«شیعه علی علیه السلام هم الذین لا ببالون فی سبیل الله
أوقع الموت علیهم أوقعوا علی الموت. و شیعه علی علیه السلام هم الذین یؤثرون
اخوانهم علی أنفسهم و لو کان بهم خصاصه و هم الذین لایراهم الله حیث نهاهم و لا
یفقدهم حیث أمرهم و شیعه علی هم الذین یقتدون بعلی علیه السلام فی اکرام اخوانهم
المؤمنین». (بحار – ج68 – ص162)

شیعیان علی علیه السلام کسانی هستند که در راه خدا نمی
هراسند چه مرگ بر آنها فرود آید و چه آنها بر مرگ چیره شوند و شیعیان علی علیه
السلام کسانی هستند که نسبت به برادران دینیشان ایثار و از خود گذشتگی می کنند
هرچند نیاز خودشان بیشتر باشدو آنان کسانی هستند که خداوند در هر جا نهی کرده است،
آنها را نمی یابد و هرجا امر کرده است، آنها را گم نمی کند و شیعیان علی علیه
السلام کسانی هستند که در گرامی داشتن برادران مؤمنشان از علی علیه السلام پیروی
می کنند.

 

/

دانستيهائي از قرآن

دانستنیهائی از قرآن

سؤالهای نابجا

«یا ایّها الّذین آمنوا لا تسئلوا عن اشیاء ان تبدلکم
تسؤکم، و ان تسئلوا عنها حین ینزّل القرآن تبدلکم عفا الله عنها، والله غفور
حلیم». (سوره مائده- آیه 101)

ای مومنان! از مسائی سؤال نکنید که اگر برایتان روشن شود،
شما را ناراحت کند و اگر وقت نزول قرآن از آنها بپرسید، برای شما آشکار خواهد شد.
خداوند از آنها صرف نظر کرده و خداوند آمرزنده و حلیم است.

***

در شآن نزول این ایه، آنطور که در مجمع البیان از حضرت امیر
علیه السلام نقل شده، خلاصه اش این است که «عکاشه» نزد حضرت رسول صلی الله علیه و
آله و سلم آمد و پرسید: آیا دستور خدا درباره حج به این معنی است که هر ساله باید
به حج برویم؟ حضرت پاسخ نداد. او لجاجت کرد و سه بار سؤال خود را تکرار کرد که
پیامر بر او فریاد زد:

چرا اینقدر اصرار می کنی؟ اگر به شما بگویم که هر ساله حج
واجب است باید هر سال به حج بروید و چنین امکانی را ندارید و اگر مخالفت کنید،
گناه کرده اید. پس مادام که دستوری داده نشده است، شما اینقدر اصرار نکنید که
گذشتگان با با پیامبرشان چنین اصرارها می کردند و سؤال های بیجا می نمودند. من اگر
به چیزی دستور دادم، به اندازه قدرتتان آن را انجام دهید و اگر از چیزی شما را نهی
کردم. امتناع ورزید.

نکته ای که در اینجا لازم به تذکر است این است که سؤوال های
بی جا و بی مورد، مورد نکوهش قرار گرفته است وگرنه سؤالهای لازم، در مسائل شرعی و
احکام و مطالب علمی،همیشه باید باشد و باید از افراد دانشمند و علم به امور و
احکام ، سؤال بشود و آنها باید پاسخ بدهند و خداوند در آیات قرآن نیز به ما دستور
داده است که سؤالهای خود را از اهل ذکر و علما و اهل بیت علیهم السلام بپرسیم. و
این نه تنها مذموم و ناپسند نیست که هم ضروری و هم بسیار پسندیده است.

ولی آن سؤالهای بی جا که از روی اصرار و لجاجت و عناد
پرسیده می شود و افرادی که قلبشان مریض است، برای نکته گرفتن یا اذیت کرده می
پرسند، بسیار مورد مذمت و نکوهش قرار گرفته است. و متأسفانه در جامعه ما چنین
افرادی زیاد دیده می شوند که مثلاً از یک نفر عالم،  مسئله ای را می پرسند و اگر ایشان پاسخ را به
آنها داد، با اصرار سؤالهای بی ربطی در همان زمینه می کنند که غرضشان نه تنها چیز
یاد گرفتن نیست که فقط اذیت کردن است. و گاهی دیده می شود یک آدم بی سواد (در
مسائل شرعی) می خواهد فلسفه یک حکمی را بپرسد و تلاش می کند که روحانیون را در
منگنه قرار دهد زیرا آنها نمی توانند او را قانع کنند چون او ساود علمی ندارد و او
هم خیال می کند که با چند دقیقه می تواند از یک حکم شرعی سر در بیاورد غافل از
اینکه علمای خست کوش ما سالهای طولانی زحمت می کشند و با مطالعه و آموزش نزد
اساتید فقه و اصول و زحمت تلاش بی شمار، می توانند به درجه ای از درجات والای علم
بالا بروند و خدا می داند کهی کفقیه مجتهد چقدر شب ها را با فراگیری علم از لابلای
متون علمی بهصبح می رساند تا بتواند یک حکم واقعی را از احکام الهی بدست بیاورد.
تازه پس از آن همه زحمت، غالباً با احتیاط و دست به عصا نسبت به احکام برخورد می کند،
با این حال می بینیم یک آدم ناشناس و ناوارد که ممکن است چند صفحه کتاب توضیح
المسائل را خوانده است می خواهد با چند دقیقه فلسفه یک حکم را بداند، گو اینکه
فلسفه احکام را خود مجتهدین هم نمی دانند.

پس باید افراد متعهد و مؤمن در این گونه موارد، سر تسلیم در
برابر احکام الهی فرود آورند و اصرار و لجاجت برای دریافت فلسفه احکام نورزند و
علما و روحانیون را در فشار قرار ندهند.

حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام طی روایتی که در مجمع البیان
نقل شده، در این زمینه می فرماید:

«ان الله افترض علیکم فرائض فلا تضیعو ها و حدّ لکم حدوداً
فلاتعتدوها و نهی عن اشیاء فلا تنتهکوها و سکت لکم عن اشیاء و لم یدعها نسیاناً
فلا تتکلفوها»

-خداوند فرائض و واجباتی را برای شما قرار داده و به آن امر
نموده، پس آن واجبات را ضایع نکنید و حدّ و مرزهائی قرار  داده، از آنها فراتر نروید و از مسائلی خودداری
کرده و نهی نموده، از آنها پرده دری ننمائید و از مسائلی سکوت کرده و آنها را برای
شما صلاح ندیده نه اینکه آنها را فراموش کرده باشد، پس اینقدر برای آن مسائل اصرار
نورزید و لجاجت نکنید.

آری! اگر خداوند بعضی از مسائل را با لطف خود کنار گذارده و
دستورش ر ا به ما نداده است، چه داعی داریم که ایندر اصرار بورزیم تا بر خود امر
را مشتبه سازیم یا کرفتار وسواس و تردید شویم! پس لازم است که در احکام شرع، آنچه
را واجب است انجام داد و آنچه حرام است، از آن دروی جست و موارد ناگفته را دنبال
نکرد.

والحمدالله رب العالمین

 

/

امام خمینی ثابت و استوار

امام خمینی ثابت و استوار از آغاز تا پایان

مرگ بر سلمان رشدی

«به اطلاع مسلمانان غیور سراسر جهان می رسانم مؤلف کتاب
آیات شیطانی- که علیه اسلام و پیامبر و قرآن تنظیم و چاپ و منتشر شده است- همچنین
ناشرین مطلع از محتوای آن، محکوم به اعدام می باشند. از مسلمانان غیور می خواهم تا
در هر نقطه که آنان را یافتند سریعاً آنها را اعدام نمایند تا دیگر کسی جرأت نکند
به مقدسات مسلمین توهین نماید و هر کس در این راه کشته شود، شهید است انشاءالله.
ضمناً اگر کسی دسترسی به مؤلف کتاب دارد ولی خود قدرت اعدام او را ندارد، او را به
مردم معرفی نماید تا به جزای اعمالش برسد». (25/11/67)

رسانه های گروهی استعماری خارجی به دروغ به مسئولین نظام
جمهوری اسلامی نسبت می دهند که اگر نویسنده کتاب آیات شیطانی توبه کند، حکم اعدام
درباره او لغو می گردد. حضرت امام خمینی «ره» فرمودند: «این موضوع صد در صد تکذیب
می گردد سلمان رشدی اگر توبه کند و زاهد زمان هم گردد، بر هر مسلمان واجب است با
جان و مال، تمامی همّ خود را به کار گیرد تا او را به درک واصل گرداند. حضرت امام
اضافه کردند: اگر غیر مسلمانی از مکان او مطلع گردد و قدرت این را داشته باشد تا
سریعتر از مسلمانان او را اعدام کند، بر مسلمانان واجب است آنچه را که در قبال این
عمل می خواهد به عنوان جایزه و یا مزد عمل به او بپردازند. (29/11/67)

«مسأله کتاب آیات شیطانی کاری حساب شده برای زدند ریشه دین
و دینداری در رأس آن اسلام و روحانیت است. یقیناً اگر جهانخواران می توانستند،
ریشه و نام روحانیت را می سوختند ولی خداوند همواره حافظ و نگهبان این مشعل مقدس
بوده است و انشاء الله از این پس نیز خواهد بود، به شرط آنکه حیلاه و مکر و فریب
جهانخواران را بشناسیم…».

«… خیلی جالب و شگفت انگیز است که این به  ظاهر متمدنین و متفکرین وقتی یک نویسنده مزدور
با نیش قلم زهرآگین خود احساسات بیش از یک میلیارد انسان و مسلمان را جریحه دار می
کند و عده ای در رابطه با آن شهید می شوند برایشان مهم نیست و این فاجعه عین
دموکراسی و تمدن است اما وقتی بحث اجرای حکم و عدالت به میان می آید، نوحه رأفت و
انسان دوستی سر می دهند. ما کینه دنیای غرب را با جهان اسلام و فقاهت از همین نکته
ها به دست می آوریم. قضیه آنان قضیه دفاع از یک فرد نیست، قضیه حمایت ازز جریان ضد
اسلامی و ضد ارزشی است که بنگاه های صهیونیستی و انگلیس و آمریکا به راه انداخته
اند و با حماقت و عجله خود را رو به روی همه جهان اسلام قرار داده اند. البته باید
ببینیم که بعض دولتها و حکومتهای اسلامی چگونه با این فاجعه بزرگ برخورد می کنند.
این که دیگر مسأله عرب و عجم و فارس و ایران نیست بلکه اهانت به مقدسات مسلمانان
از صدر اسلام تا کنون و از امروز تا همیشه تاریخ است و نتیجه نفوذ بیگانگان در
فرهنگ مکتب اسلام است که اگر غفلت کنیم ایهن اول ماجراست و استعمار از این مارهای
خطرناک و قلم به دستان اجیر شده در آستین فراوان دارد.

ضرورتی نیست که در چنین شرایطی ما به دنبال ایجاد روابط و
مناسبات گسترده باشیم، چرا که دشمنان ممکن است تصور کنند که ما به وجود آنان چنان
وابسته و علاقه مند شدیم که از کنار اهانت به معتقدات و مقدسات دینی خود ساکت و
آرم می گذریم. آنان که هنوز بر این باورند و تحلیل می کنند که باید در سیاست و
اصول دیپلماسی خود تجدید نظر نماییم  و ما
خامی کرده ایم و اشتباهات گذشته را نباید تکرار کنیم و معتقدند که شعارهای تند یا
جنگ سبب بدبینی غرب و شرق نسبت به ما و نهایتاً انزوای کشور شده است و اگر ما واقع
گرایانه عمل کنیم، آنان با ما برخورد متقابل انسانی می کنند و احترام متقابل به
ملت ما و مسلمین می گذارند. این یک نمونه است که خدا می خواست پس از انتشار کتاب
کفرآمیز آیات شیطانی در این زمان اتفاق بیفتد و دنیای تفرعن و استکبار و بربریت
چهره واقعی خود را در دشمنی دیرینه اش با اسلام برملا سازد تا ما از ساده اندیشی
به درآییم و همه چیز را به حساب اشتباه و سوء مدیریت و بی تجربگی نگذاریم و با
تمام وجود درک کنیم که مسأله اشتباه ما نیست. بلکه تعمد جهانخوران به نابودی اسلام
و مسلمین است والا مسأله فردی سلمان رشدی آن قدر برایشان مهم نیست که همه صهیونیست
ها و استکبار پشت سر او قرار بگیرند. (3/12/67)

 

/

فهرست

امام خمینی ثابت و استوار(مرگ بر سلمان رشدی)

دانستنیهایی ازقرآن(سوالهای نابجا)

سخنان معصومین(ویژگیهای شیعیان)

امام هشتم، پناه محرمان

همواره به یاد خداباشید                                            آیت
الله جوادی آملی

شرح زیارت امین الله علیه السلام                                 آیت
الله محمدی گیلانی

حوادث سال اول هجرت                                          حجة الاسلام و المسلمین رسولی محلاتی

اسلام و انتقادهای سیاسی ویرانگر                               حجة الاسلام و المسلمین
محمدی ری شهری

گفته ها و نوشته ها

روایت فتح و شهادت راوی فتح

مراتب امر به معروف و نهی از منکر                          حجة الاسلام  والمسلمین اسدالله بیات

وحدت حوزه و دانشگاه                                          حجة
الاسلام و المسلمین سیدمرتضی مهری

ژئوپلتیک جزایر سه گانه خلیج فارس                          دکتر محمدرضا حافظ نیا

پژوهشی پیرامون ذوالقرنین و کوروش                        سید موسی میرمدرس

سرزمین و مردم ازبکستان                                     غلامرضا
گلی زواره

پاسخ به نامه ها

نگاهی به رویدادها

رهنمودهای مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه
ای

 

/

رهنمود های مقام معظّم رهبری

رهنمودها

مقام
معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای

انتظار
برای حرکت تاریخ به سوی صلاح و رستگاری نقطه امید بخشی برای انسانها و ملت های
جهان است لذا هر حرکت عدالت خواهانه بشریت اقدامی در جهت قانون و گردش طبیعی عالم
محسوب می شود و بر همین اساس ملت بزرگ ایران از هنگامی که پا در عرصه مبارزه و
انقلاب گذاشت بخوبی واقف بود که در جهت پیشرفت به سمت آرمان بشریت یعنی استقرار
عدالت حرکت می کند.

مسلمانان
باید با افزایش آگاهی ها، مشورت، کمک و استفاده از تجارب دیگر، راهها و ابتکارات
جدیدی را فراروی خود بیابند. دستورات اسلام، چراغ راهنمای ماست و مجموعه گفتار
حضرت امام «ره» نیز میراثی گرانبها و دستاوردی عظیم برای مسلمانان محسوب می شود.

فقیه
دین شناسی است که راه سعادت و خوشبختی دنیا و آخرت را که آئین الهی برای مردم
ترسیم کرده است می شناسد و حاکمیت چنین انسانی از یک منطق عقلانی و استدلال محکم
برخوردار است. اما حاکمیت یک فرد نظامی، سرمایه دار یا سیاستمدار حزبی و حرفه ای
چنین استدلالی را با خود ندارد و در عین حال خبرگزاریها، مطبوعات، رادیو ها،
تلویزیون های خارجی و گاهی مزدوران داخلی در مقالات و تبلیغات خود رهبری اسلامی را
زیر سؤال می برند.

مزدوران
قلم به دست در نوشته هایشان دشنام و ناسزا می دهند تا ما را به جنگ مطبوعات
بکشانند و بعد فریاد برمی آورند که در جمهوری اسلامی آزادی وجود ندارد ولی ما
فریب  آنها را نمی خوریم. در بحبوحه جنگ که
کشورها آزادی مطبوعات را سلب می کنند ما در ایران آزادی مطبوعات داشتیم و امروز
مطبوعات آزاد هستند تا هر آنچه را که می خواهند بنویسند ولی انتشار مطالب بی اساس
نمی تواند آزادی مطبوعات را متزلزل کند.

جوانان
ما در کوره انقلاب، پارسا و مبرا از آلودگی های مختلف شده اند لذا دشمن که این امر
را مخالف اهداف خود می داند از طریق باندهای فساد در تلاش هستند تا جوانان ما را
به سوی تباهی سوق دهند ولی ما با این مفسدان در هرجا که باشند با شدت برخورد می
کنیم زیرا آنها را تباه کننده نسل جوان کشور می دانیم.

روحانیت
اسلام در داخل کشور ما متکی به مردم و صد در صد مرمی است و هیچگاه وابسته به
قدرتهای نبوده است. مردم روحانیت را مجموعه ای پاک، سالم و قابل اعتماد و باتقوا
می دانند و برای روحانیون قداست خاصی را قائل هستند لذا دشمنان اسلام تلاش می کنند
تا به اعتبار و حیثیت روحانیت نزد مردم خدشه وارد آورند و برای این منظور در
تبلیغات خود دروغ می گویند، تهمت می زنند، از بازگو کردن خوبی ها، گذشتها و
فداکاریهای آنان اجتناب می ورزند و علم و تقوای آنان را انکار می کنند.

واقعیت
قدرت آمریکا با آنچه که ادعا و تلقین می کند بسیار متفاوت است اگر آمریکا قدرت
داشت امروز اثری از مبارزات فلسطین دیده نمی شد و دنیا شاهد است که مبارزات فلسطین
روز به روز گسترش می یابد . فلسطینی های رانده شده از زادگاهشان امروز مشکل بزرگی
را برای رژیم غاصب صهیونیستی بوجود آورده اند و این امر نشان می دهد که فلسطینی ها
قوی هستند و سرانجام در سایه ایمان و صبر و مقاومت بر دشمن پیروز خواهند شد.
(18/11/71)

قتل
عام فجیع مرم بوسین و تعرض و تجاوز به نوامیس آنان و بیگاری کشیدن از زندانیان در
اردوگاه ها ظلم و جنایت بسیار بزرگی است که غرب هیچ اقدامی در دفاع از مظلوم به عمل
نمی آورد.  (19/11/71)

همه
مسلمانانی که امروز می توانند این مرد (سلمان رشدی) را که به عنوان یک عامل پست
فطرت و لئیم برای یک حرکت ضد اسلامی عظیمی ظاهر شده بود و این موجود موذی و مضر را
از سر راه مسلمانان بردارد، باید بردارد و باید مجازات کند. وظیفه همه کسانیکه کار
از عهده آنها برمی آید و دستشان به این شخص برسد، این است که این حکم را اجرا
کنند. دنبال این هستند که آیا فتوای امام عوض شده است؟ مگر این فتوا قابل عوض شدن
است؟ مگر کسی می تواند نسبت به این قضیه با کسی معامله کند؟!  (25/11/71)

 

 

/

نگاهي به رويدادها

اخبار
ایران و جهان

نگاهی
به رویدادها

جهان
اسلام

مبارزان
اسلامی الجزایر رئیس یک مرکز پلیس در غرب الجزایر را به هلاکت رساندند.

هندوهای
افراطی چهار مسلمان را زنده در آتش سوزاندند. (13/11/71)

اشپیگل:
اسلام نیرو بخش ترین دین دنیاست.

پاپ
ژان پل دوم: قوانین قرآن به هیچ وجه نباید به پیروان دیگر ادیان تحمیل شود!
(15/11/71)

درگیریهای
دو هفته اخیر در کابل 4 هزار کشته و مجروج برجای گذاشت.

وزیر
فرهنگ ترکیه: انتشار کتاب آیات شیطانی در این کشور بلامانع است!

پلیس
رژیم مبارک 50 اصولگرای اسلامی را دستگیر کرد. (19/11/71)

گورهای
دسته جمعی صدها تن از مسلمانان در بوسنی کشف شد. (24/11/71)

نظامیان
الجزایری 3 مسلمان انقلابی را به شهادت رساندند.

رئس
پارلمان اسلامی انگلیس: تمام استخوانهای سلمان رشدی نویسنده کتاب موهن «آیات
شیطانی» را خرد خواهیم کرد. (26/11/71)

نیروهای
امنیتی الجزایر 700 انقلابی مسلمان را بازداشت کردند.

از
زمان فروپاشی کمونیسم تاکنون (18 ماه) 450 مسجد در آلبانی گشایش یافته است.

نیروهای
وابسته به شورای نظار و اتحاد سیاف با حمله به محله شیعه نشین افشار در کابل، بعد
از کشتار دسته جمعی جوانان به حدود 50 تن از دختران و زنان این مجله تجاوز کردند.

رژیم
صهیونیستی در یک اقدام توطئه آمیز 84 مسلمان بوسنیایی را به فلسطین اشغالی منتقل
کرد. (28/11/71)

اسرائیلی
ها تظاهرات تبعیدیان فلسطینی را به گلوله بستند.

طی
4 سال گذشته،  «سلمان رشدی» 200 بار محل
اختفای خود را تغییر داده است.

رزمندگان
حزب الله طی 8 ساعت عملیات سنگین، مواضعی از ارتش صهیونیستی را به تصرف در آورده و
چندین صهیونیست را به اسارت در آوردند. (29/11/71)

مسلمانان
کشورهای آمریکا، سریلانکا، بنگلادش، پاکستان و لبنان ضمن انجام تظاهرات علیه
«سلمان رشدی»، خواستار اجرای حکم انقلابی و تاریخی امام خمینی «ره» شدند.
(1/12/71)

الجزایر
برای مقابله با اسلام گریان 200 خودروی نظامی از مصر خرید.

رشدی:
من از کتاب آیات شیطانی راضی هستم و از خط به خط آن دفاع می کنم! (4/12/71)

اشپیگل:
در حال حاصر حدود یکصد هزار آلمانی مسیحی که نیمی از آنها زن هستند به اسلام روی
آورده اند.

چهار
گروه فلسطینی پیشنهادهای وزیر خارجه آمریکا در مورد تبعیدیان را رد کردند.

«کلینتون»
عملیات نظامی حکومت تاجیکستان را علیه مسلمانان این کشور «صلح دوستان» خواند.
(5/12/71)

نیم
میلیون نفر در کابل بر اثر جنگ های داخلی اخیر بی خانمان شدند. (8/12/71)

اخبار
داخلی

دستگاه
یونیت کنترل انواع پرس و گیوتن که نقش بسزائی در حفظ سلامت کارگر دارد توسط یک
مهندس زن در مشهد طراحی و ساخته شد.

یک
پایگاه مهم قاچاقچیان و اشرار مسلح در شرق کشور منهدم شد. در عملیات 54 قاچاقچی
بین المللی و اشرار مسلح کشته و مجروح شدند. (13/11/71)

5
تن مرفین از قاچاقچیان بین المللی کشف شد.

در
پانزدهیمن دوره مسابقات بین المللی حفظ و قرائت قرآن کریم در عربستان، جمهوری
اسلامی ایران مقام اول را در حفظ و مقام دوم را در قرائت کسب کرد. (15/11/71)

در
اثر سیل 6 استان، 34 نفر جان خود را از دست دادند و یکصد میلیارد ریال خسارت برجای
ماند.

اولین
بخش مجهز پیوند مغز استخوان در خاورمیانه در شیراز افتتاح شد. (19/11/71)

طی
سه ماه گذشته 86 مورد نقض آتش بس توسط نیروهای عراقی به سازمان ملل گزارش شد.

برخورد
یک جنگنده با هواپیمای مسافربری 132 کشته بجای گذشات. (20/11/71)

منطقه
آزاد تجاری صنعتی چابهار رسماً آغاز بکار کرد.

سه
تن از سرکردگان گروهک منافقین در بغداد توسط افراد مسلح به هلاکت رسیدند.

آمار
تلفات و مفقودین سیل در استان هرمزگان به 110 کشته و 224 تن مفقود رسید.

محمد
رضا خرمیان مقام اول مسابقات بین المللی حفظ و قرائت قرآن کریم در هند را کسب کرد.
(28/11/71)

13
نفر از مدیران شرکت های صنایع نساجی بنیاد مستضعفان و جانبازان و مدیران بانک صنعت
و معدن بعلت اختلاس ارزی و ریالی دستگیر شدند.

طلیب
سرخ جهانی: صدها اسیر ایرانی هنوز در بازداشت عراق هستند. (29/11/71)

قرارداد
تأسیس شرکت انتقال گاز ایران به اروپا به امضا رسید.

احمد
ابوالقاسمی قاری جوان ایران، در سی و چهارمین دوره از مسابقات بین امللی مالزی
مقام اول را کسب کرد.

مقامات
گمرک انگلیس هفته گذشته هزاران قطعه از اجزای موتور هواپیما را که قرار بود به
ایران ارسال شود توقیف کردند. (2/12/71)

ظرفیت
صدور نفت از جزیره خارک به 5/5 میلیون بشکه در روز رسید.

اولین
خودرو ملی ساخت ایران در تبریز تولید شد.

کمک
های امدادی ایران با چهار فروند هواپیما وارد کابل شد. (5/12/71)

برای
نخستین بار، تایر تراکتور در ایران تولید شد.

آیت
الله العظمی حاج میرزا هاشم آملی به لقاءالله پیوست. (8/12/71)

اخبار
خارجی

مردم
سومالی علیه دخالت نظامی آمریکا در کشورشان دست به تظاهرات زدند.

3
تفنگدار دریائی آمریکا در اعتراض به تصمیم کلینتون، یک همجنس باز را به شدت مضروب
کردند و فریاد کشیدند کلینتون باید سزایش را بپردازد.

پطروس
غالی: وظیفه من تحکیم روابط سازمان ملل با آمریکاست. (13/11/71)

دزدان
دریائی یک کشتی مسافربری بنگلادشی را ربودند.

ولیعهد
انگلیس: هزینه حمایت از سلمان رشدی سنگین است. (15/11/71)پ

کویت
و عربستان خواستار گسترش و تقویت روابط با ایران شدند.

کرده
جنوبی: گندم صادراتی آمریکا مسموم است. (17/11/71)

وزارت
خارجه آمریکا خواستار عدم سفر اتباع آمریکائی به ایران شد. (19/11/71)

«شواردنادزه»،
یلتسین را به شعله ور ساختن آتش جنگ در گرجستان متهم کرد. (21/11/71)

صدام
خواستار بهبود روبوابط عراق و آمریکا شد.

8
شعبه بانک در ترکیه هدف بمب آتش زا قرار گرفت. (26/11/71)

«سلمان
رشدی» از کلینتون درخواست کمک کرد.

آمریکا
پیشنهاد آشتی صدام را رد کرد. (27/11/71)

صدها
نفر در آب های هائیتی به علت غرق شدن یک کشتی مسافری جان خود را از دست دادند.

پطروس
غالی: سازمان ملل زیر سایه آمریکا قرار دارد.

ریگان،
کلینتون را به نقض قول های داده شده در مبارزات انتخاباتی اش متهم کرد.

صلیب
سرخ جهانی، سال 1992 میلادی را سال شقاوت و بی رحمی اعلام کرد. (1/12/71)

رئیس
جمهوری زئیر به توسیه آمریکا، فرانسه، بلژیک خخاک کشورش را ترک کرد.

رئیس
جمهور بوستی به طور یک جانبه اعلام آتش بس کرد.

کمیسیون
حقوق بشر سازمان ملل رژیم صهیونیستی را به خاطر اخراج فلسطینی ها از سرزمینشان
محکوم کرد.  (2/12/71)

حدود
یک تن مواد مخدر از داخل یک خودروی سازمان ملل در شهر پشاور پاکستان کشف شد.

جمعیت
چین از مرز 17/1 میلیارد نفر گدشت.

شورای
امنیت با تصویب قطعنامه 808 به محاکمه جنایتکاران جنگی یوگسلاوی سابق رآی داد.

وارد
کنندگان کالاهای تجملی در عراق به اعدام محکوم می شوند.

گروهی
از زنان آمریکائی با انجام راهپیمائی در سانفرانسیسکو و واشنگتن، نسبت به جنایات
صربها و تجاوز به زنان بوسنیائی اعتراض کردند. (4/12/71)

مصر
بار دیگر آمادگی خود را برای مذاکره با ایران اعلام کرد.

سفر
خاورمیانه ای وزیر خارجه آمریکا بدون آنکه راه حلی برای مساله تبعید شدگان فلسطینی
و از سرگرفته شدن مذاکرات دو جانبه پیدا شود بدون نتیجه پایان یافت.

هزاران
تن از مردمک خشمگین سومالی علیه نیروهای آمریکا در «موگادیشو» دست به به تظاهرات
زدند.(5/12/71)پ

طی
درگیریهای 4 روز گدشته صدها سومالیائی کشته شده و تعدادی زخمی شده اند.

رئیس
جمهوری سابق ایتالیا: من برای مطالبی که «رشدی» نوشته است ارشی قائل نیستم.

بر
اثر انفجار بمب بسیار قوی، پارکینگ اتومبیلهای ریاست جمهوری و سرویسهای مخفی
آمریکا ویران شد. این انفجار که ساختمان 110 طبقه «مرکز تجارت جهان» را به لرزه در
آورد تعدادی کشته و مجروح برجای گذاشت. (8/12/71)

 

/

تاجیکستان در چنگال تفاله های الحاد

تاجیکستان

در
چنگال تفاله های الحاد

غلامرضا
گلی زواره

اشاره

به
لحاظ جغرافیای سیاسی، جمهوری های مسلمان نشین واقع در شرق دریای خزر  «آسیای میانه» نام دارند که بخش اعظم آن همان
ماوراء النهر می باشد،ای تقسیم بندی با 
«آسیای مرکزی» که یک منطقه وسیع جغرافیائی است تفاوت دارد، آسیای مرکزی
کوهستانها  فلاتهای مرتفعی را در بر می
گیرد که فلات آناتولی در غرب، فلات ارمنستان در جنوب غربی و جبال پامیر در شرق آن
است که از این مناطق چندین رشته کوه و گره کوهستانی منشعب می شود.[1]
اما آسیای میانه شامل چهار جمهوری تازه استقلال یافته قرقیزستان است که در حوضه
آبریز دو رودخانه بزرگ جیحون و سیحون قرار گرفته است. این منطقه به جز قزاقستان
است کهبین 35 درجه تا 45 درجه عرض شمالی و 5/52 درجه و 80 درجه طول شرقی قرار
گرفته که فاصله شرقی ترین تا غربی ترین نقطه آن 2300 کیلومتر و فاصله شمالی ترین و
جنوبی ترین آن 1800 کیلومتر می باشد. مساحت این چهار جمهوری به حدود 1240000
کیلومتر مربع بالغ می گردد.[2]

در
نیمه نخست قرن اول هجری، اسلام توسط «احنف بن قیس» به منطقه آسیای میانه و قفقاز
راه یافت، در سال 54 هـ ق مسلمانان از آمودریا گذشته و در سال 56 هـ ق بخارا را
فتح نمودند و در سال 134 هـ ق در کرانه های رود طلاس، قوای امپراطوری چینی سلسله
تانک را که برای حفاظت منطقه آسیای میانه آمده بودن درهم شکستند، [3]

 در عهد خلافت امویان و عباسیان این ناحیه صحنه
قیام های پی دپی، علیه خلافت بود، در فاصله بین قرون سوم و ششم هجری ترکمانان و در
پی آن ازبکان به اراضی آسیای مرکزی به تصرف قبایل کوچ نشین ازبک در آمد که در سال
915 هـ ق شا اسماعلیل صفوی آنا را شکست دا، در قرن هیچده میلادی بخارا به تصرف
نادرشاه افشار درآمد، از سده هیجده و نیمه نخست سده نوزده میلادی فعالیت روسیه تزاری
در این اراضی شدت گرفت، در این عصر آسیای مرکزی به چند خان نشین منقسم گردید که
خان نشین های خیوه و بخارا از آن جمله بودند.[4]
تصرف سرزمین های آسیای میانه به دست قوای روس نتوانست از پیشرفت و نفوذ اسلام در
این نفاط بکاهد و در این مدت آسیای میانه با جهان اسلام ارتباطی پیوسته داشت و
برخلاف تنوع نژادی و پیچیدگی قومی مبانی ارزشمند اسلامی در وحدت و تشکل آنان دخالت
قابل توجهی داشت، حتی در سال 1917م باکو و سمرقند بیشتر به سرزمین اسلام انس داشت
تا به مسکو و پطروگراد.[5]
سلطه هفتا ساله نظام مارکسیستی بر مردمان موحد این سامان گرچه اقتدار سیاسی و هویت
فرهنگی آنان را تا حدودی تضعیف نمود اما نتوانست از اعتقادات راستین مسلمانان
آسیای میانه چیزی کم کند و با فروپاشی شوروی در 12 دسامبر 1990م بازگشت به خویشتن
اصیل و همبستگی معنوی بین مردمان این نواحی شکل فزاینده ای به خود گرفت. ذیلاً
گذری داریم به ویژگی های جغرافیائی، فرهنگی وسیاسی جمهوری تاجیکستان که یکی از
جمهوری های آسیای میانه می باشد.

مشخصات
جغرافیائی تاجیکستان

جمهوری
تاجیکستان با وسعتی بالغ بر 143100کیلومتر مربع در شمال افغانستان و شرق ازبکستان
واقع است. از سمت شمال با قرقیزستان و از سوی مشرق با ایالت ترکستان شرقی(سین
کیانگ) چین مرز مشترک دارد، حدود 90% تاجیکستان را ارتفاعات سلسله جبال تین شان،
حصار و پامیر پوشانیده و نیمی از اراضی آن در ارتفاع بیش از 3000 متری از دریای
آزاد پر برف و بسیار سرد هستند به گونه ای که در زمستان دمای هوا در این نقاط به
60 درجه زیر صفر می رسد، تابستان های آن گرم و مرطوب است.[6]دروه
وسیع و سرسبز «فرغانه» که به «بهشت آسیا» موسوم استو رودخانه مهم سیحون (سیردریا)
از آن می گذرد، از دیرباز به دلیل برخورداری از منابع آب فراوان و خاک حاصل خیز،
اهمیت زاید الوصفی داشته است که به همین جهت مهمترین کانون های شهری و فرهنگی
آسیای میانه در این ناحیه واقعند، دوشنبه مرکز حکومت تاجیکستان در مجاورت این دره
مهم قرار دادر بواسطه نقش مهم و حیاتی این دره از نقطه نظر اقتصادی و حتی در ترسیم
خطوط مرزی جمهوری های ازبکستان، تاجیکستان، قرقیزستان و حتی قزاقستان سعی شده که
هر یک به نحوی از مزایای این منطقه استراتژيک بهره مند گردند. بدین جهت نقشه سیاسی
جمهوری های یاد شده در این بخش شکل پیچیده ای به خود گرفته و امتداد خاک هر کدام
به صورت پیشفتگی باریکی در داخل دره مزبور،کشیده شده است.

تاجیکستان
دارای4 استان یا ولایت به نام های خجند، کولاب، قوزغان تپه و ولایت خودمختار
بدخشان کوهی می باشد به علاوه 44 ناحیه دیگر و 18 شهر دارد، مرکز حکومت آن شهر
«دوشنبه» است که تا سال 1961م به استالین آباد[!] معروف بود، شهر دوشنبه با 125
کیلومتر مربع در وادی حصار در ارتفاع 900 متری از سطح دریای آزاد واقع شده و از
نقطه نظر تاریخی سابقه آن به سال 1676م باز می گردد ولی از سال 1924م به عنوان
پایتخت جمهوری شوروی سوسیالیستی خود مختار تاجیکستان و از سال 1929م به عنوان
پایتخت جمهوری تاجیکستان شناخته شد، با فروپاشی شوروی، استقلال این جمهوری در 9
سپتامبر 1991م تحقق یافت و مرکز حکومت آن شهر مزبور قلمداد گردید. دوشنبه در سال
1925م در میان انبوه درختان جنگلی تنومند در کناره شرقی رودخانه ای به شیوه ای
مردن بازسازی گردید و با وجود نوساختگی شهوری قدیمی به نظر می رسد، تندیس فردوسی،استوار
و برومند بر کرسی سنگی بلندو فراخی رو به شرق در میدان آزادی که در امتداد میدان
رودکی قرار گرفته، ایستاده است.

تاجیکستان
5300000 نفر سکنه دارد که از این تعدا 8/58% تاجیک، 23% ازبک، 4/10% روس، 1/2%
تاتار، 3/1% قرقیر و 9/% اوکرائین و بقیه ملیت های دیگر هستند، این کشور در سال
1913م حدود 3/1میلیون و در سال 1986م 8/3 میلیون سکنه داشته است.

بزرگترین
گروه قومی این سرزمین تاجیک ها هستند، در افغانستان و دو شهر سمرقند و بخارا که هم
اکنون جزء قلمرو ازبکستا می باشند نیز تاجیک ها سکونت دارند. لفظ تاجیک صورت قدیمی
تر تازیک و از قبیله طی (منسوب ه اعراب) می باشد و ظاهراً اقوام ایرانی آسیای
مرکزی، کشور گشایان مسلمان را بدین عنوان می خواندند و چون این عقیده قبلاً رایج
بود که ایرانی اگر مسلمان شود، عرب می شود، از طرفی غالب مسلمانانی که ترکان از
آنان خبر داشتند مسلمان بودند، لفظ تاجیک در نزد ترکان به معنی ایرانی (در مقابل
فرمانروایان ترک) تلقی گردید، تاجیک ها از اعقاب ساکنین سغد قدیم [7]می
باشند که بر اثر فشار مهاجرین و کشورگشایان به نواحی کنونی تحت قلمرو تاجیکستان
روی آورده اند.[8] زبان
تاجیکی در قرن پانزدهم میلادی در مرغیلان و تا آخر قرن هیجدهم در رو نفوذ خود را
نگمناه داشته است و تا آغاز استیلای استعمار انگلیس بر هند، در این شبه قاره،
متداول بوده و فرهنگ جهانگیری، برهان قاطع و غیاث اللغات در هندوستان باین زبان
تدلیف شده است.[9]

بیش
از 85% مردم تاجیکستان در وادی ها، دامه کوه ها و دشت های بین کوهی زنگی می کنند.
سرزمین تاجیکستان تنها کشور، با گویش فارسی در آسیای مرکزی است که در گذشته جزء
گورنو- بدخشان بوده[10]و
در سال 1870 م شمال آن تحت نفوذ سیاسی روسها درآمده است، در سال 1918م تاجیکستان
بخشی از جمهوری خودمختار ترکستان شوروی گردید و در سال 1924م به عنوان یکی از
جمهوری های پانزده گانه شوروی به این کشور پیوست، با روی کار آمدن بلشویک ها خط
فارسی که مورد استفده مرمان تاجیکی بود به خط کریل که نوی خط لاتین است تبدیل شد و
زبان فارسی را در این خطه تضعیف نمود. در سال 1936م جنبش های اساقلا طلبی باسماچ
ها سرکوب شد و رهبران تاجیک قلع و قمع شدند، این کشور تا سال 1990م بیش از 60 سال
با نظام کنونیستی و تحت تعلیمات الحادی اداره می گردید که در تاریخ مزبور تحولات
سریع که در شوروی سابق بوقوع پیوست، تاجیکستان را به ورطه آشوب و کشتار کشانید.

مسائل
فرهنگی:

86%
مردم تاجیکستان پیرو آئین جاودانی اسلام می باشند که بخش عمده ای از آنان را اهل
سنت تشکیل می دهند و اهل سنت این سامان غالباً پیرو مذهب حنفی هستند.[11]
به همین دلیل رهبران مذهبی این جمهوری به طور سنتی با مراکز اسلامی کشورهای عربی
به ویژه مصر ارتباط داشته اند.

گرایش
دینی گرچه بین عده ای از مردم تاجیکستان نیرومند است اما چندان فراگیر نمی باشد،
زیرا در مدت چند دهه سلطه کمونیستی آموزش علوم دینی به طور رسمی در آن متوقف بوده
و طالبان قادر نبوده اند برای تحصیل یا تکمیل معلومات اسلامی به کشورهای مسلمان
مسافرت کنند، با این حال تظاهرات هفت هفته ای مردم برای سرنگونی رحمان نبی اف- از
اعضای حزب کمونیست شوروی سابق و رئیس پارلمان این کشور از نمونه های بارز بازگشت
به اعتقادات دینی است، اعتراض های مذکور به صورت برگزاری نمازهای جماعت در مساجد و
اماکن عمومی تجلی نمود و معترضین در چادرهایی با مراسم دعا، قرائت قرآن و سخنرانی
مردم را تحت تأثیر احساسات مذهبی و هیجان های اسلامی قرار می دادند، زنان  تحت تأثیر این برنامه های مذهبی به پوشانیدن
اندام و رعایت حجاب ترغیب شدند، [12]
متأسفانه به دلیل توطئه کمونیست ها که با حمایت روسیه و استکبار جهانی توام گردید،
مسلمانان موفق نشدند نظام امور این سرزمین را به دست گیردند.

از
مسائل مهم، در هویت فرهنگی تاجیکستان، زبان فارسی است که در دوران سلطه الحاد
براین کشور، کمونیست ها با فشار زیاد می کوشیدند تا تاجیک ها، این زبان را که موجب
قرابت تاریخی ، فرهنگی و ادبی با ایران می شد فراموش کنند. در راستای چنین هدف
شومی، روس ها آموزش خط فارسی را متوقف نمودند و خط سیریلیک را رواج دادند و با
نفوذ و مهاجرت افراد روسی به این جمهور و راه یافتن در مراکز عملمی، فرهنگی و
اداری زبان ورسی در این کشور حضور بیشتری یافت و تا قبل از استقلال، مردم زبان
فارسی را با خط روسی می نوشتند و این روند هنوز کم و بیش ادامه دارد، حدود یک سال
قبل دولت  در تاجیکستان زبان فارسی را به
عنوان زبان رسمی اعلام نمود و به همه مردم حتی روس ها ده سال فرصت داد تاآن را فرا
گیرند و قرار است تا سال 1994 م خط به فارسی بازگردد، علاقه مردم تاجیکستان به
زبان فارسی به اندازه ای است که اولین جشن سالگرد استقلال خود را با پرده برداری
از پیکره فرودسی آغاز کردند در هنگام نصب آن با هم زمزمه می کردند:

بسی
رنج بردم در این سال سی

                عجم زنده کردم بدین پارسی

مشکل
اصلی بر سر راه زنده شدن این زبان در بین تاجیک ها، کمبود شدید مربّی و نبودن کتاب
های درسی مناسب و آثار ادبی و علمی به زبان فارسی است، [13]
ایران در این زمینه می تواند به تألیف کتبی دست بزند که تا هم مطابق با ذوق مردم
تاجیک باشد ونیز به ارزش های ملی آنان احترام بگذارد و در ضمن محتوای خوب این کتاب
ها علاقه به بینان های عقیدتی  ادبیات
فارسی را در آنان تقویت نماید، اینکه تاجیک ها با مشاهده ایرانی ها دچار هیجانات
شدید و شوق زدگی می شوند از وابستگی آنان به ادب پارسی و فرهنگ ایرانی در گزارش
سفر خود به تاجیکستان می نویسد: «در تمام مدتی که از میان انبوه مردم می گذشتیم،
همه کف می زدند و همراه با گل افشانی و لبخند، پیاپی فریاد می کردند: نوردیده، تاج
سر، خوش آمدید، خوش آمدید».[14]

چاپخانه
های این جمهوری محدود، ضعیف و قدیمی هستند و در جهت نشر آثار فارسی ناتوانند و
لازم است مراکز انتشاراتی ایرانی، مردم تاجیکستان را در جهت غنای فرهنگی یاری
دهند. خصوص آنکه مرمان این مرز و بوم به ایران و انقلاب اسلامی عشق می ورزند و از
سویی کشورهای عرب همچون عربستان سعودی جهت ایجاد جاذبه مشغول ارسال کمک های زیادی
به تاجیکستان می باشند که ارسال قرآن و کمک مالی به امور دینی و اعطای فرش های
مساجد از جمله این کمک هاست.

تاجیکستان
3112 دبستان و دبیرستان با 1330000 دانش آموز دارد، همچنین این جمهوری از وجود 12
دانشگاه با صد هزار دانشجو بهره من است، کتاب های دانشگاهی به زبان روسی در اختیار
دانشجویان قرار گرفته است، آکادمی علوم تاجیکستان با چهار شعبه علمی و 700 نفر با
درجه دکترا و 4500 کارمند علمی- تخصصی مشغول فعالیت است، این دانشگاه با مراکز
علمی و دانشمندان اغلب کشورهای جهان رابطه دارد. اکثریت مردم تاجیکستان باسوادند و
غالباً اهل مطالعه می باشند و بویژه به شعو و متون ادبی علاقه دارند. کتاب «طرز
آموزش خط و زبان فارسی» در طول یک سال سه بار انتشار یافت، سلانه بین 700 تا 800
جلد کتاب در این کشور انتشار می یابد که اکثر آنها در موضوعات علوم انسانی است و
هم اکنون روزنامه های پیوند و سامان به زبان فارسی چاپ می شود،در تاجیکستان 126
مجله و روزنامه وجود دارد که 3 تای آن مربوط به بخش خصوصی و بقیه در انحصار دولت
است، 13 عنوان از این نشریات  سراسری و 10
عنوان هم به صورت هفته نامه می باشد، روزنامه های «جمهوریت»، «راز و نیاز با
مردم»، و روزنامه خصوصی «چراغ روز» بالاترین تیراژ را دارند.[15]

در
وضع فعلی نشریه ای به نام «چشمه» برای کودکان و روزنامه ای به نام «آمو» به خط
فارسی در حال انتشار می باشد. منابع تغذیه و روزنامه ها بیشتر افغانستان و مراکز
فرهنگی کابل و مسکو است و سردبیر روزنامه ها تمایل دارند از مقالات نشریات ایرانی
بهره مند شوند.

از
آثار ارزشمندی که تاجیک ها به تدوین آن اقدام نموده اند، دائره المعارف تاجیکستان
در 8 جلد است، در مؤسسه شرق شناسی و ایران شناسی حدود 11 هزار نسخه خطی وجود دارد
که تمامی آنها به خط فارسی است.

از
لحظ فرهنگی، تاجیکستان چون جزیره ای فارسی زبان در بین جمهوری های ترک زبان و
ماتریالیست های چین و روسیه محصور شده که با مهد تمدن فرهنگ اسلامی یعنی ایران
کمتر رابطه دارد و احداث خط آهنی بین ایران و تاجیکستان تا حدودی این جمهوری را از
انزوای فرهنگی بیرون می آورد. به دلیل سلطه چندین ساله الحاد بر این مرز و بوم بین
زنان،بی بند و باری مشاهده می شود. در حال حاضر دو کانال تلویزیونی به طور تمام
وقت در طول شبانه روز از مسکو برنامه های توام با فساد غربی را در این جمهوری پخش
می نماید، تبلیغات رسانه های غربی بویژه رادیو آمریکا و رادیو بی بی سی نیز شبهاتی
را در اذهان مسلمانان تاجیکستان در خصوص مسائل جهان اسلام و اندیشه های مذهبی و
انقلاب شکوهمند اسلامی ایجاد می کند.

نظری
به تحولات سیاسی تاجیکستان

با
فروپاشی شوروی، استقلال تاجیکستان در نهم سپتامبر 1991م تحقق یافت و نهضت مردم که
بر بنیانی عقیدتی استوار بود منجز به روی کار آمدن اپوزیسیون متشکل از حزب نهضت
اسلامی، دموکرات ها، سازمان رستاخیز و بدخشان گردید و حدود 3/1 کابینه در بدو
استقلال از این احزاب بودند، نظام حکومتی ان تا چندی قبل مصالحه ملی و رئیس جمهوری
کفیل وحدت ملی نام داشت، حزب نهضت اسلامی که همزمان با انقلاب اسلامی ایران دراین
کشور بوجود آمده یکی از قوی ترین گرو های سیاسی به شمار می رود، خطبای مساجد تحت
سرپرستی اداره تأمینات (رهبر مذهبی مسلمانان) فعالیت می کنند، در سال های اخیر،
1500 مسجد در تاجیکستان تأسیس شده که 150 واحد آن مسحد جامع است.[16]
با این وجود، گرایش کمونیستی هنوز قوی ترین گرایش سیاسی در این سرزمین می باشد.
حضور ارتش روسیه با نامی جدید و نفوذ روس ها در مشاغل کلیدی و حمایت استکبار جهانی
و صهیونیسم ، موقع سیاسی و چالش های بی ثباتی کنونی تاجیکستان را تشدید نموده و به
مسلمانان این کشور اجازه نمی دهد نظام سیاسی پایداری را که منطبق با ارزشهای
اسلامی است جانشین رژیم فروهیخته قلبلی کنند. سیاست همسان سازی اقلیت ها با روس و
نابود کردن ویژگی های قومی و مذهبی، موجب مهاجرت تعداد زیادی از روس ها به
تاجیکستان شد که به دلیل بهره مندی از تخصص، مشاغل کلیدی و حساس را در دست گرفتند
ازسویی نظام کمونیستی، سرمایه گذاری عمرانی و اجتماعی را در جمهوری هایی نظیر
تاجیکستان کاهش داد به نحوی که در آمد سرانه دراین  نقاط خیلی پائین تر از مناطق اروپائی و بالتیک
بود ولی با وجود آنکه شیوه حکومت مبنی بر فشار، بر تاجیکستان سایه افکنده بود
مسلمانان نه تنها از میان نرفتند بلکه عمدتاً مؤمن باقی ماندند و به تدریج اهمیت
سیاسی افزونتری یافتند و در دهه 1970م روس ها تحت فشار مردم مهاجرت نموده و جمعیت
مسلمانان افزایش یافت.[17]

رفتار
روس ها مبنی بر ایجاد وابستگی جمهوری ها به روسیه بعد از فروپاشی شوروری، شکل
دیگری بخود گرفته که نمونه بارز آن حمایت آنان از خیانتکاران کمونیسم در تاجیکستان
می باشد هم اکنون تفاله های الحاد با حمایت ارتش مسلح به سلاح های مردن روسی، بیش
از صد هزار نفر مسلمانه تاجیکی را شهید کرده و حدود یک میلیون نفر را آواره نموده
است.

پس
از آن که نیروهای هوادار کمونیست به رهبری امامعلی رحمان اف بر دوشنبه مرکز
تاجیکستان مسلط شدند و از طریق پارلمان با کودتایی دولت ائتلافی را ساقط نمودند و
کابینه جدیدی روی کا آوردند. نبرد نابرابری بین مسلمانان و این افراد بوقوع پیوست،
مخالفان مسلمان گرچه در آغاز متحمل ضربات سنگینی شدند ولی پس از مدت کوتاهی تجدید
سازمان یافته و دست به نبردهای شدیدی علیه کمونیست های طرفدار دولت زدند، بسیاری
از تاجیک ها که به افغانستان پناهنده شدند خانواده را در آنجا اسکان داده و خود
مسلح بازگشتند.[18] و
اما از هنگامی که مسکو به حمایت آشکار کمونیست ها پرداختهف مسلمانان رقم عمده ای
از نیرو های خود را در جنگ های خونین و پرتلفاتی در مصاف با کمونیست ها از دست
داده اند و با وجود آن که طرفداران الحاد 10% جمعیت تاجیکستان را تشکیل می دهند
چون از حمایت نظامی روس ها برخوردارند و قدرت سیاسی وسیعی را در اختیار گرفته اند،
اقتدار سیاسی مسلمانان را به تحلیل برده اند.

اقلیت
روس ساکن در تاجیکستان اعم از نیروهای سیاسی و قوای نظامی به صورت اهرم اجرائی
تأمین مقاصد روسیه می کوشد کانون های بحران را تشدید کند و نیاز به حمایت عملی
روسیه را به عنوان تنها راه بازگشت ثبات و امنیت در این جمهور به وجود آورد و رشته
های وابستگی به مسکو را همچنان مستدام نگاه دارند. هویت تثبیت نشده سیاسی و تنش
های فرهنگی و مذهبی و مشکلات اجتماعی، اقتصادی زیمه مناسبی است تا از طریق آن روس
ها به کارشکنی و تعمیق هرچه افزونتر ناگواری های این جمهوری و حتی سایر جمهوری های
آسیای میانه بپردازند. روزنامه «ایزوستیا» طی مقاله ای ضمن اشاره به کشتار نیروهای
مسلمان و ملی تاجیکستان از سوی کمونیست ها می نویسد:«روس ها به هر نحو ممکن به
نیروهای باقی مانده کمونیسم در تاجیکستان برای به دست گرفتن قدرت کمک کردند و حتی
از مساعدت در کشتار نیروهای  مسلمان و ملی
نیز کوتاهی نکردند».[19]این
در حالی است که وزارت دفاع روسیه برای سربازانی که به تاجیکستان اعزام شوند،
امتیاز ویژه ای در نظر گرفته است و رادیو مسکو اعتراف می نماید که: «هم اکنون
افغانستان دوم در طول مرزهای تاجیکستان و افغانستان پدیدار شده است و نظامیان روسی
در سراسر خاک تاجیکستان به ویژه مرزهای آن با افغانستان حضور دارند» از سوی دیگر
عبدالله بخاری یکی از رهبران مسلمان تاجیکستان رژیم روسیه و ازبکستان را به توطئه
برای ضربه زدن به مسلمانان در جمهوری های آسیای میانه متهم نمود، روزنامه عربی
«الحیاه» در شماره مورخه 19 ژانویه 1993م به نقل از وی نوشت: «سلاح های اسرائیلی،
زیر پوشش کمک های انسانی به دست کمونیست های منطقه رسیده است و شرکت های اسرائیلی
شروع به تأسیس نمایندگی های خود در بخارا و سمرقند کرده اند، با این هدف که
بتوانند از اورانیوم زیادی که در این منطقه و بویژه در تاجیکستان وجود دارد
استفاده کنند».[20] محمد
شریف همت زاده رهبر حزب نهضت اسلامی تاجیکستان در مصاحبه ای با مجله «العالم» که
در لندن انتشار می یابد اظهار داشت: «نمایندگان کمونیست طی اجتماعی رئیس پارلمان
را به اتهام داشتن اندیشه های اسلامی برکنار کردند و با کنار گذاشتن دولت کابینه
جدیدی روی کار آوردند و دولت آشتی نتوانست کاری از پیش ببرد زیرا ارتش روسیه با سی
هزار نیروی مجهز به مدرنترین سلاح ها، در شهر حضور داشت و این تعداد علاوه بر
نیروی بود که از مرزهای مشترک حفاظت می کرد، در جنگ داخلی ارتش روسیه، با تمامی
روش ها کمک کمونیست ها شتافت»

ثمره
آتش جنگ داخلی تاجیکستان که روسیه در برافروختن آن دخالت عمده ای دارد وجود هزارن
پناهنده است که در شرایط بسیار سختی به سر می برند و تقاضای کمک های اضطراری نموده
اند و از ماه مه 1992م نیز حداقل صدهزار نفر مسلمان را به شهادت رسانیده اند،
نواحی جنوبی این جمهوری در جریان نبرد مذکور تخریب شده و در نواحی کوهستانی شرقی
موحدین در محاصره قوای کمونیسم و روسی هستند. امام علی رحمن اوف، رئیس پارلمان که
وظایف ریاست کشور را عهده دار است در سخنان خود تأکید نمود «اصول گرایان اسلامی
دراین کشور جایی نخواهند داشت» و از سویی به منظور قلوب مسلمین اضافه کرد: «مردم
تاجیکستان مسلمان واقعی هستند و هیچ دولتی قادر نخواهد بود اسلام را از قلب و روح
آنان خارج کند»، سنگگ صفراوف رهبر جبهه خلق که نیروی اصلی نظامی و جنگنده را در
تاجیکستان تشکیل داده است و از دولت فعلی حمایت می کند نیز جهت موجه جلوه دادن خود
در نزد مسلمین از آنان خواست در ماه مبارک رمضان از حونریزی دست بردارند. ایران از
طریق سیاسی و بین المللی در تلاش است تا به جنگ خونین تاجیکستان خاتمه دهد و
تاکنون کمک های دارویی و بهداشتی فروانی به آورگان این کشور نموده است.

سیمای
اقتصادی تاجیکستان

تاجیکستان
فقیرترین کشور در شوروی سابق با کمترین در آمد سرانه است ، وضع اقتصادی آن بسیار
اسف بار می باشد و واحد پول آن که همان روبل است به شده تنزل نموده و به دلیل عدم
آشنایی تاجیک ها به امر تجارتف در حال حاضر یهودیان و بهائیان در این بخش فعال شده
اند، اساس اقتصاد آن بر کشاوزی و محصولات دامی استوار می باشد و محصول پنبه در آن بوفور
یافت می شود، گندم و جو و کنجد در زمین های دامنه کوهها، برنج در جنوب غربی و وادی
زرافشان، سبزیجات و صیفی جات تقریباً در تمام نقاط و سیب زمینی در نواحی کوهستانی
شرقی به دست می اید، باغ های تاجیکستان در شمال و جنوب غربی واقع شده اند و
محصولات آنان انار، سیب، خرمالو، مرکبات و انگور است، ذخائر غنی آهن، سرب، روی،
مس، قلع، نقره، اورانیوم، ذغال سنگ در این کشور وجود دارد، نفت و گاز طبیعی از
ذخائر سرشار این سرزمین است. در سال 1987م تاجیکستان 300000 تن نفت خام اتخراج می
نمود که اکنون به حدود 3/1 تقلیل یافته است، صنایع شیمیائی، پتروشیمی، قالی بافی،
جوراب بافی، پوشاک و نساجی و مواد غذایی در آن استقرار یافته و از شهرت خوبی در
آسیای مرکزی برخوردارند، رودخانه های فراوان تاجیکستان در تولید برق آبی نقش عمده
ای به عهده دارند، این جمهوری از تولید کنندگان مهم کتان در آسیای میانه به حساب
می آید و ایستگاه هواشناسی آن در جهان کم نظیر است. کمبودهای شدید، تورم طافت فرسا
و گرانی سرسام آور در وضع کنونی، اقتصاد تاجیکستان را به شدت تهدید می نماید.

 



[1] – دائره المعارف جغرافیایی جهان- جلد اول آسیا، ترجمه دکتر جعفر
جاوید فر، بخش اول.

/

پژوهشی پیروامون ذوالقرنین و کوروش

پژوهشی
پیروامون ذوالقرنین و کوروش

قسمت
چهارم

سید
موسی میرمدرس

کوروش
در تاریخ و تورات

شک
نیست که تورات یهویدان، بیش از هر کتاب دیگری، کوروش را به نیکی ستوده و می گوید
که یهوه، خدای آسمانهاف حاکمیت سرزمین ها را به او سپرده، وی مسیح خدا و شبان
اوست؛ و کسی است که خدای از کارهایش خرسند بوده است و اینک نمونه هایی از این
ستایش ها:

در
کتاب عزرا- صفحه 730- می گوید:

«خداوند
روح کورش پادشاه فارس را برانگیخت تا در تمامی ممالک خود فرمانی نافذ کرد و آن را
نیز مرقوم داشت و گفت* کورش پادشاه فارس چنین می فرماید: یهوه خدای آسمانها جمیع
ممالک زمین را به من داده…».

در
کتاب اشعیاء نبی- صفحه 1064 نیز چنین می خوانیم:

«…
او [کوروش] شبان من است و تمامی مسرت مرا به اتمام خواهد رسانید…».

خداوند
به مسیح خویش یعنی به کورش که دست راست او را گرفتم تا به حضور وی امت ها را مغلوب
سازم».

در
همین کتاب، کوروش را مرغ شکاری خوانده و می گوید:

«مرغ
شکاری را از مشرق و هم مشورت خویش را از جای دور می خوانیم».

اما
از دیدگاه تاریخف گرچه زندگانی، اقدامات و پیکارهای کوروش و نیز ره آورد آنها به
درستی تبیین نشده و در پاره ای موارد روایت هر کدام از مورخان، تکذیب کننده حکایت
دیگری است، ولی بر روی هم کوروش پادشاهی بود که همدان را گشود و حکومت آخرین
پادشاه ماد را واژگون ساخت و فرمانروایی ماه و پارس را متحداً به عهده گرفت؛ پس از
آن لیدی را به اشغال در آورد و سپس آهنگ بابل کرد و بنویند را شکست و یهود را ناجی
گشت. به روایت کزنفون، ارمنستان را نیز تسلیم کرد و متحدان- سران ممالک آسور،
لیدی، اعراب و پاره ای از کشورهای دیگر- را نیز در هم کوبید، و در پیکار قوم
جنگجوی وحشی «ماساژت» در شمال کشور، کشته شد.

در
ماجرای کشور گشایی های وی، کسان بسیار از دم تیغ گذشتند و شهرهایی ماننند «سارد»
به یغما رفت و کرزوس پادشاه لیدی در کام آتش افکنده شد، و در شورش سارد، آشوبگران
به غلامی فروخته شدند و در بابل ثروت های فراوان به چنگ آمد و حوادث دیگر که شرحش
در تاریخ آمده است.

عجالهً
همین قدر معلوم است که انگیزه کوروش در پیکارها و اقداماتش، چندان هم مقدس نبوده
است بلکه کسانی مانند هرودوت و کتزیاس، اشباع حسّ جاه طلبی، کشور گشایی و مال
اندوزی را انگیزه اساسی وی دانسته اند. حتی کزنفون که بیش از همه تاریخ نگاران او
را ستوده و کوشا بوده است وی را بی رغبت به مال دنیا، بشناساند، اما نتوانسته است
از این مسأله چشم پوشی کند که وی به بهره مندی از محصولات کشورهای مفتوح به شدت
شائق بوده است.

کوروش
به فتح مصر در مغرب زمین توفیق نیافت و هند و چین نیز ظاهراً از دستبرد وی ایمن
ماند و در شمال امپراتوری، تهاجمش بدفرجام ماند و کشته گشت. و تورات و تاریخ توأمان
از ساختن سدی از جانب او خبر نداده اند.

ناگفته
نماند، کوروش در شیوه حکومتی اش به تئوری سلطنت منطقه، معتقد بود؛ بدان جهت در
پاسخ نماینده اسپارتها گفت:

«از
مردمی که در شهرهایشان جائی مخصوص دارند و در آن جمع می شوند تا با قید قسم یکدیگر
را فریب دهند، من هیچگاه تشویش نداشته ام».[1]

برگزاری
جشن های دو هزار و پانصد ساله از جانب محمد رضا پهلوی آخرین شاه از سلسله منحوس
پاشاهان ایرانی و تجلیل از کوروش کبیر، ضمن این که به هر حال، شاه مقبور درصدد
یافتن پشتوانه ای سترگ و نمایاندن قدمتی دیرین برای سلطنت خویش بود، اما پیروی از
تز کوروش، مبنی بر سلطنت مطلقه نیز او را بدین امر ترغیب می نمود .

البته
نباید از حق گذشت که کوروش از مزیتی نسبی در مقایسه با بسیاری از شاهان پارسی
برخوردار بوده است، گرچه انگیزهای جهانجویی وی ستودنی نیست؛ اما به هر حال بر حوزه
حکومت خود و وسعت سرزمین کشورش- ایران افزوده است؛ حال این کجا و خاندان ننگین
قاجار و پهلوی کجا که ایران را به روسیه و انگلستان فروختند. و در نتیجه، با پذیرش
عهدنامه های ننگ آور گلستان و ترکمن چای در عهد فتحعلی شاه، روسها، گرجستان،
آذربایجان، ارمنستان و… را به چنگ آوردندو با خیانت انگلیسی ها در دوران
ناصرالدین شاه و به واسطه بی کفایتی او، افغانستان از پیکره ایران جدا گجشعت.

 کوروش بر قلمرو ایران زمین افزود و محمد رضاخان
نه تنها بحرین را از ایران جدا نمود، بلکه به دشمنان اسلام و بشریت مانند رژیم
اشغالگر قدس در اشغال بخش هایی از سرزمین های اسلامی بی دریغ کرد.

کوروش
سیاس زیرک و فرماندهی کار آزموده بود، در حالی که بیشتر شاهان ضعیف النفس ایران یا
چون خشایارشاه، زمام امورشان را به دست زنان و خواجه سرایان سپرده بودند یا مثال
ناصرالدین شاه و رضاخان و فرزندش، به مأموران سرویس های جاسوسی روسیه، انگلستان و
اخیراً آمریکاً!

و
عجیب این جا است که امروز بسیاری از کسانی که برای ایران و کوروش سینه چاک می
کنند، خود جیره خوار اجنبیان وبیگانه پرستانی هستنتد که برای بازگشت حکومتی متمایل
به غرب و گسترش یافتن فرهنگ غربی و انهدام هویت اسلامی و فرهنگ ملی این کشور،لحظه
شماری می کنند.

کیست
که نداند هویت واقعی کسانی که در پشت سنگرهای اسلامی مستعاری مانند، دکتر روشنگر و
امثال او پنهان گشته اند، چیست و در راستای کدام سیاستها قلم می زنند؟ و هزینه نشر
کتابهایی مانند «بازشناسی قرآن» «کوروش بزرگ» و محمد بن عبدالله [(ص)] و غیره از
چه کمپانی هایی تأمین می شود.

خلاصه
این که، این همه تلاش برای اصالت بخشیدن به چهره ها، فرهنگ و آیین ایران باستان
اولین نتیجه ای که در بردارد، همانا گرایش به غرب و سرسپردن به بیگانگان است. این
حقیقعت را پیش از اینف استاد شهید مرتضی مطهری به درستی درک نموده و در تبیین آن
نوشته است:

«در
حال حاضر، دو عنصر نژادی و اسلافی مربوط به ما قبل چهارده قرن اخیر و دیگری عنصر
فکری و مذهبی و سنن اجتماعی و فرهنگ مربوط به این چهارده قرن ما، به لحاظ ریشه های
طبیعی و نژادی به اقوام آرایایی وابستگی داریم، و از لحالظ ساختمان فکری و فرهنگی
و سنن و نهادهای اجتماعی به اسلام، که از ناحیه ای غیر از نژاد آریایی آمده است.

اگر
قرار باشد که در تعریف و تمایز یک ملیت به عنصر نژاد و اسلاف دور اصالت بدهیم: راه
و روش و آینده ما ملت، در شرایط حاضر، چیزی خواهد بود؛ و اگر عنصر نهادهای اجتماعی
و نظام فکری چهارده قرن اخیر را در تعریف ملیت اولویت دهیم، خط مشی و آینده ما چیز
دیگری خواهد بود. اگر در تعیین حدود ملیت ایرانی عنصر آریایی اساس قرار گیرد نتیجه
و حاصلش، در آخرین تحلیل، نزدیکی و خویشاوندی با جهان غرب است، و این خویشاوندی و
نزدیکی برای خود آثار و تبعاتی در خط مشی ملی و سیاسی ما داراد که عمده آن بریدن
از همسایگان و ملل اسلامی غیر آریایی و گرایش به سوی اروپا و غرب است، در این صورت
غرب استعمارگز برای ما خودی می شود و اعراب مسلمان نسبت به مان بیگانه. و به عکس،
اگر نظام فکری و مسلکی و نهادهای اجتماعی چهارده قرن اخیر را ملاک ملیت خود قرار
دهیم، تکلیف و خط مشی دیگری برایمان پیدا می شود. آن وقت عربو ترک و هند و اندونزی
و چینی مسلمان نسبت به ما خودی و غرب غیر مسلمان، بیگانه می شود».[2]

باری
از آن جهت که این مبحث، مجال دیگری می طلبد، به اشارتی کفایت نمودیم و بناچار
دنبال مقاله مورد بحث را پی می گیریم.

نقد
و بررسی آرای ابوالکلام آزاد و پیروان دیدگاه وی

ابوالکلام
ازاد برای اثبات مدعای خویش، مبنی بر تطبیق ذوالقرنین با کوروش هحامنشی، تورات را
مستمسک قرار داده و می نویسد:

«در
شواهد تصریح شده که سؤال از طرف یهود است، شایسته بود که محققین به آثار تاریخی و
کتب و اسفار یهود مراجعه می کردند، تا ببینند آیا مطلبی توانند یافت که این گوشه
ای از تاریخ را روشن کند؟ اگر چنین می کردند مسلماً به حقیقت می رسیدند».[3]

بنابراین
وی تورات را کلید حل معما می داند، از جانب دیگر اعتراف می کند که تورات در یورش
بخت النصر به بیت المقدس از دست رفت و تورات کنونی ساخته و پرداخته عزرا نامی است،
از این رو می گوید:

«عزرای
پیغمبر در زمان اردشیر هخامنشی ظهور کرده است و با دسته دوم یهودان که از بابل به
فلسطین می آمدند همراه بود کتاب تورات را هم از نو نوشت».[4]

 ناگفته نماند که در انتساب عزرا به پیامبری نیز
به خطا رفته و مورد عزرا و عزیر دجار اشتباه شگفت انگیزی گشته است؛ چرا که عزرا
توسط کوروش آزاد گشت، در حالیکه عزیز از پیامبران بنی اسرائیل است که از قید بخت
النصر خلاصی یافت و و در چهل سالگی به شرف نبوت نائل آمد وصدسل نیز به خواب رفت.[5]

باری!
مؤلف یاد شده می نویسد: «یشعیاه دوم، وقایع زمان خویش را رنگ زمان گذشته بخشیده تا
مردم کلام او را قدیمی پندارند،و در پذیرش آن تردید به خود راه ندهند»، ولی شک
نیست که این اقدام یشعیاه نوعی تدلیس بوده است.

ابوالکلام
آزاد می گوید:

«تحقیق
درباره کتاب مهم عهد عتیق که در قرن نوزدهم شروع شد و بیشتر علمای آلمان، بدان
پرداختند نتایج کافی نداد، با اضافه کردن نتایج بحث علمای قرن بیستم درباره «اسفار
ثلاثه» و زمان تدوین آنها به این نتیجه می رسیم:

کتابی
که به یشعیاه پیغمبر نسبت داده می شود از موضوع و زبان و محتوات آن معلوم می شود
که سه نفر در ـدلیف آن دست داشته و این سه تن در سه زمان مختلف حیات داشته اند.

ازباب
چهلم تا آیه سیزدهم از فصل پنج، تألیف مؤلف دیگری است و قسمت های بعد از این را هم
باید از مؤلف سوم دانست.

برای
تسهیل مراجعه در مباحث تحقیقی، مؤلفین کتابهای فوق را بنام یشعیاه اول و یشعیاه
دوم و یشعیاه سوم خوانده اند، درباب یشعیاه اول عقیده دارند که در همان زمان که
یهوادیان می گویند- یعنی 160 سال قبل از کوروش- می زیسته است. زمان یشعیاه دوم که
ظهور کوروش را پیشگویی می کند. آن طور که از موقعیت و شرائط تألیف کتاب برمی آید
غیر از زمان یشعیاه اول و البته قبل از اسرات بابل بوده است. یشعیاه سوم نیز پس از
یشعیاه دوم دست به تألیف کتاب خود زده است، در باب عقیده فوق چنین می گوید:

پیشگوئی
هائی که درباره غارت بنوخذ نصّر [بخت النصر] و اسارت یهود و تبعید به بابل و ظهور
کوروش شده در کلام یشعیاه دوم است، در حقیقت یشعیاه دوم در همین زمان حمله کوروش
نسبت داد. گوینده، حوادث زمان خود را بیان کرده و بدان رنگ زمان گذشته زده یعنی آن
را به یشعیاه اول نسبت داده تا مردم کلام او را قدیمی پندارند و فکر کنند که صد و
شصت سال قبل این پیشگوئی ها گفته شده است».[6]

حال
چنین توراتی که به اعتراف مؤلف مذکور، دست خوش تغییر و تدلس و یا وضع گشته، [7]
چگونه می تواند سند معتبر تصویر شود و قابل اعتماد؟! در حالی که تدلیس و وضع بی
شک، دلیل بر عدم اعتبار کلام گوینده است. تأسف افزون این است که مولانا آزاد خود
نیز به تحریف تورات دست یازیده و ماجرای باب پنجم از سفر دانیال را که درباره
بلطشصّر- فرزند بنویند که توسط گبریاس در حمله کوروش به بابل کشته شد- است را به
پاشاه بابل که در تهاجم کشگریان داریوش کشته گشت، نسبت می دهد.[8]

جالب
این جا است که همین مؤلف، معتقد است: تورات کوروش را ذوالقرنین و عقاب شرق خوانده
است و چون به اشاره یهودیان از پیامبر اسلام (ص) درباره ذوالقرنین پرسش شد،
بنابراین ویژگی هایی که در سوره کهف پیرامون ذوالقرنین آمده، در مورد کوروش تطبیق
می کند!

مترجم
این کتاب که کار تحشیه و مقدمه نگاری را هم به عهده دارد، نیز ضمن اعتراف به این
که «دوران کودکی کوروش ، محیط زندگانی او، وضع حکومت و سیاست فلات ایران، حکام و
امرای قبلی کوروش و بسیاری از اختصاصات ملی و مملکتی ما بالکل مجهول مانده است».
آنگاه در صفحه 57 کتابش ادامه می دهد:

«بنده
در طی مرور بعض تواریخ شرقی، متوجه شدم که نام کوروش در بسیاری از این کتاب ها
آمده است، منتهی منبع و مأخذ اصلی آن کتب نیز بیشتر روایات یهود بوده است و جز یکی
دو مورد، منبع دیگری مورد استفاده آنان قرار نگرفته و بدین جهت فقط از یک نقطه نظر
به احوال کوروش می نگرد و آن مسأله بنی اسرائیل است و لا غیر، طبعاً چنین روایاتی
که جنبه مذهبی هم دارد اغلب با اساطیر و افسانه آمیخته است و از نظر تاریخ مغشوش و
درهم می شود».

مع
الوصف، کعب الاحبار یهودی که بیش از ابوالکلام و باستانی پاریزی و امثال ایشان،
آشنای به تورات است و در جعل و تدلیس احادیث و اخبار نیز ید طولایی دارد،[9]
و چهره ای شناخته شده است؛ ولی با این وجود می گوید:

«صحیح
نزد ما که از احبار و اسلاف خود شنیده ایم، این است که وی[ذوالقرنین] از قبیله و
نژاد حمیر بوده و نامش صعب بن ذی مرائد بوده»[10]
است.

ابوالکلام
نیز آورده است که دو تن از مورخان برجسته یهودی به نام های یوسف فلاویوس و
پروکوپیوس نه تنها با مدعای ایشان موافق نیستند، بلکه شالوده و ساخت سد «داریال»
را به اسکندر نسبت داده اند.[11]

عمده
ترین دستاویز ابوالکلام، از تورات، رؤیای دانیال است که در آن سخن از قوچ دو شاخ
به میان آمده، و همچنین بیانی دیگر از تورات است که کوروش را «عقاب شرق»خوانده
است.

از
این جهت مؤلف یاد شده، در صدد برآمده تا ادعا نماید که آن چه در قرآن پیرامون
ذوالقرنین حکایت شده با وقایع حیات کوروش مطابقت تام دارد. و نیز معتقد است که
تندیس دشت مرغاب- که به زغم وی مجسمه کوروش است- او را به یقین رسانده که
ذوالقرنین همان کوروش است.

سزاوار
این است که نخست به نقل خواب دانیال مبادرت گردد آنگاه درباره تعبیر و تفسیر آن
گفتگو شود.

در
باب هشتم آمده است:

«در
سال سوم سلطنت بلشصر پادشاه، رؤیائی بر من دانیال ظاهر شد بعد از آن که اول به من
ظاهر شده بود* و در رؤیا نظر کردم و می دیدم که من در دار السلطنه شوشن که در
ولایت عیلام می باشد بودم و در عالم رؤیا دیدم که نزد نهر اولای می باشم* پس چشمان
خود را برافاشته دیدم که ناگاه قوچی نزد نهر ایستاده بود که دو شاخ داشت و شاخ
هایش بلند بود و یکی از دیگری بلندتر و بلندترین آنها آخر برآمد* و قوچ را دیدم که
به سمت مغرب و شمال و جنوب شاخ می زد و هیچ وحشی با او مقاومت نتوانست کرد و کسی
نبود که از دستش رهائی دهد و برحسب رآی خود عمل نموده، بزرگ می شد* و حینی که متفکر
می بودم اینکه بز نری از طرف مغرب بر روی تمامی زمین می آمد و زمین را لمس نمی کرد
و در میان چشمان بز نر شاخی معتبر بود* و به سوی آن قوچ صاحب دو شاخ که آن را نزد
نهر ایستاده دیدم آمد و به شدت قوّت خویش نزد او دوید* و او را دیدم که چون نزد
قوچ رسید با او به شدت غضبناک شده قوچ را زد و هر دو شاخ او را شکست و قوچ را از
دستش رهائی دهد* و بز نر بی نهایت بزرگ شد و چون قوی گشت آن شاخ بزرگ شکسته شد و
در جایش چهار شاخ معتبر به سوی بادهای اربعه آسمان برآمد* … و چون من دانیال
رؤیا را دیدم و معنی آن را طلبیدم ناگاه شبیه مردمی نزد من بایستاد* و آواز آدمی
را از میان (نهر) اولای شنیدم که ندا کرده می گفت ای جبرائیل این مرد را از معنی
این رؤیا مطلع ساز* پس او نزد جائی که ایستاده بودم آمد و چون آد من ترسان شده به
روی خود درافتادم و او مرا گفت ای پسر انسان بدان که این رؤیا برای زمان آخر می
باشد* و حینی که او با من سخن می گفت من بر روی خوود بر زمین در خواب سنگین می
بودم و او مرا لمس نموده در جائی که بودم برپا داشت* و گفت اینک من تو را از آنچه
در آخر غضب واقع خواهد شد اطلاع می دهم زیرا که انتها در زمان معین واقع خواهد شد*
اما آن قوچ صاحب دو شاخ که آن را دیدی پادشاهان مادیان و فارسیان می باشد*و آن بز
نر ستبر پادشاخ یونان می باشد و آن شاخ بزرگی که در میان دو چشمش بود پادشاه اول
است* و اما آن شکسته شدن و چهار در جایش بر آمدن، چهار سلطنت از قوم او اما نه از
قوّت او برپا خواهند شد».[12]

 

مؤلف
یاد شده می نویسد:

«ظاهراً
باید مجسمه کوروش در زمان اردشیر در استخر گذاشته شده باشد و اکنون روی یک پایه ای
در خرابه های استخر وجود دارد. اگر این تصور را که قریب به یقین است در نصب مجسمه
قبول کنیم کمک بزرگی به ما، درباره لقب کوروش می کند و دلیل بر این است که حتی
تاآن زمان، کوروش به ذوالقرنین و عقاب شرق مشهور بوده است. وقتی که خواستند در
زمان اردشیر به افتخار کوروش مجسمه ای از او بسازند، روی این تصور، مجسمه او را
بصورت مذکور ساخته و پرداختند.

در
اینجا با مسأله اساسی دیگری روبرو می شویم، معلوم شد که مجسمه ذوالقرنین مروبط به
کوروش است و در خانواده هخامنشی این لقب مخصوص کوروش بر زبانه بوده است.

دلیلی
نداریم که منشأ این تصور غیر از رؤیای دانیال و پیشگوئی یشعیاه جای دیگر باشد و در
باب قبول آن هم دو صورت می توان وجود داشته باشد: یا این لقب بعد از انتشار پیشگوئی
های دانیال و تطابق آن با حقیقت قبول شده و یا اینکه آن طور که کتاب عزرا می گوید
پیشگوئی ها را به سمع کوروش رسانده اند و کوروش و رجال دربار نه تنها از آن خوششان
آمده بلکه «آزم» ذوالقرنین و عقاب شرق را شعار رسمی خود قرار دادند و از آن زمان
به بعد کوروش رسماً به ذوالقرنین و «ذوجناحین» ملقّب گشت.

مجسمه
را هم که خوب دقت کنیم، این دو صفت را در آن صادق خواهیم یافت. به عباره آخری، کشف
این مجسمه در حقیقت این گفته کتاب عزرا را که «پیشگوئی های پیغمبران یهود را بر
کوروش عرضه داشتند و او از دل و جان پذیرفت و خشنود گشت» تأیید می نماید».

ابوالکلام
در بخش دیگری از گفتارش، مجسمه دشت مرغاب را- در صفحه 200 کتابش- چنین توصیف می
کند:

«تندیس
مذکور بقامت یک بشر معمولی است که کوروش را نشان می دهد. در دو طف او دو بال مثل
بال های عقاب و در وری سر او دو شاه به صورت شاخ قوچ وجود دارد. دست راست او کشیده
است و به جلو اشاره می کند، لباس پیکر از نمون همان لباسهائی است که از پادشاهان
بابل و ایرا در مجسمه های آنها دیده ایم.

این
مجسمه مسلماً ثابت می کند که تصور ذوالقرنین فقط درباره کوروش در عامه پیدا شده و
از این خیال مجسمه ساز نیز پیکر او را با دو شاخ ساخته است. قوچی که در رؤیای
دانیال نبی آمده مثل قوچ های معمولی دو شاخ دارد ولی شاخ آن مثل سایر قوچ ها قرار
نداشته بلکه یکی از آنها رو به جلو و دیگری پشت آن و رو به عقب بوده و عین این
تصور را در مجسمه فوق می بینیم.

دو
بال مجسمه هم گویای همان تصوری است که در سفر یشعیاه از قول او به نام «عقاب شرق»
ذکر شده است که گوید عقاب شرق را فرا خواندم، فرا خواندم این مرد را که از راه دور
می آید و خشنودی مرا حاصل می نماید (باب 46 آیه 11) از همین لحاظ مجسمه به مرغ
شهرت یافته و رودخانه ای هم که از کنار آن می گذرد به همین مناسبت «مرغاب» نامیده
شده است».

ادامه
دارد

 



[1] – تاریخ
هرودوت- ص112.

/

ژئوپلتیک جزایر سه گانه خلیخ فارس

ژئوپلتیک
جزایر سه گانه خلیخ فارس

(ابوموسی
و تنب بزرگ و کوچک)

دکتر
محمدرضا حافظ نیا

قسمت
سوم

جنبه
های استراتژیک نسبت به تنگه هرمز:

تنگه
هرمز از جمله تنگه های استراتژیک جهان است و تنها معبر دریائی است که خلیج فارس را
به عنوان هارتلند یا قلب کره زمین، به نقاط مختلف جهان ارتباط می دهد. این تنگه در
بخش شرقی خلیج فارس واقع بوده و ساحل شمالی آن در اختیار کشور عمان قرار دارد.
ساحل شمالی به لحظ برخورداری از وسعت و فضای زیاد، نسبت به ساحل جنوبی از اهمیت و
اعتبار به مراتب زیادتری برخوردار است و از حیث نظامی نیز ارزش زیادی دارد. برعکس
ساحل جنوبی به علت مرتفع بودن و محدودیت شدید فضائی و وجود فیوردها و استقرار
محدود اجتماعات انسانی در  آن از ارزش به
مراتب کمتری برخوردار است و عمدتاً جهت امور کنتری ترددهای دریائی مورد بهره
برداری قرار می گیرد.

تنگه
هرمز به عنوان گذرگاه استراتژیک همیشه مورد توجه قدرتهای جهان و منطقه ای بوده است
زیرا از طریق کنترل و تصرف تنگه می توان ترددهای دریائی بین خلیج فارس و سایر
مناطق جهان را در نظر گرفت و عند اللزوم در حرکت آنه دخالت به عمل آورد.

کشف
نفت در اوائل قرن جاری در منطقه خلیج فارس اهمیت و اعتبار تنگه هرمز را در مسائل
جهانی و نظگاههای استراتژیک افزایش داد و باعث گردید تا امنیت تنگه هرمز و ترددهای
دریائی مورد توجه قرار گیرد . حفاظت از تنگه و دفاع از آن برای کشورهای ساحلی به
ویژه ایران نیز اهمیت دارد. زیرا تنگه در ضلع جنوبی ایران واقع شده و بخشی از
قلمرو حاکمیت و سرزمین آن را تشکیل می دهد و دفاع از ساحل جنوبی ایران و حفظ امنیت
ملی آن در گرو حفاظت از تنگه هرمز قرار دارد. دفاع از تنگه هرمز بویژه در مقابل
تهدیدات خارجی از سوی دریای عمان و اقیانوس هند، مستلزم به کارگیری سیستمی از
سواحل و جزایر پیرامون آن می باشد. یعنی مجموع سواحل و جزایر هرمزگان برای سامان
دهی و سیستم دفاعی تنگه هرمز به کار می آید که از آن جمله جزایر لارک، هرمز، قشم
هنگام، تنب بزرگ و کوچک و ابوموسی است و به همین دلیل جزایر مزبور به لحاظ موقعیت
جغرافیائی خود نسبت به تنگه هرمز از اهمیت استراتژیک برخوردار می شوند.

جزایر
لارک، هرمز، قشم و هنگام خط مقدم دفاع از تنگه را تشکیل می دهند و جزایر تنب و
ابوموسی به عنوان تکیه گاهای دفاعی جزایر مزبور و نیز تنگه هرمز بخشی از سیستم
دفاعی را شکل می دهند. بدین ترتیب جزایر سه گانه به عنوان دفاع از تنگه هرمز و
سواحل جنوبی ایران در مقابل تهدیدات از بیرون خلیج فارس، از اهمیت استراتژیک
برخوردار هستند؛ و نقش اصلی و عمده این جزایر نقش و کارکرد نظامی است که همچون
ناوهای ثابت در غرب تنگه هرمز و بخش مرکزی خلیج فارس عمدتاً برای عملیات نظامی
کارآئی دارند.

2-عمق
مناسب:

خلیج
فارس دریای نیم بسته و کم عمقی است که تردد تحت البحری ها و زیر دریائی ها را مشکل
می کند و حتی تردد شناورهای سطحی و کشتی ها را در نواحی ساحلی جنوب و غرب خلیج
فارس دچار مشکل می نماید و به همین دلیل خطوط ویژه تردد و کانالهای خاصی برای رفت
و آمد کشتی ها در نزدیکی سواحل و بنادر مربوطه ایجاد شده است که نمونه آن را در
سواحل عربستان و کویت و امارات متحده عربی می توان مشاهده نمود.

زیردریائی
ها به دلیل کمی عمق خلیج فارس قادر به مانور و تردد در تمامی مناطق خلیج فارس
نیستند و در جاهای خاصی که از عمق کافی برخوردار است قادر به استقرار یا تردد
هستند. شیب نامتقارن کف خیلج فارس باعث شده است که عمق آن در نزدیکی ساحل ایران
بیشتر باشد و عمیق ترین نقطه آن در نزدیکی جزیره لاوان به عمق 91 متر  قرار دارد. منطقه بین جزایر سه گانه نیز از عمق
خوبی برخوردار است (حدود 60متر) و این عمق باعث می شود که این منطقه مورد توجه
واحدهای رزمی و نظامی برخوردار از زیردریائی قرار 
بگیرد و در واقع زیردریائی ها در مجاورت جزایر سه گانه امکان استقرار و تردد
و ره گیری شناورهای سطحی (کشتی ها) را به خوبی دارند.پ

بنابراین
حزایر مزبور از دید یک طرح استراتژیک که کاربری زیردریائی اعم از متعارف یا اتمی
را داشته باشد اهمیت زیادی پیدا می کند و آن را کانون توجه چنین طرحهائی قرار می
دهد.

3-موقعیت
مناسب مرکزی در بخش شرقی خلیج فارس:

جزایر
سه گانه در بخش شرقی خلیج فارس از موقعیت نسبتاً مرکزی برخوردارند و حتی فاصله یکی
از آنها از سواحل شمالی و جنوب تقریباً برابر است این موقعیت همراه با واقع شدن در
برابر تنگه هرمز باعث می شود که ترددهای دریائی تنگه هرمز و سواحل طرفین در معرض
دید قرار داشته باشند . در واقع از طریق این جزایر می توان بخش وسیعی از قلمرو
دریائی و تنگه هرمز و سواحل جنوبی و شمالی خلیج فارس را تحت نظر قرار داد و جزیره
ابوموسی باکوه حلوا که خود به عنواه شاخص ملوانان در خلیج فارس ایفای نقش می کند،
بر منطقه وسیعی تسلط دارد.

4-نظارت
برمحور تردد دریائی تنب- فرور:

همانطور
که گفته شد منطقه مجاور جزایر سه گانه از عمق نسبتاً خوبی برخوردار است و این عمق
باعث شده است که یکی از مهمترین طرح های تفکیک تردد دریائی خلیج فارس از مجاورت
این جزایر عبور نماید.

خطوط
تفکیک تردد دریائی با در نظر گرفتن عوامل مختلف و به منظور تامین امنیت دریانوردی
و کاهش ظایعات ناشی از تصادم و برخورد کشتی ها با یکدیگر و با عوارض مسیرهای
دریائی، توسط سازمان بین المللی دریائی (آیمو- I.M.O) و با کمک کشورهای ساحلی مربوطه تعیین می شود و از دو مسیر رفت و
برگشت و یک منطقه حائل بین دو مسیر تشکیل شده اند. در منطقه خلیج فارس به جز طرح
های تفکیک تردد خاص کشورها ساحلی، دو طرح تفکیک تردد عمومی وجود دارد که مسیر عبور
و مرور کشتی های وارده به خلیج فارس و خارج شده از آن را تعیین می کند. این طرحها
عبارتند از:

1-طرح
تفکیک تردد تنگه هرمز 2-طرح تفکیک تردد تنب- فرور.

طرح
تفکیک تردد تنگه هرمز در حال حاضر در یک مایلی شمال جزیره قوئین کبیر و در منطقه
دریای سرزمینی کشور عمان قرار دارد. فاصله و کوتاهی مسیر، عمق آب، وضعیت جریانات
کشندی و جنبه های امنیتی از عوامل اصلی مکان یابی جغرافیائی طرح مزبور می باشد.
طرح تنگه هرمز قبل از سال 1979 از آب های داخلی کشور عمان، بین جزایر مسندم و
قوئین صغیر عبور می کرد که به دلیل اصرار دولت عمان و با هماهنگی آیمو به محلّ
فعلی انتقال داده شد. مسیر شمالی طرح تفکیک تردد، جهت ورود کشتی ها از خلیج فارس و
ورود آنها به دریای عمان و اقیانوس هند اختصاص دارد. طرح تفکیک تردد تنب- فرور به
طور کامل در آب های سرزمینی کشور ایران قرار گرفته و برای حرکت کشتی ها از شرق به
غرب در نظر گرفته شده است و مسیر جنوبی آن که مورد استفاده کشتی ها با جهت غرب به
شرق می باشد در جنوب جزایر تنب و فرور و یا شمال جزیره ابوموسی قرار گرفته است.
وضعیت جغرافیائی مسیر و عمق مناسب آب و وجود آبتلهای مارینر و کادفروز، از عوامل
اصلی مکان گزینی این طرح می باشد. از آنجائی که طرح تنب-فرور در دریای سرزمینی
ایران و قلمرو حاکمیت آن قرار دارد نظارت بر تردد کشتی ها و همچنین ارائه خدمات
مخابراتی و نصب علائم کمک ناوبری و غیره بعهده ایران است.

همانطوری
که ملاحظه می شود از طریق جزایر سه گانه می توان مسیر بزرگ تردد دریائی داخل خلیج
فارسرا که کشتی ها عمدتاً برای تردد بین تنگه هرمز و سواحل و بنادر ایران، کویت،
عربستان، عراق، بحرین و قطر ازآن عبور می نمایند کنترل و نظارت نمود.

 

/

وحدت حوزه و دانشگاه

وحدت
حوزه و دانشگاه

قسمت
سوم

حجه
الاسلام و المسلمین سید مرتضی مهری

در
دو شماره پیش در رابطه با گفتاری که در مورد وحدت حوزه و دانشگاه ایراد شده بود و
اموری مانع تحقق این وحدت به حساب آمده بود مطالب داشتیم و اینک دنباله مطلب.

نشر
کتابهای مذهبی ضعیف

در
ضمن این گفتار ایرادهای دیگری نیز بر حوزه گرفته شده است مثلا گفته شده است «این
همه کتابی که به نام دین توی جامعه ما پخش می شود این همه روایت که توی کتابهای
روایی و حدیثی ما آمده است و این کتابها مجدداً مورد تجدید طبع قرار می گیرد که
اگر شما مجموع بعضی از آن روایات را جمع بیاورید… واقعاً ضد دینی ترین و ضد
انقلابی ترین کتابها خواهد شد. چرا اینها مورد نقد و بررسی علمای حوزه قرار نمی
گیرد؟ چرا نسبت به اینها حساسیت نشان داده نمی شود؟ من نمی گویم که این کتابها را
بردارند و برخلاف رأی مؤلف عوض کنند… ولی اگر حوزه ما این سخنان را امروزه قبول
ندارد چه کاری دارد چه وظیفه مهمتری دارد غیر از این که بنشیند و  اینها را نقد بکند».

شکی
نیست که در کتب حدیث ما روایات ضعیف و نادرست و مخالف با اصول دین و مذهب و منافی
با منطق و عقل فراوان است. و هیچ کس مدعی نشده است که این کتابها دربست صحیح و
مورد قبول است. و اصولا هیچ کتابی بجز قرآن نمی توان بطور قطع همه مطالب  آن را صحیح دانست در عین حال همه کتابها و
نوشتجات انسانها با همه اشتباهات و خطاهایی که در آنها هست در همه جهان تجدید چاپ
می شود و نشر می شود و این هرگز موجب نمی شود که این کتابها را چاپ نکنند و منتشر
نسازند ولی هرکس می خواهد در یک قضیه تاریخی تحقیق و کاوش کند،وظیفه او دقت در
نوشته های مورخان و انتخاب گفتار منطقی و موافق با مسلمات تارخی است. روایات هم
حکم قضایای تاریخ را دارد. کتابهایی که نقل روایات می کنند ، اسناد تاریخ اند که هرگز
نباید آنها را تغییر داد و نباید آنها را منزوی ساخت حتی اگر ک کتاب روایی اکثر
روایات آن نادرست باشد و حتی اگر مژلف آن مجهول یا مجهول الحال یا غیر مورد اعتماد
باشد یا انتساب کتاب به  مؤلف ثابت نباشد،
اما چون یک سند تاریخی است باید چاپ شود و از آن استفاده شود. ولی کسی که می خواهد
مطلبی را از این روایات استفاده کند و با استناد به آنها چیزی را به معصومین علیهم
السلام نسبت دهد، باید همه جهات دخیل در وثوق و اعتماد به روایت را مدنظر داشته
باشد. همچنانکه فقها این کار را در فقه انجام می دهند و هرکدام از روایات را با
دقت تمام از بعد کتاب روایی و رجال روایت و مت آن و وجود معارض و سایر جهات که
موجب اعتماد به صدق یا کذب آن است بررسی می نمایند و در هر کدام از این جهات
اختلاف نظر بسیار است همچنان که در بررسی هر سند تاریخی اختلاف نظر میان محققان
تاریخ فراوان است.

بنابراین
حوزه (به گفته ایشان) می نشیند و روایات را نقد می کند و بعضی را رد و بعضی را
قبول می کند ولی در بعد مورد نیاز خود و آن هم هر کس طبق نظر خود. و اما این که
باید نسبت به این روایات حساسیت نشان داده و بطور کلی مردود شناخته شود و… اگر
منظور این باشد که این کتابها را چاپ نکنند که بعضی عبارات ایشان چنین می رساند،
ظاهراً این پیشنهاد نابجائی است. هرکس در چاپ کتاب خود و کتابهای گذشتگان آزاد است
و حوزه مسئولیت وزارت ارشاد را ندارد که منع چاپ کند و اگر داشت از چاپ و نشر گفته
های بدخواهان دین و حوزه و علوم و معارف دینی منع می نمود. هم اکنون در همین ایران
صدها کتاب چاپ می شود و منتشر می شود که اکثر علمای حوزه با آن مخالف اند و حتی
کتابهایی به اسم دین و در قالب کتابهای مذهبی چاپ می شود که مورد قبول حوزه نیست
ولی حوزه نمی تواند در این امر دخالت کند.

و
اگر منظور این است که چرا حوزه این کتابها را چاپ می کند؟ همان گونه که گفتیم: چاپ
کتاب بمعنای پذیرفتن محتویات و مطالب آن نیست بلکه کتابهای گذشتگان را بعنوان
اسناد تاریخ باید چاپ و منتشر ساخت و بررسی مطالب آن به عهده استفاده کننده است.
حوزه اگر کتاب را در مجموع مفید بداند چاپ می کند حتی بعضی از کتابهایی که در حوزه
چاپ می شود، مربوط به دشمنان مذهب است ولی مطالب مفید دارد. محقق باید زحمت به خود
بدهد و آن چه مفید است از لابلای آن کتاب به دست آورد.

و
اگر منظور این است که حوزه، کمیته ای تشکیل دهد و روایات غیر معتبر و مخالف با عقل
و منطق یا روایات ضد دین یا (بقول ایشان) ضد انقلاب را جمع آوری نموده و اعلام کند
که این روایات به این دلایل نادرس است بطور موجبه حزئیه، پیشنهاد بدی نیست و آنجا
که لازم دانسته شده انجام گرفته است. هرکس در بعد مورد تحقیق خود و در موارد
بخصوصی روایات منافی با عقل و منطق یا مخالف با اصول مذهب یا مخالف با روایات قطعی
یا آیات قرآن را نقد و رد می کند ولی- بطور کلی- این کار به عنوان یک عمل پایان
یافته که خط قرمزی از سوی کل حوزه یا کل دانشمندان مذهبی بر یک عده روایات زده شود
هرگز ممکن نیست. زیرا اولا اختلاف نظر در اصول و قوانین مربوط به پذیرفت یا در
روایات فراوان است و ثانیاً- در بسیاری از موارد رد یک روایت یا قبول آن، بستگی از
علما و شاید اکثر محققان، نادرست و غیرقابل قبول باشد ولی یک محقق تیزهوش و دقیق،
بتواند آن را به نحوی معنی کند که نه فقط قابل قبول باشد بلکه بابی از علم و دانش
از آن گشوده شود. از باب مثال به مورد زیر کنید:

روایتی
که در کتب سیره و تاریخ رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده است که مضمون
آن این است که ایشان در دوران کودکی مشاهده کردند که دو نفر سینه آن حضرت را
شکافته و قلب مقدس او را در آورده و شستند و دوباره به جای خود بازگرداندند. این
امر برای خود آن حضرت و اطرفیان او که داستان را از زبان او شنیدند، موجب ترس وحشت
فراوانی شد و سپس که پی آمد بدی از آن مشاهده نشد، آرام گرفتند. داستان در کتب
تاریخ مفصل است. استاد مطهری رحمه الله علیه در یکی از سخنرانیها این روایت را
شدیداً مورد انتقاد و رد قرار داده است با منطق و عقل موافق نیست ولی علامه
طباطبائی رضوان الله علیه در تفسیر المیزان آن را پذیرفته است و فرموده است که این
تمثیل برزخی بوده است که طهارت و پاکی باطن به وسیله فرشتگان به چشم آن حضرت و
دیگران بصورت شستن قلب ظاهری جلوه کرده است. بحث ما در حت و سقم  این تفسیر نیست ولی این یک دیدگاه است. آن هم
یک دیدگاهی که بابی از علم می گشاید و بسیاری از روایات را معنی می کند.

بنابراین
نمی توان نظر یک یا چند دانشمند را ملاک دانست و روایاتی را بطور کلی مردود شمرده
و از کتابها حدف و استفاده از آنها را ممنوع اعلام نمود. هرکس باید خود اجتهاد کند
و روایت صحیح را از ضعیف تشخیص دهد.

البته
این نکته را باید پذیرفت که چاپ و تکثیر و اصرار بر انتشار بعضی از کتابها فقط
جنبه بازرگانی دارد و در مجموع، آن کتابها مفید نیستند یا حداقل برای عموم مردم
مناسب نیستند ولی این کار ربطی به حوزه ندارد. بازرگانان کتاب یا دانشمندان حوزه
در انتخاب کتاب برای نشر، مشورت نمی کنند بلکه تبلیغات و بازار ملاحظه می کنند
بعضی از کتابها از قدیم الایام وجهه خوبی به دست آورده است و اکنون بازاریان از
این وجهه خوبی به دست آورده است و اکنون بازاریان از این وجهه استفاده می کنند و
ربطی به حوزه ندارد.

در
این گفتار از کتاب مفاتیح الجنان نام برده شده است که چرا این همه تجدید چاپ می
شود با این که در آن دعایی است راجه به کرم خوردن دندان که هرگز قابل قبول نیست.

مفاتیح
الجنان هم مانند هر کتابی دیگر مطالب درست و نادرست دارد. و اگر منظور از دخالت
حوزه اظهار نظر در مورد دعاها و زیارات آن باشد در استفتاءی حضرت امام قدس الله
روحه اعلام فرمودند که به قصد رجا بخوانید یعنی نباید قصد کنید که این دعاها یا
زیارات حتما از امام معصوم وارد شده است زیرا اکثر آنها سند معتبری ندارد ولی
بسیاری از آنها مانند دعای کمیل متن جالبی دارد و لذا به قصد رجا یعنی به امید این
که دعای مأثور از معصوم باشد خوانده شود اشکالی ندارد. مفاتیح الجنان مجموعه خوبی
است که مؤلف آن سعی کرده است آن چه به نظر او مناسب است و قابل اعتماد جمع آوری
کند و تا حدودی هم موفق بوده است. کار هیچ انسانی بجز معصوم، کامل نیست. نمی توان
یک کتاب جامعی مانند مفاتیح را بخاطر یک یا چند دعای غیر معتبر مردود دانست. تازه
دعای مورد انتقاد ایشان قابل توجیه است البته آن دعا آن گونه که نقل شده نیست.
جمله مورد اعتراض آن چنین است «العجب کل العجب دوده تکون فی الفم تاکل العظم…»
یعنی این بسیار عجیب است که کرمی در درون دهان باشد که استخوان را بخورد… ممکن
است منظور از کرم همان باکتری باشد و چون کسی در آن زمان باکتری را نمی شناخته از
آن به کرم تعبیر شده است. همچنان که در بعضی از روایات که تعبیر به شیطان یا جن
شده در مواردی که تفسیر به میکرب شده است. مثلا در روایت است که کوزه از موضعی که
جای انگشت است آب نخور که جای شیطان است و امثال آن.

تدریس
کتاب دلیل پذیرش کامل آن نیست

و
از مواردی انتقدی که به حوزه نسبت داده شده است مطلبی است که در حاشیه اسفار
صدرالمتالهین از مرحوم ملاهادی سبزواری نقل شده است که: «مرحوم صدرالمتالهین اسم
زنان و حیوانات را در کنار هم آورده است برای این که ذاتا زنها از جنس حیوانات اند
و فقط صورت انسان به آنها داده اند!!!». البته گوینده خود اعتراف دارد که این کتاب
از کتب دینی بمعنای خاص خود که مربوط به حوزه است، نمی باشد ولی ایراد این است که
«این کتات توی حوزه های ما خوانده می شود و مورد تدریس قرار می گیرد» و «این کتاب
تجدید چاپ می شود و خوانده می شود و کتاب محترمی است» و گفته شده است که: «ما هیچ
وقت در علوم دانشگاهی این را نداریم که بگوئیم کتابی مقدس است و بگوئیم بگذارید
بماند علی رغم این که هزار غلط دارد. باز هم چاپ شود…».

اولا
مرحوم ملاهادی چنین نگفته است. رجوع کنید به کتاب اسفار ج7 ص136. ترجمه قسمتی از
عبارت ایشان این است: «زنان به دلیل ضعف عقول آنها جمودشان بر درک مسائل جزیی و
تمایل آنها به ظواهر و زیور آلات نزدیک است به حیوانات صامت (درقبال ناطق) ملحق
شوند و از زمره آنان به حساب آیند…». البته این مطلب نادرست است ولی هیچ ربطی به
آن امر خرافی که در آن گفتار به ایشان نسبت داده شده است ندارد و ظاهراً این نسبت،
ناشی از بعد عهد و فراموشی است. سزاوار نیست و در انی گونه نسبت ها با آن همه
ترتیب اثرها بر حافظه اعتماد شود. و شاید منشأ اشتباه نظریه منسوب به بعضی از
فیلسوفان یونان قدیم است که زن را ذاتاً از جنس انسان نمی دانسته اند ولی این امر
را هرگز نمی توان به مسلمانی که قرآن می خواند و به ان اعتقاد دارد نسبت داد؛
قرآنی که مکرر اعلام فرموده است که: زن و مرد در پیشگاه خداوند هیچ فرقی بجز از
راه تقوی و عمل ندارند (رجوع شود به آیه 195آل عمران و 124 نساء و 97 نل و 40 مؤمن
و 13 حجرات) و چگونه ممکن است کسی که در میان زنها قائل به عصمت حضرت زهرا سلام
الله علیها است و کسی که سوره مریم و آل عمران را می خواند و به شخصیت والای حضرت
مریم سلام الله علیها معتقد است و کسی که شخصیتهای بزرگی همچون حضرت زینب سلام
الله علیها و سایر زنان بزرگ مرتبه اسلام را می شناسد، چنین اعتقاد خرافی درباره
جنس زن داشته باشد؟!

و
ثایناً چاپ و پخش و تدریس و احترام یک کتاب، بخاطر مطالب صحیح و علمی آن کتاب است
و هیچ گاه بمعنای پذیرفتن دربست مطالب آن کتا نیست. نه تنها حاشیه اسفار بلکه خود
اسفار مطالب زیادی دارد که9 یا از نظر فلسفی مورد انتقاد پیشینیان است یا از جهات
دیگر مردود است، مانند مطالبی که در مورد عشق مجازی آمده است. و این امر اختصاص به
این کتاب ندارد. ما هم اکنون کتابهایی در زمینه ادبیات و منطق و تفسیر داریم که
مشتمل بر مطالبی است که شدیداً ضد مذهب ما است و نویسندگان آنها نیز با مذهب ما
شدیداً مخالف اند. با این همه، این کتابها در حوزه مورد استفاده یا تدریس قرار می
گیرد بلکه باید گفت هیچ کتابی بجز قرآن همه مطالب آن از نظر همه دانشمندان مورد
قبول نیست. و این امراختصاص به حوزه ندارد. در دانشگاه نیز چنین است بلکه به دلیل
سرعت تحول و تکامل در علوم دانشگاهی این مطلب در آنجا روشنتر است. مطالبی در
کتابهای مورد تدریس یا مطالعه دانشگاه است که در اثر پیشرفت علم و تغییر و تحول
سریع آن نادرست است ولی هرگز بخاطر یک مطلب تغییر یافته یک کتاب را از اعتبار ساقط
نممی کنند و نباید بکنند.

وضعیت
روایتهای ضد و نقیض

و
در همین رابطه اشاره شده است به روایاتی که درباره زن آمده است و گفته شده است که
سخنانی که بطور رسمی درباره زن بر منابر و مطبوعات گفته می شود سخنان «خطابی و
تبلیغی است، حرف زدن تحقیق نیست. حوزه های ما باید برای یک بار و همیشه روشن کنند تکلیف
خودشان را در باب انواع روایاتی که ما در شرع داریم محدثین ما نوشته اند و در آنها
اصناف سخنانی را نسبت به زنها نوشته اند که الان هیچکدام جرأت ندارند یکی از آنها
بالای منبر بخوانند! جرأت ندارند دیگر!!! باید حوزه های ما تکلیفشان را روشن کنند
نسبت به اینها. استخوان لای زخم نهادن که شیوه یک نهاد علمی نیست…»

این
مطلب کاملا صحیح است. علما و فقهای ما باید تکلیف خود را در برابر این روایات و
سایر روایاتی که به نحوی به عمل مکلفین مربوط می شود روشن کنند. ولی مگر نکرده
اند؟! مگر عملا علمای ما در طول قرون متمادی نشان نداده اند که زن همانند مرد، می
تواند به بالاترین مقامات علمی و عملی برسد؟ مگر علمای ما قائل به عصمت حضرت زهرا
سلام الله علیها نیستند؟ که نمونه بزن کامل و انسان کامل است. مگر این موضعگیری در
برابر این روایات نیست؟ مگر علمای بزگر ما در صدد تعلیم و تربیت دختران  خود تا سرحد فقاهت و اجتهاد نبودند؟! همان
علامه مجلسی- رحمه الله علیه- که این گونه روایات را در کتب خود آورده است مگر
دختر شهید اول (محمدبن مکی عاملی) رضوان الله علیه  که از بزرگترنی فقهای شیعه است «ستّ المشایخ»
نام ندارد که سیده مشایخ اجازه روایات شناخته شده است؟! مگر در این انقلاب عملاً
تمامی زمینه های رشد علمی و فکری بانوان آزاد نیست؟ و مگر تلاش در توسعه این رشد و
تکامل آن نسبت به مرد و زند یکسان نیست؟! آیا معنای این گونه برخورد عملی علما و
فقها در طول زمان و در عصر حاضر که قدرت اجرایی هم به دست آنها است استخوان لای
زخم نهادن است؟!!

ما
در هر زمینه از مسائل فردی و اجتماعی، روایات و مدارک فقهی ضد و نقیض داریم و این
روایات و مدارک همان گونه گفتیم اسناد تاریخ اند و باید باقی باشند ولی محقق و
فقیه در برخورد با آنها، آنچه از نظر مت و سند قوی تر است و با روح فرمان های الهی
و دستورات قرآن سازگارتر است، برمی گزیند و آنچه با آن مخالف است، اگر قابل توجیه
و تفسیر باشد، توجیه می کند و آنچه قابل توجیه نیست، متروک می گذارد و به آن عمل
نمی کند ولی لازم نیست کتاب های حدیث را از آنها پاکسازی کنیم. اگر عملا یا در مقام
فتوی آنها را نادیده گرفتیم یا توجیه و تأویل کردیم، مشکل تعارض و تناقض اخبار را
عملاً برطرف ساخته ایم و نیازی به ستردن آنها از صفحات کتاب نیست. و اصولا این کار
صحیح نیست؛ چه بسا کسانی از همان روایاتی که به نظر ما نادرست است، استفاده ای
کنند که با آن اصول و احکام قطعی پذیرفته شده، منافات نداشته باشد.

ادامه
دارد

 

/

مراتب امر به معروف و نهی از منکر و شیوه های گوناگون آن

جاودانگی
راه امام

حجه
الاسلام و المسلمین اسدالله بیات

جایگاه
و نقش حساس دستگاه اجرائی

مراتب
امر به معروف و نهی از منکر و شیوه های گوناگون آن

3

برای
هرچه روشن تر شدن مو ضوع به چند فتوی از حضرت امام 0س) اشاره می شود:

اگر
کسی داند و یا ظن داشته باشد که اگر امر بمعروف و نهی از منکر نمادی ضرر جانی و یا
آبروئی ویا مالی که قابل توجه می باشد برخودش و یا بر یکی از بستگانش و یا دوستانش
متوجه خواهد شد در این صورت امر بمعروف و نهی از منکر واجب نخواهد شد و همچنین اگر
هراس این معنی را داشته باشد بخاطر احتمال معقولیکه عقلا به آن احتمال ارزش و بهاء
قائل می شوند بازوجوب ازآن برداشته می شود و ظاهر این است اگر احتمال ضرر و زیان
بر دیگران مؤمنین هم متوجه باشاد باز حکم چنین خواهد بود.[1]

: و
در احتمال توجه ضرر وزیان فرقی میان ضرر و زیان حالی و استقبالی نمی باشد بنابراین
اگر احتمال معقول بدهد و یا هراسی داشته باشد از اینکه اگر الان فریضه ام بمعروف و
نهی از منکر ار انجام دهد در آینده ممکن است ضرر و زیانی متوجه وی و یا خویشان و
دوستان و یا دیگر برادران ایمانی متوجه شود امر بمعروف و نهی از منکر واجب نخواهد
بود.[2]

:
اگر معروف و یا منکر از اموری باشد که شارع برای آن اهمیت فوق العاده قائل شده و
بآسانی از آن ها حاضر نمی شود صرف نظر نماید مانند حفظ نفوس مسلمانان ویا هتک
نوامیس آنان و یا محو آثار اسلام و یا محو معیارها و علائم و نشانه هایکه موجب
ضلالت مسلمانان و شک و تردید آنان گردتد و یا اعمالی که باعث محو و نابودی بعضی از
شعایر اسلامی مانند بیت الله الحرام و امثال آن، در تمام این موارد باید قانون
تزاحم و اهم و مهم را ملاحظه کردا و هر نوع ضرر و زیان و حرج و مشقت موجب برداشته
شدن وجوب امر بمعروف و نهی از منکر نمی شود و تکلیف را متزلزل نمی نماید.

بنابراین
اگر احیاء سنن اسلام و شعایر و علائم و براهین آن طوریکه نورانیت اسلام را روشن
سازد و مردم را از ضلالت و گمراهی نجات دهد احتیاج داشته باشد انسان قربانی شود و
از اموال و جان خویش صرف نظر نمایتد. بلکه اگر قربانیهائی هم بخواهد ظاهر این است
که واجب است ولو اینکه انسان متضرر بشود و یا در حرج قرار گیرد.[3]

:اگر
بدعتی در اسلام  واقع شود و سکوت علماء
اسلام و رؤساء مذهب اعلی الله کلمتهم موجب هتک اسلام و بی اعتباری  آن و سستی عقاید مسلمانان گردد بر آنان نهی از
منکر واجب است بهر وسیله ای که ممکن باشد ولو اینکه نهی از منکر آنان باعث این
نشود که منکر بطور کلی از بین برود و نیز اگر سکوت علماء دین موجب شود منکرات در
جامعه شیوع پیدا کند و عدم انکار علماء باعث سستی اعتقادات مردم و بی حرمتی اساس
اسلام شود باز برآنان انکار منکر لازم و واجب است اگرچه مؤثر در ریشه کن شدن
منکرات نشود زیرا که در این موارد ضرر و زیان و حرج مورد لحاظ قرار نمی گیرد بلکه
طبق قانون تزاحم و اهم و مهم عمل می شود.[4]

:
اگر سکوت علماء دین و رؤساء مذهب اعلی الله کلمتهم موجب شود مردم نسبت به آنان سوء
ظن یافته و هتک حرمت نمایند و آنان را به چیزهائی نسبت دهند که نباید به آنان نسبت
داده شوند. مثلا بعنوان اعوان ظلمه و موید ظلم و ستم العیاذ بالله معرفی شوند باید
مهر سکوت را بشکنند و انکار نمایند و این نسبت و عار را از خود دور سازند ولو
اینکه در ریشه کن شدن ظلم مؤثر واقع نشود.[5]

از
مجموع این فتاوی به روشنی بدست می آید در مسأله امر بمعروف و نهی از منکر توجه به
تمامی ابعاد و زوایای موضوع یک امر حتمی و الزامی است و در صورتی که موارد از
مواردی باشد که در دید شاعر مقدس اسلام از اهمیت بالاتری برخوردار است و هیچ موقع
حاضر به ترک آن نمی باشد در این صورت انسان موظف است در تأمین نظر شارع از هر نوع
امکانات بهره برداری کرده تلاش نماید ولو اینکه ممکن است یکسری مشکلاتی هم بوجود
آید که این مشکلات در میدان مقایسه با تأمین نظر شارع مقدس مهم نبوده و قابل صرف
نظر کردن است و به بعضی از آنها اشارت شد. و علاقمندان می توانند به کتابهای مفصل
تر مراجعه نمایند.

آداب
و شرایط آمرین به معروف و ناهین از منکر

یکی
از مسائلی که فوق العاده مهم است وشاید در مقام مقایسه از خیلی مسائل گذشته که به
طور اجمال مورد تحلیل قرار گرفت مهم تر می باشد آداب و شرایطی است که دست
اندرکاران فریضه بزرگ امر بمعروف و نهی از منکر باید داشته باشند و همه آنها را
مراعات نمایند زیرا که هدف از امر بمعروف این است مردم با این فرهنگ خو گرفته و با
مفاهیم خیر و معروف خو بگیرند و از مفاهیم منکر و ضد ارزش هم مأنوس گردیده و از
آنها بپرهیزند و لذا گفته شده است«کونوا دعاه للناس بغیر السنتکم».[6]
مردم را وقتی که می خواهید به سوی خیر دعوت کنید م از آنان انتظار دارید درکارهای
خوب و خیر پیشقدم بوده و از سبقت گیرندگان نیکی ها و حسنات باشند تنها با لفظ و
زبان آنان را به سوی خیر نخواهید بلکه از طرق دیگر استفاده کنید.

در
عمل اسوه و الگوی خوبی ها و خیرات شوید تا آنان از این طریق به سوی کارهای خوب
تشویق گردیده و از اعمال ناپسند اجتناب نمایند سرّ این دستور العمل این است که
انسان تحت تأثیر قانون محاکات و قانون عمل و عکس العمل قرار دارد اگر مشاهده نماید
افرادی که داعیه امر به معروف و نهی از منکر دارند و انتظار و توقع از دیگران
دارند آنان نیز در این میدان از دیگران پیشی گرفته و کارهای نیک را انجام دهند و
در مرأی و منظر دیگران خود را پایبند به آنها نشان دهند تا طبق قانون محاکات
ناظران بامور هم از آنان تقلید نمایند تقلید در این قبیل موارد نه تنها مذموم نبوده
بلکه ممدوح هم هست و نوعی ارائه الگو و مدل برای انتخاب خط مشی ندگی هم هست و
تأثیر این معنا در تشویق جامعه و تحریک افراد برای انجام کارهای نیک و دوری از
اعمال زشت کمتر از گفتار تنها نبوده بلکه بیشتر هم هست مضافاً بر اینکه اگر
گویندگان جامعه و عالمان اسلامی خودشان بگفتار خود عامل نباشند، از زهد بگویند،
اما در عمل مرفه و مترف باشند، از ساده زیستی سخن بسرایند لیکن مظهر تجمل گردند،
از عدالت حرف بزنند اما مصداق ظلم و خلاف عدالت باشند، از اخوّت و ارزشهای دینی دم
بزنند لیکن خودشان مظهر خلق ها و خوی های منیِت و کیش شخصیت و عقده باشند و خود
محوری را ملاک قضاوت ها و مدحها و نقدها قرار دهند و و… چگونه می توانند انتظار
حرکت درست و صحیح از مردم عادی داشته باشند. آیا دعوت چنین افرادی جز بی اعتمادی
مردم نسبت به ارزشهای الهی و انسانی اثر دیگری خواهد داشتم؟ آن کسی که دم از قانون
می زند خودش باید مظهر پایبندی به قانون باشد تا دیگران هم در عمل پایبندی خود به
قانون را اظهار کنند. چرا در معارف اسلامی گفته شده است رهبران الهی از تمام جهات
و از حیث های گوناگون و به طور همیشه باید از دیگران یک سر و گردن بالاتر باشند تا
بتوانند الگوی خوبی برای همگان باشند. بنابراین آمران بمعروف و ناهیان از منکر
خودشان طوری باید باشند که عملشان و رفتار و کردارشان ناظران را دعوت به خیر و
اجتناب از بدی ها و زشتی ها بنماید و بهانه و نقطه ضعفی بدست دیگران ندهد برای
اهمیت  موضوع از زبان اسوه اسوه ها و امام
عالمان و آزادگان مولی علی بن ابی طالب علیه السلام و فرزندان آن امام مطلب را پی
می گیریم:

1-طلحه
بن زید از امام صداق علیه السلام از تفسیر این آیه کریمه سؤال می کند که قرآن چنین
می فرماید: «قلما نسوا ما ذکروا به انجینا الذین ینهون عن السوء و اخذنا الذین
ظلموا بعذاب بئیس بما کانوا یفسقون».[7]
زمانی که مردم آن مطالب و دستوراتی که به آنه تذکر داده بودیم و در اختیارشا گذشته
بودیم فراموش کردن آنان که از بدی ها جلوگیری می کردند و نهی از منکر می نمودند
آنها را نجاتشان دادیم و اما کسانی که ظلم می کردند و مرتکب ستم و کارهای زشت می
شدند مورد مؤاخذه قرارشان دادیم و به عذابی سخت و خطرناک بعلت فسق و کارهای بدشان
گرفتارشان ساختیم.

امام
صادق علیه السلام در پاسخ وی چنین بیان کردند:

آنان
سه گروه بودند گروهی از آنان دیگران را وادار به انجام کارهای خوب کردند و خودشان
نیز عمل بگفتارشان نمودند و آنان نجات یافتند و گروهی مورد امر قرار گرفتند لیکن
خودشان عمل به فریضه امر به معروف نکردند و دیگران را امر بکارهای خیر نکردند
اینان مورد غضب خدای جهان قرار گرفتند مانند ذره در آمدند و مسخ شدند. و گروهی
دیگر نه امر بمعروف کردند و نه خودشان عمل کردند نابود گردیدند.[8]

 از این حدیث شریف بوضوح بدست می آید که اگر آمر
بمعروف بخواهد از عذاب الهی رهایی یابد کمال همسوئی و هماهنگی میان عمل و گفتار و
کردار و سخن ضرورت داشته  و لازم است.

2-در
حدث دیگری از امام سجاد علیه السلام آمده است:

منافق
کسی است که دیگرن را نهی از منکر می نماید اما خود مرتکب آن می شود و دیگران را
تشویق به کارهای خیر می نماید و از آنان می خواهد کارهای خوب را انجام دهند لیکن
خود به آن عمل نمی کند و ترک می نماید.[9]

3-در
حدیث دیگری از امام متقیان علی علیه السلام چنین نقل می نماید:

کسی
که داعیه رهبری دارد و از دیگران توقعات و انتظار دارد و در صدد تذکر دادن و امر
به معروف و نهی از منکر در می آید قبل از شروع به دیگران از خود باید آغاز کند و
قبل از آن که دیگران را تعلیم نماید خود را باید مورد تعلیم قرار دهد و قبل از
آنکه با سخن و گفتار دیگران را بخواهد بسازد و تربتی کند از طریق سیره و رفتار و
کردار شیوه زندگی به تربیت دیگران شروع نماید و آن کسی که معلم خویش است و آموزگار
خودش می باشد سزاوارتر است باکرام و اجلال و تکریم از آموزگارانی که دیگران را
تعلیم می نمایند و تربیت می کنند.[10]

آری
اگر انسان در جامعه می خواهد نقشی در تعلیم و تربیت ایفاء نماید و یا آنانی که در
جامعه خودشان را متصدی این امر مهم می دانند باید بیش از آن که با گفتار دیگران را
به سوی خیر دعوت کنند عملشان داعی به خیر و نیکی ها باشد. در دید امام علی علیه
السلام کلیه کسانی که در جامعه اسلای در معرض تصدّی مسئولیتی قرار دارند و یا در
معرض رهبری جامعه قرار دارند و یا در معرض اداره کارهای اجرائی نظام قرار دارند و
یا بعنوان روحانی متشخص خودشان را معرفی می نمایند که نشان دهنده نوعی تعیّن و
موقعیت اجتماعی و معنوی و یا سیاسی می باشد. قبل از آنکه خود را در معرض چنین امری
قرار دهند موظف هستند به خود بپردازند و از خود شروع نمایند و کسی خود را نساخته
است و از ریاست و مقام خوشحال است و لذت می برد چگونه می تواند در برابر دامهای
دشمن و هواهای نفسانی و القائات شیطانی خود را حفظ نماید.

بنابراین
یکی از مهمترین آداب و شرایط آمرین بمعروف و نهی کنندگان از منکر این است که خود
آنان مظهر کارهای خیر و دوری از اعمال و کارهای بد و زشت باشند تا با یگانگی کردار
و رفتار و گفتارشان بهترین سند و دلیل را برای صدق و حقانیت دعوتشان ارائه دهند و
تمام بهانه های سرپیچی و تخلف را از معاندان و عاصیان بگیرند.

4-
در احادیث معراج آمده است رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله چنین فرمودک

در
آن شبی که مأموران الهی مرا به آسمان بردند گروهی از امت خویش را دیدم که لبان
آنان را با مقراض و قیچی های آتش می برند و بدور می اندازند از جبرئیل (ع) سؤال
کردم با جبرائیل اینان کی هستند در پاسخ فرمودند اینها خطیبان امت تو هستند مردم
را به کارهای خیر دعوت خیر دعوت می کننتد و امر به نیکی می نمایند اما از خود
غافلند و خود را فراموش کرده اند و اینان کتاب خدا را می خوانند لیکن در آن فکر
نمی کنند و مفاهیم آن را مورد تعقل قرار نمی دهند.[11]

احادیث
در این زمینه آن قدر فراوان و زیاد است ما در این فراز به همین تعداد بسنده می
نمائیم و به آداب و شرایط دیگر می پردازیم.

ادامه
دارد

 



[1] و2
و 3-
تحریر الوسیله – ج1 ص472-473 مسائل 6-7-11.

/

مبانی رهبری در اسلام

مبانی
رهبری در اسلام

حجه
الاسلام و المسلمین محمدی ری شهری

قسمت
سی و سوم     

انتقادهای
سیاسی سازنده

در
مقاله قبلی در ادامه بحث از انتقادهای سیاسی سخن به دو سدله قابل بررسی رسیدک یکی
راه تشخیص انتقاد سازنده و جداسازی آن از انتقاد ویرانگر و دیگری سیره پیامبر اسلام
و امام علی صلوات الله علیهما در ایام حکومت با منتقدین و اینک پاسخ به این دو
سؤال:

شرایط
انتقاد سازنده

اشاره
کردمی که انتقاد سازنده در نگاه ابتدایی تفاوتی با انتقاد ویرانگر ندارد، در هر
دو، منتقد نقاط ضعف فرد یا جامعه و نظام سیاسی حاکم را مطرح می کند، در هر دو،
انتقاد کننده اظهار نصیحت و خیرخواهی می نمایدف در هر دو، سودجویی و فرصت طلبی خود
را تکذیب می کندو…

بنابراین
چگونه می توان تشخیص داد که انتقاد کننده سیاسیف در واقع خیر جامعه را می خواهد یا
سود سیاسی خودرا؟ و بالاخره راستگو است و یا فرصت طلب و دروغگو؟!

در
احادیث اسلامی علائمی برای ناصح حقیقی و نیز شرایطی برای آمر به معروف و ناهی از
منکر ذکر شده است که با ملاحظه آنها تشخیص انتقاد سازنده چندان مشکل نیست.

1-سلامتی
اخلاقی

یکی
از اساسی ترین موانع انتقاد سلام و سازنده بیماری های اخلاقی است.

مثلا
کسی که به بیماری حسد مبتلا است اصولا نمی تواند خیرخواه دیگری و دیگران باشد، او
می خواهد به هر شکل و با هر بهانه رقبای سیاسی خود را از میدان بیرون کند هرچند
بداند که بیرون کردن رقبا، موجب به صحنه آمدن او نمی شود! از چنین بیماری، انتظار
انتقاد سیاسی سالم، انتظاری نابجا است.

در
همین رابطه امام صادق علیه السلام می فرماید:

«النصیحه
من الحاسد محال».[1]خیرخواهی
از انسان حسود ممکن نیست.

سیار
بیماری های اخلاقی مانند: خود خواهی، خودپسندی، استبداد، استکبار و ریاست طلبی،
نیز برهمین منوال سلامتی انتقاد را سلب می کند و موجب انحراف سیاسی می گردد.

ریشه
یابی رواین انتقادات سیاسی گروهکهای وابسته به بیگانه، از جمهوری اسلامی ایران به
سادگی نشان می دهد که عامل اصلی انتقاد و اعتراض آنها انحرافات اخلاقی آنها است.

بنابراین
کسی می تواند خیرخواه جامعه باشد و با انتقادات سازنده سلامتی و سعادت جامعه را
تأمین نماید که خود به بیماری های اخلاقی خصوصاً خودخواهی و ریاست طلبی مبتلا
نباشد.

این
حقیقت را حضرت عیسی علیه السلام ضمن یک مثل بسیار زیبا بیان کرده و می فرماید:

«الدینار
داء الدین و العالم طبیب الدین فاذا رأیتم الطبیب یجر الداء الی نفسه فاتهموه و اعلموا
انه غیر ناصح لغیره».[2]

پول
پرستی بیماری دین است و دانشمند طبیب دین، بنابراین هنگامی که ملاحظه کردید، طبیب
بیماری را به سوی خود می کشد او را در طبابت متهم کنید و بدانید که او نمی تواند
ناصح و خیرخواه دیگری باشد.

دانشمندان
متعهد در واقع اطباء معنوی جامعه هستند که برای تأمین سلامتی آن، با میکربهایی که
جامعه را فاسد و بیمار می کنند مبارزه می نمایند، یکی از خطرناکترین میکربهایی که
جامعه را بیمار می کند و به فساد و تباهی می کشاند میکرب پول پرستی و رفاه طلبی
است و طبیب معنوی جامعه نمی تواند خود مبتلا به این بیماری باشد، این نوع بیماری
طبیب روحانی جامعه، علامت عدم صداقت او است.

باری
دنیا زدگی یکی از نخستین معیارهایی است که با آن می توان میزان صداقت و خیرخواهی
منتقدین سیاسی را سنجید.

2-آگاهی

یکی
دیگر از عوامل اصلی عیبجویی و انتقاد ناسالم جهل است، جاهل چون نسبت به دلیل و علت
آنچه از دیگری و دیگران صادر می شود آگاه نیست و موانع و مشکلات آنها را نمی داند
به محض این که کاری را مطابق با سلیقه و تشخیص خود ندیدف زبان به انتقاد و عیبگویی
می گشاید بدون این که شرایط، مقتضیات و موانع کار را ملاحظه کند.

امام
علی علیه السلام در این باره می فرماید:

«من
جهل شیئاً عابه».[3]

کسی
که نسبت به چیزی آگاه نیست، از آن انتقاد می کند.

«من
قصر عن معرفه شیء عابه».[4]

کسی
که به شناخت چیزی نرسد،آنرا مورد انتقاد قرار می دهد و براین اساس ریشه بسیاری از
دشمنی ها از دیدگاه امام، جهل است:

«الناس
اعداء ماجهلوا».[5]

مردم
«در واقع» دشمنان چیزهایی هستند که آنها نمی شناسند. و اگر روزی بشر تصمیم بگیرد
که براساس آگاهی و علم انتقد کند و دوستی و دشمنی نماید، اکثر قریب به اتفاق
انتقادهای ناسالم از جامعه زدوده می شود و دشمنی ها تبدیل به دوستی می گردد.

خداوند
متعال در پاسخ به انتقاداتی که در عصر بعثت به قرآن و اسلم می شد به هیم نکته مهم
اشاره می کند:

«بل
کذّبوا بما لم یحیطوا بعلمه».[6]

بلکه
آنان چیزی را تکذیب می کنند که احاطه علمی بدان ندارند. در رابطه با انتقادات
سیاسی که موضوع بحث ما در تبیین مبانی رهبری است، یکی از شرایط اصلی انتقاد
سازنده، آگاهی و شناخت درست انتقاد کنده از ضعفهای موجود، علل و عوامل آنها، موانع
برخورد با آنها، تنگناها و مشکلات اجرایی است؛ بدون این شناخت، اسلام اجازه انتقاد
نمی دهد و در این راستا یکی از شرایط قطعی امر به معروف و نهی از منکر از نظر
اسلام،شناخت صحیح معروف و منکر است و بدون این شناخت، نه تنها امر به معروف و نهی
از منکر واجب نیست بلکه حرام و ممنوع است.

3-استفاده
از روش های سالم

روش
انتقاد نیز از اموری است که در سلامتی و سازندگی آن نقش مهمی ایفاء می کند، تنها
حق بودن انتقاد برای سازنده بودن آن کافی نیست،بلکه ارائه آن به ورت مناسب نیز از
شرایط اصلی و سرنوشت ساز است.

استفاده
از روشهای نادرست نه تنها فائده و سازندگی را از انتقاد سلب می کند و در رفع نوقص
و ضعف های فرد یا جامعه اثری ندارد، بلکه دردی بر دردها می افزاید و انتقاد را به معنای
واقعی کلمه، ویرانگر می نماید.

مقصود
از روش انتقاد، طریقه ای است که منتقد برای طرح انتقاد انتخاب می کند، مانند نوع
برخوردف نوع لفظ و جمله بندی، شرایط زمان و مکان و مخاطب و…

مثلا
برخورد علنی و انتقاد در حضور دیگران جز در موارد استثنایی از نظر اسلام به طور
اصولی مذموم است و استفاده از روش ناسالم محسبو می شود.

امام
علی علیه السلام در این باره می فرماید:

«نصحک
بین الملاء تقریع».[7]

نصیحت
تو در حضور دیگران در واقع کوبیدن و بی حیثیت کردن مخاطب است.

در
روایت دیگری امام عسگری علیه السلام می فرماید:

«من
وعظ اخاه سرّاً زانه و من عظه علانیه شانه».[8]

کسی
که در پنهان برادر دینی خود را موعظه کند «و ضعف های او را به او تذکر می دهد» او
را می آراید و در مقابل کسی که به طور علنی او را نصیحت نماید موجب زشتی و بی
آبرویی او می گردد.

همچنین
برخورد تند و خشن، بکار بردن الفاظ زشت و تحقیر آمیز، و انتخاب شرایط نامناسب برای
طرح انتقاد، استفاده از روش های ناسالم محسوب می گردد.

جمع
بندی آنچه درباره شرایط انتقاد سازنده از نظر خوانندگان گرامی گذشت در دو سخن زیبا
از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله درباره «علائم ناصح» و «شرایط امر به معروف و
نهی از منکر» آمده است:

درباهر
ویژگیهای انتقاد سالم می فرماید:

«اما
علامه الناصح فأربعه یقضی بالحق و یعطی الحق من نفسه و یرضی للناس ما یرضاه لنفسه
و لا یعتدی علی أحد».[9]

نشانه
ناصح حقیقی چهار چیز است: به حق داوری کند، درباره خود نیز حق را رعایت کند، برای
مردم بخواهد آنچه برای خود می خواهد و بر هیچ کس تعدّی نکند.

و
درباره شرایط آمر به معروف و ناهی از منکر می فرماید:

«لا
یأمر بالمعروف و لا ینهی عن المنکر الا من کان فیه ثلاث خصال: رفیق بما یأمر به،
رفیق فیما ینهی عنه، عدل فیما یأمر به، عدل فیما ینهی عنه، عالم بما یأمر به،عالم
بما ینهی عنه».[10]

جز
کسانی که دارای این ویژگی ها هستند حق امر به معروف و نهی از منکر ندارند: رفق و
مدارا در امر و نهی، عدل و داد در آنچه بدان امر می کند و یا نهی می نماید، شناخت
کفای در زمینه آنچه بدان فرمان می دهد و یا باز می دارد.

در
این جمع بندی نکاتی مورد عنایت است که شرح آن از حوصله این مقاله و فرصت نگارنده
خارج است، خواننده عزیز خود رد این نکات تأمل خواهد فرمود.

ادامه
دارد

 



[1] بحار الانوار- ج78 ص80.

/

گفته ها و نوشته ها

گفته
ها و نوشته ها

کریم
و لئیم

امام
صادق علیه السلام فرمود:

بین
سلمان فارسی ومردی، نزاع روی داد. آن مرد رو به سلمان کرده گفت: تو کی هستی و چه
قدرتی داری؟

حضرت
سلمان پاسخ داد: اما آغاز من و آغاز تو، بیش از یک نطفه نبوده است و در پایان
زندگانی نیز هر دو، دو مردار گندیه خواهیم بو. و اما روز قیامت که ترازوها نصب می
شوند، هرکس اعمال خیرش سنگین شد، او کریم و بزرگوار است و هرکس کارهای شرّش سنگین
گردید، او لئیم و پست خواهد بود.

مطبخ
دیروز و امروز عمرو لیث

بعد
از آن که کار عمر و لیث صفاری بالا گرفت، خیال دست اندازی و تصرف مملکت  آل سامان نمود و با هشتاد هزار سپاه قصد آن
مملکت کرد. امیراسماعیل سامانی نیز با دوزاده هزار سوار- که چندان زین و برگ درستی
نداشتند- خود را آماده دفاع کرد. چون جنگ درگرفت،اسب عمرو سرکشی کرده و عنان را از
دستش ربوده و او را در میان گروه دشمن برد. امیراسماعیل دستور دا او را زنجیر
نهادند و به دست یکی از لشکریان به زندانش افکند.

عمرو
که بسیار گرسنه بود از پاسبان نگهبان، خوردنی خواست. آن سپاهی پاره ای گوشت و قدری
آب و نمک در سطلی که به اسب ابت می دهند به او داد تا برای خود طبخ نماید. عمرو در
همان خیمه، قدری زمین را کند و آتش برافروحت و سطل را روی آتش نهاد و منتظر پختن
شد. در حالی که ملتفت نبود سگی داخل خیمه رفت و سر را به درون سطل برد. دهانش
بسوخت سر را به عقب برد، پس دسته آن سطل به گردنش آویزان شد. با سطل به بیرون خیمه
دوید.

عمرو
قاه قاه بخندید. پاسبان به او گفت: جای آن دارد که از اندوه جانت به در آید نه
اینکه بر این سگ بیچاره بخندی. تو که خود را شهریار می دانستی امروز مانند دزدان،
غل برگردن در این گوشه گرفتاری، چگونه تو را با این حلات، خنده آید؟!

عمرو
پاسخ داد: ای برادر! خنده من ازب روی لاابالی گری است، بلکه به بی اعتباری روزگار
می خندم،  چه اینکه دیورز همی وقت،
خوانسالار من به عرض رسانید که هزار و پانصد شتر برای حمل آشپژخانه کم است و مطبخ
را نتواند حمل نمود. من دویست شتر دیگر امر نمودم که برای حمل لوازم مطبخ به او
بسپارند و از این خندیدم که دیروز هزار و پانصد شتر برای حمل مطبخ من کفایت نمی
کرد و امروز سگی به سهولت آن را حمل نمود.

بهتر
و بدتر

رسول
اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

1-هیچ
فقری بدتر از نادانی نیست.

2-هیچ
ثروتی بالاتر از عقل نیتس.

3-
هیج تنهائی وحشت انگیزتر از خودپسندی نیست.

4-هیج
عقلی بهتر از تدبیر نیست.

5-هیج
تقوائی مانند بازداشتن خویشتن از حرام و سخنان بیهوده نیست.

6-هیچ
شرفی بالاتر از حسن خلق نیست.

7-هیچ
عبادتی مانند اندیشیدن و تفکر نیست.

دو
ریال دعا

خانم
بیماری دو ریال به گدا داد و گفتک این را بگیر و برای سلامتی من دعا کن!

گدا
نگاهی به دو ریالی و نگاهی به سر و صورت آن خانم انداخت و گفت:

رنگ
و رویت خیلی پریده. گمان نمی کنم دو ریال دعا دردت را دوا کند!

شمع
طور

ز
روی گرم تو خورشید حشر نور گرفت

                قیامت از لب چون پسته تو، شور
گرفت

نقاب
شرم چو از روی آتشین برداشت

                کلیم دست به رخسار شمع طور گرفت

«صائب
تبریزی»

عقل
و مال و صبر

نوشته
اند که انوشیروان بر در بارگاهش نوشت: در خانه شاهان نیاز به سه چیز دارد: عقل و
مال و صبر.

یکی
از حکیمان که بدانجا می گذشت، زیر آن نوشته نگاشت: هر که یکی از این سه داشته
باشد، نیاز به در کاخ شاهان ندارد.

خبرش
را به انوشیروان دادند، گفت: زه! چه نیکوگفتاری! و دستور داد آن نوشته بزدایند.

قطع…
وصل

گرچه
در دیه تر جای تو نتوان کردن

                به همین قطع تمنای تو نتوان کردن

وصل
را گرچخ به کوشش نتوان یافت ولی

                هجر را مانع سودای تو نتوان کردن

«محتشم
کاشانی»

چهار
روز مهلت

شخصی
نزد خلیفه بغداد رفت که من پیغمبرم. خلیفه گفت: معجزه تو چیست؟

گفت:
هرچه اراده کنی.

گفت:
تخم خربزه را بکار که فی الفور سبز شود و گل کند و خربزه دهد

گفت:
مرا چهار روز مهلت ده، گفت: مهلت نیست.

گفت:
ای بی انصاف! خدای عزوجل را با وجود قدرت کامله اش، چهارماه مهلت می دهی تا خربزه
می رساند و مرا چهار روز مهلت نمی دهی؟!

دعا،
نیرومند ترین انرژی

الکسیس
کارل می گوید:

دعا
کردن تنها عبادت نیست بلکه همچون تشعشعی است که از روح شخص دعا کننده برمیخیزد که
نیرو مندترین شکل انرژی است که شخص می تواند تولید کند. تأثیر دعا بر روح و جس
آدمی، به آن اندازه قابل اثبات است که تأثیر غذهّهای ترشح کننده بدن. نتایج آن را
می توان از راه افزایش کارآمدی بدن،بزرگتر شدن نیروی فکری، زیادتر شدن طاقت اخلاق
و عمیق تر شدن فهم آدمی از واقعیت هائی که با روابط بشری همراه است، اندازه گرفت.

نصیحت
باد است!

ما
خراب غم و خمخانه زمی آباد است

                ناصح از باده  سخن کن که نصیحت باد است

خیز
و از شعله می اتش نمرود افروز

                خاصه اکنون که گلستان، ارم شیدا
است

«یغمای
جندقی»

امر
من زنده بودم…

«روبس
پیر» یکی از انقلابیون معروف فرانسوی بود که باعث اعدام عدّه بسیار زیادی از
مخالفین خود گردید. ولی سرانجتم خود او نیز محک.م به مرگ شد و سرش بوسیله گیوتین
از تن جدا گردید.

یکی
از سیاستمدارانی که به طرز معجزه آسائی توانسته بود از تیغه گیوتین او جان سالم به
در برد، پیشنهاد داد روی سنگ قر او،این جمله را حک کنند:

«ای
عابر! بر مرگ من گریه مکن، زیرا اگر من زنده بودم، تو مرده بودی!»

(هزار
و یک حکایت تاریخی)

افسوس

از
گلشن دل نصیب من خار رسید

                و زجان به لب رسیده تیمار رسید

افسوس
که آفتاب عمرم ناگاه

                در بی خبری بر سر دیوار رسید

«عطار
نیشابوری»

 

/

حوادث سال اول هجرت

درسهائی
از تاریخ تحلیلی اسلام

حوادث
سال اول حجرت-13

قسمت
پنجاه و چهارم

حجه
الاسلام و المسلمین رسولی محلاتی

وقات
اسعتد بن زراره

در
این سال چندتن از بزرگان مسلمانان و اصحاب معروف رسول خدا صلی الله علیه و آله و
همچنین چند تن از سرشناسان کفار و مشرکین از دنیا رفتند که ذکر آنها خالی از فایده
نیست.

اما
اصحاب رسول خدا یکی اسعدبن زراره بود که به گفته واقدی در ماه نهم هجرت رسول خدا
از دنیا رفت[1] و به
گفته بزرگان اهل تاریخ و حدیث نخستین مردی بود که از مردم شهر یثرب و انصار مدینه
به مکه آمد و به دست رسول خدا (ص) مسلمان شد، [2]و
اسلام را به مدینه آورد و این ماجرا سه سال قبل از هجرت رسول خدا (ص) به مدینه
بود، و ما شرح ماجرا را که داستانی جالب و خواندنی بود از روی کتاب اعلام الوری
طبرسی (ره) در مقالات گذشته به تفصیل نقل کردیم، چنانچه داستان فداکاریخای او را
در آوردن منصب بن عمیر به مدینه و پذیرایی از وی و همکاری های بی دریغ و او را با
مصعب در نشر اسلام در مدینه مشروحاً ذکر کرده ایم.

وی
در بیعت عقبه های سه گانه نیز حضور داشت و همان کسی است که رسول خدا او را به
عنوان «نقیب» برای قبیله بنی النّجار منصوب کرد، و چون از دنیا برفت قبیله مزبور
نزد رسول خدا(ص) آمده گفتند: نقیب ما از دنیا رفت، اکنون برای ما نقیبی دیگر منصوب
فرما! و رسول خدا (ص) به آنها فرمود: شما دائیهای من هستید[3]و
از این پس من خود نقیب شما خواهم بود. که این بب افتخار و مباهات قبیله مزبور
گردید. و در تاریخ طبری آمده است: چون اسعد بن زراره که کنیه اش «ابوامامه» بود از
دنیا رفت رسول خدا (ص) فرمود: «بئس المیت ابوامامه لیهود و منافقی العرب، یقولون:
لوکان محمد نبیاً لم یمت صاحبه و لا املک لنفسی و لا لصاحبی من الله شیئاً».[4]

یعنی
مرگ ابوامامه حادثه بدی بود، زیرا یهود و منافقان عرب گفتند: اگر محمد پیامبر بود
صاحب او نمی مرد، در صورتی که من نه برای خودم و نه برای صاحبم در پیشگاه خدا مالک
و صاحب اختیار چیزی نیستم!

و
اسعد نخستین کسی است که به گفته ابن اثیر و دیگران نماز جمعه یا نماز جماعت را در
مدینه اقامه کرد[5]و
نخستین کسی است که او را در قبرستان بعیغ دفن کردند.

و
دیگر کلثوم بن هدم بود[6]
و او همان کسی است که رسول خدا (ص) هنگام هجرت و ورود به محله قباء به خانه او
وارد شد و او مردی سالمند و محترم بود که ازآن پس به «صاحب رسول الله» معروف شد،
چنانچه علی بن ابی طالب(ع) و خبّاب بن ارت و مقداد نیز در ماجرای هجرت خود به
مدینه بر او وارد شدند و به گفته عموم مورخین کلثوم بن هدم نخستین کسی است که از
مسلمانان پس از مرگ اسعد بن زراره بود. البته بد نیست بدانید یکی از مسلمانان
مدینه که قبل از این دو از دنیا رفت«براء بن معرور» بود. ولی از آنجا که رحلت او
یک ماه پیش از آمدن رسول خدا به مدینه یعنی در ماه صفر آن سال اتفاق افتاد، از
اینرو وقات او جزء حوادث سال اول در کتابهای تاریخی ذکر نشده، تنها سمهودی در کتاب
«وفاء الوفاء»مرگ او را جز حوادث سال اول هجرت ذکر کرده است.[7]
و به هر صورت براء بن معرور از کسانی است که از آغاز پذیرش اسلام بنا به برداشت و
اجتهاد خود، به سوی کعبه نماز می خواند تا در سفری که به مکه خدمت رسول خدا (ص)
رسید آن حضرت به او دستور دادند تا رسیدن دستور الهی به سوی بیت المقدس نماز
بخواند، و او نیز تا هنگام مرگ خود به همین دستور عمل کرد، ولی هنگام مرگ دستور
داد بدنش را رو به کعبه دفن کنند.

و
اما از مشرکان مکه نیز یکی ولیدبن مغیره و دیگری عاص بن وائل سهمی است که در این
سال در مکه از دنیا رفتند.

مرگ
ولید بن مغیره

ولید
بن مغیره –پدر خالد و عموی ابوجهل [8]
– یکی از بزرگان نامی و متفکران و دانشمندان قریش در زمان جاهلیت به شمار می رفت،
و مردم مکه در اختلافات و مشکلات خود و بلکه شاعران مشخور عرب، داوری کارها و
اشعار خود را به نزد او می بردند و هرچه را او انتخاب می کرد یا نظر می داد همگان
می پذیرفتند، و در روایات آمده که او را «ریحانه قریش» می گفتند[9]
و در داستان تجدید بنای کعبه ماجرائی از او نقل کردیم که از آن نیز درایت و نفوذ
کلمه او درمیان مردم مکه معلوم می شود.

او
همان کسی است که مفسران در تفسیر آیه شریفه «و قالوا لو لا نزّل هذا القرآن علی
رجل من القریتین عظیم»[10]
گفته اند: منظور از این دو قریه مکّه طائف است و منظور از مرد بزرگ مکه همین ولید
بن مغیره است، چنانچه منظرو از مرد بزرگ طائف عروه بن مسعود ثقفی است.[11]

و
روی همین جهت بود که خود او نیز می پنداشت مهبط نزول وحی الهی و مصب پیامبری نی
روی ارزشها و معیارهای مادی و دنیوی است، و به خاطر همین پندار باطل بود که گفته
اند نزد رسول خدا (ص) آمد و گفت: «و الله لو کانت النبوه حقّا لکنت اولی بها منک
لاننی اکبر منک سنا و اکثر منک مالا».[12]

یعنی
به خدا سوگند اگر نبوت و پیامبری حق باشد، من از تو شایسته تر بدان هستم، زیرا من
از تو بزرگتر و مال و ثروتم بیشتر است. چنانچه گفته اند شأن نزول آیات سوره مبارکه
مدّثر «… ذرنی و من خلقت وحیدا، و جعلت له مالا ممدوداً و بنین شهودا و مهدت له
تمهیداً…».[13] نیز
همان ولید است که گته اندک این آیات به دنبال ماجرایی نازل شد که پیش از این در
حوادث سالهای اول بعثت رسول خدا (ص) بدان اشاره کرده ایم که مورخین نوشته اند یکی
از اقدامهائی که مشرکین قریش برای جلوگیری از تبلیغات رسول خدا(ص) و خنثی کردن آن
کردن این بود که نزد ولید بن مغیره آمده و چاره کار را از او خواستند و گفتگوئی
میان آنها و ولید انجام شد که ما تفصیل آنرا- که جالب و خواندی است- در مقالات
گذشته نوشته ایم، بدانجا مراجعه شود.[14]

 و از اشعاری که از امیرالمؤمنین (ع)نقل شده به
دست می آید که وی علی علیه السلام را نیز مورد تهدید خود قرار می داد تا دست از
یاری رسول خدا (ص) بردارد، و آن اشعار طبق روایت دیوان آن حضرت این گونه است:

یهدّدنی
بالعظیم الولید            فقلت انا بن
ابیطالب

انا
ابن المبجل بالابطحین         و بالبیت من
سلفی غالب

فلا
تحسبنی اخاف الولید        و لا اننی عنه
بالهائب

فیا
ابن المغیره انی امرؤ         سموح الانامل
بالقاضب

طویل
اللسان علی الشائبین   قصیر اللسان علی
الصاحب

خسرتم
بتکذیبک  للرسول       تعیبون ما لیس بالعائب

و
کذبتموه بوحی السماء         الا لعنه الله
علی الکاذب[15]

باری
اهل تاریخ نوشته اند:

هنگامی
که مرگ ولیدبن مغیره فرا رسید سخت بی تابی می کرد و می گریست! ابوجهل بدو گفت: عمو
جان سبب بی تابی و جزع تو چیست؟ ولید گفت: به خدا سوگند از مرگ بی تابی نمی کنم
ولی ترس آن را دارم که آئین ابن ابی کبشه (محمد صلی الله علیه و آله) پیشرفت کرده
و گستره شود! اوبسفیان که در آنجا حاضر بود گفت: نترس و بیم به خود راه مده، من
ضمانت می کنم که نگذارم این کار انجام شود.[16]
که باید گفت: ابوسفیان تا پایان عمر ننگین خود به خاطر این ضمانتی که کرده بود، چه
در لباس شرک و کفر، و چه در لباس اسلام و دوران تظاهر به اسلام، تلاش خود را کرد
ولی نتوانست کاری انجام دهد و اسلام گسترش یافت و گویا خبر این ضمانت و تعهد را به
اعقاب و دودمان کثیف و جنایتکار خود نیز داده و منتقل کرده بود که آنها نیز پیوسته
تلاش کردند تا آثار رسول خدا (ص) را محو کرده و دین اسلام را از بین ببرند، و در
این راه چه جنایاتی که نکردند و چه مردان بزرگ و شریفی را که نکشته و چه خون های
پاکی را که نریختند و کاری جز ننگ و نفرین برای خود به جا نگذاردند… و هیچ گاه
از دل به اسلام و رسول خدا (ص) ایمان نیاوردند که شرح آن را در مقالات گذشته در
مناسبت های مختلف ذکر کرده ایم و نمونه آن را در مقالات نخستین ما، یعنی آنجا که
سخن از معیارهای اصیل برای استفاده صحیح از تاریخ اسلام به میان آمده می توانید
بخوانید، و ماهیت پلید و کثیف این شجره خبیثه را ملاحظه کنید.[17]
و یا در تاریح زندگانی امیرالمؤمنین و حسنین علیهم السلام که نوشته ایم به تفصیل
مطالعه کنید.

و
اما عاص بن وائل سهمی (پدر عمروعاص) او نیزاز دشمنان سرسخت و تکذیب کنندگان رسول
خدا (ص) و سران قریش بود که در همین سال اول هجرت در مکه بمرد. و او همان کسی است
که به گفته برخی از اهل تفسیر آیات زیر درباره او نازل شد:

«افرأیت
الذی کفر بآیاتنا و قال لاوتین مالا و ولداً، اطلع الغیب ام اتخذ عند الرحمن
عهدا…»[18] و
نیز از زمره کافرانی است که در سوره کافرون مخاطب آیات آن سوره قرار گرفتهف و از
زمره مستهزءان برسول خدا ات که در آیه «انا کفیناک المستهزئین»[19]
آمده.

و
بالاخره همان کسی است که برای دلخوشی مشرکان و دلداری هم کیشان خود به آنها می
گفت:

دل
خوش دارید که محمد «ابتر» است و آئین او پس از مردنش از میان می رود و خدای تعالی
در پاسخش سوره مبارکه کوثر را بر رسول خدا (ص) نازل فرمود.

ادامه
دارد

 



[1]
الاصبه ج1-ص50 و در اسدالغابه آمده که به بیماری خناق گلو از دنیا رفت.

/

زیارت امین الله علیه السلام

زیارت
امین الله علیه السلام

قسمت
سوم

آیت
الله محمدی گیلانی

شأن
نزول برائت از مشرکین در حج اکبر.

مأمور
شدن امیرالمؤمنین علیه السلام به اعلان برائت یوم النحر.

دین
حنیف اسلام شئون صلاح فرد و اجتماع را با قوانین عادله تنظیم فرمده، عهود و مواثیق
را با حرمت ویژه ای مورد مراقبت قرار داده تا آنجا که نقض آن را از اکبر معاصی
شمرده و پیمان شکن را لعن کرده است، و وفاء بعهد را اگرچه سبب تقوت منافع مسلمین
باشد، لازم شمرده است.

در
صورت بیم خیانت دشمن، اجازه اعتداء نمی دهد و آن را خیانت می داند مگر آنکه به
دشمن اعلام شود که عهد فیمابین ملغی است تا برابری حاصل شود.

وقتی
که ظروف و شروط اعلان برائت موجود گردد، اجراء آن لازم است.

باز
شدن پای آمریکا در خاورمیانه بوسیله سعودی ها و پدید  آمدن ظروف و شروط اعلان برائت، و قیام امام سره
به اجراء آن.

گفتیم
زیارت مراقد منوره انبیاء عظام صلوات الله علیهم و مشاهد مشرفه ائمه اطهار و
اولیاء علیهم السلام از جمیل ترین سیمای تولّی و تبرّی در حوزه تشریع است. و بعد
از حجّ اکبر که برائت از مشرکین و انقطاع عصمت بین اسلام و اشراک «در صورت وجود
ظروف و شرائط» به کیفیِّت اعلان و اجهار در آن مطلوب است، زیارت مراقد و مشاهد از
بهترین روش رای انقطاع عصمت بین اسلام و اشراک به کیفیت مذکور است.

طبری
در تفسیرش می گوید: «رسول الله صلی الله علیه و سلم بعد از فراغ از غزوه تبوک به
مدینه مراجعت فرمودند و اراده حجّ کردند و متدکر شدند که مشرکین در بیت الله
الحرام حاضر می شوند و عریاناً طواف می کنند، فرمودند دوست ندارم با چنین کیفیّتی
اداء حجّ کنم. مگر این کیفیّت زدوده شود».

ثقه
جلیل القدر جناب علی بن ابراهیم قمی «ره» در تفسیرش با سند از امام صادق علیه
السلام روایت می کند که فرمودند:

«این
آیه: «براءه من الله…» بعد از مراجعت رسول الله صلی الله علیه و آله از غزوه
تبوک سال نهم هجرت، نازل شد، فرمودند: رسول الله صلی الله علیه و آله بعد از فتح
مکّه مشرکین را در آن سال از حج منع نفرمودند و عادت عرب در حجّ بر این جاری بوده
که هرکس داخل مکه می شد و در جامه های خویش طواف می نمود، آن جامه ها امساک و
نگهداریش بروی حلال نبود و می بایستی آنها را صدقه بدهد، و بر این اساس، هرکس که
به مکه می آمد، جامه ای عاریه می نمود و در ان طواف می کرد سپس آن را بصاحبش رد می
کرد، و اگر عاریه و اجاره ممکن نمی شد جز یک جامه نداشت، عریاناً به خانه کعبه طواف
می نمود.

زنی
از عرب که سیمائی جمیل داشت، وارد مکه شد، جامعه ای به عاریه یا اجره طلب کرد،
مقدورش نگردید،مردم به وی گفتند: اگر در ثیاب خود طواف کنی، ناگزیر باید آنها را
تصدّق کنی، گفت: چگونه به تصدق دهم و حال آنکه برایم ثیابی جز آنها نیست!

ناچار
عریاناً به بیت طواف کرد و مردم مشرف به تماشای وی بودند، و او یکدست خویش را
برقبل و دست دیگرش را بر دبرش نهاده و این شهر را زمزمه می کرد:

الیوم
یبدو بعضه او کلّه            ما بدا منه
فلا احلّه

و
چون از طواف فراغت یافت، جماعتی او را خواستگاری کردند،گفت شوهر دارم، سیره رسول الله
صلی الله علیه وآله پیش از نزول سوره برائت این بود که با کسی قتالنمی فرمود مگر
آنکه او قتال کند، و با کسی محاربه نمی نمود مگر آنکه او اراده محاربه با حضترش
نماید، و این سیره رسول الله صلی الله علی وآله به پیروی از آیه کریمه:

«فان
اعتزلوکم فلم یقاتلوکم و ألقوا الیکم السلم فما جعل الله لکم علیهم سبیلا» (النساء
/90)بود.

پس
بدین جهت رسول الله صلی الله علیه و آله با احدی کارزار نمی فرمودند و از آن
اجتناب و اعتزال می جستند تا آنکه سوره برائت نازل گردید و او را به قتل مشرکنی
امر فرمود خواه اعتزال کرده باشند یا نکرده باشند مگر آن طائفه ای که رسول الله
صلی الله علیه و آله در روز فتح مکه باآنان معاهده بسته بود و مدت در آن تعیین
گردیده بود که از آن جمله صفوان بن امیه و سهیل بن عمرو بوده اند، فقال الله
عزوجل:

«براءه
من الله و رسوله الی الذین عاهدتم من المشرکین فسیحوا فی الارض اربعه اشهر». و بعد
از گذشت این مدت چها ماه در هرجا که یافته شدند کشته می شوند. این مدت سیاحت «یعنی
مهلت مقرر امان» بیست روز از ذی الحجه و سه ماه: محرم و صفر و ربیع الاول و ده روز
از ربیع الآخر بوده است.

چون
آیات سوره برائت نازل شد، رسول الله صلی الله علیه و آله آنها را به ابی بکر داد و
امر فرمودند که به سوی مکه عزیمت کند و در منی یوم النحر بر مخردم بخواند، و وقتی
که بوبکر به سوی مکه خارج شد، جبرئیل بر رسول الله صلی الله علیه و آله نازل
گردید، و عرض کرد: «یا محمد تأدیه برائت نمی شود مگر با مردمی که از خودت باشد.».

پس
رسول الله صلی الله علیه و آله امیرالمؤمنین علیه السلام را به دنبال ابوبکر
فرستادند و در روحاء به او رسید و آیات را از وی گرفت و ابوبکر به رسول الله صلی
الله علیه وآله  مراجعه کرد و عرض کرد: یا
رسول الله آیا خدای تعالی درباره من چیزی نازل فرموده؟ رسول الله صلی الله علیه و
آله فرمودند: نه، خدایتعالی امرم فرمودند: که از جانب من اعلان برائت نمی کن مگر
خودم یا مردی که از من است» (انتهی کلام تفسیر علی بن ابراهیم)

در
تفسیر مجمع البیان از امام باقر علیه السلام روایت می کند: «امیرالمؤمنین علیه
السلام با شمشیر کشیده- یوم النحر در منی- خطبه خواندند فرمودند: هیچ عریانی نباید
به بتی طواف کند و یهیچ مشکری نمی تواند حج بجا آورد، و هر معاهده با رسول الله
صلی الله علیه وآله که مت دارد تا پایان آن مدت، معاهده محترم است و هر معاهده ای
که مدت ندارد، مدت آن همین چهارماه است».

و
ایضاً نقل می کند که امیرالمؤمنین علیه السلام سؤال کردند: «در ذی الحجه به چه چیز
مأمور شدی؟ فرمودند: به چهار چیز مأمور شدم که اعلام نمایم: نباید در کعبه غیر
مؤمن داخل گردد، و نباید عریان به بیت طواف کند، اجتماع مشرک با مؤمن بعد از امسال
حرام است و هرکه با رسول الله صلی الله علیه و آله معاهده مدت دار دارد، معاهده اش
تا پایان مدتش محترم است و آن کس که ندارد،تا چهار ماه مهلت دارد و روایت شده که
آن حضرت علیه السلام این خطبه را نزدیک جمره عقبه خواندند و از اول سوره برائت تا
سیزده آیه را بر مشرکین و مردم حاضر قرائت فرمودند در قرائت با صوت بلند ندا می
دادند «انّ الله بریء من المشرکین» (ج5 ص3و 4).

شأن
نزول برائت از مشرکین و اعلان انقطاع عصمت و امان بین اسلام و  شرک، نقض عهد و خیانت از ناحیه مشرکین نسبت به
عهد و میثاقی بود که در صلح حدیبیه با رسول الله صلی الله علیه و آله منعقد کرده
بودند، که تفصیل آن در کتب سیر و مغازی مسطور است.

دین
حنیف اسلام همانگونه که شئون صلاح و سعادت فرد را بیان فرموده است به شئون صلاح
جامعه و سعادت اجتماعی نیز اهتمام شدید دارد، و نظام حیات اجتماعی را با تقنین
قوانین عادلانه تنظیم کرده و از آن جمله، عهود و مواثیق را در بهترین شکلی مورد
احترام قرار داده است، و نقض عهود و مواثیق را از معاصی کبیره شمرده و میثاف شکن
را مورد لعنت گردانیده و استقامت برعهد را «اگرچه سبب تقویت منافع بر مسلمین باشد»
لازم دانسته است.

و
عهد شکنی را آنگاه تجویز نموده که معاهد مقابل، خیانت ورزد و آن را نقض کند یا
شواهد نقض، آشکار شود بگونه ای که موجب خوف خیانت و غافلگیری دشمن گردد و در این
حال نیز قبل از رد عهد به دشمن و اعلان آنان به واقع حال، اجازه اعتداء بر آنان را
نمی دهد: «و اما تخافن من قوم خیانه فانبذ الیهم علی سواء ان الله لا یحب
الخائنین» (انفال- 58). یعنی: «اگر بیم داری از قومی که با تو عهد بسته اند، خیانت
کنند و نقض پیمان نمایند و  آثار خیانتشان،
ظاهر است عهدشان را به سوی آنان افکنده و اعلام کن که میثاق فیمابین ملغی است تا
با هم برابر شوید، چه آنکه قتال و اعتداء بر دشمن، در غیر این صورت «نابرابری و »
خیانت است که خدایتعالی خائنان را دوست ندارد».

اعلان
الغاء عهد و اخبار دشمن به ملغی شدن میثاق را به خاطر احتراز از رذیله خیانت تعلیل
فرموده، و به صرف اعلان برائت و انقطاع امان نیز اکتفاء نکرده، بلکه چهارماه به
ناکثین میثاق مهلت داده که با آزادی و حریّت در این مدت، تفکر کنند و درباره
امورشان تصمیم بگیرند، و در صورت ایمان نجات یافته و به سعات می رسند و در صورت
بقاء بر شرک، کیفر خویش را قتال می یابند، و خوشبختانه این مهلت حسن اثر به سزائی
داشت و موجب ایمان آوردنشان گردید.

با
توجه به آنچه گذشت و با توجه به اینک دین حنیف اسلام، دستورات و احکامش جاویدان
است، اعلان برائت از مشرکین، حکمی است ابدی، النهایه در ظروف و شراط مخصوص و هر
وقت که آن ظروف و شرائط، وجود یافت، اعلان برائت از مشرکین، امری است مشروع .

و
آن ظروف و شرائط ، سالها است که وجود است و مشرکین جهان، خصوصاً شیطان بزرگ
امریکا، همواره با مسلمین خیانت نموده و هیچگونه پیمان و میثاقی را احترام نمی
گذارند، بالاخص از آن وقتی که به وسیله خاندان سعود، پای آمریکائیان در خاورمیانه
باز شد، و ملاقات ابن السعود با روز ولت در یوم نحس مستمر 14 فوریه 1945 در مدخل
بحر المیت بر روی رزمنا و «کویسنی» انجام گرفت، پیشوای فرقه مجسمه وهابی ها را با
تمام تشریفات و احترامات یک پادشاه بزرگ به نزد روزولت بردند، و ساعت ها مذاکره
روزولت و ابن السعود در سایه توپ های نیرومند رزمنا و آمریکائی ادامه یافت و
روزولت در طلیعه مقاصد خویش، خواست که ابن السعود اجازه دهد که تعدادی از یهودیان
جهان به فلسین بیایند و توضیح داد که تعداد آنان نسبت به جمعیت جهان فارس سخن گفت
و خواستار سواحل «هازا» و بنادر آن گردید و نهایه با ستملاک معادن نفت و شرکت
آرامکو توفیق یافت…

و
بعد از این معاهده ملعونه فیما بین،مصیبت هایی که به جهان اسلام اصابت کرده استشرح
مختصر آنها از گنجایش صدها کتاب پرحج بیرون 
است و بر این اساس بوده که امام را حل قدّس سره، در موسوم حج اکبر در هر
سال اعلان برائت از مشرکین را فرمان می دادندو خلف صالح ایشان رهبر عزیز حضرت آیت
الله خامنه ای مدظله العالی «که در حفظ مواقف و مواضع حضرت امام راحل قدس سره
سختکوش و مقاومند و سلم لمن سلامه و حرب لمن حاربه» همچنان آن را ادامه می دهند و
تا ظروف و شرائط مزبور موجود است، عند الامکان اعلان برائت مذکور نیز، استمرار
خواهد داشت.

ادامه
دارد

 

/

ذکرقلبی و ذکر لسانی

 

تفسیر
سوره رعد

ذکرقلبی
و ذکر لسانی

ن و
القلم و ما یسطرون

قسمت
شصت و چهارم

ایت
الله جوادی آملی

«الّذین
آمنوا و تطمئنّ قلوبهم بذکر الله، ألا بذکر الله و تطمئنّ القلوب* الذین آمنوا و
عملو الصّالحات طوبی لهم و حسن مآب». (سوره رعد- آیه 28-29)

آنان
که ایمان آوردند و دلهیشان به ذکر خدا آرام گرفت، هان، بذکر خدا دلها آرامش می
گیرد. آنا که ایمان آوردند و عمل صالح داشتند،بشارت باد به آنها چه خوش بازگشتی
دارند.

یکی
از مطالب مهم در این زمینه این است که بدانیم غرض از ذکر، ذکر زبانی است یا ذکر
قلبی. به چند شاهد می توان استشهاد کرد که منظور از این ذکر، ذکر قلبی است نه ذکر
زبانی.

ذکر
قلبی، نه ذکر زبانی

شاهد
اول- تناسب حکم و موضوع:

می
فرماید: قلب ها به ذکر خدا مطمئن می شوند. آیا می شود که قلب با کار زبان مطمئن
شود یا اینکه قلب،با کار خودش مطمئن است؟ اگر قلب متذکر نبود و زبان ذاکر بود، ایا
آن قلب مطمئن می شود؟ اگر می فرماید که قلوب آنان به ذکر خدا، آرامش می گیرد،
معنایش ذکر قلبی است نه ذکر لسانی. انسان، الفاظی را بر زبان جاری می سازد که قلب
باید معانی این الفاظ را بداند و بعد از ادراک تصوری به آنها تصدیق داشته باشد و
بعد ا علم تصدیقی، ایمان و اعتقاد و گرایش پیدا کند تا «ذکر قلب» محقق گردد. پس
ممکن نیست با ذکرزبان، قلب بیارمد. این از نظر تناسب حکم و موضوع.

شاهد
دوم:

قرآن
کریم، آن ذکر زبانی را که با ذکر قلبی، همراه نیست، ممدوح نمی شمارد، بلکه مذموم
می داند. درباره نماز می فرماید: «أقم الصلاه لذکری»- نماز را برای ذکر من، اقامه
کن. آنگاه در سوره مامون می فرماید:

«ویل
للمصلین الذین هم عن صلاتهم ساهون».

-وای
بر نمازگزارانی که از نمازشان غافل اند. معلوم می شود اگرکسی نماز بخواند، هرچند
که ذکر خدا بر زبانش جار است ولی نمی داند که چه می گوید،کارش زار است.

بنابراین،
مقصود اصلی، ذکر قلبی است نه ذکر زبان. ذکر زبانی زمینه است برای پیدایش ذکر قلبی.
در سوره طه، آیه 14 می خوانیم:

«اننی
انا الله لا اله الا انا فاعبدنی و اقم الصلاه لذکری» – همانا من الله هستم که جز
من خدائی نیست،پس مرا عبادت کن و برای ذکر من، اقامه نماز نما.

البته
در نماز که عالی ترین مظهر عبادت پروردگار است، جاری کردن الفاظ بر زبان، واجب است
ولی توجه و حضور قلب و داشتن نیت، واجب دیگری است. باید این الفاظ را با نیت ادا
کرد که همان حضور قلب است. و اگر این ذکر زبانی باشد ولی ذکر قلی نباشد،سهو است و
خود فرموده است که وای بر سهو کنندگان در نماز.

صحت
و قبولی نماز

بنابراین،
باید انسان نمازگزار در حال نماز بداند که چه می گوید. آن کسی که در نماز، فکرش
پریشان است، هرگز قلبش آرام نمی باشد.

مرحوم
ابن بابویه در «من لایحضره الفیه» در باب نماز روایتی نقل کرده است که: موقع نماز،
فرشتگانی از طرف خدا سبحان مأمور می شوند و می گویند: برخیزید! آتش که بر پشتتان
روشن کرده اید، آن آتش را با نمازتان خاموش کنید. پس معیار نماز است و اگر کسی
خواست بفهمد که نمازش صحیح است یا مقبول، باید به کارهای خود بنگرد، به اعمال و
کردار خود نگاه کند.

در
اینجا، نکته ای لازم به تذکر است و آن اینکه میان صحت نماز و قبولی نماز. نمازهائی
که معمولا می خوانیم، صحیح است یعنی مسقط تکلیف است، امام معلوم نیست مقبول باشد.
نمازی که خدای سبحان به بندگانش امر فرموده که بخوانند، مسقط تکلیف است، این حداقل
اجراء است، اما اگر بخواهد که نمازش مقبول باشد، نشانه هائی دارد.

خداوند
می فرماید: «انما یتقبل الله من المتقین» – فقط خداوند از تقوی پیشگان، قبول می
کند.

اگر
کسی خواست بفهمد که نماز صبحش- مثلا – قبول شده یا نه، نشانه هائ دارد. اگر تا ظهر
در معرض چند گناه قرار گرفت و با آن گناهان آزمایش شد و خود را حفظ کرد و آلوده
نشد، بفهمد که نماز صبحش قبول است ولی اگر از صبح تا ظهر تن به گناه در داد و
آلوده شد، معلوم می شود نماز صبحش قبول نشده است. البته نمازش صحیح است و نباید
دوباره بخواند ولی نمازی است غیرمقبول.

کدام
نماز است که آتش را خاموش می کند؟

اینکه
فرشتگان، هنگام نماز می گویند: بلند شوید و با نمازتان، آتش را خاموش کنید، کدام
نماز مقصود است؟ آیا همان نمازی است که انسان در آغازش یک «الله اکبر» می گوید و
در پایانش «السلام علیکم…» و در بین این دو، حواسش پرت است؟! یا نمازی است که در
ان با خدایش مناجات می کند. «المصلی یناجی ربه» انسان در حال نماز با خدایش مناجات
می کند. «المصلی یناجی ربه» انسان در حال نماز با خدایش مناجات و راز و نیاز می
کند و اگر نداند با چه شخصی مناجات می کند و چه می گوید، نمازش را ضایع کرده و حق
آن را ادا نکرده است. پس نماز، آن است که بتواند از منکر و فحشا نهی کند و انسان
را نورانی سازد «ان الصلاه تنهی عن الفحشاء و المنکر».

بنابراین،
اگرچنانچه سخن از ذکر است، آن ذکری طمأنینه می آورد که ذکر قلب باشد، البته ذکر
زبانی- که نازلترین درجه ذکر است- ثواب و فضیلت دارد ولی مهمتر از آن، ذکر قلبی
است.

طمأنینه
با ذکر قلبی

در
سوره طه، آیه 42 خطاب به موسی و هارون می فرماید:

«اذهب
انت و أخوک بآیاتی و لاتنیا فی ذکری»

-تو
و برادرت با آیات و معجزات من حرکت کنید و در ذکر من سستی نکنید. این ذکر، ذکر قلب
است زیرا انسانی که در برابر خطر مواجه می شود، و به مقاومت در برابر آن خطر،
مامورتی پیدا می کند، با ذکر زبانی، نمی تواند مشکلی را حل کند؛ طمأنینه است که
مشکلات را حل می کند و طمأنینه با ذکر قلب است نه با ذکر لسان. البته ذکر لسان خوب
است و زمینه را برای ذکر قلب فراهم می کند.

پس
مقصود از ذکر الله، ذکری است که طمأنینه بیاورد. در آیه 101 از سوره کهف می
فرماید:

«الذین
کانت اعینهم فی غطاء من ذکری و کانوا لا یستطیعون سمعاً».

-آنان
که دیدگانشان از ذکر من پوشده است و نمی توانند بشنوند. معلوم می شود، چشم باطن
باید ذکر را ببیند و مشاهده کند و این تنها با ذکر لفظی تأمین نمی شود.

در
کتاب شریف کافی، جلد دوم، باب الذکر و الدعاء، بخشی را اختصاص داده است به ذکر خدا
در پنهانی.

روایت
اول:

«عن
ابی عبدالله علیه السلام قال: قال الله عزوجل: من ذکرن سرّاً ذکرته علانیه»- امام
صادق علیه السلام می فرماید: خدای عزوجل فرمود: هرکه در نهان به یاد من باشد، من
آشکارا بیاد او هستم.

معنای
فراموشی خدا ویا خدا صفات فعلیه است که از فعل انتراع می شود. درباره کسانی که در
دنیا از ذکر خدا اعراض کردند، می فرماید: «من أعرض عن ذکری فان له معیشه ضنکاً* و
نحشره یوم القیامه أعمی* قال رب لم حشرتنی أعمی و قدکنت بصیراً* قال کذالک أتتک
آیاتنا فنسیتها و کذلک الیوم تنسی»- هرکه از ذکر من، اعراض و امتناع کند، زندگیش
تنگ خواهد شد و در روز قیامت، او را کور و نابینا محشور می کنیم. می گوید: پروردگارا!
چرا مرا کور محشور کردی و در حالیکه در دنیا چشم بینائی داشتم؟ خداوند می فرماید:
آیات ما به تو رسید و تو آنها را فراموش کردی و لذا امروز به فراموشی سپرده می
شودی.

این
سئوال و جواب، حجت بالغه حق است، نشان می دهد که اگر کسی متذکر ه ذکر خدا بود،
بینا است و اگر کسی غفلت داشت، کور است. کسی که در دنیا خدا را فراموش کرد، در
آخرت، منسی و فراموش می شود. و اینان در همین دنیا کور و نابینایند. اینجا کوری
چشم مطرح نیست، کوری قلب مطرح است. چشمشان سالم است ولی جلوی آنها پرده کشیده شده
است.

رده
چشمهایشان را در برگرفته است. پس نساین حق کوری و ذکر حق، بینائی است.

کوری
و بینائی درونی

لازم
به تذکر مجدد است که ذکر یا فراموشی وقتی به خداوند نسبت داده می شود، این دو صفت،
از صفات فعل است نه صفات ذات. چرا که نسیان بر خداوند محال است «و ما کان ربک
نسیاً» (سوره مریم- آیه 64) این چنین نیست که خدی سبحان چیزی را فراموش کند. پس
آنجا که می فرماید: تو در روز قیامت فراموش شده ای، این فراموشی، صفت فعل است. اگر
فرمود: کسی که در پنهانی به یا خدا بود، خدا در آشکارا و علن به یاد او است،
بهترنی مصداق علن، همان روز قیامت است. آن وقت این شخص ذاکر،می شود مذکور الهی و
آن شخص ناسی می شود منسی الهی. نسایان دنیا ثمره تلخش کوری قیامت است و ذکر دنیا
ثمره شیرینش بصیر بودن قیامت است.

روایت
دوم:

امیرالمؤمنین
علیه السلام فرمود: «من ذکر الله عزوجل فی السر فقد ذکر الله کثیراً ان المنافقین
کانوا یذکرون الله علانیه ولا یذکرونه فی السر فقال الله عزوجل: [یراؤون الناس و
لا یذکرون الله الا قلیلاً]».

-هرکه
در خفا و پنهانی به یاد خدای عزوجل بود، او بسیار ذکر خدا کرده است. و همانا
منافقین، آشکارا و در میان مردم، به یاد حق بودند، اما تنها که می شدند با خدا
خلوتی نداشتند پس خداوند فرمود: اینها ریا می کنند و جز اندکی خدا را به یاد نمی
آوردند.

ذکر
کثیر و ذکر قلیل

منظور
از کثرت و قلت، کمیت نیست که انسان تسبیح بدست بگیرد و روزی … 5بار یا کمتر یا
بیشتر ذکر بگوید. اگر بنی خود و خدای خود، رابطه ذکری را برقرار کرد، ذکر کثیر است
و اگر بین خود و خدای خود، ذکر را برقرار نکرد و تنها در حضور مردم، زبان ذاکری
داشت، این ذکر قلیل است و از ذکر قلیل، کاری ساخته نیست.

پس
این طور نیست که فرق مؤمن و منافق، در عدد و رقم ذکر باشد،بلکه فرق در سر و علن
است. مؤمن باطنش ذاکر است ولی منافق فقط به صورت ظاهر ذکر می گوید. در قبل مؤمن،
خدا جای دارد. این از لطائف روایات است که حضرت امیر سلام الله علیه آن را بیان
کرده است.

روایت
سوم:

«قال
الله عزوجل لعیسی: یا عیسی اذکرنی فی نفسک، أذکرک فی نفسی و اذکرنی فی ملاء، أذکرک
فی ملاء خیر من ملاء اآدمیین. یا عیسی آلن لی قلبک  وکثر ذکری فی الخلوات و اعلم آن سروری أن تبصبص
الی و کن فی ذلک حیا و لا تکن میتاً»

-ای
عیسی! مرا در درون خودت یاد کن، تا تو را به یاد آورم و مرا در حضور مردم یاد کن،
تا تو را در میان گروهی به یا  آورم که از
گروه مردم بهتر است. یا عیسی! قلبت را برای من نرم کن و در خلوت ها بسیار مرا به
یاد آور و بدان که سرور من در این است که با ناله و اصرار، از من درخواست کنی و
مرا بخوانی و در ذکرت و نیایشت، زنده باش نه مرده.

یعنی
اینطور نباشد که زبانت بجنبد ولی قلبت غافل باشد. و منظور همان ذکرالله فی السر است
که حیات بخش می باشد.

روایت
چهارم:

«عن
زراره، عن أحدهما علیهما السلام قال: لا یکتب الملک الا ما سمع و قال الله عزوجل:
(واذکر ربک فی نفسک تضرعاً و خیفه) فلا یعلم ثواب ذلک الذکر فی نفس الرجل غیر الله
عزوجل لعظمته».

-زراره
از امام باقر یا امام صادق علیهما السلم نقل م کند که فرمد: فرشته نمی نویسد مگر
آنچه را می شنود. و خدای عزوجل می فرماید: تو در درون خویش پروردگارت را با
تضرع  از روی ترس یاد کن و هیچ کس جز خدای
عزوجل نمی تواند ثواب این ذکر درونی انسان را بداند زیرا بسیار عظیم است.

و
این ذکر، ذکر قلبی است که حتی فرشتگان نمی توانند به عظمتش پی ببرند، و اینجا است
که درجات بعضی از اولیای خدا را فقط خدا می داند و فرشتگان حتی نمی توانند آن ا
ثبت و ضبط بکنند. البته مصادیقی برای ذکر خدای سبحان،یاد شده که مؤثر هستند ولی
عمده آن است که انسا در قلبش به یاد حق باشد.

ادامه
دارد

 

/

سخنان مهم مقام معظم رهبري پيرامون علم، روحانيت، ضرورت مبارزه با دشمنان اسلام

سخنان
مهم مقام معظم رهبري پيرامون علم، روحانيت، ضرورت مبارزه با دشمنان اسلام

بسم
الله الرحمن الرحيم

اولاً
خوش آمد عرض مي کنم به آقايان محترم، علماي عالي مقام و فضلا و گويندگان و وعاظ و
طلاب محترم که از تهران يا برخي از شهرستانهاي ديگر تشريف آورده ايد و اميدواريم
که اين ديدار ما و مجلس ما از جمله آن مجالسي باشد که ماي خير و برکت و هدايت براي
خود ما و براي همه مؤمنين محسوب بشود.

اين
يک سنت خوبي در آستانه ماه مبارک رمضان است که فرصتي بوجود بيايد براي طرح بعضي از
مسائل که در فضاي روحانيت و محيط اهل علم بايستي جايي اين مطالب مطرح بشود. و بنده
ضمن استقبال از اين ديدار و تشکر از آقايان محترم که اين فرصت را بوجود آورديد يک
مطلب را مي خواهم عرض بکنم که مربوط است به جامعه روحانيت از طبقات و مراتب
مختلفشان. و آن،اين است که در کشور ما، لااقل از چند قرن به اين طرف، روحانيت به
خاطر وضع خاص خود و ارتباطي که با مردم داشته و اعتقادي که مردم نسبت به روحانيت
داشته اند، منشأ تحولات مهم اجتماعي و ديني و سياسي بوده است، ويا در اين تحولات
نقش بسزائي داشته است.

مثلا
در ماجراي مشروطيت يا در ملي شدن صنعت نفت و واضح تر از همه در پيروزي انقلاب
اسلامي و گسترش اين نهضت. نبايد هم خيال کرد که فقط طلاب جوان و پرحرارت و پرشور
بودند که تأثير گذاشتند در اجتماعات پيش از پيروزي.

اين
جور نبود، همه آقاياني که دست اندرکار اين امور بودند مي دانند که در شهرستانها
حضور علماي موجه و پيرمردان محترم علمي که مردم به آنها اعتقاد داشتند – اگرچه
سابقه اي هم در مبارزات نداشتند و نه زندان افتاده بودند و نه مبارزه اي کرده بودن
و نه اعلاميه اي نوشته بودند- اما اينها وقتي که در سال آخر و ماه هاي آخر تشخي
دادند که بايد وارد ميدان بشوند و وارد ميدان شدند، حضور اينها تأثير عظيمي در جلب
همه طبقات مردم داشت، لذا شما در راهپيمائي، همه قشرهاي مردم را مشاهده مي کرديد.

اينکه
زنها در داخل خانه احساس وظيفه کردند، پيرمردها احساس تکليف کرده اند، کساني که
سوابق مبارزه نداشتند احساس تکليف کردند، در شهرها و روستا ها احساس تکليف کردند و
ناگهان يک ملت قيام کرد،اين به خاطر حضور همه جانبه علماي دين و روحانيون ازبزرگ و
کوچکشان و از پيرمردشان و جوانشان،ملاي فقيه سالخورده شان، واعظ گوينده پرحرارت
نورسشان بود، اينها که وارد شدند معنايش اين بود که همه قشرهاي مردم وارد خواهند
شد.

در
ايران لا اقل در سه چهار قرن اخير اين طور بوده است. قبل از آن شايد وضع تفاوت
داشته و شايد در برخي از کشورهاي اسلامي هم همين طور باشد. ما نسبت به آنجاهائي که
دست اطلاع نداريم قضاوت نمي کنيم ولي کشور ما اينجوري است.

ممکن
است اگر علما نباشند، قشري از مردم وارد ميدان بشوند و گروهي از جامعه،کمر به يک
مبارزه اي ببندند، اما سرکوب کردن و تطميع کردن يک گروه کار مشکلي نيست. آن چيزي
که نمي شود آن را از ميان برداشت و راه آن را نمي شود به سمت پيروزي سد کرد، آن ،
عامّه ملت است. قشرهاي ملت اگر همه بخواهند يک جايي حاضر شوند، بايد روحانيون آنجا
باشند. اگر روحانيون و علماي  دين،يک جايي
حاضر شدند، اين معنايش اين است که ديگر همه طبقات ملت و اکثريت قاطعي از ملت، آنجا
حاضر خواهند شد. اين طبيعت ايران ماست. اين چيزي است که در طول قرون متمادي به
اثبات رسيده ست.

خوب،
حالا علت اين چيست؟

علت،
وضع روحانيت است. بنده مکرر عرض کردم که ما نبايد خيال بکنيم که آبروي نسل فعلي
روحانيت موجب اين شد که مردم به سمت اين انقلاب، گرايش پدا کنند. نه اين اشتباه
است، بلکه آبروي هزار ساله روحانيت که يک ذخيره تمام نشدني بود موجب اين پيروزي و
موفقيتها شد.

اين
آبروي هزار ساله عبارت است از آن چيزي که در طول قرن هاي متمادي به دست آمده
است،از علم و تقواي علماي بزرگ، يعني «علامه حلي» در اين مجموعه نقش دارد، «محقق»
نقش دارد، «مجلسي» نقش دارد، «شهيدين» نقش دارد، «شيخ طوسي» نقش دارد، «سيد مرتضي»
نقش دارد، «شيخ انصاري» نقش دارد، علماي بزرگ در قرن هاي متمادي در نجف نقش
دارند،بزرگان قم نقش دارند، «مرحوم حاج شيخ» نقش دارد، مرحوم «آقاي بروجردي» نقش
دارد، اينهاست.

يعني
هزاران انسان برگزيده، عمرها را به طهارت و تقوي گذارندند و مجموعه هاي علمي سطح
بالا بوجود آوردند و آثار علمي ارائه دادند تا به تدريج يک جامعه ويک ملت را به
«روحانيت» به صورت بنيادين معتقد کردند اين نيست که يک عده اي، يک زماني،يک نسلي
کسي را بخواهند و نسل بعد نخواهند. وقتي محبتي بنيادي شد، مثل خصال انساني، ارث مي
رسد و از نسلي به نسل ديگر منتقل مي شود. مثل محبت حسين بن علي عليه الصلاه و
السلام يا محبت اهل بيت عليهم السلام اينها چيزي نيست که يک نسل، آنها را داشته
باشد، نسل ديگر بخواهد برود آن را تحصيل ند،نه. تحصيل کردني نيست. اين از نسلي به
نسل ديگر به ارث مي رسد اين در تعليمان پدران، در تربيت مادران،در نوازش مربيان،در
لالائي دايه ها براي کودکان، اينها خودش را نشان مي دهد. بنيادين شدن يک مسأله، به
اين معني است و اعتقاد به روحانيت در جامعه ما بنيادين شده بود و شده است.

امواج
پيروزي انقلاب اسلامي

بديهي
است که دو حادثه بزرگ، مورد انتظار است. وقتي چنين چيزي و چنين اثري مثل انقلاب
وجود دارد، و انقلاب و تشکيل جمهوري اسلامي هم که شوخي نيست،اين يعني تهديد همه
قدرتمندان و قلدرهاي دنيا. پيروزي انقلاب يعني بيدار شدن يک ميليارد واندي مسلمان
از خواب چند صد ساله. اين يعني ناگهان در کشورهاي اسلامي، جمعي از روشنفکران
مسلمان و دانشمندان و توده مردم بلند شوند مشتها را گره کنند و شعار احياي اسلامي
را مطرح کنند. پيروزي انقلاب يعني اينها.

پيروزي
انقلاب اين نيتس که حالا چهار تا افسر آمدند يک جايي کودتاي نظامي کردند و دولتي
را بردند و يک دولت ديگ را آورند و حالا يکي ديگر مي آيد اين دولت را مي برد و آن
دولت را مي آورد.

قضيه
پيروزي انقلاب اين نيست! پيروزي انقلاب اسلامي يعني برافراشته شدن پرچمي که
قدرتمندان دنيا براي پائين کشيدن آن پرچم، زحمت بسياري کشيده بودند، پول بسيار و
تدبير بسياري کشته بودند و خيلي کار کرده بودند که ناگهان انقلاب اسلامي پيروز شد
و همه آن نقشه ها را باطل کرد.

منافع
قدرتمندان را مورد تهديد قرار داد، اين است معناي پيروزي انقلاب اسلامي.

وقتي
که اين آبرو و سرايت دين و روحانيت در بين مردم، اين چنين اثر بزرگي را مي تواند
داشته باشد، پس دو حادثه بزرگ مورد توقع است. يکي اينکه ما که اعقاب آن اسلاف مطهر
و عالم و مقدس هستيم، آبروي آنها را حفظ کنيم. براي خاطر اينکه اگر اين کار انجام
نگيرد و اگر اين نسل،آبروي گذشتگان را حفظ نکند، همان چيزي که نهادين و بنيادين
شده بود،به تدريج زايل خواهد شد.

ادعاي
نابخردان

حالا
چه جور آبروي آنها را حفظ کنيم؟ اين خودش يک داستان مفصل است. اولا آنها عالم
بودند، ما سعي کنيم علم آنها را پيش ببريم. علم آنها چيز بزرگ و مهمي بود. شما
نگاه نکنيد چهار تا آدمي که درکي از مسائل فقهي و حقوقي اسلام ندارند ويا از فلسفه
و کلام اسلامي چيزي نمي دانند ولو صورتاً در يک رشته اي تبحّري داشته باشند يا
نداشته باشند، اما نمي شناسند و بدليل همين عدم شناخت، اهانتي مي کند و گذشتگان را
تحقير مي کند. به اينها نگاه نکنيد. فقه شيعه از لحاظ پيشرفت ها و دقت هاي عالمانه
براي کساني که اهل  فهم و فن هستند، يک چيز
شگفت آوري است و شوخي نيست. اين که يک انساني مثل «صاحب جواهر» بنشيند يک دوره فقه
را از اول تا آخر با آن همه دقت و تحقيق به تنهائي بنوسد، يک دايره المعارف را به
تنهائي در حقوق اسلامي بنويسد،اين به معجزه، اشبه است همين طور شيخ انصاري،همين
طور صاحب رياض هيم طور بقيه علماي بزرگ.

شيخ
مفيد 200 تأليف دارد، علامه حلي نزديک 300 تأليف دارد، خواجه نصير طوسي و شيخ طوسي
هم همين طور.

اينها
براي کساني که اهل فن هستند، خيلي مبلغ بالائي است. البته يک آدم جاهل، بي معلومات
و نادان يک جايي مشغول گردن کلفتي باشد و يک حقوق دان بزرگ از آنجا عبور کند، براي
او با يک آدم بي سواد، علي السوي است.

يک
پزشک بزرگ با يک آدم نادان براي او يکسان است. تشخيص او که ملاک نيست. تشخيص اهل
فن ملاک است جامعه علمي شيعه بسيار بزرگ و والا است. به کساني که آنرا تحقير مي
کنند و مي گويند اينها کاري نکردند نگاه نکنند. شما نمي فهميد که اينها چه کار
کرده اند. «سخن شناس نه اي جان من، خطا ايجاست».

اين
طور نيست که هرکسي بتواند ميزان نقد بگذارد- ولو خودشت اهلش نيست- و حرف بزند. اين
روش علما نيست، روش سفهاست.

وظيفه
وعاظ و مبلغين

جامعه
علمي امروز اگر بخواهد آن ميراث را گرامي بدارد، در رشته علم بايد جلو برود و
پيشرفت کند. حوزه هاي علميه در يک ميدان و علماء هم در غير حوزه هاي علميه در يک
ميدان ديگر. حالا شما فرض بفرمائيد در رشته وعظ و تبليغ داريد تلاش مي کنيد، بسيار
خوب، گفته ها و گفتارها بايد عالمان باشد. از سخن سست بايد پرهيز شود، از منبر بي
مطالعه بايد اجتناب شود. بهترين و آخرين گفته هاي جديد در مورد مسائل اسلامي
دانسته شود. البته ممکن است ايجاب کند چهار تا منبر کمتر برويم، خيلي خوب اشکالي
ندارد. اين وظيفه است. انسان که خوب بگويد ناچار است که کمتر بگويد.

آن
خشت بود که پرتوان زد

لاف
از سخن چو در توان زد

چون
«در» را که بخواهيم پيدا کنيم البته بايد زحمت بکشيم.

يا
آن کسي که در دانشگاه ها مشغول تبليغ و کار روحاني است و يا در ارتش و سپاه مشغول
تلاش روحاني است بايد نياز فکري آن مجموعه مخاطب خود را هوشمندانه و زيرکانه درک
کند. اي جا جاي کند ذهني نيست. هوشمندانه بايد نياز را بدست بياورد و بفهمد چه
سؤال و ابهامي در ذهن طرف مقابل است- ولو به زبان نياورد- برود عالمان آن سؤال را
حل کند. اگر مي تواند خودش و اگر نمي تواند پيش عالم تراز خودش برود.

هرکسي
درهرجائي که مشغول است ولو مشاغلي که مستقيما به کار علم و درس و تحصيل ارتباطي
ندارد مثل مشاغل قضايي که مشاغل عالمانه اي است ولي به کار تحصيل و پيشرفت علمي به
طور مستعيم ارتباطي ندارد. آنها هم همين طور. قاضي و حقوق دان اسلام بايستي به دقت
کار کند و تلاش کند تا حکم واقعي اسلامي را دراين حادثه پيدا کند.

اين
در باب علم بود، در باب تقوي و قدس هم معلوم است ديگر.

عالمي
که حرص به دنيا داشته باشد، مردود است. عالمي که اجتناب از محرمان نداشته باشد،
مردود است. نه اينکه عالم نبايد از تمتعات زندگي بهره ببرد. البته چرا در مراتبي
هست که انسان بايد در آن مراتب از تمتعاتي- عقلاً و انصافاً- بايد چشم بپوشد. علما
هم مثل بقيه مردم که پيغمبر فرمود: «ما انا الا بشر مثلکم».

بايست
از تمتعات عادي زندگي بهره ببرند اما اين دو چيز ممنوع است. اين که حرص به دنيا در
او احساس شود ولو بر حسب ظاهر، فعل حرامي هم نمي کندف اما هيم طور از چپ و راست به
دنبال اين است که بتواند دنيا را جمع کند. چرا؟! اين که با حرفهاي ما مخالفت دارد.
اين ضد «قدس» است.

يا
اينکه خداي ناکرده، تورع از حرام نداشته باشد. ببيند که برايش غيبت کردن، دروغ
گفتن و احياناً خداي ناکرده برخي از محرمات گوناگون آسان است. پس اين نسل وظيفه اش
اين است که آبروي گذشتگان را حفظ کند، چه از راه تداوم و پيشرفت علم و چه از لحاظ
حفظ آبروي قدسي و تقوايي.

مي
بينيد کساني که مي خواهند جمهوري اسلامي را بي آبرو بکنند، اگر شده است تهمت مي
زنند و دروغ مي گويند تا قدس و علم روحانيت را ضايع کنند. خبرهاي دروغ مي دهند و
حوادث دروغ جعل مي کنند. چيز کوچکي را بزرگ مي کنند براي اينکه آبروي روحانيت را
ببرند.

پيداست
اين آبرو براي آنها خيلي اهميت داد. مي دانند که اگر اين آبرو باشد يا نباشد چه
مقدار اثر دارد.

بعضي
ها هم همين را فرموله مي کنند و لباس علمي به آن مي پوشانند و لباس بحث استدلالي
به آن مي پوشانند، گويا که دارند يک بحث علمي مي کنند که بله، در حوزه علميه علم و
تقوي نيست! نه آقا، انصافاً تقوي و قدس دربين اين قشر به نسبت از همه اقشار ديگر
بيشتر است.شما نگاه کنيد ببينيد اين طلاب حوزه علميه را. اين در آمد و اين حقوق
انيهاست. بيشترين درآمد و اين حقوق اينهاست. بيشترين درآمد حوزه اي يک نفر طلبه
فاضل معيل- نه يک طلبه امروز وارد حزه شده- آن هم در حوزه قم که بالاترين حوزه
هاست از درآمد متوسط کارگران و کارمندان اين کشور به مراتب کمتر است. يعني از نصف
هم کمتر است. نصف توسط حقوق کارگران الان معلوم است. يک طلبه فاضل در حوزه علميه
قم- حالا مشهد و اصفهان و شهرهاي کوچک را نمي گويم- نصف حقوق يک کارگر، بيشتر از
همه حقوق اين طلبه فاضل. در عين حال با تقوي و طهارت، زندگي مي کنند. «قدس» يعني
همين. «ورع» و «بي اعتنائي به دنيا» يعني چه؟ يعني همين.

البته
آدمهاي ناباب هم هستند آدمهاي قالتاق هم هستند، اما اکثريت و شکل قالب اين است که
ما مشاهده مي کنمي در بين طلاب.

اين
برجستگي هاست که اگر در طلبه، در طول سال هايي که مشغول مسئوليت است، بماند خيلي
علوّ مقام و درجه است.

اين
قشر بايد خودش به فکر خودش باشد، به فکر آن ذخيره باشد، به فکر آن آبرو باشد، و
قاعدتاً هم هست و مي شود بر آن آبرو افزود. همچنان که امام بزرگوار ما بر آبروي
هزارساله روحانيت، کلي افزود. امام آبروي روحانيت را از زمان شيخ مفيد تا امروز،
هر چه بود، مضاعف کرد، بالا برد و نشان داد قدرت روحانيت را در مقابله  با بديها، ظلم و جور.

نشان
داد که يک عالم، چگونه مي تواند وارث عيسي، موسي و ابراهيم و پيغمبر خاتم (ص)
باشد.

اف
برکساني که قدرتش عالي اين بزرگوار را نمي دانند و خيال مي کنند که نسبت به
روحانيت دلسوزند ويا علاقمندند.

اف
بر جهالت اينها و بر غفلت اينها که چطور نمي دانند و نمي فهمند که ارزيابي صحيح
چگونه است.

آمادگي
براي مبارزه با دشمنان اسلام

خوب،
حادثه دومي که قاعدتاً وقتي با آن عظمت با آن روبرو مي شويم بايد انتظار داشته
باشيم، دشمني دشمنان است. بايد بدانيد وقتي شما مؤثر هستيد دررفع ظلم از مظلوم، بايد
بدانيد ظالم، کينه شما را در دل خواهد گرفت. اين چيز قهري است.

وقتي
شما در برانگيختن براي ملت براي مقابله با ستم موجود مستعد و آماده هستيد، بايد
بدانيد که ستمگران شما را نفي مي کنند و هرکاري که بتوانند مي کنند. البته آنها
عقلاي مادي هستند نه عقلاي واقعي. زيرک هستند و از راه هاي آسان تر شروع مي کنند.
اول سعي مي کنند تا شايد بتوانند از راه تطميع بتوانند شما را از سر راهشان دور
کنند، اگ نتوانستند با تهديد، اگر نشد با عمل، اگر نشد با تبليغات، اگر نشد با
ترور جسم اگر نشد با «ترور روح و عنوان». بالاخره مي خواهند زهرشان را بريزند. يک
مبارزه هست بين شما و آنها که شوخي هم ندارد.

بدانيد
که امروز دشمنان اسلام با روحانيت به شدت مخالف هستند و هرچه بتوانند اقدام خواهند
کرد. بيش از دشمني با شما، با اسلام مخالف هستند. اگر بتواند شما را از اسلام و
وظيفه اسلامي جدا کنند خيالشان راحت خواهد شد و شما هم ديگر برايش خطر نيستيد. آنه
با اسلام مخالفند.

آقايان
محترم! اين چند سال اخير يعني از حدود پنج شش سال پيش به اين طرف، سياستهاي
استکباري هر چه توانستند تلاش کردند تا اسلام را در چشم توده هاي مردم و ملت ها،
بي آبرو و بي اعتبار کنند. در چشم ملت هاي مسلمان سعي کردند اسلام را بي اعتبار
نمايند و آنها را نسبت به اسلم، بي عقيده کنند. چه جور جوانهايشان را بي اعتقاد
کنند و آنها را سرگرم فساد کنند و ذهن آنها را با شبهات مشغول کنند و آنها را از
ايمان عميق کنار بزنند. در کشور ما هم تلاش کردند. در عراق، در کشورهاي شمال
آفريقا و شرق اسلامي هر جه توانستند کردند.

يکي
از چيزهايي که به شدت تبليغ کردند مسأله «بنيادگرائي اسلامي» است. گفتند که
«اسلام» غير از «بنيادگرائي اسلامي» است. ادعا کردند ما با «اسلام» مخالف نيستيم،
با «بنيادگرائي» مخالفيم. حالا «بنيادگرائي» يعي چه؟!

برداشت
من و شما از «بنياد گرائي» غيراز متفام توده مردم و فضاي ذهني آنان در غرب است. يک
تداول لغوي است. مثل يک تصادف. «بنيادگرائي» از نظر ما يعني پايبند بودن به اصول و
بنيادهاي ديني.  اين چيز بدي نیست و ما
افتخار می کنیم. وقتی هم که می گویند شما بنیادگرا هستید، ما می گوئیم البته که ما
بنیادگرا هستیم. انکار هم نمی کنیم. پای بندی به اصول که بد نیست.

شرافت
اخلاقی هم یک اصل است، راستگوئی هم یک اصل است، عدالت هم یک اصل و بنیاد اخلاقی
است، عدم خیانت و تکذیب کارهای بد هم یک بنیاد اخلاقی است، عدم خیانت و تکذیب
کارهای بد هم یک بنیاد اخلاقی است و همه دنیا هم به این بنیادهای اخلاقی و نهادی
پایبند هستند و افتخار می کنند و آن را بد نمی دانند ما قضیه را این طور برداشت می
کنیم و با این دید، درست هم هست.

حتی
در بعضی از کشورها، دولت ها، ملت ها را به پایبندی به سنن پوسیده و قومیت های
پوسیده و بی معنی تشویق می کنند. استخوان پوسیده اجدادشان را از گروها بیرون می
آورند و برآنها تقدس می بخشند. در همین کشورهای گوناگون اروپائی شما ملاحظه کنید،
یک سنن و آداب پوسیده و بی معنایی تشویق می شود که آنها حفظ بشوند. ایرادی ندارد
که انسان به اصول دین و اصول عالیه ایمان و معرفت دینی پایبند باشد. این که خوب
است، این برداشت و نظر ماست.

در
تداول فرهنگی غرب، بنیادگرائی را برابر دانسته اند با «تحجّر»، با حالت بسته بودن
برروی حرف حساب و نفهمیدن منطق. ما را در حقیقت دارند به این متهم می کنند. نمی
گویند اینها پایبند به توحید و صدق در کلام و زهد نسبت به پدیده های مادی هستند،
می گویند اینها«متحجّر» هستند و چشم را بر روی پیشرتف های دنیا می بندند. این یعنی
یک تهمت و یک دروغ و به این وسیله می خواهند اسلام را از چشم جوامع مسلمان
بیندازند و توده های مسلمان بیندازند و توده های مسلمان را نسبت به اسلام بی
اعتقاد بکنند و توده های غربی را هم که آنها به اسلام گرایش داشتند، بیشتر دور
بکنند. این از تبلیغاتی است که می کنند.

سلمان
رشدی مرتد، عامل صهیونیستها

آن
نکته ای که اینجا مناسب است من عرض کنم، اینکه شروع کردند حتی اهانت به اسلم و آن
را یک سیاست قرار دادند. درست توجه کنید.

وقتی
که چیزی در نظر یک جامعه ای یک میلیاردی،مقدس است و مایه حرکت او هم همین است، خوب
اهانت به او، کار سختی است. جرأت نمی کنند اهانت اهانت به اسلا کنند لذا شما می
بینید حتی رؤسای جمهور آمریکا و بعضی از کشورهای گردن کلفت دیگر هم جرأت نمی کنند
صریحاً نسبت به اسلام دشمنی و اهانت کنند. یک راهی پیدا کردند و بگردند افرادی را
گیدا کنند تا سپر بلای خودشان بکنند و از اینها بخواهند در لباس روشنفکر، در لباس
شاعر، در لباس نویسنده تا به اسلام اهانت بکنند تا کم کم اهانت به اسلام، رایج
بشود.

این،
آن کاری بود که به وسیله کتاب آیات شیطانی آن شخص مرتد شروع شد. او در انگلیس کتاب
خودش را نوشت اما آن روز مجلات آمریکایی شروع کردند و به تدریج آن کتاب بنده آن
روز مجلات آمریکایی را که می آمد می دیدم. من تعجب می کردم این چه کتابی است که
اینها می خواهند اینقدر آن را ترویج کنند.

در
انگلیس یک نفری یک کتابی نوشته است. خوب این همه کتاب نوشته می شود. چه علتی داشت
که ناگهان مطبوعاتچی های دنیا، قلم به مزدهای دنیا، صهیونیست های دنیا که
گردانندگان بیشتر مطبوعات و رادیو تلویزیون های دنیا هستند دست به دست هم بدهند از
یک کتاب ترویج کنن. مگر دراین کتاب چه هست؟!

معلوم
شد که در این کتاب چه هست. این کتاب بناست جاده باز کن اهانت به اسلام باشد. اهانت
کند به اسلام و از پیغمبر اسم بیاورد و مسخره کند. او ای کار را کرده است. به
اصطلاح، یک داستانی خیالی نوشته و اسم پیغمبر را، اسم اصحاب پیغمبر را آورده و
بشکل و قیحی اهانت کرده است. خوب، وقتی این کتاب ترویج شد و مردم کم کم خواندند،
به تردیج اهانت به اسلام عادی می شود. این را می خواستند. اینجاست که الهام الهی،
آن مرد ربانی را وادار به آن حرکت عظیم کرد و توطئه هاشان متوقف ماند. امام براساس
این تفکر و این فهم دقیق و نورانی، که این نوری که خدا در دل بندگانش می
اندازد،اینجا خودش را نشان می دهد. حقیقتاً فتوای ارتداد این مرد مرتد که از امام
صادر شد، نور الهی بود.

امام،
راه اینها را بست. ناگهان همه دنیا مبهوت شدند. شما دیدید برای خاطر اینکه امام،
فتوای ارتداد یک مرتد را دادند و گفتند این آدم باید به حد شرعی برسد، دولت های
اروپائی، همه سفراشان را از ایران خواستند. آیا این مال یک کتاب معمولی است؟! یعنی
دولت انگلیس و فرانسه و ایتالیا و … دلشان برای جان یک انسان سوخته است؟! اینها
هزاران انسان را در دنیا درو می کنند، برای یک چیز کوچک. کدامشان اگر همی حالا اگر
پیش بیاید و منافعشان اقتضاء بکند، هزاران انسان را نمی کشند؟!

آیا
اینها دلشان برای انسان سوخته است؟ همی حالا صرب ها دارند مسلمان ها را قتل عام می
کنند، ککشان نمی گزد. ههمی حالا اسرائیلی ها دارند فلسطینی های صاحب سرزمین
را  آن جور شکنجه می کنند، خواب اینها بر
نمی آشوبد. باری خاطر اینکه یک نفر قرار است اعدام بشود اینها اینجور وادار به عکس
العمل شدند. نه آقا، این قضیه دیگریبود. یک برنامه ای ریخته شده بود. این برنامه،
برنامه اهانت به اسلام بود و بنا بود اسلام را سبک بکنند. اما با آن فتوی، ناگهان
همه نقش های  آنها را نقش بر آب کرد.
عصبانی بودند. دنیا اسلام هم تأکید کرد و پیروی خودش را از فتوای امام نشان داد.
حالا مدتی گذشته است، آن نادان خودش و نادان های طرفدارش خیال می کنند که قضایا
تمام شد. نه آقا، این قضیه تمام شدنی نیست.

بنده
همان وقت در یکی از مصاحبه هائی که در اروپا انجام گرفت و از من می پرسیدند که این
فتوای امام چه جوری است؟ گفتم امام یک تیری را به طرف این مرد فاجر و هتاک رها
کردند. این تیر از چله کمان خارج شده و هدف گیری درست شده است. دیر یا زود، این
تیر به هدف خواهد رسید، بلاشک، بلاشک بایستی این حکم اجرا شود و اجرا هم خواهد شد.

همه
مسلمانانی که امروز می توانند این مرد را به عنوان یک عامل پست فطرت و لئیم برای
یک حرکت ضد اسلامی عظیمی ظاهر شده بود و این موجود موذی و مضر را از سر راه
مسلمانا بردارد،باید بردارد و باید مجازات کند. شکی نیست. الان هم وظیفه همه است.

وظیفه
همه کسانی که کار از عهده آنها برمی آید و دستشان به این شخص برسد، این است که این
حکم را اجرا کنند.

دنبال
این هستند که آیا فتوای امام عوض شده است؟ مگر این فتوی قابل عوض شدن است؟ مگر کسی
می تواند نسبت به این قضیه با کسی معامل کند؟!

دولت
انگلیس بدش می آید؟ خوب ما هم از خیل کارهای دولت انگلیس بدمان می آید. فلان دولت
اروپائی ناراحت می شود؟ ما هم از بسیاری کارهای آنها ناراحت می شویم. مگر ما قول
داده ایم که هرچه دولت انگلیس از آن بدش می آید، انجام ندهیم؟!

دولت
انگلیس بیش از همه چیز از استقلال ایران بدش می آید. اینها همان کساین هستند که
سالهای متمادی در این کشور خوردند و چاپیدند این مملکت را، حالا مملکت مستقل است
اینها ناراحت هستند. حالا ما چکار باید بکنیم.

دولت
انگلیس اگر اکنون هم فرصت پیدا بکند دلش می خواهد بیاید در خلیج فارس مثل زمان
«لرد کورزون»، دستور صادر کند برای دولت های اطراف خلیج فارس از جمله ایران. خوب
ملت ایران اجازه نمی دهد دولتی، حالا دولت انگلیس باشد، دولت آمرکا باشد، هر قلدر
دیگری باشد،بخواهد در امور ما،در خواست های ما، در اهداف ما، و در آرمان های بزرگ
و مقدسات ما دخالت کن، نمی گذاریم. به آنها چه ربطی دارد. آنها اگر بخواهند این
حادثه و این  مشکل را به راحتی حل کنند،
بایستی این شخص مرتد و ملحد را به مسلمانها تحویل بدهند. بگویند این فرد مرتکب
جنایتی شده،بیائید شما مسلمان ها بگیرید هرچه مجازاتش هست انجام دهید. این راه
عاقلانه است.

باید
این کار را بکنند، چرا نمی کنند؟! ما به آنها اعتراض داریم که چرا جلوی حکم امام
را گرفته اند؟ آنها چه اعتراضی می توانند داشته باشند؟ اینها هشداری برای من و شماست.

بدانید
که اگر اندکی من و شما غفلت بکنیم دشمن چگونه شروع می کند علیه مقدسات ما حمله
کردن و اقدام کردن. این یک نمونه اش و نمونه هائی از این قبیل هم فراوان است.

تکلیف
ما زیاد است، حالا ماه رمضان، در پیش است. در ماه رمضان ما هم باید به خودمان
برسیم و هم باید به مردم برسیم. ضمناً بدانیم که اگر بخودمان نرسیم، بمردم هم
نمیشود رسید.

این
دعاهای ماه رمضانف این روز ماه رمضان، این مناجاتها،این تضرع ها، این اذکار و این
نوافل برای این است که ما اول خودمان را کمی نورانی بکنیم. اگر نورانی شدیم آن وقت
می توانیم به دیگران هم برسیم و اگر نورانی نشدیم که نمی توانیم دیگرا را نورانی
بکنیم. هرچه هم بگوئیم زیادی خواهد بود و مضر خواهد بود و مفید نخواهد بود.
انشاءالله خدای متعال توفیق بدهد هم خودمان را بسازیم و هم بتوانیم به سازندگی
مردم و معنویات و روحیات مردم کمک کنیم و خداوند قلب مقدس ولی عصر ارواحنا لمقدمه
الفداء را نسبت به ما مهربان کند و ما را مشمول دعای آن بزرگوار قرار دهد.

والسلام
علیکم و رحمه الله و  برکاته

(25/11/71)

با
قناعت زندگی کنید!

امام
صادق علیه السلام:

«…
ان کان ما یکفیک یغنیک فادنی ما فیها یغنیک و ان کان ما کیفیک لا یغنیک فکل ما
فیها لا یغنیک». (اصول کافی – ج2 ص139)

(امام
صادق علیه السلام در پاسخ فردی که در طلب مال می رود و ثروت به دست می آورد ولی
قانع نمی شود).


اگر به کفاف زندگی اکتفا کنی کمترین مال دنیا بی نیازت می کند  واگر اکتفا نکنی تمام ثروت جهان نمی تواند تو
را غنی و بی نیاز سازد.

 

/

فروغ گلشن لاله در سيماي 12 فروردين

فروغ
گلشن لاله در سيماي 12 فروردين

فروردين
امسال سه عيد در بردارد: عيد سال نو و نوبهاران و عيد سعيد فطر و عيد انقلاب
اسلامي، روز 12 فروردين، روز جمهوري اسلامي؛ پس امسال بهاري دربهار و عيدي آميخته
با عيد داريم و اين تصادف دلپذير را به فال نيک مي گيريم.

ما
با هزاران اميد و آروزي نهفته در درون به پيشواز سه عيد مي رويم و هر سه را گرامي
مي داريم و اکنون که پيوندي ميان اين سه روز خجسته پديد آمده است و نسيم شيرين
بهاران از باغ فردوس مي وزد و فروغ گلشن لاله به سيماي 12 فروردين مي زيبد و روزه
داران با ايمان،با لباسي نو در تن، در صف جايزه گرفتگان «فطر» قرار گرفته و به
سيماي درخشان يکديگر تبسم رستگارانه و پيروزمندانه مي کنند و شيطان هاي بزرگ و
کوچک، شرمسار و نگون بخت در لجنزار هاي يأس و نوميدي فرو مي روند و انقلاب
اسلامي،اين امانت بالنده راهبر و پيشواي سترگمان، حلّه اي نو در بر مي کند که بر
آن نگاهر سرخ رنگ تمام شهيدان و نگهبانان اين خطّه نقش بسته است، جا دارد که ما
وارثان خون شهيدان نيز پيوندي نوين در ميان خود پديد آوريم و به ياد آن روزهاي
حماسه آفرين و سرنوشت ساز،به فکر سرنوشتمان باشيم و حماسه اي تازه بيافرينيم که اين
انقلاب همواره بايد در يادها و دلها جاودانه بماند و نه هر سال که هر روز، از آن
تجليل و تقدير شود و اين شدني است.

اگر
هرکس کار خود را به نحوي انجام دهد و اگر امانت و درست و انسان دوستي و فضيلت –به
تمام معنايش- در جامعه حکمفرما گردد و اگر هر انساني که به خوبي خود را وابسته با
انقلاب و نظام مي داند در پي نگهباني و نگهداري از دستاوردهايش که با نثار خون
هزاران شهيد و معلول و مجروح در طي چهارده سال تحقق يافته و به ثمر رسيده است،باشد
بي گمان از انقلاب تجليل به عمل آمده است و انقلاب احيا شده است و جاودانه خواهد ماند
ولي اگر خداي نخواسته به عکس آن شود و ارزشهاي انقلاب مبدل به ضد ارزش گردد و
شعارهاي انقلاب در حد شعار بماند و رهنمودهاي بنيانگذراش به فراموشي سپرده شود و
دست بيگانگان و استعمارگران در کشور امام زمان باز شود و محرومان و مستضعفان از
ياد بروند و وارثان اصلي و حقيقي انقلاب به انزوا کشيده شوند، آن گاه است که روح
بلند امام آزرده گردد و انقلاب جز اسمي و رسمي نماد که خدا نياورد آن روز را.

البته
اميد ما هنوز بسيار زياد است چراکه در راس امور شاگرد برازنده و فرزند مخلص امام
قرار دارد و با رهنمودهاي ارزنده اش، ما را به ياد رهنمودهاي امام راحل مي اندازد
و دلها را گرم نگه مي دارد و با همکاري و همياري همان مردمي که عليه طاغوت دوران
قيام کردند و اين انقلاب را به ثمر رساندند، ان شاءالله اين کشتي نجات همچنان راه
خود را به سوي ساحل خوشبختي،بي دغدغه خاطر، بپيمايد و امواج سهمگين بلا را که از
هرسوي برآن مي بارد،به حول و قوه الهي پس زند و چنين خواهد بود؛ چرا که ربان کشتي
انقلاب، وابسته به عترت پاک است و استمداد از قدرت لايزال الهي مي گيرد. اما
بهرحال بايد هشيار باشيم. ملت ما نبايد از حال و هواي انقلاب لحظه اي بدر آيند.

هنوز
يادمان نرفته است صفهاي عريض و طويل چند کيلومتري، براي رأي دادن به جمهوري
اسلامي- نه يک کلمه بيش نه يک کلمه کم- هنوز از ياد نبرده ايم که چگونه پيرمردان و
سالخوردگان به سوي مسجدها و مراکز راي گيري با داشتن شناسنامه در دست مي شتافتند و
اگر به يکي از آنان مي گفتي: تا مغرب وقت مي باشد، چرا به اين زودي، اول صبح به
پاي صندوق راي آمده اي، مي گفت: مي ترسم اجلم فرا رسد و نتوانم دينم رابه
اقلابم،امامم، مکتبم و شهيدانم ادا کنم. هنوز از يادم نبرده ايم،قيافه هاي بشاش و
جدّي پدران و مادران شهيداني- که تا آن لحظات خون تازه شا از سرزمين مقدس ايران
زمين مي جوشيد و فريا الله اکبرشان از زيرخا گرم کربلاي ايران به گوش مي رسيد- و
به سوي مراکز راي گيري براي انتخاب نظام دلخواهشان از يکديگر پيشي مي گرفتند و
نداي شهيدانشان را لبيک مي گفتند و به جمهوري اسلامي رأي «آري» مي دادند و همه شاد
و خرم بودند که به تکليف شرعيشان عمل مي کنند.

آن
روزها را به خطاطر آوريم؛ آن روزهاي شيرين به ياد ماندني را؛ آن روزهائي که جنب و
جوش عجيب سراسر ايران را فراگرفته بود و همه يکدل و يک زبان بودند؛ يک آرمان و يک
هدف داشتند. قلبهايشان همچون آئينه زلال صاف و پاک بود و چيزي جز صدق و صفا در آن
راه نمي يافت، هر يک آينه تمام نماي برادر مؤمنش بود و ديگان همه، به آيند اي روشن
و فقي تابناک دوخته شده بود.

به
ياد آن روزها بيافتيم که ملت بپاخاسته پس از بيرون راندن دشمن غول صفت با راي قاطه
خود به جمهوري اسلامي، خواهان عدل الهي در ايران زمين شدن؛ خواهان حکومتي شدند که
در آن تمام اقشار ملت با يک چشم ديده مي شدند و نور عدل الهي بر همه يک سان مي
تابيد و باران رحمت قرآن و سنت برتمام افراد يک نواخت مي باريد.

امام
بزرگوارمان «قدس الله سره» درباره اين روز به يادماندني چنين مي فرمايد:

«صبحگاه
12 فروردين که روز نخستين حکومت الله است، از بزرگترين اعياد مذهبي و ملي ما است.
ملت ما بايد اين روز را عيد بگيرند و زنده نگه داردن؛ روزي کهخ کنگره هاي قصر 2500
ساله حکومت طاغوتي فرو ريخت و سلطه شيطاني براي هميشه رخت بربست و حکومت مستضعفين
که حکومت خدا است به جاي ان نشست.

هان!
اي ملت عزيز که با خون جوانان خود، حق خود را بدست آورديد، اين حق را عزيز بشمريد
و از آن پاسداري کنيد و در تحت لواي اسلام و پرچم قرآن، عدالت الهي را با پشتيباني
خود اجرا نمائيد.

من
با تمام قوا در خدمت شما که خدمت به اسلام است، اين چند روز آخر عمر ار مي گذرانم
و از ملت انتظار آن را داردم که با تمام قوا از اسلام و جمهوري اسلامي پاسداري
کنند».

بنابراين،
اگر نوروز، عيد ملي و باستاني است و فطر عيدي مذهبي و ديني است، 12 فروردين هر دو
خاصيت را دارد چرا که هم عيدي است ملي و هم عيدي است مذهبي و بايد به نحو احسن از
آن تجليل کرد و آن را جشن گرفت ولي جشن به تنهائي کفايت نمي کند. مردم ما نبايد
از  ياد ببرند که اين عيد با خون سرخ
شهيدان پيوندي ناگسستني دارد، با خون دل مادران و پدران داغديده بدست آمده است، با
رنجهاي طاقت فرسا و تلاش هاي فراوان و پيکارهاي پيوسته، تحقق يافته است، آن را
ارزان از دست ندهند و بي تفاوت از آن نگذرند. اين انقلاب با خون و پوست ما عجين
شده است، خواه ناخواه ما وارث اين نظام اسلامي هستيم، بايد آن را پاسداري کنيم.
بايد آن را نگه داريم هرچند ضعفهائي هم در آن پديد آمده باشد. بايد تلاش براي رفع
ضعف ها کرد نه اينکه ضعف ها را افزونتر نمود. و اين خواسته تمام افرادي است که در
اين انقلاب نقش داشته اند و پيش از همه مسئولين محترم نظام را دربر مي گيرد هر چند
تمام افراد مسئول اند «کلکم راع و کلکم مسئول عن رعيته»، هرکس به نحوي مسئوليت
دارد، بايد از عهده مسئوليتش به خوبي برآيد و تا اندازه توانش انقلاب را نگه داري
کند.

و
همان گونه که خواسته امام عزيزمان هم هست، بايد در اجرا نمودن عدل الهي، آن هم
نسبت به تمام افراد، در هر پست و مقامي که باشند، جديت شود. يکي از مهمترين  بارزترين عوامل نگهداري انقلاب،اين است که
نگذاريم ارزشهاي والاي آن، به ضد ارزش تبديل شود و حتي با نثار جان خويش از آن
ارزشها که ارزشهاي اسلام نمائيم. بي گمان پاسداري و نگهباني از «جمهوري اسلامي» که
خواسته برحق اماممان است پاسداري از آرامان و هدف اصلي و حقيقي جمهوري اسلامي است
و کوتاهي و مسامحه در اين امر مهم از نظر شرعي و عقلي و ملي مردود است ولي بهر حال
چنين امري هم محقق نمي شود جز با وحدت، هماهنگي، همبستگي و انسجام تمام آحاد ملت
دراطاعت از رهنمودهاي امام «ره» و رهنودهاي مقام معظم رهبري و ولايت فقيه و عمل
کردن به آنها و اجرا نمودن آنها و پيگيري در اجراي آنها.

بيائيد
يک بار ديگر با روح مقدس اماممان تجديد پيمان کنيم و چون روزهاي نخستين
پيروزي،اختلاف ها و تفرقه ها و کينه هاي دروني را در همان زباله داني بريزيم که
طاغوت را در آن دفن کرديم و محبت و برادري وهم پيوستگي و صداقت و امانت و فضيلت را
جايگزين آن قرار دهيم و قطعاً هرگامي در اين راه برداشته شود، عندالله ماجور خواهد
بود، بويژه که ما در غياب امام،نياز بيشتري به پيوستگي و همبستگي داريم و حفظ نظام
که از اوجب واجبات است، جز با وحدت و يکساني تحقق پذير نخواهد شد.

فرا
رسيدن اين اعياد ملي و مذهبي را بويژه عيد سعيد 12 فروردين به پيشگاه والاي حجت
خدا بر روي زمين حضرت ولي الله الاعظم ارواحنا فداه، مقام معظم رهبري و تمام افراد
اين خطه شهيد پرور اسلامي، تبريک و تهنيت مي گوئيم و اميدواريم آرمانهاي ارجمند
امام، همواره تحقق بيشتري بگيرد و انقلاب دروني عليه هواهاي نفس اماره و شيطاني،
براي فرد فرد ملت عزيزمان، پديد آيد و همچنان که بر طاغوت پيروز شدند و بر نفس
شيطاني خود پيروز گردند و در پيشگاه حضرت احديت، رستگار و روي سفيد باشند ان
شاءالله.

حضرت
آيت الله خامنه اي:

«تا
پيش از پيدايش جمهوري اسلامي به توده هاي عظيم مسلمان عالم تفهيم شده بود که اسلام
قادر نيست براي آنان عزت و عظمت بيافريند و آنان در جستجوي سعادت بايديا به دنبال
الگوي غربي و فرهنگ اروپا و آمريکا بروند و يا به سمت تئوري هاي خيالي و پوچ
مارکسيسم گرايش يابند، اما پيروزي انقلاب اسلامي و تشکل جمهوري اسلامي در ايران و
عزت و عظمتي که تحقق اسلام به ملت ايران بخشيد همه بافته هاي ديرينه استعمارگران
غربي را باطل کرد».

 

/

گوشه هائي از: سيره امام صادق عليه السلام

گوشه
هائي از: سيره امام صادق عليه السلام

25
شوال سالروز شهادت امام جعفر صداق «ع» بر پيروانش تسليت باد

رفتار
با مستمندان

هشام
بن سالم نقل مي کند که: وقتي شب فرا مي رسيد و دنيا تاريک ميگشت، امام جعفر صادق
عليه السلام انباني را پر از گوشت و نان و پول مي کرد و بر دوش مبارک حمل مي نمود
و به خانه هاي فقرا و مستمندان و بيچارگان مدينه منوره مي برد و در ميانآنان تقسيم
مي نمود،بدون اينکه آنها، آن حضرت را بشناسند. ولي وقتي امام صادق عليه السلام
رحلت کرد و ديدند که ديگر آن شخص کريم و خير به سراغشان نمي آيد، تازه فهميدند که
او چه کسي بوده است.

بازار
سياه،کسب حلال نيست

امام
صادق عليه السلام براي تهيه مصارف زندگي خويش به پيشکار خود «مصادف» مبلغ هزار
دينار داد تا به مصر برود و تجارت کند. مصادف به مصر رفت و در آنجا کالائي را که
با خود برده بود، چون ديد کمياب است با ديگر افراد کاروان تصميم گرفتند که به قيمت
دلخواه خود بفرشند و سرانجام با صد در صد سود خالص جنس آنان بفروش رسيد.

وقتي
خدمت حضرت بازگشت، با خوشحالي دو کيسه هزار ديناري را نزد حضرت گذاشت. حضرت پرسيد:
اينها چيست؟ عرض کرد: هزار دينا سرمايه شما است و هزار دينا ديگر هم سود خالص.
امام پرسيد: علت اين همه سود چيست؟

مصادف
داستان بازار سياه را بازگو کرد.

حضرت
سخت برآشفت و به او فرمود: «سبحان الله! شما چنين کاري کرده ايد که در ميان مسلمين
بازار سياه به وجود آورده ايد. من چنين سودي را نمي خواهم. سپس کيسه سرمايه خود را
برداشت و به آن کيسه سود دست نزد و فرمود: اي مصادف! شمشير زدن آسان تر از کسب
حلال است».

مهمان
نوازي

عبدالرحمن
بن حجاج گويد: در خدمت امام صادق عليه السلام نشسته بوديم که ناگهان غذا آوردند،
ظرفي پر از برنح بود که در سفره گذاشته شده بود. ما خيلي آرام شورع به خوردن کرديم
و بسيار ملاحظه مي کرديم که زياد نخوريم.

حضرت
صادق عليه السلام متوجه ما شد فرمود: «چه کار مي کنيد؟هر کس بيشتر به ما علاقه
دارد و ما را دوست دارد، در منزل ما بيشتر غذا مي خورد». و با اين جلمه، ما را
تشويق به خوردن بي تعارف کردند. ما هم تا توانستيم خورديم تا اينک ظرف از غذا خالي
شد.

حضرت
خيلي شاد شد و فرمود: الأن درست است. سپس داستاني را برايما تعريف کرد که روزي از
سوي انصار ظرف غذائي براي رسول خدا صلي الله عليه و‌آله و سلم هديه کرده بودند.
حضرت ، سلمان و مقداد و ابوذر را طلبيد که با او همغذا شوند. آنها هم مثل شما
تعارف مي کردند. حضرت روسل فرمود: «اشدکم حباً لنا، احسنکم اکلات عندنا»0 کسي که
ما را بشتر دوست مي دادر، در نزد ما بهتر غذا مي خورد. لذا آنها هم خوب و بي تعارف
غذا خوردند. خداوند آنان را بيامرزد و درود برآنان بفرستد.

بازخواست
از نعمت

ابوحمزه
گويد: با گروهي از اصحاب در خدمت امام صادق عليه السلام بوديم. غذاي بسيار خوب و
خوشمزه اي آوردند و خرماي بسيار تازه و لذيذي برسر سفره گذاشتند که از شدت خوبي و
زيبائيش به يکديگر نگريستيم.

يکي
از حاضرين گفت: از اين نعمت که نزد فرزند رسول الله است،ار بخوريد حتماً در روز قيامت
ممورد بازخواست و سؤال قرار مي گيريد. و اشاره اي به آيه قرآني کرد که مي فرمايد:
«و لتسألن يومئذ عن النعيم»- و در آن روز از نعمت قطعاً مورد سؤال قرار مي گيريد.

حضتر
پاسخ فرمود : خداوند بزرگتر و کريم تر از آن است که طعام خوبي را به شما بدهد،سپس
از شما بازخواست و سؤال کند ولي خداوند شما را از نعمت محمد و آل محمد- صلي الله
عليه و آله و سلم- سؤال و بازخواست مي کند. يعني شما را از ولايت آل محمد سؤال مي
کند که آيا حق ولايت و اين نعمت بزرگ را ادا کرديد يا نه؟

پس
آن نعمتي که در آيه آمده است، که مورد سؤال درباره آن قرار مي گيريم، ولايت آل
محمد عليهم السلام است نه اين نعمتهاي لذيد مادي. خداوند از آن نعمت بزرگ ما را
مورد بازخواست قرار مي دهد که آيا ولايت را پذيرفتيد يا خير؟ پيروي از اهل بيت
پيامبر عليهم السلا کرديد يا خير؟

غذاي
پيامبران

يکي
از اصحاب به نام «عجلان» گويد: شما شب را در خدمت امام صداق عليه السلام گذرانديم.
درسفره شام،سرکه و روغن زيتون و گوشت گذاشته شده بود. حضرت گوشت را با دست
مبارک،قطعه قطعه کرد و نزد من گذاشت و خودش به خوردن سرکه و روغن زيتون مشغول شد.
و از گوشت، چيزي تناول نفرمود، و به من گفت: اين غذاي ما است و اين غذاي انبيا نيز
هست.

سخني
با اهل خراسان

جماعتي
از خراساني ها به خدمت حضرت مشرف شدند. حضتر بدون مقدمه به آنها فرمود:

«من
جمع ملاً من مهاوش، اذهبه الله في نهابر»- هرکه از راه فشار و سختگيري بر مردم،
پولي را جمع کند، خداوند او را به دوزخ افکند و آن پول نابود شود.

آنها
عرض کردند: فدايت شويم،ما اين سخن را متوجه نشديم.

حضرت
به زبان فارسي فرمود: «از باد آيد بدم بشود»- يعني پول باآورده- که با زحمت و تلاش
و از راه حلال بدست نيامده است- دوامي نخواهد داشت و از بين خواهد رفت.

عمل
به تقيه

موسي
بن اشيم گويد: نزد حضرت ادق عليه السلام نشسته بوديم شخصي از آيه اي از آيات قرآن
کريم سؤالي کرد. حضرت، تفسير آيه را به او گفت.

شخصي
ديگر وارد شد و از همان آيه سؤال کرد. امام صادق عليه السلام بگونه اي ديگر به او
پاسخ داد. من در قلبم شک و ترديد زيادي پيدا شد و بقدري ناراحت شدم که خيال مي
کردم با چاقو، قلبم را دارند پاره پاره مي کنند!! و در دل خود گفتم: ابوقتاده در
شام بود، او را رها کردم و نزد اين شخص آمدم که اينقدر خطا مي کند (والعياذ
بالله). در همان حال که بودم، شخصي ديگر وارد شد و از هما آيه سؤالي کرد. حضرت باز
هم بگونه اي ديگر که نه مانند اولي و نه دومي بود،با او سخن گفت. دلم آرام گرفت و
فهيمد که حضرت تقيه مي کنند.

سپس
ديدم که رو به من کرد و فرمود: «اي ابن اشيم! خداي عزوجل به سليمان بن داود امر را
تفويش کرد و مخير نمود و فرمود: «هذا عطاءنا، فامنن او امسک بغير حساب»- اين عطيه
و بخشش بي حساب ما است، ار مي خواهي ببخش و اگر مي خواهي نگهدار و خداوند به رسول
ش صلي الله عليه و آله و سلم نيز اختيار داد 
و فرمود: «ما آتاکم الرسول فخذوه و ما نهاکم عنه فانتهوا»- هر دستوري را
پيامبر به شما فرمود، آن را گيريد و از هرچه نهيتان کرد، خودداري کنيدو آنجه به
پيمابرش تفويض کرده، به ما نيز تفويض کرده است.

پوشيدن
لباس،متناسب با زمان

حمادبن
عثمان گويد: در حضور امام صادق علي السلام مشرف بودم که سسخصي از او پرسيد: شما
خودتان فرموديد که علي بن ابي طالب عليه السلام لباسي خشن مي پوشيد؛ و قيمت لباسش
غالاً از چهار درهم تجاوز نمي کرد ولي در بر شما لباسي نو مي بينيم.

حضرت
صادق عليه السلام فرمود«ان علي بن ابي طالب عليه السلام کان يلبس ذلک في زمان
لاينکر و لو لبس مثل ذلک اليوم شهّر به، فخير لباس کل زمان لباس اهله، غير أن
قائمنا أهل البيت عليه السلام اذا قام لبس ثياب علي و سار بسيره اميرالمؤمني علي
عليه السلام»- همانا حضرت اميرالمؤمنين علي عليه السلام آن لباس را در زماني مي
پشيد که آن طرز لباس پوشيدن، منکر و غير معملي نبود و اگر امروز آن حضرت مانند آن
لباس بپوشد،لباس شهرت مي شود. پس بهترين لباس در هر زمان،لباس متناسب با آن زمان
است. هرچند قائم ما هلي بيت سلام الله عليه وقتي قيام کند،لبساس علي را در بر مي
کند و به سيره و روش حکومتي اميرالمؤمنين عليه السلام عمل مي نمايد.

بهترين
صدقه

فقيري
به درخانه امام صادق عليه السلام آمد. حضرت به برده اش فرمود: پول چقدر داري؟ عرض
کرد: چهارصد درهم. حضرت فرمود: آن را به اين سائل بده. پول به سائل داده شد.گرفت و
با حمد و سپاس الهي، خداحافظي کرد و رفت. حضرت به برده اش فرمود: او را بازگردان.
سائل برگشت و عرض کرد: من درخواست کردم،شما هم بخشيديد. ديگر چرا مرا بازگردانديد؟

حضرت
فرمود: رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم مي فرمايد:

بهترين
صدقه اين است که طرف را بي نياز گرداند. و ما تو ا بي نياز نکرديم. اين انگشتر را
بگير که ده هزار درهم قيمتش است. پس اگر نيازي پيدا کردي،اين را بفروش و نيازهاي
خود را برطرف ساز.

در
روايت ديگري آمده است که حضرت صادق عليه السلم غالباً با شيريني صدقه مي داد. به
حضرت عرض کردند: چرا با شيريني صدقه مي دهيد؟ فرمود: بهترين چيز، در نظر من،شيريني
است و چون من شيريني را خيلي دوست مي دارم لذا مايلم به بهترين چيز نزد خودم صدقه
بدهم. فضل بن ابي قره گويد: امام صادق عليه السلام را پهن مي کرد و پول ها روي آن
مي ريخت. سپس به خدمتگذارش مي فرمود: اين را نزد فلان شخص و اين را نزد فلان شخص
از خاندان خويش ببر. و براي هر يک از اهل بيت پيمابر سهميه اي قرار مي داد و به آن
شخص مي داد که آن ها را ببرد و در ميان آنان تقسيم کند و به آنها خبر ندهد که چه
کسي اين پولها را فرستاده است. بعضي از آنها به آن شخص مي گفتند: خدا تو را خير
دهد که خويشان رسول الله را ياري مي بخشي ولي از جعفر (ع) خبري نيست، خدا خودش بين
ما و او داوري کند!!

تجليل
از حرم الهي

ابان
بن تغلب گويد: از مدينه همراه با امام صادق عليه السلام به سوي خانه خدا راه
افتاديم. وقتي به مکه رسيديم، حضرت نزديک حرم پياده شد، غسل کرد،نعلين خويش را در
دست گرفت و با پاي برهنه، در کمال خضوع و خشوع وارد حرم و مسجد الحرام شد.

تلاش
براي بدست آوردن روزي

شخصي
به نام عبدالاعلي گويد: در يکي از روزهاي بسيار گرم تابستان، امام صادق عليه
السلام را ديدم که مشغول کار بود. عرض کردم: قربانت شوم! شما با اين مقام و منزلت
که نزد خداوند داريد و با آن خويشي و قرابت که با پيامبر خدا صلي الله عليه و اله
و سلم داريد، در مانند چنين روز گرمي، سچرا خود را اينقدر به زحمت مي اندازيد؟

فرمود:
ايي عبدالاعلي! در طلب روزي حلال، از خانه بيرون آمدم و اينقدر زحمت مي کشم تا از
مانند توئي بي نياز گردم.

آري!
زندگي يکايک امامان معصوم ما سلام الله عليهم اجمعين، درس زندگي دنيا و آخرت براي
ما است تا ما بتوانيم اين درسها را عملا در زندگي خود اجرا کنيم و پيرواني صادق و
راستين براي امامانمان باشيم. امامان ما همانگونه که در آخرت بسيار کوشا بودند و
تمام لحظات زندگي را با ذکر خدا و اعمال خير به پايان مي رساندند،براي چند روز
زندگي دنيا نيز تلاش مي کردند که با عزت سپري شود و هرگز دست ذلت و خواري نزد
بندگان خدا دارز نکنند و با تکيه بر خداي بي نايز و تلاش و زحمت براي بدست آوردن
روزي حلال، نياز خود و خانواده خود را برطرف سازند. و درضمن لحظه اي هم مستمندان و
بيچارگان و مستضعفان مادي علمي را فراموش نمي کردند،با رهنمودها و راهنمائي هاي
خويش، مشکلات معنوي و اخروي آنان را نيز برطرف مي ساختند و تلاش مي نمودند که از
اصحاب خود افرادي نمونه در مسائل علمي و عملي بسازند تا وقتي در ميان بيگانگان و
مخالفان قرار بگيرند، به آنها با احترام و تجليل اشاره شود که آري! اينان هستند
تربيت شدگان مکتب جعفربن محمد سلام الله عليه.

به
اميد اينکه ما نيز موفق به پيروي خالصانه از آن حضرت و پدران و فرزندان معصومش
باشيم.

فرا
رسيدن25 شوال المکرم، روز شهادت آن بزرگوار را به مقام والاي حضرت مهدي، ولي الله
اعظم ارواحنا فداه، مقام معظم رهبري و شيعيان و علاقمندان درگاهش،تسليت عرض مي
کنيم.

 

/

سخنان معصومين

سخنان
معصومين

ستايش
بيجا

رسول
الله صلي الله عليه و آله و سلم:

«يا
ابن مسعود، اذا مدحک الناس فقالوا: انک تصوم النهار و تقوم الليل و أنت علي غير
ذلک فلاتفرح بذلک، فان الله تعالي يقول، [ولا تحسبن الذين يفرحون بما أتوا و يحبون
أن يحمدوا بما لم يفعلوا، فلا تحسبنهم بمفازه من العذاب و لهم عذاب أليم]». (بحار
الانوار- ج74 – ص103)

اي
ابن مسعود، اگر مردم تو را ستودند و گفتند که تو روزها روزه مي گيري و شبها، شب
زنده داري مي کني و تو چنين نبودي، پس خرسند مشو،چرا که خداي تعالي مي فرمايد:
مپندار کساني که به کارهاي خويش خرسند مي شوند و دوست دارند براي کارهائي که انجام
نداده اند،ستايش شوند، مپندارشان که از عذاب الهي رهائي يابند، بلکه آنان را عذابي
دردناک خواهد بود.

رسول
اکرم صلي الله عليه و آله و سلم:

«اذا
مدح الفاجر اهتزّ العرش و غضب الرّب». (بحار-ج74- ص150)

اگر
انسان تبهکار، ستايش شود، عرش خدا بلرزه د مي آيد و پروردگار غضب مي کند.

رسول
اکرم صلي الله عليه و آله و سلم:

«من
قال اني خير الناس فهو من شر الناس و من قال: اني في الجنه، فهو في النار».
(بحار-ج67- ص398)

هر
که بگويد من بهترين مردمم، او از بدترين مردم است و هرکه بگويد من حتماً در بهشت
ام، او در جهنم است.

اميرالمؤمنين
عليه السلام:

«و
الصق بأهل الورع و الصدق، ثم رضهم علي أن لا يطروک، و لا يبجحوک بباطل لم تفله،
فان کثره الاطراء تحدث الزهو و تدني من العزه… و اياک و الاعجاب بنفسک، و الثقه
بما يعجبک منها ، و حبّ الاطراء، فان ذلک من أوثق فرص الشيطان في نفسه ليمحق ما
يکون من احسان المحسنين» (نهج البلاغه – کتاب 54- عهدنامه امام به مالک اشتر)

خود
را به پارسايان و راستگويان بچسبان و همنشين آنان باش و آنان را وادار کن که تو را
مدح و ستايش نکنند و از کاري که انجام نداده اي- از روي نادرستي- تو را شاد
نگردانند، چرا که بسيار مدح و ستايش کردن، تکبر و خودپسندي به بار مي آوردو او را
سرکش مي سازد… و زنهار از خودپسدي و تکيه به امري که تو را وادار به خودپسندي
سازد و از اينکه دوست داشته باشي که مردم تو را بستايند و تعريفت کنند، چراک ه اين
برجسته تريم فرصتهاي شيطان است تا پاداش و اثر نيکي نيکوکاران را از بين ببرد.

اميرالامؤمنين
عليه السلام:

«مادح
الرجل بما ليس فيه، مستهزي به». (غررالحکم)

کسي
که ستايش کند شخصي را به چيزي که در او نيست، در حقيقت او را مسخره کرده است.

امام
صادق عليه السلام:

«لا
تغترّ بقول الجاهل و لا بمدحه فتکبّر و تجّبر و تعجب بعملک، فلان أفضل العمل
العباده و التواضع». (بحار – ج75- ص283)

هرگز
به سخن جاهل و به ستايشش مغرور نشو که تکبر ورزي و خود را نشناسي و به کار خويش
شگفت زده گردي، گرا که برترين کارها عبادت و فروتني است.

امام
صادق عليه السلام:

«لا
يصير العبد عبداً خالصاً لله عزوجل حتي يصير المدح و الذم عنده سواء، لان الممدوح
عندالله عزوجل لايصير مذموماً بذمهم و کذلک المذموم، فلا تفرح بمدح أحد،فانه لا
يزيد في منزلتک عندالله و لا يغنيک عن المحکوم لک و المقدور عليک، و لا تحزن أيضاً
بذمّ أحد فانه لا ينقص عنک به ذربه». (بحار – ج 69- ص294)

هرگز
بنده اي،بنده خالص براي خداي عزوجل نمي شود تا اينکه ستايش و نکوهش مردم، در نظرش
يکسان گردد، چرا که اگر کسي نزد خداي عزوجل،ستوده است، با مذمت ديگران، نکوهيده
نمي گردد. پس تو به ستايش و تعريف ديگران خرسند مشو چرا که اين تعريف ها، هرگز بر
مقام و منزلت تو نزد خداوند نمي افزايد و از آنچه براي تو مقدر شده بي نياز نمي
سازد و به مذمت کسي نيز غمگين مشو که ذرهّاي از تو نمي کاهد.

امام
حسن عسگري عليه السلام:

«من
مدح غير المستحق فقد قام مقام المتهم». (بحار، ج75- ص378)

هرکه
انسان ناشايسته اي را ستايش کند، جاي متهم به خود گرفته است.

 

/

دانستيهائي از قرآن

دانستنيهائي
از قرآن

بشارت
دنيا و آخرت

الا
ان اولياء الله لاخوف عليهم و لا هم يحزنون* الذين آمنوا و کانوا يتقون* لهم
البشري في الحيوه الدنيا و في الاخره، لا تبديل لکمات الله، ذلک هو الفوز العظيم».
(سوره يونس- آيات 62 الي 64)

هان
بدانيد که دوستان و اولياي خدا را هيچ ترس و غمي نيست؛ آنان که ايمان آوردند و
تقوا داشتند، بشارت باد به آنان در زندگي دنيا و آخرت. همانا کلمات خدا تغييرپذير
نيست و اين است کاميابي و رستگاري بزرگ.

ولايت
را اين چنين معنا کرده اند که هر واسطه و حائلي ميان دو شيء، برداشته شود و لذا به
قرب و نزديکي بسيار به يکديگر، استعاره شده است. و لذا به هر دو طرف ولي گفته مي
شود و اولياي خدا آن کساني هستند که به حدّي در اطاعت اوامر مولايشان اصرار
ورزيدند و در ستورهايش کوتاهي نکردند، که ديگر واسطه اي ميان آنها و خدا نيست و
آنها تمام کارهايشان را به خدا سپردند و خداوند اجابتشان کرده است.

در
اين آيه اشاره به اين شده است که اولياي خدا، چون خدا را دارند، لذا هيچ خوف و
وحشتي و هيچ غم و اندهي آنان را فرا نمي گيرد. اين نفوس مطمئنه اي که تنها به خدا
وابسته اند، همواره در اين اطمينان و آرامش قلبي هستند و در دنيا و آخرت، خوشحال و
مسرورند چرا که راضي به رضاي الهي اند و تمام وجود خود را به او واگذار کرده اند.

در
ايه بعد اين اولياي خدا را با دو ويژگي معرفي مي کند. 1-ايمان 2-تقوا و چون تقوا
را بار واژه «و کانوا يتقون» آورده است، معلوم مي شود، از نظر زماني بايد بيش از
ايمان باشد يعني همواره بايد ايمان و تقواي اينان با هم باشد و استمرار و ادامه
داشته باشد. پس اگر کسي ايمان آورد و معتقد به چيزي شد، بايد در آن تقوا داشته
باشد. به زبان ساده تر: اگر تمام دنيا از عقيده شان برگردند، تو چون ايمان داري
نبايد برگردي. مؤمن واقعي کسي است که اگر جمله کائنات کافر گردند،در ايمانش ذرّه
اي تزلزل پيدا نشود و همچنان در برابر پروردگارش تسليم باشد و احکام خدا را بدون
کم و زياد پيروي و اطاعت کند و خود را حقيقتاً به پروردگارش بسپارد؛ پس از چيزي
خشم نکند جز براي او و به چيزي خرسند نگردد جز در اطاعت او. ايمان کامل و راسخ اين
است وقتي ايمان به خدا پيدا شد، استقامت و پايداري همراه آن باشد وهيچ چيز نتواند
او را در تصميم قاطعش که تسليم تمام امر به خدا است،متزلزل و متردّد کند «الذين
قالوا ربنا الله ثم استقاموا تتنزل عليهم الملائکه ان لا تخافوا و لا تحزنوا و
ابشروا بالجنه التي کنتم توعدون* نحن اولياؤکم في الحيوه الدنيا و في الآخره»
(سوره فصلت – آيه31)- آنان که گفتند پروردگار ما «الله» است و در اين عقيده،
پابرجا مانده و استقامت ورزيدند، در آن صورت است که فرشتگان الهي برآنان نازل شوند
و بگويند که نترسيد و غمگين نباشيد و به بهشتي که وعده تان مي دادند،شما را بشارت
باد. ما اولياي شما در دنيا و آخرت هستيم.

آري!
کسي که ايمان آورد استقامت ورزيد يعني تقواي الهي داشت، خداوند در دنيا و آخرت
وليّ او خواهد بود و تمام امورش را به عهده خواهد گرفت و آنقدر او را مقرب درگاه
خويش مي کند که ديگر جز خدا نبيند و جز خدا نشنود. دست او دست خدا باشد و ديه اش
ديده خدا..

در
ادامه آيات به بشارت الهي برخورد ميي کنيم، چنانکه در سوره فصلت نيز آمده بود.
«لهم البشري في الحيوه الدنيا و في الخره» – دردنيا و آخرت خداوند اينان را بشارت
مي دهد- به چه بشارت مي دهد؟ هرچند دراين آيه مورد بشارت بوضوح ذکر نشده است ولي
با قرائن آيات ديگر مي توان فهميد.

در
سوره دوم، آيه 47 مي فرمايد: «وکان حقاً علينا نصر المؤمنين»- ما برخود واجب
دانستيم که مؤمنين را پيروز گردانيم.

و
در آيه 51 از سوره مؤمن نيز مي فرمايد: «انا لننصر رسلنا والذين آمنوا في الحيوه
الدنيا و يوم يقوم الاشهاد» – همانا ما رسولان خود و مؤمنين را در دنيا و آخرت
پيروز و سرفراز قرار مي دهيم.

پس
در دنيا بشارتي که مايه روشني چشم مؤمنين است، همين پيروزي و سرفرازي است. پيروزي
بر تمام دشمنان و شياطين انسي و جني چرا که اگر انسان بر نفس اماره خويش که همواره
او را به سوء و بدي امر مي کند، پيروز و چيره شد، قطعاً خداي سبحان او را بر ديگر
دشمنان و شياطين پيروز مي گرداند. و دليل روشنش امام عزيزمان «قدرس سره» بود که بر
نفس خويش چيره شد، پس خداوند او را برتمام شياطين بزرگ و کوچک چيره و غالب ساخت و
دنيا در برابرش به خضوع و فروتني افتاد و دشمنان با آن همه سلاح و عدّه و عدّه، از
اين قدرت غيبي و نهانيش شگفت زده و وحشت زده شده بودند. اين نبود جز با تکيه آن
مرد الهي بر پروردگارش و با تقوائي که ملازم ايمانش بود و با استقامتي که در دين
داشت. و اين معني هرگز منحصر به امام امت نيست، بلکه هرکس مي تواند با چنين تصميمي
و با چنين ايماني،به آن مقام ارجمند نائل آيد، فقطهمت مي خواهد و همتي بسيار بلند.

و
اما بشارت اخروي اين مؤمنان، بي گمان بهشت جاويدان و فردوس برين است. در آيه 12 از
سوره حديد مي خوانيم:

«بشريکم
اليوم، جنات تجري من تحتها الانهار» – بشارت امروز شما بهشت ها و جناتي است که
روده در زير آن جاري است.

و
در خاتمه تأکيد ميفرمايد که هرگز وعده خدا تخلف پذير نيست و تغييرو تبديل در کلمات
الهي راه ندارد، آنگاه اين مؤمنين را دوباره شاد و خرم مي کند و به آنان اعلام مي
فرمايد که: اين است کاميابي و رستگاري و فوز بزرگ.

پس مبارک باد بر شما اي مؤمنان تقوا پيشه
واي صالحان اين فوز عظيم.

/

امام خمینی ثابت و استوار

امام
خميني ثابت و استوار از آغاز تا پايان

وابستگي
اقتصادي موجب وابستگيهاي ديگر

«اگر
ما مسامحه بکنيم و وابسته به خارج باشيم، اين وابستگي اقتصادي به خارج قهراً
وابستگي سياسي مي آورد، قهراً وابستگي اجتماعي مي آورد و ما همان اسيرها خواهيم
بود که بود و به ما همان ها حکومت خواهند کرد که کردند. ما بايد از اين جهت
اقتصادي فارغ بشويم، يعني دستمان پيش ديگران دراز نباشد که بده به من،که هروقت جلو
آنرا بخواهد بگيرد ما فلج بشويم». (2/8/1358)

«اگر
چنانچه ما احتياج داشته باشيم در ارزاقمان به خارج، اين وابستگي براي ما اسباب اين
مي شود که در امور سياسي هم وابسته باشيم و ما بايد وابستگي مان را از اجانب و از
غرب و شرق قطع کنيم. اگر ما بخواهيم که مملکتمان يک مملکت مستقل آزاد مال خودمان
باشد، بايد در اين اموري که مربوط به اقتصاد است،مربوط به فرهنگ است،مربوط به امور
ديگر کشور است خودمان فعاليت کنيم و ننشينيم ديگران انجام بدهند. دولت هم مثل خود
شما يکي از افراد اين مملکت است،آنهم به اندازه قدرتش بايد همراهي کند لکن ما
نبايد بنشينيم که دولت همراهي بکند و اگر او نکند ما کاري نکنيم». (6/8/1358)

«ايران
امروز محتاج به کار است حتي من اين اجتماعاتي که در اين جا و در بيرون منزل مي شود
خيلي صحيح نمي دانم براي اينکه نبايد اينها از کار دست بردارند و همه اش باب تظاهر
باشد، تظاهر البته در پيشرفت امور مملکت يک تقويت روحي مي کند لکن دائمي نبايد
باشد،بايد کار بکنند مردم،کشاورز مشغول کشاورزي باشد، آنهائي که کارخانه دارند
مشغول توليد باشند، صنايع کوچک و بزرگ مشغول کار باشند… اگر ما يک وابستگي
اقتصادي داشته باشيم اين موجب اين مي شود که وابستگي سياسي هم پيدا بکنيم و
وابستگي نظامي هم حتي پيدا بکنيم مملکتمان باز برگردد به آن حالي که سابق بود».
(15/10/1358)

«مبادلات
تجارتي اسمش وابستگي نيست،وابستگي آن بود که ما در زمان شاه داشتيم که همه چيزمان
را بايد آنها بيايند اداره بکنند،مستشار بيايد و لشکر ما را آنطور بکند که کردند و
آن طور خرابکاري. اين مبادلات و باب خريد و فروش که متقابل يک اشخاصي با هم خريد و
فروش دارند اين وابستگي اسمش نيست. الان ايران وابسته به هيچ جا نيست و اين بهترين
چيزي است که جمهوري اسلامي آورده است و آزادي هم هست». (16/10/1359)

«
من سياست داخلي و خارجي کشور را به دقت ملاحظه مي کنم و تا زنده ام نخواهم گذاشت
مسير سياست واقعي ما عوض شود و مسئولين نيز چيزي غيراز اين نمي خواهند و انتظاري
غير از اين از آنان نمي رود… به مسئولين و دست اندرکاران در هر رده نيز مي گويم
که شرعاً بر همه شما واجب است که همت کنيد تا آخرين رگ و ريشه هاي وابستگي اين
کشور به بيگانگان را در هر زمينه اي قطع نمائيد- که انشاء الله خواهيد کرد- و اگر
مصلحت نظام و اسلام سکوت است، دردمندانه سکوت کنيد که اجر سکوت براي پيشبرد اهداف
نظام و اسلام به مراتب بيشتر از دفاع از اتهام وابستگي است». 11/7/1367)

«بايد
هشيار و بيدار و مراقب باشيد که سياست بازان پيوسته به غرب و شرق با وسوسه هاي
شيطاني شما را به سوي اين چپاولگران بين المللي نکشند و با اراده مصمم و فعاليت و
پشتکار خود به رفع وابستگي ها قيام کنيد و بدانيد که نژاد اروپا و آمريکا و شوروي
کم ندارد و اگر خودي خود را بيابد و يأس را از خود دور کند و چشم داشت به غير خود
نداشته باشد،دردراز مدت قدرت همه کار و ساختن همه چيز را دارد و آنچه انسانهاي
شبيه به اينان به آن رسيده اند، شما هم خواهيد رسيد؛ به شرط اتکال به خداوند تعالي
و اتکاء به نفس و قطع وابستگي به ديگران و تحمل سخي ها براي رسيدن به زندگي
شرافتمندانه و خارج شده از تحت سلطه اجانب. و بر دولت ها  و دست اندرکاران است،چه در نسل حاضر و چه در
نسل هاي آينده،که از متخصصين خود قدرداني کنند و آنان را با کمک هاي مادي و معنوي
تشويق به کار نمايند و از ورود کالاهاي مصرف ساز و خانه برانداز جلوگيري نمايند و
به آنچه دارند بسازند. تا خود همه چيز بسازند». (وصيت نامه سياسي، الهي)

«از
هر امري که شائبه وابستگي با همه ابعادي ک دارد به طور قاطع احتراز نمائيد و بايد
بدانيد که وابستگي در بعض امور هرچند ممکن است ظاهر فريبنده اي داشته باشد يا
منفعت و فايده اي در حال داشته باشد؛ لکن در نتيجه، ريشه کشور را به تباهي خواهد
کشيد». (وصيت نامه سياسي، الهي)

 

/

فهرست

امام خمینی ثابت و استوار(وابستگی اقتصادی موجب
وابستگیهای دیگر)

دانستنیهایی ازقرآن(بشارت دنیا و آخرت)

سخنان معصومین(ستایش بیجا)

گوشه هایی از سیره امام صادق علیه السلام

فروغ گلشن لاله در سیمای 12 بهمن

سخنان مهم رهبرانقلاب اسلامی پیرامون:علم،
روحانیت،ضرورت مبارزه با دشمنان اسلام

ذکر قلبی و ذکر لسانی                                            آیت
الله جوادی آملی

زیارت امین الله علیه السلام                                       آیت الله
محمدی گیلانی

حوادث سال اول هجرت                                          حجة الاسلام و المسلمین رسولی محلاتی

گفته ها 
ونوشته ها

مبانی رهبری دراسلام(انتقادهای سیاسی سازنده)              حجة الاسلام و المسلمین محمدی ری شهری

مراتب امر به معروف و نهی از منکر                          حجة الاسلام  والمسلمین اسدالله بیات

وحدت حوزه و دانشگاه                                          حجة
الاسلام و المسلمین سیدمرتضی مهری

ژئوپلتیک جزایر سه گانه خلیج فارس                          دکتر محمدرضا حافظ نیا

پژوهشی پیرامون ذوالقرنین و کوروش                        سید موسی میرمدرس

تاجیکستان در چنگال تفاله های الحاد                           غلامرضا گلی زواره

پاسخ به نامه ها

نگاهی به رویدادها

رهنمودهای مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه
ای

 

 

/

رهنمود های مقام معظّم رهبری

رهنمودها

مقام معظم
رهبری حضرت آیت الله خامنه ای

اگر ما می
توانستیم خودمان را بجائی برسانیم که در سطح جامعه هر کسی که احساس کرد که به او
ظلم شده، در دل او نوری می درخشید که حالا به دستگاه قضایی مراجعه می کنم و حق خود
را استفاده می کنم و اگر چنین نوری در دل هر مظلوم و مسلوب الحقی وجود داشت دستگاه
قضائی کامل است. این همان بسط عدالت است.

اگر دستگاه
قضائی سالم بود، دستگاههای دیگر هم قاعدتاً به سلامت خواهند گرائید. زیرا اگر فاسد
بودند، سر و کارشان به دستگاه قضائی خواهد افتاد. دستگاه قضائی سالم، دولت را هم
سالم می کند، آحاد مردم را هم سالم می کند و سوء حال را به حسن حال بر می گرداند و
تغییر می دهد. (23/10/71)

امروز صدها
زبان، حنجره و قلم در سطح دنیا تلاش خود را بر حفظ نظام مادی و استبدادی حاکم بر
جهان متمرکز کرده اند. اما بشریت امروز که به تزکیه اخلاق انسانی و آرمانگرایی
نیازمند است نمی تواند در سایه بی عدالتی، رفتار ظالمانه، تجاوز و تعرض زندگی کند
و برای اصلاح بی نظمی بین المللی و مقابله با حاکمیت قانون جنگل بر بخش مهمی از
دنیا باید برخیزد و تحول اساسی در زندگی خود بوجود آورد.

در شرایطی که
عرض و ناموس یک ملت چند میلیونی مورد تجاوز صربهای جنایتکار قرار گرفته و خانه
هایشان ویران می شود و دارو، غذا، آسایش و امنیت از آنان سلب شده است و زن و مرد و
کوچک و بزرگ قتل عام می شوند، هیچ تحرکی به معنای واقعی کلمه در دنیا صورت نمی
گیرد. به اعتقاد ما این وضعیت بوضوح نشانگر توحش و حکومت قانون جنگل است.

جمهوری
اسلامی ایران با اتکال به خدا و ایمان مردم و مسئولین به اسلام عزیز، در برابر
استبداد قدرتهای مهار گسیخته ایستاده است و هیچ عاملی جز دین نمی تواند در برابر
جنون قدرتمندان دنیا ایستادگی کند لذا بشریت امروز نیازمند بعثت است و آحاد انسان
باید از درون متحول و تزکیه شوند و قسط و عدالت جایگزین ظلم و ستم حاکم بر نظام
اجتماعی جوامع بشری شود.

آمریکا در
منطقه خلیج فارس مطامع شیطانی خود را دنبال می کند و تردیدی نیست که پایش در گل
فرو خواهد رفت و قطعاً مکافات گناهی را که مرتکب شده است پس خواهد داد. (1/11/71)

مسلمانان به
برکت قرآن تاریخ را عوض کردند و سازنده تاریخ بشر شدند. بزرگتریم تمدنها را بوجود
آوردند. علم، فلسفه، اخلاق و بسیاری از دانش های بشری را به پیش بردند و امروز اگر
مسلمانان با قرآن انس بگیرند سیادت دنیا در دست آنان قرار خواهد گرفت.

درهای قرآن
کریم به برکت انقلاب اسلامی به روی ملت مسلمان ایران گشوده شد و امروز مردم ما در
مسیر آشنا شدن با قرآن کریم گام نهاده اند و همین امر ملت ما را در برابر قدرتهای
استکباری سرافراز و اراده و ایمان او را قوی و نیرومند کرده است. (5/11/71)

دشمنان اسلام
تضعیف اراده جوانان مؤمن را هدف تبلیغات مسموم خود قرار داده اند زیرا با قدرت و
کارآیی آن در میدان نبرد و عرصه های پیشرفت 
مبارزات انقلابی بخوبی آشنا هستند لذا مردم، مسئولین، نویسندگان و گویندگان
باید با هوشیاری مراقب ترفندهای گوناگون دشمن باشند. (6/11/71)

دنیا خواهی و
دویدن به دنبال زخارف فریبنده دنیا برای یک مسئول در جمهوری اسلامی نقص و یک نقطه
منفی است در نظام اسلامی ما حکومت کردن و سمت و منصب و مسئولیتهای بالا یک غنیمت
محسوب نمی شود اما در عرف امروز دنیا آنرا طعمه ای می دانند که باثید از پول،
قدرت، نفوذ تسهیلات و امکانات آن حداکثر بهره را ببرند و به نزدیکان و دوستان خود
بخورانند. (17/10/71)

 

 

/

نگاهي به رويدادها

اخبار ایران
و جهان

نگاهی به
رویدادها

جهان اسلام

دهمین اجلاس
وزرای کشورهای عرب جهت مبارزه با اسلام انقلابی که آن را تروریسم و اصول گرایی
مذهبی قلمداد کرده اند در تونس آغاز بکار کرد.

گسترش
حرکتهای اسلامی، رژیمهای عرب را به تعیین استراتژی پنجساله برای مقابله با
مسلمانان وادار کرد. (15/10/71)

وزیر کشور
الجزایر فعالیت مساجد را خطری برای اسلام توصیف کرد!

36 مسلمان
اصول گرا در یمن دستگیر شدند.

رئیس پارلمان
روسیه: باید از گسترش اسلام خواهی در جهان جلوگیری کرد! (16/10/71)

آسوشیتدپرس:
جنبش اسلامی مصر را نمی توان با زور مهار کرد.

معاون نخست
وزیر بوسنی توسط صربها ترور شد. (19/10/71)

دانشجویان
مصری با شعار الجهاد، پرچم اسرائیل را آتش زدند.

17 مسلمان
مبارز در مصر به حبس ابد و اعدام محکوم شدند.

تظاهرات بزرگ
ضد صهیونیستی دانشجویان مصر به خیابانهای قاهره کشیده شد.

ممنوعیت حجاب
اسلامی در تایلند لغو شد.

رژیم مصر یک
کشتی حامل سلاح ایرانی برای مسلمانان بوسنی را توقیف کرد. (23/10/71)

سید احمد
بخاری روز جمهوری هند را «روز سیاه» نامید.

جبهه نجات
اسلامی، مردم را به رویاروئی مسلحانه با رژیم الجزایر فرا خواند.

نیویورک
تایمز: آمریکا برای جلوگیر از تشکیل حکومت اسلامی وارد سومالی شد.

وزیر امور
مذهب پاکستان، آمریکا را دشمن بزرگ این کشور خواند. (27/10/71)

نیروهای رژیم
صهیونیستی اردوگاه تبعیدیان فلسطینی را موشکباران کردند.

رژیم مبارک
از روحانیون دولتی برای مقابله با مسلمانان انقلابی درخواست کمک کرد. (3/11/71)

«گونترننینگ»
فیلسوف برجسته اروپا: صدام و صربها دو متحد پنهان غرب برای مقابله با جهان اسلام
به رهبری ایران هستند. (6/11/71)

دهها اسیر
مسلمان بوسنیایی در اردوگاه صربها از سرما منجمد شدند.

مسلمانان
هند، شرکت در مراسم روز جمهوری این کشور را تحریم کردند. (8/11/71)

دادگاه عالی
رژیم صهیونیستی به عدم بازگشت تبعیدیان فلسطینی رأی داد.

پلیس هند از
برگزاری نماز جمعه در مسجد دهلی نو جلوگیری کرد.

در حمله
انقلابیون مسلمان یک سرهنگ پلیس مصر مجروح شد و 120 نفر از انقلابیون مسلمان
دستگیر شدند. (10/11/71)

چهار افسر
روسی که مأمور ترور مسلمانان حزب الله بودند در لبنان به قتل رسیدند. این چهار نفر
افسر با هماهنگی با سفارتخانه یکی از کشورهای خاورمیانه در مسکو وارد لبنان شدند
تا به اصطلاح نیروهای حزب الله در آموزش نظامی دهند. (11/11/71)

اخبار داخلی

بهره برداری
از مجتمع عظیم لاستیک کرمان آغاز شد. (15/10/71)

خبرنگار
فیگارو: اقلیت های مذهبی در ایران برخلاف گفته های گالیندوپل آزادی عمل دارند. (20/10/71)

مؤسسه
تحقیقاتی بین المللی صلح سوئد: ایران طی ده سال کمترین میزان خرید تسلیحات را در
منطقه داشته است.

فرش ایران در
میان 80 کشور شرکت کننده در نمایشگاه هانور آلمان مقام اول را کسب کرد.

تاسیس استان
آذربایجان شرقی به مرکزیت اردبیل به تصویب رسید. (23/10/71)

یک زوج مسیحی
ایتالیائی در ماهشهر مسلمان شدند. (27/10/71)

مجتمع
پتروشیم اصفهان با ظرفیت 160 هزار تن آغاز به کار کرد. (28/10/71)

«شوراد
ناذره» رئیس شورای حکومتی گرجستان در رأس یک هیئ بلند پایه سیاسی وارد تهران شد.

تیم فوتبال
«پاس ایران» قهرمان مسابقه های فوتبال جام باشگاههای آسیا شد.

نهمین دوره
مسابقات بین المللی حفظ و قرائت قرآن کریم با سخنان رئیس جمهوری گشایش یافت.

رئس پارلمان
کویت خواستار حضور ایران در هر گونه مذاکرات درباره امنیت منطقه شد.

در سالروز
خجسته بعثت 1780 تن از محکومان دادگاه ها مشمول عفو و تخفیف  مجازات قرار گرفتند. (3/11/71)

ردایو مسکو:
ایران در ذصف مقدم مبارزه با قاچاقچیان بین المللی قرار دارد.

سوپاپ
اطمینان لاستیک برای اولین بار در کشور طراحی و ساخته شد. (4/11/71)

طی یک درگیری
مسلحانه، کاروان قاچاقچیان مسلح در مرز شرقی کشور منهدم و 17 تن از قاچاقچیان کشته
شدند.

رئیس جمهور:
قدرتهای بزرگ ما را مزاحم منافع نامشروع خود می دانند ما منادی عدالت هستیم.

ساختمان
سفارت جمهوری اسلامی ایران در کابل مجدداً مورد اصابت موشک قرار گرفت. (5/11/71)

40 تن از
اعضای گروهک منافقین در سومین حمله یک گروه مسلح ناشناس در بغداد به هلاکت رسیدند.
(8/11/71)

رهبر انقلاب
بماسبت روز جانباز از جانبازان مستقر در آسایشگاه ثارالله عیادت کردند.

رئیس جمهور:
ما همچنان شاهد اقدامات خصمانه آمریکا هستیم، امکان برقراری رابطه نیست.

مجلس بودجه
54 هزار میلیارد ریالی سال 72 را تصویب کرد. (11/11/71)

اخبار خارجی

عربستان 5/16
میلیارد در بودجه جدید خود به امور دفاعی و امنیتی اختصاص داد. (15/10/71)

شرکت
هواپیمائی آمریکاست از سال گذشته تا کنون 3100 تن از کارکنان خود را در اثر
ورشکستگی اخراج کرده است.

آمریکا به
بهانه کمک به سومالی، عملیات غارت نفت و منابع این کشور را آغاز کرد.

نخست وزیر
فرانسه: بنای یک اروپای قدرتمند برای مقابله با یکه تازی آمریکا ضروری است.

واشنگتن با
فروش کارخانه شیمیائی به ایران مخالفت کرد. (16/10/71)

عراق در پی
اولتیماتوم 48 ساعته  آمریکا و متحدان،
موشکهای ضد هوایی خود را از منطقه ممنوعه پروازی برچید.

مصر بخشی از
خاک سودان را ضمیمه خود کرد.

نیروهای
دولتی تاجیکستان حدود دویست هزار آواره تاجیک را که اکثراً هوادار ائتلاف اسلامی و
دموکراتها هستند را محاصره کردند. (19/10/71)

قرار داد یک
وام بلاعوض 75 میلیون دلاری آمریکا به ترکیه در آنکارا به امضاء رسید.

آمریکا اعلام
کرد که هر گونه قطعنامه علیه رژیم صهیونیستی را در رابطه با اخراج 415 فلسطینی وتو
خواهد کرد.

30 هواپیمای
جنگی آمریکا بر فراز جنوب عراق به پرواز در آمدند.

نیروهای
دولتی آنگولا مرکز فرماندهی «یونیتا» را تصرف کردند. (20/10/71)

تجاوز
نیروهای عراقی به مرزهای کویت بحران جدیدی در منطقه پدید آورد.

عراقی ها علی
رغم هشدارهای شورای امنیت برای سومین بار به خاک کویت نفوذ کردند. (23/10/71)

نیروهای متحد
غربی بدون مجوز شورای امنیت به خاک عراق حمله کردند. در این عملیات 110 جنگنده
شرکت کردند.

نماینده عراق
در سازمان ملل: عراق شرایط نیروهای متحد را پذیرفته، به خاک کویت نفوذ نخواهد کرد
و هواپیماهای سازمان ملل نمی توانند وارد حریم هوائی عراق شوند.

رقم تلفات
آشوبهای خیابانی هند به 500 تن رسید.

صدها کارمند
رادیو تلویزیون صربستان بدلیل مخالفت با دولت اخراج شدند.

یک مرکز
جاسوسی روسیه در گرجستان به تصرف نیروهای مردمی در آمد. (24/10/71)

در یا درگیری
خونین 12 سومالیائی به دست تفنگداران آمریکائی کشته و زخمی شدند.

رادیو
اسرائیل: حکومت جدید بغداد باید برای مقابله با ایران تقویت شود.

در بمباران
اخیر مواضع «حزب کارگران کرد» در جنوب شرق ترکیه توسط ارتش این کشور 150 تن از
اعضای این حزب کشته شدند. (27/10/71)

بغداد مورد
اصابت دهها موشک آمریکائی قرار گرفت. (28/10/71)

75 فروند از
جنگنده های متحدان مراکز نظامی در شمال و جنوب عراق را زیر آتش گرفتند. پس از حمله
هوائی متحدان به عراق، روسیه خواستار تشکیل اجلاس اضطراری شورای امنیت شد. (29/10/71)

رژیم عراق با
انتشار بیانیه ای اعلام کرد تیراندازی های خود را قطع خواهد کرد.

عربستان و
کویت میلیاردها دلار دیگر به شرکت های آمریکائی سلاح سفارش دادند.

13 میلیون
نفر به ایدز مبتلا هستند.

الرای العام
خزاب به اعراب: ادعای خطرناک بودن ایران یک فریب است. (30/10/71)

چریکهای ضد
دولتی پرو، یک هواپیمای مسافری آمریکا در فرودگاه «لیما» را مورد حمله قرار دادند.

واتیکان از
تصمیم کلینتون برای آزادی سقط جنین انتقاد کرد.

کابل بار
دیگر زیر آتش دوربرد نیروهای حکمتیار قرار گرفت.

توطئه غرب
برای تجزیه افغانستان به سه ناحیه خود مختار قوت گرفت. (5/11/71)

تیراندازی در
مقابل مقر سازمان سیا در واشنگتن 5 کشته و زخمی بجا گذاشت.

عراق بار
دیگر اظهار تمایل کرد که با آمریکا روابط سیاسی برقرار نماید.

پطروس غالی
شورای امنیت را به آغاز سیاست یک بام و دو هوا متهم کرد. (7/11/71)

نیروهای
دریائی ایتالیا یک کشتی حامل اسلحه به مقصد بوسنی را توقیف کرد.

کیسینجر: در
مواردی که منافع آمریکا بطور غیر مستقیم مورد تهدید قرار گیرد باید سازمان ملل جهت
حمایت از منافع این کشور قطعنامه هایی صادر کند. (8/11/71)

علی رغم حضور
رئیس جمهور ترکیه در آمریکا، کلینتون اظهار داشت: برای دیدن اوزال وقت ندارم.

سفیر فرانسه
در زئیر کشته شد.

وزیر خارچه
انگلیس: نظم نوین آمریکائی بی نظمی را در سراسر جهان گسترش داده است.

«روتسکوی»
معاون رئیس جمهوری روسیه: اکثر مسئولین دولتی در روسیه فاسد هستند. (10/11/71)

نشریه
آمریکائی «اسپات لایت»: بوش برای حملات اخیر به عراق مبلغ 80 میلیون دلار از
عربستان رشوه دریافت کرد. (11/11/71)

 

/

مسلمانان کوزوو، مقدونیه و سنجاک در محاق ستم

مسلمانان
کوزوو، مقدونیه و سنجاک در محاق ستم

غلام رضا گلی
زواره

گسترش اسلام
در بالکان[1]

این منطقه
طبق مدارک تاریخی در قرون گذشته ، منتهی الیه جاده ابریشم بوده و نشر اسلام در آن
توسط بازرگانان مسلمانی صورت می گرفته که در جاده مذکور به حمل کالا می پرداخته
اند. حضور اسلام در این ناحیه، به قرون یازدهم و دوازدهم میلادی باز می گردد، زیرا
در این دوران، با فعالیت دولت شیعی فاطمی که در شمال آفریقا استقرار داشت، اسلام
در نقاط شمالی مدیترانه و جنوب شرقی اروپا که باکان جزء آن است، گسترش یافت، اما
تصرف بالکان توسط قوای اسلام از قرن چهادهم میلادی آغاز گشت، در اواسط این قرن که
دولت روم شرقی (بیزانس) طریق انحطاط را طی می نمود اورخان فرزند عثمان [2]
بر بخش های حساسی از گالیبولی [3]
در ساحل اروپا دست یافت و این نخستین فتح مسلمانان در منطقه جنوب شرقی اروپا بود.

در زمان مراد
اول فرزند اورخان با تصرف شهر آدرنه،؛ مرکز حکمرانی آل عثمان، از آسیا به اروپا
انتقال یافت[4] و در
سال 1389 م صربها در نبردی بنام «پرنده سیاه» در منطقه کوزوو از قوای عثمانی شکست
خوردند و صربستان که در سال 1217م به عنوان سرزمین مستقلی تشکیل شده بود، خراجگزار
دولت عثمانی گشت و در سال 1459م رسماً به قلمرو دولت مزبور ضمیمه شد.[5]
با یورش ترکان عثمانی از راه خشکی و دریا به قسطنطنیه، مرکز حکومت بیزانس و فتح آن
در ژوئیه 1453م توسط سلطان محمد فاتح و سقوط دولت روم شرقی، منطقه بالکان برای مدت
5 قرن جزو قلمرو دولت مقتدر عثمانی قرار گرفت. پس از استقرار سربازان عثمانی در
بالکان یکی از فرماندهان لشکر عثمانی، بنام خسرو بیگ که اصالت ایرانی دارد، حکومتی
را در قلب بالکان، به مرکزیت «سارایوو»[6]
تشکیل داد، منطقه حکومتی وی به سرای خسرو معروف بود که بعداً به «سرای او» تغییر
نام یافت و در تلفظ امروزی سارایوو نامیده می شود که مرکز حکومت جمهوری «بوسنی،
هزرگوین»[7]
می باشد.

شبه جزیره
بالکان در عصر عثمانی و پس از آن

عثمانی ها با
افراد مسیحی که در قلمرو آنان می زیستند از در مسالمت در آمدند ودر سایه انی
آرامش، کلیسای ارتدوکس پا به عرصه گذاشت و البته تعداد زیادی از اهالی بالکان آئین
اسلام را پذیرا شدند و فرهنگ خود را برذ پایه سنت های اسلامی و ارزشهای مذهب جدید
یعنی اسلام بنیاد نهادند، در عصر عثمانیان، فرهنگ اسلامی در سرزمین بالکان راه
توسعه و ترقی را پیمود و مساجد و مراکز فرهنگی متعددی توسط مسلمین احداث گردید که
اکنون از مواریث ارزشمند دوران شکوه و اقتدار اسلام محسوب می

گردند ،  گرچه به هنگام سلطه کمونیست ها و نیز با هجوم
ددمنشانه صرب ها به این آثار، آسیب فراوانی وارد گردیده است. رفته رفته دولت
عثمانی بدلیل تعدد نژادی و ضعف حاکمیت، اقتدار خود را از دست داد و جنبش های نژادی
و ضعف حاکمیت،  اقتدار خود را از دست داد و
جنبش های نژاد پرستانه در این نقاط ظهور یافته و تقویت شدند. به سال 1830م صربستان
با حمایت روسیه موفق شد به خودمختاری دست یابد، حوادث دگیری نیز در بالکان بوقوع
پیوست که فروپاشی قوای عثمانی را بدنبال داشت، بنا به معاهده «سن استفانو» که بین
روسیه وعثمانی انعقاد یافت و با تأکید کنگره برلین در سال 1878م صربستان استقلال
خود را بطور کامل بدست آورد و بوسنی ، هرزگوین تحت اداره اتریش قرار گرفت، طی جنگ
های بالکان که از سال 1912م آغاز شد تقریباً نقاطی که در بالکان جزو قلمرو عثمانی
به شمار می رفت از آن جدا و این منطقه تچزیه شد، با شروع جنگ جهانی اول (1918-
1914م) صربستان برای تأسیس یک دولت براساس قومیت و نژاد در جبهه متفقین قرار گرفت
که با شکست متحدین بویژه عثمانی و  اتریش،
صربها به هدف خود نزدیک شدند و مقدمات تشکل تاریخی یوگسلاوی سابق از سال 1918م
آغاز شد. به موجب معاهده «سان ژرمن» (1919م) بوسنی و هرزگوین از اتریش منفک و به
صربستان تفویض گردید و بنا به معاهده نویلی که در همین سال انقعاد یافت، مقدونیه
نیز به صربستان ملحق شد و بر اساس  پیمان
تریانن[8]
کروواسی[9]
و اسلوونی[10] به
صربستان پیوستند (در سال 1920م) کوزوو هم در همین سالها با حمایت قدرتهای بزرگ از
آلبانی جدا و به قلمرو صرب ها ضمیمه گشت و سرانجام در سال 1929م از اتحاد این
مناطق، کشور جدید یوگوسلاوی [11]
به مرکزیت بلگراد [12]
در صحنه سیاسی جهان ظاهر شد. در بین سالهای دو چنگ جهانی، این سرزمین روی آرامش را
ندید و بیش از همه، مسلمانان مورد حمله و تجاوز وحشیانه قرار گرفتند، قبل از شروع
جنگ دوم جهانی قوای آلمانی به یوگسلاوی هجوم برده و به قتل عام وسیعی پرداختند.
آنها پس از اشغال این منطقه، دولت دست نشانده ای را در یوگسلاوی مستقر نمودند. در
سال 1943م بین چتینک ها (صرب های افراطی) و کمونیست ها نبرد سنگینی آغاز شد که
بدنبال آن، جمهوری خلق یوگسلاوی تحت ر هبری تیتو بوجود آمد. وی براساس قانون اساسی
ای که تدوین شد، یوگسلاوی را به 6 جمهوری تقسیم نمود که پنج قوم گوناگون در آن
زندگی میکردند و چهار زبان متفاوت در این جمهورذی ها رسمیت داشت و سه مذهب به
عنوان ادیان اصلی و دو نوع رسم الخط در آنها متداول بود که نظام تک حزبی، همه امور
را تحت کنترل خود قرار داد. تیتو که خود از نژاد کروات بود برای جلوگیری از قدرت
گرفتن صربها، ترتیبی داد تا در هر جمهوری، اقلیت هایی از دیگ گروههای قومی وجود
داشته باشندو  برخی پست های کلیدی را در
اختیار بگیرند.[13] وی
در جریان نهضت مقاومتی که بر علیه آلمانها ترتیب داد به گروههای جنگنده قول داد که
پس از چنگ، به آنان خود مختاری خواهد داد و بدین لحاظ مسلمانان با وی همکاری نمودند
و از خود رشادت های قابل تحسین بروز دادند ولی تیتو برخلاف آنکه به مناطق کرواتی،
اسلوونی، مقدونیه و «مونته نگرو»، [14]
خود مختاری داد از دادن خود مختاری به مسلمانان ساکن بوسنی امتناع نمود. و برای
خاموش کردن اعتارض آنان در کنار رودخانه درینا به کشتار شدید مسلمانان پرداخت و در
حدود 200000 نفر از آنان را قتل عام نمود. عمق این فاجعه به اندازه ای بود که آب
این رودخانه از خون مسلمانان رنگین گردید.[15]
بعد از آن در سال 1960م بوسنی هرزگوین و در سال ÷974م کوزوو به خود مختاری دست
یافتند. بدنبال فروپاشی شوروی سابق، یوگسلاوی نیز از این تحو متأثر شد و دگرگونی
هایی در آن پدید آمد که منجر به استقلال برخی جمهوری های آن از جمله کروواسی،
اسلوونی و بوسنی و هرزگوین گردید، استقلال کروواسی و اسلوونی با حمایت اروپا توسط
مجامع جهانی پذیرفته شد ولی در بوسنی هرزگوین بدلیل آنکه قدرت سیاسی در دست
مسلمانان می باشد صربهای افراطی با حماتی ارتش فدرال به قتل عام مسلمانان و تخریب
اماکن مذهبی و ویران نمودن نقاط مسکونی پرداختند 
که این رفتار وحشیانه منجر به شهادت بیش از صد هزار مسلامان و آواره شدن
متجاوز از یک میلیون مسلمان گردیده است.

سازمانها و
محافل بین المللی که خود را مدافع حقوق بشر قلمداد می نمایند، برای جلوگیری از این
جنایات نه تنها تحرک آنچنانی از خود نشان نمی دهند بلکه عملا صربها را برای ادامه
چنین رفتارهای موحشی گستاخ تر می نمایند.

ایالت خود
مختار کوزوو[16]

ایالت خود
مختار کوزوو با 10887 کیلومتر مربع در شمال شرقی آلبانی و جنوب صربستان قرار دارد،
مونته نگرو در غرب و مقدونیه در جنوب آن واقع است، کوزوو از تاریخ تأسی فدرال  یوگسلاوی سابق کوچکترین و در عین حال فقیرترین
ایلات این ناحیه بوده که مردم آن آلبانی تبار می باشند و از 2000000 نفر سکنه آن،
تنها 170000 نفر صرب و مونته نگروئی می باشند، 90% آنان مسلمان هستند، زبانشان از
ریشه هند و اروپائی است که با سانسکریت و فارسی هم خانواده می باشد. این منطقه 8%
سکنه یوگسلاوی سابق را تشکیل می داد و 2/2% تولید ناخالص و 4/1% صادرات فدراسیون
مذکور را تأمین می نمود. این ایات در زمان مارشال تیتو مطابق قانون اساسی،
خودمختاری داخلی پیدا نمود و امور ایالتی آن تحت انجمن های محلی و توسط اهالی آن
اداره می گردید.[17]
کوزوو تا سال 1980م که تیتو در قید حیات بود اوضاع آرامی داشت و حتی پس از جنگ دوم
جهانی، شاهد پیشرفت و توسعه اجتماعی،فرهنگی و اقتصادی قابل ملاحظه ای بود اما پس
از تیتو، دچار بی ثباتی شد و آرماش از آن رخت بربست.

از نظر
تاریخی کوزوو بخشی از آلبانی بوده است که در سال 1918م صربستان با حمایت متحدین،
آن را از آلبانی جدا و به قلمرو خود ضمیمه نمود. از هنگامی که در سال 1912م مطابق
با 1291ش حکومت آلبانی بنیان گذاری شد، آلبانی نسبت به این منطقه ادعای ارضی داشته
و مسئله مذکور موجب تیرگی روابط یوگسلاوی سابق و این کشور گشته است. از لحاظ نژادی
و فرهنگی مردمان کوزوو با مسلمانان آلبانی مشترکات زیادی دارند. بعد از جنگ دوم
آلبانیائی های مقیم کوزوو، اقداماتی را علیه صرب ها سازماندهی نمودند و درخواست
آنان مبنی بر تبدیل کوزوو به جمهوری مستقل، مدام دنبال می شد.

مرکز حکومت
کوزوو شهر «پریستینا» می باشند که در حدود 200000 نفر سکنه دارد. در کوزوو تشکیلات
اسلامی «مشیخت» نام دارد و فرقه های صوفی مسلک در آن فعالیت قابل توجهی دارند،
گرایش به تشیع در آن قابل ملاحظه می باشد و تعدادی از کتب نویسندگان مسلمان ایرانی
را مترجمین به زبان بومی ترجمه کرده اند، علاقه به انقلاب اسلامی ایران و نیز
رهبری انقلاب در بین مردم کوزوو شدت دارد و توجه به ارزشهای اسلامی و احیای سنت
های مذهبی بخصوص پس از پیروزی انقلاب در ایالت یاد شده، شکل جدی تری بخود گرفته
است. شهر «پریزرن» به لحاظ مذهبی و نیز رعایت جوانب مذهبی نسبت به مرکز حکومت، وضع
مناسبتری دارد.[18]
مسلمانان کوزوو از نقطه نظر اجتماعی و اقتصادی تحت فشار صرب ها، وضع بسیار ناگواری
دارند و حتی از سیاهان جنوب آفریقا عقب افتاده ترند، از حقوق یک انسان و یک شهروند
عادی محرومند و گرایش نژادی صرب ها حق حیات اجتماعی را از آنان سلب نموده است،
عملاً نظام حکومتیف دستگاه اداری،ارتش و قوای امنیتی در اختیار  اقلیت ناچیز صرب است که تنها 10% سکنه کوزوو را
تشکیل می دهند. رفتار صرب ها با مسلمانان، نظام آپارتاید حاکم بر آفریقای جنوبی را
در اذهان تداعی می کند، با این حال و علیرغم این وضع نابسامان و شرایط آشفته ، آتش
ایمان در اعماق قلب پاک مسلمین این سامان بخصوص جوانان برافروخته شده و رستاخیز اسلامی
آن چنان تحولی در اندیشه و تفکر مردم پدید آورده که هویت اسلامی و بازگشت بله
تعالیم آسمانی اسلام را در آنان زنده نموده است. جوانی بدلیل عشق وافر به حضرت
امام خمینی (قدس سره) نام خود را به «خمینی» تغییر داده و در کل شهر پریزرن همه او
را باین نام می شناسند و با مشاهده او موجی از هیجان مذهبی و عطش دینی در وجود
جوانان جریان می یابد، وی رهبری عده ای از جوانان مسلمان را عهده دار است.

صرب ها و
مسلمانان کوزوو

صربها از
اعصار و ازمنه گذشته بر منطقه کوزوو ادعای ارضی داشته اند، کوزروو در قرون وسطی
مرکز امپراطوری صربستان بوده و آنها می گویند کوزوو نزدیک به 800 سال مرکز موروثی
فرهنگی، مذهبی و سیاسی صربستان بوده است و به این دلیل اصرار دارند که کوزوو در
صربستان باقی بماند، آنها از این که اکثریت مسلمان این ناحیه در صدد بدست آوردن
استقلال کوزوو هستند به شدت نگرانند و با شیوه های گوناگون تهاجم و از طریق ایجاد
تفرقه و تنش در بین مسلمین و مسخ ارزشهای مذهبی، فشارهای سیاسی و اقتصادی می کوشند
تا مسلمین را از رسیدن به چنین منظوری باز دارند و در تعقیب این سیاست در سال 1989
میلادی با شروع تزلزل در امور سیاسی اروپای شرقی، صرذبها بدون اعتنا به آراء عمومی
کوزوو، مرکز این ایالت را اشغال نموده و ایالت کوزوو رذا جزء لاینفک حاکمیت اراضی
صربها اعلام کردند و  خفقان بی نظیری را در
این منطقه بوجود  آوردند. در سال 1991م
سازمانهای اسلامی و استقلال طلب کوزوو یک همه پرسی عمومی را در مورد استقلال این
کشور برخلاف تلاش بی وقفه نیروهای امنیتی در جهت ممانعت از آن، ترتیب دادند که 95%
به استقلال کوزوو رای مثبت دادند. همچنین از طریق انتخابات یک مجلس ملی تشکیل
دادند ولی دولت مرکزی مستقر در بلگراد آن را به رسمیت نشناخت و سران  مذهبی دستگیر و دانشگاه شهر پریسیتنا به روی
دانشجویان بسته شد. با این حال در پی این انتخابات، رهبر اتحادیه دموکراتیک کوزوو
به عنوان رئیس جمهور و رئیس  پارلمان کوزوو
انتخاب و همزمان صد نفر به عنوان سناتور برگزیده شدند و در حال حاضر این ایالت دو
رژیم دارد یکی برگزیده از سوی مسلمانان و دیگری تحمیل شده از سوی صربستان.[19]

آلبانیائی
های مقیم کوزوو انتخابات پارلمانی اخیر صربستان را به طور موفقیت آمیزی تحریم
نمودند مع الوصف گروهی از صرب های افراطی توسط اقلیت کوچگ صرب به عنوان نمایندگان
این استان برگزیده شدند و به پارلمان راه یافتند که از جمله آنها شخصی است به نام
«ارکان» یعنی رهبر نیروهای داوطلب صرب که در جنگ بر علیه مسلمانان بوسنی هرزگوین
شرکت داشت و پس از اشغال شهر مسلمان نشین «بیله لینا» (واقع در غرب بوسنی و
هرزگوین) هزران مسلمان ساکن آن را قتل عام نمود، نخت وزیر کوزوو انتخاب وی را به
عنوان نماینده کوزوو مسخره خواند و هشدار داد، رهبر صربستان در صدد براه انداختن
پاکسازی نژادی و ایجاد جنگ در کوزوو است، جنگ وحشتناکی که مقدمات آن از سوی صربها
شروع شده است.[20]

تحرکات
نظامی، قتل، ضرب و شتم مسلمانان، قاچاق اسلحه، دخالت عوامل خارذجی و نمایش فیلم
هایی در این زمینه از مواردی است که نشان می دهد صربها می خواهند جنگ خونین دیگری
را براه اندازند.

صربستان می
کوشد از طریق تحریک احساست ملی گرایانه، اقوام صرب را بر علیه مسلمانان تحریک و
بسیج کند و از سوی دیگر با متهم نمودن مسلمانان کوزوو به اینکه در صدد پی ریزی یک
قیام عمومی هستند، زمینه های هجوم به این ناحیه را تدارک می بیند، ژنرال بوسکویچ
رئیس سازمان امنیت جمهوری صربستان در جریان دیداری از کوزوو گفته است: «باید به هر
طریق ممکن از آشوب مسلمانان جلوگیری به عمل آید».[21]

وزیر کشور
صربستان طی نطقی اظهار داشته است که با فشار و ارعاب، حدود 300000 آلبانی تبار
کوزوو را از این کشور خارج می کند! حزب رادیکال به رهبری ویسیلاشه شل از جمله
گروههای ملی گرایی است که هدف خود را ایجاد صربستان بدون مسجد ذکر کرده است. بمب
گذاری در مساجد، نگارش شعارهای زننده و توهین آمیز بر در و دیوار اماکن مذهبی،
پرتاب شیشه های مشروب به طرف عبادتگاهها و شبستان ها از جمله حرکات اعضای این حزب
بر علیه مسلمانان کوزوو می باشد. روی کار آمدن جناحهای افراطی صرب و افراد تبهکار
و خیانتکار، مسلمانان کوزوو و سنجاک را در نگرانی عمیقی فرو برده است.

«آلویس موک»
وزیر امور خارجه اتریش، اوضاع کوزوو را بسیار خطرناک خواند و گفت: «مردمان این
ایلات تحت فشارهای شدیدی قرار دارند و حتی حق ندارند از زبان خود در مناسبات دولتی
و آموزش استفاده کنند. اغلب معلمان با سواد، کوزوو را ترک نموده اند».[22]
مدارس آلبانی زبان تعطیل شده و یک برنامه درسی به زبان صربی به امت مسلمان تحمیل
شده است. ایالت کوزوو در تاریخ ملی گرائی صربها جای بخصوصی دارد و کتابهای درسی
مدارس ابتدائی و حتی دانشگاهی، نبرد کوزوو را که طی آن در سال 1389م صربها از دولت
عثمانی شکست خوردند همانگونه یادآوری می کند که رژیم پهلوی، شکست ساسانیان را در
مقابل مسلمانان معرفی می کرد.

صربها با
استقرار ادوات سنگین خود در ارتفاعات پریسیتنا، پریزرن و نوی پازار در انتظار
فرصتی هستند تا فاجعه ای نظیر آنچه در بوسنی هرزگوین بوجود آوردند را ترتیب دهند
از 26 مسجد شهر پریزرن تعدادی از آنها تخریب شده و  عده زیادی از مسلمانان پس از شکنجه های زیاد،
توسط صربها به شهادت رسیده اند.

مقدونیه[23]

 مقدونیه جنوبی ترین بخش فدراسیون سابق یوگسلاوی
است که با 25173 کیلومتر مربع در جنوب صربستان و کوزوو و نیز شرق آلبانی و شمال
یونان قرار دارد، بلغارستان در مشرق، با این سرزمین مرز مشترک دارد. دو میلیون نفر
سکنه آن است که 67% از نژاد مقدونی، 25% آلبانیائی، 5/4%ترک و 5/3% بقیه صرب
هستند، متجاوز از 50% مردم مقدونیه پیرو آئین اسلام هستند ولی حکومت و امور نظامی
و اداری در دست مسیحیان می باشد، با این وجود از 150 نماینده، 25 نفر مسلان هستند،
متأسفانه با برنامه ای حساب شده و مغرضانه، مسلمین را از صحنه های سیاسی، اجرائی و
اقتصادی حذف کرده اند و حتی چهره نواحی مسیحی نشین آبادتبر و توسعه یافته تر از
نقاط مسلمان نشین می باشد، با این وجود افراد مسلمان به هویت اسلامی خود پیش از
گذشته باز گشته و شئونات اسلامی را رعایت می کنند. حجاب و سایر سنت های مذهبی و
نیز حریم زن و مرد، در خانواده ها بخوبی رعایت می شود. چهره های مسلمانان و زنان
محجبه در «اسکوپیه» مرکز حکومت مقدونی و شهر دیگر آن که «تته وو» نام دارد بخوبی
قابل مشاهده می باشد، اکثر مسلمانان سنی مذهب و تابع مکتب حنفی هستند ولی نسبت به
مکتب تشیع نگرش خوبی دارند، روشنفکران و نویسندگان می کوشند با الهام از انقلاب اسلامی
ایران، مذهب را در زندگی اجتماعی و جهت گیری های سیاسی مردم وارد کنند. در اسکوپیه
مساجد متعددی دیده می شود که تاریخ ساخت آن مربوط به قرن دهم و یازدهم هجری می
باشد که اغلب بدستور سلطان محمد فاتح، پادشاه عثمانی بنا گردیده است، در این مساجد
کلاسهای آموزش قرآن و معارف اسلام تشکیل شده و جوانان با رغبت خاصی در این کلاس ها
شرکت می نمایند، طلاب علوم دینی اکثراً در مدارس ترکیه، عربستان و مصر تحصیلاتی
دارند و به تازگی تصمیم گرفته اند دانشکده هایی در خصوص علوم  اسلامی پدید آورند.[24]
در مقدونیه تکایایی وجود دارد که در نقش و نگار و تزئینات داخلی آن از نام مبارک
ائمه شیعه و اشعاری در مدح آنان استفاده شده است. در برخی مساجد نیز می توان اسامی
مبارک ائمه را مشاهده نمود، در این سرزمین، آثار فلاشری شاعر آلبانیائی که بحق سخن
سرای اهلبیت است با تیراژی وسیع انتشار یافته و مورد استقبال در خور توجه مردم
قرار گرفته است، عده کمی شیعه در مقدونیه سکونت دارند. دراویش و پیروان طریق تصوف
در تکایا و خانقاههای خود مشغول فعالیت هستند. تشکیلات رسمی دینی مقدونیه همچون
کوزوو «مشیخت» نام دارد که تأمین کننده و اداره کننده جماعات است، نشریه این تشکیلات
هر دو هفته یک بار تحت عنوان «الهلال» انتشار می یابد.

کتب علامه
طباطبائی (ره) آثار شهید مطهری(ره) وصیت نامه الهی سیاسی امام خمینی (ره) و برخی
پیام های ایشان به زبان آلبانیائی ترجمه و در اختیار مسلمانان قرار گرفته است که
این حرکت فرهنگی در جهت افزایش آگاهی های مذهبی جوانان بسیار مؤثر بوده است.
اصولاً چوانان این سامان برخلاف تبلیغات منفی استکبار جهانی در مورد انقلاب اسلامی
ایران، تصور خوب و  مثبتی دارد.

مقدونیه
دارای شهر مذهبی بنام «تته وو» می باشد که در آن مظاهر غیر دینی بسیار ناچیز است و
حتی در رستورانها مشروب یافت نمی شود، با وجود تبلیغات شدید صربها و سلطه چندین
ساله کمونیست ها این از عجائب است که در منطقه بالکان با آن هجوم وسیع فرهنگ غربی،
چنین شهری با گرایش های مذهبی قوی مشاهده شود، چوانان پرشور و انقلابی دارد که به
اسلام علاقمند هستند و پیگیر مسائل سیاسی چهان اسلام می باشند. حزبی بنام حرکت
اسلامی در اینجا فعالیت دارد که دولت  آن
را به رسمیت نشناخته است. در تکایای این شهر با فرارسیدن ایام عاشورا مجالس
عزاداری و سوگواری برای سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(ع) منعقد می شود و در
روز عاشورا غذای نذری تحت عنوان «عاشورا» طبخ شده و در اختیار مردم قرار می گیرد.[25]

مقدوینه با
لحاظ نژادی و فرهنگی با ثیونان مشترکات زیادی دارد، زیرا ین سرزمین جزیی از کشور
باستانی یونان محسوب می شده و اسکندر مقدونی بر آن حکومت می کرده است،مقدونیه تا
قرن چهاردهم میلادی تحت تسلط صربها بود که از این قرن تا 5 قرن پس از ن، دولت
عثمانی آنرا تحت استیلای خود درآورد. در قرن نوزدهم پس از نبردهای شدیدی که بین
عثمانیان و قوای روس صورت گرفت این سرزمین از قلمرو حکومت اسلامی عثمانی ها، خارج
گردید. در سال 1878م بلغارستان کوشید تا مقدونیه را جزو نقاط تحت قلمرو خود سازد
اما کنگره برلین که با هدف بررسی بحران شبه جزیره بالکان تشکیل شده بود آنان را از
این کار باز داشت.

با این حال،
بلغارها و صرب ها هنوز باین سرزمین چشم طمع دوخته بودند و در جنگ های خونین 1912م
تا 1913م که بین یونان و صربستان بوقوع پیوست این منطقه به اشغال این دو قدرت
درآمد و بخش کوچک شرقی آن نیز بر اثر هرج و مرج ناشی از جنگ، به تصرف بلغارها در
آمد. در خلال جنگ دوم، مقدونیه به اشغال بلغارستان در آمد اما در سال 1945م طی
نبردی که بین بلغارها و کمونیست های یوگسلاوی سابق صورت گرفت از کنترل بلاغارستان
خارج شد و از سال 1946م بخشی ازز خاک فدراسیون مذکور قلمداد گردید.[26]
در زمان مارشال تیتو، مقدونیه اوضاع باثبات و آرامی داشت اما با مرگ وی، صرب ها
قوت گرفته و اقلیت ناچیز ساکن در این جمهوری با حمایت صربستان، جو آشوب، ناامنی،
هرج و مرج را بوجود آوردند و مسلمانان این منطقه را در فشار شدیدی قرار داده و با
ارعاب، خشونت و شکنجه های شدید درصدد سرکوبی اندیشه های اسلامی و تفکرات مذهبی
هستند.

جمهوری
مقدونیه در سال 1991م (17شهریور 1370) به عنوان سومین جمهوری فدراسیون سابق
یوگسلاوی پس از اسلوونی و کروواسی طی انتخاباتی، استقلال خود را از حکومت بلگراد
اعلام نمود، و در هشتم سپتامبرذ 1991م اعلام موجودیت کرد، روسیه در 5 ماه مه 1992م
استقلال مقدونیه را به رسمیت شناخت اما جامعه اقتصادی اروپا بدلیل مخالفت یونان با
نام مقدونیه از به رسمیت شناختن این جمهوری امتناع نمود، یونان می گوید مقدونیه به
میراث تاریخی این کشور تعلق دارد و وجود سرزمینی مقدونی اسلا و نژاد را مسخره می
داند[27]
و همچنین استقلال جمهوری یاد شده موکول به رفع اشکالات قانون اساسی و تعویض اسم آن
گردید، بنابراین مقدونیه بلاتکلیف مانده و هر لحظه بیم آن می رود که صرب های
جنایتکار پس از رهایی از بوسنی و هرزگوین و باتلاقی که خود در آنجا پدید آورده
اند، در این ناحیه به قتل عام مسلمین بپردازند.[28]

ایالت سنجاک

ایالت سنجاک
یا سن جک قبلاً به جمهوری بوسنی، هرزگوین تعلق داشت که صرب ها آن را از منطقه
مزبور جدا نمودند و به قلمرو خود افزودند، بخشی از آن در صربستان و بخش دیگر در
مونته نگرو واقع شده است، مردم آن از نژاد بوسنیائی بوده و به زبان بوسنی تکلم می
کنند و خود را متعلق به بوسنی هرزگوین می دانند، این ایالت 500000نفر سکنه دارد که
70% آن پیرو آئین حیات بخش اسلام هستند. مرکز حکومت آن «نوی پازار» نام دارد که از
100000نفر سکنه آن 88% مسلمان می باشند مسلمانان بدلیل آنکه از قوم واحدی بوده و
کمتر تنوع نژادی دارند در قالب سازمان اسلامی تشکل یافته اند شاخه ای از حزب علی
عزت بگوویج-رئیس جمهوری بوسنی، هرزگوین –در سنجک فعالیت دارد که رهبر آن جوان فعال
و کوشایی بنام دکتر سلیمان اوغلیانین (اوگلیانین) می باشد، وی کتاب حکومت اسلامی
حضرت امام خمینی (قدس سره) را به زبان آلبانیائی ترجمه کرده که در تیراژی وسیع در
اختیار مسلمانان بالکان قرار گرفته که در افزایش آگاهی و رشد سیاسی آنان نقش مهمی
داشته است. مسلمانان سنجاک با کوشش رهبران مذهبی و جوانان روشنفکر، نمایندگانی را
از شهرهای مختلف سنجاک انتخاب و مجلسی اسلامی در مرکز ایالت یعنی شهر «نوی پازار»
تشکیل داده اند.

موضوع قابل
توجه و حائز اهمیت در سنجاک، احیای دوباره اسلام و روی آوردن عموم مسلمین بوِیژه
جوانان به اندیشه های اسام ناب محمدی،می باشد، مسلمانان این نواحی خواستار بازیابی
هویت و جاری شدن اندیشه های مذهی در متن زندگی اجتماعی و مسائل سیاسی هستند، این
شکوفائی اسلامی و عطش مذهبی، استکبار و صرب ها را در هراسی شدید فرو برده است و
آنان از روی درماندگی و استیصال شدیدترین فاشارها و شکنجه ها را متوچه مسلمانان می
کنند، تجهیزات نظامی صربها در ارتفاعات مشرف به شهرهای سنجاک استقرار یافته و هر
لحظه امکان بروز فاجعه ای نظیر آنچه در بوسنی، هرزگوین اتفاق افتاد در این ناحیه
هست. بمب گذاری متوالی طی چند ماه گذشته که طی آن چندین مکان مذهبی و نقاط مسکونی
و مرکز تجاری مسلمین ویران شده و نیز به آتش کشیدن اموال و دارائی های مسلمانان
نشانه ای بر شروع پاکسازی نژادی در این منطقه در راستای ایجاد صربستن بدون مسجد
است! هم اکنون مردم سنجاک تحت اختناق شدیدی به سر می برند و برای برپائی مراسم و
مجالس مذهبی با دشواریهای عمده ای روبرو می باشند و برای خروچ از این ایالت، باید
از دهها پست بازرسی پلیس و ارتش صربستان عبور کنند.

والسلام

 



[1] – بالکان به صورت شبه جزایره ای جنوب شرقی اروپا را در بر گرفته
است و یوگسلاوی سابق، یونان، آلبانی و حتی 3% ترکیه تحت عنوان ترکیه اروپا واقع
اند.

/

پژوهشی پیرامون ذوالقرنین و کوروش

پژوهشی
پیرامون ذوالقرنین و کوروش

قسمت سوم

سید موسی میر
مدرس

باری،
پیرامون شخصیت ذوالقرنین، اسحاق بن بشر از سعید بن بشیر و او از قتاده، مطلبی
حکایت نموده، که در خور توجه و دقت ویژه است. بدین ترتیب که می گوید:

اسکندر همان
ذوالقرنین است که پدرش اولین قیصر روم بوده و از فرزندان سام بن نوح علیه السلام
است. اما ذوالقرنین دوم، اسکندر پسر فیلبس از نوادگان ابراهیم خلیل علیه السلام
است. وی مقدونی یونانی مصری و بنیان گذار شهر اسکندریه است، که تاریخ روم با ایام
او رقم خورده است. وی با اسکندر ذوالقرنین فاصله زیادی داشته و بعد از او بوده
است.

اسکندر دوم
نزدیک به سیصد سال پیشاز تولد مسیح علیه السلام می زیسته و ارسطو، حکیم شهیر
یونانی وزارتش را به عهده داشته است. او همان کسی است که دارا پسر را کشت و
پادشاهان پارسی را خوار نمود و سرزمینشان را اشغال کرد.

آنگاه مؤلف
می نویسد: این مطالب را از آن رو خاطر نشان کردیم که بسیاری از مردم چنین می
پندارند که ایندو، یک نفر است، و گمان می برند همان که در قرآن از او به نیکی یاد
شده، همو اسکندر دوم است که ارسطوی حکیم وزارت وی را دارا بوده، از این جهت دچار
انحراف و خلط گشته اند.

بی شک اسکندر
نخست ، مردی مؤمن، صالح و فرمانروایی عدالت گستر بوده که حضرت خضر وزراتش را پذیرا
شده و به بیانی که گذشت خود یکی از پیامبران بوده است. در حالی که اسکندر دوم مردی
مشرک و وزیر وی فرد فیلسوفی بوده است و میان این دو استکندر بیش از دو هزار سال،
زمان حکومت می کند. بنابراین میان این دو، فاصله ای ژرف و ناپیمودنی است.

میان ماه من
تا مه گردون

تفاوت از
زمین تا آسمان است

مؤلف یاد شده
در پایان حکایتش ، به کسانی که این دو را یکی انگاشته اند، تعریض نموده و می گوید:
چنین اشتباه فاحشی، تنها از انسانهای نادان کم خرد، سر می زند![1]

مفسر بزرگ
علامه طباطبایی ضمن رد این فرضیه، در تفسیر المیزان ج26، ص295 می نویسد:

«در تاریخ
اثری از پادشاهی دیده نمی شود که دو هزار سال قبل از مسیح بوده، و سیصد سال در
زمین و در اقصی نقاط مغرب تا اقصای مشرق و جهت شمال سلطنت کرده باشد و سدی ساخته
باشد و مردیم مؤمن صالح و بلکه پیغمبر بوده وزیرش خضر باشد و در طلب آب حیات
بظلمات رفته باشد، حال چه ایکه اسمش اسکندر باشد و یا غیر آن».

پوشیده نماند
که ایراد مفسر یاد شده بر تحقیق «ابن کثیر» قابل پذیرش نیست؛ چه این که طبق برخی
از احادیث شیعه و سنی، ذوالقرنین، اسکندر نامی رومی شناسانده شده.[2]

از سوی دیگر
براساس پاره ای از روایات و گفتار مورخان اسلامی، خضر پیامبر (ع) پیشاهنگ سپاه و
وزیر وی بوده است.

از دیگر سو
تاریخ، همانسان که علامه عالی قدر نیز معترف است، از دادگستری اسکندر کبیر- فرزند
فیلیپ- خبر نمی دهد، و ازسد ساختن او نیز دربرابر قوم بربر یأجوج و مأجوج حکایتی
نمی کند.

دراین میان
قرآن از فردی به نام ذوالقرنین که حکمرانی کشورگشا و دادگستر بوده، با آن اوصاف و
ویژگیهای سابق الذکر گفتگو می کند، بناچار نتیجه منطقی این فرازها و فقرات این است
که دست کم از محتمل ترین انگاره ها و اقوال، انطباق ذوالقرنین بر اسکندر اول است.

2-پاره ای از
تاریخ نگاران پنداشته اند که ذوالقرنین، یکی از تبایعه اذواء یمن و یکی از
فرمانروایان حمیر بوده است.

ابن هشام در
کتابهای «سیره» و «تیجان» و ابوریحان در «آثار الباقیه» و نشوان بن سعید حمیری در
«شمس العلوم» و دیگران، این دیدگاه را پذیرفته اند. ولی در نام وی اختلاف کرده
اند، برخی «مصعب بن عبدالله»اش دانسته اند و کعب الاحبار و ابن عباس، «صعب بن ذی
مرائد»،  اول تبایعه اش خوانده اند. و پاره
ای تبع الاقران، حسان نام او را گفته اند. و نیز آورده اند که اصمعی وی را «اسعد
الکامل» چهارمین تبایعه و فرزند حسان الاقران ملقب به کرب دوم- فرزند ملک تبع اول –
دانسته و ابوریحان نیز وی را «ابو کرب شمر بن عبیر بن افریقش حمیری»، شناسانده
است. او را شمریر عش نیز گفته اند. پندارهای دیگری نیز هست لکن حاجت به اطاله سخن
بیش از این نیست.

در عده ای از
اشعار حمیری ها و در برخی از شعرهای جاهلیت، از ذوالقرنین به عنوان یکی از مفاخر
یمن، ذکری به میان آمده است، از جمله:

قد کان
ذوالقرنین قبلی مسلماً

ملکا علا فی
الارض غیر مفندی

بلغ المشارق
و المغارب یبتغی

اسباب ملک من
کریم سید

و نیز شاعر
حمیری سروده است:

قد کان
ذوالقرنین جدی مسلماً

ملکا تدین له
الملوک و تحشه

بلغ المشارق
و المغارب یبتغی

اسباب امرمن
حکم مرشد

فرأی مغیب
الشمس عند غروبها

فیعین ذی خلب
وثاط حرمد

من بعده
بلقیس کانت عمتی

ملکتهم حتی
اتاها الهدهد

ابن هشام نیز
شعر اعشی را چنین خوانده است:

والصعب
ذوالقرنین اصبح ثاویا

بالجنو فی
جدث اشمّ مقیماً

ابوالکلام
آزاد این قول را مردود شمرده و در رد آن در صفحه 174 کتاب خود می نویسد:

«این فرض
ظاهراً فریبنده است ولی چون با شواهد منافات دارد نمی تواند مورد قبول واقع شود.
آنان که از حضرت رسول در باب ذوالقرنین سؤال کرده اند یهود بوده اند، در اینجا
دلیلی ندارد که یهود از احوال پادشاه یمن استفسار کنند. علاوه برآن در صورتی که
بخواهید فرض کنید که قریش ساکنین مکه از طرفق خود چنین سؤالی کرده اند، باید گفت
که خودشان بحد کفایت از احوال سلاطین حمیری اطلاع داشته اند و احتیاجی بدین کار
نبوده است و در صورتی که چنین بود مسلما در روایات غرب و احادیث و نقل از صحابه و
تابعین نیز اشاره ای می شد، در صورتی که چنین روایتی ندیده ایم.

دور نیست که
پرسندگان مقصودشان عاجز کردن حضرت رسول جواب بوده است و در این صورت مسلماً از حالات
کسی می پرسیدند که عرب نبوده باشد و الا جواب از حالات پادشاه یمن برای عرب کار
آسانی است.

ببینیم آیا
آنچه از فضائل یو اعمال ذوالقرنین در قرآن ذکر شده با حال پادشاه حمیری و یمن صدق
می کند یا نه؟ قرآن می فرماید: در شرق و غرب فتوحاتی کرده و سدّی آهنین در برابر
هجوم یأجوج و مأجوج ساخته است. تا کنون شهادت تاریخی درباره هیچ پادشاه حمیری
نداریم که خیال فتوحات شرق و غرب را در سر پرورانده و سدی آهنین بجای نهاده باشد.

اینکه بعض
پادشاهان یمن جلوی نامشان کلمه «ذو» بوده است، نمی توان در این باره برای آن
اهمیتی قائل شد، همچنین توجه و تثبث به ساخمانِ سدّ «مَأرب» هم سودی نخواهد داشت
زیرا جائی گفته نشده که این سد را برای مقابله با هجوم قومی ساخته و آهن در آن
بکار برده باشند، بعلاوه قرآن در جای دیگر نیز از سد مأرب نام برده و هیچ شباهتی
میان سد ذوالقرنین و سد مأرب از قرائن قرآن نمی تواند یافت».

علاوه سید
هبه الدین شهرستانی، معتقد است، ذوالقرنین از تبع های یمن بوده و در تبیین دیدگاه
خویش می گوید:

«ذو القرنین
صدها قبل از اسکندر مقدونی بوده، پس او این نیست، بلکه این یکی از ملوک صالح، از
تبع های اذواء، از ملوک یمن بوده، و از شیما و عادت این قوم این بوده که خود را با
کلمه: (ذی) لقب می دادند، مثلاً می گفتند: ذی همدان، و یا ذی غمدان، و یا ذی
المنار، و ذی الاذعار، و ذی یزن، و امثال آن.

و این ذی
القرنین مردی مسلمان، و موحد، و عادل، و نیکو سیرت، و قوی، و دارای هیبت و شوکت
بوده، و با لشگری بسیار ابنوه بطرف مغرب رفته، نخست بر مصر، و سپس بر ما بعد آن
مستولی شده، و آنگاه همچنان در کناره دریای سفید به سیر خود ادامه داده، تا بساحل
اقیانوس غربی رسیده، و در آنجا آفتاب را دیده که در عین حمئه یا حامیه فرو می رود.

سپس از آنجا
رو به مشرق نهاده، و در مسیر خود آفریقا را بنا نهاده مردی بوده بسیار حریص و خبره
در بنائی و عمارت، و همچنان سیر خود را ادامه داده، تا بشبه جزیره و صحراهای آسیای
وسطی رسیده و از آنجا به ترکستان، و دیوار چین برخورده، و در آنجا قومی را یافته
که خدا، میانه آنان و آفتاب ساتری قرار نداده بود.

سپس به طرف
شمال متمایل و منحرف گشته، تا بمدار السرطان رسیده و شاید همانجا باشد که در سر
زبانها افتاده که وی بظلمات راه یافته است، اهل این دیار از وی درخواست کرده اند
برایشان سدی بسازد، تا از رخنه یأجوج و مأجوج در بلادشان ایمن شوند، چون یمنی ها و
مخصوصا ذی القرنین معروف به تخصص در ساختن سد بوده اند، لذا ذی القرنین برای آنان
سدی بنا نهاده است.

حال اگر محل
این سد همان دیوار چین باشد، که فاصله میانه چین و مغول است، ناگزیر باید بگوئیم
قسمتی از آن دیوار بوده که خراب شده، وی آنرا ساخته است، و اگر اصل دیوار چین نمی
تواند باشد، چون اصل آنرا بعضی از ملوک چین قبل از این تاریخ ساخته است، و در جای
دیگری بوده که دیگر اشکالی باقی نمی ماند، و از جمله بناهائی که ذوالقرنین که اسم
اصلیش (شمریرعش) بود ساخته بطوریکه می گویند شهر سمرقند بوده است.

انی احتمال
که وی پادشاهی عربی زبان بوده تأیید شده به اینکه می بینیم اعراب از رسول خدا (ص)
از وی پرسش نموده و قرآن کریم، داستانش را برای تذکر و برت گیری آورده است، چه اگر
از نژاد عرب نبود جهت نداشت از میانه همه ملوک عالم تنها او را ذکر کند، پس چون
اعراب نسبت به نژاد خود تعصب می ورزیدند سرگذشت او در آنان مؤثرتر بوده، چه ملوک
روم و عجم و چین از امتهای دوری بوده اند که اعراب خیلی به شنیدن تاریخشان و عبرت
گثیری از سرگذشتشان علاقه مند نبودند، به همین چهت می بینیم که در سراسر قرآن اسمی
از آن ملوک نرفته است».[3]

علامه
طباطبایی تنها اشکالی که بر تفسیر و توجیه های علامه شهرستانی دارد این است که
دیوار چین نمی تواند سد ذوالقرنین تلقی شود، چه این که شهرستانی خود معترف است که
ذوالقرنین قرنها پیش از اسکندر بوده، در حالی که دیوار چین حدود نیم قرن پس از
اسکندر بنا شده؛ لکن سدهای دیگری که در آن نواحی هست، هیچ یک از آهن و مس ساخته
نشده است.

باری، اقوال
دیگری نیز در این باره گفته اند ولی یا از جهت عدم دارا بودن ویژگیهای ذوالقرنین،
قابل انطباق نیست، و یا این که تاریخ چنین کسانی در دست نیست. از این رو هویت آنان
بر ما مجهول و پوشیده است.

از جمله این
دیدگاهها، این است که ذوالقرنین همان «شین هوانک تیم – تسن جی هوانک تی – یکی از
بزرگترین پادشاهان چین بوده و سدش نیز همان دیوار چین است . گویا این پندار را
امیر توکل کامبوزیا تصور کرده و در تبیین آن کوشیده است.

حسن بن قطان
مروزی مؤلف کیهان شناخت بر این باور است که ذوالقرنین یکی از پادشاهان آشور بوده
که در حدود قرن هفتم پیش از میلاد از ناحیه اقوام سیت در معرض تهاجم قرار گرفته
است، و اقوام یاد شده نیز از تنگنای جبال قفقاز تا ارمنستان و آنگاه ناحیه غرب
ایراهن را مورد تاخت و تاز خویش قرار داده بودند و چه بسا آشور و پایتخت آن نینوا نیز
دستخوش تهاجمات آنان قرار گرفته، از این جهت زمامدار آشور، در برابر اقدامهای آن
قوم وحشی جنگجو، سدی را بنیان گذاشت که گویا به سد «باب الابواب» شهرت یافته است.[4]

رحمتعلی شاه
در طارئق الحقائق به نقل از روضه المناظر تألیف ابی الولید بن شحنه نقل می کند که:

«ذوالقرنین
همان فریدون است که از پادشاهان نخستین ایران بود».

ابن کثیر نیز
قولی را در همین راستا حکایت کرده که ذوالقرنین را فریدون بن اثفیان که ضحاک را به
هلاکت رساند، می داند.

فریدون نوه
جمشید و پنجمین پادشاه پیشدادی ایران زمین بوده؛ گفته اند وی پادشاهی عادل بوده که
در اطاعت خداوند می زیسته است.

در کتاب
صورالاقالیم ابی زید بلخی چنین آمده که:

 فریدون مؤید به وحی بوده و در عموم تاریخ ها
مسطور است که وی همه زمین را به تصرف درآورد و میان سه فرزندش تقسیم نمود.

عراق، هند و
حجاز را به ایرج سپرد و تاج سلطنت را نیز بدو داد. روم و مصر و مغرب را نیز به
فرزند دیگرش مسلم بخشید و چین و ترک و شرق را نیز به پسر سومش، تور، و برای هر یک
قانونی وضع کرد تا براساس آن حکم راند و این قوانین سه گانه را به زبان عربی
«سیاست» نامیدند.

چرا که اصل
این واژه «سی ایسا» یعنی سه قانون بود.

همانگونه که
پیش تر اشاره شد، تاریخ زندگانی این چهره ها متأسفانه در دسترس نیست، از این رو
گفتگو در این انگاره ها به آسانی منتج نتیجه نیست.

ولی با کمال
حیرت در این گیر و دار ابوالکلام آزاد، به نظریه جدیدی روی آورده، مبنی بر اینکه
کورش هخامنشی، همان ذوالقرنین مذکور در قرآن است. از این جهت بناچار لازم است
درباره تطبیق ویژگیهای ذوالقرنین با کوروش گفتگو کنیم.

ادامه دارد

حضرت علی
علیه السلام:

«علیکم فی
شهر رمضان بکثره الاستغفار و الدعاء،  فاما
الدعا فیدفع البلاء عنکم و اما الاستغفارذ فتمحی به ذنوبکم».(وسائل الشیعه- ج7-
ص220)

بر شما باد –
در ماه رمضان- به زیادی دعا و استغفار. اما بلا را از شما دور می کند و بوسیله
استغفار گناهان شما آمرزیده می شود.

 



[1] – البدایه و النهایه- ج2 ص105-106.

/

ژئوپلتیک جزایر سه گانه خیلج فارس

ژئوپلتیک
جزایر سه گانه خیلج فارس

(ابوموسی و
تنب بزرگ و کوچک)

قسمت دوم

دکتر محمد
رضا حافظ نیا

موقعیت و
وضعیت جزایر:

همانطور که
در قسمت اول بیان گردید جزایر ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک جزئی از سیستم خلیج
فارس بویژه در منطقه استراتژیک تنگه هرمز را تشکیل می دهد. موقعیت جغرافیائی این
جزایر در غرب تنگه هرمز و در محدوده ای با مختصات جغرافیائ 55 درجه تا 55 درجه و
19 دقیقه طول شرقی و 25 درجه و 51 دقیقه تا 26درجه و 19دقیقه عرض شمالی قرار دارد.
وضعیت هر کی از جزایر مزبور بدین شرح است:

1-جزیره
ابوموسی:

این جزیره در
منتهی الیه قلمرو سرزمینی کشور جمهوری اسلامی ایران واقع است. شکل ان تقریباً
ذوذنقه ای با قطر حدود 8/4 کیلومتر است. موقعیت آن تقریباً بر خط منصف خلیج فارس
که خط تقسیم آب بین دو ساحل مقابل یکدیگر می باشد تطبیق می نماید. فاصله آن به خط
مستقیم از جزیره قشم 75 کیلومتر و از ساحل ایران در بندر لنگه 67کیلومتر و از ساحل
رأس الخیمه نیز همین مقدار است. فاصله آن همچنین از جزیره تنب بزرگ 47 کیلومتر و
از جزیره تنب کوچک 40کیلومتر و از جزیره سیری 45 
کیلومتر می باشد. بلندترین ارتفاع جزیره کوه حلوا نام دارد که حدود 110 متر
است. این ارتفاع به عنوان شاخص خوبی برای راهنمائی ملوانان مورد استفاده قرار می
گیرد. بخش عمده جزیره ابوموسی را ارضی مسطح در برگفته است که محل استقرار سکنه و
تأسیسات اداری، خدماتی ، رفاهی و نظامی آن می باشد. از نظر زمین شناسی و توپوگرافی
، این جزیره دارای ساختمان نمکی بوده و جزئی از تشکیلات زاگرس تحتانی را تشکیل می
دهد. توضیح این نکته ضروری تست که جزایر خلیج فارس بویژه در بخش شرقی آن نظیر
هرمز، قشم، لارک، هنگام، ابوموسی، تنب بزرگ و کوچک، سیری، فروز و بنی فرور و غیره
جملگی دارای ساختمان نمکی بوده و جزئی از زاگرس تحتانی می باشند بنابرانی مجموعه
این جزایر از حیث ساختمان زمین شناسی جزو بخش جنوبی فلات ایران محسوب می شوند که
ادامه آن در شبه جزیره المسندم در جنوب تنگه هرمز نیز مشاهده می شود. از حیث زمین
ساختی جزایر یاد شده به ساختمان ضلع جنوبی 
خلیج فارس و شبه جزیره عربستان تفاوت می نماید.

جزیره
ابوموسی همانند اکثر جزایر دیگر دارای منابع خاک سرخ (اکسید آهن) است که مورد بهره
برداری قرار گرفته است . و یکی از دلایل حضور بیگانگان نظیر انگلیسی ها، آلمانیها
و ژاپنی ها وجود این منابع بوده که از ناحیه آنها مورد استفاده قرار می گرفته است.

جزیره
ابوموسی از آب شیرین و امکانات غذائی محلی برخوردار نیست و از حیث ارتزاق به خارج
از خود متکی می باشد.

این جزیره از
نظر سیاسی در قلمرو حاکمیت جمهوری اسلامی ایرن بوده و مرکز فرمانداری ابوموسی است.
سکنه جزیره را مردم محلی و مامورین دولتی تشکیل می دهد. سکونتگاههای جزیره در بخش
جنوب غربی و شمالی آن مشاهده می شود. در قسمت جنوب غربی تجمع سکونت گاهی با حدود
618 نفر جمعیت وجود دارد که خود آنها نیز از ساحل شمالی و جنوبی خلیج فارس نظیر
بندر لنگه و شارجه به آنجا آمده و به منظور بهره برداری از منابع خاک سرخ در ان
مستقر شده اند و غالبا ایران الاصل هستند. ولی در حال حاضر خود را تبعه امارات
متحده عربی و امیرنشین شارجه می دانند و ارتباط آنها نیز با شارجه برقرار است. این
گروه ازسوی دولت امارات متحده عربی مورد حمایت و تدارک قرار دارند و یک شرطخ خانه
تابع پلیس امارات است به امور انتظامی انها رسیدگی می کند و یک نفر کدخدا به
نمایندگی از شارجه بر اداره امور آنها نظاتر دارد. انی جمعیت از طریق یک فروند
کشتی که هفته ای یک بار به حمل غذا و آب و مایجتاج سکنه و ایاب و ذهاب آنها مبادرت
می نمایند تدارک می شود و خدمات بهداشتی و آموزشی آنها نیز از سوی شارجه تأمین می
گردد. آنها می توانند آزادنه از تأسیسات رفاهی و خدماتی و تدارکاتی جزیره که از
سوی دولت ایران برای سکنه آن پیش بینی شده است استفاده نمایند.

منطقه مسکونی
این گروه با مساکن و تأسیساتی که به درخواست دولت امارات از سوی یک شرکت فرانسوی
ایجاد شده است سازماندهی و آمایش یافته است. کادر تخصصی تأسیسات مورد نیاز مانند
کارخانه برق و مدرسه و نظیر آن ار اتباع غیر اماراتی مانند فلسطینی ها و پاکستانی
ها و هندیها و غیره تشکیل می دهد. همانطور که گفته شد این جمعیت عمدتا بدلیل استخراج
خاک سرخ به این جزیره مهاجرت نمودند و در حال حاضر که چنین فعالیتی نمود زیادی
ندارد آنها نیز بیکارند و امکان فعالیت اقتصادی دیگر نیز برای آنها فعلا وجود
ندارد زیرا شرایط اقلیمی جزیره و جنس زمین و مشکل فضا امکان توسعه فعالیتهای غیر
از شیلات را به آنها نمی دهد. البته بعضی از خانواده ها اقدام به نگهداری و پرورش
یک یا چند بز و مرغ و خروس می نمایند که بیشتر جنبه سرگرمی دارد تا غرض اقتصادی.
این سکنه بطور  ماهیانه از دولت امارات
مستمری دریافت می دارند و نیازهای انها نیز با کشتی توسط آن دولت بطور هفتگی تأمین
می شود. فرمانداری ابوموسی به کار ایاب و ذهاب افراد و سرنشینان کشتی و محموله های
آن نظارت بعمل می آورد. برای حضور این گروه در ابوموسی بدون هیچ خاصیت اقتصادی، و
تأمین مستمر نیازمندیها و پرداخت سرانه مستمری به آنها از سوی دولت امارات متحده
عربی، هیچ توجیهی وجود نداشته و ندارد مگر اینکه دولت مزبور با تشویق و ترغیب بر
بقای آنان و تکثیر نسل در جستجوی تهیه سندی برای طرح ادعاهای خود بر جزیره بوده که
در شرایط کنونی آنرا مورد استفاده قرار می دهد؛ تا شاید بدین بهانه دولت ایران و
محافل بین المللی را برپذیرش ادعای خود مجاب نماید. هرچند بنظر نمی رسد که طرح
ادعا در شرایط کنونی از سوی دولت امارات نشأت گرفته از مقتضیات درونی آن کشور باشد
بلکه تعارض بین جمهوری اسلامی ایران و قدرتهای برون منطقه ای حاضر در خلیج فارس
نظیر آمریکا و انگلیس و فرانسه باعث طرح ادعا از سوی امارات بعنوان عامل منطقه ای
آنها در خلیج فارس شده است و الا مقتضیات منطقه ای، رفتار تاریخی، روابط دو جانبه
تثبیت شده بین ایران و امارات، قراردادها و وجود روشهای مسالمت آمیز برای حل مسائل
فی مابین، محلی را برای طرح ادعا بنحوی که به شکل گیری یک بحران منطقه ای منجر شود
باقی نمی گذارد.

جزیره
ابوموسی در قلمرو دریای سرزمینی و در 7 مایلی جنوب شرق خود از ذخایر نفتی برخوردار
است که به حوضه مبارک مشهور می باشد. مالکیت این حوضه بالسویه بین ایران و امارات
تقسیم می شود لکن دولت امارات طبق قرارداد فی مابین به بهره برداری از آن اقدام نموده
و پس از کسر هزینه های بهره برداری، درآمد خالص را بطور مساوی بین دو کشور تقسیم
می نماید. نفت استخراجی از چاهها به یک تانکر بزرگ متعلق به آمریکا که در غرب حوضه
مستقر است منتقل شده و سپس تانکرهای نفتکش از آن بارگیری می نمایند.

ارتباط جزیره
ابوموسی بعنوان یکی از واحدهای تقسیمات کشوری تابع استان هرمزگان با بندرعباس
برقرار می باشد و جابجائی افراد ساکن و مسافرین، بارو محمولات، از طریق هواپیما و
کشتی انجام می پذیرد. خط هوائی بندرعباس- ابوموسی نقش مهمی در تدارک و پشتیبانی
سکنه جزیره به عهده دارد.

2-جزیره تنب
بزرگ:

این جزیره در
47 کیلومتری شمال جزیره ابوموسی و در امتداد زنجیره جزایر ایرانی شرق خلیج فارس که
از هرمز شروع شده و به ابوموسی ختم می شود قرار دارد. فاصله آن به خط مستقیم تا
جزیره قشم 30کیلومتر و تا بندر لنگه 51 کیلومتر و نا ام القوین در ساحل امارات
متحده عربی 80 کیلومتر و تا رأس الخیمه 83 کیلومتر می باشد. این جزیره نیز شکلی
نزدیک به ذوذنقه با قطر حدود4 کیلومتر دارد و بلندترین ارتفاع آن 57متر است. سکنه
بومی این جزیره که قبلاً از بندر لنگه و جاهای دیگر آمده بودند از آن مهاجرت نموده
و تأسیسات آن در حال حاضر مورد استفاده نیروهای نظامی قرار می گیرد. از حیث زمین
شناسی این جزیره نیز وضعیتی مشابه ابوموسی داشته و جزئی از ساختمان زاگرس تحتانی
را در فلات ایران تشکیل می دهد.

3-این جزیره
در 13 کیلومتر غرب جزیره تنب بزرگ قرار گرفته و به تنبو نیز مشهور است. (واژه تنب
در زبان فارسی تنگستانی به معنی تپه می باشد). فاصله تنب کوچک به خط مستقیم از
بندر لنگه حدود 43 کیلومتر و از رأس الخیمه در ساحل جنوبی خلیج فارس حدود
94کیلومتر است. این جزیره مثلثی شکل دارای اضلاعی در حدود 6/1کیلومتر و ارتفاعی در
حدود 35 متر است. تنب کوچک مسکونی نبوده و فاقد منابع آب می باشد. جزایر سه گانه
ابوموسی وتنب بزرگ و کوچک مکمل یکدیگر بوده و تکیه گاهای دفاعی تنگه هرمز و ساحل
ایران راتشکیل داده و از حیث نظامی و استراتژیکی برای جمهوری اسلامی ایران واجد
ارزش بالائی می باشند.

ادامه دارد

 

/

وحدت حوزه و دانشگاه

وحدت حوزه و
دانشگاه

قسمت دوم

حجه الاسلام
و المسلمین سید مرتضی مهری

در شماره
گذشته بیان داشتیم که منظور از وحدت حوزه و دانشگاه وحدت در میدان عمل اجتماعی و
انقلابی است و اصلا ربطی به علومی که در این دو نهاد تدریس می شود و کیفیت تدریس و
ماسئل دیگری که ویژه هر یک از این دو نها است، ندارد. و مشخصه هایی که برای حوزه
ذکر شده است و مانع وحدت آن با دانشگاه شناخته شده است، ربطی به این وحدت ندارد و
هرگز مانع نیست. و سپس در بررسی مشخصه او توضیح دادیم که هیچ خط قرمزی بطور مطلق
در حوزه وجود ندارد و طلبه هر سؤالی داشته باشد حق پرس و جو دارد و هیچ سؤالی به
نام شبهه نیست که نباید آن را مطرح کرد و عدم طرح بعضی از سؤالات در بعضی از
کلاسها به دلیل حل شدن آن سؤال در کالس دیگر است و این مطلب اختصاص به علوم حوزوی
و فضای حوزه ندارد، بلکه در هر علمی، اصولی وجود دارد که در علمی دیگر از آن بحث
می شود و در آن علم ثابت شده و مفروض تلقی می شود. و گفتیم که: قداست حوزه و علوم
حوزه به دلیل بی چون و چرا بودن نیست و هیچ کس در حوزه علوم حوزوی علوم حوزوی را
معرفت غیر بشری و غیرقابل نقد نمی داند.قداست فقه به دو دلیل است:

1-این که
فتوای فقیه برای مقلد حجت است و در پیشگاه خداوند عذر مقلد درصورت اشتباه بودن
فتوای مرجع تقلید واجد شرایط، پذیرفته شده است و چون کاربرد مهم فقه همان حجت شرعی
بودن در پیشگاه خداوند است و لذا از این جهت فرقی بین فتوای مطابق با واقع و فتوای
مخالف با واقع نیست.

2-این که چون
کاربرد فقه داشتن حجت در پیشگاه خداوند و تحصیل رضای او و سعادت ابدی در جهان آخرت
است به این دلیل از همه دانشها پس از اصول عقائد مهمتر است و به دلیل اهمیت موضوع
و نتیجه فقه، فقیه در میان مردم مؤمن و خداپرست و معتقد به روز قیامت قداستی دارد
که او را نزدیک به درجه معصومین می کند و او را نماینده امام معصوم می دانند.

عربی بودن
کتاب های حوزه

در ادامه
مطالب گرشته پیرامون قداست حوزه و بصورت اعتراض گفته شده است که «زبان عربی قداستی
پیدا کرده است» و لذا همه کتابهای درسی حوزه به عربی نوشته می شود و چون
«دانشگاهیان ما عربی نمی خوانند» پس نوشته های حوزه در دانشگاه نفوذ نخواهد کرد.

«کتابی که
مال عوام است که مال عوام است، کتاب خشک مسأله شرعی هم که یک کاربرد خیلی محدود و
معینی در یک جایی دارد و دیگر شخص بیرون از حوزه و عالمی که می خواهد ببینند آنجا
چه می گذرد کجا باید مباحث علمی عمیق دلپذیر و دلچسب پیدا کند که اذعان بکند که در
آنجا دارد تحقیق جدی (؟!!!) صورت می گیرد اذعان بکند که در آنجا مبادله واقعا به
معنای صحیح علمی اش(؟!!!) صورت می گیرد به زبان عربی هم که این باب بسته می
شود…».

انی صحیح است
که عربی بودن کتابهای حوزه یک سنت است ولی نکته و ریشه ای دیگر نیز دارد که تبدیل
کتابهای تخصصی و درسسی به زبان فارسی را مشکل یا بی نتیجه می کند و آن این که فقه،
سمروبط به زبان عربی است. زیرا فقه عبارت است از: شناخت احکام شرع و استنباط آنها
از قرآن و سنت که آنها همه عربی هستند. و استنباط حکم بدون مراجعه به سخنان
پیشینیان از فقها هم تقریبا ممکن نیست. باید موارد اجماع، شهرت، تمسک فقها به حدیث
یا رد آن، جو فقهی مسأله در زمان صدور روایت ، برداشت فقها از روایت و امثال آن
تشخیص داده شود و برگرداندن همهاین متون به فارسی امری مشکل و غیر ضروری است. و
بدون برگرداندن آنها به فارسی، کتاب فقهی فارسی نخواهد شد بلکه مخلوط خواهد شد و
باز هم منظور حاصل نمی شود. گذشته از این که کتب درسی اگر عربی نباشد تمرین طلبه
برآشنایی با متون فقهی عملا غیر ممکن خواهد بود. و بر فرض که کتاب فقهی تخصصی به
فارسی نوشته شود مقصود که آگاهی دانشمند دانشگاهی از محتوای آن است، در صورتی که
از اصطلاحات فقه اطلاعی نداشته باشد، حاصل نخواهد شد؛ همچنان که کتاب فیزیک و
ریاضی هرچند به فارسی نوشته شده باشد برای کسی که از اصطلاحات آن گاهی ندارد-
هرچند در رشته خود دانشمندی بزرگ باشد وهرچند درزبان فراسی وادبیات آن متخصص هم
باشد- مفید نخواهد بود.

بجز اینها
نیز انگیزه های دیگری در اصرار بر تألیف کتب معارف اسلامی به زبان عربی وجود دارد
که از قبیل اکثریت عرب زبانان مسلمان و داد و ستدهای فرهنگی اسلامی در میان ملتهای
مسمان و سعی در گسترش آن و وجود طلاب عرب زبان که طبعاً نیاز به دگانه نویسی خواهد
بود و جهات دیگر.

بهر حال
مسأله تقدس زبان عربی انگیزه این اصرار نیست و بر فرض که باشد هم اشکالی ندارد.
شکی نیست که زبان عربی برای مسلمانان، زبان مقدسی است  و هر مسلمانی باید تا حدودی آن را بیاموزد بلکه
سعی در بهتر شناسی زبان عربی برای هر مسلمان مطلوب است اگر نگوئیم لازم است. زیرا
استفاده مناسب و لازم از کلام خدا و معصومین علیهم السلام و ادعیه و مناجاتهای
آنان که بهترین راه برای تقویت ایمان و دستیابی به معارف الهی از زبان معصومین
علیهم السلام است، بدون یادگرفتن و تسلط بر ادبیات زبان عربی، میسر نمی باشد. و
هیچ ترجمه ای نمی تواند بطور کامل آن تأثیر معجزه آسای فصاحت و بلاغت قرآن و کلمات
رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و نهج البلاغه و احادیث و ادعیه و زیارات
معتبره را، داشته باشد.

دست یابی
حوزه به مراکز قدرت

دومین مشخصه
حوزه که آفت زا و مانع وحدت حوزه و دانشگاه شمرده شده است دست یابی حوزه به مراکز
قدرت است و گفته شده است که«نظیر این در دانشگاهها فعلا وجود ندارد». و این مشخصه
از این جهت مورد توجه قرار گرفته است که «نظریه ولایت فقهی الزام می کند که در رأس
حکومت یک فقیه باشد و او زمام رهبری و تدبیر امور را به دست داشته باشد…

بهمین سبب
پیوستگی این حوزه علمیه با مراجع قدرت یک پیوستگی ارگانیک بسیار وثیق است. منظور
من این نیست که چون از میان روحانیان وفقیه بیرون می آید چنین پیوستگی وجود دارد.
معنایش این است که علوم دینی بالفعل امروز علومی هستند که برای کسی که واجد آنها
است قدرت می آورد. شخص روحانی امروز قاضی می شود… نماینده ولی فقیه می شود. در
شهربانی، در هر جا صاحب سمت مدیریتی می شود ولایت پیدا می کند…».

شکی نیست که
دست یابی به قدرت از هر نوع که باشد آفت زا است. علم خود نیز یک قدرت است و همان
آفات قدرت سیاسی را کم و بیش دارد. قدرت سخنوزی نیز آفت زا است. قدرت جسمی و زور
بازو و قدرت مالی و همه قدرتهای مادی آفت زا هستند و البته قدرت سیاسی و ولایت بر
دیگران و نفوذ سخن نیز آفت زا است. و دلیل آن احساس بی نیازی و برتری بر دیگران
است. «ان الانسان لیطغی آن رآه استغنی». و بجز تقوی و احساس هم سانی با دیگران در
پیشگاه خداوند متعال، پیزی مانه این طغیان و سرگشی نیست. و لذا باید تلاش بر این
باشد (که انشاء الله هست) که مناصب قدرت زا را به کسانی واگذار کنند که از نیروی
تقوی برخوردار باشند.

این مسأله،
مسلم است ولی این مشکل حوزه نیست؛ این مشکل انسان است. و تنها فارغ التحصیلان حوزه
نیستند که به قدرت می رسند بلکه بیشتر،این مشکل دامنگیر فارغ التحصیلان دانشگاه
است. درست است که رهبر کشور، سولی فقیه است ولی دیگر مناصب ولایت بخش و قدرت زا که
فراوان است، اختصاص به روحانی ندارد. رئیس جمهور که رئیس کارگردانان کشور است لازم
نیست روحانی باشد. رئیس مجلس و وزرا و وکلا و مدیران و معاونان و استانداران
وفرمانداران و فرماندهان نظامی و هزاران منصب ولایت بخش و قدرت زا الزاما مربوط به
روحانیون نیست و البته همه اینها درمعرض خطرند و باید در تقوی را پیشه کنند تا
سلام بمانند. بهر حال این مسأله، اختصاصی به حوزویان ندارد. چیزی که هست این است
که تاکنون و بخصوص در این اواخر، روحانیون بطور کلی از مراکز قدرت کنار گذاشته
شدند و اکنون چون نظام سیاسی کشور، نظام اسلامی است و قانون قضایی آن، اسلامی است،
طبیعتاً افرادی از روحانیون هم مانند دیگران به مراکز قدرت دست می یابند.

بنابراین،
پیوستگی با مراکز قدرت، مشخصه حوزه و روحانیون نیست بلکه آن چه پیش آمده ایت است
که این مشکل، پس از انقلاب دامن روحانیون را نیز گرفته است. و این مطلبی است واضح
و روشن و گوینده آن سخن نیز خود برآن واقف است.

در تأیید
سخنی که نقل شده شاهدی از تاریخ آورده شده است: «آن همه که فیلسوفان ما و متفکران
دیگر ما با فقیهان در می پیچیدند و در جای جای سخنانشان شما تعریض و اعتراض را
نسبت به نقش فقیهان می بینید همه اش جنبه علمی نداشت است البته عارفان ما واقعاً
بر سر دیدگاههای خاصی بر سر دین شناسی با فقیهان اختلاف داشتند…بعضی هیش هم جنبه
دنیوی داشت. فقیهان علی الاصول کسانی بودند که مناصب عدرت را در جامعه اشغال می
کردند».

ولی به نظر
می رسد این تقسیم بندی و جبهه گیری میان عارفان و فقیهان که در این سخن آمده است
دقیق نباشد. در میان عالمان دینی و دانشمندانی که به نحوی با مذهب ارتباط داشته
اند، در طول تاریخ کسانی هستند که توجیه گر ظلمها و ناروائیهای ستمگران و جباران
بوده اند. داستانهای آنها در تاریخ فرواوان است و در دوران طاغوت تاریخ خودمان هم
از این گونه روحانی نماها کم نبودند که بعضی به مقتضای جنایاتشان به دست انقلاب به
سزای عمل خود رسیده و حتی بعضی اعدام شدند.

همان گونه که
روشن است اینان از سوی همه علمای متعهد و متقی، همیشه مورد اعتراض و انتقاد بلکه
تفسق واقع می شدند و اصولا روحانیت اصیل اسلام، آنها را از خود نمی داند. و البته
نباید این امر با مطلبی دیگر اشتباه شود و آن در مورد بعضی از علمای بزرگ است که
در دورانهای خاصی طبق تشخیص خود بعضی از شاهان را به دلیل وضعیت خاص سیاسی شیعه
وکشور اسلام به نحوی تأیید می کردند ، گو این که آنها را ظالم می دانستند ولی نوعی
از تقیه را در آن زمان واجب تشخیص داده بودند و به فرموده حضرت امام: تشخیص آنها
هم صحیح بوده است و آثاری که از ائمه علیهم السلام باقی مانده است و رشدی که در
تشیع مشاهده می شود از برکت رفتار آنها است. گرچه بعضی از بدخواهان روحانیت این
مسأله را دست آویزی برای ضربه زدن به علما و فقها قرار داده اند ولی موارد تقیه در
حالات ائمه معصومین علیهم السلام پاسخ قاطعی براین گونه ایرادها است.

بهر حال در
مواردی که کسانی در کسوت علمای دین در خدمت طاغوت قرار می گرفته اند از سوی همه
علما و فقهای متقی نکوهش می شدند و اختصاصی به عارفان و فیلسوفان ندارد.

از سوی دیگر
بعضی از عارف نمایان اصولا با فقه و فقاهت و بحث از احکام شرعی مخالف بودند و
معتقد بودن که اینها ظواهر شرع است و کسی که با سیر و سلوک،به حقیقت شرع دست
یافته،نیازی به عمل به ظواهر ندارد. و طبعاً از آن سوی هم فقیهان، این گونه افراد
را به دلیل انگار ضروریات شرع، تکفیر می نمودند و البته این واضح است که این گونه
تفکر  مخالف گفتار و رفتار صاحب شریعت صلی
الله علیه و آله و سلم و ائمه هدی علیهم السلام است و با صریح قرآن کریم و همه کتب
آسمانی و ضرورت ادیان الهی منافات دادر. آن عارفانی که با فقیهان عموما بر سر
دیدگاههای خاصی از دین اختلاف داشتند از این قبیل بودند. وگرنه عارفان حقیقی نه
تنها با فقها ستیز نداشتند که خود فقیه بودند. عارفی که خدا را شناخته و به او عشق
می ورزد طبعا با جان و دل در پی شناخت دستور و فرمان او است تا همه حرکات و سکنات
خود را بر آن اساس تنظیم کند. چگونه ممکن است کسی خداشناس باشد و فقاهت را که همان
شناخت شریعت خداوند است، به باد مسخره و استهزا بگیرد؟! ادعای چنین عرفانی از قبیل
ادعای دیانت همان  علمای درباری است.  و این هم راهی برای کسب و زیستن است.

آفات آمیخته
شدن علم به حوزه

در رابطه با
این مشخصه حوزه، بیان دیگری نیز شده  است
که قابل توجه است: « آمیخته شدن علم به قدرت هم آفاتی دارد… امروز سرچشمه هااکثر
مصائب بشر این است که عمل عارفن در خدمت قدرت قرار گرفته است. هم قدرت (نیک یابد )
آفت بر میدادر و هم علم عجین و قرین به قدرت. قدرت اگر کمبود علم را پرکند و یا
علم اکر به توجیه قدرت رود در هر دو صورت آفت بدل به بیماری می شود».

این صحیح است
که قدرت آفت زا است البته به این معنی که انسان در صورت قدرت، در خط طغیان و سرکشی
قرار می گیرد و اما این که آمیخته شدن علم به قدرت ، آفاتی دارد اگر منظور این
باشد که برای جامعه یا انسانی که متولی قدرت است آفاتی دارد بدون شک صحیح نیست
بلکه باید قدرت به دست عالم باشد. قدرت اگر به دست جاهل باشد، جامعه را  به تباهی می کشد. و شخص علام هم  معمولا به تقوی نزدیکتر و از طغیان و سرکشی
دورتر است.

بنابراین
برای کسی که می خواهد متولی قدرت باشد،بهتر همان است که عالم باشد. و اگر منظور
این است که برای نهاد علمی آفت زا است (که باید چنین منظور باشد) این سخن در صورتی
درست است که علم و در خدمت یک قدرت شیطانی و طغیانگر باشد نه یک قدرتی که هدفش
خدمت به جامعه است، که در این صورت اگر علم در خدمت قدرت قرار داشته باشد وظیفه
الهی و انسانی خود را انجام داده است و اما این که امروز سرچشمه مصائب بشر این است
که علم عالمان در خدمت قدرت قرار گرفته است، در یکجا درست است و در جایی دیگر،
نادرست. آنجا که علم عالمان در خدمت قدرتهای ویرانگر است برای بشریت مصیبت زا است
همچنان که در جهان پرآشوب امرزو می بینیم که علم و تکنولوژی چه مصیبتهایی از راه
قدرتهای شیطانی است و آن عمل هم علوم داشنگاهی است نه حوزوی!

و اما در
جایی که قدرت درصدد خدمت به جامعه است، علم حوزه و دانشگاه هر دو در خدمت آن هستند
و این خدمت، خدمت به جامعه بشری است نه مصیبت بشر.

پس اولا- علم
باید در خدمت قدرت مشروع باشد و اگر نباشد وظیفه خود را انجام نداده است و ثانیا-
علمی که اکنون بیشتر در خدمت قدرتها است، چه مشروع و چه نامشروع، علوم دانشگاهی
است نه حوزوی.

و اما این که
قدرت اگر کمبود علم را پرکند یا علم اگر به توجیه قدرت رود آفت بدل به بیماری می
شود. اولا – اگر قدرت اکنون کمبودی از نهاد علمی حوزه را برطرف کند بسیار ناچیز
است و هم اکنون نیز حوزه همانند گذشته بر همان امکانات مردمی و وجوه شرعیه متکی
است و آن نهاد علمی که کمبودش همیشه با قدرت پر می شده است و پر می ود بلکه صاولا
فقط با امکانات دولت اداره می شود و با ید هم بشود،دانشگاه است نه حوزه. دانشگاه
ابزار کارو  دولت را می سازد و لذا باید آن
را اداره کند و یم کند گرچه نه به نحو احسن و مطلوب. ولی حوزه چنین نیست و ان شاء
الله چنین نخواهد شد. و ثانیا- حوزه هرگز توجیه گر قدرت نبوده است حتی قدرتی که آن
را کاملا مشروع می داند و زاییده از درون خود می داند و ولایت آن را هم کاملا
پذیرفته است، بلکه حوزه در کمال استقلال، نظارت می کند با این که این نظارت نه
تنها وظیفه حوزه بلکه وظیفه هر مسلمان است و این مسأله ربطی به بعد علمی این نهاد
ندارد بلکه از باب وظیفه امر به معروف و نهی از منکر و نصیحت و خیرخواهی، نسبت به
رهبران و مسؤولان نظام اسلامی است. بنابراین، چپه این وظیفه خوب انجام شود و چه
کوتاهی بشودف ربطی به حوزه به عنوان یک نهاد علمی ندارد.

هدایت دینی
یا خطابه

مشخصه سوم
حوزه که مانه تحقق وحدت حوزه و دانشگاه شمرده شده است روبرو شدن حوزویان با عامه
مردم است که به ناچار باید از خطابه استفاده کنند «و خطابه هم عبارت است از سخن
اقناعی غیر تخصصی و غیر استدلالی گفتن برای نفوذ در دل عوام و برای جا انداختن یک
مسأله به هر نحو ممکن» و گفته شده است که «این خصوصیت در دانشگاهها وجود ندارد. و
این چیز کمی هم نیست، دانشگاهها بناشان بر آن نیست که خطیب بپرورانند کسی را
تربیتی کنند که به لطایف  الحیل با شعر، با
داستان، با ضرب المثل، با این و آن یک چیزی را جا بیاندازد میان مردم و دلهای نفوذ
بکند… دانشگاهها اولا کار اصلی شان با خواص است…- و اصلا چنین وظیفه ای که نامش
وظیفه هدایت مردم باشد بر عهده ندارند…».

اولین نکته
ای که در رابطه با این سخنان باید گفت این است که میان تربیت و هدایت دینی با
خطابه اشتباه شده است. درست است که وظیفه هدایت مردم عملا بر عهده روحانیون است
گرچه شرعا اختصاص ندارد و درست است که سخن گفتن با عامه مردم به ناچار نیازمند
خطابه است و سخن تخصصی و علمی همیشه و در همه جا مفید نیست. ولی خطاب، اختصاص به
هدایت دینی ندارد. گویا چون هدایتگران مذهبی از این فن استفاده می کنند و باید
بکنند تصور شده است که خطبا اختصاص به آنان دارد. ولی چنین نیست. همین گوینده در
همین سخنان از فن خطابه استفاده کرده است!! و ا تمثیل و شعرو داستان و تاریخ و
امثال ان مطلب را بیان کرده است!!و هر گوینده ای که با غیر متخصصان و در غیر
محدوده تخصص، مطلبی می خواهد بیان کند غالباً نیازمند فن خطابه است. البته این نقص
نیست بلکه کمال است. قرآن هم از این روش برای عموم و روش استدلال برای خواص
استفاده کرده است. دانشمندان دانشگاهی هم آن گاه که دانششان را باید به عموم عرضه
کنند و زمینه استفاده آن زندگی معمولی مردم است، نیاز به خطابه دارند و به آن
متوسل می شوند مثلا اگر یک پزشک بخواهد دستورات بهداشتی برای عامه مردم بینا کند
چاره هیا ندارد بجز توسل به ساده گویی و اگر بخواهد سخنش تاثیر داشته باشد و
دستوراتش عمل شود با ذکر مثال و با ارائه فیلم و امثال آن مطلب را در جامعه جا می
اندازد. و همچنین یک روانشناس متخصص اگر مثلا درتربیت فرزندان سخنی و دستوری بخواهد
ارائه دهد، چاره این بجز بیان ساده و غیرتخصصی ندارد. و اگر کسی در این گونه موارد
اصطلاحات علمی و استدلالات تخصصی به کار ببرد نه نه تنها مفید نخواهد بود بلکه
مورد سرزنش قرار خواهد گرفت.

بانبراین
خطابه چیزی نیست که خاص روحانیون و حوزه باشد بلکه از همه بیشتر، سیاستمداران جهان
از آن استفاده می کنند و آنها هم فارغ التحصیلان دانشگاهند.

نکته دیگر
این که هر متخصصی در غیر حوزه تخصص خود، عوام است مثلا یک روحانی هرچند در فقه و
اصول استاد باشد اگر از مسائل پزشکی چیزی نداند و فرهنگ عمومی او در این زمینه
ضعیف باشد اگر مورد خطاب یک پزشک قرار بگیرد هرگز پزشک از اصطلاحات و استدلالات
تخصصی استفاده نمی کند بلکه چه بسا برای اقناع او که به دستوراتش عمل نماید از ذکر
مثال و داستان و امثال آن هم استفاده کند. و همین گونه است عکس مسأله، اگر پزشکی
از مسائل مذهبی بی اطلاع باشد، طبعا آمادگی دریافت آن مسائل بدون مقدماتی از قبیل
تمثیل و داستان و غیره ندارد. و بسیارند کسانی که در طب یا فیزیک یا شیمیو امثال
آن متخصص اند و استعداد خوبی دارند ولی دیده می شود که اگر درمسائل مذهبی اظهار
نظری کنند، بسیار ساده اندیشانه و سطحی فکر می کنند. از باب مثال بد نیست این مثال
را بیاوریم:

در یکی از
کتب تغذیه بهداشتی و بیان فوائد و خواص میوه ها و سبزیها که نویسنده آن یک دکتر
است پس از ذکر فوائد پیاز آمده است که: بنی اسرائیل پس از مدتی که در وادی تیه از
(من و سلوی) استفاده کردند، اظهار داشتند که ما از این غذای یک نواخت خسته شدیم و
از پیامبر خود خواستند که از خدا بخواهد برای آنها گیاهانی بفرستد من جمله پیاز.
آن دکتر می گوید: سر آن این است که چون سلوی یک نوع مرغ است و چون این غذا از
آسمان فرود می آمده است و حتما چند روز در راه بوده است و لذا قدری فاسد می شده است،
بنی اسرائیل پیاز می خواستند تا دفع آن سموم کند!!!

بنابراین
تصور این که هرکسی متخصص و دانشمند است از خواص است و نباید با او از راه خطابه
صحبت کرد، صحیح نیست و عمومیت ندارد. هر کس در محدوده تخصص خود از خواص است و در
محدوده ای دیگر عامی است البته ممکن است بقدری آشنا باشد که بعضی از ستدلالات را
بشود با او در میان گذاشت ولی نه همه چنین اند نه در همه مسائل مسائل، آشنائی
مختصر کافی است.

جهت دیگری که
باید توجه شود این است که خطابی بودن سخن آنجا که سخن با عامه مردم است، هیچ
منافاتی با تتخصصی بودن مسائل در حوزه تخصص و علمی بودن استدلال در واقع امر
ندارد. قرآن هم بسیاری از مسائل را با بیان خطابی ارائه نموده تست ولی همان مسائل
دلیل علمی نیز دارد و گاهی در همانجا به دلیل علمی آن نیز اشاره شده است بلکه گاهی
همان دلیل علمی را با یک بیان ساده و همه کس فهم آورده است. پس این گفته که «به
دلیل این که در اغلب موارد سخن حوزه با توده است، با عامیان بنحوی با عوام زدگی یا
با خطر عوام زدگی روبرو هستند، تخصصی بودن از آنها ستانده می شود» اشتباه است.
قرآن در عین حال که با توده مردم صحبت می کند ولی آنقدر تخصصی و علمی است که هرچه
دانشمندان در ابحاث آن کاوش می کنند باز حقایق علمی جدیدی از آن استفاده می شود و
در قرآن دستور داده شده است که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم از استدالال علمی
و روش خطابی و مجادله به نحو احسن یعنی نقض گفتار خصم با دیگر سخنان خودش استفاده
کند. «ادع الی سبیل ربک بالحکمه و الموعظه الحسنه و جادلهم بالتی هی احسن». و
خطابی بودن سخن خطیبان حوزه هیچ منافاتی با تخصصی بودن استدلال دانشمندان حوزه
ندارد. گذشته از این بعضی از همان خطیبان در همان خطابه، اگر مقتضی باشد سخن تخصصی
هم برای متخصان دارند؛ البته آنجا که گوینده بتواند و شنوده اخل تخصصی هم داشته
باشد. تنها پیشوند دکتر داشتن کافی نیست که شنونده در زمینه مورد بحث تخصص داشته
باشد و چه بسا از یک عامی ساده و کم سواد متدین در زمینه مذهب معلوماتش کمتر و
ذهنش ساده تر باشد.

ادامه دارد

حضرت رسول
(ص):

ماه رمضان
ماه خدای عزوجل است و در آن ماه خداوند حسنات را دو برابر می کند و گناهان را می
آمرزد و آن ماه برکت است و ماه توبه و برگشت به سوی خدا است، و آن ماه مغفرت و
آمرزش است و آن ماه آزادی از آتش و دست یابی به بهشت است. هان! در این ماه از هر
حرامی دوری جوئید و در این ماه بسیار قرآن بخوانید.

 

/

گفته ها و نوشته ها

گفته ها و
نوشته ها

صد لعنت
بریزید

درزمان میرزا
بابر، فقیهی دانشمند سمرقندی، مزید به نام به هرات آمده بود. روزی جامی، عارف جام
و شاعر بزرگ در مجلس میرزا بود و مزید نیز حاضر بود.

میرزا از او
پرسید که در لعن یزید چه می گوئی؟

گفت: روا
نیست زیرا که اهل قبله بوده!

میرزا روی به
جامی کرد و گفت: مولانا مزید خود این می گوید، شما چه می گوئید؟

جامی گفت: ما
می گوئیم: صد لعنت بر یزید وصد دیگر بر مزید.

وارد بهشت
شوید

امام  باقر علیه السلام می فرماید:

ده چیز است
که هرکس با آنها خدای خود را ملاقات کند، وارد بهشت می شود.

1-گواهی بر
اینکه خدائی بجز «الله» نیست.

2-گواهی بر
اینکه «محمد» صلی الله علیه و آله و سلم فرستاده خداوند است.

3-اقرار و
اعتراف به آنچه که پیامبر از نزد خداوند، آورده است.

4-برپا داشتن
و اقامه نماز.

5-پرداخت
زکات.

6-روزه ماه
رمضان را گرفتن.

7-حج خانه
خدا را به جای آوردن.

8-دوستی با
دوستان و اولیای خدا.

9-دشمنی و
برائیت از دشمنان خدا.

10کناره گیری
و  دوری از هرچه که مستی می آورد.

سعدی و
بازرگان قانع!

بازرگانی را
دیدم که صد و پنجاه شتر داشت و جهل بنده و خدمتکار. شبی در جزیره کیش مرا به حجره
خویش در آورد. همه شب نیارمید، از سخنان پریشان گفتن که فلان انبارم به ترکستان
است و فلان بضاعت به هندوستان و این قباله فلان زمین است و فلان چیز را فلان ضمین.
گاه گفتی خاطر اسکندریه دارم که هوائی خوش است، باز گفتی که دریای مغرب مشوش است.
سعدیا سفر دیگرم در پیش است ، اگر آن کرده شود، بقیت عمر خویش، بگوشه ای نشینم.

گفتم: آن
کدام سفر است؟

گفت: گوگرد
پارسی خواهم بردن به چین که شنیدم قیمتی عظیم دارد واز آنجا کاسه چینی به روم آورم
و دیبای رومی به هند و فولاد هندی به حلب و آبگینه حلبی به یمن و برد یمانی به
پارس. وزان پس ترک تجارت کنم و به دکانی بنشینم!! گفت: ای سعدی! تو هم سخنی بگوی
از آنها که دیده و شنیده ای. گفتم:

آن شنیدستی
که در اقصای غور       بار سلاری بیفتاد از
ستور

گفت چشم تنگ
دنیا دوست را         یا قناعت پر کند یا
خاک گور

غم درد ما
مخور

هرکس نکرد
ترک سر از اهل درد نیست

در پای دوست
هر که نشد کشته، مرد نیست

ناصح مورز
مهر و غم درد ما مخور

ما عاشقیم و
در خور ما غیر درد نیست

«محتشم
کاشانی»

هزار قبله
بسازی

چه آفتی تو
شبها میان دیه چو روزی

چه فتنه ای
تو که تنها میان روح چو رازی

چو من زآتش
غیرت، نهاد کعبه بسوزم

تو از میان
دو ابرو، هزار قبله بسازی

«سنائی
غزنوی»

خصم یا زر؟

هنگامی که
امیر ابوعلی الیاس والی خراسان بود. روزی ابوعلی دقاق که جزو فضلا محسوب می شد و
امیر به وی ارادتی تمام داشت به دیدنش رفت.

الیاس در
حضور دقاق بر روی زمین نشست و بعد از گفتگوهای بسیار از وی طلب اندرزی حکیمانه
کرد.

ابو علی گفت:
بگو ببینم زر را بیشتر دوست داری ای خصم را؟

گفت: طبیعی
است که زر را!

دقاق گفت: پس
چگونه است که زر را با همه عشق و علاقه ای که به آن داری، در این دنیا باقی می
گذاری و عادت بد را که خصمی سترگ است با خود به آنجهان می بری؟!

الیاس با
شنیدن این حرف، اشک در چشم آمد و گفت: مرا پندی نیکو دادی و همه حکمت و فایده دو
جهان در این سخن بود و با شنیدن آن از خواب غفلت بیدار شدم.

آرامگاه
آماده خواجه

وقتی خواجه
نصیرالذنی طوسی درگذشت، بنابر وصیتی که کرده بود، مقرر شد او را در جوار حرم
کاظمین علیهم السلام به خا بسپارند و بعد از آنکه محل مناسبی انتخاب گردید، شروع
به حفر زمین کردند، ناگهان سردابه ای مرتب و مزین به کاشی های ظریف در زیر زمین
پیدا شد و وقتی تفحص و تجسس کردند، معلوم شد همان سردابه ای است که ناصر عباسی جهت
آرامگاه خود احداث کرده است و عملیات ساختمانی آن در 11 جمادی الثانی 597 به پایان
رسیده یعنی درست همان روزی که خواجه نصیرالدین به دنیا آمده است.

لازم به تذکر
است که ناصر عباسی در آرامگاهی که خود ساخته بود، دفن نشد و در نتیجه آرامگاهی که
احداثش در روز تولد خواجه نصیر اتمام یافته بود، هفتاد و پنج سال و هفت ماه و هفت
روز بعد نصیب خود او شد!

نشانه های
دزد!

ساده لوح
ترسوئی درک تابی خواند که ار روش دزدان است که وقتی شب ها به دزدی میروند در خانه
طوری آهسته حرکت می کنند که صدای پای آنها شنیده نشود وبا همدیگر آهسته حرف می
زنند. در دل شب ناگهان از ترس و اضطراب فکر و خیال بیهوده از خواب بیدار شد و هرچه
گوش داد صدائی نشنید و حرکتی را ندید و درب خانه را هم بسته دید، با خود گفت حتماً
دزد آمده خانه من! بی اختیار، نعره کشید. همسایه ها بیدار شدند و گفتند: مگر چه
شده؟

گفت: دزد
آمده!

گفتند: کجا
است؟

گفت: من
ندیده ام، از نشانه هایش می گویم.

پرسیدند:
نشانه هی دزد چیست؟

گفت: در
تاریکی کارهای خود را انجام می دهد، آهسته حرکت می کند،صدای پایش نمی آید، با
همراه خود آهسته حرف می زند. با بودن این نشانه ها داد و فریاد زدم!!

عاشق رسوا

دل در پی عشق
دوست سودا بینید

جان طلاب وصل
است، تمنا بینید

خود را بر
خاص و عام،رسوا کردم

از بهر خدا،
عاشق رسوا بینید.

«اوحد الدین
کرمان»

برر وی تو…

چون راه تو
را هیچ سرو پایان نیست

این درد من
سوخته را درمان نیست

بر روی تو
جان بدادنم آسان نیست

بی روی تو
صبر کردنم، آسان نیست

«عطار
نیشابوری»

 

/

مراتب امر به معروف و نهی از منکر و شیوه های گوناگون آن

جاودانگی راه
امام

حجه الاسلام
و المسلمین اسدالله بیات

جایگاه و نقش
حساس دستگاه اجرائی

مراتب امر به
معروف و نهی از منکر و شیوه های گوناگون آن

2

3-احتمال
تأثیر

از جمله
شرایط امر به معروف و نهی از منکر این است که زمینه برای تأثیر وجود داشته باشد در
صورتی که از قرائن و احوال بطور قطع و یا اطمینان باور پیدا کند نه تنها امر
بمعروف و نهی از منکر مؤثر نمی باشد بلکه ممکن است اثر سوئی هم داشته باشد و یا
ممکن است اثر سوئی هم نداتشه باشد اما در جلوگیری ارتکاب منکر و ترک معروف اثری
نخخواهد داشت در این صورت امر بمعروف و نهی از منکر لازم و واجب نمی باشد بنابراین
احتمال تأثیر یکی از شرایط وجوب انجام فریضه امر بمعروف و نهی از منکر می باشد.
بالطبع در مواردی که شخصی و یا ارگانی می خواهد امر بمعروف و نهی از منکر نماید و
مید اند صرف امر بمعروف و نهی از منکر کافی در جلوگیری نبوده بلکه لازم است یک سری
عوامل و ابزار دیگری نیز ضمیمه شود مثلا از حیث رفتاری از نحوه ملایمت و ملاطفت
استفاده نماید و حتی خواست خودش را در قالب استدعا و التماس مطرح نماید و یا لحن
موعظه و پند و اندرز بهره برداری کند. و از حیث انسانی از نیروهای مختلف و همراه استفاده
بعمل آورده و برای نیل به اهداف بلند و مقدس این فریضه الهی و اجتماعی از واسطه ای
استفاده نماید و یا از امکانات مادی و مالی استفاده کند و با استفاده از این نوع
امکانات و ابزار زمینه را برای اصل تأثیر امر بمعروف و نهی از منکر ویا بیشتر شدن
آن فراهم سازد و احتمال تأثیر زیادتر نماید قطعاً از باب وجوب مقدمه یک واجب اهم
الهی بهره برداری از همه اینها لازم و ضروری بوده و تمهید تمامی امکانات برای
تأثیر این واجب اسلامی از فرایض الهی بحساب می آید.[1]
و لذا در مواردی که آمر بمعروف و ناهی از منکر می داند وی ااحتمال می دهد اگر در
امر ب معروف و نهی از منکر به یک دفعه گفتن بسنده نکند و تکرار کند مفیدتر بوده و
از تأثیر بیشتری برخوردار بود باید تکرار کند و به یک دفعه اکتفاء ننماید.

حضرت امام
(س) در این باره چنین می فرماید:

الف: اگر کسی
که می خواهد امر به معروف و نهی از منکر نماید علم داشته باشد و یا احتمال دهد امر
ونهی او در صورتی مؤثر خواهد بود که بطرو مکرر انجام شود تکرار آن لازم و واجب
خواهد بود.[2]

ب: اگر علم
پیدا کند و یا اینکه احتمال بدهد امر بمعروف و نهی از منکر وقتی مؤثر خواهد بود در
جلو عده ای که مرتکب گناه در میان آنها است بطور علنی گفته شده و امر بمعروف و نهی
از منکر در حضور آنان انجام یابد در صورتی که طرف ابئی از علنی شدن موضوع نداشته
باشد و حالت تجاهر به گناه داشته باشد امر بمعروف و نهی ازمنکر درحضور آنان جایز و
بلکه واجب می باشد اما در صورتی که حالت تجاهر به گناه وجود نداشته و عاصی در خفاء
مرتکب عصیان می شود در وجوب و بلکه در جواز امر بمعروف و نهی از منکر در حضور
دیگران اشکال هست و از نظر معیارهای فقهی نمی توان بر وجوب و یا جواز آن فتوی داد.[3]

اگرچه درصورت
احتمال تأثیر بصورت فردی انجام آن واجب خواهد بود. ضابطه کلی این است در هر موردی
دیده شود احکام الهی مورد بی توجهی قرار می گیرد منکرها معروف ومعروف ها در میدان
عمل بصورت معکوس و وارونه گردیده و با لاابالی گری، مردم بدون واهمه کارهای بد و
زشت را مرتکب شده و اعمال نیک و خیر را زیر عمل بصورت معکوس  وارونه گردیده و با لاابالیگری، مردم بدون
واهمه کارهای بد و زشت را مرتکب شده و اعمال نیک و خیر را زیر پا می گذارند هرکس
چنین وضعی را مشاهده نماید اگر احتمال تأثیر بدهد باید در برابر آن بایستد و جلو
آنها را بگیرد و با امر بمعروف و نهی از منکر مردم را از ارتکاب بمعاصی باز بدارد
و دامنه این وظیفه شامل همگان خواهد بود. بنابراین در هر موردی که انجام این فریضه
الهی مؤثر واقع شود ولو بصورت احتمال و مفسده ای بالاتر بر امر بمعروف و نهی از
منکر مترتب نشود انجام آن واجب و لازم بوده و ترک آن ممنوع و حرام می باشد.

ج: اصرار بر
استمرار

همانطوریکه
در صفحات گذشته توضیح داده شد هدف اساسی از انجام فریضه بزرگ الهی امر به معروف و
نهی از منکر سالم سازی جامعه از آلودگیها و تباهیها وایجاد محیط مساعد و مناسب
برای رشد و پرورش استعدادها و اعتلاء فرهنگ ارزشمند الهی انسانی است زیرا وقتی که
در جامعه مردم از حیث شناخت کلی و فرهنگی آن تعالی پیدا کردند و در خودشان اعتماد
به نفس و اتکاء بخود و قدرت برخورد و شجاعت مقابله و ایستادگی در مقابله کژیها و
انحرافها احساس نمودند و با اعمال نظارت همگان نوعی مراقبت و کنترل پنهان و آشکار
را بوجود آوردند طبعاً در میان چنین جامعه آگاه و بیدار، افراد مرموز و تبهکار و
سودجو نمی توانند با تحریف حقایق و ارزشها را ضد ارزش و بالعکس وارونه نشان داده و
از جهل دیگران سوء استفاده نمایند و زمینه را برای سلطه افراد ریاء کار و قلدر و
اعمال حاکمیت غیر مشروع آنان فراهم سازند تا بر حریم انسانهای اصیل و آزاده و
فرهنگی و ارزشمند یورش برده ، بر جان و مال آنان رحم نکرده و تمامی اصالتها را
متزلزل نمایند. برای اینکه در هر جامعه زنده و هوشیار که نظارت همگانی اعمال  می گردد و افراد آن ارزشها و ضد ارزشها را بخوبی
می شناسند و از شهامت برخورد و مقابله برخوردار هستند مردم آن اجتماع با ضابطه و
ملاک زندگی می نمایند و انسانها ملاکها را از یاد نمی برند و در زندگی فردی و
اجتماعی نمی توانند با بی تفاوتی از کنار آنها عبور نمایند و نمی توانند از اصول
ارزشی و انسانی بسادگی صرف نظر کرده و لوث شده مشاهده نمایند روی این محاسبه اگر
منکراتی را در محیط اجتماعی ببینند و خطرات تکرار آنها را برای افراد جامعه بخوبی
درک نمایند برای ریشه کهن ساختن آنها اقدام کرده و بطور عام و همگانی دست بدست هم
داده و با هشدارهای لازم روحیه مقابله را تحریک کرده و شرایط را برای نابودی
موضوعات و مسایل ضد ارزش مهیا می سازند و در عمل محیط اجتماعی و جو عمومی را برای
ایستادگی در برابر منکرات مساعد کنند تا افراد جامعه برای انجام کارهای نیک و خیر
تشویق شده و از ارتکاب کارهای بد و زشت منزجر و متفر گردند و لذا با انجام این
فریضه الهی عامه مردم با فرهنگ غنی شناخت مفاهیم ارزشی و ضد ارزشی آشنا گشته و
خوبی ها را می شناسند و برای انجام آن مورد تشویق قرار می گیرند و مفاهیم ضدارزش
را هم می شناسند و راههای مقابله و ستیز با آنها را هم می دانند و از ارتکاب بآنها
تحذیر وانذار می شوند بنابراین اگر کسی از روی غفلت و یا نسیان و یا خدای ناخواسته
از روی تمرد و عصیان از حریم ارزشها پادراز کرد و مرتکب آلودگی گشت و دامن خویش را
ناپاک کرد و به عصیان مرتکب شد اگر توبه کند و متوجه خطاء و اشتباه خود گشت و نادم
و پشیمان شد مطمئناً دوباره یادآوری و تذکر و دستور انجام کارهای خوب و معروف و
ترک منکر و مسایل غیر ارزشی نه تنها لازم نبوده بلکه معلوم نیست جایز بشمار آید
بله در صورتیکه اصرا ورزد و از کرده خطاء و زشت خود نادم و پشیمان نگردد باز
بخواهد بسراغ گناه و عصیان برگردد در این صورت لازم است امر بمعروف و نهی از منکر
اصرار مرتکب عصیان بر ادامه و استمرار کارزشت و منکری است که دامنش را آلوده کرده
است بنابراین هر وقت اصرار صورت گیرد و مرتکب عصیان بر گناه خود استمرار بخشد امر
بمعروف ونهی از ارتکاب منکرات لازم است و در غیر این صورت لازم و واجب نمی باشد.

امام (س) در
این باره چنین می فرماید: شرط سوم برای وجوب امر بمعروف و نهی از منکر این است
عاصی و مرتکب گناه اصرار بر استمرار معصیت بورزد بنابراین اگر طرف بداند که مرتکب
معصیت از کرده خود نادم و پشیمان است و استمرار نمی بخشد و ترک کرده است دراین
صورت امر بمعروف و نهی از منکر نمی باشد.[4]

و مراد از
استمرار و اصرار این نیست که وی بنا گذارد بطور دائم و همیشه آن را مرتکب گردد
بلکه منظور این است اگر کسی در اثر طغیان نفس و اغواء هواهای شیطانی حرمت کبریائی
الهی را شکست و در برابر خدای عالم بمقابله برخاست و معصیت کرد و به گناه مرتکب شد
دوباره اگربخواهد به همان گناه مرتکب گردد و معصیت نماید اصرار صدق می نماید و
موضوع لزوم و وجوب امر بمعروف و نهی از منکر تحقق می یابد و لذا اگر فردی برای بار
اول مرتکب عصیان شد و گناه کرد و در اثر طغیان نفس اماره دوباره تصمیم گرفت بسراغ
همان گناه برود نهی از منکر واجب بوده فرد مطلع از اوضاع از باب انجام این فریضه
الهی و از باب نهی از منکر موظف است جلو ارتکاب وی را بگیرد.[5]

همانطوریکه
بر دیگران لازم است افراد جامعه را برای انجام کارهای خیر و معروف تشویق کرده و
امر بمعروف نمایند و از کارهای بد و منکر جلوگیری بعمل آورده و نهی کنند برخود
افرادیکه در اثر جهل و وسوسه گرفتار معاصی می شوند و حرمت شکنی می نمایند نیز لازم
و واجب است از عملکرد بد خود نادم گردیده و به سوی خدای عالم توبه نمایند و وجوب
توبه یک امر مسلم قرآنی و عقل و حدیثی است و از اقسام واجب فوری نیز می باشد اگر
العیاذ بالله فردی مرتکب گناهی بشود واجب است فوراً توبه نماید و اگر دیگرا آثار
گناه را از دیگران مشاهده نمایند و اثار توبه را در آنان نبینند باید از آنان
بخواهند توبه کرده و به سوی صلاح و سداد برگردند. بنابراین افرادی که مرتکب گناه
می شوند و بر ارتکابشان اصرار می ورزند بر دیگران لازم است علاوه بر اینکه از اصل
ارتکابشان نهی و جلوگیری بعمل آوردند و نهی نمایند در صورتی که آثار توبه و انابه
را مشاهده ننمایند برای توبه هم امر کنند و حتی در صورت شک و تردید در اینکه آیا
توبه کرده است و یا نکرده است با امر به توبه لازم و واجب است.[6]

منتهی با
توجه به مجموعه ضوابط و شرایطی که در امر بمعروف و نهی از منکر لازم است مورد توجه
و ملاحظه قرار گیرد باید مسأله امر به توبه انجام شود البته مخفی نماند موضوع توبه
یکی از ارزشمندترین معارف الهی و قرآنی است و در مراحل گوناگون سیر  و سلوک انسان نقش تعیین کننده دارد و انسان
تائب در واقع انسانی است که مسیر درستی را انتخاب کرده و به سوی کمال مطلق الهی در
حال شتاب و حرکت است و از مراحل گوناگون و مختلفی عبور کرده و به قله بلند لقاء
الله و فناء در آن راه می یابد و از مهالک نابودی و سقوط در گودالهای حیوانی و
سبعی و شیطانی رهایی می یابد و توبه اقسام و انواع مختلفی داشته و تائبین دارای
گروههای مختلف و درجات متعددی هستند و همه آنان در یک درجه قرار نمی گیرند و برای
تحقق حالت توبه شرایط و عوامل متنوعی لازم بوده و بدون آنها توبه ممکن نیست تحقق
پیدا کند و بالاخره دراین باره مباحث فراوانی می شود مطرح شود و در کتب اخلاق و
سیر و سلوک بطور کامل و مستوفی بحث و بررسی بعمل آمده است علاقمندان می توانند به
آنها رجوع نمایند و ما در اینجا به همین اندازه بسنده می نمائیم.

شرایط وجوب
امر بمعروف و نهی از منکر

د: چهارمین
شرط از شرایط وجوب انجام امر بمعروف و نهی از منکر این است که مفاسد مهمتر اجتماعی
و غیره بر آن مترتب نشود در صورتی که این فریضه را نجام ندهد و امر بمعروف و نهی
از منکر ننماید ممکن است یکی از محرمات الهی درخارج تحقق یابد و طرف مرتکب گناهی
بشود و از طرف دیگر اگر انجام بدهد و در برابر گناهی بایستد و او را برای اتیان
معروف معروف و ترک منکر و اعمال زشت وادار سازد بطور قطع و یا اطمینا و یا حتی
احتمال معقول قابل اعتناء داشته باشد ضرری رخ می دهد که اعلام بر تحقق چنین ضرر و
زیانی خشنود نمی باشد برای اینکه این معنی به روشنی مستدل جا بیافتد و درذهن
علاقمندان جا پیدا کند لازم است موضوعی را بعنوان مقدمه بیاوریم و بعد با بحث
مطروح خودمان منطبق سازیم و آن این است:

در اسلام
قانونی هست که در خیلی از موارد مفید واقع شده و در تحلیل اکثر مسایل و احکام
اسلامی قابل انطباق می باشد و آن قانون اهم و مهم و تزاحم است و محتوی و پیام
قانون این است هر حکمی از احکام اسلامی از یکسری مصالح و مفاسد اجتماعی و یا
فرهنگی و یا غیره نشأت می گیرد اگر فعلی از افعال اختیاری انسان ممنوع است و حرام
شناخته شده است بخاطر مفاسدی است که برآن مترتب می شود و اگر لازم و واجب شناخته
شده است بخاطر مصالحی است که برآن مترتب می شود بالطبع مصالح و مفاسد در سلسله علل
و اسباب احکام قرار دارند یعنی چون دارای مصالح و یا مفاسد هستند واجب و یا ترک
حرام و ممنوعی هیچگونه محذور و مشکلی ایجاد ننماید و در مقام عمل کوچکترین ضایعاتی
فراهم نسازد قهراً طبق اقتضای مصالح و مفاسد واقعی و نفس الامری که دارد انسان
مکلف است آن را در صورت وجود انجام دهد و در صورت حرام مشکلاتی را بوجود آورد و
ضایعانی را بدنبال داشته باشد و به تعبیر فنی تر که در میان اهل تحقیق بکار برده
می شود اگر مورد از موارد تزاحم و دوران امر بین اهم و مهم باشد طبعاً در این صورت
عقل ساکت نمی نشیند و از اظهار نظر خودداری نمی نماید. وقتی که تشخیص داد که یکی
از موارد اهم است و مورد دیگر در مقام مقایسه با آن از اهمیت کمتری برخوردار است و
مهم است و فرد مکلف توان انجام هر دو را نداشته و امکان اتیان هر دو را ندارد
قهراً باید بخاطر تدارک امر اهم و نیل بمصلحت بالاتر و مهمتر از آن که مصلحت کمتری
دادر و مهم است و صرف نظر کرد و در حقیقت برای یافتن اهم و بدست آوردن آن، مهم را
باید قربانی کرد و آن را کنار گذاشت روی این حساب صاحب نظران اسلامی و فقیهان بزرگ
ما در باب امر بمعروف و نهی از منکر چنین فرموده اند:

فریضه امر
بمعروف و نهی از منکر مانند همه فرائض دینی از مصالح و مفاسد واقعی و نفس الامری
نشأت می گیرد و هدف از انجام آنها نیل بهمان مصالح واقعی است که دستگاه خلقت از
آنها منظور داشته است و مادامی که آن هدف تأمین نشده است لزوم اتیان این فریضه
مسلم و محرز می باشد لیکن این لزوم و فریضه بودن درصورتی است که در برابر آن مصالح
و و مفاسد دیگری وجود نداشته باشد لذا فتوی داده اند امر بمعروف و نهی از منکر
وقتی واجب میشود که بر اتیان آن و انکار منکر و امر بمعروف مفسده ای باز نشود در
این صورت مورد از موارد تزاحم و دوران امر میان اهم و مهم خواهد بود اگر مصلحت
انجام این فریضه (امر بمعروف و نهی از منکر) مهمتر از آن مفسده باشد و بتواند
مفسده ای را ممکن است مترتب شود جبران نماید انجام امر بمعروف ونهی از منکر واجب
خواهد بود و اگر چنین نباشد و مفسده مترتب شده مساوی و یا مهمتر از مصالح امر
بمعروف و نهی امز منکر باشد قطعا دلیلی برای وجوب انجام این نوع امر بمعروف و نهی
از منکر در دست نیست و شاید رد بعضی از صور آن ممکن است مفسده مهمتری مترتب گردد
بتوان نظر داد جایز نمی باشد.

بنابراین یکی
از شرایط وجوب امر بمعروف و نهی از منکر عدم ترتب مفسده بر انجام آن است و در صورت
ترتب مفسده، واجب نمی باشد مگر آنکه آن واجب و یا حرام آن قدر دارای اهمیت باشد که
شارع اقدس بهیچ وجه راضی بر ترک آن ویا راضی بر فعل و ارتکاب آن نمی باشد در این
صورت طب مقتضای قانون تزاحم و بخاطر اهمیت آن امر بمعروف و نهی از منکر لازم و
واجب است ولو اینکه دارای مفاسدی هم بوده باشد.

ادامه دارد

حضرت رسول
(ص)

«با نیتی
خالص و دلی پاک از خدا بخواهید که به شما توفیق روزه داری و تلاوت کتاب خدا را عطا
فرماید، چرا که شقی و بدبخت کسی است که در این ماه از غفران الهی محروم ماند».

 



[1] – تحریر الوسیله – ج1 ص467 ح- مسأله 3.

/

مبانی رهبری در اسلام

مبانی رهبری
در اسلام

قسمت سی و
دوم

حجه الاسلام
و المسلمین محمدی ری شهری

انتقادهای
سیاسی

در مقاله قبل
توضیح دادیم که استبداد، آفت رهبری و ضت آن انتقاد پذیری،یکی از مهم ترین شرایط
رهبری در اسلام است،این مقال درباره تبیین انتقادهای سیاسی و انواع آن از دیدگاه اسلام
است و پاسخ به این سؤال که آیا در نظام اسلام انتقادهای سیاسی با هر انگیزه مجاز
است و یا این که حد و مرزی دارد؟

پیش از پاسخ
به این سؤال لازم است ابتدا مقصود از انتقاد سیاسی را توضیح دهیم سپس به تبیین
انواع آن و نظریه اسلام درباره حدود آن بپردازیم:

مقصود از
انتقادهای سیاسی، انتقادهایی است که به طور مستقیم یا غیر مستقیم اهداف سیاسی را
دنبال می کنند و به نحوی نظام حاکم و رهبری را زیر سؤال می برند. بنابراین ممکن
است انتقاد، فرهنگی و یا اقتصادی و …باشد و درعین حال سیاسی.

انتقادهای
سیاسی را با توجه به انگیزه و اهداف و محتوای آن، می توان به دو دسته تقسیم کرد:

انتقاد سیاسی
سازنده

انتقاد سیاسی
سازنده، هدفی جز اصلاح و خیرخواهی و سازندگی و مبارزه با فساد و ناهنجاری ندارد،
انگیزه انتقاد کننده، به کرسی نشاندن سخن خود و حاکم ساختن خط سیاسی خود و ارضاء
حس جاه طلبی خویش نیست، او جانبداری از حق وعدل و خلق را وسیله رسیدن به طمامع
سیاسی قرار نداده بلکه به راستی از حق جانبداری می کند.

این نوع
انتقاد در لسان قرآن و احادیث اسلامی تحت عنوان «امر به معروف و نهی از منکر» نه
تنها تجویز شده بلکه به عنون یک اقدام ضروری و اجتناب ناپذیر در ارتباط با تداوم
حاکمیت اسلام ،لازم و واجب شمرده شده است.

از نظر قرآن
کریم همه اهل ایمان بدون استثناء حق دارند بدون در نظر گرفتن موقعیت سیاسی و
اجتماعی افراد، به آنها انتقاد کنند.

«والمؤمنون و
المؤمنات بعضهم اولیاء بعض یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر».[1]

مردان و زنان
با ایمان بر یکدیگر ولایت دارند. یکدیگر را امر به معروف می کنند و نهی از منکر.

این ولایت،
قدرت قاونی انتقاد سازنده است که از سوی حق متعال، به همه اهل ایمان داده شده تا
رسماً بتوانند با انواع منکرات سیاسی ، اقتصادی،فرهنگی و … مبارزه کنند و جامعه
ای که جز معروف و خوبی و زیبایی در آن وجود نداشته باشد بسازند.

طبق نص این
کریمه، کمترین انسان در جامعه اسلامی از ولای و قدرتی برخوردار است که می تواند بی
پروا به بالاترین موقعیتهای سیاسی و اجتماعی انتقاد کند، ضعفهای او را صریحاً
بگوید و به او دستور بدهد که درست عمل کند.

از دیدگاه
امام علی علیه السلام انتقاد سازنده قوام شریعت است بدین معنا که حاکمیت اسلام در
گرو این گونه انتقادهاست:

«قوام
الشریعه الامر بالمعروف و النهی عن المنکر و اقامه الحدود».[2]

استواری
شریعت اسلام در جامعه وابسته به اداء فریضه امر به معروف و نهی از منکر و اقامه
حدود است.

او بر مبنای
این دیدگاه خود در موقعیت زمامداری از تملق گویی و تملق گویان اظهار انزجار می کرد
و از مرم با اصرار می خواست که ملاحظه موقعیت علمی و معنوی و سیاسی او را نکنند و
اگر ضعف و یا خطایی در حکومت او می بینند، تذکر دهند.

انتقاد سیاسی
ویرانگر

انتقاد سیاسی
ویرانگر انتقادی است که برای تخریب پایه های قدرت شخص و یا نظام و حکومت مورد
انتقاد، با انگیزه های نفسانیو شیطانی صورت می گیرد.

در نگاه
ابتدایی و سطحی انتقاد ویرانگر تفاوتی با انتقاد سازنده ندارد، انتقاد کننده قیافه
خیرخواهی و ژست اصلاح طلبی به خود می گیرد و هرگونه سودجویی شخصی و گروهی را تکذیب
می کند . گاه انگیزه های نفسانی آنقدر ظریف و نامرئی است که شخص منتقد نیز دچار
خود فریبی می گردد:

«و اذا قیل
لهم لا تفسدوا فی الارض قالوا انما نحن مصلحون الا انهم هم المفسدون ولکن لا
یشعرون».[3]

و هنگامی که
به آنها گفته می شود در زمین فساد نکنید می گویند کار ما جز اصلاح و سازندگی نیست،
آگاه باشید آنها ویرانگرانند ولی نمی فهمند.

تردیدی نیست
که انتقاد ویرانگر در اسلام مجاز نیست،عقل نیز تجویز نمی کند که کسی به بهانه
اصلاح طلبی قدرت طلبی کند، کسانی که در جامعه اسلامی انتقاد سیاسی و امر به معروف
و نهی از منکر را وسیله وصول به مقاصد شخصی و گروهی خود قرار می دهند حتی اگر
انتقادهای آنان درست هم باشد از نظر اسلام محکوم و مذمومند،اینان به گفته اما علی
علیه السلام آخرت را وسیله دنیا طلبی خود کرده اند:

«و منهم من
یطلب الدنیا بعمل الآخره و لا یطلب الآخره بعمل الدنیا…».[4]

عده ای از
مردم «در جامعه اسلامی» با اعمالی که صورت الهی و اخروی داردف دنیا را طلب می کنند
در صورتی که باید به عکس عمل کنند…

باری،به همان
میزان که انتقاد سازنده و امر به معروف و نهی از منکر برای جامعه اسلامی و مفید و
ضروری و مورد توصیه و تاکید اسلام است، انتقاد ویرانگر برای جامعه اسلامی خطرناک
است و اسلام به شدت از آن جلوگیری می نماید.

مسأله قابل
بررسی در این زمینه این است که:

اولاً: با
توجه به اینکه انتقادهای سازنده و ویرانگر، همانطور که اشاره شد ظاهراً تفاوتی
ندادند، راه تشخیص میان آنها چیست و انگیزه و هدف انتقاد کننده را چگونه می توان
تشخیص داد.

ثانیاً: سنت
اسلام در برخورد با انتقادهای سیاسی مخرب چیست؟

پیامبر اسلام
صلی الله علیه واله با منتقدین سیاسی خود چگونه برخورد کرده، و امام علی علیه
السلام که از مردم می خواست به او انتقاد کنند، برخورد او با کسانی که هدفی جز
تخریب و تضعیف او نداشتند چگونه بود.

در مقالات
آینده به این دو سؤال پاسخ خواهیم داد.

ادامه دارد

 



[1]– سوره توبه آیه 71.

/

حوادث سال اول هجرت

درسهائي از
تاريخ تحليلي اسلام

حوادث سال
اول هجرت – 12

قسمت پنجاه و
سوم

حجه الاسلام
و المسلمين رسول محلاتي

سلمان در
مدينه

سلمان گويد:
کشيش عموريه نيز از دنيا رفت، و پس از مدتي در عموريه ماندم تا به کارواني از تجار
عرب از قبيله کلب برخوردم بدانها گفتم: مرا بسر زمين عرب ببريد و من در عوض، اين
گاو و گوسفند ها را بشما مي دهم.

آنها
پذيرفتند و مرا با خود بردند، ولي چون بسر زمين وادي القري رسيديم بمن ستم کرده و
مرا بعنوان برده و علام بمردي يهودي فروختند. در آنجا چشم من بدرختهي خرمائي افتاد
گمان بردم اين همان سرزمين است که رفيقم بمن نشاني آنرا داده ولي يقين نداشتم، تا
اينکه پسر عموي آن مرد يهودي که از يهود بني قريظه بود بدانجا آمد و مرا از او
خريده بمدينه آورد، و بخدا سوگند تا چشمم بآن شهر خورد نشانيها را دريافتم و
دانستم که اينجا همان سرزميني است که رفيق نصراني من خبر داده بود.

پس نزد او
ماندم و در اين خلال رسولخدا (ص) در مکه مبعوث شده بود و من که بصورت بردگي زندگي
مي کردم هيچگونه اطلاعي از بعثت آن حضرت نداشتم تا آن حضرت  بمدينه هجرت اطلاعي از بعثت آن حضرت نداشتم تا
آن حضرت بمدينه هجرت فرمود، روزي هم چنان که در نخلستان اربابم بالاي درخت خرما
اصلاح آن درخت را مي کردم و اربابم نيز پاي درخت نشسته بود ناگاه ديدم پسر عموي او
با عجله وارد باغ شده و نزد او آمد و گفت: خدا طائفه بني قيله [1]
را بکشد! اينها در قباء دور مردي را که امروز از مکه آمده گرفتنه اند و مي گويند
اين مرد پيغمبر است.

سلمان گويد:
همينکه من اين سخن را شنيدم لرزه براندامم افتاد بطوري که نزديک بود از بالاي درخت
برويا اربابم بيفتم، پس ازدرخت پائین آمده با آن مرد گفتم: چه گفتی؟ از این
س<ال من اربابم خشمگین شد و سیلی محکمی بگوشم زده گفت: اینکارها بتوچخ! بکار
خودت مشغول باش! گفتم: چیزی نبود خواستم بدانم سخنش چه بود.

نخستین دیدار

سلمان گوید:
من مقداری آذوقه برای خود جمع کرده بودم چون شام آن روز شد آنرا بداشته بنزد رسول
خدا (ص) که در قباء بود آمدم و خدمتش شرفیاب شده و بدو عرضه داشتم: من شنیده ام
شما مرد صالحی هستید و همراهانت نیز مردمانی غریب و نیازمند بکمک و همراهی هستند و
اینک مقداری صدقه نزد من بود که چون دیدم شما بدان سزاورترید آنرا بنزد شما آوردم
اینرا گفتم و آنچه را همراه داشتم پیش آن حضرت نهادم،دیدم آن حضرت به اصحاب خود رو
کرده و فرمود: بخورید ولی خودش دست دراز نکرد. من پیش خود گفتم: این یک نشانه!

پس برفتم و
چند روزی گذشت تا رسول خدا (ص) وارد مدینه شد و من نیز دوباره چیزی تهیه کرده بنزد
آن حضرت آمدم و به او گفتم: من چون دیدم که شما از صدقه چیزی نمی خوری اینک هدیه
ای بنزدت آورده ام تا از آن میل فرمائی! دیدم رسول خدا (ص) خودش خورد و به اصحاب
نیز دستور داد بخورند. من پیش خود گفتم: این دو نشانه!

سپس روزی
بنزد آن حضرت که در قبرستان بعیع به تشییع جنازه یکی از اصحاب خود رفته بود آمدم،
من دو جامه خشن و زمخت بر تن داشتم و آن حضرت در میان اصحاب نشسته بود، پس من پیش
رفته سلام کردم و به پشت سرش پیچیدم تا شاید مهر نبوت را میان دو شانه آن حضرت
ببینم، رسول خدا (ص) که متوجه رفتار من شده بود مقصود مرا دانست و ردای خویش را پس
کردو چشم من به مهر نبود افتاد.

من خود را
بروی شانه های حضرت انداخته بودم آنرا میبوسیدم و اشک مریختم رسولخدا (ص) بمن
فرمود باز گرد من پیش روی او آمده در برابرش نشستم و سرگذشت خویش را تا آخر برای
او شرح دادم، رسولخدا به شگفت فرو رفت و از اینکه اصحابش این جریان را می شنیدند
خوشحال گشت.

سلمان پس از
آن بصور بردگی در خانه آن مرد یهودی می زیست و همین گرفتاری مانع از این می شد که
بتواند در جنگ بدر و احد شرکت جوید.

کمکی که رسول
خدا (ص) در آزادی سلمان فرمود

سلمان گوید:
روزی رسولخدا (ص) بمن فرمود ای سلمان برای آزادی خود با اربابت قرار داد ببیند و
چیزی بنویسید، پس من با اربابم برای آزادی خود قرار داد ی بستم به این شرح که سصد نخله
خرما برای او بکارم، و چهل وقیه [2](طلا
به او بدهم) پس رسولخدا(ص) به اصحاب فرمود: به برادر دینی خود کمک کنید! و راستی
اصحاب که این سخن را شنیدند کمک خوبی به من کردند یکی سی نخله جوان (نشاء) خرما
داد دیگری بیست نخله داد و آن دیگر پانزده نخله، آن دیگری ده نخله داد، و خلاصه
هرکه هرچه می توانست کمک کرد تا اینکه سیصد نخله نشاء فراهم شد. پس رسولخدا(ص)
فرمود: ای سلمان برو و جای نشاء ها را گود کن و چون همه را کندی مرا خبر کن تا من
بیایم و آنها را بنشانم.

سلمان گوید:
من بدنبال کندن جای درختهای خرما رفتم و اصحاب آنحضرت نیز با من کمک کردند تا
تمامی سیصد گودال را کندیم آنگاه بنزد رسول خدا آمده عرض کردم: گودها کنده شد،
حضرت برخاسته با من بدان زمین آمد، پس ما یک یک نشاء ها را به دست آن حضرت می
دادیم و او می نشاند تا اینکه تمام شد و سوگند بدانکه جان سلمان بدست او است (با
ایننکه معمولا نشای درخت که جابجا می شود به سختی می گیرد و بسیار خشک می شود)
تمامی آنها گرفت، و حتی یکی از آنها هم خشک نشد.[3]

بدین ترتیب
یک قسمت از قرار داد که مضوع غرس نخله ها بود تمام شد ولی پرداخت آن مال هنگفت
باقی ماند تا اینکه روزی قطعه ای طلای ناب که به اندازه تخم مری بود از یکی از
معادن برای رسولخدا (ص) آوردند، حضرت فرمود: این مرد پارسی که برای آزادی خود قرار
داد بسته بود چه شد؟ بمن اطلاع دادند و بنزد آن حضرت رفتم. رسولخدا آن قطعه طلا را
به من داده فرمود: اینرا بگیر و بقیه تعهدی را که با یهودی کردی بوسیله آن انجام
ده، من عرضکردم: ای رسول خدا این قطعه طلا کجا می تواند پاسخ مرا بدهد؟ فرمود بگیر
که خداوند بوسیله آن بدهی تو را خواهد پرداخت.

سلمان گوید:
بخدائی که جان من بدست او است آنرا گرفتم و وزن کردم چهل وقیه تمام در آ»د، و با
پرداخت آن خود را از بردگی نجات دادم.

(این بود
سرگذشت سلمان) و از آن پس در جنگ خندق سایر جنگها بهمراه رسولخدا بود، و از کتاب
الانساب بلاذری روایت شده که گفته است: رسولخدا (ص) در جنگ طائف از منجنیق استفاده
کرد، که سلمان طرح ساختن آنرا داده بود.[4]

بحث پایانی
این داستان

و در پایان
این داستان بد نیست چند مطلب را بدانید:

1-سلمان
فارسی در سال 35 یا 36 هجری در مدائن از دنیا رفت [5]
و بر طبق روایتی که ابن شهر آشوب در مناقب و حافظ رجب برسی در کتاب مشارق الانوار
و دیگران روایت کرده اند که امیرالؤمنین به طریق اعجاز از مدینه به مدائن آمد و
جنازه سلمان را برداشته و غسل داد و بر او نماز خوانده در همانجا دفن کرد…[6]
و اکنون قبر وی در همان شهر مدائن – نزدیکی بغذاد- زیارتگاه است[7]
و در هنگام مرگ داستان جالبی از گفتگوی وی با یکی از مرگان گورستان در کتاب بحار
الانوار وقاموس الرجال نقل شده که جالب و خواندنی است.[8]

و می نویسند:
هنگامی که سلمان بیمار شد و هنگام مرگش فرا رسید سعد بن ابی وقاص به عیادتش آمد و
حالش را پرسید، سلمان گریست، سعد پرسید: برای چه می گریی؟ گفت: به خدا قسم برای
حرص بر دنیا و بی تابی از مرگ نمی گریم بلکه گریه ام برای آن است که رسول خدا (ص)
از ما پیمان گرفت که توشه ما همانند توشه سواری باشد که می خواهد به سفر رود و من
اکنون می نگرم و اطراف خود این اثاثیه را می بینم، در صورتی که در اطراف او جز
طشتی و کاسه ای و آفتابه این نبود.[9]

و از کتاب
روضه الواعظین نیشابوری از ابن عباس روایت شده که گوید:

من سلمان
فارسی را در خواب دیدم که تاجی از یاقوت بر سر و جامه های گرانبهائی بر تن داشت،
بدو گفتم: این مقام و منزلت را خدا بتو عنایت فرمود؟ گفت: آری، گفتم: پس از ایمان
بخا و رسول او در بهشت در فضیلت چه چیزی را برتر از چیزهای دیگر دیدی؟

در پاسخ گفت:

«لیس فی
الجنه بعد الایمان بالله و رسوله شیء هو افضل من حب علی بن ابی طالب».[10]

-دربهشت پس
از ایمان بخدا و رسول او چیزی برتر از محبت و دوستی علی بن ابیطالب نیست.

سلمان سالها
در مدائن از طرف عمر و عثمان استاندار و ولی بود، و از زندگانی زاهدانه و ساده او
در همان دوران استانداری داستانها نقل کرده اند از آنجمله:

هنگامی که
بمدائن آمد به قصر دارالاماره برفت و در کنار دیوارها روز و شب را میگذرانید، و
هرکس به او می گفت: برایت خانه ای بنا کنیم قبول نمی کرد، تا بلاخره مردی بدو گفت:
من برای تو خانه ای بنا می کنم که چون می ایستی سرت به سقف بخورد و چون می خوابی
دیوار دو طرف آن به پا و سرت بخورد و سلمان پذیرفت.[11]

و محدث
بزرگوار ورام ابن ابی فراس در کتاب مجموعه ورام روایت کرده که مردی بر سلمان در
آمد و در خانه اش جز شمشیر و قرآنی ندید، از او پرسید: در این خانه چیزی جز آ«چه
می بینم نیست؟ سلمان پاسخداد:

«ان امامنا
عقبه کئودا فانا قد قدمنا متاعنا الی المنزل اولا فأولا».[12]

یعنی- براستی
که در پیش روی ما گردنه سختی است و ما بار و بنه خود را پیشاپیش فرستاده ایم.

و در همان
کتاب آمده که حریقی در مدائن اتفاق افتاد و سملان شمشیر و قرآ«ش را برداشت و گفت:
«هکذا ینجو المخفّفون». [13]
– اینگونه سبکباران نجات می یابند.

و در شرح نهج
البلاغه ابن ابی الحدید و کتابهای دیگر آمده که حقوق ماهیانه سلمان از بیت المال
پنجهزار درهم بود و هنگامی که می گرفت همه را صدقه می داد و مخارج خود راغ از
زنبیل باقی که در مدینه یاد گرفته بود تأمین می کرد، و جامه و زیرانداز و رو انداز
او تنها یک عبا بود که هنگام سخنرانی برای مردم به دوش می انداخت و هنگام خفتن نصف
آنرا در زیر بدن خود پهن می کرد و نصف دیگر را روی خود می کشید.[14]

3-بر طبق
روایات بسیاری که در کتابهای شیعه و اهل سنت نقل شده، سلمان فارسی از نظر مدارج
ایمانی و کسب فضائل و کمالات انسانی پس از ائمه علیهم السلام کسی به پایه او نمی
رسید تا بدانجا که در برخی از روایات آمده که اسم اعظم الهی را می دانست [15]
و علم اولین و آخرین را می دانست [16]و
در روایات گذشته خواندید که «محدث» بوده یعنی فرشتگان با اوسخن می گفتند، و از غیب
به او خبر می دادند، و عالم به «منایا و بلایا» بوده یعنی از گذشته و آینده خبر می
داد.[17]

و در رجال
کشی داستانی نقل می کند که عبور سلمان بسرزمین کربلا افتاد و چون آن سرزمین را
شناخت گفت:

«هذه مصارع
اخواین، هذا موضع رحالهم، و هذا مناخ رکابهم، و هذا مهراق دمائهم، یقتل بها خیر
الاولین، و یقتل بها خیر الآخرین…».[18]

یعنی همین جا
مکان افتادن برادرانم، باراندازشان،و فرودگاه مرکبهایشان و جای ریختن خونشان هست،
در انیجا بهترین مردمان از اولین و بهترین آنها از آخرین کشته خواهند شد.

و در حدیث
دیگری که در همان کتاب روایت شده، سخنرانی و خطبه ای طولانی از سلمان نقل کرده، که
در آن از دوران خلافت امویان و حوادث ناگواری که اتفاق میافتد و حوادث پس از آن و
آنچه در کوفه واقع می شود، تا زمان ما و بنای شهر نجف و مرکزیت علمی این شهر و کشت
و کشتاری که در عراق اتفاق می افتد و حوادث دیگر خبر می دهد.[19]

و در حدیثی
که از امام صادق علیه السلام روایت شده آنحضرت فرمود: که ایما ده درجه است ماننند
نردبان و در پایان حدیث اینگونه فرمود:

«و کان
المقداد فی لاثامنه و ابوذر فی التاسعه و سلمان فی العاشره».

یعنی مقداد
در درجه هشتم بود و ابوذر در درجه نهم و سلمان در درجه دهم…[20]

و وی از
حواریی امیرالمؤمنین علیه السلام و اصحاب خاص آنحضرت پس از رسول خدا (ص) بوده و
جزء سه نفر یا چهار نفری است که ثابت قدم ماند… و ابن ابی الحدید در شرح نهج
البلاغه روایت کرده که در داستان سقیفه بمردم گفت:

«کردید و
نکردید».

و سپس معنائی
می کند که بهتر است خودتان به کتاب مزبور مراجعه کرده و بخوانید و قضاوت کنید.[21]

و ما نیز در
اینجا سخن را بپایان برده و بدنبال حوادث سال اول هجرت باز می گردیم و برای اطلاع
بیشتر از حالات سلمان و فضائل آن بزرگوار بهتر است به همان کتاب نفس الرحمان حاجی
نوری (ره) که در آغاز نیز نامش را بردیم مراجعه کنید.

 



[1] – قيله نام زني است که نسب اوس و خزرج بدان زن مي رسد.

/

زيارت امين الله عليه السلام

زيارت امين
الله عليه السلام

قسمت دوم

آيت الله
محمدي گيلاني

زيارت اعتاب
مقدسه انبياء عظام و ائمه وشهداء صلوات الله عليهم، از عاليترينه مظاهر تولي و
تبري است* ام رضا عليه السلام با قامه آن* معتبرترين کتاب در باب زيارت، کامل
الزيارت ابن قولويه قومي «ره» است* اني کتاب از اصول معروفه شيعه است که با توثيق
عام از رجال اسنا آن، مشکل بزرگي حل گرديده است* توثيق عام علي بن ابراهيم از رجال
اسناد روايات تفسيرش از اين قبيل است* استفاده صاحب وسائل از اين اصل.

در مقاله
پيشين بيان شده که تشريع زيارت مراقد مطهر انبياء و ائمه اطهار و صلحاء صلوات الله
عليهم الطاف حکيمانه خداوند متعال است. تذکره فضائل آنان و اظهار عشق و محبت بآنها
و طرد و لعن به دشمنانشان و تبري و  بيزاري
از آنها دو جناح صعود به معالي اخلاق است. و از سنت و سيره عملي تعليم و تربيت
تولي و تبري نسبت به اخلاف و نسل آينده است.

و همين است
مقصود امام رضا عليه السلام در فرماني که به ريّان بن شبيب «ره» داده اند، ريان مي
گويد: «روز اول محرم، خدمت امام رضا عليه السلام رسيدم فرمودند… يابن شبيب اگر
خوشحالت مي کند که خدايتعالي را بدون هيچ گناهي ملاقات کني، زيارت کن حسين را و
اگر خوشحالت مي کند که با ما در بهشت همنشين شوي لعنت کن بر قاتلان حسين…» (نفس
المهموم – ص23)

به زيارت و
بيان فضائل و اظهار عشق و محبت به حسين عليه السلام که تولي است امر فرموده و به
موازات آن لعن بر قاتلان آن حضرت عليه السلام را که تبري است فرمان مي دهد، و زوار
محترن مشاهد مشرفه و عتبات عاليات با اجراء اين دو امر «تولي و تبري» ارزشمندترين
اجر رسالت را اداء مي کنند و اين عمل آنها جميل ترين سيماي مودت في القربي است، و
اطاعتي است از کريمه : »و يقطعون ما امر الله به ان يوصل و يفسدون في الارض اولئک
لهم اللعنه و لهم سوء الدار» (الرعد – 25)

به زيارت و
بيان فضائل و اظهار عشق و محبتع به حسيه عليه السلام که تولي است امر فرموده و به
موازات آن لعن بر قاتلان آن محترم عليه السلام را که تبري است فرمان مي دهد،  زوار محترم مشاهد مشرفه و عتبات عاليات با
اجراء اين دو امر «تولي و تبري» ارزشمندترين اجر رسالت را اداء مي کنند و اين عمل
آنها جميل ترين سيماي مودت في القربي است، و اطاعتي است از کريمه: «و يقطعون ما
امر الله به ان يوصل و يفسدون في الارض اولئک لهم اللعنه و لهم سوء الدارس» (الرعد
– 25) زيرا احدي ترديد نمي کند که تجاوز بحريم قربي، از اعظم قطيعات است.

محکمترين
کتاب در نزد شيعه در باب زيارات، کتاب شريف «کامل الزيارات» است که اين امر مهم را
کفايت مي کند و اسناد زيارات منقوله در آن را به معصوم عليه السلام مرتبط مي سازد.

مؤلف اين
کتاب گرانقدر، مولانا الفثسه الاقدم جناب شيخ ابوالقاسم جعفر بن محمد بن قولويه
قمي «ره» است که استاد رئيس رؤساء الفقهاء الاماميه شيخ مفيد «ره» است که اين دو
جناب مزارشان،در پائين پاي مبارک حضرت موسي بن جعفر عليهما السلام است، و وفات ابن
قولويه مذکور 367-368 است.

مؤلف بزرگوار
از امام المحدثين جناب کليني «ره» روايت مي کند و والد ارجمند ايشان محمد بن
قولويه «ره» است که در مزار شيخان قم مدفون است و او از اخيار اصحاب سعد بن
عبدالله اشعري قمي است. هيچ کس از باب کتب رجال شيعه در وثاقت صاحب کامل الزيارات،
تأمل نکرده است، جناب شيخ الطائفه  «ره» در
فهترست او را به وثاقت ستود ه و نجاشي «ره» او را به «من ثقات اصحابنا و اجلائهم
في الحديث و الفقه» توصيف نموده است و همچنين علامه حلي «ره» در خلاصه و ديگر
رؤساء مذهب شيعه.

کافي است در
مدح کتاب کامل الزيارت، تعبير شيخ الاسلام مجلسي مولانا محمد باقر در کتاب بحار
الانوار  «کتاب کامل الزياره من الاصول
المعروفه و اخذ منه الشيخ في التهذيب و غيره من المحدثين». (ج1-ص27)

يکي از برکات
اين کتاب اين است که رحال اسناد آن، يکجا مورد توثيق مؤلف واقع شده است که حجت بر
توثيق کثيري از آنان فقط توثيق جناب ايشان است که در آغاز کتاب مي فرمايد:

«در اين کتاب
از غير ائمه اطهار عليهم السلام روايت نکرديم و مي دانيم که احاطه بر همه روايات
وارده در اين باب ميسومان نيست. ولي آنچه از روايات در اين باره از ناحيه ثقات
اصحاب ما رسيده است، روايت کرديم».

اين تعبير
جناب ايشان به عنوان «توثيق عام» مورد قبول اساطين مذهب واقع گرديد و رجال واقع در
سلسله اسناد کتاب مذکور بوثاقت شناخته شدند اگرچه در رواياتي غير روايات کامل
الزيارات باشند.

توضيح آنکه
وثاقت راوي بشهادت ثقه ثابت مي شود در اين جهت فرقي نيست که ثفه به وثاقت شخص معين
و مخصوصي شهادت دهد، يا در ضمن توثيق جماعتي شهادت دهد و هيچ فرقي در ثبوت وثاقت،
به توثيق ثقه، بين دلالت مطابقي و دلالت تضمني نيست که توثيق رجال اسناد کتاب کامل
الزيارات بدينگونه واقع شده اسد، و بر اين اساس است که اساطين مذهب به وثاقت همه
رجال و مشايخ علي بن ابراهيم قمي «ره» که در اسناد روايات منتهي به ائمه اطهار
عليهم السلام در کتاب تفسيرش واقع شده اند، حکم مي کنند، زيرا علي بن ابراهيم در
مقدمه تفسيرش بنحو عام توثيقشان کرده و فرموده:

«و نحن
ذاکرون و مجزون بما ينتهي الينا من مشايخنا و ثقاتنا عن الذين فرض الله طاعتهم»
اين عبارت، بروشني دلالت مي کند که آنچه در تفسيرش روايت فرموده اند از ثقات اصحاب
ما مي باشد.

و ظاهراً
صاحب وسائل الشيعه «ره» نيز از همين اصل بهره برداري کرده اند، آنجا که در مقدمه
ششم،شهادت جماعتي از اساطين مذهب را بر صحت کتابهائي که قبلا از آنها نامبرده است،
نقل نموده، مي فرمايد:

«وقد شهد علي
بن ابراهيم ايضاً بثبوت احاديث تفسير و انها مرويه عن الثقات عن الائمه عليهم
السلام و کذلک جعفربن محمد بن قولويه فانه صرح بما هو ابلغ بما هو ابلغ من ذلک في
اول مزاره». (ج2- ص68)

مرادشان اين
است که همانطور که توثيق عام علي بن ابراهيم و ابن قولويه عليهما الرحمه وسيله
ثبوت وثاقت رجال اسناد کتابهاي آنان در نزد رؤساء و اسطين مذهب گرديده و با اين
توثيق عام از يک فرد به افراد کثيري محکوم به وثاقت مي شوند و بر آنان اعتماد مي
نمايند، بطريق اولي توثيق عام اساطين و فقهاء عظام و شهادت آنان برصحت کتابهاي نامبرده
بايد چنين باشد.

مقصود ما از
اطاعه کلام درباره کتاب کامل الزيارات و جلالت مؤلف آن، اين است که «زيارت امين
الله» را جناب ابن قولويه در کتاب مذکور با سند از امام صادق عليه السلام روايت
کرده و تقريبا مطابق همين متن در بحار اانوار از فرحه الغري سيد غياث الدين بن
طاوس حلي ره نقل نموده که راوي آن جابربن يزيد جعفي از امام باقر عليه السلام که
طبق اين روايت امام باقر عليه السلام ميفرمايد:

«کان أبي علي
بن الحسين عليه السلام قد اتخذ منزله من بعد مقتل ابيه الحسين بن  علي عليه السلام بيتاً من شعر و اقام بالباديه
فلبت بها  عذه سنين کراهيه لمخالطه الناس و
ملابستهم و کان يصير من الباديه بمقامه بها الي العراق زائرا لابيه و جده عليهما
السلام… فخرج سلام الله عليه متوجها الي العراق لزياره اميرالمؤمنين صلوات الله
عليه و انا معه و ليس معنا ذو روح الا الناقتين فلما انتهي الي النجف من بلاد
الکوفه صار الي مکان منه فبکي حتي اخضلت لحيه بدموعه و قال…». (ج100- ص267)

«پدرم امام
زين العابدين عليه السلام بعد از شهادت پدرش امام حسين عليه السلام، بيتي از مو
يعني خيمه موئي در بيرون شهر فراهم آورده بود که براي اقامه ماتم آنجا تشريف مي
بردند و از اختلاط و آگاهي مردم بر اين امر کراهت شديد داشت و گاهي از همانجا براي
زيارت پدرش حسين و جدش اميرالمؤمنين عليهما السلام به عراق سفر مي کردند، در يک
سفري که براي زيارت اميرالمؤمنين عليه السلام متوجه عراق شد، من همراهش بودم و
همراه ما صاحب روحي نبوده مگر دو ناقه چون از بلاد کوفه منتهي به نجف
گرديدند،  در مکاني از آن، قرار گرفتند و
آنچنان گريستند که محاسن شريفش از اشکهاي ديدگانش خيس گرديد و فرمودند…».

و برادر امام
باقر عليه السلام عمربن علي بن الحسين مي گويد:

«لما قتل
الحسين بن علي عليهما السلام لبسن نساء بني هاشم السواد و المسوح و کن لا يشتکين
من حر و لا برد و کان علي بن الحسين عليهما السلام يعمل لهن الطعام للماتم». (جامع
احاديث الشيعه آيه الله العظمي البروجردي –ج –ص360)

يعني: «چون
امام حسين عليه السلام شهيد شد، زنان بني هاشم جامه هاي سياه و پلاس پوشيدند و
سرما و گرما برايشان يکسان بود و امام زين العابدني عليه السلام طعام آنها را در
اين ماتم فراهم مي کرد».

لازم بدانستن
است که اين عزاداري فاطميات و هاشيمات بسيار شديد و سالها بدارزا کشيد: في تهذيب
الشيه ره عن مولانا الصادق عليه السلام قال: «لقد شققن الجيوب و لطمن الخدود
الفاطميات علي الحسين بن علي عليه السلام و علي مثله تشق الجيوب و تلطم الحدود».
(ج8 –ص 325 و بلاذ الاخبار ج14 –ص 112)

و ابن نما
عليه الرحمه از امام صادق «ع» روايت کرده:

قال: «ما
اکتحلت هاشيمه و لا اختضبت و لا ر أي في دار هاشمي و خان خمس حجج حتي قتل عبيدالله
بن زياد لعنه الله تعالي».

يعني:
عزاداري هاشيمات و فاطميات بدينگونه بود که گريبانهاي خويش را چاک مي زدند و بر
گونه هاي خود سيلي مي زدند و در شهاد حسين و چنين عزاداري براي مثل حسين عليه
السلام شايسته و بايسته است. و تا پنجسال سرمه و خضاب استعمال نکردند و طبخ طعامي
نداشتند تا آنکه عبدالله بن زيا را کشتند».

و در همه اين
مدت امام زين العابدين عليه السلام در عين رسيدگي باين عزاداران، کرارا راه طولتني
و خطرناک بين مدينه و عراق را با  شتر طي
مي نمود و بزيارت جد و پدرش مشرف مي گرديد و بدينوسيله تولي و تبربري را تعليم مي
دادند.

ادامه دارد

 

/

یاد خدا عمل طمأنینه و خشوع

تفسیر سوره
رعد

یاد خدا

عمل طمأنینه
و خشوع

آیت الله
جوادی آملی

قسمت شصت و
سوم

«الذین آمنوا
و تطمئن قلوبهم بذکر الله، ألا بذکر اله تطمئن القلوب* الذین آمنوا و عملوا
الصالحات طوبی لهم و حسن مآب». (سوره رعد- آیه 28-29)

آنان که
ایمان آوردند و قلوبشان به ذکر خدا آرام می گیرد، بدانید که قلوب به ذکر خدا مطمئن
می گردد. آنان که ایمان آوردند و عمل صالح و شایسته داشتند، خوش به حال آنها و
مقام نیکوی آنها.

همانگونه که
قبلا به تفصیل بحث شد، قلب مومن در تمام موارد آرام و مطمئن است و این غیر مومن
است که هرگز آرامشی ندارد و همواره مضطرب است.

جمله «الا
بذکر الله تطمئن القلوب »مفید حصر است یعنی طمأنینه جز با یاد حق حاصل نمی شود. و
برای روشن تر شدن بحث، سلسله آیات دیگری را به عنوان نمونه ملاحظه بفرمائید.

در سوره
مزمل، آیه 8 آمده است: «واذکر اسم ربک و تبتل الیه تبتیلا» – همواره نام پروردگارت
را یاد کن و از غیر او بکلی منقطع شو.

در روایات،
تبتل ،به معنای تضرع آمده است و تضرع فقط با طمأنینه سازگار است، طمأنینه در مقابل
لابه و انابه و اضطراب. انسان مطمئن می داند که راه درمانش آن است که طبیب او را
معالجه کند؛ با گریه هم طلب می مکند. اگر تبتل به معنای تضرع و انقطاع خاص است با
ذکر الله خواهد بود. معلوم می شود این یاد، یا ضمیمه آن تضرع است یا با آن تضرع
همراه است.

در سوره حدید
این آیه مطرح است: «ألم یأن للذین آمنوا أن تخشع قلوبهم لذکر الله»- آیا هنوز وقت
آن نرسیده است که دلهای مؤمنین به پاس احترام خدا و به یاد خدا، خشوع کند؟

خشوع همان
تضرعی است که در اعضا و جوارج ظاهر می شود ، در قبال خضوع که همان تضرعی است که در
دل ظهور می کند. پس خشوع اثر تضرع است در جوارح و خضوع، اثر تضرع در قلوب است.

بنابراین،
ذکر الله هم عامل طمأنینه و هم عامل خشوع قلب است. چیزی که مطرح است آن است که
احیاناً انسان غافل از یاد خدا، خود را آرمیده می داند. در حالی که در آن ایه
خواندیم که طمأنینه امکان پذیر نیست جز با ذکر خدا. اگر هیچ طمأنینه ای بدون ذکر
حق نیست پس آنها که خود را آرمیده می پندارند، طمأنینه کاذب است. خیال می کنند که
آرام هستند ولی اگر حادثه ای پیش بیاید، معلوم می شود لرزان و مضطرب هستند.

آری!
ساختمانی که پایه دارد ، در برابر تند باد و حوادث ثابت است ولی اگر چوبی را بی
پایه روی زمین بگذاری و تکیه گاهی نداشته باشد، به نظر می رسد که آرام است، اما با
یک باد سقوط می کند.

در سوره یونس
آیه 7 درباره این اطمینان کاذب میفرماید:

«ان الذین لا
یرجوم لقائنا ورضوا بالحیاه الدنیا واطمأنوا بها و الذین هم عن آیاتنا غافلون*
أولئک مأویهم النار بما کانوا یکسبون»- آنها که منتظر قیامت نیستند و دیدار ما را
باور ندارند؛ آنها که دنیا را پسندیدند به آن آرمیدند و مطمئن شدند و آنان که از
آیات ما غفلت می ورزند؛ جایگاهشان دوزخ است و این نتیجه کارهایشان است.

این طمأنینه
کاذبی است که او می پندارد طمأنینه است اما در حقیقت آرام نیست. در سوره زخرف،آیه
36 به بعد می فرماید:

«و من یعش عن
ذکر الرحمن،نقیض له شیطاناً فهو قرین»- اگر کسی از یاد خدا، خودش را به کوری بزند،
ما در کنار قلب او، شیطان رامقرر می کنیم که جایگزین شود این کسی که از یاد خدا
غفلت می ورزد و خودش را به کوری می زند،شیطان مقارن او است . اگر شیطان خواست سخنی
بگوید، به زبان او حرف می زند، چیزی را ببیند با چشم او می بیند؛ کاری را بکند،با
دست او می کند.

در خطبه هفتم
نهج البلاغه، حضرت امیر علیه السلام می فرماید:

«… فباض و
فرخ فی صدورهم، و دب و درج فی حجورهم فنظر باعینهم و نطق بألسنتهم»- شیطان در دل
بعضی ها تخم گذاری می کند و جایگزین می شود، پس اگر می خواست نگاه کند،با چشم آنان
می بیند و اگر می خواست سخن بگوید، با زبان آنان سخن می گوید.

اینک در
جوامع روائی ما آمده است که نگاه نامح0رمانه،تیری است که به انسان می زند برای این
است که او کمین کرده که تیراندازی بکند، اما با چشم ها به ما تیر می زند و اگر
خواست ما را بگیرد، با زبان خود ما، ما را می گیرد.

اینطور نیست
که شیطان در دل انسان جا کرده باشد که اعمال را بنویسد؛ شیطان در دل انسان جا کرده
که اعضا و جوارح انسان را استخدام بکند و با دست و پای او کار بکند. پس اگر انسان
گفت: هر چه دلم خواست می گویم؛ این کلام، کلام شیطان است  . اگر کسی گفت: چشمم آزاد است، هرجا را خواستم
ببینم،می بینم،یعنی شیطان است  که در جان
او جا کرده پس شیطان هرچه خواست ببیند، با چشم او می بیند. و هرگاه که شیطان قرین
انسان شد و و در جان او جا کرد، تمام تلاش و و کوشش او این است که او را از راه
راست خدائی باز دارد «لیصدونهم عن السبیل» با این حال، می بینی این افرادی را که
از دیدن حق کور شده و شیطان در قلبشان جای کرده است که خیال می کنند دارند راه
راست می روند «و هم یحسبون انهم مهتدون» (سوره زخرف- آیه 37) اینها که اجیر شطانند
و شیطان تمام امورشان را برعهده گرفته است می پندارند که راه راست می روند!

موید این
مطلب، آیه 28 از سوره کهف است که می فرماید:

«ولا تطع من
أغفلنا قلبه عن ذکرنا و اتبع هواه و کان أمره فرطا» – اطاعت نکن از کسی که قلبش از
ذکر ما غافل شده و از هوای نفس خویش پیروی می کند و افراط گر است. قهراً کسی که
خدا را نپذیرد، دیگر قابل کنترل نیست و به افراط یا تفریط روی می آورد.

حضرت امیر
علیه السلام می فرماید: «الجاهل اما مفرط أو مفرط»- جاهل یا گرفتار افراط است و یا
تفریط. و کسی که گرفتار افراط یا تفریط می شود، علتش عدم اطمینا است. او راه مشخصی
ندارد که آن را طی کند لذا مضطرب است.

بنابراین،
طمأنینه در مقابل اضطراب است. و اما مومن هم در معارف حقه یقین دارد و هم در تصمیم
گیری های عملی از صراط مستقیم خارج نمی شود و هم در تمام موارد به خداوند انس می
ورزد و خود را در محضر او می بیند و همین حالت انس است که او را وادار می سازد به
اینکه در برابر حضرتش چنین مناجات کند. «لئن طالبتنی بذنوبی، لا طالبنک بعفوک و
ائن اخذتنی بجرمی لا خذنک بعفوک» این سخن مربوط به کسی است که خیلی مأنوس باشد که
از شدت انس، به مقام «دلال» رسیده است و با خدایش درد دل می کند. وقتی از دور،
حریم می گیرد می گوید: «ابکی لظلمه قبری» – از تاریکی قبر می گریم. و وقتی مأنوس
می شود، می گوید: اگر تو مرا به جهنم ببری بخاطر گناه و معصیتم، من هم می گویم: پس
کو رأفتت؟ کو رحمتت؟ این به خاطر شدت انس است. و بهرحال او چه در حال گریستن باشد
و چه در حال انس و دلال باشد، مطمئن است «الا بذکر الله تطمئن القلوب».

پس مومن در
راهی که می رود، مطمئن است  و تردیدی ندارد
ولی در رسیدن  و نرسیدن به مقصود، تردید
دارد زیرا حوادث در بین راه زیاد است، اما اگر شخصی مغرور باشد و خود را حتماً اهل
بهشت بداند،به ضلالت می افتد و اگر ناامید باشد، او هم ره به گمراهی رفته است، لذا
باید بین خوف و رجاء باشد تا به مقصد برسد و غیر از این راهی نیست.

ذکر الله
چیست؟

گرچه آیات
فراوانی در خصوص ذکر الله آمده ، اما جامع آنها در روایات است. قسمت مهم این
روایات در کتاب شریف کافی،بحث ایمان و کفر، باب ذکر آمده است ولی به خاطر سلسله
لطایفی که در کلمات مرحوم فیض هست،ما از روی کتاب وافی می خوانیم.

در جلد دوم
وافی،بعد از احکام نماز،  ابواب ذکر و دعا
مطرح است.

یکی از آیاتی
که در سوره اعراف مطرح بود، این بود که خدا را آرام یاد کنید و ذکر الله فی القلب
باشد نه خیلی بلند «واذکر ربک فی نفسک تضرعاً و خیفه و دون الجهر من القول». مرحوم
فیض در ذیل آیه می فرماید:

«و فی هذه
الایه، دلاله علی کراهه ما یفعله المتصوفه من رفعهم الصوات فی کلمه التوحید…» و
ای آیه دلالت دارد بر ناروائی کارهای صوفیان که در ذکر خدا صدا را بلند می کنند.
اینطور دم گرفتن و یاد خق را با صدا مطرح کردن، با آیه سازگار نیست و چیزهائی که
به برخی از اینها منسوب است که در اثناء ذکر،با اشعار زمزمه می کنند،این هم صحیح
نیست و کار خلافی است.

ذکر الله در
روایات

باب «ذکر
الله فی کل مجلس» – در هر جا که انسان می نشیند به یاد حق باشد:

1-امام صادق
علیه السلام می فرماید: «ما من مجلس یجتمع فیه أبرار و فجار فیقومون علی غیر ذکر
الله تعالی، الا کان حسره علیهم یوم القیامه» – هیچ مجلسی نیست که افرادی چه خوب و
چه بد در ان می نشیند و سخن در چیزی غیر از ذکر خدا می گویند، جز اینکه نیتجه این
مجلس، حسرتی برای آنا در روز قیامت باشد.

جائی انسان
بنشیند که همه اش سخن از گرانی و ارزانی و جنس و کالا و زیادی و کمی و و… باشد و
سخن از ذکر حق وی ا دخدا نباشد. در روز قیامت ، برای اهلش حسرت خواهد بود.

2-ابوبصیر از
امام صادق علیه السلام  نقل می کند که
فرمود: «ما اجتمع فی مجلس قوم لم یذکروا الله عزوجل و لم یذکرونا الا کان ذلک
المجلس حسره علیهم یوم القیامه»- هیچ جائی نیست که عده ای بنشینند و سخن از خدا و
ما (اهل بیت) به میان نیاید، مگر آنکه آن نشستن و آن مجلس ،حسرت است برای آنها در
روز قیامت.

معلوم می شود
که ذکر ائمه از فروعات ذکر خدا است زیرا ذکر معصومین علیهم السلام از اشعه ذکر
خدای سبحان است.

آنگاه امام
ششم علیه السلام می فرماید که پدرم امام باقر علیه السلام فرمود: «ان ذکرنا من ذکر
الله و ذکر عدونا من ذر الشطان»- ذکر ما از خدا نشأت گرفته و ذکر دشمنان ما از ذکر
شیطان.

پس اگر انسان
سخن از اولیای الهی نگوید،سخن شیطان گفته است.

3-امام صادق
علیه السلام از رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نقل می کند که فرمود: «ما من
قوم اجتمعوا فی مجلس فلم یذکروا اسم الله تعالی و لم یصلوا علی نبیهم، الا کان ذلک
المجلس حسره و وبالا علیهم»- هیچ جائی نیست که عده ای جمع شوند و سخن از خدا به
میان نیاید و بر پیابرشان درود نفرستند مگر اینکه آن مجلس حسرت و وبال بر آنان
خواهد بود.

البته مقصود
این نیست که انسان هیچ حرفی از دنیا به ماین نیاورد ولی تمام مدت مجلس به این
حرفها نگذرد، بلکه ضمن سخنان متفرقه، سخنی هم از ذکر خدا یا صلوات بر پیامبر و آلش
که آن هم از ذکر خدا نشأت گرفته به میان آید. والحمد الله رب العالمین.

ادامه دارد.

 

/

سخنان مهم رهبر انقلاب اسلامی پیرامون سیاست داخلی و خارجی نظام جمهوری اسلامی

سخنان مهم
رهبر انقلاب اسلامی

پیرامون
سیاست داخلی و خارجی نظام جمهوری اسلامی

در آستانه
برگزاری جشنهای پانزدهمین سالگرد فجر انقلاب اسلامی و در سالروز ولادت پربرکت سرور
آزادگان جهان حضرت حسین بن علی (ع9 و روز پاسدار حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم
انقلاب اسلامی در دیدار جمع زیادی از فرماندهان و پرسنل سپاه پاسداران انقلاب
اسلامی با ایشان طی سخنان بسیار مهمی منشور سیاست داخلی و خارجی نظام جمهوری
اسلامی ایران را ترسیم فرمودند:

حضرت آیت
الله خامنه ای دشمنان خارجی و اضمحلال داخلی را دو تهدید و خطر عمده علیه اسلام توصیف
کردند و فرمودند:

اسلام، جهاد
با کفار و منافقین را به عنوان راه علاج و دفاع در برابر آفت های بیرونی و درنی
ارائه کرده است، لذا مقابله با اضمحلال درونی که خطر بزرگتری محسوب می شود و ممکن
است براثر خستگی، اشتباه در فهم و شناخت راه درتس،مغلوب احساست نفسانی شدن و فریب
جلوه های مادی را خوردند، عارض شود، نیزامند جهاد با نفس است و ماجرای زندگی حسین
بن علی (ع) نیز تلفیقی از اعلی درجه مبارزه و جهاد با دشمنان بیرونی و درونی است.

رهبر انقلاب
اسلامی از اشرافیت و دنیا طلبی عناصری با نام اسلام و عناوین اسلامی به عنوان
بیماری مسری، فاسد کننده و مهلک در صدر اسلام نام بردند و فرمودند:

در شرایطی که
بیماری اخلاقی، دنیازدگی و شهوترانی در داخل جامعه تسری یافته بود و دیگر کسی
شهامت مخالفت با دستگاه ظلم و فساد یزید بن معاویه را نداشته قیام عظیم امام حسین
(ع) علیه دشمن بیرونی و علیه روحیه راحت طلبی و فسادپذیر مردم، وجدان مسلمانان را
بیدار کرد و موجب قیام های اسلامی متعدد در جهان اسلام و تقویت اراده مبارزه با
دستگاه ظلم و فساد در دورانهای مختلف شد.

رهبر معظم
انقلاب، حضرت ابا عبدالله الحسین(ع) را پاسدار حقیقی و حیاتبخش اسلام دانستند و در
بخش دیگری از بیاناتشان با اشاره به خباثت های دشمنان نظام اسلامی در عرصه های
سیاسی ،تبلیغاتی و اقتصادی فرمودند:

دشمنان اسلام
بیدارند ومنتظر غفلت ما هستند ت اضربه خود را در هر بخشی که بتوانند به ما بزنند.
آنان در تلاش هستند تا جمهوری اسلامی ایران را به لحاظ نظامی،سیاسی، اقتصادی و
تبلیغاتی شکست دهند و ما را از درون تباه کنند و در اراده مان خلل وارد آورند.

دشمنان اسلام
تضعیف اراده جوانان مؤمن را هدف تبلیغات مسموم خود قرار داده اند، زیرا با قدرت و
کارآیی آن در میدان نبرد و عرصه های پیشرفت و مبارزه انقلابی بخوبی آشنا هستند لذا
مردم، مسئولین، نویسندگان و گویندگان باید با هوشیاری مراقب ترفندهای گوناگون دشمن
باشند.

حضرت آیت
الله خامنه ای انتشار مطالبی در برخی از مطبوعتت پیرامون ادعای دور شدن جمهوری
اسلامی ایران از آرمانهای انقلاب و سازش با دشمن را نه یک واقعیت مربوط به نظام،
بلکه سلیقه شخصی نویسندگان آن دانستند و فرمودند:

حرکت عمومی و
سیاست نظام جمهوری اسلمی تابع سلیقه افراد نیست. این نظام، نظامی انقلابی و اسلامی
است و به طور قاطع با دشمنان مستکبر انقلاب اسلامی و کسانی که در طول عمر نظام به
آن ضربه زده اند برای همیشه قهر است و هیچگاه با آن آشتی نخواهئ کرد.

رهبر انقلاب
اسلامی در بیان ارزشمندای نیروهای مؤمن پاسدار و بسیجی در پیشبرد اهداف انقلاب و
نظام اسلامی فرمودند:

جوانان با
ایمان و مخلص پاسدار و بسیپی که بهترنی فرصت زندگی خود را برای رضای خدا و حفاظت
از انقلاب و آرمانهی والای آن در میدان جنگ صرف کردند، چگونه می توانند نظاه گر
اظهار نظرهایی در مورد ارتباط و آشتی با مستکبران و دشمنان و به تعبیر امام، گرگها
باشند.

مواضع نظام
را باید مسئولان نظام بیان کنند و همانگونه که بارها عرض کرده ام نظام جمهوری
اسلمی، هرگز دلش با دشمنان انقلاب صاف نخواهد شد.

رهبر معظم
انقلاب ضمن افشای ماهیت دشمنان اسلام خطاب به مسئولان و دست اندکاران فرمودند:

آن دشمنی که
در صدد ضربه زدن به جمهوری اسلامی ایران است، با روی خوش نشان دادن و لبخند زدن به
او، علم و تکنولوژی خود را در اختیارتان قرار نخواهد داد. اما هنگامی که نشان
دادید با استغنای از او می توانید امور خود را به پیش ببرید،درها به روی شما باز
خواهد شد، ولی اگر نشان داده شود که چشمها به دست اوست درها بسته خواهد ماند.

حضرت آیت
الله خامنه ای استعدادها، نیروها و توانایی های درونی ملت سرافراز ایران را تکیه
گاه اصلی نظام و کشور دانستند وفرمودند:

آن روزی که
استعدادهای جوانان ما از درون جوشید  احیاء
شد و کارگاهها به راه افتادند، همه فهمیدند که پاسداران انقلاب اسلامی و نیروهای
مؤمن ما در ارتش، جهاد سازندگی و دیگر دستگها نه تنها در میدان جنگ، رزمنده خوبی
هستند، بلکه در میدان علم نیز آزمایشگر، سازنده و مخترع ثمربخشی به شمار می روند.
لذا از اطراف دنیا به راه افتادد و به سراغ ما آمدند. ملت ما به کسی احتیاج ندارد
تا بخواهد به او التماس کند و یا باج بدهد و راه، خط و بینش دولت، رئیس جمهوری
وفرماندهان ما نیز همین است.

رهبر انقلاب
اسلامی هرگونه اقدامی را با هدف خشنود کردن قدرتهای استکباری برای دریافت کمک و
رفع احتیاجات مردود ومذموم دانستند و فرمودند:

ما به کمک
آنها احتیاجی نداریم، بلکه آنها نیازمند ما و محتاج نفت و دوست با ملت 60 میلیونی
ما و دولت نیرومند جمهوری اسلامی ایران در این منطقه حساس هستند. لذا تنها با حفظ
عزت، کرامت و شرافت این ملت است که ما حاضر به انجام مبادلات با آنها خواهیم شد.

رهبری معظم
انقلاب ادعاهای غرب را مورد کمک ایران به تروریسم و رعایت نکردن حقوق بشر بهانه ای
برای ابراز دشمنی با جمهوری اسلامی ایران توصیف کردند و در تبیین علل مخالفت
استکبار جهانی به سرکردگی آمریکا با ایران اسلامی فرمودند:

ما در مساله
فلسطین آشتی ناپذیر هستیم و همواره تاکید کرده ایم که فلسطین متعلق به فلسطین هاست
دولت اسرائیل غاصب است و باید از بین برود و دلت فلسطین بجای آن بر سر کار آید.
این یک مساله اساسی است و برمنباین آن ما با هر حرکتی که مغایر با این هدف باشد،
مخالفیم. ما همیشه توطئ های استکبار را علیه اسلام و ملتهای مسلمان افشاء کرده ایم
و امروز شاهد انواع توطئه ها برای تضعیف مسلمانان و جریحه دار کردن احساسات ملتهای
مسلمان هستیم که فاجعه بوسنی و هرزگوین و تخریب مسجد بزرگ و تاریخی بابری در هند
نمونه هایی از این توطئه ها هستند و ای در حالی است دنیا در برابر این اقدامات
وحشیانه کاملاً سکوت کرده است.

حضرت آیت
الله خامنه ای از فاجعه قتل عام تباه کردن زندگی و آواره کردن مسلمانان مومن در
تاجیکستان و سکوت مجامع بین المللی در برابر آن به عنوان نمونه دیگری از توطئه های
قدرتهای استکباری علیه مسلمانان یاد کردند و فرمودند:

ما به لحاظ
ایمان و احساسات اسلامی و موضع سیاسی در کنار مسلمانان مظلوم دنیا قرار داریم و در
همه جا نظر خود را با کمال صراحت و قاطعیت اعلام می کنیم اما قدرتهای استبدادی که
از موضعگیری ها و افشاگریهای جمهوری اسلامی ایران خشمگین هستند خصومت خود را با
طرح ادعاهای بی اساسی چون حماتی از تروریسم و رعایت نشدن حقوق بشر نشان می دهند.

حضرت آیت
الله خامنه ای ضمن تاکید بر نفی زورگوی و قلدری به عنوان یک سیاست اصولی جمهوی
اسلامی ایران فرمودند:

ما با قلدری
و زورگویی از هر کس که باشد مخالفیم و آن را زشت می دانیم. ادعای آمریکا برای
رهبری جهان و دخالت در امور دیگران قلدری و زورگویی است و ما می گوییم آمریکا در
آن سوی دنیا خق دخالت در امور کشورهای دیگر را ندارد و باید به حل مشکلات عظیم
انسانی و اخلاقی و نیز فقدان امنیت در جامعه خود بپردازند.

رهبر انقلاب
اسلامی در انحصار گرفتن دانش و تکنولوژی پیشرفته بشری را در انحصار خود گرفته اند
و می خواهند به همه دنیا زور بگویند اما ما در مقابل آنها ایساده امیم و به هیچ
وجه حاضر نیستیم این قلدری را نسبت به خودمان و هیچ ملت دیگری قبول کنیم.

حضرت آیت
الله خامنه ای پایبندی دولت و ملت ایران به اسلام و مقررات اسلامی را برای آمریکا
تحمل ناپذیر و دلیل دیگری بر دشمنی با نظام اسلامی دانستند و فرمودند:

استکبار
جهانی نمی پسندد که ملتی با همه وجود در مقابل او بایستد، قرآن را پیاده کند و
احکام اسلامی را به اجرا در آورد، لذا آنها بخوبی می دانند که آنچه علیه جمهوری
اسلامی ایران در مورد نقض حقوق بشر گفته اند تهمت و دروغی بیش نیست و تهمت کمک به
تروریسم نیز از هرکس زیبنده خود آنهاست.

حضرت آیت
الله خامنه ای با تاکید بر آگاه بودن آمریکا به اینکه نظام جمهوری اسلامی مردمی
ترین نظام در سرتاسر جهان است فرمودند:

مسئولین نظام
از میان مردم برخاسته اند و بین مردم و مسئولین صمیمیت بی نظیری وجود دارد.

در تمام دنیا
برای همه مسئولان کشورها پرداختن به امور شخصی و زخارف دنیوی و التذاذ و دنیا طلبی
یک امر عادی است در حالی که در نظام جمهوری اسلامی ایران این کار یک عیب محسوب می
شود.

رهبر انقلاب
اسلامی در بخش پایانی سخنانش پاسداران را به حفظ صلاحیت ها، تقویت بنیه معنوی و
مقدم داشتن آرامانها بر همه چیز توصیه کردند و خطاب هب آنان فرمودند:

وظیفه بزرگ
جوانان مومن کشور این است که این  نظام را
به شکل پیراسته ،سالم و خلاص حفظ کنند.

پاسداران و
جوانان مومن بسیجی، به معراج رفته هایی هستند که ثابت قدمی خود را در میدان جنگ
نشان داده اند و مناظر معنوی را از دریچه عبادت و مناجات با خدا شاهد بوده اند.
لذا حجت برآنان تمام است و باید خود را و شرف و آبرویی را که برکت مجاهدتها برای
ملت بزرگ ایران به ارمغان آورده اند، حفظ کنند.(6/11/1371)

 

/

عید میلاد ریحانه رسول الله «ص»

عید میلاد
ریحانه رسول الله «ص»

بمناسبت 15
رمضان، عید ولادت با سعادت امام مجتبی علیه السلم»

نیمه ماه
رمضان از سال دوم یا سوم هجرت بود که مدینه رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم،
شاهد یکی از مسرت بخش ترین رویدادهای زمان بود، اولین ثمره درخت بارور نبوت و ولایت
، شکوفا می شد و ریحانه رسول خدا و سبط اکبر و نخستین فرزند دلبند علی و زهرا و
دومین امام معصوم به دنیا  آمد.

خبر ولادت
امام مجتبی علیه السلام به پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم رسید. فوراً به خانه
دخترش حضرت زهرا سلام الله علیها رفت و فرمود: اسماء! فرزندم کجا است؟ اسماء این
گل خشبوی را نزد جد اطهرش آورد. رسول خدا در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه
گفت. سپس رو به علی کرده فرمود: این نیکو فرزند را چه نام گذارده این؟

امیرالمؤمنین
علیه السلم فوراً پاسخ داد. من بر شما سبقت نمی گیرم یا رسول الله . پیامبر لحظاتی
درنگ کرد، گویا منتظر هاتف غیبی بود که ناگهان ندای وحی آمد که یا رسول الله، او
را حسن نام بگذار.

مفضل بن عمر
از امام صادق علیه السلام، پارساترین و بافضیلت ترین مردم زمانش بود، هرگاه به حج
می رفت با پای پیاده می رفت و گاهی پا را برهنه نیز می نمود چرا که می خواستس در
کامل ترین وضعیت از نظر تواضع و فروتنی و خضوع 
و خشوع در برابر حضرت ذوالجلال باشد.

وقتی به یاد
مرک می افتاد می گریست و وقتی سخن ازقبر و بعث و نشور می شد، بسیار گریه می کرد و
زمانی که به یاد عبود از صراط می افتاد، اشکهایش سرازیر می گشت و هنگامی که سخن از
ملاقات با پروردگارش به میان می آمد، آه بلندی می کشید و بی هوش برزمین می افتادو

هرگاه امام
مجتبی برای نماز می ایستاد،بدنش به شدت می لرزید و هر وقت سخن از بهشت و جهنم به
میان می آمد، مانند مارگزیده ای به خود می پیچید و از خداوند، بهشت را طلب می کرد
و از جهنم به حضرتش، پناه می برد.

واصل بن عطا
گوید:

بر چهره حسن
علیه السلام، سیمای انبیا و هیبت پادشاهان بود. او از چنان محبوبیتی در میان مردم،
برخوردار بود که هرگاه در بیرون از خانه بر زیلوی مخصوص خود می نشست، مردم از چهار
سوی به سوی او می آمدند و هرگز از جلو رویش مرور و عبور نمی کردند.

آن حضرت بیست
بار یا بیشتر با پای پیاده به حج خانه خدا مشرف شد و گاهی پای برهنه می رفت و در
حالی که شتران فراوانی همراه حضرت بود، افرادی که سواره از آن راه عبور می کردند،
وقتی او  را پیاده می دیدند، همگی پیاده می
شدند و با او همسفر می گشتند. راوی می گوید: یک بار که چنین شد، مردمی که به
احترام او پیاده می رفتند، از راه رفتن خسته شدند، لذا از او خواستند سوار شود ولی
او در پاسخ چنین فرمود: هرگز سوار نمی شوم ولی از راهی دیگر می روم تا مردم، به
راه خودشان ادامه دهند و مقید من نگردند.

القاب مبارک
آن حضرت: طیب، تقی، زکی ، ولی،سبط، سبیط اکبر، ریحانه رسول الله و مجتبی است. و
کنیه مبارکش ابومحمد است.

او به اجماع
تمام محدثین، یکی از دو نفری است که منحصراً نسل رسول الله از این دو نفر منتشر
شده است که هر دو، سروران جوانان اهل بهشت و دو گل خشبوی پیامبرند. او یکی از چهار
شخصیتی است که پیامبر در برابر نصارای نجران به آنها مباهات و مباهله کرد و او یکی
از اصحاب کسائی است که خداوهند از هر رجس و پلیدی دورشان ساخت و پاک و مطهرشان
قرار داد. او یکی از دو نفری است که همواره رسول خدا درباه شان فرمود:

«هذان
ریحانتای من الدنیا، من احبنی فلیحبهما و من أبغضهما أبغضنی و من أبغضنی أبغضه
الله و أدخل النار، و انهما سیدا شباب اهل الجنه»- این دو گل خشبوی من در دنیایند،
هرکه مرا دوست می دارد باید آن دو را دوست بدارد و هرکه آن دو را دشمن بدارد، مرا
دشمن داشته و هرکه مرا دشمن بدارد، خدا را دشمن داشته و خداوند او را به دوزخ
خواهد افکند. و همانا این دو، سروران جوانان اهل بهشت اند.

در کتاب
«البدایه و النهایه» ابن  کثیر، از
ابوهریره نقل می کند که رسول خدا به سیمای علی و فاطمه و حس و حسین نگریست و فرمو:
«من دشمنم با هرکه شما او را دشمن بدارید و دوستم با هرکه شما اورا دوست بدارید».

عبدالله بن
زبیر با آن همه حقد و کینه ای که نسبت به اهل بیت داشت با این حال درباره امام
مجتبی پیوسته می گفت:

زنها از زادن
همچون حسن بن علی ناتوان اند و مانند او هیچ زنی نزائیده است.

عایشه نیز با
آن همه دشمنی که با امام مجتبی داشت و حتی نگذاشت جسد مبارکش را در کنار جد پاکش
دفن کنند با زنده و مرده او جنگید، نمی تواند انکار کند که: رسول خدا صلی الله
علیه و آله و سلم او را در آغوش می گرفت و می فرمود: «بارالها این فرزندم است و من
او را دوست می دارم، پس تو هم دوست بدار هر که او را دوست می دارد.» او همچنین
روایت کرده است که: پیامبر، حسن را بردوش خود حمل می کرد. مردی او را در آن حال
دید گفت: ای کودک، عجب مرکب سورای داری! حضرت رسول فرمود: و او نیز عجب سواری است.

فرا رسیدن
این روز پربرکت و میمون را به تمام علاقمندان و پیروانش تبریک و تهنیت می گوئیم و
توفیق پیمودن راهش را از خدای بزرگ مسئلت داریم.

 

/

عهدنامه جاودانه

عهدنامه
جاودانه

«بمناسبت
شهادت مولای متقیان علیه السلام»

فزت و ربّ
الکعبه»

ماه رمضان
ماه خدا و ماه شهادت برگزیده ترین بندگان خدا پس از رسول خدا است. در این ماه
پرفضیلت، وارسته انسانی به لقاء معشوقش شتافت که در طول شصت و سه سال عمر فیض
بارش،هرگز لحظه ای به دنیا دل نبسته بود و در پاسداری از ارزشهای والای اسلام از
بدو ولادت تا لحظه شهادت دمی نیاسائید. او قرآن ناطق خداوند بود که در مطلع الفجر
لیله القدر با سلام فرشتگان و روح القدس،باذن پروردگار عروچ کرد.

سلام و درود
بیپایان خدا و ملائکه و تمام انبیا و اولیا وصالحین و شهدا و بندگان مخلص خدا بر
وجود مقدسش و لعنت و نفرین ابدی و دائمی خداوند بر تمام دشمنان و مخالفنی و اذیت
کنندگانش تا روز رستاحیز.

ما ضمن تسلیت
فرا رسیدن اینم شهادت مولی امتفین،امیر المؤمنین علی علیه لاسلام به عبد صالح
خداوند حضرت ولی عصر ارواحنا فداء و تمام شیعیان و شیفتگان حضرتش برن دیدیم که به
خاطر استفاده بیشتر عزیزانمان بخشهائی از سفارشها و وصیت جاودانه آن حضرت را که به
فرزند دلبندش امام مجتبی علیه السلام نمواده است، منتشر سازیم،باشد که عمل کنندگان
به وصایای مقدسش، ما راهم از دعای خیر خویش بی بهره نگردانند.

این وصیت
نامه از پدری است که به مرگ نزدیک و گذشت زمان معترف است. او به زندگی پشت کرده و
تسلیم روزگار گشته و در سرای درگذشتگاه آرمیده است. به دنیا بدبین و فردا از آن
سرای کوچ کرده،به فرزندی آرزومند که به آرزوها دست نخواهد یافت. فرزندی رهسپار راه
هلاک شدگان و آماج بیماری ها و گروگان روزگار و هدف مصیبت ها و گرفتار دنیا پرستان
و سوداگر سرای خدعه و غرور و وام دار فنا و دربند مرگ و همسوگند اندوه و همنشین غم
و  همنفس آفات و دردها و به خاک افتاد
شهوات و جانشین رفتگان.

اما بعد!
آنچه من از پشت کردن و سرگشی روزگار و روی آوردن آخرت به خویش دانستم،مرا از آن
بازداشت که جز از خویشتن یاد کنم وجز به کار آن جهان بپردازم و جز غم خویش خوردم .
آنگاه که هم خویشتن مار از هم دیگرا بازداشست و رای مار براین استورا ساخت که جز
به اندیشه آن جهان باشم و تکلیفم را روشن ساخت و مرا واداشت که با جدیت به کاری
اقدام کنم که بیهودگی در آن راه نداشته باشد و بدینسان فکر خو را صداقانه به کار
گیرم. دیم که تو پاره ای از من که سراسر وجود من هستی، چنان که اگر غمی بر قلبت
فرود آید گوئی بر قلب من نشتسته و اگر مرگ تو را دربرگیرد، گوئی مرا در برگرفته
است. پس دیدم که کار تو همچون کار خودم، در نظرم بزرگ است و کار تو همچون کار من
است. از این روی به تو این نامه را می نویسم و چه برای تو زنده بمانم و چچه از
جهان درگذرم،امیدم این است که به آن عمل کنی.

پس ای
فرزندم! تو را سفارش می کنم که از خدای بترسی و ملازم فرمان او باشی و دل به یاد
او آباد کنی و رشته پیوند او را نگهداری و کدام رشته از رشته میان تو و پروردگارت
استوارتر است؟

قلبت را به
پند و اندرز زنده دار و به دنیا بمیران و به ایمان نیرومند ساز و به فروغ خرد،
روشن نما و به یاد مرگ رام کن و به پذیرش فنا وادار ساز و به رنجهای دنیا آماده اش
کهن و از یورش روزگار برحذر دار و از دگرگونیهای چرخ دوار و گردش روز و شب، آن را
بترسان و داستان گذشتگان را بر او بازگو کن و سرگذشت پیشینیان را به یادش انداز و
بر دیار و اثراشان بگذر. پس ملاحظه کن که چه کردند و از کجا انتقال یافتند و به
کجا رفتند و در کجا جای گزیدند. سپس خودخواهی دید که از یاران جدا شدند و به دیار
تنهائی و غربت فرود آمدند، همچنان که تو نیز پس از کوته زمان، یکی از آنان خواهی
بود.

پس منزل
(آخرت) خود را بساز و آخرت را به دنیا مفروش و آنچه ندانی بر زبان جاری مساز و از
آنچه به آن وظیفه نداری، سخنی مگوی و راهی که از کژی  آن هراسناکی نپیمای که باز ایستادن از بیم
سرگردانی بهتر است از فرو رفتن در ورطه اهوال و تباهی ها.

به نیکی
فرمان ده تا از نیکان باشی و مردم را با دست و زبان از کار بد و نکوهیده باز دار و
تلاش کن تا از بدکاران دور شوی.

در راه خدا
آنگونه که سزاورا او است پیکار کن، از سرزنش ملامت کنندگان باک مدار و به هیچ وجه
در راه حق از غرق شدن در سختی ها میاندیش. دانش دین را بیاموز و در تلخی ها و
ناگواری ها با صبر و شکیبائی خو بگیر چه نیکو خصلتی است، شکیبائی در راه حق.

تمام کارهای
خود را به خدایت بسپار و در هر حاجت مهمی خود را به پروردگارت نسلیم کن که خدا
پناهگاهی است بس استوار و نگهبانی است بس توانا و مقتدر و مدافعی است شکست ناپذیر.
در نیایش و خواهش از پروردگار اخلاص داشته باشد که بخشش و محرومیت هر دو بدست او
است. در طلب خیر و عافیت از خداوند اصرار ورز. پندر مرا خوب دریاب و از آن اعراض
مکن که بهترین سخن آن سخن است که تو را سود دهدا و همانا در دانشی که سودی در آن
نیست، خیری نخواهد بود و علمی که روی به حقیقت نداررد و ره به حق نگشاید، آموختنش
را فایده ای نباشد.

هان این فرزندم!
چون دیدم رزهای عمرم پیش رفته و سستی تن افزون شده،به وصیت تو شتافتم، پیش از آنکه
مرگ یورش آورد و زبان از گفتن سخن دل بازماند و اندیشه چون اعضا و جوارح فرسوده
گردد یا برخی از چیرگیهای هوس و خواهشهای نفس و فریبندگیهای دنیا بر قلب تو از من
سبقت گیرد و تو همچون شتری رمنده و سرکش رام نگردی؛ ناچار پاره ای پندهای خویش بر
تو بازگو کردم چرا که دل نوجوانان مانند زمینی است که تخمی در آن نیافشانده باشند،
پس هر دانه که در ان افکنده شد، پذیرایش باشد و آن را به خوبی رشد دهد،بنابراین،
پیش از آن که قلب تو سخت گردد و عقلت دربند شود، به تادیب تو پرداختم تا با گامی
استوار به عقیده ای روی آوری که اهل تجربه، تو را از درخواست و آزامیش آن بی نیاز
ساخته اند. پس از زحمت طلب بی نیازی و از رنج تجربه با سختی فراهم آورده ام،
رایگان به تو می سپارم و آنچه شاید بر ما تاریک جلوه مید اد،اکنون بر تو روشن
بگردد.

فرزندم!
اگرچه روزگار به درازای عمر پیشینیان بر من نگذشته است، اما آنقدر در کارشان
نگریسته ام و در اخبارشان اندیشیده ام و در آثارشان سیر کرده ام که چون یکی از
آنان شده ام،بلکه آنقدر بر امورشان آگاهی یافته ام که گوئی با اولین و آخرینشان زیسته
ام. پس در این سیر و تأمل کردار خوب را از بد باز شناختم و سود را از زیان تشخیص
دادم، آنگاه برای تو زبده هرکاری را انتخاب کردم و زیبایش را جستم و ناشیاسته اش
را کنار گذاردم و آنچه پدر مهربان که در امر فرزندانشان همت می گمارند،در امر تو
همت کردم و بر ن شدم تا تو را تربیت نمای حال آنکه تو روی به زندگی آورده ای و
جوان نورسیده ای با دلی پاک و درونی پاکیزه. و آغاز می کنم به آموختن تو کتاب خدای
را و تاویلش و احکام حلال و حرام و شرایع اسلام و بیش از این چیزی تو را نیاموزم.
بهرحال از آن ترسیدم که عقاید و آراء که مورد اختلاف مردم شده است، بر تو نیز
مشتبه شود، پس هرچند میل به یاد آوری بر تو نداشتم، ولی این نیکوتر است از اینکه
تو را رها کنم در امری که از هلاکت و تباهی آن بر تو ایمن باشم.

بر تو
نداشتم، ولی این نیکوتر است از اینکه تو را رها کنم در امری که از هلاکت و تباهی
آن بر تو ایمن نباشم.

امیدوارم
خداوند تو را در ان توفیق پیمودن راه صواب عنایت فرماید و به براه راست راهنمائیت
کند. اینک تو را به این پندها سفارش می کنم:

بدان ای
فرزندم! بهترین چیزی که بایا از وصیتم فراگیری تقوای الهی است و اکتفا کردن
به  آنچه بر تو واجب گردانیده است و
فراگرفتن آنچه نیاکان نخستین تو و صالحین از خاندانت بر آن بوده اند که همانا آنان
نیز مانند تو از اندیشه در کار و اصلاح خویش فروگذار نکردند و از معارف دین هرچه
را در اثر تفکر و ژرف اندیشی باز شناختند، به کار بستند و از فراگیری هرچه خارج از
وظیفه بود، خودداری ورزیدند. پس اکنون اگر قلب تو به انچه آنها به آنشناخت پیدا
کرده بودند، اکتفا نکند و در جستجوی حقیقت افزون طلب باشد، باید که به نیروی تفکر
درتس و تامل و نیک آموزی در پی کسب آن برآئی ، نه در گرداب شبهه ها و غرق شدن در
ورطه مجادله ها فرو افتی. پس اگر نظر تو بر این تعلقق گرفت نخست از خایت مساعدت و
مدد بخواه و برای کسب توفیق به او توجه کن و آشفتگیهای تردید را پس زن که شخص را
به ناباوری و شبهه اندازد و یا گمراه سازد. و آن وقت که به یقین دانستی قلبت صفا
یافت و فرمانبردار گشته و رای پسندیده را پذیرفته و از تفرقه دوری کرده و خاطرات
در این امر جمع گشته و اندیشه ات در نقطه مقصود متمرکز شده است،بنگر که دراین وصیت
نام- که به توضیح برای تو نوشته ام- چه می گویم. و اما اگر برای تو آنچه را که
دوست می داری از آسودگی خاطر و اندیشه جمع نشد، بدان که مانند شتری که پیش رویش را
نبیند، در ورطه ظلمات- که رهائی از آن سخت و دشوار است- گرفتار نگردید.

آن کس که راه
را به وضوح و روشنائی نبیند و امور را در هم آمیزد، در طلب دین نیست و در چنین
حالی درنگ سزاوارتر از رفتن است. فرزندم، در وصیتم خوب بیاندیش و بدان که آن کس که
مرگ در اختیار او است، زندگی نیز در اختیار او است و آن کس که می آفریند ، می
میراند آن که نابود می سازد، زندگی را دوباره باز می گرداند و آن که بلام می دهد،
از بلا می رهاند و این جهان مستقر نبود جز به نعمتها و محرومت ها و رنج ها و پادش
ها و کیفرها تا روز رستاخیز و به دیگر مشیتهای خداوند که برآن آگاه نیستی. پس اگر
از رویدادهای جهان، دانستن مطلبی بر تو دشوارب نماید، آنه را از نادانی خویش دان
که نخستین بار که آفریده شدی چیزی از این همه بر تو معلوم نبود، و از این پس بر آن
آگه گشتی. ای بسا چیزی را که نمی دانستی و نظرت در آن سرگردان بود و دیده ات آن ر
ا درک نمی کردو پس از آن، بر آن مطلع شدی و به آن شناخت پیدا کردی. پس به او که تو
را آفرید هو روزیت داده و اندامت را موزون ساخت است ، پناه ببر و فقط او را بندگی
و نیایش کن و رغبتت فقط به او و ترست از او باشد.

و بدان ای
فرزندم که هیچ کس همچون رسول خدا صلی الله علیه و آله از خدا خبر ندارد، پس
رستگاری خویش را در رخبری او بدان و به آن دلخوش باش. و من از نصیحت کردن تو
کوتاهی نکردم و تو هرچند بکوشی آنگونه که من به تو بینایم، به خویش بینا نخواهی
شد.

ای فرزند،
بدان که اگر پروردگارت را شریکی بود، آن شریک نیز رسولان خود را به سوی تو می
فرستاد و نشانه های قدرت و شوکتش را می دیدید و افعال و صفاتش را می شناختی ولی
پروردگار- چنانچه خویش را توصیف کرده است- یکتا است و هیچ کس در پادشاهی با او
مخالفت نتواند کرد. او جاویدان است و زوال ناپذیر. اول است پیش از همه کائنات بی
آنکه او را آغاز و ابتدا باشد و  آخر است
پس از همه موجودات، بی آنکه او را نهایت و پایانی باشد. برتر از آن است که احاطه
دل و دیده، ربوبیتش را دریابد.

اکنون که
اینها را دانستی، پس همانگونه که چون توئی 
را با آن مایه اندک و ناچیزی توانائی و ناتوانی بسیار و نیاز فراوان به
پروردگار، سزاوار است که انجام دهی، در اطاعتش تلاش کن و از کیفرش بهراس و از خشمش
بیم داشته باشد که او جز به کار نیکویت فرمان نداده و حز از کردار زشتت بازت
نداشته است…

این فرازهائی
بود از عهدنامه جاویدان امیرالمؤمنین علیه السلام که شایست است، مفصلش را جداگانه
بنویسند و شرح و تفسیر کنند تا مردم، استفاده بیشتری ببرند و ما فقط برای تبرک و
تیمن، گوشه ای از آن را در این مجله آوردیم. باشد که پیروان خلص امیرالمؤمنین و
فرزندان معصومش علیهم السلام، از این وصیت نامه ارزنده مولا و امامشان، بیشترین
بهره را ببرند و آن را در زندگی خویش نصب العین قرار دهند.

 

/

رمضان ماه ضیافت الهی

رمضان ماه
ضیافت الهی

شهر رمضان
الذی انزل فیه القرآن هدی للناس و بینات من الهدی و الفرقان

ماه مبارک
رمضان، ماه برگزیده خداوند از میان تمام ماه های سال است. در این ماه، درهای بهشت
بر روی روزه داران از امت محمد صلی الله علیه و آله و سلم گشوده و درهای جهنم بسته
می شود. در آغاز این ماه بهشت زیور و زینت داده می شود و این سنت الهی فقط سالی
یکبار آن هم در ماه رمضان، تکرار می شود. و بی گمان عبادت ها و حسنات و کارهای خیر
در ایم ماه، نتایج بسیار خوب و مثبتی دادر و اجر و پاداش آنها دو برابر می شود. پس
باید تلاش کنیم که هرچه بیشتر کارهای نیک و اعمال خوب در این ماه انجام دهیم و از
این فرصت بیشترین بهره را ببریم.

امام صادق
علیه السلام از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نقل می کند که فرمود:

«شهر رمضان
شهر الله عزوجل، و هو شهر یضاعف الله فیه الحسنات و یمحو فیه السیئات، و هو شهر
البرکه، و هو شهر الانابه، و هو شهر التوبه، و هو شهر المغفره، و هو شهر العتق من
النار و الفوز بالجنه. ألا فاجتنبوا فیه کل حرام، و اکثروا فیه من تلاوه القرآن و
سلوا فیه حوائجکم و اشتغلوا فیه بذکر ربکم، و لا یکونن شهر رمضان عندکم کغیره من
الشهور، فان له عندالله حرمه و فضلا علی سائی الشهور، و لا یکونن شهر رمضان، یوم
صومکم کیوم فطرکم».

ماه رمضان،
ماه خدای عزوجل است و آن ماهی است که حسنات در آن دو برابر می شود و بدیها و سئیات
زدوده می گردد. و آن ماه برکت و ماه بازگشت و ماه توبه و ماه آمرزش گناهان و ماه
رهائی از دوزخ و دست یابی به بهشت است.

هان! در این
ماه از هر حرامی دوری جوئید و در آن بسیار قرآن را تلاوت کنید و نیازها و حوائج
خود را در این ماه از خدا بخواهید و خود را پیوسته مشغول به ذکر پروردگارتان کنید.
و زنهار که ماه رمضان نزد شما مانند دیگر ماه ها باشدت چرا که در نظر پروردگار،
این ماه حرمت و فضیلت برتری برسایر ماه ها دارد. نکند که روز روزه گرفتن در نظر
شما مانند روز خوردن باشد.

پس باید در
این ماه،بیشتر به یاد خدا و ذکر خدا بود. باید چشم به بخشش ها و عطایای الهی دوخت
و نسبت به حرام و کارهای بد، دروی بیشتری جست. باید بسیار خشیار باشیم و ساعتی از
این ماه پربرکت را به غفلت و فراموشی نگذرانیم. مگر نه این است که حسنات در این
ماه دو برابر می شود و کارهای خیر پذیرفته می گردد و یئات محو می شود؟ پس باید به
دنبال کار خیر بود، باید به احوال بیچارگان و مستضعفان و محرومان رسیدگی کرد. نکند
که در همسایگی ما، خانواده فقیر و بیچاره ای باشد و افطارش با غذای ساده ای بگذرد
و ما اول افطار در کنار سفره رنگین بنشینیم؟ در روایت است که هرکس در این ماه
مؤمنی را یاری دهد، خداوند او را در گذشتن بر صراط یاری می دهد؛ آن روزی که پاها بلغزند
و گام ها بلرزند.

اگر این ماه،
ماه مغفرت و آمرزش است، باید مواظب باشیم که با کارهای خیر و با خدمت به مسلمانان
و محرومان، بهشت را برای خود بیمه کنیم و از خدا بخواهیم که گناهان را بیامرزد چرا
که اگر در این ماه، مورد عفو قرار نگرفتیم، در ماه های دیگر امید کمتر است.

در روایت است
که رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله بر منبر خطبه ای خواند و در ان فرمود:

ای مردم!
جبرئیل به استقبال من آمد و گفت: یا محمد، هرگه ماه رمضان را دریابد و در این ماه
مورد آمرزش قرار نگیرد و از دنیا برود، خداوهند او را از رحمت خویش دور خواهد کرد.
تو ای پیامبر آمین بگو و من هم آمین گفتم.

رسول خدا صلی
الله علیه و آله در روایت دیگری می فرماید:

«خداوند روزه
این ماه را واجب گردانیده و قیام در آن را به عبادت و نیایش،سنت قرار داده؛ پس
هرکه آن را روزه بدارد و با ایمان، در آن به عبادت بپردازد از گناهاهنش بیرون آید
مانند روزی که از مادر متولد شده است».

جابر از امام
باقر علیه السلام نقل می کند که فرمود: «یا جابر، من دخل علیه شهر رمضان فصام
نهاره و قام ورداً من لیلته و حفظ فرجه و لسانه، و غض بصره، و کف أذاه، خرج من
الذنوب کیوم ولدته أمه. قال: قلت له: جعلت فداک، ما أحسن هذا من حدیث! قال: ما
أشدهذا من شرط!».

ای جابر!
هرکس وارد در این ماه مبارک شود، پس روزها را روزره بدارد و قسمتی از شبهایش را به
دعا برخیزد و دامن و زبانش را نگه دارد و چشمش را (از حرام) بپوشاند و از اذیت و
آزار بندگان خدا دست بردارد، از گناهان بیرون آید،مانند روزی که از مادرش متولد
شده باشد. جابر گفت: عرض کردم: قربانت گردم! این چه حدیث زیبائی است! فرمود: و این
چه شرط دشوارای است!

فضیلت شب قدر

و آنچه بر
فضیلت این ماه، می افزاید،نزول قرآن در آن است؛ در شب قدر؛ شبی که به تنهائی، از
هزار ماه برتر است؛ شبی که رحمت و برکات خداوند، پیوسته در آن نازل می گردد، شبی
که رزق و روزی های مردم، تقدیر و اندازه گیری می شود. شبی که ملائکه و روح القدس
به اذن پروردگار، در آن فرود می آیند و با خویشتن،سلامی که برکت جاویدان به همراه
دارد تا سپیده دم بر بندگانی که شایسته این سلام و برکات اند، فرود می آورند.

در روایات بی
شماری اشاره شده است که فرشتگان همراه با روح القدس در این شب پربرکت به زمین می
آیند و پرونده تمام حوادث سال از ولادت ها و وفات ها و تقسیم روزی ها و توفیق حج
رفتن ها و هرچه در طول یکسال بخواهد به وقوع پیوندد را گردآوری کرده و تقدیم به
حضرت ولی الله الاعظم، صاحب الزمان ارواحنا فداه می کنند.

هشام از امام
صادق علیه السلام نقل می کند که در تفسیر آیه «فیها یفرق کل امر حکیم» فرمود:

آن شب قدر
است که خداوند گروه حاجیان را در آن ثبت می کند و آنچه ازاطاعت و گناه و مرگ و
زندگی و رویدادهائی که در شب وروز رخ می دهد، همه را یکجا تحویل صاحب زمین می
نماید. راوی سؤال می کند که این صاحب زمین کیست؟ می فرماید: «صاحبکم» – سرپرست
شما. و مقصود از آن، وجود مبارک حضرت ولی عصر، صاحب الزمان، مهدی موعود، عجل الله
فرجه است. و تمام این حوادث به امام زمان علیه السلام واگذار می گردد.

پس سزاوار
است که مردان خداجوی، در این شب با فضیلت که در دهه آخر ماه رمضان پنهان شده است،
بیشتر به دعا و مناجات و نیایش پروردگار مشغول شوند و چند شب که بیشتر احتمال شب
قدر در آن ها می رود یعنی شبهای 19 و 21 و 23 را به احیا و شب زنده داری تا صبح
بگذرانند و از این فیض مهم و بزرگ الهی محروم نگردند. و هرچه می خواهند از خدا بخواهند
که امید است در این شبهای بزرگ، مفرون اجابت گردد.

ما فرا رسیدن
این ماه مبارک و این شب عظیم را به تمام مؤمنین و پاسداران قرآن و اسلام بویژه
مقام معظم رهبری و برادران و خواهران دینی در ایران اسلامی و سایر جهان اسلام،
تبریک و تهنیت می گوئیم و امید واریم که عزیزان در این ماه،فرصت را مغتنم بشمارند
و با تلاوت قرآن و دعا و نیایش، شبها را زنده نگه داشته و روزها را با نگهداری
خویشتن از هر حرام و گناهی،رضایت ولی و امام و پیشوایشان سلام الله علیه را جل
کنند و ما را نیز از دعای خیر خود محروم نگردانند.

والسلام

 

/

سخنان معصومين

سخنان
معصومین

امر بمعروف،
روش صالحان

رسول اکرم
صلی الله علیه وآله و سلم:

«لتأمرون
بالمعروف و لتنهن عن المنکر، أو لیعمنکم عذاب الله» (وسائیل الشیعه – ج11- ص407)

حتماً باید
امر به معروف و نهی از منکر بکنید وگرنه عذاب الهی همه شما را فرا خواهد گرفت.

رسول اکرم
صلی الله علیه و آله و سلم:

«لا یزال
الناس بخیر ما أمروا بالمعروف و نهوا عن المنکر و تعاونوا علی البر، فاذا لم
یفغلوا نزعت عنهم البرکات و سلّط بعضهم علی بعض، و لس لهم ناصر فی الارض و لا
معین» (بحار –ج100- ص94)

تا وقتی که
مردم امر به معروف و نهی از منکر کنند و در کارهای خوب؛ به هم همکاری نمایند،
امورشان به خیرو خوبی خواهد گذشت ولی اگر این کارها را نکنند، برکت های الهی از
آنان گرفته می شود و برخی بر برخی دیگر مسلط می شوند و در روی زمین هیچ یار  و یاوری نخواهند داشت.

امیرالمؤمنین
علیه السلام:

«الامر
بالمعروف أفضل أعمال الخلق» (غرر الحکم)

امر به
معروف، بالاترین و برترین اعمال بندگان است.

امیرالمؤمنین
علیه السلام:

« ان الامر ب
المعروف و النهی عن المنکر لخلقان من خلق الله سبحانه، و انهما لا یقربان و من اجل
و لا ینقصان من رزق» (نهج البلاغه- خطبه156)

همانا امر به
معروف و نهی از منکر دو خلق و خوی از اخلاق خدای سبحان هستند و این دو هرگز اجلی
را نزدیکتر یا روزی و رزقی را کمتر نمی کنند.

امیرالمؤمنین
علیه السلام:

«ما أعمال
البر کلها و الجهاد فی سبیل الله عند الامر بالمعروف و النهی عن المنکر الا کنفثه
فی بحر لجی» (نهج البلاغه – حکمت 374)

تمام کارهای
خیر و همچنین جهاد در راه خدا در برابر امر به معروف و نهی از منکر مانند یک قطره
آب است در اقیانوس پهناور.

امام حسن
مجتبی علیه السلام:

« قال تعالی:
[و المؤمنون و المؤمنات بعضهم اولیاء بعض، یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر] فبدأ الله بالامر بالمعروف و النهی عن المنکر، فریضه منه لعلمه بأنها اذا أیت و
أقیمت ، استقامت الفرائض کلها هینها و صعبها، و ذلک آن الامر بالمعروف و النهی عن
المنکر دعاء الی السلام مع رد المظالم و مخالفه الظالم و قسمه الفیء و الغنائم و
اخذ الصدقات من مواضعها و وضعها فی حقه» (وسائل الشیعه -11- ص403)

خدای متعال
می فرماید: «مؤمنین و مؤمنات، اولیای یکدیگرند که امر به معروف و نهی از منکر می
کنند» ببینید که خداوند واجبات را با امر بع معروف و نهی از منکر آغاز کرده است
زیرا میداند که اگر این دو فریضه انجام پذیرد و برپا گردد، سایر فرائض و واجبات
الهی، آسان و دشوارش استوار و پابرجا می گردد چرا که امر به معروف و نهی از منکر،
دعوت به اسلام است همراه با احقاق حقوق ستمدیدگان و مخالفت ظالمان و تقسیم اموال
بیت المال و غنایم بدست آمده و گرفتن صدقات (واجب) از اماکن خود و پرداختن آنها در
موارد استحقاق.

امام باقر
علیه السلام:

«ان الامر
بالمعروف و النهی عن المنکر،سبیل الانبیاء و منهاج الصلحاء فریضه عظیمه بها تقم
الفرائض، و تأمن المذاهب و تحل المکاسب و تردّ المظالم، و تعمر الارض و ینتصف من
الاعداء و یسقیم الامر» (وسائیل الشیعه- ج11- ص395)

امر به معروف
و نهی از منکر راه انبیا و روش صالحان است. فریضه ای است بزرگ که به وسیله آن سایر
فرایض و واجبات برپا می گردد و مذاهب در امان می مانند و کسب و کارها حلال می شود
و ظلم و ستم ها برطرف می گردد و زمین آباد می شود و بر دشمنان چیره می شوند و تمام
امور مردم، استوار می گردد.

 

/

دانستني هايي از قرآن

دانستنیهای
از قرآن

این درگه ما
درگه نومیدی نیست

«و اذا جاءک
الذین یؤمنون بآیاتنا،فقل: سلام علیکم، کتب ربکم علی نفسه الرحمه انه من عمل منکم
سواءاً بجهاله ثم تاب من بعده و أصلح، فأنه غفور رحیم». (سوره انعام- آیه54)

و چون آنان
که به آیات ما ایمان آورده اند،نزد تو بیایند پس به آنها بگو: سلام برشما،
پروردگارتان بر خود واجب کرده است که هریک از شما اگر از روی نادانی کار بدی انجام
دهد، سپس توبه کند و روی به اصلاح خویش آورد، پس بداند که خداوند آمرزنده و
بخشاینده است.

این ندای
ارحم الراحمین به بندگان گنهکارش است که: هان! ای بندگانم. ای آنان که از روی
نادانی و جهل نه از روی عناد و اصرار گناه کردید، نافرمانیم نمودید، امرم را اطاعت
نکردید، در رحمت را بر روی تمام شما گنهکاران گشوده ام،باز گردید، خود را بسازید،
خویشتن را اصلاح کنید ، از آلودگیهای معاصی دوری جوئید، پاک شوید،طاهر گردید، من
شما را می پذیرم، دعوتتان را اجابت می کنم لبیک شما را پاسخ مثبت می دهم، من
آمرزنده ام،ارحم الراحمین ام، از هرکس به شما نزدیکترم، اکرم الاکرمینم،اجود
الاجودینم، به رحمت گسترده ام روی آورید و از گناهان دست بشوئید تا شما را در
درگاهم ره دهم. در رحمت بر روی شما گشوده است؛ شما که از روی عناد و لجبازی گناه
نکردید و جهالت و نادانی شما را به منجلاب گناه افکند، وقت نگذشته است،باز گردید،
توبه کنید. من که پروردگار مهربان شمایم، بر خود واجب نموده ام که شما را ببخشایم
و در کنف رحمت خویش قرار دهم.

این ندای
الهی مخصوص مؤمنینی است که به آیات خدا ایمان دارند ولی در اثر نادانی و جهل که در
مقابل تمرد و تعمد است، گاهی ممکن است گرفتار گناه و معصیت شوند و شاید مفصود از
جهالت، این باشد که انسان مؤمن در اثر غلبه قوه شهویه یا غضب و خشم، به هوای نفس
خویش روی آورد و گناهی را مرتکب شود که در آن صورت اگر واقعاً به خدای بازگردد و
توبه حقیقی کند نه اینکه فقط کلمه توبه را بر زبان جاری سازد که در ان حالت، بی
گمان خداوند که غفور و رحیم است، او را می بخشد و توبه اش را می پذیرد و او را
مورد رحمت واسعه خویش قرار می دهد.

از آن
بگذریم، صفت غفور رحیم که از صفات باریتعالی است و در موارد متعددی از قرآن کریم
تکرار شده است، تاثیرش و نمودش در مواقعی است که بندگان از روی جهالت ، دست به
کاری ناشایست بزنند و گناهی مرتکب شوند، سپس از روی خلوص و با پشیمانی و اظهار
ندامت، در پیشگاه ارحم الراحمین، توبه کنند و خود را اصلاح نمایند؛ آنجا است که
این صفت در خارج تحقق می پذیرد و بندگان مؤمن را در بر می گیرد؛ و بهر حال انسان
در این جهان مادی، با آن همه اغرائات شیطانی و نفس اماره بالسوء ممکن است گاهی
قدمش بلغزد و گناهی مرتکب شود که جز معصومین سلام الله علیهم اجمعین،کسی از این
لغزشها در امان ینست و هیچ کس نمی تواند ادعا کند که گناهی را مرتکب نشده است، اما
آنچه مایه دلخوشی و شادمانی بندگان مؤمن خداوند است، این است که در رحمت واسعه
الهی هرگز بر روی آنان بسته نمی شود و پیوسته ندای «کبت ربکم علی نفسه الرحمه»،
آنان را به توبه و اصلاح خویش فرا می خواند و چه بهتر که در این ماه مبارک
رمضان،که ماه آمرزش و رحمت است ،با قلبی پاک و نیتی خالص رو به درگاه با عظمتش
بیاوریم و با تمام وجود دعا ونیایش کنیم و کتاب آسمانی را شفیع خود قرار دهیم و
دست توسل به سوی بندگا زبده و پاک خداوند، محمد و آلش – که درود خدا بر آنان باد-
دارز کنیم و آمرزش گناهانمان را از پروردگارما خودمان، همو که رحمت را برخود واجب
گردانیده است و ما را بشارت به مغفرت و رضوان داده است، با خضوع و خشوع درخواست
نمائیم که امید است با دست پر و قضای حاجات و آمرزیدن گناهان، در روز عید سعید
فطر، از خداوند هدیه و جایزه دریافت نمائیم.

والسلام

 

/

امام خمینی ثابت و استوار

امام خمینی
ثابت ون استوار از آغاز تا کنون

ضرورت پیوند
حوزه با دانشگاه

«از نهضتی که
در سالهای اخیر به تائید خداوند متعال بپا شد و موجب نزدیکی قشرهای تحصیل کرده با
علمای دین شد، امید واثق دارم که این نور به خاموشی نگراید، شکافهائی که به دست
خائنان سوداگر غرب وشرق برای استعمار ملل اسلام شده است با جنبش دنیایی و همه
جانبه طبقات تحصیل کرده اعم از روحانی و دانشگاهای از بین برود و با اطلاع از
دردها و نابسامانیها به علاج و سازندگی بپردازند.»(6/2/1350)

«این دو قشر
با هم متحد بشوند، توجه داشته باشند که مبادا در این هیاهوئی که گاهی ایجاد می
شود، ایجاد اختلاف بشود و در این مسائلی که پیش می آید مبادا  یک وقت یک دستی باشد که بخواهد  شماها را از هم جدا بکند. همه با هم باشید، همه
با هم همکار باشید، همه این نهضت را پیش ببرید. خدا می داند که اگر این نهضت شکست
بخورد، تا آخر دیگر ایران روی خوش به خودش نمی بیند. همه مسئول هستید».(31/2/1358)

«مغز متفکر
جامعه شما دو طایفه هستید، و آن قشری که می تواند خنثی کند آن توطئه هائی که با
کمال دقت برای شکست دادن نهضت در شرف تکوین است، آن هم شماها هستید، تکلیف برای
شما دو طایفه از سایرین زیادتر است و مسئولیتتان بسیار زیاد، همه مسئولند لکن شما
دو طایفه مسئولیتتان زیادتر است. و آنها درصدد هستند که بین شما دو طایفه ای که با
هم مربوط شدید… الان نقشه این است که شما را از هم جدا کنند». (14/6/1358)

«مراکز علمی
و فرهنگی قدیم و جدید و روحانیون و دانشمندان فرهنگی وطلاب علوم دینیه و دانشجویان
دانشگاه ها و دانشسراها و قطب حساس و دو مغز متفکر جامعه هستند و از نقشه های
اجانب، کوشش در جدایی این دو قطب و تفرقه اندازی بین این دو مرکز حساس آدم ساز بود
و هست. جدا کردن این دو مرکز، در مقابل یکدیگر قرار دادن آنها را اینها را در
مقابل هم قرار دادن و در نتیجه خنثی کردن فعالیت آنان در مقابل استعمار و
استثمارگران از بزرگترین فاجعه های عصر حاضر است… علما و دانشمندان این دو مرکز
لازم است کوشش کنند در پیوند دادن این دو قشر عزیز و باید بدانندکه نه دانشگاهی
بدون روحانی می تواند به استقلال برسد و نه روحانی بدون دانشگاهی. عزیزان من! اگر
اسلام را می خواهید و کشور را، به فرمان خداوند متعال گوش فرا دهید و اطاعت کنید
که می فرماید: «اطیعوا الله و رسوله و لا تنازعوا فتفشلوا و تذهب ریحکم» اختلاف و
نزاع شماها را به شکست می کشد و قدرت را از شما سلب می کند و رنگ و بوی شما را در
جوامع بشری می برد». (31/6/1358)

«آنوقت جدا
کرده بودند شما را از هم، یک دیواری کشیده بودند، شما آن طرف و آنها هم آن طرف، هر
دو هم به هم بدبین و آنها هم استفاده اش را می کردند. حالا که می بینند که یک
تحولی پیدا شده است، دانشگاهی متمایل شده است به روحانی، روحانی متمایل شده است به
داشنگاهی، با هم هستند و می خواهند با هم کشور خودشان را به پیش ببرند، حالا
شیاطین بیشتر در فکر هستند  که روحانی را
از یک طرف بکوبند و دانشگاهی را از یک طرف و فساد کنند بین این دو تا، به آنها
بگویند که اینها چطورند، به اینها بگویند آنها چطورند. چشم هایتان را باید خیلی
باز کنید، در این زمان چشم و گوش ها باید خیلی باز باشد که یک وقت می بینید از
داخل خود دانشگاه و از داخل خود فیضیه شما را به فساد می کشانند، شما را به تفرقه
می کشانند». (27/9/1359)

«آنهائی که
استعمارگرند، آنهایی که تابع استعمارگران هستند، آنهایی که قبله شان یا لندن است
یا واشنگتن یا مسکو، پیوند این دو قشر را به مصالح خودشان و مصالح اربابانشان مضر
می دانند، از این جهت در صددند که این دو قشر از هم جدا باشند». (23/3/1360)

«اگر روحانیون
شما را و شما روحانیون را بشناسید و با هم تفاهم کنید، مطمئن باشید که جناح های
غربزده و شرقزده از منافقان و چپ گرایان و دیگر خرابکاران و منحرفان بر شما و کشور
اسلامی تان طمع نخواهند کرد و اگر هم طمع کنند، با شکست قطعی مواجه خواهند شد».
(1/7/1361)